Wikipedia iswiki https://is.wikipedia.org/wiki/Fors%C3%AD%C3%B0a MediaWiki 1.45.0-wmf.5 first-letter Miðill Kerfissíða Spjall Notandi Notandaspjall Wikipedia Wikipediaspjall Mynd Myndaspjall Melding Meldingarspjall Snið Sniðaspjall Hjálp Hjálparspjall Flokkur Flokkaspjall Gátt Gáttaspjall TimedText TimedText talk Module Module talk 0 1078 1920519 1863518 2025-06-15T22:52:07Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920519 wikitext text/x-wiki [[Mynd:ChessSet.jpg|thumb|250px|Nöfn manna talin frá vinstri: Kóngur, hrókur, drottning, peð, riddari og loks biskup]] [[File:The Chess Game - Sofonisba Anguissola.jpg|thumb|Teikning af systrum listakonunnar, [[Sofonisba Anguissola]], að tefla.]] '''Skák''' eða '''tafl''' er [[borðspil]], sem tveir leikmenn (''skákmenn'') spila með 32 ''taflmönnum'' á ''taflborði'', sem skipt er í átta reiti að [[lengd]] og átta að [[breidd]], eða samtals 64 reiti. Þeir sem tefla kallast ''skákmenn'', en þeir sem ná tilteknum árangri í viðurkenndum ''skákmótum'' geta hlotið titlana ''FIDE-meistari'' (FM, FIDE master), ''alþjóðlegur meistari'' (IM, international master) og ''[[stórmeistari (skák)|stórmeistari]]'' (GM, grand master). Heimildir eru um skák frá því um 600, en hún er talin upprunnin í norðvestanverðu [[indland|Indlandi]]. Tölvur vinna menn með yfirburðum í skák. Upphaflega þurfti sérsmíðaðar ofurtölvur, en nú duga hefðbundnar tölvur eða jafnvel snjallsímar. [[Gó]] er talinn erfiðari leikur, og til eru forrit sem vinna menn í þeim leik, og í seinni útgáfu af AlphaGo, Alpha Zero nær sama forritið yfirburðum í mörgum leikjum, þ.m.t. skák og gó. Sjá á síðunni um [[Gó]] (og kafla að neðan). == Hugtök == * '''Skákborð''': Flötur sem skiptur er í 64 reiti. Borðið er köflótt í tveimur litum og eru 32 reitir af hvorum lit. Lóðréttu línurnar eru merktar (frá vinstri til hægri) með bókstöfunum a, b, c, d, e, f, g og h en þær láréttu eru númeraðar (upp eftir borðinu) með tölum frá 1 og upp í 8. Allar merkingar byrja frá neðra horninu til vinstri. Reiturinn lengst til hægri skal vera hvítur (ef spilað er með svart og hvítt) og skulu hvítu mennirnir vera þar. * '''Skákmaður''': Maður sem teflir skák. * '''Taflmaður''': Hlutur á skákborði, sem notaður er til þess að tefla. * '''Leikur''' (í skák): 2 aðgerðir framkvæmdar, fyrst af þeim sem er með hvítt, og síðan þeim sem er með svart. * '''Drepa''' (í skák): Taflmaður drepur annan taflmann með því að taka reitinn sem hann var á. Taflmaðurinn sem fyrir var á reitnum er drepinn, tekinn af borðinu og settur til hliðar við skákborðið. * '''Kóngsvængur''': Sá helmingur af skákborðinu sem er þeim megin sem kóngurinn byrjar. Hann byrjar á e-línu og spannar svæðið til og með h-línu. * '''Drottningarvængur''': Sá helmingur af skákborðinu sem er þeim megin sem drottningin byrjar. Hann byrjar á a-línu og spannar svæðið til og með d-línu. * '''Kóngsstaða''': Hugtak sem gjarnan er tengt við aðstöðu kóngsins, þ.e.a.s ef kóngsstaða er slæm er hann á hættusvæði en ef hún er góð er hann öruggur. Það hjálpar oft að hafa menn og peð til varnar kóngsins til að tryggja góða kóngsstöðu. * '''Kóngspeð''': Peðið sem er á reitnum fyrir framan kónginn. Það er annaðhvort á e2 eða e7. * '''Drottningarpeð''': Peðið sem er á reitnum fyrir framan drottninguna, annaðhvort á d2 eða d7. * '''Frípeð''' er peð sem ekki hefur nein peð andstæðingsins fyrir framan sig (beint fyrir framan sig eða 1 reit til hliðar) og þarf því að verja (gegn að verða að drottningu) sérstaklega. * ''Önnur peð eru nefnd eftir hinum taflmönnunum sem eru fyrir aftan þau.'' * '''Drottningarbiskup''', '''drottningarriddari''' eða '''drottningarhrókur''': Biskupinn, riddarinn eða hrókurinn sem byrjar á drottningarvæng. * '''Kóngsbiskup''', '''kóngsriddari''' eða '''kóngshrókur''': Biskupinn, riddarinn eða hrókurinn sem byrjar á kóngsvæng. * '''[[Skákbyrjun]]''': Fyrstu leikirnir sem leiknir eru áður en miðtafl hefst. Dæmi um hefðbundnar byrjanir eru sikileyjarvörn sem hefst(1.e4 c5) og drottningarbragð sem hefst(1.d4 d5 2.c4) * '''Miðtafl''': Þegar báðir skákmennirnir hafa lokið öllum leikjum, sem teljast til hefðbundinna byrjana og komið er að frekari úrvinnslu stöðunnar og uppskiptum. * '''Endatafl''': Staða sem komin er úr miðtaflinu, stundum stuttu áður en skákinni lýkur. Oftast eru þá fáir taflmenn eftir. * '''Valda''': Þegar tveir taflmenn af sama lit standa þannig að annar þeirra getur í næsta leik komist á reitinn sem hinn stendur á. Þá valdar sá fyrrnefndi þann síðarnefnda. Ef taflmennirnir eru af mismunandi lit hótar annar að drepa hinn og kallast það '''að setja á eða hóta'''. == Manngangurinn == Ákveðnar reglur eru um mannganginn. Taflmennirnir hafa sína hæfileika varðandi hvert þeir geta farið og hve langt. Helstu reglurnar varðandi manngang eru þó þessar (ekki tæmandi): * Taflmenn geta ekki farið yfir aðra taflmenn (riddarinn er þó undantekning). * Skákmenn mega eingöngu ''leika'' einu sinni í hverri umferð. Í því felst að hreyfa einn taflmann einu sinni. Um leið og sleppt er taki á taflmanni telst keppandi hafa leikið. * Eingöngu einn taflmaður má vera á hverjum reit. * Til að drepa annan taflmann skal hreyfa taflmann yfir á reit sem er upptekinn af skákmanni af öðrum lit. Skákmaðurinn sem var á reitnum er því úr leik og tekinn af skákborðinu en skákmaðurinn sem drap skal vera á reitnum í staðinn. === Kóngur === Kóngurinn er einstakur því skákinni lýkur með sigri annars skákmannsins, þegar hann hótar að drepa kóng hins í næsta leik og engin undankoma er möguleg. Hvor spilari fær einn kóng og kóngurinn getur eingöngu hreyft sig um einn reit í einu en getur þó farið í allar áttir. Kóngur geta aldrei staðið á reitum sem valdaðir eru af hinum kónginum. === Drottning === Drottningin er einstök eins og kóngurinn og er metin upp á níu stig því að hún getur hreyft sig í allar áttir og eins langt og hún kemst. Hvor spilari fær eingöngu eina drottningu í hverju skákspili og skal hún staðsett á d1 hjá hvítum en d8 hjá svörtum. Þumalputtareglan er sú að drottningin skal alltaf byrja á reit af sama lit og hún er. === Hrókur === Hrókurinn er staðsettur í hvoru horni í sömu línu og kóngurinn og er hann metinn upp á fimm stig. Hann hreyfir sig í beina línu í allar áttir eins langt og almennar reglur leyfa. Hvor spilari fær tvö stykki af þeim og eru þeir venjulega notaðir í miðtafli eða endatafli. Við hrókeringu getur kóngurinn, ef enginn maður er milli hans og annars hvors hróksins fært kónginn tvo reiti í átt til þess hróks og sett hrókinn við hliðina á kónginum, ef kóngurinn fer á g1/g8 fer hrókurinn á f1/f8 en ef kóngurinn fer á c1/c8 fer hrókurinn á d1/d8. Í sumum stöðum er óleyfilegt að hrókera, t.d. ef kóngi eða hróki hefur verið leikið áður eða kóngur stendur í skák. Á ensku heitir hrókurinn rook. Við skráningu skáka stendur H fyrir hrók í íslenskri skráningu en í enskri er það R. Mögulegt er að máta með einungis kóng og einum hróki gegn einungis kóngi. === Biskup === Biskupinn er metinn á þrjú stig og getur eingöngu hreyft sig á ská eins langt og almennar reglur leyfa. Hver spilari fær tvö stykki af þeim og er hvor þeirra staðsettir á reiti með mismunandi lit en þeir geta síðan eingöngu verið á reitum sem hafa þann lit það sem eftir er af leiknum. === Riddari === Riddarinn er metinn á þrjú stig eins og biskupinn en aðferðin sem hann notar til að hreyfa sig eru einstakar og getur hann hótað að drepa annan skákmann án þess að sami skákmaðurinn geti drepið hann til baka nema skákmaðurinn sé riddari líka. Hreyfingar riddarans eru L-laga og byggjast á því að riddarinn getur hreyft sig um einn reit upp eða niður og síðan 2 reiti annaðhvort til hægri eða vinstri...eða öfugt. Það skiptir engu máli þótt að aðrir skákmenn séu á þessum reitum þar sem riddarinn hefur þann eiginleika að hoppa á reitinn sem hann lendir á. Hver spilari fær tvo riddara og er hvor þeirra staðsettur á milli hróks og biskups. === Peð === Peðin eru hermenn og skjöldur æðri skákmanna skákborðsins en hvert þeirra er metið á eitt stig, hver spilari fær 8 peð og er þeim dreift á línuna fyrir ofan hina skákmennina í liðinu. Peð geta eingöngu hreyft sig upp skákborðið í beina línu (nema þegar þau drepa) og aðeins um einn reit í einu, nema í fyrsta leik þeirra, þá getur spilari valið um hvort þau fara áfram um einn reit eða tvo reiti. Reglurnar um hvernig peð drepa eru hins vegar öðruvísi en gengur og gerist hjá öðrum skákmönnum, þau geta eingöngu drepið á ská upp. Peð hafa líka þann eiginleika að ef þau komast alla leið á efstu línu skákborðsins, þá má breyta þeim í drottningu, hrók, riddara eða biskup. == Sérstakir skákleikir == === Framhjáhlaup === Framhjáhlaup (e., fr. en Passant) felst í því að ef peð færir sig fram um 2 reiti í fyrsta leik og lendir við hliðina á peði af andstæðum lit, þá má það peð drepa nýhreyfða peðið með því að hreyfa sig ská og lenda á reitum sem það fór yfir. Eingöngu má framkvæma þessa hreyfingu strax í næsta leik. Þessi leikur er almennt viðurkenndur í helstu skákmótum og er hluti af skákreglunum. === Hrókun === Hrókun er framkvæmd með því að hreyfa kónginn um tvo reiti til hægri eða til vinstri og síðan kemur hrókurinn hinu megin við kónginn. Samkvæmt reglunum má enginn skákmaður vera á milli kóngsins eða hróksins, reitirnir á milli mega ekki vera valdaðir af skákmönnum af öðrum lit, hrókurinn eða kóngurinn valdaðir og þar að auki má hvorki kóngurinn né hrókurinn að hafa hreyft sig áður. ''Ef að hrókurinn er færður fyrstur er hrókunin ógild, hann talinn hafa fært sig og ekki er hægt að draga hreyfinguna til baka.'' ==== Langhrókun ==== Langhrókun einkennist af því að hrókað er með kónginum og hróknum sem er á drottningarvæng. Kóngurinn fer þá tvo reiti til vinstri og hrókurinn á drottningarvæng fer til hægri um þrjá reiti. ==== Stutthrókun ==== Stutthrókun einkennist af því að hrókað er með kónginum og hróknum sem er á kóngsvæng. Kóngurinn fer þá tvo reiti til hægri og hrókurinn á kóngsvæng fer til vinstri um tvo reiti. === Kóngi ógnað === Þegar sagt er orðið „skák“ er verið að meina að hreyfður hefur verið skákmaður sem síðan ógnar kóng af andstæðum lit og hótar því að drepa kónginn ef ekkert er gert í því. Það fyrsta sem spilari gerir þegar kóngurinn hans lendir í skák, er að koma honum úr hættunni, sé það ekki gert endar leikurinn í máti. Spilari má ekki gera neitt annað en að koma kónginum úr hættunni, annars er talið að hann hafi gefist upp. Þegar kónginum er ógnað er hægt að íhuga eftirfarandi aðgerðir: * Drepa skákmanninn sem að hótar kónginum. * Setja skákmann á milli kóngsins og þess sem valdar (nema þegar sá sem hótar er einum reiti frá kónginum eða er riddari). * Koma í veg fyrir að sá sem hótar kemst á staðinn til að koma kónginum í skák og kannski máta í þeim leik. Gert með því að færa kónginn eða annan skákmann til að gera andstæðingnum erfiðara fyrir. * Færa kónginn á reit sem ekki er valdaður af einhverjum af andstæðum lit. === Mát === Mát felst í því að spilara tekst að loka af kónginn í hinu liðinu svo að hann verði drepinn í næsta leik og það sé ekkert sem hægt er að gera til að koma í veg fyrir það. Kóngurinn er þó aldrei drepinn heldur er leiknum lokið þegar sú staða kemur upp. === Pattmát === [[Pattmát]] (venjulega bara kallað [[patt]]) er í raun og veru ekki mát, heldur er leikurinn skráður sem [[jafntefli]]. Staðan er þá þannig að annar hvor spilarinn getur alls ekki hreyft einn einasta skákmann og kónginum er ekki hótað af taflmanni af andstæðum lit. === Jafntefli === Jafntefli getur komið upp í pattmáti eða þegar ekki er hægt að ljúka leiknum með máti. Samkvæmt [[FIDE]], þá er [[jafntefli]] þegar 50 leikir hafa verið leiknir án þess peði hafi verið leikið, né taflmaður drepinn. ''Þriggja leika reglan'' segir að skákin sé jafntefli þegar sama staðan á taflborðinu hefur komið upp þrisvar sinnum, en skákmaður verður þá að krefjast jafnteflis áður en hann leikur næsta leik, annars fellur reglan úr gildi. [[Stórmeistari|Stórmeistarar]] semja stundum um jafntefli eftir fáeina leiki án þess að reyna að tefla til vinnings, en slíkt kallast ''stórmeistarajafntefli''. == Skák tefld af tölvum == Frá upphafi gervigreindar hefur skák verið notuð sem viðmið, þar sem fyrstu áratugina náðu tölvur hvergi nærri yfirburða árangri. Það hafðist að lokum með afgerandi hætti. Aðaltímamótin í því sambandi voru þegar sérsmíðuð ofurtölva frá IBM, Deep Blue, vann Garry Kasparov á móti árið 1986 (í fyrsta skipti sem skáktölva vann sitjandi heimsmeistara). Flest tölvuskákforrit í gegnum tíðina, og þar á meðal Deep Blue, hafa notað MiniMax-algrím ásamt öðrum, en ekki t.d. Monte-Carlo trjáaleit/MCTS (sem hentar betur fyrir Gó en MiniMax), né tauganet. Fleiri algrím eru venjulega notuð með, s.s. alpha-beta pruning. [[Gó]] er talinn erfiðari leikur, enda tókst mun síðar að smíða tölvuforrit sem nær yfirburðum yfir mönnum í þeim leik. Það gerðist með AlphaGo sem notar tauganet og MCTS, og síðar var það forrit útvíkkað yfir í Alpha Zero (enn án annarra algríma s.s. MiniMax) til að tefla skák og aðra sams konar leiki, sjá á [[Gó]] síðunni. Skákforrit geta sannað hæfni sína í endatafli (sbr. "mát í fimm leikum", þarfnast 7,05&nbsp;GB af diskplássi þegar fimm menn eru eftir; gagnagrunnur fyrir allar sex-manna stöður þarf u.þ.b. 1,2&nbsp;TB, og áætlað milli 50 og 200&nbsp;TB fyrir allar sjö-manna stöður), en framan af voru þekktar byrjanir notaðar sem "heilagur sannleikur" í forritum í fyrirfram forrituðum gagnabanka. Í bestu forritum læra forritin sjálf skákina með öllu tilheyrandi (nema kannski góða hegðun varðandi skákklukkuna) þar á meðal byrjanir (allt eingöngu út frá mannganginum) með því að tefla milljónir skáka við sjálfa sig, og ná yfirburðum yfir menn á örfáum klukkutímum eftir þannig "kennslu". Super Micro (frá árinu 2015) er minnsta skákforritið sem gert hefur verið, sem þarf aðeins 455 bæti ("stafi") af minni. Það er aðeins minna en forritið BootChess<ref>https://arstechnica.com/gaming/2015/01/squeezing-a-playable-chess-program-into-487-bytes/</ref><ref>http://www.pouet.net/prod.php?which=64962</ref> frá nánast sama tíma sem átti stærðarmet áður. Það forrit sló yfir 30 ára met forritsins [[1K ZX Chess]] sem rúmaðist vel í minni tölvunnar [[Sinclair ZX81]] sem hafði aðeins 1 kílóbæti í minni. Helstu frumkvöðlar í tölvuskák (fyrir utan svindlara, sbr. "The Turk" (Tyrkjann) frá 1769, þekkt svindl) eru: * 1912 – Leonardo Torres y Quevedo byggir takmarkaða vél fyrir endatöfl. * 1941 – Konrad Zuse býr til skák-algrím (hið minnsta áratug á undan sambærilegri vinnu annara) í forritunarmálinu hans Plankalkül. Vegna seinni heimstyrjaldarinnar er það ekki birt fyrr en á áttunda áratugnum (né málið hans og tölvan hans frá þeim tíma þekkt fyrr en áratugum seinna). * 1948 – Bók Norbert Wiener, Cybernetics, útskýrir hvernig hægt er að gera skákforrit með MiniMax. * 1950 – Claude Shannon birti "Programming a Computer for Playing Chess", eina fyrstu greinina um tölvuskák. * 1951 – Alan Turing er fyrstur til að búa til forrit (skrifað á pappír), sem gat teflt rétt eftir reglunum. * 1952 – Dietrich Prinz forritar forrit fyrir skákþrautir. * 1956 – "Los Alamos chess" er fyrsta forritið fyrir "skák-líkan" leik, þróað af Paul Stein og Mark Wells fyrir MANIAC I tölvuna. * 1956 – John McCarthy finnur upp alpha-beta-leitaralgrímið. == Tengt efni == * [[Listi yfir stórmeistara í skák]] * [[Skákbyrjun]] == Tenglar == * [http://www.ficgs.com FICGS] * [http://www.wildchess.org Free Online Chess Database] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210509115948/http://www.wildchess.org/ |date=2021-05-09 }} * [http://www.jmrw.com/Chess/Tableau_echecs/index.htm Chess Paintings] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070429093540/http://www.jmrw.com/Chess/Tableau_echecs/index.htm |date=2007-04-29 }} * [http://www.timarit.is/?issueID=435658&pageSelected=3&lang=0 ''Skák á 19. öld''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1989] * [http://www.timarit.is/?issueID=435628&pageSelected=7&lang=0 ''Skákin kemur til Íslands''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1988] * [http://www.timarit.is/?issueID=435630&pageSelected=4&lang=0 ''Skák í íslendingasögum''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1988] * [http://www.timarit.is/?issueID=435633&pageSelected=1&lang=0 ''Skák og konur á miðöldum''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1988] == Tilvísanir == {{reflist}} [[Flokkur:Borðspil]] [[Flokkur:Skák| ]] ime5n01fgt7cqrcyaw40fof28hqn111 0 1597 1920563 1905006 2025-06-16T10:51:05Z Berserkur 10188 /* Erlendis */ 1920563 wikitext text/x-wiki {{Ár nav}} Árið '''1961''' ('''MCMLXI''' í [[rómverskar tölur|rómverskum tölum]]) == Á Íslandi == * [[29. janúar]] - [[Körfuknattleikssamband Íslands]] var stofnað. * [[4. febrúar]] - [[Verslunarbankinn]] hóf starfsemi. * [[5. maí]] - [[Öryrkjabandalag Íslands]] var stofnað. * [[7. maí]] - [[Keflavíkurgangan 1961|Keflavíkurganga]] á vegum [[Samtök hernámsandstæðinga|hernámsandstæðinga]] var gengin frá hliði [[herstöð]]varinnar til [[Reykjavík]]ur. * [[1. júlí]] - [[Listasafn ASÍ]] var stofnað. * [[18. júlí]] - [[Varðberg]], félag ungra áhugamanna um vestræna samvinnu, var stofnað. * [[22. október]] - [[Bjarni Benediktsson (f. 1908)|Bjarni Benediktsson]] var kosinn formaður [[Sjálfstæðisflokkurinn|Sjálfstæðisflokksins]]. * [[6. október]] - [[Háskólabíó]] hóf starfsemi. * [[26. október]] - Eldgos hófst í [[Askja (fjall)|Öskju]]. * [[3. nóvember]] - Skemmtistaðurinn [[Glaumbær (skemmtistaður)| Glaumbær]] opnaði. * [[25. nóvember]] - [[Vesturbæjarlaug]] opnaði. * [[Seðlabanki Íslands]] var stofnaður. * [[Leikhópurinn Gríma]] var stofnaður. === Fædd === * [[1. janúar]] - [[Georg Guðni Hauksson]], myndlistamaður (d. [[2011]]) * [[28. janúar]] - [[Arnaldur Indriðason]], rithöfundur. * [[4. apríl]] - [[Gyrðir Elíasson]], rithöfundur. *[[9. maí]] - [[Rannveig Rist]], verkfræðingur og forstjóri ÍSAL. *[[24. júní]] - [[Alma Möller]], [[landlæknir]]. * [[13. desember]] - [[Guðmundur Torfason]], knattspyrnumaður. === Dáin === * [[16. janúar]] - [[Jóhannes Áskelsson]], íslenskur jarðfræðingur (f. [[1902]]). == Erlendis == * [[3. janúar]] - [[Dwight Eisenhower]] tilkynnti að [[Bandaríkin]] hafi slitið öll samskipti við [[Kúba|Kúbu]]. * [[17. janúar]] - [[Patrice Lumumba]], fyrsti lýðræðislega kjörni forsætisráðherra Lýðveldisins Kongó, var ráðinn af dögum. * [[20. janúar]] - [[John F. Kennedy]] tók við embætti forseta Bandaríkjanna. * [[4. febrúar]] - [[Portúgal]]ar hófu nýlendustríð sitt í [[Angóla]]. * [[11. febrúar]] - Réttaröldin yfir [[Adolf Eichmann]] hófust í [[Jerúsalem]]. * [[26. febrúar]] - [[Hassan II]] tók við krúnunni í [[Marokkó]]. * [[1. mars]] - Fyrstu kosningarnar voru haldnar í [[Úganda]]. * [[15. mars]] - [[Suður-Afríka]] sagði sig úr [[Breska samveldið|Breska samveldinu]]. * [[12. apríl]] - Sovétmaðurinn [[Júríj Gagarín]] fór fyrstur manna út í geim. * [[17. apríl]] - [[Kalda stríðið]]: [[Innrásin í Svínaflóa]] á Kúbu hófst. * [[27. apríl]] - [[Sierra Leone]] hlaut sjálfstæði frá Bretum. * [[29. apríl]] - [[Alþjóðlegi náttúruverndarsjóðurinn]] var stofnaður. * [[Júlí]] - [[Amnesty International]] var stofnað. * [[19. júlí]] - [[Þjóðfrelsisfylking sandínista]] í [[Níkaragva]] var stofnuð. * [[13. ágúst]] - Bygging [[Berlínarmúrinn|Berlínarmúrsins]] hófst, sem markaði upphafið að 28 ára aðskilnaði Vestur- og Austur-Berlínar. * [[17. september]] - [[Adnan Menderes]], fyrrum forsætisráðherra [[Tyrkland]]s, var [[henging|hengdur]]. * [[5. október]] - [[Sameinaða Arabalýðveldið]], sambandsríki Egyptalands og Sýrlands, var lagt niður. * [[12. október]] - [[Dauðarefsing]] var afnumin á [[Nýja-Sjáland]]i. * [[26. október]] - [[Rómarsáttmáli um vernd listflytjenda, framleiðenda hljóðrita og útvarpsstofnana]] var gerður. * [[9. desember]] - [[Tanganjika]] (síðar Tansanía) hlaut sjálfstæði. * [[11. desember]] - Fyrstu bandarísku herþyrlurnar komu til [[Saigon]] og mörkuðu þannig upphaf [[Víetnamstríðið|Víetnamstríðsins]]. * [[11. desember]] - [[Adolf Eichmann]] var dæmdur sekur um stríðsglæpi. * [[15. desember]] - [[Ísrael]]skur [[stríðsglæpadómstóll]] dæmdi Adolf Eichmann til dauða fyrir þátttökuna í [[helförin]]ni. * [[17. desember]] - [[Indland]] réðst inn í [[Góa]]. * [[19. desember]] - ** [[Portúgal]]ar samþykktu að láta [[Góa]] af hendi til Indverja. ** [[Matvælaáætlun Sameinuðu þjóðanna]] var stofnuð. * Desember - Hljómsveitin [[Beach Boys]] var stofnuð í Kaliforníu. === Fædd === * [[8. febrúar]] - [[Vince Neil]], bandarískur tónlistarmaður ([[Mötley Crüe]]) * [[3. apríl]] - [[Eddie Murphy]], bandarískur leikari og grínisti. * [[15. apríl]] - [[Carol W. Greider]], bandarískur sameindalíffræðingur og nóbelsverðlaunahafi. * [[6. maí]] - [[George Clooney]], bandarískur leikari. * [[13. maí]] - [[Denis Rodman]], bandarískur körfuknattleiksmaður og leikari. * [[14. júní]] - [[Boy George]] - enskur söngvari. * [[1. júlí]] - [[Díana prinsessa|Díana]], prinsessa af Wales (d. [[1997]]) * [[1. júlí]] - [[Carl Lewis]], bandarískur íþróttamaður. * [[30. júlí]] - [[Laurence Fishburne]], bandarískur leikari. * [[4. ágúst]] - [[Barack Obama]], Bandaríkjaforseti. * [[8. ágúst]] - [[The Edge]], írskur gítarleikari, meðlimur írsku hljómsveitarinnar [[U2]]. * [[9. ágúst]] - [[John Key]], forsætisráðherra Nýja-Sjálands. * [[29. september]] - [[Julia Gillard]], forsætisráðherra Ástralíu. * [[19. nóvember]] - [[Meg Ryan]], bandarísk leikkona. * [[27. desember]] - [[Guido Westerwelle]], þýskur stjórnmálamaður. * [[30. desember]] - [[Ben Johnson]], kanadískur íþróttamaður. === Dáin === * [[26. febrúar]] - [[Mohammed V]], konungur [[Marokkó]]. * [[26. febrúar]] - [[Alberto Galateo]], argentínskur knattspyrnumaður (f. [[1912]]) * [[3. mars]] - [[Paul Wittgenstein]], austurrískur píanóleikari. * [[25. mars]] - [[Arthur Drewry]], enskur forseti FIFA (f. [[1891]]). * [[13. maí]] - [[Gary Cooper]], bandarískur leikari (f. [[1901]]). * [[6. júní]] - [[Carl Jung]], svissneskur sálfræðingur (f. [[1875]]). * [[2. júlí]] - [[Ernest Hemingway|Ernest Miller Hemingway]], bandarískur rithöfundur og [[Nóbelsverðlaun í bókmenntum|Nóbelsverðlaunahafi]] (f. [[1899]]). * [[18. september]] - [[Dag Hammarskjöld]], fyrrum aðalritari [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]] og handahafi [[Friðarverðlaun Nóbels|friðarverðlauna Nóbels]]. * [[30. október]] - [[Luigi Einaudi]], ítalskur hagfræðingur (f. [[1874]]) == [[Nóbelsverðlaunin]] == * [[Nóbelsverðlaun í eðlisfræði|Eðlisfræði]] - [[Robert Hofstadter]], [[Rudolf Ludwig Mössbauer]] * [[Nóbelsverðlaun í efnafræði|Efnafræði]] - [[Melvin Calvin]] * [[Nóbelsverðlaun í læknisfræði|Læknisfræði]] - [[Georg von Bekesy|Georg von Békésy]] * [[Nóbelsverðlaun í bókmenntum|Bókmenntir]] - [[Ivo Andric]] * [[Friðarverðlaun Nóbels|Friðarverðlaun]] - [[Dag Hammarskjöld]] [[Flokkur:1961]] ck3alb7bul1fb60h6jeo02m5icxgpt9 1920565 1920563 2025-06-16T10:53:07Z Berserkur 10188 /* Á Íslandi */ 1920565 wikitext text/x-wiki {{Ár nav}} Árið '''1961''' ('''MCMLXI''' í [[rómverskar tölur|rómverskum tölum]]) == Á Íslandi == * [[29. janúar]] - [[Körfuknattleikssamband Íslands]] var stofnað. * [[4. febrúar]] - [[Verslunarbankinn]] hóf starfsemi. * [[7. apríl]] - [[Seðlabanki Íslands]] var stofnaður. * [[5. maí]] - [[Öryrkjabandalag Íslands]] var stofnað. * [[7. maí]] - [[Keflavíkurgangan 1961|Keflavíkurganga]] á vegum [[Samtök hernámsandstæðinga|hernámsandstæðinga]] var gengin frá hliði [[herstöð]]varinnar til [[Reykjavík]]ur. * [[1. júlí]] - [[Listasafn ASÍ]] var stofnað. * [[18. júlí]] - [[Varðberg]], félag ungra áhugamanna um vestræna samvinnu, var stofnað. * [[22. október]] - [[Bjarni Benediktsson (f. 1908)|Bjarni Benediktsson]] var kosinn formaður [[Sjálfstæðisflokkurinn|Sjálfstæðisflokksins]]. * [[6. október]] - [[Háskólabíó]] hóf starfsemi. * [[26. október]] - Eldgos hófst í [[Askja (fjall)|Öskju]]. * [[3. nóvember]] - Skemmtistaðurinn [[Glaumbær (skemmtistaður)| Glaumbær]] opnaði. * [[25. nóvember]] - [[Vesturbæjarlaug]] opnaði. ===Ódagsett=== * [[Leikhópurinn Gríma]] var stofnaður. === Fædd === * [[1. janúar]] - [[Georg Guðni Hauksson]], myndlistamaður (d. [[2011]]) * [[28. janúar]] - [[Arnaldur Indriðason]], rithöfundur. * [[4. apríl]] - [[Gyrðir Elíasson]], rithöfundur. *[[9. maí]] - [[Rannveig Rist]], verkfræðingur og forstjóri ÍSAL. *[[24. júní]] - [[Alma Möller]], [[landlæknir]]. * [[13. desember]] - [[Guðmundur Torfason]], knattspyrnumaður. === Dáin === * [[16. janúar]] - [[Jóhannes Áskelsson]], íslenskur jarðfræðingur (f. [[1902]]). == Erlendis == * [[3. janúar]] - [[Dwight Eisenhower]] tilkynnti að [[Bandaríkin]] hafi slitið öll samskipti við [[Kúba|Kúbu]]. * [[17. janúar]] - [[Patrice Lumumba]], fyrsti lýðræðislega kjörni forsætisráðherra Lýðveldisins Kongó, var ráðinn af dögum. * [[20. janúar]] - [[John F. Kennedy]] tók við embætti forseta Bandaríkjanna. * [[4. febrúar]] - [[Portúgal]]ar hófu nýlendustríð sitt í [[Angóla]]. * [[11. febrúar]] - Réttaröldin yfir [[Adolf Eichmann]] hófust í [[Jerúsalem]]. * [[26. febrúar]] - [[Hassan II]] tók við krúnunni í [[Marokkó]]. * [[1. mars]] - Fyrstu kosningarnar voru haldnar í [[Úganda]]. * [[15. mars]] - [[Suður-Afríka]] sagði sig úr [[Breska samveldið|Breska samveldinu]]. * [[12. apríl]] - Sovétmaðurinn [[Júríj Gagarín]] fór fyrstur manna út í geim. * [[17. apríl]] - [[Kalda stríðið]]: [[Innrásin í Svínaflóa]] á Kúbu hófst. * [[27. apríl]] - [[Sierra Leone]] hlaut sjálfstæði frá Bretum. * [[29. apríl]] - [[Alþjóðlegi náttúruverndarsjóðurinn]] var stofnaður. * [[Júlí]] - [[Amnesty International]] var stofnað. * [[19. júlí]] - [[Þjóðfrelsisfylking sandínista]] í [[Níkaragva]] var stofnuð. * [[13. ágúst]] - Bygging [[Berlínarmúrinn|Berlínarmúrsins]] hófst, sem markaði upphafið að 28 ára aðskilnaði Vestur- og Austur-Berlínar. * [[17. september]] - [[Adnan Menderes]], fyrrum forsætisráðherra [[Tyrkland]]s, var [[henging|hengdur]]. * [[5. október]] - [[Sameinaða Arabalýðveldið]], sambandsríki Egyptalands og Sýrlands, var lagt niður. * [[12. október]] - [[Dauðarefsing]] var afnumin á [[Nýja-Sjáland]]i. * [[26. október]] - [[Rómarsáttmáli um vernd listflytjenda, framleiðenda hljóðrita og útvarpsstofnana]] var gerður. * [[9. desember]] - [[Tanganjika]] (síðar Tansanía) hlaut sjálfstæði. * [[11. desember]] - Fyrstu bandarísku herþyrlurnar komu til [[Saigon]] og mörkuðu þannig upphaf [[Víetnamstríðið|Víetnamstríðsins]]. * [[11. desember]] - [[Adolf Eichmann]] var dæmdur sekur um stríðsglæpi. * [[15. desember]] - [[Ísrael]]skur [[stríðsglæpadómstóll]] dæmdi Adolf Eichmann til dauða fyrir þátttökuna í [[helförin]]ni. * [[17. desember]] - [[Indland]] réðst inn í [[Góa]]. * [[19. desember]] - ** [[Portúgal]]ar samþykktu að láta [[Góa]] af hendi til Indverja. ** [[Matvælaáætlun Sameinuðu þjóðanna]] var stofnuð. * Desember - Hljómsveitin [[Beach Boys]] var stofnuð í Kaliforníu. === Fædd === * [[8. febrúar]] - [[Vince Neil]], bandarískur tónlistarmaður ([[Mötley Crüe]]) * [[3. apríl]] - [[Eddie Murphy]], bandarískur leikari og grínisti. * [[15. apríl]] - [[Carol W. Greider]], bandarískur sameindalíffræðingur og nóbelsverðlaunahafi. * [[6. maí]] - [[George Clooney]], bandarískur leikari. * [[13. maí]] - [[Denis Rodman]], bandarískur körfuknattleiksmaður og leikari. * [[14. júní]] - [[Boy George]] - enskur söngvari. * [[1. júlí]] - [[Díana prinsessa|Díana]], prinsessa af Wales (d. [[1997]]) * [[1. júlí]] - [[Carl Lewis]], bandarískur íþróttamaður. * [[30. júlí]] - [[Laurence Fishburne]], bandarískur leikari. * [[4. ágúst]] - [[Barack Obama]], Bandaríkjaforseti. * [[8. ágúst]] - [[The Edge]], írskur gítarleikari, meðlimur írsku hljómsveitarinnar [[U2]]. * [[9. ágúst]] - [[John Key]], forsætisráðherra Nýja-Sjálands. * [[29. september]] - [[Julia Gillard]], forsætisráðherra Ástralíu. * [[19. nóvember]] - [[Meg Ryan]], bandarísk leikkona. * [[27. desember]] - [[Guido Westerwelle]], þýskur stjórnmálamaður. * [[30. desember]] - [[Ben Johnson]], kanadískur íþróttamaður. === Dáin === * [[26. febrúar]] - [[Mohammed V]], konungur [[Marokkó]]. * [[26. febrúar]] - [[Alberto Galateo]], argentínskur knattspyrnumaður (f. [[1912]]) * [[3. mars]] - [[Paul Wittgenstein]], austurrískur píanóleikari. * [[25. mars]] - [[Arthur Drewry]], enskur forseti FIFA (f. [[1891]]). * [[13. maí]] - [[Gary Cooper]], bandarískur leikari (f. [[1901]]). * [[6. júní]] - [[Carl Jung]], svissneskur sálfræðingur (f. [[1875]]). * [[2. júlí]] - [[Ernest Hemingway|Ernest Miller Hemingway]], bandarískur rithöfundur og [[Nóbelsverðlaun í bókmenntum|Nóbelsverðlaunahafi]] (f. [[1899]]). * [[18. september]] - [[Dag Hammarskjöld]], fyrrum aðalritari [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]] og handahafi [[Friðarverðlaun Nóbels|friðarverðlauna Nóbels]]. * [[30. október]] - [[Luigi Einaudi]], ítalskur hagfræðingur (f. [[1874]]) == [[Nóbelsverðlaunin]] == * [[Nóbelsverðlaun í eðlisfræði|Eðlisfræði]] - [[Robert Hofstadter]], [[Rudolf Ludwig Mössbauer]] * [[Nóbelsverðlaun í efnafræði|Efnafræði]] - [[Melvin Calvin]] * [[Nóbelsverðlaun í læknisfræði|Læknisfræði]] - [[Georg von Bekesy|Georg von Békésy]] * [[Nóbelsverðlaun í bókmenntum|Bókmenntir]] - [[Ivo Andric]] * [[Friðarverðlaun Nóbels|Friðarverðlaun]] - [[Dag Hammarskjöld]] [[Flokkur:1961]] 31krgprcs0q77p724cw97s2y2wvci6e 0 1608 1920486 1904986 2025-06-15T19:01:29Z Alvaldi 71791 /* Erlendis */ 1920486 wikitext text/x-wiki {{Ár| [[1946]]|[[1947]]|[[1948]]|[[1949]]|[[1950]]|[[1951]]|[[1952]]| [[1931–1940]]|[[1941–1950]]|[[1951–1960]]| [[19. öldin]]|[[20. öldin]]|[[21. öldin]]| }} Árið '''1949''' ('''MCMXLIX''' í [[rómverskar tölur|rómverskum tölum]]) == Á Íslandi == * [[12. janúar]] - [[Kópavogsskóli]] var stofnaður. * [[13. janúar]] - ''[[Milli fjalls og fjöru]]'', fyrsta íslenska [[kvikmynd]]in í fullri lengd var frumsýnd. * [[30. mars]] - [[Óeirðirnar á Austurvelli 1949|Óeirðir brutust út á Austurvelli]] er [[Alþingi]] kaus um þingsályktunartillögu um hvort Ísland ætti að ganga í [[NATO]]. * [[31. mars]] - [[Samtök rafverktaka]] voru stofnuð í Reykjavík. * [[5. júlí]] - [[Knattspyrnufélagið 1949]] var stofnað í [[Reykjavík]]. * [[3. ágúst]] - [[Knattspyrnufélagið Þróttur]] var stofnað. * [[30. september]] - [[Stjörnubíó]] opnaði. * [[23. október|23.]] - [[24. október]] - [[Alþingiskosningar 1949|Alþingiskosningar]] voru haldnar. * [[6. desember]] - [[Þriðja ráðuneyti Ólafs Thors|Þriðja ríkisstjórn Ólafs Thors]] settist að völdum og sat í rúma þrjá mánuði. Þetta var minnihlutastjórn Sjálfstæðisflokks. * [[Jimmy Youell]] varð fyrstur manna til að fljúga þyrlu á Íslandi er hann flaug þyrlunni [[TF-HET]] hér á landi um sumarið. * [[Samtök rafverktaka]] voru stofnuð. * Tímaritin [[Saga (tímarit)|Saga]] og [[Húsfreyjan (tímarit)|Húsfreyjan]] kom fyrst út. * Heimildamyndin ''[[Björgunarafrekið við Látrabjarg (kvikmynd)| Björgunarafrekið við Látrabjarg]]'' kom út um sjóslysið sem gerðist tveimur árum áður. * [[Byggðasafnið í Skógum]] var stofnað. === Fædd === * [[21. janúar]] - [[Kristín Marja Baldursdóttir]], rithöfundur. * [[26. febrúar]] - [[Birna Þórðardóttir]], félagsfræðingur og aðgerðarsinni. *[[6. apríl]] - [[Kári Stefánsson]], læknir og forstjóri [[Íslensk erfðagreining|Íslenskrar erfðagreiningar]]. === Dáin === * [[7. nóvember]] - [[Inga Lára Lárusdóttir]], kennari, ritstjóri og baráttukona fyrir réttindum kvenna (f. [[1883]]) == Erlendis == * [[1. janúar]] - [[Indland]] og [[Pakistan]] gerðu vopnahlé með aðstoð Sameinuðu þjóðanna. Þrátefli var um skiptingu [[Kasmír]]. * [[20. janúar]] - [[Harry S. Truman]] hóf annað kjörtímabil sitt sem forseti Bandaríkjanna. * [[25. janúar]] - [[Emmy-verðlaunin]] voru fyrst gefin. * [[25. mars]] - Priboi-áætlunin: Sovétríkin fluttu meira en 92.000 frá Eystrasaltslöndunum í vinnubúðir á afskekktum stöðum í landinu. * [[31. mars]] - [[Nýfundnaland]] varð 10. fylki Kanada. * [[3. apríl]] - [[Suður-Ameríkukeppni karla í knattspyrnu 1949|Suður-Ameríkukeppni karla í knattspyrnu]] hófst. * [[18. apríl]] - [[Lýðveldið Írland]] var stofnað. * [[12. maí]] - [[Einangrun Berlínar]] var aflétt. * [[8. júní]] - Skáldsagan [[Nítján hundruð áttatíu og fjögur]] eftir [[George Orwell]] kom út. * [[29. júní]] - [[Aðskilnaðarstefnan í Suður-Afríku]]: Bann var lagt á blönduð hjónabönd. * [[20. júlí]] - [[Ísrael]] og [[Sýrland]] sömdu um vopnahlé. * [[24. júlí]] - Cumbre Vieja-eldfjallið gaus á [[La Palma]], Kanaríeyjum. * [[12. ágúst]] - Fjórði [[Genfarsáttmálarnir|Genfarsáttmálinn]] var samþykktur. * [[3. ágúst]] - [[National Basketball Association]] (NBA) er stofnað með sameiningu [[Basketball Association of America]] og [[National Basketball League (Bandaríkin)|National Basketball League]]. * [[24. ágúst]] - [[Atlantshafsbandalagið]] (NATO) var stofnað. * [[29. ágúst]] - [[Evrópuráðið]] fundaði fyrst. * [[31. ágúst]] - [[Gríska borgarastríðið]] endaði. * [[7. september]] - Lýðveldið Þýskaland/ [[Vestur-Þýskaland]] var stofnað. * [[7. október]] - Lýðveldið [[Austur-Þýskaland]] var stofnað. * [[7. desember]] - [[Kuomintang]], Þjóðernisflokkur Kína, lauk flótta til [[Taívan]]. * [[Þrælahald]] var afnumið í [[Kúveit]]. * [[COMECON]] var stofnað fyrir efnahagsaðstoð í kommúnistaríkjum. * [[SOS-barnaþorpin]] voru stofnuð í Austurríki. * Hollendingar lögðu niður [[Hollensku Austur-Indíur]]. === Fædd === * [[12. janúar]] - [[Murakami Haruki]], japanskur rithöfundur. * [[24. janúar]] - [[John Belushi]], bandarískur leikari (d. [[1982]]). * [[12. febrúar]] - [[Ashraf Ghani]], forseti Afganistans. * [[11. apríl]] - [[Bernd Eichinger]], þýskur leikstjóri (d. [[2011]]). * [[9. maí]] - [[Billy Joel]], bandarískur tónlistarmaður. * [[18. júní]] - [[Lech Kaczynski]], forseti Póllands (d. [[2010]]). * [[22. júní]] - [[Meryl Streep]], bandarísk leikkona. * [[31. ágúst]] - [[Richard Gere]], bandarískur leikari. * [[9. september]] - [[Susilo Bambang Yudhoyono]], forseti Indónesíu. * [[23. september]] - [[Bruce Springsteen]], bandarískur söngvari. * [[21. október]] - [[Benjamin Netanyahu]], forsætisráðherra Ísraels. * [[7. desember]] - [[Tom Waits]], bandarískur tónlistarmaður. * [[12. desember]] - [[Marc Ravalomanana]], fyrrum forseti Madagaskar. * [[25. desember]] - [[Sissy Spacek]], bandarísk leikkona. === Dáin === * [[6. maí]] - [[Maurice Maeterlinck]], belgískt leikskáld og Nóbelsverðlaunahafi (f. [[1862]]). == [[Nóbelsverðlaunin]] == * [[Nóbelsverðlaun í eðlisfræði|Eðlisfræði]] - [[Hideki Yukawa]] * [[Nóbelsverðlaun í efnafræði|Efnafræði]] - [[William Francis Giauque]] * [[Nóbelsverðlaun í læknisfræði|Læknisfræði]] - [[Walter Rudolf Hess]], [[Antonio Caetano De Abreu Freire Egas Moniz]] * [[Nóbelsverðlaun í bókmenntum|Bókmenntir]] - [[William Faulkner|William Cuthbert Faulkner]] * [[Friðarverðlaun Nóbels|Friðarverðlaun]] - [[John Boyd Orr|Lord John Boyd Orr of Brechin]] [[Flokkur:1949]] odpv8a2g5tdsfly8j1xw5xp9v4yzcwu 0 1609 1920504 1919618 2025-06-15T21:43:39Z Berserkur 10188 1920504 wikitext text/x-wiki {{Ár nav}} Árið '''1948''' ('''MCMXLVIII''' í [[rómverskar tölur|rómverskum tölum]]) ==Á Íslandi== * [[22. mars]] - [[Atómstöðin]] eftir [[Halldór Laxness]] kom út. * [[Apríl]]: ** [[Heklugos árið 1947|Heklugosinu]] sem staðið hafði í 13 mánuði (frá því í mars árið 1947) lauk seint í apríl. ** [[Félag Sameinuðu þjóðanna á Íslandi]] var stofnað. * [[28. maí]] - [[Byggðasafn Skagfirðinga]] var stofnað. * [[31. júlí]] - [[Fossvogskirkja]] var vígð sem grafarkirkja fyrir Fossvogskirkjugarð. * [[12. desember]] - 6 fórust í [[snjóflóð]]i í Bjarnarfirði. * Vikublaðið [[Mánudagsblaðið]] kom fyrst út. * [[Sunddeild KR]] var stofnuð. ;Haust ** Seinni hluti [[Reykjavík vorra daga]], heimildarmynd um Reykjavík, var frumsýnd. ** [[Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum]] var stofnuð. ** Fyrstu sjúklingar greindust með [[Akureyrarveikin]]a. === Fædd === * [[17. janúar]] - [[Davíð Oddsson]], stjórnmálamaður og fyrrverandi forsætisráðherra. * [[10. febrúar]] - [[Sigurbergur Sigsteinsson]], íslenskur íþróttamaður og -þjálfari (d. [[2020]]). * [[18. júlí]] - [[Ólafur Gunnarsson]], rithöfundur. * [[3. desember]] - [[Ari Trausti Guðmundsson]], íslenskur jarðfræðingur. ;Dáin ==Erlendis== * [[12. janúar]] - [[Mahatma Gandhi]] hóf hungurverkfall í þágu friðar eftir ofbeldi við [[skipting Indlands|skiptingu Indlands]]. * [[17. janúar]] - Vopnahlé komst á milli indónesískra sjálfstæðissinna og hollenska hersins á [[Java|Jövu]]. * [[30. janúar]] - ** [[Mahatma Gandhi]] var skotinn til bana af hindúskum þjóðernissinna. ** [[Vetrarólympíuleikarnir 1948]] voru haldnir í St. Moritz í Sviss. * [[31. janúar]] - [[Stjórnlagaþing Ítalíu]] sem starfaði eftir seinni heimsstyrjöld var lagt niður. * [[4. febrúar]] - [[Ceylon]], síðar Srí Lanka, varð sjálfstætt ríki. * [[25. febrúar]] - [[Edvard Beneš]], forsætisráðherra Tékkóslóvakíu, var [[Valdaránið í Tékkóslóvakíu 1948|steypt af stóli í valdaráni]] * [[12. mars]]: [[Borgarastríðið á Kosta Ríka]] hófst og stóð til 24. apríl. 2.000 létust. * [[20. mars]] - Fyrstu kosningarnar voru haldnar í [[Singapúr]]. * [[31. mars]] - [[Heimastjórnarlögin 1948|Heimastjórnarlögin]] skilgreindu samband Færeyja og Danmerkur. * [[1. apríl]] - [[Harry S. Truman]] bandaríkjaforseti skrifaði undir [[Marshalláætlunin|Marshalláætlunina]] þar sem 5 milljarður bandaríkjadala færi í aðstoð við 16 lönd eftir eyðileggingu seinni heimstyrjaldar. * [[9. apríl]] - Frjálslyndi leiðtoginn Jorge Eliécer Gaitán var myrtur í Kólumbíu og blóðugar óeirðir byrjuðu. Næsta áratuginn var ofbeldisalda kennd við '' La Violencia''. * [[7. apríl]] - [[Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin]] var stofnuð. * [[30. apríl]] - Fyrsti [[Land Rover]]inn kom á markað. * [[14. maí]] - [[David Ben-Gurion]] varð fyrsti forsætisráðherra Ísraels. [[Sjálfstæðisyfirlýsing Ísraels]] var birt. [[Umboðsstjórn Breta í Palestínu]] var lögð niður. * [[15. maí]] - [[Fyrsta stríð Ísraels og Araba]] hófst. * [[23. maí]] - [[Þjóðveldisflokkurinn]] í Færeyjum var stofnaður. * [[11. júní]] - Fyrsti [[api]]nn var sendur út í geim. * [[24. júní]] - [[Einangrun Berlínar]] hófst. * [[5. júlí]] - [[The National Health Service]] ([[NHS]]) hóf að veita almenningi í Bretlandi ókeypis heilbrigðisþjónustu. * [[29. júlí]] - [[Sumarólympíuleikarnir 1948]] hófust. * [[15. ágúst]] - Lýðveldið [[Suður-Kórea]] var stofnað. * [[30. ágúst]] - [[Securitate]], rúmenska leynilögreglan var stofnuð. * [[9. september]] - Lýðveldið [[Norður-Kórea]] var stofnað. * [[17. september]] - [[Folke Bernadotte]], sænskur sáttasemjari Sameinuðu þjóðanna í Palestínu var tekinn af lífi af síonistum. * [[2. nóvember]] - [[Forsetakosningar í Bandaríkjunum 1948|Forsetakosningar í Bandaríkjunum 1948]]: [[Harry S. Truman]] sitjandi forseti var sigur úr býtum. * [[1. desember]] - Forseti [[Kosta Ríka]] lagði herinn af. * [[12. desember]] - [[Frjálsi demókrataflokkurinn]] í Þýskalandi var stofnaður. * [[23. desember]] - Sjö japanskir hershöfðingjar voru teknir af lífi af stjórn [[Bandamenn|bandamanna]] vegna stríðsglæpa í [[seinni heimsstyrjöld]]. * [[26. desember]] - Síðustu sovésku hermennirnir yfirgáfu Norður-Kóreu. * [[Ólympíumót fatlaðra]] fór fyrst fram. * [[Alþjóðasiglingamálastofnunin]] var stofnuð. * [[Efnahags- og framfarastofnunin]] var stofnuð. * [[Vestur-Evrópusambandið]] var stofnað. === Fædd === * [[3. febrúar]] - [[Henning Mankell]], sænskur rithöfundur. * [[5. febrúar]] - [[Sven-Göran Eriksson]], sænskur knattspyrnustjóri. ( d.2024). * [[15. febrúar]] - [[Art Spiegelman]], listamaður og höfundur [[Maus]]. * [[31. mars]] - [[Al Gore]], bandarískur stjórnmálamaður. * [[28. apríl]] - [[Terry Pratchett]], breskur rithöfundur. * [[19. júní]] - [[Nick Drake]], enskur tónlistarmaður (d. [[1974]]) * [[25. ágúst]] - [[Tony Ramos]], brasilískur [[leikari]] og sjónvarpsmaður. * [[3. september]] - [[Levy Mwanawasa]], forseti Sambíu (d. [[2008]]). * [[19. september]] - [[Jeremy Irons]], breskur leikari. * [[29. september]] - [[Theo Jörgensmann]], þýskt tónskáld. * [[3. nóvember]] - [[Lulu]], skosk söngkona. * [[14. nóvember]] - [[Karl 3. Bretakonungur]]. * [[22. nóvember]] - [[Radomir Antić]], serbneskur íþróttamaður og knattspyrnuþjálfari (d. [[2020]]). * [[26. nóvember]] - [[Elizabeth Blackburn]], ástralsk-bandarísk lífvísindakona og nóbelsverðlaunahafi. * [[27. desember]] - [[Gerard Depardieu]], franskur leikari. === Dáin === * [[30. janúar]] - [[Mohandas Gandhi]], pólitískur leiðtogi [[Indland]]s (f. [[1869]]). * [[11. september]] - [[Muhammad Ali Jinnah]], forsætisráðherra Pakistan (f. [[1876]]). * [[17. september]] - [[Folke Bernadotte]] greifi og friðarsinni. ==[[Nóbelsverðlaunin]]== * [[Nóbelsverðlaun í eðlisfræði|Eðlisfræði]] - [[Patrick Maynard Stuart Blackett]] * [[Nóbelsverðlaun í efnafræði|Efnafræði]] - [[Arne Wilhelm Kaurin Tiselius]] * [[Nóbelsverðlaun í læknisfræði|Læknisfræði]] - [[Paul Hermann Muller|Paul Hermann Müller]] * [[Nóbelsverðlaun í bókmenntum|Bókmenntir]] - [[T. S. Eliot|Thomas Stearns Eliot]] * [[Friðarverðlaun Nóbels|Friðarverðlaun]] - Voru ekki veitt þetta árið [[Flokkur:1948]] 0zk3f06ypgyy18y4g6w81ta0hrohtxr 0 1611 1920483 1909943 2025-06-15T18:59:29Z Alvaldi 71791 /* Erlendis */ Basketball Association of America var stofnuð þennan dag. Deildin sameinaðist árið 1949 NBL-deildinni til að stofna NBA 1920483 wikitext text/x-wiki {{Ár| [[1943]]|[[1944]]|[[1945]]|[[1946]]|[[1947]]|[[1948]]|[[1949]]| [[1931–1940]]|[[1941–1950]]|[[1951–1960]]| [[19. öldin]]|[[20. öldin]]|[[21. öldin]]| }} Árið '''1946''' ('''MCMXLVI''' í [[rómverskar tölur|rómverskum tölum]]) == Á Íslandi == * [[6. janúar]] - [[Ungmennafélag Álftaness]] er stofnað. * [[27. janúar]] - [[Sveitarstjórnarkosningar á Íslandi 1946|Sveitarstjórnarkosningar]] fóru fram. * [[30. júní]] - [[Alþingiskosningar 1946|Alþingiskosningar]] haldnar. * [[9. júlí]] - [[Tívolí í Reykjavík]] var fyrst starfrækt. * [[1. október]] - [[Þjóðvarnarfélagið]] var stofnað til að mótmæla keflavíkursamningnum. * [[5. október]] - Kennsla hófst í [[Melaskóli|Melaskóla]]. * [[19. nóvember]] - Ísland gekk í [[Sameinuðu þjóðirnar]]. * [[Keflavíkursamningurinn]]: Samningur milli Íslands og Bandaríkjanna um að Bandaríkjamenn myndu reka Keflavíkurflugvöll. * [[Samvinnutryggingar]] voru stofnaðar. * [[Tóvinnuskólinn á Svalbarði]] var stofnaður. * [[Pípugerð Reykjavíkur]] var stofnuð. * [[Skógræktarfélag Hafnarfjarðar]] var stofnað. === Fædd === * [[6. nóvember]] - [[Katrín Fjeldsted]], stjórnmálamaður og læknir. * [[9. desember]] - [[Hermann Gunnarsson]], íslenskur íþróttafréttamaður, skemmtikraftur, þáttastjórnandi og knattspyrnumaður. (d. [[2013]]) === Dáin === == Erlendis == * [[1. janúar]] - Fyrsti fundur [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðirnar]] var haldinn í London. * [[7. janúar]] - [[Austurríki]] var skipt upp í fjögur svæði sem bandamenn höfðu yfirráð yfir eftir seinni heimssyrjöld. * [[11. janúar]] - [[Enver Hoxha]] lýsti yfir lýðveldinu Albaníu með sig sem forsætisráðherra. * [[12. janúar]] - [[Suður-Ameríkukeppni karla í knattspyrnu 1946]] hófst. * [[20. janúar]] - [[Charles de Gaulle]] sagði af sér sem forseti Frakklands. * [[2. febrúar]] - Norðmaðurinn [[Trygve Lie]] varð fyrsti [[aðalritari Sameinuðu þjóðanna]]. * [[20. febrúar]] - Sprenging í kolanámu í Bergkamen í Þýskalandi varð meira en 400 að bana. * [[24. febrúar]] - [[Juan Perón]] var kosinn forseti Argentínu. * [[2. mars]] - [[Ho Chi Minh]] varð forseti Norður-Víetnam. * [[5. mars]] - [[Winston Churchill]] talaði um [[járntjaldið]] í Austur-Evrópu í ræðu. * [[22. mars]] - [[Jórdanía]] hlaut sjálfstæði frá Bretlandi. * [[1. apríl]] - [[Jarðskjálfti]] í [[Aljútaeyjar|Aljútaeyjum]] olli flóðbylgju sem fór til [[Havaí]]. Um 170 létust þar. * [[10. apríl]] - Konur kusu í fyrsta sinn í [[Japan]]. * [[17. apríl]] - [[Sýrland]] hlaut sjálfstæði frá Frakklandi. * [[20. apríl]] - [[Þjóðabandalagið]] var lagt niður. * [[1. júní]] - [[Ion Antonescu]], fyrrum forsætisráðherra Rúmeníu, var tekinn af lífi fyrir svik gegn þjóð sinni með stuðningi við Þýskaland. * [[2. júní|2.]] - [[13. júní]]- [[Konungsríkið Ítalía]] var lagt niður í kosningum. Lýðveldi var stofnað með [[Alcide De Gasperi]] sem forsætisráðherra. [[Úmbertó II]], konungur, fór til Portúgal. * [[6. júní]] - [[Basketball Association of America]]-körfuboltadeildin var stofnuð í Bandaríkjunum. * [[22. júlí]] - [[Irgun]], hópur róttækra gyðinga sprengdi hótel í [[Jerúsalem]] þar sem breska landstjórnin fundaði. 90 létust. * [[25. júlí]] - [[Filippseyjar]] hlutu sjálfstæði frá Bandaríkjunum eftir 48 ár. Þar áður stjórnaði Spánn landinu í um 400 ár. * [[1. ágúst]] - [[SAS]]-flugfélagið var stofnað. * [[16. ágúst]] - [[íslam|Múslimum]] og [[hindúismi|hindúum]] lenti saman í [[Kalkútta]] með þeim afleiðingum að 3.000 létust. * [[8. september]] - [[Búlgaría]] varð lýðveldi. Konungurinn Simeon II fór úr landi. * [[14. september]] - [[Þjóðaratkvæðagreiðslan í Færeyjum 1946|Færeyjar kusu um sjálfstæði]]. Meirihluti var fyrir því að eyjarnar yrðu sjálfstæðar. Danska stjórnin lýsti því yfir að kosningarnar hefðu verið ólöglegar. Síðar var þing rofið í Færeyjum og ekkert varð úr sjálfstæðinu. * [[6. október]] - [[Per Albin Hansson]] forsætisráðherra Svíþjóðar fékk hjartaaáfall og lést í embætti. [[Tage Erlander]] tók við. * [[15. október]] - [[Nürnberg-réttarhöldin]]: [[Hermann Göring]], stofnandi [[Gestapo]], svipti sig lífi með eitri tveimur klukkustundum fyrir áætlaða aftöku sína. Daginn eftir voru 10 leiðtogar nasista teknir af lífi. * [[24. október]] - Óeirðir í [[Bihar]] á Indlandi milli hindúa og múslima urðu þúsundum að bana. * [[október]] - Teiknimyndapersónan [[Lukku-Láki]] kom fyrst út á prenti. * [[4. nóvember]] - [[Menningarmálastofnun Sameinuðu þjóðanna]] var stofnuð. * [[10. nóvember]] - 1.400 létust í jarðskjálfta í [[Perú]]. * [[15. nóvember]] - Holland viðurkenndi sjálfstæði [[Indónesía|Indónesíu]] * [[23. nóvember]] - Óeirðir voru í Víetnam. Frakklandsher drap 6.000 manns. * [[2. desember]] - [[Alþjóðahvalveiðiráðið]] var stofnað til að hafa stjórn á [[hvalveiðar|hvalveiðum]]. * [[11. desember]] - [[Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna]] var stofnuð. * [[19. desember]] - [[Fyrri Indókínastyrjöldin]] hófst. * [[21. desember]] - Jarðskjálfti í Nankai í Japan banaði um 1.400. * [[Kosningaréttur kvenna|Konur fengu kosningarétt]] í Belgíu, Rúmeníu, Júgóslavíu, Argentínu og Quebec í Kanada. === Fædd === * [[22. maí]] - [[George Best]], knattspyrnumaður (d. [[2005]]) * [[14. júní]] - [[Donald Trump]], 45. og 47. forseti Bandaríkjanna. * [[6. júlí]] - [[George W. Bush]], 43. forseti Bandaríkjanna. * [[15. júlí]] - [[Linda Ronstadt]], söngkona. * [[19. ágúst]] - [[Bill Clinton]], 42. forseti Bandarikjanna. * [[29. ágúst]] - [[Dimitris Christofias]], 6. forseti Kýpur. === Dáin === * [[3. febrúar]] - [[Carl Theodor Zahle]], forsætisráðherra Danmerkur (f. [[1866]]) * [[21. apríl]] - [[John Maynard Keynes]], enskur hagfræðingur (f. [[1883]]). * [[6. júní]] - [[Gerhart Hauptmann]], þýskur rithöfundur og Nóbelsverðlaunahafi (f. [[1862]]). == [[Nóbelsverðlaunin]] == * [[Nóbelsverðlaun í eðlisfræði|Eðlisfræði]] - [[Percy Williams Bridgman]] * [[Nóbelsverðlaun í efnafræði|Efnafræði]] - [[James Batcheller Sumner]], [[John Howard Northrop]], [[Wendell Meredith Stanley]] * [[Nóbelsverðlaun í læknisfræði|Læknisfræði]] - [[Hermann Joseph Muller]] * [[Nóbelsverðlaun í bókmenntum|Bókmenntir]] - [[Hermann Hesse]] * [[Friðarverðlaun Nóbels|Friðarverðlaun]] - [[Emily Greene Balch]], [[John R. Mott]] [[Flokkur:1946]] g9autn4fhwdl907y6sgxhejk13sg9bm 0 1719 1920566 1774057 2025-06-16T10:53:23Z Sv1floki 44350 1920566 wikitext text/x-wiki '''Norðurey''' er eitt af [[nöfn Íslands|nöfnum Íslands]], or er það gæluheiti sem [[Vestmannaeyjar|Vestmannaeyingar]] nota gjarnan um [[meginland]] [[Ísland|Íslands]], enda liggur Ísland í norður frá Vestmannaeyjum. Kynningin á Vestmannaeyjum með þessu gæluheiti í öndvegi gæti hljómað svona: :„Til Vestmannaeyja teljast 16 eyjar og um 30 drangar og sker. Stærsta eyjan mun vera Norðurey, en á henni búa um 380.000 manns“ [[Flokkur:Vestmannaeyjar]] [[Flokkur:Grín]] 81lrs5ttqhrs7znlss47i7muog0pzyl 0 1994 1920495 1919512 2025-06-15T19:53:44Z 80.77.137.166 /* Á */ 1920495 wikitext text/x-wiki Hér fylgir '''listi yfir íslenskar hljómsveitir''', listinn er í stafrófsróð.<br/> {{Stafayfirlit | hlið = nei | miðja = já | hægri = nei | ekkibrot = nei | efst = nei | núm = já | merki = nei | númmerki = nei | sjá = nei | heimild = nei | ath = nei | tengill = nei | c = já | q = já | w = já | z = nei }} ==0-9== * [[1860 (hljómsveit)|1860]] * [[200.000 naglbítar (hljómsveit)|200.000 naglbítar]] ==A== * [[Abbababb (hljómsveit)|Abbababb]] * [[Aeterna]] * [[Agent Fresco]] * [[Aggi Slæ & Tamlasveitin (hljómsveit)|Aggi Slæ & Tamlasveitin]] * [[Alchemia]] * [[Allt í einu]] * [[Alsæla (hljómsveit)|Alsæla]] * [[AmabAdamA]] * [[amiina]] * [[Ampop]] * [[Amur Vincit Omnia (hljómsveit)|Amur Vincit Omnia]] * [[Andlát (hljómsveit)|Andlát]] * [[Andstæða]] * [[Anubis]] * [[Apollo (hljómsveit)|Appollo]] * [[Apparat Organ Quartet]] * [[Ask the Slave]] * [[Aten]] * [[Auðn (hljómsveit)|Auðn]] == Á == * [[Á móti sól]] * Ábrestir * [[Áhrif]] * [[Áhöfnin á Halastjörnunni]] * [[Árblik]] * [[Árstíðir]] ==B== * [[b.sig]] * [[Baggalútur (hljómsveit)|Baggalútur]] * [[Bang Gang]] * [[Baraflokkurinn]] * [[Bárujárn (hljómsveit)|Bárujárn]] * [[Beebee and the bluebirds]] * [[Bellatrix]] * [[Beneath]] * [[Benni Hemm Hemm]] * [[Bermuda (hljómsveit)|Bermuda]] * [[BG og Ingibjörg]] * [[BH-kvartettinn]] * [[Bigalow]] * [[Bisund]] * [[Bítlavinafélagið]] * [[Black Caribs Kuru]] * [[Hljómsveitin Blágresi]] * [[Bless]] * [[Blind Bargain]] * [[Bloodgroup]] * [[Blóðmör]] * [[Blæti (hljómsveit)|Blæti]] * [[Bob (hljómsveit)|Bob]] * [[Bob Gillan og Ztrandverðirnir (hljómsveit)|Bob Gillan]] * [[Bootlegs]] * [[Botnleðja]] * [[Bógus]] * [[Brain Police]] * [[Breiðbandið]] * [[Brimkló]] * [[Brókarsótt]] * [[Brunaliðið]] * [[Brúðarbandið]] * [[Bruni BB]] * [[Buff]] * [[Buttercup]] * [[Búdrýgindi]] * [[Bæjarins bestu (hljómsveit)|Bæjarins bestu]] ==C== * [[Canora]] * [[Captain Syrup]] * [[Changer]] * [[Churchouse Creepers]] * [[Cliff Clavin (hljómsveit)|Cliff Clavin]] * [[ClubDub]] * [[Coral]] * [[Collective]] * [[C.O.T]] * [[Cranium]] * [[Cyber]] ==D== * [[Dada]] * [[Daisy Hill Puppy Farm]] * [[Danshljómsveit Hjalta Guðgeirs]] * [[Dark Harvest]] * [[Das Kapital]] *[[Days Of Our Lives]] *[[Daysleeper]] *[[Dáðadrengir]] *[[Dátar]] *[[DDT skordýraeitur (hljómsveit)|DDT skordýraeitur]] *[[Dead Sea Apple]] *[[Dead Skeletons]] *Dead Union Social Theory *[[Deep Jimi and The Zep Creams]] * [[Devine Defilement]] *[[Diabolus In Musica]] *[[Dikta]] *[[Dimma (hljómsveit)|Dimma]] * Dirrindí *[[Dísa (hljómsveit)|Dísa]] *[[Dos Pilas]] *[[Dr. Mister & Mr. Handsome]] *[[Dr. Spock]] *[[Drasl]] *[[Drykkir innbyrðis]] *[[DUST]] *[[Dúkkulísur]] *[[Dúmbó og Steini]] *[[Dúndurfréttir]] *[[Dýrið gengur laust]] *[[Dægurlaga pönk hljómsveitin Húfa]] *[[Dætrasynir]] *[["Döðlurnar" (Gleðisveitin Döðlur)]] ==Ð== * [[Ðe lónlí blú bojs]] ==E== * [[Egó]] * [[Eik (hljómsveit)|Eik]] * [[Eldar (hljómsveit)|Eldar]] * [[Ensími (hljómsveit)|Ensími]] * [[Emilíana Torrini]] * [[EXIZT]] * [[Eldberg]] * [[Exodus]] * [[Egypta]] ==É== * [[Ég (hljómsveit)|Ég]] ==F== * [[F8 (hljómsveit)|F8]] * [[Facon]] * [[Fabb]] * [[Fallega Gulrótin]] * [[Farfuglarnir]] * [[Fenjar]] * [[Fighting Shit]] * [[Fist]] * [[Fídel]] * [[Fjandakornið]] * [[FLÍS]] * [[Flott (hljómsveit)|FLOTT]] * [[Flowers]] * [[For a Minor Reflection]] * [[Foringjarnir]] * [[Future Future]] * [[The Foreign Monkeys]] * [[Forgotten Lores]] * [[Friðryk]] * [[Frostmark (hljómsveit)|Frostmark]] * [[Fræbbblarnir]] * [[Funkstrasse]] * [[Full Time 4WD]] * [[Fyrirbæri]] ==G== * [[Gavin Portland]] * [[GCD]] * [[Geimfararnir]] * [[Geiri Sæm og Hunangstunglið]] * [[Gildran]] * [[Gildrumezz]] * [[Godchilla]] * [[Góðir Landsmenn]] * [[Gone Postal]] * [[Gleðisveitin Alsæla]] * [[Glymskrattarnir]] * [[Gordon Riots]] * [[Grafík (hljómsveit)|Grafík]] * [[Graveslime]] * [[Great Grief]] * [[Greifarnir]] * [[Grjóthrun]] * [[Grýlurnar]] * [[Guitar Islancio]] * [[GusGus]] * [[Gyllinæð]] * [[Gos]] * [[Gögl]] ==H== * [[HAM (hljómsveit)|HAM]] * [[Hatari]] * [[Haukar (hljómsveit)|Haukar]] * [[Hekkenfeld]] * [[Helgi og hljóðfæraleikararnir]] * [[Helgi Jónsson]] * [[Hellvar]] * [[Hestbak]] * [[Highdee]] * [[Þursaflokkurinn|Hinn íslenski þursaflokkur]] * [[Hipsumhaps]] * [[Hjaltalín (hljómsveit)|Hjaltalín]] * [[Hjálmar (hljómsveit)|Hjálmar]] * [[Hjálparsveitin]] * [[Hjónabandið]] * [[HLH flokkurinn]] * [[Hljómar]] * Hljómsveit [[Geirmundur Valtýsson|Geirmundar Valtýssonar]] * [[Hljómsveit Ingimars Eydal]] * [[Hljómsveit Stefáns P.]] * [[Hljómsveit Þorsteins Guðmundssonar]] (Steina spil) * [[Hljómsveitin 66]] * [[Hoffman]] *[[Holdris (hljómsveit)|Holdris]] * [[Hudson Wayne]] * [[Hundur í óskilum]] * [[Hundslappadrífa (hljómsveit)|Hundslappadrífa]] * [[Hvanndalsbræður]] * [[Hæsta hendin]] * [[Hættir]] ==I== * [[I Adapt]] * [[Icecross]] * [[Icelandic Sound Company]] * [[IceGuys]] * [[Icy]] * [[Igore]] * [[Ikarus]] * [[Indigó]] * [[Ingó og Veðurguðirnir]] * [[Innvortis]] * [[INRI]] * [[Inspector Spacetime]] * [[Inversus]] * [[Isidor]] * [[In the Company of Men]] ==Í== * [[Írafár]] * [[Í svörtum fötum]] ==J== * [[Jagúar (hljómsveit)|Jagúar]] * [[Jakobínarína]] * [[Jan Mayen (hljómsveit)|Jan Mayen]] * [[Jarlar]] * [[Jazzsveitin Dúi]] * [[Jeff Who?]] * [[Jet Black Joe]] * [[Johnny Blaze & Hakki Brakes]] * [[Jonee Jonee]] * [[Júdas (hljómsveit)|Júdas]] * [[Júpiters]] * [[JJ]] ==K== * [[Kalk (hljómsveit)|Kalk]] * [[Kan]] * [[Kaleo]] * [[Kamarorghestar]] * Kamp Knox * [[Katrín Lea]] * [[kef LAVÍK]] * [[Kiasmos]] * [[Kid Twist]] * [[Kid Mistik]] * [[Kimono (hljómsveit)|Kimono]] * [[Kims (hljómsveit)]] * [[Kiðlingarnir]] * [[Kiriyama Family]] * [[KK sextett]] * [[Klamedía X]] * [[Klassart]] * [[Kolrassa krókríðandi]] * [[Kóngulóarbandið]] * [[Króm (hljómsveit)|Króm]] * [[Kritikal Mazz]] * [[KUKL]] * [[Kul]] * [[KUML]] * [[Kung Fu]] * [[KUSK]] * [[Kvartett Ó. Jónsson & Grjóni]] * [[Kvistar]] * [[Kælan Mikla]] ==L== * [[Lada Sport (hljómsveit)|Lada Sport]] * [[Laglausir]] * [[Land og synir (hljómsveit)|Land og synir]] * [[Langi Seli og skuggarnir]] * [[Leaves]] * [[Legend]] * [[Lhooq]] * [[Ljósin í bænum]] * [[Ljótu hálfvitarnir]] * [[Lights on the Highway]] * [[Lipstick Lovers]] * [[Logar]] * [[Lóla]] * [[Lokbrá]] * [[Lúdó og Stefán]] * Lúna * [[Love Guru]] * [[Lækjarbræður]] ==M== * [[MAO - Meðal Annarra Orða]] * [[Bubbi og Mx-21]] * [[Madre Mía]] * [[Mammút (hljómsveit)|Mammút]] * [[Mannakorn]] * [[Mánar]] * [[Maus]] * [[MC Myasnoi]] * [[Megasukk]] * [[Melchior]] * [[Mezzoforte]] * [[Mighty Bear]] * [[Milljónamæringarnir]] * [[Mínus (hljómsveit)|Mínus]] * [[Modis]] * [[Monopolice]] * [[Moonstix]] * [[Morðingjarnir]] * [[Morpholith]] * [[Moses Hightower]] * [[Mosi frændi]] * [[Motion Boys]] * [[Módel]] * [[Mr. Clean Bass Crew]] * [[Mr. Silla]] * [[Muck]] * [[Múgsefjun (hljómsveit)|Múgsefjun]] * [[múm]] * [[Myrká (hljómsveit)|Myrká]] ==N== * [[Nátttröll]] * [[Náttúra (hljómsveit)|Náttúra]] * [[Nevolution]] * [[Niður]] * [[NilFisk (hljómsveit)|NilFisk]] * [[Niturbasarnir]] * [[Nortón]] * [[Nýdönsk]] * [[Nylon (hljómsveit)|Nylon]] * [[Númer Núll]] * [[No Practice]] * [[No Comment]] * [[No Class]] * [[No Way]] ==O== * [[O.F.L]] * [[Of Monsters and Men]] * [[Ofurdós]] * [[Ojba Rasta]] * [[Olympia]] * [[One Week Wonder]] * [[Orðljótur]] * [[Orghestar]] * [[Ormar (hljómsveit)|Ormar]] * [[Ourlives]] * [[Oxford (hljómsveit)|Oxford]] * [[Oxzmá]] * [[Oyama]] ==Ó== * [[Óðmenn]] * [[Ókind]] * [[Ókindarhjarta]] * [[Óðs Manns Æði]] ==P== * [[PAN]] * [[Papar (hljómsveit)|Papar]] * [[Paradís (hljómsveit)|Paradís]] * [[Parket]] * [[Pascal Pinon]] * [[Patronian]] * [[Pax Vobis]] * [[Pelican (hljómsveit)|Pelican]] * [[Pikkles]] * [[Pikknikk]] * [[Pink Street Boys]] * [[Plágan (hljómsveit)|Plágan]] * [[Pláhnetan]] * [[Póker]] * [[Pollapönk]] * [[Power Paladin]] * [[Póló og Bjarki]] * [[Potentiam]] * [[PRIMA]] * [[Própanól]] * [[Purrkur Pillnikk]] * [[Púff]] * [[PS og co]] ==Q== * [[Q4U]] * [[Quarashi]] ==R== * [[Randver (hljómsveit)|Randver]] * [[Rass (hljómsveit)|Rass]] * [[REKKVERK]] * [[Reptilicus]] * [[Rickshaw]] * [[Ring of Gyges]] * [[Risaeðlan]] * [[Ríó Tríó]] * [[Rock Paper Sisters]] * [[Roof Tops]] * [[Rosebud]] * [[Retro Stefson]] * [[Reykjavík!]] * [[Reykjavíkurdætur]] ==S== * [[Safnaðarfundur eftir messu]] * [[Sagtmóðigur]] * [[Savanna-tríóið]] * [[Sálin hans Jóns míns (hljómsveit)|Sálin hans Jóns míns]] * [[Seabear]] * [[Sebbi Kewl]] * [[September 22]] * [[Severed Crotch]] * [[Shades of Reykjavík]] * [[Sign]] * [[Sigur Rós]] * [[Singapore Sling (hljómsveit)|Singapore Sling]] * [[Sísý Ey]] * [[Sjöund]] * [[Skakkamanage]] * [[Skálmöld]] * [[Skerðing]] * [[Ske]] * [[Skítamórall]] * [[Skriðjöklar]] * [[Skytturnar (hljómsveit)|Skytturnar]] * [[Sléttuúlfarnir]] * [[Slowblow]] * [[Smaladrengirnir]] * [[Snafu]] * [[Sniglabandið]] * [[Snillingarnir]] * [[Soðin Fiðla]] * [[Sofandi]] * [[Sogblettir]] * [[Sororicide]] * [[Sóldögg (hljómsveit)|Sóldögg]] * [[Sólstafir (hljómsveit)|Sólstafir]] * [[Sólstrandargæjarnir]] * [[Spaðar]] * [[Spilverk þjóðanna]] * [[Spooky Jetson]] * [[Spoon]] * [[Sprengjuhöllin]] * [[SSSól]] * [[Stafrænn Hákon]] * [[Start]] * [[Stálfélagið]] * [[Stilluppsteypa]] * [[Stjórnin]] * [[Stjörnukisi]] * [[Stolía]] * [[Stórsveit Nix Noltes]] * [[Strax]] * [[Strigaskór nr. 42]] * [[Stuðkompaníið]] * [[Stuðlabandið]] * [[Stuðmenn]] * [[Svanfríður (hljómsveit)|Svanfríður]] * [[Stæner]] * [[Superserious]] * [[Supersport!]] * [[Súellen]] * [[Súkkat (hljómsveit)|Súkkat]] * [[Sykur (hljómsveit)|Sykur]] * [[Sykurmolarnir]] * [[Suðursveitin]] * [[Svartlizt]] * [[SZK]] * Soma * Stolið ==T== * [[Tappi tíkarrass]] * [[Tarot]] * [[Tatarar (hljómsveit)|Tatarar]] * [[Taugadeildin]] * [[Táningar]] * [[Tellus]] * [[Tenderfoot]] * [[Tennurnar hans afa]] * [[Texas Jesús]] * [[The Assassin of a Beautiful Brunette]] * [[The Crystalline Enigma]] * [[The Vintage Caravan]] * [[Ten Steps Away]] * [[The Lovely Lion]] * [[The Telepathetics]] * [[Tilvera]] * [[Tívolí]] * [[Todmobile]] * [[Toy Machine]] * [[Trabant (hljómsveit)|Trabant]] * [[Trico]] * [[Trúbrot]] * The Sweet Parade ==U== * [[Ultra mega technobandið Stefán]] * [[Umsvif]] * [[Unun]] * [[Urmull]] * [[Upplyfting]] * [[Utangarðsmenn]] ==Ú== * [[Úlpa (hljómsveit)|Úlpa]] * [[Útlendingahræðslan]] * [[Úlfur Úlfur]] ==V== * [[Vafurlogi]] * [[Vaginaboys]] * [[Valdimar (hljómsveit)|Valdimar]] * [[Van Hautens Kókó]] * [[Varnaglarnir]] * [[Varsjárbandalagið]] * [[Vera (hljómsveit)|Vera]] * [[Villikettirnir]] * [[Vinir vors og blóma]] * [[Vítamín]] * [[Volcanova]] * [[Vonbrigði]] * [[Vormenn Íslands]] * [[Výnill]] * [[Vírus (hljómsveit)|Vírus]] * [[Vök (hljómsveit)|Vök]] * [[Volæði (hljómsveit)|Volæði]] ==W== * [[Worm is green]] * [[We Made God]] * [[Without Gravity]] * [[Wulfgang]] * [[Whole Orange]] == X == * [[XII (hljómsveit)|XIII]] * [[XXX Rottweiler hundar]] == Y == *[[Young Karin]] * [[Ylja (hljómsveit)|Ylja]] * [[Yukatan]] * [[You You]] ==Ý== * [[Ýr (hljómsveit)|Ýr]] == Þ == * [[Þeyr (hljómsveit)|Þeyr]] * [[Þokkabót]] * [[Þrek]] * [[Þriðja Hæðin]] * [[Þrjú á palli]] * [[Þú og ég]] * [[Þursaflokkurinn]] {{Stafayfirlit | hlið = já | miðja = já | hægri = nei | ekkibrot = nei | efst = já | núm = nei | merki = nei | númmerki = nei | sjá = nei | heimild = nei | ath = nei | tengill = nei | c = já | q = já | w = já | z = nei }} [[Flokkur:Íslenskar hljómsveitir]] [[Flokkur:Listar tengdir Íslandi]] [[Flokkur:Listar um tónlist|íslenskar hljómsveitir]] 17mh0w7gidd563sqplqsl8eq74uvzqu 0 2485 1920488 1817010 2025-06-15T19:02:48Z Alvaldi 71791 /* Atburðir */ 1920488 wikitext text/x-wiki {{Dagatal|júní}} '''6. júní''' er 157. [[Sólarhringur|dagur]] [[ár]]sins (158. á [[hlaupár]]i) samkvæmt [[gregoríska tímatalið|gregoríska tímatalinu]]. 208 dagar eru eftir af árinu. == Atburðir == * [[1508]] - [[Feneyjar|Feneyingar]] sigruðu [[Hið heilaga rómverska ríki|keisarann]] í [[Fríúlí]] og hann þurfti að sættast á þriggja ára vopnahlé og láta eftir lönd. * [[1513]] - [[Orrustan við Novara]] fór fram á Ítalíu. Svissneskur her sigraði Frakka. * [[1523]] - [[Gústaf Vasa]], leiðtogi uppreisnarmanna gegn [[Kristján 2.|Kristjáni 2.]], varð konungur Svíþjóðar sem staðfesti sjálfstæði landsins frá Danmörku og endalok Kalmarsambandsins. * [[1561]] - Svíar unnu [[Lífland]] af Dönum. * [[1584]] - [[Guðbrandsbiblía]] var gefin út á Hólum í Hjaltadal. * [[1610]] - [[Frans frá Sales]] og [[Jóhanna frá Chantal]] stofnuðu [[Þingmaríureglan|Þingmaríuregluna]] í Annecy. * [[1644]] - [[Tjingveldið|Mansjútímabilið]] hófst í Kína þegar Mansjúríumenn hertóku Peking. * [[1654]] - [[Karl 10. Gústaf]] tók við konungdómi í Svíþjóð þegar Kristín Svíadrottning sagði af sér. Sama dag tók Kristín upp kaþólska trú. * [[1752]] - 18.000 hús brunnu í eldsvoða í [[Moskva|Moskvu]]. * [[1761]] - [[Venus (reikistjarna)|Venus]] gekk fyrir sólu. [[Mikhaíl Lomonosov]] uppgötvaði andrúmsloft á Venus. * [[1796]] - [[Ragundavatn]], 25 kílómetra langt stöðuvatn í Jamtalandi í Svíþjóð, tæmdist á fjórum klukkutímum þegar tilraun til að gera rennu til að fleyta timbri framhjá 35 metra háum fossi sem féll út vatninu mistókst. Flóðbylgja sem talin hafa verið um 300 milljónir rúmmetra af vatni olli mikilli eyðileggingu en þó fórst enginn. * [[1800]] - [[Alþingi]] var lagt niður á Íslandi. * [[1833]] - [[Andrew Jackson]], forseti Bandaríkjanna, var fyrsti forsetinn til að ferðast með járnbrautarlest. * [[1844]] - Kristileg samtök ungra manna, [[KFUM]], voru stofnuð í London. * [[1859]] - [[Ástralía]]: [[Queensland]] var stofnað sem sérstök nýlenda Nýju Suður-Wales. * [[1891]] - Fyrsta [[skurðaðgerð]] á Íslandi með fullri [[smitgát]] var gerð á sjúkrahúsinu á [[Þingeyri]]. * [[1912]] - Eldgos hófst í [[Novarupta]] í Alaska og var það næststærsta eldgos á sögulegum tíma. * [[1914]] - Brúðhjónum var ekið til vígslu í [[bifreið]] í fyrsta sinn á [[Ísland]]i. * [[1915]] - Íþróttafélagið [[Íþróttafélagið Þór Akureyri|Þór]] var stofnað á [[Akureyri]]. * [[1924]] - [[Bandalag íslenskra skáta]] var stofnað. * [[1925]] - Walter Percy Chrysler stofnaði [[Chrysler]]. * [[1933]] - Fyrsta [[bílabíó]]ið var opnað í [[Camden (New Jersey)|Camden]] í New Jersey í Bandaríkjunum. * [[1938]] - [[Sjómannadagurinn]] haldinn hátíðlegur í fyrsta sinn á Íslandi. * [[1944]] - [[Seinni heimsstyrjöld]]: [[Innrásin í Normandí]] hófst á því að 155.000 bandamenn gengu í land á ströndum Normandí í Frakklandi og hófu með því mestu landgöngusókn sögunnar. * [[1946]] - [[Basketball Association of America]]-körfuboltadeildin var stofnuð í Bandaríkjunum. * [[1962]] - [[Bítlarnir]] fóru í áheyrnarprufu hjá EMI. * [[1971]] - Mannaða geimfarinu ''[[Sojús 11]]'' var skotið á loft. * [[1971]] - Fimmtíu létust við árekstur farþegaþotu af gerðinni [[McDonnell Douglas DC-9]] og herþotu af gerðinni [[McDonnell Douglas F-4]] nálægt [[Duarte (Kaliforníu)|Duarte]] í [[Kalifornía|Kaliforníu]]. * [[1972]] - David Bowie gaf út breiðskífuna ''[[The Rise and Fall of Ziggy Stardust and the Spiders from Mars]]''. * [[1974]] - Reykvíkingar kusu [[Birgir Ísleifur Gunnarsson (seðlabankastjóri)|Birgi Ísleif Gunnarsson]] sem borgarstjóra. * [[1977]] - Hátíðahöld í tilefni af [[silfurkrýningarafmæli Elísabetar 2.|silfurkrýningarafmæli Elísabetar 2.]] hófust í Bretlandi. * [[1977]] - Breiðskífa bresku pönksveitarinnar Sex Pistols, ''[[God Save the Queen (Sex Pistols)|God Save the Queen]]'', kom út. * [[1981]] - [[Lestarslysið í Bihar]]: Milli 500 og 800 létust þegar yfirfullir lestarvagnar féllu af teinunum ofan í Bagmatifljót á Indlandi. * [[1982]] - Afhjúpaður var í Vestmannaeyjum minnisvarði um [[Oddgeir Kristjánsson]], en mikill fjöldi svonefndra Eyjalaga er eftir hann. * [[1982]] - [[Borgarastyrjöldin í Líbanon]]: [[Ísrael]] réðst inn í Líbanon. * [[1984]] - Indverskar hersveitir gerðu áhlaup á [[Gyllta hofið]] í Amritsar og drápu um 2000 síka að talið er. * [[1985]] - [[Radio Studio 54 Network]] hóf útsendingar í Kalabríu. * [[1987]] - [[Keflavíkurgangan 1987|Keflavíkurganga]] á vegum herstöðvaandstæðinga var gengin frá hliði herstöðvarinnar til Reykjavíkur. * [[1988]] - Elísabet 2. svipti knapann [[Lester Piggott]] riddaratign eftir að hann hlaut fangelsisdóm vegna skattsvika. * [[1989]] - Írönsk yfirvöld hættu við útför [[Ruhollah Khomeini]] eftir að fylgjendur hans höfðu nærri steypt kistu hans til jarðar til að ná bútum af líkklæðinu. * [[1993]] - [[Mongólía]] hélt sínar fyrstu beinu forsetakosningar. * [[1993]] - [[Gonzalo Sánchez de Lozada]] varð forseti Bólivíu. * [[1995]] - [[Stjórnarskrárréttur Suður-Afríku]] afnam [[dauðarefsing]]ar. * [[1998]] - [[Sveitarfélagið Skagafjörður]] varð til við sameiningu 11 sveitarfélaga á norðurlandi vestra og [[Sveitarfélagið Hornafjörður]] varð til við sameiningu allra sveitarfélaga í Austur-Skaftafellssýslu. <onlyinclude> * [[2002]] - Loftsteinn sem var talinn 10 metrar í þvermál sprakk yfir [[Miðjarðarhaf]]i. * [[2003]] - Endurgerða Austur-Indíafarið ''[[Götheborg]]'' var sjósett í Svíþjóð. * [[2012]] - [[Venus (reikistjarna)|Venus]] gekk fyrir sólu frá jörðu séð. * [[2012]] - [[Blóðbaðið í Al-Qubeir]]: Vopnaðar sveitir [[Shabiha]] réðust inn í þorpið Al-Qubeir í Sýrlandi og myrtu tugi þorpsbúa. * [[2013]] - [[Edward Snowden]] greindi fréttamiðlum frá víðtækum persónunjósnum Bandaríkjastjórnar og flúði síðan land. * [[2015]] - [[Indland]] og [[Bangladess]] fullgiltu samkomulag frá 1974 um að skiptast á [[útlenda|útlendum]] við landamærin. * [[2017]] - [[Lýðræðissveitir Sýrlands]] hófu loftárásir á [[Raqqah]]. * [[2019]] – [[Mótmælin í Súdan 2018-2019]]: [[Afríkusambandið]] felldi niður aðild [[Súdan]]s vegna blóðbaðsins í Kartúm. * [[2020]] – [[Joe Biden]] var útnefndur forsetaefni Demókrataflokksins í Bandaríkjunum.</onlyinclude> == Fædd == * [[1502]] - [[Jóhann 3. Portúgalskonungur]] (d. [[1557]]). * [[1519]] - [[Andrea Cesalpino]], ítalskur læknir, heimspekingur og grasafræðingur (d. [[1603]]). * [[1599]] - [[Diego Velázquez]], spænskur listamaður (d. [[1660]]). * [[1606]] - [[Pierre Corneille]], franskt leikskáld (d. [[1684]]). * [[1714]] - [[Jósef 1. Portúgalskonungur|Jósef 1.]], konungur Portúgals (d. [[1777]]). * [[1799]] - [[Alexandr Púshkín]], rússneskt skáld (d. [[1837]]). * [[1855]] - [[Þorvaldur Thoroddsen]], jarðfræðingur og landfræðingur (d. [[1921]]). * [[1862]] - [[Henry John Newbolt]], enskur rithöfundur. (d. [[1938]]). * [[1868]] - [[Robert Falcon Scott]], enskur landkönnuður (d. [[1912]]). * [[1873]] - [[Guðmundur Finnbogason]], íslenskur heimspekingur (d. [[1944]]). * [[1875]] - [[Thomas Mann]], þýskur rithöfundur og verðlaunahafi [[Bókmenntaverðlaun Nóbels|bókmenntaverðlauna Nóbels]] (d. [[1955]]). * [[1876]] - [[Þóra J. Einarsson]], íslensk hjúkrunarkona (d. [[1953]]). * [[1900]] - [[Tryggvi Magnússon]], íslenskur listamaður (d. [[1960]]). * [[1901]] - [[Sukarno]], fyrst forseti Indónesíu (d. [[1970]]). * [[1906]] - [[Loftur Guðmundsson (f. 1906)|Loftur Guðmundsson]], íslenskur þýðandi (d. [[1978]]). * [[1909]] - [[Isaiah Berlin]], breskur heimspekingur (d. [[1997]]). * [[1934]] - [[Albert 2. Belgíukonungur]]. * [[1944]] - [[Edgar Froese]], þýskur tónlistarmaður (d. [[2015]]). * [[1955]] - [[Sam Simon]], bandarískur handritshöfundur (d. [[2015]]). * [[1956]] - [[Björn Borg]], sænskur tennisleikari. * [[1956]] - [[Bubbi Morthens]], íslenskur tónlistarmaður. * [[1960]] - [[Steve Vai]], bandarískur tónlistarmaður. * [[1961]] - [[Tom Araya]], bandarískur tónlistarmaður ([[Slayer]]). * [[1966]] - [[Faure Gnassingbé]], forseti Tógó. * [[1967]] - [[David Dayan Fisher]], enskur leikari. * [[1970]] - [[Stefán Eiríksson]], íslenskur embættismaður. * [[1971]] - [[Petr Korbel]], tékkneskur borðtennisleikari. * [[1974]] - [[Uncle Kracker]], bandarískur rokkari. * [[1978]] - [[Carl Barat]], enskur söngvari og gítarleikari ([[The Libertines]]). * [[1979]] - [[Lilja Nótt Þórarinsdóttir]], íslensk leikkona. * [[1982]] - [[Evgen Lavrenchuk]], úkraínskur leikstjóri. * [[1985]] - [[Sota Hirayama]], japanskur knattspyrnumaður. == Dáin == * [[1789]] - [[Poul Egede]], norsk-danskur trúboði og málvísindamaður (f. [[1708]]). * [[1832]] - [[Jeremy Bentham]], enskur heimspekingur (f. [[1748]]). * [[1861]] - [[Camillo Benso greifi af Cavour]], ítalskur stjórnmálamaður (f. [[1810]]). * [[1878]] - [[Robert Stirling]], skoskur uppfinningamaður (f. [[1790]]). * [[1891]] - Sir [[John A. Macdonald]], fyrsti [[forsætisráðherra]] [[Kanada]] (f. [[1815]]). * [[1932]] - [[Émile Friant]], franskur myndlistarmaður (f. [[1863]]). * [[1837]] - [[Adalbert Deșu]], rúmenskur knattsyrnumaður (f. [[1909]]). * [[1946]] - [[Gerhart Hauptmann]], þýskur rithöfundur og Nóbelsverðlaunahafi (f. [[1862]]). * [[1948]] - [[Lumière-bræður|Louis Jean Lumière]], franskur frumkvöðull (f. [[1864]]). * [[1949]] - [[Nikulás Friðriksson]], íslenskur rafvirki (f. [[1890]]). * [[1961]] - [[Carl Jung]], svissneskur sálfræðingur (f. [[1875]]). * [[1968]] - [[Randolph Churchill]], eini sonur [[Winston Churchill]] (F. [[1911]]). * [[1968]] - [[Jónas Þorbergsson]], alþingismaður og útvarpsstjóri (f. [[1885]]). * [[1968]] - [[Robert F. Kennedy]], bandarískur stjórnmálamaður (f. [[1925]]). * [[2005]] - [[Anne Bancroft]], bandarísk leikkona (f. [[1931]]). {{Mánuðirnir}} [[Flokkur:Júní]] g0ps69is5b4xde3wv5upkddhr6p69j8 0 2590 1920487 1910578 2025-06-15T19:01:56Z Alvaldi 71791 /* Atburðir */ 1920487 wikitext text/x-wiki {{Dagatal|ágúst}} '''3. ágúst''' er 215. [[Sólarhringur|dagur]] [[ár]]sins (216. á [[hlaupár]]i) samkvæmt [[gregoríska tímatalið|gregoríska tímatalinu]]. 150 dagar eru eftir af árinu. == Atburðir == * [[924]] - [[Aðalsteinn sigursæli]] varð Englandskonungur. * [[1057]] - Federico dei duchi di Lorena varð [[Stefán 9. páfi]]. * [[1115]] - [[Loðvík digri]] Frakkakonungur gekk að eiga [[Adélaide de Maurienne]]. * [[1492]] - [[Kristófer Kólumbus]] hélt af stað í fyrstu siglingu sína yfir Atlantshafið og hugðist ná ströndum Asíu. * [[1530]] - [[Orrustan við Gavinana]]: Her Flórens beið ósigur fyrir Karli 5. keisara. * [[1610]] - [[Henry Hudson]] kom í fyrsta sinn í [[Hudson-flói|Hudson-flóa]] sem hann taldi vera [[Kyrrahaf]]ið. * [[1905]] - Bændur mótmæltu lagningu [[Ritsími|ritsíma]] til [[Ísland]]s með því að fjölmenna til [[Reykjavík]]ur. Þess í stað vildu þeir fá [[Loftskeyti|loftskeytasamband]]. * [[1914]] - [[Þýskaland|Þjóðverjar]] sögðu [[Frakkland|Frökkum]] stríð á hendur. * [[1918]] - [[Björgunarfélag Vestmannaeyja]] var stofnað. * [[1940]] - [[Eistland]], [[Lettland]] og [[Litáen]] voru innlimuð í [[Sovétríkin]]. * [[1949]] - [[National Basketball Association]] (NBA) er stofnað með sameiningu [[Basketball Association of America]] og [[National Basketball League (Bandaríkin)|National Basketball League]]. * [[1958]] - Bandaríski [[kjarnorkukafbátur]]inn [[Nautilus]] varð fyrstur til að komast á [[Norðurpóllinn|Norðurpólinn]] undir íshellunni. * [[1960]] - [[Níger]] fékk sjálfstæði frá [[Frakkland]]i. * [[1961]] - [[Brian Epstein]] sá í fyrsta sinn [[Bítlarnir|Bítlana]] spila í Cavern Club í Liverpool. * [[1969]] - Í [[Húsafell]]sskógi voru um tuttugu þúsund manns á Sumarhátíðinni, eða um tíu prósent allra [[Ísland|Íslendinga]]. Þetta er fjölmennasta [[útihátíð]] sem haldin hefur verið um [[verslunarmannahelgi]] á Íslandi. * [[1975]] - Franskur ævintýramaður, [[Bob Denard]], steypti forseta [[Kómoreyjar|Kómoreyja]] af stóli með aðstoð málaliða. * [[1977]] - [[Tandy Corporation]] kynnti örtölvuna [[TRS-80]] á blaðamannafundi. * [[1979]] - [[Teodoro Obiang Nguema Mbasogo]] steypti einræðisherranum [[Francisco Macías Nguema]] af stóli í [[Miðbaugs-Gínea|Miðbaugs-Gíneu]]. * [[1980]] - [[Vigdís Finnbogadóttir]] opnaði minjasafn á [[Hrafnseyri við Arnarfjörð|Hrafnseyri]] og kapella var vígð þar, hvort tveggja í minningu [[Jón Sigurðsson (forseti)|Jóns Sigurðssonar]] forseta. * [[1984]] - [[Ringo Starr]], trommuleikari Bítlanna, var heiðursgestur á útihátíð í [[Atlavík]]. * [[1992]] - Milljónir Suður-Afríkubúa fóru í [[verkfall]] að undirlagi [[Afríski þjóðarflokkurinn|Afríska þjóðarflokksins]] til að mótmæla stjórn [[F. W. de Klerk]]. * [[1995]] - [[Airstan-atvikið]]: Afgangskar orrustuþotur neyddu rússneska [[Iljúsín]]þotu til að lenda í [[Kandahar]]. * [[1997]] - Milli 40 og 76 þorpsbúar voru myrtir í [[Oued El-Had- og Mezouara-fjöldamorðin|Oued El-Had- og Mezouara-fjöldamorðunum]] í Alsír. * [[1997]] - Tvær [[Kómoreyjar|Kómoreyja]], [[Anjouan]] og [[Mohéli]], reyndu að ganga aftur undir nýlendustjórn Frakka. <onlyinclude> * [[2000]] - Yfir 100 manns réðust á fjölbýlishús í [[Portsmouth]] á Englandi vegna þess að þekktur barnaníðingur var talinn búa þar. * [[2004]] - Bandaríska geimfarið ''[[MESSENGER]]'' hélt af stað í átt til [[Merkúríus (reikistjarna)|Merkúríusar]]. * [[2009]] - [[Bólivía]] varð fyrsta Suður-Ameríkulandið sem lýsti yfir rétti frumbyggja til sjálfsstjórnar. * [[2013]] - [[Hassan Rouhani]] varð forseti Írans. * [[2014]] - 7 börn létust og 30 slösuðust þegar flugskeyti frá [[Ísraelsher]] lenti á skóla Sameinuðu þjóðanna á Gasaströndinni. * [[2019]] - 23 létust í [[Skotárásin í El Paso 2019|skotárás]] í [[Walmart]]-búð í [[El Paso]] í Texas. * [[2019]] - Hraðvagnakerfið [[Metrobuss]] hóf starfsemi í Þrándheimi í Noregi. * [[2020]] – [[Jóhann Karl 1.]], fyrrverandi konungur Spánar, fór í sjálfskipaða útlegð frá heimalandi sínu vegna hneykslismála. * [[2021]] - [[Gróðureldar]] hófust á [[Grikkland]]i eftir sögulega hitabylgju.</onlyinclude> == Fædd == * [[1867]] - [[Stanley Baldwin]], forsætisráðherra Bretlands (d. [[1947]]). * [[1872]] - [[Hákon 7. Noregskonungur]] (d. [[1957]]). * [[1887]] - [[Rupert Brooke]], enskt skáld (d. [[1915]]). * [[1897]] - [[Jóhannes Gunnarsson (f. 1897)|Jóhannes Gunnarsson]], rómversk-kaþólskur prestur og síðar biskup kaþólsku kirkjunnar á Íslandi (d. [[1972]]). * [[1902]] - [[Jóhannes Áskelsson]], íslenskur jarðfræðingur (d. [[1961]]). * [[1903]] - [[Habib Bourguiba]], forseti Túnis (d. [[2000]]). * [[1907]] - [[Ernesto Geisel]], forseti Brasilíu (d. [[1996]]). * [[1915]] - [[Agnar Kofoed-Hansen]], íslenskur flugmaður og lögreglustjóri (d. [[1982]]). * [[1925]] - [[Alain Touraine]], franskur félagsfræðingur (d. [[2023]]). * [[1926]] - [[Tony Bennett]], bandarískur söngvari (d. [[2023]]). * [[1934]] - [[Jonas Savimbi]], angólskur skæruliðaforingi (d. [[2002]]). * [[1940]] - [[Martin Sheen]], bandarískur leikari. * [[1941]] - [[Hage Geingob]], forseti Namibíu (d. [[2024]]). * [[1947]] - [[Tadahiko Ueda]], japanskur knattspyrnumaður. * [[1952]] - [[Osvaldo Ardiles]], argentínskur knattspyrnumaður. * [[1952]] - [[Ólafur F. Magnússon]], borgarstjóri í Reykjavík. * [[1958]] - [[Peter Eriksson]], sænskur stjórnmálamaður. * [[1959]] - [[Koichi Tanaka]], japanskur nóbelsverðlaunahafi í efnafræði. * [[1959]] - [[John C. McGinley]], bandarískur leikari. * [[1963]] - [[James Hetfield]], söngvari og gítarleikari bandarísku þungarokkshljómsveitarinnar [[Metallica]]. * [[1963]] - [[Graham Arnold]], ástralskur knattspyrnumaður. * [[1968]] - [[Eyjólfur Sverrisson]], íslenskur knattspyrnumaður. * [[1970]] - [[Þorkell Heiðarsson]], íslenskur líffræðingur. * [[1970]] - [[Masaharu Suzuki]], japanskur knattspyrnumaður. * [[1971]] - [[Kazuaki Tasaka]], japanskur knattspyrnumaður. * [[1977]] - [[Tómas Lemarquis]], íslenskur leikari. * [[1979]] - [[Evangeline Lilly]], kanadísk leikkona. == Dáin == * [[1460]] - [[Jakob 2. Skotakonungur]] (f. [[1430]]). * [[1667]] - [[Francesco Borromini]], svissneskur arkitekt og myndhöggvari (f. [[1599]]). * [[1716]] - [[Jón Eyjólfsson]], sútari, sýslumaður á Seltjarnarnesi og varalögmaður (f. [[1642]]). * [[1761]] - [[Johann Matthias Gesner]], þýskur fornfræðingur (f. [[1691]]). * [[1780]] - [[Étienne Bonnot de Condillac]], franskur heimspekingur (f. [[1715]]). * [[1835]] - [[Wenzel Müller]], austurrískt tónskáld. * [[1924]] - [[Joseph Conrad]], enskur rithöfundur af pólskum uppruna (f. [[1857]]). * [[1929]] - [[Thorstein Veblen]], bandarískur hagfræðingur (f. [[1857]]). * [[1941]] - [[Marteinn Meulenberg]], biskup á Íslandi (f. [[1872]]). * [[2008]] - [[Aleksandr Solzhenítsyn]], rússneskur rithöfundur (f. [[1918]]). * [[2020]] - [[John Hume]], irskur stjórnmálamaður (f. [[1938]]). {{Mánuðirnir}} [[Flokkur:Ágúst]] hijf8gspdn9kgd4ghk6m1y9u1teisem 0 4898 1920463 1909840 2025-06-15T18:06:59Z Akigka 183 1920463 wikitext text/x-wiki {{Tungumál|nafn=Arabíska|nafn2='العربية Arabiyya' |ættarlitur=Semískt |ríki=[[Alsír]], [[Barein]], [[Egyptaland]], [[Írak]], [[Jemen]], [[Jórdanía]], [[Katar]], [[Kúveit]], [[Líbanon]], [[Líbía]], [[Máritanía]], [[Marokkó]], [[Óman]], [[Palestínuríki]], [[Sameinuðu arabísku furstadæmin]], [[Sádi-Arabía]], [[Súdan]], [[Sýrland]] og [[Túnis]] af meirihluta, og töluð í mörgum löndum til viðbótar af minnihluta íbúa. |svæði=[[Miðausturlönd]], [[Norður-Afríka]] |talendur=411 milljónir|sæti=6 (miðað við móðurmál) |ætt=[[Afró-asísk tungumál|Afró-asísk]]<br /> &nbsp;[[Semísk tungumál|Semísk]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Miðsemísk tungumál|Miðsemísk]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Suðurmiðsemísk tungumál|Suðurmiðsemísk]]<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''arabíska''' |stafróf=[[Arabískt stafróf]] |þjóð={{flag|Alsír}}, {{flag|Barein}}, {{flag|Djibútí}}, {{flag|Egyptaland}}, {{flag|Eritrea}}, {{flag|Írak}}, {{flag|Ísrael}}, {{flag|Jemen}}, {{flag|Jórdanía}}, {{flag|Katar}}, {{flag|Kómoreyjar}}, {{flag|Kúveit}}, {{flag|Líbanon}}, {{flag|Líbía}}, {{flag|Marokkó}}, {{flag|Máritanía}}, {{flag|Óman}}, {{flag|Palestína}}, {{flag|Sameinuðu arabísku furstadæmin}}, {{flag|Sádi-Arabía}}, {{flag|Súdan}}, {{flag|Sýrland}}, {{flag|Tjad}}, {{flag|Túnis}} ---- Alþjóðastofnanir: <br /> [[Mynd:Flag_of_the_United_Nations.svg|23px]] [[Sameinuðu þjóðirnar]] <br /> [[Arababandalagið]] <br /> [[Afríkusambandið]] <br /> [[Samtök um íslamska samvinnu]] <br /> |stýrt af= Egyptaland: [[Arabískuakademían]] <br /> Sýrland: [[Arabískuakademían í Damaskus]] <br /> Írak: [[Íraska vísindaakademían]] <br /> Súdan: [[Arabískuakademían í Kartúm]] <br /> Marokkó: [[Arabískuakademían í Rabat]] <br /> Jórdanía: [[Arabískuakademían Jórdaníu]] <br /> Líbýa: [[Arabískuakademían í Djamahiriju]] <br /> Túnis: [[Beit Al-Hikma-stofnunin]] <br /> Ísrael: [[Arabískuakademían í Ísrael]] <br /> |iso1=ar|iso2=ara|sil=ABV}} {{Wiktionary|arabíska|arabísku}} {{InterWiki|code=ar}} '''Arabíska''' (العربية) er [[semísk tungumál|semískt tungumál]] sem er upprunið á [[Arabíuskagi|Arabíuskaganum]], en breiddist yfir stærra svæði með útbreiðslu [[íslam]]s og er nú talað víðast hvar alla leið frá [[Marokkó]] til [[Írak]]s. Arabíska er eitt helsta sameiningartákn fólks sem í dag kalla sig [[Arabar|Araba]] sem eru mun fleiri en íbúar Arabíuskagans. Arabísku má skipta í þrennt, klassíska arabísku (mál [[Kóraninn|Kóransins]]), staðlaða nútímaarabísku sem er dregin af klassískri arabísku, og talaða arabísku sem til eru fjölmörg afbrigði af. Stöðluð nútímaarabíska er notuð í formlegu máli af flestum [[fjölmiðlar|fjölmiðlum]] og í bókum nær alls staðar þar sem arabíska er töluð. Töluð arabíska skiptist hins vegar í margar [[Mállýska|mállýskur]] sem talaðar eru þvert yfir svæðið. Þær eru mjög misjafnar og skiljast jafnvel ekki af þeim sem tala aðrar mállýskur. Arabíska er þriðja útbreiddasta opinbera málið (á eftir ensku og frönsku).<ref>{{Harvcoltxt|Wright|2001|p=492}}</ref> Hún er líka eitt af sex opinberum málum [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]],<ref name="auto1">{{Cite web|url=http://ask.un.org/faq/14463|title=What are the official languages of the United Nations? - Ask DAG!|website=ask.un.org|language=en|access-date=2019-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160205021716/http://ask.un.org/faq/14463|archive-date=5 February 2016|url-status=live}}</ref> og [[trúarmál|helgisiðamál]] í [[íslam]].<ref name="auto2">{{Cite web|last=World|first=I. H.|title=Arabic|url=https://ihworld.com/schools/community-school-languages/arabic/|access-date=2021-07-07|website=IH World|language=en}}</ref> Arabíska er víða kennd í háskólum og er notuð í mismiklum mæli á vinnustöðum, stjórnsýslu og fjölmiðlum.<ref name="auto2"/> Á miðöldum var arabíska eitt helsta tungumál vísinda, menningar og lista. Vegna þess eru ýmis [[tökuorð]] úr arabísku í Evrópumálum. Áhrifa frá arabísku gætir meðal annars í spænsku, sikileysku, katalónsku og portúgölsku, vegna áhrifa málsins á tímum [[Al-Andalus]]. [[Maltneska]] er semískt mál sem þróaðist úr arabískri mállýsku, en er ritað með latínuletri.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Maltese-language|title=Maltese language|website=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=2019-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20190924141837/https://www.britannica.com/topic/Maltese-language|archive-date=24 September 2019|url-status=live}}</ref> [[Balkanskagi|Balkanmálin]], einkum [[albanska]], [[gríska]], [[serbókróatíska]] og [[búlgarska]], hafa líka mörg tökuorð úr arabísku, aðallega vegna áhrifa [[ottómanatyrkneska|ottómanatyrknesku]]. Í gegnum söguna hefur arabíska haft áhrif á önnur mál víða um heim, sérstaklega þar sem íslam er ríkjandi trúarbrögð, og í löndum sem múslimar lögðu undir sig. Þau mál sem hafa orðið fyrir mestum áhrifum eru [[persneska]], [[tyrkneska]], [[hindí]] og [[úrdú]],<ref name="Versteegh19972">{{cite book|title=The Arabic Language|last1=Versteegh|first1=Kees|last2=Versteegh|first2=C. H. M.|date=1997|publisher=Columbia University Press|isbn=9780231111522|language=en}}</ref> [[kasmírska]], [[kúrdíska]], [[bosníska]], [[kasakska]], [[bengalska]], [[malasíska]] og [[indónesíska]], [[maldvíska]], [[pastúnska]], [[púnjabíska]], [[albanska]], [[armenska]], [[aserska]], sikileyska, spænska, gríska, búlgarska, [[tagalog]], [[sindhi]], ódíska]],<ref name="Raya-1981">{{cite book |author=Bhabani Charan Ray |title=Orissa Under the Mughals: From Akbar to Alivardi : a Fascinating Study of the Socio-economic and Cultural History of Orissa |chapter-url=https://books.google.com/books?id=FgUeAAAAMAAJ&pg=PA213|series=Orissan studies project, 10 |year=1981 |publisher=Punthi Pustak |location=Calcutta |page=213 |chapter=Appendix B Persian, Turkish, Arabic words generally used in Oriya |oclc=461886299}}</ref> [[hebreska]], og Afríkumálin [[hausa]], [[amharíska]], [[tígrinja]], [[sómalska]], [[tamazight]] og [[svahílí]]. Arabíska hefur líka fengið tökuorð úr öðrum málum, eins og [[arameíska|arameísku]], persnesku, grísku, latínu, og síðar úr tyrknesku, ensku, frönsku og ítölsku. Arabíska er töluð af allt að 380 milljónum manna, bæði sem fyrsta mál og seinna mál, í [[Arabaheimurinn|Arabaheiminum]],<ref name=e28>{{e28|ara}}</ref> sem gerir hana að fimmta stærsta máli heims eftir fjölda málhafa<ref>{{cite web |title=The 10 Most Spoken Languages In The World |last=Lane |first=James |url=https://www.babbel.com/en/magazine/the-10-most-spoken-languages-in-the-world |date=2 June 2021 |website=Babbel |access-date=29 June 2021}}</ref> og fjórða mest notaða máli Internetsins.<ref>{{Cite web|title=Internet: most common languages online 2020|url=https://www.statista.com/statistics/262946/share-of-the-most-common-languages-on-the-internet/|access-date=2021-11-26|website=Statista|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Top Ten Internet Languages in The World - Internet Statistics|url=https://www.internetworldstats.com/stats7.htm|access-date=2021-11-26|website=www.internetworldstats.com|archive-date=7 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190907141114/https://www.internetworldstats.com/stats7.htm|url-status=dead}}</ref> Arabíska er líka helgisiðamál yfir 2 milljarða múslima.<ref name="auto1"/> Árið 2011 taldi ''[[Bloomberg Businessweek]]'' arabísku vera fjórða gagnlegasta viðskiptamálið, á eftir ensku, mandarín og frönsku.<ref>{{Cite web |date=2015-03-29 |title=Mandarin Chinese Most Useful Business Language After English - Bloomberg Business |url=http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-08-30/mandarin-chinese-most-useful-business-language-after-english-1-#content |access-date=2022-01-02 |website= [[Bloomberg News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150329042844/http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-08-30/mandarin-chinese-most-useful-business-language-after-english-1-#content |archive-date=29 March 2015 |url-status=dead}}</ref> Arabíska er rituð með [[arabískt letur|arabísku letri]], [[samhljóðaletur|samhljóðaletri]] sem er skrifað frá hægri til vinstri. == Ritmál == Arabíska er skrifuð frá hægri til vinstri með [[Arabískt letur|arabísku letri]]. Til dæmis er orðið „arabíska“ skrifað svona á arabísku: العربية. Arabískt letur er afkomandi [[nabateískt letur|nabateísks leturs]] sem var notað til að skrifa [[arameíska|arameísku]].<ref>{{cite book|editor=Gruendler, Beatrice|year=2019|title=The development of the Arabic scripts: From the Nabatean era to the first Islamic century|series=Harvard Semitic Series|volume=43|publisher=Brill}}</ref> == Málfræði == Í arabísku er enginn óákveðinn greinir en ákveðni greinirinn er -al. Í talmálinu fellur ellið í ákveðna greininum oft brott en það er ætíð ritað. Arabíska hefur tvö málfræðileg kyn, karlkyn og kvenkyn. Lýsingarorð eru eftirsett og beygjast eftir kyni og tölu. Fleirtölusetning nafnorða er almennt óregluleg í karlkyni en regluleg í kvenkyni. Tíu prósent karkyns nafnorða taka viðskeytið -ún í fleirtölu svo sem ''Múdarres'' („kennari“) - ''Múdarresún'', ''Múhamí'' („lögmaður“) - ''Múhaníún'', ''Múhandis'' („verkfræðingur“) - ''Múhandisún''. Kvenkyns nafnorð taka almennt viðskeytið -at í fleirtölu. Sagnorð beygjast í persónum, tölum og kynjum. Sögnin „að vera“ er ekki til í nútið framsöguháttar þó hana mætti finna í fornmálinu. Þannig þýðir ''nahnú múslimí'' „við erum múslimar“. Í arabísku beygjast sagnorð í þremur tölum: eintölu, fleirtölu og tvítölu. Persónufornafn annarrar persónu beygist eftir kynjum. T. d. er „þú" ''ka'', þegar talað er við karlmann, ft. ''kum'', en í kvk. er „þú" ''ki'' og í ft. ''kunna''. == Tölur == Þeir [[tölustafir]] (0 1 2 3 4 5 6 7 8 9) og það [[talnakerfi]] sem nú er notað um allan heim kom til [[Evrópa|Evrópu]] í gegnum arabísku og eru tölurnar því gjarnan kallaðar [[arabískar tölur]]. Í reynd eru þær upprunnar frá [[Indland]]i og í arabísku eru tölurnar einmitt kallaðar „indverskar tölur“. Arabíska er rituð frá hægri til vinstri líkt og hebreska, en tölur eru aftur á móti ritaðar frá vinstri til hægri. == Tilvísanir == {{reflist}} == Tenglar == * [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=arb Ethnolouge Álitsgerðin (á ensku)] * [http://ar.wikipedia.org Wikipedia á arabísku] [[Flokkur:Semísk tungumál]] 20bq0be9ior6cc4ag8bnxqaydgzki57 1920464 1920463 2025-06-15T18:08:37Z Akigka 183 1920464 wikitext text/x-wiki {{Tungumál|nafn=Arabíska|nafn2='العربية Arabiyya' |ættarlitur=Semískt |ríki=[[Alsír]], [[Barein]], [[Egyptaland]], [[Írak]], [[Jemen]], [[Jórdanía]], [[Katar]], [[Kúveit]], [[Líbanon]], [[Líbía]], [[Máritanía]], [[Marokkó]], [[Óman]], [[Palestínuríki]], [[Sameinuðu arabísku furstadæmin]], [[Sádi-Arabía]], [[Súdan]], [[Sýrland]] og [[Túnis]] af meirihluta, og töluð í mörgum löndum til viðbótar af minnihluta íbúa. |svæði=[[Miðausturlönd]], [[Norður-Afríka]] |talendur=411 milljónir|sæti=6 (miðað við móðurmál) |ætt=[[Afró-asísk tungumál|Afró-asísk]]<br /> &nbsp;[[Semísk tungumál|Semísk]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Miðsemísk tungumál|Miðsemísk]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Suðurmiðsemísk tungumál|Suðurmiðsemísk]]<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''arabíska''' |stafróf=[[Arabískt stafróf]] |þjóð={{flag|Alsír}}, {{flag|Barein}}, {{flag|Djibútí}}, {{flag|Egyptaland}}, {{flag|Eritrea}}, {{flag|Írak}}, {{flag|Ísrael}}, {{flag|Jemen}}, {{flag|Jórdanía}}, {{flag|Katar}}, {{flag|Kómoreyjar}}, {{flag|Kúveit}}, {{flag|Líbanon}}, {{flag|Líbía}}, {{flag|Marokkó}}, {{flag|Máritanía}}, {{flag|Óman}}, {{flag|Palestína}}, {{flag|Sameinuðu arabísku furstadæmin}}, {{flag|Sádi-Arabía}}, {{flag|Súdan}}, {{flag|Sýrland}}, {{flag|Tjad}}, {{flag|Túnis}} ---- Alþjóðastofnanir: <br /> [[Mynd:Flag_of_the_United_Nations.svg|23px]] [[Sameinuðu þjóðirnar]] <br /> [[Arababandalagið]] <br /> [[Afríkusambandið]] <br /> [[Samtök um íslamska samvinnu]] <br /> |stýrt af= Egyptaland: [[Arabískuakademían]] <br /> Sýrland: [[Arabískuakademían í Damaskus]] <br /> Írak: [[Íraska vísindaakademían]] <br /> Súdan: [[Arabískuakademían í Kartúm]] <br /> Marokkó: [[Arabískuakademían í Rabat]] <br /> Jórdanía: [[Arabískuakademían Jórdaníu]] <br /> Líbýa: [[Arabískuakademían í Djamahiriju]] <br /> Túnis: [[Beit Al-Hikma-stofnunin]] <br /> Ísrael: [[Arabískuakademían í Ísrael]] <br /> |iso1=ar|iso2=ara|sil=ABV}} {{Wiktionary|arabíska|arabísku}} {{InterWiki|code=ar}} '''Arabíska''' (العربية) er [[semísk tungumál|semískt tungumál]] sem er upprunið á [[Arabíuskagi|Arabíuskaganum]], en breiddist yfir stærra svæði með útbreiðslu [[íslam]]s og er nú talað víðast hvar alla leið frá [[Marokkó]] til [[Írak]]s. Arabíska er eitt helsta sameiningartákn fólks sem í dag kalla sig [[Arabar|Araba]] sem eru mun fleiri en íbúar Arabíuskagans. Arabísku má skipta í þrennt, klassíska arabísku (mál [[Kóraninn|Kóransins]]), staðlaða nútímaarabísku sem er dregin af klassískri arabísku, og talaða arabísku sem til eru fjölmörg afbrigði af. Stöðluð nútímaarabíska er notuð í formlegu máli af flestum [[fjölmiðlar|fjölmiðlum]] og í bókum nær alls staðar þar sem arabíska er töluð. Töluð arabíska skiptist hins vegar í margar [[Mállýska|mállýskur]] sem talaðar eru þvert yfir svæðið. Þær eru mjög misjafnar og skiljast jafnvel ekki af þeim sem tala aðrar mállýskur. Arabíska er þriðja útbreiddasta opinbera málið (á eftir ensku og frönsku).<ref>{{cite book|last=Wright|first=John W.|year=2001|title=The New York Times Almanac 2002|publisher=Routledge|isbn=978-1-57958-348-4|page=492}}</ref> Hún er líka eitt af sex opinberum málum [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]],<ref name="auto1">{{Cite web|url=http://ask.un.org/faq/14463|title=What are the official languages of the United Nations? - Ask DAG!|website=ask.un.org|language=en|access-date=2019-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160205021716/http://ask.un.org/faq/14463|archive-date=5 February 2016|url-status=live}}</ref> og [[trúarmál|helgisiðamál]] í [[íslam]].<ref name="auto2">{{Cite web|last=World|first=I. H.|title=Arabic|url=https://ihworld.com/schools/community-school-languages/arabic/|access-date=2021-07-07|website=IH World|language=en}}</ref> Arabíska er víða kennd í háskólum og er notuð í mismiklum mæli á vinnustöðum, stjórnsýslu og fjölmiðlum.<ref name="auto2"/> Á miðöldum var arabíska eitt helsta tungumál vísinda, menningar og lista. Vegna þess eru ýmis [[tökuorð]] úr arabísku í Evrópumálum. Áhrifa frá arabísku gætir meðal annars í spænsku, sikileysku, katalónsku og portúgölsku, vegna áhrifa málsins á tímum [[Al-Andalus]]. [[Maltneska]] er semískt mál sem þróaðist úr arabískri mállýsku, en er ritað með latínuletri.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Maltese-language|title=Maltese language|website=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=2019-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20190924141837/https://www.britannica.com/topic/Maltese-language|archive-date=24 September 2019|url-status=live}}</ref> [[Balkanskagi|Balkanmálin]], einkum [[albanska]], [[gríska]], [[serbókróatíska]] og [[búlgarska]], hafa líka mörg tökuorð úr arabísku, aðallega vegna áhrifa [[ottómanatyrkneska|ottómanatyrknesku]]. Í gegnum söguna hefur arabíska haft áhrif á önnur mál víða um heim, sérstaklega þar sem íslam er ríkjandi trúarbrögð, og í löndum sem múslimar lögðu undir sig. Þau mál sem hafa orðið fyrir mestum áhrifum eru [[persneska]], [[tyrkneska]], [[hindí]] og [[úrdú]],<ref name="Versteegh19972">{{cite book|title=The Arabic Language|last1=Versteegh|first1=Kees|last2=Versteegh|first2=C. H. M.|date=1997|publisher=Columbia University Press|isbn=9780231111522|language=en}}</ref> [[kasmírska]], [[kúrdíska]], [[bosníska]], [[kasakska]], [[bengalska]], [[malasíska]] og [[indónesíska]], [[maldvíska]], [[pastúnska]], [[púnjabíska]], [[albanska]], [[armenska]], [[aserska]], sikileyska, spænska, gríska, búlgarska, [[tagalog]], [[sindhi]], ódíska]],<ref name="Raya-1981">{{cite book |author=Bhabani Charan Ray |title=Orissa Under the Mughals: From Akbar to Alivardi : a Fascinating Study of the Socio-economic and Cultural History of Orissa |chapter-url=https://books.google.com/books?id=FgUeAAAAMAAJ&pg=PA213|series=Orissan studies project, 10 |year=1981 |publisher=Punthi Pustak |location=Calcutta |page=213 |chapter=Appendix B Persian, Turkish, Arabic words generally used in Oriya |oclc=461886299}}</ref> [[hebreska]], og Afríkumálin [[hausa]], [[amharíska]], [[tígrinja]], [[sómalska]], [[tamazight]] og [[svahílí]]. Arabíska hefur líka fengið tökuorð úr öðrum málum, eins og [[arameíska|arameísku]], persnesku, grísku, latínu, og síðar úr tyrknesku, ensku, frönsku og ítölsku. Arabíska er töluð af allt að 380 milljónum manna, bæði sem fyrsta mál og seinna mál, í [[Arabaheimurinn|Arabaheiminum]],<ref name=e28>{{e28|ara}}</ref> sem gerir hana að fimmta stærsta máli heims eftir fjölda málhafa<ref>{{cite web |title=The 10 Most Spoken Languages In The World |last=Lane |first=James |url=https://www.babbel.com/en/magazine/the-10-most-spoken-languages-in-the-world |date=2 June 2021 |website=Babbel |access-date=29 June 2021}}</ref> og fjórða mest notaða máli Internetsins.<ref>{{Cite web|title=Internet: most common languages online 2020|url=https://www.statista.com/statistics/262946/share-of-the-most-common-languages-on-the-internet/|access-date=2021-11-26|website=Statista|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Top Ten Internet Languages in The World - Internet Statistics|url=https://www.internetworldstats.com/stats7.htm|access-date=2021-11-26|website=www.internetworldstats.com|archive-date=7 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190907141114/https://www.internetworldstats.com/stats7.htm|url-status=dead}}</ref> Arabíska er líka helgisiðamál yfir 2 milljarða múslima.<ref name="auto1"/> Árið 2011 taldi ''[[Bloomberg Businessweek]]'' arabísku vera fjórða gagnlegasta viðskiptamálið, á eftir ensku, mandarín og frönsku.<ref>{{Cite web |date=2015-03-29 |title=Mandarin Chinese Most Useful Business Language After English - Bloomberg Business |url=http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-08-30/mandarin-chinese-most-useful-business-language-after-english-1-#content |access-date=2022-01-02 |website= [[Bloomberg News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150329042844/http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-08-30/mandarin-chinese-most-useful-business-language-after-english-1-#content |archive-date=29 March 2015 |url-status=dead}}</ref> Arabíska er rituð með [[arabískt letur|arabísku letri]], [[samhljóðaletur|samhljóðaletri]] sem er skrifað frá hægri til vinstri. == Ritmál == Arabíska er skrifuð frá hægri til vinstri með [[Arabískt letur|arabísku letri]]. Til dæmis er orðið „arabíska“ skrifað svona á arabísku: العربية. Arabískt letur er afkomandi [[nabateískt letur|nabateísks leturs]] sem var notað til að skrifa [[arameíska|arameísku]].<ref>{{cite book|editor=Gruendler, Beatrice|year=2019|title=The development of the Arabic scripts: From the Nabatean era to the first Islamic century|series=Harvard Semitic Series|volume=43|publisher=Brill}}</ref> == Málfræði == Í arabísku er enginn óákveðinn greinir en ákveðni greinirinn er -al. Í talmálinu fellur ellið í ákveðna greininum oft brott en það er ætíð ritað. Arabíska hefur tvö málfræðileg kyn, karlkyn og kvenkyn. Lýsingarorð eru eftirsett og beygjast eftir kyni og tölu. Fleirtölusetning nafnorða er almennt óregluleg í karlkyni en regluleg í kvenkyni. Tíu prósent karkyns nafnorða taka viðskeytið -ún í fleirtölu svo sem ''Múdarres'' („kennari“) - ''Múdarresún'', ''Múhamí'' („lögmaður“) - ''Múhaníún'', ''Múhandis'' („verkfræðingur“) - ''Múhandisún''. Kvenkyns nafnorð taka almennt viðskeytið -at í fleirtölu. Sagnorð beygjast í persónum, tölum og kynjum. Sögnin „að vera“ er ekki til í nútið framsöguháttar þó hana mætti finna í fornmálinu. Þannig þýðir ''nahnú múslimí'' „við erum múslimar“. Í arabísku beygjast sagnorð í þremur tölum: eintölu, fleirtölu og tvítölu. Persónufornafn annarrar persónu beygist eftir kynjum. T. d. er „þú" ''ka'', þegar talað er við karlmann, ft. ''kum'', en í kvk. er „þú" ''ki'' og í ft. ''kunna''. == Tölur == Þeir [[tölustafir]] (0 1 2 3 4 5 6 7 8 9) og það [[talnakerfi]] sem nú er notað um allan heim kom til [[Evrópa|Evrópu]] í gegnum arabísku og eru tölurnar því gjarnan kallaðar [[arabískar tölur]]. Í reynd eru þær upprunnar frá [[Indland]]i og í arabísku eru tölurnar einmitt kallaðar „indverskar tölur“. Arabíska er rituð frá hægri til vinstri líkt og hebreska, en tölur eru aftur á móti ritaðar frá vinstri til hægri. == Tilvísanir == {{reflist}} == Tenglar == * [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=arb Ethnolouge Álitsgerðin (á ensku)] * [http://ar.wikipedia.org Wikipedia á arabísku] [[Flokkur:Semísk tungumál]] mn53l4yyvx4wv370sbp9xs350omof8h 1920465 1920464 2025-06-15T18:11:16Z Akigka 183 1920465 wikitext text/x-wiki {{Tungumál|nafn=Arabíska|nafn2='العربية Arabiyya' |ættarlitur=Semískt |ríki=[[Alsír]], [[Barein]], [[Egyptaland]], [[Írak]], [[Jemen]], [[Jórdanía]], [[Katar]], [[Kúveit]], [[Líbanon]], [[Líbía]], [[Máritanía]], [[Marokkó]], [[Óman]], [[Palestínuríki]], [[Sameinuðu arabísku furstadæmin]], [[Sádi-Arabía]], [[Súdan]], [[Sýrland]] og [[Túnis]] af meirihluta, og töluð í mörgum löndum til viðbótar af minnihluta íbúa. |svæði=[[Miðausturlönd]], [[Norður-Afríka]] |talendur=411 milljónir|sæti=6 (miðað við móðurmál) |ætt=[[Afró-asísk tungumál|Afró-asísk]]<br /> &nbsp;[[Semísk tungumál|Semísk]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Miðsemísk tungumál|Miðsemísk]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Suðurmiðsemísk tungumál|Suðurmiðsemísk]]<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''arabíska''' |stafróf=[[Arabískt stafróf]] |þjóð={{flag|Alsír}}, {{flag|Barein}}, {{flag|Djibútí}}, {{flag|Egyptaland}}, {{flag|Eritrea}}, {{flag|Írak}}, {{flag|Ísrael}}, {{flag|Jemen}}, {{flag|Jórdanía}}, {{flag|Katar}}, {{flag|Kómoreyjar}}, {{flag|Kúveit}}, {{flag|Líbanon}}, {{flag|Líbía}}, {{flag|Marokkó}}, {{flag|Máritanía}}, {{flag|Óman}}, {{flag|Palestína}}, {{flag|Sameinuðu arabísku furstadæmin}}, {{flag|Sádi-Arabía}}, {{flag|Súdan}}, {{flag|Sýrland}}, {{flag|Tjad}}, {{flag|Túnis}} ---- Alþjóðastofnanir: <br /> [[Mynd:Flag_of_the_United_Nations.svg|23px]] [[Sameinuðu þjóðirnar]] <br /> [[Arababandalagið]] <br /> [[Afríkusambandið]] <br /> [[Samtök um íslamska samvinnu]] <br /> |stýrt af= Egyptaland: [[Arabískuakademían]] <br /> Sýrland: [[Arabískuakademían í Damaskus]] <br /> Írak: [[Íraska vísindaakademían]] <br /> Súdan: [[Arabískuakademían í Kartúm]] <br /> Marokkó: [[Arabískuakademían í Rabat]] <br /> Jórdanía: [[Arabískuakademían Jórdaníu]] <br /> Líbýa: [[Arabískuakademían í Djamahiriju]] <br /> Túnis: [[Beit Al-Hikma-stofnunin]] <br /> Ísrael: [[Arabískuakademían í Ísrael]] <br /> |iso1=ar|iso2=ara|sil=ABV}} {{Wiktionary|arabíska|arabísku}} {{InterWiki|code=ar}} '''Arabíska''' (العربية) er [[semísk tungumál|semískt tungumál]] sem er upprunið á [[Arabíuskagi|Arabíuskaganum]], en breiddist yfir stærra svæði með útbreiðslu [[íslam]]s og er nú talað víðast hvar alla leið frá [[Marokkó]] til [[Írak]]s. Arabíska er eitt helsta sameiningartákn fólks sem í dag kalla sig [[Arabar|Araba]] sem eru mun fleiri en íbúar Arabíuskagans. Arabísku má skipta í þrennt, klassíska arabísku (mál [[Kóraninn|Kóransins]]), staðlaða nútímaarabísku sem er dregin af klassískri arabísku, og talaða arabísku sem til eru fjölmörg afbrigði af. Stöðluð nútímaarabíska er notuð í formlegu máli af flestum [[fjölmiðlar|fjölmiðlum]] og í bókum nær alls staðar þar sem arabíska er töluð. Töluð arabíska skiptist hins vegar í margar [[Mállýska|mállýskur]] sem talaðar eru þvert yfir svæðið. Þær eru mjög misjafnar og skiljast jafnvel ekki af þeim sem tala aðrar mállýskur. Arabíska er þriðja útbreiddasta opinbera málið (á eftir ensku og frönsku).<ref>{{cite book|last=Wright|first=John W.|year=2001|title=The New York Times Almanac 2002|publisher=Routledge|isbn=978-1-57958-348-4|page=492}}</ref> Hún er líka eitt af sex opinberum málum [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]],<ref name="auto1">{{Cite web|url=http://ask.un.org/faq/14463|title=What are the official languages of the United Nations? - Ask DAG!|website=ask.un.org|language=en|access-date=2019-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160205021716/http://ask.un.org/faq/14463|archive-date=5 February 2016|url-status=live}}</ref> og [[trúarmál|helgisiðamál]] í [[íslam]].<ref name="auto2">{{Cite web|last=World|first=I. H.|title=Arabic|url=https://ihworld.com/schools/community-school-languages/arabic/|access-date=2021-07-07|website=IH World|language=en}}</ref> Arabíska er víða kennd í háskólum og er notuð í mismiklum mæli á vinnustöðum, stjórnsýslu og fjölmiðlum.<ref name="auto2"/> Á miðöldum var arabíska eitt helsta tungumál vísinda, menningar og lista. Vegna þess eru ýmis [[tökuorð]] úr arabísku í Evrópumálum. Áhrifa frá arabísku gætir meðal annars í spænsku, sikileysku, katalónsku og portúgölsku, vegna áhrifa málsins á tímum [[Al-Andalus]]. [[Maltneska]] er semískt mál sem þróaðist úr arabískri mállýsku, en er ritað með latínuletri.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Maltese-language|title=Maltese language|website=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=2019-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20190924141837/https://www.britannica.com/topic/Maltese-language|archive-date=24 September 2019|url-status=live}}</ref> [[Balkanskagi|Balkanmálin]], einkum [[albanska]], [[gríska]], [[serbókróatíska]] og [[búlgarska]], hafa líka mörg tökuorð úr arabísku, aðallega vegna áhrifa [[ottómanatyrkneska|ottómanatyrknesku]]. Í gegnum söguna hefur arabíska haft áhrif á önnur mál víða um heim, sérstaklega þar sem íslam er ríkjandi trúarbrögð, og í löndum sem múslimar lögðu undir sig. Þau mál sem hafa orðið fyrir mestum áhrifum eru [[persneska]], [[tyrkneska]], [[hindí]] og [[úrdú]],<ref name="Versteegh19972">{{cite book|title=The Arabic Language|last1=Versteegh|first1=Kees|last2=Versteegh|first2=C. H. M.|date=1997|publisher=Columbia University Press|isbn=9780231111522|language=en}}</ref> [[kasmírska]], [[kúrdíska]], [[bosníska]], [[kasakska]], [[bengalska]], [[malasíska]] og [[indónesíska]], [[maldvíska]], [[pastúnska]], [[púnjabíska]], [[albanska]], [[armenska]], [[aserska]], sikileyska, spænska, gríska, búlgarska, [[tagalog]], [[sindhi]], ódíska]],<ref name="Raya-1981">{{cite book |author=Bhabani Charan Ray |title=Orissa Under the Mughals: From Akbar to Alivardi : a Fascinating Study of the Socio-economic and Cultural History of Orissa |chapter-url=https://books.google.com/books?id=FgUeAAAAMAAJ&pg=PA213|series=Orissan studies project, 10 |year=1981 |publisher=Punthi Pustak |location=Calcutta |page=213 |chapter=Appendix B Persian, Turkish, Arabic words generally used in Oriya |oclc=461886299}}</ref> [[hebreska]], og Afríkumálin [[hausa]], [[amharíska]], [[tígrinja]], [[sómalska]], [[tamazight]] og [[svahílí]]. Arabíska hefur líka fengið tökuorð úr öðrum málum, eins og [[arameíska|arameísku]], persnesku, grísku, latínu, og síðar úr tyrknesku, ensku, frönsku og ítölsku. Arabíska er töluð af allt að 380 milljónum manna, bæði sem fyrsta mál og seinna mál, í [[Arabaheimurinn|Arabaheiminum]],<ref name=e28>{{cite web|url=https://www.ethnologue.com/language/ara/|title=Arabic|website=Ethnologue|access-date=15.6.2025}}</ref> sem gerir hana að fimmta stærsta máli heims eftir fjölda málhafa<ref>{{cite web |title=The 10 Most Spoken Languages In The World |last=Lane |first=James |url=https://www.babbel.com/en/magazine/the-10-most-spoken-languages-in-the-world |date=2 June 2021 |website=Babbel |access-date=29 June 2021}}</ref> og fjórða mest notaða máli Internetsins.<ref>{{Cite web|title=Internet: most common languages online 2020|url=https://www.statista.com/statistics/262946/share-of-the-most-common-languages-on-the-internet/|access-date=2021-11-26|website=Statista|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Top Ten Internet Languages in The World - Internet Statistics|url=https://www.internetworldstats.com/stats7.htm|access-date=2021-11-26|website=www.internetworldstats.com|archive-date=7 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190907141114/https://www.internetworldstats.com/stats7.htm|url-status=dead}}</ref> Arabíska er líka helgisiðamál yfir 2 milljarða múslima.<ref name="auto1"/> Árið 2011 taldi ''[[Bloomberg Businessweek]]'' arabísku vera fjórða gagnlegasta viðskiptamálið, á eftir ensku, mandarín og frönsku.<ref>{{Cite web |date=2015-03-29 |title=Mandarin Chinese Most Useful Business Language After English - Bloomberg Business |url=http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-08-30/mandarin-chinese-most-useful-business-language-after-english-1-#content |access-date=2022-01-02 |website= [[Bloomberg News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150329042844/http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-08-30/mandarin-chinese-most-useful-business-language-after-english-1-#content |archive-date=29 March 2015 |url-status=dead}}</ref> Arabíska er rituð með [[arabískt letur|arabísku letri]], [[samhljóðaletur|samhljóðaletri]] sem er skrifað frá hægri til vinstri. == Ritmál == Arabíska er skrifuð frá hægri til vinstri með [[Arabískt letur|arabísku letri]]. Til dæmis er orðið „arabíska“ skrifað svona á arabísku: العربية. Arabískt letur er afkomandi [[nabateískt letur|nabateísks leturs]] sem var notað til að skrifa [[arameíska|arameísku]].<ref>{{cite book|editor=Gruendler, Beatrice|year=2019|title=The development of the Arabic scripts: From the Nabatean era to the first Islamic century|series=Harvard Semitic Series|volume=43|publisher=Brill}}</ref> == Málfræði == Í arabísku er enginn óákveðinn greinir en ákveðni greinirinn er -al. Í talmálinu fellur ellið í ákveðna greininum oft brott en það er ætíð ritað. Arabíska hefur tvö málfræðileg kyn, karlkyn og kvenkyn. Lýsingarorð eru eftirsett og beygjast eftir kyni og tölu. Fleirtölusetning nafnorða er almennt óregluleg í karlkyni en regluleg í kvenkyni. Tíu prósent karkyns nafnorða taka viðskeytið -ún í fleirtölu svo sem ''Múdarres'' („kennari“) - ''Múdarresún'', ''Múhamí'' („lögmaður“) - ''Múhaníún'', ''Múhandis'' („verkfræðingur“) - ''Múhandisún''. Kvenkyns nafnorð taka almennt viðskeytið -at í fleirtölu. Sagnorð beygjast í persónum, tölum og kynjum. Sögnin „að vera“ er ekki til í nútið framsöguháttar þó hana mætti finna í fornmálinu. Þannig þýðir ''nahnú múslimí'' „við erum múslimar“. Í arabísku beygjast sagnorð í þremur tölum: eintölu, fleirtölu og tvítölu. Persónufornafn annarrar persónu beygist eftir kynjum. T. d. er „þú" ''ka'', þegar talað er við karlmann, ft. ''kum'', en í kvk. er „þú" ''ki'' og í ft. ''kunna''. == Tölur == Þeir [[tölustafir]] (0 1 2 3 4 5 6 7 8 9) og það [[talnakerfi]] sem nú er notað um allan heim kom til [[Evrópa|Evrópu]] í gegnum arabísku og eru tölurnar því gjarnan kallaðar [[arabískar tölur]]. Í reynd eru þær upprunnar frá [[Indland]]i og í arabísku eru tölurnar einmitt kallaðar „indverskar tölur“. Arabíska er rituð frá hægri til vinstri líkt og hebreska, en tölur eru aftur á móti ritaðar frá vinstri til hægri. == Tilvísanir == {{reflist}} == Tenglar == * [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=arb Ethnolouge Álitsgerðin (á ensku)] * [http://ar.wikipedia.org Wikipedia á arabísku] [[Flokkur:Semísk tungumál]] kdy6bd2hhia29s0fq3mfxd29vr07ksh 1920466 1920465 2025-06-15T18:12:05Z Akigka 183 1920466 wikitext text/x-wiki {{Tungumál|nafn=Arabíska|nafn2='العربية Arabiyya' |ættarlitur=Semískt |ríki=[[Alsír]], [[Barein]], [[Egyptaland]], [[Írak]], [[Jemen]], [[Jórdanía]], [[Katar]], [[Kúveit]], [[Líbanon]], [[Líbía]], [[Máritanía]], [[Marokkó]], [[Óman]], [[Palestínuríki]], [[Sameinuðu arabísku furstadæmin]], [[Sádi-Arabía]], [[Súdan]], [[Sýrland]] og [[Túnis]] af meirihluta, og töluð í mörgum löndum til viðbótar af minnihluta íbúa. |svæði=[[Miðausturlönd]], [[Norður-Afríka]] |talendur=411 milljónir|sæti=6 (miðað við móðurmál) |ætt=[[Afró-asísk tungumál|Afró-asísk]]<br /> &nbsp;[[Semísk tungumál|Semísk]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Miðsemísk tungumál|Miðsemísk]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Suðurmiðsemísk tungumál|Suðurmiðsemísk]]<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''arabíska''' |stafróf=[[Arabískt stafróf]] |þjóð={{flag|Alsír}}, {{flag|Barein}}, {{flag|Djibútí}}, {{flag|Egyptaland}}, {{flag|Eritrea}}, {{flag|Írak}}, {{flag|Ísrael}}, {{flag|Jemen}}, {{flag|Jórdanía}}, {{flag|Katar}}, {{flag|Kómoreyjar}}, {{flag|Kúveit}}, {{flag|Líbanon}}, {{flag|Líbía}}, {{flag|Marokkó}}, {{flag|Máritanía}}, {{flag|Óman}}, {{flag|Palestína}}, {{flag|Sameinuðu arabísku furstadæmin}}, {{flag|Sádi-Arabía}}, {{flag|Súdan}}, {{flag|Sýrland}}, {{flag|Tjad}}, {{flag|Túnis}} ---- Alþjóðastofnanir: <br /> [[Mynd:Flag_of_the_United_Nations.svg|23px]] [[Sameinuðu þjóðirnar]] <br /> [[Arababandalagið]] <br /> [[Afríkusambandið]] <br /> [[Samtök um íslamska samvinnu]] <br /> |stýrt af= Egyptaland: [[Arabískuakademían]] <br /> Sýrland: [[Arabískuakademían í Damaskus]] <br /> Írak: [[Íraska vísindaakademían]] <br /> Súdan: [[Arabískuakademían í Kartúm]] <br /> Marokkó: [[Arabískuakademían í Rabat]] <br /> Jórdanía: [[Arabískuakademían Jórdaníu]] <br /> Líbýa: [[Arabískuakademían í Djamahiriju]] <br /> Túnis: [[Beit Al-Hikma-stofnunin]] <br /> Ísrael: [[Arabískuakademían í Ísrael]] <br /> |iso1=ar|iso2=ara|sil=ABV}} {{Wiktionary|arabíska|arabísku}} {{InterWiki|code=ar}} '''Arabíska''' (العربية) er [[semísk tungumál|semískt tungumál]] sem er upprunið á [[Arabíuskagi|Arabíuskaganum]], en breiddist yfir stærra svæði með útbreiðslu [[íslam]]s og er nú talað víðast hvar alla leið frá [[Marokkó]] til [[Írak]]s. Arabíska er eitt helsta sameiningartákn fólks sem í dag kalla sig [[Arabar|Araba]] sem eru mun fleiri en íbúar Arabíuskagans. Arabísku má skipta í þrennt, klassíska arabísku (mál [[Kóraninn|Kóransins]]), staðlaða nútímaarabísku sem er dregin af klassískri arabísku, og talaða arabísku sem til eru fjölmörg afbrigði af. Stöðluð nútímaarabíska er notuð í formlegu máli af flestum [[fjölmiðlar|fjölmiðlum]] og í bókum nær alls staðar þar sem arabíska er töluð. Töluð arabíska skiptist hins vegar í margar [[Mállýska|mállýskur]] sem talaðar eru þvert yfir svæðið. Þær eru mjög misjafnar og skiljast jafnvel ekki af þeim sem tala aðrar mállýskur. Arabíska er þriðja útbreiddasta opinbera málið (á eftir ensku og frönsku).<ref>{{cite book|last=Wright|first=John W.|year=2001|title=The New York Times Almanac 2002|publisher=Routledge|isbn=978-1-57958-348-4|page=492}}</ref> Hún er líka eitt af sex opinberum málum [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]],<ref name="auto1">{{Cite web|url=http://ask.un.org/faq/14463|title=What are the official languages of the United Nations? - Ask DAG!|website=ask.un.org|language=en|access-date=2019-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160205021716/http://ask.un.org/faq/14463|archive-date=5 February 2016|url-status=live}}</ref> og [[trúarmál|helgisiðamál]] í [[íslam]].<ref name="auto2">{{Cite web|last=World|first=I. H.|title=Arabic|url=https://ihworld.com/schools/community-school-languages/arabic/|access-date=2021-07-07|website=IH World|language=en}}</ref> Arabíska er víða kennd í háskólum og er notuð í mismiklum mæli á vinnustöðum, stjórnsýslu og fjölmiðlum.<ref name="auto2"/> Á miðöldum var arabíska eitt helsta tungumál vísinda, menningar og lista. Vegna þess eru ýmis [[tökuorð]] úr arabísku í Evrópumálum. Áhrifa frá arabísku gætir meðal annars í spænsku, sikileysku, katalónsku og portúgölsku, vegna áhrifa málsins á tímum [[Al-Andalus]]. [[Maltneska]] er semískt mál sem þróaðist úr arabískri mállýsku, en er ritað með latínuletri.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Maltese-language|title=Maltese language|website=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=2019-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20190924141837/https://www.britannica.com/topic/Maltese-language|archive-date=24 September 2019|url-status=live}}</ref> [[Balkanskagi|Balkanmálin]], einkum [[albanska]], [[gríska]], [[serbókróatíska]] og [[búlgarska]], hafa líka mörg tökuorð úr arabísku, aðallega vegna áhrifa [[ottómanatyrkneska|ottómanatyrknesku]]. Í gegnum söguna hefur arabíska haft áhrif á önnur mál víða um heim, sérstaklega þar sem íslam er ríkjandi trúarbrögð, og í löndum sem múslimar lögðu undir sig. Þau mál sem hafa orðið fyrir mestum áhrifum eru [[persneska]], [[tyrkneska]], [[hindí]] og [[úrdú]],<ref name="Versteegh19972">{{cite book|title=The Arabic Language|last1=Versteegh|first1=Kees|last2=Versteegh|first2=C. H. M.|date=1997|publisher=Columbia University Press|isbn=9780231111522|language=en}}</ref> [[kasmírska]], [[kúrdíska]], [[bosníska]], [[kasakska]], [[bengalska]], [[malasíska]] og [[indónesíska]], [[maldvíska]], [[pastúnska]], [[púnjabíska]], [[albanska]], [[armenska]], [[aserska]], sikileyska, spænska, gríska, búlgarska, [[tagalog]], [[sindhi]], [[ódíska]],<ref name="Raya-1981">{{cite book |author=Bhabani Charan Ray |title=Orissa Under the Mughals: From Akbar to Alivardi : a Fascinating Study of the Socio-economic and Cultural History of Orissa |chapter-url=https://books.google.com/books?id=FgUeAAAAMAAJ&pg=PA213|series=Orissan studies project, 10 |year=1981 |publisher=Punthi Pustak |location=Calcutta |page=213 |chapter=Appendix B Persian, Turkish, Arabic words generally used in Oriya |oclc=461886299}}</ref> [[hebreska]], og Afríkumálin [[hausa]], [[amharíska]], [[tígrinja]], [[sómalska]], [[tamazight]] og [[svahílí]]. Arabíska hefur líka fengið tökuorð úr öðrum málum, eins og [[arameíska|arameísku]], persnesku, grísku, latínu, og síðar úr tyrknesku, ensku, frönsku og ítölsku. Arabíska er töluð af allt að 380 milljónum manna, bæði sem fyrsta mál og seinna mál, í [[Arabaheimurinn|Arabaheiminum]],<ref name=e28>{{cite web|url=https://www.ethnologue.com/language/ara/|title=Arabic|website=Ethnologue|access-date=15.6.2025}}</ref> sem gerir hana að fimmta stærsta máli heims eftir fjölda málhafa<ref>{{cite web |title=The 10 Most Spoken Languages In The World |last=Lane |first=James |url=https://www.babbel.com/en/magazine/the-10-most-spoken-languages-in-the-world |date=2 June 2021 |website=Babbel |access-date=29 June 2021}}</ref> og fjórða mest notaða máli Internetsins.<ref>{{Cite web|title=Internet: most common languages online 2020|url=https://www.statista.com/statistics/262946/share-of-the-most-common-languages-on-the-internet/|access-date=2021-11-26|website=Statista|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Top Ten Internet Languages in The World - Internet Statistics|url=https://www.internetworldstats.com/stats7.htm|access-date=2021-11-26|website=www.internetworldstats.com|archive-date=7 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190907141114/https://www.internetworldstats.com/stats7.htm|url-status=dead}}</ref> Arabíska er líka helgisiðamál yfir 2 milljarða múslima.<ref name="auto1"/> Árið 2011 taldi ''[[Bloomberg Businessweek]]'' arabísku vera fjórða gagnlegasta viðskiptamálið, á eftir ensku, mandarín og frönsku.<ref>{{Cite web |date=2015-03-29 |title=Mandarin Chinese Most Useful Business Language After English - Bloomberg Business |url=http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-08-30/mandarin-chinese-most-useful-business-language-after-english-1-#content |access-date=2022-01-02 |website= [[Bloomberg News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150329042844/http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-08-30/mandarin-chinese-most-useful-business-language-after-english-1-#content |archive-date=29 March 2015 |url-status=dead}}</ref> Arabíska er rituð með [[arabískt letur|arabísku letri]], [[samhljóðaletur|samhljóðaletri]] sem er skrifað frá hægri til vinstri. == Ritmál == Arabíska er skrifuð frá hægri til vinstri með [[Arabískt letur|arabísku letri]]. Til dæmis er orðið „arabíska“ skrifað svona á arabísku: العربية. Arabískt letur er afkomandi [[nabateískt letur|nabateísks leturs]] sem var notað til að skrifa [[arameíska|arameísku]].<ref>{{cite book|editor=Gruendler, Beatrice|year=2019|title=The development of the Arabic scripts: From the Nabatean era to the first Islamic century|series=Harvard Semitic Series|volume=43|publisher=Brill}}</ref> == Málfræði == Í arabísku er enginn óákveðinn greinir en ákveðni greinirinn er -al. Í talmálinu fellur ellið í ákveðna greininum oft brott en það er ætíð ritað. Arabíska hefur tvö málfræðileg kyn, karlkyn og kvenkyn. Lýsingarorð eru eftirsett og beygjast eftir kyni og tölu. Fleirtölusetning nafnorða er almennt óregluleg í karlkyni en regluleg í kvenkyni. Tíu prósent karkyns nafnorða taka viðskeytið -ún í fleirtölu svo sem ''Múdarres'' („kennari“) - ''Múdarresún'', ''Múhamí'' („lögmaður“) - ''Múhaníún'', ''Múhandis'' („verkfræðingur“) - ''Múhandisún''. Kvenkyns nafnorð taka almennt viðskeytið -at í fleirtölu. Sagnorð beygjast í persónum, tölum og kynjum. Sögnin „að vera“ er ekki til í nútið framsöguháttar þó hana mætti finna í fornmálinu. Þannig þýðir ''nahnú múslimí'' „við erum múslimar“. Í arabísku beygjast sagnorð í þremur tölum: eintölu, fleirtölu og tvítölu. Persónufornafn annarrar persónu beygist eftir kynjum. T. d. er „þú" ''ka'', þegar talað er við karlmann, ft. ''kum'', en í kvk. er „þú" ''ki'' og í ft. ''kunna''. == Tölur == Þeir [[tölustafir]] (0 1 2 3 4 5 6 7 8 9) og það [[talnakerfi]] sem nú er notað um allan heim kom til [[Evrópa|Evrópu]] í gegnum arabísku og eru tölurnar því gjarnan kallaðar [[arabískar tölur]]. Í reynd eru þær upprunnar frá [[Indland]]i og í arabísku eru tölurnar einmitt kallaðar „indverskar tölur“. Arabíska er rituð frá hægri til vinstri líkt og hebreska, en tölur eru aftur á móti ritaðar frá vinstri til hægri. == Tilvísanir == {{reflist}} == Tenglar == * [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=arb Ethnolouge Álitsgerðin (á ensku)] * [http://ar.wikipedia.org Wikipedia á arabísku] [[Flokkur:Semísk tungumál]] b263bu0g1hlt59du8uhja1hr7tc5wa5 1920467 1920466 2025-06-15T18:12:35Z Akigka 183 1920467 wikitext text/x-wiki {{Tungumál|nafn=Arabíska|nafn2='العربية Arabiyya' |ættarlitur=Semískt |ríki=[[Alsír]], [[Barein]], [[Egyptaland]], [[Írak]], [[Jemen]], [[Jórdanía]], [[Katar]], [[Kúveit]], [[Líbanon]], [[Líbía]], [[Máritanía]], [[Marokkó]], [[Óman]], [[Palestínuríki]], [[Sameinuðu arabísku furstadæmin]], [[Sádi-Arabía]], [[Súdan]], [[Sýrland]] og [[Túnis]] af meirihluta, og töluð í mörgum löndum til viðbótar af minnihluta íbúa. |svæði=[[Miðausturlönd]], [[Norður-Afríka]] |talendur=411 milljónir|sæti=6 (miðað við móðurmál) |ætt=[[Afró-asísk tungumál|Afró-asísk]]<br /> &nbsp;[[Semísk tungumál|Semísk]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Miðsemísk tungumál|Miðsemísk]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Suðurmiðsemísk tungumál|Suðurmiðsemísk]]<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''arabíska''' |stafróf=[[Arabískt stafróf]] |þjóð={{flag|Alsír}}, {{flag|Barein}}, {{flag|Djibútí}}, {{flag|Egyptaland}}, {{flag|Eritrea}}, {{flag|Írak}}, {{flag|Ísrael}}, {{flag|Jemen}}, {{flag|Jórdanía}}, {{flag|Katar}}, {{flag|Kómoreyjar}}, {{flag|Kúveit}}, {{flag|Líbanon}}, {{flag|Líbía}}, {{flag|Marokkó}}, {{flag|Máritanía}}, {{flag|Óman}}, {{flag|Palestína}}, {{flag|Sameinuðu arabísku furstadæmin}}, {{flag|Sádi-Arabía}}, {{flag|Súdan}}, {{flag|Sýrland}}, {{flag|Tjad}}, {{flag|Túnis}} ---- Alþjóðastofnanir: <br /> [[Mynd:Flag_of_the_United_Nations.svg|23px]] [[Sameinuðu þjóðirnar]] <br /> [[Arababandalagið]] <br /> [[Afríkusambandið]] <br /> [[Samtök um íslamska samvinnu]] <br /> |stýrt af= Egyptaland: [[Arabískuakademían]] <br /> Sýrland: [[Arabískuakademían í Damaskus]] <br /> Írak: [[Íraska vísindaakademían]] <br /> Súdan: [[Arabískuakademían í Kartúm]] <br /> Marokkó: [[Arabískuakademían í Rabat]] <br /> Jórdanía: [[Arabískuakademían Jórdaníu]] <br /> Líbýa: [[Arabískuakademían í Djamahiriju]] <br /> Túnis: [[Beit Al-Hikma-stofnunin]] <br /> Ísrael: [[Arabískuakademían í Ísrael]] <br /> |iso1=ar|iso2=ara|sil=ABV}} {{Wiktionary|arabíska|arabísku}} {{InterWiki|code=ar}} '''Arabíska''' (العربية) er [[semísk tungumál|semískt tungumál]] sem er upprunið á [[Arabíuskagi|Arabíuskaganum]], en breiddist yfir stærra svæði með útbreiðslu [[íslam]]s og er nú talað víðast hvar alla leið frá [[Marokkó]] til [[Írak]]s. Arabíska er eitt helsta sameiningartákn fólks sem í dag kalla sig [[Arabar|Araba]] sem eru mun fleiri en íbúar Arabíuskagans. Arabísku má skipta í þrennt, klassíska arabísku (mál [[Kóraninn|Kóransins]]), staðlaða nútímaarabísku sem er dregin af klassískri arabísku, og talaða arabísku sem til eru fjölmörg afbrigði af. Stöðluð nútímaarabíska er notuð í formlegu máli af flestum [[fjölmiðlar|fjölmiðlum]] og í bókum nær alls staðar þar sem arabíska er töluð. Töluð arabíska skiptist hins vegar í margar [[Mállýska|mállýskur]] sem talaðar eru þvert yfir svæðið. Þær eru mjög misjafnar og skiljast jafnvel ekki af þeim sem tala aðrar mállýskur. Arabíska er þriðja útbreiddasta opinbera málið (á eftir ensku og frönsku).<ref>{{cite book|last=Wright|first=John W.|year=2001|title=The New York Times Almanac 2002|publisher=Routledge|isbn=978-1-57958-348-4|page=492}}</ref> Hún er líka eitt af sex opinberum málum [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]],<ref name="auto1">{{Cite web|url=http://ask.un.org/faq/14463|title=What are the official languages of the United Nations? - Ask DAG!|website=ask.un.org|language=en|access-date=2019-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160205021716/http://ask.un.org/faq/14463|archive-date=5 February 2016|url-status=live}}</ref> og [[trúarmál|helgisiðamál]] í [[íslam]].<ref name="auto2">{{Cite web|last=World|first=I. H.|title=Arabic|url=https://ihworld.com/schools/community-school-languages/arabic/|access-date=2021-07-07|website=IH World|language=en}}</ref> Arabíska er víða kennd í háskólum og er notuð í mismiklum mæli á vinnustöðum, stjórnsýslu og fjölmiðlum.<ref name="auto2"/> Á miðöldum var arabíska eitt helsta tungumál vísinda, menningar og lista. Vegna þess eru ýmis [[tökuorð]] úr arabísku í Evrópumálum. Áhrifa frá arabísku gætir meðal annars í spænsku, sikileysku, katalónsku og portúgölsku, vegna áhrifa málsins á tímum [[Al-Andalus]]. [[Maltneska]] er semískt mál sem þróaðist úr arabískri mállýsku, en er ritað með latínuletri.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Maltese-language|title=Maltese language|website=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=2019-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20190924141837/https://www.britannica.com/topic/Maltese-language|archive-date=24 September 2019|url-status=live}}</ref> [[Balkanskagi|Balkanmálin]], einkum [[albanska]], [[gríska]], [[serbókróatíska]] og [[búlgarska]], hafa líka mörg tökuorð úr arabísku, aðallega vegna áhrifa [[ottómanatyrkneska|ottómanatyrknesku]]. Í gegnum söguna hefur arabíska haft áhrif á önnur mál víða um heim, sérstaklega þar sem íslam er ríkjandi trúarbrögð, og í löndum sem múslimar lögðu undir sig. Þau mál sem hafa orðið fyrir mestum áhrifum eru [[persneska]], [[tyrkneska]], [[hindí]] og [[úrdú]],<ref name="Versteegh19972">{{cite book|title=The Arabic Language|last1=Versteegh|first1=Kees|last2=Versteegh|first2=C. H. M.|date=1997|publisher=Columbia University Press|isbn=9780231111522|language=en}}</ref> [[kasmírska]], [[kúrdíska]], [[bosníska]], [[kasakska]], [[bengalska]], [[malasíska]] og [[indónesíska]], [[maldívska]], [[pastúnska]], [[púnjabíska]], [[albanska]], [[armenska]], [[aserska]], sikileyska, spænska, gríska, búlgarska, [[tagalog]], [[sindhi]], [[ódíska]],<ref name="Raya-1981">{{cite book |author=Bhabani Charan Ray |title=Orissa Under the Mughals: From Akbar to Alivardi : a Fascinating Study of the Socio-economic and Cultural History of Orissa |chapter-url=https://books.google.com/books?id=FgUeAAAAMAAJ&pg=PA213|series=Orissan studies project, 10 |year=1981 |publisher=Punthi Pustak |location=Calcutta |page=213 |chapter=Appendix B Persian, Turkish, Arabic words generally used in Oriya |oclc=461886299}}</ref> [[hebreska]], og Afríkumálin [[hausa]], [[amharíska]], [[tígrinja]], [[sómalska]], [[tamazight]] og [[svahílí]]. Arabíska hefur líka fengið tökuorð úr öðrum málum, eins og [[arameíska|arameísku]], persnesku, grísku, latínu, og síðar úr tyrknesku, ensku, frönsku og ítölsku. Arabíska er töluð af allt að 380 milljónum manna, bæði sem fyrsta mál og seinna mál, í [[Arabaheimurinn|Arabaheiminum]],<ref name=e28>{{cite web|url=https://www.ethnologue.com/language/ara/|title=Arabic|website=Ethnologue|access-date=15.6.2025}}</ref> sem gerir hana að fimmta stærsta máli heims eftir fjölda málhafa<ref>{{cite web |title=The 10 Most Spoken Languages In The World |last=Lane |first=James |url=https://www.babbel.com/en/magazine/the-10-most-spoken-languages-in-the-world |date=2 June 2021 |website=Babbel |access-date=29 June 2021}}</ref> og fjórða mest notaða máli Internetsins.<ref>{{Cite web|title=Internet: most common languages online 2020|url=https://www.statista.com/statistics/262946/share-of-the-most-common-languages-on-the-internet/|access-date=2021-11-26|website=Statista|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Top Ten Internet Languages in The World - Internet Statistics|url=https://www.internetworldstats.com/stats7.htm|access-date=2021-11-26|website=www.internetworldstats.com|archive-date=7 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190907141114/https://www.internetworldstats.com/stats7.htm|url-status=dead}}</ref> Arabíska er líka helgisiðamál yfir 2 milljarða múslima.<ref name="auto1"/> Árið 2011 taldi ''[[Bloomberg Businessweek]]'' arabísku vera fjórða gagnlegasta viðskiptamálið, á eftir ensku, mandarín og frönsku.<ref>{{Cite web |date=2015-03-29 |title=Mandarin Chinese Most Useful Business Language After English - Bloomberg Business |url=http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-08-30/mandarin-chinese-most-useful-business-language-after-english-1-#content |access-date=2022-01-02 |website= [[Bloomberg News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150329042844/http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-08-30/mandarin-chinese-most-useful-business-language-after-english-1-#content |archive-date=29 March 2015 |url-status=dead}}</ref> Arabíska er rituð með [[arabískt letur|arabísku letri]], [[samhljóðaletur|samhljóðaletri]] sem er skrifað frá hægri til vinstri. == Ritmál == Arabíska er skrifuð frá hægri til vinstri með [[Arabískt letur|arabísku letri]]. Til dæmis er orðið „arabíska“ skrifað svona á arabísku: العربية. Arabískt letur er afkomandi [[nabateískt letur|nabateísks leturs]] sem var notað til að skrifa [[arameíska|arameísku]].<ref>{{cite book|editor=Gruendler, Beatrice|year=2019|title=The development of the Arabic scripts: From the Nabatean era to the first Islamic century|series=Harvard Semitic Series|volume=43|publisher=Brill}}</ref> == Málfræði == Í arabísku er enginn óákveðinn greinir en ákveðni greinirinn er -al. Í talmálinu fellur ellið í ákveðna greininum oft brott en það er ætíð ritað. Arabíska hefur tvö málfræðileg kyn, karlkyn og kvenkyn. Lýsingarorð eru eftirsett og beygjast eftir kyni og tölu. Fleirtölusetning nafnorða er almennt óregluleg í karlkyni en regluleg í kvenkyni. Tíu prósent karkyns nafnorða taka viðskeytið -ún í fleirtölu svo sem ''Múdarres'' („kennari“) - ''Múdarresún'', ''Múhamí'' („lögmaður“) - ''Múhaníún'', ''Múhandis'' („verkfræðingur“) - ''Múhandisún''. Kvenkyns nafnorð taka almennt viðskeytið -at í fleirtölu. Sagnorð beygjast í persónum, tölum og kynjum. Sögnin „að vera“ er ekki til í nútið framsöguháttar þó hana mætti finna í fornmálinu. Þannig þýðir ''nahnú múslimí'' „við erum múslimar“. Í arabísku beygjast sagnorð í þremur tölum: eintölu, fleirtölu og tvítölu. Persónufornafn annarrar persónu beygist eftir kynjum. T. d. er „þú" ''ka'', þegar talað er við karlmann, ft. ''kum'', en í kvk. er „þú" ''ki'' og í ft. ''kunna''. == Tölur == Þeir [[tölustafir]] (0 1 2 3 4 5 6 7 8 9) og það [[talnakerfi]] sem nú er notað um allan heim kom til [[Evrópa|Evrópu]] í gegnum arabísku og eru tölurnar því gjarnan kallaðar [[arabískar tölur]]. Í reynd eru þær upprunnar frá [[Indland]]i og í arabísku eru tölurnar einmitt kallaðar „indverskar tölur“. Arabíska er rituð frá hægri til vinstri líkt og hebreska, en tölur eru aftur á móti ritaðar frá vinstri til hægri. == Tilvísanir == {{reflist}} == Tenglar == * [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=arb Ethnolouge Álitsgerðin (á ensku)] * [http://ar.wikipedia.org Wikipedia á arabísku] [[Flokkur:Semísk tungumál]] 46tmzavs4fisonkkwxegrdy991x5cmk 1920468 1920467 2025-06-15T18:16:19Z Akigka 183 1920468 wikitext text/x-wiki {{Tungumál|nafn=Arabíska|nafn2='العربية Arabiyya' |ættarlitur=Semískt |ríki=[[Alsír]], [[Barein]], [[Egyptaland]], [[Írak]], [[Jemen]], [[Jórdanía]], [[Katar]], [[Kúveit]], [[Líbanon]], [[Líbía]], [[Máritanía]], [[Marokkó]], [[Óman]], [[Palestínuríki]], [[Sameinuðu arabísku furstadæmin]], [[Sádi-Arabía]], [[Súdan]], [[Sýrland]] og [[Túnis]] af meirihluta, og töluð í mörgum löndum til viðbótar af minnihluta íbúa. |svæði=[[Miðausturlönd]], [[Norður-Afríka]] |talendur=411 milljónir|sæti=6 (miðað við móðurmál) |ætt=[[Afró-asísk tungumál|Afró-asísk]]<br /> &nbsp;[[Semísk tungumál|Semísk]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Miðsemísk tungumál|Miðsemísk]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Suðurmiðsemísk tungumál|Suðurmiðsemísk]]<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''arabíska''' |stafróf=[[Arabískt stafróf]] |þjóð={{flag|Alsír}}, {{flag|Barein}}, {{flag|Djibútí}}, {{flag|Egyptaland}}, {{flag|Eritrea}}, {{flag|Írak}}, {{flag|Ísrael}}, {{flag|Jemen}}, {{flag|Jórdanía}}, {{flag|Katar}}, {{flag|Kómoreyjar}}, {{flag|Kúveit}}, {{flag|Líbanon}}, {{flag|Líbía}}, {{flag|Marokkó}}, {{flag|Máritanía}}, {{flag|Óman}}, {{flag|Palestína}}, {{flag|Sameinuðu arabísku furstadæmin}}, {{flag|Sádi-Arabía}}, {{flag|Súdan}}, {{flag|Sýrland}}, {{flag|Tjad}}, {{flag|Túnis}} ---- Alþjóðastofnanir: <br /> [[Mynd:Flag_of_the_United_Nations.svg|23px]] [[Sameinuðu þjóðirnar]] <br /> [[Arababandalagið]] <br /> [[Afríkusambandið]] <br /> [[Samtök um íslamska samvinnu]] <br /> |stýrt af= Egyptaland: [[Arabískuakademían]] <br /> Sýrland: [[Arabískuakademían í Damaskus]] <br /> Írak: [[Íraska vísindaakademían]] <br /> Súdan: [[Arabískuakademían í Kartúm]] <br /> Marokkó: [[Arabískuakademían í Rabat]] <br /> Jórdanía: [[Arabískuakademían Jórdaníu]] <br /> Líbýa: [[Arabískuakademían í Djamahiriju]] <br /> Túnis: [[Beit Al-Hikma-stofnunin]] <br /> Ísrael: [[Arabískuakademían í Ísrael]] <br /> |iso1=ar|iso2=ara|sil=ABV}} {{Wiktionary|arabíska|arabísku}} {{InterWiki|code=ar}} '''Arabíska''' (arabíska: العربية ''al-ʿarabiyyah''; [[alþjóðlega hljóðstafrófið|IPA]]: /al ʕaraˈbijːa/, eða عَرَبِيّ ''ʿarabīy'', borið fram /ˈʕarabiː/ eða /ʕaraˈbij/) er [[semísk tungumál|semískt tungumál]] sem er upprunið á [[Arabíuskagi|Arabíuskaganum]], en breiddist yfir stærra svæði með útbreiðslu [[íslam]]s og er nú talað víðast hvar alla leið frá [[Marokkó]] til [[Írak]]s. Arabíska er eitt helsta sameiningartákn fólks sem í dag kalla sig [[Arabar|Araba]] sem eru mun fleiri en íbúar Arabíuskagans. Arabísku má skipta í þrennt, klassíska arabísku (mál [[Kóraninn|Kóransins]]), staðlaða nútímaarabísku sem er dregin af klassískri arabísku, og talaða arabísku sem til eru fjölmörg afbrigði af. Stöðluð nútímaarabíska er notuð í formlegu máli af flestum [[fjölmiðlar|fjölmiðlum]] og í bókum nær alls staðar þar sem arabíska er töluð. Töluð arabíska skiptist hins vegar í margar [[Mállýska|mállýskur]] sem talaðar eru þvert yfir svæðið. Þær eru mjög misjafnar og skiljast jafnvel ekki af þeim sem tala aðrar mállýskur. Arabíska er þriðja útbreiddasta opinbera málið (á eftir ensku og frönsku).<ref>{{cite book|last=Wright|first=John W.|year=2001|title=The New York Times Almanac 2002|publisher=Routledge|isbn=978-1-57958-348-4|page=492}}</ref> Hún er líka eitt af sex opinberum málum [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]],<ref name="auto1">{{Cite web|url=http://ask.un.org/faq/14463|title=What are the official languages of the United Nations? - Ask DAG!|website=ask.un.org|language=en|access-date=2019-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160205021716/http://ask.un.org/faq/14463|archive-date=5 February 2016|url-status=live}}</ref> og [[trúarmál|helgisiðamál]] í [[íslam]].<ref name="auto2">{{Cite web|last=World|first=I. H.|title=Arabic|url=https://ihworld.com/schools/community-school-languages/arabic/|access-date=2021-07-07|website=IH World|language=en}}</ref> Arabíska er víða kennd í háskólum og er notuð í mismiklum mæli á vinnustöðum, stjórnsýslu og fjölmiðlum.<ref name="auto2"/> Á miðöldum var arabíska eitt helsta tungumál vísinda, menningar og lista. Vegna þess eru ýmis [[tökuorð]] úr arabísku í Evrópumálum. Áhrifa frá arabísku gætir meðal annars í spænsku, sikileysku, katalónsku og portúgölsku, vegna áhrifa málsins á tímum [[Al-Andalus]]. [[Maltneska]] er semískt mál sem þróaðist úr arabískri mállýsku, en er ritað með latínuletri.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Maltese-language|title=Maltese language|website=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=2019-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20190924141837/https://www.britannica.com/topic/Maltese-language|archive-date=24 September 2019|url-status=live}}</ref> [[Balkanskagi|Balkanmálin]], einkum [[albanska]], [[gríska]], [[serbókróatíska]] og [[búlgarska]], hafa líka mörg tökuorð úr arabísku, aðallega vegna áhrifa [[ottómanatyrkneska|ottómanatyrknesku]]. Í gegnum söguna hefur arabíska haft áhrif á önnur mál víða um heim, sérstaklega þar sem íslam er ríkjandi trúarbrögð, og í löndum sem múslimar lögðu undir sig. Þau mál sem hafa orðið fyrir mestum áhrifum eru [[persneska]], [[tyrkneska]], [[hindí]] og [[úrdú]],<ref name="Versteegh19972">{{cite book|title=The Arabic Language|last1=Versteegh|first1=Kees|last2=Versteegh|first2=C. H. M.|date=1997|publisher=Columbia University Press|isbn=9780231111522|language=en}}</ref> [[kasmírska]], [[kúrdíska]], [[bosníska]], [[kasakska]], [[bengalska]], [[malasíska]] og [[indónesíska]], [[maldívska]], [[pastúnska]], [[púnjabíska]], [[albanska]], [[armenska]], [[aserska]], sikileyska, spænska, gríska, búlgarska, [[tagalog]], [[sindhi]], [[ódíska]],<ref name="Raya-1981">{{cite book |author=Bhabani Charan Ray |title=Orissa Under the Mughals: From Akbar to Alivardi : a Fascinating Study of the Socio-economic and Cultural History of Orissa |chapter-url=https://books.google.com/books?id=FgUeAAAAMAAJ&pg=PA213|series=Orissan studies project, 10 |year=1981 |publisher=Punthi Pustak |location=Calcutta |page=213 |chapter=Appendix B Persian, Turkish, Arabic words generally used in Oriya |oclc=461886299}}</ref> [[hebreska]], og Afríkumálin [[hausa]], [[amharíska]], [[tígrinja]], [[sómalska]], [[tamazight]] og [[svahílí]]. Arabíska hefur líka fengið tökuorð úr öðrum málum, eins og [[arameíska|arameísku]], persnesku, grísku, latínu, og síðar úr tyrknesku, ensku, frönsku og ítölsku. Arabíska er töluð af allt að 380 milljónum manna, bæði sem fyrsta mál og seinna mál, í [[Arabaheimurinn|Arabaheiminum]],<ref name=e28>{{cite web|url=https://www.ethnologue.com/language/ara/|title=Arabic|website=Ethnologue|access-date=15.6.2025}}</ref> sem gerir hana að fimmta stærsta máli heims eftir fjölda málhafa<ref>{{cite web |title=The 10 Most Spoken Languages In The World |last=Lane |first=James |url=https://www.babbel.com/en/magazine/the-10-most-spoken-languages-in-the-world |date=2 June 2021 |website=Babbel |access-date=29 June 2021}}</ref> og fjórða mest notaða máli Internetsins.<ref>{{Cite web|title=Internet: most common languages online 2020|url=https://www.statista.com/statistics/262946/share-of-the-most-common-languages-on-the-internet/|access-date=2021-11-26|website=Statista|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Top Ten Internet Languages in The World - Internet Statistics|url=https://www.internetworldstats.com/stats7.htm|access-date=2021-11-26|website=www.internetworldstats.com|archive-date=7 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190907141114/https://www.internetworldstats.com/stats7.htm|url-status=dead}}</ref> Arabíska er líka helgisiðamál yfir 2 milljarða múslima.<ref name="auto1"/> Árið 2011 taldi ''[[Bloomberg Businessweek]]'' arabísku vera fjórða gagnlegasta viðskiptamálið, á eftir ensku, mandarín og frönsku.<ref>{{Cite web |date=2015-03-29 |title=Mandarin Chinese Most Useful Business Language After English - Bloomberg Business |url=http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-08-30/mandarin-chinese-most-useful-business-language-after-english-1-#content |access-date=2022-01-02 |website= [[Bloomberg News]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150329042844/http://www.bloomberg.com/news/articles/2011-08-30/mandarin-chinese-most-useful-business-language-after-english-1-#content |archive-date=29 March 2015 |url-status=dead}}</ref> Arabíska er rituð með [[arabískt letur|arabísku letri]], [[samhljóðaletur|samhljóðaletri]] sem er skrifað frá hægri til vinstri. == Ritmál == Arabíska er skrifuð frá hægri til vinstri með [[Arabískt letur|arabísku letri]]. Til dæmis er orðið „arabíska“ skrifað svona á arabísku: العربية. Arabískt letur er afkomandi [[nabateískt letur|nabateísks leturs]] sem var notað til að skrifa [[arameíska|arameísku]].<ref>{{cite book|editor=Gruendler, Beatrice|year=2019|title=The development of the Arabic scripts: From the Nabatean era to the first Islamic century|series=Harvard Semitic Series|volume=43|publisher=Brill}}</ref> == Málfræði == Í arabísku er enginn óákveðinn greinir en ákveðni greinirinn er -al. Í talmálinu fellur ellið í ákveðna greininum oft brott en það er ætíð ritað. Arabíska hefur tvö málfræðileg kyn, karlkyn og kvenkyn. Lýsingarorð eru eftirsett og beygjast eftir kyni og tölu. Fleirtölusetning nafnorða er almennt óregluleg í karlkyni en regluleg í kvenkyni. Tíu prósent karkyns nafnorða taka viðskeytið -ún í fleirtölu svo sem ''Múdarres'' („kennari“) - ''Múdarresún'', ''Múhamí'' („lögmaður“) - ''Múhaníún'', ''Múhandis'' („verkfræðingur“) - ''Múhandisún''. Kvenkyns nafnorð taka almennt viðskeytið -at í fleirtölu. Sagnorð beygjast í persónum, tölum og kynjum. Sögnin „að vera“ er ekki til í nútið framsöguháttar þó hana mætti finna í fornmálinu. Þannig þýðir ''nahnú múslimí'' „við erum múslimar“. Í arabísku beygjast sagnorð í þremur tölum: eintölu, fleirtölu og tvítölu. Persónufornafn annarrar persónu beygist eftir kynjum. T. d. er „þú" ''ka'', þegar talað er við karlmann, ft. ''kum'', en í kvk. er „þú" ''ki'' og í ft. ''kunna''. == Tölur == Þeir [[tölustafir]] (0 1 2 3 4 5 6 7 8 9) og það [[talnakerfi]] sem nú er notað um allan heim kom til [[Evrópa|Evrópu]] í gegnum arabísku og eru tölurnar því gjarnan kallaðar [[arabískar tölur]]. Í reynd eru þær upprunnar frá [[Indland]]i og í arabísku eru tölurnar einmitt kallaðar „indverskar tölur“. Arabíska er rituð frá hægri til vinstri líkt og hebreska, en tölur eru aftur á móti ritaðar frá vinstri til hægri. == Tilvísanir == {{reflist}} == Tenglar == * [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=arb Ethnolouge Álitsgerðin (á ensku)] * [http://ar.wikipedia.org Wikipedia á arabísku] [[Flokkur:Semísk tungumál]] 5cbb742acm8xmi5rg70tty9ytxajptn 0 5167 1920520 1888499 2025-06-15T23:02:47Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920520 wikitext text/x-wiki {{Land | nafn = Lýðveldið Slóvenía | nafn_á_frummáli = Republika Slovenija | nafn_í_eignarfalli = Slóveníu | fáni = Flag of Slovenia.svg | skjaldarmerki = Coat of Arms of Slovenia.svg | staðsetningarkort = EU-Slovenia.svg | tungumál = [[slóvenska]] | höfuðborg = [[Ljúbljana]] | stjórnarfar = [[Lýðveldi]] | titill_leiðtoga1 = [[Forseti Slóveníu|Forseti]] | titill_leiðtoga2 = [[Forsætisráðherra Slóveníu|Forsætisráðherra]] | nafn_leiðtoga1 = [[Nataša Pirc Musar]] | nafn_leiðtoga2 = [[Robert Golob]] | ESBaðild = 1. maí 2004 | stærðarsæti = 151 | flatarmál = 20.271 | hlutfall_vatns = 0,7 | mannfjöldaár = 2021 | mannfjöldasæti = 147 | fólksfjöldi = 2.108.977 | íbúar_á_ferkílómetra = 266,8 | staða = [[Sjálfstæði]] | staða_athugasemd = frá [[Júgóslavía|Júgóslavíu]] | atburður1 = Yfirlýst | dagsetning1 = [[25. júní]] [[1991]] | VLF_ár = 2020 | VLF = 83 | VLF_sæti = 93 | VLF_á_mann = 40.343 | VLF_á_mann_sæti = 35 | VÞL = {{hækkun}} 0.917 | VÞL_sæti = 22 | VÞL_ár = 2019 | gjaldmiðill = [[Evra]] | tímabelti = [[UTC]]+1 | þjóðsöngur = [[Zdravljica]] | tld = si | símakóði = +386 }} '''Slóvenía''' ([[slóvenska]]: ''Slovenija''), formlega '''Lýðveldið Slóvenía''' (''Republika Slovenija''), er land í sunnanverðri [[Mið-Evrópa|Mið-Evrópu]]<ref name="cultures">{{cite book |url= http://zgs.zrc-sazu.si/Portals/8/Slo_Geo_Over/23.pdf |title= Gateway to Western, Central, and Southeastern Europe |first= Andrej |last= Černe |page= 127 |series= Slovenia: A Geographical Overview |editor= Orožen Adamič, Milan |publisher= Association of the Geographical Societies of Slovenia |year= 2004 |isbn= 961-6500-49-X}}</ref>, við rætur [[Alparnir|Alpafjalla]]. Slóvenía á landamæri að [[Ítalía|Ítalíu]] í vestri, [[Austurríki]] í norðri, [[Ungverjaland]]i í norðaustri og [[Króatía|Króatíu]] í suðri. Landið á einnig strönd að [[Adríahaf]]i í suðvestri.<ref name="Encyclopedia Britannica 2021">{{cite web | title=Slovenia – History, Geography, & People | website=Encyclopedia Britannica | date=5 June 2021 | url=https://www.britannica.com/place/Slovenia | access-date=16 June 2021}}</ref> Slóvenía er að mestu fjalllent og skógi vaxið.<ref name="perko2008">{{cite journal |url= http://www.theslovenian.com/articles/2008/perko.pdf |title= Slovenia at the Junction of Major European Geographical Units |first= Drago |last= Perko |year= 2008 |newspaper= The Slovenian |publisher= Vse Slovenski Kulturni Odbor [The All Slovenian Cultural Committee] |place= Toronto |access-date= 2022-08-19 |archive-date= 2022-01-28 |archive-url= https://web.archive.org/web/20220128140453/http://theslovenian.com/articles/2008/perko.pdf |url-status= dead }}</ref> Það er 2.017 ferkílómetrar að stærð með rúmlega 2 milljónir íbúa.<ref name="InfoPlease 2017">{{cite web | title=Slovenia | website=InfoPlease | date=3 February 2017 | url=https://www.infoplease.com/world/countries/slovenia | access-date=16 June 2021}}</ref> [[Slóvenar]] eru yfir 80% íbúa landsins.<ref>{{Cite web|url=https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/population-demographic-situation-languages-and-religions-77_en|title = Population: Demographic situation, languages and religions|date = 10 October 2017}}</ref> Opinbert tungumál landsins er [[slóvenska]], sem er [[suðurslavnesk mál|suðurslavneskt mál]].<ref name="Encyclopedia Britannica">{{cite web | title=Slovene language | website=Encyclopedia Britannica | url=https://www.britannica.com/topic/Slovene-language | access-date=16 June 2021}}</ref> Ríkjandi loftslag í Slóveníu er [[meginlandsloftslag]],<ref name="Fallon2007">{{cite book |chapter-url= https://books.google.com/books?id=Pb_eXmEyPvwC&pg=PA40 |title= Slovenia |chapter= Environment |first= Steve |last= Fallon |publisher= Lonely Planet |year= 2007 |edition= 5 |isbn= 978-1-74104-480-5 |page= 40}}</ref> fyrir utan [[Littoral (Slóveníu)|Littoral]]-héraðið og [[Júlísku Alparnir|Júlísku Alpana]]. [[Miðjarðarhafsloftslag]] nær að norðurendum [[Dínarísku Alparnir|Dínarísku Alpanna]] sem liggja í norðvestur-suðaustur eftir landinu. Í Júlísku Ölpunum í norðaustri er [[Alpaloftslag]] ríkjandi.<ref>{{cite book |chapter-url= http://zgds.zrc-sazu.si/glasgow/9.pdf |first= Darko |last= Ogrin |chapter= Modern Climate Change in Slovenia |page= 45 |title= Slovenia: A Geographical Overview |editor= Orožen Adamič, Milan |publisher= Association of the Geographical Societies of Slovenia |year= 2004 |isbn= 961-6500-49-X |url-status=dead |archive-url= https://web.archive.org/web/20130717233733/http://zgds.zrc-sazu.si/glasgow/9.pdf |archive-date= 17 July 2013 |df= dmy-all }}</ref> Við [[Pannóníusléttan|Pannóníusléttuna]] í norðaustri er meginlandsloftslagið meira áberandi. Höfuðborgin og stærsta borg Slóveníu er [[Ljúbljana]]. Hún er staðsett nærri miðju landsins.<ref name="Mestna občina Ljubljana 2017">{{cite web | title=About Ljubljana | website=Mestna občina Ljubljana | date=3 July 2017 | url=https://www.ljubljana.si/en/about-ljubljana/ | access-date=16 June 2021}}</ref> Sögulega hefur Slóvenía verið á mörkum [[slavnesk mál|slavnesku]], [[germönsk mál|germönsku]] og [[rómönsk mál|rómönsku]] málsvæðanna.<ref name="cultures"/> Landið var hluti af mörgum ólíkum ríkjum: [[Rómaveldi]], [[Austrómverska ríkið|Austrómverska ríkinu]], [[Karlungaveldið|Karlungaveldinu]], [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkinu]], [[Konungsríkið Ungverjaland|Konungsríkinu Ungverjalandi]], [[Lýðveldið Feneyjar|Lýðveldinu Feneyjum]], [[Illyrísku héruðin|Illyrísku héruðum]] í [[Fyrsta franska keisaradæmið|Fyrsta franska keisaradæminu]], [[Austurríska keisaradæmið|Austurríska keisaradæminu]] og loks [[Austurrísk-Ungverska keisaradæmið|Austurríki-Ungverjalandi]] til [[1918]].<ref name="Encyclopedia Britannica 2021"/> Í október 1918 tóku Slóvenar þátt í að stofna [[Konungsdæmi Serba, Króata og Slóvena]]<ref name="Trgovčević 2016">{{cite web | last=Trgovčević | first=Ljubinka | title=Yugoslavia | website=International Encyclopedia of the First World War (WW1) | date=18 July 2016 | url=https://encyclopedia.1914-1918-online.net/article/yugoslavia | access-date=18 June 2021}}</ref> og í desember 1918 varð landið ásamt [[Konungsríkið Serbía|Konungsríkinu Serbíu]], hluti af [[Konungsríkið Júgóslavía|Konungsríkinu Júgóslavíu]].<ref name="I feel Slovenia 2020">{{cite web | title=History and culture | website=I feel Slovenia | date=4 March 2020 | url=https://www.slovenia.info/en/plan-your-trip/facts-about-slovenia/history-and-culture | access-date=16 June 2021}}</ref> Í [[síðari heimsstyrjöld]] hernámu [[Þriðja ríkið]], [[Ítalía]] og [[Ungverjaland]] Slóveníu, en lítið landsvæði fór til [[Króatía|Króatíu]] sem nasistar höfðu gert að [[leppríki]].<ref name="sečen2005">{{cite news |url= http://www.dnevnik.si/tiskane_izdaje/dnevnik/121558 |title= Mejo so zavarovali z žico in postavili mine |language=sl |trans-title= They Protected the Border with Wire and Set up Mines |newspaper= Dnevnik.si |first= Ernest |last= Sečen |date= 16 April 2005 |access-date= 13 April 2012 |archive-url= https://web.archive.org/web/20150321045008/http://www.dnevnik.si/tiskane_izdaje/dnevnik/121558 |archive-date= 21 March 2015 |url-status= dead }}</ref> Árið 1945 varð landið hluti af [[Sósíalíska sambandslýðveldið Júgóslavía|Júgóslavíu]]. Eftir stríð varð Júgóslavía fyrst hluti af [[Austurblokkin]]ni, en [[ágreiningur Títós og Stalíns]] 1948 varð til þess að landið stóð utan við [[Varsjárbandalagið]] og árið 1961 varð það einn af stofnendum [[Samtök hlutlausra ríkja|Samtaka hlutlausra ríkja]].<ref>{{cite web|url=https://www.wilsoncenter.org/event/alignment-to-non-alignment-yugoslavia-discovers-the-third-world|title=From Alignment to Non-Alignment: Yugoslavia Discovers the Third World|work=Wilson Center|date=5 June 2019|access-date=9 April 2021}}</ref> Í júní 1991 varð Slóvenía fyrst aðildarríkja Júgóslavíu til að [[tíu daga stríðið|kljúfa sig frá sambandsríkinu]] og lýsa yfir stofnun sjálfstæðs ríkis.<ref name="Škrk1999">{{cite book |chapter-url= https://books.google.com/books?id=AhwHHtwbhioC&pg=PA5 |title= Succession of States |editor-first= Mojmir |editor-last= Mrak |chapter= Recognition of States and Its (Non-)Implication on State Succession: The Case of Successor States to the Former Yugoslavia |page= 5 |first= Mirjam |last= Škrk |publisher= Martinus Nijhoff Publishers |year= 1999|isbn= 9789041111456 }}</ref> Slóvenía er [[þróað land]] og [[hátekjuland]] sem situr hátt á [[vísitala um þróun lífsgæða|vísitölu um þróun lífsgæða]].<ref name="The Heritage Foundation 2021">{{cite web | title=Slovenia Economy: Population, GDP, Inflation, Business, Trade, FDI, Corruption | website=The Heritage Foundation | date=24 January 2021 | url=https://www.heritage.org/index/country/slovenia | access-date=16 June 2021 | archive-date=25 janúar 2022 | archive-url=https://web.archive.org/web/20220125015732/https://www.heritage.org/index/country/slovenia | url-status=dead }}</ref> Samkvæmt [[Gini-vísitalan|Gini-vísitölunni]] er [[tekjujöfnuður]] þar með því mesta sem gerist í heiminum.<ref>{{Cite web|title=Gini index (World Bank estimate) {{!}} Data|url=https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?end=2019&most_recent_value_desc=false&start=2019&view=bar|access-date=21 July 2021|website=data.worldbank.org}}</ref> Slóvenía á aðild að [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]], [[Evrópusambandið|Evrópusambandinu]] (frá [[1. maí]] [[2004]]), [[evrusvæðið|Evrusvæðinu]] og [[Schengen-svæðið|Schengen-svæðinu]], [[Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu]], [[OECD]], [[Evrópuráðið|Evrópuráðinu]] og [[NATO]].<ref name="Portal GOV.SI">{{cite web | title=International organisations and international law | website=Portal GOV.SI | url=https://www.gov.si/en/policies/foreign-affairs/international-organisations-and-international-law/ | access-date=16 June 2021}}</ref> Landið hefur áheyrnarstöðu í [[La Francophonie]]. == Heiti == Slóvenía merkir „land [[Slóvenar|Slóvena]]“ á [[slóvenska|slóvensku]] og öðrum [[suðurslavnesk mál|suðurslavneskum málum]]. Nafnið er skylt heitunum [[Slavónía]], [[Slóvakía]] og [[Slavar]]. Uppruni orðsins Slavar er óviss, en er oftast rakinn til orðsins ''slovo'' „orð“, í merkingunni „fólk sem talar sama mál“. Heiti ríkisins Slóveníu kom upprunalega frá [[Þjóðfrelsisnefnd Slóvena]] 19. febrúar 1944. Nefndin kallaði ríkið „Sambandsríkið Slóveníu“ (''Federalna Slovenija''), sem var eitt fylki innan sambandsríkisins [[Júgóslavía|Júgóslavíu]]. Þann 20. febrúar var ríkið nefnt „Alþýðulýðveldið Slóvenía“ (''Ljudska republika Slovenija'').<ref>{{cite journal |url=http://www.dlib.si/details/URN:NBN:SI:DOC-AFGPZB0W/? |title=Mesto kot upravnoteritorialna enota 1945–1955 |language=sl, en |trans-title=A Town as an Administrative–Territorial Unit |first=Janez |last=Kopač |year=2007 |volume=30 |issue=2 |publisher=Arhivsko društvo Slovenije |id={{COBISS|ID=914293}} |page=83 |journal=Arhivi |issn=0351-2835 |access-date=30 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180831002448/http://www.dlib.si/details/URN:NBN:SI:DOC-AFGPZB0W/ |archive-date=31 August 2018 |url-status=dead }}</ref> Það nafn stóð til 9. apríl 1963 þegar því var breytt í „Sósíalíska lýðveldið Slóvenía“ (''Socialistična republika Slovenija'').<ref>{{cite journal |url=http://sistory.si/publikacije/prenos/?urn=SISTORY:ID:9842 |title=Ustava Socialistične republike Slovenije z dne 9. aprila 1963 |language=sl |trans-title=The Constitution of the Socialist Republic of Slovenia from 9 April 1963 |first=Janez |last=Kopač |journal=Arhivi |year=2001 |volume=XXIV |issue=1 |page=1 |access-date=30 August 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303232837/http://sistory.si/publikacije/prenos/?urn=SISTORY:ID:9842 |archive-date=3 March 2016 |url-status=dead }}</ref> Þann 8. mars 1990 var „sósíalíska“ tekið burt úr nafni ríkisins sem þá hét „Lýðveldið Slóvenía“. Lýðveldið var hluti af Sósíalíska sambandslýðveldinu Júgóslavíu til 25. júní 1991. == Saga == Þar sem Slóvenía stendur hefur verið byggð frá [[forsögulegur tími|forsögulegum tíma]]. Elstu minjar um mannabyggð eru 250.000 ára gamlar.<ref>{{cite web|url=http://www.slovenia.si/slovenia/history/milestones/|title=Milestones&nbsp;-&nbsp;slovenia.si|website=slovenia.si|access-date=18 March 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180222170919/http://www.slovenia.si/slovenia/history/milestones/|archive-date=22 February 2018|url-status=dead}}</ref> [[Divje Babe-flautan]] er bein úr hellabirni með götum í, talin vera frá um 43100 ± 700 [[f.o.t.]]. Hún fannst í helli nálægt [[Cernko]]. Hún er talin vera [[flauta]] og þar með líklega elsta [[hljóðfæri]] sem fundist hefur í heiminum.<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=G9tDboBJ70EC |title=The Land Between: A History of Slovenia |chapter=From Prehistory to the End of the Ancient World |page=15 |first=Oto |last=Luthar |year=2008 |publisher=Peter Lang |isbn=978-3-631-57011-1}}</ref> Á 3. og 4. áratugnum fann fornleifafræðingurinn [[Srečko Brodar]] gripi frá [[krómagnonmenn|krómagnonmönnum]] í [[Potok-hellirinn|Potok-hellinum]].<ref>{{cite web |url=http://www.parc.si/index.html |title=Potočka zijavka |work=Parc.si |publisher=Palaeolithic Research Centre |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121003053958/http://www.parc.si/index.html |archive-date=3 October 2012}}</ref><ref name="autogenerated2">{{cite encyclopedia |url=http://www.dedi.si/dediscina/323 |title=Potočka zijalka |work=Enciklopedija naravne in kulturne dediščine na Slovenskem – DEDI |first1=Irena |last1=Debeljak |first2=Matija |last2=Turk |editor=Šmid Hribar |editor2=Mateja Torkar |editor3=Gregor Golež |editor4=Mateja Podjed |editor5=Dan. Drago Kladnik |editor6=Drago. Erhartič |editor7=Bojan Pavlin |editor8=Primož. Jerele, Ines. |access-date=12. mars 2012 |language=sl |archive-url=https://web.archive.org/web/20120515062641/http://www.dedi.si/dediscina/323 |archive-date=15. maí 2012 |url-status=dead}}</ref> Árið 2002 fundust yfir 4500 á gamlar leifar af [[stauraþorp]]um í [[Ljúbljanamýri]]. Þær eru nú á [[heimsminjaskrá UNESCO]] ásamt [[hjólið úr Ljúbljanamýri|viðarhjóli]] sem er elsta varðveitta [[hjól]] heims<ref name="The_Oldest_Wooden_Wheel_in_the_World">{{cite web |url=http://www.koliscar.si/en/virtual-exhibition/ |title=The oldest wooden wheel in the world: Virtual exhibition |date=4 January 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130123085747/http://www.koliscar.si/en/virtual-exhibition |archive-date=23 January 2013}}</ref> og sannar að hjólið var uppgötvað samtímis í Mesópótamíu og Evrópu.<ref name="Slovenia">{{cite web |title=World's Oldest Wheel Found in Slovenia |url=http://www.ukom.gov.si/en/media_relations/background_information/culture/worlds_oldest_wheel_found_in_slovenia/ |date=March 2003 |publisher=Government Communication Office of the Republic of Slovenia |author=Alexander Gasser |access-date=19 August 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120714033224/http://www.ukom.gov.si/en/media_relations/background_information/culture/worlds_oldest_wheel_found_in_slovenia/ |archive-date=14 July 2012}}</ref> Milli [[bronsöld|bronsaldar]] og [[járnöld|járnaldar]] blómstraði [[grafkerjamenningin]]. Fornleifar frá [[Hallstatt-tímabilið|Hallstatt-tímabilinu]] hafa fundist í Suðaustur-Slóveníu, þar á meðal [[situla]]-leirfötur í „situlabænum“ [[Novo Mesto]].<ref name="google2008">{{cite journal |url=http://www.maribor2012.info/userfiles/File/application-form_2007+supplement_2008_v3.pdf |title=Application for the Title of the European Capital of Culture 2012 |publisher=City Municipality of Maribor |year=2008 |access-date=2022-09-04 |archive-date=2020-04-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200406170532/http://www.maribor2012.info/userfiles/File/application-form_2007+supplement_2008_v3.pdf |url-status = dead }}{{dead link|date=August 2017|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}</ref> [[File:Emona v Ljubljani (6).jpg|thumb|left|Suðurmúr rómversku [[Emona]] (endurgerð) þar sem Ljúbljana stendur nú.]] Á tímum [[Rómaveldi]]s skiptist landið milli [[Venetía og Histría|Venetíu og Histríu]] (hérað X í [[rómverska Ítalía|rómversku Ítalíu]] samkvæmt flokkun [[Ágústus]]ar, og [[Pannónía|Pannóníu]] og [[Noricum]]. Rómverjar reistu virki í [[Emona]] (Ljúbljana), Poetovio ([[Ptuj]]) og Celeia ([[Celje]]). Þeir byggðu vegi sem lágu um land Slóveníu frá Ítalíu til Pannóníu. Á 5. og 6. öld varð landið fyrir innrásum [[Húnar|Húna]] og [[Germanar|Germana]]. Hluti landsins var varinn með röð varðturna og múra sem nefndist [[Claustria Alpium Iuliarum]]. [[Orrustan um Frigidus]] milli [[Þeódósíus 1.|Þeódósíusar 1.]] og [[Evgeníus]]ar átti sér stað í [[Vipava-dalur|Vipava-dal]] árið 394.<ref>{{cite book |last1=Wolfram |first1=Herwig |title=The Roman Empire and Its Germanic Peoples |url=https://archive.org/details/romanempireitsge0000wolf |date=1997 |publisher=University of California Press |location=Berkeley, CA |page=[https://archive.org/details/romanempireitsge0000wolf/page/92 92]}}</ref><ref>{{cite book |last1=Singleton |first1=Fred |title=A Short History of the Yugoslav Peoples |date=1989 |publisher=Cambridge University Press |location=Cambridge |page=2}}</ref> === Landnám Slava og miðaldir === [[File:Klagenfurt Landhaus Großer Wappensaal Fürstenstein 19072006 6295.jpg|thumb|[[Furstasteinninn]], tákn hertogadæmisins [[Karantanía|Karantaníu]].]] [[Slavar|Slavneskir]] forfeður nútíma Slóvena settust að á þessu svæði á [[6. öld]] eftir að [[Langbarðar]] fluttu sig vestar árið 568 og [[Avarar]] höfðu stofnað slavneskt ríki í Austur-Ölpum. Milli 623 og 624 eða líklega frá 626, sameinaði [[Samó konungur]] slavnesku ættbálkana gegn Avörum og Germönum og stofnaði það sem hefur verið kallað ríki Samós. Eftir upplausn ríkisins við lát Samós árið 658 eða 659, stofnuðu forfeður Slóvena þar sem nú er [[Kärnten]] sjálfstæðu ríkin [[Karantanía|Karantaníu]]<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=y0MqAQAAMAAJ |title=Na stičišču svetov: slovenska zgodovina od prazgodovinskih kultur do konca 18. stoletja |first=Peter |last=Štih |language=sl |trans-title=At the Junction of the Worlds: Slovene History from the Prehistoric Cultures to the End of the 18th Century |isbn=978-961-241-375-0 |publisher=Modrijan Publishing House |page=33|year=2009 }}</ref> og [[Karníóla|Karníólu]] sem síðar varð hertogadæmi. Aðrir hlutar núverandi Slóveníu voru undir stjórn Avara þar til [[Karlamagnús]] sigraði þá árið 803. [[Karantanar]] voru fyrstu Slavarnir sem tóku upp [[kristni]]. Þeir voru flestir kristnaðir af írskum trúboðum, þar á meðal [[Modestus (trúboði)|Modestusi]] sem er þekktur sem „postuli Karantana“. Ritið ''[[Conversio Bagoariorum et Carantanorum]]'' segir frá kristnun Karantana og [[Bæverjar|Bæverja]] og er talið ýkja hlutverk kirkjunnar í Salzburg en draga úr hlutverki patríarkatsins í [[Aquileia]]. Um miðja 8. öld varð Karantanía hertogadæmi undir stjórn [[Bæjaraland|Bæverja]] sem hófu að kristna landsmenn. Þremur áratugum síðar urðu bæði Karantanar og Bæverjar hluti af [[Frankaríkið|Frankaríkinu]] undir stjórn [[Karlungar|Karlunga]]. [[Karníóla]] varð líka hluti af ríki Franka og var kristnuð af trúboðum frá Aquileiu. Eftir uppreisn gegn Frönkum í [[Liudewit]] í upphafi 9. aldar settu Frankar Karantanísku furstana af og settu frankverska hertoga yfir landið sem við það varð [[lénsveldi|lén]]. Eftir sigur [[Ottó 1. keisari|Ottós 1.]] yfir [[Magýarar|Magýörum]] árið 955 var landi Slóvena skipt í nokkur landamærahéruð innan [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkisins]]. Karantanía var það mikilvægasta og var gerð að [[Hertogadæmið Karantanía|hertogadæmi]] árið 976. [[Freising-handritin]], elstu varðveittu slóvensku skjölin og fyrstu skjölin á slóvensku sem rituð voru í [[latneskt letur|latnesku letri]] voru rituð um árið 1000. Á 11. öld tók þýsk menning yfir þar sem nú er [[Neðra-Austurríki]] svo Slóvensku löndin einangruðust frá öðrum [[Vestur-Slavar|vesturslavneskum]] svæðum. Við það tóku Karantanar og Karníólar að mynda sjálfstæða þjóð. Á hámiðöldum voru sögulegu héruðin Karníóla, [[Styrja (hérað)|Styrja]], [[Karintía]], [[Gorizia]], [[Tríeste]] og [[Istría]] búin til úr landamærahéruðunum og innlimuð í Heilaga rómverska ríkið. Myndun þessara héraða átti sér stað á löngum tíma milli 11. og 14. aldar og þau heyrðu undir nokkrar mikilvægar aðalsættir eins og [[hertoginn af Spanheim|hertogana af Spanheim]], [[Meinhard-ætt]], [[hertogadæmið Celje|hertogana af Celje]] og [[Habsborgarar|Habsborgara]]. Samtímis breiddist þýskt mál og menning út á svæðinu og slóvenskumælandi löndum fækkaði. Á 15. öld voru lönd Slóvena orðin svipuð að stærð og núverandi Slóvenía.<ref name="culture.si">{{cite web|url=http://www.culture.si/en/Slovenia |title=About Slovenia – Culture of Slovenia |publisher=Culture.si |access-date=2 June 2012}}</ref> Árið 1335 dó [[Hinrik af Bæheimi]], hertogi af Karintíu, landgreifi af Kariniólu og hertogi af Týról, án karlkyns erfingja. Dóttir hans, [[Margrét hertogaynja af Týról|Margrét]] gat haldið [[hertogadæmið Týról|hertogadæminu Týról]], en keisarinn [[Lúðvík 4. keisari|Lúðvík 4.]] lét [[Albert 2. af Austurríki]] af ætt Habsborgara fá Karintíu og Karníólu, en móðir hans var systir Hinriks af Bæheimi. Þannig komust löndin sem nú mynda Slóveníu í hendur Habsborgara. Ásamt öðrum löndum þeirra voru þessi lén hálfsjálfstæð með sitt eigið stjórnkerfi um tíma. Hertogarnir af Celje kepptu við Habsborgara um áhrif, en dóu út árið 1456. Hinar miklu landareignir þeirra féllu í kjölfarið Habsborgurum í skaut sem héldu stjórn svæðisins fram að upphafi 20. aldar. Núverandi vesturhluti Slóveníu var hluti af [[Patria del Friuli]] þar til [[lýðveldið Feneyjar]] tók það yfir árið 1420. [[File:Boj s Turki-Valvasor.jpg|thumb|Bardagi milli Tyrkjaveldis og Habsborgara í núverandi Slóveníu í Tyrkjastríðinu mikla.]] Undir lok miðalda ollu ránsferðir [[Tyrkjaveldi|Tyrkja]] inn í lönd Habsborgara miklu tjóni í löndum Slóvena. Árið 1515 gerðu [[slóvenska bændauppreisnin 1515|slóvenskir bændur uppreisn]] sem breiddist út um allt landið. Árin 1572 og 1573 gerðu [[bændauppreisn Króata og Slóvena|Króatar og Slóvenar aðra bændauppreisn]]. Þessar uppreisnir voru barðar niður af mikilli hörku, en héldu samt áfram á 17. öld.<ref name="culture.si"/> === Nýöld === Eftir að [[lýðveldið Feneyjar]] var leyst upp árið 1797 gekk sá hluti Slóveníu til Austurríska keisaradæmisins. [[Lönd Slóvena]] voru hluti af [[Illyrísku héruðin|Illyrísku héruðunum]] sem [[Napóleon]] stofnaði, [[Austurríska keisaradæmið|Austurríska keisaradæminu]] síðar [[Austurríki-Ungverjaland]]i. Slóvenar bjuggu í stærstum hluta Karníólu, suðurhluta hertogadæmanna Karintíu og Styrju, og norður- og austurhéruðum [[Austurríska ströndin|Austurrísku strandarinnar]], auk [[Prekmurje]] í [[konungsríkið Ungverjaland|konungsríkinu Ungverjalandi]].<ref>{{cite journal |url=http://journals.lib.washington.edu/index.php/ssj/article/download/3797/3208 |title= The Terms Wende-Winde, Wendisch-Windisch in the Historiographic Tradition of the Slovene Lands|first=Rado |last=Lenček |author-link=Rado Lenček |year=1990 |journal= Slovene Studies|volume=12 |issue=1 |page=94 |doi=10.7152/ssj.v12i1.3797|doi-access=free }}</ref> Iðnvæðingu landanna fylgdi gerð járnbrauta til að tengja saman borgir og markaði, en þéttbýlisvæðing var takmörkuð. Á 19. öld hófst líka endurreisn bókmennta á [[slóvenska|slóvensku]] undir áhrifum frá [[rómantísk þjóðernishyggja|rómantískri þjóðernishyggju]]. Árið [[1848]] varð til sterk hreyfing innan [[Austurríki]]s sem barðist fyrir sameinuðu Slóvensku konungsveldi (''Zedinjena Slovenija'') undir stjórn keisaradæmisins, jöfnum rétti [[slóvenska|slóvenska málsins]] á opinberum vettvangi, og var andvíg sameiningu [[Habsborgaraveldið|Habsborgaraveldisins]] við [[þýska ríkjasambandið]]. Hreyfingunni tókst ekki áætlunarverk sitt, en þetta voru baráttumál Slóvena fram að [[fyrri heimsstyrjöld]]. Á sama tíma breiddist [[júgóslavismi]] sem lagði áherslu á sameiningu allra [[Suður-Slavar|Suður-Slava]] út sem viðbragð við [[þýsk þjóðernishyggja|þýskri]] og [[ítölsk þjóðernishyggja|ítalskri þjóðernishyggju]]. Vegna takmarkaðra atvinnutækifæra fluttust um 300.000 Slóvenar til annarra landa milli 1880 og 1910,<ref name="Benderly9">{{cite book |chapter-url=https://books.google.com/books?id=rXiCp49NJh8C&pg=PA10 |title=Independent Slovenia: Origins, Movements, Prospects |chapter=In the Beginning: The Slovenes from the Seventh Century to 1945 |first1=Jill |last1=Benderly |first2=Evan |last2=Kraft |publisher=Palgrave Macmillan |year=1996 |isbn=978-0-312-16447-8 |pages=9–11}}</ref> flestir til Bandaríkjanna, en líka til Suður-Ameríku (aðallega Argentínu), Þýskalands, Egyptalands og stærri borga í Austurríki-Ungverjalandi, aðallega [[Vínarborg]]ar og [[Graz]]). Hæst hlutfall Slóvena í Bandaríkjunum er í [[Cleveland]], Ohio, en margir settust líka að í Pittsburgh, Chicago, Pueblo í Colorado, Butte í Montana, norðurhluta Minnesóta og Salt Lake Valley. Karlmennirnir fluttu með sér kunnátu í námavinnslu. Þrátt fyrir brottflutning fjölgaði íbúum Slóveníu töluvert.<ref name="Benderly9"/> Hlutfall læsi var óvenjuhátt, eða 80-90%.<ref name="Benderly9"/> === Fyrri heimsstyrjöld === [[File:Eingebaute Mannschaftsunterstände am Monte Sabotino.jpg|thumb|[[Orrusturnar við Isonzo]] áttu sér aðallega stað í fjallahéruðum við ána Soča.]] Mikið mannfall var meðal Slóvena í [[fyrri heimsstyrjöld]], sérstaklega í tólf [[orrusturnar við Isonzo|orrustum við Isonzo]] sem áttu sér stað við núverandi landamæri að Ítalíu. Hundruð þúsunda Slóvena voru kvaddir í austurríska herinn og yfir 30.000 féllu. Nokkur hundruð þúsund hröktust í flóttamannabúðir í Austurríki og Ítalíu þar sem farið var með þá sem óvini ríkisins. Nokkur þúsund létust úr hungri og sjúkdómum milli 1915 og 1918.<ref>Petra Svoljšak, ''Slovenski begunci v Italiji med prvo svetovno vojno'' (Ljubljana 1991).</ref> Stórir hlutar [[Littoral-hérað]]s voru lagðir í rúst. Með [[Rapallo-samningurinn|Rapallo-samningnum]] 1920 urðu um 327.000 Slóvenar eftir innan landamæra Ítalíu.<ref name="SacroEgoismo2012">Lipušček, U. (2012) ''Sacro egoismo: Slovenci v krempljih tajnega londonskega pakta 1915'', Cankarjeva založba, Ljubljana. {{ISBN|978-961-231-871-0}}</ref><ref name="Cresciani_ClashOfCivilisations">Cresciani, Gianfranco (2004) [https://docs.google.com/open?id=0B1aAzmXBjZO5eFQySUlrdTBYRkk Clash of civilisations] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200506152156/https://docs.google.com/open?id=0B1aAzmXBjZO5eFQySUlrdTBYRkk |date=6 May 2020 }}, Italian Historical Society Journal, Vol. 12, No. 2, p. 4</ref> Eftir [[Rómargangan|Rómargönguna]] þegar fasistar náðu völdum á Ítalíu voru þessir ítölsku Slóvenar þvingaðir til að taka upp ítalskt mál og menningu. Þetta olli fjöldaflótta Slóvena, sérstaklega millistéttarfólks, frá Littoral og [[Tríeste]], til [[Júgóslavía|Júgóslavíu]] og Suður-Ameríku. Þeir sem urðu eftir skipulögðu andspyrnuhreyfingar. Sú þekktasta var [[TIGR]]-samtökin stofnuð 1927 til að berjast á móti kúgun fasista gegn Slóvenum og Króötum í [[Venezia Giulia]].<ref name="Mira Cencič 1997">Mira Cencič, ''TIGR'' (Ljubljana: Mladinska knjiga, 1997)</ref><ref name="Tatjana Rejec 1995">Tatjana Rejec, ''Pričevanja o TIGR-u'' (Ljubljana: [[Slovene Society]], 1995)</ref> === Konungsríkið Júgóslavía === [[File:KongressfallofAH.jpg|thumb|left|Stofnun ríkis Slóvena, Króata og Serba lýst yfir á þingtorginu í Ljúbljana 20. október 1918.]] [[Alþýðuflokkur Slóveníu]] hóf baráttu fyrir sjálfsákvörðunarrétti og krafðist stofnunar hálfsjálfstæðs suðurslavnesks ríkis innan veldis Habsborgara. Flestir aðrir slóvenskir flokkar tóku tillöguna upp og í kjölfarið fylgdi sameiginleg yfirlýsing, [[Maíyfirlýsingin (1917)|Maíyfirlýsingin]].<ref>{{Cite book |last=Kranjec |first=Silvo |chapter=Korošec Anton |title=Slovenski biografski leksikon |chapter-url=http://nl.ijs.si:8080/fedora/get/sbl:1188/VIEW/ |year=1925–1991 |edition=Online |publisher=[[Slovenian Academy of Sciences and Arts]] |access-date=24 July 2010 |language=sl |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110823082222/http://nl.ijs.si:8080/fedora/get/sbl:1188/VIEW/ |archive-date=23 August 2011}}</ref> Austurrískir stjórnmálamenn höfnuðu kröfunni, en eftir upplausn Austurrísk-ungverska keisaradæmisins 1918 tók [[Þjóðarráð Slóvena, Króata og Serba]] við völdum í [[Zagreb]] þann 6. október 1918. Þann 29. október var lýst yfir sjálfstæði í Ljúbljana og á króatíska þinginu, sem leiddi til stofnunar [[Ríki Slóvena, Króata og Serba|Ríkis Slóvena, Króata og Serba]]. [[File:Treaty of Rapallo.png|thumb|upright=1.5|Kort sem sýnir núverandi land Slóveníu með hefðbundnum mörkum héraða. Slóvenskumælandi landsvæði sem Ítalar fengu eftir fyrri heimsstyrjöld eru með röndum.]] Þann 1. desember 1918 rann Ríki Slóvena, Króata og Serba saman við [[Serbía|Serbíu]] og varð hluti af [[Konungsríki Serba, Króata og Slóvena]]. Árið 1929 var þetta ríki nefnt [[Konungsríkið Júgóslavía]]. Slóvenía var iðnvæddasti og vestrænasti hluti ríkisins og varð miðstöð iðnframleiðslu sem var fjórum sinnum meiri en í Serbíu og 22 sinnum meiri en í [[Norður-Makedónía|Norður-Makedóníu]]. Vöxtur iðnframleiðslu var hraður á 3. áratugnum og vel gekk að takast á við afleiðingar [[Heimskreppan mikla|heimskreppunnar miklu]]. Eftir þjóðaratkvæðagreiðslu í Karintíu varð suðurhluti héraðsins hluti af [[Austurríki]]. Á hinn bóginn varð héraðið [[Prekmurje]] hluti Júgóslavíu. Slóvenskumælandi íbúar nærliggjandi héraða í Ítalíu, Austurríki og Ungverjalandi, urðu að þola þvingaða aðlögun að ríkjandi menningu. === Seinni heimsstyrjöld === Í stríðinu var núverandi landsvæði Slóveníu skipt í þrjá hluta sem var skipt milli [[Þriðja ríkið|Þriðja ríkisins]], [[Ítalía|Ítalíu]] og [[Ungverjaland]]s.<ref name="GJK_2013">Gregor Joseph Kranjc (2013). To Walk with the Devil, University of Toronto Press, Scholarly Publishing Division, p. introduction 5</ref> Að auki var héraðið [[Prekmurje]] og nokkur þorp í [[Neðri-Savadalur|Neðri-Savadal]] innlimuð í [[Sjálfstæð Króatía|Sjálfstæða Króatíu]] sem var leppríki nasista. [[Öxulveldin]] gerðu [[innrásin í Júgóslavíu|innrás í Júgóslavíu]] í apríl 1941 og unnu sigur á nokkrum vikum. Suðurhluti hernámssvæðisins, þar á meðal [[Ljúbljana]], varð hluti af Ítalíu, meðan Þjóðverjar hernámu norður- og austurhluta landsins. Nasistar hugðust framkvæma umfangsmiklar [[þjóðernishreinsun|þjóðernishreinsanir]] á þessum svæðum<ref name="HF2006_BerghahnBooks">Haar, I., Fahlbusch, M. (2006): [https://books.google.com/books?id=vBYW0uYved8C&pg=PA115#v=onepage&q=Slovenians%20%22ethnic%20cleansing%22&f=false German Scholars and Ethnic Cleansing, 1919–1945], Berghahn Books, {{ISBN|9781845450489}}, p. 115</ref> og hröktu Slóvena þaðan inn á yfirráðasvæði [[Nedić-stjórnin|Nedić-stjórnarinnar]] í Serbíu (7.500) og leppríkis Króata (10.000). Að auki voru um 46.000 Slóvenar reknir til Þýskalands. Þar á meðal voru börn sem orðið höfðu viðskila við foreldra sína og var komið fyrir hjá þýskum fjölskyldum.<ref name="LM2009_UNC">Lukšič-Hacin, M., Mlekuž J. (2009): [https://books.google.com/books?id=EUWc0Csfp8cC&pg=PA55 Go Girls!: When Slovenian Women Left Home], Založba ZRC SAZU, {{ISBN|9789612541705}}, p. 55</ref><ref>Zdravko Troha (2004). Kočevski Nemci – partizani [fotografije Zdravko Troha, Pokrajinski muzej Kočevje, Arhiv Slovenije]. Ljubljana: Slovensko kočevarsko društvo Peter Kosler. {{ISBN|961-91287-0-2}}</ref> Á sama tíma voru þýskumælandi íbúar útlendunnar [[Gottschee]] á hernámssvæði Ítala fluttir til svæða sem slóvenskir íbúar höfðu verið hraktir frá.<ref name="L1993_UNC">Lumans, V.O. (1993):[https://books.google.com/books?id=TIZSO31iSO4C&pg=PA175&dq=Italian+Gottschee&hl=en&sa=X&ei=Gx8tVNOzHpHcaLWUgNgE&ved=0CDsQ6AEwBQ#v=onepage&q=Italian%20Gottschee&f=false Himmler's Auxiliaries: The Volksdeutsche Mittelstelle and the German National Minorities of Europe, 1933–1945], Univ of North Carolina Press, {{ISBN|9780807820667}}, p. 175</ref> Um 30 til 40.000 Slóvenar voru skráðir í [[þýski herinn|þýska herinn]] og sendir á austurvígstöðvarnar. Notkun slóvensku var bönnuð í skólum og takmörkuð á opinberum vettvangi.<ref name="GJK_2013"/> Ítalar lögðu undir sig suður- og miðhluta Slóveníu og nefndu þá [[Ljúbljanasýsla|Ljúbljanasýslu]]. [[Þjóðfrelsishreyfing Slóvena]] var stofnuð í apríl 1941. Hreyfingin var undir stjórn kommúnista og varð hluti af [[Andspyrnuhreyfingin í Slóveníu|andspyrnuhreyfingunni í Slóveníu]] sem aftur var hluti af [[Andspyrnuhreyfing Júgóslavíu|andspyrnuhreyfingu Júgóslavíu]] undir stjórn [[Josip Broz Tito]].<ref name="JJR2013_OxfordPress">[[Rhodri Jeffreys-Jones|Jeffreys-Jones, R.]] (2013): [https://books.google.com/books?id=3gK7e8LpXvcC&pg=PA87&dq=Europe%27s+most+effective+Anti+Nazi+resistance&hl=en&sa=X&ei=6eydUaOmMsbm4QTrsoCIBQ&ved=0CC4QuwUwAA#v=onepage&q=most%20effective%20Anti%20Nazi%20resistance&f=false In Spies We Trust: The Story of Western Intelligence], Oxford University Press, {{ISBN|9780199580972}}</ref><ref name="AS_2005">Adams, Simon (2005): [https://books.google.com/books?id=Cmm4J2Ug4o8C&pg=PA1981&dq=resistance+Europe&hl=en&sa=X&ei=1u2dUZT5IKam4gSZ3YCwDQ&ved=0CFMQuwUwBg#v=onepage&q=resistance%20Europe&f=false The Balkans], Black Rabbit Books, {{ISBN|9781583406038}}</ref> [[File:Boji za Trst in Slovensko primorje.jpg|thumbnail|left|Andspyrnumenn berjast í héruðunum Tríeste og Primorje 1945.]] Þegar andspyrnan hófst sumarið 1941 jókst ofbeldi ítalskra hersveita gegn slóvenskum borgurum. Ítölsk yfirvöld flutt um 25.000 manns í [[ítalskar fangabúðir]], eða 7,5% íbúa hernámssvæðisins. Alræmdustu búðirnar voru [[Rab-fangabúðirnar]] og [[Gonars-fangabúðirnar]]. Ítalar fjármögnuðu gagnskæruliðahópa sem voru myndaðir af kaþólskum Slóvenum gegn ofbeldi andspyrnunnar. Eftir [[vopnahléð á Ítalíu]] í september 1943 tóku Þjóðverjar við stjórn Ljúbljanasýslu og Littoral-héraðs og gerðu þau hluta af [[Aðgerðasvæði við strönd Adríahafs]]. Þeir skipulögðu [[Slóvenska heimavarnarliðið]] gegn andspyrnuhreyfingum og settu upp leppstjórn í Ljúbljana. Andspyrnan breiddist hins vegar út og kom á sínu eigin stjórnkerfi sem varð grunnurinn að sambandsstjórn Slóvena innan sósíalísku Júgóslavíu.<ref name=Tomasevich_2001>{{cite book|first=Jozo|last=Tomasevich|title=War and Revolution in Yugoslavia, 1941–1945: Occupation and Collaboration|volume=2|publisher=Stanford University Press|year=2001|location=San Francisco|isbn=0-8047-3615-4|url=https://books.google.com/books?id=fqUSGevFe5MC|ref=Tomasevich_2001|pages=96–97}}</ref><ref name="Dennison I. Rusinow 1978, p. 2">{{Cite book|last=Rusinow|first=Dennison I.|title=The Yugoslav experiment 1948–1974|url=https://archive.org/details/yugoslavexperime0000rusi_k1l5|publisher=[[University of California Press]]|year=1978|page=[https://archive.org/details/yugoslavexperime0000rusi_k1l5/page/2 2]|isbn=0-520-03730-8}}</ref> [[File:Bundesarchiv Bild 121-0721, Marburg-Drau, Adolf Hitler.jpg|thumb|left|[[Adolf Hitler]] og [[Martin Bormann]] heimsækja [[Maribor]] í apríl 1941.]] Árið 1945 unnu júgóslavneskir andspyrnumenn sigur á hernámsliðinu og stofnuðu Sambandsríki alþýðunnar [[Júgóslavía|Júgóslavíu]]. [[Sósíalíska lýðveldið Slóvenía]] varð hluti af sambandsríkinu með kommúnistastjórn. Um 8% af íbúum Slóveníu létu lífið í [[síðari heimsstyrjöld]]. Slóvenskir [[gyðingar]] sem flestir bjuggu í Prekmurje létu lífið í [[helförin]]ni. Þýskumælandi íbúar, sem áður höfðu verið um 2,5% íbúa, voru ýmist hraktir burt eða drepnir í kjölfar stríðsins. Hundruð [[Istríu-Ítalar|Istríu-Ítala]] og Slóvena sem voru andsnúnir kommúnisma voru myrt í [[foibe-fjöldamorðin|foibe-fjöldamorðunum]] og yfir 25.000 flúðu eða voru hrakin á brott frá [[Slóvenska Istría|Slóvensku Istríu]].<ref>{{cite web|url=http://www.kozina.com/premik/indexeng_porocilo.htm|title=Slovene-Italian Relations 1880–1956 – Report of the Slovene-Italian historical and cultural commission|access-date=22 April 2015|archive-date=8 April 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080408133844/http://www.kozina.com/premik/indexeng_porocilo.htm|url-status=dead}}</ref> Um 130.000 manns, aðallega pólitískir andstæðingar kommúnista, voru teknir af lífi á milli maí og júní árið 1945.<ref>{{Cite web|title=Communist crimes in Slovenia: mass graves and public discussion|url=https://communistcrimes.org/en/communist-crimes-slovenia-mass-graves-and-public-discussion|access-date=15 October 2020|website=Communist crimes in Slovenia: mass graves and public discussion {{!}} Communist Crimes|language=en}}</ref> === Sósíalistaríkið Júgóslavía === [[File:Razgledanje spomenika u Dražgošama.jpg|thumb|[[Josip Broz Tito]] og [[Edvard Kardelj]] (t.v.) í [[Dražgoše]], 1977.]] Þegar Júgóslavía var endurreist í kjölfar stríðsins var [[Sósíalíska lýðveldið Slóvenía]] stofnað og varð eitt af sambandsríkjum [[Júgóslavía|Júgóslavíu]]. Júgóslavía var [[sósíalistaríki]], en vegna [[deilur Títós og Stalíns|deilna Títós og Stalíns]] árið 1948 ríkti mun meira einstaklings- og athafnafrelsi þar en í löndum [[Austurblokkin|Austurblokkarinnar]]. Árið 1947 urðu [[Littoral-hérað]] og [[Innri-Karníóla]], sem Ítalía hafði lagt undir sig eftir fyrri heimsstyrjöld, hlutar af Slóveníu. Milli 1949 og 1953 var rekin stefna um [[samyrkjubú|samyrkjuvæðingu]] landbúnaðarins sem mistókst. Við tók tímabil aukins frjálsræðis undir yfirskriftinni, [[sjálfstjórn verkamanna]]. Nýja stefnan var hugarsmíð slóvenska marxíska hugsuðarins [[Edvard Kardelj]] sem var einn aðalhöfundur [[títóismi|títóismans]]. Meintir andstæðingar þessarar stefnu, innan og utan kommúnistaflokksins, voru ofsóttir og þúsundir voru sendar á fangaeyjuna [[Goli otok]]. Seint á 6. áratugnum jókst menningarlegt frelsi og frjáls för yfir landamærin að vestrænum ríkjum heimiluð. Fram á 9. áratuginn naut Slóvenía mikils sjálfræðis innan sambandsríkisins. Árið 1956 stofnað Tito, ásamt fleiri þjóðarleiðtogum, [[Samtök hlutlausra ríkja]]. Á 6. áratugnum óx slóvenska hagkerfið hratt og iðnvæðing jókst. Með enn frekari valddreifingu í Júgóslavíu á 7. áratugnum varð [[verg landsframleiðsla]] í Slóveníu 2,5 sinnum meiri en meðaltalið í Júgóslavíu. Andstaða við stjórnina var mest meðal menntafólks og varð sérstaklega áberandi eftir lát Títós 1980 þegar bæði efnahagur og stjórnmál í Júgóslavíu urðu erfiðari.<ref name="culture.si"/> Átök um efnahagsaðgerðir birtust í almenningsálitinu þar sem mörgum Slóvenum þótti sem verið væri að arðræna landið til að fjármagna dýran rekstur sambandsstjórnarinnar í Belgrad. === Vorið í Slóveníu === Árið 1987 krafðist hópur menntamanna sjálfstæðis Slóveníu í 57. tölublaði tímaritsins ''[[Nova revija]]''. [[Nefnd um vernd mannréttinda]] hóf baráttu fyrir lýðræðisumbótum. Í september 1989 voru samþykktar nokkrar stjórnarskrárbreytingar til að koma á [[þingræði]] í Slóveníu.<ref>{{cite book |url=http://www.fdv.si/zalozba/pdf-ji/135.pdf |title=Razvoj parlamentarizma: funkcije sodobnih parlamentov |language=sl |trans-title=The Development of Parliamentarism: The Functions of Modern Parliaments |first=Drago |last=Zajc |page=109 |publisher=Publishing House of the Faculty of Social Sciences, University of Ljubljana |year=2004 |isbn=961-235-170-8 |access-date=27 December 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120426072954/http://www.fdv.si/zalozba/pdf-ji/135.pdf |archive-date=26 April 2012 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.svz.gov.si/si/zakonodaja_in_dokumenti/osamosvojitveni_akti_republike_slovenije/ |title=Osamosvojitveni akti Republike Slovenije |language=sl |publisher=Office for Legislation, Government of the Republic of Slovenia |access-date=27 December 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120117183414/http://www.svz.gov.si/si/zakonodaja_in_dokumenti/osamosvojitveni_akti_republike_slovenije/ |archive-date=17 January 2012 |url-status=dead }}</ref> Þann 7. mars breytti slóvenska þingið nafni landsins í „Lýðveldið Slóvenía“.<ref name="twenty.si">{{cite web |author=Innovatif and ORG.TEND |url=http://www.twenty.si/first-20-years/90/ |title=Year 1990 &#124; Slovenia 20 years |publisher=Twenty.si |date=14 May 1992 |access-date=2 June 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120611063423/http://www.twenty.si/first-20-years/90/ |archive-date=11. júní 2012 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite news |url=http://www.uradni-list.si/dl/vip_akti/1990-02-0402.pdf |title=Odlok o razglasitvi ustavnih amandmajev k ustave<!-- sic! --> Socialistične Republike Slovenije |language=sl |journal=Uradni List Republike Slovenije |date=16 March 1990 |access-date=27 December 2011 |archive-date=27 nóvember 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131127111321/http://www.uradni-list.si/dl/vip_akti/1990-02-0402.pdf |url-status=dead }}</ref> Í apríl 1990 fóru fyrstu lýðræðislegu kosningarnar fram og sameinuð stjórnarandstaða leidd af [[Jože Pučnik]] vann sigur. [[File:Teritorialci so z armbrustom zadeli tank v križišču pred MMP Rožna Dolina..jpg|thumb|left|Slóvenskar varnarsveitir berjast gegn skriðdrekum Júgóslavíuhers í [[Tíu daga stríðið|tíu daga stríðinu]] 1991.]] Upphaf byltingarinnar í Slóveníu var næstum ári á undan [[byltingarárið 1989|byltingunum 1989]] í Austur-Evrópu, en fór að mestu framhjá alþjóðasamfélaginu. Þann 23. desember samþykktu yfir 88% íbúa að lýsa yfir sjálfstæði Slóveníu.<ref name="Felicijan">{{cite conference|url=http://www.pokarh-mb.si/fileadmin/www.pokarh-mb.si/pdf_datoteke/Radenci2007/Felicijan.pdf |title=Prevzem arhivskega gradiva plebiscitnega referenduma o samostojnosti Republike Slovenije |language=sl, en|first=Suzana |last=Felicijan Bratož |conference=6. zbornik referatov dopolnilnega izobraževanja s področja arhivistike, dokumentalistike in informatike v Radencih od 28. do 30. marca 2007 |conference-url=http://www.pokarh-mb.si/index.php?id=126 |pages=453–458 |year=2007 |publisher=Regional Archives Maribor |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121113023555/http://www.pokarh-mb.si/fileadmin/www.pokarh-mb.si/pdf_datoteke/Radenci2007/Felicijan.pdf |archive-date=13 November 2012 }}</ref><ref name="STAT11">{{cite book |chapter-url=http://www.stat.si/letopis/2011/05_11/05-11-11.htm |title=Statistični letopis 2011 |chapter=Volitve |trans-chapter=Elections |page=108 |publisher=Statistical Office of the Republic of Slovenia |work=Statistical Yearbook 2011 |year=2011 |volume=15 |issn=1318-5403 |access-date=2022-09-07 |archive-date=2013-08-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130826065022/http://www.stat.si/letopis/2011/05_11/05-11-11.htm |url-status=dead }}</ref> Þann 25. júní 1991 lýsti Slóvenía yfir sjálfstæði.<ref name="Škrk1999"/><ref name="Jonsson">{{cite book |chapter-url=https://books.google.com/books?id=OegWny-r8TEC&pg=PA30 |title=Democratic Transition in Slovenia: Value Transformation, Education, And Media |editor1-first=Sabrina |editor1-last=P. Ramet |editor2-first=Danica |editor2-last=Fink-Hafner |chapter=Changing Concepts of Rights |first=Anna |last=Jonsson |page=75 |year=2006 |publisher=Texas A&M University Press |isbn=978-1-58544-525-7 }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> Snemma morguns þann 27. júní sendi [[Alþýðuher Júgóslavíu]] herlið til að koma í veg fyrir stofnun nýs ríkis, sem leiddi til [[Tíu daga stríðið|tíu daga stríðsins]].<ref name="Race">{{cite book |url=http://dk.fdv.uni-lj.si/dela/Race-Helena.PDF |title="Dan prej" – 26. junij 1991: diplomsko delo |language=sl |first=Helena |last=Race |publisher=Faculty of Social Sciences, University of Ljubljana |year=2005 |access-date=3 February 2011}}</ref><ref name="SAF History">{{cite web |url=http://www.slovenskavojska.si/en/about-the-slovenian-armed-forces/history/ |title=About the Slovenian Military Forces: History |publisher=Slovenian Armed Forces, Ministry of Defence |access-date=3 February 2011 |archive-date=19 May 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090519044755/http://www.slovenskavojska.si/en/about-the-slovenian-armed-forces/history/ |url-status=dead }}</ref> Þann 7. júlí var [[Brijuni-samþykktin]] undirrituð og komið á vopnahléi meðan útfærslu sjálfstæðis Slóveníu var frestað í þrjá mánuði.<ref>{{cite book |chapter-url=https://books.google.com/books?id=FeiKg3TuNl0C&pg=PA157 |title=Yugoslavia's Bloody Collapse: Causes, Course and Consequences |first=Christopher |last=Bennett |chapter=Slovenia Fights |page=159 |year=1995 |publisher=C. Hurst & Co. Publishers |isbn=978-1-85065-232-8}}</ref> Við lok mánaðarins hurfu síðustu hermennirnir frá Slóveníu. Landið slapp því við þau stríðsátök sem léku aðra hluta Júgóslavíu grátt á tíunda áratugnum. Í desember 1991 var ný [[stjórnarskrá Slóveníu|stjórnarskrá]] tekin upp,<ref name="Jonsson"/> og þar á eftir komu lög um [[einkavæðing]]u fyrirtækja.<ref name="Klemenčič2004">{{cite book |chapter-url=https://books.google.com/books?id=ORSMBFwjAKcC&pg=PA298 |title=The Former Yugoslavia's Diverse Peoples: A Reference Sourcebook |first1=Matjaž |last1=Klemenčič |first2=Mitja |last2=Žagar |chapter=Democratization in the Beginning of the 1990s |page=298 |isbn=978-1-57607-294-3 |publisher=ABC-CLIO |year=2004}}</ref> Aðildarríki [[Evrópusambandið|Evrópusambandsins]] viðurkenndu sjálfstæði Slóveníu 15. janúar 1992 og landið fékk inngöngu í [[Sameinuðu þjóðirnar]] 22. maí 1992.<ref name="Borak2004">{{cite book |chapter-url=https://archive.org/details/sloveniafromyugo0000mrak |chapter-url-access=registration |title=Slovenia: From Yugoslavia to the European Union |publisher=World Bank Publications |editor1-first=Mojmir |editor1-last=Mrak |editor2-first=Matija |editor2-last=Rojec |editor3-first=Carlos |editor3-last=Silva-Jáuregui |year=2004 |series=World Bank Publications |isbn=978-0-8213-5718-7 |chapter=Institutional Setting for the New Independent State |first1=Neven |last1=Borak |first2=Bistra |last2=Borak |page=[https://archive.org/details/sloveniafromyugo0000mrak/page/58 58]}}</ref> Slóvenía tók þátt í [[stríðið í Afganistan (2001–2021)|stríðinu í Afganistan]] frá 2001 til 2021. Landið gekk í Evrópusambandið 1. maí 2004.<ref>{{cite web |title=Slovenia |url=https://european-union.europa.eu/principles-countries-history/country-profiles/slovenia_en |website=european-union.europa.eu |language=en |access-date=2022-09-07 |archive-date=2022-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220902033800/https://european-union.europa.eu/principles-countries-history/country-profiles/slovenia_en |url-status=dead }}</ref> Slóvenía á eitt sæti í [[Evrópuráðið|Evrópuráðinu]] og sjö slóvenskir þingmenn voru kosnir á [[Evrópuþingið]] 13. júní 2004. Sama ár gerðist Slóvenía aðili að [[NATO]].<ref>{{cite web |title=Slovenia's NATO membership {{!}} GOV.SI |url=https://www.gov.si/en/topics/slovenias-nato-membership/ |website=Portal GOV.SI |language=en}}</ref> Í kjölfarið tókst Slóveníu að uppfylla skilyrði [[Maastricht-sáttmálinn|Maastricht-sáttmálans]] og tók upp [[evra|evru]] 1. janúar 2007.<ref>{{Cite web|url=https://ec.europa.eu/economy_finance/articles/euro/slovenia_joins_the_euro_area_en.htm|title = Slovenia joins the euro area – European Commission}}</ref> Landið var fyrsta fyrrum kommúnistaríkið sem fór með [[forsæti Ráðs Evrópusambandsins]] í sex mánuði 2008. Þann 21. júlí 2010 gerðist Slóvenía aðili að [[OECD]].<ref>{{cite web |url=http://www.oecd.org/slovenia/sloveniasaccessiontotheoecd.htm |publisher=[[Organisation for Economic Co-operation and Development|OECD]] |title=Slovenia's accession to the OECD |date=21 July 2010 |access-date=22 July 2016 }}</ref> Vonbrigði með misskiptingu og innlenda auðmenn komu fram í [[mótmælin í Slóveníu 2012-2013|mótmælum 2012-2013]].<ref>[http://www.mladina.si/118056/joachim-becker-nujno-je-treba-zavreti-poglabljanje-neoliberalizma-v-evropski-uniji-saj-je-to-slep/ Joachim Becker: "Nujno je treba zavreti poglabljanje neoliberalizma v Evropski uniji, saj je to slepa ulica"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130507021628/http://www.mladina.si/118056/joachim-becker-nujno-je-treba-zavreti-poglabljanje-neoliberalizma-v-evropski-uniji-saj-je-to-slep/ |date=7 May 2013 }}, viðtal við [[Joachim Becker]], [[Mladina]], 23. nóvember 2012</ref> [[Nefnd til að koma í veg fyrir spillingu í Lýðveldinu Slóveníu]] gagnrýndi embættisfærslu stjórnar og stjórnarandstöðu 2012 til 2013. Í kjölfarið bentu lögfræðingar á þörf fyrir breytingar á lagaumhverfinu til að koma í veg fyrir [[geðþóttastjórn]].<ref>[https://www.dnevnik.si/slovenija/v-ospredju/samovolja-politikov-presega-vse-meje "Posvet pravnikov. Samovolja politikov presega vse meje"], Dnevnik, 18. janúar 2013.</ref> == Landfræði == [[Mynd:Triglav.jpg|thumb|250px|[[Triglav]] er hæsta fjall Slóveníu (2.864 m).]] Sagt er að fjögur svæði mætist í Slóveníu: [[Alpafjöllin]], [[Dinarísku alparnir]], [[Pannónía|Pannóníska sléttan]] og [[Miðjarðarhafið]]. Hæsta fjall Slóveníu heitir [[Triglav]] (2.864 m). Meðalhæð yfir sjávarmáli er 557 m. Slóvenía er þriðja mest skógi vaxna land Evrópu, á eftir [[Finnland]]i og [[Svíþjóð]]. Rúmlega helmingur landsins (11.691 km²) er þakinn [[skógur|skógi]], hluti þeirra er ævaforn. Stærst þeirra svæða er [[Kočevje]]. Graslendi þekur 5.593 km², 2.471 km² teljast til garða og engja. Loks eru 363 km² undirlagðir [[aldingarður|aldingörðum]] og 216 km² af [[vínekra|vínekrum]]. Strandlengja Slóveníu er 47 km. Ríkjandi loftslagsbelti eru [[miðjarðarhafsloftslag]] við strendurnar, [[alpaloftslag]] við fjöllin og [[meginlandsloftslag]] í austurhluta landsins. Meðalhitastig er -2&nbsp;°C í Janúar og 21&nbsp;°C í Júlí. Meðal[[úrkoma]] er 1.000 mm við strendurnar en svo 3.500 mm í Ölpunum, 800 mm í suðvestri og 1.400 mm á miðju landi. Fyrstu landfræðilegu svæðisskiptingar Slóveníu voru þróaðar af landfræðingunum [[Anton Melik]] (1935-1936) og [[Svetozar Ilešič]] (1968). Nýrri svæðisskipting sem [[Ivan Gams]] lagði til skiptir Slóveníu upp í eftirfarandi yfirsvæði: * [[Alparnir]] (''visokogorske Alpe'') * Hæðir við rætur Alpanna (''predalpsko hribovje'') * [[Ljúbljanadalurinn]] (''Ljubljanska kotlina'') * Miðjarðarhafsundirlendi Slóveníu (''submediteranska - primorska Slovenija'') * [[Dínarísku Alparnir|Dínaríska]] [[karst]]landslagið í Innri-Slóveníu (''dinarski kras notranje Slovenije'') * Pannóníuundirlendi Slóveníu (''subpanononska Slovenija'') Samkvæmt nýrri landfræðilegum skiptingum skiptist landið í fjögur yfirsvæði. Þau eru Alpasvæðið, Miðjarðarhafssvæðið, Dínaríska svæðið og Pannoníska svæðið. Svæðin eru skilgreind út frá hæð og loftslagi (meginlandsloftslag, alpaloftsslag og miðjarðarhafsloftslag), en ekki eru glögg skil á milli þeirra. Þessum yfirsvæðum er svo skipt í mörg og fjölbreytt undirsvæði. Ríkjandi þáttur í skilgreiningu þeirra er jarðfræðileg samsetning og hæð landsins. == Stjórnmál == [[Mynd:Presidential_Palace._Ljubljana.jpg|thumb|right|Forsetahöllin og aðsetur ríkisstjórnarinnar í Ljúbljana.]] Slóvenía er [[fjölflokkakerfi|fjölflokka]] [[þingræði]]. [[Þjóðhöfðingi]] Slóveníu er [[forseti Slóveníu|forseti landsins]] sem er kjörinn í lýðræðislegum kosningum á fimm ára fresti og gegnir mikilvægu hlutverki sem sameiningartákn.<ref name="Furtlehner">{{cite book |chapter-url=https://books.google.com/books?id=uQafEg3TQJUC&pg=PA126 |title=Compliance in the Enlarged European Union: Living Rights Or Dead Letters? |editor1-first=Gerda |editor1-last=Falkner |editor2-first=Oliver |editor2-last=Treib |editor3-first=Elizabeth |editor3-last=Holzleithner |publisher=Ashgate Publishing, Ltd |year=2008 |isbn=978-0-7546-7509-9 |pages=126–127 |chapter=Slovenia |first=Petra |last=Furtlehner}}</ref> Forsetinn er jafnframt æðsti maður [[Slóveníuher|hers Slóveníu]].<ref>{{cite encyclopedia |url=https://books.google.com/books?id=M3A-xgf1yM4C&pg=PA832 |work=Encyclopedia of World Constitutions |editor-first=Gerhard |editor-last=Robbers |article=Slovenia |first=Lovro |last=Šturm |title=The President of the Republic |year=2006 |publisher=Infobase Publishing |isbn=978-0-8160-6078-8 |page=832}}</ref> [[Forsætisráðherra Slóveníu|Forsætisráðherra]] fer fyrir framkvæmdarvaldinu ásamt stjórnarráði ráðherra, sem kjörnir eru af þinginu.<ref name="Borak2004"/> Slóvenska þingið er [[tvískipt þing|tvískipt]]. Það samanstendur af þjóðþinginu (''Državni zbor'') og þjóðarráðinu (''Državni svet''). Þjóðþingið samanstendur af 90 sætum. 88 sæti eru skipuð fulltrúum sem eru kjörnir með [[hlutfallskosning]]u. Tvö sæti eru frátekin fyrir innfæddu ungversku og ítölsku minnihlutahópana.<ref name="Prunk2007">{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=dzAWAQAAMAAJ |title=Facts about Slovenia |first1=Janko |last1=Prunk |first2=Jernej |last2=Pikalo |first3=Marko |last3=Milosavljevič |year=2007 |publisher=Government Communication Office, Government of the Republic of Slovenia |isbn=978-961-6435-45-1 |page=23}}</ref> Þjóðarráðið hefur 40 sæti, sem samanstendur af fulltrúum hagsmunahópa á sviði velferðar, hagkerfis, fagmanna og sérhópa. Þingkosningar eru á fjögurra ára fresti, en þjóðarráðskosningar eru haldnar með óbeinum hætti á fimm ára fresti. === Stjórnsýslueiningar === Einu formlegu stjórnsýslueiningar landsins eru sveitarfélögin (''občine'') sem eru 212 talsins. Fyrir hverju sveitarfélagi fer sveitarstjóri (''župan'') sem er kosinn til fjögurra ára í senn, og sveitarstjórnir (''občinski svet''). Í flestum sveitarfélögum er bæjarráðið kosið með hlutfallskosningu, en í nokkrum minni sveitarfélögum er notast við [[meirihlutakosning]]u. Sveitarstjórinn skipar formann bæjarráðs.<ref name="www2.gov.si">{{cite web|url=http://www2.gov.si/zak/Zak_vel.nsf/0/660b7ab7cbd45736c125662d0037c142?OpenDocument |title=Sprejet zakon |publisher=.gov.si |date=13 July 2000 |access-date=2 June 2012}}</ref> [[Celje]], [[Koper]], [[Kranj]], [[Ljubljana]], [[Maribor]], [[Murska Sobota]], [[Nova Gorica]], [[Novo Mesto]], [[Ptuj]], [[Slovenj Gradec]] og [[Velenje]] teljast til bæjarfélaga (þéttbýlis). ==== Söguleg skipting ==== [[Mynd:Slo regions marked3.jpg|thumb|right|250px|Slóvenía er skipt, samkvæmt hefð, í átta svæði.]] Eins og gefið er upp í ''Enciklopedija Slovenije'' (Alfræðirit Slóveníu) eru hefðbundin landsvæði Slóveníu byggð á gamalli skiptingu Slóveníu í fjögur krúnulönd Habsborgara (Carniola, Carinthia, Styria og Littoral), og svæði þeirra eru: * [[Efri-Carniola]] (''Gorenjska'') (Merkt á kortinu sem U.C.) * [[Styria]] (''Štajerska'') (S) * [[Transmuraland]] (''Prekmurje'') (T) * [[Carinthia]] (''Koroška'') (C) * [[Innri-Carniola]] (''Notranjska'') (I.C.) * [[Neðri-Carniola]] (''Dolenjska'') (L.C.) * [[Goriška]] (G) * [[Slóvenska Istría]] (''Slovenska Istra'') (L) Síðustu tvö svæðin eru yfirleitt talin saman sem strandsvæðið (''Littoral'' eða ''Primorska''). Hvíta-Carniola (''Bela krajina''), sem er hluti Neðri-Carniolu, er yfirleitt talið sem hluti sérstaks svæðis. ==== Tölfræðileg skipting ==== [[Mynd:Slovenia Regions.png|thumb|right|400px|Slóveníu skipt í tólf svæði .]] Slóveníu er, frá og með [[maí]] [[2005]] skipt í tólf svæði vegna lagalegra og tölfræðilegra álitaefna. {| |- valign="top" | <!--column 1--> {| | 1 || {{kortaskýring|#C4FFC4|'''Gorenjska'''}} </tr> | 2 || {{kortaskýring|#B9B9FF|'''Goriška'''}} </tr> | 3 || {{kortaskýring|#FFC5C5|'''Jugovzhodna Slovenija'''}} </tr> | 4 || {{kortaskýring|#FFC8FF|'''Koroška'''}} </tr> | 5 || {{kortaskýring|#FFFFC9|'''Notranjsko-kraška'''}} </tr> | 6 || {{kortaskýring|#BDFFFF|'''[[Obalno-kraška]]'''}} </tr> |} | <!--column 2--> {| |align="right"| 7 || {{kortaskýring|#D1A4A4|'''Osrednjeslovenska'''}} </tr> |align="right"| 8 || {{kortaskýring|#AED6AE|'''Podravska'''}} </tr> |align="right"| 9 || {{kortaskýring|#C5C5E2|'''Pomurska'''}} </tr> | 10 || {{kortaskýring|#DBB6DB|'''Savinjska'''}} </tr> | 11 || {{kortaskýring|#DFDFBF|'''Spodnjeposavska'''}} </tr> | 12 || {{kortaskýring|#B3D9D9|'''Zasavska'''}} |} |} Verið er að undirbúa nýja skiptingu landsins í á bilinu 12-14 svæði. Þó getur hugsast að þessi tólf svæði haldi sér. Eftir á að opinbera tillögur þess efnis. Að því loknu verður málið rætt á þingi. == Efnahagslíf == Slóvenía er hátekjuland ($23,250 árið 2006), með hæstu [[verg landsframleiðsla|vergu landsframleiðslu]] af þem löndum sem nýlega gengu inn í ESB eða um 90% af meðaltali innan Evrópu. [[Verðbólga]] hefur minnkað mikið undanfarið og er nú um meðaltal innan Evrópu. [[Hagvöxtur]] hefur verið mikill síðustu ár (5.2% fyrstu 9 mánuði 2006, 4.0% árið 2005, 4.4% árið 2004, áætlaður 4.8% 2007), eftir að hafa verið aðeins 2.7% 2003 áður en landið gekk inn í ESB. Landið var það fyrsta af nýju Evrópusambandslöndunum til að taka upp [[evra|evru]] árið 2007. Það hefur verið hluti af [[Efnahags- og framfarastofnunin]]ni frá 2010..<ref name="VE2012-03-15">{{cite web |url=http://dunaj.veleposlanistvo.si/index.php?id=4035&L=1 |title=Osnovni gospodarski podatki o Sloveniji |language=sl |publisher=Embassy of the Republic of Slovenia Vienna |access-date=15 March 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120618170200/http://dunaj.veleposlanistvo.si/index.php?id=4035&L=1 |archive-date=18 June 2012}}</ref><ref>{{cite book |chapter-url=https://books.google.com/books?id=1mwG3haSo_cC&pg=PA27 |chapter=Eastern Europe |title=Nations and Government: Comparative Politics in Regional Perspective |first=Thomas |last=M. Magstadt |edition=6th |year=2010 |isbn=978-0-495-91528-7 |publisher=Cengage Learning |page=27}}</ref> Efnahagsþróun er mjög ólík milli héraða.<ref name="bslo">[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:6Y8OGV0Oc5IJ:https://www.bsi.si/library/includes/datoteka.asp%3FDatotekaId%3D4696+&cd=1&hl=de&ct=clnk&gl=de "Regional Disparities in Slovenia 2/12"]; sótt 8. apríl 2015.</ref> Frá síðustu aldamótum hafa bankar, símafyrirtæki og opinber þjónustufyrirtæki verið einkavædd. Höft á erlenda fjárfestingu hafa verið afnumin og gert er ráð fyrir að áhugi á erlendri fjárfestingu muni aukast næstu ár. == Íbúar == [[File:Population density in Slovenia.png|350px|thumb|Íbúaþéttleiki í Slóveníu eftir [[sveitarfélög Slóveníu|sveitarfélögum]] sem sýnir greinilega þéttbýlustu landsvæðin Ljúbljana og Kranj (miðju), Maribor (norðaustri) og Slóvensku Istríu (suðvestri).]] Íbúar Slóveníu eru um 2 milljónir talsins. Þéttleiki byggðar er 101 íbúar á ferkílómetra sem er með því minnsta sem gerist innan Evrópu (samanborið við til dæmis 402 í Hollandi og 195 á Ítalíu). Tölfræðihéraðið Karníóla-Karst er dreifbýlast en Mið-Slóvenía þéttbýlust. <ref>{{cite web |url=http://www.stat.si/letopis/2010/30_10/30-09-10.htm |title=30.9 Gostota naseljenosti 1.7 – Population Density, 1 July |publisher=Stat.si |access-date=25 November 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130826070232/http://www.stat.si/letopis/2010/30_10/30-09-10.htm |archive-date=26 August 2013 |url-status=dead }}</ref> Slóvenía er á meðal þeirra Evrópulanda þar sem þjóðin eldist hvað örast, sem stafar af lágri fæðingartíðni og auknum lífslíkum.<ref>{{cite news |url=http://www.delo.si/zgodbe/delo2020/demografski-preobrat-tiha-revolucija-med-nami.html |title=Demografski preobrat: tiha revolucija med nami |language=sl |date=20 June 2011 |first=Milena |last=Zupanič |newspaper=Delo.si |publisher=Delo, d. d. |issn=1854-6544}}</ref> Næstum allir íbúar Slóveníu yfir 64 ára aldri eru komnir á eftirlaun, bæði karlar og konur.<ref name="Hoff2011">{{cite book |chapter-url=https://books.google.com/books?id=vmAQ_cwR14oC&pg=PA118 |title=Population Ageing in Central and Eastern Europe: Societal and Policy Implications |chapter=Population Ageing in Slovenia and Social Support Networks of Older People |pages=118–119 |editor-first=Andreas |editor-last=Hoff |first1=Valentina |last1=Hlebec |first2=Milivoja |last2=Šircelj |publisher=Ashgate Publishing, Ltd. |date=September 2011 |isbn=978-0-7546-7828-1}}</ref> Hópur vinnandi fólks fer því minnkandi þrátt fyrir aðflutning.<ref>{{cite book |chapter-url=https://books.google.com/books?id=OgBaG-NB9hMC&pg=PA34 |title=Slovenia |chapter=Strong Growth but an Ageing Workforce |page=34 |publisher=OECD Publishing |date=July 2009 |isbn=978-92-64-06894-0}}</ref> Tillaga um að hækka eftirlaunaaldurinn úr því sem nú er (57 ár fyrir konur og 58 ár fyrir karla) var fellt í þjóðaratkvæðagreiðslu í júní 2011.<ref name="CNBC2012-01-23">{{cite news |url=https://www.cnbc.com/id/46010334/Countries_With_Aging_Populations?slide=3 |title=Countries with Aging Populations |work=CNBC |date=23 January 2012 |first=Rajeshni |last=Naidu-Ghelani |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130223035533/http://www.cnbc.com/id/46010334/Countries_With_Aging_Populations?slide=3 |archive-date=23 February 2013}}</ref> Töluverður munur er á lífslíkum karla (78,2 ár) og kvenna (84 ár).<ref>{{Cite web|url=http://data.oecd.org/healthstat/life-expectancy-at-birth.htm|title=Health status – Life expectancy at birth – OECD Data|website=theOECD|access-date=23 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190811172303/https://data.oecd.org/healthstat/life-expectancy-at-birth.htm|archive-date=11 August 2019|url-status=dead}}</ref> [[Fæðingartíðni]] árið 2014 var metin á 1,33 börn á konu, sem er nokkuð undir jafnvægishlutfallinu 2,1.<ref>{{cite web| url = https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/slovenia/| title = The World Factbook}}</ref> Meirihluti barna (58,6% árið 2016) fæðist utan hjónabands.<ref>{{cite web|url=http://www.stat.si/StatWeb/en/News/Index/6768|title=Births, Slovenia, 2016|website=Stat.si|access-date=3 August 2017|archive-date=29 desember 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211229090746/https://www.stat.si/StatWeb/en/News/Index/6768|url-status=dead}}</ref> Árið 2009 var [[Listi yfir lönd eftir tíðni sjálfsmorða|tíðni sjálfsmorða]] í Slóveníu 22 á 100.000 íbúa á ári, sem er með því mesta sem gerist í Evrópu.<ref name="stat2009suicide">{{cite web |url=http://www.stat.si/eng/novica_prikazi.aspx?id=3380 |title=World Suicide Prevention Day 2010 |publisher=Statistical Office of the Republic of Slovenia |date=8 September 2010 |access-date=14 September 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101113165716/http://www.stat.si/eng/novica_prikazi.aspx?id=3380 |archive-date=13 November 2010 |url-status=dead }}</ref> Frá 2000 til 2010 hafði þessi tíðni samt lækkað um 30%. Töluverður munur er á kynjum og landsvæðum.<ref>{{cite web |url=http://www.stat.si/eng/novica_prikazi.aspx?id=4162 |title=World Suicide Prevention Day 2011 |date=8 September 2011 |publisher=Statistical Office of the Republic of Slovenia |access-date=7 ágúst 2022 |archive-date=16 nóvember 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141116001339/https://www.stat.si/eng/novica_prikazi.aspx?id=4162 |url-status=dead }}</ref> == Menning == [[Mynd:Kozolec_Velika_Strmica.jpg|thumb|right|Heyþurrkhjallur í Slóveníu.]] Meðal þekktustu fulltrúa slóvenskrar menningar á heimsvísu eru hljómsveitin [[Laibach]] og heimspekingurinn [[Slavoj Žižek]]. Varðveittar sögulegar byggingar í Slóveníu eru meðal annars 2.500 kirkjur, 1.000 kastalar, rústir og herragarðar, býli og sérstakar byggingar til heyþurrkunar sem nefnast ''kozolci''.<ref>{{Cite book|last1=Planet|first1=Lonely|url=https://books.google.com/books?id=R4RADAAAQBAJ&pg=PT498|title=Lonely Planet Slovenia|last2=Bain|first2=Carolyn|last3=Fallon|first3=Steve|date=1 May 2016|publisher=Lonely Planet|isbn=978-1-76034-148-0|pages=498|language=en}}</ref> Fjórir staðir í Slóveníu eru á [[heimsminjaskrá UNESCO]]. [[Škocjan-hellar]] og [[karst]]landslagið þar í kring eru verndað svæði.<ref>{{Cite web|title=Škocjan Caves mark 30th anniversary of UNESCO listing|url=http://www.sloveniatimes.com/skocjan-caves-mark-30th-anniversary-of-unesco-listing|website=The Slovenia Times|date=26 November 2016|access-date=21 May 2020|archive-date=19 maí 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210519004628/https://sloveniatimes.com/skocjan-caves-mark-30th-anniversary-of-unesco-listing/|url-status=dead}}</ref> Gömlu skógarnir í kringum [[Goteniški Snežnik]] og [[Kočevski Rog]] í suðausturhluta landsins eru líka friðaðir. [[Idrija-kvikasilfursnámurnar]] eru á listanum og líka forsögulegu [[stauraþorp]]in í [[Ljúbljanamerski]].<ref>{{cite journal |last1=Budja |first1=Mihael |last2=Mlekuz |first2=Dimitrij |s2cid=140165952 |title=Lake or Floodplain? Mid-Holocene Settlement Patterns and the Landscape Dynamic of the Izica Floodplain (Ljubljana Marsh, Slovenia) |journal=The Holocene |date=2010 |volume=20 |issue=8 |page=1269 |doi=10.1177/0959683610371998|bibcode=2010Holoc..20.1269B }}</ref> Einn mest ljósmyndaði staður landsins eru byggingarnar á [[Bledeyja|Bledeyju]]. Kastalinn er safn og veitingastaður. Í nágrenni [[Postonja]] er [[Predjamakastali]] hálffalinn í helli. Á söfnum í Ljúbljana og annars staðar má sjá einstakar minjar eins og [[Divje Babe-flautan|Divje Babe-flautuna]] og [[hjólið frá Ljúbljanamerski]] sem er talið elsta varðveitta [[hjól]] heims. Í Ljúbljana er að finna arkitektúr frá tímum [[barokk]]sins og [[Art Nouveau]] auk samtímabyggingarlistar. Nýstárlegar gönguleiðir og brýr í Ljúbljana eftir slóvenska arkitektinn [[Jože Plečnik]] eru eitt af því eftirtektarverðasta við borgina. == Tilvísanir == {{reflist}} == Tenglar == * [http://www.slovenia.si/ Slovenia.si Opinber vefgátt] * [http://www.vlada.si/en/ Vefur ríkisstjórnar Slóveníu] * [http://www.sloveniatimes.com Slovenia Times: slóvenskt dagblað á ensku] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071011002229/http://www.sloveniatimes.com/ |date=2007-10-11 }} {{Evrópa}} {{Evrópusambandið}} {{Evrópuráðið}} {{Efnahags- og framfarastofnunin}} [[Flokkur:Slóvenía| ]] jxxg8lo5vvgi9fxbeg4olu7ntmf18wr 0 5458 1920548 1895759 2025-06-16T06:48:04Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920548 wikitext text/x-wiki {{Land | nafn_á_frummáli = England | nafn_í_eignarfalli = Englands | fáni = Flag of England.svg | skjaldarmerki = Royal Arms of England (1198-1340).svg | staðsetningarkort = England_in_the_UK_and_Europe.svg | kjörorð = Dieu et mon droit | kjörorð_tungumál = franska | kjörorð_þýðing = Guð og réttur minn | þjóðsöngur = [[God Save the King]] | tungumál = [[enska]] | höfuðborg = [[London]] | stjórnarfar = [[Þingbundin konungsstjórn]] | titill_leiðtoga1 =[[Bretakonungur|Konungur]] | titill_leiðtoga2 = [[Forsætisráðherra Bretlands|Forsætisráðherra]] | nafn_leiðtoga1 = [[Karl 3. Bretakonungur|Karl 3.]] | nafn_leiðtoga2 = [[Keir Starmer]] | staða = Sameining | atburður1 = Stofnun | dagsetning1 = 12. júlí 927 | atburður2 = Sameining við Skotland | dagsetning2 = 1. maí 1707 | flatarmál = 130.279 | fólksfjöldi = 56.286.961 | mannfjöldaár = 2019 | íbúar_á_ferkílómetra = 432 | gjaldmiðill = [[Sterlingspund]] (£) | tímabelti = [[UTC]] (+1 [[Evrópskur sumartími|á sumrin]]) | tld = uk | símakóði = 44 }} '''England''' (borið fram /ˈɪŋglənd/ á [[enska|ensku]]) er land sem er hluti af [[Bretland]]i. Íbúar Englands eru yfir 83% af íbúum Bretlands. England á landamæri að [[Skotland]]i í norðri, [[Wales]] í vestri og strönd við [[Norðursjór|Norðursjó]], [[Írlandshaf]], [[Keltahaf]], [[Bristol-sund]] og [[Ermarsund]]. Landið nær yfir 5/8 hluta af [[Stóra-Bretland]]i auk yfir [[eyjar Englands|100 minni eyja]], þar á meðal [[Scilly-eyjar]] og [[Wight-eyja|Wight-eyju]]. Menn settust að á Englandi á [[síðfornsteinöld]], en nafnið er fengið frá [[Englar|Englum]], [[Germanir|germönskum]] ættflokki sem settist þar að á [[5. öldin|5.]] og [[6. öldin|6. öld]] og drógu nafn sitt af skaganum [[Angeln]] í Norður-Þýskalandi. England var sameinað í eitt ríki á 10. öld og hefur haft mikil menningarleg og efnahagsleg áhrif um víða veröld síðan á [[landafundatímabilið|landafundatímabilinu]] sem hófst á 15. öld.<ref>{{cite web |title=England&nbsp;– Culture |url=http://www.britainusa.com/sections/index_nt1.asp?i=41105&L1=41105&L2=41105&D=0 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080516162153/http://www.britainusa.com/sections/index_nt1.asp?i=41105&L1=41105&L2=41105&D=0 |archive-date=16 May 2008 |publisher=britainusa.com |access-date=1 February 2009}}</ref> [[Enska|Ensk tunga]], [[ensk lög]] og [[enska biskupakirkjan]] hafa orðið undirstaða [[réttarkerfi]]s margra landa og enskt [[þingræði]] hefur verið tekið upp víða.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/country_profiles/1038758.stm |title=Country profile: United Kingdom |publisher=news.bbc.co.uk |work=BBC News |access-date=1 February 2009 |date=26 October 2009}}</ref> [[Iðnbyltingin]] hófst á Englandi seint á 18. öld og England varð fyrsta iðvædda samfélag heims.<ref>{{cite web |url=http://www.ace.mmu.ac.uk/eae/Global_Warming/Older/Industrial_Revolution.html |publisher=Ace.mmu.ac.uk |title=Industrial Revolution |access-date=1 February 2009 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080427080826/http://www.ace.mmu.ac.uk/eae/Global_warming/older/Industrial_Revolution.html |archive-date=27 April 2008 }}</ref> Á Englandi eru tveir elstu háskólar hins enskumælandi heims: [[Oxford-háskóli]] (stofnaður 1096) og [[Cambridge-háskóli]] (stofnaður 1209), sem teljast báðir með fremstu háskólum heims.<ref>[https://www.usnews.com/education/best-global-universities/rankings "2022-2023 Best Global Universities Rankings"], ''[[U.S. News & World Report]]''</ref> [[Konungsríkið England]] innlimaði [[Wales]] árið 1535 en hætti að vera til sem sjálfstætt ríki árið 1707 þegar það sameinaðist [[Skotland]]i með [[bresku sambandslögin 1707|bresku sambandslögunum]] þegar sameinaða konungsríkið [[Bretland]] var stofnað.<ref>{{Cite book |first=William E. |last=Burns |title=A Brief History of Great Britain |page=[https://books.google.com/books?id=Fjf4YynnC90C&pg=PT21#v=onepage xxi]}}; {{cite web |url=http://www.parliament.uk/about/living-heritage/evolutionofparliament/legislativescrutiny |title=Acts of Union 1707 |website=parliament.uk |access-date=27 January 2011}}</ref> Árið 1801 sameinaðist þetta ríki [[Írland]]i með [[bresku sambandslögin 1801|nýjum sambandslögum]] og til varð sameinað konungsríki Bretlands og Írlands. Árið 1922 sagði [[Írska fríríkið]] sig frá þessu ríki og eftir stóð þá sameinað konungsríki Bretlands og Norður-Írlands.<ref>{{Cite web|url=https://theculturetrip.com/europe/ireland/articles/the-partition-of-ireland-a-short-history/|title=The Partition Of Ireland: A Short History|last=Phelan|first=Kate|website=Culture Trip|date=4 October 2016|access-date=20 May 2019|archive-date=27 ágúst 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210827140219/https://theculturetrip.com/europe/ireland/articles/the-partition-of-ireland-a-short-history/|url-status=dead}}</ref> Landslag á Englandi er að mestu flatt með lágum hæðadrögum, aðallega í [[Midlands]] og [[Suður-England]]i. Flest fjöllin eru í norðurhlutanum, í [[Lake District]] og [[Pennínafjöll]]um, en líka í vestri í [[Dartmoor]] og [[Shropshire Hills]]. Höfuðborg landsins er [[London]] sem er stærsta þéttbýli Bretlands með 14,2 milljón íbúa árið 2021. Íbúar Englands eru 56,3 milljónir, eða 84% af íbúum Bretlands.<ref name="ONS-pop-ests-June2018">{{cite web|last1=Park|first1=Neil|date=24 June 2020|title=Population estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland|url=https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/populationestimates/bulletins/annualmidyearpopulationestimates/latest#population-growth-in-england-wales-scotland-and-northern-ireland|website=www.ons.gov.uk|publisher=[[Office for National Statistics (United Kingdom)]]}}</ref> Langflestir búa í og við London, í [[Suðaustur-England]]i og borgum í [[Midlands]], [[Norðvestur-England]]i og [[Yorkshire]] þar sem stórar iðnaðarborgir byggðust upp á 19. öld.<ref name=2011census>[http://www.ons.gov.uk/ons/dcp171778_270487.pdf 2011 Census – Population and household estimates for England and Wales, March 2011]. Accessed 31 May 2013.</ref> == Heiti == Heitið England kemur úr [[fornenska|fornensku]], ''Englaland'', sem merkir „land Engla“.<ref>{{cite web|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=England |title=England |website=Online Etymology Dictionary |access-date=21 July 2010}}</ref> Þessir [[Englar]] voru [[Germanir|germanskur]] ættflokkur sem settist þar að á [[5. öldin|5.]] og [[6. öldin|6. öld]] og er talinn hafa komið frá skaganum [[Angeln]], sem í dag er hluti af [[Danmörk]]u og Norður-[[Þýskaland]]i ([[Slésvík]]-[[Holtsetaland]]i). Elsta heimildin um landið er úr handriti með þýðingu á ''[[Kirkjusaga Englendinga|Kirkjusögu Englendinga]]'' eftir [[Beda prestur|Beda prest]], þar sem það kemur fyrir sem ''Engla londe''. Hugtakið merkti landið þar sem Englendingar búa, og náði því líka yfir það sem síðar varð suðausturhluti Skotlands, en var þá hluti [[Norðymbraland]]s og byggt Englendingum. Í ''[[Krónika Engilsaxa|Króniku Engilsaxa]]'' segir að ''[[Dómsdagsbókin]]'' hafi náð yfir allt England, í merkingunni enska konungsríkið, en nokkrum árum síðar stendur þar að [[Malcolm 3.]] hafi farið frá Skotlandi inn í [[Lothian]] í Englalandi, sem þá er eldri merkingin.{{sfn|Molyneaux|2015|pp=6–7}} Samkvæmt ''[[Oxford Dictionary]]'' kom nútímastafsetning orðsins fyrst fyrir árið 1538. Elstu heimildir um Engla eru í ''[[Germanía (Tacitus)|Germaníu]]'' [[Tacitus]]ar frá 1. öld þar sem latneska heitið ''Anglii'' kemur fyrir.<ref name="Fordham">{{cite web |url=http://www.fordham.edu/halsall/basis/tacitus-germanygord.html |title=Germania |publisher=[[Tacitus]] |access-date=5 September 2009 |archive-date=16 september 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080916075339/http://www.fordham.edu/halsall/basis/tacitus-germanygord.html |url-status=dead }}</ref> Uppruni ættbálkaheitisins er umdeildur. Stungið hefur verið upp á því að það sé dregið ýmist af orðinu ''öng'' („beygja“ eða „krókur“) eða ''angr'' („mjór“) og vísi þá annað hvort til skagans við mynni árinnar [[Slien]] eða þess hve árósinn er þröngur.<ref>Pyles, Thomas and John Algeo 1993. ''Origins and development of the English language''. 4th edition. (New York: Harcourt, Brace, Jovanovich). </ref><ref>Barber, Charles, Joan C. Beal and Philip A. Shaw 2009. Other Indo-European languages have derivities of the PIE Sten or Lepto or Dol-ə'kho as root words for narrow. ''The English language. A historical introduction''. Second edition of Barber (1993). Cambridge: University Press.</ref> Ekki er vitað af hverju þetta nafn varð að landaheiti, frekar en önnur ættbálkaheiti (til dæmis [[Saxar]]), en hugsanlega var það til að greina Saxa á Englandi frá Söxum á meginlandinu.<ref>{{harvnb|Crystal|2004| pp=26–27}}</ref> Í [[skosk gelíska|skoskri gelísku]] heitir landið hins vegar eftir Söxum, ''Sasunn''.<ref>{{cite book |last=Forbes |first=John |title=The Principles of Gaelic Grammar |year=1848 |publisher=Oliver, Boyd and Tweeddale |location=Edinburgh}}</ref> Velska heitið yfir ensku er líka dregið af Söxum, ''Saesneg''. Í skáldamáli hefur England líka verið nefnt [[Loegria]] (dregið af velska heitinu ''Lloegr'') og [[Albion]]<ref>{{harvnb|Foster|1988|p=9}}</ref> sem upphaflega náði yfir allt Stóra-Bretland. == Saga == {{aðalgrein|Saga Englands}} === Forsögulegur tími === Bein- og tinnusteinstól hafa fundist í [[Norfolk]] og [[Suffolk]] sem sýna að ''[[Homo erectus]]'' bjó á Englandi fyrir 700.000 árum. Þá tengdist England meginlandi [[Evrópa|Evrópu]] um [[landbrú]]. [[Ermarsund]]ið var á sem að lágu [[þverá]]rnar [[Thames]] og [[Signa (á)|Signa]]. Á síðustu [[ísöld]] eyddist byggð á þessu svæði. England var síðan ekki byggt aftur fyrr en fyrir 13.000 árum. Þeir íbúar tóku síðar upp [[Keltar|keltneska]] menningu. [[File:Stonehenge2007 07 30.jpg|thumb|[[Stonehenge]] er stórt mannvirki frá [[nýsteinöld]].]] [[File:Maiden Castle, Dorchester..jpg|thumb|Veggir hæðavirkisins [[Maiden Castle]] í Dorset.]] Elstu merki um menn á því svæði sem nú er þekkt sem England eru leifar af ''[[Homo antecessor]]'' frá um 780.000 árum. Elstu bein frummanna sem fundist hafa í Englandi eru 500.000 ára gömul.<ref>{{Cite web |date=24 May 2007 |title=500,000 BC&nbsp;– Boxgrove |url=http://www.archaeology.co.uk/the-timeline-of-britain/boxgrove.htm |access-date=20 December 2010 |website=Current Archaeology |publisher=Current Publishing}}</ref> Vitað er að nútímamenn bjuggu á svæðinu á [[síðfornsteinöld]], þótt elstu merki um fasta búsetu séu aðeins um 6000 ára gömul.<ref>{{Cite web |title=Palaeolithic Archaeology Teaching Resource Box |url=http://www.personal.rdg.ac.uk/~sgs04rh/SWRivers/Palaeolithic%20Archaeology%20Teaching%20Resource%20Box_Lifestyles_Basic.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20210505012542/http://www.personal.rdg.ac.uk/~sgs04rh/SWRivers/Palaeolithic%20Archaeology%20Teaching%20Resource%20Box_Lifestyles_Basic.pdf |archive-date=5 May 2021 |access-date=20 December 2010 |publisher=Palaeolithic Rivers of South-West Britain Project (2006)}}</ref><ref>{{Cite web |title=Chalk east |url=http://www.geo-east.org.uk/special_projects/eco_culture.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110305032854/http://www.geo-east.org.uk/special_projects/eco_culture.htm |archive-date=5 March 2011 |access-date=20 December 2010 |publisher=A Geo East Project}}</ref> Eftir [[síðasta ísöld|síðustu ísöld]] voru einungis stór spendýr eins og [[mammútur|mammútar]], [[vísundur|vísundar]] og [[loðnashyrningur|loðnashyrningar]] eftir. Fyrir um 11.000 árum, þegar ísbreiðurnar hörfuðu, fluttust menn aftur inn á svæðið. Erfðarannsóknir benda til þess að þeir hafi komið frá norðurhluta [[Íberíuskagi|Íberíuskaga]].{{Sfn|Oppenheimer|2006|p=173}} Sjávarborð var lægra en í dag og Bretland tengdist Írlandi og Evrópu með landbrúm.<ref>{{Cite web |title=Tertiary Rivers: Tectonic and structural background |url=http://www.qpg.geog.cam.ac.uk/research/projects/tertiaryrivers/tectonics.html |access-date=9 September 2009 |publisher=University of Cambridge}}</ref> Seinna hækkaði sjávarborð svo Bretland og Írland skildust að fyrir um 10.000 árum og Bretland skildist frá meginlandi Evrópu tvö þúsund árum síðar. [[Bikarmenningin]] barst til Bretlands um 2500 f.o.t. með drykkjarílátum úr leir og pottum sem notaðir voru til að bræða kopargrýti.<ref>{{Cite web |title=Function and significance of Bell Beaker pottery according to data from residue analyses |url=http://tp.revistas.csic.es/index.php/tp/article/viewFile/5/5 |access-date=21 December 2010}}</ref> Á þessum tíma voru stór steinmannvirki, eins og [[Stonehenge]] og [[Avebury]], reist. Með því að bræða saman tin og kopar, sem nóg var af í landinu, var hægt að framleiða [[brons]]. Seinna hófst [[járn]]bræðsla sem leiddi til gerðar betri [[plógur|plóga]] og sterkari [[vopn]]a.<ref>{{Cite book |last=Reid |first=Struan |url=https://books.google.com/books?id=bn88JPk_Fr0C&q=inventions+in+trade |title=Inventions and Trade. P.8 |date=1994 |isbn=978-0-921921-30-1 |access-date=23 December 2010}}</ref> [[Keltar|Keltnesk menning]], afkomandi [[Hallstatt-menningin|Hallstatt-menningarinnar]] og [[La Tène-menningin|La Téne-menningarinnar]], barst til Bretlands frá Mið-Evrópu. Keltneska málið [[breska]] var töluð í landinu á þessum tíma. Samfélagið skiptist í ættbálka. Í ''[[Geographia]]'' áætlar [[Kládíus Ptólmæos]] að þeir hafi verið um 20 talsins. Eldri skiptingar eru óþekktar því Bretar skildu engar ritaðar heimildir eftir sig. Líkt og aðrar þjóðir við jaðar [[Rómaveldi]]s höfðu Bretar lengi stundað viðskipti við Rómverja. [[Júlíus Sesar]] reyndi tvisvar að gera innrás 55 f.Kr., og tókst að koma rómverskum leppkonungi til valda hjá [[Trinovantes]]-ættbálknum. [[File:Queen Boudica by John Opie.jpg|thumb|right|[[Bóadíkea]] leiddi uppreisn gegn Rómaveldi.]] Rómverjar réðust fyrst inn í Bretland árið 43 e.Kr., í valdatíð [[Kládíus]]ar keisara. Í kjölfarið [[Hernám Rómverja á Bretlandi|lögðu þeir undir sig meginhluta landsins]]. Landið var gert að rómverska skattlandinu [[Britannía (rómverskt skattland)|Britanníu]].<ref>{{Cite news |last=Burke |first=Jason |date=2 December 2000 |title=Dig uncovers Boudicca's brutal streak |work=The Observer |location=London |url=http://observer.guardian.co.uk/uk_news/story/0,6903,406152,00.html |url-status=dead |access-date=5 September 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20031022061846/http://observer.guardian.co.uk/uk_news/story/0%2C6903%2C406152%2C00.html |archive-date=22 October 2003}}</ref> Þekktasti ættbálkurinn sem veitti þeim mótspyrnu voru [[Catuvellauni]] undir forystu [[Caratacus]]ar. Síðar leiddi [[Bóadíkea]], drottning [[Íkenar|Íkena]], uppreisn sem lauk með því að hún framdi sjálfsmorð eftir ósigur í [[orrustan við Watling Street|orrustunni við Watling Street]].<ref>{{Cite web |title=Cornelius Tacitus, The Annals |url=https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Tac.+Ann.+14.37&redirect=true |access-date=22 December 2010 |publisher=Alfred John Church, William Jackson Brudribh, Ed}}</ref> Höfundur einnar bókar um rómverska Bretland hefur áætlað að Rómverjar hafi drepið milli 100 og 250.000 manns, af um 2 milljónum íbúa.<ref>{{Cite book |last=Goldsworthy |first=Adrian |title=Pax Romana: War, Peace and Conquest in the Roman World |date=2016 |publisher=Hachette UK |page=276}}</ref> Á þessum tíma varð [[grísk-rómversk menning]] ríkjandi með [[rómarréttur|rómverskum lögum]], [[rómversk byggingalist|rómverskri byggingalist]], vatnsveitum, holræsum, skipulegum landbúnaði og silki.<ref>{{Cite web |last=Bedoyere |first=Guy |title=Architecture in Roman Britain |url=http://heritage-key.com/publication/architecture-roman-britain |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090703012351/http://heritage-key.com/publication/architecture-roman-britain |archive-date=3 July 2009 |access-date=23 December 2010 |website=Heritage Key}}</ref><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=bylBAAAAIAAJ&q=roman+law+after+roman+invasion+of+britain&pg=PA276 |title=The History of Progress in Great Britain |volume=2 |first=Robert |last=Philip |access-date=23 December 2010 |date=1860}}</ref><ref>{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=1qiFEQ1tAHQC&q=roman+occupation+brought+to+britain+a+sewage+system&pg=PT119 |title=Medicine through time |publisher=Heinemann |first1=Bob |last1=Rees |first2=Paul |last2=Shute |first3=Nigel |last3=Kelly |access-date=24 December 2010 |isbn=978-0-435-30841-4 |date=9 January 2003}}</ref> Á 3. öld dó keisarinn [[Septimius Severus]] í [[Eboracum]] (nú [[York]]), þar sem [[Konstantínus mikli]] var lýstur keisari einni öld síðar.{{Sfn|Rankov|1994|p=16}} Það er umdeilt hvenær kristni barst fyrst til Englands. Það hefur ekki verið seinna en á 4. öld, og líklega mun fyrr. Samkvæmt [[Beda prestur|Beda presti]] voru trúboðar sendir frá Róm af [[Elevþeríus páfi|Elevþeríusi páfa]] að beiðni höfðingjans [[Lúsíus af Bretlandi|Lúsíusar af Bretland]] árið 180, til að skera úr um deilur um austræna og vestræna kirkjusiði sem ollu ósætti innan kirkjunnar. Til eru hefðir sem tengjast [[Glastonbury]] sem snúast um komu [[Jósef frá Arímaþeu|Jósefs frá Arímaþeu]].{{Sfn|Wright|2008|p=143}} Um 410 hafði rómverskum herdeildum í Bretlandi fækkað vegna [[hnignun Rómaveldis|hnignunar Rómaveldis]]. Þær voru sendar annað til að berjast á landamærasvæðum eða taka þátt í borgarastyrjöldum.<ref name="james_anglosaxons" /> Keltnesk klausturlífi blómstruðu: [[Heilagur Patrekur]] (Írland á 5. öld) og [[Brendan sæfari]] (6. öld), [[Comgall]], [[heilagur Davíð]], [[Aiden]] og [[Kólumkilli]]. Kristni varð á þessum tíma fyrir áhrifum frá fornri keltneskri menningu. Klaustrin voru miðstöðvar kirkjusókna, og klausturleiðtogar voru eins og ættbálkahöfðingjar til forna.<ref name="Lehane">{{Cite book |last=Lehane |first=Brendan |title=Early Christian Christianity |date=1968 |publisher=John Murray}}</ref> === Miðaldir === [[File:Sutton Hoo replica (face).jpg|thumb|Endurgerð af spangarhjálmi frá [[Sutton Hoo]] í Austur-Anglíu.]] [[Rómaveldi|Rómverski herinn]] hvarf frá Bretlandi sem leiddi til innrása heiðinna sjóræningja frá norðvesturhluta meginlands Evrópu, sérstaklega [[Saxar|Saxa]], [[Englar (Germanar)|Engla]], [[Jótar|Jóta]] og [[Frísland|Fríslendinga]] sem höfðu lengi stundað strandhögg þar. Þessir hópar tóku að setjast að í Bretlandi á 5. og 6. öld, fyrst í austurhluta landsins.<ref name="james_anglosaxons">{{Cite web |last=James |first=Edward |title=Overview: Anglo-Saxons, 410 to 800 |url=https://www.bbc.co.uk/history/ancient/anglo_saxons/overview_anglo_saxons_01.shtml |access-date=3 December 2010 |publisher=BBC}}</ref> Framrás þeirra stöðvaðist um tíma eftir sigur Breta í [[orrustan við Badon|orrustunni við Badon]], en hélt svo áfram. [[Engilsaxar]] lögðu undir sig frjósamt láglendið á Englandi og Bretar hrökkluðust inn á sífellt minni svæði í vesturhluta landsins undir lok 6. aldar. Samtímaheimildir frá þessum tíma eru mjög fáar og það er því stundum kallað [[myrku aldirnar]]. Sagnfræðingar deila því um umfang og eðli landnáms Engilsaxa; en almennt er talið að það hafi verið mest í suðri og austri, en minna í norðri og vestri, þar sem keltnesk mál voru áfram töluð, jafnvel á landsvæðum sem Engilsaxar réðu yfir.<ref>{{Cite web |last=Dark |first=Ken R. |date=2003 |title=Large-scale population movements into and from Britain south of Hadrian's Wall in the fourth to sixth centuries AD |url=https://www.reading.ac.uk/web/files/GCMS/RMS-2003-03_K._R._Dark%2C_Large-scale_population_movements_into_and_from_Britan_south_of_Hadrian%27s_Wall_in_the_fourth_to_sixth_centuries_AD.pdf |access-date=20 June 2020 |archive-date=1 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210601080017/https://www.reading.ac.uk/web/files/GCMS/RMS-2003-03_K._R._Dark%2C_Large-scale_population_movements_into_and_from_Britan_south_of_Hadrian%27s_Wall_in_the_fourth_to_sixth_centuries_AD.pdf |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite book |first=Toby F. |last=Martin |title=The Cruciform Brooch and Anglo-Saxon England |publisher=Boydell and Brewer Press |date=2015 |pages=174–178}}</ref><ref>{{Cite web |last=Coates |first=Richard |title=Celtic whispers: revisiting the problems of the relation between Brittonic and Old English |url=https://ul.qucosa.de/api/qucosa%3A31804/attachment/ATT-0/ }}</ref><ref>{{Cite web |last=Kortlandt |first=Frederik |year=2018 |title=Relative Chronology |url=https://www.kortlandt.nl/publications/art320e.pdf }}</ref><ref>{{Cite web |last=Fox |first=Bethany |title=The P-Celtic Place Names of North-East England and South-East Scotland |url=http://www.heroicage.org/issues/10/fox.html }}</ref><ref name="Härke, Heinrich 2011">{{Cite journal |last=Härke |first=Heinrich |title=Anglo-Saxon Immigration and Ethnogenesis |journal=Medieval Archaeology |volume=55 |issue=1 |date=2011 |pages=1–28|doi=10.1179/174581711X13103897378311 |s2cid=162331501 }}</ref> [[Engilsaxnesk heiðni]] tók við af rómverskri kristni sem ríkjandi trúarbrögð, en rómverskir trúboðar undir forystu [[Ágústínus frá Kantaraborg|Ágústínusar frá Kantaraborg]] tóku aftur að boða kristni þar frá 597.<ref>{{Cite web |title=The Christian Tradition |url=http://www.picturesofengland.com/history/england-history-p4.html |access-date=5 September 2009 |website=PicturesofEngland.com}}</ref> Afleiðingin varð deilur milli keltneskrar og rómverskrar kristni sem lauk með sigri þeirrar síðarnefndu á [[kirkjuþingið í Whitby|kirkjuþinginu í Whitby]] árið 664, sem að nafninu til snerist um klippingu presta og dagsetningu páskahátíðarinnar.<ref name="Lehane" /> Landnám Saxa virðist hafa skipst í mikinn fjölda smáríkja, en á 7. öld höfðu þau runnið saman í um tylft konungsríkja eins og [[Norðymbraland]], [[Mersía|Mersíu]], [[Wessex]], [[Konungsríkið Austur-Anglía|Austur-Anglíu]], [[Konungsríkið Essex|Essex]], [[Konungsríkið Kent|Kent]] og [[Konungsríkið Sussex|Sussex]]. Næstu aldirnar héldu þessar sameiningar áfram.{{Sfn|Kirby|2000|p=4}} Á 7. öld tókust Norðymbraland og Mersía á um yfirráð yfir landi og á 8. öld náði Mersía undirtökunum í þeim átökum. Fyrsti einvaldurinn sem notaði nafnbótina „[[Listi yfir einvalda Englands|Englandskonungur]]“ var [[Offa af Mersíu]] árið 774 þó svo að listar hefjist oft á [[Egbert af Wessex]] árið [[829]].{{Sfn|Lyon|1960|p=23}} Snemma á 9. öld tók Wessex við sem valdamesta ríkið í Englandi. Seinna á þeirri öld hófust innrásir [[Víkingaöld|Víkinga]] sem lögðu undir sig norður- og austurhluta Englands og hertóku konungsríkin Norðymbraland, Mersíu og Austur-Anglíu. Eina saxneska ríkið sem lifði þetta umrót af var Wessex undir stjórn [[Alfreð mikli|Alfreðs mikla]]. Það stækkaði síðan smátt og smátt með því að ná undir sig löndum frá [[Danalög]]um. Með því móti varð England til sem eitt konungsríki, fyrst undir stjórn [[Aðalsteinn Englandskonungur|Aðalsteins]] árið 927 og síðan eftir landvinninga [[Játráður Englandskonungur|Játráðs]] 953. Árásum víkinga fjölgaði aftur seint á 10. öld og enduðu með því að [[Sveinn tjúguskegg]] lagði England undir sig 1013, og sonur hans, [[Knútur ríki]], árið 1016. Knútur stofnaði skammlíft [[Norðursjávarveldið|Norðursjávarveldi]] sem náði líka yfir Danmörku og Noreg. Innlend konungsætt náði aftur völdum þegar [[Játvarður góði]] tók við völdum 1042. [[File:King Henry V at the Battle of Agincourt.jpg|thumb|upright|Hinrik 5. í orrustunni við Agincourt sem lauk með enskum sigri yfir stærri frönsku herliði í hundrað ára stríðinu.]] Deilur um eftirmann Játvarðs leiddu til [[innrás Normanna|innrásar Normanna]] árið 1066 undir forystu [[Vilhjálmur sigursæli|Vilhjálms sigursæla]] hertoga af Normandí.<ref>{{Cite web |title=Overview: The Normans, 1066–1154 |url=https://www.bbc.co.uk/history/british/normans/overview_normans_01.shtml |access-date=3 December 2010 |publisher=BBC}}</ref> [[Normannar]] voru sjálfir ættaðir frá Norðurlöndunum og höfðu sest að í Normandí í Frakklandi á 9. og 10. öld.<ref>{{harvnb|Crouch|2006|pp=2–4}}</ref> Með hernámi Normanna var nær allri ensku yfirstéttinni skipt út fyrir nýjan frönskumælandi aðal, sem hafði mikil og varanleg áhrif á þróun enskrar tungu.<ref>{{Cite news |date=20 February 2008 |title=Norman invasion word impact study |publisher=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/wales/mid/7254446.stm |access-date=3 December 2010}}</ref> [[Plantagenet-ætt]] frá Anjou í Frakklandi erfði ensku krúnuna, undir forystu [[Hinrik 2. Englandskonungur|Hinriks 2.]]. England varð þar með hluti af ört stækkandi ríki [[Angevínar|Angevína]], sem ríktu meðal annars yfir [[Akvitanía|Akvitaníu]].<ref name="Bartlett p124">{{harvnb|Bartlett|1999|p=124}}.</ref> Plantagenet-ætt hélt völdum í þrjár aldir. Meðal frægustu konunga af þeirri ætt má nefna [[Ríkharður ljónshjarta|Ríkharð ljónshjarta]], [[Játvarður 1. Englandskonungur|Játvarð 1.]], [[Játvarður 3. Englandskonungur|Játvarð 3.]] og [[Hinrik 5. Englandskonungur|Hinrik 5.]].<ref name="Bartlett p124" /> Á þessum tíma urðu miklar breytingar á verslun og lagasetningu, meðal annars með undirritun ''[[Magna Carta]]'' sem takmarkaði völd konungs og tryggði réttindi frjálsborinna manna. Kaþólsk [[klausturlífi]] blómstruðu og háskólarnir í Oxford og Cambridge voru stofnaðir með stuðningi konungs. [[Furstadæmið Wales]] varð að léni Plantagenet-ættar á 13. öld<ref>{{Cite web |title=Edward I (r. 1272–1307) |url=http://www.royal.gov.uk/OutPut/Page61.asp |archive-url=https://web.archive.org/web/20080624181028/http://www.royal.gov.uk/OutPut/Page61.asp |archive-date=24 June 2008 |access-date=21 September 2009 |website=Royal.gov.uk}}</ref> og páfi veitti konungi titilinn [[lávarður Írlands]]. Á 14. öld gerðu bæði Plantagenet-ætt og [[Valois-ætt]] tilkall til þess að erfa krúnuna í Frakklandi frá [[Kapetingar|Kapetingum]]. Í kjölfarið hófst [[hundrað ára stríðið]].{{Sfn|Fowler|1967|p=208}} [[Svarti dauði]] barst til Englands árið 1348 og er talið að um helmingur íbúa hafi látist.<ref>{{harvnb|Ziegler|2003|p=230}}; {{harvnb|Goldberg|1996|p=4}}.</ref> Frá 1453 til 1487 stóð [[rósastríðið]] yfir, borgarastyrjöld milli tveggja greina konungsfjölskyldunnar: [[York-ætt]]ar og [[Lancaster-ætt]]ar.{{Sfn|Crofton|2007|p=111}} Að lokum missti York-ætt krúnuna til velskrar aðalsættar, [[Túdorætt]]ar, sem voru grein af Lancaster-ætt undir forystu [[Hinrik 7. Englandskonungur|Hinriks Tudor]] sem gerði innrás í England með velskum og bretónskum málaliðum og vann sigur í [[orrustan við Bosworth Field|orrustunni við Bosworth Field]]. [[Ríkharður 3. Englandskonungur]] af York-ætt féll í bardaganum.<ref>{{Cite web |title=Richard III (r. 1483–1485) |url=http://www.royal.gov.uk/output/Page50.asp |archive-url=https://web.archive.org/web/20080710093939/http://www.royal.gov.uk/output/Page50.asp |archive-date=10 July 2008 |access-date=21 September 2009 |website=Royal.gov.uk}}</ref> === Árnýöld === {{multiple image | perrow = 2 | total_width = 310 | caption_align = left | align = right | image1 = After Hans Holbein the Younger (1497-8-1543) - Henry VIII (1491-1547) - RCIN 404438 - Royal Collection.jpg | caption1 = [[Hinrik 8.]] (1491–1547) | image2 = Elizabeth I in Parliament Robes.jpg | caption2 = [[Elísabet 1.]] (1558–1603) | caption3 = | caption4 = | width = 200 }} Á [[Túdortímabilið|Túdortímabilinu]] barst [[endurreisnin]] til Englands með ítölskum hirðmönnum sem kynntu fyrir ensku hirðinni listræn viðmið og heimspeki klassískrar fornaldar.<ref>{{cite book |last=Hay |first=Denys |url=https://books.google.com/books?id=jzm2Vu9h-CYC&q=italian+influence+on+the+english+renaissance&pg=PA165 |title=Renaissance essays |page=65 |access-date=26 December 2010 |isbn=978-0-907628-96-5 |year=1988}}</ref> [[Enski flotinn]] varð til og könnun [[Nýi heimurinn|Nýja heimsins]] hófst fyrir alvöru.<ref>{{cite web |url=http://www.royal-navy.org/lib/index.php?title=Tudor_Period_and_the_Birth_of_a_Regular_Navy_Part_Two |title=Royal Navy History, Tudor Period and the Birth of a Regular Navy |access-date=24. desember 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120118040146/http://www.royal-navy.org/lib/index.php?title=Tudor_Period_and_the_Birth_of_a_Regular_Navy_Part_Two |archive-date=18 January 2012}}</ref><ref>{{cite book |last=Smith |first=Goldwin |url=https://books.google.com/books?id=RdOTQUDgH54C&q=england+under+the+tudors+by+goldwin+smith |title=England Under the Tudors |page=176 |access-date=26 December 2010 |isbn=978-1-60620-939-4}}</ref> [[Hinrik 8.]] sleit sambandið við kaþólsku kirkjuna í Róm með [[Drottnunarlögin 1534|Drottnunarlögunum]] árið 1534 þar sem hann lýsti því yfir að konungur væri æðsti ráðamaður [[Enska kirkjan|ensku kirkjunnar]]. Ólíkt meginstraumi [[mótmælendatrú]]ar í Evrópu, voru ástæður [[enska siðbótin|ensku siðbótarinnar]] pólitískar fremur en trúarlegar. Hinrik felldi líka Wales (heimaland Túdorættarinnar) saman við England með [[lög um lög í Wales 1535-1542|lögum um lög í Wales]]. Í valdatíð dætra Hinriks, [[María 1. Englandsdrottning|Maríu 1.]] og [[Elísabet 1.|Elísabetar 1.]], urðu mikil trúarleg átök í landinu. Sú fyrrnefnda færði landið nær kaþólsku kirkjunni, meðan sú síðari sleit það aftur frá henni og kom á [[biskupakirkja|biskupakirkju]] með valdi. [[Elísabetartímabilið]] er oft nefnt sem dæmi um [[gullöld]] í enskri sögu. Á þeim tíma náði [[enska endurreisnin]] hátindi sínum og myndlist, ljóðlist, tónlist og bókmenntir blómstruðu.<ref>Lewis, ''English Literature in the Sixteenth Century'' (Oxford, 1954) p. 1</ref> Tímabilið er þekktast fyrir leikhúslíf og fræg leikskáld. Á þessum tíma var stjórn Englands vel skipulögð og áhrifarík vegna hinna miklu umbóta Túdorættarinnar.<ref>{{Cite web|title=Tudor Parliaments|url=https://spartacus-educational.com/TUDparliament.htm|access-date=4 April 2021|website=Spartacus Educational|language=en}}</ref> England átti í harðri samkeppni við [[spænska heimsveldið]] sem hófst þegar fyrsta enska nýlendan í Ameríku var stofnuð af [[Walter Raleigh]] í [[Virginía|Virginíu]] og nefnd [[Roanoke-nýlendan]]. Nýlendustofnunin mistókst og er síðan þekkt sem týnda nýlendan eftir að hún fannst yfirgefin þegar birgðaskip kom þangað.<ref>{{cite book |last=Ordahl |first=Karen |url=https://books.google.com/books?id=W8cr4Vgt9ekC&q=roanoke+colony |title=Roanak:the abandoned colony |publisher=Rowman & Littlefield publishers Inc |access-date=24 December 2010 |isbn=978-0-7425-5263-0 |date=25 February 2007}}</ref> Með stofnun [[Breska Austur-Indíafélagið|Breska Austur-Indíafélagsins]] hóf England líka samkeppni við [[hollenska heimsveldið]] og [[franska heimsveldið]] í [[Austur-Indíur|Austur-Indíum]]. Á Elísabetartímabilinu átti England í stríðsátökum við Spán sem sendi [[flotinn ósigrandi|flotann ósigrandi]] árið 1588 til að endurreisa kaþólska trú í Englandi. Lélegt skipulag og óhagstætt veður, auk árása enskra skipa undir stjórn [[Charles Howard, jarl af Nottingham|Charles Howard]], urðu til þess að innrásin mistókst. Spánn hugðist endurtaka leikinn 1596 og 1597 en í bæði skiptin hröktu óveður skipin af leið. === Samband við Skotland === Yfirstjórn Stóra-Bretlands breyttist varanlega árið 1603 þegar [[Jakob 6. Skotakonungur]] erfði ensku krúnuna. Þá gengu England og Skotland í [[konungssamband]] en voru áfram tvö ríki.<ref name="Britons">{{harvnb|Colley|1992|p=12}}.; {{cite web |title=Making the Act of Union |url=http://www.parliament.uk/actofunion/01_background.html |publisher=Parliament.uk |access-date=5 September 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080609075346/http://www.parliament.uk/actofunion/01_background.html |archive-date=9 June 2008}}</ref> Jakob tók að kalla sig „konung Stóra-Bretlands“ þótt enginn grundvöllur væri fyrir þeim titli í enskum lögum.<ref>{{cite web |url=http://ads.ahds.ac.uk/catalogue/adsdata/PSAS_2002/pdf/vol_089/89_055_066.pdf |title=The term "Great Britain" in the Middle Ages |last=Hay |first=Denys |publisher=ads.ahds.ac.uk |access-date=19 February 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090325061737/http://ads.ahds.ac.uk/catalogue/adsdata/PSAS_2002/pdf/vol_089/89_055_066.pdf |archive-date=25 March 2009 }}</ref> Jakob lét gefa út [[Jakobsbiblían|Jakobsbiblíuna]], sem einu lögmætu útgáfu [[Biblían|Biblíunnar]] á ensku árið 1611. [[File:Charles II of England.jpeg|thumb|upright|left|Konungsvaldið var endurreist í Englandi þegar Karl 2. tók við völdum.]] Í valdatíð sonar Jakobs, [[Karl 1. Englandskonungur|Karls 1.]], braust út [[enska borgarastyrjöldin|borgarastríð]] milli stuðningsmanna konungs annars vegar og [[langa þingið|langa þingsins]] hins vegar. Konungssinnar og þingsinnar voru þekktir sem „[[kavaler]]ar“ og „[[hnatthöfði|hnatthöfðar]]“. Þeir skiptust eftir landfræðilegum, pólitískum, trúarlegum og samfélagslegum átakalínum. Átök brutust líka út í öðrum ríkjum Bretlandseyja og urðu þekkt sem [[þríríkjastríðin]] þar sem þau áttu sér stað í konungsríkjunum þremur, Írlandi, Skotlandi og Englandi. Þingsinnar báru á endanum sigur úr býtum og Karl var tekinn af lífi. Leiðtogi þingliðsins, [[Oliver Cromwell]], varð lávarður ríkisins árið 1653 og [[enska samveldið]] tók við af konungsveldinu.<ref name="Ocromwell">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/143822/Oliver-Cromwell |title=Oliver Cromwell (English statesman) |year=2009 |website=[[Encyclopædia Britannica]] |publisher=britannica.com |access-date=8 August 2009}}</ref> Þegar Cromwell lést og sonur hans, [[Richard Cromwell]], sagði af sér sem lávarður, var [[Karl 2. Englandskonungur|Karl 2.]] boðaður aftur og krýndur konungur árið 1660. Það markar upphaf [[Stúartendurreisnin|Stúartendurreisnarinnar]] þar sem leikhúsin voru opnuð á ný og listirnar blómstruðu.<ref>Lyndsey Bakewell, "Changing scenes and flying machines: re-examination of spectacle and the spectacular in Restoration theatre, 1660–1714" (PhD. Diss. Loughborough University, 2016) [https://web.archive.org/web/20200212175057/https://pdfs.semanticscholar.org/5c52/dfd2b876951f2d9ca982a2aa2460f52c228f.pdf online].</ref> Eftir [[dýrlega byltingin|dýrlegu byltinguna]] 1688 var [[þingbundin konungsstjórn]] fest í lög með [[Réttindaskráin 1689|réttindaskrá]], þar sem konungi var gert að ríkja með þinginu. Aðeins þingið gat lagt fram ný lög og konungur mátti hvorki leysa upp þing, boða nýja skatta eða kveða menn í herinn án samþykkis þingsins.<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=mPoqfoiIp4sC&q=with+the+restoration+it+was+not+constitutionally+established+that+king+and+parliament+should+rule+together&pg=PA340 |title=World Civilization |first1=Philip J. |last1=Adler |first2=Randall L. |last2=Pouwels |page=340 |access-date=24 December 2010 |isbn=978-0-495-50262-3 |date=27 November 2007}}</ref> Frá þeim tíma hefur enginn konungur komið inn í [[neðri deild breska þingsins]] meðan á þingi stendur. Tákn þess er athöfn sem fer fram árlega þar sem dyrum þingsins er skellt framan í fulltrúa konungs.<ref>[http://news.bbc.co.uk/democracylive/hi/guides/newsid_81000/81909.stm "Democracy Live: Black Rod"]. BBC. Retrieved 6 August 2008; </ref> Vísindi tóku miklum framförum eftir stofnun [[Konunglega breska vísindafélagið|Konunglega breska vísindafélagsins]] árið 1660. Árið 1666 varð [[Lundúnabruninn mikli]] til þess að stór hluti miðborgar London eyðilagðist og var endurbyggður skömmu síðar.<ref>{{cite news |url=https://www.bbc.co.uk/history/british/civil_war_revolution/great_fire_02.shtml |work=BBC News |title=London's Burning: The Great Fire |access-date=25 September 2009}}</ref> Margar stórbyggingar voru hannaðar af arkitektinum [[Christopher Wren]]. Tveir flokkar komu fram á þinginu: [[Toríar]] og [[Viggar]]. Toríar studdu upphaflega hinn kaþólska [[Jakob 2. Englandskonungur|Jakob 2.]], en sumir þeirra gengu í lið með Viggum í dýrlegu byltingunni og buðu [[Vilhjálmur 2. Englandskonungur|Vilhjálmi af Óraníu]] krúnuna. Andstæðingar Vilhjálms voru kallaðir [[Jakobítar]] og þeir nutu einkum fylgis í norðurhluta landsins og Skotlandi. Undir stjórn [[Stúartætt]]ar þandist verslunarveldi Englendinga út um allan heim og hagsæld jókst. Stærsti kaupskipafloti Evrópu varð til í Bretlandi.<ref>{{Cite web|title=The History Press {{!}} The Stuarts|url=https://www.thehistorypress.co.uk/the-stuarts |access-date=11 April 2021|website=www.thehistorypress.co.uk|language=en}}</ref> Þing Englands og Skotlands samþykktu hvert í sínu lagi að sameina löndin tvö og stofna [[Konungsríki Stóra-Bretlands]] árið 1707.<ref name="unionwithscotland" /><ref name="Britons" /> Ýmsar stofnanir, löggjöf og kirkjuskipan, voru áfram aðskilin. === Nútíminn === [[File:CanalettoSomersetHouseTerrace.jpg|thumb|[[Thames-á]] á [[Georgstímabilið|Georgstímabilinu]] frá svölum á Somerset House í átt að Saint Paul's (um 1750).]] Eftir að Konungsríkið Stóra-Bretland var stofnað áttu [[Konunglega breska vísindafélagið]], [[skoska upplýsingin]] og [[enska upplýsingin]] þátt í nýjungum í visindum og verkfræði, meðan mikill vöxtur í [[þríhyrningsverslunin]]ni á Atlantshafi sem naut verndar [[konunglegi breski sjóherinn|konunglega breska sjóhersins]] skapaði undirstöður undir [[breska heimsveldið]]. Í Englandi hófst [[iðnbyltingin]] sem olli miklum efnahagslegum, samfélagslegum og menningarlegum breytingum á ensku samfélagi. Á þeim tíma iðnvæddist landbúnaðurinn, iðnaðarframleiðslan og námavinnsla, auk þess sem nýir innviðir fyrir vöruflutninga og fólksflutninga stóðu undir útþenslu og þróun iðnfyrirtækja.<ref>{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/history/british/victorians/workshop_of_the_world_01.shtml |title=The Workshop of the World |author=Hudson, Pat |publisher=BBC |access-date=10 December 2010}}</ref> Árið 1761 var [[Bridgewater-skurðurinn]] opnaður í Norðvestur-Englandi og markaði upphaf skurðatímabilsins í Bretlandi.<ref name="Briton20015">{{Harvnb|Office for National Statistics|2000|p=5}}; {{harvnb|McNeil|Nevell|2000|p=4}}.</ref> Árið 1825 hóf fyrsta varanlega farþegalestin starfsemi: [[Stockton- og Darlington-lestin]].<ref name="Briton20015"/> [[File:Turner, The Battle of Trafalgar (1822).jpg|thumb|[[Orrustan við Trafalgar]] var sjóorrusta milli breska sjóhersins og sameinaðs spænsks og fransks flota í Napóleonsstyrjöldunum.<ref>{{Cite web|date=28 July 2014|title=Department of History – Napoleonic Wars|url=http://www.westpoint.edu/history/SitePages/Napoleonic%20Wars.aspx|archive-url=https://web.archive.org/web/20140728203458/http://www.westpoint.edu/history/SitePages/Napoleonic%20Wars.aspx|url-status=dead|archive-date=28 July 2014|access-date=8. apríl 2021}}</ref>]] Vegna [[iðnbyltingin|iðnbyltingarinnar]] fluttust margir verkamenn frá sveitum Englands í ört vaxandi þéttbýliskjarna til að vinna í verksmiðjum, til dæmis í [[Birmingham]] og [[Manchester]], sem voru nefndar „verkstæði heimsins“ og „vöruhúsaborgin“.<ref>{{Harvnb|McNeil|Nevell|2000|p=9}}.; {{cite web |url=http://www.visitbirmingham.com/arts_and_culture/heritage/ |access-date=4 October 2009 |title=Heritage |publisher=visitbirmingham.com |author=Birmingham City Council |author-link=Birmingham City Council |archive-url=https://web.archive.org/web/20120426080011/http://www.visitbirmingham.com/arts_and_culture/heritage/ |archive-date=26 April 2012}}</ref> Manchester var fyrsta iðnaðarborg heimsins.<ref name="Industrial city">{{cite web|title=Manchester – the first industrial city|url=http://www.sciencemuseum.org.uk/on-line/energyhall/page84.asp|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120309184810/http://www.sciencemuseum.org.uk/on-line/energyhall/page84.asp|archive-date=9 March 2012|access-date=17 March 2012|publisher=Entry on Sciencemuseum website}}</ref> Þegar [[franska byltingin]] hófst hélst stöðugleiki í Englandi. [[William Pitt yngri]] var forsætisráðherra í valdatíð [[Georg 3. Bretakonungur|Georgs 3.]] Staðgengilsstjórn [[Georg 4.|Georgs 4.]] var þekkt fyrir framfarir í listum og arkitektúr.<ref>{{Cite web|title=Regency {{!}} British Architectural Dates and Styles {{!}} Property {{!}} UK {{!}} Mayfair Office|url=https://www.mayfairoffice.co.uk/members-home/British-Architectural-Styles/British-Architectural-Styles-Regency|access-date=8 April 2021|website=www.mayfairoffice.co.uk|archive-date=17 apríl 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210417084322/https://www.mayfairoffice.co.uk/members-home/British-Architectural-Styles/British-Architectural-Styles-Regency|url-status=dead}}</ref> Í [[Napóleonsstyrjaldirnar|Napóleonsstyrjöldunum]] hugðist Napóleon gera innrás í Bretland úr suðaustri, en það gerðist þó aldrei og [[Horatio Nelson]] vann sigur á her Napóleons á sjó, meðan [[Arthur Wellesley]] vann sigur á landi. Sigur Breta í [[orrustan við Trafalgar|orrustunni við Trafalgar]] staðfesti yfirburði breska sjóhersins.<ref>Bennet, Geoffrey (2004). ''The Battle of Trafalgar''. England: Pen & Sword Books Limited, CPI UK, South Yorkshire.</ref> Á [[Napóleonstímabilið|Napóleonstímabilinu]] varð til bresk sjálfsmynd og hugmynd um [[Bretar|Breta]] sem sameinaða þjóð Englendinga, Skota og Wales-búa.<ref name="Colley1">{{Harvnb|Colley|1992|p=1}}.</ref> [[File:Frith A Private View.jpg|thumb|[[Viktoríutímabilið]] er oft nefnt em dæmi um [[gullöld]]. Málverk eftir [[William Powell Frith]] sem á að sýna menningarmun.]] London varð stærsta og fjölmennasta þéttbýlissvæði heims á [[Viktoríutímabilið|Viktoríutímabilinu]] og verslun, her og floti breska heimsveldisins nutu mikillar virðingar.<ref>{{cite book |last=Haggard |first=Robert F. |url=https://books.google.com/books?id=53VUwDw_UYMC&q=prestige+of+the+british+empire+in+victorian+times&pg=PA13 |title=The persistence of Victorian liberalism:The Politics of Social Reform in Britain, 1870–1900 |page=13 |access-date=26 December 2010 |isbn=978-0-313-31305-9 |year=2001}}</ref> Á þessum tíma urðu miklar tækniframfarir sem leiddu til aukinnar velsældar.<ref name=":17">{{Cite web|last=Atterbury|first=Paul|date=17 February 2011|title=Victorian Technology|url=http://www.bbc.co.uk/history/british/victorians/victorian_technology_01.shtml|access-date=13 October 2020|website=BBC History}}</ref> Róttækar stjórnmálahreyfingar eins og [[Chartistar]] og [[súffragettur]] áttu þátt í að hraða lagalegum umbótum sem leiddu til almenns kosningaréttar.<ref>{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/history/british/abolition/abolition_women_article_01.shtml#five |title=Women: From Abolition to the Vote |author=Crawford, Elizabeth |publisher=BBC |access-date=10 December 2010}}</ref> [[Samuel Hynes]] lýsti [[Játvarðstímabilið|Játvarðstímabilinu]] sem þægilegum tíma þar sem konur gengu með [[myndahattur|myndahatta]] og kusu ekki, ríkt fólk skammaðist sín ekki fyrir að sýna ríkidæmi sitt, og [[Heimsveldi þar sem sólin sest aldrei|sólin settist aldrei á breska fánann]].<ref>{{Cite web|title=Manor House. Edwardian Life {{pipe}} PBS|url=https://www.pbs.org/manorhouse/edwardianlife/introduction.html|website=www.pbs.org}}</ref> Breytingar á valdajafnvægi í Austur- og Mið-Evrópu leiddu til [[fyrri heimsstyrjöldin|fyrri heimsstyrjaldar]] þar sem hundruð þúsunda enskra hermanna börðust fyrir Bretland sem hluti af [[Bandamenn (fyrri heimsstyrjöld)|Bandamönnum]] Tveimur áratugum síðar var Bretland enn hluti af [[Bandamenn (síðari heimsstyrjöld)|Bandamönnum]] í [[síðari heimsstyrjöld]]. Undir lok [[Þykjustustríðið|þykjustustríðsins]] varð [[Winston Churchill]] forsætisráðherra. Margar enskar borgir urðu fyrir miklu tjóni í [[Leifturstríðið|loftárásum Þjóðverja]]. Eftir stríðið hófst hröð [[afnýlenduvæðing]] [[breska heimsveldið|breska heimsveldisins]] og tækniþróun olli miklum breytingum á daglegu lífi fólks. Bílar urðu helsti samgöngumátinn og [[þotuhreyfill]]inn (önnur ensk uppfinning) leiddi til þess að flugferðir urðu hagkvæmari.<ref>{{cite news |url=https://www.independent.co.uk/news/people/obituaries-air-commodore-sir-frank-whittle-1309015.html |title=Obituaries: Air Commodore Sir Frank Whittle |author=Golley, John |date=10 August 1996 |access-date=2 December 2010 |newspaper=The Independent |location=London}}</ref> Búseta fólks í Englandi breyttist með tilkomu bifreiða og heilsugæslan [[National Health Service]] hóf að veita almenningi ókeypis heilbrigðisþjónustu árið 1948. Þessi þróun leiddi til breytinga á sveitarfélögum í Englandi um miðja 20. öld.<ref>{{Harvnb|Clark|Steed|Marshall|1973|p=1}}; {{Harvnb|Wilson|Game|2002|p=55}}.</ref> Frá og með 20. öld hafa miklir fólksflutningar orðið til Englands, aðallega frá öðrum hlutum [[Bretlandseyjar|Bretlandseyja]], en líka frá öðrum [[Breska samveldið|samveldislöndum]], sérstaklega [[Indlandsskagi|Indlandsskaga]].<ref>{{harvnb|Gallagher|2006|pp=10–11}}.</ref> Frá 8. áratug 20. aldar hefur störfum fækkað í iðnaði og fjölgað í [[þjónustugeirinn|þjónustugeiranum]].<ref name="Thatcher">{{harvnb|Reitan|2003|p=50}}.</ref> England varð hluti af [[Evrópska efnahagssvæðið|evrópska efnahagssvæðinu]] sem síðar varð [[Evrópusambandið]]. Frá lokum 20. aldar breyttist stjórn Bretlands þannig að aukin völd færðust til endurreistra þinga Skotlands, Wales og Norður-Írlands.<ref>{{cite journal |last=Keating |first=Michael |author-link=Michael Keating (political scientist) |date=1 January 1998 |title=Reforging the Union: Devolution and Constitutional Change in the United Kingdom |journal=Publius: The Journal of Federalism |volume=28 |issue=1 |page=217 |doi=10.1093/oxfordjournals.pubjof.a029948}}</ref> [[England og Wales]] er þó áfram til sem sérstakt lögsagnarumdæmi innan Bretlands.<ref name="BBC Wales">{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/wales/history/sites/themes/guide/ch11_part2_coming_of_the_tudor.shtml |title=The coming of the Tudors and the Act of Union |year=2009 |publisher=BBC News |website=[[BBC Wales]] |access-date=9 September 2009}}</ref> Aukin valddreifing hefur leitt til meiri áherslu á sérstaka enska sjálfsmynd.<ref>{{harvnb|Kenny|English|Hayton|2008|p=3}}; {{Harvnb|Ward|2004|p=180}}.</ref> Ekkert sérstakt þing eða stjórn Englands er til, og hugmyndum um slíka sérstjórn hefur verið hafnað í þjóðaratkvæðagreiðslum.<ref name="refreject"/> == Landfræði == England nær yfir tvo þriðju hluta [[Stóra-Bretland]]s með eyjum, eins og [[Wighteyja|Wighteyju]] og [[Scilly-eyjar|Scilly-eyjum]]. [[Skotland]] liggur að landinu í norðri og [[Wales]] í vestri. England er nær [[Meginland Evrópu|meginlandi Evrópu]] en aðrir hlutar Bretlands. [[Ermarsund]] greinir England að meginlandinu og er 52 [[kílómetri|km]] að breidd þar sem það er grennst.<ref name="Engchannel">{{cite web |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/187921/English-Channel |title=English Channel |year=2009 |website=[[Encyclopædia Britannica]] |publisher=britannica.com |access-date=15 August 2009}}</ref> [[Ermarsundsgöngin]] skammt frá [[Folkestone]] tengja England beint við [[Frakkland]]i.<ref>{{cite web |title=History |url=http://www.eurotunnel.com/ukcP3Main/ukcCorporate/ukcAboutUs/ukm/history.htm |publisher=EuroTunnel.com |access-date=5 September 2009 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081116055538/http://www.eurotunnel.com/ukcP3Main/ukcCorporate/ukcAboutUs/ukm/history.htm |archive-date=16 November 2008}}</ref> England á líka strönd að [[Norðursjór|Norðursjó]] og [[Atlantshaf]]i. Helstu hafnarborgir landsins, London, [[Liverpool]] og [[Newcastle upon Tyne]], liggja við árnar [[Thames]], [[Mersey]] og [[Tyne-á]]. Lengsta áin sem rennur um England er [[Severn]], 354 km að lengd.<ref>{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/england/sevenwonders/west/severn-river/ |publisher=BBC |title=The River Severn |access-date=5 December 2010}}</ref> Hún rennur út í [[Bristolsund]] og er þekkt fyrir [[Severn-röstin]]a, [[sjávarfallaröst]] sem getur myndað 2 metra brimöldur.<ref>{{cite web |url=http://www.environment-agency.gov.uk/homeandleisure/recreation/31439.aspx |title=Severn Bore and Trent Aegir |publisher=Environment Agency |access-date=5 December 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20101122125420/http://environment-agency.gov.uk/homeandleisure/recreation/31439.aspx |archive-date=22 November 2010}}</ref> Lengsta áin sem aðeins rennur um England er þó Thames sem er 346 km að lengd.<ref name="Thames">{{cite web |url=http://www.thisislondon.co.uk/standard-home/related-139-94056-articles-reviews/River+Thames-London+(England)/related.do |title=River Thames and London (England) |website=London Evening Standard |location=London |access-date=17 August 2009 }}{{dead link|date=October 2017|bot=medic}}</ref> [[File:Malvern Hills - England.jpg|left|thumb|[[Malvern-hæðir]] í ensku sýslunum [[Worcestershire]] og [[Herefordshire]] eru skilgreindar sem svæði einstakrar náttúrufegurðar.]] Í Englandi eru mörg vötn. Stærsta stöðuvatn landsins er [[Windermere]] í vatnasvæðinu [[Lake District]].<ref name="metoffice_nw">{{cite web |url=http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/nw/ |title=North West England & Isle of Man: climate |publisher=Met Office |access-date=5 December 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110605003213/http://www.metoffice.gov.uk/climate/uk/nw/ |archive-date=5 June 2011 }}</ref> Landslag í Englandi einkennist aðallega af lágum hæðardrögum, en í norðri er landið fjalllendara. Þar eru [[Pennínafjöll]], sem eru fjallgarður sem liggur frá austri til vesturs, [[Kúmbríufjöll]] í Lake District og [[Cheviot-hæðir]] við landamæri Englands og Skotlands. Hæsti tindur Englands er [[Scafell Pike]], 978 metrar á hæð.<ref name="metoffice_nw" /> [[Shropshire-hæðir]] liggja að landamærum Wales, og [[Dartmoor]] og [[Exmoor]] eru heiðarlönd í suðvestri. Í [[Austur-Anglía|Austur-Anglíu]] er flatt undirlendi notað sem beitiland. Þetta svæði er kallað [[Fens]]. [[Tees–Exe-línan]] er stundum notuð til að greina norður- og vesturhlutann, með eldra bergi og meira hálendi; frá suður- og austurhlutanum sem einkennist af meira flatlendi og setbergi.<ref>{{cite book|title=World Regional Geography|url=https://books.google.com/books?id=yAgGHnENHjoC&q=tees+exe+line+england+lowland+upland&pg=PA100|publisher=Joseph J. Hobbs|access-date=6 December 2017|isbn=978-0-495-38950-7|date=13 March 2008}}</ref> Elstu fjöll landsins eru [[Pennínafjöll]] sem eru stundum kölluð „hryggjarsúla landsins“ og eru frá lokum [[fornlífsöld|fornlífsaldar]] frá því fyrir um 300 milljón árum..<ref>{{cite web |url=http://www.summitpost.org/area/range/220026/pennines.html |title=Pennines |publisher=Smmit Post |access-date=8 September 2009}}</ref> Þau eru meðal annars mynduð úr [[sandsteinn|sandsteini]] og [[kalksteinn|kalksteini]] og þar er líka að finna [[kol]]alög. [[Karst]]landslag er að finna í [[Yorkshire]] og [[Derbyshire]]. Við fjöllin eru mýrlendi og frjósamir dalir þar sem árnar skera sig inn í þau. [[Yorkshire Dales]] og [[Peak District]] eru tveir þjóðgarðar í Pennínafjöllum. Í suðvestri eru heiðarlöndin Dartmoor og Exmoor sem liggja á granítklöpp og þar sem milt úthafsloftslag er ríkjandi. Bæði heiðarlöndin eru þjóðgarðar.<ref>{{cite web |url=http://www.nationalparks.gov.uk/aboutus |title=National Parks&nbsp;– About us |publisher=nationalparks.gov.uk |access-date=5 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101027162402/http://www.nationalparks.gov.uk/aboutus |archive-date=27 October 2010 |url-status=dead }}</ref> [[Ensku láglöndin]] eru í mið- og suðurhluta landsins og einkennast af grónum hæðardrögum, eins og [[Cotswold-hæðir|Cotswold-hæðum]], [[Chiltern-hæðir|Chiltern-hæðum]], [[North Downs]] og [[South Downs]]. Við ströndina eru hvítir kalksteinsklettar, eins og við [[Dover]]. Þar eru líka sléttur eins og [[Salisbury-sléttan]], [[Somerset-flatlendið]], [[Suðurstrandarsléttan]] og [[Fenin (Englandi)|Fenin]]. == Stjórnmál == [[File:Palace of Westminster, London - Feb 2007.jpg|thumb|right|[[Westminster-höll]] er samkomustaður [[breska þingið|breska þingsins]].]] England er hluti af Bretlandi, þar sem er [[þingbundið konungsvald]] með [[þingræði]]skerfi.<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/united-kingdom/ "United Kingdom"] CIA ''The World Factbook'']. Retrieved 13 April 2021</ref> England hefur ekki haft sína eigin ríkisstjórn síðan 1707 en með [[Sambandslögin 1707|sambandslögunum]] sameinuðust [[konungsríkið Skotland]] og [[konungsríkið England]] í [[konungsríkið Stóra-Bretland]].<ref name="unionwithscotland">{{cite web |title=The first Parliament of Great Britain |url=http://www.parliament.uk/actofunion/08_02_great.html |publisher=Parliament.uk |access-date=5 September 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080621165514/http://www.parliament.uk/actofunion/08_02_great.html |archive-date=21 June 2008}}</ref> Fyrir sambandið var landinu stjórnað af [[Listi yfir þjóðhöfðingja Englands|konungi]] og [[enska þingið|þinginu]]. Í dag fer [[breska þingið]] með stjórn Englands, en önnur lönd Bretlands hafa sínar eigin ríkisstjórnir og þing sem starfa í umboði þess.<ref name="Devolution">{{cite web |url=http://www.cabinetoffice.gov.uk/devolution.aspx |title=Devolution in the United Kingdom |date=26 March 2009 |author=Cabinet Office |author-link=Cabinet Office |publisher=cabinetoffice.gov.uk |access-date=16 August 2009}}</ref> Í [[fulltrúadeild breska þingsins]] sitja 532 fulltrúar einmenningskjördæma á Englandi, af 650 þingmönnum deildarinnar.<ref>{{cite web |title=Lists of MPs |url=http://www.parliament.uk/mps-lords-and-offices/mps/ |publisher=Parliament.uk |access-date=21 May 2009}}</ref> Eftir [[þingkosningar í Bretlandi 2019]] voru fulltrúar úr [[Íhaldsflokkurinn (Bretlandi)|Íhaldsflokknum]] 345, 179 úr [[Verkamannaflokkurinn (Bretlandi)|Verkamannaflokknum]], sjö úr [[Frjálslyndi flokkurinn (Bretlandi)|Frjálslynda flokknum]], einn úr [[Græningjaflokkur Englands og Wales|Græningjum]], og [[forseti fulltrúadeildar breska þingsins]], [[Lindsay Hoyle]]. Eftir að breska þingið fól þingum annarra landa Bretlands að fara með stjórn að hluta í Skotlandi, Wales og Norður-Írlandi, hefur verið rætt um að koma á líku fyrirkomulagi í Englandi. Upphaflega var rætt um að hvert [[héruð Englands|hérað]] fengi eigin þing, en þegar tillögunni var hafnað af [[Norðaustur-England]]i í þjóðaratkvæðagreiðslu árið 2004, var hætt við það.<ref name="refreject">{{cite news |last=Sherman |first=Jill |author2=Andrew Norfolk |date=5 November 2004 |title=Prescott's dream in tatters as North East rejects assembly |work=The Times |location=London |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article503255.ece |access-date=5 September 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100525121618/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article503255.ece |archive-date=25 May 2010}}</ref> Eitt vandamál er [[spurningin um Vestur-Lothian]] þar sem þingmenn úr Skotlandi og Wales geta kosið um löggjöf sem snertir eingöngu England, meðan enskir þingmenn geta ekki kosið um mál sem hin þingin fást við.<ref>{{cite news |title=West Lothian question |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/7702326.stm |work=BBC News |access-date=5 September 2009 |date=31 October 2008}}</ref> Þetta hefur verið sett í samhengi við það að England er eina land Bretlands þar sem ekki eru ókeypis lyfseðlar og skráningargjöld í háskóla<ref name="msnmoney">{{cite web |title=Are Scottish people better off? |url=http://money.uk.msn.com/consumer/article.aspx?cp-documentid=6543296 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080417222726/http://money.uk.msn.com/consumer/article.aspx?cp-documentid=6543296 |archive-date=17 April 2008 |publisher=MSN Money |access-date=5 September 2009}}</ref> og hefur leitt til vaxandi enskrar þjóðernishyggju.<ref>{{cite news |title=English nationalism "threat to UK" |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/596703.stm |work=BBC News |access-date=5 September 2009 |date=9 January 2000}}</ref> Sumir hafa því stungið upp á stofnun sérstaks ensks þings<ref>{{cite news |last=Davidson |first=Lorraine |date=3 June 2008 |title=Gordon Brown pressed on English parliament |work=The Times |location=London |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/article4061785.ece |access-date=5 September 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100529115803/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/article4061785.ece |archive-date=29 May 2010}}</ref> meðan aðrir hafa mælt með því að aðeins enskir þingmenn fái að kjósa um löggjöf sem eingöngu varðar England.<ref>{{cite news |title=English votes for English laws' plan by Tories |url=https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/english-votes-for-english-laws-plan-by-tories-857647.html |access-date=5 September 2009 |work=The Independent |location=London |first=Andrew |last=Grice |date=1 July 2008}}</ref> == Efnahagslíf == [[Mynd:City of London Skyline.jpg|thumb|350px|[[Lundúnaborg]] er miðstöð heimsefnahags.]] England er eitt af stærstu efnahagskerfum [[Evrópa|Evrópu]] og fimmta stærsta í heimi. Hagkerfi Englands notar [[engilsaxneskt haglíkan]]. Það er eitt af fjórum hagkerfum á Bretlandi, og 100 af 500 stærstum fyrirtækjum í Evrópu eru með höfuðstöðvar í [[London]]. Sem hluti Bretlands er England aðalmiðstöð fyrir efnahagsmál heimsins. England er eitt iðnvæddu landa í heimi. Aðaliðnaðasvæði eru efna- og lyfjaiðnaðir og tækniiðnaðir eins og [[geimverkfræði]], [[vopn]]aiðnaður og framleiðslu [[hugbúnaður|hugbúnaða]]. London flytur út aðallega iðnaðarvörur and flytja inn efni eins og jarðolía, te, ull, hrásykur, timbur, smjör, málmur og kjöt. Í fyrra flutti út England meira en 30.000 [[tonn]] nautakjöta eiga 75.000.000 [[breskt pund|breskra punda]]. [[Frakkland]], [[Ítalía]], [[Grikkland]], [[Holland]], [[Belgía]] og [[Spánn]] eru aðalinnflytjendur nautakjöta frá Englandi. Seðlabanki Bretlands sem setur vaxtaprósentur og kemur á peningamálastefnu er [[Englandsbanki]] í London. [[Kauphöllin í London]] er líka í borginni og er aðalkauphöllin í Bretlandi og er stærsta í Evrópu. London er alheimsleiðtogi í fjármáli, börgin er stærsta fjármálamiðstöð í Evrópu. Hefðbundnir framleiðslu- og þungaiðnaðir hafa hnignað undanfarið á Englandi eins og annars staðar á Bretlandi. Um leið hafa [[þjónustugrein]]ar orðið öllu meira mikilvægar. Til dæmis er [[ferðaþjónusta]] sjötti stærsti iðnaðurinn á Bretlandi og gaf hagkerfinu 76 milljónir breskra punda. Árið [[2002]] ræður hún 1.800.000 stöðugildi fólks eða 6,1% vinnandi íbúa. Aðalmiðstöð fyrir ferðamenn er London og börgin laðar að milljónum ferðamanna árlega. Embættislegi gjaldmiðill Bretlands er [[breskt pund]] (stundum ''sterlingspund'' eða ''GBP'', e. ''pound sterling''). == Íbúar == [[File:England counties population (crop).png|thumb|alt=Kort af Englandi þar sem sýslurnar eru litaðar með missterkum bláum lit.|Borgar- og sveitasýslur eftir mannfjölda.]] [[File:England and Wales population cartogram districts.svg|thumb|Íbúafjöldi Englands og Wales eftir stjórnsýslueiningum.]] England er langfjölmennasta land Bretlands, með yfir 56 milljón íbúa, sem eru 84% af heildarfjöldanum.<ref name="2011census"/>{{rp|12}}<ref>{{cite web |author=Office for National Statistics |author-link=Office for National Statistics |url=http://www.ons.gov.uk/ons/rel/pop-estimate/population-estimates-for-uk--england-and-wales--scotland-and-northern-ireland/mid-2011-and-mid-2012/index.html |title=Population estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland&nbsp;– current datasets |publisher=statistics.gov.uk |access-date=5 October 2013|date=8 August 2013 }}</ref> Ef England væri sérstakt ríki væri það 25. fjölmennasta ríki heims miðað við árið 2005.<ref>{{cite web |last=United Nations Department of Economic and Social Affairs |author-link=United Nations Department of Economic and Social Affairs |title=World Population Prospects: Analytical Report for the 2004 |url=https://www.un.org/esa/population/publications/WPP2004/WPP2004_Volume3.htm |publisher=United Nations |access-date=5 September 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090807035831/http://www.un.org/esa/population/publications/WPP2004/WPP2004_Volume3.htm |archive-date=7 August 2009 |url-status=dead }}</ref> [[Englendingar]] eru [[bresk þjóð]].<ref name="ethnicityengl">{{cite web |author=Office for National Statistics |author-link=Office for National Statistics |title=Ethnicity and National Identity in England and Wales 2011 |url=http://www.ons.gov.uk/ons/rel/census/2011-census/key-statistics-for-local-authorities-in-england-and-wales/rpt-ethnicity.html |publisher=Statistics.gov.uk |access-date=5 October 2013 |year=2011}}</ref> Sumar erfðarannsóknir benda til þess að 75-95% þeirra séu afkomendur landnema frá forsögulegum tíma sem fluttust þangað upprunalega frá [[Íberíuskagi|Íberíuskaga]], með um 5% framlagi [[Englar (þjóð)|Engla]] og [[Saxar|Saxa]], auk þó nokkurs framlags frá [[Norðurlönd]]unum.{{sfn|Oppenheimer|2006|p=378}}<ref>{{cite web |title=British and Irish, descendant of the Basques? |url=http://www.eitb24.com/new/en/B24_38277/life/GENETIC-STUDY-British-and-Irish-descendant-of-the-Basques/ |publisher=Eitb24.com |access-date=5 September 2009 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110516142837/http://www.eitb24.com/new/en/B24_38277/life/GENETIC-STUDY-British-and-Irish-descendant-of-the-Basques/ |archive-date=16 May 2011}}; {{cite news |title=What does being British mean? Ask the Spanish |url=https://www.telegraph.co.uk/scienceandtechnology/3348004/What-does-being-British-mean-Ask-the-Spanish.html |newspaper=The Daily Telegraph |location=London |access-date=5 September 2009 |first=Stephen |last=Oppenheimer |date=10 October 2006a |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090715070548/http://www.telegraph.co.uk/scienceandtechnology/3348004/What-does-being-British-mean-Ask-the-Spanish.html |archive-date=15 July 2009 }}</ref> Aðrar rannsóknir meta framlag germanskra þjóða sem allt að 50%.<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2007/03/06/science/06brits.html |title=A United Kingdom? Maybe |last=Wade |first=Nicholas |date=6 March 2007 |newspaper=The New York Times |access-date=8 August 2009}}; {{cite journal |title=Evidence for an apartheid-like social structure in early Anglo-Saxon England |pmc=1635457 |year=2006 |volume=273 |issue=1601 |pmid=17002951 |last1=Thomas |first1=M.G. |last2=Stumpf |first2=M.P. |last3=Härke |first3=H. |pages=2651–7 |doi=10.1098/rspb.2006.3627 |journal=Proceedings: Biological Sciences}}</ref> Ýmis menningarsamfélög hafa orðið áhrifamikil á Englandi í gegnum söguna: [[Forsögulegt Bretland|forsöguleg samfélög]], [[Bretar (söguleg þjóð)|Bretar]],<ref>{{cite web |title=Roman Britons after 410 |url=http://www.britarch.ac.uk/ba/ba68/feat1.shtml |publisher=Britarch.ac.uk |access-date=5 September 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090522193002/http://www.britarch.ac.uk/ba/ba68/feat1.shtml |archive-date=22 May 2009 |url-status=dead}}</ref> [[Rómaveldi]], [[Engilsaxar]],<ref>{{cite book |title=Anglo-Saxon Origins: The Reality of the Myth |url=https://books.google.com/books?id=D3GPUqysfoAC&q=Anglo-Saxon%20Origins%3A%20The%20Reality%20of%20the%20Myth&pg=PA3 |access-date=5 September 2009 |publisher=Malcolm Todd |isbn=978-1-871516-85-2 |last=Cameron |first=Keith |date=March 1994}}</ref> [[Víkingar]],<ref>{{cite news |title=Legacy of the Vikings |url=https://www.bbc.co.uk/history/trail/conquest/after_viking/legacy_vikings_01.shtml |work=BBC News |access-date=5 September 2009}}</ref> [[Gelar]] og [[Normannar]]. Samfélög brottfluttra Englendinga er víða að finna í fyrrum löndum breska heimsveldisins, sérstaklega í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]], [[Kanada]], [[Ástralía|Ástralíu]], [[Suður-Afríka|Suður-Afríku]] og [[Nýja-Sjáland]]i.<ref>{{cite news |title=Shifting Identities&nbsp;– statistical data on ethnic identities in the US |url=http://findarticles.com/p/articles/mi_m4021/is_/ai_80408799 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160112123723/http://findarticles.com/p/articles/mi_m4021/is_/ai_80408799 |url-status=dead |archive-date=12 January 2016 |publisher=Bnet |access-date=29 July 2009 |year=2001}}</ref> <ref>{{cite web |title=Ethnic origins, 2006 counts, for Canada, provinces and territories |url=http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 |publisher=Statistics Canada |access-date=29 July 2009 |date=2 April 2008 |archive-date=1 November 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091101151108/http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |title=Australian Population: Ethnic Origins |url=http://elecpress.monash.edu.au/pnp/free/pnpv7n4/v7n4_3price.pdf |author=Centre for Population and Urban Research, Monash University |access-date=29 July 2009 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110719124226/http://elecpress.monash.edu.au/pnp/free/pnpv7n4/v7n4_3price.pdf |archive-date=19 July 2011 }}</ref><ref>{{cite web |title=Inmigración británica en Chile |url=http://www.galeon.com/typepad/ |publisher=Galeon.com |access-date=29 July 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090822074242/http://www.galeon.com/typepad/ |archive-date=22 August 2009 |url-status=dead }}</ref> Frá lokum 20. aldar hafa margir Englendingar flust til Spánar.<ref>{{cite news |title=An Englishman's home is his casa as thousands go south |url=https://www.theguardian.com/world/2005/oct/09/spain.spain |newspaper=The Guardian |location=London |access-date=5 September 2009 |first=Jason |last=Burke |date=9 October 2005}}; {{cite news |url=https://www.theguardian.com/society/2007/nov/16/emigration |title=Record numbers leave the country for life abroad |first=Alan |last=Travis |author2=Sarah Knapton |date=16 November 2007 |newspaper=The Guardian |location=London |access-date=8 August 2009}}</ref> Þegar ''[[Dómsdagsbókin]]'' var samin árið 1086 var íbúafjöldi Englands tvær milljónir. Um 10% bjuggu þá í þéttbýli.<ref>{{cite web |author=University of Wisconsin |title=Medieval English society |url=http://history.wisc.edu/sommerville/123/123%2013%20Society.htm |access-date=14 August 2014 |archive-url= https://web.archive.org/web/20111025121640/http://history.wisc.edu/sommerville/123/123%2013%20Society.htm |archive-date=25 October 2011 |url-status=dead}}</ref> Árið 1801 var íbúafjöldinn 8,3 milljónir og árið 1901 var hann orðinn 30,5 milljónir.<ref>{{cite report |publisher=[[Office for National Statistics]] |title=Focus on People and Migration |url=http://ons.gov.uk/ons/rel/fertility-analysis/focus-on-people-and-migration/december-2005/index.html |date=7 December 2005 |chapter=Chapter 1 – The UK population: past, present and future |chapter-url=http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20160105160709/http://www.ons.gov.uk/ons/rel/fertility-analysis/focus-on-people-and-migration/december-2005/focus-on-people-and-migration---focus-on-people-and-migration---chapter-1.pdf |access-date=16 February 2017 |format=PDF}}</ref> Efnahagslegur vöxtur í [[Suðaustur-England]]i hefur gert það að áfangastað fyrir fólksflutninga annars staðar að í Bretlandi.<ref name="ethnicityengl"/> Þó nokkur fjöldi Íra hefur líka flust til Englands.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/1224611.stm |title=One in four Britons claim Irish roots |work=BBC News |access-date=26 November 2010 |date=16 March 2001}}</ref> Hlutfall íbúa af evrópskum uppruna er 87,5%. Þar á meðal eru íbúar af þýskum<ref name="migra"/> og pólskum uppruna.<ref name="ethnicityengl"/> Innflytjendur hafa flust til Englands lengra að síðan á 6. áratugnum. Um 6% íbúa Englands tilheyra fjölskyldum sem komu upprunalega frá [[Indlandsskagi|Indlandsskaga]] ([[Indland]]i, [[Pakistan]] og [[Bangladess]]).<ref name="ethnicityengl"/><ref name="migra">{{cite news |title=British Immigration Map Revealed |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/4218740.stm |work=BBC News |access-date=5 September 2009 |date=7 September 2005}}</ref> Um 0,7% íbúa eru af kínverskum uppruna.<ref name="ethnicityengl"/><ref name="migra"/> 2,9% íbúa eru þeldökkir af afrískum og karabískum uppruna, sérstaklega frá fyrrum breskum nýlendum þar.<ref name="ethnicityengl"/><ref name="migra"/> Árið 2007 tilheyrðu 22% skólabarna í Englandi minnihlutaþjóðarbrotum<ref name="Paton">{{cite news |url=https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1564365/One-fifth-of-children-from-ethnic-minorities.html |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1564365/One-fifth-of-children-from-ethnic-minorities.html |archive-date=10 January 2022 |url-access=subscription |url-status=live |title=One fifth of children from ethnic minorities |newspaper=The Daily Telegraph |location=London |first=Graeme |last=Paton |date=1 October 2007 |access-date=14 August 2014}}</ref> og árið 2011 var fjöldi þeirra 26,5%.<ref name="Shepherd">{{cite news |url=https://www.theguardian.com/education/2011/jun/22/quarter-state-school-pupils-from-ethnic-minority |title=Almost a quarter of state school pupils are from an ethnic minority |newspaper=The Guardian |location=London |first=Jessica |last=Shepherd |date=22 June 2011 |access-date=17 January 2014}}</ref> Um helmingur fólksfjölgunar milli 1991 og 2001 var vegna aðflutnings.<ref>{{cite news |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article379434.ece |title=Immigration rise increases segregation in British cities |last=Leppard |first=David |date=10 April 2005 |work=The Times |location=London |access-date=8 August 2009 |archive-date=11 febrúar 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080211185641/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article379434.ece |url-status=dead }}</ref> Deilur um þennan aðflutning eru áberandi í enskum stjórnmálum.<ref>{{cite web |title=Immigration debate hots up in England |url=http://www.dawn.com/news/821775/immigration-debate-hots-up-in-england |publisher=The Independent News Service |date=26 November 2008 |access-date=14 August 2014}}</ref> Í könnun innanríkisráðuneytisins árið 2009 sögðust 80% aðspurðra vilja takmarka aðflutning fólks.<ref>{{cite news |title=80% say cap immigration |url=http://www.express.co.uk/posts/view/115745/80-say-cap-immigration |newspaper=Daily Express |location=London |date=23 July 2009 |first=Gabriel |last=Milland |access-date=5 September 2009}}</ref> [[Hagstofa Bretlands]] áætlar að íbúum muni fjölga um 9 milljónir milli 2014 og 2039.<ref>{{cite report |title=National Population Projections: 2014-based Statistical Bulletin |url=https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/populationprojections/bulletins/nationalpopulationprojections/2015-10-29 |date=29 October 2015 |publisher=Office for National Statistics}}</ref> [[Kornbretar]] eru eina þjóðarbrotið sem er upprunnið á Englandi, sem er viðurkennt af ríkisstjórn Bretlands samkvæmt [[Rammasamkomulag um vernd þjóðarbrota|Rammasamkomulagi um vernd þjóðarbrota]] frá 2014.<ref name="ReferenceB">{{cite news |title=Cornish people formally declared a national minority along with Scots, Welsh and Irish |url=https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/cornish-people-formally-declared-a-national-minority-along-with-scots-welsh-and-irish-9278725.html |access-date=23 April 2014 |newspaper=The Independent |date=23 April 2014 |archive-date=24 April 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140424100108/http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/cornish-people-formally-declared-a-national-minority-along-with-scots-welsh-and-irish-9278725.html |url-status=dead }}</ref> === Tungumál === {{aðalgrein|Enska}} Enska varð til á Englandi og er aðaltungumál Englands í dag. Enska er vesturgermanskt [[indóevrópsk tungumál|indóevrópskt]] tungumál og er skylt [[Skoska|skosku]] og [[frísneska|frísnesku]]. Í sögu málsins er tímabilið fram til ársins [[1066]] nefnt [[fornenska]] en frá árinu 1066 til [[15. öld|15. aldar]] er talað um [[miðenska|miðensku]] og frá 15. öld um nútímaensku. Allt frá árinu 1066 hefur enska orðið fyrir miklum áhrifum frá latínu og frönsku, ekki síst orðaforðinn sem er nú að verulegu leyti af latneskum rótum líkt og í [[Rómönsk mál|rómönsku málunum]]. === Borgir === [[London]] er stærsta borg Bretlands og er líka [[höfuðborg]] landsins. Þær eru stærsta þéttbýli á landinu. [[Birmingham]] er önnur stærsta borgin. Aðrar stórar borgir eru [[Manchester]], [[Leeds]], [[Liverpool]], [[Newcastle]], [[Sheffield]], [[Bristol]], [[Coventry]], [[Bradford]], [[Leicester]] og [[Nottingham]]. Stærsta höfnin er [[Poole]] á suðströndinni. {|class="wikitable" |- !Röð !Þéttbýli !Fólksfjöldi<br />(manntal 2011) !Staðir !Stærri þéttbýlisstaðir |- !1 |[[Þéttbýli Stór-Lundúnasvæðisins]] |9.787.426 |67 |[[London]] |- !2 |[[Stór-Manchester]] |2.553.379 |57 |[[Manchester]], [[Salford]], [[Bolton]], [[Stockport]], [[Oldham]] |- !3 |[[Þéttbýli Vestur-Miðhéraðanna]] |2.440.986 |22 |[[Birmingham]], [[Wolverhampton]], [[Dudley]], [[Walsall]] |- !4 |[[Þéttbýli Vestur-Yorkshire]] |1.777.934 |26 |[[Leeds]], [[Bradford]], [[Huddersfield]], [[Wakefield]] |- !5 |[[Þéttbýlið Liverpool]] |864.122 |8 |[[Liverpool]], [[St Helens (Merseyside)|St Helens]], [[Bootle]], [[Huyton-with-Roby]] |- !6 |[[Þéttbýlið South-Hampshire]] |855.569 |16 |[[Southampton]], [[Portsmouth]] |- !7 |[[Tyneside]] |774.891 |25 |[[Newcastle upon Tyne]], [[North Shields]], [[South Shields]], [[Gateshead]], [[Jarrow]] |- !8 |[[Þéttbýlið Nottingham]] |729.977 |15 |[[Nottingham]], [[Beeston (Nottinghamshire)|Beeston]] og [[Stapleford (Nottinghamshire)|Stapleford]], [[Carlton, Nottinghamshire|Carlton]], [[Long Eaton]] |- !9 |[[Þéttbýlið Sheffield]] |685.368 |7 |[[Sheffield]], [[Rotherham]], [[Chapeltown (Suður-Yorkshire)|Chapeltown]], [[Mosborough]]/[[Highlane]] |- !10 |[[Þéttbýlið Bristol]] |617.280 |7 |[[Bristol]], [[Kingswood, South Gloucestershire|Kingswood]], [[Mangotsfield]], [[Stoke Gifford]] |} == Menning == {{aðalgrein|Ensk menning}} Ensk menning er breið og fjölbreytileg. Englendingar hafa spilað inn í þróun [[list]]a og [[vísindi|vísindanna]]. Margir mikilvægir vísindamenn og heimspekingar fæddust á Englandi eða hafa búið á Englandi, til dæmis [[Isaac Newton]], [[Francis Bacon (heimspekingur)|Francis Bacon]], [[Charles Darwin]], [[Ernest Rutherford]] (fæddur á [[Nýja-Sjáland]]i), [[John Locke]], [[John Stuart Mill]], [[Bertrand Russell]], [[Thomas Hobbes]] og hagfræðingar svo sem [[David Ricardo]] og [[John Maynard Keynes]]. [[Karl Marx]] skrifaði mest af ritverkum sínum í [[Manchester]]. === Matargerð === Mörg lönd telja að ensk matargerð sé gróf og einföld. Ensk matargerð umbreyttist á sjötta áratuginum undir áhrifum frá [[Indland]]i og [[Kína]] sem fylgdu innflytjendum. Dæmi af hefðbundnum enskum mat eru: [[Mynd:English Breakfast.jpg|thumb|180px|Enskur morgunverður]] {{dálkar |width= | col1 = * [[Eplabaka]] * [[Bjúgu og stappa]] * [[Bedfordshire clanger]] * [[Bubble and Squeak]] * [[Kornbresk kjötbaka]] * [[Bústaðarbaka]] * [[Devonshire rjómaté]] * [[Fiskur og franskar]] | col2width = | col2 = * [[Enskur morgunverður]] * [[Kjötsósa|Kjötsósur]] * [[Hlaupaáll]] * [[Lancashire grýta]] * [[Lincolnshire bjúga|Lincolnshire bjúgu]] * [[Kjötbaka|Kjötbökur]] * [[Baka og stappa]] * [[Ploughmans hádegisverður]] | col3 = * [[Svínabaka|Svínabökur]] * [[Scouse]] * [[Smalabaka]] * [[Spotted Dick]] * [[Nýrnabaka]] * [[Sunnudagssteik]]ur * [[Toad in the hole]] * [[Yorkshire pudding]] }} === Verkfræði === England er fæðingarstaður [[Iðnbyltingin|Iðnbyltingarinnar]] og margir uppfinningamenn bjuggu á Englandi á [[18. öld|18.]] og [[19. öld]]. Frægir verkfræðingar eru til dæmis [[Isambard Kingdom Brunel]], [[Charles Babbage]], [[Tim Berners-Lee]], [[John Dalton]], [[James Dyson]], [[Michael Faraday]], [[Robert Hooke]], [[Robert Stephenson]], [[Joseph Swan]] og [[Alan Turing]]. === Vísindi og heimspeki === [[Mynd:Charles Darwin aged 51.jpg|thumb|right|[[Charles Darwin]].]] Meðal mikilhæfra vísindamanna frá Englandi má nefna [[Isaac Newton]], [[Michael Faraday]], [[Robert Hooke]], [[Robert Boyle]], [[Joseph Priestley]], [[J. J. Thomson]], [[Charles Babbage]], [[Charles Darwin]], [[Stephen Hawking]], [[Christopher Wren]], [[Alan Turing]], [[Francis Crick]], [[Joseph Lister]], [[Tim Berners-Lee]], [[Andrew Wiles]] og [[Richard Dawkins]]. Enskir heimspekingar áttu ríkan þátt í að móta vestræna heimspeki. Þar má nefna [[William af Ockham]], [[Francis Bacon (heimspekingur)|Francis Bacon]], [[Thomas Hobbes]], [[John Locke]], [[Jeremy Bentham]], [[Thomas Paine]], [[John Stuart Mill]], [[Herbert Spencer]], [[Bertrand Russell]], [[G.E. Moore]], [[A.J. Ayer]], [[Gilbert Ryle]], [[J.L. Austin]], [[G.E.M. Anscombe]] og [[Bernard Williams]]. === Bókmenntir === [[Mynd:CHANDOS3.jpg|thumb|upright|right|Leikskáld [[William Shakespeare]].]] Saga enskra bókmennta er rótgróin. Margir [[rithöfundur|rithöfundar]] eru frá Englandi til dæmis leikskáldin [[William Shakespeare]], [[Christopher Marlowe]], [[Ben Jonson]] og [[John Webster]], til viðbótar rithöfundarnir [[Daniel Defoe]], [[Henry Fielding]], [[Jane Austen]], [[William Makepeace Thackeray]], [[Charlotte Brontë]], [[Emily Brontë]], [[J.R.R. Tolkien]], [[Charles Dickens]], [[Mary Shelley]], [[H. G. Wells]], [[George Eliot]], [[Rudyard Kipling]], [[D.H. Lawrence]], [[E.M. Forster]], [[Virginia Woolf]], [[George Orwell]] og [[Harold Pinter]]. [[J.K. Rowling]], [[Enid Blyton]] og [[Agatha Christie]] eru rithöfundar sem hafa orðið frægir á [[20. öld]]. === Tónlist === Tónskáld frá Englandi eru ekki eins fræg og rithöfundarnir þaðan. Flytjendur eins og [[Bítlarnir]], [[Led Zeppelin]], [[Pink Floyd]], [[Elton John]], [[Queen]] og [[The Rolling Stones]] eru meðal þeirra sem hafa selt mest af plötum í heiminum. England er einnig fæðingarstaður margra [[tónlistarstefna]] til dæmis [[harðrokk]]s, [[þungarokk]]s, [[Britpop]]s, [[glamrokk]]s, [[drum and bass]], [[framsækið rokk|framsækins rokks]], [[pönk]]s, [[gotneskt rokk|gotnesks rokks]] og [[triphop]]s. == Tilvísanir == {{Reflist}} == Heimildir == * {{Cite book |last=Colley |first=Linda |url=https://archive.org/details/britonsforgingna0000coll |title=Britons: Forging the Nation, 1701–1837 |publisher=Yale University Press |date=1992 |isbn=978-0-300-05737-9 |author-link=Linda Colley}} * {{Cite book |last=Crofton |first=Ian |title=The Kings and Queens of England |publisher=Quercus |date=2007 |isbn=978-1-84724-065-1}} * {{Cite book |last=Crouch |first=David |url=https://archive.org/details/isbn_9781852855956 |title=Normans: The History of a Dynasty |publisher=Hambledon Continuum |date=2006 |isbn=978-1-85285-595-6 |url-access=registration}} * {{Cite book |last=Crystal |first=David |url=https://archive.org/details/storiesofenglish00crys |title=The Stories of English |publisher=The Overlook Press |date=2004 |isbn=978-1-58567-601-9 |author-link=David Crystal}} * {{Cite book |last=Fowler |first=Kenneth |url=https://archive.org/details/ageofplantagenet0000fowl |title=The Age of Plantagenet and Valois: The Struggle for Supremacy, 1328–1498 |publisher=Putnam |date=1967 |isbn=978-0-236-30832-3 |url-access=registration}} * {{Cite book |last=Gallagher |first=Michael |title=The United Kingdom Today |publisher=Franklin Watts |date=2006 |isbn=978-0-7496-6488-6 |location=London}} * {{Cite book |last=Goldberg |first=Jeremy |title=The Black Death in England |publisher=Paul Watkins |date=1996 |isbn=978-1-871615-56-2 |editor-last=Mark Ormrod & P.G. Lindley |location=Stamford |chapter=Introduction |author-link=Jeremy Goldberg}} * {{Cite book |last=Kirby |first=D.P. |title=The earliest English kings |publisher=Routledge |date=2000 |isbn=978-0-415-24210-3}} * {{Cite book |last=Molyneaux |first=George |title=The Formation of the English Kingdom in the Tenth Century |url=https://archive.org/details/formationofengli0000moly |publisher=Oxford University Press |date=2015 |isbn=978-0-19-871791-1}} * {{Cite book |last=Rankov |first=Boris |title=The Praetorian Guard |url=https://archive.org/details/praetorianguard0000rank |publisher=Osprey Publishing |date=1994 |isbn=978-1-85532-361-2}} * {{Cite book |last=Reitan |first=Earl Aaron |title=The Thatcher Revolution |publisher=Rowman & Littlefield |date=2003 |isbn=978-0-7425-2203-9}} * {{Cite book |last=Oppenheimer |first=Stephen |url=https://archive.org/details/isbn_9780786718900 |title=Origins of the British |publisher=Carroll & Graf |date=2006 |isbn=978-0-7867-1890-0 |author-link=Stephen Oppenheimer}} * {{Cite book |last=Wright |first=Kevin J |url=https://archive.org/details/christiantravelp0000wrig |title=The Christian Travel Planner |publisher=Thomas Nelson Inc |date=2008 |isbn=978-1-4016-0374-8 |url-access=registration}} * {{Cite book |last=Ziegler |first=Philip |title=The Black Death |url=https://archive.org/details/blackdeath00unse |publisher=Sutton Publishing Ltd. |date=2003 |isbn=978-0-7509-3202-8 |edition=New |location=Sutton |author-link=Philip Ziegler}} == Tenglar == {{Wiktionary|England}} * [https://www.ons.gov.uk/ Office for National Statistics] - Hagstofa Bretlands. * [https://visitengland.com/ ''Visit England''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230305164945/https://www.visitengland.com/ |date=2023-03-05 }} — Vefur frá Ferðamálaráði Bretlands. * [https://www.gov.uk/ Opinber vefur ríkisstjórnar Bretlands]. * [https://bbc.co.uk/england/ Fréttir frá Englandi á vef BBC]. * [https://www.gov.uk/government/organisations/natural-england Natural England] — náttúrufræðistofnun Englands. * [https://www.english-heritage.org.uk/ English Heritage] — félag um enskan menningararf. * {{Vísindavefurinn|14634|Hversu gamalt er England og hvernig myndaðist það?}} {{Evrópa}} [[Flokkur:England| ]] gqmg61c7l1u9qjgztyixab1snlrxjge 0 5974 1920442 1920198 2025-06-15T15:35:28Z TKSnaevarr 53243 1920442 wikitext text/x-wiki {{Byggð | Nafn = Flórens | nafn_á_frummáli = Firenze | Mynd = Florence_2009_-_0946.jpg | Myndatexti = Útsýni yfir borgina árið 2009. | fáni = Flag of Florence.svg | skjaldarmerki = FlorenceCoA.svg | tegund_byggðar = Kommúna | teiknibóla_kort_texti = Staðsetning Flórens. | teiknibóla_kort = Ítalía | hnit = {{coord|43|46|17|N|11|15|15|E|region:IT-52_type:city(383,000)|display=inline,title}} | Land = [[Ítalía]] | Titill svæðis = Hérað | Svæði = [[Toskana]] | Titill svæðis2 = Sýsla | Svæði2 = [[Flórens (sýsla)|Flórens]] | hlutar = Baronta, Callai, Galluzzo, Cascine del Riccio, Croce di Via, La Lastra, Mantignano, Ugnano, Parigi, Piazza Calda, Pontignale, San Michele a Monteripaldi, Settignano | Flatarmál = 102,32 | Hæð yfir sjávarmáli = 50 | Ár mannfjölda = 2025 | Mannfjöldi = 362.353 | Þéttleiki byggðar = 3.500 | leiðtogi_titill1 = Borgarstjóri | leiðtogi_nafn1 = [[Sara Funaro]] ([[Lýðræðisflokkurinn (Ítalía)|PD]]) | Póstnúmer = 50121–50145 | Tímabelti = [[UTC+1]] ([[CET]]) | Vefsíða = {{URL|comune.firenze.it}} |}} '''Flórens''' ([[ítalska]]: ''Firenze''; hefur verið nefnd „Fagurborg“<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1993882 Skírnir 1836]</ref> á íslensku) er höfuðstaður [[Toskana]]héraðs á [[Ítalía|Ítalíu]], auk þess að vera höfuðstaður [[Flórens (sýsla)|samnefndrar sýslu]]. Íbúafjöldi borgarinnar var um 360 þúsund árið 2022.<ref>{{cite web |url=http://dati.istat.it/Index.aspx?QueryId=19101|title=Popolazione residente al 1° gennaio; Comune: Firenze |at=Select: Italia Centrale/Toscana/Firenze/Firenze |publisher=[[Istituto Nazionale di Statistica|ISTAT]]|website=Istat.it}}</ref> Á [[Endurreisnin|endurreisnartímanum]] var borgin [[borgríki]] og síðar höfuðborg [[stórhertogadæmið Toskana|stórhertogadæmisins Toskana]]. Hún er fræg sem heimaborg margra helstu frumkvöðla endurreisnarinnar á sviði vísinda, heimspeki og lista, eins og [[Leonardo da Vinci]], [[Galileo Galilei]], [[Michelangelo Buonarroti]] og [[Niccolò Machiavelli]]. Hún er því stundum kölluð „fæðingarstaður endurreisnarinnar“. Borgin reis til mikilla áhrifa á Ítalíuskaganum á þeim tíma og varð miðstöð fjármála og verslunar. Gjaldmiðill borgarinnar, [[flórína]]n, var lánagjaldmiðill um alla Evrópu.<ref>{{Cite web |title=Florence {{!}} History, Geography, & Culture |url=https://www.britannica.com/place/Florence |access-date=3 November 2021 |website=Encyclopedia Britannica |language=en}}</ref> Á þeim tíma komst [[Medici-ætt]] til valda í borginni, en byltingar og trúarlegt umrót settu svip á valdatíð þeirra.<ref>{{cite book |last=Brucker |first=Gene A. |title=Renaissance Florence |url=https://archive.org/details/renaissanceflore00bruc_0 |url-access=registration |year=1969 |publisher=Wiley |location=New York |isbn=978-0520046955 |page=[https://archive.org/details/renaissanceflore00bruc_0/page/23 23]}}</ref> Eftir [[sameining Ítalíu|sameiningu Ítalíu]] og stofnun konungsríkis 1865 var Flórens höfuðborg ríkisins um stutt skeið, þar til hersveitum þess tókst að leggja [[Róm]] undir sig árið 1871. [[Flórensmállýska]] varð undirstaða ítalsks ritmáls og staðlaðrar ítölsku um allt landið<ref>{{cite web |url=http://www.treccani.it/enciclopedia/storia-della-lingua_(Enciclopedia-dell'Italiano)/ |title=storia della lingua in 'Enciclopedia dell'Italiano' |publisher=Treccani.it |access-date=28 October 2017}}</ref> vegna rithöfunda á borð við [[Dante Alighieri]], [[Petrarca]] og [[Giovanni Boccaccio]]. Borgin liggur á hásléttu rétt sunnan við [[Appennínafjöll]]in, við [[Arnófljót]] í frjósömum dal þar sem áður var mýri. og atvinnulíf byggir fyrst og fremst á [[viðskipti|viðskiptum]], [[Framleiðsluiðnaður|framleiðsluiðnaði]] og [[Ferðaþjónusta|ferðaþjónustu]]. [[Fiorentina]] er helsta knattspyrnulið borgarinnar og heimavöllur þess er [[Campo di Marte]]. Í borginni er alþjóðaflugvöllur, [[Amerigo Vespucci-flugvöllur]] ([[IATA]]: FLR), almennt kallaður Peretola eftir hverfinu þar sem hann er staðsettur, en formlega kenndur við landkönnuðinn [[Amerigo Vespucci]]. Verndardýrlingur borgarinnar er [[Jóhannes skírari]] og er skírnarkirkja honum helguð fyrir framan dómkirkjuna, Santa Maria del Fiore, sem almennt er kölluð [[Duomo]]. Hátíð borgarinnar er því [[Jónsmessa]]n á miðju sumri og þá er efnt til veglegrar flugeldasýningar. == Saga == Staðurinn þar sem borgin reis síðar og hæðirnar þar í kring hafa verið byggðar mönnum í árþúsund. Elstu menjar um [[stauraþorp]] þar sem borgin stendur núna eru frá 9. öld f.Kr. eða þar um bil og tengjast [[Villanovamenningin|Villanovamenningunni]]. Fyrsti bærinn þróaðist sem nýlenda frá etrúsku borginni ''Visul'' sem síðar varð [[Fiesole]]. Ástæðan fyrir staðarvalinu var líklega sú að þarna var styst á milli bakka árinnar og því auðveldast að reisa brú. Íbúar gátu hagnýtt frjósamt votlendi og skóga allt í kring um árfarveginn. Aðalvegurinn milli Rómar og [[Etrúría|Etrúríu]], [[via Cassia]], var lagður í gegnum hana yfir brúna á Arnó, hugsanlega þar sem [[Ponte Vecchio]] stendur nú. === Rómverska nýlendan Florentia === [[Mynd:Museo_Firenze_com'era,_plastico_Florentia_4.JPG|thumb|right|Líkan af hringleikahúsinu og rómversku borginni á safninu [[Firenze com'era]].]] Þegar Etrúrarnir í Fiesole, sem höfðu lengi verið bandamenn [[Rómaveldi|Rómverja]], fengu rómverskan ríkisborgararétt á 1. öld f.Kr. (hugsanlega árið [[59 f.Kr.]]) fékk borgin nafnið ''Fæsule'', en nýlendan við ána varð hermannanýlenda fyrir rómverska uppgjafarhermenn og fékk nafnið ''Florentia''. Líklegt þykir að nafnið hafi átt að boða gott og sé dregið af sögninni ''florere'' „að blómstra“.<ref>{{Cita web|url=http://www.lanazione.it/firenze/nome-firenze-crusca-1.2076216|titolo=Perché Firenze si chiama così: la Crusca risponde - La Nazione|cognome=MonrifNet|sito=Firenze - La Nazione - Quotidiano di Firenze con le ultime notizie della Toscana e dell’Umbria|accesso=16 maggio 2016|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20160525015629/http://www.lanazione.it/firenze/nome-firenze-crusca-1.2076216|urlmorto=no|dataarchivio=2016-05-25}}</ref> Um leið varð bærinn sjálfstæður og ótengdur Fiesole.<ref>{{Cita libro|autore1=Gianfranco Caniggia|autore2=Sylvain Malfroy|titolo=A Morphological Approach to Cities and Their Regions|data=2021|editore=Triest Verlag|città=Zurigo}}</ref>. Hefðbundið stofnár borgarinnar er 59 f.Kr. í valdatíð [[Júlíus Caesar|Júlíusar Caesars]], en líklegra þykir að hún hafi verið stofnuð í valdatíð [[Oktavíanus]]ar nokkru seinna.<ref>De Marinis, G. Becattini M., ''Firenze ritrovata'', in "Archeologia viva", XIII, n.s. 48, nov.-dic.1994, pp. 42-57</ref><ref>F.Castagnoli, ''La centuriazione di Florentia'', in «Universo», XXVIII, 1948.</ref> Borgin var skipulögð, líkt og aðrar rómverskar borgir, sem reglulegur ferhyrningur þar sem göturnar lágu í norður-suður og austur-vestur. Miðbærinn ber enn merki þeirrar reglulegu götumyndar sem einkenndi borgina. Í miðjunni (þar sem [[Piazza della Repubblica]] stendur nú) var rómverskt torg með hof og stjórnarbyggingar allt í kring. Fyrstu borgarmúrarnir með varðturnum hafa verið reistir þegar á 1. öld f.Kr. og austan við borgina var reist meðalstórt [[hringleikahús]] sem tók 20.000 manns í sæti. Þegar á 2. öld e.Kr. var borgin orðin stærri og mikilvægari en Fiesole. [[Díókletíanus]] keisari gerði hana að höfuðborg (þar sem landstjórinn bar titilinn ''corrector Italiae'') suðurhluta Etrúríu og [[Úmbría|Úmbríu]] ([[Tuscia et Umbria]]) árið 285, og tók hana fram yfir miklu eldri borgir á borð við [[Arezzo]], Fiesole og [[Perugia]]. Landinu í kringum bæinn var skipt upp í stóra reiti sem voru afmarkaðir með skurðum og vegum, og votlendið vestan við borgina þannig þurrkað upp.<ref>F.Castagnoli, ''La centuriazione di Florentia'', in «Universo», XXVIII, 1948, pp. 361-368.</ref> Fyrsti kristni píslarvottur borgarinnar var [[heilagur Miniatus]] sem var pyntaður til bana í hringleikahúsinu á 3. öld. Sagnir segja frá biskupnum [[Felice (biskup)|Felice]] á 4. öld, en fyrsti kristni biskupinn sem heimildir eru um er [[heilagur Zanobi]]. [[Heilagur Ambrósíus]] gisti í borginni í eitt ár undir lok 4. aldar. Stríðsátök milli [[Austurgotar|Austurgota]], [[Austrómverska ríkið|Austrómverska ríkisins]] og [[Langbarðar|Langbarða]] ollu hnignun borgarinnar og um tíma var fólksfjöldinn innan við 1000 manns.<ref>{{cite book |page=4 |author-link=Christopher Hibbert |last=Hibbert |first=Christopher |title=Florence: The Biography of a City |publisher=Penguin Books |date=1994 |isbn=0-14-016644-0}}</ref> Í valdatíð Langbarða og [[Karlungar|Karlunga]] hóf borgin aftur að vaxa. === Borgríkið === [[Mynd:Sanminiato.jpg|thumb|right|Bygging kirkjunnar San Miniato al Monte var tákn um aukinn styrk borgarinnar eftir árið 1000.]] Á [[Miðaldir|miðöldum]] var borgin um skeið hluti af veldi [[Býsantíum]], en Grikkir rændu borgina í [[Gotastríðin|Gotastríðunum]] um miðja 6. öld. [[Narses]] náði þar völdum um skeið. Árið 572 lagði [[Klefi Langbarðakonungur]] héraðið undir sig og stofnaði hertogadæmið Tuscia með höfuðborg í [[Lucca]]. Hertogadæmið var hluti af [[konungsríki Langbarða]] (''Langobardia Major'') á Norður-Ítalíu. Þegar [[Karlamagnús]] vann sigur á Langbörðum var hertogadæminu breytt í [[Tuscia-mörk]] ári 774, en fyrsti [[markgreifinn]] af Toskana var ekki skipaður fyrr en 846 þegar [[Aðalbert 1. af Toskana]] fékk þann titil. Áður höfðu greifarnir af Lucca farið með völd yfir héraðinu. Karlamagnús heimsótti borgina tvisvar, [[781]] og [[786]]. Árið 825 var stofnaður í Flórens skóli í lögfræði, mælskulist og frjálsum listum.<ref>{{Cita web|url=http://rm.univr.it/didattica/fonti/frova/sez1/par7.htm|titolo=RM Fonti - Istruzione e educazione nel Medioevo - I, 7|sito=rm.univr.it|accesso=2021-05-18|dataarchivio=12 maggio 2021|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20210512223918/http://rm.univr.it/didattica/fonti/frova/sez1/par7.htm|urlmorto=sì|title=Geymd eintak|access-date=2023-04-11|archive-date=2021-05-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20210512223918/http://rm.univr.it/didattica/fonti/frova/sez1/par7.htm|url-status=dead}}</ref> Á 9. öld reru [[víkingar]] undir forystu [[Björn járnsíða|Björns járnsíðu]] upp fljótið Arnó og réðust á og rændu Fiesole. Flórens var á þeim tíma vart meira en smábær. Þar risu þó margar kirkjur á 10. öld og fyrsta Benediktínaklaustrið, [[Badia Fiorentina]], var stofnað 978 af [[Willa af Toskana|Willu af Toskana]]. Árið 1013 hófst vinna við að reisa kirkjuna [[San Miniato al Monte]]. Árið 1055 mættust [[Viktor 2. páfi]] og [[Hinrik 3. keisari]] í Flórens þar sem keisarinn lét handtaka markgreifynjuna [[Beatrix af Lothringen]] og dóttur hennar, [[Matthildur af Toskana|Matthildi]], vegna þess að Beatrix hafði gifst [[Guðfreður skeggjaði|Guðfreði skeggjaða]] sem áður hafði gert uppreisn gegn keisaranum. Þær sneru aftur til Flórens í fylgd páfa eftir að keisarinn lést 1056 og Matthildur var viðurkennd eini réttmæti erfingi markgreifadæmisins sem þá var eitt stærsta lénið í Suður-Evrópu. Morð á eiginmanni hennar (sem hún var sökuð um að hafa komið í kring) og lát móður hennar 1076 tryggðu henni mikil völd. Hún reyndi að miðla málum í [[skrýðingardeilan|skrýðingardeilunni]] milli [[Gregoríus 7.|Gregoríusar 7.]] og [[Hinrik 4. keisari|Hinriks 4.]] en keisarinn sakaði þá páfa um ósæmilegt samneyti við hana og páfi brást við með því að bannfæra keisarann. Matthildur lést 1115 og eftirmaður hennar, [[Rabodo]], var drepinn í átökum við Flórens. Eftir lát [[Hinrik 5. keisari|Hinriks 5. keisara]] 1125 veiktist vald keisaranna og borgin kom sér upp konsúlsstjórn að rómverskri fyrirmynd, sem markar upphafið að [[lýðveldið Flórens|stofnun lýðveldis]], en markgreifadæmið var lagt niður nokkrum árum síðar. Á síðmiðöldum var Flórens, líkt og aðrar borgir Ítalíu, svið átaka milli [[Gvelfar|Gvelfa]] og [[Gíbellínar|Gíbellína]]. Í Flórens varð málstaður Gvelfa ofaná. Þeir voru „borgaralegri“ og studdu kirkjuna gegn keisaranum, en átök milli borgara og aðalsins áttu eftir að verða leiðarhnoða í stjórnmálasögu borgarinnar. === Lýðveldistíminn og Endurreisnin === [[Mynd:FlorenceSkyline.jpg|thumb|right|Horft yfir gamla miðbæinn frá ''Uffizi''-safninu. Hægra megin sést í ''Il Duomo'' en vinstra megin er kirkjan ''Orsanmichele''. Í miðjunni sést í hvolfþakið á grafhvelfingu Mediciættarinnar við ''San Lorenzo'']] Árið 1252 kom borgin sér upp eigin gjaldmiðli, [[Flórína|flórínunni]], og skaust brátt upp fyrir helstu keppinauta sína, borgirnar [[Písa]] og [[Siena]]. Á [[14. öldin|14. öld]] var borgin orðin blómleg iðnaðarborg þar sem [[Gildi (samtök)|gildi]] hinna ýmsu iðngreina kepptust um völd og áhrif. Stuttu eftir aldamótin 1300 var holræsum borgarinnar lokað og búið til kerfi þar sem áveita skolaði úrgangi um holræsin út í ána. Á svipuðum tíma, eða 1321, var komið á fót ''Studium Generale'', eða [[Háskólinn í Flórens|háskóla]] þar sem [[Giovanni Boccaccio]] kenndi, meðal annarra. Þetta sama ár lést einn þekktasti sonur borgarinnar, [[Dante Alighieri]], í útlegð í [[Ravenna]]. Árið 1296 var hafist handa við að reisa stóra dómkirkju í takt við aukinn styrk borgarinnar. Hana hannaði [[Arnolfo di Cambio]] og átti hún að verða stærsta dómkirkja heims. Bygging hennar gekk hægt og [[kirkjuskip]]ið var ekki tilbúið fyrr en árið 1418. Þá var haldin samkeppni um hönnun [[hvolfþak]]sins þar sem [[Filippo Brunelleschi]] fór með sigur úr býtum. Bygging hvolfþaksins, sem er stærsta hvolfþak heims ef miðað er við byggingu án stoðkerfis eins og [[járnabinding]]ar, tók átján ár, en kirkjan var vígð 25. mars 1436. [[Svarti-dauði|Svartidauði]] gekk yfir borgina árið 1348 og af áætluðum 80.000 manna íbúafjölda er ætlað að um 25.000 hafi lifað pláguna af. Brátt hófu sterkar fjölskyldur eins og [[Albizi]]ættin, [[Strozzi]]ættin og [[Medici]]ættin að takast á um völdin innan borgarráðsins. Í þessari valdabaráttu beittu þær neti áhangenda og mútum, og mikil áhersla á ytri merki auðs og valds skapaði frjóan jarðveg fyrir listamenn. Mediciættin, sem hafði hagnast af [[fjármálastarfsemi]], náði yfirhöndinni þegar [[Kosímó eldri|Kósímó eldri]] varð leiðtogi [[lýðveldi]]sins árið 1434. Þegar sonarsonur Kósímós, [[Lorenzo il magnifico|Lorenzo]] „hinn mikilfenglegi“, varð leiðtogi borgarinnar, var Flórens í raun orðin að nokkurs konar ættarveldi. Lorenzo varð einn helsti verndari listamanna á borð við Leonardo da Vinci, Michelangelo og [[Sandro Botticelli]]. Ásakanir um spillingu og ólifnað leiddu til byltingar árið 1494 undir stjórn [[Dóminíkanareglan|svartmunksins]] [[Girolamo Savonarola]]. Á þeim tíma hóf Machiavelli feril sinn sem opinber starfsmaður í þjónustu hins endurreista lýðveldis. === Hertogadæmið === [[Mynd:Firenze-piazza signoria statue07.jpg|thumb|right|Stytta [[Giambologna]] af [[Kosímó I|Kósímó I.]] erkihertoga. ]] Mediciættin komst brátt aftur til valda og Savonarola var brenndur á báli á torginu fyrir framan stjórnarhöllina ''[[Palazzo Vecchio]]'' árið 1498. Margir fyrrum áhangendur fjölskyldunnar, eins og Michelangelo, voru þó óánægðir með endurkomu hennar og litu orðið á Medicimenn sem einræðisherra. Mediciættin var aftur rekin frá völdum árið 1527 og lýðveldið endurreist. Með stuðningi [[Frakkakeisari|keisarans]] og [[Páfi|páfa]] náði hún þó völdum enn á ný. Frá 1537 voru Medicimenn [[Hertogi|hertogar]] af Flórens og frá 1569 stórhertogar í [[Toskana]], og var það hérað erfðaveldi þeirra næstu tvær aldirnar, eða þar til ættin dó út. Fyrsti stórhertoginn, [[Kosímó I|Kósímó I.]] lét reisa hina miklu skrifstofubyggingu ''[[Uffizi]]'' (skrifstofurnar), eftir teikningum arkitektsins [[Giorgio Vasari]]. Vasari byggði einnig langan gang sem tengdi ''Palazzo Vecchio'' og ''Uffizi'' yfir brúna ''[[Ponte Vecchio]]'' við ''[[Palazzo Pitti]]'' (sem var bústaður hertogans eftir að eiginkona hans [[Eleónóra af Tóledó]] keypti hana). Þannig gat Kósímó ferðast á milli án þess að þurfa að fara út á götu. Gangurinn hýsir stórt safn sjálfsmynda eftir ýmsa listamenn, að stofni til frá [[17. öldin|17. öld]]. Síðasti meðlimur ættarinnar, [[Anna María Lovísa af Medici]], arfleiddi borgina að listaverkasafni fjölskyldunnar til þess að það myndi laða að ferðamenn. === Yfirráð Austurríkis og sameining Ítalíu === Árið 1737 gekk hertogadæmið í arf til [[Austurríki|austurríska konungdæmisins]] og var hluti þess þar til [[sameining Ítalíu]] átti sér stað um miðja [[19. öldin|19. öld]]. Toskana varð árið 1861 hluti af ítalska konungdæminu og árið 1865 tók Flórens við af [[Tórínó]] sem höfuðborg ríkisins þar til [[Róm]] tók við því hlutverki fimm árum síðar. Á [[18. öldin|18.]] og [[19. öldin|19. öld]] varð borgin vinsæll viðkomustaður ferðamanna og fastur liður í ''[[Grand Tour]]'' [[Bretland|breskra]] og [[Frakkland|franskra]] aðalsmanna á slóðir klassískrar menningar. Listalíf blómstraði á kaffihúsum borgarinnar undir lok 19. aldar og í byrjun tuttugustu aldar varð ''[[fútúrismi]]nn'' leiðandi stefna í myndlist og skáldskap, en hann gagnrýndi einkum borgirnar Flórens og [[Feneyjar]] sem „borgir fortíðarhyggjunnar“. === Fasisminn og heimsstyrjöldin síðari === [[Benito Mussolini]] komst til valda á Ítalíu árið 1922 og meðal þess sem einkenndi valdatíð hans í fyrstu var umfangsmikil endurnýjun borga eins og Flórens. Á þessum tíma var lestarstöð borgarinnar, ''Stazione Santa Maria Novella,'' meðal annars reist. Í [[Heimsstyrjöldin síðari|stríðinu]] varð borgin fyrir loftárásum bandamanna og Þjóðverja sem eyðilögðu meðal annars allar brýr borgarinnar nema ''Ponte Vecchio'', en hlífðu þó öðrum helstu byggingum. Borgin var hersetin af [[Þýskaland|Þjóðverjum]] 1943 til 1944 og barist var hús úr húsi. === Flóðið 1966 === Þann 4. nóvember árið 1966 flæddi Arnófljót yfir bakka sína eftir tveggja daga stórrigningar og færði borgina í kaf. Fjöldi ómetanlegra listaverka grófust undir braki og leðju en stór hópur sjálfboðaliða auk ítalska hersins vann mikið starf við björgun þeirra. Þessi atburður varð meðal annars til þess að borgin hefur síðan verið miðstöð rannsókna og náms í [[Forvarsla|forvörslu]] listaverka. == Borgarhverfin == Á [[14. öldin|14. öld]] var borginni skipti í fjögur hverfi sem heita eftir höfuðkirkjum hvers borgarhluta: ''Santa Maria Novella'', ''San Giovanni'', ''Santa Croce'' og ''Santo Spirito''. Með vexti borgarinnar hafa þessi hverfi þanist út, svo nú væri réttara að tala um þau sem borgarhluta. Borgin skiptist nú augljóslega í miklu fleiri hverfi og í daglegu tali er venja að tala um gömlu rómversku miðborgina (''Centro Storico'') sem sérstakt hverfi. Borgarmúrar Endurreisnartímans eru nú að mestu horfnir og í stað þeirra komin hraðbraut umhverfis miðborgina. Flest borgarhliðin eru þó enn uppistandandi og einnig hluti múranna, á Oltrarno. Borgin hefur vaxið langt út fyrir hina reglulegu hringmynduðu endurreisnarborg og fyllir nú upp í dalverpin til norðvesturs og suðausturs. === Centro Storico === [[Mynd:Firenze.Loggia.Perseus03.JPG|thumb|right|Aðaldyr ''Palazzo Vecchio'' með ''Perseif'' í forgrunni og ''Davíð'' í bakgrunni.]] Gamli rómverski miðbærinn sést greinilega á borgarkortum þar sem hann kemur fram sem reglulegur ferhyrningur með allar götur beinar og eftir höfuðáttum. Eina sveigða gatan (''via Torta'') markar útlínur hringleikahússins, en að öðru leyti eru þar engar menjar um rómverskan uppruna. Á þessum litla bletti standa meðal annars ''Il Duomo'' (ásamt [[Skírnarkirkja|skírnarkirkjunni]] ''[[Battistero di San Giovanni]]'' og klukkuturninum), ''Palazzo Vecchio'' og kirkjurnar ''Orsanmichele'' og ''La Badia''. Á torginu framan við ''Palazzo Vecchio'' (''Piazza della Signoria'') getur m.a. að líta hinar frægu styttur ''Davíð'' eftir Michelangelo, ''Júdit og Hólófernes'' eftir [[Donatello]] og ''Perseif'' eftir [[Benvenuto Cellini]]. Venjan er að telja árbakkann til ríkislistasafnsins ''Gli Uffizi'' og ''Ponte Vecchio'' til miðbæjarins. Gríðarlegur fjöldi ferðamanna fer um þennan borgarhluta, eða um hálf milljón á viku á háannatíma. === Santa Croce === [[Mynd:SCroce00.jpg|thumb|right|Mynd af ''Santa Croce'' sem sýnir framhlið kirkjunnar og torgið. Klaustrið er sambyggt við kirkjuna hægra megin.]] Santa Croce er einn fjögurra hefðbundinna borgarhluta Flórens og inniheldur hverfin ''Gavinana'', ''Viale Europa'' og ''Galluzzo,'' auk hluta ''Oltrarno'' og ''Santa Croce''. [[Santa Croce (Flórens)|Kirkjan]] er [[Fransiskanar|fransiskanakirkja]] og enn í fullri notkun. Í kirkjunni er mikið af listaverkum eftir [[Giotto]], [[Cimabue]], [[Luca della Robbia]] og Donatello, meðal annarra. Kirkjan og klaustrið skemmdust mikið í flóðinu 1966. Nálægt kirkjunni er gamla fangelsið ''[[Il Bargello]]'' sem nú hýsir listaverkasafn borgarinnar. Aðrir athyglisverðir staðir í hverfinu eru t.d. ''Piazzale Michelangelo'' og kirkjan ''San Miniato'' „hinum megin“ við ána, auk vísindasögusafnsins þar sem hægt er að sjá mælitæki Galileos. === Santo Spirito === Santo Spirito liggur allt saman „hinum megin“ við ána og nær, auk ''Santo Spirito'', yfir ''Isolotto'', ''Legnaia'', ''Soffiano'' og ''Ugniano''. Þar er meðal annars, í Brancacci-kapellunni í kirkjunni ''Santa Maria del Carmine,'' hægt að skoða fræga myndröð [[Masaccio]]s, sem margir telja upphafsmann þeirra vatnaskila sem urðu í málaralist á Endurreisnartímanum. Á þessu svæði getur að líta heillegasta hluta gömlu borgarmúranna og virkið ''Belvedere''. === Santa Maria Novella === Santa Maria Novella nær einnig yfir hverfin ''Statuto'', ''Rifredi'', ''Careggi'', ''Peretola'', ''Novoli'' og ''Brozzi''. [[Santa Maria Novella|Kirkjan]] er gömul [[Dóminíkanar|dóminíkanakirkja]] og stendur við skeiðvöll borgarinnar, sem ekki er lengur í notkun. Rétt hjá kirkjunni er samnefnd lestarstöð. Nálægt lestarstöðinni er kirkjan [[San Lorenzo]] með sambyggðu grafhýsi Medicifjölskyldunnar og samnefndum markaði. Aðeins lengra frá, við ''via Cavour'', stendur [[Palazzo Medici-Riccardi|Medicihöllin]]. Allmiklu utar, en þó í sama borgarhluta, er svo flugvöllurinn ''Peretola'' eða Vespucci-flugvöllur. === San Giovanni === San Giovanni inniheldur einnig hverfin ''Campo di Marte'', ''Le Cure'', ''Coverciano'' og ''Bellariva''. Í hverfinu eru kirkjurnar ''San Marco,'' með [[Freska|freskum]] eftir [[Fra Angelico]] og ''Santissima Annunziata'', og gamla munaðarleysingjahælið ''Spedale degli Innocenti'' með skreytingum eftir [[Luca della Robbia]]. Við sama torg og munaðarleysingjahælið stendur [[Akademían í Flórens|Akademían]] þar sem frumgerð ''Davíðs'' eftir Michelangelo stendur. Í ''Campo di Marte'' er íþróttavöllur borgarinnar og heimavöllur fótboltaliðsins ''Fiorentina''. Þar er einnig önnur aðallestarstöð borgarinnar. == Hátíðir == * ''Scoppio del carro'' (vagninn sprengdur) á sér stað á [[Páskadagur|páskadag]]. Þá draga sex hvít akneyti (af [[chianina]]kyni) að morgni dags vagn skreyttan blómakrönsum um fjögur hverfi gömlu borgarinnar þar til hann staðnæmist fyrir framan dyr ''Il Duomo''. Þar eru nautin leyst frá og vír festur milli vagnsins og háaltarisins inni í kirkjunni. Við lok messunnar er kveikt á flugeldi í líki dúfu við altarið sem skýst þá eftir vírnum út í vagninn þar sem hann kveikir í flugeldum sem búið er að koma þar fyrir. * ''San Giovanni'' ([[Jónsmessa]]) er höfuðhátíð borgarinnar, haldin 24. júní ár hvert. Þá er tilkomumikil flugeldasýning um kvöldið. Flugeldunum er skotið upp úr hlíðunum fyrir neðan ''Piazzale Michelangelo'' á ''Oltrarno'', „hinum megin“ við ána. * ''Calcio Storico'' (sögulegur [[fótbolti]]) er íþróttamót í [[júní]] þar sem gömlu borgarhverfin fjögur keppa sín á milli á sandvelli sem komið er fyrir á torginu fyrir framan kirkjuna [[Santa Croce]]. Keppt er í litríkum búningum sem minna á klæðnað Endurreisnartímans og liðin ganga til vallarins í skrúðgöngu með fánakösturum. Leikurinn er nokkuð groddalegur og gengur út á að koma bolta yfir línu á öðrum vallarhelmingnum með öllum tiltækum ráðum. == Íþróttir == ===Knattspyrna=== Helsta knattspyrnulið borgarinnar er [[Fiorentina|ACF Fiorentina]]. Liðið hefur tvisvar orðið italskur meistari (1956 og 1969), fimm sinnum bikarmeistari (síðast 2001) og sigraði í [[Evrópukeppni bikarhafa]] 1961 (vann þá [[Glasgow Rangers]]). Liðið komst í úrslit í sömu keppni 1962, en tapaði þá fyrir [[Atlético Madrid]]. Liðið komst einnig í úrslit í [[Evrópukeppni meistaraliða]] 1957 (tapaði þá fyrir [[Real Madrid]]) og í úrslit í [[Evrópukeppni félagsliða í knattspyrnu|Evrópukeppni félagsliða]] 1990 (tapaði þá fyrir [[Juventus]]). Félagið komst í úrslit [[Sambandsdeild Evrópu|Sambandsdeildar Evrópu]] árið 2024. == Matargerð == Toskana er auðvitað frægt fyrir matargerð, en sagt er að [[frönsk matargerðarlist]] eigi upptök sín í því þegar [[Katrín af Medici]] giftist [[Hinrik II af Frakklandi|Hinriki II]]. Frakkakonungi árið 1533 og hafði með sér flokk matsveina frá Flórens. Við borgina eru sérstaklega kenndir réttirnir ''trippa alla fiorentina'' (soðnar kýrvambir) og ''bistecca fiorentina'' (þverhandarþykk T-bein steik af chianina nauti, grilluð án krydds). Auk þess eru í borginni framleiddar margar gerðir [[san giovese|sangiovese]]<nowiki/>-víns og [[Ólífuolía|ólífuolíu]]. == Frægustu börn borgarinnar == Meðal þekkra einstaklinga frá Flórens eru hinir ýmsu meðlimir Medici-ættarinnar. Listinn er ekki endanlegur. * (1321) [[Dante Alighieri]], skáld * (1445) [[Sandro Botticelli]], málari * (1452) [[Amerigo Vespucci]], landkönnuður og nafngefandi fyrir heimsálfuna Ameríku * (1469) [[Niccolò Machiavelli]], heimspekingur, sagnaritari og skáld * (1475) [[Michelangelo Buonarroti]], málari, myndhöggvari, byggingameistari * (1475) [[Leó 11.|Leó X]]., páfi * (1478) [[Klemens 7.|Klemens VII]]., páfi * (1498) [[Girolamo Savonarola]], munkur og predikari * (1519) [[Katrín af Medici]], drottning Frakklands * (1535) [[Leó 11.|Leó XI]]., páfi * (1568) [[Úrbanus 8.|Úrbanus VIII]]., páfi * (1575) [[María af Medici]], drottning Frakklands * (1652) [[Klemens 12.|Klemens XII]]., páfi * (1768) [[Frans I (Austurríki)|Frans II]]., síðasti keisari [[Heilaga rómverska ríkið|hins heilaga rómverska ríkis]] og fyrsti keisari Austurríkis (sem Frans I.) * (1820) [[Florence Nightingale]], ensk hjúkrunarkona == Tilvísanir == {{reflist}} == Tenglar == * [http://www.firenze-online.com Florence Travel Guide] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230608164157/https://www.firenze-online.com/ |date=2023-06-08 }} (English/Italian/Deutsch/French) * [http://www.florence-photos.eu Florence Photos] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070308162119/http://www.florence-photos.eu/ |date=2007-03-08 }} (English) * [http://wikisource.org/wiki/Il_Principe Texti ''Il Principe'' e. Machiavelli á Wikisource] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050208013141/http://wikisource.org/wiki/Il_Principe |date=2005-02-08 }} * [http://etext.library.adelaide.edu.au/m/machiavelli/niccolo/m149h/ Texti ''History of Florence and of the affairs of Italy from the earliest times to the death of Lorenzo the Magnificent'' e. Machiavelli á The University of Adelaide Library Electronic Texts Collection] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050307170434/http://etext.library.adelaide.edu.au/m/machiavelli/niccolo/m149h/ |date=2005-03-07 }} * [http://www.florenceitalyholiday.com/florence_map.htm Panorama of Florence by satellite] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060613191404/http://www.florenceitalyholiday.com/florence_map.htm |date=2006-06-13 }} {{Gæðagrein}} [[Flokkur:Borgir á Ítalíu]] [[Flokkur:Toskana]] flzrwbe7kcqlgkme9jqsexpq6bzszb9 0 6393 1920413 1897917 2025-06-15T13:23:47Z Alvaldi 71791 1920413 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball biography | name = Jón Arnór Stefánsson | image = 20160814 Basketball ÖBV Vier-Nationen-Turnier 3468.jpg | caption = Jón Arnór með landsliðinu árið 2015. | position = Bakvörður | height_cm = 196 | weight_kg = 92 | birth_date = {{Birth date and age|1982|9|21|df=y}} | birth_place = [[Skövde]], Svíþjóð | national_team =[[Íslenska karlalandsliðið í körfuknattleik|Ísland]] 2000–2019 | career_start = 2000 | career_end = 2021 | years1 = 2000–2002 | team1 = KR | years2 = 2002–2003 | team2 = TBB Trier | years3 = 2003–2004 | team3 = Dallas Mavericks | years4 = 2004–2005 | team4 = Dynamo Saint Petersburg | years5 = 2005–2006 | team5 = Carpisa Napoli | years6 = 2006–2007 | team6 = Pamesa Valencia | years7 = 2007–2008 | team7 = Lottomatica Roma | years8 = 2008–2009 | team8 = KR | years9 = 2009 | team9 = Benetton Treviso | years10 = 2009–2011 | team10 = CB Granada | years11 = 2011–2014 | team11 = CAI Zaragoza | years12 = 2014–2015 | team12 = Baloncesto Málaga | years13 = 2015–2016 | team13 = Valencia BC | years14 = 2016–2020 | team14 = KR | years15 = 2020–2021 | team15 = Valur | highlights = }} '''Jón Arnór Stefánsson''' ([[fæðing|fæddur]] [[21. september]] [[1982]] í [[Skövde]] í [[Svíþjóð]]) er [[Ísland|íslenskur]] fyrrum [[Körfuknattleikur|körfuknattleiksmaður]]. Á ferli sínum varð hann margfaldur Íslandsmeistari með KR og árið 2014 var hann valinn [[Íþróttamaður ársins]].<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212115820d/jon-arnor-haettur|title=Jón Arnór hættur|author=Anton Ingi Leifsson|date=2021-05-28|publisher=[[Vísir.is]]|language=is|access-date=2025-01-21}}</ref> ==Ferill Jóns Arnórs== ===Yngri flokkar=== Jón Arnór lék alla yngri flokka með [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] áður en hann fór í "high school" í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]. Skólinn sem hann var í úti fór hins vegar ekki alveg eftir settum reglum og því þurfti Jón Arnór að yfirgefa skólann fyrr en til stóð. ===1999-2000: Íslandsmeistari=== Eftir heimkomuna frá Bandaríkjunum lék Jón Arnór með KR í úrslitakeppni úrvalsdeildarinnar í [[Körfuknattleikur|körfuknattleik]] vorið [[2000]], og átti drjúgan þátt í að liðið varð Íslandsmeistari það ár. Hann skoraði átta stig að meðaltali á 17,4 mínútum í leik, aðeins sautján ára gamall. ===2000-2001: Besti nýliðinn=== Þetta var fyrsta tímabil Jóns Arnórs í úrvalsdeild, en þá lék hann 30,2 mínútur að meðaltali í leik, skoraði 16,8 stig, tók 3,2 fráköst, gaf 3,6 stoðsendingar og stal boltanum 2,1 sinni í þeim 20 leikjum sem hann lék. Hann var í kjölfarið valinn besti nýliði úrvalsdeildar það árið. ===2001-2002: Besti leikmaðurinn=== Jón Arnór bætti um betur á þessari leiktíð, lék 34,5 mínútur að meðaltali, skoraði 20,7 stig, gaf 4,8 stoðsendingar, tók 6,1 frákast, var með 2,6 stolna bolta og 1,25 varið skot í 20 leikjum. Að auki var hann með 40% þriggja stiga nýtingu. Þetta dugði til að hann var valinn besti leikmaður deildarinnar. ===2002-2003: Atvinnumaður í Þýskalandi=== Nú tók atvinnumennskan við. Jón Arnór gekk til liðs við [[Þýskaland|þýska]] úrvalsdeildarliðið Trier. Þar lék hann 24 deildarleiki og skoraði 13,5 stig að meðaltali á 29,7 mínútum. Hann var einnig með 2,9 fráköst, 2,8 stoðsendingar og 1,4 stolna bolta. ===2003-2004: NBA=== Jón Arnór söðlaði heldur betur um sumarið [[2003]] og samdi við [[National Basketball Association|NBA]] liðið [[Dallas Mavericks]]. Þar með var hann annar Íslendingurinn, á eftir [[Pétur Guðmundsson|Pétri Guðmundssyni]], til að komast á mála hjá NBA liði. Þrátt fyrir að hafa, að margra mati, staðið sig vel á undirbúningstímabilinu fékk Jón Arnór aldrei að spreyta sig í deildarleik. Hann lék þó í nokkrum sumarmótum sumarið [[2004]], en ákvað í samráði við stjórnendur félagsins að framlengja ekki samninginn að svo stöddu. ===2004-2005: Rússland og Evrópukeppnin=== Það voru nokkur vonbrigði fyrir Jón að fá ekki að spila í NBA deildinni, og hann ákvað því að semja við [[Rússland|rússneska]] liðið Dynamo St. Peterburg. Jón Arnór var valinn í byrjunarlið Evrópuúrvalsins í [http://www.fibaeurope.com/Default.asp?cid={A440F8BD-44CB-4159-9FC6-547E93455FE2}&pageID={E2D1324D-C75E-4FD0-BDBE-62FDA1E058C4}&compID={DFADCCBC-85FF-4D75-83CD-5D914FB00BC5}&season=2005&roundID=4538&teamID=&gameID=4539-1-A-1& stjörnuleik FIBA Europe], þar sem hann skoraði 10 stig, tók þrjú fráköst og gaf eina stoðsendingu á 21 mínútu. Hann lék stórt hlutverk undir lok leiksins, en lið hans tapaði þó fyrir Heimsúrvalinu 102-106. Lið Jóns Arnórs tók þátt í FIBA Europe League og þann [[28. apríl]] [[2005]] varð Jón fyrsti íslenski körfuknattleiksmaðurinn til að verða Evrópumeistari með liði sínu, þegar Dynamo St. Peterburg vann BC Kyiv [http://www.fibaeurope.com/Default.asp?cid={A440F8BD-44CB-4159-9FC6-547E93455FE2}&pageID={E2D1324D-C75E-4FD0-BDBE-62FDA1E058C4}&compID={2E2A856E-5145-4FAF-9015-20D68C64CB01}&season=2005&roundID=4125&teamID=&gameID=4127-4-A-1& 85-74]. Jón Arnór lék í 29 mínútur og skoraði níu stig. Í undanúrslitaleiknum gegn BC Khimki skoraði hann 14 stig og tók fjögur fráköst á 35 mínútum. Dynamo vann alla leiki sína í Evrópukeppninni. ===2005-2006: Ítalía=== Sumarið 2005 samdi Jón Arnór við [[Ítalía|ítalska]] félagið Carpisa Napoli. Áður höfðu lið á [[Spánn|Spáni]] og í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] sýnt honum áhuga. Napoli varð bikarmeistari þann [[19. febrúar]] eftir sigur á Lottomatica Roma í framlengdum úrslitaleik, 85-83. Jón Arnór lék 35 mínútur í leiknum, skoraði níu stig, tók sjö fráköst og gaf tvær stoðsendingar. Liðið komst í undanúrslit um ítalska meistaratitilinn og tapaði þar fyrir ClimaMio Bologna í fimm leikjum; 3-2. ===2006-2007: Spánn=== Í júlíbyrjun 2006 skrifaði Jón Arnór undir þriggja ára samning við [[Spánn|spænska]] félagið Pamesa Valencia. Um haustið meiddist hann á ökkla í landsleik gegn [[Lúxemborg]] og í kjölfarið meiddist hann á læri. Hann lék tiltölulega lítið með liðinu og skildu leiðir í febrúar 2007. ===2006-2007: ...og Ítalía aftur=== [[Mynd:Jon Stefansson.JPG|thumbnail|Jón Stefánsson 2007]] Þann 12. febrúar 2007 samdi Jón Arnór við [[Ítalía|ítalska]] liðið Lottomatica Roma til loka tímabilsins 2008. Vistaskiptin tóku þegar gildi og hélt Jón Arnór til Ítalíu daginn eftir að samningurinn var undirritaður. ==Fjölskyldan== Jón Arnór er einn fimm systkina sem eru öll íþróttamenn. Elst er Íris Birgis Stefánsdóttir. Elsti bróðir Jóns er [[Ólafur Stefánsson (f. 1973)|Ólafur Stefánsson]], landsliðsfyrirliði í [[Handknattleikur|handbolta]] til margra ára, næstur í röðinni er [[Eggert Stefánsson (knattspyrnumaður)|Eggert Stefánsson]], [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]], næstyngst systkinanna er Stefanía Stefánsdóttir, [[Tennis|tennisleikari]], og yngstur er Jón Arnór. ==Tilvísanir== {{reflist}} ==Heimildir== *[http://www.kki.is/ KKÍ.is] {{Íþróttamaður ársins}} {{f|1982}} [[Flokkur:Íslenskir körfuknattleiksmenn]] [[Flokkur:Leikmenn Úrvalsdeildar karla í körfuknattleik]] h9fpvtgocpissvt50gnf31gdqszusok 1920414 1920413 2025-06-15T13:24:17Z Alvaldi 71791 1920414 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball biography | name = Jón Arnór Stefánsson | image = 20160814 Basketball ÖBV Vier-Nationen-Turnier 3468.jpg | caption = Jón Arnór með landsliðinu árið 2015. | position = Bakvörður | height_cm = 196 | weight_kg = 92 | birth_date = {{Birth date and age|1982|9|21|df=y}} | birth_place = [[Skövde]], Svíþjóð | national_team =[[Íslenska karlalandsliðið í körfuknattleik|Ísland]] 2000–2019 | career_start = 2000 | career_end = 2021 | years1 = 2000–2002 | team1 = KR | years2 = 2002–2003 | team2 = TBB Trier | years3 = 2003–2004 | team3 = [[Dallas Mavericks]] | years4 = 2004–2005 | team4 = Dynamo Saint Petersburg | years5 = 2005–2006 | team5 = Carpisa Napoli | years6 = 2006–2007 | team6 = Pamesa Valencia | years7 = 2007–2008 | team7 = Lottomatica Roma | years8 = 2008–2009 | team8 = KR | years9 = 2009 | team9 = Benetton Treviso | years10 = 2009–2011 | team10 = CB Granada | years11 = 2011–2014 | team11 = CAI Zaragoza | years12 = 2014–2015 | team12 = Baloncesto Málaga | years13 = 2015–2016 | team13 = Valencia BC | years14 = 2016–2020 | team14 = KR | years15 = 2020–2021 | team15 = Valur | highlights = }} '''Jón Arnór Stefánsson''' ([[fæðing|fæddur]] [[21. september]] [[1982]] í [[Skövde]] í [[Svíþjóð]]) er [[Ísland|íslenskur]] fyrrum [[Körfuknattleikur|körfuknattleiksmaður]]. Á ferli sínum varð hann margfaldur Íslandsmeistari með KR og árið 2014 var hann valinn [[Íþróttamaður ársins]].<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212115820d/jon-arnor-haettur|title=Jón Arnór hættur|author=Anton Ingi Leifsson|date=2021-05-28|publisher=[[Vísir.is]]|language=is|access-date=2025-01-21}}</ref> ==Ferill Jóns Arnórs== ===Yngri flokkar=== Jón Arnór lék alla yngri flokka með [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] áður en hann fór í "high school" í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]. Skólinn sem hann var í úti fór hins vegar ekki alveg eftir settum reglum og því þurfti Jón Arnór að yfirgefa skólann fyrr en til stóð. ===1999-2000: Íslandsmeistari=== Eftir heimkomuna frá Bandaríkjunum lék Jón Arnór með KR í úrslitakeppni úrvalsdeildarinnar í [[Körfuknattleikur|körfuknattleik]] vorið [[2000]], og átti drjúgan þátt í að liðið varð Íslandsmeistari það ár. Hann skoraði átta stig að meðaltali á 17,4 mínútum í leik, aðeins sautján ára gamall. ===2000-2001: Besti nýliðinn=== Þetta var fyrsta tímabil Jóns Arnórs í úrvalsdeild, en þá lék hann 30,2 mínútur að meðaltali í leik, skoraði 16,8 stig, tók 3,2 fráköst, gaf 3,6 stoðsendingar og stal boltanum 2,1 sinni í þeim 20 leikjum sem hann lék. Hann var í kjölfarið valinn besti nýliði úrvalsdeildar það árið. ===2001-2002: Besti leikmaðurinn=== Jón Arnór bætti um betur á þessari leiktíð, lék 34,5 mínútur að meðaltali, skoraði 20,7 stig, gaf 4,8 stoðsendingar, tók 6,1 frákast, var með 2,6 stolna bolta og 1,25 varið skot í 20 leikjum. Að auki var hann með 40% þriggja stiga nýtingu. Þetta dugði til að hann var valinn besti leikmaður deildarinnar. ===2002-2003: Atvinnumaður í Þýskalandi=== Nú tók atvinnumennskan við. Jón Arnór gekk til liðs við [[Þýskaland|þýska]] úrvalsdeildarliðið Trier. Þar lék hann 24 deildarleiki og skoraði 13,5 stig að meðaltali á 29,7 mínútum. Hann var einnig með 2,9 fráköst, 2,8 stoðsendingar og 1,4 stolna bolta. ===2003-2004: NBA=== Jón Arnór söðlaði heldur betur um sumarið [[2003]] og samdi við [[National Basketball Association|NBA]] liðið [[Dallas Mavericks]]. Þar með var hann annar Íslendingurinn, á eftir [[Pétur Guðmundsson|Pétri Guðmundssyni]], til að komast á mála hjá NBA liði. Þrátt fyrir að hafa, að margra mati, staðið sig vel á undirbúningstímabilinu fékk Jón Arnór aldrei að spreyta sig í deildarleik. Hann lék þó í nokkrum sumarmótum sumarið [[2004]], en ákvað í samráði við stjórnendur félagsins að framlengja ekki samninginn að svo stöddu. ===2004-2005: Rússland og Evrópukeppnin=== Það voru nokkur vonbrigði fyrir Jón að fá ekki að spila í NBA deildinni, og hann ákvað því að semja við [[Rússland|rússneska]] liðið Dynamo St. Peterburg. Jón Arnór var valinn í byrjunarlið Evrópuúrvalsins í [http://www.fibaeurope.com/Default.asp?cid={A440F8BD-44CB-4159-9FC6-547E93455FE2}&pageID={E2D1324D-C75E-4FD0-BDBE-62FDA1E058C4}&compID={DFADCCBC-85FF-4D75-83CD-5D914FB00BC5}&season=2005&roundID=4538&teamID=&gameID=4539-1-A-1& stjörnuleik FIBA Europe], þar sem hann skoraði 10 stig, tók þrjú fráköst og gaf eina stoðsendingu á 21 mínútu. Hann lék stórt hlutverk undir lok leiksins, en lið hans tapaði þó fyrir Heimsúrvalinu 102-106. Lið Jóns Arnórs tók þátt í FIBA Europe League og þann [[28. apríl]] [[2005]] varð Jón fyrsti íslenski körfuknattleiksmaðurinn til að verða Evrópumeistari með liði sínu, þegar Dynamo St. Peterburg vann BC Kyiv [http://www.fibaeurope.com/Default.asp?cid={A440F8BD-44CB-4159-9FC6-547E93455FE2}&pageID={E2D1324D-C75E-4FD0-BDBE-62FDA1E058C4}&compID={2E2A856E-5145-4FAF-9015-20D68C64CB01}&season=2005&roundID=4125&teamID=&gameID=4127-4-A-1& 85-74]. Jón Arnór lék í 29 mínútur og skoraði níu stig. Í undanúrslitaleiknum gegn BC Khimki skoraði hann 14 stig og tók fjögur fráköst á 35 mínútum. Dynamo vann alla leiki sína í Evrópukeppninni. ===2005-2006: Ítalía=== Sumarið 2005 samdi Jón Arnór við [[Ítalía|ítalska]] félagið Carpisa Napoli. Áður höfðu lið á [[Spánn|Spáni]] og í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] sýnt honum áhuga. Napoli varð bikarmeistari þann [[19. febrúar]] eftir sigur á Lottomatica Roma í framlengdum úrslitaleik, 85-83. Jón Arnór lék 35 mínútur í leiknum, skoraði níu stig, tók sjö fráköst og gaf tvær stoðsendingar. Liðið komst í undanúrslit um ítalska meistaratitilinn og tapaði þar fyrir ClimaMio Bologna í fimm leikjum; 3-2. ===2006-2007: Spánn=== Í júlíbyrjun 2006 skrifaði Jón Arnór undir þriggja ára samning við [[Spánn|spænska]] félagið Pamesa Valencia. Um haustið meiddist hann á ökkla í landsleik gegn [[Lúxemborg]] og í kjölfarið meiddist hann á læri. Hann lék tiltölulega lítið með liðinu og skildu leiðir í febrúar 2007. ===2006-2007: ...og Ítalía aftur=== [[Mynd:Jon Stefansson.JPG|thumbnail|Jón Stefánsson 2007]] Þann 12. febrúar 2007 samdi Jón Arnór við [[Ítalía|ítalska]] liðið Lottomatica Roma til loka tímabilsins 2008. Vistaskiptin tóku þegar gildi og hélt Jón Arnór til Ítalíu daginn eftir að samningurinn var undirritaður. ==Fjölskyldan== Jón Arnór er einn fimm systkina sem eru öll íþróttamenn. Elst er Íris Birgis Stefánsdóttir. Elsti bróðir Jóns er [[Ólafur Stefánsson (f. 1973)|Ólafur Stefánsson]], landsliðsfyrirliði í [[Handknattleikur|handbolta]] til margra ára, næstur í röðinni er [[Eggert Stefánsson (knattspyrnumaður)|Eggert Stefánsson]], [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]], næstyngst systkinanna er Stefanía Stefánsdóttir, [[Tennis|tennisleikari]], og yngstur er Jón Arnór. ==Tilvísanir== {{reflist}} ==Heimildir== *[http://www.kki.is/ KKÍ.is] {{Íþróttamaður ársins}} {{f|1982}} [[Flokkur:Íslenskir körfuknattleiksmenn]] [[Flokkur:Leikmenn Úrvalsdeildar karla í körfuknattleik]] c85u0fuzq89p63066hzn3bgrivkaodx 1920469 1920414 2025-06-15T18:20:44Z Alvaldi 71791 1920469 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball biography | name = Jón Arnór Stefánsson | image = 20160814 Basketball ÖBV Vier-Nationen-Turnier 3468.jpg | caption = Jón Arnór með landsliðinu árið 2015. | position = Bakvörður | height_cm = 196 | weight_kg = 92 | birth_date = {{Birth date and age|1982|9|21|df=y}} | birth_place = [[Skövde]], Svíþjóð | national_team =[[Íslenska karlalandsliðið í körfuknattleik|Ísland]] 2000–2019 | career_start = 2000 | career_end = 2021 | years1 = 2000–2002 | team1 = KR | years2 = 2002–2003 | team2 = TBB Trier | years3 = 2003–2004 | team3 = [[Dallas Mavericks]] | years4 = 2004–2005 | team4 = Dynamo Saint Petersburg | years5 = 2005–2006 | team5 = Carpisa Napoli | years6 = 2006–2007 | team6 = Pamesa Valencia | years7 = 2007–2008 | team7 = Lottomatica Roma | years8 = 2008–2009 | team8 = KR | years9 = 2009 | team9 = Benetton Treviso | years10 = 2009–2011 | team10 = CB Granada | years11 = 2011–2014 | team11 = CAI Zaragoza | years12 = 2014–2015 | team12 = Baloncesto Málaga | years13 = 2015–2016 | team13 = Valencia BC | years14 = 2016–2020 | team14 = KR | years15 = 2020–2021 | team15 = Valur | highlights = }} '''Jón Arnór Stefánsson''' ([[fæðing|fæddur]] [[21. september]] [[1982]] í [[Skövde]] í [[Svíþjóð]]) er [[Ísland|íslenskur]] fyrrum [[Körfuknattleikur|körfuknattleiksmaður]]. Á ferli sínum varð hann margfaldur Íslandsmeistari með KR og árið 2014 var hann valinn [[Íþróttamaður ársins]].<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212115820d/jon-arnor-haettur|title=Jón Arnór hættur|author=Anton Ingi Leifsson|date=2021-05-28|publisher=[[Vísir.is]]|language=is|access-date=2025-01-21}}</ref> ==Ferill Jóns Arnórs== ===Yngri flokkar=== Jón Arnór lék alla yngri flokka með [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] áður en hann fór í "high school" í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]. Skólinn sem hann var í úti fór hins vegar ekki alveg eftir settum reglum og því þurfti Jón Arnór að yfirgefa skólann fyrr en til stóð. ===1999-2000: Íslandsmeistari=== Eftir heimkomuna frá Bandaríkjunum lék Jón Arnór með KR í úrslitakeppni úrvalsdeildarinnar í [[Körfuknattleikur|körfuknattleik]] vorið [[2000]], og átti drjúgan þátt í að liðið varð Íslandsmeistari það ár. Hann skoraði átta stig að meðaltali á 17,4 mínútum í leik, aðeins sautján ára gamall. ===2000-2001: Besti nýliðinn=== Þetta var fyrsta tímabil Jóns Arnórs í úrvalsdeild, en þá lék hann 30,2 mínútur að meðaltali í leik, skoraði 16,8 stig, tók 3,2 fráköst, gaf 3,6 stoðsendingar og stal boltanum 2,1 sinni í þeim 20 leikjum sem hann lék. Hann var í kjölfarið valinn besti nýliði úrvalsdeildar það árið. ===2001-2002: Besti leikmaðurinn=== Jón Arnór bætti um betur á þessari leiktíð, lék 34,5 mínútur að meðaltali, skoraði 20,7 stig, gaf 4,8 stoðsendingar, tók 6,1 frákast, var með 2,6 stolna bolta og 1,25 varið skot í 20 leikjum. Að auki var hann með 40% þriggja stiga nýtingu. Þetta dugði til að hann var valinn besti leikmaður deildarinnar. ===2002-2003: Atvinnumaður í Þýskalandi=== Nú tók atvinnumennskan við. Jón Arnór gekk til liðs við [[Þýskaland|þýska]] úrvalsdeildarliðið Trier. Þar lék hann 24 deildarleiki og skoraði 13,5 stig að meðaltali á 29,7 mínútum. Hann var einnig með 2,9 fráköst, 2,8 stoðsendingar og 1,4 stolna bolta. ===2003-2004: NBA=== Jón Arnór söðlaði heldur betur um sumarið [[2003]] og samdi við [[National Basketball Association|NBA]] liðið [[Dallas Mavericks]]. Þar með var hann annar Íslendingurinn, á eftir [[Pétur Guðmundsson|Pétri Guðmundssyni]], til að komast á mála hjá NBA liði. Þrátt fyrir að hafa, að margra mati, staðið sig vel á undirbúningstímabilinu fékk Jón Arnór aldrei að spreyta sig í deildarleik. Hann lék þó í nokkrum sumarmótum sumarið [[2004]], en ákvað í samráði við stjórnendur félagsins að framlengja ekki samninginn að svo stöddu. ===2004-2005: Rússland og Evrópukeppnin=== Það voru nokkur vonbrigði fyrir Jón að fá ekki að spila í NBA deildinni, og hann ákvað því að semja við [[Rússland|rússneska]] liðið Dynamo St. Peterburg. Jón Arnór var valinn í byrjunarlið Evrópuúrvalsins í [http://www.fibaeurope.com/Default.asp?cid={A440F8BD-44CB-4159-9FC6-547E93455FE2}&pageID={E2D1324D-C75E-4FD0-BDBE-62FDA1E058C4}&compID={DFADCCBC-85FF-4D75-83CD-5D914FB00BC5}&season=2005&roundID=4538&teamID=&gameID=4539-1-A-1& stjörnuleik FIBA Europe], þar sem hann skoraði 10 stig, tók þrjú fráköst og gaf eina stoðsendingu á 21 mínútu. Hann lék stórt hlutverk undir lok leiksins, en lið hans tapaði þó fyrir Heimsúrvalinu 102-106. Lið Jóns Arnórs tók þátt í FIBA Europe League og þann [[28. apríl]] [[2005]] varð Jón fyrsti íslenski körfuknattleiksmaðurinn til að verða Evrópumeistari með liði sínu, þegar Dynamo St. Peterburg vann BC Kyiv [http://www.fibaeurope.com/Default.asp?cid={A440F8BD-44CB-4159-9FC6-547E93455FE2}&pageID={E2D1324D-C75E-4FD0-BDBE-62FDA1E058C4}&compID={2E2A856E-5145-4FAF-9015-20D68C64CB01}&season=2005&roundID=4125&teamID=&gameID=4127-4-A-1& 85-74]. Jón Arnór lék í 29 mínútur og skoraði níu stig. Í undanúrslitaleiknum gegn BC Khimki skoraði hann 14 stig og tók fjögur fráköst á 35 mínútum. Dynamo vann alla leiki sína í Evrópukeppninni. ===2005-2006: Ítalía=== Sumarið 2005 samdi Jón Arnór við [[Ítalía|ítalska]] félagið Carpisa Napoli. Áður höfðu lið á [[Spánn|Spáni]] og í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] sýnt honum áhuga. Napoli varð bikarmeistari þann [[19. febrúar]] eftir sigur á Lottomatica Roma í framlengdum úrslitaleik, 85-83. Jón Arnór lék 35 mínútur í leiknum, skoraði níu stig, tók sjö fráköst og gaf tvær stoðsendingar. Liðið komst í undanúrslit um ítalska meistaratitilinn og tapaði þar fyrir ClimaMio Bologna í fimm leikjum; 3-2. ===2006-2007: Spánn=== Í júlíbyrjun 2006 skrifaði Jón Arnór undir þriggja ára samning við [[Spánn|spænska]] félagið Pamesa Valencia. Um haustið meiddist hann á ökkla í landsleik gegn [[Lúxemborg]] og í kjölfarið meiddist hann á læri. Hann lék tiltölulega lítið með liðinu og skildu leiðir í febrúar 2007. ===2006-2007: ...og Ítalía aftur=== [[Mynd:Jon Stefansson.JPG|thumbnail|Jón Stefánsson 2007]] Þann 12. febrúar 2007 samdi Jón Arnór við [[Ítalía|ítalska]] liðið Lottomatica Roma til loka tímabilsins 2008. Vistaskiptin tóku þegar gildi og hélt Jón Arnór til Ítalíu daginn eftir að samningurinn var undirritaður. ==Fjölskyldan== Jón Arnór er einn fimm systkina sem eru öll íþróttamenn. Elst er Íris Birgis Stefánsdóttir. Elsti bróðir Jóns er [[Ólafur Stefánsson (f. 1973)|Ólafur Stefánsson]], landsliðsfyrirliði í [[Handknattleikur|handbolta]] til margra ára, næstur í röðinni er [[Eggert Stefánsson (knattspyrnumaður)|Eggert Stefánsson]], [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]], næstyngst systkinanna er Stefanía Stefánsdóttir, [[Tennis|tennisleikari]], og yngstur er Jón Arnór. ==Tilvísanir== {{reflist}} ==Heimildir== *[http://www.kki.is/ KKÍ.is] {{Íþróttamaður ársins}} {{f|1982}} [[Flokkur:Íslenskir körfuknattleiksmenn]] [[Flokkur:Leikmenn Úrvalsdeildar karla í körfuknattleik]] [[Flokkur:NBA leikmenn]] 180j7izfiq6lfaw2ybdigog47cduyqm 1920470 1920469 2025-06-15T18:21:28Z Alvaldi 71791 1920470 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball biography | name = Jón Arnór Stefánsson | image = 20160814 Basketball ÖBV Vier-Nationen-Turnier 3468.jpg | caption = Jón Arnór með landsliðinu árið 2015. | position = Bakvörður | height_cm = 196 | weight_kg = 92 | birth_date = {{Birth date and age|1982|9|21|df=y}} | birth_place = [[Skövde]], Svíþjóð | national_team =[[Íslenska karlalandsliðið í körfuknattleik|Ísland]] (2000–2019) | career_start = 2000 | career_end = 2021 | years1 = 2000–2002 | team1 = KR | years2 = 2002–2003 | team2 = TBB Trier | years3 = 2003–2004 | team3 = [[Dallas Mavericks]] | years4 = 2004–2005 | team4 = Dynamo Saint Petersburg | years5 = 2005–2006 | team5 = Carpisa Napoli | years6 = 2006–2007 | team6 = Pamesa Valencia | years7 = 2007–2008 | team7 = Lottomatica Roma | years8 = 2008–2009 | team8 = KR | years9 = 2009 | team9 = Benetton Treviso | years10 = 2009–2011 | team10 = CB Granada | years11 = 2011–2014 | team11 = CAI Zaragoza | years12 = 2014–2015 | team12 = Baloncesto Málaga | years13 = 2015–2016 | team13 = Valencia BC | years14 = 2016–2020 | team14 = KR | years15 = 2020–2021 | team15 = Valur | highlights = }} '''Jón Arnór Stefánsson''' ([[fæðing|fæddur]] [[21. september]] [[1982]] í [[Skövde]] í [[Svíþjóð]]) er [[Ísland|íslenskur]] fyrrum [[Körfuknattleikur|körfuknattleiksmaður]]. Á ferli sínum varð hann margfaldur Íslandsmeistari með KR og árið 2014 var hann valinn [[Íþróttamaður ársins]].<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212115820d/jon-arnor-haettur|title=Jón Arnór hættur|author=Anton Ingi Leifsson|date=2021-05-28|publisher=[[Vísir.is]]|language=is|access-date=2025-01-21}}</ref> ==Ferill Jóns Arnórs== ===Yngri flokkar=== Jón Arnór lék alla yngri flokka með [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] áður en hann fór í "high school" í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]. Skólinn sem hann var í úti fór hins vegar ekki alveg eftir settum reglum og því þurfti Jón Arnór að yfirgefa skólann fyrr en til stóð. ===1999-2000: Íslandsmeistari=== Eftir heimkomuna frá Bandaríkjunum lék Jón Arnór með KR í úrslitakeppni úrvalsdeildarinnar í [[Körfuknattleikur|körfuknattleik]] vorið [[2000]], og átti drjúgan þátt í að liðið varð Íslandsmeistari það ár. Hann skoraði átta stig að meðaltali á 17,4 mínútum í leik, aðeins sautján ára gamall. ===2000-2001: Besti nýliðinn=== Þetta var fyrsta tímabil Jóns Arnórs í úrvalsdeild, en þá lék hann 30,2 mínútur að meðaltali í leik, skoraði 16,8 stig, tók 3,2 fráköst, gaf 3,6 stoðsendingar og stal boltanum 2,1 sinni í þeim 20 leikjum sem hann lék. Hann var í kjölfarið valinn besti nýliði úrvalsdeildar það árið. ===2001-2002: Besti leikmaðurinn=== Jón Arnór bætti um betur á þessari leiktíð, lék 34,5 mínútur að meðaltali, skoraði 20,7 stig, gaf 4,8 stoðsendingar, tók 6,1 frákast, var með 2,6 stolna bolta og 1,25 varið skot í 20 leikjum. Að auki var hann með 40% þriggja stiga nýtingu. Þetta dugði til að hann var valinn besti leikmaður deildarinnar. ===2002-2003: Atvinnumaður í Þýskalandi=== Nú tók atvinnumennskan við. Jón Arnór gekk til liðs við [[Þýskaland|þýska]] úrvalsdeildarliðið Trier. Þar lék hann 24 deildarleiki og skoraði 13,5 stig að meðaltali á 29,7 mínútum. Hann var einnig með 2,9 fráköst, 2,8 stoðsendingar og 1,4 stolna bolta. ===2003-2004: NBA=== Jón Arnór söðlaði heldur betur um sumarið [[2003]] og samdi við [[National Basketball Association|NBA]] liðið [[Dallas Mavericks]]. Þar með var hann annar Íslendingurinn, á eftir [[Pétur Guðmundsson|Pétri Guðmundssyni]], til að komast á mála hjá NBA liði. Þrátt fyrir að hafa, að margra mati, staðið sig vel á undirbúningstímabilinu fékk Jón Arnór aldrei að spreyta sig í deildarleik. Hann lék þó í nokkrum sumarmótum sumarið [[2004]], en ákvað í samráði við stjórnendur félagsins að framlengja ekki samninginn að svo stöddu. ===2004-2005: Rússland og Evrópukeppnin=== Það voru nokkur vonbrigði fyrir Jón að fá ekki að spila í NBA deildinni, og hann ákvað því að semja við [[Rússland|rússneska]] liðið Dynamo St. Peterburg. Jón Arnór var valinn í byrjunarlið Evrópuúrvalsins í [http://www.fibaeurope.com/Default.asp?cid={A440F8BD-44CB-4159-9FC6-547E93455FE2}&pageID={E2D1324D-C75E-4FD0-BDBE-62FDA1E058C4}&compID={DFADCCBC-85FF-4D75-83CD-5D914FB00BC5}&season=2005&roundID=4538&teamID=&gameID=4539-1-A-1& stjörnuleik FIBA Europe], þar sem hann skoraði 10 stig, tók þrjú fráköst og gaf eina stoðsendingu á 21 mínútu. Hann lék stórt hlutverk undir lok leiksins, en lið hans tapaði þó fyrir Heimsúrvalinu 102-106. Lið Jóns Arnórs tók þátt í FIBA Europe League og þann [[28. apríl]] [[2005]] varð Jón fyrsti íslenski körfuknattleiksmaðurinn til að verða Evrópumeistari með liði sínu, þegar Dynamo St. Peterburg vann BC Kyiv [http://www.fibaeurope.com/Default.asp?cid={A440F8BD-44CB-4159-9FC6-547E93455FE2}&pageID={E2D1324D-C75E-4FD0-BDBE-62FDA1E058C4}&compID={2E2A856E-5145-4FAF-9015-20D68C64CB01}&season=2005&roundID=4125&teamID=&gameID=4127-4-A-1& 85-74]. Jón Arnór lék í 29 mínútur og skoraði níu stig. Í undanúrslitaleiknum gegn BC Khimki skoraði hann 14 stig og tók fjögur fráköst á 35 mínútum. Dynamo vann alla leiki sína í Evrópukeppninni. ===2005-2006: Ítalía=== Sumarið 2005 samdi Jón Arnór við [[Ítalía|ítalska]] félagið Carpisa Napoli. Áður höfðu lið á [[Spánn|Spáni]] og í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] sýnt honum áhuga. Napoli varð bikarmeistari þann [[19. febrúar]] eftir sigur á Lottomatica Roma í framlengdum úrslitaleik, 85-83. Jón Arnór lék 35 mínútur í leiknum, skoraði níu stig, tók sjö fráköst og gaf tvær stoðsendingar. Liðið komst í undanúrslit um ítalska meistaratitilinn og tapaði þar fyrir ClimaMio Bologna í fimm leikjum; 3-2. ===2006-2007: Spánn=== Í júlíbyrjun 2006 skrifaði Jón Arnór undir þriggja ára samning við [[Spánn|spænska]] félagið Pamesa Valencia. Um haustið meiddist hann á ökkla í landsleik gegn [[Lúxemborg]] og í kjölfarið meiddist hann á læri. Hann lék tiltölulega lítið með liðinu og skildu leiðir í febrúar 2007. ===2006-2007: ...og Ítalía aftur=== [[Mynd:Jon Stefansson.JPG|thumbnail|Jón Stefánsson 2007]] Þann 12. febrúar 2007 samdi Jón Arnór við [[Ítalía|ítalska]] liðið Lottomatica Roma til loka tímabilsins 2008. Vistaskiptin tóku þegar gildi og hélt Jón Arnór til Ítalíu daginn eftir að samningurinn var undirritaður. ==Fjölskyldan== Jón Arnór er einn fimm systkina sem eru öll íþróttamenn. Elst er Íris Birgis Stefánsdóttir. Elsti bróðir Jóns er [[Ólafur Stefánsson (f. 1973)|Ólafur Stefánsson]], landsliðsfyrirliði í [[Handknattleikur|handbolta]] til margra ára, næstur í röðinni er [[Eggert Stefánsson (knattspyrnumaður)|Eggert Stefánsson]], [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]], næstyngst systkinanna er Stefanía Stefánsdóttir, [[Tennis|tennisleikari]], og yngstur er Jón Arnór. ==Tilvísanir== {{reflist}} ==Heimildir== *[http://www.kki.is/ KKÍ.is] {{Íþróttamaður ársins}} {{f|1982}} [[Flokkur:Íslenskir körfuknattleiksmenn]] [[Flokkur:Leikmenn Úrvalsdeildar karla í körfuknattleik]] [[Flokkur:NBA leikmenn]] 0fduditigm00xjqlfd8cvn1ou7b3x1c 0 6556 1920517 1919365 2025-06-15T22:46:54Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920517 wikitext text/x-wiki {{land | nafn = Skotland | nafn_á_frummáli = Scotland {{mál|en}} {{mál|sco}}<br />Alba {{mál|ge}} | nafn_í_eignarfalli = Skotlands | fáni = Flag of Scotland.svg | skjaldarmerki = Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg | kjörorð = [[In My Defens God Me Defend]]<br /><small>([[skoska]]: Guð varðveiti mig í vörn minni)''</small> | staðsetningarkort = Scotland_in_the_UK_and_Europe.svg | tungumál = [[enska]], [[Skosk gelíska|gelíska]], [[skoska]] | höfuðborg = [[Edinborg]] | stjórnarfar = [[Þingbundin konungsstjórn]] | titill_leiðtoga1 = [[Bretakonungur|Konungur]] | titill_leiðtoga2 = [[Æðsti ráðherra Skotlands|Æðsti ráðherra]] | nafn_leiðtoga1 = [[Karl 3. Bretakonungur|Karl 3.]] | nafn_leiðtoga2 = [[John Swinney]] | staða = Hluti [[Bretland]]s | atburður1 = stofnun | dagsetning1 = [[843]] | atburður2 = sameining við Bretland | dagsetning2 = [[1. maí]] [[1707]] | stærðarsæti = * | flatarmál = 78.772 | hlutfall_vatns = 1,9 | mannfjöldaár = 2013 | fólksfjöldi = 5.327.700 | íbúar_á_ferkílómetra = 68 | mannfjöldasæti = * | VLF_ár = 2012 | VLF = 245,267 | VLF_sæti = * | VLF_á_mann = 39.642 | VLF_á_mann_sæti = * | gjaldmiðill = [[sterlingspund]] (£) (GBP) | tímabelti = [[UTC]] (+1 á sumrin) | þjóðsöngur = [[Flower of Scotland]] <small>''(de facto)''</small> | tld = scot | símakóði = 44 }} '''Skotland''' ([[enska]] og [[skoska]]: ''Scotland'', [[Skosk gelíska|gelíska]]: ''Alba'') er land í [[Vestur-Evrópa|Vestur-Evrópu]] og næststærsti hluti [[Bretland]]s (hinir hlutarnir eru [[England]], [[Wales]] og [[Norður-Írland]]). Það hefur eigið [[þing]] og [[heimastjórn]] frá árinu [[1999]]. Skotland á landamæri að Englandi í suðri og strönd að [[North Channel|Úlfreksfirði]] og [[Írlandshaf]]i í vestri og [[Norðursjór|Norðursjó]] í austri. Skotlandi tilheyra meira en 790 eyjar, þar á meðal [[Norðureyjar]] og [[Suðureyjar]]. Í hafinu undan Skotlandi eru auðugar [[olíulind]]ir. Höfuðborg landsins og næststærsta borg þess er [[Edinborg]] en stærsta borgin er [[Glasgow]]. Þriðja stærsta borgin er [[Aberdeen]]. Skotland var sjálfstætt [[Konungsríkið Skotland|konungsríki]] á [[miðaldir|miðöldum]] en gekk í [[konungssamband]] við [[England]] og [[Írland]] þegar [[Jakob 6. Skotakonungur]] tók við af [[Elísabet 1.|Elísabetu 1.]] árið [[1603]]. Skoska þingið var lagt niður [[26. mars]] [[1707]] og Skotland var formlega sameinað Bretlandi með [[Sambandslögin 1707|bresku sambandslögunum]] [[1. maí]] sama ár þegar [[Breska konungdæmið]] var stofnað með eitt þing í [[Westminster]] í [[London]]. Þann [[1. janúar]] [[1801]] varð [[Írland]] svo hluti af þessu sameinaða konungdæmi. Skoska þingið var endurreist í kjölfar [[Þjóðaratkvæðagreiðsla|þjóðaratkvæðagreiðslu]] árið [[1999]]. Það hefur þó ekki völd í [[utanríkismál]]um. [[Þjóðaratkvæðagreiðslan í Skotlandi 2014|Þjóðaratkvæðagreiðsla um sambandsslit]] var haldin árið [[2014]] þar sem tillagan var felld. Efnahagur Skotlands hefur lengi byggst á [[þungaiðnaður|þungaiðnaði]] eins og [[skipasmíði]] og [[stál]]iðnaði. Frá [[1971-1980|8. áratugnum]] hefur [[Norðursjávarolía]] orðið mikilvægari hluti af efnahagslífi landsins. [[Fjármálaþjónusta]] er líka áberandi. Þekktasta útflutningsvara Skota er líklega [[skoskt viský|skoskt viskí]] sem er 85% af heildarútflutningi matar- og drykkjarvara frá Skotlandi. ==Heiti== Heiti Skotlands er dregið af latneska heitinu ''Scoti'' sem [[Rómaveldi|Rómverjar]] notuðu yfir [[Gelar|Gela]]. [[Síðlatína|Síðlatneska]] orðið ''Scotia'' vísaði upphaflega til [[Írland]]s bæði í latneskum og fornenskum heimildum.<ref>{{Cite book |last=Gwynn |first=Stephen |url=https://books.google.com/books?id=2RlF7sq48n4C&pg=PA16 |title=The History Of Ireland |date=July 2009 |isbn=9781113155177 |page=16 |access-date=17 September 2014}}</ref><ref>Lemke, Andreas: [https://www.univerlag.uni-goettingen.de/bitstream/handle/3/isbn-978-3-86395-189-4/GSEP8_lemke.pdf?sequence=1 The Old English Translation of Bede's ''Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum'' in its Historical and Cultural Context], Chapter II: The ''OEHE'': The Material Evidence; page 71 (Universitätsdrucke Göttingen, 2015)</ref> Það heiti hefur að minnsta kosti síðan á 11. öld verið notað um Skotland norðan við ána [[Forth (á)|Forth]] ásamt heitunum ''Albania'' eða ''Albany'', dregin af gelíska orðinu ''Alba'' sem merkir „hvítur“ og var heiti á [[konungsríkið Alba|gelísku konungsríki]] í Skotlandi á miðöldum. Á [[síðmiðaldir|síðmiðöldum]] varð algengast að nota heitin Skotland og Skotar yfir landið sem nú er Skotland.<ref name=Keay>Keay, J. & Keay, J. (1994) ''Collins Encyclopaedia of Scotland''. London. HarperCollins.</ref><ref>Murray, W.H. (1973) ''The Islands of Western Scotland''. London. Eyre Methuen {{ISBN|978-0-413-30380-6}}</ref><ref>Murray, W.H. (1968) ''The Companion Guide to the West Highlands of Scotland''. London. Collins. {{ISBN|0-00-211135-7}}</ref> Snemma á 16. öld gaf [[Leó 10.]] páfi það út að ''Scotia'' skyldi nota um Skotland og íbúa þess.<ref>{{cite web|url=http://www.reformation.org/scotia.html|title=Scotia, my Scotia, or bringing back the real Scotland!!|publisher=Reformation.org|access-date=16 February 2015|archive-date=24 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924085553/http://www.reformation.org/scotia.html|url-status=dead}}</ref><ref>Benedict's Fitzpatrick's Ireland and the Foundations of Europe, pp. 376-379</ref> Uppruni heitisins ''Scoti'' er óviss. Það er ekki dregið af neinu latnesku orði og á sér enga samsvörun í gelískum ættbálkaheitum. Á miðöldum varð til sögn um að nafnið væri dregið af egypsku prinsessunni, Skottu eða [[Skotía|Skotíu]] sem hafi verið ættmóðir allra Gela, en sögnin er líklega tilbúningur til að skýra uppruna nafnsins.<ref name="Lennon">{{cite book |last1=Lennon |first1=Joseph |title=Irish Orientalism: A Literary and Intellectual History |date=2008 |publisher=Syracuse University Press |isbn=9780815631644 |pages=11–12, 36 |url=https://books.google.com/books?id=nnbRKOsmyJIC&q=scota&pg=PR9 |access-date=14 June 2018 |language=en}}</ref><ref name="ohogain">{{cite book |last=Ó hÓgáin |first=Dáithí |title=Myth, Legend & Romance: An encyclopaedia of the Irish folk tradition |publisher=Prentice Hall Press |year=1991 |pages=296–297}}</ref> Ýmsar tilgátur hafa verið settar fram um merkingu heitisins, eins og að það sé dregið af gelíska orðinu ''scuit'' klippt eða „skorið af“, í merkingunni „útlagar“;<ref>C. Oman, ''A History of England before the Norman Conquest'', London, 1910, p. [https://archive.org/stream/englandbeforeno00oman#page/n7/mode/2up 157].</ref><ref>Sir Charles Oman: A History of England before the Norman Conquest</ref> eða af orðinu ''sgaoth'', „svermur“;<ref>MacCoinnich, Aonghas '''Eachdraidh na h-Alba''' (Glasgow 1867)</ref> eða að það sé skylt indóevrópska orðinu ''*skot'' í merkingunni „myrkur“ eða „drungi“.<ref>P. Freeman, ''Ireland and the Classical World'', Austin, 2001, pp. [https://books.google.com/books?id=ZSHhfOM-5AEC&pg=PA93 93].</ref> Það hefur líka verið tengt við fornnorræna orðið ''skot'' „skiki“ (sbr. [[Ólafur skotkonungur]]).<ref>L.O. Lagerqvist – N. Åberg, ''Öknamn och tillnamn på nordiska stormän och kungligheter'', Stockholm, 1997, p. 23 (etymology of [[epithet]]s of Nordic kings and magnates).</ref> == Saga == === Forsögulegur tími === Fyrir [[síðasta ísöld|síðustu ísöld]] þakti jökulís allt Skotland og hefur þá eytt öllum ummerkjum um mannabygð sem kynni að hafa verið þar fyrir [[miðsteinöld]]. Talið er að fyrstu hópar manna sem settust að í Skotlandi eftir síðustu ísöld hafi komið þangað fyrir um 12.800 árum. Elstu minjarnar eru örvaroddur úr tinnusteini frá [[Islay]].<ref>Sjá Moffat, Alistair (2005) ''Before Scotland: The Story of Scotland Before History''. London. Thames & Hudson. Page 42.</ref> Á þeim tíma var landið þakið skógi og mýrum og helsti samgöngumátinn var á vötnum.<ref name="Forsyth">{{Cite book |last=Forsyth |first=Katherine |title=Scotland: A History |date=2005 |publisher=Oxford University Press |isbn=9780199601646 |editor-last=Wormald |editor-first=Jenny |editor-link=Jenny Wormald |location=Oxford |language=en |chapter=Origins: Scotland to 1100 |author-link=Katherine Forsyth |chapter-url=https://archive.org/details/scotland00jenn |chapter-url-access=registration}}</ref>{{Rp|9}} Landnemarnir reistu fyrstu varanlegu húsin fyrir um 9.500 árum og fyrstu þorpin fyrir um 6.000 árum. [[Skara Brae]] er vel varðveitt þorp á [[Orkneyjar|Orkneyjum]] frá þessum tíma. Merki um mannabyggð og grafreiti frá [[nýsteinöld]] eru víða vel varðveitt á [[Norðureyjar|Norðureyjum]] og [[Vestureyjar (Skotlandi)|Vestureyjum]] þar sem skortur á trjám olli því að flestar byggingar voru reistar úr steini.<ref>{{Cite book |last=Pryor |first=Francis |title=Britain BC |publisher=HarperPerennial |year=2003 |isbn=978-0-00-712693-4 |location=London |pages=98–104 & 246–250 |author-link=Francis Pryor}}</ref> [[Callanish-steinarnir]] á [[Lewis]] og [[Maes Howe]] á Orkneyjum eru dæmi um minjar um þróuð trúarbrögð frá 3. árþúsundinu f.o.t.<ref name="short">{{Cite book |last=Houston |first=Rab |title=Scotland: A Very Short Introduction |url=https://archive.org/details/scotlandveryshor0000hous |date=2008 |publisher=[[Oxford University Press]] |isbn=9780191578861 |location=Oxford |language=en}}</ref>{{Rp|38}} === Elstu heimildir === [[File:Skara Brae - geograph.org.uk - 1274913.jpg|thumb|right|180px|Innviðir húss í [[Skara Brae]].]] Elsta ritaða heimildin sem vísar til Skotlands er eftir gríska ferðalanginn [[Pýþeas]] sem nefndi norðurodda Bretlandseyja „Orkas“, sem er fyrsta tilvísunin til Orkneyja.<ref name="Forsyth"/>{{Rp|10}} Á fyrsta árþúsundinu f.Kr. breyttist samfélagið í höfðingjasamfélag og auður og völd söfnuðust þar sem umframbirgðir matvæla var að finna.<ref name="Forsyth"/>{{Rp|11}} [[Hernám Rómverja á Bretlandi|Hernámi Rómverja á Bretlandi]] lauk aldrei og mestur hluti þess lands sem er Skotland í dag var aldrei undir yfirráðum þeirra.<ref name=":4">{{Citation |last1=Richmond |first1=Ian Archibald |title=Caledonia |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199545568.001.0001/acref-9780199545568-e-1258 |work=Oxford Classical Dictionary |year=2012 |editor-last=Hornblower |editor-first=Simon |edition=4th online |language=en |doi=10.1093/acref/9780199545568.001.0001 |isbn=9780199545568 |access-date=16 November 2020 |last2=Millett |first2=Martin |editor2-last=Spawforth |editor2-first=Antony |editor3-last=Eidinow |editor3-first=Esther}}</ref> Fyrstu herfarir Rómverja inn í Skotland áttu sér stað árið 79 þegar [[Gnaeus Julius Agricola]] réðist þangað inn. Hann sigraði skoskan her í [[orrustan við Mons Graupius|orrustunni við Mons Graupius]] árið 83.<ref name="Forsyth"/>{{Rp|12}} Eftir að Rómverjar höfðu unnið sigur reistu þeir virki meðfram [[Gask-hryggurinn|Gask-hryggnum]], nálægt [[Hálandamisgengið|Hálandamisgenginu]]. Þremur árum eftir orrustuna höfðu herir Rómverja hins vegar hörfað til [[Syðri Upplöndin|Syðri Upplandanna]].<ref>Hanson, William S. ''The Roman Presence: Brief Interludes'', in Edwards, Kevin J. & Ralston, Ian B.M. (Eds) (2003). ''Scotland After the Ice Age: Environment, Archeology and History, 8000 BC—AD 1000.'' Edinburgh. Edinburgh University Press.</ref> Leifar af rómverskum virkjum sem voru reist á 1. öld hafa fundist allt norður til [[Moray-fjörður|Moray-fjarðar]].<ref name=":4"/> Þegar [[Trajanus]] komst til valda höfðu Rómverjar hörfað aftur fyrir línu milli [[Tyne-fljót]]s og [[Solway-fjörður|Solway-fjarðar]].<ref name=":8">{{Citation |last=Millett |first=Martin J. |title=Britain, Roman |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199545568.001.0001/acref-9780199545568-e-1178 |work=The Oxford Classical Dictionary |year=2012 |editor-last=Hornblower |editor-first=Simon |edition=4th online |publisher=Oxford University Press |language=en |doi=10.1093/acref/9780199545568.001.0001 |isbn=978-0-19-954556-8 |access-date=16 November 2020 |editor2-last=Spawforth |editor2-first=Antony |editor3-last=Eidinow |editor3-first=Esther}}</ref> Þar reisti eftirmaður Trajanusar, [[Hadríanus]], [[Hadríanusarmúrinn]]<ref name="Forsyth"/>{{Rp|12}} og ''[[Limes Britannicus]]'' urðu norðurlandamæri Rómaveldis.<ref>Robertson, Anne S. (1960). ''The Antonine Wall''. Glasgow Archaeological Society.</ref><ref>{{Cite news |last=Keys |first=David |date=27 June 2018 |title=Ancient Roman 'hand of god' discovered near Hadrian's Wall sheds light on biggest combat operation ever in UK |agency=Independent |url=https://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/hand-of-god-ancient-roman-hadrians-wall-sculpture-bronze-found-latest-a8419131.html |access-date=6 July 2018}}</ref> Áhrif rómverskrar menningar á suðurhluta landsins voru mikil og Rómverjar kynntu landsmönnum [[kristni]].<ref name="Forsyth"/>{{Rp|13–14}}<ref name="short"/>{{Rp|38}} [[Antoníusarmúrinn]] var reistur frá 142 að fyrirskipan eftirmanns Hadríanusar, [[Antoninus Pius|Antoniusar Piusar]], til að verja rómverska hluta Skotlands frá norðurhlutanum norðan við línu milli [[Clyde-fjörður|Clyde-fjarðar]] og [[Forth-fjörður|Forth-fjarðar]]. [[Innrás Rómverja í Kaledóníu 208-210]] var gerð að undirlagi keisara af [[Severusarætt]] til að bregðast við samningsbroti Kaledóna árið 197,<ref name=":4"/> en varanleg yfirráð yfir öllu Stóra-Bretlandi náðust ekki þar sem Rómverjar voru uppteknir við að berja niður skæruhernað og keisarinn [[Septimius Severus]] lést í [[Eboracum]] ([[York]]) eftir að hann veiktist í herförum. Virki voru reist nálægt eldri virkjum Agricola, við mynni dalverpanna í Hálöndunum, en Kaledónar gerðu uppreisn á ný 210-211 og náðu þeim á sitt vald.<ref name=":4"/> Hjá rómversku sagnariturunum [[Tacitus]]i og [[Cassius Dio|Cassiusi Dio]] voru [[skosku hálöndin]] og allt svæðið norðan við [[Forth-á]] kölluð [[Kaledónía]].<ref name=":4"/> Samkvæmt Cassiusi nefndust íbúar Kaledóníu [[Kaledónar]] og [[Maeatae]].<ref name=":4"/> Aðrir höfundar í fornöld notuðu lýsingarorðið „kaledónskur“ yfir allt í norður- og innri hluta Bretlands, hvort sem það voru íbúar, dýr, veðrið, perlur eða stórt svæði skógi vaxinna hæða sem [[Kládíus Ptólmæos]] sagði að væri suðvestan við [[Beauly-fjörður|Beauly-fjörð]].<ref name=":4"/> Ummerki um nafnið Kaledónía er að finna í örnefnunum [[Dunkeld]], [[Rohallion]] og [[Schiehallion]].<ref name=":4"/> [[Samsærið mikla]] var meint ráðabrugg um gagnárás gegn yfirráðum Rómverja á Bretlandi seint á 4. öld, með þátttöku hinna gelísku [[Scoti]] og Kaledóna, sem þá voru þekktir sem [[Piktar]] meðal Rómverja. [[Comes Theodosius]] sigraðist á þeim, en snemma á 5. öld drógu Rómverjar herlið sitt alfarið frá Bretlandseyjum, sem leiddi til [[landnám Engilsaxa|landnáms Engilsaxa]] á Bretlandi, þar á meðal í suðausturhluta Skotlands og austurhluta Englands.<ref name=":8"/> === Miðaldir === [[Mynd:Early Medieval Scotland areas.png|thumb|right|Ríki Skotlands á ármiðöldum.]] [[Mynd:Kingdom of Mann and the Isles-en.svg|thumb|right|Norræn ríki í Skotlandi við lok 11. aldar.]] Frá upphafi sjöttu aldar skiptist landið sem í dag er Skotland í þrjú svæði: [[Piktaland]], safn lítilla lávarðsdæma í miðju Skotlandi;<ref name="Forsyth"/>{{Rp|25–26}} engilsaxneska [[konungsríkið Norðymbraland]] sem hafði lagt suðausturhluta Skotlands undir sig;<ref name="Forsyth"/>{{Rp|18–20}} og [[Dál Riata]], sem náði yfir bæði Vestur-Skotland og Norður-Írland og þar sem gelískt mál og menning hóf að breiðast út.<ref>Wolfe, A. (2012) "Ancient Kindred? Dál Riata and the Cruthin" [Internet] In: www.academia.edu. Available from https://www.academia.edu/1502702/Ancient_Kindred_Dal_Riata_and_the_Cruthin</ref> Þessi samfélög byggðust upp í kringum ættir og innan þeirra var mikil misskipting auðs, þótt langflestir væru sárafátækir og lifðu af [[sjálfsþurftarbúskapur|sjálfsþurftarbúskap]]. Piktarnir héldu þræla (aðallega stríðsfanga) allt fram á 9. öld.<ref name="Forsyth"/>{{Rp|26–27}} Gelísk áhrif breiddust út til Piktalands og Norðymbralands með gelískumælandi klerkum [[keltneska kirkjan|keltnesku kirkjunnar]] sem stunduðu þar trúboð.<ref name="Forsyth"/>{{Rp|23–24}} [[Heilagur Kólumba]] setti upp trúboðsstöð á eyjunni [[Jóna (eyja)|Jóna]] á 6. öld.<ref name="short"/>{{Rp|39}} [[Víkingar]] hófu ránsferðir til Skotlands á 8. öld og tóku þar bæði þræla og dýrgripi. Helsta markmið þeirra var þó að leggja undir sig land. Elstu byggðir norrænna manna í Skotlandi voru í norðvesturhluta landsins, en þeir lögðu seinna undir sig stór svæði meðfram ströndinni. [[Fornnorræna]] tók alveg við af gelísku sem tungumál íbúa [[Norðureyjar|Norðureyja]].<ref name="Forsyth"/>{{Rp|29–30}} Á 9. öld varð óttinn við víkinga til þess að gelískur konungur, [[Cináed mac Ailpín]], náði völdum í Piktalandi og stofnaði þar konungsættina sem nútímakonungar rekja ættir sínar til. Þetta markaði upphafið að endalokum sérstakrar piktískrar menningar.<ref name="Forsyth"/>{{Rp|31–32}}<ref>{{Cite book |last=Brown |first=Dauvit |title=The Oxford Companion to Scottish History |url=https://archive.org/details/oxfordcompaniont0000unse_u4b7 |publisher=[[Oxford University Press]] |year=2001 |isbn=978-0-19-211696-3 |editor-last=M. Lynch |location=Oxford |page=[https://archive.org/details/oxfordcompaniont0000unse_u4b7/page/359 359] |chapter=Kenneth mac Alpin}}</ref> Konungsríkið var kallað [[Alba (konungsríki)|Alba]] og náði yfir sama land og Piktaland áður, en var gelískt. Undir lok 10. aldar dó [[piktíska]] út sem tungumál og íbúar töluðu eftir það gelísku.<ref name="Forsyth"/>{{Rp|32–33}} Konungsríkið stækkaði bæði til suðurs, inn í fyrrum lönd Norðymbralands, og til norðurs inn í [[Moray]].<ref name="Forsyth"/>{{Rp|34–35}} Um árþúsundsskiptin safnaðist landbúnaðarland á færri hendur og fyrstu bæirnir voru stofnaðir.<ref name="Forsyth"/>{{Rp|36–37}} Á 12. og 13. öld komst stærstur hluti Skotlands undir einn konung. Í byrjun var gelísk menning allsráðandi, en aðflutningur fólks frá Frakklandi, Englandi og Flandri skapaði fjölbreyttara samfélag og [[skoska]] tók að taka við af gelísku. Smám saman varð til nútímalegt konungsríki. Undir lok tímabilsins urðu stríð við [[England]] til þess að styrkja sérstaka skoska sjálfsmynd.<ref name="Stringer" />{{Rp|37-39}}<ref name="Barrell 2000">{{Cite book |last=Barrell |first=A. D. M. |title=Medieval Scotland |url=https://archive.org/details/medievalscotland0000barr |date=2000 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-58602-3 |location=Cambridge}}</ref>{{Rp|at=ch 1}} [[Davíð 1. Skotakonungur]] (1124-1153) og eftirmenn hans styrktu konungsvaldið<ref name="Stringer">{{Cite book |last=Stringer |first=Keith |title=Scotland: A History |date=2005 |publisher=Oxford University Press |isbn=9780199601646 |editor-last=Wormald |editor-first=Jenny |editor-link=Jenny Wormald |location=Oxford |language=en |chapter=The Emergence of a Nation-State, 1100–1300 |chapter-url=https://archive.org/details/scotland00jenn |chapter-url-access=registration}}</ref>{{Rp|41–42}} og sameinuðu meginland Skotlands undir sinni stjórn með því að leggja undir sig Moray, [[Galloway]] og [[Katanes]], þótt þeir næðu ekki að leggja undir sig [[Suðureyjar]] sem ýmsir [[skoskir ættbálkar]] höfðu ríkt yfir eftir dauða [[Sumarliði (Suðureyjum)|Sumarliða]] árið 1164.<ref name="Stringer"/>{{Rp|48–49}} [[Lénskerfi]] var komið á, bæði með innreið engilsaxneskra lávarða og með veitingu lands til gelískra höfðingja í skiptum fyrir hollustu þeirra við konung.<ref name="Stringer"/>{{Rp|53–54}} Hin flóknu tengsl við nágranna Skotlands í suðri á þessum tíma einkenndust í fyrstu af tilraunum skosku konunganna til að hagnýta sér pólitískt umrót á Englandi, en þar á eftir tók við lengsti friður milli landanna á miðöldum: milli 1217 og 1296.<ref name="Stringer" />{{Rp|45-46}} [[File:The Wallace Monument Aerial, Stirling.jpg|thumb|250px|[[Wallace-minnismerkið]] var reist til minningar um skosku þjóðhetjuna [[William Wallace]].]] Við andlát [[Alexander 3. Skotakonungur|Alexanders 3.]] í mars 1286 rofnaði ættarveldi skosku konunganna. [[Játvarður 1. Englandskonungur]] tók að sér að miðla málum milli þeirra sem töldu sig eiga tilkall til krúnunnar. [[Jóhann Balliol]] var krýndur árið 1292 í skiptum fyrir sjálfstæði Skotlands.<ref name="Stringer"/>{{Rp|47}}<ref>{{Cite web |title=Scotland Conquered, 1174–1296 |url=http://www.nationalarchives.gov.uk/utk/scotland/conquered.htm |publisher=National Archives}}</ref> Árið 1294 höfnuðu Balliol og aðrir skoskir lávarðar kröfu Játvarðs um að þeir tækju þátt í herför hans gegn Frökkum. Skotland og Frakkland gerðu með sér samning 23. október 1295, sem nefndist [[Auld Alliance]]. Í kjölfarið réðist Játvarður inn í Skotland og steypti Jóhanni af stóli. [[Andrew Moray]] og [[William Wallace]] urðu í upphafi helstu leiðtogar andspyrnu gegn enskum yfirráðum í [[sjálfstæðisstríð Skotlands|sjálfstæðisstríðum Skotlands]],<ref>{{Cite web |title=Scotland Regained, 1297–1328 |url=http://www.nationalarchives.gov.uk/utk/scotland/regained.htm |publisher=National Archives of the United Kingdom}}</ref> þar til [[Róbert 1. Skotakonungur|Róbert 1.]] var krýndur konungur Skotlands árið 1306.<ref>{{Cite book |last=Murison |first=A. F. |url=https://books.google.com/books?id=iMEMc45g9s8C |title=King Robert the Bruce |publisher=Kessinger Publishing |year=1899 |isbn=978-1-4179-1494-4 |edition=reprint 2005 |page=30}}</ref> Sigur Skota í [[orrustan við Bannockburn|orrustunni við Bannockburn]] staðfesti yfirráð þeirra yfir ríkinu. Árið 1320 hlaut fyrsta opinbera sjálfstæðisyfirlýsing sögunnar, [[Arbroath-yfirlýsingin]], stuðning [[Jóhannes 22.|Jóhannesar 22.]] páfa og samþykki ensku krúnunnar.<ref name="Brown">{{Cite book |last1=Brown |first1=Michael |title=Scotland: A History |last2=Boardman |first2=Steve |date=2005 |publisher=Oxford University Press |isbn=9780199601646 |editor-last=Wormald |editor-first=Jenny |editor-link=Jenny Wormald |location=Oxford |language=en |chapter=Survival and Revival: Late Medieval Scotland |chapter-url=https://archive.org/details/scotland00jenn |chapter-url-access=registration}}</ref>{{Rp|70, 72}} Borgarastyrjöld milli [[Bruce-ætt]]ar og höfuðkeppinauta þeirra, [[Comyn-ætt]]ar og [[Balliol-ætt]]ar, stóð fram á miðja 14. öld. Bruce-ættin hafði sigur, en þegar [[Davíð 2. Skotakonungur|Davíð 2.]] lést án erfingja varð frændi hans, [[Róbert 2. Skotakonungur|Róbert 2.]], fyrsti konungur af [[Stewart-ætt]] (af því hann hafði embættið [[Lord High Steward of Scotland]] eða „yfir[[stallari]] Skotlands“).<ref name="Brown"/>{{Rp|77}} Stewart-ættin ríkti yfir Skotlandi það sem eftir lifði af miðöldum. Aukin hagsæld ríkti í landinu frá lokum 14. aldar, gegnum [[skoska endurreisnin|skosku endurreisnina]] að [[skoska siðbótin|skosku siðbótinni]],<ref name="Mason">{{Cite book |last=Mason |first=Roger |title=Scotland: A History |date=2005 |publisher=Oxford University Press |isbn=9780199601646 |editor-last=Wormald |editor-first=Jenny |editor-link=Jenny Wormald |location=Oxford |language=en |chapter=Renaissance and Reformation: The Sixteenth Century |chapter-url=https://archive.org/details/scotland00jenn |chapter-url-access=registration}}</ref>{{Rp|93}} þrátt fyrir [[svarti dauði|svarta dauða]] 1349<ref name="Brown"/>{{Rp|76}} og aukna misskiptingu milli [[Skosku hálöndin|Skosku hálandanna]] og [[Skosku láglöndin|Skosku láglandanna]].<ref name="Brown"/>{{Rp|78}} Alls kyns samningar voru gerðir til að draga úr átökum við suðurlandamærin að Englandi.<ref name="Brown"/>{{Rp|76, 83}} === Árnýöld === [[File:Portrait of King James I & VI (1618-1620).jpg|thumb|right|upright|[[Jakob 6. Skotakonungur]] tók við ensku og írsku krúnunni árið 1603.]] [[Samningur um eilífan frið]] var undirritaður af [[Jakob 4. Skotakonungur|Jakobi 4.]] og [[Hinrik 7. Englandskonungur|Hinriki 7.]] árið 1502. Jakob gekk að eiga dóttur Hinriks, [[Margrét Tudor|Margréti Tudor]].<ref>{{Cite web |title=James IV, King of Scots 1488–1513 |url=http://www.bbc.co.uk/scotland/history/articles/james_iv |publisher=BBC}}</ref> Nokkrum árum síðar gerði Jakob innrás í England til stuðnings Frökkum samkvæmt [[Auld Alliance]]-bandalaginu og varð síðasti breski konungurinn sem lést í orrustu, í [[orrustan við Flodden|orrustunni við Flodden]] árið 1513.<ref>{{Cite web |title=Battle of Flodden, (Sept.&nbsp;9, 1513) |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/210431/Battle-of-Flodden |website=Encyclopædia Britannica}}</ref> Á milli 1543 og 1551 áttu Skotar og Englendingar í stríði meðan [[María Skotadrottning]] var ómyndug. Stríðið var nefnt „[[harkalega biðlunin]]“.<ref>[[Marcus Merriman]], ''The Rough Wooings'' (East Linton: Tuckwell, 2000), p. 6.</ref> Árið 1560 var [[umsátrið um Leith|umsátrinu um Leith]] aflétt og [[Edinborgarsamningurinn]] undirritaður, þar sem [[Elísabet 1.]] var viðurkennd sem drottning Englands.<ref name="Mason"/>{{Rp|112}} [[Skoska þingið]] kom saman og samþykkti [[skoska trúarjátningin|skosku trúarjátninguna]] sem fól í sér algjöran aðskilnað frá kaþólsku kirkjunni og valdi páfa.<ref name="short"/>{{Rp|44}} Hin kaþólska María Skotadrottning var neydd til að segja af sér árið 1567.<ref>{{Cite web |title=Religion, Marriage and Power in Scotland, 1503–1603 |url=http://www.nationalarchives.gov.uk/utk/scotland/religion.htm |publisher=The National Archives of the United Kingdom}}</ref> Árið 1603 tók [[Jakob 6. Skotakonungur]], sonur Maríu, við völdum í [[konungsríkið England|Englandi]] og [[konungsríkið Írland|Írlandi]] þegar ríkin gengu í [[konungssamband]]. Hann flutti hirð sína til London.<ref>{{Cite book |last=Ross |first=David |title=Chronology of Scottish History |url=https://archive.org/details/chronologyofscot0000ross |publisher=Geddes & Grosset |year=2002 |isbn=978-1-85534-380-1 |page=[https://archive.org/details/chronologyofscot0000ross/page/56 56]}}</ref> Fyrsti [[breski fáninn]] var hannaður að ósk Jakobs og átti að flagga ásamt [[skoski fáninn|skoska fánanum]] á skoskum skipum. Jakob ætlaði sér að sameina ríkin í eitt konungsríki, en [[enska þingið]] stóð gegn honum og studdi þess í stað að ein lög giltu um bæði ríkin, sem [[skoska þingið]] vildi ekki samþykkja. Konungur hætti því við frekari sameiningu.<ref>{{Cite web |title=On this Day: 21 November 1606: The proposed union between England and Scotland {{!}} History of Parliament Online |url=https://www.historyofparliamentonline.org/periods/stuarts/day-21-november-1606-proposed-union-between-england-and-scotland |access-date=16 November 2020 |website=www.historyofparliamentonline.org |archive-date=25 nóvember 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201125101617/https://historyofparliamentonline.org/periods/stuarts/day-21-november-1606-proposed-union-between-england-and-scotland |url-status=dead }}</ref> Fyrir utan stutt tímabil undir stjórn [[breska verndarríkið|verndarríkis]] Cromwells var Skotland sérstakt ríki á 17. öld, en töluverð átök voru milli [[sáttmálahreyfingin|sáttmálamanna]] og krúnunnar um það hver stjórn [[skoska kirkjan|skosku kirkjunnar]] ætti að vera.<ref name="Wormald">{{Cite book |last=Wormald |first=Jenny |title=Scotland: A History |date=2005 |publisher=Oxford University Press |isbn=9780199601646 |editor-last=Wormald |editor-first=Jenny |location=Oxford |language=en |chapter=Confidence and Perplexity: The Seventeenth Century |author-link=Jenny Wormald |chapter-url=https://archive.org/details/scotland00jenn |chapter-url-access=registration}}</ref>{{Rp|124}} Herinn var efldur svo konungur náði stjórn á ættbálkunum í vesturhluta Hálandanna. [[Jónalögin]] 1609 neyddu ættarhöfðingja á Suðureyjum til að senda syni sína til menntunar í Láglöndunum.<ref>{{Cite book |last=Devine |first=T M |title=The Scottish Clearances: A History of the Dispossessed, 1600–1900 |url=https://archive.org/details/scottishclearanc0000devi |date=2018 |publisher=Allen Lane |isbn=978-0241304105 |location=London}}</ref>{{Rp|37–40}} Árið 1641 og aftur 1643 reyndi skoska þingið án árangurs að ná í gegn sameiningu við England sem byggðist á hugmyndinni um [[sambandsríki]] fremur en innlimun, þar sem Skotland héldi sínu þingi.<ref name=":5">{{Cite web |title=BBC – History – British History in depth: Acts of Union: The creation of the United Kingdom |url=http://www.bbc.co.uk/history/british/empire_seapower/acts_of_union_01.shtml |access-date=16 November 2020 |website=www.bbc.co.uk |language=en-GB}}</ref> Árið 1648 var þingið klofið út af sambandsmálunum.<ref name=":5"/> Í kjölfar þess að skoski konungurinn hafði verið tekinn af lífi í [[Whitehall]] árið 1649 í miðjum [[Þríríkjastríðin|Þríríkjastríðunum]] setti [[Oliver Cromwell]] fyrstu stjórnarskrá Bretlandseyja með [[Instrument of Government]] sem gerði Skotland hluta af [[Samveldi Englands, Skotlands og Írlands]].<ref name=":5"/> Fyrstu skosku fulltrúarnir á þinginu í Westminster tóku sæti á verndarþingi Samveldisins. Með [[endurreisn konungdæmis í Englandi]] komst [[Stúartætt]] aftur til valda í Skotlandi 1660. Skoska þingið sóttist eftir frjálsum viðskiptum við England árið 1664, en því var hafnað 1668.<ref name=":5"/> Árið 1670 hafnaði enska þingið aftur sambandi við Skotland.<ref name=":5"/> Sams konar tillögur enska þingsins féllu niður 1674 og 1685.<ref name=":5"/> [[Orrustan við Altimarlach]] árið 1680 var síðasta stóra orrustan milli [[Hálandaættir|Hálandaættanna]].<ref>"''[https://books.google.com/books?id=3amnMPTPP5MC&pg=PA41 Dictionary of Battles and Sieges: A-E]''". Dennis E. Showalter (2007). Springer. p.41</ref> Eftir [[dýrlega byltingin|dýrlegu byltinguna]] og flótta kaþólska konungsins [[Jakob 2. Englandskonungur|Jakobs 2.]] tóku [[Vilhjálmur 3. Englandskonungur]] og [[María 2. Englandsdrottning]] við völdum, en María var af Stúartættinni.<ref name="Wormald"/>{{Rp|142}} Skoska þingið hafnaði enn á ný tillögum um sameiningu árið 1689.<ref name=":5"/> [[Jakobítar]], stuðningsmenn hinna útlægu kaþólsku konunga af Stúartætt, voru ógn við yfirráð [[Óraníuætt]]ar og síðar [[Hannóverætt]]ar þar til þeir voru endanlega sigraðir 1745.<ref name=":5"/> Líkt og í öðrum löndum, eins og Frakklandi, Noregi, Svíþjóð og Finnlandi, gengu [[sjö harðindaár]] yfir Skotland á 10. áratug 17. aldar, sem drógu úr barneignum og juku brottflutning fólks þannig að íbúafjöldi dróst víða saman um 10-15%.<ref>{{Cite book |last=Cullen |first=Karen J. |url=https://books.google.com/books?id=6oOCfHxQDtwC&pg=PA152 |title=Famine in Scotland: The 'ill Years' of The 1690s |date=15 February 2010 |publisher=Edinburgh University Press |isbn=978-0748638871 |pages=152–153}}</ref> Árið 1698 reyndi [[Skotlandsfélagið]] að stofna verslunarnýlendu á [[Panamaeiðið|Panamaeiðinu]]. Nær allir skoskir landeigendur sem áttu eitthvað sparifé voru sagðir hafa fjárfest í [[Darien-fléttan|Darien-fléttunni]] sem snerist um nýlendustofnun og flutningaleið yfir Panamaeiðið.<ref name=":6">{{Cite web |title=Why did the Scottish parliament accept the Treaty of Union? |url=http://www.scottishaffairs.org/backiss/pdfs/sa52/Sa52_Scott.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111003123611/http://www.scottishaffairs.org/backiss/pdfs/sa52/Sa52_Scott.pdf |archive-date=3 October 2011 |access-date=1 May 2013 |publisher=Scottish Affairs}}</ref><ref name=":7">{{Cite web |title=Popular Opposition to the Ratification of the Treaty of Anglo-Scottish Union in 1706–7 |url=https://scottishhistorysociety.com/popular-opposition-to-the-ratification-of-the-treaty-of-anglo-scottish-union-in-1706-7 |access-date=23 March 2017 |website=scottishhistorysociety.com |publisher=Scottish Historical Society}}</ref> Þegar enn einni sameiningartillögunni frá ensku lávarðadeildinni var hafnað 1695 og önnur felld í fulltrúadeildinni árið 1700, hafnaði skoska þingið enn á ný sameiningartillögum árið 1702.<ref name=":5"/> Hrun Darien-fléttunnar varð til þess að skoskir landeigendur sem höfðu fjárfest í henni urðu gjaldþrota. Það, ásamt ótta við innrás frá Englandi, leiddi til þess að skoska yfirstéttin gerðist hlynnt sambandi við England.<ref name=":6"/><ref name=":7"/> Þann 22. júlí 1706 var [[Sambandssamningurinn]] samþykktur af fulltrúum skoska þingsins og enska þingsins. Árið á eftir voru [[Sambandslögin 1707]] samþykkt af báðum þingum og [[Konungsríki Stóra-Bretlands]] varð að veruleika frá 1. maí 1707.<ref name="Mackie">Mackie, J.D. (1969) ''A History of Scotland''. London. Penguin.</ref> Almenningur var andsnúinn sameiningu og uppþot urðu í [[Edinborg]], [[Glasgow]] og fleiri stöðum.<ref name="1707 protests">{{Cite book |last=Devine |first=T. M. |title=The Scottish Nation 1700–2000 |publisher=Penguin Books |year=1999 |isbn=978-0-14-023004-8 |page=9 |quote=From that point on anti-union demonstrations were common in the capital. In November rioting spread to the south west, that stronghold of strict Calvinism and covenanting tradition. The Glasgow mob rose against union sympathisers in disturbances that lasted intermittently for over a month}}</ref><ref>{{Cite web |year=2007 |title=Act of Union 1707 Mob unrest and disorder |url=http://www.parliament.uk/actofunion/06_03_mob.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080101193416/http://www.parliament.uk/actofunion/06_03_mob.html |archive-date=1 January 2008 |access-date=23 December 2007 |publisher=The House of Lords |location=London}}</ref> Hið nýja [[breska þingið|þing Stóra-Bretlands]] hafnaði þeirri tillögu [[írska þingið|írska þingsins]] að Írland yrði hluti af sameiningunni.<ref name=":5"/> [[File:The Battle of Culloden.jpg|thumb|left|Málverk eftir [[David Morier]] sem sýnir orrustuna við Culloden (''An Incident in the Rebellion of 1745'').]] Afnám tolla á verslun við England varð til þess að hún blómstraði, sérstaklega viðskipti við [[nýlendur Breta í Ameríku]]. Klippararnir sem [[tóbakslávarðarnir í Glasgow]] ráku voru hraðskreiðustu skip á siglingaleiðinni til [[Virginía|Virginíu]]. Fram að [[sjálfstæðisstríð Bandaríkjanna|sjálfstæðisstríði Bandaríkjanna]] 1776 var Glasgow mest tóbakshöfn heims.<ref>{{Cite journal |last=Robert |first=Joseph C |year=1976 |title=The Tobacco Lords: A study of the Tobacco Merchants of Glasgow and their Activities |url=https://archive.org/details/sim_virginia-magazine-of-history-and-biography_1976-01_84_1/page/100 |journal=The Virginia Magazine of History and Biography |volume=84 |issue=1 |pages=100–102 |jstor=4248011}}</ref> Margra alda misskipting jókst enn þegar kaupmenn í láglöndunum auðguðust, meðan hálandahöfðingjarnir urðu fátækari. [[Jakobítar]], fylgismenn konunga af Stúartætt, nutu töluverðs fylgis í Hálöndunum og norðausturhlutanum, sérstaklega meðal íbúa sem aðhylltust biskupakirkju og kaþólska trú. Tvær stórar uppreisnir voru gerðar á 18. öld, [[Jakobítauppreisnin 1715]] og [[Jakobítauppreisnin 1745]], en hvorugri þeirra tókst að hnika valdi [[Hannóverætt]]ar yfir bresku krúnunni. Jakobítahreyfingin var á endanum brotin á bak aftur með ósigri þeirra í [[orrustan við Culloden|orrustunni við Culloden]], sem var jafnframt síðasta skiptið sem tvö lið fylktu sér til orrustu á breskri grundu. === Iðnbyltingin og skoska upplýsingin === [[Skoska upplýsingin]] og [[iðnbyltingin]] gerðu Skotland að þvílíkri miðstöð mennta, viðskipta og iðnaðar<ref>"[http://www.uiowa.edu/%7Ec008224b/scotline2.htm Some Dates in Scottish History from 1745 to 1914] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131031090022/http://www.uiowa.edu/~c008224b/scotline2.htm |date=31 October 2013 }}", The University of Iowa.</ref> að [[Voltaire]] sagði „Við sækjum allar okkar hugmyndir um siðmenningu til Skotlands."<ref>{{Cite web |title=Enlightenment Scotland |url=http://www.ltscotland.org.uk/scottishenlightenment/scotland/index.asp |publisher=Learning and Teaching Scotland}}</ref> Með ósigri Jakobíta og sambandinu við England, tóku þúsundir Skota, aðallega frá Láglöndunum, við valdastöðum í stjórnmálum, opinberri þjónustu, her og flota, í viðskiptum og stjórn nýlendna um allt [[breska heimsveldið]]. Sagnfræðingurinn Neil Davidson skrifaði að eftir 1746 hafi opnast ný tækifæri fyrir Skota til þátttöku í opinberu lífi, sérstaklega utan Skotlands. Davidson nefnir líka að Skosku láglöndin hafi verið miðlæg í breska hagkerfinu.<ref>{{Cite book |last=Neil Davidson(2000) |title=The Origins of Scottish Nationhood |publisher=Pluto Press |location=London |pages=94–95}}</ref> Í Hálöndunum tóku ættarhöfðingjar smám saman að líta fremur á sig sem hefðbundna landeigendur en ættarleiðtoga. Félagslegar og efnahagslegar breytingar birtust greinilega þegar [[Hálandahreinsanirnar]] hófust og ættbálkakerfið hrundi.<ref name="Devine 1994">{{Cite book |last=Devine |first=T M |title=Clanship to Crofters' War: The social transformation of the Scottish Highlands |date=1994 |publisher=Manchester University Press |isbn=978-0-7190-9076-9 |edition=2013}}</ref>{{Rp|32–53, ''passim''}} [[File:Tourists posing at the National Monument of Scotland.jpg|thumb|right|[[Minnismerki Skotlands]] á [[Calton-hæð]] í Edinborg er minnismerki um skoska hermenn sem féllu í [[Napóleonsstyrjaldirnar|Napóleonsstyrjöldunum]].]] Með [[Skosku umbótalögin 1832|skosku umbótalögunum 1832]] fjölgaði skoskum þingmönnum og fleiri millistéttarmenn komust til áhrifa.<ref name="Devine&Finlay1996pp64-5">T. M. Devine and R. J. Finlay, ''Scotland in the Twentieth Century'' (Edinburgh: Edinburgh University Press, 1996), pp. 64–65.</ref> Frá miðri 19. öld jukust kröfur um aukna heimastjórn og staða [[ráðherra Skotlands]] var endurvakin.<ref>F. Requejo and K-J Nagel, ''Federalism Beyond Federations: Asymmetry and Processes of Re-symmetrization in Europe'' (Aldershot: Ashgate, 2011), p. 39.</ref> Undir lok aldarinnar var Bretland með tvo forsætisráðherra af skoskum ættum, [[William Ewart Gladstone|William Gladstone]],<ref name="Quinault2007">R. Quinault, "Scots on Top? Tartan Power at Westminster 1707–2007", ''History Today'', 2007 57(7): 30–36. {{ISSN|0018-2753}} Fulltext: [[Ebsco]].</ref> og [[Archibald Primrose]].<ref>K. Kumar, ''The Making of English National Identity'' (Cambridge: Cambridge University Press, 2003), p. 183.</ref> Seint á 19. öld markaði kosningasigur [[Keir Hardie]] í aukakosningum í [[Mið-Lanarkshire]] 1888 aukin áhrif verkalýðsins og leiddi til stofnunar [[Skoski verkamannaflokkurinn|Skoska verkamannaflokksins]] (sem rann síðar saman við [[Breski verkamannaflokkurinn|Breska verkamannaflokkinn]]) og Hardie varð fyrsti leiðtogi hans.<ref>D. Howell, ''British Workers and the Independent Labour Party, 1888–1906'' (Manchester: Manchester University Press, 1984), p. 144.</ref> Glasgow varð ein af stærstu borgum heims og varð þekkt sem „önnur borg heimsveldisins“ á eftir London.<ref>J. F. MacKenzie, "The second city of the Empire: Glasgow – imperial municipality", in F. Driver and D. Gilbert, eds, ''Imperial Cities: Landscape, Display and Identity'' (2003), pp. 215–223.</ref> Eftir 1860 tóku skipasmíðastöðvarnar í Clyde-firði að sérhæfa sig í smíði gufuskipa úr járni (stáli eftir 1870) sem ruddu seglskipum úr timbri hratt úr vegi í skipastól heimsins. Glasgow varð helsta miðstöð skipasmíða í heimi.<ref name="Shields1949">J. Shields, ''Clyde Built: a History of Ship-Building on the River Clyde'' (1949).</ref> Þróun iðnaðar varð hröð og færði heim mikla vinnu og auðæfi, en olli því jafnframt að húsnæði, borgarskipulag og lýðheilsa sat á hakanum, og um tíma einkenndust aðstæður íbúa í borgum og bæjum Skotlands af þröngum húsakynnum, hárri tíðni barnadauða og fjölgun berklatilfella.<ref>C. H. Lee, ''Scotland and the United Kingdom: the Economy and the Union in the Twentieth Century'' (1995), p. 43.</ref> [[File:Sir Henry Raeburn - Portrait of Sir Walter Scott.jpg|thumb|left|upright|[[Walter Scott]] átti stóran þátt í að móta skoska sjálfsmynd á 19. öld með [[Waverley-sögurnar|Waverley-sögunum]].]] Almennt er talið að skoska upplýsingin hafi liðið undir lok þegar 18. öldinni lauk,<ref name="Magnusson">{{Citation |last=M. Magnusson |title=Review of James Buchan, ''Capital of the Mind: how Edinburgh Changed the World'' |date=10 November 2003 |url=http://www.newstatesman.com/200311100040 |work=New Statesman |archive-url=https://web.archive.org/web/20110606015918/http://www.newstatesman.com/200311100040 |archive-date=6 June 2011 |url-status=dead}}</ref> en næstu 50 árin voru framlög Skota til breskra vísinda og bókmennta miklu meiri en fjöldi þeirra gaf tilefni til, með verkum vísindamanna á borð við [[James Clerk Maxwell]] og [[Kelvin lávarður|Kelvin lávarð]], og verkfræðinga og uppfinningamanna á borð við [[James Watt]] og [[William Murdoch]], en verk þeirra skiptu sköpum fyrir iðnbyltinguna í Bretlandi.<ref>E. Wills, ''Scottish Firsts: a Celebration of Innovation and Achievement'' (Edinburgh: Mainstream, 2002).</ref> Af skoskum rithöfundum naut [[Walter Scott]] mestra vinsælda á 19. öld. Fyrsta skáldsagan hans, ''[[Waverley (skáldsaga)|Waverley]]'' kom út 1814 og er stundum kölluð fyrsta sögulega skáldsagan.<ref>{{Citation |last=K. S. Whetter |title=Understanding Genre and Medieval Romance |page=28 |year=2008 |publisher=Ashgate}}</ref> Vinsældir verka Scott áttu stóran þátt í mótun sérstakrar skoskrar sjálfsmyndar.<ref>{{Citation |last=N. Davidson |title=The Origins of Scottish Nationhood |page=136 |year=2000 |publisher=Pluto Press}}</ref> Seint á 19. öld náði fjöldi skoskra rithöfunda alþjóðlegum vinsældum. Þeirra á meðal voru [[Robert Louis Stevenson]], [[Arthur Conan Doyle]], [[J. M. Barrie]] og [[George MacDonald]].<ref>{{Citation |title=Cultural Profile: 19th and early 20th century developments |url=http://www.culturalprofiles.net/scotland/Directories/Scotland_Cultural_Profile/-5402.html |work=Visiting Arts: Scotland: Cultural Profile |archive-url=https://web.archive.org/web/20110930034445/http://www.culturalprofiles.net/scotland/Directories/Scotland_Cultural_Profile/-5402.html |archive-date=30 September 2011 |url-status=dead}}</ref> Skotland lék líka stórt hlutverk í myndlist og arkitektúr. [[Glasgow-skólinn]], sem blómstraði snemma á 20. öld, var undir áhrifum frá [[Keltaendurreisnin]]ni, [[Arts and Crafts]]-hreyfingunni og [[Japanismi|Japanisma]], og átti þátt í þróun [[Art Noveau]]-listastefnunnar í Evrópu. Meðal helstu forvígismanna skólans var listamaðurinn og arkitektinn [[Charles Rennie Mackintosh]].<ref>Stephan Tschudi-Madsen, ''The Art Nouveau Style: a Comprehensive Guide'' (Courier Dover, 2002), pp. 283–284.</ref> Á þessum tíma fór áhugi á menningu Hálandanna vaxandi. Undir áhrifum frá [[rómantíkin]]ni á 3. áratug 19. aldar komust skoskur [[tartan]] og [[skotapils]] í tísku hjá yfirstéttinni, ekki bara í Skotlandi heldur um alla Evrópu,<ref>J. L. Roberts, [https://books.google.com/books?id=WlnNUCS4R_MC&dq=clans+tartan+laws+jacobite&pg=PA193 ''The Jacobite Wars''], pp. 193–195.</ref><ref name="Sievers2007">M. Sievers, [https://books.google.com/books?id=_U-5sq5MDBQC&dq=tartan+highland+romantic&pg=PA23 ''The Highland Myth as an Invented Tradition of 18th and 19th century and Its Significance for the Image of Scotland''] (GRIN Verlag, 2007), pp. 22–25.</ref> meðal annars vegna vinsælda sagnakvæða [[Ossían]]s eftir Macpherson<ref>P. Morère, ''Scotland and France in the Enlightenment'' (Bucknell University Press, 2004), pp. 75–76.</ref><ref>William Ferguson, [https://books.google.com/books?id=nPpp6ED8c3EC&dq=ossian+macpherson&pg=PA227 ''The identity of the Scottish Nation: an Historic Quest''] (Edinburgh: Edinburgh University Press, 1998), p. 227.</ref> og Waverley-sagna Walter Scott.<ref>Divine, ''Scottish Nation'' pp. 292–295.</ref> Hálöndin voru áfram fátækt og vanþróað svæði og eina landsvæði á meginlandi Bretlands þar sem reglulega komu upp hungursneyðir. Nær engin iðnframleiðsla var þar, en sjálfsþurftarbúskapurinn stóð ekki undir fólksfjölgun. Þörfin fyrir umbætur í landbúnaði var notuð sem réttlæting fyrir [[Hálandahreinsanirnar|Hálandahreinsununum]], þar sem stór hluti íbúa Hálandanna var hrakinn burt af kotum sínum meðan landið var girt af fyrir ræktun á stórum kindahjörðum sem gáfu af sér verðmæta ull. Fyrsta tímabil hreinsananna fylgdi sama mynstri og annars staðar á Bretlandseyjum, meðan seinna tímabilið stafaði af offjölgun, [[kartöfluneyðin í Hálöndunum|kartöfluneyðinni í Hálöndunum]] og hruni iðnaðar sem reiddi sig á hækkað verð afurða vegna Napóleonsstyrjaldanna.<ref>E. Richards, ''The Highland Clearances: People, Landlords and Rural Turmoil'' (2008).</ref> Íbúafjöldi Skotlands óx jafnt og þétt á 19. öld. Árið 1801 voru íbúar 1,6 milljón, 1851 voru þeir 2,9 milljónir og 1901 voru þeir nær 4,5 milljónir.<ref>A. K. Cairncross, ''The Scottish Economy: A Statistical Account of Scottish Life by Members of the Staff of Glasgow University'' (Glasgow: Glasgow University Press, 1953), p. 10.</ref> Þróun iðnaðar í Hálöndunum náði ekki að skapa nógu mörg störf, og á tímabilinu milli 1841 og 1931 fluttu um 2 milljónir Skota til Norður-Ameríku og Ástralíu, og önnur 750.000 fluttust til Englands.<ref name="Huston&Knox2001pxxxii">R. A. Houston and W. W. Knox, eds, ''The New Penguin History of Scotland'' (Penguin, 2001), p. xxxii.</ref> [[File:Disruption forming Free Kirk.jpg|thumb|right|upright=1.6|Sundrungarþingið; málverk eftir [[David Octavius Hill]].]] Eftir langvinn átök innan kirkjunnar, náðu evangelistar yfirhöndinni á [[þing skosku kirkjunnar|þingi skosku kirkjunnar]] árið 1834 og samþykktu neitunarlögin, sem heimiluðu sóknum að hafna skipuðum prestum sem ekki nytu samþykkis sóknarbarna. Þessu fylgdu tíu ára átök sem lyktaði með ósigri neitunarsinna í dómsölum. Afleiðingin var sú að sumir þeirra, undir forystu [[Thomas Chalmers]], klufu sig frá kirkjunni, sem var kallað [[kirkjusundrungin 1843]]. Um þriðjungur presta frá norðurhluta landsins og Hálöndunum stofnaði [[skoska fríkirkjan|skosku fríkirkjuna]].<ref name="Robb1990">G. Robb, "Popular Religion and the Christianization of the Scottish Highlands in the Eighteenth and Nineteenth Centuries", ''Journal of Religious History'', 1990, 16(1): 18–34.</ref> Seint á 19. öld urðu átök milli íhaldssamra kalvínista og frjálslyndari afla innan kirkjunnar til þess að þeir fyrrnefndu klufu sig frá og mynduðu [[skosku öldungafríkirkjuna]] árið 1893.<ref name="Koch2006p416-7">J. T. Koch, ''Celtic Culture: a Historical Encyclopedia, Volumes 1–5'' (ABC-CLIO, 2006), pp. 416–417.</ref> [[Frelsun kaþólikka]] árið 1829 og aðflutningur írskra innflytjenda, sérstaklega eftir hungursneyðina um miðja öldina, varð til þess að fjöldi kaþólskra jókst, sérstaklega í Láglöndunum og árið 1878 var kaþólskri kirkjudeild komið á, þrátt fyrir mikla andstöðu.<ref name=Koch2006p416-7/> Iðnvæðing, þéttbýlisvæðing og kirkjusundrungin áttu öll þátt í því að draga úr áhrifum kirkjuskólanna. Frá 1830 hóf ríkið að styrkja opinberar skólabyggingar og frá 1846 fjármagnaði það skóla. Árið 1872 tók Skotland upp sams konar kerfi opinberra og ókeypis skóla sem reknir voru af skólaráðum, líkt og annars staðar í Bretlandi.<ref name="Devine2001p91-100">T. M. Devine, ''The Scottish Nation'', pp. 91–100.</ref> [[Glasgow-háskóli]] varð einn fyrsti háskólinn sem tók aðallega inn nemendur úr millistétt, fremur en aðalsstétt.<ref>Paul L. Robertson, "The Development of an Urban University: Glasgow, 1860–1914", ''History of Education Quarterly'', Winter 1990, vol. 30 (1), pp. 47–78.</ref> [[Háskólinn í St Andrews]] var fyrsti háskólinn í Skotlandi sem tók við kvenkyns nemendum. Frá 1892 máttu allir skoskir háskólar taka við konum og fjöldi kvenkyns nemenda óx jafnt og þétt.<ref name="Rayner-Canham2008">M. F. Rayner-Canham and G. Rayner-Canham, ''Chemistry was Their Life: Pioneering British Women Chemists, 1880–1949'', (Imperial College Press, 2008), p. 264.</ref> [[File:-Spying in Glenfeshie- MET DP148525.jpg|left|thumb|Dádýraveiðimenn fylgjast með dádýrum með kíkjum, um 1858.]] Með tilkomu [[frystibúnaður|frystibúnaðar]] og innflutningi á lamba- og kindakjöti og ull frá öðrum löndum, hrundi verð á sauðfé og vöxturinn sem áður hafði verið í sauðfjárrækt stöðvaðist.<ref name=":0">{{Cite book |last=Warren |first=Charles R. |url=https://archive.org/details/managingscotland00warr |title=Managing Scotland's environment |publisher=Edinburgh University Press |year=2009 |isbn=9780748630639 |edition=2nd ed., completely rev. and updated |location=Edinburgh |pages=[https://archive.org/details/managingscotland00warr/page/n73 45] ff., 179 ff |oclc=647881331 |url-access=limited}}</ref> Verð á jarðeignum hrundi í kjölfarið sem leiddi til svokallaðrar Balmoral-væðingar Skotlands, með aukinni ferðaþjónustu þar sem stórar landareignir voru nýttar sem veiðilendur fyrir skotveiði, sérstaklega í Hálöndunum.<ref name=":0"/><ref name=":1">{{Cite book |last=Glass |first=Jayne |title=Lairds, Land and Sustainability: Scottish Perspectives on Upland Management |publisher=Edinburgh University Press |year=2013 |isbn=9780748685882 |location=Edinburgh |pages=45 ff., 77 f |oclc=859160940}}</ref> Þetta ferli var nefnt eftir [[Balmoral-höll]] sem [[Viktoría Bretadrottning]] keypti árið 1848 og varð til þess að fjöldi auðmanna keypti svipaðar landareignir á næstu áratugum.<ref name=":0"/><ref name=":1"/> Seint á 19. öld áttu aðeins 118 manns helming allra jarða í Skotlandi, og nær 60% af öllu landinu voru veiðilendur.<ref name=":0"/> Dádýraveiðar og rjúpnaveiðar eru enn mikilvægar á mörgum landareignum í Skotlandi.<ref name=":0"/><ref>{{Cite journal |last1=Wightman |first1=A. |last2=Higgins |first2=P. |last3=Jarvie |first3=G. |last4=Nicol |first4=R. |date=2002 |title=The Cultural Politics of Hunting: Sporting Estates and Recreational Land Use in the Highlands and Islands of Scotland |journal=Culture, Sport, Society |language=en |volume=5 |issue=1 |pages=53–70 |doi=10.1080/713999852 |issn=1461-0981 |s2cid=144048546}}</ref> === Heimsstyrjaldir og iðnvæðing === [[File:The Cooperation of the Allied Forces on the Western Front, 1914-1918 Q7179.jpg|thumb|[[Douglas Haig]] og [[Ferdinand Foch]] kanna [[Hálendingar Gordons|Hálendinga Gordons]] árið 1918.]] Skotland lék lykilhlutverk í stríðsrekstri Breta í [[fyrri heimsstyrjöld]]. Þaðan komu mannafli, skip, vélar, fiskur og peningar.<ref>{{cite book|author=Richard J. Finlay|title=Modern Scotland 1914–2000|year=2006|pages=1–33}}</ref> Íbúar Skotlands voru þá 4,8 milljónir og yfir hálf milljón manna börðust í stríðinu. Þar af dó fjórðungur í bardögum eða úr sjúkdómum, og 150.000 særðust alvarlega.<ref>{{cite book|editor=R. A. Houston and W. W. J. Knox|title=The New Penguin History of Scotland|year=2001|page=426|url=https://books.google.com/books?id=VI5nAAAAMAAJ&q=casualties}}</ref> [[Niall Ferguson]] bendir á í bókinni ''The Pity of War'' að dánarhlutfall skoskra hermanna hafi verið það þriðja mesta í stríðinu, á eftir Serbíu og Tyrklandi, og miklu hærra en meðal annarra breskra herdeilda.<ref>[https://books.google.com/books?id=QrYhAQAAIAAJ&q=enlisted] [http://news.scotsman.com/worldwarone/39Savage-Scots39-wish-you-weren39t.6487746.jp]</ref> Yfirmaður breska heraflans á vesturvígstöðvunum var Skotinn [[Douglas Haig]], hermarskálkur. Í stríðinu varð til róttæk hreyfing verkafólks í því sem nefnt var „[[Rauða Clydeside]]“. Iðnaðarhverfin sem áður kusu [[Frjálslyndi flokkurinn (Bretlandi)|Frjálslynda flokkinn]] tóku að styðja [[Breski verkamannaflokkurinn|Verkamannaflokkinn]] árið 1922, sérstaklega verkamannahverfi þar sem írskir kaþólikkar bjuggu. Konur voru virkar í að berjast fyrir húsnæðisumbótum. „Rauðliðarnir“ störfuðu innan flokksins sem hafði lítil áhrif á þingi, og seinna á 3. áratugnum kom uppgjafartónn í hreyfinguna.<ref>{{cite book|author=Iain McLean|title=The Legend of Red Clydeside|url=https://archive.org/details/legendofredclyde0000mcle|year=1983}}</ref> Skipasmíðaiðnaðurinn stækkaði við sig í stríðinu, en alvarleg kreppa gekk yfir árið 1922 og starfsemin náði sér ekki að fullu fyrr en 1939. Millistríðsárin einkenndust af stöðnun og atvinnuleysi bæði í þéttbýli og dreifbýli.<ref>{{cite book|author=Finlay|title=Modern Scotland 1914–2000|year=2006|pages=34–72}}</ref> Ungt fólk flúði frá Skotlandi þar sem félagslegar aðstæður voru verri en annars staðar í Bretlandi hvort sem litið var á heilsufar, húsnæði eða atvinnuhorfur. Meginástæða vandans var að efnahagslífið í Skotlandi var háð þungaiðnaði og námavinnslu. Þessar aðstæður urðu til þess að Skotland tók hugmyndum um miðstýrða efnahagsstefnu fagnandi eftir [[síðari heimsstyrjöld]].<ref>Richard J. Finlay, "National identity in Crisis: Politicians, Intellectuals and the 'End of Scotland', 1920–1939", ''History'', June 1994, Vol. 79 Issue 256, pp 242–259</ref> Í síðari heimsstyrjöld varð Skotland að skotmarki Þjóðverja vegna verksmiðjanna, skipasmíðastöðvanna og kolanámanna.<ref name="blitz">{{Cite web |title=Primary History – World War 2 – Scotland's Blitz |url=http://www.bbc.co.uk/schools/primaryhistory/world_war2/scotlands_blitz |access-date=1. ágúst 2018 |publisher=BBC}}</ref> Þýskar sprengjuflugvélar gerðu margar árásir á borgir eins og [[Glasgow]] og [[Edinborg]] og minni bæi í miðbeltinu.<ref name="blitz"/> Ein harðasta árásin var [[sprengjuárásin á Clydebank]] árið 1941 þar sem Þjóðverjar reyndu að eyðileggja skipasmíðastöðvar.<ref name="Clydebank blitz">{{Cite web |title=Scotland's Landscape : Clydebank Blitz |url=http://www.bbc.co.uk/scotland/landscapes/clydebank_blitz |access-date=1. ágúst 2018 |publisher=BBC}}</ref> 528 manns létust í árásinni og 4.000 heimili eyðilögðust.<ref name="Clydebank blitz"/> [[File:Rudolf Hess - Bf 110D Werk Nr 3869 - Wreckage - Bonnyton Moor.jpg|thumb|right|[[Rudolf Hess]] brotlenti flugvél sinni í miðbelti Skotlands og reyndi að semja um frið.]] Eitt óvenjulegasta atvikið í Skotlandi í síðari heimsstyrjöld varð þegar [[Rudolf Hess]], varaforingi þýska ríkisins, flaug til [[Renfrewshire]], líklega í þeim tilgangi að semja um frið í gegnum [[hertoginn af Hamilton|hertogann af Hamilton]].<ref>{{cite book|author=J. Leasor|title=Rudolf Hess: The Uninvited Envoy|location=Kelly Bray|publisher=House of Stratus|year=2001|isbn=0-7551-0041-7|page=15}}</ref> Áður en hann lagði af stað frá Þýskalandi lét Hess aðstoðarmann sinn, [[Karlheinz Pintsch]], fá bréf stílað á Hitler þar sem hann lýsti fyrirætlunum sínum um að hefja samningaviðræður við Breta. Pintsch afhenti Hitler bréfið í Berghof á hádegi 11. maí.{{Sfn|Evans|2008|p=168}} [[Albert Speer]] sagði síðar frá því að Hitler hefði lýst þessu sem einu af sínum verstu áföllum og leit á þetta sem persónuleg svik við sig.{{Sfn|Sereny|1996|p=240}} Hitler óttaðist að bandamenn hans á Ítalíu og Japan túlkuðu þetta sem tilraun Hitlers til að hefja friðarviðræður við Breta á laun. [[File:Royal Scots with flag 01-1945.jpg|thumb|left|Herdeildin [[Royal Scots]] með hertekinn japanskan fána í Búrma, 1945.]] Í síðari heimsstyrjöld var [[Scapa Flow]] í Orkneyjum mikilvæg flotastöð fyrir [[breski flotinn|breska flotann]]. Flugmenn úr [[breski flugherinn|breska flughernum]] fengu sína fyrstu reynslu af að skjóta niður sprengjuflugvélar yfir [[Forth-fjörður|Forth-firði]] og [[Austur-Lothian]].<ref>{{cite book|author=P. Wykeham|title=Fighter Command|location=Manchester|publisher=Ayer, rpt.|year=1979|isbn=0-405-12209-8|page=87}}</ref> Skipasmíðastöðvarnar og vélsmiðjurnar í Glasgow og Clydeside léku stórt hlutverk í stríðsrekstrinum og urðu fyrir endurteknum mannskæðum árásum frá [[Luftwaffe]].<ref name="Buchanan2003p51">{{cite book|author=J. Buchanan|title=Scotland|publisher=Langenscheidt|year=2003|isbn=981-234-950-2|page=51}}</ref> Skotland lék líka lykilhlutverk í baráttunni um Norður-Atlantshaf.<ref>{{cite book|author=J. Creswell|title=Sea Warfare 1939–1945|location=Berkeley|publisher=University of California Press|year=1967|page=52}}</ref> Nálægð [[Hjaltlandseyjar|Hjaltlandseyja]] við Noreg varð til þess að Norðmenn flúðu þangað á fiskibátum yfir [[Norðursjór|Norðursjó]] og margir gengu í útlagaherdeildir Norðmanna.<ref>{{cite book|author=D. Howarth|title=The Shetland Bus: A WWII Epic of Escape, Survival, and Adventure|location=Guilford, Delaware|publisher=Lyons Press|year=2008|isbn=1-59921-321-4}}</ref> Skoskur iðnaður gekk í gegnum blómaskeið í stríðinu. Atvinnuleysið hvarf og margar konur hófu störf í verksmiðjum. Skipasmíðastöðvarnar fengu meira að gera, en mörg smærri iðnfyrirtæki framleiddu vélar fyrir breskar sprengjuflugvélar, skriðdreka og herskip.<ref name=Buchanan2003p51/> Landbúnaðurinn blómstraði, líkt og nánast öll svið atvinnulífsins nema kolanámurnar sem voru að þrotum komnar. Laun hækkuðu um fjórðung að raunvirði. Auknar tekjur og jafnari dreifing matvæla með ströngu skömmtunarkerfi bættu bæði heilsu og næringarstig almennings til muna. [[File:Opening of the Scottish Parliament, 1999.jpg|thumb|right|[[Skoska þingið]] kemur saman á ný 1999 með [[Donald Dewar]], fyrsta ráðherra Skotlands (til vinstri), [[Elísabet 2.|Elísabetu 2.]] (í miðið) og [[David Steel]] þingforseta (til hægri).]] Eftir stríðslok 1945 versnaði efnahagsstaðan í Skotlandi út af samkeppni erlendis frá, óhagkvæmum iðnaði og vinnudeilum.<ref>Harvie, Christopher ''No Gods and Precious Few Heroes'' (Edward Arnold, 1989) pp 54–63.</ref> Síðustu áratugi hefur landið gengið í gegnum menningarlega og efnahagslega endurnýjun, meðal annars vegna vaxtar fjármálageirans, framleiðslu rafeindatækja ([[Silicon Glen]]),<ref>{{Cite news |last=Stewart |first=Heather |date=6. maí 2007 |title=Celtic Tiger Burns Brighter at Holyrood |work=The Guardian |url=http://politics.guardian.co.uk/scotland/comment/0,,2073303,00.html}}</ref> og olíu- og gasvinnslu í Norðursjó.<ref>{{Cite web |title=National Planning Framework for Scotland |url=http://www.gov.scot/Publications/2004/04/19170/35326 |access-date=17. september 2014 |website=Gov.scot}}</ref> Þegar ríkisstjórn Margaret Thatcher lagði þar á [[nefskattur (Bretlandi)|nefskattinn]] ári fyrr en annars staðar í Bretlandi,<ref>{{Cite web |last=Torrance |first=David |author-link=David Torrance (journalist) |date=30. mars 2009 |title=Modern myth of a poll tax test-bed lives on |url=http://www.scotsman.com/news/david-torrance-modern-myth-of-a-poll-tax-test-bed-lives-on-1-1031968 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20170920044226/http://www.scotsman.com/news/david-torrance-modern-myth-of-a-poll-tax-test-bed-lives-on-1-1031968 |archive-date=20. september 2017 |access-date=19. september 2017 |newspaper=The Scotsman}}</ref> fengu hugmyndir um aukna heimastjórn meira vægi.<ref>{{Cite news |date=1. apríl 2009 |title=The poll tax in Scotland 20 years on |work=BBC News |publisher=BBC |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/scotland/7976782.stm |access-date=17 September 2014}}</ref> Eftir þjóðaratkvæðagreiðslu um valddreifingu 1997 samþykkti breska þingið [[Skotlandslögin 1998]]<ref>[http://www.opsi.gov.uk/Acts/acts1998/ukpga_19980046_en_1 "The Scotland Act 1998"] Office of Public Sector Information. Sótt 22. apríl 2008.</ref> sem kváðu á um stofnun [[skoska þingið|skoska þingsins]] og [[ríkisstjórn Skotlands]] sem færi með löggjöf um mál sem vörðuðu Skotland sérstaklega.<ref>[http://www.gov.scot/About/Factfile/18060/11552 "Devolution > Scottish responsibilities"] Skoska ríkisstjórnin, (síðast uppfært 2010)</ref> Skoska þingið kom aftur saman í Edinborg 4. júlí 1999.<ref>{{Cite news |date=4 July 1999 |title=Special Report &#124; 1999 &#124; 06/99 &#124; Scottish Parliament opening &#124; Scotland's day of history |work=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/special_report/1999/06/99/scottish_parliament_opening/382490.stm |access-date=1 August 2018}}</ref> Fyrsti fyrsti ráðherra Skotlands var [[Donald Dewar]] sem gegndi því embætti þar til hann lést skyndilega árið 2000.<ref>{{Cite news |date=11 October 2000 |title=Donald Dewar dies after fall |work=The Independent |url=https://www.independent.co.uk/news/uk/politics/donald-dewar-dies-after-fall-634695.html |access-date=1. ágúst 2018}}</ref> === 21. öldin === [[Skoska þinghúsið]] var opnað í Holyrood í október 2004 eftir tafir á framkvæmdum og framúrkeyrslu.<ref>{{Cite news |date=6 October 2004 |title=UK &#124; Scotland &#124; Guide to opening of Scottish Parliament |work=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/3719396.stm |access-date=1 August 2018}}</ref> Það blandaða kosningakerfi sem notað er í þingkosningum ([[viðbótarþingmaður|viðbótarþingmannakerfið]]) varð til þess að enginn flokkur náði hreinum meirihluta í fyrstu þremur þingkosningum. [[Skoski þjóðarflokkurinn]] undir forystu [[Alex Salmond]] náði meirihluta í þingkosningum 2011 með 69 þingsæti af 129.<ref>{{Cite news |last=Carrell |first=Severin |date=6 May 2011 |title=Salmond hails 'historic' victory as SNP secures Holyrood's first ever majority &#124; Politics |work=The Guardian |url=https://www.theguardian.com/politics/2011/may/06/scottish-elections-salmond-historic-victory-snp |access-date=1 August 2018}}</ref> Velgengni flokksins ruddi brautina fyrir [[Þjóðaratkvæðagreiðsla um sjálfstæði Skotlands 2014|þjóðaratkvæðagreiðslu um sjálfstæði Skotlands 2014]] þar sem meirihluti, eða 55%, kaus gegn sjálfstæði.<ref>{{Cite news |date=19. september 2014 |title=Scottish independence referendum – Results |work=BBC News |url=https://www.bbc.co.uk/news/events/scotland-decides/results |access-date=1. ágúst 2018}}</ref> Eftir atkvæðagreiðsluna fékk skoska þingið meiri völd í skattamálum samkvæmt tillögum [[Smith-nefndin|Smith-nefndarinnar]]. ==Landfræði== Skoska fastalandið nær yfir einn þriðja hluta eyjunnar [[Stóra-Bretland]]s eða tæplega 79.000 ferkílómetra. Það er því álíka stórt og [[Tékkland]]. Einu landamæri Skotlands á landi eru við [[England]] í suðri. Landamærin eru 96 km að lengd og ná frá ánni [[Tweed (á)|Tweed]] í austri að [[Solway Firth]] í vestri. Vestan Skotlands er [[Atlantshaf]]ið og austan megin [[Norðursjór]]. Írland er aðeins 30 km suðvestan við höfðann [[Kintyre]]. [[Færeyjar]] eru 270 km norðan við Skotland og [[Noregur]] 305 km norðaustan við það. Land Skotlands var formlega skilgreint í [[Jórvíkursamningurinn|Jórvíkursamningnum]] milli Skotlands og Englands 1237 og [[Perth-samningurinn|Perth-samningnum]] milli Skotlands og Noregs 1266. Utan þessara samninga lágu meðal annars eyjan [[Mön (Írlandshafi)|Mön]] sem Englendingar náðu á sitt vald á 14. öld og er nú sjálfstæð krúnunýlenda, [[Orkneyjar]] og [[Hjaltlandseyjar]] sem Skotakonungur fékk frá Danmörku 1472 og [[Berwick-upon-Tweed]] sem Englendingar hertóku 1482. Landfræðileg miðja Skotlands er nálægt þorpinu [[Newtonmore]] í [[Badenoch]]. Hæsti tindur Skotlands er [[Ben Nevis]] í [[Lochaber]] sem nær 1.344 metra hæð yfir sjávarmáli. [[Munro]] eru fjöll yfir 300 fetum (914 metrum) og eru þau 282 talsins. Lengsta á Skotlands er [[Tay]], 190 km löng. ===Jarðfræði=== [[Mynd:Scotland_(Location)_Named_(HR).png|thumb|150px|left|Helstu hlutar Skotlands]] Skotland var þakið ís á jökulskeiðum [[Pleistósen]]tímabilsins og landslagið er því mjög jökulsorfið. Jarðfræðilega skiptist landið í þrjá meginhluta. [[Skosku hálöndin|Hálöndin]] og [[Skosku eyjarnar|eyjarnar]] liggja norðan og vestan við [[Hálandabrotabeltið]] sem liggur frá [[Arran]] til [[Stonehaven]]. Í þessum hluta Skotlands eru aðallega klettar frá [[kambríum]]- og [[forkambríum]]tímabilunum sem lyftust upp síðar, þegar [[Kaledóníski fjallgarðurinn]] myndaðist fyrir 490-390 milljón árum. Innan um er að finna nýrra [[storkuberg]] en leifarnar af því mynda fjallgarðana [[Cairngorms]] og [[Cuillins]] á [[Skíð|Skye]]. Utan við þetta er svo [[Old Red Sandstone|rauður sandsteinn]] með miklum steingervingum sem finnst aðallega í [[Moray Firth]]. Hálöndin eru fjalllend og þar er að finna hæstu tinda Bretlandseyja. Við Skotland eru yfir 790 eyjar sem skiptast í fjóra meginklasa: Hjaltlandseyjar, Orkneyjar, [[Innri Suðureyjar]] og [[Ytri Suðureyjar]]. Þar er að finna fjölda vatna, eins og [[Loch Lomond]] og [[Loch Ness]]. Við ströndina eru sums staðar lág beitilönd sem eru kölluð ''[[machair]]''. [[Miðláglöndin]] eru [[sigdalur]] með steinmyndunum frá [[fornlífsöld]]. Mörg setlög á þessu svæði eru efnahagslega mikilvæg því þau innihalda [[járn]] og [[kol]] sem standa undir skoskum þungaiðnaði. Á þessu svæði hefur líka verið mikið um eldvirkni. Fjallið [[Sæti Artúrs]] við Edinborg er til dæmis leifar af kulnuðu eldfjalli. Miðláglöndin eru almennt flatlend en þó eru hæðir eins og [[Ochils]] og [[Campsie Fells]] aldrei langt undan. [[Syðri upplöndin]] eru um 200 km löng hæðadrög með breiðum dölum á milli. Þau liggja sunnan við annað brotabelti (Syðra upplandabeltið) sem liggur frá [[Girvan]] til [[Dunbar]]. Þau eru aðallega úr seti frá [[Sílúrtímabilið|sílúrtímabilinu]] fyrir 4-500 milljón árum. Hæsti tindur Upplandanna er [[Merrick (Galloway)|Merrick]] sem nær 843 metra hæð. Þar er líka hæsta þorp Skotlands, [[Wanlockhead]], í 430 metra hæð. ===Veðurfar=== [[Mynd:Tiree,_Balephuil_Bay.jpg|thumb|right|Tiree er einn af sólríkustu stöðum Skotlands]] Loftslag í Skotlandi er [[Temprað belti|temprað]] [[úthafsloftslag]] og getur verið mjög breytilegt. [[Golfstraumurinn]] ber hlýjan sjó að ströndum landsins og gerir að verkum að vetur eru mun mildari og sumrin svalari og rakari en annars staðar á sömu breiddargráðu. Hiti er almennt lægri en annars staðar á Bretlandseyjum. Í Skotlandi hefur mælst minnstur hiti í Bretlandi, -27,2°C í [[Braemar]] í [[Grampian-fjöll]]um 11. febrúar 1895. Hæsti hiti sem mælst hefur var 32,9°C í [[Greycrook]], [[Scottish Borders]], 9. ágúst 2003. Að jafnaði er hlýrra á vesturströnd Skotlands en austurströndinni vegna sjávarstrauma í Atlantshafi og lægri sjávarhita í Norðursjó. [[Tiree]] í Innri Suðureyjum er einn af sólríkustu stöðum landsins með meira en 300 sólarstundir í maí 1975. Úrkoma er mjög breytileg eftir stöðum. Mest úrkoma er í vesturhluta Hálandanna þar sem hún fer á nokkrum stöðum yfir 3.000 mm. Til samanburðar þá er úrkoma á mestum hluta Láglandanna um 800 mm. Snjókoma er ekki algeng í Láglöndunum en verður algengari eftir því sem hærra er farið. Í Braemar eru að meðaltali 59 dagar á ári með snjókomu en annars staðar eru snjódagar færri en tíu. ===Náttúra og dýralíf=== [[Mynd:Lepus_timidus_01-cropped.jpg|thumb|left|Fjallahéri (''Lepus timidus'')]] Dýralíf í Skotlandi er að mörgu leyti dæmigert fyrir Vestur-Evrópu, þótt mörgum stærri spendýrum, eins og [[gaupa|gaupum]], [[brúnbjörn|skógarbjörn]]um, [[úlfur|úlfum]], [[elgur|elgum]] og [[rostungur|rostungum]], hafi verið útrýmt á sögulegum tíma. Þar er mikið um [[selur|seli]] og mikilvæg varpsvæði sjófugla eins og [[súla (fugl)|súlu]]. [[Gullörn]] er eins konar þjóðartákn. Til fjalla lifa tegundir sem fara í vetrarbúning eins og [[rjúpa]], [[snæhéri]] og [[hreysiköttur]]. Enn má finna leifar af fornum [[skógarfura|furuskógum]] Skotlands þar sem [[skotanefur]] heldur sig, en hann er eina dýrategundin sem eingöngu finnst á Bretlandseyjum. Þar er einnig að finna [[þiður]], [[villiköttur|villiketti]], [[rauðíkorni|rauðíkorna]] og [[skógarmörður|skógarmörð]]. Á síðari árum hefur dýrum sem áður lifðu í Skotlandi verið komið þar fyrir á ný. Þeirra á meðal eru [[haförn]] (1975), [[svölugleða]] (9. áratugurinn) og á allra síðustu árum [[evrasískur bjór]] og [[villisvín]]. Mest af því sem eftir er af hinum forna [[Kaledóníuskógur|Kaledóníuskógi]] er í [[Cairngorms-þjóðgarðurinn|Cairngorms-þjóðgarðinum]] en leifar skógarins er að finna á 84 stöðum í Skotlandi. Á vesturströndinni er að finna leifar af fornum keltneskum regnskógi, aðallega á Taynish-skaga í [[Argyll]]. Í Skotlandi eru bæði [[sumargræn jurt|sumargrænir]] laufskógar og [[barrtré|barrskógar]], [[lyngheiði|lyngheiðar]] og [[freðmýri|freðmýrar]]. Umfangsmikil ræktun [[nytjaskógur|nytjaskóga]] og notkun lyngheiða sem [[beitiland]]s hefur haft mikil áhrif á dreifingu innlendra jurta. Hæsta tré Skotlands er [[stórþinur]] (''Abies grandis'') sem var plantað við [[Loch Fyne]] á 8. áratug 19. aldar. Fortingall[[ýviður]]inn er hugsanlega 5.000 ára gamall og líklega elsta lífvera í Evrópu. Í Skotlandi vex mikill fjöldi [[mosar|mosategunda]]. == Stjórnmál == [[Mynd:The_Scottish_Parliament_(20930969514).jpg|thumb|250px|[[Skoska þingið]] í Holyrood í Edinborg]] Skotland hefur takmarkað [[sjálfstjórn]]arvald innan konungdæmisins Bretlands. Auk sjálfstjórnar eiga Skotar fulltrúa í [[breska þingið|breska þinginu]] í [[Westminster]]. [[Framkvæmdavald]] og [[löggjafarvald]] hefur verið á vegum skoskrar ríkisstjórnar og [[skoska þingið|skoska þingsins]] í [[Holyrood]] í Edinborg frá 1999. Breska þingið áskilur sér vald yfir sviðum tilgreindum í [[Skotlandslögin 1998|Skotlandslögunum 1998]], meðal annars vald yfir skattlagningu og innheimtu, félagslegri aðstoð, varnarmálum, utanríkismálum og [[breska ríkisútvarpið|ríkisútvarpinu]]. Skoska þingið hefur löggjafarvald yfir öllum öðrum sviðum sem tengjast Skotlandi. Í upphafi hafði skoska þingið takmarkað vald til að breyta skattakerfinu en skattavald þess var útvíkkað töluvert í [[Skotlandslögin 2012|Skotlandslögunum 2012]] og [[Skotlandslögin 2016|2016]]. Skoska þinginu er heimilt að skila löggjafarvaldi yfir málum á vegum þess til breska þingsins ef alríkislög eru talin hentugri fyrir tiltekið mál. Mismunandi áherslur skoska þingsins og breska þingsins hafa gert það að verkum að munur er á þeirri [[opinber þjónusta|opinberri þjónustu]] sem í boði er í Skotlandi miðað við annars staðar á Bretlandi. Til dæmis eru engin [[námsgjöld]] í Skotlandi og elliaðstoð er gjaldfrjáls þar sem afnot slíkrar þjónustu eru gjaldskyld í Englandi. Skotland var fyrsta landið innan konungdæmisins Bretlands sem bannaði [[reykingar]] innandyra. Skoska þingið er í einni deild en á því sitja 129 þingmenn (e. ''members of Scottish parliament'' eða ''MSP''). Af þeim eru 73 beinir fulltrúar einstakra kjördæma en hinir 56 eru kosnir á átta svæðum um landið til að gera forsvarið jafnara. Skoskir þingmenn eru kosnir á fjögurra ára fresti. Einn þeirra er kosinn í embætti [[æðsti ráðherra Skotlands|æðsta ráðherra]]. Á ensku er æðsti ráðherra Skotlands kallaður ''first minister'' í andstæðu við forsætisráðherra Bretlands sem er kallaður ''prime minister''. Æðsti ráðherra Skotlands skipar ráðherra í embætti en saman mynda þeir [[skoska ríkisstjórnin|skosku ríkisstjórnina]]. Auk þess er [[næstæðsti ráðherra Skotlands|næstæðsti ráðherra]] sem gegnir embætti æðsta ráðherrans þegar hann er erlendis. Næstæðsti ráðherra hefur einnig stöðu ráðherra. [[Stjórnaráð Skotlands|Stjórnarráðið]] samanstendur af níu ráðherrum en utan þess sitja tólf ráðherrar til viðbótar. Ráðherrar utan stjórnarráðs fara því ekki á stjórnarráðsfundi. Árið 2014 var haldin [[Þjóðaratkvæðagreiðsla um sjálfstæði Skotlands 2014|þjóðaratkvæðagreiðsla]] um [[sjálfstæði Skotlands]]. 55,3% Skotar höfnuðu sambandssliti og því var tillagan um sjálfstæði felld. Tveimur árum seinna var þjóðaratkvæðagreiðsla haldin um [[útganga Breta úr Evrópusambandinu|aðild Bretlands að Evrópusambandinu]]. Í þeirri atkvæðagreiðslu kusu 62% Skota að vera áfram í ESB – í engu kjördæmi í Skotlandi var meirihluti fyrir úrsögnina. Í kjölfar þess kvaðst [[Nicola Sturgeon]], þáverandi æðsti ráðherra Skotlands, ætla að boðast til annarrar þjóðaratkvæðagreiðslu um sjálfstæði Skotlands en dagsetning hennar hefur ekki verið ákveðin að svo stöddu. Í kosningunum 2016 vann [[Skoski þjóðarflokkurinn]] (SNP) 63 af 129 mögulegum sætum á þinginu. [[John Swinney]] formaður flokksins hefur verið æðsti ráðherra Skotlands frá mars 2024. [[Íhaldsflokkurinn (Bretland)|Íhaldsflokkurinn]] er stærsti stjórnarandstöðuflokkurinn en [[Verkamannaflokkurinn (Bretland)|Verkamannaflokkurinn]], [[Frjálslyndir demókratar]] og [[Græni flokkurinn]] hafa einnig umboð á þinginu. Næstu kosningar í Skotlandi verða ekki síðar en 2026. 59 þingmenn sitja í breska þinginu fyrir hönd Skotlands. Í kosningunum 2017 vann Skoski þjóðarflokkurinn 35 af 59 sætum. Næstu kosningar verða árið 2022. [[Skotlandsráðuneytið]] fer með umboð bresku ríkisstjórnarinnar í Skotlandi. Stjórnandi Skotlandsráðuneytisins er [[ráðherrann fyrir Skotland]] en hann situr í stjónarráði bresku ríkisstjórnarinnar. ===Sveitarfélög=== [[Mynd:Scotland Administrative Map 2009.png|thumb|Kort sem sýnir sveitarfélög.]] Skotlandi er skipt á ýmsa vegu í ýmsu samhengi, í kjördæmi, heilsugæsluumdæmi, héraðsdómsumdæmi og svo framvegis. Frá 1. apríl 1996 hefur eina staðbundna stjórnsýslustigið verið 32 sveitarfélög eða sveitarstjórnarsvæði (''council areas'').<ref>[http://www.opsi.gov.uk/acts/acts1994/Ukpga_19940039_en_1.htm "Local Government etc. (Scotland) Act 1994"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100301043228/http://www.opsi.gov.uk/acts/acts1994/Ukpga_19940039_en_1.htm |date=1 March 2010 }} Office of Public Sector Information. Retrieved 26 September 2007.</ref> Stjórnir þeirra bera ábyrgð á allri þjónustu í héraði. Sveitarstjórnarfulltrúar er kosnir til fimm ára í senn. Oftast er forseti sveitarstjórnar titlaður [[Lord Provost]],<ref>{{Cite web |title=Council leaders |url=http://www.cosla.gov.uk/councils/leaders |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190102215306/http://www.cosla.gov.uk/councils/leaders |archive-date=2 January 2019 |access-date=3 January 2019 |website=Cosla.gov.uk}}</ref> en framkvæmdastjóri er skipaður yfir hvert sveitarstjórnarsvæði.<ref>{{Cite web |title=Chief executives |url=http://www.cosla.gov.uk/councils/chief-executives |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20181222001121/http://www.cosla.gov.uk/councils/chief-executives |archive-date=22 December 2018 |access-date=3 January 2019 |website=Cosla.gov.uk}}</ref> Samfélagsráð eru óformleg samtök sem eru mynduð fyrir minni svæði innan sveitarstjórnarsvæðisins.<ref name=":9">{{Cite web |title=Scotland – Office for National Statistics |url=https://www.ons.gov.uk/methodology/geography/ukgeographies/administrativegeography/scotland |access-date=17 January 2021 |website=www.ons.gov.uk}}</ref> Fyrir kosningar til skoska þingsins er landinu skipt í 73 kjördæmi og átta héruð. Fulltrúar Skotlands á breska þinginu eru kosnir í 59 kjördæmum. Í Skotlandi eru átta formlega skilgreindar borgir:<ref>{{Cite web |title=City status |url=http://www.dca.gov.uk/constitution/city/cityhome.htm |access-date=17 September 2014 |website=Dca.gov.uk}}</ref> [[Aberdeen]], [[Dundee]], [[Dunfermline]], [[Edinborg]], [[Glasgow]], [[Inverness]], [[Stirling]] og [[Perth (Skotlandi)|Perth]].<ref>{{Cite web |title=UK Cities |url=http://www.dca.gov.uk/constitution/city/citygj.htm |access-date=17 September 2014 |website=Dca.gov.uk}}</ref> Sveitarfélögin í Skotlandi eru: {{div col|colwidth=15em}} *[[Austur-Ayrshire]] *[[Austur-Dunbartonshire]] · *[[Austur-Lothian]] *[[Austur-Renfrewshire]] *[[Aberdeen]] *[[Aberdeenshire]] *[[Angus]] *[[Argyll og Bute]] *[[Clackmannanshire]] *[[Dumfries og Galloway]] *[[Dundee]] *[[Edinborg]] *[[Falkirk (sveitarfélag)|Falkirk]] *[[Fife]] *[[Glasgow]] *[[Hálöndin (sveitarfélag)|Hálöndin]] *[[Hjaltlandseyjar]] *[[Inverclyde]] *[[Mið-Lothian]] *[[Moray]] *[[Norður-Ayrshire]] *[[Norður-Lanarkshire]] *[[Orkneyjar]] *[[Perth og Kinross]] *[[Renfrewshire]] *[[Scottish Borders]] *[[Suður-Ayrshire]] *[[Suður-Lanarkshire]] *[[Stirling (sveitarfélag)|Stirling]] *[[Vestur-Dunbartonshire]] *[[Vestur-Lothian]] *[[Ytri Suðureyjar]] {{div col end}} == Efnahagslíf == [[File:Skyline of Edinburgh.jpg|thumb|[[Edinborg]] var 13. stærsta fjármálamiðstöð heims og sú 4. stærsta í Evrópu árið 2020.<ref>{{Cite web |last=McSherry |first=Mark |title=Edinburgh 4th in Europe in new Financial Centres index – Scottish Financial Review |url=https://scottishfinancialreview.com/2020/09/25/edinburgh-4th-in-europe-in-new-financial-centres-index/}}</ref>]] Skotland býr við vestrænt [[opið hagkerfi|opið]] og [[blandað hagkerfi]] sem er nátengt efnahagskerfinu í Bretlandi. Lengst af hefur skoska hagkerfið einkennst af [[þungaiðnaður|þungaiðnaði]] í kringum [[skipasmíði|skipasmíðastöðvar]] í Glasgow, kolanámur og [[stáliðnaður|stáliðnað]]. Olíuiðnaður byggðist upp í kringum [[Norðursjávarolían|Norðursjávarolíuna]] frá 1970, sérstaklega í norðausturhluta landsins. [[Afiðnvæðing]] einkenndi 8. og 9. áratug 20. aldar þegar þungamiðja efnahagslífsins færðist til [[þjónusta|þjónustugeirans]]. Verg landsframleiðsla í Skotlandi, með olíu og gasi sem er unnið innan landhelgi Skotlands, var áætluð 150 milljarðar punda árið 2012.<ref>{{Cite web |last=Scottish Government |title=Key Economy Statistics |url=http://www.gov.scot/Topics/Statistics/Browse/Economy |access-date=22. ágúst 2014}}</ref> Árið 2014 var landsframleiðsla á mann með því hæsta sem gerðist í Evrópusambandinu.<ref>{{Cite news |last=Khan |first=Mehreen |date=12 September 2014 |title=The Scottish economy in ten essential charts |work=Daily Telegraph |url=https://www.telegraph.co.uk/finance/economics/11084406/The-Scottish-economy-in-ten-essential-charts.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=1. ágúst 2018 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/finance/economics/11084406/The-Scottish-economy-in-ten-essential-charts.html |archive-date=10 January 2022}}</ref> Í apríl 2019 var atvinnuleysi í Skotlandi 3,3%, nokkuð undir meðaltalinu í Bretlandi sem var 3,8%. Atvinnuhlutfall í Skotlandi var 75,9%.<ref>{{Cite news |date=11 June 2019 |title=Scotland's employment rate hits record high |work=BBC News |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-business-48594025 |access-date=24 July 2019}}</ref> Edinborg er fjármálamiðstöð Skotlands og þar starfa mörg stór fjármálafyrirtæki eins og [[Lloyds Banking Group]] (eigendur [[HBOS]]), ríkisbankinn [[Royal Bank of Scotland]] og [[Standard Life]]. Árið 2007 var Edinborg í 15. sæti yfir alþjóðlegar fjármálamiðstöðvar, en féll niður í 37. sæti árið 2012 eftir að orðspor skoskra fjármálafyrirtækja beið hnekki,<ref>Askeland, Erikka (20 March 2012) [http://www.scotsman.com/business/scots-cities-slide-down-chart-of-the-world-s-top-financial-centres-1-2182954 "Scots Cities Slide down Chart of the World's Top Financial Centres"]. ''The Scotsman''.</ref> og árið 2016 var borgin komin í 56. sæti af 86.<ref>{{Cite web |date=March 2016 |title=The Global Financial Centres Index 19 |url=http://www.longfinance.net/global-financial-centre-index-19/976-gfci-19-the-overall-rankings.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160408123054/http://www.longfinance.net/global-financial-centre-index-19/976-gfci-19-the-overall-rankings.html |archive-date=8 April 2016 |access-date=6 July 2016 |publisher=Long Finance}}</ref> Árið 2020 hafði borgin bætt stöðu sína og var í 17. sæti.<ref>{{Cite web |title=GFCI 27 Rank – Long Finance |url=https://www.longfinance.net/programmes/financial-centre-futures/global-financial-centres-index/gfci-27-explore-data/gfci-27-rank |website=www.longfinance.net}}</ref> [[File:NS5864 - The River Clyde in Glasgow.jpg|thumb|right|[[Alþjóðlega fjármálahverfið í Glasgow]].]] Árið 2014 var heildarvirði útflutnings frá Skotlandi (fyrir utan útflutnings til annarra hluta Bretlands) áætlað 27,5 milljarðar punda.<ref>{{Cite web |last=Scottish Government |title=Export Statistics Scotland – Publication |url=http://www.gov.scot/Topics/Statistics/Browse/Economy/Exports/ESSPublication |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160208211027/http://www.gov.scot/Topics/Statistics/Browse/Economy/Exports/ESSPublication |archive-date=8 February 2016 |access-date=14. desember 2014}}</ref> Helstu útflutningsafurðir Skotlands eru [[viskí]], rafeindatæki og fjármálaþjónusta.<ref name="Trade">{{Cite web |date=April 2003 |title=Economy Statistics |url=http://www.gov.scot/Topics/Statistics/Browse/Economy/Q/pno/1 |access-date=26 May 2014 |publisher=The Scottish Government}}</ref> Helstu markaðir Skotlands eru Bandaríkin, Holland, Þýskaland, Frakkland og Noregur.<ref name="Trade"/> Viskí er ein af þekktustu framleiðsluvörum Skotlands. Útflutningur á viskíi jókst um 87% á einum áratug fyrir 2012<ref>{{Cite web |date=2 April 2013 |title=Scotch Whisky Exports Hit Record Level |url=http://www.scotch-whisky.org.uk/news-publications/publications/documents/scotch-whisky-exports-hit-record-level |access-date=12 June 2013 |publisher=Scotch Whisky Association |archive-date=31 maí 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140531090235/http://www.scotch-whisky.org.uk/news-publications/publications/documents/scotch-whisky-exports-hit-record-level/ |url-status=dead }}</ref> og var áætlaður að andvirði 4,3 milljarðar punda árið 2013 og 85% af heildarútflutningi matvæla frá landinu.<ref>{{Cite news |date=11 April 2014 |title=Scotch Whisky Exports Remain Flat |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-scotland-business-26974320 |access-date=17 September 2014}}</ref> Viskíframleiðslan skapar um 10.000 störf beint og 25.000 afleidd störf.<ref>{{Cite web |title=Scotch Whisky Briefing 2014 |url=http://www.scotch-whisky.org.uk/news-publications/publications/documents/scotch-whisky-briefing-2014 |access-date=30 May 2014 |publisher=Scotch Whisky Association |archive-date=31 maí 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140531090407/http://www.scotch-whisky.org.uk/news-publications/publications/documents/scotch-whisky-briefing-2014/ |url-status=dead }}</ref> Framlög viskísölu til skosks efnahagslífs gætu þó verið aðeins 400-682 milljónir punda, fremur en margir milljarðar, þar sem yfir 80% af viskíframleiðslunni er í eigu erlendra fyrirtækja.<ref>{{Cite web |last1=Carrell, Severin |last2=Griffiths, Ian |last3=Terry Macalister, Terry |date=29. maí 2014 |title=New Doubt Cast over Alex Salmond's Claims of Scottish Wealth |url=https://www.theguardian.com/uk-news/2014/may/29/scotland-wealth-alex-salmond-study |access-date=30 May 2014 |website=The Guardian}}</ref> Samkvæmt skýrslu frá skoska þinginu stendur ferðaþjónusta undir 5-7,5% starfa í landinu.<ref>{{Cite web |year=2002 |title=The Economics of Tourism |url=http://www.scottish.parliament.uk/business/research/pdf_res_brief/sb02-97.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20051106161727/http://www.scottish.parliament.uk/business/research/pdf_res_brief/sb02-97.pdf |archive-date=6. nóvember 2005 |access-date=22. október 2007 |publisher=SPICe}}</ref> Frá upphafi [[iðnbyltingin|iðnbyltingarinnar]] var Skotland ein af helstu miðstöðvum framleiðsluiðnaðar í heiminum.<ref>{{Cite news |last=BBC |date=17 October 2012 |title=Scotland profile |work=BBC News |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/country_profiles/7219799.stm |access-date=31 October 2013}}</ref> Arfur frá þeim tíma er mikil fjölbreytni í framleiðslu á vörum og þjónustu, frá [[textíll|textíl]], [[viskí]]i og [[smjörkaka|smjörkökum]], að þotuhreyflum, hópbifreiðum, hugbúnaði, skipum, [[flugvél]]abúnaði og rafeindabúnaði, auk banka- og tryggingaþjónustu, fjárfestingaþjónustu og tengdrar fjármálaþjónustu.<ref>{{Cite web |title=Scottish Goods and Services {{!}} Scotland.org {{!}} Scotland.org |url=https://www.scotland.org/business/goods-and-services |access-date=17 January 2021 |website=Scotland |language=en}}</ref> Líkt og önnur þróuð iðnaðarhagkerfi hefur mikilvægi bæði framleiðsluiðnaðar og frumframleiðslugreina farið minnkandi, meðan þjónustugeirinn hefur vaxið og er nú stærsti atvinnugeiri landsins.<ref>{{Cite web |title=Scotland: a trading nation - gov.scot |url=https://www.gov.scot/publications/scotland-a-trading-nation/sectors/financial-and-business-services |access-date=17. janúar 2021 |website=www.gov.scot}}</ref> === Flutningar === [[Mynd:Edinburgh_Airport_1.jpg|thumb|right|Edinborgarflugvöllur er helsti alþjóðaflugvöllur Skotlands.]] Fimm alþjóðaflugvellir eru í Skotlandi, í [[Glasgow]], [[Edinborg]], [[Aberdeen]], [[Prestwick]] og [[Inverness]] og þaðan er flogið til yfir 150 áfangastaða víða um heim. [[Edinborgarflugvöllur]] er rekinn af [[Global Infrastructure Partners]] og [[Glasgowflugvöllur]] af [[Heathrow Airport Holdings]]. [[Highland and Islands Airports]] rekur 11 flugvelli á smærri stöðum, þar á meðal alþjóðaflugvöllinn í Inverness. Vegagerð Skotlands, [[Transport Scotland]], rekur [[stofnbraut]]ir í Skotlandi en sveitarfélög reka afganginn af vegakerfinu. Stærstu vegirnir eru í miðbeltinu milli Glasgow og Edinborgar. Þjóðvegurinn [[A1 (Bretlandi)|A1]] liggur milli [[London]] og Edinborgar 660 km leið. [[Breska hjólabrautanetið]] nær yfir Skotland. Leið 1 nær frá [[Dover]] til Hjaltlandseyja um Edinborg og er hluti af [[EV12 Norðursjávarleiðin]]ni sem liggur um Noreg, Svíþjóð, Danmörku, Þýskaland, Holland og Belgíu, auk Bretlands. Leið 7 liggur frá [[Sunderland]] eftir [[C2C-leiðin]]ni um Glasgow og síðan áfram til Inverness. Helstu járnbrautir sem liggja til Skotlands eru [[Vesturstrandarlínan]] til Glasgow og [[Austurstrandarlínan]] til Edinborgar. Járnbrautir í Skotlandi eru í eigu [[Network Rail Infrastructure Limited]]. Um 340 lestarstöðvar og 3.000 km af járnbrautum eru í Skotlandi. [[ScotRail]] rekur lestarþjónustu innan Skotlands. Ferjur ganga milli meginlandsins og eyjanna og til áfangastaða erlendis. Ferjufyrirtækið [[Caledonian MacBrayne]] rekur ferjur við vesturströndina. Fyrir utan flutningahafnir og skipasmíðastöðvar í kringum Glasgow eru helstu hafnir í Skotlandi á austurströndinni við [[Norðursjór|Norðursjó]]. Á vesturströndinni eru margar ferju- og smábátahafnir. Helstu hafnarborgir í Skotlandi eru Glasgow, Aberdeen og [[Leith]] (við Edinborg). Aberdeen var helsta höfn [[togari|togaraútgerðarinnar]] í Norðursjó á fyrri hluta 20. aldar og er enn mikilvæg vegna [[Norðursjávarolía|Norðursjávarolíunnar]]. Aðrar mikilvægar hafnir eru [[Invernesshöfn]], fiskihöfnin í [[Peterhead]] og höfnin í [[Grangemouth]] þar sem er stór [[olíuhreinsistöð]]. == Íbúar == [[File:Scotland population cartogram.svg|thumb|right|Kort sem sýnir stærð sveitarfélaga eftir íbúafjölda.]] Samkvæmt manntali árið 2001 var íbúafjöldi Skotlands rétt rúmlega 5 milljónir. Í manntalinu árið 2011 hafði hann vaxið í tæplega 5,3 milljónir og hafði aldrei verið meiri.<ref name="autogenerated1">{{Cite web |date=30 April 2015 |title=Scotland's Population at its Highest Ever |url=http://www.nrscotland.gov.uk/news/2015/scotlands-population-at-its-highest-ever |access-date=12 February 2015 |publisher=National Records of Scotland}}</ref> Um mitt ár 2019 var fólksfjöldinn áætlaður tæplega 5,5 milljónir.<ref name="ONS-pop-ests-June2018">{{Cite web |last=Jonathan |first=McMullan |date=24 June 2020 |title=Population estimates for UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland |url=https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigration/populationestimates/bulletins/annualmidyearpopulationestimates/latest |website=Ons.gov.uk |publisher=[[Office for National Statistics]] |language=en}}</ref> Í manntalinu árið 2011 sögðust 62% íbúa Skotlands telja sig vera eingöngu [[Skotar|Skota]], 18% Skota og Breta, 8% aðeins Breta og 4% aðeins eitthvað annað.<ref>[http://www.scotlandscensus.gov.uk/news/census-2011-detailed-characteristics-ethnicity-identity-language-and-religion-scotland-%E2%80%93 Census 2011: Detailed characteristics on Ethnicity, Identity, Language and Religion in Scotland – Release 3A]. Scotland Census 2011. Sótt 20. september 2014.</ref> Helstu ástæður fyrir fólksfjölgun í Skotlandi eru að fæðingar eru fleiri en andlát, og innflytjendur flytjast til Skotlands frá öðrum löndum. Árið 2011 fluttu 43.700 manns til Skotlands frá Wales, Norður-Írlandi og Englandi.<ref name="thecourier1">{{Cite web |date=3 August 2012 |title=Scotland's population reaches record of high of 5.25&nbsp;million |url=http://www.thecourier.co.uk/news/scotland-s-population-reaches-record-of-high-of-5-25-million-1.57049 |access-date=3 January 2014 |publisher=The Courier}}</ref> Saga Skotlands einkenndist lengi af brottflutningi og aðflutningi fólks. Árið 2021 gaf ríkisstjórn Skotlands út að 41.000 hefðu flust til Skotlands meðan 22.100 hefðu flust þaðan.<ref>{{Cite web |url=https://statistics.gov.scot/slice?dataset=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdata%2Fmigration-to-and-from-scotland&http%3A%2F%2Fpurl.org%2Flinked-data%2Fcube%23measureType=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fmeasure-properties%2Fcount&http%3A%2F%2Fpurl.org%2Flinked-data%2Fsdmx%2F2009%2Fdimension%23refPeriod=http%3A%2F%2Freference.data.gov.uk%2Fid%2Fyear%2F2021&http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fdimension%2Fage=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fconcept%2Fage%2Fall&http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fdimension%2FmigrationSource=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fconcept%2Fmigration-source%2Fto-from-international&http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fdimension%2Fsex=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fconcept%2Fsex%2Fall |title=Geymd eintak |access-date=2023-04-06 |archive-date=2025-04-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250421183835/https://statistics.gov.scot/slice?dataset=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdata%2Fmigration-to-and-from-scotland&http%3A%2F%2Fpurl.org%2Flinked-data%2Fcube%23measureType=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fmeasure-properties%2Fcount&http%3A%2F%2Fpurl.org%2Flinked-data%2Fsdmx%2F2009%2Fdimension%23refPeriod=http%3A%2F%2Freference.data.gov.uk%2Fid%2Fyear%2F2021&http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fdimension%2Fage=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fconcept%2Fage%2Fall&http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fdimension%2FmigrationSource=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fconcept%2Fmigration-source%2Fto-from-international&http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fdimension%2Fsex=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fconcept%2Fsex%2Fall |url-status=dead }}</ref> Tölur sýndu að aðflutningur jókst hratt, meðan brottflutningur dróst saman.<ref>{{Cite web |url=https://statistics.gov.scot/slice?dataset=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdata%2Fmigration-to-and-from-scotland&http%3A%2F%2Fpurl.org%2Flinked-data%2Fcube%23measureType=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fmeasure-properties%2Fcount&http%3A%2F%2Fpurl.org%2Flinked-data%2Fsdmx%2F2009%2Fdimension%23refPeriod=http%3A%2F%2Freference.data.gov.uk%2Fid%2Fyear%2F2002&http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fdimension%2Fage=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fconcept%2Fage%2Fall&http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fdimension%2FmigrationSource=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fconcept%2Fmigration-source%2Fto-from-international&http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fdimension%2Fsex=http%3A%2F%2Fstatistics.gov.scot%2Fdef%2Fconcept%2Fsex%2Fall |title=Geymd eintak |access-date=2023-04-06 |archive-date=2023-04-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230404221002/https://statistics.gov.scot/slice?dataset=http://statistics.gov.scot/data/migration-to-and-from-scotland&http://purl.org/linked-data/cube%23measureType=http://statistics.gov.scot/def/measure-properties/count&http://purl.org/linked-data/sdmx/2009/dimension%23refPeriod=http://reference.data.gov.uk/id/year/2002&http://statistics.gov.scot/def/dimension/age=http://statistics.gov.scot/def/concept/age/all&http://statistics.gov.scot/def/dimension/migrationSource=http://statistics.gov.scot/def/concept/migration-source/to-from-international&http://statistics.gov.scot/def/dimension/sex=http://statistics.gov.scot/def/concept/sex/all |url-status=dead }}</ref> [[Edinborg]] er höfuðborg Skotlands, en stærsta borgin er Glasgow, með rétt tæplega 600.000 íbúa. Á [[Stór-Glasgow]]-svæðinu búa nær 1,2 milljónir, eða um fjórðungur íbúa Skotlands.<ref>{{Cite web |title=Did You Know?—Scotland's Cities |url=http://rampantscotland.com/know/blknow_cities.htm |access-date=17 September 2014 |website=Rampantscotland.com}}</ref> Flestir helstu bæir og borgir landsins eru í [[Miðbeltið (Skotlandi)|Miðbeltinu]], þar á meðal Glasgow, Edinborg, Dundee og Perth. Eina stóra borg Skotlands fyrir utan þetta svæði er Aberdeen. Um 80% íbúa landsins búa í [[Skosku láglöndin|Skosku láglöndunum]], en 3,5 milljónir búa í Miðbeltinu. Af eyjum Skotlands eru aðeins þær stærstu og aðgengilegustu sem eru byggðar. Innan við 90 eyjar eru byggðar. Syðri upplöndin eru landbúnaðar- og skógræktarhérað.<ref>Clapperton, C.M. (ed) (1983) ''Scotland: A New Study''. London. David & Charles.</ref><ref>Miller, J. (2004) ''Inverness''. Edinburgh. Birlinn. {{ISBN|978-1-84158-296-2}}</ref> Vegna húsnæðisskorts í Glasgow og Edinborg voru fimm nýir bæir stofnaðir milli 1947 og 1966: [[East Kilbride]], [[Glenrothes]], [[Cumbernauld]], [[Livingston (West Lothian)|Livingston]] og [[Irvine (North Ayrshire)|Irvine]].<ref>{{Cite web |title=New Towns |url=http://www.bbc.co.uk/scotland/education/as/sixties/standard/rural/new_towns.shtml |access-date=17 September 2014 |website=Bbc.co.uk}}</ref> === Trúarbrögð === Um 20% segjast tilheyra Skosku kirkjunni (Church of Scotland) en 34% eru skráðir þar (2011), kaþólskir eru 15% og þeir sem tilheyra öðrum kristnum söfnuðum 11%. Múslimar eru 1,4%<ref>[http://www.scotlandscensus.gov.uk/ods-web/area.html Area profiles- census data]Scotland census. Skoðað 3 . apríl 2016</ref> Um 52% segjast ekki vera trúaðir (2016).<ref>[http://www.bbc.com/news/uk-scotland-35953639 Most people in Scotland 'not religious'] BBC. Skoðað 2. apríl 2016.</ref> == Menning == [[Mynd:Golowan_Festival_Penzance_June_2005_Mid-Argyl_band2.jpg|thumb|right|Skoskir sekkjapípuleikarar.]] [[Mynd:Bringing_in_the_haggis.jpg|thumb|right|Haggis borið inn á Burns Night í Dundee.]] Skosk menning byggist á sérstakri sjálfsmynd [[Skotar|Skota]] sem aftur byggist á landslagi, sögu, hefðum, trú og tungumálum, sem einkenna skoskt samfélag. Helstu táknmyndir skoskrar menningar eru [[sekkjapípa]]n, [[skotapils]]ið, tungumálin [[skoska]] og [[gelíska]], hefðir [[mótmælendatrú|mótmælendakirkjunnar]] og [[skosk lög]] sem eru enn aðgreind frá [[ensk lög|enskum lögum]] í stjórnkerfi Skotlands.<ref>{{cite journal|author1=Bechhofer, F.|author2=McCrone, D.|year=2013|title=Imagining the nation: Symbols of national culture in England and Scotland|journal=Ethnicities|volume=13|number=5|pages=544-564}}</ref> Verndardýrlingur Skotlands er [[Andrés postuli]] og [[Andrésarmessa]] 30. nóvember er þjóðhátíðardagur Skota. [[Fáni Skotlands]] er hvítur [[Andrésarkross]] á bláum feldi. Þjóðarblóm Skotlands er [[þistill]] og lagið ''[[Flower of Scotland]]'' hefur verið óopinber þjóðsöngur landsins frá miðjum 7. áratug 20. aldar.<ref>{{cite book|author=Demir, A.|year=2022|chapter=Scotland Hymns for His Identity: The National Anthem in Progress|title=Global Perspectives on Nationalism|pages=171-187|publisher=Routledge}}</ref> [[Robert Burns]] er þjóðskáld Skota og [[Burns Night]] er hátíð sem er haldin í kringum fæðingardag skáldsins 20. janúar. Þá er hefð fyrir því að borða [[haggis]] með kartöflustöppu og rófustöppu. Skotar hafa sérstakar hefðir í kringum gamlárskvöld ([[Hogmanay]])<ref>{{cite book|author=Douglas, H.|year=2011|title=The Hogmanay Companion|publisher=Neil Wilson Publishing}}</ref> og [[hrekkjavaka|hrekkjavöku]]. Á Hjaltlandseyjum er haldin árleg þrettándahátíð, [[Up Helly Aa]], þar sem þátttakendur klæðast eins og [[víkingar]]. Skotland er þekkt sem fæðingarstaður mikils fjölda vísindamanna, heimspekinga og listafólks. Meðal þekktra skoskra vísindamanna eru [[Alexander Graham Bell]], [[James Watt]], [[James Clerk Maxwell]] og [[John Logie Baird]]. [[Skoska upplýsingin]] var tímabil á 18. og 19. öld þar sem skoskir hugsuðir eins og [[Adam Smith]] og [[David Hume]] lögðu mikið til sögu heimspeki, stjórnmála og hagfræði. [[Robert Louis Stevenson]], [[Arthur Conan Doyle]], [[Ian Rankin]] og [[Irvine Welsh]] eru þekktir skoskir rithöfundar; og þaðan hafa komið margar þekktar hljómsveitir á 20. öld, eins og [[Simple Minds]], [[Runrig]], [[Belle and Sebastian]], [[Franz Ferdinand (hljómsveit)|Franz Ferdinand]] og [[Cocteau Twins]], og söngvararnir [[Annie Lennox]] og [[Lewis Capaldi]]. Heimsþekktir skoskir leikarar eru meðal annars [[Tilda Swinton]], [[Ewan McGregor]], [[Robbie Coltrane]], [[Robert Carlyle]] og [[David Tennant]]. [[BBC Scotland]] rekur þrjár sjónvarpsstöðvar í Skotlandi. [[STV (sjónvarpsstöð)|STV]] er almenningssjónvarp sem sendir út í Skotlandi. Í Skotlandi eru fjöldi framleiðslufyrirtækja sem standa að framleiðslu kvikmynda og sjónvarpsþátta. Þekktar kvikmyndir sem voru framleiddar eða teknar í Skotlandi eru meðal annars ''[[Hálendingurinn]]'' (1986), ''[[Braveheart]]'' (1995) og ''[[Trainspotting]]'' (1996). [[Listasafn Skotlands]], [[Landsbókasafn Skotlands]] og [[Þjóðminjasafn Skotlands]] eru í Edinborg, en [[Kelvingrove-safnið]] er í Glasgow. === Íþróttir === [[Mynd:Caber_Toss.jpg|thumb|right|Staurakast er sérskosk keppnisgrein á Hálandaleikunum.]] Þær íþróttir sem Skotar eru þekktastir fyrir eru [[knattspyrna]], [[ruðningur]] og [[golf]]. Skotland sendir eigin landslið til keppni í mörgum íþróttagreinum, þar á meðal [[Heimsmeistarakeppnin í knattspyrnu|heimsmeistarakeppnina í knattspyrnu]], [[heimsbikarmótið í ruðningi]], [[heimsbikarmótið í krikket]] og [[Samveldisleikarnir|Samveldisleikana]]. Skotland er líka með eigin íþróttasambönd eins og [[Skoska knattspyrnusambandið]], sem er annað elsta knattspyrnusamband heims, og [[Skoska ruðningssambandið]]. Elstu heimildir um einhvers konar knattspyrnu í Skotlandi eru frá 1424 og [[Skotlandsbikarinn]] í knattspyrnu frá 1873 er elstu landsbikarverðlaun heims. Fyrsti alþjóðlegi knattspyrnuleikur Skota fór fram árið 1872 þegar þeir kepptu við Englendinga. [[Celtic F.C.]] vann [[Evrópumeistarabikarinn í knattspyrnu]] árið 1967 og [[Rangers F.C.]] og [[Aberdeen F.C.]] sigruðu í [[Evrópukeppni bikarhafa]] árin 1972 og 1983. Aberdeen vann auk þess [[Ofurbikar Evrópu]] árið 1983. [[Dundee United]] lék til úrslita í [[Evrópukeppni félagsliða í knattspyrnu]] árið 1987 en tapaði fyrir [[IFK Göteborg|Gautaborg]]. Íþróttin [[golf]] er upprunnin í Skotlandi á 15. öld. Einn af elstu golfvöllum heims er [[Old Course]] í háskólabænum [[St. Andrews]] sem var opnaður árið [[1552]]. Árið [[1764]] var hinn staðlaði 18-holu golfvöllur búinn til í St. Andrews þegar eldri golfvöllur var styttur um 4 holur. Elsta golfmót heims er [[Opna breska meistaramótið í golfi]] sem var fyrst leikið við [[Prestwick Golf Club]] í [[Ayrshire]] árið [[1860]]. Skoskir golfleikarar unnu mótið allt til [[1890]] þegar enski golfleikarinn [[John Ball]] sigraði. [[Hálandaleikarnir]] eru þekkt skosk íþróttakeppni sem hófst seint á [[19. öldin|19. öld]] en byggir á hefðum frá [[Skosku hálöndin|Skosku hálöndunum]]. Skotar hafa 13 sinnum átt heimsmeistara í [[hnefaleikar|hnefaleikum]], þar á meðal [[Ken Buchanan]], [[Benny Lynch]] og [[Jim Watt]]. Skotar hafa líka náð miklum árangri í [[mótorsport]]i. Þekktasti ökuþór Skota síðustu ár er [[David Coulthard]] sem keppti í [[Formúla 1|Formúlu 1]]-kappakstri frá 1994 til 2008. ==Tilvísanir== {{reflist}} ==Tenglar== {{wikiorðabók}} * [https://www.gov.scot/ Vefur skosku ríkisstjórnarinnar] * [https://www.parliament.scot/ Skoska þingið] * [https://www.visitscotland.com/ Visit Scotland - ferðavefur] * [https://timarit.is/gegnir/000545723 Kristnin í Skotlandi], grein eftir sr. Jón Jakobsson í ''Kirkjuritinu'' 1942. {{Evrópa}} [[Flokkur:Skotland| ]] 96xiw7j68l0yimvc8vykez1yo6euv4t 0 8071 1920484 1816845 2025-06-15T19:00:31Z Akigka 183 1920484 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Aum.svg|thumb|[[Om]], eða Aum, helgasta orð hindúatrúar.]] '''Hindúasiður''' eða '''hindúatrú''' (सनातन धर्म; venjulega kallað ''Sanātana Dharma'', gróflega þýtt sem „trúin sem endist“) eru þriðju fjölmennustu [[trúarbrögð]] heims. Þau eru einnig meðal elstu trúarbragða sem enn eru iðkuð, komin af sömu rót og trúarbrögð [[Grikkland hið forna|Forngrikkja]], [[Rómverjar|Rómverja]] og [[norræn goðafræði|norrænna manna]]. Þau má rekja til [[indóevrópsk tungumál|indó-evrópsku]] [[Vedamenningin|Vedamenningarinnar]] um [[2000 f.Kr.]]. Það er þó ekki svo að segja að hindúasiður eins og hann kemur fyrir núna sé gamall, heldur hefur hann breyst mikið í gegnum tíðina með hinum ýmsu breytingum á [[Indlandsskagi|Indlandsskaganum]] þar sem trúarbrögðin hafa alltaf verið langmest iðkuð. Hindúasiður er í raun lífsviðhorf frekar en trúarbrögð, að minnsta kosti í hefðbundnum vestrænum skilningi. Í hindúasið eru margir guðir og flokkast trúarbrögðin því sem [[fjölgyðistrú]] en mikilvægara atriði en að dýrka guðina er samt að lifa vel, og ná að lokum [[nirvana]] með [[endurholdgun]]: hinu endanlega stigi sem markar þann áfanga þegar einstaklingurinn losnar úr lífinu. Hindúasiður nútímans er oftast flokkaður í [[Saivismi|saivisma]], [[Shaktismi|shaktisma]], [[Vaishnavismi|vaishnavisma]] og [[Smarthismi|smarthisma]]. Upp úr hindúasið má svo segja að trúarbrögðin [[búddatrú]], [[Jaínismi|jainismi]] og [[síkismi]] hafi sprottið en saman mynda þessi fjögur trúarbrögð flokk [[Dharma-trúarbrögð|dharma-trúarbragða]]. Flest form hindúasiðar eru fjölgyðistrú. Sumir velja sér einn af mörgum guðum eða gyðjum úr trúarbrögðunum til að trúa á. Hefðbundin sagnaritun hindúa, sem byggist á helgiritunum ([[Purana]]) setur trúna fram sem mörg þúsund ára gamla hefð, en flestir fræðimenn líta svo á að hindúasiður sé í raun [[samsett trúarbrögð]]<ref name="hiltebeitel">{{cite book|last=Hiltebeitel|first=Alf|year=2002|chapter=Hinduism|editor-last=Kitagawa|editor-first=Joseph M.|title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture|location=London|publisher=RoutledgeCurzon|pages=3–40|isbn=0-7007-1762-5}}</ref> afleiðing samruna [[bramanismi|bramanisma]] við ýmsar trúarhefðir á Indlandsskaga.<ref>{{cite book|last=Lockard|first=Craig A.|year=2007|title=Societies, Networks, and Transitions. Volume I: to 1500|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-618-38612-3|pages=50-52}}</ref> Hindúasiður á sér því fjölbreyttar rætur og engan eiginlegan stofnanda eða stofntíma.<ref>{{cite book|last=Fowler|first=Jeaneane D.|year=1997|title=Hinduism: Beliefs and Practices|publisher=Sussex Academic Press |isbn=978-1-898723-60-8}}</ref> Þessi samruni kom fram eftir að Vedatímabilinu lauk, um 500 til 200 f.o.t. fram til um 300 e.o.t.<ref name="hiltebeitel" /> Þetta er tímabil annarrar þéttbýlisvæðingar Indlands og fyrsta klassíska tímabilið, þegar [[indversk sagnakvæði|sagnakvæðin]] voru samin og fyrstu Purana-ritin skrifuð.<ref name="hiltebeitel" /><ref name="larson">{{cite book|last=Larson|first=Gerald James|year=2009|chapter=Hinduism|title=World Religions in America: An Introduction|publisher=Westminster John Knox Press|pages=179–198|isbn=978-1-61164-047-2}}</ref> Hindúasiður blómstraði á [[miðaldir Indlands|miðöldum]] meðan búddatrú hnignaði.<ref name="larson" /> Frá 19. öld hefur [[Nývedanta|nútímahindúasiður]], mótaður af áhrifum frá [[vestræn menning|vestrænni menningu]], notið nokkurs fylgis á [[Vesturlönd]]um, sem birtist aðallega í vinsældum [[jóga]] og nýtrúarhópa á borð við [[Transcendental Meditation]] og [[Hare Krishna-hreyfingin|Hare Krishna-hreyfinguna]]. Hindúasiður er þriðju stærstu trúarbrögð heims, með um 1,2 milljarða fylgjenda, eða um 15% mannkyns. Fylgjendur hindúasiðar kalla sig [[hindúi|hindúa]].<ref name="pewforum_Hinduism">{{Cite web |date=18 December 2012 |title=The Global Religious Landscape – Hinduism |url=http://www.pewforum.org/global-religious-landscape-hindu.aspx |access-date=31 March 2013 |website=A Report on the Size and Distribution of the World's Major Religious Groups|publisher=Pew Research Foundation |archive-date=6 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130506104814/http://www.pewforum.org/global-religious-landscape-hindu.aspx |url-status=dead }}</ref><ref name="gordonconwell.edu">{{Cite web |date=January 2015 |title=Christianity 2015: Religious Diversity and Personal Contact |url=http://www.gordonconwell.edu/resources/documents/1IBMR2015.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525141543/http://www.gordonconwell.edu/resources/documents/1IBMR2015.pdf |archive-date=25 May 2017 |access-date=29 May 2015 |website=gordonconwell.edu}}</ref> Hindúasiður er ríkjandi trúarbrögð á [[Indland]]i,<ref name="hiltebeitel" /> í [[Nepal]], [[Máritíus]] og á [[Balí]] í Indónesíu.{{sfnm|1a1=Gonda|1y=1975|1p=|2a1=Bakker|2y=1997|2p=|3a1=Howe|3y=2001|3p=|4a1=Stuart-Fox|4y=2002|4p=}} Stór trúfélög hindúa er að finna í öðrum löndum [[Suður-Asía|Suður-Asíu]], [[Suðaustur-Asía|Suðaustur-Asíu]], [[Vestur-Indíur|Vestur-Indíum]], [[Mið-Austurlönd]]um, [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]], [[Evrópa|Evrópu]], [[Eyjaálfa|Eyjaálfu]], [[Afríka|Afríku]] og víðar.<ref>{{Cite book |last=Vertovec |first=Steven |url=https://books.google.com/books?id=FRVTAQAAQBAJ |title=The Hindu Diaspora: Comparative Patterns |publisher=Routledge |year=2013 |isbn=978-1-136-36705-2 |pages=1–4, 7–8, 63–64, 87–88, 141–143 |access-date=18 July 2017 |archive-date=28 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240328155539/https://books.google.com/books?id=FRVTAQAAQBAJ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web|date=18 December 2012|title=Hindus|url=http://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200209012719/https://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/|archive-date=9 February 2020|access-date=14 February 2015|publisher=Pew Research Center's Religion & Public Life Project}}</ref><ref>{{Cite web|date=18 December 2012|title=Table: Religious Composition by Country, in Numbers (2010)|url=http://features.pewforum.org/grl/population-number.php?sort=numberHindu|archive-url=https://web.archive.org/web/20130201224548/http://features.pewforum.org/grl/population-number.php?sort=numberHindu|archive-date=1 February 2013|access-date=14 February 2015|publisher=Pew Research Center's Religion & Public Life Project}}</ref> == Uppruni hindúasiðar == [[Mynd:A Hindu temple in Penang Malaysia.jpg|thumb|Hindúamusteri í Penang í Malasíu.]] Hindúatrú er elstu trúarbrögð nútímans. Trúin er upprunin í [[Indusdalur|Indusdal]] í austurhluta [[Pakistan]] sem áður fyrr var hluti af [[Indland]]i þar sem 83% íbúanna eru hindúar. Fyrir mörg þúsund árum bjó fólk í stórum borgum í Indusdal. Borgirnar voru háþróaðar á þess tíma mælikvarða, voru með vatnsveitukerfi, brunna og sorphirðu. Fornleifafræðingar hafa sýnt fram á að samfélag borganna hafi verið vel skipulagt og tæknivætt þótt margt sé enn á huldu. Þjóð sem kallaði sig [[Aríar|Aría]] og bjó norðan við Indusdal fluttist á svæðið og blandaðist íbúunum sem fyrir voru. [[Sanskrít]] þróaðist sem [[ritmál]]. Sanskrít er skyld öðrum indóevrópskum tungumálum sem töluð eru í dag, til dæmis [[Gríska|grísku]], [[Enska|ensku]] og [[Íslenska|íslensku.]] Fyrir mörgum árum var hindúatrú öðruvísi en við þekkjum hana í dag. Hindúar lögðu mikla áherslu á að tilbiðja náttúruguði; til dæmis eldguð, regnguð og guð jarðargróðurs. Elstu helgirit hindúa, [[Vedaritin]], voru rituð fyrir um 2500-3500 árum síðan, á tímum Vedamenningarinnar. Spámenn eins og [[Búdda|Búddha]] og [[Mahavira]] gagnrýndu ríkjandi valda- og stéttakerfi hindúa og efuðust einnig um ákveðna þætti átrúnaðarins. Búddha og Mahavira höfðu mikil áhrif og trúin tók því miklum breytingum á þeirra tíma. Miðpunktur trúarinnar þá voru skyldur einstaklingsins sem nefndust [[Dharma]]. Mikilvægustu og helstu helgiritin voru skrifuð á þessum tíma, en fram að því hafði þekkingin borist munnlega. {{stubbur}} [[Flokkur:Hindúasiður| ]] rcvu720f1onxb20xik983l5of8s2tua 1920485 1920484 2025-06-15T19:00:50Z Akigka 183 1920485 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Aum.svg|thumb|[[Om]], eða Aum, helgasta orð hindúatrúar.]] '''Hindúasiður''' eða '''hindúatrú''' (सनातन धर्म; venjulega kallað ''Sanātana Dharma'', gróflega þýtt sem „trúin sem endist“) eru þriðju fjölmennustu [[trúarbrögð]] heims. Þau eru einnig meðal elstu trúarbragða sem enn eru iðkuð, komin af sömu rót og trúarbrögð [[Grikkland hið forna|Forngrikkja]], [[Rómverjar|Rómverja]] og [[norræn goðafræði|norrænna manna]]. Þau má rekja til [[indóevrópsk tungumál|indó-evrópsku]] [[Vedamenningin|Vedamenningarinnar]] um [[2000 f.Kr.]]. Það er þó ekki svo að segja að hindúasiður eins og hann kemur fyrir núna sé gamall, heldur hefur hann breyst mikið í gegnum tíðina með hinum ýmsu breytingum á [[Indlandsskagi|Indlandsskaganum]] þar sem trúarbrögðin hafa alltaf verið langmest iðkuð. Hindúasiður er í raun lífsviðhorf frekar en trúarbrögð, að minnsta kosti í hefðbundnum vestrænum skilningi. Í hindúasið eru margir guðir og flokkast trúarbrögðin því sem [[fjölgyðistrú]] en mikilvægara atriði en að dýrka guðina er samt að lifa vel, og ná að lokum [[nirvana]] með [[endurholdgun]]: hinu endanlega stigi sem markar þann áfanga þegar einstaklingurinn losnar úr lífinu. Hindúasiður nútímans er oftast flokkaður í [[Saivismi|saivisma]], [[Shaktismi|shaktisma]], [[Vaishnavismi|vaishnavisma]] og [[Smarthismi|smarthisma]]. Upp úr hindúasið má svo segja að trúarbrögðin [[búddatrú]], [[Jaínismi|jainismi]] og [[síkismi]] hafi sprottið en saman mynda þessi fjögur trúarbrögð flokk [[Dharma-trúarbrögð|dharma-trúarbragða]]. Flest form hindúasiðar eru fjölgyðistrú. Sumir velja sér einn af mörgum guðum eða gyðjum úr trúarbrögðunum til að trúa á. Hefðbundin sagnaritun hindúa, sem byggist á helgiritunum ([[Purana]]) setur trúna fram sem mörg þúsund ára gamla hefð, en flestir fræðimenn líta svo á að hindúasiður sé í raun [[samsett trúarbrögð]]<ref name="hiltebeitel">{{cite book|last=Hiltebeitel|first=Alf|year=2002|chapter=Hinduism|editor-last=Kitagawa|editor-first=Joseph M.|title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture|location=London|publisher=RoutledgeCurzon|pages=3–40|isbn=0-7007-1762-5}}</ref> afleiðing samruna [[bramanismi|bramanisma]] við ýmsar trúarhefðir á Indlandsskaga.<ref>{{cite book|last=Lockard|first=Craig A.|year=2007|title=Societies, Networks, and Transitions. Volume I: to 1500|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-618-38612-3|pages=50-52}}</ref> Hindúasiður á sér því fjölbreyttar rætur og engan eiginlegan stofnanda eða stofntíma.<ref>{{cite book|last=Fowler|first=Jeaneane D.|year=1997|title=Hinduism: Beliefs and Practices|publisher=Sussex Academic Press |isbn=978-1-898723-60-8}}</ref> Þessi samruni kom fram eftir að Vedatímabilinu lauk, um 500 til 200 f.o.t. fram til um 300 e.o.t.<ref name="hiltebeitel" /> Þetta er tímabil annarrar þéttbýlisvæðingar Indlands og fyrsta klassíska tímabilið, þegar [[indversk sagnakvæði|sagnakvæðin]] voru samin og fyrstu Purana-ritin skrifuð.<ref name="hiltebeitel" /><ref name="larson">{{cite book|last=Larson|first=Gerald James|year=2009|chapter=Hinduism|title=World Religions in America: An Introduction|publisher=Westminster John Knox Press|pages=179–198|isbn=978-1-61164-047-2}}</ref> Hindúasiður blómstraði á [[miðaldir Indlands|miðöldum]] meðan búddatrú hnignaði.<ref name="larson" /> Frá 19. öld hefur [[Nývedanta|nútímahindúasiður]], mótaður af áhrifum frá [[vestræn menning|vestrænni menningu]], notið nokkurs fylgis á [[Vesturlönd]]um, sem birtist aðallega í vinsældum [[jóga]] og nýtrúarhópa á borð við [[Transcendental Meditation]] og [[Hare Krishna-hreyfingin|Hare Krishna-hreyfinguna]]. Hindúasiður er þriðju stærstu trúarbrögð heims, með um 1,2 milljarða fylgjenda, eða um 15% mannkyns. Fylgjendur hindúasiðar kalla sig [[hindúi|hindúa]].<ref name="pewforum_Hinduism">{{Cite web |date=18 December 2012 |title=The Global Religious Landscape – Hinduism |url=http://www.pewforum.org/global-religious-landscape-hindu.aspx |access-date=31 March 2013 |website=A Report on the Size and Distribution of the World's Major Religious Groups|publisher=Pew Research Foundation |archive-date=6 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130506104814/http://www.pewforum.org/global-religious-landscape-hindu.aspx |url-status=dead }}</ref><ref name="gordonconwell.edu">{{Cite web |date=January 2015 |title=Christianity 2015: Religious Diversity and Personal Contact |url=http://www.gordonconwell.edu/resources/documents/1IBMR2015.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525141543/http://www.gordonconwell.edu/resources/documents/1IBMR2015.pdf |archive-date=25 May 2017 |access-date=29 May 2015 |website=gordonconwell.edu}}</ref> Hindúasiður er ríkjandi trúarbrögð á [[Indland]]i,<ref name="hiltebeitel" /> í [[Nepal]], [[Máritíus]] og á [[Balí]] í Indónesíu.{{sfnm|1a1=Gonda|1y=1975|1p=|2a1=Bakker|2y=1997|2p=|3a1=Howe|3y=2001|3p=|4a1=Stuart-Fox|4y=2002|4p=}} Stór trúfélög hindúa er að finna í öðrum löndum [[Suður-Asía|Suður-Asíu]], [[Suðaustur-Asía|Suðaustur-Asíu]], [[Vestur-Indíur|Vestur-Indíum]], [[Mið-Austurlönd]]um, [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]], [[Evrópa|Evrópu]], [[Eyjaálfa|Eyjaálfu]], [[Afríka|Afríku]] og víðar.<ref>{{Cite book |last=Vertovec |first=Steven |url=https://books.google.com/books?id=FRVTAQAAQBAJ |title=The Hindu Diaspora: Comparative Patterns |publisher=Routledge |year=2013 |isbn=978-1-136-36705-2 |pages=1–4, 7–8, 63–64, 87–88, 141–143 |access-date=18 July 2017 |archive-date=28 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240328155539/https://books.google.com/books?id=FRVTAQAAQBAJ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web|date=18 December 2012|title=Hindus|url=http://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200209012719/https://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/|archive-date=9 February 2020|access-date=14 February 2015|publisher=Pew Research Center's Religion & Public Life Project}}</ref><ref>{{Cite web|date=18 December 2012|title=Table: Religious Composition by Country, in Numbers (2010)|url=http://features.pewforum.org/grl/population-number.php?sort=numberHindu|archive-url=https://web.archive.org/web/20130201224548/http://features.pewforum.org/grl/population-number.php?sort=numberHindu|archive-date=1 February 2013|access-date=14 February 2015|publisher=Pew Research Center's Religion & Public Life Project}}</ref> == Uppruni hindúasiðar == [[Mynd:A Hindu temple in Penang Malaysia.jpg|thumb|Hindúamusteri í Penang í Malasíu.]] Hindúatrú er elstu trúarbrögð nútímans. Trúin er upprunin í [[Indusdalur|Indusdal]] í austurhluta [[Pakistan]] sem áður fyrr var hluti af [[Indland]]i þar sem 83% íbúanna eru hindúar. Fyrir mörg þúsund árum bjó fólk í stórum borgum í Indusdal. Borgirnar voru háþróaðar á þess tíma mælikvarða, voru með vatnsveitukerfi, brunna og sorphirðu. Fornleifafræðingar hafa sýnt fram á að samfélag borganna hafi verið vel skipulagt og tæknivætt þótt margt sé enn á huldu. Þjóð sem kallaði sig [[Aríar|Aría]] og bjó norðan við Indusdal fluttist á svæðið og blandaðist íbúunum sem fyrir voru. [[Sanskrít]] þróaðist sem [[ritmál]]. Sanskrít er skyld öðrum indóevrópskum tungumálum sem töluð eru í dag, til dæmis [[Gríska|grísku]], [[Enska|ensku]] og [[Íslenska|íslensku.]] Fyrir mörgum árum var hindúatrú öðruvísi en við þekkjum hana í dag. Hindúar lögðu mikla áherslu á að tilbiðja náttúruguði; til dæmis eldguð, regnguð og guð jarðargróðurs. Elstu helgirit hindúa, [[Vedaritin]], voru rituð fyrir um 2500-3500 árum síðan, á tímum Vedamenningarinnar. Spámenn eins og [[Búdda|Búddha]] og [[Mahavira]] gagnrýndu ríkjandi valda- og stéttakerfi hindúa og efuðust einnig um ákveðna þætti átrúnaðarins. Búddha og Mahavira höfðu mikil áhrif og trúin tók því miklum breytingum á þeirra tíma. Miðpunktur trúarinnar þá voru skyldur einstaklingsins sem nefndust [[Dharma]]. Mikilvægustu og helstu helgiritin voru skrifuð á þessum tíma, en fram að því hafði þekkingin borist munnlega. == Tilvísanir == {{reflist}} {{stubbur}} [[Flokkur:Hindúasiður| ]] 65yp13a4ewishj3r0rhpetgg7w2pc33 1920549 1920485 2025-06-16T08:18:10Z Akigka 183 1920549 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Aum.svg|thumb|[[Om]], eða Aum, helgasta orð hindúatrúar.]] '''Hindúasiður''' eða '''hindúatrú''' (सनातन धर्म; venjulega kallað ''Sanātana Dharma'', gróflega þýtt sem „trúin sem endist“) eru þriðju fjölmennustu [[trúarbrögð]] heims. Þau eru einnig meðal elstu trúarbragða sem enn eru iðkuð, komin af sömu rót og trúarbrögð [[Grikkland hið forna|Forngrikkja]], [[Rómverjar|Rómverja]] og [[norræn goðafræði|norrænna manna]]. Þau má rekja til [[indóevrópsk tungumál|indó-evrópsku]] [[Vedamenningin|Vedamenningarinnar]] um [[2000 f.Kr.]]. Það er þó ekki svo að segja að hindúasiður eins og hann kemur fyrir núna sé gamall, heldur hefur hann breyst mikið í gegnum tíðina með hinum ýmsu breytingum á [[Indlandsskagi|Indlandsskaganum]] þar sem trúarbrögðin hafa alltaf verið langmest iðkuð. Hindúasiður er í raun lífsviðhorf frekar en trúarbrögð, að minnsta kosti í hefðbundnum vestrænum skilningi. Í hindúasið eru margir guðir og flokkast trúarbrögðin því sem [[fjölgyðistrú]] en mikilvægara atriði en að dýrka guðina er samt að lifa vel, og ná að lokum [[nirvana]] með [[endurholdgun]]: hinu endanlega stigi sem markar þann áfanga þegar einstaklingurinn losnar úr lífinu. Hindúasiður nútímans er oftast flokkaður í [[Saivismi|saivisma]], [[Shaktismi|shaktisma]], [[Vaishnavismi|vaishnavisma]] og [[Smarthismi|smarthisma]]. Upp úr hindúasið má svo segja að trúarbrögðin [[búddatrú]], [[Jaínismi|jainismi]] og [[síkismi]] hafi sprottið en saman mynda þessi fjögur trúarbrögð flokk [[Dharma-trúarbrögð|dharma-trúarbragða]]. Flest form hindúasiðar eru fjölgyðistrú. Sumir velja sér einn af mörgum guðum eða gyðjum úr trúarbrögðunum til að trúa á. Hefðbundin sagnaritun hindúa, sem byggist á helgiritunum ([[Purana]]) setur trúna fram sem mörg þúsund ára gamla hefð, en flestir fræðimenn líta svo á að hindúasiður sé í raun [[samsett trúarbrögð]]<ref name="hiltebeitel">{{cite book|last=Hiltebeitel|first=Alf|year=2002|chapter=Hinduism|editor-last=Kitagawa|editor-first=Joseph M.|title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture|location=London|publisher=RoutledgeCurzon|pages=3–40|isbn=0-7007-1762-5}}</ref> afleiðing samruna [[bramanismi|bramanisma]] við ýmsar trúarhefðir á Indlandsskaga.<ref>{{cite book|last=Lockard|first=Craig A.|year=2007|title=Societies, Networks, and Transitions. Volume I: to 1500|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-618-38612-3|pages=50-52}}</ref> Hindúasiður á sér því fjölbreyttar rætur og engan eiginlegan stofnanda eða stofntíma.<ref>{{cite book|last=Fowler|first=Jeaneane D.|year=1997|title=Hinduism: Beliefs and Practices|publisher=Sussex Academic Press |isbn=978-1-898723-60-8}}</ref> Þessi samruni kom fram eftir að Vedatímabilinu lauk, um 500 til 200 f.o.t. fram til um 300 e.o.t.<ref name="hiltebeitel" /> Þetta er tímabil annarrar þéttbýlisvæðingar Indlands og fyrsta klassíska tímabilið, þegar [[indversk sagnakvæði|sagnakvæðin]] voru samin og fyrstu Purana-ritin skrifuð.<ref name="hiltebeitel" /><ref name="larson">{{cite book|last=Larson|first=Gerald James|year=2009|chapter=Hinduism|title=World Religions in America: An Introduction|publisher=Westminster John Knox Press|pages=179–198|isbn=978-1-61164-047-2}}</ref> Hindúasiður blómstraði á [[miðaldir Indlands|miðöldum]] meðan búddatrú hnignaði.<ref name="larson" /> Frá 19. öld hefur [[Nývedanta|nútímahindúasiður]], mótaður af áhrifum frá [[vestræn menning|vestrænni menningu]], notið nokkurs fylgis á [[Vesturlönd]]um, sem birtist aðallega í vinsældum [[jóga]] og nýtrúarhópa sem stunda [[innhverf íhugun|innhverfa íhugun]] og [[Hare Krishna-hreyfingin|Hare Krishna-hreyfinguna]]. Hindúasiður er þriðju stærstu trúarbrögð heims, með um 1,2 milljarða fylgjenda, eða um 15% mannkyns. Fylgjendur hindúasiðar kalla sig [[hindúi|hindúa]].<ref name="pewforum_Hinduism">{{Cite web |date=18 December 2012 |title=The Global Religious Landscape – Hinduism |url=http://www.pewforum.org/global-religious-landscape-hindu.aspx |access-date=31 March 2013 |website=A Report on the Size and Distribution of the World's Major Religious Groups|publisher=Pew Research Foundation |archive-date=6 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130506104814/http://www.pewforum.org/global-religious-landscape-hindu.aspx |url-status=dead }}</ref><ref name="gordonconwell.edu">{{Cite web |date=January 2015 |title=Christianity 2015: Religious Diversity and Personal Contact |url=http://www.gordonconwell.edu/resources/documents/1IBMR2015.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525141543/http://www.gordonconwell.edu/resources/documents/1IBMR2015.pdf |archive-date=25 May 2017 |access-date=29 May 2015 |website=gordonconwell.edu}}</ref> Hindúasiður er ríkjandi trúarbrögð á [[Indland]]i,<ref name="hiltebeitel" /> í [[Nepal]], [[Máritíus]] og á [[Balí]] í Indónesíu.<ref>{{cite book|last=Stuart-Fox|first=David J.|year=2002|title=Pura Besakih: Temple, religion and society in Bali|location=Leiden|publisher=KITLV Press|isbn=978-9067181464}}</ref> Stór trúfélög hindúa er að finna í öðrum löndum [[Suður-Asía|Suður-Asíu]], [[Suðaustur-Asía|Suðaustur-Asíu]], [[Vestur-Indíur|Vestur-Indíum]], [[Mið-Austurlönd]]um, [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]], [[Evrópa|Evrópu]], [[Eyjaálfa|Eyjaálfu]], [[Afríka|Afríku]] og víðar.<ref>{{Cite book |last=Vertovec |first=Steven |url=https://books.google.com/books?id=FRVTAQAAQBAJ |title=The Hindu Diaspora: Comparative Patterns |publisher=Routledge |year=2013 |isbn=978-1-136-36705-2 |pages=1–4, 7–8, 63–64, 87–88, 141–143 |access-date=18 July 2017 |archive-date=28 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240328155539/https://books.google.com/books?id=FRVTAQAAQBAJ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web|date=18 December 2012|title=Hindus|url=http://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200209012719/https://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/|archive-date=9 February 2020|access-date=14 February 2015|publisher=Pew Research Center's Religion & Public Life Project}}</ref><ref>{{Cite web|date=18 December 2012|title=Table: Religious Composition by Country, in Numbers (2010)|url=http://features.pewforum.org/grl/population-number.php?sort=numberHindu|archive-url=https://web.archive.org/web/20130201224548/http://features.pewforum.org/grl/population-number.php?sort=numberHindu|archive-date=1 February 2013|access-date=14 February 2015|publisher=Pew Research Center's Religion & Public Life Project}}</ref> == Uppruni hindúasiðar == [[Mynd:A Hindu temple in Penang Malaysia.jpg|thumb|Hindúamusteri í Penang í Malasíu.]] Hindúatrú er elstu trúarbrögð nútímans. Trúin er upprunin í [[Indusdalur|Indusdal]] í austurhluta [[Pakistan]] sem áður fyrr var hluti af [[Indland]]i þar sem 83% íbúanna eru hindúar. Fyrir mörg þúsund árum bjó fólk í stórum borgum í Indusdal. Borgirnar voru háþróaðar á þess tíma mælikvarða, voru með vatnsveitukerfi, brunna og sorphirðu. Fornleifafræðingar hafa sýnt fram á að samfélag borganna hafi verið vel skipulagt og tæknivætt þótt margt sé enn á huldu. Þjóð sem kallaði sig [[Aríar|Aría]] og bjó norðan við Indusdal fluttist á svæðið og blandaðist íbúunum sem fyrir voru. [[Sanskrít]] þróaðist sem [[ritmál]]. Sanskrít er skyld öðrum indóevrópskum tungumálum sem töluð eru í dag, til dæmis [[Gríska|grísku]], [[Enska|ensku]] og [[Íslenska|íslensku.]] Fyrir mörgum árum var hindúatrú öðruvísi en við þekkjum hana í dag. Hindúar lögðu mikla áherslu á að tilbiðja náttúruguði; til dæmis eldguð, regnguð og guð jarðargróðurs. Elstu helgirit hindúa, [[Vedaritin]], voru rituð fyrir um 2500-3500 árum síðan, á tímum Vedamenningarinnar. Spámenn eins og [[Búdda|Búddha]] og [[Mahavira]] gagnrýndu ríkjandi valda- og stéttakerfi hindúa og efuðust einnig um ákveðna þætti átrúnaðarins. Búddha og Mahavira höfðu mikil áhrif og trúin tók því miklum breytingum á þeirra tíma. Miðpunktur trúarinnar þá voru skyldur einstaklingsins sem nefndust [[Dharma]]. Mikilvægustu og helstu helgiritin voru skrifuð á þessum tíma, en fram að því hafði þekkingin borist munnlega. == Tilvísanir == {{reflist}} {{stubbur}} [[Flokkur:Hindúasiður| ]] fz3i7vwdcwkjju4in7usfhevdlricyu 1920550 1920549 2025-06-16T08:28:00Z Akigka 183 /*  Uppruni hindúasiðar */ 1920550 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Aum.svg|thumb|[[Om]], eða Aum, helgasta orð hindúatrúar.]] '''Hindúasiður''' eða '''hindúatrú''' (सनातन धर्म; venjulega kallað ''Sanātana Dharma'', gróflega þýtt sem „trúin sem endist“) eru þriðju fjölmennustu [[trúarbrögð]] heims. Þau eru einnig meðal elstu trúarbragða sem enn eru iðkuð, komin af sömu rót og trúarbrögð [[Grikkland hið forna|Forngrikkja]], [[Rómverjar|Rómverja]] og [[norræn goðafræði|norrænna manna]]. Þau má rekja til [[indóevrópsk tungumál|indó-evrópsku]] [[Vedamenningin|Vedamenningarinnar]] um [[2000 f.Kr.]]. Það er þó ekki svo að segja að hindúasiður eins og hann kemur fyrir núna sé gamall, heldur hefur hann breyst mikið í gegnum tíðina með hinum ýmsu breytingum á [[Indlandsskagi|Indlandsskaganum]] þar sem trúarbrögðin hafa alltaf verið langmest iðkuð. Hindúasiður er í raun lífsviðhorf frekar en trúarbrögð, að minnsta kosti í hefðbundnum vestrænum skilningi. Í hindúasið eru margir guðir og flokkast trúarbrögðin því sem [[fjölgyðistrú]] en mikilvægara atriði en að dýrka guðina er samt að lifa vel, og ná að lokum [[nirvana]] með [[endurholdgun]]: hinu endanlega stigi sem markar þann áfanga þegar einstaklingurinn losnar úr lífinu. Hindúasiður nútímans er oftast flokkaður í [[Saivismi|saivisma]], [[Shaktismi|shaktisma]], [[Vaishnavismi|vaishnavisma]] og [[Smarthismi|smarthisma]]. Upp úr hindúasið má svo segja að trúarbrögðin [[búddatrú]], [[Jaínismi|jainismi]] og [[síkismi]] hafi sprottið en saman mynda þessi fjögur trúarbrögð flokk [[Dharma-trúarbrögð|dharma-trúarbragða]]. Flest form hindúasiðar eru fjölgyðistrú. Sumir velja sér einn af mörgum guðum eða gyðjum úr trúarbrögðunum til að trúa á. Hefðbundin sagnaritun hindúa, sem byggist á helgiritunum ([[Purana]]) setur trúna fram sem mörg þúsund ára gamla hefð, en flestir fræðimenn líta svo á að hindúasiður sé í raun [[samsett trúarbrögð]]<ref name="hiltebeitel">{{cite book|last=Hiltebeitel|first=Alf|year=2002|chapter=Hinduism|editor-last=Kitagawa|editor-first=Joseph M.|title=The Religious Traditions of Asia: Religion, History, and Culture|location=London|publisher=RoutledgeCurzon|pages=3–40|isbn=0-7007-1762-5}}</ref> afleiðing samruna [[bramanismi|bramanisma]] við ýmsar trúarhefðir á Indlandsskaga.<ref>{{cite book|last=Lockard|first=Craig A.|year=2007|title=Societies, Networks, and Transitions. Volume I: to 1500|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-618-38612-3|pages=50-52}}</ref> Hindúasiður á sér því fjölbreyttar rætur og engan eiginlegan stofnanda eða stofntíma.<ref>{{cite book|last=Fowler|first=Jeaneane D.|year=1997|title=Hinduism: Beliefs and Practices|publisher=Sussex Academic Press |isbn=978-1-898723-60-8}}</ref> Þessi samruni kom fram eftir að Vedatímabilinu lauk, um 500 til 200 f.o.t. fram til um 300 e.o.t.<ref name="hiltebeitel" /> Þetta er tímabil annarrar þéttbýlisvæðingar Indlands og fyrsta klassíska tímabilið, þegar [[indversk sagnakvæði|sagnakvæðin]] voru samin og fyrstu Purana-ritin skrifuð.<ref name="hiltebeitel" /><ref name="larson">{{cite book|last=Larson|first=Gerald James|year=2009|chapter=Hinduism|title=World Religions in America: An Introduction|publisher=Westminster John Knox Press|pages=179–198|isbn=978-1-61164-047-2}}</ref> Hindúasiður blómstraði á [[miðaldir Indlands|miðöldum]] meðan búddatrú hnignaði.<ref name="larson" /> Frá 19. öld hefur [[Nývedanta|nútímahindúasiður]], mótaður af áhrifum frá [[vestræn menning|vestrænni menningu]], notið nokkurs fylgis á [[Vesturlönd]]um, sem birtist aðallega í vinsældum [[jóga]] og nýtrúarhópa sem stunda [[innhverf íhugun|innhverfa íhugun]] og [[Hare Krishna-hreyfingin|Hare Krishna-hreyfinguna]]. Hindúasiður er þriðju stærstu trúarbrögð heims, með um 1,2 milljarða fylgjenda, eða um 15% mannkyns. Fylgjendur hindúasiðar kalla sig [[hindúi|hindúa]].<ref name="pewforum_Hinduism">{{Cite web |date=18 December 2012 |title=The Global Religious Landscape – Hinduism |url=http://www.pewforum.org/global-religious-landscape-hindu.aspx |access-date=31 March 2013 |website=A Report on the Size and Distribution of the World's Major Religious Groups|publisher=Pew Research Foundation |archive-date=6 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130506104814/http://www.pewforum.org/global-religious-landscape-hindu.aspx |url-status=dead }}</ref><ref name="gordonconwell.edu">{{Cite web |date=January 2015 |title=Christianity 2015: Religious Diversity and Personal Contact |url=http://www.gordonconwell.edu/resources/documents/1IBMR2015.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525141543/http://www.gordonconwell.edu/resources/documents/1IBMR2015.pdf |archive-date=25 May 2017 |access-date=29 May 2015 |website=gordonconwell.edu}}</ref> Hindúasiður er ríkjandi trúarbrögð á [[Indland]]i,<ref name="hiltebeitel" /> í [[Nepal]], [[Máritíus]] og á [[Balí]] í Indónesíu.<ref>{{cite book|last=Stuart-Fox|first=David J.|year=2002|title=Pura Besakih: Temple, religion and society in Bali|location=Leiden|publisher=KITLV Press|isbn=978-9067181464}}</ref> Stór trúfélög hindúa er að finna í öðrum löndum [[Suður-Asía|Suður-Asíu]], [[Suðaustur-Asía|Suðaustur-Asíu]], [[Vestur-Indíur|Vestur-Indíum]], [[Mið-Austurlönd]]um, [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]], [[Evrópa|Evrópu]], [[Eyjaálfa|Eyjaálfu]], [[Afríka|Afríku]] og víðar.<ref>{{Cite book |last=Vertovec |first=Steven |url=https://books.google.com/books?id=FRVTAQAAQBAJ |title=The Hindu Diaspora: Comparative Patterns |publisher=Routledge |year=2013 |isbn=978-1-136-36705-2 |pages=1–4, 7–8, 63–64, 87–88, 141–143 |access-date=18 July 2017 |archive-date=28 March 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240328155539/https://books.google.com/books?id=FRVTAQAAQBAJ |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite web|date=18 December 2012|title=Hindus|url=http://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20200209012719/https://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-hindu/|archive-date=9 February 2020|access-date=14 February 2015|publisher=Pew Research Center's Religion & Public Life Project}}</ref><ref>{{Cite web|date=18 December 2012|title=Table: Religious Composition by Country, in Numbers (2010)|url=http://features.pewforum.org/grl/population-number.php?sort=numberHindu|archive-url=https://web.archive.org/web/20130201224548/http://features.pewforum.org/grl/population-number.php?sort=numberHindu|archive-date=1 February 2013|access-date=14 February 2015|publisher=Pew Research Center's Religion & Public Life Project}}</ref> == Saga == [[Mynd:A Hindu temple in Penang Malaysia.jpg|thumb|Hindúamusteri í Penang í Malasíu.]] Hindúatrú er elstu trúarbrögð nútímans. Trúin er upprunin í [[Indusdalur|Indusdal]] í austurhluta [[Pakistan]] sem áður fyrr var hluti af [[Indland]]i þar sem 83% íbúanna eru hindúar. Fyrir mörg þúsund árum bjó fólk í stórum borgum í Indusdal. Borgirnar voru háþróaðar á þess tíma mælikvarða, voru með vatnsveitukerfi, brunna og sorphirðu. Fornleifafræðingar hafa sýnt fram á að samfélag borganna hafi verið vel skipulagt og tæknivætt þótt margt sé enn á huldu. Þjóð sem kallaði sig [[Aríar|Aría]] og bjó norðan við Indusdal fluttist á svæðið og blandaðist íbúunum sem fyrir voru. [[Sanskrít]] þróaðist sem [[ritmál]]. Sanskrít er skyld öðrum indóevrópskum tungumálum sem töluð eru í dag, til dæmis [[Gríska|grísku]], [[Enska|ensku]] og [[Íslenska|íslensku.]] Fyrir mörgum árum var hindúatrú öðruvísi en við þekkjum hana í dag. Hindúar lögðu mikla áherslu á að tilbiðja náttúruguði; til dæmis eldguð, regnguð og guð jarðargróðurs. Elstu helgirit hindúa, [[Vedaritin]], voru rituð fyrir um 2500-3500 árum síðan, á tímum Vedamenningarinnar. Spámenn eins og [[Búdda|Búddha]] og [[Mahavira]] gagnrýndu ríkjandi valda- og stéttakerfi hindúa og efuðust einnig um ákveðna þætti átrúnaðarins. Búddha og Mahavira höfðu mikil áhrif og trúin tók því miklum breytingum á þeirra tíma. Miðpunktur trúarinnar þá voru skyldur einstaklingsins sem nefndust [[Dharma]]. Mikilvægustu og helstu helgiritin voru skrifuð á þessum tíma, en fram að því hafði þekkingin borist munnlega. == Tilvísanir == {{reflist}} {{stubbur}} [[Flokkur:Hindúasiður| ]] nzje5no6cnkh9r2am51jai9tmzvjess 1 8449 1920447 211836 2025-06-15T16:03:41Z Akigka 183 Nýr hluti: /* Comune */ 1920447 wikitext text/x-wiki {{Gæða}} == Comune == Þýðir bara [[sveitarfélag]], eins og ''kommune'' í dönsku. [[Notandi:Akigka|Akigka]] ([[Notandaspjall:Akigka|spjall]]) 15. júní 2025 kl. 16:03 (UTC) 393c2ccz9r0zrnec3qe2j1espl3rb6k 0 11820 1920458 1903099 2025-06-15T16:51:31Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920458 wikitext text/x-wiki {{land |nafn = Mex­íkóska ríkja­sam­band­ið |nafn_á_frummáli = Estados Unidos Mexicanos |nafn_í_eignarfalli = Mexíkó |fáni = Flag of Mexico.svg |skjaldarmerki = Coat of arms of Mexico.svg |staðsetningarkort = Mexico (orthographic_projection).svg |tungumál = [[spænska]] (''de facto'') |stjórnarfar = [[lýðveldi]] |höfuðborg = [[Mexíkóborg]] |titill_leiðtoga1 = [[Forseti Mexíkó|Forseti]] |nafn_leiðtoga1 = [[Claudia Sheinbaum]] |stærðarsæti = 14 |flatarmál = 1.972.550 |hlutfall_vatns = 2,5 |mannfjöldaár = 2022 |fólksfjöldi = 129.150.971 |mannfjöldasæti = 10 |íbúar_á_ferkílómetra = 61 |staða = [[Sjálfstæði]] |staða_athugasemd = frá Spáni |atburður1 = Lýst yfir |atburður2 = Viðurkennt |dagsetning1 = [[16. september]] [[1810]] |dagsetning2 = [[28. desember]] [[1836]] |VLF = 2.715 |VLF_sæti = 11 |VLF_ár = 2020 |VLF_á_mann = 21.362 |VLF_á_mann_sæti = 64 |VÞL = {{lækkun}} 0.758 |VÞL_ár = 2021 |VÞL_sæti = 86 |gjaldmiðill = [[Mexíkóskur pesói|Pesói]] |tímabelti = [[UTC]]-8 til -5 |þjóðsöngur = [[Himno Nacional Mexicano]] |tld = mx |símakóði = 52 }} '''Mexíkó''' ([[spænska]]: ''México''; [[nahúamál]]: ''Mēxihco''), formlega '''Mex­íkóska ríkja­sam­band­ið''' ([[spænska]]: ''Estados Unidos Mexicanos''), er land í sunnanverðri [[Norður-Ameríka|Norður-Ameríku]]. Mexíkó á landamæri að [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] í norðri, [[Kyrrahafið|Kyrrahafinu]] í vestri og suðri, [[Mexíkóflói|Mexíkóflóa]] og [[Karíbahaf]]i í austri og [[Belís]] og [[Gvatemala]] í suðaustri. Landið þekur tæplega tvær milljónir [[ferkílómetri|ferkílómetra]] og er [[Listi yfir lönd og útliggjandi yfirráðasvæði eftir stærð|13. stærsta]] land heims að flatarmáli. Landið er það fimmta stærsta í [[Norður-Ameríka|Norður-]] og [[Suður-Ameríka|Suður-Ameríku]]. Íbúafjöldi er talinn vera yfir 129 milljónir og er landið því [[Listi yfir lönd eftir mannfjölda|10. fjölmennasta]] land heims, fjölmennasta spænskumælandi land heims og næstfjölmennasta land [[Rómanska Ameríka|Rómönsku Ameríku]] á eftir [[Brasilía|Brasilíu]]. Landið er sambandsríki 31 fylkis, auk höfuðborgarinnar, [[Mexíkóborg]]ar, sem er ein [[Listi yfir fjölmennustu stórborgarsvæði heims|fjölmennasta]] borg heims. Aðrar stórar borgir í Mexíkó eru meðal annars [[Guadalajara]], [[Monterrey]], [[Puebla (borg)|Puebla]], [[Toluca]], [[Tijuana]] og [[León (Guanajuato)|León]]. Skipulegan landbúnað í [[Mexíkó fyrir landafundina|Mexíkó fyrir landafundina]] má rekja aftur til um 8.000 f.Kr. og landið er talið vera ein af sex [[vöggur siðmenningar|vöggum siðmenningar]] í heiminum. Í Mexíkó komu upp mörg háþróuð menningarríki Mið-Ameríku, eins og [[Toltekar]], [[Olmekar]], [[Teotihuakar]], [[Sapótekar]], [[Majar]] og [[Astekar]], fyrir komu Evrópubúa þangað. Árið [[1521]] lagði [[Spænska heimsveldið]] landið undir sig og gerði að nýlendu með höfuðstöðvar í stórborginni [[Tenochtitlan|Mexíkó-Tenochtitlan]]. Landið var hluti af [[Varakonungdæmið Nýi-Spánn|Varakonungdæminu Nýja-Spáni]]. [[Rómversk-kaþólska kirkjan]] lék stórt hlutverk í stjórn nýlendunnar eftir að milljónir íbúa snerust til [[kristni]], þótt [[Karl 3. Spánarkonungur]] hafi rekið [[Jesúítar|Jesúíta]] frá landinu seint á 18. öld. Landið varð sjálfstætt eftir sigur í [[Sjálfstæðisstríð Mexíkó|sjálfstæðisstríði Mexíkó]] árið 1821. Eftir það tók rósturtími við sem einkenndist af miklum ójöfnuði og tíðum stjórnmálabreytingum. [[Stríð Bandaríkjanna og Mexíkó]] 1846-1848 leiddi til þess að landið missti stóran hluta af norðurhéruðum sínum til Bandaríkjanna. Auk þess gekk Mexíkó í gegnum [[kökustríðið]], [[Innrás Frakka í Mexíkó|stríð Mexíkó og Frakklands]], tvö [[Keisari Mexíkó|keisaradæmi]] og einræði [[Porfirio Díaz]] á 19. öld. [[Mexíkóska byltingin]] 1910 leiddi til nýrrar [[stjórnarskrá Mexíkó|stjórnarskrár]] 1917 og upphafs [[flokksræði]]s sem stóð meginhlutann af 20. öld þar til sigrar stjórnarandstöðunnar leiddu til lýðræðisumbóta á [[1991-2000|10. áratugnum]]. Frá 2006 hafa hörð átök staðið yfir milli ríkisstjórnarinnar og glæpagengja sem hafa dregið 120.000 manns til dauða. Mexíkó er nú með 11. mestu landsframleiðslu heims með kaupmáttarjöfnuði og þá 15. mestu að nafnvirði. [[Efnahagur Mexíkó]] byggist mjög á viðskiptum við Bandaríkin í gegnum [[USMCA]]-fríverslunarsamninginn. Árið 1994 varð Mexíkó fyrsta land Rómönsku Ameríku með aðild að [[Efnahags- og framfarastofnunin|OECD]]. Landið er skilgreint af [[Heimsbankinn|Heimsbankanum]] sem efri-miðtekjuland og margir greinendur telja það til [[nýiðnvætt land|nýiðnvæddra landa]]. Landið er stórveldi í sínum heimshluta og oft talið til [[nýveldi|nývelda]], ásamt Kína, Brasilíu, Evrópusambandinu, Rússlandi og Indlandi. Landið á flestar færslur á [[Heimsminjaskrá UNESCO]] af löndum Rómönsku Ameríku og er í sjöunda sæti á heimsvísu. Mexíkó er eitt af sautján löndum heims þar sem [[líffjölbreytni]] er hlutfallslega langmest. Mikill fjöldi ferðamanna heimsækir Mexíkó ár hvert. Árið 2018 var landið sjötta mesta ferðamannaland heims með 39 milljón heimsóknir. Mexíkó er aðili að [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]], [[Alþjóðaviðskiptastofnun]]inni, [[G-20]] og [[Kyrrahafsbandalagið|Kyrrahafsbandalaginu]]. == Heiti == Orðið ''Mēxihco'' kemur úr málinu [[nahúatl]] og var notað yfir kjarnasvæði [[Astekaveldið|Astekaveldisins]], það er [[Mexíkódalur|Mexíkódal]] og héruðin þar í kring. Íbúar þar voru kallaðir [[Mexíkar]]. Almennt er talið að þjóðarheitið sé dregið af staðarheitinu, þótt það gæti hafa verið á hinn veginn. Uppruni heitisins er óviss en stungið hefur verið upp á að það sé dregið af einu af nöfnum stríðsguðsins [[Huitzilopochtli]], ''Mexitl'', eða mánaguðsins [[Metztli]]. Á nýlendutímanum þegar Mexíkó (ásamt núverandi suðurríkjum Bandaríkjanna) var kallað [[Nýi Spánn]], var þetta svæði umdæmið Mexíkó, og þegar Nýi Spánn fékk sjálfstæði varð það [[Mexíkófylki]]. Þegar hið skammlífa [[Fyrsta mexíkóska keisaradæmið|Mexíkóska keisaradæmi]] var stofnað 1821 dró það nafn sitt af höfuðborginni, Mexíkóborg. Nafninu var haldið þegar Bandaríki Mexíkó voru stofnuð 1823 og æ síðan. == Saga == === Frumbyggjaveldi === [[File:Teotihuacán-5963r.JPG|thumb|right|[[Sólarpýramídinn]] í hinu forna borgríki [[Teotihuacan]] sem var 6. stærsta borg heims á hátindi sínum (frá 1. til 5. aldar).]] [[File:Chichen Itza 3.jpg|thumb|right|[[El Castillo (Chichen Itza)|Hof Kukulcáns (El Castillo)]] í Majaborginni [[Chichen Itza]].]] [[File:Murales Rivera - Markt in Tlatelolco 3.jpg|thumb|right|Veggmálverk eftir Diego Rivera af [[Tenochtitlan]], stærstu borg Ameríku á þeim tíma.]] Forsaga Mexíkó nær þúsundir ára aftur í tímann. Elstu ummerki um [[maður|mannabyggð]] í Mexíkó eru brot af [[steinverkfæri|steinverkfærum]] við leifar af varðeldi í Mexíkódal sem hafa verið greindir um 10.000 ára gamlir með kolefnisgreiningu.{{sfn|Werner|2001|pp=386–}} Í Mexíkó voru þróuð fyrstu ræktunarafbrigði [[maís]]s, [[tómatur|tómata]] og [[strengjabaun]]a, sem sköpuðu umframmagn landbúnaðarafurða. Það skapaði aðstæður fyrir þróun frá samfélögum veiðimanna og safnara ([[frumindíánar|frumindíána]]) til þorpa sem hófst um 5000 f.o.t.<ref name="EvansWebster2013">{{cite book|author1=Susan Toby Evans|author2=David L. Webster|title=Archaeology of Ancient Mexico and Central America: An Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=6ba_AAAAQBAJ&pg=PT54|year=2013|publisher=Routledge|isbn=978-1-136-80186-0|page=54}}</ref> Aldirnar á eftir þróuðust maísræktunin og innfædd trúarbrögð og [[tvítugakerfi]]ð, sem breiddust út um [[Mið-Ameríka|Mið-Ameríku]] frá Mexíkó.<ref name="MacLachlan">{{cite book|author=Colin M. MacLachlan|title=Imperialism and the Origins of Mexican Culture|url=https://books.google.com/books?id=fqdKCAAAQBAJ&pg=PT39|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-28643-6|page=39|date=13 April 2015}}</ref> Á þessum tíma urðu þorpin þéttbýlli og þar varð til stéttaskipting með stétt handverksfólks og [[höfðingjaveldi]]. Öflugustu leiðtogarnir höfðu bæði trúarleg og pólitísk völd og stóðu fyrir byggingu stórra trúarmiðstöðva.<ref>{{cite book |last1=Carmack |first1=Robert M. |last2=Gasco |first2=Janine L. |last3=Gossen |first3=Gary H. |title=The Legacy of Mesoamerica: History and Culture of a Native American Civilization |date=2016 |publisher=Routledge |isbn=978-1-317-34678-4 }}</ref> Elstu siðmenningarsamfélög Mexíkó voru samfélög [[Olmekar|Olmeka]] sem blómstruðu við strönd Mexíkóflóa frá því um 1500 f.o.t. Menningarleg áhrif Olmeka breiddust um Mexíkó, til Chiapas, Oaxaca og Mexíkódals. Þaðan komu sérstæðar trúarlegar og listrænar hefðir.<ref>{{cite book |last1=Diehl |first1=Richard A. |title=The Olmecs: America's First Civilization |url=https://archive.org/details/olmecsamericasfi0000dieh |date=2004 |publisher=Thames & Hudson |isbn=978-0-500-02119-4 |pages=[https://archive.org/details/olmecsamericasfi0000dieh/page/9 9]–25 }}</ref> Þetta frumtímabil Mið-Ameríkumenningarinnar er talið með sex [[vöggur siðmenningar|vöggum siðmenningar]]. Seinna byggðu samfélög [[Majar|Maja]] og [[Sapótekar|Sapóteka]] miðstöðvar í [[Calakmul]] og [[Monte Albán]]. Á þessum tíma urðu fyrstu miðamerísku [[ritmál|ritkerfin]] til meða [[Epi-Olmekar|Epi-Olmeka]] og Sapóteka. Þau þróuðust út í [[myndletur Maja]]. Elstu sagnaritin eru frá þessum tíma. Rithefðin hélt velli um skeið eftir hernám Spánverja 1521 og innfæddir skrifarar héldu áfram að nota myndletur samhliða latínuletri.<ref>[[Matthew Restall|Restall, Matthew]], "A History of the New Philology and the New Philology in History", ''Latin American Research Review'' - Volume 38, Number 1, 2003, pp.113–134</ref><ref>{{cite book |last1=Sampson |first1=Geoffrey |title=Writing Systems: A Linguistic Introduction |url=https://archive.org/details/writingsystemsli0000samp |date=1985 |publisher=Stanford University Press |isbn=978-0-8047-1756-4 }}</ref> Á hátindi klassíska tímabilsins reis borgin [[Teotihuacan]] í miðju Mexíkó og varð miðpunktur hernaðar- og verslunarveldis sem náði suður til landa Maja og í norður. Íbúar Teotihuacan voru um 150.000 og reistu einhverja stærstu [[miðamerískur pýramídi|pýramída]] Ameríku.<ref>{{cite journal |last1=Cowgill |first1=George L. |title=State and Society at Teotihuacan, Mexico |journal=Annual Review of Anthropology |date=21 October 1997 |volume=26 |issue=1 |pages=129–161 |doi=10.1146/annurev.anthro.26.1.129 |oclc=202300854 |s2cid=53663189 |s2cid-access=free }}</ref> Teotihuacán féll um árið 600 e.o.t. og þá tók við tími samkeppni nokkurra valdamiðstöðva í Mið-Mexíkó, eins og [[Xochicalco]] og [[Cholula (minjastaður)|Cholula]]. Á þessum tíma fluttust [[Nahúar]] suður til Mið-Ameríku frá norðrinu og náðu pólitískum og menningarlegum undirtökum í miðhlutanum þar sem þeir ruddu burt fólki sem talaði [[oto-mangue-mál]]. Snemma á póstklassíska tímabilinu (um 1000-1519) ríktu [[Toltekar]] yfir Mið-Mexíkó, [[Mixtekar]] yfir Oaxaca og [[Majar]] í [[Chichén Itzá]] og [[Mayapán]]. Undir lok þessa tímabils náðu [[Mexíkar]] yfirráðum og stofnuðu borgina [[Tenochtitlan]] þar sem Mexíkóborg stendur nú. Veldi þeirra náði frá miðhluta Mexíkó að landamærum Gvatemala.<ref>{{cite web|website=Ancient Civilizations World|title=Ancient Civilizations of Mexico|url=https://ancientcivilizationsworld.com/mexico/|date=12 January 2017|access-date=14 July 2019}}</ref> [[Alexander von Humboldt]] átti þátt í að gera heitið [[Astekar]] vinsælt sem yfirheiti yfir allar þær þjóðir sem tengdust ríki Mexíka og [[Astekaveldið|þríveldabandalaginu]].<ref>{{cite web|url=https://mexika.org/2014/05/31/the-word-azteca-was-not-created-by-von-humboldt/|website=Mexicka.org|title=The word "Azteca" was NOT created by Von Humboldt!|access-date=13 July 2019|date=31 May 2014}}</ref> Árið 1843 var þetta heiti almennt tekið upp eftir útgáfu bókar [[William H. Prescott]], þar á meðal af mexíkóskum fræðimönnum sem notuðu það til að aðgreina Mexíkóa nútímans frá Mexíkóum tímabilsins fyrir hernám Spánverja. Þessi hugtakanotkun hefur verið umdeild frá síðari hluta 20. aldar.<ref name="Port">{{cite journal |last1=León Portilla |first1=Miguel |title=Los aztecas, disquisiciones sobre un gentilico |journal=Estudios de Cultura Náhuatl |date=10 May 2009 |volume=31 |issue=31 |url=http://www.revistas.unam.mx/index.php/ecn/article/view/9231 }}</ref> Astekaveldið var óformlegt bandalag borgríkja því þeir höfðu ekki bein völd yfir þeim löndum sem þeir sigruðu, heldur létu sér nægja að heimta af þeim skatt. Ríkið var ekki samfellt, því löndin sem það náði yfir tengdust ekki öll. Suðursvæðið [[Soconusco]] var til dæmis ekki samtengt miðsvæðinu. Astekar settu staðbundna höfðingja aftur á valdastól eftir að þeir höfðu sigrað borgríkin og skiptu sér ekki af stjórn þeirra meðan þeir greiddu þeim skatt.<ref>Berdan, ''et al.'' (1996), ''Aztec Imperial Strategies.'' Dumbarton Oaks, Washington, DC</ref> Astekarnir í Mið-Mexíkó komu sér þannig upp veldi byggðu á skattlöndum sem náði yfir megnið af miðhluta landsins.<ref>{{cite book |author=Coe, Michael D. |author-link=Michael D. Coe |author2=Rex Koontz |year=2002 |title=Mexico: from the Olmecs to the Aztecs |edition=5th edition, revised and enlarged |publisher=[[Thames & Hudson]] |location=London and New York |isbn=978-0-500-28346-2 |oclc=50131575 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/mexicofromolmecs0000coem }}</ref> Astekar voru þekktir fyrir miklar [[mannfórn]]ir. Þeir forðuðust að drepa andstæðinga á vígvellinum og mannfall í bardögum þeirra var miklu minna en hjá Spánverjum sem reyndu að drepa sem flesta í orrustum.<ref>{{cite web|url= http://www.latinamericanstudies.org/aztecs/sacrifice.htm|title=The Enigma of Aztec Sacrifice|access-date=16 December 2011 |publisher=[[Natural History (tímarit)|Natural History]]}}</ref> Mannfórnahefðin í Mið-Ameríku leið undir lok eftir hernám Spánverja á 16. öld, þegar önnur frumbyggjaríki voru smám saman lögð undir nýlenduveldi þeirra.<ref>{{cite book |author=Weaver, Muriel Porter |year=1993 |title=The Aztecs, Maya, and Their Predecessors: Archaeology of Mesoamerica |edition=3rd |location=San Diego, CA |publisher=[[Academic Press]] |isbn=978-0-12-739065-9 |oclc=25832740|url=https://books.google.com/books?id=J2UkAQAAIAAJ }}</ref> Frá nýlendutímanum og fram á 21. öld hefur menning frumbyggja skipt miklu máli fyrir mótum mexíkóskrar sjálfsmyndar. [[Mannfræðisafn Mexíkó]] í Mexíkóborg er helsta safn muna frá því fyrir innrásina. Sagnfræðingurinn [[Enrique Florescano]] hefur kallað það þjóðargersemi og þjóðartákn.<ref>Florescano, Enrique. "The creation of the Museo Nacional de Antropología and its scientific, educational, and political purposes." Í ''Nationalism: Critical Concepts in Political Science'', Vol. IV p. 1257. John Hutchinson and Anthony D. Smith, eds. London and New York: Routledge 2000.</ref> Mexíkóski nóbelsverðlaunahafinn [[Octavio Paz]] sagði að safnið upphefði Mexíkó-Tenochtitlan þannig að safnið umbreyttist í hof.<ref>Octavio Paz, ''Posdata'', Mexico: Siglo Veintiuno 1969, tilvísun í Florescano, "The creation of the Museo Nacional de Antropología", p. 1258, nmgr. 9.</ref> Mexíkó hefur sóst eftir alþjóðlegri viðurkenningu þessa menningararfs og á fleiri staði á [[Heimsminjaskrá UNESCO]] en nokkuð annað ríki í heimshlutanum. Hugmyndin um þróað ríki frumbyggja í Nýja heiminum fyrir komu Evrópumanna hefur líka haft áhrif á evrópska heimspeki.<ref>[[Benjamin Keen|Keen, Benjamin]]. ''The Aztec Image in Western Thought''. New Brunswick: Rutgers University Press 1971. {{ISBN|9780813515724}}</ref> === Hernám og nýlendutími (1519-1821)=== [[File:Leutze, Emanuel — Storming of the Teocalli by Cortez and His Troops — 1848.jpg|thumb|''Áhlaup Cortés á [[Teocalli]]'' (málverk frá 1848).]] [[Spænska heimsveldið]] hafði stofnað nýlendur í [[Karíbahaf]]i frá 1493 en hóf ekki að kanna austurströnd Mexíkó fyrr en á öðrum áratug 16. aldar. Spánverjar komust fyrst að tilvist Mexíkó í leiðangri [[Juan de Grijalva]] árið 1518. Hernám [[Astekaveldið|Astekaveldisins]] hófst árið eftir þegar [[Hernán Cortés]] tók land við strönd Mexíkóflóa og stofnaði spænsku borgina [[Veracruz (borg)|Veracruz]]. Um 500 [[landvinningamaður|landvinningamenn]], með hesta, fallbyssur, sverð og byssur, höfðu tæknilega yfirburði yfir stríðsmenn innfæddra, en lykillinn að sigri Spánverja voru samningar þeirra við óánægð borgríki (''[[altepetl]]'') sem gengu í lið með þeim gegn þríveldabandalagi Asteka. Annað sem skipti sköpum fyrir sigur Cortés var túlkurinn hans, [[Malinche]], Nahúakona sem hafði verið þræll og Spánverjar fengu að gjöf. Hún lærði fljótt spænsku og gaf þeim hernaðarlega mikilvægar upplýsingar um það hvernig haga ætti samskiptum við innfædda bandamenn og óvini.<ref>{{cite book |last1=Townsend |first1=Camilla |title=Malintzin's Choices: An Indian Woman in the Conquest of Mexico |date=2006 |publisher=UNM Press |isbn=978-0-8263-3406-0 }}</ref> Hernámið var mjög vel skrásett frá ýmsum sjónarhornum. Til eru frásagnir spænska leiðtogans, Cortés<ref>Cortés, Hernán. ''Five Letters to the Emperor''. Trans. J. Bayard Morris. New York: W.W. Norton 1969</ref> og margar frásagnir frá öðrum spænskum þátttakendum, eins og [[Bernal Díaz del Castillo]].<ref>Díaz del Castillo, Bernal. ''True History of the Conquest of Mexico''. ýmsar útgáfur.</ref><ref>Fuentes, Patricia de. ''The Conquistadors: First-Person Accounts of the Conquest of Mexico''. Norman: Norman: University of Oklahoma Press 1993.</ref> Eins eru til frásagnir innfæddra á spænsku, nahúatl og myndasögur eftir bandamenn Spánverja, mest frá [[Tlaxkaltekar|Tlaxkaltekum]] og fólki frá [[Tetszcoco (altepetl)|Tetszcoco]]<ref>Alva Ixtlilxochitl, Fernando de. ''Ally of Cortés: Account 13 of the Coming of the Spaniards and the Beginning of Evangelical Law''. Trans. Douglass K. Ballentine. El Paso: Texas Western Press 1969.</ref> og [[Huejotzincar|Huejotzincum]], auk hinna sigruðu Mexíka sjálfra, í síðasta bindi handritsins [[Codex Florentinus]] eftir [[Bernardino de Sahagún]].<ref>{{cite book |chapter=Narratives of the Conquest |pages=[https://archive.org/details/earlyhistoryofgr0000altm/page/73 73]–96 |last1=Altman |first1=Ida |last2=Cline |first2=S. L. |last3=Pescador |first3=Juan Javier |title=The Early History of Greater Mexico |url=https://archive.org/details/earlyhistoryofgr0000altm |date=2003 |publisher=Prentice Hall |isbn=978-0-13-091543-6 }}</ref><ref>León-Portilla, Miguel. ''The Broken Spears: The Aztec Accounts of the Conquest of Mexico''. Boston: Beacon Press 1992.</ref><ref>Lockhart, James. ''We People Here: Nahuatl Accounts of the Conquest of Mexico''. Berkeley: University of California Press 1993.</ref> [[File:Vista de la Plaza Mayor de la Ciudad de México - Cristobal de Villalpando.jpg|thumb|left|Útsýni yfir Plaza Mayor (nú [[Zócalo]]) í Mexíkóborg um 1695 eftir [[Cristóbal de Villalpando]].]] [[Fall Tenochtitlan]] árið 1521 og stofnun spænsku höfuðborgarinnar [[Mexíkóborg]]ar á rústum hennar varð upphafið að 300 ára nýlendutíma þar sem Mexíkó var þekkt sem ''Nueva España'' ([[Nýi Spánn]]). Sérstaða Nýja Spánar innan Spænska heimsveldisins byggðist einkum á tvennu: fjölmennum og stéttskiptum þjóðum Mið-Ameríku sem greiddu skatta og unnu þegnskylduvinnu fyrir nýlenduherrana, og miklum silfurnámum sem fundust í Norður-Mexíkó.<ref>[[James Lockhart (historian)|Lockhart, James]] og [[Stuart B. Schwartz]]. ''Early Latin America''. Cambridge: Cambridge University Press 1983, 59</ref> [[Konungsríkið Nýi Spánn]] var stofnað úr leifum Astekaveldisins. Tvær stoðir yfirráða Spánverja voru ríkisvaldið og rómversk-kaþólska kirkjan, sem bæði heyrðu undir spænsku krúnuna. Árið 1493 hafði páfi veitt spænska konunginum víðtæk völd í nýlendunum, með því skilyrði að hann tæki að sér að breiða þar út kristni. Árið 1524 stofnaði [[Karl 5. keisari]] [[Indíaráðið]] á Spáni til að hafa umsjón með stjórn nýlendnanna. Á Nýja Spáni stofnaði krúnan hæstarétt í Mexíkóborg, ''[[Real Audiencia]]'', og stofnaði síðan [[Varakonungsdæmið Nýi Spánn|Varakonungsdæmið Nýja Spán]] árið 1535. Varakonungurinn var æðsti embættismaður ríkisins í nýlendunni. Biskupsdæmið Mexíkó var stofnað árið 1530 og gert að [[erkibiskupsdæmið Mexíkó|erkibiskupsdæmi]] árið 1546. Kastilísk spænska var tungumál nýlenduherranna. Kaþólsk trú voru einu trúarbrögðin sem voru leyfð og aðrir trúarhópar (gyðingar og mótmælendur) ofsóttir af [[mexíkóski rannsóknarrétturinn|mexíkóska rannsóknarréttinum]] sem var stofnaður 1571.<ref>Chuchiak, John F. IV, "Inquisition" in ''Encyclopedia of Mexico''. Chicago: Fitzroy Dearborn 1997, pp. 704–708</ref> Fyrstu hálfu öldina var komið á neti spænskra borga, stundum á grunni eldri borga þar sem fyrir var þétt byggð innfæddra. Höfuðborgin, Mexíkóborg, var aðalborgin, en aðrar borgir sem stofnaðar voru á 16. öld eru enn mikilvægar, eins og [[Puebla de los Angeles]], [[Guadalajara]], [[Guanajuato]], [[Zacatecas]], [[Oaxaca-borg]] og hafnarborgin [[Veracruz (borg)|Veracruz]]. Borgir og bæir voru staðir þar sem embættismenn, kirkjur, viðskipti og spænska yfirstéttin komu sér fyrir, auk blandaðra og innfæddra handverks- og verkamanna. Þegar silfurnámur fundust í dreifbýlum norðurhéruðum Mexíkó, langt frá þéttbýlinu í miðju landinu, sáu Spánverjar um að berja niður [[Chichimeca-stríðið|harða andstöðu frumbyggja þar]]. Þegar varakonungsdæmið var sem stærst náði það yfir landið sem í dag heyrir undir Mexíkó, auk [[Mið-Ameríka|Mið-Ameríku]] allt að Kosta Ríka og það sem er í dag vesturhluti [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]]. Yfirstjórn annarra nýlendna í [[Spænsku Vestur-Indíur|Spænsku Vestur-Indíum]], [[Spænsku Austur-Indíur|Spænsku Austur-Indíum]] og [[Spænska Flórída|Spænsku Flórída]] var líka staðsett í Mexíkóborg. Árið 1819 undirrituðu Spánverjar [[Adams-Onís-samningurinn|Adams-Onís-samninginn]] um norðurlandamæri Nýja Spánar að Bandaríkjunum.<ref>Salvucci, Linda. "Adams-Onís Treaty (1819)". ''[[Encyclopedia of Latin American History and Culture]]'', vol. 1, pp. 11–12.</ref> [[Image:Map_of_the_Viceroyalty_of_New_Spain.svg|thumb|upright=1.3|[[Nýi Spánn]] var miðpunktur hins hnattræna spænska verslunarveldis.]] Hinar auðugu silfurnámur, sérstaklega í [[Zacatecas]] og [[Guanajuato]], urðu til þess að silfurframleiðsla varð undirstaða efnahags Nýja Spánar. Mexíkóskir silfurpesóar urðu fyrsti alþjóðlegi gjaldmiðillinn. Skattur á silfurframleiðsluna varð ein helsta tekjulind spænsku krúnunnar. Annar mikilvægur iðnaður var landbúnaður, búgarðar og verslun í helstu borgum og höfnum. Verslunarleiðir til Asíu, annarra staða í Ameríku, Afríku og Evrópu, og hin miklu efnahagslegu áhrif silfurs frá Nýja heiminum, gerðu það að verkum að Mexíkó lenti í miðri hringiðu alþjóðaviðskipta. Mexíkóborg hefur því verið kölluð fyrsta [[heimsborg]] sögunnar.<ref>{{cite web|last1=Sempa|first1=Francis P.|title=China, Spanish America, and the 'Birth of Globalization'|url=https://thediplomat.com/2017/01/china-spanish-america-and-the-birth-of-globalization/|website=The Diplomat|access-date=7 February 2017}}</ref> Manílagaleónin sigldu í tvær og hálfa öld og tengdu Nýja Spán við Asíu. Silfur og rauða litarefnið [[karmín]] voru flutt út frá höfninni í Veracruz til annarra hafna við Atlantshafið. Veracruz var líka aðalinnflutningshöfnin fyrir vörur frá Evrópu, landnema frá Spáni og þræla frá Afríku. Vegurinn ''[[Camino Real de Tierra Adentro]]'' tengdi Mexíkóborg við innri héruð Nýja Spánar. Íbúar Mexíkó á þessum tíma voru langflestir innfæddir frumbyggjar sem bjuggu í sveitum, þrátt fyrir að þeim hefði fækkað mikið vegna sjúkdómsfaraldra. Evrópumenn og afrískir þrælar báru með sér smitsjúkdóma eins og bólusótt og mislinga, sem ollu mikilli mannfækkun meðal frumbyggja á 16. öld. Mannfjöldinn varð stöðugur í kringum eina og hálfa milljón á 17. öld, en almennt er talið að hann hafi verið milli fimm og þrjátíu milljónir áður.<ref name="McCaa">{{cite web|access-date=13 July 2019 |url=http://users.pop.umn.edu/~rmccaa/mxpoprev/cambridg3.htm|website=University of Minnesota.edu|title=The Peopling of Mexico from Origins to Revolution|last=McCaa|first=Robert|date=8 December 1997}}</ref> Á þeim þrjú hundruð árum sem nýlendutíminn stóð, fluttust milli 400.000 og 500.000 Evrópubúar,<ref>{{cite book|last1=Sluyter|first1=Andrew|title=Black Ranching Frontiers: African Cattle Herders of the Atlantic World, 1500–1900|date=2012|publisher=Yale University Press |isbn=9780300179927|page=240 |url=https://books.google.com/books?id=fjt50jcGNu4C&pg=PA240|access-date=8 October 2016}}</ref> milli 200.000 og 250.000 afrískir þrælar<ref>{{cite book|last1=Russell|first1=James W.|title=Class and Race Formation in North America|publisher=University of Toronto Press|isbn=9780802096784|page=26|url=https://books.google.com/books?id=PZgR6ubuUXcC&pg=PA26|access-date=13 December 2016|language=en|year=2009}}</ref> og milli 40.000 og 120.000 Asíubúar til Mexíkó.<ref>{{cite web|last1=Carrillo|first1=Rubén|title=Asia llega a América. Migración e influencia cultural asiática en Nueva España (1565–1815)|url=http://www.raco.cat/index.php/asiademica/article/download/286846/375066|website=www.raco.cat |publisher=Asiadémica|access-date=13 December 2016}}</ref><ref>The Penguin Atlas of World Population History, pp.&nbsp;291–92.</ref> Fyrsta allsherjarmanntalið var gert í stjórnartíð [[Juan Vicente de Güemes]] árið 1793. Mest af upprunalegu gögnunum hefur tapast og það sem er vitað um það kemur úr ritgerðum fræðimanna sem höfðu aðgang að þeim, eins og [[Alexander von Humboldt]]. Evrópumenn voru þá milli 18 og 22% af íbúum Nýja Spánar, [[Mestísar]] (blandaðir) milli 21 og 25%, [[Indíánar]] milli 51 og 61%, og Afríkumenn milli 6.000 og 10.000. Heildarmannfjöldinn var á bilinu 3.799.561 og 6.122.354. Af þessu er dregin sú ályktun að vöxtur í hópi hvítra og blandaðra íbúa hafi verið jafn, meðan hlutfall frumbyggja hafi minnkað um 13-17% á öld, aðallega vegna hærri dánartíðni vegna erfiðra búsetuskilyrða og stöðugra átaka við landnema.<ref name=aleph>{{cite web |last1=Lerner |first1=Victoria |title=Consideraciones sobre la población de la Nueva España (1793–1810) |trans-title=Considerations on the population of New Spain (1793–1810) |url=http://aleph.org.mx/jspui/bitstream/56789/29809/1/17-067-1968-0327.pdf |publisher=El Colegio de México |location=Mexico City |language=es |access-date=4 June 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181113062234/http://aleph.org.mx/jspui/bitstream/56789/29809/1/17-067-1968-0327.pdf |archive-date=13 November 2018 |url-status=dead}}</ref> Stjórnkerfi nýlendutímans notaðist við [[castas|kynþáttaflokkun]] með heitum sem enn eru notuð, þótt hún hafi formlega verið lögð niður eftir að landið fékk sjálfstæði. [[File:Casta_Painting_by_Luis_de_Mena.jpg|thumb|upright|left|Mynd [[Luis de Mena]], ''[[Mærin frá Guadalupe]] og kynþættir Mexíkó'', sýnir blöndun kynþátta og stigveldi þeirra, auk ávaxta nýlendunnar<ref>{{cite journal |last1=Cline |first1=Sarah |title=Guadalupe and the Castas |journal=Mexican Studies/Estudios Mexicanos |date=1 August 2015 |volume=31 |issue=2 |pages=218–247 |doi=10.1525/mex.2015.31.2.218 |s2cid=7995543 |s2cid-access=free }}</ref> frá um 1750.]] Spænsk lög voru innleidd og tengd við hefðarrétt frumbyggja og komið var á stigveldi milli [[Cabildo-ráð]]a og spænsku krúnunnar. Innfæddir áttu ekki möguleika á að komast í æðstu embætti stjórnkerfisins, jafnvel þótt þeir væru af hreinræktuðum spænskum uppruna ([[criollo]]). Stjórnkerfið byggðist á [[kynþáttaaðskilnaður|kynþáttaaðskilnaði]] þar sem hvítir voru æðstir, blandaðir og þeldökkir í miðið, og frumbyggjar lægst settir. Stjórn landsins skiptist í tvö aðskilin svið: ''República de Españoles'', sem náði yfir fólk af spænskum uppruna, blandaða og svarta íbúa af afrískum uppruna; og ''República de Indios'' sem náði yfir frumbyggja. Meðlimir fyrra hópsins greiddu enga skatta, höfðu aðgang að æðri menntun og gátu hlotið embætti í stjórnkerfinu og innan kirkjunnar, heyrðu undir mexíkóska rannsóknarréttinn og þurftu að gegna herskyldu eftir að fastaher var stofnaður seint á 18. öld. Frumbyggjar greiddu skatta, en heyrðu ekki undir valdsvið rannsóknarréttarins, gátu ekki orðið prestar og voru undanþegnir herskyldu. Þetta kerfi var samt oft sveigjanlegt í reynd og yfirráð hvítra íbúa voru aldrei algjör.<ref name="Cope, R. Douglas 1994">Cope, R. Douglas. ''The Limits of Racial Domination: Plebeian Society in Colonial Mexico City, 1660–1720''. Madison, Wis.: U of Wisconsin, 1994.</ref> Þar sem fjöldi frumbyggja var mikill, var minni eftirspurn eftir dýrum þrælum frá Afríku í Mexíkó en annars staðar í Spænsku Ameríku.<ref>{{cite book |last1=Vinson III |first1=Ben |title=Before Mestizaje: The Frontiers of Race and Caste in Colonial Mexico |date=2017 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-1-107-02643-8 |url=https://www.cambridge.org/core/books/before-mestizaje/0715B9B73FD9C23DC0F301D73959870F }}</ref><ref>Sierra Silva, Pablo Miguel. ''Urban Slavery in Colonial Mexico: Puebla de los Angeles 1531-1706''. New York: Cambridge University Press 2018.</ref> Seint á 18. öld hóf krúnan [[umbætur Búrbóna]] þar sem íbúar fæddir á Spáni (''peninsulares'') nutu forréttinda yfir innfædda hvíta íbúa (''criollos'') þegar kom að skipun í embætti. Þessi mismunun olli mikilli óánægju innan yfirstéttarinnar í nýlendunni.<ref>Deans-Smith, Susan. "Bourbon Reforms", ''[[Encyclopedia of Mexico]]''. p. 156</ref> Sá atburður þegar [[Mærin frá Guadalupe]] vitraðist frumbyggjanum [[Juan Diego]] árið 1531 gaf kristniboði í miðhluta Mexíkó aukinn kraft.<ref>{{citation|website=Catholic News Agency |url=https://www.catholicnewsagency.com/news/god_intervened_through_our_lady_of_guadalupe_to_evangelize_the_americas_explains_guadalupe_expert|title=God intervened through Our Lady of Guadalupe to evangelize the Americas, explains Guadalupe expert|date=11 August 2009|access-date=14 July 2019}}</ref><ref name="huff">{{citation|website=Huff Post Latino Voices|url=https://www.huffpost.com/entry/virgen-de-guadalupe_n_4434582|title=Everything You Need To Know About La Virgen De Guadalupe|date=12 December 2013|access-date=14 July 2019}}</ref> Mærin frá Guadalupe varð að táknmynd fyrir innfædda af spænskum uppruna sem litu á hana sem innlent tákn, aðgreint frá Spáni.<ref>{{cite book|last1=Ortiz-Ramirez|first1=Eduardo A.|title=The Virgin of Guadalupe and Mexican Nationalism: Expressions of Criollo Patriotism in Colonial Images of the Virgin of Guadalupe|isbn=9780549596509|page=6|url=https://books.google.com/books?id=NEvkyV2y2r0C&pg=PA6|access-date=9 February 2017|language=en}}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> Mærin varð að sameiningartákni fylgismanna [[Miguel Hidalgo]] í sjálfstæðisbaráttunni.<ref name="huff" /> Spænskar hersveitir, stundum með innfæddum bandamönnum, héldu í leiðangra til að hernema lönd eða berja niður uppreisnir allan nýlendutímann. Meðal uppreisna frumbyggja í dreifbýlum héruðum Norður-Mexíkó má nefna [[Chichimeca-stríðið]] (1576-1606)<ref>{{cite web|website=Latino LA: Comunidad|title=The Indigenous People of Zacatecas|url=http://latinola.com/story.php?story=1109|date=17 July 2003|access-date=14 July 2019|last=Schmal|first=John P.|archive-date=14 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160314015134/http://latinola.com/story.php?story=1109|url-status=dead}}</ref> [[Tepehuán-uppreisnin]]a (1616–1620),<ref>{{cite journal|title=The Tepehuan Revolt of 1616: Militarism, Evangelism, and Colonialism in Seventeenth-Century Nueva Vizcaya|journal=The Americas|volume=58|issue=2|pages=302–303|author=Charlotte M. Gradie|location=Salt Lake City |publisher=University of Utah Press|year=2000|doi=10.1353/tam.2001.0109|s2cid=144896113}}</ref> og [[Púeblóuppreisnin]]a (1680). [[Tzeltal-uppreisnin]] 1712 var staðbundin uppreisn Maja.<ref>{{cite journal | last1 = Wasserstrom | first1 = Robert | year = 1980 | title = Ethnic Violence and Indigenous Protest: The Tzeltal (Maya) Rebellion of 1712 | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-latin-american-studies_1980-05_12/page/1 | journal = Journal of Latin American Studies | volume = 12 | pages = 1–19 | doi = 10.1017/S0022216X00017533 | s2cid = 145718069 }}</ref> Flestar uppreisnirnar voru litlar og staðbundnar og ógnuðu ekki ráðandi yfirstétt.<ref>{{cite book |last1=Taylor |first1=William B. |title=Drinking, Homicide, and Rebellion in Colonial Mexican Villages |url=https://archive.org/details/drinkinghomicide0000tayl |date=1 June 1979 |publisher=Stanford University Press |location=Stanford |isbn=978-0804711128 |edition=1st}}</ref> Til að verjast árásum enskra, franskra og hollenskra [[sjórán|sjóræningja]] og verja verslunareinokun krúnunnar, voru aðeins tvær hafnir opnar erlendum skipum: Veracruz Atlantshafsmegin og [[Acapulco]] Kyrrahafsmegin. Ein þekktasta sjóræningjaárásin var [[árásin á Campeche (1663)]]<ref>{{cite web|website=In Search of Lost Places|title=Campeche, Mexico – largest pirate attack in history, now UNESCO listed|date=31 January 2017|access-date=14 July 2019|last=White|first=Benjamin|url=http://insearchoflostplaces.com/2017/01/campeche-mexico/|archive-date=15 júlí 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190715021345/http://insearchoflostplaces.com/2017/01/campeche-mexico/|url-status=dead}}</ref> og [[árásin á Veracruz]] (1683).<ref>{{cite web|website=University of Rochester Newsletter|title=The mysterious aftermath of an infamous pirate raid |url=https://www.rochester.edu/newscenter/pablo-sierra-silva-mysterious-aftermath-infamous-pirate-raid-287352/|date=13 December 2017|access-date=14 July 2019|first=Sandra|last=Knispel}}</ref> Spánverjar óttuðust líka innrás erlendra ríkja, sérstaklega eftir að Bretar hertóku spænsku hafnirnar í Havana og Maníla árið 1762 í [[sjö ára stríðið|sjö ára stríðinu]]. Ákveðið var að stofna fastaher, auka varnir við ströndina og reisa virki og trúboðsstöðvar í [[Alta California]]. Viðkvæm staða fátækra í Mexíkóborg kom berlega í ljós í uppþotinu í Zócalo árið 1692, þar sem óánægja með verð á maís þróaðist út í árás á höll varakonungsins og aðsetur erkibiskupsins.<ref name="Cope, R. Douglas 1994"/> === Sjálfstæðisbarátta (1808–1821)=== [[File:Batalla_de_la_Alhóndiga_de_Granaditas.jpg|thumb|Umsátrið um Alhondiga de Granaditas, Guanajuato, 28. september 1810.]] Þegar [[Napoléon Bonaparte]] réðist inn í Spán 1808, neyddi spænska konunginn [[Karl 4. Spánarkonungur|Karl 4.]] til að segja af sér og skipaði [[Joseph Bonaparte]], bróður sinn, í hans stað, kom upp stjórnarkreppa í spænska heimsveldinu. Viðbrögðin urðu mismunandi á Spáni og í nýlendunum. Í Mexíkó færði yfirstéttin rök fyrir því að úr því valdaræningi sæti í hásætinu á Spáni flyttist valdið „til fólksins“ og að bæjarráðin væru bestu fulltrúar þess. Landnemar sem höfðu fæðst í Nýja heiminum sendu bænarskjal til varakonungsins, [[José de Iturrigaray]] (1803–08) um að kalla saman þing til að ákveða hvernig stjórn Mexíkó yrði háttað meðan á kreppunni stæði. Landnemar fæddir á Spáni voru andsnúnir þessu, en varakonungurinn kallaði samt saman þing auðugra landeigenda, námamanna, kaupmanna, klerka, menntamanna og bæjarráða. Þeim tókst ekki að komast að samkomulagi og því tóku Spánverjar frumkvæðið og handtóku Iturrigaray og leiðtoga innfæddra í höfuðborginni. Valdaránið batt enda á það sem hefði getað orðið friðsamleg þróun í átt að auknu sjálfræði í Mexíkó, og varð til þess að innfæddir leituðu annarra leiða til að ná fram pólitískum markmiðum.<ref>Altman, et al. ''The Early History of Greater Mexico'', 342-43</ref> Þann 16. september 1810 lýsti presturinn [[Miguel Hidalgo y Costilla]] andstöðu við „slæm stjórnvöld“ í smábænum [[Dolores Hidalgo|Dolores]] í Guanajuato. Atburðurinn varð þekktur sem [[kallið frá Dolores]] (spænska: ''Grito de Dolores'') og er minnst árlega.<ref>{{cite encyclopedia |url=https://www.britannica.com/event/Grito-de-Dolores |title=Grito de Dolores |encyclopedia=[[Encyclopaedia Britannica]] |access-date=12 September 2018}}</ref> Fyrsti uppreisnarhópurinn var stofnaður af herforingjanum [[Ignacio Allende]], höfuðsmanninum [[Juan Aldama]] og eiginkonu bæjardómarans (''Corregidor'') [[Josefa Ortiz de Domínguez]], sem var þekkt sem ''La Corregidora''. Yfirlýsing Hidalgos hleypti af stað fjöldauppreisn sem beindist gegn eigum og persónum spænsku yfirstéttarinnar, hvort sem það fólk var fætt á Spáni eða í Nýja heiminum. Í Guanajuato leituðu þau skjóls í kornhlöðu (''alhondiga'') með fjármuni sína og reyndu að verjast fylgismönnum Hidalgos, en var slátrað. Hernám silfurborgarinnar Guanajuato 28. september 1810 varð frægasti einstaki atburður uppreisnarinnar.<ref>[[Eric Van Young|Van Young, Eric]], ''Stormy Passage: Mexico from Colony to Republic, 1750-1850''. (2022), 127.</ref> Á endanum voru Hidalgo og sumir manna hans handteknir. Hidalgo var sviptur kjól og kalli og þeir voru teknir af lífi í [[Chihuahua (Chihuahua)|Chihuahua]] 31. júlí 1811. Höfuð uppreisnarmannanna voru síðan hengd upp á kornhlöðuna. Eftir dauða Hidalgos tóku [[Ignacio López Rayón]] og síðan presturinn [[José María Morelos]] við leiðtogahlutverki í uppreisninni og hertóku borgir í suðrinu með stuðningi [[Mariano Matamoros]] og [[Nicolás Bravo]]. Árið 1813 var [[Chilpancingo-þingið]] kallað saman og 6. nóvember var undirrituð [[Yfirlýsing um sjálfstæði Norður-Ameríku]]. Yfirlýsingin kallaði líka eftir afnámi þrælahalds og þess stigveldis ólíkra kynþátta sem ríkt hafði fram að því, og einræði kaþólsku kirkjunnar í trúmálum. Morelos var handtekinn og tekinn af lífi 22. desember 1815. [[File:Flag of the Three Guarantees.svg|thumb|Fáni [[Þríheitaherinn|Þríheitahersins]] sem var myndaður af fyrrum konungssinnanum Iturbide og uppreisnarmanninum [[Vicente Guerrero]] í febrúar 1821.]] Næstu árin staðnaði uppreisnin, en 1820 tóku frjálslyndir við völdum á Spáni. Íhaldsmenn í Mexíkó óttuðust útflutning frjálslyndra gilda til nýlendnanna, þar á meðal takmarkanir á valdi kaþólsku kirkjunnar. Konungssinnaði herforinginn [[Agustín de Iturbide]] átti að berjast við uppreisnarmenn [[Vicente Guerrero]] í suðri, en hóf þess í stað samræður við hann um bandalag til að taka völdin í Mexíkó. Iturbide gaf út [[Iguala-áætlunin]]a 24. febrúar 1821 þar sem því var lýst yfir að kaþólsk trú væru einu trúarbrögð Mexíkó, óskað eftir stofnun þingbundins konungsvalds, að landnemar fæddir á Spáni og í Nýja heiminum væru jafn réttháir. Þessi þrjú „heit“ voru því dregin saman sem „trú, sjálfstæði og eining“. Allir áttu að njóta jafnréttis í hinu nýja sjálfstæða ríki, óháð uppruna eða kynþætti, en það var krafa frá Guerrero sem sjálfur var blandaður. Fáni [[Þríheitahersins]] sem þeir stofnuðu þróaðist síðan út í [[fáni Mexíkó|fána Mexíkó]]. Þann 24. ágúst 1821 undirrituðu varakonungurinn og Iturbide [[Córdoba-samningurinn|Córdoba-samninginn]] og [[Sjálfstæðisyfirlýsing Mexíkóska keisaradæmisins|Sjálfstæðisyfirlýsingu Mexíkóska keisaradæmisins]] sem viðurkenndi sjálfstæði Mexíkó samkvæmt Iguala-áætluninni. Spænska krúnan hafnaði samningnum og viðurkenndi sjálfstæði Mexíkó ekki formlega fyrr en 1836. ===Fyrstu ár sjálfstæðis (1821–1855)=== [[File:First_Mexican_Empire_(orthographic_projection).svg|right|thumb|Kort af [[fyrsta mexíkóska keisaradæminu]].]] Fyrstu 35 árin eftir að Mexíkó fékk sjálfstæði einkenndust af óstöðugleika og breytingu frá skammlífu einveldi í átt að viðkvæmu sambandslýðveldi.<ref>Van Young, ''Stormy Passage'', 179-226</ref> Á þessum tíma gekk landið gegnum herforingjauppreisnir, innrásir erlendra ríkja, stjórnmálaátök íhaldsmanna og frjálslyndra og efnahagslega stöðnun. [[Rómversk-kaþólsk trú]] var einu löglegu trúarbrögðin í landinu og [[kaþólska kirkjan]] naut sérstakra [[fueros|forréttinda]], auk þess að eiga miklar eignir og vera einn helsti stuðningsaðili íhaldsaflanna. Íhaldsmenn réðu lögum og lofum innan hersins, sem líka naut sögulegra forréttinda. Fyrrum herforingi í konunglega hernum, [[Agustín de Iturbide]], varð ríkisstjóri meðan hið nýja ríki leitaði að þjóðhöfðingja í Evrópu. Þegar enginn meðlimur evrópsku konungsættanna vildi taka stöðunni, var Iturbide sjálfur lýstur keisari, sem Agustín 1. Hin ungu [[Bandaríkin|Bandaríki Norður-Ameríku]] voru fyrsta ríkið sem viðurkenndi sjálfstæði Mexíkó. Þau sendu sendiherra til hirðar keisarans og gáfu til kynna með [[Monroe-stefnan|Monroe-stefnunni]] að þau hygðust styðja hið nýja ríki gegn ásælni Evrópuþjóða. Valdatíð keisarans varð þó stutt og honum var steypt af stóli af herforingjum, samkvæmt [[Casa Mata-áætlunin]]ni.<ref>[[Nettie Lee Benson|Benson, Nettie Lee]]. "The Plan of Casa Mata." ''[[Hispanic American Historical Review]]'' 25 (February 1945): 45-56.</ref> Eftir þvingaða afsögn keisarans var [[fyrsta mexíkóska lýðveldið]] stofnað. Árið 1824 var [[stjórnarskráin frá 1824]] samþykkt og fyrrum herforinginn [[Guadalupe Victoria]] varð fyrsti [[forseti Mexíkó]], í langri röð herforingja. Fylki Mið-Ameríku, [[Chiapas]] þar á meðal, sögðu sig úr sambandsríkinu. Árið 1829 varð fyrrum herforingi og eindreginn frjálslyndissinni, [[Vicente Guerrero]], forseti í umdeildum kosningum. Á stuttri valdatíð afnam hann þrælahald. Þar sem hann var sýnilega af blönduðum uppruna og auk þess úr lágt settri fjölskyldu litu aðrir stjórnmálamenn á hann sem aðskotadýr.<ref>[[Charles A. Hale|Hale, Charles A.]] ''Mexican Liberalism in the Age of Mora''. New Haven: Yale University Press 1968. p. 224</ref> Íhaldssamur varaforseti hans, [[Anastasio Bustamante]], leiddi valdarán gegn honum og Guerrero var tekinn af lífi.<ref>{{cite encyclopedia |url=https://www.britannica.com/blackhistory/article-24160 |title=Ways of ending slavery |encyclopedia= [[Encyclopædia Britannica]]}}</ref> Á þessum tíma voru stöðug átök milli frjálslyndra sem studdu dreifða stjórn og voru oft kallaðir sambandsstjórnarsinnar, og íhaldsmanna sem vildu einingarríki og voru kallaðir miðstjórnarsinnar. [[File:Antonio López de Santa Anna, siglo XIX, óleo sobre tela.png|thumb|upright|[[Antonio López de Santa Anna]] herforingi.]] Við þessar erfiðu aðstæður reyndi Spánn að endurheimta fyrrum nýlendu sína, en varð að lokum að viðurkenna sjálfstæði hennar. Frakkar reyndu að endurheimta kröfur franskra borgara og settu hafnbann á ströndina að Mexíkóflóa í [[kökustríðið|kökustríðinu]] svokallaða 1838-39.<ref>Costeloe, Michael P. "Pastry War" in ''[[Encyclopedia of Latin American History and Culture]]'', vol. 4, p. 318.</ref> Herforinginn [[Antonio López de Santa Anna]] missti fót í þessum átökum og nýtti sér það til að sýna fram á þær fórnir sem hann hefði fært fyrir þjóðina. Hann kom fram sem þjóðhetja af blönduðum uppruna sem hafði barist gegn ásælni Spánverja. Santa Anna varð þannig áhrifamesti maður mexíkóskra stjórnmála næstu 25 árin, sem eru oft kölluð „Santa Anna-tímabilið“, þar til honum var steypt af stóli árið 1855.<ref>Van Young, ''Stormy Passage'', "The Age of Santa Anna", 227-270</ref> Mexíkóska ríkið átti líka í átökum við frumþjóðir sem ríktu yfir landi sem Mexíkó gerði tilkall til í norðurhlutanum. [[Kómansjastríðin|Kómansjar]] réðu yfir [[Chomanchería|stóru landsvæði]] í strjálbýlum héruðum Mið- og Norður-Texas.<ref>Weber, David J., ''The Mexican Frontier, 1821–1846: The American Southwest under Mexico,'' University of New Mexico Press, 1982</ref> Til að ná tökum á þessum landamærasvæðum hvatti stjórn Mexíkó til landnáms enskumælandi innflytjenda þangað sem nú er Texas. Landsvæðið lá að Bandaríkjunum en var í raun undir stjórn [[Kómansjar|Kómansja]] og fáir landnemar frá miðju Mexíkó kusu að flytjast á þetta óvinveitta land. Samkvæmt lögum var Mexíkó kaþólskt land, en enskumælandi landnemarnir voru flestir mótmælendur frá suðurríkjum Bandaríkjanna. Sumir komu með svarta þræla, sem var andstætt mexíkóskum lögum eftir 1829. Santa Anna hugðist koma á sterku miðstjórnarvaldi með því að afnema stjórnarskrána og setja fram [[Siete Leyes|lögin sjö]] sem gáfu honum öll völd. Þegar hann afnam stjórnarskrána braust út borgarastyrjöld um allt land. Þrjú ný ríki lýstu yfir sjálfstæði: [[Lýðveldið Texas]], [[Lýðveldið Rio Grande]] og [[Lýðveldið Yucatán]].<ref name="miranda">{{cite book|author=Angel Miranda Basurto|title=La Evolucíon de Mėxico|publisher=Editorial Porrúa|year=2002|location=Mexico City|edition=6th|isbn=970-07-3678-4|page=358|language=es|trans-title=The Evolution of Mexico}}</ref>{{rp|129–137}} Mesta höggið var innrás Bandaríkjanna í Mexíkó 1846 og [[stríð Mexíkó og Bandaríkjanna]] sem fylgdi í kjölfarið. Mexíkó missti mest af dreifbýlu norðurhéruðunum til Bandaríkjanna með [[Guadalupe Hidalgo-sáttmálinn|Guadalupe Hidalgo-sáttmálanum]] 1848. Þrátt fyrir það tap varð Santa Anna aftur forseti þar til frjálslyndir steyptu honum af stóli í [[Ayutla-byltingin|Ayutla-byltingunni]]. === Stjórn frjálslyndra (1855–1911)=== [[File:Retrato_de_Benito_Juárez,_1861-1862.png|thumb|upright|Málverk af forsetanum [[Benito Juárez]].]] Þegar frjálslyndir höfðu steypt stjórn Santa Anna af stóli og komið aftur á borgaralegri stjórn gátu þeir sett lög sem þeir álitu lykil að efnahagsþróun Mexíkó. Þau urðu undanfari fleiri borgarastyrjalda og afskipta erlendra ríkja. Efnahagsumbæturnar [[La Riforma]] áttu að nútímavæða efnahag og stjórnkerfi Mexíkó í anda frjálslyndisstefnunnar. Ný [[stjórnarskráin frá 1857|stjórnarskrá]] var samþykkt 1857 sem kvað á um aðskilnað ríkis og kirkju og afnam sérréttindi bæði kirkjunnar og hersins. Stjórnarskráin kvað líka á um sölu kirkjujarða og landa frumbyggja, og veraldlegt menntakerfi.<ref>Britton, John A. "Liberalism" in ''[[Encyclopedia of Mexico]]''739</ref> Þetta fékk íhaldsmenn til að gera uppreisn og hefja [[Umbótastríðið]] (1858-1861). Frjálslyndir sigruðu íhaldsmenn í bardögum, en íhaldsmenn reyndu þá að fá frönsk yfirvöld til að beita sér í Mexíkó. Þeir sendu [[Napóleon 3.]] boð um að skipa evrópskan konung yfir Mexíkó. Franski herinn sigraði mexíkóska herinn og setti [[Maximilian 1. Mexíkókeisari|Maximilian Habsburg]] á valdastól með stuðningi íhaldsmanna. Ríkisstjórn frjálslyndra, undir forsæti [[Benito Juárez]], varð útlagastjórn innan lands, en þegar [[þrælastríðið|þrælastríðinu]] lauk í Bandaríkjunum árið 1865 hóf [[Bandaríkjastjórn]] að styðja mexíkóska lýðveldið. Tveimur árum síðar dró franski herinn stuðning sinn til baka. Maximilian kaus að vera eftir í Mexíkó fremur en snúa aftur til Evrópu. Lýðveldisherinn náði honum á sitt vald og tók hann af lífi í [[Querétaro (borg)|Querétaro]], ásamt tveimur herforingjum íhaldsmanna. Lýðveldið var endurreist undir forsæti Juárez.<ref>Hamnett, Brian. "Benito Juárez" in ''[[Encyclopedia of Mexico]]'', pp. 719–20</ref> Eftir þetta voru íhaldsmenn gersigraðir bæði hernaðarlega og pólitískt, eftir samstarf þeirra við franska innrásarherinn og frjálslyndisstefnan varð að samheiti yfir föðurlandsást.<ref>Britton, "Liberalism" p. 740.</ref> Mexikóski herinn sem átti rætur að rekja til nýlenduhersins og síðan hers fyrsta lýðveldisins var í rúst. Nýir herforingjar komu fram í Umbótastríðinu og átökum við Frakka. Einn sá frægasti var [[Porfirio Díaz]] sem hafði getið sér hetjuorð í [[orrustan við Puebla|orrustunni við Puebla]]. Díaz bauð sig fram gegn Juárez án árangurs 1867. Díaz gagnrýndi Juárez fyrir að bjóða sig fram í annað sinn og gerði uppreisn sem Juárez braut á bak aftur. Juárez lést í embætti í júlí 1872 og [[Sebastián Lerdo de Tejada]] tók við. Hann lýsti yfir „ríkistrúarbrögðum“ sem byggðust á lögum, friði og reglu. Þegar Lerdo bauð sig fram gerði Díaz aftur uppreisn og setti fram [[Tuxtepec-áætlunin]]a. Í þetta sinn hafði Díaz meiri stuðning og stundaði skæruhernað gegn Lerdo. Þegar Díaz var við það að vinna sigur flúði Lerdo og hélt í útlegð.<ref>Sullivan, Paul. "Sebastián Lerdo de Tejada" in ''[[Encyclopedia of Mexico]]''. pp. 736–38</ref> [[File:Edouard Manet 022.jpg|thumb|left|''[[Aftaka Maximilians keisara]]'', 19. júní 1867. [[Tomás Mejía]] herforingi til vinstri, Maximiian í miðið og [[Miguel Miramón]] herforingi til hægri. Málverk eftir [[Édouard Manet]] frá 1868.]] Eftir langt óróatímabil frá 1810 til 1876 tók við 35 ára stjórn frjálslynda herforingjans [[Porfirio Díaz]] sem skapaði aðstæður fyrir því sem kallað var „regla og framþróun“. [[Porfiríatið]] einkenndist af efnahagsstöðugleika og hagvexti, aukningu erlendrar fjárfestingar og áhrifa, stækkun járnbrautakerfisins, símkerfisins og fjárfestingu í listum og vísindum.<ref>{{cite web|website=Inside Mexico.com|url=https://www.inside-mexico.com/el-porfiriato-en-mexico/|title=El Porfiriato en Mexico|date=2 February 2018|access-date=18 July 2019|author=Adela M. Olvera|language=es|trans-title=The Porfiriato in Mexico}}</ref> Þetta tímabil einkenndist líka af miklum ójöfnuði og pólitískri kúgun. Díaz var meðvitaður um hættuna á uppreisnum innan hersins, svo hann dró kerfisbundið úr fjárframlögum til hans, en efldi í staðinn lögregluna í sveitum landsins, sem var undir beinni stjórn forsetans. Díaz forðaðist átök við kaþólsku kirkjuna, en afnam ekki ákvæðin í stjórnarskránni sem beint var gegn henni. Frá því seint á 19. öld fjölgaði mótmælendum nokkuð, þótt landið væri að langmestu leyti áfram kaþólskt. Ríkisstjórnin hvatti til fjárfestinga breskra og bandarískra fjárfesta. Í Norður-Mexíkó eignuðust bandarískir fjárfestar stóra búgarði og stækkuðu áveitur fyrir ræktun markaðsvara. Mexíkóska stjórnin hóf landmælingar í þeim tilgangi að selja land fyrir landbúnaðarþróun. Mörg frumbyggjasamfélög misstu við þetta lönd sín og fólkið varð landlaust launafólk á stórjarðeignum (''[[hacienda]]s'').<ref>Hart, John Mason. ''Empire and Revolution: The Americans in Mexico since the Civil War''. Berkeley: University of California Press Du 2002</ref> Breskir og bandarískir fjárfestar þróuðu námavinnslu á kopar, blýi og öðrum jarðefnum, auk þess að hefja olíuvinnslu við strönd Mexíkóflóa. Með breytingum á lögum fengu einkaaðilar rétt á auðlindum í jörðu, en áður hafði ríkið átt allar auðlindir undir yfirborði jarðar. Iðnaðargeirinn þróaðist líka, sérstaklega á sviðið [[vefnaðarvara]]. Á sama tíma varð til ný stétt iðnverkafólks sem hóf að berjast fyrir réttindum. Díaz stjórnaði með hópi ráðgjafa sem voru kallaðir „vísindamennirnir“ (''científicos'').<ref>Buchenau, Jürgen. "Científicos". ''[[Encyclopedia of Mexico]]'', pp. 260–265</ref> Einn áhrifamesti vísindamaðurinn var fjármálaráðherrann [[José Yves Limantour]].<ref>Schmidt, Arthur, "José Ives Limantour" in ''[[Encyclopedia of Mexico]]'', pp. 746–49.</ref> Stjórn Díaz var undir áhrifum frá [[framhyggja|framhyggju]]<ref name="cientifico">{{cite web |title=cientifico |url=https://www.britannica.com/topic/cientifico|website=Encyclopædia Britannica|access-date=7 February 2017|language=en}}</ref> sem hafnaði guðfræði og [[hughyggja|hughyggju]] og vildi beita vísindalegum aðferðum við þróun samfélagsins. Lykilþáttur í stjórn frjálslyndra var veraldlegt menntakerfi. Ríkisstjórn Díaz átti í langvinnum átökum við [[Yagui-stríðin|Yaquia]] sem náðu hápunkti með nauðungarflutningum þúsunda [[Yaquiar|Yaquia]] til Yucatán og Oaxaca. Díaz gerði ekki tilraun til að skapa ættarveldi og tilnefna einhvern ættingja sinn sem eftirmann. Þegar aldarafmæli sjálfstæðis Mexíkó nálgaðist sagði Díaz í viðtali við [[James Creelman]] að hann hygðist ekki bjóða sig fram í kosningunum 1910, þegar hann væri orðinn áttræður. Öll stjórnarandstaða hafði verið barin niður og því voru ekki margar leiðir fyrir nýja kynslóð stjórnmálaleiðtoga, en þessi tilkynning leiddi strax til aukinnar stjórnmálaþátttöku. Meðal þess var ólíklegt framboð [[Francisco I. Madero]] sem kom úr ríkri landeigendafjölskyldu og tókst að afla sér mikils stuðnings á stuttum tíma. Þá gerðist það að Díaz skipti um skoðun og bauð sig fram í kosningunum, en varpaði Madero í fangelsi. Aldarafmæli sjálfstæðis í september reyndist vera síðasta hátíð Porfiriatsins. Þegar mexíkóska byltingin hófst 1910 tók við tíu ára borgarastríð.<ref>{{cite book |last1=Brenner |first1=Anita |title=The Wind that Swept Mexico: The History of the Mexican Revolution of 1910–1942 |date=1 January 1984 |publisher=University of Texas Press |isbn=978-0292790247 |edition=New}}</ref> ===Mexíkóska byltingin (1910–1920)=== {{Aðalgrein|Mexíkóska byltingin}} [[File:Presidente_Francisco_I._Madero.jpg|thumb|upright|[[Francisco I. Madero]] sem varð forseti þegar Díaz neyddist til að segja af sér í maí 1911.]] [[Mexíkóska byltingin]] stóð í áratug og afleiðingar hennar eru enn áberandi í mexíkósku samfélagi.<ref>Benjamin, Thomas. ''La Revolución: Mexico's Great Revolution as Memory, Myth, and History''. Austin: University of Texas Press 2000</ref> Hún hófst með uppreisnum gegn Díaz forseta eftir kosningasvik í forsetakosningunum 1910, afsögn hans í maí 1911 og síðan kjöri auðugs landeiganda, [[Francisco I. Madero]] haustið 1911. [[Tíu sorgardagar|Tíu daga í febrúar 1913]] framdi herinn valdarán og steypti stjórn Maderos af stóli með stuðningi Bandaríkjanna. Madero var svo myrtur af útsendurum [[Alríkisherinn|Alríkishersins]] undir stjórn [[Victoriano Huerta]] herforingja. Þetta varð til þess að andstæðingar Huertas í norðurhlutanum stofnuðu [[Stjórnarskrárherinn]] undir stjórn landstjórans í Coahuila, [[Venustiano Carranza]], og í suðurhlutanum bændaher undir stjórn [[Emiliano Zapata|Emilianos Zapata]]. Þeir sigruðu svo Alríkisherinn.<ref name="Matute"/> Árið 1914 var Alríkisherinn leystur upp sem formleg stofnun svo byltingarherirnir voru einir eftir. Eftir sigur byltingarmanna á Huerta reyndu þeir að semja um frið, sem mistókst. Niðurstaðan varð borgarastyrjöld sigurvegaranna um yfirráð yfir Mexíkó. [[Pancho Villa]], sem stýrði herdeild í norðurhlutanum, klauf sig frá Carranza og gerði bandalag við Zapata. Besti herforingi Carranzas, [[Alvaro Obregón]], sigraði Villa í [[orrustan við Celaya|orrustunni við Celaya]] árið 1915 og her hans leystist upp í kjölfarið. Sveitir Zapata í suðrinu hófu skæruhernað, en Carranza varð forseti Mexíkó í reynd og Bandaríkin viðurkenndu stjórn hans.<ref name="Matute"/> Árið 1916 komu sigurvegararnir saman á stjórnlagaþingi til að skrifa [[Stjórnarskráin frá 1917|stjórnarskrána frá 1917]] sem tók gildi í febrúar 1917. Stjórnarskráin gaf ríkisstjórninni heimild til að taka yfir lykilauðlindir, eins og land (27. grein); kvað á um réttindi verkafólks (123. grein); og styrkti þær greinar stjórnarskrárinnar frá 1857 sem beindust gegn kirkjunni.<ref name="Matute">Matute, Alvaro. "Mexican Revolution: May 1917 – December 1920" í ''[[Encyclopedia of Mexico]]'', 862–864.</ref> Þessi stjórnarskrá er, með viðaukum, sú sama og gildir í dag. Áætlað er að 900.000 af 15 milljón íbúum landsins árið 1915 hafi týnt lífinu í byltingunni.<ref>{{cite web |url=https://www.pbs.org/opb/historydetectives/investigations/505_mexicanrevolution.html |title=The Mexican Revolution |publisher=Public Broadcasting Service |date=20 November 1910 |access-date=17 July 2013 |archive-date=14 maí 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110514205614/http://www.pbs.org/opb/historydetectives/investigations/505_mexicanrevolution.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.hist.umn.edu/~rmccaa/missmill/ |title=Missing millions: the human cost of the Mexican Revolution |author=Robert McCaa |publisher=University of Minnesota Population Center |access-date=17 July 2013}}</ref> Þótt oft sé litið á byltinguna sem innanlandsátök hafði hún ýmis tengsl við atburði utan landamæranna.<ref>[[Friedich Katz|Katz, Friedrich]]. ''The Secret War in Mexico''. Chicago: University of Chicago Press.</ref> Bandaríkin léku þar mikilvægt hlutverk þar sem stjórn Repúblikana í forsetatíð [[William Howard Taft]] studdi valdarán Huerta gegn Madero, en þegar Demókratinn [[Woodrow Wilson]] tók við árið 1913, neitaði hann að viðurkenna stjórn Huerta og heimilaði vopnasölu til stjórnarskrársinna. Wilson skipaði líka [[Bandaríkjaher]] að hernema höfnina í Veracruz árið 1914.<ref>{{cite web|website=Library of Congress|title=The Mexican Revolution and the United States in the Collections of the Library of Congress, U.S. Involvement Before 1913 |url=http://www.loc.gov/exhibits/mexican-revolution-and-the-united-states/us-involvement-before-1913.html|access-date=18 July 2019}}</ref> [[File:Zapataandvilla.png|thumb|left|Byltingarforingjarnir [[Pancho Villa]] (til vinstri) og [[Emiliano Zapata]] (til hægri).]] Eftir ósigur Pancho Villa gegn byltingarhernum árið 1915 leiddi hann herfarir inn í [[Columbus (Nýju-Mexíkó)|Columbus]], sem varð til þess að Bandaríkin sendu [[Pancho Villa-herförin|10.000 hermenn]] undir stjórn [[John J. Pershing]] til Mexíkó til að reyna að ná Villa, en án árangurs. Carranza mótmælti veru bandarísks herliðs í Norður-Mexíkó. Herliðið var dregið til baka þegar Bandaríkin hófu þátttöku í [[fyrri heimsstyrjöld]].<ref>{{cite web|website=U.S. Department of State archive|date=20 January 2009|access-date=18 July 2019|title=Punitive Expedition in Mexico, 1916–1917|url=https://2001-2009.state.gov/r/pa/ho/time/wwi/108653.htm}}</ref> Í stríðinu reyndi Þýskaland að fá Mexíkó til að gerast bandamaður sinn með [[Zimmermann-símskeytið|dulmálsskeyti]] árið 1917. Mexíkó átti að hefja stríð gegn Bandaríkjunum til að endurheimta þau lönd sem Mexíkó hafði misst í [[Stríð Mexíkó og Bandaríkjanna|stríði Bandaríkjanna og Mexíkó]].<ref>{{cite web|website=The National WWI Museum and Memorial |url=https://www.theworldwar.org/explore/centennial-commemoration/us-enters-war/zimmermann-telegram|title=ZIMMERMANN TELEGRAM|access-date=18 July 2019|date=2 March 2017}}</ref> Mexíkó var hlutlaust í heimsstyrjöldinni. Carranza herti tökin á stjórn landsins og lét myrða bændaforingjann Emiliano Zapata árið 1919. Margir bændur höfðu stutt Carranza í byltingunni, en þegar hann komst til valda gerði hann ekki mikið í að bæta eignarhald á jörðum sem hafði verið fyrir marga meginástæðan fyrir þátttöku í átökunum. Raunar skilaði Carranza mörgum jörðum sem áður höfðu verið gerðar upptækar. Helsti foringi Carranzas, Obregón, tók þátt í ríkisstjórn um stutt skeið, en sneri svo aftur til Sonora til að búa sig undir framboð í næstu forsetakosningum. Þar sem Carranza mátti ekki bjóða fram aftur valdi hann sér eftirmann sem enginn þekkti og ætlaði sér að stjórna á bak við tjöldin. Obregón og tveir aðrir foringjar frá Sonora gerðu þá [[Agua Prieta-áætlunin]]a og steyptu Carranza af stóli. Hann lést á flótta frá Mexíkóborg. [[Adolfo de la Huerta]] tók tímabundið við, en síðan var [[Álvaro Obregón]] kjörinn forseti. ===Efling stjórnar og flokksræði (1920-2000)=== [[File:PRI logo (Mexico).svg|thumb|right|Merki [[Byltingarsinnaði stofnanaflokkurinn|Byltingarsinnaða stofnanaflokksins]], sem var stofnaður 1929 og hélt völdum samfleytt í 71 ár, til 2000.]] Fyrstu 25 árin eftir byltinguna (1920 til 1946) voru byltingarforingjar [[forseti Mexíkó|forsetar Mexíkó]]; þar á meðal [[Álvaro Obregón]] (1920–24), [[Plutarco Elías Calles]] (1924–28), [[Lázaro Cárdenas]] (1934–40), og [[Manuel Avila Camacho]] (1940–46). Frá 1946 hefur enginn meðlimur í her landsins verið forseti. Eftir byltinguna reyndi stjórn Mexíkó að koma á friði, binda enda á afskipti hersins af stjórnmálum og skapa ný ríkisrekin hagsmunasamtök. Obregón hóf jarðaumbætur og efldi verkalýðsfélög. Hann var viðurkenndur af Bandaríkjunum og hóf sáttagerð við fyrirtæki og einstaklinga sem höfðu misst eignir í byltingunni. Hann skipaði félaga sinn, annan herforingja frá Sonora, Calles, sem eftirmann sinn, sem leiddi til misheppnaðrar uppreisnar innan hersins. Calles lenti í [[Cristero-stríðið|átökum við kirkjuna]] og kaþólska skæruliðaflokka þegar hann hóf að beita ákvæði stjórnarskrárinnar frá 1917 sem beint var gegn klerkum. Átökin milli ríkis og kirkju voru leyst með því að skilgreina ábyrgðarsvið hvors um sig. Stjórnarskráin bannaði endurkjör forseta, en var breytt svo Obregón gæti boðið sig fram aftur. Hann sigraði kosningarnar 1928, en var myrtur af kaþólskum ofsatrúarmanni sem olli stjórnarkreppu. Calles gat ekki orðið forseti aftur, því stjórnarskráin bannaði enn samfellda stjórnarsetu í tvö kjörtímabil í röð. Hann stofnaði þá [[Byltingarsinnaði stofnanaflokkurinn|flokkinn]] sem átti eftir að halda um valdataumana í Mexíkó næstu 70 árin. Calles lýsti því yfir að byltingin hefði þróast frá ''[[caudillo|caudillismo]]'' (stjórn sterka mannsins) í ''era institucional'' (stofnanatímabilið).<ref>{{cite web|website=Instituto Nacional de Estudios Historicos de las Revoluciones de Mexico|url=https://inehrm.gob.mx/es/inehrm/Articulo_85_aniversario_de_la_Fundacion_del_Partido_Nacional_Revolucionario_PNR|title=85º ANIVERSARIO DE LA FUNDACIÓN DEL PARTIDO NACIONAL REVOLUCIONARIO (PNR)|access-date=18 July 2019|language=es|trans-title=85th anniversary of the founding of the National Revolutionary Party (PRN)|author=Rafael Hernández Ángeles|archive-date=19 July 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190719051635/https://inehrm.gob.mx/es/inehrm/Articulo_85_aniversario_de_la_Fundacion_del_Partido_Nacional_Revolucionario_PNR|url-status=dead}}</ref> Þótt hann væri ekki forseti var Calles áfram í lykilstöðu í mexíkóskum stjórnmálum á tímabilinu sem er kallað [[Maximato]] (1929-1934). Því lauk með forsetatíð [[Lázaro Cárdenas]] sem hrakti Calles úr landi og hóf efnahagslegar og samfélagslegar umbætur. Þær fólu meðal annars í sér [[þjóðnýting olíu í Mexíkó|þjóðnýtingu olíu í Mexíkó]] í mars 1938, þar sem fyrirtækið [[Mexican Eagle Petroleum Company]], sem var í eigu Bandaríkjamanna, Breta og Hollendinga, var þjóðnýtt og ríkisfyrirtækið [[Pemex]] stofnað. Þetta leiddi til milliríkjadeilna við lönd fyrrum eigenda, en síðan þá hefur fyrirtækið leikið mikilvægt hlutverk í efnahagsþróun í Mexíkó. Arftaki Cárdenas, [[Manuel Ávila Camacho]] (1940-1946) var hófsamari og í valdatíð hans bötnuðu samskiptin við Bandaríkin. Mexíkó var mikilvægur bandamaður og birgi Bandaríkjanna í [[síðari heimsstyrjöld]]. Árið 1946 var [[Miguel Alemán Valdés]] kjörinn. Hann var fyrsti borgaralegi forsetinn sem kosinn var eftir byltinguna. Hann hóf miklar efnahagsumbætur sem urðu þekktar sem [[kraftaverkið í Mexíkó]] og einkenndust af iðnvæðingu, þéttbýlisvæðingu og auknum ójöfnuði milli þéttbýlis og dreifbýlishéraða.<ref>{{cite web|title=The Mexican Miracle: 1940–1968|work=World History from 1500|publisher=Emayzine|url=http://www.emayzine.com/lectures/mex9.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20070403000322/http://www.emayzine.com/lectures/mex9.html|archive-date=3 April 2007|access-date=30 September 2007}}</ref> [[Image:Estudiantes sobre cammión quemado (A68).JPG|thumb|left|Stúdentar í brenndum strætisvagni í mótmælum árið 1968.]] Efnahagslíf Mexíkó óx hratt og landið vildi sýna umheiminum fram á styrk sinn með því að hýsa [[Sumarólympíuleikarnir 1968|Sumarólympíuleikana 1968]]. Ríkisstjórnin jós fé í byggingu nýrra íþróttaleikvanga. Á sama tíma fóru pólitísk óánægja og mótmæli stúdenta vaxandi. Mótmæli stóðu vikum saman í miðborg [[Mexíkóborg]]ar fyrir opnun leikanna. Ríkisstjórn [[Gustavo Díaz Ordaz]] barði mótmælin niður af hörku, sem náði hápunkti með [[fjöldamorðin í Tlatelolco|fjöldamorðunum í Tlatelolco]]<ref name=MMex>{{Cite book|title=Massacre in Mexico|author=Elena Poniatowska|publisher=Viking, New York|year=1975|isbn=978-0-8262-0817-0|url=https://books.google.com/books?id=CmnDdj7eP-wC|author-link=Elena Poniatowska}}</ref> þar sem 300 mótmælendur létu lífið að minnsta kosti (sumir segja allt að 800).<ref>{{cite news|last=Kennedy |first=Duncan |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/7513651.stm |title=Mexico's long forgotten dirty war |work=BBC News |date=19 July 2008 |access-date=17 July 2013}}</ref> Þótt efnahagslífið héldi áfram að blómstra var ójöfnuður enn ástæða óróa, um leið og stjórn Stofnanaflokksins varð í meira mæli að [[alræði]]sstjórn sem kúgaði almenning í því sem kallað hefur verið [[skítuga stríðið í Mexíkó]].<ref>{{cite web|last=Krauze |first=Enrique |title=Furthering Democracy in Mexico |date=January–February 2006 |publisher=Foreign Affairs |url=http://www.foreignaffairs.org/20060101faessay85106/enrique-krauze/furthering-democracy-in-mexico.html? |archive-url=https://web.archive.org/web/20060110074536/http://www.foreignaffairs.org/20060101faessay85106/enrique-krauze/furthering-democracy-in-mexico.html |archive-date=10 January 2006 |access-date=7 October 2007 }}</ref> [[Luis Echeverría]], sem var innanríkisráðherra í ríkisstjórn Díaz Ordaz og bar ábyrgð á kúguninni meðan á Ólympíuleikunum stóð, var kosinn forseti árið 1970. Ríkisstjórn hans stóð frammi fyrir vaxandi vantrausti almennings og efnahagsvandræðum. Hann kom á takmörkuðum lýðræðisumbótum.<ref>{{Cite book|last=Schedler|first=Andreas|title=Electoral Authoritarianism: The Dynamics of Unfree Competition|year=2006|publisher=L. Rienner Publishers|isbn=978-1-58826-440-4|url=https://books.google.com/books?id=I-QPAQAAMAAJ}}</ref><ref name="Crandall">{{Cite book|last=Crandall|first=R.|author2=Paz and Roett|title=Mexico's Democracy at Work|chapter=Mexico's Domestic Economy: Policy Options and Choices|publisher=Lynne Reinner Publishers|year=2004|isbn=978-0-8018-5655-6|page=[https://archive.org/details/cosmicracebiling00vasc/page/160 160]|chapter-url=https://books.google.com/books?id=I8jgyZQliQgC|url=https://archive.org/details/cosmicracebiling00vasc/page/160}}</ref> Echeverría gerði [[José López Portillo]] að arftaka sínum árið 1976. Efnahagsástandið versnaði snemma á kjörtímabilinu, en síðan uppgötvuðust stórar olíulindir undan strönd landsins í Mexíkóflóa. Pemex hafði ekki bolmagn til að nýta auðlindirnar og fékk því erlend fyrirtæki til samstarfs. Olíuverð var hátt vegna takmarkana á olíuframleiðslu [[OPEC]]-ríkjanna, og López Portilla tók erlend lán til að fjármagna samfélagsleg verkefni. Þessi lán voru auðfengin vegna þess að olíubirgðir Mexíkó voru miklar og framtíðartekjur af þeim voru því lagðar að veði. Þegar olíuverð hrundi á 9. áratugnum, hrundi efnahagur Mexíkó um leið þegar [[skuldakreppa Rómönsku Ameríku]] hófst árið 1982. Vextir hækkuðu, pesóinn var gjaldfelldur og ríkisstjórnin lenti í [[greiðslufall]]i. [[Miguel de la Madrid|Miguel de la Madrid]] (1982–88) brást við með gjaldfellingum sem leiddu aftur til verðbólgu. [[File:President Bush, Canadian Prime Minister Brian Mulroney and Mexican President Carlos Salinas participate in the... - NARA - 186460.jpg|thumb|right|Undirritun NAFTA-fríverslunarsamninganna í október 1992. Frá vinstri til hægri: (standandi) [[Carlos Salinas de Gortari]] (Mexíkó), [[George H. W. Bush]] (Bandaríkin) og [[Brian Mulroney]] (Kanada).]] Á 9. áratugnum tóku brestir að koma í alræði Byltingarsinnaða stofnanaflokksins. Í fylkinu [[Baja California]] vann frambjóðandi Aðgerðaflokksins, [[Ernesto Ruffo Appel]], landstjórakosningar. Þegar De la Madrid kaus [[Carlos Salinas de Gortari]] sem frambjóðanda Stofnanaflokksins, klauf annar mögulegur frambjóðandi, [[Cuauhtémoc Cárdenas]], sonur fyrrum forsetans [[Lázaro Cárdenas]], sig frá flokknum og bauð fram gegn Salinas í kosningunum 1988. Í þeim kosningum var [[kosningasvindl]] áberandi og niðurstöður sýndu að Salinas hafði sigrað með minnsta sögulega mun. Mikil mótmæli brutust út í Mexíkóborg. Salinas tók við embætti 1. desember 1988.<ref>{{cite web|url=http://www.photius.com/countries/mexico/government/mexico_government_the_1988_elections.html|title="Mexico The 1988 Elections" (Sources: The Library of the Congress Country Studies, CIA World Factbook)|publisher=Photius Coutsoukis |access-date=30 May 2010}}</ref> Árið 1990 lýsti rithöfundurinn [[Mario Vargas Llosa]] stjórn Stofnanaflokksins sem „fullkomnu einræði“, en þá höfðu þegar komið fram ýmis öfl sem ógnuðu alræði flokksins.<ref>{{cite web |url=http://theconversation.com/massacres-disappearances-and-1968-mexicans-remember-the-victims-of-a-perfect-dictatorship-104196 |last=Gomez Romero|first=Luis |title=Massacres, disappearances and 1968: Mexicans remember the victims of a 'perfect dictatorship' |date= 5 October 2018 |website= The Conversation }}</ref><ref>{{cite news |url=https://elpais.com/diario/1990/09/01/cultura/652140001_850215.html |title=Vargas Llosa: "México es la dictadura perfecta" |date= 1 September 1990 |newspaper= El País }}</ref><ref>{{cite journal |last=Reding |first=Andrew |year=1991 |title=Mexico: The Crumbling of the "Perfect Dictatorship" |url=https://archive.org/details/sim_world-policy-journal_spring-1991_8_2/page/255 |jstor=40209208 |journal=World Policy Journal |volume=8 |issue=2 |pages=255–284}}</ref> Salinas hóf efnahagsumbætur í anda [[nýfrjálshyggja|nýfrjálshyggju]], festi gengi pesóans, hélt verðbólgu niðri, opnaði fyrir erlenda fjárfestingu og hóf samningaviðræður við Bandaríkin og Kanada um að Mexíkó gerðist aðili að fríverslunarsamkomulagi þeirra. Til að það væri hægt var stjórnarskránni frá 1917 breytt á ýmsan hátt. Grein 27 sem heimilaði ríkisstjórninni að þjóðnýta náttúruauðlindir og dreifa landareignum, var breytt til að tryggja eignarétt landeigenda. Andklerkaákvæðin sem múlbundu kaþólsku kirkjuna voru endurskoðuð og Mexíkó tók aftur upp stjórnmálasamband við [[Vatíkanið]]. [[NAFTA]]-fríverslunarsamningurinn milli Mexíkó, Bandaríkjanna og Kanada tók gildi 1. janúar 1994. Sama dag hófu [[Zapatistar]] uppreisn í [[Chiapas]]. Vopnuð átök stóðu stutt og uppreisnin hefur lifað áfram sem friðsöm stjórnarandstöðuhreyfing sem stefnt er gegn nýfrjálshyggju og [[hnattvæðing]]u. Árið 1994 tók [[Ernesto Zedillo]] við embætti forseta og þurfti að glíma við [[mexíkóska gjaldmiðilskreppan|mexíkósku gjaldmiðilskreppuna]] með því að taka 50 milljarða dala lán frá [[Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn|Alþjóðagjaldeyrissjóðnum]]. Zedillo hóf efnahagsumbætur sem leiddu til skjótrar endurheimtar hagvaxtar sem náði næstum 7% undir lok árs 1999.<ref>{{cite web|last=Cruz Vasconcelos|first=Gerardo|title=Desempeño Histórico 1914–2004|url=http://www.imef.org.mx/NR/rdonlyres/F722BEDD-A8DE-49BA-AF4F-1A00889CE618/1192/CAPITULOI1.pdf|access-date=17 February 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060703181721/http://www.imef.org.mx/NR/rdonlyres/F722BEDD-A8DE-49BA-AF4F-1A00889CE618/1192/CAPITULOI1.pdf |archive-date=3 July 2006|language=es}}</ref> ===Samtíminn=== [[File:Vicente Fox flag (cropped).jpg|thumb|right|[[Vicente Fox]] og stjórnarandstöðuflokkurinn [[Aðgerðaflokkur Mexíkó]] unnu forsetakosningarnar árið 2000 þar sem einsflokksræði lauk.]] Eftir 71 árs valdatíð tapaði Byltingarsinnaði stofnanaflokkurinn forsetakosningum og [[Vicente Fox]] úr [[Aðgerðaflokkur Mexíkó|Aðgerðaflokknum]] vann. Í forsetakosningum árið 2006 var [[Felipe Calderón]] úr Aðgerðaflokknum lýstur sigurvegari með mjög litlum mun (0,58%) yfir frambjóðanda vinstrimanna, [[Andrés Manuel López Obrador]], sem var frambjóðandi [[Lýðræðislegi byltingarflokkurinn|Lýðræðislega byltingarflokksins]].<ref>{{cite journal |last1=Valles Ruiz |first1=Rosa María |title=Elecciones presidenciales 2006 en México. La perspectiva de la prensa escrita |trans-title=2006 presidential Elections in Mexico. The Perspective of the Press |language=es |journal=Revista mexicana de opinión pública |date=June 2016 |issue=20 |pages=31–51 |url=http://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S2448-49112016000100031 }}</ref> López Obrador dró kosningaúrslitin í efa og hét því að mynda „hliðarstjórn“.<ref>{{cite journal|last=Reséndiz|first=Francisco|title=Rinde AMLO protesta como "presidente legítimo"|journal=El Universal|year=2006|url=http://www.eluniversal.com.mx/notas/389114.html|language=es|access-date=2022-12-14|archive-date=2012-01-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20120118162332/http://www.eluniversal.com.mx/notas/389114.html|url-status=dead}}</ref> Árið 2012 vann Byltingarsinnaði stofnanaflokkurinn forsetaembættið á ný þegar [[Enrique Peña Nieto]], landstjóri í [[Mexíkófylki]] frá 2005 til 2011, var kosinn. Hann fékk þó aðeins 38% atkvæða og var ekki með meirihluta á þinginu.<ref>{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/centralamericaandthecaribbean/mexico/9369278/Enrique-Pena-Nieto-wins-Mexican-presidential-election.html |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/centralamericaandthecaribbean/mexico/9369278/Enrique-Pena-Nieto-wins-Mexican-presidential-election.html |archive-date=10 January 2022 |url-access=subscription |url-status=live|title=Enrique Pena Nieto wins Mexican presidential election|date=2 July 2012|work=Telegraph.co.uk|access-date=25 August 2015}}</ref> Andrés Manuel Obrador stofnaði [[Hreyfing um þjóðarendurnýjun|Hreyfingu um þjóðarendurnýjun]] (MORENA) og vann forsetakosningar árið 2018 með yfir 50% atkvæða. Þetta kosningabandalag inniheldur stjórnmálamenn alls staðar að úr mexíkóskum stjórnmálum. Bandalagið náði líka meirihluta í bæði efri og neðri deild mexíkóska þingsins. Þessi sigur López Obrador leiddi meðal annars af því að aðrir sterkir valkostir höfðu þegar fengið tækifæri og hann lagði áherslu á hófsaman málflutning með áherslu á sættir.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/the_americas/lopez-obrador-a-leftist-wins-sweeping-mandate-in-mexican-presidential-election/2018/07/02/4c5e1de4-7be3-11e8-ac4e-421ef7165923_story.html|title=López Obrador, winner of Mexican election, given broad mandate|last=Sieff|first=Kevin|newspaper=Washington Post}}</ref> Mexíkó hefur glímt við [[glæpir í Mexíkó|háa glæpatíðni]], [[spilling]]u, [[Eiturlyfjastríðið í Mexíkó|stríð við eiturlyfjahringi]] og stöðnun í efnahagslífinu. Mörg ríkisfyrirtæki voru einkavædd eftir að umbætur í anda [[nýfrjálshyggja|nýfrjálshyggju]] hófust á 10. áratugnum, en ríkisrekna olíufyrirtækið [[Pemex]] hefur verið einkavætt í hægum skrefum.<ref>{{cite news |last1=Sharma |first1=Gaurav |title=Mexico's Oil And Gas Industry Privatization Efforts Nearing Critical Phase |url=https://www.forbes.com/sites/gauravsharma/2018/05/10/mexicos-oil-and-gas-industry-privatization-efforts-nearing-critical-phase/ |access-date=4 June 2020 |work=Forbes |date=10 May 2018}}</ref> Fyrrverandi framkvæmdastjóri Pemex var handtekinn í aðgerðum López Obrador gegn spillingu.<ref>{{cite news |last1=Barrera Diaz |first1=Cyntia |last2=Villamil |first2=Justin |last3=Still |first3=Amy |title=Pemex Ex-CEO Arrest Puts AMLO in Delicate Situation |url=https://www.rigzone.com/news/wire/pemex_exceo_arrest_puts_amlo_in_delicate_situation-14-feb-2020-161099-article/ |access-date=4 June 2020 |work=Rigzone |agency=Bloomberg |date=14 February 2020}}</ref> Í miðannarkosningum [[2021]] tapaði flokkur López Obrador þingsætum í neðri deild, en bandalagið hélt einföldum meirihluta. Helsta stjórnarandstaðan er frá þremur hefðbundnum valdaflokkum: Byltingarsinnaða stofnanaflokknum, Aðgerðaflokknum og Lýðræðislega byltingarflokknum.<ref>{{cite news |author=Karol Suarez, Rafael Romo and Joshua Berlinger |title=Mexico's President loses grip on power in midterm elections marred by violence |url=https://edition.cnn.com/2021/06/07/americas/mexico-elections-intl-hnk/index.html |work=CNN}}</ref> [[Claudia Sheinbaum]] varð fyrsti kvenforseti Mexíkó árið [[2024]]. == Landfræði == [[File:Mexico topo.jpg|thumb|Hæðakort af Mexíkó.]] [[File:Citlaltépetl_-_panoramio_(cropped).jpg|thumb|Hæsti tindur Mexíkó, [[Pico de Orizaba]].]] Mexíkó liggur milli 14. og 33. breiddargráðu norður, og 86. og 119. lengdargráðu vestur í suðurhluta [[Norður-Ameríka|Norður-Ameríku]]. Næstum allt Mexíkó situr á [[Norður-Ameríkuflekinn|Norður-Ameríkuflekanum]], en hlutar skagans [[Baja California]] sitja á [[Kyrrahafsflekinn|Kyrrahafsflekanum]] og [[Kókoslflekinn|Kókosflekanum]]. Sumir landfræðingar skilgreina [[Tehuantepec-eiðið]] sem hluta [[Mið-Ameríka|Mið-Ameríku]],<ref>{{cite web|url=http://www.grec.cat/ |archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20160515192216/http://www.grec.cat/ |url-status=dead |archive-date=15 May 2016 |title=Nord-Amèrica, in Gran Enciclopèdia Catalana |publisher=Grec.cat |access-date=17 July 2013 }}</ref> en almennt er Mexíkó talið með löndum Norðanverðrar Ameríku, ásamt Kanada og Bandaríkjunum.<ref>{{cite book |last=Parsons |first=Alan |author2=Jonathan Schaffer |title=Geopolitics of oil and natural gas |publisher=U.S. Department of State |series=Economic Perspectives |date=May 2004}}</ref> Mexíkó er 1.972.550 km² að stærð og er því 13. stærsta land heims. Landið á strönd að [[Kyrrahaf]]i og [[Kaliforníuflói|Kaliforníuflóa]] í vestri, og [[Mexíkóflói|Mexíkóflóa]] og [[Karíbahaf]]i í austri. Tvö síðarnefndu höfin eru innhöf í [[Atlantshaf]]i.<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=MuN7xR6wR-4C&pg=PA405 |page=405 |last=Vargas |first=Jorge A. |title=Mexico and the Law of the Sea: Contributions and Compromises |year=2011 |isbn=9789004206205}}</ref> Á þessum strandsvæðum eru 6000 km² af eyjum (þar á meðal hinar fjarlægu [[Guadalupe-eyja]] og [[Revillagigedo-eyjar]]). Ef miðað er við ystu útpunkta landsins er Mexíkó rétt um 3.219 km á lengd. Landið skiptist í níu landfræðileg héruð: skagann [[Baja California]], láglendið við Kyrrahafsströndina, [[Mexíkóhásléttan|Mexíkóhásléttuna]], [[Sierra Madre Oriental]], [[Sierra Madre Occidental]], [[Cordillera Neo-Volcánica]], strandsléttuna við Mexíkóflóa, syðra hálendið og [[Júkatanskagi|Júkatanskaga]].<ref>[https://www.britannica.com/place/Mexico Fact Book] Mexico. Sótt 4. maí 2022</ref> Þótt Mexíkó sé stórt land er mikið af landsvæðinu óhentugt til landbúnaðar vegna þurrka, jarðvegs eða landslags. Árið 2018 var áætlað að 54,9% landsins hentaði fyrir landbúnað og skiptist þannig: 11,8% er ræktarland, 1,4% er lagt undir langtímaafurðir, 41,7% er beitiland og 33,3% skógar.<ref>[https://cia.gov/the-world-fact-book/countries/Mexico/#geography]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{dead link|date=July 2022|bot=medic}} Mexico Fact Book. Sótt 6. maí 2022</ref> Frá norðri til suðurs ganga tveir fjallgarðar eftir Mexíkó sem nefnast [[Sierra Madre Oriental]] og [[Sierra Madre Occidental]]. Þeir eru framhald á [[Klettafjöll]]um í Norðanverðri Ameríku. Frá austri til vesturs um miðbik landsins liggur [[mexíkóska eldfjallabeltið]], líka þekkt sem Sierra Nevada. Fjórði fjallgarðurinn, [[Sierra Madre del Sur]], liggur frá [[Michoacán]] til [[Oaxaca]]. Megnið af mið- og norðurhéruðum Mexíkó liggur á hálendi og hæstu fjöllin er að finna í eldfjallabeltinu: [[Pico de Orizaba]] (5.636 m), [[Popocatépetl]] (5.462 m) og [[Iztaccihuatl]] (5.286 m) auk [[Nevado de Toluca]] (4.577 m). Þrjú þéttbýlissvæði er að finna í dölunum milli þessara fjalla: [[Toluca]], [[Mexíkóborg]] og [[Puebla (borg)|Puebla]]. [[Chicxulub-gígurinn]] einkennir hluta af landslagi Mexíkó, en talið er að hann sé afleiðing áreksturs loftsteins við jörðina sem leiddi til [[krítar-paleógen-fjöldaútdauðinn|krítar-paleógen-fjöldaútdauðans]]. Margs konar náttúruhamfarir herja á Mexíkó, þar á meðal fellibyljir við báðar strendurnar, flóðbylgjur við Kyrrahafið og [[eldvirkni]].<ref>[https://www.cia.gov/the-world-fact-book/countries/mexico/#geography]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{dead link|date=July 2022|bot=medic}} Mexico Fact Book. Sótt 5. maí 2022</ref> Í Mexíkó er ekki mikið um vatnsföll. [[Lerma-á]] rennur í vestur í [[Chapala-vatn]] sem er stærsta náttúrulega stöðuvatn landsins. [[Santiago-á]] rennur úr Chapala-vatni í Kyrrahafið. [[Pánuco-á]] rennur í Mexíkóflóa. [[Pátzcuaro-vatn]] og [[Cuitzeo-vatn]], vestan við Mexíkóborg, eru leifar af risastórum stöðuvötnum og mýrum sem þöktu megnið af suðurhluta Mesa Central áður en Evrópubúar settust þar að. Vatnakerfið í miðju landinu þar sem höfuðborg Asteka, [[Tenochtitlán]], og byggðir í kring blómstruðu fyrir [[Landvinningar Spánverja í Ameríku|landvinninga Spánverja]], hefur nú verið nær algerlega þurrkað upp. Nokkur heilsársvatnsföll er að finna á þurrlendinu í Mesa del Norte og flest þeirra renna inn í landið fremur en út í sjó. Langmikilvægasta fljótið í þeim landshluta er [[Rio Grande]] sem í Mexíkó nefnist Río Bravo del Norte, sem myndar 3.141 km af landamærunum frá [[Ciudad Juárez]] að strönd Mexíkóflóa. [[Balsas-fljót]] er virkjað fyrir raforku. [[Grijalva-á]] og [[Usumacinta-á]] taka við afrennsli af Chiapas-hálendinu. [[Papaloapan-á]] rennur út í Mexíkóflóa sunnan við Veracruz. Bæði Baja California-skagi og Júkatanskagi eru mjög þurrir og engar ár renna þar ofanjarðar. ==Stjórnmál== [[File:Bandera Mexicana - panoramio - cz354x (3).jpg|right|thumb|[[Þjóðarhöll Mexíkó]] austan megin við [[Plaza de la Constitución]] eða ''[[Zócalo]]'', aðaltorgið í Mexíkóborg. Hún var áður aðsetur varakonunga og forseta Mexíkó og er nú stjórnarsetur.]] [[File:Mexico_Chamber_of_Deputies_backdrop.jpg|thumb|right|[[Fulltrúaþing Mexíkó]] er neðri deild [[mexíkóska þingið|mexíkóska þingsins]].]] Sambandsríki Mexíkó eru [[sambandslýðveldi]] sem býr við [[fulltrúalýðræði]] með [[forsetaræði]] samkvæmt [[stjórnarskrá Mexíkó|stjórnarskrá]] frá 1917. Stjórnarskráin kveður á um þrjú stjórnsýslustig: alríkisstjórnina, fylkisstjórir og sveitarstjórnir. Samkvæmt stjórnarskránni eiga öll aðildarríki sambandsins að vera lýðveldi með þrískiptingu valds: framkvæmdavald undir stjórn landstjóra og skipaðrar stjórnar, löggjafarvald með þing sem kemur saman í einni deild<ref>{{cite web|url=http://www.livingmexico.com/government.html|title= Government of Mexico |website=Living Mexico |language=en|access-date=27 January 2019}}</ref>, og dómsvald með hæstarétt. Fylkin eru líka með sín eigin lagasöfn. [[Mexíkóska þingið]] er tvískipt og myndað úr [[Öldungadeild Mexíkó]] og [[Fulltrúaþing Mexíkó|Fulltrúaþingi Mexíkó]]. Þingið setur [[alríkislög]], lýsir yfir stríði, setur á skatta, samþykkir fjárlög alríkisins og alþjóðasamninga, og staðfestir skipan sendiherra.<ref name="congress">{{cite web|title=Articles 50 to 79|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|archive-url=https://web.archive.org/web/20061113175736/http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|archive-date=13 November 2006|access-date=3 October 2007}}</ref> Þingmenn alríkisþingsins og fylkisþinga eru kosnir með [[samhliða kosning]]u meirihluta- og hlutfallskosningu.<ref>{{cite web|title=Third Title, First Chapter, About Electoral systems |work=Código Federal de Instituciones y Procedimientos Electorales (Federal Code of Electoral Institutions and Procedures) |date=15 August 1990 |publisher=Congress of the Union of the United Mexican States |url=http://normateca.ife.org.mx/normanet/files_otros/COFIPE/cofipe.pdf |access-date=3 October 2007 |language=es |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071025020343/http://normateca.ife.org.mx/normanet/files_otros/COFIPE/cofipe.pdf |archive-date=25 October 2007}}</ref> Í fulltrúadeildinni sitja 500 þingmenn. Af þeim eru 300 kosnir með meirihlutakosningu í [[einmenningskjördæmi|einmenningskjördæmum]] ([[alríkiskjördæmi Mexíkó]]) og 200 með [[hlutfallskosning]]u af listum<ref name="COFIPE_congreso">{{cite web|title=Third Title, First Chapter, About Electoral systems, Article 11–1 |work=Código Federal de Instituciones y Procedimientos Electorales (Federal Code of Electoral Institutions and Procedures) |date=15 August 1990 |publisher=Congress of the Union of the United Mexican States |url=http://normateca.ife.org.mx/normanet/files_otros/COFIPE/cofipe.pdf |access-date=3 October 2007 |language=es |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071025020343/http://normateca.ife.org.mx/normanet/files_otros/COFIPE/cofipe.pdf |archive-date=25 October 2007}}</ref> sem lagðir eru fram í fimm kjördæmum.<ref>{{cite web|title=Fourth Title, Second Chapter, About coalitions, Article 59–1 |work=Código Federal de Instituciones y Procedimientos Electorales (Federal Code of Electoral Institutions and Procedures) |date=15 August 1990 |publisher=Congress of the Union of the United Mexican States |url=http://normateca.ife.org.mx/normanet/files_otros/COFIPE/cofipe.pdf |access-date=3 October 2007 |language=es |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20071025020343/http://normateca.ife.org.mx/normanet/files_otros/COFIPE/cofipe.pdf |archive-date=25 October 2007}}</ref> Öldungadeildin er skipuð 128 öldungadeildarþingmönnum. Þar af eru 64 (tveir í hverju fylki og tveir fyrir Mexíkóborg) kosnir með meirihlutakosningu í pörum: 32 eru efsti minnihluti eða næstur inn (einn fyrir hvert fylki og einn fyrir Mexíkóborg), og 32 eru kosnir með hlutfallskosningu af listum.<ref name="COFIPE_congreso"/> [[Forseti Mexíkó]] fer með framkvæmdavaldið sem bæði [[þjóðhöfðingi]] og [[stjórnarleiðtogi]]. Hann er auk þess yfirmaður herafla Mexíkó. Forsetinn skipar [[ríkisstjórn Mexíkó]] og aðra embættismenn. Forsetinn ber ábyrgð á framkvæmd laga og getur beitt [[neitunarvald]]i til að stöðva lagafrumvörp.<ref>{{cite web|title=Articles 80 to 93|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|archive-url=https://web.archive.org/web/20061113175736/http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|archive-date=13 November 2006|access-date=3 October 2007}}</ref> Æðsti dómstóll Mexíkó er [[Hæstiréttur Mexíkó]] með ellefu dómara sem skipaðir eru af forsetanum og samþykktir af öldungadeildinni. Hæstiréttur túlkar lögin og dæmir mál sem snúast um valdsvið alríkisins. Aðrar stofnanir dómsvaldsins eru kosningadómstóll alríkisins, kirkjudómstólar, sameinaðir dómstólar og héraðsdómstólar, og ráð alríkisdómara.<ref>{{cite web|title=Articles 90 to 107|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|archive-url=https://web.archive.org/web/20061113175736/http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|archive-date=13 November 2006|access-date=3 October 2007}}</ref> Dómsvaldið er að nafninu til óháð framkvæmdavaldinu, en forsetinn López Obrador gróf undan sjálfstæði margra stofnana þess í viðleitni til að efla forsetavaldið, meðal annars með því að lækka laun dómara og neita að heimila sjálfstæða skipun ríkissaksóknara.<ref>[https://www.brookings.edu/media-mentions/20210506-inter-american-dialogue-vanda-felbab-brown/] "Interamerican Dialogue", Vanda Felbab Brown. [[Brookings Institution]], accessed 19 May 2022</ref> Eftir kosningasvik af hálfu innanríkisráðuneytisins í forsetakosningunum 1988, var ný stofnun búin til til að hafa eftirlit með framkvæmd kosninga. Stjórn López Obrador hefur stungið upp á umdeildum breytingum á stjórn stofnunarinnar þannig að hún yrði kosin í almennum kosningum en ekki skipuð sérfræðingum.<ref>[https://www.latimes.com/world-nation/story/2022-04-28/mexicos-president-proposes-dramatic-electoral-reforms "Mexico leader proposes electoral reforms"] [[Los Angeles Times]] accessed 3 May 2022</ref> ===Stjórnsýslueiningar=== Bandaríki Mexíkó eru sambandsríki 31 fylkis sem hafa að hluta umsýslu með [[Mexíkóborg]]<ref name="thought">{{cite web|publisher=Thought.Co.|title=Mexico's 31 States and One Federal District|url=https://www.thoughtco.com/states-of-mexico-1435213|author=Amanda Briney|date=8. október, 2018|accessdate=15. júlí, 2019}}</ref>. Hvert fylki á sína eigin stjórnarskrá, [[þing]] og dómsvald, og íbúar þeirra kjósa [[landstjóri|landstjóra]] í [[beinar kosningar|beinum kosningum]] til sex ára í senn, og þingmenn til þriggja ára í senn<ref>{{cite web|title=Article 116|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061113175736/http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|archivedate=13. nóvember, 2006 |accessdate=7. október, 2007}}</ref>. Mexíkóborg er sérstök stjórnsýslueining sem tilheyrir sambandsríkinu í heild en ekki einhverju einu fylki<ref name="thought" />. Hún var áður þekkt sem Alríkisumdæmið og hafði takmarkaða sjálfstjórn í samanburði við fylkin<ref>{{cite web|title=Article 112|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061113175736/http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|archivedate=13. nóvember, 2006 |accessdate=7. október, 2007}}</ref>. Þessi einkunn var afnumin árið 2016 og borgin mun fá aukna sjálfstjórn með því að verða sérstakt fylki með eigin stjórnarskrá og þing<ref>{{cite web |title=Federal District is now officially Mexico City: The change brings more autonomy for the country's capital |date=30. janúar, 2016 |work=Mexico News Daily |url=http://mexiconewsdaily.com/news/federal-district-is-now-officially-mexico-city/ |accessdate=5. janúar, 2018 |archive-date=2017-07-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170721155716/http://mexiconewsdaily.com/news/federal-district-is-now-officially-mexico-city |url-status=dead }}</ref>. Fylkin skiptast í [[Sveitarfélög Mexíkó|sveitarfélög]] sem eru minnsta stjórnsýslueiningin í landinu. Sveitarfélögin eru með borgarstjóra eða sveitarstjóra sem íbúar kjósa með meirihlutakosningu<ref>{{cite web|title=Article 115|work=Political Constitution of the United Mexican States|publisher=Congress of the Union of the United Mexican States|url=http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061113175736/http://constitucion.gob.mx/index.php?idseccion=12|archivedate=13. nóvember, 2006|accessdate=7. október, 2007}}</ref>. {{Image label begin|image=Division politica mexico.svg|width={{{width|600}}}|float=none}} {{Image label small|x=0.75|y=0.348|scale={{{width|600}}}|text=Mexíkóflói}} {{Image label small|x=0.15|y=0.5|scale={{{width|600}}}|text=Kyrrahaf}} {{Image label small|x=0.89|y=0.63|scale={{{width|600}}}|text=Mið-Ameríka}} {{Image label small|x=0.4|y=0.068|scale={{{width|600}}}|text=Bandaríkin}} {{Image label small|x=0.715|y=0.435|scale={{{width|600}}}|text=[[Mexíkóborg]]}} {{Image label small|x=0.468|y=0.42|scale={{{width|600}}}|text=[[Aguascalientes|AG]]}} {{Image label small|x=0.048|y=0.10|scale={{{width|600}}}|text=[[Baja California|Baja<br>California]]}} {{Image label small|x=0.13|y=0.25|scale={{{width|600}}}|text=[[Baja California Sur|Baja<br>California<br>Sur]]}} {{Image label small|x=0.826|y=0.52|scale={{{width|600}}}|text=[[Campeche]]}} {{Image label small|x=0.785|y=0.605|scale={{{width|600}}}|text=[[Chiapas]]}} {{Image label small|x=0.315|y=0.19|scale={{{width| 600}}}|text=[[Chihuahua (fylki)|Chihuahua]]}} {{Image label small|x=0.447|y=0.23|scale={{{width| 600}}}|text=[[Coahuila]]}} {{Image label small|x=0.385|y=0.522|scale={{{width| 600}}}|text=[[Colima]]}} {{Image label small|x=0.36|y=0.32|scale={{{width| 600}}}|text=[[Durango]]}} {{Image label small|x=0.47|y=0.467|scale={{{width| 600}}}|text=[[Guanajuato]]}} {{Image label small|x=0.53|y=0.58|scale={{{width| 600}}}|text=[[Guerrero]]}} {{Image label small|x=0.58|y=0.48|scale={{{width| 600}}}|text=[[Hidalgo|HD]]}} {{Image label small|x=0.4|y=0.485|scale={{{width| 600}}}|text=[[Jalisco]]}} {{Image label small|x=0.551|y=0.51|scale={{{width| 600}}}|text=[[Mexíkó-fylki|EM]]}} {{Image label small|x=0.45|y=0.514|scale={{{width| 600}}}|text=[[Michoacán]]}} {{Image label small|x=0.578|y=0.535|scale={{{width| 600}}}|text=[[Morelos|MO]]}} {{Image label small|x=0.36|y=0.436|scale={{{width| 600}}}|text=[[Nayarit]]}} {{Image label small|x=0.54|y=0.298|scale={{{width| 600}}}|text=[[Nuevo León|Nuevo<br>León]]}} {{Image label small|x=0.65|y=0.6|scale={{{width| 600}}}|text=[[Oaxaca]]}} {{Image label small|x=0.61|y=0.54|scale={{{width| 600}}}|text=[[Puebla]]}} {{Image label small|x=0.555|y=0.45|scale={{{width| 600}}}|text=[[Querétaro|QU]]}} {{Image label small|x=0.92|y=0.495|scale={{{width| 600}}}|text=[[Quintana Roo|Quintana<br>Roo]]}} {{Image label small|x=0.51|y=0.39|scale={{{width| 600}}}|text=[[San Luis Potosí|San Luis<br>Potosí]]}} {{Image label small|x=0.3|y=0.35|scale={{{width| 600}}}|text=[[Sinaloa]]}} {{Image label small|x=0.195|y=0.15|scale={{{width| 600}}}|text=[[Sonora]]}} {{Image label small|x=0.773|y=0.546|scale={{{width| 600}}}|text=[[Tabasco]]}} {{Image label small|x=0.570|y=0.36|scale={{{width| 600}}}|text=[[Tamaulipas]]}} {{Image label small|x=0.615|y=0.510|scale={{{width| 600}}}|text=[[Tlaxcala|TL]]}} {{Image label small|x=0.666|y=0.528|scale={{{width| 600}}}|text=[[Veracruz (fylki)|Veracruz]]}} {{Image label small|x=0.885|y=0.445|scale={{{width| 600}}}|text=[[Yucatán]]}} {{Image label small|x=0.428|y=0.37|scale={{{width| 600}}}|text=[[Zacatecas]]}} {{Image label end}} {| class="wikitable" style="width:100%" |- ! Fylki (skst.) !! Höfuðborg !! Fylki (skst.) !! Höfuðborg |- | [[Aguascalientes]] (AGS) | [[Aguascalientes-borg|Aguascalientes]] | [[Morelos]] (MOR) | [[Cuernavaca]] |- | [[Baja California]] (BC) | [[Mexicali]] | [[Nayarit]] (NAY) | [[Tepic]] |- | [[Baja California Sur]] (BCS) | [[La Paz (Baja California Sur)|La Paz]] | [[Nuevo León]] (NL) | [[Monterrey]] |- | [[Campeche]] (CAM) | [[Campeche-borg|Campeche]] | [[Oaxaca]] (OAX) | [[Oaxaca-borg|Oaxaca]] |- | [[Chiapas]] (CHIS) | [[Tuxtla Gutiérrez]] | [[Puebla (fylki)|Puebla]] (PUE) | [[Puebla (borg)|Puebla]] |- | [[Chihuahua (fylki)|Chihuahua]] (CHIHU) | [[Chihuahua-borg|Chihuahua]] | [[Querétaro]] (QRO) | [[Querétaro-borg|Querétaro]] |- | [[Coahuila]] (COAH) | [[Saltillo]] | [[Quintana Roo]] (QR) | [[Chetumal]] |- | [[Colima]] (COL) | [[Colima-borg|Colima]] | [[San Luis Potosí]] (SLP) | [[San Luis Potosí-borg|San Luis Potosí]] |- | [[Durango]] (DUR) | [[Durango-borg|Durango]] | [[Sinaloa]] (SNL) | [[Culiacán]] |- | [[Guanajuato]] (GTO) | [[Guanajuato-borg|Guanajuato]] | [[Sonora]] (SON) | [[Hermosillo]] |- | [[Guerrero]] (GRO) | [[Chilpancingo]] | [[Tabasco]] (TAB) | [[Villahermosa]] |- | [[Hidalgo]] (HGO) | [[Pachuca]] | [[Tamaulipas]] (TAMPS) | [[Ciudad Victoria|Victoria]] |- | [[Jalisco]] (JAL) | [[Guadalajara]] | [[Tlaxcala]] (TLAX) | [[Tlaxcala-borg|Tlaxcala]] |- | [[México (fylki)|México]] (EM) | [[Toluca]] | [[Veracruz]] (VER) | [[Xalapa]] |- | [[Mexíkóborg]] (CDMX) | Mexíkóborg | [[Yucatán]] (YUC) | [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] |- | [[Michoacán]] (MICH) | [[Morelia]] | [[Zacatecas]] (ZAC) | [[Zacatecas-borg|Zacatecas]] |} == Efnahagslíf == [[File:Mexico_Product_Exports_(2019).svg|thumb|Graf sem sýnir hlutfallslega skiptingu útflutningstekna Mexíkó. Hagkerfi landsins er með því flóknasta í Rómönsku Ameríku.]] [[File:Mexico_City_(2018)_-_508.jpg|thumb|[[Kauphöllin í Mexíkó]] í Mexíkóborg.]] Í apríl 2018 var verg landsframleiðsla að nafnvirði í Mexíkó sú 15. mesta í heimi (1,15 billjónir bandaríkjadala)<ref name="invest">{{cite web |website=Investopedia.com |title=Top 20 Economies in the World|url=https://www.investopedia.com/insights/worlds-top-economies/|date=7 June 2019|access-date=15 July 2019|author=Caleb Silver}}</ref> og sú 11. mesta kaupmáttarjöfnuð (2,45 billjónir bandaríkjadala). Hagvöxtur var að meðaltali 2,9% árið 2016 og 2% árið 2017.<ref name="invest" /> Landbúnaður hefur staðið undir 4% af landsframleiðslunni síðustu tvo áratugi, en iðnaður stendur undir 33% (aðallega bílaiðnaður, olíuiðnaður og rafeindaiðnaður), meðan þjónusta (aðallega fjármálaþjónusta og ferðaþjónusta) stendur undir 63%.<ref name="invest"/> Kaupmáttarjöfnuð landsframleiðsla á mann í Mexíkó var 18.714,05 bandaríkjadalir. Samkvæmt Heimsbankanum árið 2009 voru [[vergar þjóðartekjur]] Mexíkó að markaðsvirði þær aðrar hæstu í Rómönsku Ameríku, á eftir [[Brasilía|Brasilíu]],<ref name="GNI">{{cite web |url=http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Resources/GNI.pdf |title=Total GNI Atlas Method 2009, World Bank |access-date=27 December 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101105181216/http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Resources/GNI.pdf |archive-date=5 November 2010 |url-status=dead }}</ref> sem gerði hæstu þjóðartekjur á mann, eða 15.311 dali.<ref>{{cite news |url=https://www.nytimes.com/2017/12/11/health/obesity-mexico-nafta.html |title=A Nasty, Nafta-Related Surprise: Mexico's Soaring Obesity |author=Andrew Jacobs |author2=Matt Richtel |work=The New York Times|access-date=12 December 2017|date=11 December 2017 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171212130727/https://www.nytimes.com/2017/12/11/health/obesity-mexico-nafta.html|archive-date=12 December 2017}}</ref><ref name="GNIPC">{{cite web |url=http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Resources/GNIPC.pdf |title=GNI per capita 2009, Atlas method and PPP, World Bank |access-date=27 December 2010 }}</ref> Mexíkó er nú almennt skilgreint sem efra miðtekjuland. [[Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn]] spáði 2,3% og 2,7% hagvexti árin 2018 og 2019.<ref name="invest"/> Árið 2050 gæti Mexíkó verið orðið fimmta eða sjöunda stærsta hagkerfi heims.<ref>{{cite web|url=http://thecatalist.org/2010/03/mexico-2050-the-world%C2%B4s-fifth-largest-economy/|title=Mexico 2050: The World's Fifth Largest Economy|date=17 March 2010 |access-date=12 July 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100819135700/http://thecatalist.org/2010/03/mexico-2050-the-world%C2%B4s-fifth-largest-economy |archive-date=19 August 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.pwc.com/en_GX/gx/world-2050/assets/pwc-world-in-2050-report-january-2013.pdf|title=World in 2050 – The BRICs and beyond: prospects, challenges and opportunities|publisher=PwC Economics|archive-url=https://web.archive.org/web/20130222040853/http://www.pwc.com/en_GX/gx/world-2050/assets/pwc-world-in-2050-report-january-2013.pdf|archive-date=22 February 2013|url-status=dead|access-date=17 July 2013}}</ref> Margar alþjóðastofnanir skilgreina Mexíkó sem miðtekjuríki, eða miðstéttarríki,<ref>{{cite news|newspaper=The Mazatlan Post|date=11 April 2019 |access-date=15 July 2019|title=How much should you earn in Mexico to belong to the middle or upper class?|url=https://themazatlanpost.com/2019/04/11/how-much-should-you-earn-in-mexico-to-belong-to-the-middle-or-upper-class/}}</ref><ref name=BloombergEcon>{{cite news |last1=Smith |first1=Noah |title=Mexico Is Solidly Middle Class (No Matter What Trump Says) |url=https://www.bloomberg.com/opinion/articles/2019-08-26/mexico-s-economic-growth-lifts-it-into-middle-class-status |work=Bloomberg |date=26 August 2019 }}</ref> en [[Stofnun um mat á stefnu í samfélagsþróun]] (CONEVAL), sem ber ábyrgð á mælingum á fátækt í landinu, segir að stórt hlutfall íbúa Mexíkó búi við fátækt. Samkvæmt stofnuninni hafði fjöldi fólks sem bjó við fátækt vaxið úr 18-19% árið 2006<ref>{{cite web |title=Human Development Report 2009 |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/reports/269/hdr_2009_en_complete.pdf |website=United Nations Development Programme |publisher=United Nations |access-date=4 June 2020 |page=118}}</ref> í 46% (52 milljónir) árið 2010.<ref name="CONEVAL">{{cite web |url=http://web.coneval.gob.mx/Informes/Evaluaci%C3%B3n%202011/Informe%20de%20Evaluaci%C3%B3n%20de%20la%20Pol%C3%ADtica%20de%20Desarrollo%20Social%202011/Informe_de_evaluacion_de_politica_social_2011.pdf |title=CONEVAL Informe 2011 |access-date=31 March 2012 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131021025820/http://web.coneval.gob.mx/Informes/Evaluaci%C3%B3n%202011/Informe%20de%20Evaluaci%C3%B3n%20de%20la%20Pol%C3%ADtica%20de%20Desarrollo%20Social%202011/Informe_de_evaluacion_de_politica_social_2011.pdf |archive-date=21 October 2013 }}</ref> Sérfræðingar telja þó að þessi mikli vöxtur stafi aðallega af breytingum á forsendum mælinga CONEVAL. Þeir benda líka á að þessi fjöldi er 40 sinnum meiri en sá fjöldi sem er undir fátæktarmörkum [[Heimsbankinn|Heimsbankans]].<ref>{{cite web |last1=Gentilini |first1=Ugo |last2=Sumner |first2=Andy |title=Should poverty be defined by a single international poverty line, or country by country? (and what difference does it make?) |url=https://oxfamblogs.org/fp2p/should-poverty-be-defined-by-a-single-international-poverty-line-or-country-by-country-and-what-difference-does-it-make/ |website=From Poverty to Power |publisher=Oxfam |access-date=4 June 2020 |date=24 July 2012 |archive-date=11 maí 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200511075340/https://oxfamblogs.org/fp2p/should-poverty-be-defined-by-a-single-international-poverty-line-or-country-by-country-and-what-difference-does-it-make/ |url-status=dead }}</ref> Samkvæmt skilgreiningu [[OECD]] á fátæktarmörkum (sem það hlutfall íbúa sem hefur innan við 60%<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/magazine/8177864.stm |title=Just what is poor? |access-date=27 August 2019 |author=Michael Blastland |work=BBC News |date=31 July 2009}} The "economic distance" concept, and a level of income set at 60% of the median household income</ref> af miðtekjum í landinu) búa 20% íbúa Mexíkó við fátækt.<ref>{{cite web |title=Under Pressure: The Squeezed Middle Class |url=https://www.oecd.org/els/soc/OECD-middle-class-2019-main-findings.pdf |publisher=OECD Publishing |access-date=4 June 2020 |location=Paris |date=2019}}</ref> Ójöfnuður í Mexíkó er sá annar mesti hjá [[OECD]]-ríkjum, á eftir Chile, þótt hann hafi farið minnkandi síðasta áratug.<ref>{{cite book |url=http://www.oecd-ilibrary.org/sites/soc_glance-2011-en/06/01/index.html?contentType=&itemId=/content/chapter/soc_glance-2011-16-en&containerItemId=/content/serial/19991290&accessItemIds=/content/book/soc_glance-2011-en&mimeType=text/html |title=Income inequality |work=Society at a Glance 2011: Social Indicators |publisher=OECD |isbn=9789264098527 |date=12 April 2011 |access-date=16 March 2013 |archive-date=10 október 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171010161819/http://www.oecd-ilibrary.org/sites/soc_glance-2011-en/06/01/index.html?contentType=&itemId=/content/chapter/soc_glance-2011-16-en&containerItemId=/content/serial/19991290&accessItemIds=/content/book/soc_glance-2011-en&mimeType=text/html |url-status=dead }}</ref> Neðsta tíund tekjuhópa í landinu nýtir 1,36% af auðlegð landsins, meðan efsta tíundin nýtir næstum 36%. Samkvæmt OECD eru fjármunir sem Mexíkó ver í baráttu gegn fátækt og samfélagsumbætur aðeins um þriðjungur meðaltals aðildarríkja samtakanna.<ref name="OECDREFORMA">{{cite web|url=http://www.oecd.org/dataoecd/35/8/49363879.pdf |title=Perspectivas OCDE: México; Reformas para el Cambio |pages=35–36 |publisher=OECD |date=January 2012 |access-date=17 July 2013}}</ref> Þetta endurspeglast í þeirri staðreynd að ungbarnadauði í Mexíkó er þrisvar sinnum hærri en meðaltal OECD-ríkja, meðan læsi er nálægt miðgildi OECD-ríkja. Samt sem áður telur [[Goldman Sachs]] að Mexíkó muni ná því að hafa 5. stærsta hagkerfi heims fyrir árið 2050.<ref>{{cite web|url=http://www.chicagobooth.edu/alumni/clubs/pakistan/docs/next11dream-march%20%2707-goldmansachs.pdf |title=Goldman Sachs Paper No.153 Relevant Emerging Markets |access-date=30 May 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100331050553/http://www.chicagobooth.edu/alumni/clubs/pakistan/docs/next11dream-march%20%2707-goldmansachs.pdf |archive-date=31 March 2010 }}</ref> Samkvæmt skýrslu Sameinuðu þjóðanna frá 2008 eru meðaltekjur í dæmigerðri mexíkóskri borg 26.654 dalir, en meðaltekjur í dæmigerðu sveitahéraði rétt hjá aðeins 8.403 dalir.<ref>{{Cite journal|title=Sobresale Nuevo León por su alto nivel de vida|journal=El Norte|year=2006|url=http://busquedas.gruporeforma.com/utilerias/imdservicios3w.dll?JPrintS&file=mty/norte01/00393/00393608.htm&palabra=|language=es}}</ref> Lágmarksdaglaun eru ákvörðuð árlega og voru 102,68 [[mexíkóskur pesói|pesóar]] (um 5,4 bandaríkjadalir) árið 2019.<ref>{{cite web|url=https://www.forbes.com.mx/hoy-entra-en-vigor-el-aumento-en-el-salario-minimo/|title=Hoy entra en vigor el aumento en el salario mínimo|work=Forbes Mexico|date=1 January 2019 |access-date=19 July 2019|language=es|trans-title=The increase in the minimum wage starts today}}</ref> Allar þróunarvísitölur fyrir frumbyggja Mexíkó eru mun lægri en meðaltalið innanlands, sem veldur ríkisstjórn landsins áhyggjum.<ref name="inegi.org.mx">{{cite web |url=http://www.inegi.org.mx/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/censos/poblacion/poblacion_indigena/Pob_ind_Mex.pdf |title=La Población Indigena en México |publisher=Instituto Nacional de Estadística y Geografía (INEGI) |access-date=17 July 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131009152736/http://www.inegi.org.mx/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/censos/poblacion/poblacion_indigena/Pob_ind_Mex.pdf |archive-date=9 October 2013 }}</ref> Rafeindaiðnaðurinn í Mexíkó hefur vaxið mjög hratt á síðasta áratug. Rafeindageirinn í Mexíkó er sá sjötti stærsti í heimi, á eftir [[Kína]], Bandaríkjunum, [[Japan]], [[Suður-Kórea|Suður-Kóreu]] og [[Taívan]]. Mexíkó er annar helsti framleiðandi rafeindatækja sem seld eru í Bandaríkjunum, sem árið 2011 voru 71,4 milljarða virði.<ref name="prnewswire.com">{{cite web |url=http://www.prnewswire.com/news-releases/mexican-consumer-electronics-industry-second-largest-supplier-of-electronics-to-the-us-market-131233479.html |title=Mexican Consumer Electronics Industry Second Largest Supplier of Electronics to the U.S – MEXICO CITY, Oct. 6, 2011/PRNewswire-USNewswire/ |publisher=Prnewswire.com |date=6 October 2011 |access-date=23 April 2014}}</ref> Mexíkóski rafeindaiðnaðurinn snýst aðallega um framleiðslu á sjónvörpum, skjám, tölvum, farsímum, rafrásum, hálfleiðurum, heimilistækjum og íhlutum í kristalsskjái. Geirinn óx um 20% milli 2010 og 2011, sem var aukning frá 17% stöðugum vexti milli 2003 og 2009.<ref name="prnewswire.com"/> Rafeindaiðnaðurinn stendur nú undir 30% af útflutningi frá Mexíkó.<ref name="prnewswire.com"/> Mexíkó framleiðir fleiri bíla en nokkuð annað land í Norður-Ameríku.<ref>{{cite web |url=http://www.upi.com/Business_News/2008/12/11/Mexico_tops_US_Canadian_car_makers/UPI-17741229011704/ |title=Mexico tops U.S., Canadian car makers |publisher=Upi.com |date=11 December 2008 |access-date=30 May 2010}}</ref> Bílaiðnaðurinn framleiðir tæknilega þróaða íhluti og leggur stund á rannsóknir og þróun.<ref name="Gereffi">{{Cite book |last1=Gereffi |first1=G |last2=Martínez |first2=M |chapter=Mexico's Economic Transformation under NAFTA |editor-last=Crandall |editor-first=R |editor2-last=Paz |editor2-first=G |editor3-last=Roett |editor3-first=R |title=Mexico's Democracy at Work: Political and Economic Dynamics |publisher=Lynne Reiner Publishers |publication-date=30 September 2004 |isbn=978-1-58826-300-1 |chapter-url=https://books.google.com/books?id=KlPiswEACAAJ |year=2005 |url=https://archive.org/details/mexicosdemocracy0000unse }}</ref> „Stóru þrír“ bílaframleiðendurnir ([[General Motors]], [[Ford Motor Company|Ford]] og [[Chrysler]]) hafa verið með starfsemi í Mexíkó frá 4. áratug 20. aldar, en [[Volkswagen]] og [[Nissan]] reistu þar verksmiðjur á 7. áratugnum.<ref name="Hufbauer Auto">{{Cite book |last1=Hufbauer |first1=G.C. |last2=Schott |first2=J.J . |contribution=Chapter 6, The Automotive Sector |contribution-url=http://www.iie.com/publications/chapters_preview/332/06iie3349.pdf |title=NAFTA Revisited: Achievements and Challenges |place=Washington, D.C. |publisher=Institute for International Economics |publication-date=October 2005 |pages=[https://archive.org/details/naftarevisitedac00hufb/page/1 1–78] |isbn=978-0-88132-334-4 |url=https://archive.org/details/naftarevisitedac00hufb/page/1 |date=1 January 2005 }}</ref> Í [[Puebla (borg)|Puebla]] einni eru 70 framleiðendur bifreiðahluta í kringum Volkswagen.<ref name="Gereffi"/> Á 2. áratug 21. aldar stækkaði iðnaðurinn hratt. Árið 2014 var nýfjárfesting í geiranum yfir 10 milljarðar dala. Í september 2016 opnaði [[Kia Motors]] 1 milljarðs dala verksmiðju í [[Nuevo León]]<ref>{{cite news |last1=García |first1=Daniela |title=Inauguran Kia Motors en Pesquería |trans-title=Kia Motors launched in Pesquería |url=https://www.milenio.com/estados/inauguran-kia-motors-en-pesqueria |access-date=4 June 2020 |work=Milenio |date=7 September 2016 |location=Pesquería |language=es}}</ref> og [[Audi]] opnaði samsetningarlínu í Puebla sama ár.<ref>{{cite news |title=Audi inaugura planta automotriz en Puebla |trans-title=Audi opens automotive plant in Puebla |url=http://www.autoexplora.com/autoexplora-drive-style/noticias/nacionales/audi-inaugura-planta-automotriz-en-puebla/ |access-date=4 June 2020 |work=Autoexplora |date=30 September 2016 |language=es |archive-date=27 September 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200927002505/http://www.autoexplora.com/autoexplora-drive-style/noticias/nacionales/audi-inaugura-planta-automotriz-en-puebla/ |url-status=dead }}</ref> [[BMW]], [[Mercedes-Benz]] og [[Nissan]] eru með verksmiðjur í byggingu í Mexíkó.<ref name="KiaMexico">{{cite news|title=Automaker Kia plans $1 bn assembly plant in Mexico|url=http://www.mexiconews.net/index.php/sid/225153337|date=28 August 2014|access-date=28 August 2014|publisher=Mexico News.Net|archive-date=3 september 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140903092239/http://www.mexiconews.net/index.php/sid/225153337|url-status=dead}}</ref> Innlendir bílaframleiðandur eru [[DINA S.A.]], sem hefur smíðað almenningsvagna og vörubíla frá 1962<ref>{{cite web |url=http://www.dina.com.mx/history.html |title=History |author=DINA Camiones Company |access-date=15 April 2009 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110513110559/http://www.dina.com.mx/history.html |archive-date=13 May 2011}}</ref> og nýja fyrirtækið [[Mastretta]] sem framleiðir sportbílinn [[Mastretta MXT]].<ref>{{cite web|url=http://www.autoblog.com/2008/07/25/london-2008-mastretta-mxt-will-be-mexicos-first-homegrown-car/|title=London 2008: Mastretta MXT will be Mexico's first homegrown car |author=Jeremy Korzeniewski |access-date=30 July 2008}}</ref> Árið 2006 kom næstum helmingur af útflutningstekjum Mexíkó og 45% af innflutningi frá Bandaríkjunum og Kanada.<ref name="cia.gov">[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/mexico/ Mexico]. ''[[The World Factbook]]''. [[Central Intelligence Agency]].</ref> Fyrstu þrjá ársfjórðunga 2010 var viðskiptahalli Bandaríkjanna gagnvart Mexíkó 46 milljarðar dala.<ref>{{cite web |url=http://www.koreauspartnership.org/pdf/Koreas%20Balance%20of%20Payments.pdf |title=Korea's Balance of Payments |access-date=9 March 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110501111207/http://www.koreauspartnership.org/pdf/Koreas%20Balance%20of%20Payments.pdf |archive-date=1 May 2011 |url-status=dead }}</ref> Í ágúst 2010 tók Mexíkó fram úr Frakklandi og varð 9. stærsti lánadrottinn Bandaríkjanna.<ref>{{cite web|url=http://www.ustreas.gov/tic/mfh.txt |title=Major Foreign Holders Of Treasury Securities |publisher=U.S. Department of the Treasury |access-date=17 July 2013}}</ref> Landið er viðskiptalega og fjárhagslega svo háð Bandaríkjunum að það veldur áhyggjum.<ref>{{Cite journal|last=Thompson |first=Adam |title=Mexico, Economics: The US casts a long shadow |journal=Financial Times |date=20 June 2006 |url=http://www.ft.com/cms/s/f53c9268-005a-11db-8078-0000779e2340,dwp_uuid=bfb8911e-ff83-11da-93a0-0000779e2340.html |archive-url=https://archive.today/2012.10.23-061552/http://www.ft.com/cms/s/f53c9268-005a-11db-8078-0000779e2340,dwp_uuid=bfb8911e-ff83-11da-93a0-0000779e2340.html |url-status=dead |archive-date=23 October 2012}}</ref> Peningasendingar frá mexíkóskum ríkisborgurum sem starfa í Bandaríkjunum eru umtalsverðar. Eftir samdrátt í [[alþjóðlega fjármálakreppan|alþjóðlegu fjármálakreppunni]] 2008 og aftur í [[Covid-19-faraldurinn|Covid-19-faraldrinum]] 2021 eru þær orðnar hærri en aðrar gjaldeyrisuppsprettur.<ref>[https://data.worldbank.org/indicator/BX.TRF.PWKR.CD.DT?locations=MX] "Personal Remittances Received, Mexico", [[World Bank]] accessed 11 May 2022</ref><ref>[https://www.nbcnews.com/news/latino/remittances-mexico-soar-covid-pandemic-rcna13638] "Latino Remittances from Mexico Soar". [[NBC News]] accessed 11 May 2022</ref> Peningasendingarnar berast til Mexíkó eftir beinum leiðum í bandaríska ríkisbankakerfinu.<ref>[https://www.judicialwatch.org/most-of-the-33-billion-in-remittances-to-mexico-flow-via-u-s-govt-banking-program/] "Most of the $33 Billion in Remittances to Mexico Flow Via U.S. Govt. Banking Program", [[Judicial Watch]], sótt 12. maí 2022</ref> == Íbúar == [[File:Mexico estados densidad.svg|thumb|Fylki Mexíkó eftir íbúafjölda.]] Alla 19. öld rétt tvöfaldaðist íbúafjöldi Mexíkó. Þessi litla fjölgun hélt áfram fyrstu tvo áratugi 20. aldar, og jafnvel í manntalinu árið 1921 var milljón íbúa fækkun. Þetta má skýra með því að mexíkóska byltingin átti sér stað áratuginn á undan. Vöxturinn jókst gríðarlega milli 1930 og 1990 þegar árleg fjölgun var allt að 3%. Íbúafjöldi Mexíkó tvöfaldaðist á 20 árum og búist var við því að hann næði 120 milljónum fyrir aldamótin 2000. Lífslíkur fóru úr 36 árum 1895 í 72 ár árið 2000. Samkvæmt áætlun [[Landfræði- og tölfræðistofnun Mexíkó|Landfræði- og tölfræðistofnunar Mexíkó]] er áætlaður fjöldi íbúa 129.150.971 árið 2022.<ref>[https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/mexico/] World Fact Book, Mexico. skoðað 5. maí 2022</ref> Íbúar voru 123,5 milljónir árið 2017<ref>{{cite news |title=México cuenta con 123.5 millones de habitantes |trans-title=Mexico has 123.5 million inhabitants |url=https://www.eleconomista.com.mx/politica/Mexico-cuenta-con-123.5-millones-de-habitantes-20170710-0116.html |access-date=4 June 2020 |work=El Economista |agency=Notimex |date=10 July 2017 |language=es}}</ref> en þá var Mexíkó fjölmennasta spænskumælandi land heims.<ref name=Spanishhistory>{{cite web|title=Spanish Language History|publisher=Today Translations|url=http://www.todaytranslations.com/index.asp-Q-Page-E-Spanish-Language-History--13053095|archive-url=https://web.archive.org/web/20050417234656/http://www.todaytranslations.com/index.asp-Q-Page-E-Spanish-Language-History--13053095|archive-date=17 April 2005|access-date=1 October 2007}}</ref> == Menning == [[Mynd:CemetarioAlmoloyaRio1995.jpg|thumb|right|Fjölskyldur huga að legsteinum ættingja fyrir dag hinna dauðu í Almoloya del Río 1995.]] [[Mynd:-_panoramio_(2288).jpg|thumb|right|Bókasafnið við [[Universidad Nacional Autónoma de México]] í Mexíkóborg með skreytingum sem byggjast á myndlist frumbyggja Mexíkó reist á 6. áratug 20. aldar.]] Menning Mexíkó endurspeglar fjölbreyttan uppruna íbúa og er undir mestum áhrifum frá menningu [[frumbyggjar Ameríku|frumbyggja]] og [[Spánn|spænskri]] menningu. Mexíkó var ein af [[vöggur siðmenningar|vöggum siðmenningar]] frá því fyrir 7.000 árum þegar íbúar landsins þróuðu fyrstu ræktunarafbrigði [[maís]]. [[Olmekar]], [[Majar]] og [[Astekar]] reistu stórar borgir með einkennandi [[arkitektúr]]. Eftir að Spánverjar lögðu landið undir sig blandaðist menning frumbyggja við spænska menningu. [[Kaþólsk trú]] varð ríkjandi trúarbrögð, þótt ýmsir siðir tengist enn helgiathöfnum frumbyggja. [[Dagur hinna dauðu]], [[pinjata]]n og dýrkun [[Mærin frá Guadalupe|Mærinnar frá Guadalupe]] og alþýðudýrlingsins [[Santa Muerte]] eru dæmi um slíka siði. Eftir [[mexíkóska byltingin|mexíkósku byltinguna]] 1920 var tekin upp stefna aðlögunar frumþjóða landsins undir heitinu ''[[Indigenismo]]''. ''Indigenismo'' fólst í því að upphefja frumbyggjamenningu sem upprunalega þjóðmenningu Mexíkó og brjóta á bak aftur kynþáttamismunun í skólakerfinu. Um leið voru frumbyggjar seldir undir stjórn- og menntakerfi Mexíkó. Listamenn eins og myndlistarmaðurinn [[Diego Rivera]]<ref name=":7">{{Cite journal|jstor = 10.1086/499209|title = Malinche and Matriarchal Utopia: Gendered Visions of Indigeneity in Mexico|last1 = Taylor|first1 = Analisa|date = March 1, 2006|journal = Signs|doi = 10.1086/499209|pmid = |volume=31|issue = 3|pages=815–840| s2cid=144858655 }}</ref> og tónskáldið [[Daniel Alomía Robles]]<ref>{{cite book|author=Fernando Ríos|title=Panpipes & Ponchos: Musical Folklorization and the Rise of the Andean Conjunto Tradition in La Paz, Bolivia|year=2020|publisher=Oxford University Press|pp=20-57}}</ref> áttu þátt í að skapa þessa stefnu. ''Indigenismo''-stefnan hefur síðar verið gagnrýnd fyrir að hafa reynt að aðlaga frumbyggja að meginstraumsmenningu Mexíkó og þannig í reynd brotið niður sérstöðu frumbyggjasamfélaga um leið og ákveðnir menningarlegir þættir voru gerðir að þjóðartáknum. Eftir síðari heimsstyrjöld breyttist stefnan í það sem hefur verið nefnt ''[[Mestizaje]]'' sem upphefur blandaðan uppruna íbúa landsins, á þeim forsendum að allir séu á einhvern hátt blandaðir og þar með jafnréttháir. Heimspekingurinn [[José Vasconcelos]] átti þátt í mótun þessarar stefnu með hugmyndinni um „alheimskynþáttinn“,<ref name="vasconcelos160">{{Cite book|last=Vasconcelos|first=José|others=Didier T. Jaén (translator)|title=La Raza Cósmica (The Cosmic Race)|publisher=The Johns Hopkins University Press|year=1997|isbn=978-0-8018-5655-6|page=[https://archive.org/details/cosmicracebiling00vasc/page/160 160]|url=https://archive.org/details/cosmicracebiling00vasc/page/160|url-access=registration}}</ref> og meðal listamanna sem tengjast henni eru myndlistarkonan [[Frida Kahlo]] og rithöfundurinn [[Octavio Paz]]. Margir lykilþættir í menningu Mexíkó, eins og [[Mariachi-tónlist]] og [[kúreki|kúrekamenning]], eru tengdir við þennan blandaða uppruna.<ref>{{cite web|url=https://www.history.com/topics/mexico/history-of-mexico|title=History of Mexico|website=History}}</ref> ''Mestizaje'' hefur líka verið gagnrýnt fyrir að breiða yfir kynþáttamismunun í mexíkósku samfélagi og hafna sérstöðu frumþjóða.<ref>{{cite web|url=https://lareviewofbooks.org/article/the-myth-of-mestizaje/|title=The Myth of Mestizaje|author=Federico Navarrete, Ellen Jones|date=27. nóvember 2020|website=LARB: Los Angeles Review of Books}}</ref> ==Tilvísanir== {{reflist}} == Tenglar == * [http://www.mesoweb.com/ Vefur um miðameríska menningu] * [http://www.timarit.is/?issueID=416690&pageSelected=3&lang=0 ''Menningin sem tortímist''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1937] {{Efnahags- og framfarastofnunin}} {{G-20}} {{Fríverslunarsamningur Norður-Ameríku}} {{Norður-Ameríka}} [[Flokkur:Mexíkó| ]] [[Flokkur:Spænskumælandi lönd]] rxgb77tswynn56ybwpjbhl0f4c96ilb 0 22439 1920518 1917529 2025-06-15T22:47:12Z Islitrottir 104548 Tók út "orsök dauða" - engar heimildir 1920518 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Vilmundur Gylfason | titill= [[Dóms- og kirkjumálaráðherrar á Íslandi|Dóms- og kirkjumálaráðherra]] | stjórnartíð_start = 15. október 1979 | stjórnartíð_end =8. febrúar 1980 | forsætisráðherra = [[Benedikt Gröndal (f. 1924)|Benedikt Gröndal]] | forveri = [[Steingrímur Hermannsson]] | eftirmaður = [[Friðjón Þórðarson]] | titill3= [[Menntamálaráðherrar á Íslandi|Menntamálaráðherra]] | stjórnartíð_start3 = 15. október 1979 | stjórnartíð_end3 =8. febrúar 1980 | forsætisráðherra3 = [[Benedikt Gröndal (f. 1924)|Benedikt Gröndal]] | forveri3 = [[Ragnar Arnalds]] | eftirmaður3 = [[Ingvar Gíslason]] |stjórnmálaflokkur = [[Bandalag jafnaðarmanna]] (frá 1983)<br>[[Alþýðuflokkurinn]] (til 1983) |AÞ_CV = 590 |AÞ_frá1 = 1978 |AÞ_til1 = 1983 |AÞ_kjördæmi1= [[Reykjavíkurkjördæmi|Reykv.]] |AÞ_flokkur1 = Alþýðuflokkurinn | fæddur = {{Fæðingardagur|1948|8|7}} | fæðingarstaður = [[Reykjavík]], [[Ísland]]i | dánardagur = {{Dánardagur og aldur|1983|6|19|1948|8|7}} | dánarstaður = [[Reykjavík]], [[Ísland]]i | starf = Stjórnmálamaður, bókmenntafræðingur, sagnfræðingur | háskóli = [[Háskólinn í Manchester]] (BA)<br>[[Háskólinn í Exeter]] (MA) | maki = [[Valgerður Bjarnadóttir]] (g. 1970) | börn = 5 | foreldrar = [[Gylfi Þ. Gíslason]] og Guðrún Vilmundardóttir }} '''Vilmundur Gylfason''' (fæddur [[7. ágúst]] [[1948]], látinn [[19. júní]] [[1983]]) var íslenskur [[stjórnmál]]amaður, [[bókmenntafræði|bókmennta]]- og [[sagnfræði]]ngur, og skáld. Hann var sonur [[Gylfi Þ. Gíslason|Gylfa Þ. Gíslasonar]] og Guðrúnar Vilmundardóttur. Kona Vilmundar var [[Valgerður Bjarnadóttir]] og áttu þau fimm börn. Vilmundur var umdeildur í íslenskri þjóðmálaumræðu enda var hann stóryrtur um það sem hann taldi vera úrelt og spillt flokkakerfi á Íslandi og bitlausa gagnrýni fjölmiðla. Vilmundur starfaði á seinni hluta áttunda áratugsins innan Alþýðuflokksins en sagði sig úr flokknum og stofnaði [[Bandalag jafnaðarmanna]]. == Uppvöxtur og námsár == Faðir Vilmundar var Gylfi Þ. Gíslason, alþingismaður [[Alþýðuflokkurinn|Alþýðuflokksins]], ráðherra og prófessor. Móðir hans var Guðrún Vilmundardóttir, húsfreyja og á tímabili blaðamaður. Vilmundur átti tvo bræður, [[Þorsteinn Gylfason|Þorstein]], prófessor í [[heimspeki]] við Háskóla Íslands, sem er látinn, og [[Þorvaldur Gylfason|Þorvald]] prófessor í [[hagfræði]] við Háskóla Íslands. Meðal vina hans á uppvaxtarárunum eru [[Hrafn Gunnlaugsson]] kvikmyndagerðarmaður, [[Ingólfur Margeirsson]], blaðamaður og rithöfundur, [[Þórarinn Eldjárn]] skáld, [[Pétur Gunnarsson]] rithöfundur, [[Halldór Halldórsson (stærðfræðingur)|Halldór Halldórsson]] og [[Sigurður Pálsson (skáld)|Sigurður Pálsson]] skáld. Vilmundur hóf nám við [[Menntaskólinn í Reykjavík|Menntaskólann í Reykjavík]] árið [[1964]]. Þar kynntist hann [[Valgerður Bjarnadóttir|Valgerði Bjarnadóttur]], viðskiptafræðingi, þau hófu samband og eignuðust saman soninn Benedikt [[1966]]. Bæði voru þau börn þjóðþekktra stjórnmálamanna, formanna tveggja stjórnmálaflokka, sem þá stóðu saman að ríkisstjórn, og vakti samband þeirra mikla athygli, líka sökum ungs aldurs. Vilmundur tók virkan þátt í félagslífi skólans; var ritstjóri skólablaðsins einn vetur og [[inspector scholae]] veturinn [[1967]]-[[1968|68]]. Eftir að hafa lokið stúdentsprófi af málabraut vorið 1968 fór hann til [[England]]s og hóf nám í sagnfræði við [[Manchester]]-háskóla. Árið [[1970]] var viðburðaríkt fyrir Vilmund og Valgerði. Son sinn misstu þau, og Valgerður báða foreldra sína, í [[Bruninn á Þingvöllum 1970|bruna á Þingvöllum]] um sumarið og fáum mánuðum síðar giftust þau. Þá gaf Vilmundur út ljóðabókina [[Myndir og ljóðbrot]]. Vilmundur lauk B.A.-prófi í bókmenntum og sagnfræði árið [[1971]] við háskólann í Manchester og M.A.-prófi lauk hann við [[Exeter]]-háskóla árið [[1973]] í sama fagi. Í febrúar það ár eignuðust þau saman annan son en hann dó sama dag. Á meðan Vilmundur var í Englandi í námi mótuðust skoðanir hans á stjórnmálum og fréttamennsku mjög mikið. Taldi hann fréttamennsku í Englandi vera mjög til fyrirmyndar. == Fjölmiðlar == Eftir heimkomuna frá Englandi árið 1973, var Vilmundur ráðinn sögukennari við Menntaskólann í Reykjavík þar sem hann kenndi til æviloka. Samhliða kennslunni vann hann að fréttaskýringa- og viðtalsþáttum ásamt því að skrifa greinar í dagblöð. Hann var og ritstjóri Alþýðublaðsins á sumrin á árunum [[1976]]-[[1981|81]].<!-- og þáði engin laun fyrir?--><ref>{{bókaheimild|höfundur=Jón Ormur Halldórsson|titill=Löglegt en siðlaust|útgefandi=Bókhlaðan|ár=1985}}, bls 165</ref> Síðla árs 1973 var Vilmundi boðið að taka þátt í nýjum fréttaskýringarþætti [[Sjónvarpið|Sjónvarpsins]] ''[[Landshorn]]''. Að þáttunum kom ungt fólk og vakti Vilmundur athygli fyrir hispurslausa framkomu. Þannig gerðist það að haft var samband við Vilmund og honum bent á seinagang innan dómskerfisins í málum kaupmanns nokkurs frá [[Keflavík]]. Kaupmaður þessi [[wiktionary:en:hafa mörg járn í eldinum#Icelandic|hafði mörg járn í eldinum]] og hafði þegar verið sakfelldur fyrir önnur mál. Vilmundur fékk því til sín Baldur Möller, ráðuneytisstjóra [[dómsmálaráðuneytið|dómsmálaráðuneytisins]], og gagnrýndi athafnaleysi yfirvalda. Það var nær óþekkt á Íslandi að embættismenn væru gagnrýndir opinberlega og vegið að þeim. Þótt skoðanir væru skiptar um ágæti þessarar aðfarar Vilmundar, var í öllu falli víst að hann vakti athygli. Málið átti þó eftir að draga á eftir sér nokkurn dilk. Á næsta ári var nafni Landshorna breytt í [[Kastljós (fréttaskýringaþáttur)|Kastljós]] og var Vilmundur áfram einn af fréttamönnum þáttarins. Vilmundur fjallaði áfram um mál kaupmannsins frá Keflavík, sem höfðaði meiðyrðamál gegn Vilmundi og lauk þeim málaferlum með sýknudómi fimm árum síðar. === Samtryggingarkerfið === [[Mynd:Morgunbladid 2bls 8mai 1975.png|thumb|right|Yfirlýsing fjármálaráðherra vegna persónulegra kaupa hans á [[Volvo]]-bifreið birtist á annarri síðu Morgunblaðsins [[8. maí]] [[1975]].]] Í fjölmiðlum í maíbyrjun 1975 vakti Vilmundur athygli á [[gjaldeyrisyfirfærsla|gjaldeyrisyfirfærslum]] íslenskra banka í kjölfar þess að [[Ólafur Jóhannesson (f. 1913)|Ólafur Jóhannesson]], þá dóms- og kirkjumála- og viðskiptaráðherra, tilkynnti nánast í ræðu um yfirvofandi gengisfellingu [[íslensk króna|íslensku krónunnar]] þann [[24. janúar]] sama ár. Á götum bæjarins var umtalað að tengsl milli manna skiptu máli þegar kom að því að veita gjaldeyrisyfirfærslur og að nokkrir málsmetandi menn, þ.m.t. [[Matthías Á. Mathiesen]] [[fjármálaráðherra]], hefðu nýlega keypt og flutt inn bíla áður en gengið lækkaði. Vilmundur leitaði þá til þriggja bílaumboða, [[Hekla hf.|Heklu hf.]], P. Stefánssonar og Veltis hf. með fyrirspurnir um bílainnflutning á umræddu tímabili. Hjá Velti hf. og P. Stefánssyni hf. fékk hann þau svör, að fyrirtækin hefðu sótt um innflutning á nokkrum bílum og Veltir hf. fengið leyfi en P. Stefánsson ekki. Hjá Heklu hf. var sagt að sótt hefði verið um leyfi til innflutnings á átta bílum en því hefði verið synjað. Vilmundur leitaði einnig til [[Landsbankinn|Landsbankans]] og [[Útvegsbankinn|Útvegsbankans]] eftir upplýsingum, sem honum voru ekki veittar. Umfjöllun Vilmundar varð til þess að menn í valdastöðum hótuðu honum öllu illu ef hann snarhætti henni ekki. Þá sendi Matthías Mathiesen fjármálaráðherra frá sér yfirlýsingu þar sem hann fékk „eina tíu kerfislabbakúta til að vitna með sé'“ um að bifreiðakaup hans hefðu verið lögleg og reglum samkvæm. Í grein, sem Vilmundur birti [[30. maí]] í Morgunblaðinu, rakti hann hvernig hann gekk á milli bílaumboðanna og fékk misvísandi svör frá Heklu hf., sem á endanum viðurkenndi að hafa fengið tvo bíla innflutta. Komið hafði í ljós eftir að fyrirspurnir bárust viðskiptaráðherra á [[Alþingi]] að bankarnir mismunuðu þeim, sem sóttu um gjaldeyrisyfirfærslur. Um málið sagði Vilmundur enn fremur: <blockquote>„[þ]að væri í sjálfu sér lítilmótlegt ef öll þessi skrif fjölluðu um bílinn hans Matthíasar - og að auki væri það úr því sem komið er eins og að sparka í liggjandi mann. En þetta er þó fjármálaráðherra landsins, for helvede. En málið er óvart öllu alvarlegra. Eitt blaðanna hefur fjallað um gjaldeyrisviðskipti Ræsis hf. í kjölfar þessara umræðna og þar skilst mér að opinber rannsókn sé yfirvofandi - þau mál ættu þá að vera komin á hreint um næstu aldamót.“<ref>Morgunblaðið, 30. maí 1975, bls. 19, 21</ref><ref>{{bókaheimild|höfundur=Jón Ormur Halldórsson|titill=Löglegt en siðlaust|útgefandi=Bókhlaðan|ár=1985}}, bls 79-87</ref></blockquote> Vilmundur var mjög atorkusamur og skrifaði reglulega í [[Vísir (dagblað)|Vísi]] og [[Dagblaðið (1975)|Dagblaðið]] eftir stofnun þess 1975. Hann gagnrýndi harðlega [[flokksskipulag]] stjórnmálaflokkanna sem hann taldi vera ólýðræðislegar og allt að því lokaðar valdaklíkur. Efnahagsástandið var á þeim tíma með allt öðrum hætti en er í dag eins og gefur að skilja. Fjármögnun stjórnmálaflokkanna var ógegnsærri. Það voru fáir innan þeirra sem kunnu gjörla skil á bókhaldi þeirra. Vilmundi fannst forkastanlegt að þeir væru reknir með sífelldum lánum hjá bönkunum og að eignatengsl milli þeirra og fyrirtækja væru óskýr. === Klúbburinn og Geirfinnsmálið === Næsta stóra mál sem viðkom Vilmundi snerist um [[Geirfinnsmálið]] svokallaða. Í grein sem birt var [[30. janúar]] [[1976]] í Vísi endurtók Vilmundur ásakanir sem hann hafði áður fjallað um og lutu að Ólafi Jóhannessyni og skemmtistaðnum [[Klúbburinn|Klúbbnum]] í [[Reykjavík]]. Þannig var mál með vöxtum að [[14. október]] [[1972]] hafði skemmtistaðnum Klúbbnum verið lokað vegna rannsóknar á skattsvikum, áfengissmygli, bókhaldsóreiðu o.fl. Eins og seinna kom í ljós gerði húsbyggingarsjóður framsóknarfélaganna í Reykjavík samning við eiganda Klúbbsins um að greiða honum 2,5 milljónir kr. gegn því að skuld upp á 5 milljónir félli niður. Daginn eftir heimilaði dómsmálaráðuneytið opnun Klúbbsins þrátt fyrir mótmæli [[Valdemar Stefánsson|Valdemars Stefánssonar]] ríkissaksóknara. Í fyrrnefndri grein sakaði Vilmundur Ólaf um að ganga erinda eiganda Klúbbsins við þetta tækifæri og svo aftur um það leyti sem rannsókn Geirfinnsmálsins stóð, þremur árum seinna, er menn tengdir Klúbbnum voru færðir til yfirheyrslu. Vilmundur fullyrti að lögreglumönnunum sem stóðu að yfirheyrslunum hefði borist bréf frá dómsmálaráðuneytinu þar sem þeim var gert að hætta að áreita einn mannanna. Margir töldu Vilmund vega ómaklega að forystu [[Framsóknarflokkurinn|Framsóknarflokksins]]. Þrátt fyrir þetta sagðist Vilmundur ekki hafa eitt augnablik „dregið í efa persónulegan heiðarleik og ráðdeild Ólafs Jóhannessonar“ en að hann væri „innlyksa í morknu réttarkerfi“ og hugsanlega „umkringdur af óheppilegum ráðgjöfum“. Í útvarpsviðtali nokkrum dögum seinna sagði Ólafur þegar hann var inntur eftir viðbrögðum við grein Vilmundar að á bak við Vilmund stæði ''Vísismafían'' og ennfremur: <blockquote>„Ég ætla ekki að nýta þennan dag til þess að skjóta þúfutittlinga. Vilmundur Gylfason er í þessu sambandi ekki nema stórt núll. Gildi hefur núllið ekkert, standi það eitt út af fyrir sig. Gildi þess ræðst af því hvaða afstöðu það hefur til annarra talna. Vilmundur Gylfason skrifar til að lifa. Hann er verkfæri í annarra höndum.“</blockquote> Ólafur fylgdi þessu eftir á þingi með því að neita efnislega ásökunum Vilmundar. Sagði hann að sem dómsmálaráðherra hefði hann ekki haft [[lagaheimild]] til þess að halda skemmtistaðnum Klúbbnum lokuðum lengur því öryggi almennings krefðist þess ekki. Í öðru lagi neitaði hann því að hafa haft áhrif á framvindu rannsóknar Geirfinnsmálsins. Í þriðja lagi sagði hann engin fjármálatengsl vera milli sín eða Framsóknar og eiganda Klúbbsins. Seinna kom hins vegar á daginn að Ólafur hafði logið og að fjármálatengslin voru til staðar.<ref>{{bókaheimild|höfundur=Jón Ormur Halldórsson|titill=Löglegt en siðlaust|útgefandi=Bókhlaðan|ár=1985}}, bls 106-115, 247-251</ref> == Stjórnmál == Í [[Alþingiskosningar 1974|kosningum 1974]] var Vilmundur í öðru sæti framboðslistans fyrir [[Alþýðuflokkurinn|Alþýðuflokkinn]] á [[Vestfirðir|Vestfjörðum]]. Í fyrsta sæti var [[Sighvatur Björgvinsson]] þá ritstjóri [[Alþýðublaðið|Alþýðublaðsins]] en víst þótti að Vilmundi var ekki gefið um að þurfa að láta undan fyrsta sætið. Alþýðuflokkurinn fékk 9,1% atkvæða á landsvísu sem var lægsta kjörfylgi flokksins síðan í [[Alþingiskosningar 1919|kosningunum 1919]] og Vilmundur komst ekki á þing. Það ár lauk Gylfi, faðir Vilmundar, formannssetu sinni í Alþýðuflokknum. Gylfi hafði setið sem menntamálaráðherra á fimmtán ára tímabili [[Viðreisnarstjórnin|Viðreisnarstjórnarinnar]] sem féll í kosningunum 1971. Þannig var Gylfa að vissu leyti kennt um slakt gengi flokksins og af honum tók [[Benedikt Sigurðsson Gröndal]] við sem formaður. Á því flokksþingi var ákveðið að endurskoða stefnu flokksins og til þessa verks var skipuð fimm manna nefnd sem Vilmundur sat í ásamt [[Jón Þorsteinsson (f. 1924)|Jóni Þorsteinssyni]], [[Helgi Skúli Kjartansson|Helga Skúla Kjartanssyni]], [[Finnur Torfi Stefánsson|Finni Torfa Stefánssyni]] og [[Árni Gunnarsson|Árna Gunnarssyni]]. Að Jóni undanskildum, sem var fimmtugur, voru þetta allt ungir menn sem gaf til kynna að ákveðin kynslóðaskipti áttu sér stað. Þá tók Vilmundur í auknum mæli að gagnrýna flokksskipulagið á Íslandi. [[Verðbólga]] var mikil, fyrirgreiðslupólitík og [[hrossakaup]] tíðkuðust. Gagnrýni Vilmundar var ekki bundin við [[Sjálfstæðisflokkurinn|Sjálfstæðisflokkinn]] og [[Framsóknarflokkurinn|Framsóknarflokkinn]], sem þá mynduðu ríkisstjórn undir forystu [[Geir Hallgrímsson|Geirs Hallgrímssonar]]. Vilmundur gagnrýndi sömuleiðis Alþýðuflokkinn, sem hann vildi að skæri á tengsl sín við [[ASÍ]]. [[Samtök frjálslyndra og vinstri manna]] undanskildi hann sérstaklega í gagnrýni sinni. Vorið [[1975]] var vinnu nefndarinnar um endurskoðun stefnu Alþýðuflokksins nær lokið en sú nefnd klofnaði í tvennt í niðurstöðum sínum. Vilmundur og Jón höfðu eina útgáfu en hinir þrír mynduðu meirihluta. Til marks um óánægju Vilmundar í þessum efnum má nefna grein sem hann skrifaði seinna um árið sem bar titilinn „''Alþýðuvöld, nei takk''“ segir í henni að íslensk verkalýðsforysta sé „að mörgu leyti þreytt og íhaldssöm og umfram allt úrræðalítil“.<ref>{{bókaheimild|höfundur=Jón Ormur Halldórsson|titill=Löglegt en siðlaust|útgefandi=Bókhlaðan|ár=1985}}, bls 77</ref> Ósamkomulagið um efnistök og orðalag hinnar nýju stefnuskrár snerist um það, að skilningur Vilmundar og Jóns var ekki jafn [[marxismi|marxískur]] og einkenndist frekar af gildum norræns velferðarþjóðfélags. Svo fór á flokksþinginu það ár að kosið var um málamiðlunarútgáfu sem flestir gátu sæst á. Árið 1974 eignuðust þau Valgerður þriðja barn sitt, dótturina Guðrúnu, og í maí 1976 Nönnu Sigríði en hún lést fimm mánuðum síðar. Sonurinn Baldur Hrafn fæddist svo 1981. ===Prófkjör=== Haustið [[1977]], áður en kom að þingkosningum, var haldið opið [[prófkjör]] hjá Alþýðuflokknum samkvæmt breytingum, sem Vilmundur hafði leitt í gegn. Þar stóð baráttan á milli Benedikts, sem sóttist eftir fyrsta sætinu, [[Eggert Þorsteinsson|Eggerts G. Þorsteinssonar]] og Vilmundar, sem báðir sóttust eftir 1-2. sætinu. Staða Vilmundar innan flokksins var óörugg. Hann hafði stuðning Benedikts formanns en sumum fannst hugmyndir hans of róttækar. Þá hafði Vilmundur, í félagi við nokkra aðra unga Alþýðuflokksmenn, endurvakið ungmennahreyfingu flokksins, [[Sparta (félag)|Spörtu]]. Í prófkjörinu tóku um 4.500 manns þátt, og hreppti Benedikt fyrsta sætið með 48% atkvæða og náði Vilmundur öðru sæti með 75% atkvæða í 1-2. sætið. [[Jóhanna Sigurðardóttir]] var í þriðja sæti. Þetta var talinn sigur fyrir Benedikt og þó sér í lagi Vilmund. Snemma árs [[1978]] var ljóst að ríkið gat ekki staðið við gerða [[kjarasamningur|kjarasamninga]] frá því árinu áður sökum mikillar verðbólgu. Þá voru sett lög í febrúar, nefnd ''[[Febrúarlögin]]'' sem takmörkuðu launahækkanir opinberra starfsmanna og ógiltu þar með umsamin kjör. Efnt var til ólöglegra [[verkfall]]a í mars sem stjórnarandstöðuflokkarnir, Alþýðuflokkurinn og [[Alþýðubandalagið]], studdu. Vilmundur var hins vegar á öndverðum meiði. Hann taldi verkföll eiga að vera lögmæt og mætti því til vinnu í Menntaskólann í Reykjavík.<ref>{{bókaheimild|höfundur=Jón Ormur Halldórsson|titill=Löglegt en siðlaust|útgefandi=Bókhlaðan|ár=1985}}, bls 154-162</ref> ===Kosningar=== {| align="right" class="wikitable" style="font-size: 8pt; margin: 4px;" |+ Úrslit Alþingiskosninganna 1978 !&nbsp;!!Flokkur!!Gild atkvæði!!Hlutfall!!Þingsæti!!Fylgisbreyting¹ |- | bgcolor=#da2128 | | [[Alþýðuflokkurinn]] |26.912||22,0%||14||+12,9% |- | bgcolor=#8ec83e | | [[Framsóknarflokkurinn|Framsókn]] |20.656||16,9%||12||-8,0% |- | bgcolor=#00ADEF | | [[Sjálfstæðisflokkurinn]] |39.982||32,7%||20||-10.0% |- | bgcolor=#597f5a | | [[Alþýðubandalagið]] |27.952||22,9%||14||+4,6% |- | |Aðrir og utan flokka |6.705||5,5%||0||+5,1% |- | !Alls |122.207||100%||60||&nbsp; |- | colspan="5" |¹Hlutfallsbreyting frá því kosningunum 1974 |} Í [[Alþingiskosningar 1978|kosningum 1978]] var Vilmundur í framboði í [[Reykjavík]] fyrir Alþýðuflokkinn og var hann þá fyrst kosinn á þing. Fyrir kosningarnar beitti Vilmundur þeim nýmælum að mæta á vinnustaði og halda ræður við misjafnar undirtektir. Þessar kosningar voru stærsta tap ríkisstjórnarflokka á einu kjörtímabili. [[Sjálfstæðisflokkurinn]] sem hafði fengið 42,7% í kosningunum 1974 fékk 32,7% og Framsóknarflokkurinn sem hafði fengið 24,9% fékk nú 16,9%. Framsóknar- og Sjálfstæðisflokkurinn voru því samtals með 32 [[þingsæti]] af 60 en höfðu verið með 42. Alþýðuflokkurinn jók fylgi sitt um 12,9% (rúmlega 16.500 atkvæði) og náði 14 þingsætum. Að miklu leyti var Vilmundi eignað farsælt gengi flokks síns. Eftir miklar samningaumleitanir myndaði Ólafur Jóhannesson ríkistjórn Framsóknarflokks, Alþýðuflokks og Alþýðubandalags. Ólafur þótti sýna þó nokkur klókindi og fékk til síns flokks forsætis-, fjármála- og dómsmálaráðuneytið. Vilmundur var andvígur þessari ríkisstjórn og skrifaði grein í Dagblaðið undir fyrirsögninni „Ferð án fyrirheits“. Þar sagði meðal annars: <blockquote>„Nánast allir gera sér ljóst, að stjórnin er byggð á siðferðislegum og efnahagslegum sandi. Stjórn sem heldur áfram efnahagsstefnu fyrri ríkisstjórnar og stefnir í 50-60% verðbólgu á næsta ári er byggð á efnahagslegum sandi. Stjórn sem afhendir framsóknarmönnum dómsmálaráðuneytið og þar sem umbætur til dæmis í skattsvikamálum hafa verið strikaðar út úr samstarfsyfirlýsingu á síðustu stundu er byggð á siðferðislegum sandi.“<ref>{{bókaheimild|höfundur=Jón Ormur Halldórsson|titill=Löglegt en siðlaust|útgefandi=Bókhlaðan|ár=1985}}, bls 221</ref></blockquote> Í þessari ríkisstjórn hafði Ólafur Jóhannesson, forsætisráðherra, einn fyrri reynslu af ráðherrastörfum. Af níu ráðherrum sátu fjórir í fyrsta sinn á þingi. Vilmundur, sem hafði strax í kjölfar kosninganna verið manna ánægðastur, einangraðist nú í gagnrýni sinni á ríkisstjórnina og töldu sumir það einfaldlega vera vegna þess að hann fékk ekki sjálfur ráðherraembætti. Á meðal þingstarfa Vilmundar það haust var að gagnrýna [[Framkvæmdastofnun ríkisins]], leggja fyrir frumvarp um breytingar á lögum um [[Seðlabanki Íslands|Seðlabanka Íslands]], þingsköp og stofnun sérstaks skattadómstóls. ===Ríkisstjórnin springur=== Að kvöldi [[5. október]] [[1979]] rauf Sjónvarpið dagskrá sína og tilkynnti að Alþýðuflokkurinn vildi hætta stjórnarsamstarfi, ríkisstjórnin var fallin eftir aðeins eins ár setu. Eftir fund Benedikt Gröndals, [[Gunnar Thoroddsen|Gunnars Thoroddsens]] og [[Geir Hallgrímsson|Geirs Hallgrímssonar]] var samþykkt að Sjálfstæðisflokkurinn myndi styðja minnihlutastjórn Alþýðuflokksins fram að kosningum að því gefnu að hún gripi ekki til „stefnumarkandi nýmæla“. Í kjölfarið var ákveðið innan Alþýðuflokksins að þeir Vilmundur, Sighvatur Björgvinsson og [[Bragi Sigurjónsson]] myndu taka ráðherraembætti. Frá október [[1979]] til febrúar [[1980]] var Vilmundur dóms-, kirkju- og menntamálaráðherra í minnihlutastjórn Alþýðuflokksins. Fráfarandi dómsmálaráðherra, [[Steingrímur Hermannsson]] vék frá þeirri hefð að afhenda eftirmanni sínum lyklana að skrifstofunni. Það kom í hlut Baldurs Möllers, ráðuneytisstjóra, sem Vilmundur hafði fimm árum fyr gagnrýnt harkalega í fjölmiðlum. {| align="right" class="wikitable" style="font-size: 8pt; margin: 4px;" |+ Úrslit Alþingiskosninganna 1979 !&nbsp;!!Gild atkvæði!!Hlutfall!!Þingsæti!!Fylgisbreyting¹ |- | bgcolor=#da2128 | | [[Alþýðuflokkurinn]] |21.580||17,4%||10||-4,6% |- | bgcolor=#8ec83e | | [[Framsóknarflokkurinn|Framsókn]] |30.861||24,9%||17||+8,0% |- | bgcolor=#00ADEF | | [[Sjálfstæðisflokkurinn]] |43.838||35,4%||21||+2,7% |- | bgcolor=#597f5a | | [[Alþýðubandalagið]] |24.401||19,7%||11||-2,8% |- | ||Aðrir og utan flokka |3.071||2,5%||1||-3,0% |- !Alls |123.751||100%||60||&nbsp; |- | colspan="5" |¹Hlutfallsbreyting frá því kosningunum 1978 |} Á þeim tíma sem Vilmundur var í ráðherrastól bjó hann til embætti umboðsfulltrúa dómsmálaráðuneytisins. Hann skipaði Finn Torfa Stefánsson í það embætti til eins árs. Nú var svo komið að Finnur var samflokksmaður Vilmundar og var Vilmundur gagnrýndur harkalega fyrir að stunda einmitt þess kyns greiðapólitík sem hann hafði sjálfur sagst vilja uppræta. Í [[Alþingiskosningar 1979|kosningunum 1979]] tapaði Alþýðuflokkurinn 4,6% eða 4 þingsætum og Alþýðubandalagið 2,8% eða 3 þingsætum. Framsóknarflokkurinn bætti við sig 8,0% og 5 þingsætum og Sjálfstæðisflokkurinn 2,7% eða 1 þingsæti. Ljóst var að Framsókn hafði unnið aftur það fylgi sem hann hafði tapað á aðeins einu ári. Þau nýmæli urðu varðandi Alþýðuflokkinn að [[Jón Baldvin Hannibalsson]] tók fjórða sæti á lista í Reykjavík og náði á þing. Við tók ríkisstjórn Gunnars Thoroddsens, sem mynduð var án fulls stuðnings innan Sjálfstæðisflokksins með Framsókn og Alþýðubandalaginu. Vilmundur lét því af ráðherrastörfum [[8. febrúar]] 1980. Flokksþing Alþýðuflokksins hittist í október og nóvember 1980. Þar gekk ýmislegt á. Vilmundur bauð sig fram til varaformanns flokksins gegn [[Magnús Magnússon|Magnúsi Magnússyni]] þingmanni. Magnús var kosinn varaformaður með 110 atkvæðum gegn 68. Vilmundur tók þessu sem miklum ósigri og fann nú öll spjót á sér standa.<ref>{{bókaheimild|höfundur=Jón Ormur Halldórsson|titill=Löglegt en siðlaust|útgefandi=Bókhlaðan|ár=1985}}, bls 299-306</ref> Önnur ljóðabókin hans, [[Ljóð (bók)|Ljóð]] kom út rétt fyrir jólin 1980. ===Alþýðublaðsdeilan=== Í ágúst 1981 eignuðust þau Valgerður soninn Baldur Hrafn, þá höfðu þau misst tvö börn. Rúmum mánuði fyrr hafði Vilmundur tekið að sér ritstjórn Alþýðublaðsins á meðan Jón Baldvin, ritstjóri og ábyrgðarmaður, var í sumarfríi. Á síðum blaðsins veittist Vilmundur harkalega að verkalýðsfélögum sem hann sagði stöðnuð hagsmunasamtök, sér í lagi [[Verzlunarmannafélag Reykjavíkur]]. Þá var beittur þrýstingur innan flokksins um að blaðið myndi draga úr gagnrýninni. Vilmundur brást þá við ásamt samstarfsmönnum sínum með þeim hætti að þeir útbjuggu grínútgáfu af blaðinu þar sem viðtöl voru skálduð og sagt frá fundi VR sem aldrei átti sér stað. Af prentun blaðsins fréttist innan flokksins áður en það kom út og var upplaginu fargað að einu eintaki undanskyldu. Vilmundur brást ókvæða við og hóf ásamt samstarfsmönnum sínum verkfall uns blaðið yrði gefið út. Mikil spenna ríkti innan flokksins. Skömmu síðar lét [[Kjartan Jóhannsson]], formaður Alþýðuflokksins, hafa það eftir sér í viðtali við fréttamann RÚV að Vilmundur væri veikur á geði og spunnust um það umræður á síðum dagblaðanna. Nú vildi Vilmundur að samþykkt yrði traustsyfirlýsing gagnvart sér en Kjartan tók það ekki í mál. Jón Baldvin sneri þá heim úr sumarfríi sínu á Ítalíu og tók upp hanskann fyrir Vilmund að því er virtist. Þeir boðuðu saman til fundar á [[Hótel Saga|Hótel Sögu]] þar sem menn ræddu þessi mál og gagnrýndu margir Vilmund. Tillaga um stuðning við Vilmund var felld með 79 atkvæðum gegn 62. Í framhaldinu var samið um að Jón Baldvin myndi hafa yfirumsjón með rekstri blaðsins ásamt Vilmundi. Eftir að gengið hafði verið að munnlegum samningi svo hljóðandi, fór Jón á bak orða sinna og sagðist myndu hafa úrslitavald um það hvað færi á prent. Vilmundur sagði þegar í stað upp störfum og stofnaði dagblaðið [[Nýtt land]] ásamt blaðamönnunum tveim sem með honum höfðu starfað á Alþýðublaðinu. Tilraun þessi bar þó ekki árangur og aðeins komu út nokkur tölublöð áður en að það var lagt niður. Vilmundur var einnig hvatamaður að stofnun [[Helgarpósturinn|Helgarpóstsins]] án þess þó að koma þar beint að.<ref>{{bókaheimild|höfundur=Jón Ormur Halldórsson|titill=Löglegt en siðlaust|útgefandi=Bókhlaðan|ár=1985}}, bls 318-335</ref> ==Bandalag jafnaðarmanna== Á flokksþingi Alþýðuflokksins í nóvember 1982 beið Vilmundur enn á ný ósigur í framboði til varaformanns gegn Magnúsi Magnússyni. Í þetta skiptið munaði 12 atkvæðum. Nokkrum dögum síðar, [[18. nóvember]] [[1982]], skráði Vilmundur sig úr Alþýðuflokknum, og tilkynnti stofnun nýs flokks, [[Bandalag jafnaðarmanna|Bandalags jafnaðarmanna]]. Í viðtölum lét Vilmundur að því liggja að á bak við hið nýja stjórnmálaafl væri hópur fólks og að undirbúningi hefði verið unnið um talsvert skeið. Það var hins vegar fjarri sanni. Bandalag jafnaðarmanna var formlega stofnað [[15. janúar]] [[1983]]. Í [[Alþingiskosningar 1983|Alþingiskosningum 1983]] bauð flokkurinn fram í öllum [[kjördæmi|kjördæmum]] og fékk fjóra þingmenn kosna. Vilmundur varð fyrir miklum vonbrigðum. Hann áleit sem svo að tilraun hans hefði mistekist. Vilmundur fyrirfór sér 19. júní 1983. Vilmundur þótti afkastamikill, vandvirkur við undirbúning mála og flutti þau vel - hann þótti og góður ræðumaður, vel lesinn, orðheppinn, einstaklega laginn við að spá fyrir um stjórnmálabaráttuna og virðist hafa verið næmur á skoðanir/vilja almennings.<ref>Morgunblaðið, 28. Júní 1983, ýmis dæmi á bls. 14, 15, 35 og 36.</ref><ref>Morgunblaðið, 21. Júní 1983, bls. 48.</ref><ref>Morgunblaðið, 28. Júní 1983, bls. 14, 15, 35, 36.</ref> ==Tilvísanir== <div class="references-small"> {{reflist}} </div> ==Heimildir== * {{Vefheimild|url=http://www.althingi.is/cv.php4?nfaerslunr=590|titill=Æviágrip á vef Alþingis|mánuðurskoðað=3. janúar|árskoðað=2006}} * Jón Ormur Halldórsson, ''Löglegt en siðlaust'' (Bókhlaðan, 1985). * [http://www.nyttlydveldi.is/index.php?option=com_content&view=article&id=6&Itemid=9 Ræða Vilmundar á alþingi 23, nóvember 1982 um stjórnarskrárbreytingar.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091210062447/http://nyttlydveldi.is/index.php?option=com_content&view=article&id=6&Itemid=9 |date=2009-12-10 }} {{Ráðuneyti Benedikts Gröndals}} [[Flokkur:Dauðsföll af völdum sjálfsmorða]] [[Flokkur:Menntamálaráðherrar Íslands]] {{fd|1948|1983}} [[Flokkur:Þingmenn Alþýðuflokksins]] [[Flokkur:Stúdentar úr Menntaskólanum í Reykjavík]] [[Flokkur:Íslenskir sagnfræðingar]] 5lrlv2uvxacdjlvjtorhi93rpfs9bik 0 23481 1920568 1901257 2025-06-16T11:05:38Z Snævar 16586 1920568 wikitext text/x-wiki {{tilvísun|Frankfurt}} {{Byggð | nafn = Frankfurt | skjaldarmerki = DEU Frankfurt am Main COA.svg | kort = Karte frankfurt am main in deutschland.png |undirskipting_gerð = Sambandsland | undirskipting_nafn = [[Hessen]] | flatarmál_heild_km2 = 248,31 | mannfjöldi_heild = 701.350 | mannfjöldi_frá_og_með = 31. des 2013 | mannfjöldi_þéttleiki_km2 =2.824 | hæð_m = 112 | vefsíða =[http://www.frankfurt.de/ www.frankfurt.de] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120716223653/http://www.frankfurt.de/ |date=2012-07-16 }} }} {{Hljóð|De-Frankfurt_am_Main-pronunciation.ogg|'''Frankfurt am Main'''}} er stærsta borg þýska sambandslandsins [[Hessen]] og fimmta stærsta borg [[Þýskaland]]s. Hún er staðsett á bökkum árinnar [[Main]] og er stærsta fjármálamiðstöð Þýskalands. Þar er meðal annars Seðlabanki Evrópu. == Lega == Frankfurt liggur við ána Main sunnarlega í Hessen, ekki langt frá [[Baden-Württemberg]] og steinsnar fyrir suðaustan miðhálendið [[Taunus]]. Næstu borgir eru [[Wiesbaden]] og [[Mainz]] til vesturs (20 km), [[Darmstadt]] til suðurs (20 km) og [[Würzburg]] til suðausturs (60 km). == Skjaldarmerki == [[Skjaldarmerki]] borgarinnar er silfurlitaður örn með kórónu. Örninn er tákn keisararíkisins og fenginn að láni þaðan á [[13. öldin|13. öld]]. Þegar borgin varð fríborg var sett kóróna á höfuð hans. Núverandi skjaldarmerki er frá [[1841]], með örlitlum síðari tíma breytingum. == Orðsifjar == [[Mynd:Die Frankenfurt.jpg|thumb|Saxar fylgjast með rádýri vaða yfir ána Main.]] Borgin hét upphaflega Frankenfurt eða Vadum Francorum, sem merkir ''frankavaðið'' og kom fyrst við skjöl [[794]]. Hér er verið að tala um hættulaust vað yfir ána Main. <ref>Geographische Namen in Deutschland. Duden. 1993. Bls. 101.</ref> Alþjóðlega er borgin yfirleitt aðeins kölluð Frankfurt en Þjóðverjar nota gjarnan fullt nafn til aðgreiningar frá [[Frankfurt an der Oder]], sem er borg í sambandslandinu [[Brandenborg]]. Borgin er stundum kölluð Frakkafurða á íslensku. Til er þjóðsaga um tilurð heitisins. Er [[Karlamagnús]] var að berjast við saxa eitt sinn höfðu saxar betur. En eftir að Karlamagnús dró sig í hlé til að safna liði og blása til nýrrar sóknar, hörfuðu saxar að ánni Main, sem þeir töldu ófæra. En þá sáu þeir hvar rádýr skoppaði á vaði yfir ána. Þetta vað nýttu saxar sér og sluppu þannig við frekari bardaga. Karlamagnús þorði ekki yfir ána og því var staðurinn kallaður frankavaðið (Frankfurt á þýsku). Engar heimildir eru hins vegar til um það að Karlamagnús hafi nokkru sinni barist gegn söxum í nágrenni árinnar Main. == Saga Frankfurts == === Keisaraborgin Frankfurt === [[Rómverjar]] hófu byggð í Frankfurt á 1. öld e.Kr. Þeir yfirgáfu hins vegar staðinn á miðri 3. öld. Enn í dag eru til rómverskar rústir í miðborginni. Þar heitir enn Römerberg (''Rómverjahæðin''). [[793]] kemur Frankfurt fyrst við skjöl í bréfi Karlamagnúsar sem germanskur bær. Þar reisti Karl sér aðsetur og er hann talinn stofnandi borgarinnar. Hann hélt þar ríkisþing. Sonur hans, [[Lúðvík hinn frómi]], settist einnig að í Frankfurt. Barnabörn Karlamagnúsar gerðu með sér [[Verdun-samningurinn|Verdun-samninginn]] árið [[843]]. Í honum var frankaríkinu mikla skipt í þrennt. Lúðvík hinn þýski fékk austurhlutann og settist meira eða minna að í Frankfurt, sem við það verður faktískt að höfuðborg austurhluta frankaríkisins. [[1152]] predikaði munkurinn [[Bernhard frá Clairvaux]] í Gömlu Nikulásarkirkjunni og hvatti fólk til að fara í [[Krossferðir|krossferð]]. [[Konráður III (HRR)|Konráður III]] ákvað að taka þátt í ferðinni en lét fyrst krýna son sinn til konungs eftir sig í Frankfurt. Síðan þá hafa allmargar krýningar átt sér stað í borginni, þrátt fyrir að aðalkrýningarborg þýsku konunganna var Aachen. Frankfurt varð hins vegar að kjörstað konunganna. Kjörfurstarnir hittust reglulega þar til að velja nýjan konung. Árið [[1245]] varð Frankfurt formlega að ríkisborg, aðeins undirgefin konungi/keisara. === Siðaskipti === [[Mynd:Frankfurt Beschießung 1796.jpg|thumb|Frakkar skjóta á Frankfurt 1796]] Um miðja [[15. öldin|15. öld]] fann [[Jóhannes Gutenberg]] upp prentvélina í Mainz. Bækur voru prentaðar, ekki síst í Frankfurt, sem varð að mikilvægri bókaborg. Í borginni voru skipulagðar stórsýningar á bókum (''Frankfurter Buchmesse'') sem enn er við lýði. [[1530]] urðu [[siðaskiptin]] í borginni. Nokkrum árum síðar gekk borgin til liðs við her mótmælenda (''Schmalkaldischer Bund''). Sá her reyndist ekki giftudrjúgur og neyddist Frankfurt til að opna hlið sín fyrir keisarahernum þegar hann mætti til borgarinnar í [[desember]] [[1546]]. En borgin hélst þó lútersk. Á seinni hluta [[16. öldin|16. aldar]] fluttu margir mótmælendur þangað frá [[Niðurlönd]]um, sem þá voru stjórnuð harðri hendi af [[Spánn|Spánverjum]] (spænsku Habsborgaralínunni). Árið [[1556]] var [[Ferdinand I (HRR)|Ferdinand I]] krýndur keisari í Frankfurt. Síðan þá hafa langflestir þýsku keisaranna verið krýndir þar, í stað þess að ferðast alla leið suður til [[Róm]]ar. Frankfurt var að öllu leyti hlutlaus í [[30 ára stríðið|30 ára stríðinu]], enda fríborg, og kom ekki við sögu í þeim hildarleik. Við friðarsamningana í Vestfalíu [[1648]] var fríborgarstatus Frankfurts staðfestur. === Napoleonsstríðin og bylting === [[Mynd:Nationalversammlung in der Paulskirche.jpg|thumb|Þjóðþingið í Pálskirkjunni 1848]] Í [[október]] [[1792]] hertóku franskir byltingarmenn borgina og kröfðust hárra greiðslna. [[Frakkland|Frakkar]] urðu hins vegar að hörfa þaðan aftur þegar herir [[Prússland|Prússar]] og Hessen frelsuðu borgina í desember sama ár. En [[1796]] voru Frakkar aftur mættir og hófu mikla skothríð á borgina. Hún var hertekin í [[júlí]] það ár. Frakkar yfirgáfu borgina í desember eftir að hafa tæmt borgarsjóðinn. [[1806]] voru Frakkar enn í borginni. Það ár var [[Rínarsambandið]] stofnað af leppum [[Napoleon Bonaparte|Napoleons]]. Við það missti Frankfurt fríborgarstatusinn, enda var borgin keisaraborg og keisaraveldið var lagt niður. Hessen varð að stórhertogadæmi og varð Frankfurt höfuðborg þess. Borgarmúrarnir voru rifnir, að hluta til að skapa meira byggingapláss og að hluta til að eyðileggja varnir borgarinnar ef til nýs stríðs skyldi koma. [[1813]] mætti prússneski stjórnmálamaðurinn Freiherr von Stein með her til Frankfurt og hrakti Frakka burt. Napoleon var á þessum tíma að snúa heim eftir mislukkaðan leiðangur til [[Rússland]]s. Í byltingunum [[1848]]-[[1849|49]] var Frankfurt að nokkurs konar höfuðborg byltingaraflanna. Árið 1848 var haldin mikil ráðstefna lýðræðislega kjörna þingmanna Þýskalands í Pálskirkjunni í borginni. Þar sást í fyrsta sinn hinn [[Þýski fáninn|svart-rauði-guli fáni]]. Þing þetta kallaðist Deutsche Nationalversammlung (''Þýska þjóðarsamkundan'') og var nokkurs konar forboði að alþingi Þýskalands. === Iðnbylting === [[1866]] hertók Prússland Frankfurt og var hún innlimuð Prússlandi. Höfuðborg Hessen varð Kassel í stað Frankfurt, sem varð að annars flokks borg. [[1870]]-[[1871|71]] háði Prússland sigursælt stríð við Frakkland. Friðarsamningar landanna voru undirritaðir í Frankfurt en í [[Versalir|Versölum]] í Frakklandi var [[Vilhjálmur I (Prússland)|Vilhjálmur I]] krýndur til keisara. Frakkar voru neyddir til að greiða stríðsskaðabætur, sem komu Frankfurt til góða. Borgin óx, iðnaður dafnaði og listir og menning voru ríkjandi. Fyrsta rafmagnssporvagn Þýskalands var settur upp í Frankfurt, Philipp Reis þróaði [[Sími|símann]] í borginni (áður en [[Alexander Graham Bell|Bell]] gerði hann að nothæfu tæki), fyrsta símakerfið var sett upp [[1881]] og stærsta járnbrautarstöð [[Evrópa|Evrópu]] var vígð þar [[1888]]. [[Goethe-háskóli í Frankfurt|Goethe-háskólinn]] var stofnaður [[1912]] og nýbyggingin vígð [[1914]]. Íbúum fjölgaði ört. Þegar keisarinn var krýndur 1871 voru íbúar Frankfurt 90 þúsund en við upphaf [[Heimstyrjöldin fyrri|heimstyrjaldarinnar fyrri]] voru þeir orðnir 400 þúsund. === Heimstyrjöldin síðari og eftirspil === Frankfurt var þekkt í Þýskalandi fyrir að vera „gyðingavæn“ borg. [[Nasismi|Nasistar]] kölluðu hana oft ''Jerusalem am Main''. Á [[3. áratugurinn|3. áratugnum]] bjuggu þar alls um 29 þúsund gyðingar. Strax við valdatöku nasista hófst grimmileg herferð gegn þeim. Sumir flúðu, eins og fjölskylda Önnu Frank, en flestir voru sendir í útrýmingarbúðir. Aðeins 140 gyðingar frá Frankfurt lifðu [[helförin]]a af. Borgin varð fyrir nærri gegnumgangandi loftárásum meðan [[heimstyrjöldin síðari]] geysaði. Mestu árásirnar voru gerðar [[1944]] en þá nær gjöreyðilagðist miðborgin, nokkur iðnaðarhverfi og höfnin við ána Main. Um helmingur íbúðarhúsa voru ónýt. Í [[mars (mánuður)|mars]] [[1945]] hertóku [[Bandaríkin|Bandaríkjamenn]] borgina bardagalaust. Þeir komu sér fyrir í borginni og á nokkrum mánuðum voru aðalbækistöðvar bandaríska hersins í Evrópu fluttar frá [[Reims]] í Frakklandi til Frankfurt. Strax á næsta ári voru kjörnir fulltrúar frá Hessen kallaðir saman og myndað var lýðveldi. Hessen varð að fyrsta sambandslandi Þýskalands. Höfuðborgin varð hins vegar ekki Frankfurt, heldur Wiesbaden. Borgarráðið kaus að sækja ekki um þennan heiður, þar sem Frankfurt (sem fríborg) hafði eiginlega aldrei tilheyrt stórhertogadæminu Hessen. Auk þess var Frankfurt höfuðstaður bandaríska hersins í Evrópu og einnig höfuðstaður hernámsveldanna. Fundir þeirra voru nær allir haldnir í Frankfurt. Því var Frankfurt sennilegasti kosturinn til að verða höfuðborg [[Vestur-Þýskaland]]s við stofnun þess [[1949]]. Reist var meira að segja nýtt alþingishús í fyrir væntanlegt þing. En þrjár aðrar borgir sóttu um að fá að verða höfuðborg: [[Bonn]], [[Kassel]] og [[Stuttgart]]. Bonn varð fyrir valinu og urðu borgarbúar Frankfurt fyrir gríðarlegum vonbrigðum. === Efnahagsmiðstöð === [[Mynd:Ffm-skyline008.jpg|thumb|Skýjakljúfarnir í Frankfurt eru þeir mestu í Þýskalandi]] Efnahagslíf Frankfurt byggist á þremur stoðum, fjármálastarfsemi, [[samgöngur|samgöngum]] og viðskipta- og vörusýningum og ráðstefnum. Borgin hefur verið miðpunktur þýskrar fjármálastarfsemi svo öldum skiptir og þar eru nú höfuðstöðvar margra banka og verðbréfamiðlanna. Kauphöllin í Frankfurt er sú stærsta í Þýskalandi og ein sú mikilvægasta í heimi. Í borginni er [[Seðlabanki Evrópu]] sem fer með stjórn peningamála á evrusvæðinu og Seðlabanki Þýskalands (''Bundesbank''). Af viðkiptabönkunum eru [[Deutsche Bank]] og [[Commerzbank]] stærstir. Samtökin GaWC skilgreina Frankfurt sem heimsborg af alfa-gráðu. Samgöngukerfi borgarinnar þykir með ágætum, Alþjóðaflugvöllurinn í Frankurt er einn sá fjölfarnasti í Evrópu. Þetta gerir borgina að vinsælum stað fyrir ráðstefnu- og sýningahald. Á hverju ári er þar haldin bílasýningin Internationale Automobil-Ausstellung og bókakynningin Frankfurter Buchmesse en báðir þessir viðburðir draga til sín yfir hundrað þúsund manns árlega. Borgin hefur fengið viðurnefni á borð við „Bankfurt“ og „Mainhattan“ (eftir ánni Main). Ólíkt flestum evrópskum borgum eru [[Skýjakljúfur|skýjakljúfar]] nokkuð áberandi í borginni, hún er einnig sú eina í Evrópu þar sem að skýjakljúfar hafa verið byggðir í gamla borgarkjarnanum fremur en í sérstökum háhýsahverfum á jaðri miðborgarinnar eins og gert hefur verið í [[London]] og [[París]]. [[Commerzbank-Tower|Commerzbank-turninn]] er hæsta bygging borgarinnar og sú næst hæst í Evrópu, hann er 259 m hár. Það er þó ekki sérlega stórt á heimsvísu og borgin hefur töluvert annað yfirbragð en aðrar fjármálamiðstöðvar heimsins eins og [[New York]] eða [[Sjanghæ]] þar sem þrengslin eru mun meiri. Í Frankfurt eru einnig margar menningar- og menntastofnanir á borð við [[Goethe-háskóli í Frankfurt|Goethe-háskóli]], fjölmörg söfn sem flest standa í röð á bökkum Main og stóran listigarð. Viðskiptaháskólinn í Frankfurt er annar stærsti háskóli borgarinnar. == Íþróttir == Frankfurt er háborg þýskrar kvennaknattspyrnu. Kvennaliðið 1. FFC Frankfurt hefur verið eitt besta knattspyrnulið Þýskalands. Frá [[1999]] hefur það sjö sinnum orðið þýskur meistari, sjö sinnum bikarmeistari og þrisvar Evrópumeistari. Kvennaliðið FSV Frankfurt hefur þrisvar orðið þýskur meistari (síðast [[1998]]) og fimm sinnum bikarmeistari (síðast [[1996]]). Aðalkarlalið borgarinnar er [[Eintracht Frankfurt]]. Það varð þýskur meistari [[1959]], hefur fjórum sinnum orðið bikarmeistari (síðast [[2018]]) og Evrópumeistari bikarhafa [[1980]] og Europa League-meistarar [[2022]]. Síðan [[1981]] fer fram árlegt maraþonhlaup í Frankfurt, oftast síðustu helgina í [[október]]. Þátttakendur eru í kringum 10 þúsund, sem þar með er þriðja fljölmennasta Maraþonhlaup Þýskalands. Liðið Frankfurt Galaxy var í Evrópudeild NFL í ruðningi og sigraði fjórum sinnum (síðast [[2006]]). Félagið var hins vegar leyst upp [[2007]]. == Viðburðir == * Museumsuferfest er heiti á stærstu þjóðhátíð Þýskalands. Henni var hleypt af stokkunum 1988 og fer fram í ágúst. Hér er um safnanótt, leiktækjasamstæður, tónlist, kappróður á Main og flugeldasýning að ræða. Aðsóknin er um 3 milljónir manns árlega. * Karneval (Frankfurter Fastnachtsumzug) er skrúð- og skrautganga í borginni. Þátttakendur eru rúmlega 6.000 og ganga þeir 1,5 km klæddir búningum, oft í skreyttum vögnum. == Vinabæir == Frankfurt viðheldur vinabæjatengslum við eftirfarandi borgir: {| |- | valign="top" | * {{FRA}} [[Lyon]] í [[Frakkland]]i, síðan [[1960]] * {{GBR}} [[Birmingham]] í [[England]]i, síðan [[1966]] * {{ITA}} [[Mílanó]] á [[Ítalía|Ítalíu]], síðan [[1970]] | valign="top" | * {{CHN}} [[Guangzhou]] í [[Kína]], síðan [[1988]] * {{HUN}} [[Búdapest]] í [[Ungverjaland]]i, síðan [[1990]] * {{CZE}} [[Prag]] í [[Tékkland]]i, síðan 1990 | valign="top" | * {{NIC}} [[Granada (Níkaragva)|Granada]] í [[Nikaragva]], síðan [[1991]] * {{POL}} [[Krakow]] í [[Pólland]]i, síðan 1991 * {{JPN}} [[Yokohama]] í [[Japan]], síðan [[2011]] |} == Frægustu börn borgarinnar == [[Mynd:Goethe in der Campagna (Kopf).jpg|thumb|Þjóðskáldið Goethe er óskabarn Frankfurts]] * ([[823]]) [[Karl sköllótti]] (sonur Karlamagnúsar) konungur vestfrankneska ríkisins * ([[1749]]) [[Goethe|Johann Wolfgang von Goethe]] þjóðskáld * ([[1785]]) [[Bettina von Arnim]] rithöfundur * ([[1814]]) [[Heinrich Nestle]] athafnamaður og stofnandi [[Nestlé]] fyrirtækisins * ([[1879]]) [[Otto Hahn]] kjarneðlisfræðingur og [[Nóbelsverðlaun í eðlisfræði|Nóbelsverðlaunahafi í eðlisfræði]] 1944 * ([[1896]]) [[Ernst Udet]], list- og bardagaflugmaður í heimstyrjöldinni fyrri * ([[1898]]) [[Wilhelm Messerschmitt]], flugvélasmiður og stofnandi Messerschmitt verksmiðjanna * ([[1900]]) [[Rudolf Hindemith]] tónskáld * ([[1900]]) [[Erich Fromm]], frumkvöðull [[sálarfræði]]nnar * ([[1929]]) [[Anna Frank]] gyðingastúlka og fórnarlamb nasista, varð fræg fyrir dagbók sína * ([[1956]]) [[Ulrike Meyfarth]], hástökkvari og verðlaunahafi á ÓL * ([[1964]]) [[Michael Gross]] margfaldur heimsmeistari í sundi * ([[1965]]) [[Oliver Reck]] markvörður í knattspyrnu * ([[1967]]) [[Andreas Möller|Andreas „Andi“ Möller]] knattspyrnukappi og heimsmeistari 1990 == Byggingar og kennileiti == [[Mynd:Römer, Frankfurt.jpg|thumb|Ráðhúsið við Römerberg]] * [[Bartólómeusarkirkjan í Frankfurt|Bartólómeusarkirkjan]] er keisarakirkjan í borginni. Í henni voru þýsku konungarnir kjörnir og margur keisarinn var krýndur í kirkjunni. Í henni eru geymdir hlutar úr höfuðkúpu postulans Bartólómeusar. * [[Römerberg]] er aðaltorgið í miðborg Frankfurt. Þar standa gamlar byggingar, þar á meðal gamla ráðhúsið. Þar stendur einnig gamla Nikulásarkirkjan. * [[Pálskirkjan í Frankfurt|Pálskirkjan]] er þingstaður þjóðþingsins mikla 1848. Hún er ekki lengur notuð sem kirkja, heldur er þjóðartákn og aðallega notuð fyrir sérstaka viðburði. * [[Eschersheimer-turninn]] er gamalt borgarhlið frá 14. öld og eitt af einkennisbyggingum borgarinnar. * [[Sjónvarpsturninn í Frankfurt]] er næsthæsti sjónvarpsturn Þýskalands og var hæsta bygging gamla Vestur-Þýskalands. == Tilvísanir == <div class="references-small"><references/></div> == Tenglar == {{commons|Frankfurt am Main}} * [http://frankfurt.de/ Frankfurt am Main] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070408011921/http://www.frankfurt.de/ |date=2007-04-08 }} == Heimildir == {{wpheimild|tungumál=de|titill=Frankfurt am Main|mánuðurskoðað=febrúar|árskoðað=2010}} {{Borgir í Þýskalandi}}<noinclude> {{DEFAULTSORT:Frankfurt am Main}} </noinclude> [[Flokkur:Borgir í Þýskalandi]] [[Flokkur:Frankfurt|*]] ni615vw17rpauamjnlyypzj2ddfv1vm 0 24876 1920404 1916577 2025-06-15T12:17:57Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920404 wikitext text/x-wiki {{Fyrir|skipið sem heimsótti norður- og suðurskaut|Fram (skip)}} [[Mynd:Knattspyrnufélagið Fram.png|thumb|200px|[[Merki Knattspyrnufélagsins Fram]]]] {{Knattspyrnulið | Fullt nafn = Knattspyrnufélagið Fram | mynd = [[Mynd:Knattspyrnufélagið Fram.png|130px]] | Gælunafn = ''Framarar'' | Stofnað = 1. maí 1908 | Leikvöllur = [[Framvöllur, Úlfarsárdal]] | Stærð = 1.650 | Stjórnarformaður = [[Sigríður Elín Guðlaugsdóttir]] | Knattspyrnustjóri = [[Rúnar Kristinsson]] (karlalið); Óskar Smári Haraldsson (kvennalið) | Knattsp.stj. kvk. = [[Sigríður Baxter]] | Deild = [[Úrvalsdeild karla í knattspyrnu|Úrvalsdeild karla]] | Tímabil = 2024 | Staðsetning = 9. sæti | pattern_la1 = _shoulder stripes white stripes half | pattern_b1 = _shoulder stripes white stripes | pattern_ra1 = _shoulder stripes white stripes half | pattern_sh1 = _adidaswhite | pattern_so1 = _3 stripes white | leftarm1 = 0021af | body1 = 0021af | rightarm1 = 0021af | shorts1 = ffffff | socks1 = 0021af | pattern_la2 = _shoulder stripes blue stripes half | pattern_b2 = _shoulder stripes blue stripes | pattern_ra2 = _shoulder stripes blue stripes half | pattern_sh2 = _adidasblue | pattern_so2 = _3 stripes blue |leftarm2=ffff00 |body2=ffff00 |rightarm2=ffff00 |shorts2=ffff00 |socks2=ffff00 }} '''Knattspyrnufélagið Fram''', '''Fram Reykjavík''' eða einfaldlega '''Fram''' er [[Ísland|íslenskt]] íþróttafélag staðsett í [[Reykjavík]]. Félagið er tíu elstu íþróttafélög Íslands. Það var stofnað 1. maí 1908. Núverandi formaður félagsins er [[Sigríður Elín Guðlaugsdóttir]]. Fram heldur úti æfingum í [[Knattspyrna|knattspyrnu]], [[Handbolti|handbolta]], [[taekwondo]],[[blak]] og [[skíði|skíða]]<nowiki/>greinum. Þá er starfrækt innan félagsins [[almenningsíþróttadeild Fram|almenningsíþróttadeild]] og sérstakur hópur Framkvenna. Innan Fram hafa einnig verið starfræktar [[Körfuknattleiksdeild Fram|körfuknattleiksdeild]] og [[Blakdeild Fram|blakdeild]]. == Saga == === Upphafsárin (1908 - 1928) === Knattspyrnufélagið Fram varð til vorið 1908 í [[Miðbær Reykjavíkur|miðbæ Reykjavíkur]]. Stofnendurnir voru nokkrir piltar á fermingaraldri eða þar um bil, sem bjuggu á svæðinu umhverfis [[Tjarnargata|Tjarnargötu]]. Einn í hópnum, [[Pétur J.H. Magnússon]], hafði fest kaup á knetti og var hann óspart notaður þá um sumarið. Fyrsta tæpa árið var knattspyrnufélag þetta afar óformlegur félagsskapur. Engin stjórn var skipuð, engin lög samin og félagið hafði ekki einu sinni fengið nafn. Úr þessu var bætt á fyrsta formlega fundinum, þann 15. mars 1909. Þá komu piltarnir úr fótboltafélaginu í miðbænum saman á fundi, enda farið að styttast í vorið og áframhaldandi knattspyrnuæfingar. Nú var þörf á formlegri félagsskap til að safna fyrir boltakaupum, ákveða búning o.s.frv. Pétur J.H. Magnússon var kjörinn fyrsti formaður félagsins, laganefnd skipuð og samþykkt að nafn þess yrði Knattspyrnufélagið Kári, eftir [[Kári Sölmundarson|Kára Sölmundarsyni]] úr [[Njála|Njálu]]. Káranafnið var frá upphafi umdeilt og á félagsfundi nokkrum vikum síðar var því breytt í Knattspyrnufélagið Fram. Ýmsar skýringar eru mögulegar á þessu heiti. Ein er sú að nafnið standi einfaldlega fyrir atviksorðið "fram", en slík félaganöfn má t.d. finna í [[Danmörk]]u (sbr. Frem og Fremad). Önnur skýring er sú að félagið heiti eftir Fram, skipi heimskautafarans [[Fridtjof Nansen|Friðþjófs Nansens]]. Þá er ekki ólíklegt að Framarar hafi horft til nafns [[Heimastjórnarflokkurinn|Heimastjórnarfélagsins Fram]], sem var helsta bakland [[Hannes Hafstein|Hannesar Hafstein]] ráðherra. Þegar á þessum fyrsta bókfærða fundi, miðuðu Framarar stofndag sinn við fyrsta maí 1908. Ekki er þó ljóst hvernig sú dagsetning var fengin. Um svipað leyti var [[Knattspyrnufélagið Víkingur]] stofnað á sömu slóðum. Víkingar miða stofndag sinn við 21. apríl 1908, þótt forsendur þeirrar dagsetningar séu ekki ljósar. Benda Framarar á að stofnendur Víkings hafi verið yngri en stofnendur Fram og líklega ekki fengið að vera með stóru strákunum. Gera bæði félögin því tilkall til að vera næstelsta knattspyrnufélag Reykjavíkur. Fótboltafélag Reykjavíkur, sem síðar tók sér nafnið [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur]], stóð um þessar mundir fyrir fótboltaæfingum á velli sem ruddur hafði verið vestur á [[Melarnir|Melum]]. Piltarnir í Fram fengu stundum að nota völlinn, en ekki kom þó til greina að sinni að félögin tvö mættust í kappleik á jafnréttisgrundvelli. Til þess var aldursmunurinn of mikill. ==== Upphaf Íslandsmótsins ==== Reykvískir íþróttamenn ákváðu að koma sér upp íþróttavelli, sem vera skyldi tilbúinn fyrir [[landsmót UMFÍ]] sem haldið yrði í bænum sumarið 1911. [[Íþróttasamband Reykjavíkur]] var stofnað í þessu skyni árið 1910 og var Fram meðal stofnaðila, þótt meðlimir þess væru ekki nema 14 til 17 ára gamlir. [[Melavöllur]]inn var vígður þann ellefta júní 1911. Að því tilefni var efnt til stutts sýningarleiks milli Fram og Fótboltafélags Reykjavíkur. Þótt Fótboltafélagið tefldi fram hálfgerðu varaliði, var búist við ójöfnum leik unglinga gegn fullorðnum mönnum og munu Framarar hafa fengið loforð um að ekki yrði tekið of hart á þeim. Viðureigninni lauk óvænt með markalausu jafntefli og varð því mikil spenna fyrir fyrstu alvöru viðureign félaganna sem fara skyldi fram viku síðar á landsmóti UMFÍ. Landsmótið var margra daga íþróttahátíð sem setti Reykjavíkurbæ á annan endann. Flestir voru áhorfendurnir þó á knattspyrnuleik Fram og Fótboltafélagsins þann sautjánda júní. Framarar fóru með sigur af hólmi í þessum fyrsta opinbera knattpspyrnuleik tveggja íslenskra félaga, 2:1. [[Friðþjófur Thorsteinsson]] skoraði bæði mörk Fram, það seinna á lokamínútunni. Sigur Framara á landsmótinu 1911 blés félagsmönnum kapp í kinn og ákváðu þeir að stofna til Íslandsmóts sumarið eftir. Skotið var saman fyrir verðlaunagrip og auglýst eftir þátttökuliðum. [[Úrvalsdeild 1912|Fyrsta Íslandsmótið í knattspyrnu]] var svo haldið árið 1912 með þátttöku Fram, Vestmanneyinga og Fótboltafélagsins. Lauk því með sigri þeirra síðastnefndu. ==== Löng sigurganga ==== Þar sem Framarar höfðu stofnað til Íslandsmótsins og keypt bikarinn, litu þeir svo á að mótið væri í þeirra einkaeigu. Fram lýsti eftir þátttökuliðum, sá um skipulagninguna og hirti allan ágóðann. Þetta leiddi til deilna um mótshaldið og árin [[úrvalsdeild 1913|1913]] og [[úrvalsdeild 1914|1914]] skráðu Framarar sig einir til leiks og unnu án keppni. Lausn fékkst í málið með því að mótunum var fjölgað. KR-ingar stóðu fyrir [[Reykjavíkurmótið í knattspyrnu|Reykjavíkurmóti]] og síðar stofnuðu [[Knattspyrnufélagið Valur|Valsmenn]] og Víkingar sín eigin mót. Engum blöðum var þó um að fletta hvert væri sterkasta knattspyrnulið höfuðstaðarins mestallan annan áratuginn. Leikmenn KR voru í það elsta, en Valsmenn og Víkingar enn of ungir að árum. Framarar voru hins vegar á besta aldri og höfðu yfir að búa fjölhæfum íþróttamönnum sem voru í fremstu röð í flestum keppnisgreinum. Auk meistaratitlanna 1913 og 1914 urðu Framarar Íslandsmeistarar: [[úrvalsdeild 1915|1915]], [[úrvalsdeild 1916|1916]], [[úrvalsdeild 1917|1917]], [[úrvalsdeild 1918|1918]], [[úrvalsdeild 1921|1921]], [[úrvalsdeild 1922|1922]], [[úrvalsdeild 1923|1923]] og [[úrvalsdeild 1925|1925]]. Félagið vann því tíu af fjórtán fyrstu Íslandsmótunum. Við þætta bættust sex Reykjavíkurmeistaratitlar, auk þess sem Fram vann keppnina um [[Íslandshornið]] þrjú ár í röð 1919-21 og þar með verðlaunagripinn til eignar, en Íslandshornið var keppni sem Valur stóð fyrir. Framarar áttu einnig stóran þátt í komu fyrsta erlenda knattspyrnuliðsins til Íslands árið 1919 þegar Danmerkurmeistararnir í [[Akademisk Boldklub]] komu í keppnisferð. Með danska liðinu lék um þær mundir Framarinn [[Samúel Thorsteinsson]]. Drottnunarstaða Fram meðal íslenskra knattspyrnuliða fékk þó skjótan endi. Leikmenn liðsins voru flestir á sama aldri og lögðu skóna á hilluna um svipað leyti. Lítil rækt hafði verið lögð við yngri flokka og því engir til að taka við. [[úrvalsdeild 1927|1927]] tapaði Fram öllum leikjum sínum á Íslandsmótinu og gat varla skrapað saman í lið. Alvarlega var rætt um að leggja félagið niður eða sameina það Víkingum. Árið [[úrvalsdeild 1928|1928]] sendi Fram svo ekki lið til keppni á Íslandsmótinu í fyrsta og eina skipti. === Endurreisnarárin (1928 - 1946) === Hvorki fyrr né síðar í sögu sinni hefur tilvera Knattspyrnufélagsins Fram staðið jafn tæp og vorið 1928. Félagið var í raun ekki starfandi, félagatalið týnt og sjóðurinn tómur. Ekki tókst að tefla fram liði á Íslandsmótinu og yngri flokkarnir voru daprir. Við þessar óhrjálegu aðstæður kom hópur manna undir forystu [[Guðmundur Halldórsson|Guðmundar Halldórssonar]] að félaginu og reif starfið upp á nýjan leik. Meðal annars létu stjórnin hanna [[Merki Knattspyrnufélagsins Fram|merki félagsins]], sem enn er við lýði. Eitt og annað var gert til að efla Fram félagslega, s.s. hafin útgáfa félagsblaðs og þjálfun yngri flokka tekin fastari tökum. Á [[1931-1940|fjórða áratugnum]] færðist þungamiðjan í starfsemi Fram austur á bóginn. Upphaflega var Fram miðbæjarlið, en nú voru uppeldissvæði nýrra leikmanna í götunum ofan [[Laugavegur|Laugavegar]], einkum í kringum [[Njálsgata|Njálsgötuna]]. Eftir sem áður voru öflugar Fram-nýlendur annars staðar í bænum, s.s. í [[Pólarnir|Pólunum]], kringum [[Ljósvallagata|Ljósvallagötuna]] og á [[Grímsstaðaholt]]i. Árið 1937 föluðust Framarar eftir því að fá úthlutað landi undir eigið félagssvæði. Óskað var eftir svæðinu sunnan [[Sundhöllin í Reykjavík|Sundhallarinnar]]. Var ætlunin meðal annars að reisa fjölnota íþróttahús til knattspyrnu- og skautaiðkunar. Þessi áform gengu ekki eftir og kom þar einkum tvennt til. Annars vegar töldu ýmsir félagsmenn brýnna að stofna [[Skíðadeild Fram|skíðadeild]] og reisa skíðaskála en að koma upp knattspyrnuvelli. Hins vegar var reiknað með því að íþróttafélögin í Reykjavík myndu koma sér upp sameiginlegu íþróttasvæði við [[Nauthólsvík]] og þörfin fyrir eigin knattspyrnuvöll yrði þá að mestu úr sögunni. ==== Ný verkefni ==== Þótt Fram styrktist jafnt og þétt félagslega allan fjórða áratuginn leið nokkur tími uns áhrifa þess tók að gæta á stigatöflunni. Frá 1929-38 hafnaði liðið aldrei ofar en í þriðja sæti á Íslandsmótinu, þar sem keppnisliðin voru yfirleitt fjögur eða fimm. Í ljósi þessa hófstillta árangurs, kann að virðast skringilegt að Knattspyrnusamband Danmerkur skuli hafa boðið Frömurum í keppnisferð til Danmerkur í tilefni af fimmtíu ára afmæli sambandsins árið 1939. Sennilega má tengja þá ákvörðun við það hversu stóran þátt Fram átti í að taka á móti Akademisk boldklub tuttugu árum fyrr. Hlutverk Framliðsins á afmælismóti Dananna var óljóst. Liðið var kynnt sem áheyrnarfulltrúi á [[50 ára afmælismót Danska knattspyrnusambandsins|óopinberu Norðurlandamóti í knattspyrnu]] og aldrei kallað annað en “íslenska liðið” og þannig gefið fastlega í skyn að um landslið Íslands væri að ræða. Fram keppti ekki á mótinu en lék nokkra vináttuleiki við úrvalslið danskra héraða með góðum árangri. Liðið mætti líka vel undirbúið til leiks undir stjórn þýsks [[þjálfarar meistaraflokks Fram í knattspyrnu karla|þjálfara]], [[Hermann Lindemann|Hermanns Lindemanns]], leikmanns [[Eintracht Frankfurt]]. Stífar æfingar fyrir ferðina og meðan á henni stóð skiluðu sér óvænt í fyrsta meistaratitli Fram í fjórtán ár á [[Úrvalsdeild 1939|Íslandsmótinu 1939]]. Nokkrum mánuðum eftir að hafa unnið Íslandsmótið, tókust sumir leikmanna meistaraflokks á við nýtt hlutverk. [[Handbolti|Handknattleiksíþróttin]] hafði náð fótfestu í nokkrum skólum, s.s. í [[Menntaskólinn í Reykjavík|Menntaskólanum í Reykjavík]], [[Flensborgarskólinn í Hafnarfirði|Flensborgarskólanum]] og [[Háskóli Íslands|Háskólanum]]. Knattspyrnumenn gripu stundum í þessa skringilegu íþróttagrein á inniæfingum yfir vetrarmánuðina, en lítil alvara hafði fylgt því fálmi. Snemma árs 1940 var hins vegar efnt til fyrsta [[N1 deild karla|Íslandsmótsins í handknattleik]]. Framarar sendu lið til keppni, þótt hluti leikmanna kynni varla reglurnar. Jafnframt var sent inn lið í 2. flokki. Þótt árangurinn yrði rýr, markaði hann upphafið að reglulegri þátttöku Fram í handknattleiksmótum. Með tímanum komst meiri festa á handboltaiðkunina, hún hætti að vera aukageta knattspyrnumanna félagsins yfir vetrarmánuðina og öðlaðist sjálfstætt líf. Handknattleikurinn hefur þá sérstöðu meðal íslenskra flokkaíþrótta að bæði kynin hófu að iðka hann um svipað leyti. Þannig var keppt bæði í karla- og kvennaflokki á Íslandsmótinu 1940. Til samanburðar þótti tilhugsunin um keppni í kvennaknattspyrnu fráleit á þessum árum. [[Þráinn Sigurðsson]] formaður Fram 1943-46, var áhugasamur um að útvíkka starfsemi félagsins og knúði það í gegn að Fram kæmi sér upp kvennaflokki í handknattleik. Hugmyndin fékk blendnar undirtektir, en náði þó fram að ganga og árið 1945 sendi Fram í fyrsta sinn lið til keppni á Íslandsmóti kvenna. Fljótlega varð liðið eitt af skrautfjöðrum félagsins og hafði mjög jákvæð áhrif á starfsemi þess. ==== Félagssvæði í Skipholti ==== Draumur reykvískra íþróttamanna um alhliða æfinga- og keppnissvæði í Fossvogi fauk út í buskann þegar Ísland var hernumið og [[Reykjavíkurflugvöllur|alþjóðlegum flugvelli]] var komið fyrir í [[Vatnsmýri]]nni. Í kjölfarið varð ljóst að þörfin á félagssvæði Fram var orðin knýjandi. Stjórnendur félagsins leituðu ýmissa lausna við vandanum, s.s. að falast eftir kaupum á Hálogalandi, íþróttahúsi hernámsliðsins. Þá var sótt um lóð á svokölluðum Mómýrarbletti, þar sem [[Glímufélagið Ármann|Ármann]] var síðar til húsa. Vorið 1945 skipti Reykjavíkurbær skyndilega um skoðun varðandi Mómýrarblettinn. Vilyrðið sem fengist hafði var tekið til baka, en þess í stað bauð bærinn upp á lóð í gömlu grjótnámi fyrir neðan [[Stýrimannaskólinn|Stýrimannaskólann]], við [[Skipholt]]. Tilboðinu var tekið og framkvæmdir hófust af kappi innan fáeinna daga. Þann tuttugasta ágúst sama ár vígðu Framarar nýjan malarvöll sinn við Skipholt. Fram varð þar með fyrsta Reykjavíkurfélagið til að eignast eigin völl. Skömmu síðar var hafist handa við byggingu félagsheimilis Fram á svæðinu. === Árin við Stýrimannaskólann (1946 - 1972) === Það leið ekki á löngu uns Framarar fóru að njóta ávaxtanna af nýja vellinum. Sumrin 1946-48 lék liðið undir stjórn skosks þjálfara, [[James McCrae]], sem stýrði Frömurum til Íslandsmeistaratitils tvö fyrri árin. Sumarið 1946 var sérlega eftirminnilegt. Eftir Danmerkurferðina 1939 hafði staðið til að Framarar tækju á móti [[Danmörk|dönskum]] knattspyrnuflokki sumarið 1940. Allar slíkar heimsóknir lágu niðri á stríðsárunum, en að því loknu tóku Framarar upp þráðinn á ný. Nú höfðu forsendur hins vegar breyst. Ísland var orðið lýðveldi og danska knattspyrnusambandið bauð fram landslið sitt. Ekki þótti við hæfi að félagslið sæi eitt um að skipuleggja fyrsta landsleik hins unga ríkis. Varð því úr að Fram og Knattspyrnuráð Reykjavíkur stóðu saman að komu Dananna og skiptu með sér kostnaði og tekjum. Danska liðið keppti þrjá leiki í ferðinni: gegn íslenska landsliðinu, Fram og Reykjavíkurúrvalinu. Meistaratitlarnir [[Úrvalsdeild 1946|1946]] og [[Úrvalsdeild 1947|1947]] mörkuðu ekki upphafið að nýju stórveldistímabili. Framarar urðu næst [[Úrvalsdeild 1962|Íslandsmeistarar í knattspyrnu árið 1962]]. Vaxtarbroddurinn var hins vegar í yngri flokkunum sem voru mjög sigursælir á sjötta áratugnum. Iðkendurnir voru líka geysimargir og nutu Framarar þar legu sinnar. Fjölmenn hverfi voru að byggjast upp í Reykjavík norðanverðri, s.s. í [[Laugarnes]]i og [[Vogahverfi|Vogunum]]. Sátu Framarar lengi vel einir að þeim krakkaskara. ==== Stórveldi í handbolta ==== Árið [[Handknattleiksárið 1949-50|1950]] urðu Framarar Íslandmeistar í bæði karla- og kvennaflokki í [[Handknattleikur|handknattleik]]. Sigur karlaliðsins var óvæntur og sló ekki tóninn fyrir frekari afrek í bráð. Kvennaliðið hafði hins vegar verið í mikilli sókn árin á undan. Frá 1950 til 1954 urðu Framstúlkur Íslandsmeistarar í öll fimm skiptin. Við það bættust nokkrir meistaratitlar í utanhússhandbolta, en sú keppnisgrein var í talsverðum metum á þessum árum, þótt keppni í henni hafi lagst af í seinni tíð. Þessari fyrstu gullöld handknattleikskvenna í Fram lauk skyndilega um miðjan [[1951-1960|sjötta áratuginn]], þegar öflugir leikmenn settu skóna á hilluna. Um það leyti sem vegur kvennaliðsins fór að fara minnkandi, byrjuðu karlarnir að rétta úr kútnum fyrir alvöru. Frampiltum var spáð góðum árangri á Íslandsmótinu 1959, en enduðu í fallsæti. Sigur í annarri deild [[Handknattleiksárið 1959-60|árið eftir]] var aldrei í hættu og við tók tímabil tveggja turna í íslenskum karlahandbolta. Fram og [[Fimleikafélag Hafnarfjarðar|FH]] deildu á milli sín öllum [[N1 deild karla|Íslandsmeistaratitlum]] frá 1959 til 1972. Þar af unnu Framarar sjö sinnum ([[Handknattleiksárið 1961-62|1962]], 1963, 1964, 1967, [[Handknattleiksárið 1967-68|1968]], 1970 og [[Handknattleiksárið 1971-72|1972]]). Oftar en ekki voru viðureignir þessara liða hinir eiginlegu úrslitaleikir um meistaratitilinn. Landslið Íslands var sömuleiðis borið uppi af leikmönnum úr Fram og FH. Árið 1962 varð Fram fyrsta íslenska félagið til að taka þátt í Evrópumóti í flokkaíþrótt. Þá kepptu Framarar við dönsku meistarana í [[Skovbakken]] frá [[Árósar|Árósum]] og töpuðu 28:27 í framlengdri viðureign. Leikið var í [[Danmörk]]u, enda var íþróttahús [[herstöðin á Miðnesheiði|bandaríska hersins á Miðnesheiði]] eini löglegi handknattleiksvöllur á Íslandi. Úr þessu var bætt í desember 1965, þegar [[Íþróttahöllin í Laugardal|Laugardalshöllin]] var tekin í notkun og aðalheimkynni handknattleiksmanna færðust úr Hálogalandi. Í trausti þess að húsið yrði tilbúið í tíma, höfðu Framarar samið um að taka á móti [[Tékkóslóvakía|tékkneskum]] handboltaflokki, [[Baník Karviná]]. Þegar líða tók að komudegi vöknuðu menn upp við vondan draum, þar sem mikil smíðavinna var eftir. Sá [[Karl Benediktsson]], þjálfari Framliðsins, þá um að skipuleggja vinnu Framara og handknattleiksmanna úr öðrum liðum. Unnið var nótt við nýtan dag og tókst að ljúka verkinu sama dag og Tékkarnir mættu. Var viðureign Reykjavíkurúrvalsins og Karviná vígsluleikur hallarinnar. ==== Landþrengsli í grjótnáminu ==== Þegar malarvöllur Framara var tekinn í notkun haustið 1945 var hann talinn sá besti í bænum. Vellinum hrakaði hins vegar mjög sumarið 1948 þegar hann var notaður sem geymslusvæði fyrir [[síld]] sem mokað var upp í [[Hvalfjörður|Hvalfirðinum]] sama sumar. Það leið því ekki á löngu uns Framarar fóru að svipast um eftir nýju framtíðarfélagssvæði, þar sem unnt yrði að koma upp grasvöllum. Fljótlega beindist athyglin að [[Kringlumýri]]nni og á fimmtíu ára afmæli Fram, vorið 1958, tilkynnti [[Gunnar Thoroddsen]] [[borgarstjóri Reykjavíkur|borgarstjóri]] að Reykjavíkurbær hefði samþykkt að afhenda Frömurum landspildu við [[Safamýri]]. Þegar til átti að taka reyndist þó erfitt að innheimta loforðið. Það tók embættismenn bæjarins mörg ár að mæla út lóðamörkin og enn lengri tíma að ráðast í nauðsynlega jarðvegsvinnu. [[Álftamýrarskóli]] tók til starfa árið 1964 og fór þá loks að þokast eitthvað áleiðis í málum Fram. Árið 1969 var lokið framkvæmdum við íþróttahús skólans ásamt búningsaðstöðu og um svipað leyti var útbúinn malarvöllur. Framarar hófu þegar að nýta húsið og völlinn. Í nokkur misseri var Fram í raun starfrækt á tveimur stöðum: í Safamýri og við Skipholt, en eftir að brotist var inn í félagsheimilið í Skipholti á árinu 1972 og innanstokksmunir lagðir í rúst, var ákveðið að skilja endanlega við gömlu grjótnámuna. === Framkvæmdatímar (1972 – 1994) === Árið 1972 var viðburðaríkt hjá Frömurum. Auk þess að flytja úr Skipholti í Safamýri, urðu karlalið félagsins Íslandsmeistarar í bæði handbolta og [[1. deild karla í knattspyrnu 1972|fótbolta]]. Tæpur aldarfjórðungur átti eftir að líða uns Framarar urðu næst Íslandsmeistarar karla í handbolta og þótt knattspyrnumennirnir þyrftu ekki að bíða jafn lengi, voru ekki síður blikur á lofti á þeim bænum. Á [[1951-1960|sjötta áratugnum]] og í upphafi þess [[1961-1970|sjöunda]] voru Framarar stórveldi í yngri flokkunum í knattspyrnu. Iðkendur voru margir og til þess tekið hversu vel væri haldið utan um unglingastarfið. Með tímanum tók að fjara undan þessu. Nýbyggingarhverfin sem séð höfðu Fram fyrir stríðum straumi drengja urðu grónari og börnunum fækkaði. Á sama tíma fór unglingastarfið að eflast hjá öðrum félögum sem jafnframt eignuðust betri félagssvæði með grasvöllum og félagsaðstöðu. Frá 1968 til 1980 vannst aðeins einn Íslandsmeistaratitill í yngri flokkum, í þriðja flokki pilta 1972. Þessi þróun olli forráðamönnum Fram áhyggjum. Niðurstaða þeirra var sú að forgangsmál væri að koma upp [[Tónabær|félagsheimili]]. Byrjað hafði verið að teikna slíkt mannvirki þegar árið 1965. Ráðist var í framkvæmdir við húsið árið 1973 og var lokið við fyrri áfanga þess tveimur árum síðar. Í húsinu voru búningsklefar og lágmarks skrifstofu- og félagsaðstaða, en ákveðið var að láta stækkun heimilisins bíða betri tíma. Um svipað leyti voru sett upp [[flóðljós]] á malarvellinum. ==== Bikarliðið Fram ==== Þótt yngri flokkarnir ættu erfitt uppdráttar á [[1971-1980|áttunda áratugnum]], var karlaliðið í knattspyrnu á betra róli. Liðið var yfirleitt um miðja deild og hafnaði í öðru sæti árin 1975 og 1976. Fram tók nokkrum sinnum þátt í Evrópukeppnum, án þess þó að komast áfram úr fyrstu umferð. Minnisstæðastir voru leikirnir við [[Günter Netzer]] og félaga hans í spænska stórliðinu [[Real Madrid]] haustið 1974. Í [[VISA-bikar karla|bikarkeppni KSÍ]] áttu Framarar velgengni að fagna. Félagið hafði fyrst orðið bikarmeistari árið 1970, en fyrstu árin var bikarkeppnin heldur lágt skrifað haustmót sem fram fór á Melavelli að Íslandsmótinu loknu. Fram varð bikarmeistari 1973, 1979 og 1980. Í tvö seinni skiptin eftir sigurmörk á lokamínútunum. ==== Óvelkominn kvennaflokkur ==== Sumarið 1968 var efnt til knattspyrnuleiks milli handknattleiksstúlkna úr Fram og [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]], sem vakti nokkra athygli og ruddi brautina fyrir íslenska kvennaknattspyrnu. Fyrsti opinberi kvennaknattspyrnuleikurinn á Íslandi fór svo fram árið 1970. Það var stuttur sýningarleikur milli Reykjavíkur og Keflavíkur á undan karlalandsleik við Norðmenn á [[Laugardalsvöllur|Laugardalsvelli]]. Fyrsta Íslandsmót kvenna innanhúss var haldið 1971 og sumarið 1972 hófst [[Pepsideild kvenna|Íslandsmót kvenna]] utandyra. Keppnisliðin voru flest skipuð stúlkum sem æfðu handknattleik á veturna. [[Fimleikafélag Hafnarfjarðar|FH-ingar]] voru með öflugasta liðið á þessum fyrstu árum, en Fram veitti þeim einna harðasta keppni. Eftir dapurt gengi sumarið 1979, ákvað stjórn knattspyrnudeildar að senda ekki lið til keppni sumarið 1980. Sú ákvörðun var tekin í óþökk leikmanna liðsins. Ástæðan var fyrst og fremst sú að forráðamenn deildarinnar töldu að nógu mikið álag væri á æfingarvellina, þótt kvennaliðið bættist ekki við. Þegar kvennaflokkurinn var lagður niður, gengu leikmennirnir til liðs við önnur félög, s.s. [[Breiðablik UBK|Breiðablik]] og KR. Í þeim hópi voru konur sem áttu eftir að vinna fjölda titla og leika [[kvennalandslið Íslands í knattspyrnu|fyrir Íslands hönd]]. Strax ári síðar skiptu Framarar um skoðun og reyndu að endurvekja kvennaflokkinn. Hann náði hins vegar aldrei fyrri styrk, uns hann lognaðist útaf árið 1993. ==== Nýir menn í brúnni ==== Í byrjun [[1981-1990|níunda áratugarins]] urðu mikil umskipti í rekstri knattspyrnudeildar Fram. Nýir menn settust í stjórn og mynduðu hóp sem átti eftir að bera deildina uppi næstu árin. [[Halldór B. Jónsson]] var formaður knattspyrnudeildarinnar frá 1981 til 1993 og átti hvað stærstan þátt í þessum breytingum. Aðstaða knattspyrnumanna félagsins snarbatnaði á þessum árum. Sumarið 1983 fjölgaði grasvöllunum úr einum í tvo. Árið áður var ákveðið að ráðast í stækkun félagsheimilisins í stað þess að hefja byggingu íþróttahúss. Olli sú ákvörðun raunar talsverðum deilum og óánægju innanhússíþróttamanna. Unglingastarfið var stóreflt. Knattspyrnuskóli var stofnaður fyrir yngstu iðkendurna árið 1980 og var það nýjung. Þá naut félagið góðs af nálegðinni við nýja miðbæinn sem var að byggjast upp í [[Kringlumýri]]. [[strætisvagn|Strætisvagnasamgöngur]] voru prýðisgóðar og því gat Fram dregið til sín stóra hópa iðkenda úr fjarlægum hverfum, ekki hvað síst úr [[Breiðholt]]i, þar sem [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] og [[Leiknir Reykjavík|Leiknir]] áttu erfitt uppdráttar. Í meistaraflokki urðu sömuleiðis breytingar. Árin 1982-83 var þjálfari Framliðsins [[Pólland|Pólverjinn]], [[Andrzej Strejlau]]. Þótt liðið félli niður um deild fyrra árið, héldu stjórnendur félagsins tryggð við Strejlau sem fór með það beint aftur upp úr annarri deildinni. Á þessum tveimur árum lagði sá pólski mikilvægar undirstöður að hinu sigursæla Framliði níunda áratugarins. ==== Gullöld Ásgeirs Elíassonar ==== [[Ásgeir Elíasson]] tók við Frömurum fyrir sumarið 1985 og þjálfaði í sjö ár samfleytt. Í allt var Ásgeir þjálfari Fram í tólf ár, lengst allra sem gegnt hafa starfinu. Framlið níunda áratugarins var eitt hið öflugasta í íslenskri knattspyrnusögu. Það sigraði í bikarkeppni [[KSÍ]] árin 1985, 1987 og 1989. Íslandmeistaratitillinn kom í hlut Framara [[1. deild karla í knattspyrnu 1986|1986]], [[1. deild karla í knattspyrnu 1988|1988]] og [[1. deild karla í knattspyrnu 1990|1990]]. Árangur Framara í Evrópukeppnum var sömuleiðis eftirtektarverður á köflum. Má þar nefna 3:0 heimasigur á sænsku bikarmeisturunum í [[Djurgårdens IF]] haustið 1990 og naumt 1:2 tap gegn spænska liðinu [[FC Barcelona|Barcelona]] sama ár. Árið eftir féllu Framarar svo úr leik í Evrópukeppni meistaraliða eftir tvö jafntefli gegn [[Panathinaikos]]. Eftir leikina við gríska liðið sneri Ásgeir Elíasson sér að þjálfun íslenska landsliðsins. Við tók tímabil óstöðugleika og tíðra þjálfaraskipta. Um svipað leyti varð talsverð endurnýjun í stjórn knattspyrnudeildar. Halldór B. Jónsson lét af formennsku árið 1993 og við tóku mörg mögur ár. ==== Handboltakarlar á fallanda fæti ==== Íslandsmeistaralið Fram í karlaflokki í handbolta 1972 var firnasterkt. Hafði það t.a.m. á að skipa fjórum af burðarásum íslenska landsliðsins, þeim Axel Axelssyni, Björgvin Björgvinssyni, Sigurði Einarssyni og [[Sigurbergur Sigsteinsson|Sigurbergi Sigsteinssyni]]. Framtíðin virtist sömuleiðis björt, enda margir efnilegir leikmenn í herbúðum Framara og aðstöðumál félagsins búin að snarbatna með tilkomu íþróttahúss Álftamýrarskóla. Yfirburðatímar Fram og [[Fimleikafélag Hafnarfjarðar|FH]] reyndust hins vegar á enda runnir. Ný félög, [[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] og [[Knattspyrnufélagið Víkingur|Víkingur]] voru á uppleið. Hafnfirðingar héldu sínu en Framarar urðu að láta undan síga. Eftir því sem leið á [[1971-1980|áttunda áratuginn]] færðist Framliðið niður töfluna, uns árviss fallbarátta varð raunin. Vorið [[handknattleiksárið 1982-83|1983]] féllu Framarar loks niður í aðra deild, í annað sinn í sögunni. Eftir tveggja ára dvöl í annarri deild lék Fram á ný meðal þeirra bestu veturinn 1985-86. Næstu árin einkenndust af fallbaráttu, skamma dvöl í annarri deild og svo enn meira fallströgl, uns Framarar féllu í fjórða sinn vorið 1993. Í það skipið var fjárhagur handknattleiksdeildarinnar orðinn afar bágur og aðstöðuleysið félaginu fjötur um fót, á sama tíma og önnur Reykjavíkurlið gátu státað af heimavöllum í eigin íþróttahúsum. ==== Sigursæll kvennaflokkur ==== Eftir Íslandsmeistaratitlana fimm í byrjun sjötta áratugarins leið nokkur tími uns handknattleiksstúlkurnar í Fram náðu að blanda sér í titilbaráttu. Árið 1970 tókst liðinu að rjúfa sigurgöngu [[Knattspyrnufélagið Valur|Valskvenna]] og við tók langt tímabil í íslenskum kvennahandknattleik þar sem Fram og Valur höfðu algjöra yfirburði. Af 21 Íslandsmeistaratitli sem í boði var frá 1970 til 1990 unnu Framstúlkur fjórtán. ([[handknattleiksárið 1969-70|1970]], [[handknattleiksárið 1973-74|1974]], [[handknattleiksárið 1975-76|1976]], [[handknattleiksárið 1976-77|1977]], [[handknattleiksárið 1977-78|1978]], [[handknattleiksárið 1978-79|1979]], [[handknattleiksárið 1979-80|1980]], [[handknattleiksárið 1983-84|1984]], [[handknattleiksárið 1984-85|1985]], [[handknattleiksárið 1985-86|1986]], [[handknattleiksárið 1986-87|1987]], [[handknattleiksárið 1987-88|1988]], [[handknattleiksárið 1988-89|1989]] og [[handknattleiksárið 1989-90|1990]].) Stofnað var til [[bikarkeppni HSÍ (konur)|bikarkeppni í kvennaflokki]] árið 1976 og urðu Framarar fljótt sigursælasta lið þeirrar keppni frá upphafi. Handknattleikskonur Fram voru um árabil helsta skrautfjöður félagsins. Ekki taldi handknattleiksfólk félagsins þó nóg að gert í aðstöðumálum. Á árunum í kringum 1980 var hart deilt innan Fram um hvort setja skyldi í forgang stækkun félagsheimilisins eða hefja framkvæmdir við íþróttahús. Félagsheimilið varð ofan á og talsverður tími átti eftir að líða uns íþróttahússmálið varð til lykta leitt. Þegar það loks gerðist hafði inniíþróttadeildum Fram raunar fækkað um tvær. [[Körfuknattleiksdeild Fram|Körfuknattleikur]] var tekinn upp í Fram árið 1970, en lognaðist út af 1987. [[Blakdeild Fram|Blakdeild]] starfaði frá 1978 til 1991. Þótt ýmsir samverkandi þættir skýri dauða þessara deilda, átti aðstöðuleysið þar ótvírætt stóran hlut að máli. ==== Framarar í Eldborgargili ==== Þegar á [[1931-1940|fjórða áratugnum]] var samþykkt á aðalfundi Fram að félagið reyndi að koma sér upp skíðaskála. Um árabil voru starfræktar nefndir til að vinna að þessu markmiði en lítið varð úr framkvæmdum. Árið 1972 var rykið dustað af þessum áformum. Skíðadeild Fram var stofnuð sama ár. Formaður hennar var [[Steinn Guðmundsson]]. Hin unga skíðadeild kom sér fyrir í [[Eldborgargil]]i í [[Bláfjöll]]um. Á næstu árum átti talsverð uppbygging sér stað á skíðasvæði félagsins, sem náði hámarki árið 1990 þegar nýr og glæsilegur skíðaskáli var tekinn í notkun. Starfsemi skíðadeildar Fram hefur alla tíð staðið í tengslum við árferði. Deildin hefur fyrst og fremst snúist um barna- og unglingastarf, en minna verið um afreksfólk í fullorðinsflokki. === Óviss framtíð (1994 - ) === Knattspyrnufélagið Fram stóð á krossgötum vorið 1994. Nýtt íþróttahús var tekið í notkun í Safamýrinni, það fyrsta sem félagið hafði haft til eigin umráða í sögu sinni. Húsið var reist í formannstíð [[Alfreð Þorsteinsson|Alfreðs Þorsteinssonar]] og var staðfesting þess að Fram teldi nánustu framtíð sína liggja í [[Háaleiti og Bústaðir|Háaleitis- og Bústaðahverfi]], en miklar vangaveltur höfðu verið uppi um mögulega flutninga félagsins í austurbyggðir Reykjavíkur. Með nýrri stjórn var horfið frá hugmyndum um mögulega flutninga eða sameingu Fram við önnur félög, þess í stað var leitast við að byggja upp félagið á Safamýrarsvæðinu. Tók sú hugmyndavinna á sig óvenjulegar myndir, t.d. var velt upp þeim kosti að selja mestallt félagssvæðið undir framlengingu á verslunarmiðstöðinni [[Kringlan|Kringlunni]], en koma fyrir keppnisvelli á þaki hennar. Um það leyti sem handknattleiksfólk í Fram fékk eigið hús til umráða, rýrnaði félagsaðstaða Framara þegar [[Íþrótta- og tómstundasvið Reykjavíkur|Íþrótta- og tómstundaráð]] tók félagsheimilið á leigu undir félagsmiðstöðina [[Tónabær|Tónabæ]]. Í kjölfarið komu Framarar sér upp nýrri félagsaðstöðu í tengslum við íþróttahúsið, sem og gervigrasvelli ásamt búningsklefum. Gervigrasvöllurinn var loks tekinn í notkun árið 2006 og mátti félagssvæði Fram í Safamýri þá teljast tilbúið. ==== Nokkur mögur ár ==== Frömurum var snögglega kippt niður á jörðina eftir brotthvarf [[Ásgeir Elíasson|Ásgeirs Elíassonar]]. Í stað þess að berjast um meistaratitla og vinna afrek í Evrópukeppni, hafnaði liðið næstu árin um eða fyrir neðan miðja deild. [[Sjóvá-Almennra deild karla í knattspyrnu 1995|Sumarið 1995]] máttu Framarar svo sætta sig við neðsta sætið og fall í fyrsta sinn í þrettán ár. Á sama tíma fóru skuldir knattspyrnudeildarinnar jafnt og þétt vaxandi. Ásgeir Elíasson sneri aftur í Safamýrina og leiddi liðið á ný upp í efstu deild, þar sem hann stýrði því næstu þrjú árin. Á þeim tíma var ráðist í nýstárlega rekstrartilraun. Stofnað var félag um rekstur meistaraflokks og talsverðu hlutafé safnað, sem mynda skyldi höfuðstól til að standa vörð um fjárhaginn. Raunin varð sú að öllu fénu var brennt upp á mettíma og verulegum skuldum safnað til viðbótar, án þess að nokkur árangur næðist á vellinum. Frá 1998 til 2004 áttu Framarar í harðri fallbaráttu á hverju einasta sumri, þar sem liðið bjargaði sér yfirleitt frá falli í síðustu umferð oft með ótrúlegum hætti. Tímabilið einkenndist af miklum óstöðugleika. [[Þjálfarar meistaraflokks Fram í knattspyrnu karla|Þjálfarar]] voru látnir fara nánast á hverju ári og miklar breytingar urðu á leikmannahópnum frá ári til árs. [[Landsbankadeild karla í knattspyrnu 2005|Haustið 2005]] varð fallið ekki umflúið og næsta sumar lék fram í [[1. deild karla|næst efstu deild]] í fjórða sinn í sögunni. ==== Þorvaldarárin og bikarmeistaratitill ==== Eftir skamma dvöl í næst efstu deild tóku Framarar upp fyrri iðju og voru nærri því að falla [[Landsbankadeild karla í knattspyrnu 2007|haustið 2007]] og í kjölfarið lét þjálfarinn [[Ólafur Þórðarson]] af störfum. Í hans stað var ráðinn [[Þorvaldur Örlygsson]], sem vakið hafði athygli fyrir árangur sinn með sterkt en varnarsinnað lið [[Knattspyrnufélag Fjarðabyggðar|Fjarðabyggðar]]. Á fyrstu tveimur árum Þorvaldar, sumrin [[Landsbankadeild karla í knattspyrnu 2008|2008]] og [[Landsbankadeild karla í knattspyrnu 2009|2009]] náðist besti árangur liðsins um árabil. Fyrst þriðja sæti úrvalsdeildarinnar og þar með þátttökuréttur í Evrópukeppni í fyrsta sinn í fjöldamörg ár og því næst fjórða sætið í deildinni auk þess sem liðið komst í úrlitaleik bikarkeppninnar en tapaði í vítaspyrnukeppni. Eftir þessa góðu byrjun tók heldur að síga á ógæfuhliðina. [[Pepsideild karla í knattspyrnu 2010|sumarið 2010]] lentu Framarar í fimmta sæti en næstu þrjú sumur þar á eftir varð niðurstaðan fallbarátta. Á miðju [[Pepsideild karla í knattspyrnu 2013|sumri 2013]] sagði Þorvaldur starfi sínu lausu og [[Ríkharður Daðason]] tók við keflinu. Undir hans stjórn urðu Framarar [[Bikarkeppni karla í knattspyrnu|bikarmeistarar]] eftir sigur á [[Ungmennafélagið Stjarnan|Stjörnunni]] í úrslitaleik. Var það fyrsti stóri titill Framliðsins í meistaraflokki í knattspyrnu frá árinu 1990. Sumarið 2010 urðu þau tímamót hjá félaginu að teflt var fram meistaraflokksliði kvenna í fyrsta sinn frá árinu 1993. Framstúlkur hófu keppni í næstefstu deild og komust skömmu síðar í umspilsleiki um sæti í úrvalsdeild. Ekki tókst að fylgja eftir góðri byrjun og fyrir sumarið 2017 virtist þátttaka Fram á Íslandsmótinu í uppnámi. Úr varð að tefla fram sameiginlegu liði með [[Ungmennafélagið Afturelding|Aftureldingu]] og tryggði hið sameinaða líð sér sigur í þriðju efstu deild, þegar í fyrstu tilraun. ==== Viðspyrna í handknattleiknum ==== Handknattleiksdeild Fram gekk í gegnum erfið ár í byrjun [[1991-2000|tíunda áratugarins]]. Rekstur karlaliða meistaraflokka í íþróttinni varð stöðugt dýrari. Erlendir leikmenn urðu algengari og íslenskir leikmenn gerðu í auknum mæli kröfur um greiðslur. Ár frá ári reyndist Frömurum því erfiðara að standa í sterkustu liðunum. Karlalið Fram lék í annarri deild í þrjú keppnistímabil, frá 1993 til 1996. Á árinu 1994 var nýtt íþróttahús félagsins í Safamýri tekið í notkun og þar með gjörbreyttust rekstrarforsendur deildarinnar. Haustið 1995 var [[Guðmundur Þórður Guðmundsson|Guðmundur Þ. Guðmundsson]] ráðinn þjálfari karlaliðsins og leiddi það upp í efstu deild í fyrstu tilraun, ekki hvað síst fyrir tilstyrk rússneska línumannsins [[Oleg Titov|Olegs Titovs]]. Undir stjórn Guðmundar komst karlalið Fram í fremstu röð í íslenskum handbolta í fyrsta sinn í fjöldamörg ár. Liðið lék til úrslita um Íslandsmeistaratitilinn 1998 en beið lægri hlut. Árið eftir unnu Framarar [[Bikarkeppni HSÍ (karlar)|bikarmeistaratitil]] eftir sigur á [[Stjarnan|Stjörnunni]]. Næstu ár á eftir var Framliðið í hópi sterkari liða og komst undantekningarlítið í fyrstu eða aðra umferð úrslitakeppni Íslandsmótsins, án þess þó að gera verulegar atlögur að tiltlinum. ==== Óvæntir meistaratitlar ==== Frá aldamótum hefur karlalið Fram haldið stöðu sinni meðal bestu handknattleiksliða landsins, þó án þess að vera nokkru sinni taldir sigurstranglegastir. Tveir Íslandsmeistaratitlar unnust þó á tímabilinu, þeir fyrstu frá [[Handknattleiksárið 1971-72|1972]]. [[Handknattleiksárið 2012-13|Veturinn 2005-06]] tók Guðmundur Þ. Guðmundsson við þjálfun Framliðsins á nýjan leik. Liði Hauka, sem sigrað hafði þrjú undanfarin ár, var spáð titilinum. Leikið var með nýju keppnisfyrirkomulagi. Úrslitakeppnin var aflögð en þess í stað keppt í einni fjórtán liða deild. Framarar náðu góðu forskoti með mikilli sigurgöngu fyrri hluta vetrar, sem andstæðingunum tókst ekki að vinna upp. Var meistaratitllinn tryggður með stórsigri á botnliði Víkings/Fjölnis í lokaumferðinni í Safamýri. Tíundi Íslandsmeistaratitill Framara í karlaflokki vannst svo [[Handknattleiksárið 2012-13|2013]]. Sem fyrr voru Haukar taldir sigurstranglegir í mótsbyrjun, en því spáð að Framliðið þyrfti að berjast fyrir sæti sínu í deildinni. Eftir slaka byrjun sóttu Framarar í sig veðrið og náðu að lokum þriðja sæti í deildinni. Í úrslitakeppninni voru Hafnarfjarðarliðin lögð að velli og vannst meistaratitillinn í fjórða leik í einvígi við Hauka. ==== Löng bið í kvennaflokki ==== Árið 1990 unnu Framstúlkur tvöfalt í meistaraflokki í handknattleik. Það reyndist hins vegar síðasti Íslandsmeistaratitill flokksins í meira en tvo áratugi. Um nokkurra ára skeið áttu Framstúlkur í fullu tré við önnur sterkustu lið landsins. [[Bikarkeppni HSÍ (konur)|Bikarkeppni HSÍ]] vannst t.a.m. árin 1995 og 1999. Eftir það var sem botninn dytti úr kvennaboltanum. Ár eftir ár tefldu Framarar fram ungum og reynslulitlum liðum sem oftast nær enduðu við botn deildarinnar. Yngri flokkar félagsins voru hins vegar sterkir allan tímann. Það skilaði sér að lokum í sterku meistaraflokksliði sem hafnaði í öðru sæti á Íslandsmótinu 2008 og lék til úrslita á árunum 2009 til 2012, auk þess að verða bikarmeistari í tvígang. Eftir að hafa mátt sætta sig við silfurverðlaun á Íslandsmótinu fimm ár í röð hlutu Framstúlkur sinn tuttugasta Íslandsmeistaratitil eftir sigur á [[Ungmennafélagið Stjarnan|Stjörnunni]] vorið 2013. ==== Nýjar félagsdeildir ==== Árið 2003 varð Fram fyrsta Reykjavíkurfélagið til að stofna sérstaka [[almenningsíþróttadeild Fram|almenningsíþróttadeild]]. Deildin hafði þá raunar starfað óformlega í tengslum við félagið um langs árabil eða frá árinu 1995. Almenningsíþróttadeildin stendur fyrir ýmiskonar líkamsrækt og leikfimi fyrir íbúa á starfsvæði Fram, auk þess að skipuleggja íþróttaskóla fyrir börn. Tækvondódeild Fram var stofnuð árið 2005 og hefur frá upphafi haft allnokkurn fjölda iðkenda. == Formenn Knattspyrnufélagsins Fram == {{col-begin}}{{col-3}} * 1909-10 [[Pétur J.H. Magnússon]] * 1910 [[Arreboe Clausen]] * 1910 [[Gunnar Halldórsson]] * 1910-11 [[Pétur J.H. Magnússon]] * 1911-13 [[Arreboe Clausen]] * 1913-14 [[Pétur J.H. Magnússon]] * 1914-15 [[Gunnar Thorsteinsson]] * 1915-17 [[Pétur J.H. Magnússon]] * 1917-19 [[Arreboe Clausen]] * 1919-20 [[Friðþjófur Thorsteinsson]] * 1920-28 [[Tryggvi Magnússon (íþróttamaður)|Tryggvi Magnússon]] * 1928-29 [[Stefán A. Pálsson]] * 1929-35 [[Ólafur Kalstað Þorvarðsson]] * 1935 [[Friðþjófur Thorsteinsson]] * 1935-37 [[Lúðvík Þorgeirsson]] {{col-3}} * 1937-38 [[Guðmundur Halldórsson]] * 1938-39 [[Jón Magnússon (formaður Fram)|Jón Magnússon]] * 1939-42 [[Ragnar Lárusson]] * 1942-43 [[Ólafur Halldórsson (f. 1913)|Ólafur Halldórsson]] * 1943-46 [[Þráinn Sigurðsson]] * 1946-47 [[Guðmundur Halldórsson]] * 1947-48 [[Þráinn Sigurðsson]] * 1948-49 [[Jón Þórðarson (formaður Fram)|Jón Þórðarson]] * 1949-50 [[Gunnar Nielsen]] * 1950-51 [[Guðni Magnússon]] * 1951-52 [[Sigurbergur Elísson]] * 1952-53 [[Gunnar Nielsen]] * 1953-54 [[Sigurður Halldórsson]] * 1954-55 [[Jörundur Þorsteinsson (formaður Fram)|Jörundur Þorsteinsson]] * 1955-60 [[Haraldur Steinþórsson]] {{col-3}} * 1960-61 [[Jón Magnússon (formaður Fram)|Jón Magnússon]] * 1961-64 [[Sigurður E. Jónsson]] * 1964-65 [[Jón Þórðarson (formaður Fram)|Jón Þórðarson]] * 1965-72 [[Jón Þorláksson (formaður Fram)|Jón Þorláksson]] * 1972-76 [[Alfreð Þorsteinsson]] * 1976-78 [[Steinn Guðmundsson]] * 1978-86 [[Hilmar Guðlaugsson]] * 1986-89 [[Birgir Lúðvíksson]] * 1989-94 [[Alfreð Þorsteinsson]] * 1994-00 [[Sveinn Andri Sveinsson]] * 2000-07 [[Guðmundur B. Ólafsson]] * 2007-10 [[Steinar Þór Guðgeirsson]] * 2010-12 [[Kjartan Þór Ragnarsson]] * 2012-16 [[Ólafur I. Arnarsson]] * 2016-23 [[Sigurður Ingi Tómasson]] * 2023- [[Sigríður Elín Guðlaugsdóttir]] {{col-end}} == Íþróttamaður Fram == Á hundrað ára afmæli Knattspyrnufélagsins Fram var stofnað til viðurkenningarinnar ''Íþróttamaður Fram'' sem veittur er í lok hvers árs þeim íþróttamanni félagsins sem telst hafa náð bestum árangri á árinu. Verðlaunahafar frá upphafi: {{col-begin}}{{col-2}} * 2008 [[Björgvin Páll Gústavsson]], handknattleikur * 2009 [[Stella Sigurðardóttir]], handknattleikur * 2010 [[Karen Knútsdóttir]], handknattleikur * 2011 [[Ögmundur Kristinsson]], knattspyrna * 2012 Stella Sigurðardóttir, handknattleikur * 2013 [[Jóhann Gunnar Einarsson]], handknattleikur * 2014 [[Sigurbjörg Jóhannsdóttir]], handknattleikur * 2015 [[Arnar Freyr Arnarsson]], handknattleikur * 2016 [[Steinunn Björnsdóttir]], handknattleikur {{col-2}} * 2017 [[Guðrún Ósk Maríasdóttir]], handknattleikur * 2018 Steinunn Björnsdóttir, handknattleikur * 2019 Steinunn Björnsdóttir, handknattleikur * 2020 [[Ragnheiður Júlíusdóttir]], handknattleikur * 2021 [[Ólafur Íshólm Ólafsson]], knattspyrna * 2022 Karen Knútsdóttir, handknattleikur * 2023 [[Þórey Rósa Stefánsdóttir]], handknattleikur * 2024 [[Alda Ólafsdóttir]], knattspyrna {{col-end}} == Titlar == === [[Knattspyrna]] === ==== Karlaflokkur ==== * '''[[Landsbankadeild karla|Íslandsmeistarar]]: 18''' ** [[Úrvalsdeild 1913|1913]], [[Úrvalsdeild 1914|1914]], [[Úrvalsdeild 1915|1915]], [[Úrvalsdeild 1916|1916]], [[Úrvalsdeild 1917|1917]], [[Úrvalsdeild 1918|1918]], [[Úrvalsdeild 1921|1921]], [[Úrvalsdeild 1922|1923]], [[Úrvalsdeild 1925|1925]], [[Úrvalsdeild 1939|1939]], [[Úrvalsdeild 1946|1946]], [[Úrvalsdeild 1947|1947]], [[Úrvalsdeild 1962|1962]], [[1. deild karla í knattspyrnu 1972|1972]], [[1. deild karla í knattspyrnu 1986|1986]], [[1. deild karla í knattspyrnu 1988|1988]] og [[1. deild karla í knattspyrnu 1990|1990]] * '''[[VISA-bikar karla|Bikarmeistarar]]: 8''' ** 1970, 1973, 1979, 1980, 1985, 1987, 1989 og 2013 * '''[[Meistarakeppni KSÍ]]: 6''' ** 1971, 1974, 1981, 1985, 1987 og 1989 * '''[[Reykjavíkurmótið í knattspyrnu|Reykjavíkurmeistarar]]: 28''' ** 1915, 1917, 1919, 1920, 1921, 1922, 1947, 1949, 1950, 1957, 1961, 1964, 1970, 1971, 1972, 1973, 1977, 1983, 1985, 1986, 1992, 1993, 1998, 2003, 2006, 2012, 2014 og 2023 * '''[[Íslandshornið]]''' (aflagt): '''3''' ** 1919, 1920 og 1921 (til eignar) * '''Íslandsmeistarar innanhúss: 6''' ** 1975, 1987, 1988, 1990, 1991 og 2002 ==== Kvennaflokkur ==== * '''Íslandsmeistarar innanhúss: 1''' ** 1974 === [[Handknattleikur]] === ==== Karlaflokkur ==== * '''[[N1 deild karla|Íslandsmeistarar]]: 11''' ** [[Handknattleiksárið 1949-50|1950]], [[Handknattleiksárið 1961-62|1962]], [[Handknattleiksárið 1962-63|1963]], [[Handknattleiksárið 1963-64|1964]], [[Handknattleiksárið 1965-66|1966]], [[Handknattleiksárið 1966-67|1967]], [[Handknattleiksárið 1969-70|1970]], [[Handknattleiksárið 1971-72|1972]], [[Handknattleiksárið 2005-06|2006]], [[Handknattleiksárið 2012-13|2013]] og [[Handknattleiksárið 2024-25|2025]] * '''[[Bikarkeppni HSÍ (karlar)|Bikarmeistarar]]: 2''' ** [[Handknattleiksárið 1999-00|2000]], [[Handknattleiksárið 2024-25|2025]] * '''Deildarbikarmeistarar: 1''' ** [[Handknattleiksárið 2007-08|2008]] * '''Íslandsmeistarar utanhúss''' (aflagt): '''2''' ** [[Handknattleiksárið 1949-50|1950]] og [[Handknattleiksárið 1979-80|1980]] ==== Kvennaflokkur ==== * '''[[Úrvalsdeild kvenna í handknattleik|Íslandsmeistarar]]: 23''' ** [[Handknattleiksárið 1949-50|1950]], [[Handknattleiksárið 1950-51|1951]], [[Handknattleiksárið 1951-52|1952]], [[Handknattleiksárið 1952-53|1953]], [[Handknattleiksárið 1953-54|1954]], [[Handknattleiksárið 1969-70|1970]], [[Handknattleiksárið 1973-74|1974]], [[Handknattleiksárið 1975-76|1976]], [[Handknattleiksárið 1976-77|1977]], [[Handknattleiksárið 1977-78|1978]], [[Handknattleiksárið 1978-79|1979]], [[Handknattleiksárið 1979-80|1980]], [[Handknattleiksárið 1983-84|1984]], [[Handknattleiksárið 1984-85|1985]], [[Handknattleiksárið 1985-86|1986]], [[Handknattleiksárið 1986-87|1987]], [[Handknattleiksárið 1987-88|1988]], [[Handknattleiksárið 1988-89|1989]], [[Handknattleiksárið 1989-90|1990]], [[Handknattleiksárið 2012-13|2013]], [[Handknattleiksárið 2016-17|2017]], [[Handknattleiksárið 2017-18|2018]], [[Handknattleiksárið 2021-22|2022]] * '''[[Bikarkeppni HSÍ (konur)|Bikarmeistarar]]: 16''' ** [[Handknattleiksárið 1977-78|1978]], [[Handknattleiksárið 1978-79|1979]], [[Handknattleiksárið 1979-80|1980]], [[Handknattleiksárið 1981-82|1982]], [[Handknattleiksárið 1983-84|1984]], [[Handknattleiksárið 1984-85|1985]], [[Handknattleiksárið 1985-86|1986]], [[Handknattleiksárið 1986-87|1987]], [[Handknattleiksárið 1989-90|1990]], [[Handknattleiksárið 1990-91|1991]], [[Handknattleiksárið 1994-95|1995]], [[Handknattleiksárið 1998-99|1999]], [[Handknattleiksárið 2009-10|2010]], [[Handknattleiksárið 2010-11|2011]], [[Handknattleiksárið 2017-18|2018]], [[Handknattleiksárið 2019-20|2020]] * '''Deildarbikarmeistarar: 2''' ** [[Handknattleiksárið 2009-10|2010]], [[Handknattleiksárið 2012-13|2013]] === [[Körfuknattleikur]] === ==== Karlaflokkur ==== * '''[[Bikarkeppni KKÍ (karlar)|Bikarmeistarar]]: 1''' ** 1982 * '''Reykjavíkurmeistarar 1:''' ** 1981 == Tengt efni == * [[Meistaraflokkur Fram í knattspyrnu kvenna]] * [[þjálfarar meistaraflokks Fram í knattspyrnu karla|Þjálfarar meistaraflokks Fram í knattspyrnu karla]] * [[þjálfarar meistaraflokks Fram í handknattleik karla|Þjálfarar meistaraflokks Fram í handknattleik karla]] * [[þjálfarar meistaraflokks Fram í handknattleik kvenna|Þjálfarar meistaraflokks Fram í handknattleik kvenna]] * [[Þátttaka Fram í Evrópukeppnum í knattspyrnu]] {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:105%;{{#if:{{{noclear|}}}||clear:both;}}" | colspan = 3 align = center | '''Titilhæsta lið í Úrvalsdeild karla í knattspyrnu''' |- | width = 30% align = center | Fyrir:<br />'''[[KR]]''' | width = 40% align = center | [[Úrvalsdeild 1914|1914]] - [[Úrvalsdeild 1952|1952]] | width = 30% align = center | Eftir:<br />'''[[KR]]''' |- |} {{Leiktímabil í knattspyrnu karla}} {{Íslandsmeistarar í knattspyrnu karla}} {{N1 deild karla}} == Tilvísanir og heimildir == {{Reflist}} * {{bókaheimild|höfundur=Sigurður Á Friðþjófsson|titill=Íþróttir í Reykjavík|útgefandi=Íþróttabandalag Reykjavíkur|ár=1994|ISBN=ISBN 9979-60-082-9}} * {{bókaheimild|höfundur=Víðir Sigurðsson & Sigurður Á Friðþjófsson|titill=Knattspyrna í heila öld|útgefandi=Knattspyrnusamband Íslands|ár=1997|ISBN=ISBN 9979-60-299-6}} * {{bókaheimild|höfundur=Víðir Sigurðsson|titill=Fram í 80 ár|útgefandi=Knattspyrnufélagið Fram|ár=1989}} * {{bókaheimild|höfundur=Stefán Pálsson|titill=Frambókin - Knattspyrnufélagið Fram í 100 ár|útgefandi=Knattspyrnufélagið Fram|ár=2009|ISBN=ISBN 978-9979-70-579-6}} == Tengill == * [http://www.fram.is Vefsíða félagsins] * [http://issuu.com/pallih/docs/fram_i_100_ar Frambókin - Knattspyrnufélagið Fram í 100 ár] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120111065653/http://issuu.com/pallih/docs/fram_i_100_ar |date=2012-01-11 }} {{Aðildarfélög ÍBR}} {{Gæðagrein}} {{S|1908}} [[Flokkur:Knattspyrnufélagið Fram| ]] [[Flokkur:Íþróttafélög í Reykjavík]] [[Flokkur:Íslensk handknattleiksfélög|Fram]] [[Flokkur:Íslensk knattspyrnufélög|Fram]] o5bxevrucujgh36sb9jyn9g0sy20b4o 0 27414 1920559 1711450 2025-06-16T10:39:21Z Berserkur 10188 ný heimild, viðbót 1920559 wikitext text/x-wiki '''Eldgosið í [[Hekla|Heklu]]''' árið [[1104]] er stærsta gos í [[Hekla|Heklu]] á sögulegum tíma og var gjóskumyndunin um 2 [[Rúmmetri|km³]]. Ekkert [[hraun]] kom upp í gosinu. Gosið er annað stærsta öskugos á [[Ísland]]i á sögulegum tíma, á eftir gosinu í [[Öræfajökull|Öræfajökli]] árið [[1362]]. Gosið er einnig það [[kísill|kísilríkasta]] af öllum sögulegum gosum í Heklu. Býli í um 70 [[Kílómetri|km]] fjarlægð frá gosupptökum gjöreyðilögðust, en erfitt hefur reynst að leggja nákvæmt mat á hversu mikil eyðileggingin var af völdum gossins. Gjóskugeirinn frá gosinu barst til norðurs. Byggð í [[Þjórsárdalur|Þjórsárdal]] í námunda við Heklu fór í eyði. Einnig fóru bæir í [[Hrunamannahreppur|Hrunamannahreppi]] í eyði. {{Heklugos}} == Heimild == * [https://www.visindavefur.is/svar.php?id=84891 Hvað getið þið sagt mér um Heklugosið 1104? -Vísindavefurinn] [[Flokkur:Hekla]] [[Flokkur:1104]] tc6apqyzgd5c26v2k43inpw8gzn4bt6 0 27462 1920502 1702870 2025-06-15T21:40:01Z Berserkur 10188 viðbót 1920502 wikitext text/x-wiki '''Heklugos árið [[1947]]''' hófst um 6:40 um morguninn [[29. mars]] eftir 102 ára goshlé. Gosið stóð í um 13 mánuði. Það var sambærilegt við, eða örlítið minna en [[Heklugos árið 1510]]. Fyrstu daga goss­ins voru marg­ir gíg­ar virk­ir á um 5 km langri sprungu en síðar urðu tveir aðal­g­íg­ar virk­ir á há­tindi fjalls­ins, kallaðir Axl­argíg­ur og Topp­gíg­ur. Jarðfræðingar fóru fyrsta daginn til að kanna gosið. Meðal þeirra voru [[Sigurður Þórarinsson]], [[Steinþór Sigurðsson]] og [[Jóhannes Áskelsson]]. Komið var upp athugunarstöðvum við Næfurholt og Galtalæk. Steinþór lést um haustið þegar hann var við mælingar á hraunjaðrinum þegar hann fékk á sig stein úr hraunjaðrin­um. Tjón af ösku­fall­i varð lítið. Nokkrir sentimetrar af ösku lagðist yfir næstu bæi en rigningarsamt sumar skolaði henni burt. Gjóska úr gosinu féll í [[Álandseyjar|Álandseyjaklasanum]] í [[Eystrasalt]]i og í [[Finnland|Finnlandi]]. Einnig féll gjóska á skip suður af Íslandi, en virðist ekki hafa fallið á [[Bretlandseyjar|Bretlandseyjar]]. Tekið var eftir að gaspoll­ar mynduðust í lægðum í landslaginu og höfðu skepn­ur kafnað í þeim, kindur fuglar og tófur. Gosinu lauk seint í apríl [[1948]]. <ref>[https://www.mbl.is/frettir/innlent/1997/03/27/hekla_vaknadi_1947_af_aldarsvefni_2/ HEKLA VAKNAÐI 1947 AF ALDARSVEFNI] Mbl.is</ref> {{Heklugos}} == Tenglar == * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000525403 Heklugosið 1947], grein í Eimreiðinni 1. apríl 1947 ==Tilvísanir== [[Flokkur:Hekla]] [[Flokkur:1947]] s2dmenmlj3s2g1ks7qoho4xmwt8o3tf 1920503 1920502 2025-06-15T21:41:32Z Berserkur 10188 1920503 wikitext text/x-wiki '''Heklugos árið [[1947]]''' hófst um 6:40 um morguninn [[29. mars]] eftir 102 ára goshlé. Gosið stóð í um 13 mánuði. Það var sambærilegt við, eða örlítið minna en [[Heklugos árið 1510]]. Fyrstu daga goss­ins voru marg­ir gíg­ar virk­ir á um 5 km langri sprungu en síðar urðu tveir aðal­g­íg­ar virk­ir á há­tindi fjalls­ins, kallaðir Axl­argíg­ur og Topp­gíg­ur. Jarðfræðingar fóru fyrsta daginn til að kanna gosið. Meðal þeirra voru [[Sigurður Þórarinsson]], [[Steinþór Sigurðsson]] og [[Jóhannes Áskelsson]]. Komið var upp athugunarstöðvum við Næfurholt og Galtalæk. Steinþór lést um haustið þegar hann var við mælingar á hraunjaðrinum þegar hann fékk á sig stein ofan úr honum. Tjón af ösku­fall­i varð lítið. Nokkrir sentimetrar af ösku lagðist yfir næstu bæi en rigningarsamt sumar skolaði henni burt. Gjóska úr gosinu féll í [[Álandseyjar|Álandseyjaklasanum]] í [[Eystrasalt]]i og í [[Finnland|Finnlandi]]. Einnig féll gjóska á skip suður af Íslandi, en virðist ekki hafa fallið á [[Bretlandseyjar|Bretlandseyjar]]. Tekið var eftir að gaspoll­ar mynduðust í lægðum í landslaginu og höfðu skepn­ur kafnað í þeim, kindur fuglar og tófur. Gosinu lauk seint í apríl [[1948]]. <ref>[https://www.mbl.is/frettir/innlent/1997/03/27/hekla_vaknadi_1947_af_aldarsvefni_2/ HEKLA VAKNAÐI 1947 AF ALDARSVEFNI] Mbl.is</ref> {{Heklugos}} == Tenglar == * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000525403 Heklugosið 1947], grein í Eimreiðinni 1. apríl 1947 ==Tilvísanir== [[Flokkur:Hekla]] [[Flokkur:1947]] loglodtxfcmzi4xqs1fj30hj06bkqk3 1920522 1920503 2025-06-15T23:29:30Z Berserkur 10188 1920522 wikitext text/x-wiki '''Heklugos árið [[1947]]''' hófst um 6:40 um morguninn [[29. mars]] eftir 102 ára goshlé. Gosið stóð í um 13 mánuði. Það var sambærilegt við, eða örlítið minna en [[Heklugos árið 1510]]. Fyrstu daga goss­ins voru marg­ir gíg­ar virk­ir á um 5 km langri sprungu en síðar urðu tveir aðal­g­íg­ar virk­ir á há­tindi fjalls­ins, kallaðir Axl­argíg­ur og Topp­gíg­ur. Jarðfræðingar fóru fyrsta daginn til að kanna gosið. Meðal þeirra voru [[Sigurður Þórarinsson]], [[Steinþór Sigurðsson]] og [[Jóhannes Áskelsson]]. Komið var upp athugunarstöðvum við Næfurholt og Galtalæk. Steinþór lést um haustið þegar hann var við mælingar á hraunjaðrinum þegar hann fékk á sig stein ofan úr honum. Tjón af ösku­fall­i varð lítið. Nokkrir sentimetrar af ösku lagðist yfir næstu bæi en rigningarsamt sumar skolaði henni burt. Gjóska úr gosinu féll í [[Álandseyjar|Álandseyjaklasanum]] í [[Eystrasalt]]i og í [[Finnland|Finnlandi]]. Einnig féll gjóska á skip suður af Íslandi, en virðist ekki hafa fallið á [[Bretlandseyjar|Bretlandseyjar]]. Tekið var eftir að gaspoll­ar mynduðust í lægðum í landslaginu og höfðu skepn­ur kafnað í þeim: Kindur, fuglar og tófur. Gosinu lauk seint í apríl [[1948]]. <ref>[https://www.mbl.is/frettir/innlent/1997/03/27/hekla_vaknadi_1947_af_aldarsvefni_2/ HEKLA VAKNAÐI 1947 AF ALDARSVEFNI] Mbl.is</ref> {{Heklugos}} == Tenglar == * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000525403 Heklugosið 1947], grein í Eimreiðinni 1. apríl 1947 ==Tilvísanir== [[Flokkur:Hekla]] [[Flokkur:1947]] iq0h0b6d02zybw0twmotshbnacg2hen 1920558 1920522 2025-06-16T10:30:49Z Berserkur 10188 heimild, viðbót 1920558 wikitext text/x-wiki '''Heklugos árið [[1947]]''' hófst um 6:40 um morguninn [[29. mars]] eftir 102 ára goshlé. Gosið stóð í um 13 mánuði og er talið vera það stærsta á Íslandi á 20. öld.. Það var sambærilegt við, eða örlítið minna en [[Heklugos árið 1510]]. Gosmökkurinn náði fljótt í um 30 kílómetra hæð. Hraun rann niður fjallið og bræðsluvatn olli miklu flóði í [[Ytri-Rangá]]. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2022-03-29-fra-reykjarmekkinum-theytast-stor-bjorg-upp-i-loftid „Frá reykjarmekkinum þeytast stór björg upp í loftið“] RÚV</ref> Fyrstu daga goss­ins voru marg­ir gíg­ar virk­ir á um 5 km langri sprungu en síðar urðu tveir aðal­g­íg­ar virk­ir á há­tindi fjalls­ins, kallaðir Axl­argíg­ur og Topp­gíg­ur. Jarðfræðingar fóru fyrsta daginn til að kanna gosið. Meðal þeirra voru [[Sigurður Þórarinsson]], [[Steinþór Sigurðsson]] og [[Jóhannes Áskelsson]]. Komið var upp athugunarstöðvum við Næfurholt og Galtalæk. Steinþór lést um haustið þegar hann var við kvikmyndun á hraunjaðrinum þegar hann fékk á sig stein ofan úr honum. Tjón af ösku­fall­i varð lítið. Nokkrir sentimetrar af ösku lagðist yfir næstu bæi en rigningarsamt sumar skolaði henni burt. Gjóska úr gosinu féll í [[Álandseyjar|Álandseyjaklasanum]] í [[Eystrasalt]]i og í [[Finnland|Finnlandi]]. Einnig féll gjóska á skip suður af Íslandi, en virðist ekki hafa fallið á [[Bretlandseyjar|Bretlandseyjar]]. Tekið var eftir að gaspoll­ar mynduðust í lægðum í landslaginu og höfðu skepn­ur kafnað í þeim: Kindur, fuglar og tófur. Gosinu lauk seint í apríl [[1948]]. <ref>[https://www.mbl.is/frettir/innlent/1997/03/27/hekla_vaknadi_1947_af_aldarsvefni_2/ HEKLA VAKNAÐI 1947 AF ALDARSVEFNI] Mbl.is</ref> Nýtt hraun þakti þá 48 ferkílómetra. {{Heklugos}} == Tenglar == * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000525403 Heklugosið 1947], grein í Eimreiðinni 1. apríl 1947 ==Tilvísanir== [[Flokkur:Hekla]] [[Flokkur:1947]] n6r3zr30wy2iq3gc0rm65tsoawl7ed7 0 27598 1920545 1816787 2025-06-16T06:12:59Z MáneyMánadóttir 103358 1920545 wikitext text/x-wiki [[Image:Wuerfel5.jpg|thumb|Dæmigerðir teningar fyrir spunaspil.]] '''Spunaspil''' sem hlutverkaleikur eða hlutverkaspil eru tegundir af [[spil (leikur)|spil]]um þar sem leikendur fylgja engum ákveðnum reglum eða búa sér sjálfir til reglurnar. Oft eru spunaspil þannig að hver hefur sitt hlutverk eða leikur eina persónu og þau tengjast oft [[Ævintýri|ævintýrum]] og [[goðsögn]]um. Spunaspil getur einnig átt við [[tónlist]], þar sem spilað er af fingrum fram. == Þekkt spunaspil == Þessi spunaspil eru meðal þeirra þekktustu og mest spiluðu alþjóðlega: * Call of Cthulhu * Cyberpunk 2020 * D20 Modern * [[Dungeons & Dragons]] * GURPS * Middle Earth Role Playing game * Pathfinder Roleplaying Game * Rolemaster * Twilight 2000 * Vampire: The Requiem * Warhammer Fantasy Roleplay === Norræn spunaspil === ==== Norsk ==== Listi yfir norskt efni aðgengilegt almenningi: * The MEGA Roleplaying System (1987, Geir Isene og Bent Brakas) fantasía * Muu (1989, Tomas HV Mørkrid) ljóðrænn spuni * T (1989, Johannes H Berg) hasar * Impro (1990, Jon Venbakken og Tomas HV Mørkrid) * Pervo (1992, Tomas HV Mørkrid) fantasá * Imperium 3000 (1993, Torbjørn Lien) geim-ópera * Anarki (1994?, Jon Sagberg) cyberpunk * Fabula (1999, Tomas HV Mørkrid) fantasía * Ácin Dambágin (1999, Torbjørn Lien) fantasía * Nuron (2000?, Even Tømte og Magnus Jacobson) fantasía * Draug (2004, Matthijs Holter) sögulegt/ævintýri * Archipelago (2007, Matthijs Holter) frásagnarspil * Lærelyst (2007, Rune Andersen og Matthijs Holter) fantasíu-spunaspil til notkunar í i barnaskóla * Itras By (2008, Ole Peder Giæver og Martin Bull Gundersen) surrealismi * Nørwegian Style (2009) antologi með nokkur nútíma norsk spunaspil * Society of Dreamers (2010, Matthijs Holter) * Love in the Time of Seid (2010, Jason Morningstar og Matthijs Holter) víkinga-fantasía * MYFAROG (2014, Varg Vikernes) * Rollespill (2014, Ole Peder Giæver og Matthijs Holter) * Insight RPG System (2014, Even V. Røssland) almennar reglur (á ensku, en norskur höfundur) * Vandrerne (2015, Øivind Stengrundet) fantasía ====Sænsk==== Meðal þekktustu spilanna í Svíþjóð eru: * Drakar och Demoner fantasíu-spunaspil sett í miðaldaheimi. * Kult hryllings-spunaspil sett í nútíma. * Mutant * Svavelvinter, Fria Ligan 2012 ====Dönsk==== Af hefðbundnum spunaspilum eru helst: * Med ild og sværd (1984) fantasíu-spunaspil * Viking (1990) sögulegt spunaspil sett í norrænu umhverfi kring um 800 * LEF: DE SAMLEDE VÆRKER (Levende eventyr og fantasi, 1991, -99 og 2003) fantasíu-spunaspil ====Finnsk==== Þeir hafa nokkur spennandi spunaspil. Meðal þeirra eru: * ANKH (Adventures of the North - Kalevala Heroes, 1988) járnaldar-spunaspil með fantasíu * Anno Domini (1995) - bilíu hlutverkaspil/[[LARP|larp]] um fyrstu kristniboðana * Myrskyn aika (2003) fantasíu-spunaspil ====Íslensk==== Spunaspil komu seinna hingað en til hinna norðurlandanna. En strax 1994 kom fyrsta íslenska spilið og eru nokkur komin síðan. * [[Askur Yggdrasils (spil)|Askur Yggdrasils]] (bræðurnir Rúnar Þór Þórarinsson og Jón Helgi Þórarinsson, 1994) fantasía með norrænni heimsmynd og goðheimi * Fræknir Ferðalangar (Rúnar Þór Þórarinsson, 1997)sett í miðöldum á Íslandi, fyrir börn * Ævintýralandið (Rúnar Þór Þórarinsson, Maria Huld Pétursdóttir og Ólafur Stefánsson, 2012) ævintýraþema, fyrir börn Íslenskir spunaspilarar eru með virka fésbókarsíðu; Roleplayers á Íslandi, með mottóið: ''Hlutverkaspilarar á Íslandi .... Sameinist!!!'' ==Tengt efni== * [[Astrópía]] * [[Askur Yggdrasils (spil)]] * [[Dungeons and dragons]] [[Flokkur:Spunaspil| ]] 03h017dbd3olmnfo21upigrf9rhfl0c 0 28361 1920569 1904063 2025-06-16T11:08:25Z Snævar 16586 1920569 wikitext text/x-wiki {{Byggð | Nafn = City of Manchester | Mynd = Manchester skyline from Irwell Crop.jpg | Myndatexti = Sjóndeildarhringur Manchester | Skjaldarmerki =Arms of the City of Manchester.svg | Viðurnefni = „Capital of the North“, „Cottonopolis“,<br /> „Second city“, „Warehouse City“ | Kjörorð = Concilio Et Labore ([[latneska]]: Viska og áreynsla) | Kort = EnglandManchester.png | Myndatexti korts = Manchester í Englandi | Stofnuð = 1. öld | Land = [[England]] | Titill svæðis = Svæði | Svæði = [[Norðvestur-England]] | Titill svæðis2 = Sýsla | Svæði2 = [[Greater Manchester]] | Flatarmál = 115,65 | Hæð yfir sjávarmáli = 38 | Ár mannfjölda = 2006 | Mannfjöldi = 503.127 | mannfjöldi_frá_og_með =2011 | Þéttleiki byggðar = 3.815 | Titill sveitarstjóra = Borgarstjóri | Sveitarstjóri = Abid Latif Chohan | Póstnúmer = M | Svæðisnúmer = 0161 | Tímabelti = [[Staðartími Greenwich|GMT]] | Vefsíða = www.manchester.gov.uk |}} '''Manchester''' er borg í norðvesturhluta [[England]]s. Íbúafjöldi er 503 þúsund en yfir tvær milljónir búa á [[Stórborgarsvæði Manchester|stórborgarsvæðinu]]. Bærinn myndaðist á tímum [[Rómaveldi|Rómverja]], en hann breyttist fyrst í stórborg með [[Iðnbyltingin|iðnbyltingunni]] þegar svæðið varð miðstöð baðmullarvinnslu og vefnaðariðnaðar. Bridgewater-skurðurinn, sem er fyrsti eiginlegi skipaskurðurinn í [[Bretland]]i, var opnaður [[1761]] til að flytja [[kol]] úr kolanámum við Worsley til Manchester. Fyrsta [[járnbraut]]in fyrir farþegalestir í heiminum var lögð frá Manchester til [[Liverpool]] og opnaði [[1830]]. == Lega og lýsing == Manchester liggur á sléttlendi rétt vestan við [[Pennínafjöll]] og um 50 km fyrir austan ströndina að [[Írlandshaf]]i. Næstu stærri borgir eru [[Bolton]] fyrir norðvestan (20 km), [[Liverpool]] til vesturs (50 km), [[Stoke-on-Trent|Stoke]] til suðurs (60 km) og [[Leeds]] til norðausturs (60 km). Fljótið [[Mersey]] rennur til vesturs í gegnum borgina uns það mundar í Merseyside. Í borginni sjálfri búa rúmlega hálf milljón, en á stórborgarsvæðinu búa 2,2 milljónir manna. Þannig er Manchestersvæðið þriðja stærsta stórborgarsvæðið í Englandi (á eftir [[London]] og [[Birmingham]]). Í Manchester er höfn sem liggur við skipaskurðinn Manchester Ship Canal. == Orðsifjar == [[Rómaveldi|Rómverjar]] nefndu staðinn Mamucium. Það er líklega fengið að láni úr keltnesku, en mamm merkir ''brjóst'' (þ.e. ''lítil hæð''). Aðrir vilja meina að mamm merki ''móðir'', sem vísar í gyðju í ánni Medlock. Chester er dregið af latneska orðinu castra, sem merkir ''búðir'' (rómverska herstöðin). Þegar engilsaxar settust að á staðnum gáfu þeir honum heitið Memeceaster, sem þróaðist í Manchester. Íbúar Manchester eru kallaðir Mancunians. == Skjaldarmerki == [[Mynd:Arms of the City of Manchester.svg|thumb|left|Skjaldarmerki Manchester]] [[Skjaldarmerki]] borgarinnar er tvískipt. Fyrir neðan er rauður flötur með þremur gulum skáhöltum línum. Fyrir ofan er seglskip á hafi en það vísar til þess að Manchester var og er miðstöð verslunar. Skjaldarberarnir eru [[antílópa]] til vinstri og [[ljón]] til hægri. Antílópan merkir iðni en ljónið yfirráð. Bæði dýrin eru með rauðu rós Lancashire, sem er konungsmerki. Efst er hnattlíkan með býflugum. Hnötturinn er tákn um heimsverslun borgarinnar. Býflugurnar eru tákn um iðni en Manchester er upphafsstaður iðnbyltingarinnar. Neðst er borði með áletruninni ''Concilio et Labore'', sem merkir ''Með visku og iðni''. Skjaldarmerkið var veitt [[1842]], ellefu árum áður en bærinn fékk borgarréttindi. == Saga Manchester == === Rómverjar === [[Mynd:Romeinse ruines (2).jpg|thumb|Endurgert borgarhlið Rómverja í Manchester]] Það voru Rómverjar undir stjórn [[Gnaeus Iulius Agricola|Gnaeusar Iuliusar Agricola]] sem reistu virki á staðnum 79 e.Kr. meðan þeir herjuðu á keltneska þjóðflokkinn Briganta. Virki þetta var gert úr torfi og viði. Það var endurgert árið 160 og aftur árið 200. Í kjölfarið myndaðist byggð í grennd við virkið er verslunarmenn og iðnaðarmenn settust þar að. Virkið var yfirgefið á miðri 3. öld, þó að fámennur hópur rómverskra hermanna hafi verið á staðnum allt fram til þess tíma er Rómverjar yfirgáfu landið árið 407. === Miðaldir === [[Mynd:Shambles Square.jpg|thumb|Gamlar byggingar við Shambles Square frá miðri 16. öld]] Eftir brotthvarf Rómverja var svæðið meira eða minna autt. [[Engilsaxar]] settust að á staðnum á 7. öld, en vísbendingar eru um að keltar og [[Danmörk|Danir]] hafi búið í og við staðnum. Nokkur konungsríki mynduðust. Í stríði milli þeirra er líklegt að bænum Manchester hafi verið eytt 620 af Edwin frá Norðymbralandi og aftur 870 af Dönum. Manchester sjálft var hluti af konungsríki Mersíu (Mercia). Eftir daga Mersíu, þegar [[normannar]] hertóku England [[1066]], varð Manchester hluti af Salford-sýslu í Lancashire. Þar réði Gesle-ættin ríkjum í tvær aldir, sem aftur var undir konung Englands sett. Snemma á [[13. öldin|13. öld]] fékk Manchester markaðsréttindi. Á [[14. öldin|14. öld]] settust iðnaðarmenn frá [[Flæmingjaland]]i að í Manchester og hófu vefnað. Þetta var upphafið að miklum iðnaði í bænum og varð hann brátt að leiðandi miðstöð iðnaðar í Lancashire. === Uppgangur === Í borgarastyrjöldinni á [[17. öldin|17. öld]] gekk Manchester til liðs við þingið ([[Oliver Cromwell|Cromwell]]) og því sátu konungsmenn um borgina. Manchester var ekki með varnarmúra en náði samt að verjast. Þegar konungdómurinn var endurreistur í Englandi [[1660]] missti Manchester því öll þingsæti sín fyrir næstu tvær aldir. Þrátt fyrir það varð mikill efnahagslegur uppgangur í borginni, fyrst og fremst með vefnaði og verslun. Til að mynda betri verslunarleiðir voru árnar Irwell og Mersey gerðar skipgengar [[1736]]. Árið [[1761]] var Bridgewater-skurðurinn tekinn í notkun en hann er elsti skipaskurður Bretlands. Með tilkomu hans varð bylting í samgöngum á svæðinu. Skip fluttu aðallega kol til Manchester. Þá varð borgin orðin leiðandi í framleiðslu og sölu á vefnaðarvörum. === Iðnbyltingin === [[Mynd:McConnel & Company mills, about 1820.jpg|thumb|Baðmullarverksmiðjur í Manchester í kringum 1820]] [[Mynd:Opening Liverpool and Manchester Railway.jpg|thumb|Fyrsta járnbraut heims fyrir farþega var tekin í notkun 1830 og gekk hún milli Manchester og Liverpool]] Þegar aldamótin [[1800]] gengu í garð átti sér stað mikil bylting í vefnaðarmálum borgarinnar. Með tilkomu [[gufuvél]]arinnar jukust afköst vefnaðar til muna. Allar aðstæður fyrir uppgang iðnaðar voru til staðar í Manchester. Kol, skipaaðgengi, mannafl og vefnaður. Á fyrstu áratugum [[19. öldin|19. aldar]] varð Manchester fyrsta og fremsta iðnborg í heimi. Hún hlaut viðurnefnið Cottonpolis og Warehouse City sökum mikils vefnaðar og verslunar. Annars konar iðnaður þreifst einnig og má þar nefna vélaiðnað og efnaiðnað. Samgöngur voru bættar í takt við vöxt borgarinnar. Skipaskurðirnir voru betrumbættir og fyrsta járnbrautarlest heims með farþega tók til starfa 1830. Hún gekk milli Manchester og Liverpool. Auk farþega flutti lestin einnig vörur til hafnarinnar í Liverpool. Íbúatala borgarinnar margfaldaðist. [[1801]] voru íbúar stórborgarsvæðisins 328 þúsund, [[1821]] voru þeir 526 þúsund og [[1851]] voru þeir orðnir rúmlega milljón. Þeir voru komnir í rúmar tvær milljónir áður en öldin var á enda. Árið [[1900]] var borgin orðin níunda stærsta borg heims. Manchester var einnig fyrsta borg heims þar sem símakerfi tók til starfa. [[1894]] var enn einn skipaskurður grafinn sem gerði úthafsskipum kleift að sigla til hafnar í Manchester. Fyrsta tilbúna iðnaðarhverfi heims reis [[1896]]-[[1910]] í Trafford Park þar sem m.a. Ford og Westinghouse ráku verksmiðjur. Samfara iðnbyltingunni og kapítalismanum komu upp kröfur um bætt skilyrði verkalýðsins. [[Friedrich Engels]] dvaldi lengi í Manchester og notaði hann aðstæður þar í verk sitt ''The Condition of the Working Class in England in 1844''. [[Karl Marx]] sótti Engels heim í Manchester og sá aðstæðurnar með eigin augum. Fyrstu verkalýðsþingin voru haldin í Manchester [[1868]]. Borgin var einnig höfuðvígi [[Verkamannaflokkurinn (Bretlandi)|verkamannaflokksins]] í Englandi, sem og kvenréttindahreyfingin. Þegar komið var fram á [[20. öldin]]a höfðu nágrannaborgir eins og [[Bolton]] og [[Oldham]] farið fram úr Manchester hvað fjölda vefmyllna varðaði. En Manchester var áfram leiðandi í framleiðslu baðmullarvara, enda voru 65% af heimsafurðum unnin á stórborgarsvæðinu. Borgin átti mjög undir högg að sækja í [[Heimstyrjöldin fyrri|heimstyrjöldinni fyrri]] og sérstaklega í [[Kreppan mikla|kreppunni miklu]] á fjórða áratugnum. === Nútími === [[Mynd:Manchester Dock No 9.jpg|thumb|Höfnin í Manchester í upphafi 20. aldar]] Manchester breyttist mikið í [[Heimstyrjöldin síðari|heimstyrjöldinni síðari]]. Gamli vefnaðurinn minnkaði til muna, en við tók hervæðing. Til að mynda voru herflugvélar framleiddar þar ([[Avro]]-vélar og [[Rolls Royce]]-mótorar). Því varð borgin fyrir loftárásum þýska flughersins. Þær verstu áttu sér stað 22.-24. [[desember]] [[1940]] (Christmas Blitz) er 467 þungum sprengjum og 37 þús eldsprengjum var varpað á borgina. Stór hluti miðborgarinnar eyðilagðist, þar á meðal 165 vöruhús, 200 fyrirtæki og fjölda annarra húsa. 30 þúsund önnur hús skemmdust, þar á meðal dómkirkjan. Þó biðu aðeins 376 manns bana. Eftir stríð breyttist atvinnulíf borgarinnar aftur. Sökum skemmda í miðborginni var hún endurbyggð en nútíma byggingar voru hafðar í fyrirrúmi. Baðmullarmarkaðurinn hrundi en verslun jókst. Höfnin stækkaði og var þriðja stærsta höfn Englands [[1963]]. Þegar gámaskipin komu til sögunnar minnkaði vægi hafnarinnar, því að skipin stækkuðu og komust ekki lengur um skipaskurðina. Höfninni var að mestu lokað [[1982]]. Þungaiðnaður minnkaði sömuleiðis talsvert, en við tók upplýsingatæknin, fjármagnsfyrirtæki, fjölmiðlar og samskiptatækni. Í borginni eru til dæmis 60 bankar og í fjármagnsgeiranum starfa fimmtán þúsund manns. Í gegnum tíðina hefur írski lýðveldisherinn (IRA) framið hryðjuverk í Manchester. Tvær sprengjur sprungu [[1992]]. Þann [[15. júní]] [[1996]] sprengdi IRA stóra sprengju (1,5 tonn) við verslunarmiðstöð í miðborginni. Skemmdir voru gríðarmiklar. Mörg hús urðu illa úti og rúður brotnuðu í nær kílómeters fjarlægð. 200 manns slösuðust. Þetta var mesta sprenging sem orðið hefur í Bretlandi fyrr eða síðar. [[2006]] reis [[Beetham Tower]], hæsta bygging Bretlands utan London og hæsta íbúðahús [[Evrópa|Evrópu]] á sínum tíma. Turninn er 169 m hár. == Íþróttir == [[Mynd:Manchester big screen.jpg|thumb|Íbúar í Manchester fylgjast með knattspyrnuleik á skermi í miðborginni]] Manchester hefur ávallt verið mikið íþróttaborg. Tvisvar hefur borgin sótt um [[Ólympíuleikarnir|Ólympíuleikana]] (sumarleikana [[Sumarólympíuleikarnir 1996|1996]] og [[Sumarólympíuleikarnir 2000|2000]]), en fékk ekki. Hins vegar voru samveldisleikarnir haldnir þar [[2002]]. Í borginni eru tvö stór knattspyrnufélög: [[Manchester United]] og [[Manchester City]]. * [[Manchester United]] er eitt sigursælasta knattspyrnulið Englands. Félagið hefur 20 sinnum orðið enskur meistari (síðast [[2013]]), 12 sinnum bikarmeisari (FA), 6 sinnum deildarbikarmeistari og hefur unnið góðgerðarskjöldinn 19 sinnum. Á alþjóðavettvangi hefur félagið þrisvar unnið [[Evrópukeppni meistaraliða]]/[[Meistaradeild Evrópu|Meistaradeildina]] ([[1968]], [[1999]] og [[2008]]), einu sinni orðið [[Evrópukeppni bikarhafa|Evrópumeistari bikarhafa]] ([[1991]]) og einu sinni unnið heimsbikarinn ([[1999]]). * [[Manchester City]] hefur rokkað nokkuð um deildir síðustu áratugi en á þó nokkra bikara í skápnum sínum, sérlega eftir 2012. Félagið hefur tíu sinnum orðið enskur meistari, 7 sinnum bikarmeistari, 5 deildarbikarmeistari og unnið góðgerðarskjöldinn 7 sinnum. Auk þess hefur félagið unnið Evrópukeppni bikarhafa, Evrópukeppni félagsliða og [[Meistaradeild Evrópu]]. [[Greater Manchester Run]] er árlegt borgarhlaup þar sem hlaupið eru 10 km. Þeir eru tengdir [[Great City Games]], þar sem 110 m hlaup fer fram á götunni [[Deansgate]]. Manchester er einnig ein helsta rúgbýborgin í Englandi. Þar eru tvö stór lið og nokkur smærri. Eitt elsta rúgbýfélag heims er Mancunians RL en það var stofnað [[1860]]. [[Krikket]] er einnig mikið stundað í borginni. Völlurinn [[Old Trafford Cricket Ground]] er einn sá þekktasti í Englandi. Meistarakeppnin milli Englands og [[Ástralía|Ástralíu]] (kölluð ''The Ashes'') hefur verið haldin í Manchester síðan [[1882]]. [[Manchester Velodrome]] er fyrsta hjólreiðakapphöll í Englandi. Hún var reist fyrir samveldisleikana [[2002]] en hefur síðan þá verið mikil lyftistöng fyrir hjólreiðaíþróttina í borginni. Höllin hefur haldið HM í íþróttinni nokkrum sinnum. == Vinabæir == Manchester viðheldur vinabæjatengslum við eftirfarandi borgir: {| |- | valign="top" | * {{RUS}} [[Sankti Pétursborg]] í [[Rússland]]i, síðan [[1962]] * {{IND}} [[Kanpur]] í [[Indland]]i, síðan [[1970]] * {{NIC}} [[Bilwi]] í [[Níkaragva]] * {{DEU}} [[Chemnitz]] í [[Þýskalandi]], síðan [[1983]] * {{NLD}} [[Amsterdam]] í [[Holland]]i * {{ESP}} [[Córdoba]] á [[Spánn|Spáni]] | valign="top" | * {{ISR}} [[Rehovot]] í [[Ísrael]] * {{CHN}} [[Wuhan]] í [[Kína]], síðan [[1986]] * {{PAK}} [[Faisalabad]] í [[Pakistan]], síðan [[1997]] * {{USA}} [[Los Angeles]] í [[Kalífornía|Kalíforníu]], [[Bandaríkin|BNA]], síðan [[2009]] * [[Mynd:Flag of Indonesia.svg|20px]] [[Palembang]] í [[Indónesía|Indónesíu]], síðan [[2013]] |} == Frægustu börn borgarinnar == [[Mynd:Oasis Liam and Noel.jpg|thumb|Gallagher-bræður í Oasis eru frá Manchester]] * ([[1958]]) [[Andy Gibb]], tónlistarmaður (yngstur Gibb-bræðra úr [[Bee Gees]]) * ([[1959]]) Steven Patrick [[Morrissey]], söngvari ([[The Smiths]] og Morrissey) * ([[1967]]) [[Noel Gallagher]], tónlistarmaður ([[Oasis]]) * ([[1972]]) [[Liam Gallagher]], tónlistarmaður ([[Oasis]]) * ([[1990]]) [[Danny Welbeck]], knattspyrnumaður == Byggingar og kennileiti == [[Mynd:Manchester Town Hall from Lloyd St.jpg|thumb|Ráðhúsið í Manchester]] [[Mynd:Beetham Tower from below.jpg|thumb|Beetham-turninn er hæsta byggingin og sést víða að.]] * [[Ráðhúsið í Manchester]] er ægifögur bygging við Albertstorgið í miðborginni. Það var reist í nýgotneskum stíl og vígð [[1877]]. Turninn er 87 m hár og í honum er klukknaverk með 23 bjöllum. Sú stærsta kallast Great Abel og vegur rúmlega átta tonn. Helsti salur ráðhússins er Stóri salur (Great Hall) og er 30x15 m stór. Hann er skreyttur með tólf stórum veggmálverkum sem sýna atriði úr sögu borgarinnar. Eftir viðbætur [[1934]]-[[1938|38]] fékk byggingin tvær göngubrýr í nærliggjandi hús. * [[Dómkirkjan í Manchester]] er ein elsta nústandandi bygging borgarinnar. Hún var reist [[1421]]-[[1506]] í síðgotneskum stíl og helguð [[María mey|Maríu mey]], heilögum Díónýsíusi og [[Heilagur Georg|heilögum Georgi]]. Kirkjan var í upphafi kaþólsk en var breytt í anglíska kirkju skömmu eftir vígsluna. [[1847]] varð hún að dómkirkju. [[1864]] var turninn rifinn og nýr reistur. Hann var ferhyrndur eins og sá gamli en hærri. Kirkjan skemmdist talsvert í loftárásum [[1940]]. Viðgerðir stóðu allt til [[1960]]. Árið [[2007]] baðst stórfyrirtækið [[Sony]] afsökunar á því að hafa notað 3D mynd af dómkirkjunni í Manchester í bardagatölvuleiknum ''Resistance: Fall of Man''. * [[Beetham-turninn]] (Beetham Tower) er hæsta bygging borgarinnar og er 168 m há. Hér er um íbúðahús að ræða og sem slík hæsta íbúðahús [[Evrópa|Evrópu]]. Byggingin er að sama skapi hæsta hús Englands utan London. Það var vígt [[2004]]-[[2006]] og átti að vera þremur hæðum hærra. En sökum þess hve mjótt húsið er, svignar það of mikið í vindi. Mörgum finnst byggingin ófögur. * Járnbrautarstöðin í Liverpool Road er elsta járnbrautarstöð heims. Hún var vígð [[15. september]] [[1830]] og notuð fyrir farþegaflutninga til og frá [[Liverpool]], elstu járnbrautarlínu heims. Stöðin er lítil og gerð úr tígulsteinum. Henni var lokað fyrir farþegaflutningum þegar árið [[1844]], er ný lína var opnuð, en notuð áfram fyrir vöruflutninga allt til [[1975]]. Þá keypti sjónvarpsfyrirtækið [[Granada Television]] húsið og framleiddi þar sjónvarpsþættina [[Coronation Street]]. Í dag er vísindasafn í byggingunni. * [[Old Trafford]] er knattspyrnuvöllur í borginni og heimavöllur Manchester United. Völlurinn rúmar 76 þúsund manns í sæti og er því næststærsti knattspyrnuvöllur Englands (á eftir [[Wembley-leikvangur|Wembley]] í London). * [[Etihad-leikvangurinn]] er heimavöllur Manchester City. Hann var vígður 2003 og tekur 55 þúsund manns í sæti. == Heimildir == * {{wpheimild|tungumál=en|titill=Manchester|mánuðurskoðað=18. janúar|árskoðað=2013}} * {{wpheimild|tungumál=de|titill=Manchester|mánuðurskoðað=18. janúar|árskoðað=2013}} {{commonscat|Manchester|Manchester}} {{Borgir á Bretlandi}} [[Flokkur:Manchester| ]] [[Flokkur:Borgir á Englandi]] 3d8ktg2aww672ohb6xvm1mtfociiwf8 0 28841 1920510 1919518 2025-06-15T22:01:48Z Óskadddddd 83612 1920510 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Lafond Sappho and Homer.jpg|thumb|310px|Hér sést [[Forngrikkir|forngrikkinn]] [[Saffó]] syngja fyrir [[Hómer]], umkringd konum. Saffó var talin samkynhneigð og bjó í eynni ''[[Lesbos]]'', þaðan er orðið ''lesbía'' komið. Málverkið er frá 1824. ]] [[Image:Édouard-Henri Avril (19).jpg|thumb|Édouard-Henri Avril, 1860]]'''Samkynhneigð''' nefnist það þegar einstaklingur laðast [[Tilfinning|tilfinningalega]] og/eða [[Kynlíf|kynferðislega]] aðallega að einstaklingum af sama [[Kyn (líffræði)|kyni]] og hann sjálfur. Samkynhneigðir [[Karl|karlmenn]] eru oft kallaðir '''hommar''', samkynhneigðar [[Kona|konur]] '''lesbíur'''. Samkynhneigð er, ásamt [[tvíkynhneigð]] og [[gagnkynhneigð]], ein af þremur helstu flokkum á [[Kynhneigð|kynhneigðarskalanum]]. Ekki er vitað hvað veldur mismunandi [[kynhneigð]] í mönnum, en talið er að það orsakist af samspili [[Gen|erfðaþátta]], [[Hormón|hormóna]], og umhverfisþátta í [[Þungun|móðurkviði]] og að fólk hafi ekki val um það.<ref name="Lamanna">{{cite book|author1=Mary Ann Lamanna|author2=Agnes Riedmann|author3=Susan D Stewart|title=Marriages, Families, and Relationships: Making Choices in a Diverse Society|publisher=[[Cengage Learning]]|isbn=1305176898|year=2014|page=82|accessdate=February 11, 2016|url=https://books.google.com/books?id=fofaAgAAQBAJ&pg=PA82|quote=The reason some individuals develop a gay sexual identity has not been definitively established &nbsp;– nor do we yet understand the development of heterosexuality. The American Psychological Association (APA) takes the position that a variety of factors impact a person's sexuality. The most recent literature from the APA says that sexual orientation is not a choice that can be changed at will, and that sexual orientation is most likely the result of a complex interaction of environmental, cognitive and biological factors...is shaped at an early age...[and evidence suggests] biological, including genetic or inborn hormonal factors, play a significant role in a person's sexuality (American Psychological Association 2010).}}</ref><ref name="Stuart">{{cite book|author=Gail Wiscarz Stuart|title=Principles and Practice of Psychiatric Nursing|publisher=[[Elsevier Health Sciences]]|isbn=032329412X|year=2014|page=502|accessdate=February 11, 2016|url=https://books.google.com/books?id=ivALBAAAQBAJ&pg=PA502|quote=No conclusive evidence supports any one specific cause of homosexuality; however, most researchers agree that biological and social factors influence the development of sexual orientation.}}</ref><ref name="Långström2010">{{Cite journal|last1=Långström|first1=N.|last2=Rahman|first2=Q.|last3=Carlström|first3=E.|last4=Lichtenstein|first4=P.|title=Genetic and Environmental Effects on Same-sex Sexual Behavior: A Population Study of Twins in Sweden|doi=10.1007/s10508-008-9386-1|journal=Archives of Sexual Behavior|volume=39|issue=1|pages=75–80|year=2008|pmid=18536986|pmc=}}</ref> Vísbendingar benda ekki til þess að kynhneigð ráðist af [[uppeldi]].<ref name="rcp20072">{{cite web|url=http://www.rcpsych.ac.uk/workinpsychiatry/specialinterestgroups/gaylesbian/submissiontothecofe.aspx|title=Submission to the Church of England's Listening Exercise on Human Sexuality|publisher=The Royal College of Psychiatrists|accessdate=13 June 2013}}</ref> Vísindalegar rannsóknir hafa sýnt að samkynhneigð, líkt og aðrar kynhneigðir, sé eðlilegur hluti af breytileika innan margra [[Tegund (líffræði)|dýrategunda.]]<ref name="apahelp">{{cite web|title=Sexual orientation, homosexuality and bisexuality|publisher=[[American Psychological Association]]|accessdate=August 10, 2013|url=http://www.apa.org/helpcenter/sexual-orientation.aspx|archivedate=8 August 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130808032050/http://www.apa.org/helpcenter/sexual-orientation.aspx}}</ref><ref name="PAHO">{{cite web|title="Therapies" to change sexual orientation lack medical justification and threaten health|url=http://new.paho.org/hq/index.php?option=com_content&task=view&id=6803&Itemid=1926|publisher=Pan American Health Organization|accessdate=26 May 2012|url-status = dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120523040848/http://new.paho.org/hq/index.php?option=com_content&task=view&id=6803&Itemid=1926|archivedate=23 May 2012|df=dmy-all}}</ref> [[Sálfræðimeðferð|Sálfræðimeðferðir]] og önnur inngrip hafa ekki sýnt að þau geti haft áhrif á kynhneigð.<ref name="apa2009">American Psychological Association: [http://www.apa.org/about/governance/council/policy/sexual-orientation.aspx Resolution on Appropriate Affirmative Responses to Sexual Orientation Distress and Change Efforts]</ref> Í kringum 3,5% af fullorðnum skilgreina sig sem sam- eða tvíkynhneigð samkvæmt könnun sem gerð var í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] árið 2011.<ref>{{cite web|url=http://williamsinstitute.law.ucla.edu/research/census-lgbt-demographics-studies/how-many-people-are-lesbian-gay-bisexual-and-transgender|author=Gary Gates|title=How Many People are Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender?|publisher=''[[UCLA School of Law#Sexual orientation law|The Williams Institute]]''|date=April 2011|accessdate=May 12, 2014|archive-date=júlí 21, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170721165514/http://williamsinstitute.law.ucla.edu/research/census-lgbt-demographics-studies/how-many-people-are-lesbian-gay-bisexual-and-transgender/|url-status = dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://williamsinstitute.law.ucla.edu/wp-content/uploads/Gates-How-Many-People-LGBT-Apr-2011.pdf|format=PDF|author=Gary Gates|title=How many people are lesbian, gay, bisexual, and transgender?|publisher=''[[UCLA School of Law#Sexual orientation law|The Williams Institute]]''|page=1|date=April 2011}}</ref> Á milli 2% og 11% af fullorðnum hafa átt í einhverju kynferðislegu sambandi við einstakling af sama kyni.<ref name="Billy1993">{{Cite journal|doi=10.2307/2136206|vauthors=Billy JO, Tanfer K, Grady WR, Klepinger DH|title=The sexual behavior of men in the United States|jstor=2136206|journal=Family Planning Perspectives|volume=25|issue=2|pages=52–60|year=1993|pmid=8491287}}</ref><ref name="Binson1995">{{Cite journal|doi=10.1080/00224499509551795|first1=Diane|last1=Binson|first2=Stuart|last2=Michaels|first3=Ron|last3=Stall|first4=Thomas J.|last4=Coates|first5=John H.|last5=Gagnon|first6=Joseph A.|last6=Catania|year=1995|title=Prevalence and Social Distribution of Men Who Have Sex with Men: United States and Its Urban Centers|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-sex-research_1995_32_3/page/245|journal=The Journal of Sex Research|volume=32|issue=3|pages=245–54|jstor=3812794}}</ref><ref name="Johnson1992">{{Cite journal|vauthors=Johnson AM, Wadsworth J, Wellings K, Bradshaw S, Field J|title=Sexual lifestyles and HIV risk|journal=Nature|volume=360|issue=6403|pages=410–2|date=December 1992|pmid=1448163|doi=10.1038/360410a0}}</ref><ref name="Bogaert2004">{{Cite journal|author=Bogaert AF|title=The prevalence of male homosexuality: the effect of fraternal birth order and variations in family size|journal=Journal of Theoretical Biology|volume=230|issue=1|pages=33–7|date=September 2004|pmid=15275997|doi=10.1016/j.jtbi.2004.04.035}} Bogaert argues that: "The prevalence of male homosexuality is debated. One widely reported early estimate was 10% (e.g., Marmor, 1980; Voeller, 1990). Some recent data provided support for this estimate (Bagley and Tremblay, 1998), but most recent large national samples suggest that the prevalence of male homosexuality in modern western societies, including the United States, is lower than this early estimate (e.g., 1–2% in Billy et al., 1993; 2–3% in Laumann et al., 1994; 6% in Sell et al., 1995; 1–3% in Wellings et al., 1994). It is of note, however, that homosexuality is defined in different ways in these studies. For example, some use same-sex behavior and not same-sex attraction as the operational definition of homosexuality (e.g., Billy et al., 1993); many sex researchers (e.g., Bailey et al., 2000; Bogaert, 2003; Money, 1988; Zucker and Bradley, 1995) now emphasize attraction over overt behavior in conceptualizing sexual orientation." (p. 33) Also: "...the prevalence of male homosexuality (in particular, same-sex attraction) varies over time and across societies (and hence is a "moving target") in part because of two effects: (1) variations in fertility rate or family size; and (2) the fraternal birth order effect. Thus, even if accurately measured in one country at one time, the rate of male homosexuality is subject to change and is not generalizable over time or across societies." (p. 33)</ref> Í [[Bretland|breskri]] könnun frá 2010 sögðust 95% [[Bretland|Breta]] skilgreina sig sem [[Gagnkynhneigð|gagnkynhneigða]], 1,5% sem sam- eða tvíkynhneigða, og 3,5% voru óvissir eða svöruðu ekki spurningunni.<ref name="more-or-less-2010-10-01">{{cite web|last=Harford|first=Tim|title=More or Less examines Office for National Statistics figures on gay, lesbian and bisexual people|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b00tznbk|publisher=BBC|date=1 October 2010}}</ref><ref>{{cite web|title=Measuring Sexual Identity : Evaluation Report, 2010|url=http://www.ons.gov.uk/ons/rel/ethnicity/measuring-sexual-identity---evaluation-report/2010/index.html|publisher=[[Office for National Statistics]]|date=23 September 2010}}</ref> == Samkynhneigð til forna == [[Mynd:Deanna Geiger and Janine Nelson Geiger v. Kitzhaber.jpg|thumb|Lesbíur ([[Bandaríkin]], 2013).]] Hugmyndin um samkynhneigð er tiltölulega ný af nálinni og varla til fyrir lok 19. aldar en þá varð mikið hneykslismál í kringum rithöfundinn [[Oscar Wilde]] sem var fangelsaður fyrir að hafa átt samræði við aðra karlmenn.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.visindavefur.is/svar.php?id=5460|title=Þekktist samkynhneigð á víkingatímanum?|website=Vísindavefurinn|language=is|access-date=2025-05-06}}</ref> Miklar umræður hafa staðið yfir um hvort hugmyndin um samkynhneigð hafi verið til staðar í [[fornöld]] eða á [[Miðaldir|miðöldum]], jafnvel þótt hugtakið sjálft hafi ekki verið til. Miðaldafræðingurinn [[John Boswell]] taldi að eins konar samkynhneigð pör hefðu verið til á miðöldum, en margir fræðimenn hafa andmælt því og nýjustu rannsóknir hafna hugtakinu samkynhneigð að mestu leyti. Flestir eru á því að á [[Víkingaöld|víkingatímanum]] (800-1100) hafi einstaklingar sem höfðu áhuga á fólki af sama kyni hvorki talið sig samkynhneigða né talið sig geta valið á milli þess að elska karla eða konur. Núverandi flokkun byggir að miklu leyti á tilfinningum einstaklingsins og hverjum hann laðast að, en í ýmsum samfélögum hefur sú flokkun ekki verið til og fólk þá flokkað eftir því með hverjum það stundar kynlíf eða hvaða hlutverki það gegnir í kynlífi. === Hugmyndin milli menningarheima === Tekið var saman yfirlit yfir helstu menningarheima sem voru uppi fyrir tíma [[Iðnbyltingin|iðnbyltingarinnar]]. Af 42 menningarheimum voru 41% eindregið á móti kynferðislegri hegðun milli einstaklinga af sama kyni, hjá 21% var sú hegðun tekin í sátt eða hunsuð, og hjá 12% var hugmyndin óþekkt. Í annarri samantekt af 70 menningarheimum var hugmyndin um þá hegðun til staðar hjá 41%, en hjá 59% var hugmyndin sjaldgæf eða ekki til staðar.<ref>Adolescence and puberty By John Bancroft, June Machover Reinisch, p.162</ref> Í þeim menningarheimum sem byggja á [[Abrahamísk trúarbrögð|Abrahamstrú]] ([[Kristni]], [[Íslam]], [[Gyðingdómur]]) hefur verið harkaleg andstaða við [[endaþarmsmök]] og þau talin siðferðisbrot og brot á lögmálum náttúrunnar. Andstaða við endaþarmsmök var þó til staðar á undan Kristninni og var líka algeng í [[Grikkland hið forna|Grikklandi hinu forna]]. [[Platon|Platón]] kallaði þau ónáttúruleg.<ref>"... sow illegitimate and bastard seed in courtesans, or sterile seed in males in defiance of nature." Plato in THE LAWS (Book VIII p.841 edition of Stephanus) or p.340, edition of Penguin Books, 1972.</ref> ==== Grikkland hið forna ==== Í [[Grikkland hið forna|Grikklandi hinu forna]] var kynlíf milli karlmanns og drengs algengt og þótti gegna góðu hlutverki í [[uppeldi]] unglinga. Gerður var greinarmunur á samkynja kynlífi og samböndum, ástarsambönd voru litin hornauga og vanalega ekki leyfð. Litið var niður á þá sem létu drottna yfir sér í kynmökum einkum eftir unglingsár, en slíkt átti ekki við um þá sem voru í drottnandi hlutverki. Skilningur Grikkja á hugmyndinni um samkynhneigð var því verulega frábrugðinn okkar nútímaskilningi. Lítið er vitað um samkynhneigðar konur í Grikklandi hinu forna, en ljóðskáldið [[Saffó]] frá eyjunni [[Lesbos]] skrifaði ástríðufull ljóð til bæði karla og kvenna og því var á [[19. öldin|19. öld]] byrjað að nota nafn hennar og stað til að lýsa samkynhneigð í konum, t.d. í íslensku ''lesbía'' og ''lesbísk'' en einnig ''saffísk''.<ref>{{Cite web|url=https://ordsifjabok.arnastofnun.is/faersla/10908|title=Íslensk orðsifjabók|website=ordsifjabok.arnastofnun.is|language=|access-date=2025-05-16}}</ref> ==== Frumbyggjar Ameríku ==== Hjá [[Frumbyggjar Ameríku|frumbyggjum Ameríku]] fyrir [[Nýlendustefna|nýlendutímann]] var samkynhneigð í allt öðrum flokki sem er ekki sambærileg núverandi flokkun. Hjá þeim voru sumir taldir búa yfir tvöföldum anda og uppfylltu hlutverk nokkurs konar ''þriðja kyns'' í samfélaginu. Hlutverkið var að einhverju leyti trúarlegt og var hluti af trúarlegum athöfnum.<ref name="glbtqlatinamerica">{{citation|first=Ben|last=Pablo|year=2004|url=http://www.glbtq.com/social-sciences/latin_america_colonial.html|title=Latin America: Colonial|periodical=[[glbtq.com]]|accessdate=1 August 2007|url-status = dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071211012339/http://www.glbtq.com/social-sciences/latin_america_colonial.html|archivedate=11 December 2007|df=}}</ref><ref name="glbtqmex">{{cite encyclopedia|last=Murray|first=Stephen|authorlink=Stephen O. Murray|editor=Claude J. Summers|work=glbtq: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender, and Queer Culture|title=Mexico|url=http://www.glbtq.com/social-sciences/mexico.html|accessdate=1 August 2007|year=2004|publisher=[[glbtq.com|glbtq, Inc.]]|url-status = dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071102132531/http://www.glbtq.com/social-sciences/mexico.html|archivedate=2 November 2007|df=dmy-all}}</ref> === Á Íslandi === Samkynja kynlíf, einkum milli karlmanna, var lengi vel litið hornauga á [[Ísland|Íslandi]]. Hugtakið '''''ergi''''', notað um karla sem töldust hegða sér kvenlega, er elsta túlkunin á samkynhneigð hér á landi og þekktist á víkingaöld.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://ordsifjabok.arnastofnun.is/faersla/3182|title=Íslensk orðsifjabók|website=ordsifjabok.arnastofnun.is|language=|access-date=2025-05-06}}</ref> Þegar hugmyndir um samkynhneigð fóru að breiðast út í lok 19. aldar tíðkuðust orðin '''''kynvilla''''' og '''''kynhvörf''''' í merkingunni [[sjúkdómur]] þar sem samkynhneigð var talin óeðlileg.<ref>{{Tímarit.is|1611252|Saga orðanna|útgáfudagsetning=07.05.1985|blað=Morgunblaðið|höfundur=Böðvar Björnsson|blaðsíða=49}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://blondal.arnastofnun.is/faersla/236765|title=Orðabók Sigfúsar Blöndal|website=blondal.arnastofnun.is|language=is|access-date=2025-05-06}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://idord.arnastofnun.is/faersla/471864|title=Íðorðabankinn|website=idord.arnastofnun.is|access-date=2025-05-15}}</ref> Þessi þrjú orð þykja afar úrelt og þekkjast nú á dögum í neikvæðri merkingu.<ref>{{Cite web|url=https://islenskordabok.arnastofnun.is/ord/25247|title=Íslensk nútímamálsorðabók|website=islenskordabok.arnastofnun.is|language=|access-date=2025-05-06}}</ref> ==== Víkingaöld (800-1100) ==== Á miðöldum (800-1100) var hugtakið ''ergi'' til, sem hafði neikvæða merkingu. Það fól í sér að karlmennska karlmanns var dregin í efa og hann talinn hegða sér kvenlega, vera ragur eða blauður. ''Ergi'' fól meðal annars í sér að hafa verið „sorðinn“ af öðrum karlmanni. Slíkar ásakanir, er kölluðust fullréttisorð, heimiluðu mönnum að grípa til hefnda samkvæmt íslenskum lögum. Einnig gat skeggleysi eða barnleysi orðið til þess að menn voru sakaðir um ergi.<ref name=":0" /> Tréníð var myndræn birting á níði, oft um kynlíf karla. Dæmi úr Bjarnar sögu Hítdælakappa sýnir neikvæða sýn á kynlífi milli karlmanna. Þar var munur gerður á „virkum“ og „óvirkum“ þátttakendum, þar sem hið síðarnefnda var álitið ergi. Níð af þessu tagi og skriftaboð kirkjunnar, sem töldu slíkt syndsamlegt ásamt [[Framhjáhald|framhjáhaldi]], kynlífi með dýrum og [[sjálfsfróun]], snérust um kynlíf en ekki ást. Hins vegar var bann ekki lagt við kynlífi með börnum.<ref name=":0" /> Hugmyndin um tiltekinn hóp „samkynhneigðra“ var hvorki til staðar í skriftaboðum né níði. Líklega var álitið að allir menn væru færir um að drýgja þessa „synd“. Þrátt fyrir að kynlíf karla hafi verið álitin synd, ásamt framhjáhaldi og sjálfsfróun, virðist hún ekki hafa verið sérstaklega áberandi í [[Skriftaboð Þorláks helga|skriftaboðum Þorláks helga]] frá 1179. Hugtakið samkynhneigð eins og það þekkist í dag var óþekkt á þessum tíma. Þrátt fyrir að líklegt var að kynferðisleg ástríða milli karla hafi alltaf verið til, en hún var túlkuð og skilgreind á mismunandi hátt.<ref name=":0" /> == Að koma út úr skápnum == [[File:Johanna_sigurdardottir_official_portrait.jpg|thumb|[[Jóhanna Sigurðardóttir]], fyrrverandi [[Forsætisráðherra Íslands|forsætisráðherra]], var fyrsti þjóðarleiðtoginn sem lýsti opinberlega yfir samkynhneigð sinni.<ref>{{cite news|title=Iceland Picks the World's First Openly Gay PM|work=TIME|author=Moody, Jonas|url=http://content.time.com/time/world/article/0,8599,1875032,00.html|date=30 January 2009|accessdate=13 November 2013}}</ref>]] [[Mynd:Tim Cook 2009 cropped.jpg|thumb|Tim Cook, forstjóri [[Apple Inc.|Apple]], kom opinberlega út sem samkynhneigður árið 2014.]] [[Gagnkynhneigð]] er algengasta kynhneigðin og því er oft reiknað með að einstaklingur sé gagnkynhneigður ef annað er ekki tekið fram, þessi hugsunarháttur kallast [[gagnkynhneigðarhyggja]].<ref>{{Cite web|url=https://www.visindavefur.is/svar.php?id=61818#|title=Hvað er gagnkynhneigðarhyggja?|website=Vísindavefurinn|language=is|access-date=2025-05-15}}</ref> Það að gera öðrum grein fyrir kynhneigð sinni eða kynvitund er oft kallað ''að koma út úr skápnum'', en einnig ''að'' ''koma úr felum'' eða einfaldlega ''að koma út''.<ref>{{Cite web|url=https://www.visindavefur.is/svar.php?id=2826|title=Hvaðan kemur orðtakið|website=Vísindavefurinn|language=is|access-date=2025-05-15}}</ref> Það þarf ekki að vera gert með nokkurri yfirlýsingu heldur einungis með því að hætta að vera í felum með málefnið. Það að koma út er persónulegt ferli sem gerist á mismunandi tíma eftir fólki, þar sem upplifanir og tilfinningar fólks eru mismunandi. Eftir að einstaklingur áttar sig á því að hann laðast að einhverju leyti að sama kyni getur það tekið tíma fyrir sjálfsmynd hans að aðlagast því og fyrir viðkomandi að vera reiðubúinn að ganga á móti væntingum þess samfélags sem hann býr í. == Réttindabarátta == Undanfarna áratugi hefur réttindabarátta samkynhneigðra tekið stakkaskiptum. Í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] þykir réttindabaráttan hafa byrjað af alvöru þegar kom til kasta milli [[Mótmæli|mótmælenda]] og [[Lögregla|lögreglu]] við barinn ''Stonewall'' í [[New York-borg|New York]] borg árið 1969 og með tilkomu fyrstu kröfugöngunnar ([[Gleðiganga|gleðigöngunnar]]) árið þar á eftir. Þegar [[HIV-veira|HIV]]<nowiki/>- og [[Alnæmi|alnæmisfaraldurinn]] geisaði um miðjan 9. áratug síðustu aldar meðal samkynhneigðra manna leiddi það til mikillar andstöðu frá almenningi í þeirra garð og var réttindabaráttan lengi að hrista af sér mótlætið. === Á Íslandi === Á Íslandi var það [[Hörður Torfason]] sem var fyrstur til að lýsa opinberlega yfir samkynhneigð sinni árið [[1975]]. Hann var þegar þjóðþekkt tónskáld. Í kjölfarið varð hann fyrir miklum fordómum og fluttist brott af Íslandi um tíma.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/menning-og-daegurmal/2021-08-25-eg-var-alitinn-glaepamadur|title=„Ég var álitinn glæpamaður“ - RÚV.is|date=2021-08-25|website=RÚV|access-date=2025-05-15}}</ref> Árið 2010 voru [[Hjónaband samkynhneigðra|samkynja hjónabönd]] lögleidd af íslenska ríkinu.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2020-06-11-10-ar-fra-logleidingu-hjonabands-samkynhneigdra|title=10 ár frá lögleiðingu hjónabands samkynhneigðra - RÚV.is|date=2020-06-11|website=RÚV|access-date=2025-05-15}}</ref> Staða hinsegin fólks á Íslandi er nokkuð góð, sér í lagi samanborið við önnur lönd, og njóta samkynhneigðir fullra lagalegra réttinda.<ref>{{Cite web|url=https://www.equaldex.com/region/iceland|title=LGBT Rights in Iceland|website=Equaldex|language=en|access-date=2025-05-15}}</ref> Félagslegt samþykki hefur stóraukist á örfáum áratugum.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/sp-7228/|title=87% Íslendinga fylgjandi því að samkynhneigðir gangi í hjónaband|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2004-06-30|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-05-15}}</ref> Þó eru enn til staðar fordómar í samfélaginu.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2018180229515/fordomar-gegn-hinsegin-folki-enn-tha-til-stadar-a-islandi|title=Fordómar gegn hinsegin fólki enn þá til staðar á Íslandi - Vísir|last=Hrönn|first=Guðný|date=2018-02-23|website=visir.is|language=is|access-date=2025-05-15}}</ref> == Félagssamtök á Íslandi == *'''[[Samtökin '78]]''' eru aðalbaráttusamtök hinsegin fólks á Íslandi. Samtökin halda úti opnu húsi og rekur ungliðahreyfingu ásamt því að vera hinsegin félagsmiðstöð í samstarfi við Reykjavíkurborg. *'''[[HIN – Hinsegin Norðurland]]''' er fræðslu- og stuðningssamtök fyrir hinsegin fólk á [[Norðurland|Norðurlandi]]. *'''[[Q – félag hinsegin stúdenta]]''' er baráttufélag hinsegin stúdenta og fólks í háskólum Íslands. *'''[[Trans Ísland]]''' er félag [[Trans fólk|trans fólks]] á Íslandi. == Tengt efni == * [[Gagnkynhneigð]] * [[Tvíkynhneigð]] == Tenglar == {{Wikiorðabók|samkynhneigð}} {{commonscat|Homosexuality}} === Íslensk félög, hópar og samtök === * [http://www.gaypride.is Hinsegin dagar - GayPride ] * [http://www.samtokin78.is Samtökin '78 ] * [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20041116120622/www.simnet.is/nn/ Samtökin 78 á Norðurlandi S78N] * [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20041023074330/www.ma.is/bleikt/ Samkynhneigð í MA] * [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20041103062315/www.samtokin78.is/unglidar Ungliðar S78] === Alþjóðleg samtök === * [http://www.gaysport.info/eglsf/ EGLSF - European Gay & Lesbian Sport Federation ] * [http://www.tgeu.net European TransGender Network ] * [http://www.ilga-europe.org/ ILGA Europe ] * [http://www.ilga.org/ ILGA ] * [http://www.interpride.org InterPride ] == Tilvísanir == <div class="references-small"><references/></div> [[Flokkur:Maðurinn]] [[Flokkur:Kynhneigð]] [[Flokkur:Meðfæddir eiginleikar]] [[Flokkur:Samkynhneigð]] sk063ryvzqvesjlbopqewe5omm1zya4 1920511 1920510 2025-06-15T22:02:22Z Óskadddddd 83612 1920511 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Lafond Sappho and Homer.jpg|thumb|310px|Hér sést [[Forngrikkir|forngrikkinn]] [[Saffó]] syngja fyrir [[Hómer]], umkringd konum. Saffó var talin samkynhneigð og bjó í eynni ''[[Lesbos]]'', þaðan er orðið ''lesbía'' komið. Málverkið er frá 1824. ]] [[Image:Édouard-Henri Avril (19).jpg|thumb|Édouard-Henri Avril, 1860]]'''Samkynhneigð''' nefnist það þegar einstaklingur laðast [[Tilfinning|tilfinningalega]] og/eða [[Kynlíf|kynferðislega]] aðallega að einstaklingum af sama [[Kyn (líffræði)|kyni]] og hann sjálfur. Samkynhneigðir [[Karl|karlmenn]] eru oft kallaðir '''hommar''', samkynhneigðar [[Kona|konur]] '''lesbíur'''. Samkynhneigð er, ásamt [[tvíkynhneigð]] og [[gagnkynhneigð]], ein af þremur helstu flokkum á [[Kynhneigð#Kynhneigðarskalinn|kynhneigðarskalanum]]. Ekki er vitað hvað veldur mismunandi [[kynhneigð]] í mönnum, en talið er að það orsakist af samspili [[Gen|erfðaþátta]], [[Hormón|hormóna]], og umhverfisþátta í [[Þungun|móðurkviði]] og að fólk hafi ekki val um það.<ref name="Lamanna">{{cite book|author1=Mary Ann Lamanna|author2=Agnes Riedmann|author3=Susan D Stewart|title=Marriages, Families, and Relationships: Making Choices in a Diverse Society|publisher=[[Cengage Learning]]|isbn=1305176898|year=2014|page=82|accessdate=February 11, 2016|url=https://books.google.com/books?id=fofaAgAAQBAJ&pg=PA82|quote=The reason some individuals develop a gay sexual identity has not been definitively established &nbsp;– nor do we yet understand the development of heterosexuality. The American Psychological Association (APA) takes the position that a variety of factors impact a person's sexuality. The most recent literature from the APA says that sexual orientation is not a choice that can be changed at will, and that sexual orientation is most likely the result of a complex interaction of environmental, cognitive and biological factors...is shaped at an early age...[and evidence suggests] biological, including genetic or inborn hormonal factors, play a significant role in a person's sexuality (American Psychological Association 2010).}}</ref><ref name="Stuart">{{cite book|author=Gail Wiscarz Stuart|title=Principles and Practice of Psychiatric Nursing|publisher=[[Elsevier Health Sciences]]|isbn=032329412X|year=2014|page=502|accessdate=February 11, 2016|url=https://books.google.com/books?id=ivALBAAAQBAJ&pg=PA502|quote=No conclusive evidence supports any one specific cause of homosexuality; however, most researchers agree that biological and social factors influence the development of sexual orientation.}}</ref><ref name="Långström2010">{{Cite journal|last1=Långström|first1=N.|last2=Rahman|first2=Q.|last3=Carlström|first3=E.|last4=Lichtenstein|first4=P.|title=Genetic and Environmental Effects on Same-sex Sexual Behavior: A Population Study of Twins in Sweden|doi=10.1007/s10508-008-9386-1|journal=Archives of Sexual Behavior|volume=39|issue=1|pages=75–80|year=2008|pmid=18536986|pmc=}}</ref> Vísbendingar benda ekki til þess að kynhneigð ráðist af [[uppeldi]].<ref name="rcp20072">{{cite web|url=http://www.rcpsych.ac.uk/workinpsychiatry/specialinterestgroups/gaylesbian/submissiontothecofe.aspx|title=Submission to the Church of England's Listening Exercise on Human Sexuality|publisher=The Royal College of Psychiatrists|accessdate=13 June 2013}}</ref> Vísindalegar rannsóknir hafa sýnt að samkynhneigð, líkt og aðrar kynhneigðir, sé eðlilegur hluti af breytileika innan margra [[Tegund (líffræði)|dýrategunda.]]<ref name="apahelp">{{cite web|title=Sexual orientation, homosexuality and bisexuality|publisher=[[American Psychological Association]]|accessdate=August 10, 2013|url=http://www.apa.org/helpcenter/sexual-orientation.aspx|archivedate=8 August 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130808032050/http://www.apa.org/helpcenter/sexual-orientation.aspx}}</ref><ref name="PAHO">{{cite web|title="Therapies" to change sexual orientation lack medical justification and threaten health|url=http://new.paho.org/hq/index.php?option=com_content&task=view&id=6803&Itemid=1926|publisher=Pan American Health Organization|accessdate=26 May 2012|url-status = dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120523040848/http://new.paho.org/hq/index.php?option=com_content&task=view&id=6803&Itemid=1926|archivedate=23 May 2012|df=dmy-all}}</ref> [[Sálfræðimeðferð|Sálfræðimeðferðir]] og önnur inngrip hafa ekki sýnt að þau geti haft áhrif á kynhneigð.<ref name="apa2009">American Psychological Association: [http://www.apa.org/about/governance/council/policy/sexual-orientation.aspx Resolution on Appropriate Affirmative Responses to Sexual Orientation Distress and Change Efforts]</ref> Í kringum 3,5% af fullorðnum skilgreina sig sem sam- eða tvíkynhneigð samkvæmt könnun sem gerð var í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] árið 2011.<ref>{{cite web|url=http://williamsinstitute.law.ucla.edu/research/census-lgbt-demographics-studies/how-many-people-are-lesbian-gay-bisexual-and-transgender|author=Gary Gates|title=How Many People are Lesbian, Gay, Bisexual and Transgender?|publisher=''[[UCLA School of Law#Sexual orientation law|The Williams Institute]]''|date=April 2011|accessdate=May 12, 2014|archive-date=júlí 21, 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170721165514/http://williamsinstitute.law.ucla.edu/research/census-lgbt-demographics-studies/how-many-people-are-lesbian-gay-bisexual-and-transgender/|url-status = dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://williamsinstitute.law.ucla.edu/wp-content/uploads/Gates-How-Many-People-LGBT-Apr-2011.pdf|format=PDF|author=Gary Gates|title=How many people are lesbian, gay, bisexual, and transgender?|publisher=''[[UCLA School of Law#Sexual orientation law|The Williams Institute]]''|page=1|date=April 2011}}</ref> Á milli 2% og 11% af fullorðnum hafa átt í einhverju kynferðislegu sambandi við einstakling af sama kyni.<ref name="Billy1993">{{Cite journal|doi=10.2307/2136206|vauthors=Billy JO, Tanfer K, Grady WR, Klepinger DH|title=The sexual behavior of men in the United States|jstor=2136206|journal=Family Planning Perspectives|volume=25|issue=2|pages=52–60|year=1993|pmid=8491287}}</ref><ref name="Binson1995">{{Cite journal|doi=10.1080/00224499509551795|first1=Diane|last1=Binson|first2=Stuart|last2=Michaels|first3=Ron|last3=Stall|first4=Thomas J.|last4=Coates|first5=John H.|last5=Gagnon|first6=Joseph A.|last6=Catania|year=1995|title=Prevalence and Social Distribution of Men Who Have Sex with Men: United States and Its Urban Centers|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-sex-research_1995_32_3/page/245|journal=The Journal of Sex Research|volume=32|issue=3|pages=245–54|jstor=3812794}}</ref><ref name="Johnson1992">{{Cite journal|vauthors=Johnson AM, Wadsworth J, Wellings K, Bradshaw S, Field J|title=Sexual lifestyles and HIV risk|journal=Nature|volume=360|issue=6403|pages=410–2|date=December 1992|pmid=1448163|doi=10.1038/360410a0}}</ref><ref name="Bogaert2004">{{Cite journal|author=Bogaert AF|title=The prevalence of male homosexuality: the effect of fraternal birth order and variations in family size|journal=Journal of Theoretical Biology|volume=230|issue=1|pages=33–7|date=September 2004|pmid=15275997|doi=10.1016/j.jtbi.2004.04.035}} Bogaert argues that: "The prevalence of male homosexuality is debated. One widely reported early estimate was 10% (e.g., Marmor, 1980; Voeller, 1990). Some recent data provided support for this estimate (Bagley and Tremblay, 1998), but most recent large national samples suggest that the prevalence of male homosexuality in modern western societies, including the United States, is lower than this early estimate (e.g., 1–2% in Billy et al., 1993; 2–3% in Laumann et al., 1994; 6% in Sell et al., 1995; 1–3% in Wellings et al., 1994). It is of note, however, that homosexuality is defined in different ways in these studies. For example, some use same-sex behavior and not same-sex attraction as the operational definition of homosexuality (e.g., Billy et al., 1993); many sex researchers (e.g., Bailey et al., 2000; Bogaert, 2003; Money, 1988; Zucker and Bradley, 1995) now emphasize attraction over overt behavior in conceptualizing sexual orientation." (p. 33) Also: "...the prevalence of male homosexuality (in particular, same-sex attraction) varies over time and across societies (and hence is a "moving target") in part because of two effects: (1) variations in fertility rate or family size; and (2) the fraternal birth order effect. Thus, even if accurately measured in one country at one time, the rate of male homosexuality is subject to change and is not generalizable over time or across societies." (p. 33)</ref> Í [[Bretland|breskri]] könnun frá 2010 sögðust 95% [[Bretland|Breta]] skilgreina sig sem [[Gagnkynhneigð|gagnkynhneigða]], 1,5% sem sam- eða tvíkynhneigða, og 3,5% voru óvissir eða svöruðu ekki spurningunni.<ref name="more-or-less-2010-10-01">{{cite web|last=Harford|first=Tim|title=More or Less examines Office for National Statistics figures on gay, lesbian and bisexual people|url=http://www.bbc.co.uk/programmes/b00tznbk|publisher=BBC|date=1 October 2010}}</ref><ref>{{cite web|title=Measuring Sexual Identity : Evaluation Report, 2010|url=http://www.ons.gov.uk/ons/rel/ethnicity/measuring-sexual-identity---evaluation-report/2010/index.html|publisher=[[Office for National Statistics]]|date=23 September 2010}}</ref> == Samkynhneigð til forna == [[Mynd:Deanna Geiger and Janine Nelson Geiger v. Kitzhaber.jpg|thumb|Lesbíur ([[Bandaríkin]], 2013).]] Hugmyndin um samkynhneigð er tiltölulega ný af nálinni og varla til fyrir lok 19. aldar en þá varð mikið hneykslismál í kringum rithöfundinn [[Oscar Wilde]] sem var fangelsaður fyrir að hafa átt samræði við aðra karlmenn.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.visindavefur.is/svar.php?id=5460|title=Þekktist samkynhneigð á víkingatímanum?|website=Vísindavefurinn|language=is|access-date=2025-05-06}}</ref> Miklar umræður hafa staðið yfir um hvort hugmyndin um samkynhneigð hafi verið til staðar í [[fornöld]] eða á [[Miðaldir|miðöldum]], jafnvel þótt hugtakið sjálft hafi ekki verið til. Miðaldafræðingurinn [[John Boswell]] taldi að eins konar samkynhneigð pör hefðu verið til á miðöldum, en margir fræðimenn hafa andmælt því og nýjustu rannsóknir hafna hugtakinu samkynhneigð að mestu leyti. Flestir eru á því að á [[Víkingaöld|víkingatímanum]] (800-1100) hafi einstaklingar sem höfðu áhuga á fólki af sama kyni hvorki talið sig samkynhneigða né talið sig geta valið á milli þess að elska karla eða konur. Núverandi flokkun byggir að miklu leyti á tilfinningum einstaklingsins og hverjum hann laðast að, en í ýmsum samfélögum hefur sú flokkun ekki verið til og fólk þá flokkað eftir því með hverjum það stundar kynlíf eða hvaða hlutverki það gegnir í kynlífi. === Hugmyndin milli menningarheima === Tekið var saman yfirlit yfir helstu menningarheima sem voru uppi fyrir tíma [[Iðnbyltingin|iðnbyltingarinnar]]. Af 42 menningarheimum voru 41% eindregið á móti kynferðislegri hegðun milli einstaklinga af sama kyni, hjá 21% var sú hegðun tekin í sátt eða hunsuð, og hjá 12% var hugmyndin óþekkt. Í annarri samantekt af 70 menningarheimum var hugmyndin um þá hegðun til staðar hjá 41%, en hjá 59% var hugmyndin sjaldgæf eða ekki til staðar.<ref>Adolescence and puberty By John Bancroft, June Machover Reinisch, p.162</ref> Í þeim menningarheimum sem byggja á [[Abrahamísk trúarbrögð|Abrahamstrú]] ([[Kristni]], [[Íslam]], [[Gyðingdómur]]) hefur verið harkaleg andstaða við [[endaþarmsmök]] og þau talin siðferðisbrot og brot á lögmálum náttúrunnar. Andstaða við endaþarmsmök var þó til staðar á undan Kristninni og var líka algeng í [[Grikkland hið forna|Grikklandi hinu forna]]. [[Platon|Platón]] kallaði þau ónáttúruleg.<ref>"... sow illegitimate and bastard seed in courtesans, or sterile seed in males in defiance of nature." Plato in THE LAWS (Book VIII p.841 edition of Stephanus) or p.340, edition of Penguin Books, 1972.</ref> ==== Grikkland hið forna ==== Í [[Grikkland hið forna|Grikklandi hinu forna]] var kynlíf milli karlmanns og drengs algengt og þótti gegna góðu hlutverki í [[uppeldi]] unglinga. Gerður var greinarmunur á samkynja kynlífi og samböndum, ástarsambönd voru litin hornauga og vanalega ekki leyfð. Litið var niður á þá sem létu drottna yfir sér í kynmökum einkum eftir unglingsár, en slíkt átti ekki við um þá sem voru í drottnandi hlutverki. Skilningur Grikkja á hugmyndinni um samkynhneigð var því verulega frábrugðinn okkar nútímaskilningi. Lítið er vitað um samkynhneigðar konur í Grikklandi hinu forna, en ljóðskáldið [[Saffó]] frá eyjunni [[Lesbos]] skrifaði ástríðufull ljóð til bæði karla og kvenna og því var á [[19. öldin|19. öld]] byrjað að nota nafn hennar og stað til að lýsa samkynhneigð í konum, t.d. í íslensku ''lesbía'' og ''lesbísk'' en einnig ''saffísk''.<ref>{{Cite web|url=https://ordsifjabok.arnastofnun.is/faersla/10908|title=Íslensk orðsifjabók|website=ordsifjabok.arnastofnun.is|language=|access-date=2025-05-16}}</ref> ==== Frumbyggjar Ameríku ==== Hjá [[Frumbyggjar Ameríku|frumbyggjum Ameríku]] fyrir [[Nýlendustefna|nýlendutímann]] var samkynhneigð í allt öðrum flokki sem er ekki sambærileg núverandi flokkun. Hjá þeim voru sumir taldir búa yfir tvöföldum anda og uppfylltu hlutverk nokkurs konar ''þriðja kyns'' í samfélaginu. Hlutverkið var að einhverju leyti trúarlegt og var hluti af trúarlegum athöfnum.<ref name="glbtqlatinamerica">{{citation|first=Ben|last=Pablo|year=2004|url=http://www.glbtq.com/social-sciences/latin_america_colonial.html|title=Latin America: Colonial|periodical=[[glbtq.com]]|accessdate=1 August 2007|url-status = dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071211012339/http://www.glbtq.com/social-sciences/latin_america_colonial.html|archivedate=11 December 2007|df=}}</ref><ref name="glbtqmex">{{cite encyclopedia|last=Murray|first=Stephen|authorlink=Stephen O. Murray|editor=Claude J. Summers|work=glbtq: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender, and Queer Culture|title=Mexico|url=http://www.glbtq.com/social-sciences/mexico.html|accessdate=1 August 2007|year=2004|publisher=[[glbtq.com|glbtq, Inc.]]|url-status = dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071102132531/http://www.glbtq.com/social-sciences/mexico.html|archivedate=2 November 2007|df=dmy-all}}</ref> === Á Íslandi === Samkynja kynlíf, einkum milli karlmanna, var lengi vel litið hornauga á [[Ísland|Íslandi]]. Hugtakið '''''ergi''''', notað um karla sem töldust hegða sér kvenlega, er elsta túlkunin á samkynhneigð hér á landi og þekktist á víkingaöld.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://ordsifjabok.arnastofnun.is/faersla/3182|title=Íslensk orðsifjabók|website=ordsifjabok.arnastofnun.is|language=|access-date=2025-05-06}}</ref> Þegar hugmyndir um samkynhneigð fóru að breiðast út í lok 19. aldar tíðkuðust orðin '''''kynvilla''''' og '''''kynhvörf''''' í merkingunni [[sjúkdómur]] þar sem samkynhneigð var talin óeðlileg.<ref>{{Tímarit.is|1611252|Saga orðanna|útgáfudagsetning=07.05.1985|blað=Morgunblaðið|höfundur=Böðvar Björnsson|blaðsíða=49}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://blondal.arnastofnun.is/faersla/236765|title=Orðabók Sigfúsar Blöndal|website=blondal.arnastofnun.is|language=is|access-date=2025-05-06}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://idord.arnastofnun.is/faersla/471864|title=Íðorðabankinn|website=idord.arnastofnun.is|access-date=2025-05-15}}</ref> Þessi þrjú orð þykja afar úrelt og þekkjast nú á dögum í neikvæðri merkingu.<ref>{{Cite web|url=https://islenskordabok.arnastofnun.is/ord/25247|title=Íslensk nútímamálsorðabók|website=islenskordabok.arnastofnun.is|language=|access-date=2025-05-06}}</ref> ==== Víkingaöld (800-1100) ==== Á miðöldum (800-1100) var hugtakið ''ergi'' til, sem hafði neikvæða merkingu. Það fól í sér að karlmennska karlmanns var dregin í efa og hann talinn hegða sér kvenlega, vera ragur eða blauður. ''Ergi'' fól meðal annars í sér að hafa verið „sorðinn“ af öðrum karlmanni. Slíkar ásakanir, er kölluðust fullréttisorð, heimiluðu mönnum að grípa til hefnda samkvæmt íslenskum lögum. Einnig gat skeggleysi eða barnleysi orðið til þess að menn voru sakaðir um ergi.<ref name=":0" /> Tréníð var myndræn birting á níði, oft um kynlíf karla. Dæmi úr Bjarnar sögu Hítdælakappa sýnir neikvæða sýn á kynlífi milli karlmanna. Þar var munur gerður á „virkum“ og „óvirkum“ þátttakendum, þar sem hið síðarnefnda var álitið ergi. Níð af þessu tagi og skriftaboð kirkjunnar, sem töldu slíkt syndsamlegt ásamt [[Framhjáhald|framhjáhaldi]], kynlífi með dýrum og [[sjálfsfróun]], snérust um kynlíf en ekki ást. Hins vegar var bann ekki lagt við kynlífi með börnum.<ref name=":0" /> Hugmyndin um tiltekinn hóp „samkynhneigðra“ var hvorki til staðar í skriftaboðum né níði. Líklega var álitið að allir menn væru færir um að drýgja þessa „synd“. Þrátt fyrir að kynlíf karla hafi verið álitin synd, ásamt framhjáhaldi og sjálfsfróun, virðist hún ekki hafa verið sérstaklega áberandi í [[Skriftaboð Þorláks helga|skriftaboðum Þorláks helga]] frá 1179. Hugtakið samkynhneigð eins og það þekkist í dag var óþekkt á þessum tíma. Þrátt fyrir að líklegt var að kynferðisleg ástríða milli karla hafi alltaf verið til, en hún var túlkuð og skilgreind á mismunandi hátt.<ref name=":0" /> == Að koma út úr skápnum == [[File:Johanna_sigurdardottir_official_portrait.jpg|thumb|[[Jóhanna Sigurðardóttir]], fyrrverandi [[Forsætisráðherra Íslands|forsætisráðherra]], var fyrsti þjóðarleiðtoginn sem lýsti opinberlega yfir samkynhneigð sinni.<ref>{{cite news|title=Iceland Picks the World's First Openly Gay PM|work=TIME|author=Moody, Jonas|url=http://content.time.com/time/world/article/0,8599,1875032,00.html|date=30 January 2009|accessdate=13 November 2013}}</ref>]] [[Mynd:Tim Cook 2009 cropped.jpg|thumb|Tim Cook, forstjóri [[Apple Inc.|Apple]], kom opinberlega út sem samkynhneigður árið 2014.]] [[Gagnkynhneigð]] er algengasta kynhneigðin og því er oft reiknað með að einstaklingur sé gagnkynhneigður ef annað er ekki tekið fram, þessi hugsunarháttur kallast [[gagnkynhneigðarhyggja]].<ref>{{Cite web|url=https://www.visindavefur.is/svar.php?id=61818#|title=Hvað er gagnkynhneigðarhyggja?|website=Vísindavefurinn|language=is|access-date=2025-05-15}}</ref> Það að gera öðrum grein fyrir kynhneigð sinni eða kynvitund er oft kallað ''að koma út úr skápnum'', en einnig ''að'' ''koma úr felum'' eða einfaldlega ''að koma út''.<ref>{{Cite web|url=https://www.visindavefur.is/svar.php?id=2826|title=Hvaðan kemur orðtakið|website=Vísindavefurinn|language=is|access-date=2025-05-15}}</ref> Það þarf ekki að vera gert með nokkurri yfirlýsingu heldur einungis með því að hætta að vera í felum með málefnið. Það að koma út er persónulegt ferli sem gerist á mismunandi tíma eftir fólki, þar sem upplifanir og tilfinningar fólks eru mismunandi. Eftir að einstaklingur áttar sig á því að hann laðast að einhverju leyti að sama kyni getur það tekið tíma fyrir sjálfsmynd hans að aðlagast því og fyrir viðkomandi að vera reiðubúinn að ganga á móti væntingum þess samfélags sem hann býr í. == Réttindabarátta == Undanfarna áratugi hefur réttindabarátta samkynhneigðra tekið stakkaskiptum. Í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] þykir réttindabaráttan hafa byrjað af alvöru þegar kom til kasta milli [[Mótmæli|mótmælenda]] og [[Lögregla|lögreglu]] við barinn ''Stonewall'' í [[New York-borg|New York]] borg árið 1969 og með tilkomu fyrstu kröfugöngunnar ([[Gleðiganga|gleðigöngunnar]]) árið þar á eftir. Þegar [[HIV-veira|HIV]]<nowiki/>- og [[Alnæmi|alnæmisfaraldurinn]] geisaði um miðjan 9. áratug síðustu aldar meðal samkynhneigðra manna leiddi það til mikillar andstöðu frá almenningi í þeirra garð og var réttindabaráttan lengi að hrista af sér mótlætið. === Á Íslandi === Á Íslandi var það [[Hörður Torfason]] sem var fyrstur til að lýsa opinberlega yfir samkynhneigð sinni árið [[1975]]. Hann var þegar þjóðþekkt tónskáld. Í kjölfarið varð hann fyrir miklum fordómum og fluttist brott af Íslandi um tíma.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/menning-og-daegurmal/2021-08-25-eg-var-alitinn-glaepamadur|title=„Ég var álitinn glæpamaður“ - RÚV.is|date=2021-08-25|website=RÚV|access-date=2025-05-15}}</ref> Árið 2010 voru [[Hjónaband samkynhneigðra|samkynja hjónabönd]] lögleidd af íslenska ríkinu.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2020-06-11-10-ar-fra-logleidingu-hjonabands-samkynhneigdra|title=10 ár frá lögleiðingu hjónabands samkynhneigðra - RÚV.is|date=2020-06-11|website=RÚV|access-date=2025-05-15}}</ref> Staða hinsegin fólks á Íslandi er nokkuð góð, sér í lagi samanborið við önnur lönd, og njóta samkynhneigðir fullra lagalegra réttinda.<ref>{{Cite web|url=https://www.equaldex.com/region/iceland|title=LGBT Rights in Iceland|website=Equaldex|language=en|access-date=2025-05-15}}</ref> Félagslegt samþykki hefur stóraukist á örfáum áratugum.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/sp-7228/|title=87% Íslendinga fylgjandi því að samkynhneigðir gangi í hjónaband|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2004-06-30|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-05-15}}</ref> Þó eru enn til staðar fordómar í samfélaginu.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2018180229515/fordomar-gegn-hinsegin-folki-enn-tha-til-stadar-a-islandi|title=Fordómar gegn hinsegin fólki enn þá til staðar á Íslandi - Vísir|last=Hrönn|first=Guðný|date=2018-02-23|website=visir.is|language=is|access-date=2025-05-15}}</ref> == Félagssamtök á Íslandi == *'''[[Samtökin '78]]''' eru aðalbaráttusamtök hinsegin fólks á Íslandi. Samtökin halda úti opnu húsi og rekur ungliðahreyfingu ásamt því að vera hinsegin félagsmiðstöð í samstarfi við Reykjavíkurborg. *'''[[HIN – Hinsegin Norðurland]]''' er fræðslu- og stuðningssamtök fyrir hinsegin fólk á [[Norðurland|Norðurlandi]]. *'''[[Q – félag hinsegin stúdenta]]''' er baráttufélag hinsegin stúdenta og fólks í háskólum Íslands. *'''[[Trans Ísland]]''' er félag [[Trans fólk|trans fólks]] á Íslandi. == Tengt efni == * [[Gagnkynhneigð]] * [[Tvíkynhneigð]] == Tenglar == {{Wikiorðabók|samkynhneigð}} {{commonscat|Homosexuality}} === Íslensk félög, hópar og samtök === * [http://www.gaypride.is Hinsegin dagar - GayPride ] * [http://www.samtokin78.is Samtökin '78 ] * [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20041116120622/www.simnet.is/nn/ Samtökin 78 á Norðurlandi S78N] * [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20041023074330/www.ma.is/bleikt/ Samkynhneigð í MA] * [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20041103062315/www.samtokin78.is/unglidar Ungliðar S78] === Alþjóðleg samtök === * [http://www.gaysport.info/eglsf/ EGLSF - European Gay & Lesbian Sport Federation ] * [http://www.tgeu.net European TransGender Network ] * [http://www.ilga-europe.org/ ILGA Europe ] * [http://www.ilga.org/ ILGA ] * [http://www.interpride.org InterPride ] == Tilvísanir == <div class="references-small"><references/></div> [[Flokkur:Maðurinn]] [[Flokkur:Kynhneigð]] [[Flokkur:Meðfæddir eiginleikar]] [[Flokkur:Samkynhneigð]] eyizxkpg3nidzy4e00fkwwh4q0pbrop 0 29111 1920544 1887211 2025-06-16T05:06:33Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920544 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Boulanger_Gustave_Clarence_Rudolphe_The_Slave_Market.jpg|thumb|right|''Þrælamarkaðurinn'' eftir [[Gustave Boulanger]] (fyrir 1882).]] '''Þrælahald''' kallast það þegar [[maður|menn]] eru meðhöndlaðir, lagalega eða félagslega, sem eign annarra manna. Fyrr á tímum var þrælahald oft [[lög]]legt og [[eignarréttur]] landeigenda og annarra efnamanna náði ekki einungis til landareigna og húseigna heldur einnig til vinnuafls. Slíkir þrælar áttu ekki rétt á [[laun]]agreiðslum og voru að öllu leyti háðir ákvörðunum eigenda sinna en þeir gátu þá skipað þeim fyrir verkum og hlutverkum og selt þá eins og hverja aðra eign. Einstaklingur gæti orðið þræll við fæðingu, kaupi eða handtöku. Í víðari skilningi getur þrælahald einnig merkt að einstaklingur er í raun neyddur til þess að vinna gegn eigin vilja. Fræðimenn nota einnig fleiri almenn hugtök sem má nefna sem nauðungavinna eða ófrjáls [[vinna]] til að vísa í þrælahald. Löglegu þrælahaldi hefur nú verið nánast útrýmt en ólöglegt þrælahald þar sem fólki er haldið nauðugu viljugu við vinnu tíðkast þó enn. == Þrælahald í Ameríku == Löngu áður en blökkumenn voru sendir til [[Norður-Ameríka|Norður Ameríku]] unnu þeir fyrir menn í [[Evrópa|Evrópu]] og hófst þrælahald þar að mest öllu leyti. Margir þrælar voru fluttir árlega til Evrópu á tímum [[Kristófer Kólumbus|Kólumbusar]] (1492-1502) og var það um þúsundir blökkumanna sem týndu lífi sínu og heimkynnum og urðu að þrælum, Þrælahald var gjarnan réttlætt með því að hvíti kynstofninn væri sá æðsti og svörtum mönnum bæri að þræla fyrir þá. [[Mynd:Carried Slaveowner.jpg|thumb|305x305dp|Þrælaeigandi borinn af þrælum sínum (19.öld).]] Blökkumenn í Evrópu voru ekki taldir vera gott [[vinnuafl]] og voru ekki einungis seldir í vinnu heldur líka til skemmtunar fyrir hvítt fólk þar sem útlit blökkumannsins þótti vera hlægilegt og tilvalið skemmtunarefni. Á 17. öld börðust Bretar, Frakkar, Spánverjar og Hollendingar um nýlendur Norður-Ameríku. Árið 1607 fór hópur kaupmanna frá London og vesturströnd Englands til Ameríku en þeir höfðu fengið leyfi frá [[Jakob I Englandskonungur|Jakobi I]] til að stofna nýlendur í Norður-Ameríku. 12 árum síðar, árið 1619 sigldu hollenskir [[sjóræningjar]] að breskum nýlendum, Jamestown í Virginíu. Skipið var ekki tómt þar sem það voru u.þ.b 20 svartir þrælar um borð sem höfðu verið fluttir frá [[Vestur-Afríka|Vestur-Afríku]]. Þar höfðu þeir höfðu verið keyptir á þrælamörkuðum. Þetta var upphafið á þrælahaldi í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]. Svörtum þrælum átti eftir að fjölga stöðugt meir. Frá 16. öld til 19. aldar er talið að um 12 milljónir manna hafi unnið sem þrælar í Bandaríkjunum. == Þrælahald á Íslandi == Ekki er vitað hversu algengt þrælahald var á Íslandi. Landnámsmenn tóku bæði með sér þræla frá [[Bretlandseyjar|Bretlandseyjum]] og norræna þræla. Lagasafnið [[Grágás]] sem var í gildi á 13. öld nefnir þræla.<ref name=":0">{{cite web|url=http://www.visindavefur.is/svar.php?id=65954|title=Hvaðan fengu Íslendingar flesta þræla sína og hvenær var þrælahald afnumið á Íslandi?|last=Gunnar Karlsson|first=|date=|website=Vísindavefurinn|language=is|archive-url=|archive-date=|access-date=2019-04-11}}</ref> Þrælahald var aldrei bannað á Íslandi,<ref name=":0" /> og þó að í dag sé nauðungarvinna og frelsissvipting bönnuð er þrælahald ekki sérstaklega nefnt í lögum.<ref>{{Cite web|url=http://www.humanrights.is/is/mannrettindi-og-island/ymiss-mannrettindi/bann-vid-thraeldomi-og-naudungarvinnu|title=Bann við þrældómi og nauðungarvinnu|website=Mannréttindaskrifstofa Íslands|language=is|access-date=2019-04-11|archive-date=2019-04-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190411142618/http://www.humanrights.is/is/mannrettindi-og-island/ymiss-mannrettindi/bann-vid-thraeldomi-og-naudungarvinnu|url-status=dead}}</ref> Frá 1490–1894 var á Íslandi í gildi [[vistarbandið]] svonefnda, þar sem jarðnæðislausu fólki var gert skylt að ráða sig í vinnumennsku. Það flokkast ekki sem þrældómur, en er skylt [[bændaánauð]]. == Tengt efni == *[[Mansal]] == Heimildir == *{{wpheimild | tungumál = en | titill = Slavery | mánuðurskoðað = 20. nóvember | árskoðað = 2017}} *Heiða María Sigurðardóttir. (2006, 3. febrúar). [https://www.visindavefur.is/svar.php?id=5613 Hver var Kólumbus og hvað var svona merkilegt við hann?] Vísindavefurinn. == Tilvísanir == {{reflist}} {{commonscat|Slavery}} {{stubbur|félagsfræði}} [[Flokkur:Maðurinn]] [[Flokkur:Lögfræði]] [[Flokkur:Þrælahald| ]] 84a5djc641ypxoqwtmcr5b0fnwc3u36 0 32017 1920499 1917635 2025-06-15T20:45:05Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920499 wikitext text/x-wiki {{Heimspekingur | svæði = Vestræn heimspeki | tímabil = [[Heimspeki 20. aldar]] | color = #B0C4DE | image_name = | image_caption = | nafn = Rudolf Carnap | fæddur = [[18. maí]] [[1891]] (í [[Ronsdorf]] í [[Þýskaland]]i) | látinn = {{Dánardagur og aldur|1970|9|14|1891|5|18}} (í [[Santa Monica]] í [[Kalifornía|Kaliforníu]]) | skóli_hefð = [[Rökgreiningarheimspeki]], [[rökfræðileg raunhyggja]] | helstu_ritverk = ''Logische Syntax der Sprache'' ([[1934]]) | helstu_viðfangsefni = [[rökfræði]], [[vísindaheimspeki]], [[málspeki]] | markverðar_kenningar = Rökgerð tungumálsins| áhrifavaldar = [[Immanuel Kant]], [[Ludwig Wittgenstein]], [[Karl Popper]] | hafði_áhrif_á = [[W.V.O. Quine]], [[A.J. Ayer]], [[Wilfrid Sellars]] | }} '''Rudolf Carnap''' ([[18. maí]] [[1891]] í [[Ronsdorf]], [[Þýskaland]]i – [[14. september]] [[1970]] í [[Santa Monica]] í [[Kalifornía|Kaliforníu]]) var áhrifamikill [[heimspekingur]] sem starfaði í [[Evrópa|Evrópu]] um miðjan 4. áratug [[20. öld|20. aldar]] og síðar í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]. Hann var meðlimur í [[Vínarhringurinn|Vínarhringnum]] og málsvari [[Rökfræðileg raunhyggja|rökfræðilegrar raunhyggju]]. Hann taldi að mikið af þeim vandamálum og spurningum sem heimspekingar glíma við væru í raun og veru ekki vandamál heldur afleiðing misbeitingar tungumálsins og að við gætum leyst þau á einfaldan hátt með því að sjá að við værum ekki að beina athygli okkar að réttu hlutunum. Carnap var viss um að með helsta tól heimspekinnar væri því að greina tungumálið rökrétt. == Æviágrip == Rudolf Carnap var fæddur árið 1891 í Ronsdorf í Þýskalandi en flutti ásamt fjölskyldu sinni til Barmen þegar hann var sjö ára eftir dauða föður síns. Hann lærði við Jena Háskóla á árunum 1910 – 1914 þar sem hann lagði stund á nám við [[efnafræði]], [[stærðfræði]] og [[heimspeki]]. þá hafði hann sérstaklega heimspeki [[Immanuel Kant|Immanuels Kant]] og fékk mikinn áhuga á kenningu hans um rúm. Hlé varð á námi hans vegna [[Fyrri heimstyrjöldin|fyrri heimstyrjaldarinnar]], þar sem hann stundaði herþjónustu fram til 1917. Síðan fór hann til Berlínar og nam meira í efnafræði. Upp úr 1920 fór hann að tengjast Vínarhringnum þegar hann kynntist meðal annars [[Hans Reichenbach]] sem svo kynnti hann fyrir [[Moritz Schlick]]. Hann fluttist til Vínarborgar og gerðist aðstoðarprófessor við Vínarháskóla. Hann átti eftir að verða einn af þekktari meðlimum Vínarhringsins. Carnap flutti svo til [[Prag]] í [[Tékkóslóvakía|Tékkóslóvakíu]] og gerðist prófessor við Þýska háskólann þar en vegna seinni heimstyrjaldarinnar fluttist hann til Bandaríkjanna. Hann varð Bandarískur ríkisborgari árið 1941. Hann átti eftir að kenna við nokkra bandaríska háskóla, [[Chicago-háskóli|Chicago-háskóla]], [[Princeton-háskóli|Princeton]] og [[UCLA]]. Rudolf Carnap átti fjögur börn frá fyrra hjónabandi sínu sem endaði með skilnaði 1929. Seinni kona Rudolf Carnap framdi sjálfsvíg árið 1964. Rudolf Carnap lést árið 1970 í Santa Monica í Kaliforníu. == Nokkur verka Rudolfs Carnap == * 1922. ''Der Raum: Ein Beitrag zur Wissenschaftslehre'', ''Kant-Studien'', Ergänzungshefte, no. 56. Doktorsritgerð hans. * 1926. ''Physikalische Begriffsbildung''. Karlsruhe: Braun. * 1928. ''Scheinprobleme in der Philosophie''. Berlin: Weltkreis-Verlag. * 1928. ''Der Logische Aufbau der Welt''. Leipzig: Felix Meiner Verlag. * 1929. ''Abriss der Logistik, mit besonderer Berücksichtigung der Relationstheorie und ihrer Anwendungen''. Springer.<ref>{{cite journal|author=Weiss, Paul|authorlink=Paul Weiss (philosopher)|title=Review: ''Abriss der Logistik'' by Rudolf Carnap|journal=Bull. Amer. Math. Soc.|year=1929|volume=35|issue=6|page=880|url=http://www.ams.org/bull/1929-35-06/S0002-9904-1929-04818-3/S0002-9904-1929-04818-3.pdf}}</ref> * 1934. ''Logische Syntax der Sprache''. English translation 1937, ''The Logical Syntax of Language''. Kegan Paul.<ref>{{Cite journal|author=Mac Lane, Saunders|authorlink=Saunders Mac Lane|title=Review: ''The Logical Syntax of Language'' by Rudolf Carnap, translated from the German by Amethe Smeaton|journal=Bull. Amer. Math. Soc.|year=1938|volume=44|issue=3|pages=171–176|url=http://www.ams.org/bull/1938-44-03/S0002-9904-1938-06694-3/S0002-9904-1938-06694-3.pdf}}</ref> * 1996 (1935). ''Philosophy and Logical Syntax''. Bristol UK: Thoemmes. [http://www.philosophy.ru/edu/ref/sci/carnap.html Útdráttur.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051215185548/http://philosophy.ru/edu/ref/sci/carnap.html |date=2005-12-15 }} * 1939, ''Foundations of Logic and Mathematics'' in ''International Encyclopedia of Unified Science, Vol. I, no. 3''. University of Chicago Press.<ref>{{cite journal|author=Church, Alonzo|authorlink=Alonzo Church|title=Review: ''Foundations of Logic and Mathematics'' by Rudolf Carnap|journal=Bull. Amer. Math. Soc.|year=1939|volume=45|issue=11|pages=821–822|url=http://www.ams.org/bull/1939-45-11/S0002-9904-1939-07085-7/S0002-9904-1939-07085-7.pdf}}</ref> * 1942. ''Introduction to Semantics''. Harvard Uni. Press. * 1943. ''Formalization of Logic''. Harvard Uni. Press. * 1956 (1947). ''[http://www.archive.org/details/meaningandnecess033225mbp Meaning and Necessity: a Study in Semantics and Modal Logic]''. University of Chicago Press. * 1950. ''Logical Foundations of Probability''. University of Chicago Press. [http://www.lawrence.edu/fast/boardmaw/Carnap_Explica2.html bls. 3-15 á netinu.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060111115325/http://www.lawrence.edu/fast/boardmaw/Carnap_Explica2.html |date=2006-01-11 }} * 1950. „[http://www.ditext.com/carnap/carnap.html Empiricism, Semantics, Ontology]“, ''Revue Internationale de Philosophie 4'': 20-40. * 1952. ''The Continuum of Inductive Methods''. University of Chicago Press. * 1958. ''Introduction to Symbolic Logic with Applications''. Dover. * 1963, „Intellectual Autobiography“ in Schilpp (1963: 1-84). * 1966. ''Philosophical Foundations of Physics''. Martin Gardner, ed. Basic Books. [http://www.marxists.org/reference/subject/philosophy/works/ge/carnap.htm Útdráttur til lestrar.] * 1971. ''Studies in inductive logic and probability, Vol. 1''. University of California Press. * 1977. ''Two essays on entropy''. Shimony, Abner, ed. University of California Press. * 1980. ''Studies in inductive logic and probability, Vol. 2''. [[Richard Jeffrey|Jeffrey, R. C.]], ed. University of California Press. == Tilvísanir == {{reflist}} == Heimildir == * {{wpheimild | tungumál = En | titill = Rudolf Carnap | mánuðurskoðað = 14. mars| árskoðað = 2013}} [[Flokkur:Heimspekingar 20. aldar|Carnap, Rudolf]] [[Flokkur:Meðlimir Vínarhringsins|Carnap, Rudolf]] [[Flokkur:Rökfræðilegir raunhyggjumenn|Carnap, Rudolf]] [[Flokkur:Rökgreiningarheimspekingar|Carnap, Rudolf]] [[Flokkur:Rökfræðingar|Carnap, Rudolf]] [[Flokkur:Vísindaheimspekingar|Carnap, Rudolf]] [[Flokkur:Þýskir heimspekingar|Carnap, Rudolf]] {{fde|1891|1970|Carnap, Rudolf}} a5ca7wr43kin7w73ft8322s0o4osz7y 0 34213 1920441 1762942 2025-06-15T15:33:36Z TKSnaevarr 53243 1920441 wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Aleksandr Lítvínenko | nafn_á_frum ={{nobold|Александр Литвиненко}} | myndatexti = | fæðingarnafn = Aleksandr Valterovítsj Lítvínenko | fæðingardagur = {{fæðingardagur|1962|8|30}} | fæðingarstaður = [[Voronezh]], [[Sovétlýðveldið Rússland|rússneska sovétlýðveldinu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | dauðadagur = {{Dánardagur og aldur|2006|11|23|1962|8|30}} | dauðastaður = [[Bloomsbury]], [[London]], [[England]]i | dánarorsök = [[Morð|Myrtur]] með [[geislaeitrun]] | maki = {{marriage|Natalíja|1981|1994|orsök=skildu}}<br>{{marriage|Marína|1994}} | börn = 3 | ríkisfang = [[Sovétríkin]] (1962–1991)<br>[[Rússland]] (1991–2006)<br>[[Bretland]] (2006) }} '''Aleksandr Valterovítsj Lítvínenko''' ([[rússneska]]: Александр Вальтерович Литвиненко, fæddur 30. ágúst [[1962]] — látinn [[23. nóvember]] [[2006]]) var undirofursti í rússnesku öryggisþjónustunni [[FSB]]. Árið 2000 flutti hann til Bretlands og gerðist breskur ríkisborgari og rithöfundur. Hann gagnrýndi harkalega þáv. forseta [[Rússland]]s, [[Vladímír Pútín]]. == Eitrun == 1. nóvember 2006 veiktist Lítvínenko og var lagður inn á spítala í [[London|Lundúnum]]. Þann 19. nóvember 2006 sagði breska dagblaðið ''[[Sunday Times]]'' frá því að það hefði verið eitrað fyrir Lítvínenko og að hann lægi þungt haldinn á sjúkrahúsi í London. Þá var sagt frá því að eiturefnið hefði verið þallíum en reyndist síðar verið hið sjaldgæfa [[geislavirkni|geislavirka]] efni [[Pólon]]-210.<ref>{{Vefheimild|titill=WSJ; Herða verður refsiaðgerðir gegn Pútín vegna morðsins á Litvinenko|url=https://vardberg.is/frettir/wsj-herda-verdur-refsiadgerdir-gegn-putin-vegna-mordsins-a-litvinenko/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2016|mánuður=22. janúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars}}</ref> Eitrunin er sögð hafa átt sér stað á fundi sem Litvinenko átti í sambandi við morðið á [[Anna Polítkovskaja|Önnu Polítkovskaju]]. Fyrir andlát sitt skrifaði Lítvínenko bréf þar sem hann lýsir því að Pútín hafa skipað fyrir eitruninni á honum. [[Mannréttindadómstóll Evrópu]] komst árið 2021 að þeirri niðurstöðu að rússnesk stjórnvöld bæru ábyrgð á morðinu á Lítvínenko.<ref>{{Vefheimild|titill=Rússnesk stjórnvöld talin hafa myrt Litvinenko|url=https://www.visir.is/g/20212158912d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2021|mánuður=21. september|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Stubbur|æviágrip}} {{fde|1962|2006|Litvinenko, Alexander}} [[Flokkur:Starfsmenn FSB|Litvinenko, Alexander]] 71552zzjchb8da6x45j3fjg0kuqw1z1 0 36978 1920512 1919861 2025-06-15T22:05:39Z Óskadddddd 83612 1920512 wikitext text/x-wiki '''Gagnkynhneigð''' er [[kynhneigð]] sem felst í því að laðast að einstaklingum af því [[Kyn (líffræði)|kyni]] sem er gagnstætt eigin kyni, innan hefðbundinnar [[Kynjatvíhyggja|kynjatvíhyggju]].<ref>{{Cite web|url=https://www.heilsuvera.is/efnisflokkar/kynheilbrigdi/kynhneigd/|title=Kynhneigð|website=Heilsuvera|language=is-is|access-date=2025-06-07}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://islenskordabok.arnastofnun.is/ord/54411|title=Íslensk nútímamálsorðabók|website=islenskordabok.arnastofnun.is|language=|access-date=2025-06-07}}</ref> Þetta nær til dæmis til [[Karl|karla]] sem laðast að [[Kona|konum]], og kvenna sem laðast að körlum. Hinsegin sjónarmið gefa til kynna að hugtakið byggi á mikilli kynjatvíhyggju, hugmyndinni um að kynin séu bara tvö.<ref>{{Cite web|url=https://otila.is/hinsegin-regnhlifin/kynhneigd/gagnkynhneigd/|title=Gagnkynhneigð|website=Hinsegin frá Ö til A|language=is|access-date=2025-06-07}}</ref> Gagnkynhneigð er, ásamt [[samkynhneigð]] og [[tvíkynhneigð]], ein af þremur helstu flokkum á [[Kynhneigð#Kynhneigðarskalinn|kynhneigðarskalanum]]. Gagnkynhneigð er algengasta kynhneigðin, en vísindalegar rannsóknir hafa sýnt að margvíslegar kynhneigðir eru eðlilegur hluti af breytileika innan margra [[Tegund (líffræði)|dýrategunda]].<ref name="apahelp">{{cite web|url=http://www.apa.org/helpcenter/sexual-orientation.aspx|title=Sexual orientation, homosexuality and bisexuality|publisher=[[American Psychological Association]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130808032050/http://www.apa.org/helpcenter/sexual-orientation.aspx|archivedate=8 August 2013|accessdate=August 10, 2013}}</ref><ref name="PAHO">{{cite web|url=http://new.paho.org/hq/index.php?option=com_content&task=view&id=6803&Itemid=1926|title="Therapies" to change sexual orientation lack medical justification and threaten health|publisher=Pan American Health Organization|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120523040848/http://new.paho.org/hq/index.php?option=com_content&task=view&id=6803&Itemid=1926|archivedate=23 May 2012|accessdate=26 May 2012|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> == Tengt efni == * [[Samkynhneigð]] * [[Tvíkynhneigð]] == Tilvísanir == <references/> {{stubbur}} [[Flokkur:Kynhneigð]] [[Flokkur:Meðfæddir eiginleikar]] 75bg0my4uzp2954t6y2hfmicpgabzdx 1920513 1920512 2025-06-15T22:06:44Z Óskadddddd 83612 1920513 wikitext text/x-wiki '''Gagnkynhneigð''' er [[kynhneigð]] sem felst í því að laðast að einstaklingum af því [[Kyn (líffræði)|kyni]] sem er gagnstætt eigin kyni, innan hefðbundinnar [[Kynjatvíhyggja|kynjatvíhyggju]].<ref>{{Cite web|url=https://www.heilsuvera.is/efnisflokkar/kynheilbrigdi/kynhneigd/|title=Kynhneigð|website=Heilsuvera|language=is-is|access-date=2025-06-07}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://islenskordabok.arnastofnun.is/ord/54411|title=Íslensk nútímamálsorðabók|website=islenskordabok.arnastofnun.is|language=|access-date=2025-06-07}}</ref> Þetta nær til dæmis til [[Karl|karla]] sem laðast að [[Kona|konum]], og kvenna sem laðast að körlum. [[Hinsegin]] sjónarmið gefa til kynna að hugtakið byggi á mikilli kynjatvíhyggju, hugmyndinni um að kynin séu bara tvö.<ref>{{Cite web|url=https://otila.is/hinsegin-regnhlifin/kynhneigd/gagnkynhneigd/|title=Gagnkynhneigð|website=Hinsegin frá Ö til A|language=is|access-date=2025-06-07}}</ref> Gagnkynhneigð er, ásamt [[samkynhneigð]] og [[tvíkynhneigð]], ein af þremur helstu flokkum á [[Kynhneigð#Kynhneigðarskalinn|kynhneigðarskalanum]]. Gagnkynhneigð er algengasta kynhneigðin, en vísindalegar rannsóknir hafa sýnt að margvíslegar kynhneigðir eru eðlilegur hluti af breytileika innan margra [[Tegund (líffræði)|dýrategunda]].<ref name="apahelp">{{cite web|url=http://www.apa.org/helpcenter/sexual-orientation.aspx|title=Sexual orientation, homosexuality and bisexuality|publisher=[[American Psychological Association]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130808032050/http://www.apa.org/helpcenter/sexual-orientation.aspx|archivedate=8 August 2013|accessdate=August 10, 2013}}</ref><ref name="PAHO">{{cite web|url=http://new.paho.org/hq/index.php?option=com_content&task=view&id=6803&Itemid=1926|title="Therapies" to change sexual orientation lack medical justification and threaten health|publisher=Pan American Health Organization|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120523040848/http://new.paho.org/hq/index.php?option=com_content&task=view&id=6803&Itemid=1926|archivedate=23 May 2012|accessdate=26 May 2012|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> == Tengt efni == * [[Samkynhneigð]] * [[Tvíkynhneigð]] == Tilvísanir == <references/> {{stubbur}} [[Flokkur:Kynhneigð]] [[Flokkur:Meðfæddir eiginleikar]] avfrpw7ta82uq2dze9ap84qej0je8z1 0 39059 1920532 1896270 2025-06-16T00:49:00Z TKSnaevarr 53243 1920532 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Mahmoud Ahmadinejad | nafn_á_frummáli = {{nobold|محمود احمدی‌نژاد}} | mynd = Mahmoud Ahmadinejad with chafiye.jpg | myndatexti1 = | titill= [[Forseti Írans]] | stjórnartíð_start = [[3. ágúst]] [[2005]] | stjórnartíð_end = [[3. ágúst]] [[2013]] | einvaldur = [[Ali Khamenei]] | vara_forseti = [[Mohammad Reza Aref]]<br>[[Parviz Davoodi]]<br>[[Esfandiar Rahim Mashaei]]<br>[[Mohammad Reza Rahimi]] | forveri = [[Mohammad Khatami]] | eftirmaður = [[Hassan Rouhani]] | fæddur = {{fæðingardagur og aldur|1956|10|28}} | fæðingarstaður = [[Aradan]], [[Íran]] | þjóderni = [[Íran]]skur | maki = Azam al-Sadat Farahi ​(g. 1980)​ | stjórnmálaflokkur = [[Isargaran]] | börn = 3 | háskóli = Vísinda- og tækniháskóli Írans |undirskrift = Mahmoud Ahmadinejad signature.svg }} '''Mahmoud Ahmadinejad''' (á persnesku: {{lang|fa|محمود احمدی‌نژاد}}; f. [[28. október]] [[1956]] í [[Aradan]] í Íran) er fyrrum forseti [[Íran|Íslamska lýðveldisins Íran]]. Hann tók við embættinu 6. ágúst 2005 og er 6. forseti landsins frá stofnun [[íslam]]sks lýðveldis árið 1979. Ahmadinejad gengdi áður embætti borgarstjóra í [[Teheran|Tehran]], höfuðborg Írans. Ahmadinejad hélt uppi harðri gagnrýni á stjórn [[George W. Bush]] meðan hann var [[Forseti Bandaríkjanna|Bandaríkjaforseti]] og vildi og vill enn styrkja samband Írans og [[Rússland]]s. Hann hefur neitað að sinna kröfum [[Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna|Öryggisráðs]] [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjónanna]] um að stöðva auðgun [[úran]]s, en Ahmadinejad segir [[kjarnorkuáætlun Írans]] þjóna friðsamlegum tilgangi. == Vefslóðir == {{Commons|Mahmoud Ahmadinejad}} * [http://www.ahmadinejad.ir Vefdagbók Mahmoud Ahmadinejad] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071003013439/http://www.ahmadinejad.ir/ |date=2007-10-03 }} * [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1570714,00.html Viðtal við Ahmadinejad í TIME tímaritinu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119234745/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1570714,00.html |date=2011-01-19 }} == Heimildir == * {{wpheimild | tungumál = En | titill = Mahmoud Ahmadinejad | mánuðurskoðað = 12. mars | árskoðað = 2007}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Íran]] | frá = 2005 | til = 2013 | fyrir = [[Mohammad Khatami]] | eftir = [[Hassan Rouhani]] }} {{Töfluendir}} {{Forsetar Íran}} {{stubbur|æviágrip|saga}} {{f|1956}} {{DEFAULTSORT:Ahmadinejad, Mahmoud}} [[Flokkur:Forsetar Írans]] [[Flokkur:Aðalritarar Samtaka hlutlausra ríkja]] jh7m7h3r4bznu1tw1p2noza6v1negus 1920533 1920532 2025-06-16T00:49:09Z TKSnaevarr 53243 1920533 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Mahmoud Ahmadinejad | nafn_á_frummáli = {{nobold|محمود احمدی‌نژاد}} | mynd = Mahmoud Ahmadinejad with chafiye.jpg | myndatexti1 = | titill= [[Forseti Írans]] | stjórnartíð_start = [[3. ágúst]] [[2005]] | stjórnartíð_end = [[3. ágúst]] [[2013]] | einvaldur = [[Ali Khamenei]] | vara_forseti = [[Mohammad Reza Aref]]<br>[[Parviz Davoodi]]<br>[[Esfandiar Rahim Mashaei]]<br>[[Mohammad Reza Rahimi]] | forveri = [[Mohammad Khatami]] | eftirmaður = [[Hassan Rouhani]] | fæddur = {{fæðingardagur og aldur|1956|10|28}} | fæðingarstaður = [[Aradan]], [[Íran]] | þjóderni = [[Íran]]skur | maki = Azam al-Sadat Farahi ​(g. 1980)​ | stjórnmálaflokkur = [[Isargaran]] | börn = 3 | háskóli = Vísinda- og tækniháskóli Írans |undirskrift = Mahmoud Ahmadinejad signature.svg }} '''Mahmoud Ahmadinejad''' (á persnesku: {{lang|fa|محمود احمدی‌نژاد}}; f. [[28. október]] [[1956]] í [[Aradan]] í Íran) er fyrrum forseti [[Íran|Íslamska lýðveldisins Íran]]. Hann tók við embættinu 6. ágúst 2005 og er 6. forseti landsins frá stofnun [[íslam]]sks lýðveldis árið 1979. Ahmadinejad gengdi áður embætti borgarstjóra í [[Teheran|Tehran]], höfuðborg Írans. Ahmadinejad hélt uppi harðri gagnrýni á stjórn [[George W. Bush]] meðan hann var [[Forseti Bandaríkjanna|Bandaríkjaforseti]] og vildi og vill enn styrkja samband Írans og [[Rússland]]s. Hann hefur neitað að sinna kröfum [[Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna|Öryggisráðs]] [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjónanna]] um að stöðva auðgun [[úran]]s, en Ahmadinejad segir [[kjarnorkuáætlun Írans]] þjóna friðsamlegum tilgangi. == Vefslóðir == {{Commons|Mahmoud Ahmadinejad}} * [http://www.ahmadinejad.ir Vefdagbók Mahmoud Ahmadinejad] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071003013439/http://www.ahmadinejad.ir/ |date=2007-10-03 }} * [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1570714,00.html Viðtal við Ahmadinejad í TIME tímaritinu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119234745/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1570714,00.html |date=2011-01-19 }} == Heimildir == * {{wpheimild | tungumál = En | titill = Mahmoud Ahmadinejad | mánuðurskoðað = 12. mars | árskoðað = 2007}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Íran]] | frá = 2005 | til = 2013 | fyrir = [[Mohammad Khatami]] | eftir = [[Hassan Rouhani]] }} {{Töfluendir}} {{Forsetar Íran}} {{stubbur|æviágrip|stjórnmál}} {{f|1956}} {{DEFAULTSORT:Ahmadinejad, Mahmoud}} [[Flokkur:Forsetar Írans]] [[Flokkur:Aðalritarar Samtaka hlutlausra ríkja]] 16au9ua34v3ismkxk0zir6nghe1gs7o 0 39065 1920535 1896877 2025-06-16T00:55:50Z TKSnaevarr 53243 1920535 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Mohammad Khatami | nafn_á_frummáli = {{nobold|محمد خاتمی}} | mynd = Mohammad Khatami - December 11, 2007.jpg | myndatexti1 = Khatami árið 2007. | titill= [[Forseti Írans]] | stjórnartíð_start = [[3. ágúst]] [[1997]] | stjórnartíð_end = [[3. ágúst]] [[2005]] | einvaldur = [[Ali Khamenei]] | vara_forseti = [[Hassan Habibi]]<br>[[Mohammad Reza Aref]] | forveri = [[Akbar Hashemi Rafsanjani|Akbar Rafsanjani]] | eftirmaður = [[Mahmoud Ahmadinejad]] | fæddur = {{fæðingardagur og aldur|1943|9|29}} | fæðingarstaður = [[Ardakan]], [[Yazd-hérað]]i, [[Íran]] | þjóderni = [[Íran]]skur | maki = Zohreh Sadeghi ​(g. 1974)​ | stjórnmálaflokkur = [[Félag herskárra klerka]] | börn = 3 | háskóli = [[Háskólinn í Isfahan]]<br>[[Háskólinn í Teheran]] |undirskrift = Mohammad Khatami signature.svg }} '''Mohammad Khatami''' (á persnesku: {{lang|fa|سید محمد خاتمی}})(f. [[29. september]] [[1943]] í [[Ardakan]] í Íran) var forseti [[Íran|Íslamska lýðveldisins Íran]] frá 2. ágúst 1997 til 2. ágúst 2005 er [[Mahmoud Ahmadinejad]] tók við embættinu. Khatami sat í embætti tvö kjörtímabil. == Vefslóðir == * [http://www.khatami.ir/ Vefsíða Mohammad Khatami] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071016063245/http://www.khatami.ir/ |date=2007-10-16 }} * [http://www.britannica.com/eb/article-9218417 Æviágrip Mohammad Khatami á Encyclopedia Britannica] == Heimildir == * {{wpheimild | tungumál = En | titill = Mohammad Khatami | mánuðurskoðað = 12. mars | árskoðað = 2007}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Íran]] | frá = 1997 | til = 2005 | fyrir = [[Akbar Hashemi Rafsanjani]] | eftir = [[Mahmoud Ahmadinejad]] }} {{Töfluendir}} {{DEFAULTSORT:Khatami, Mohammad}} {{Forsetar Íran}} {{stubbur|æviágrip|stjórnmál}} [[Flokkur:Forsetar Írans|Khatami, Mohammad]] {{f|1943}} 5m1kzgfrocp1wvknzyq4u7d8e8auave 0 40927 1920405 1884213 2025-06-15T12:27:48Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920405 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Hammer and sickle red on transparent.svg|thumb|right|Hamar og sigð, merki Sovétríkjanna.]] '''Kommúnismi''' (úr [[franska|frönsku]] ''communisme'' og upphaflega úr [[Latína|latínu]] ''communis'', „það sem er sameiginlegt“) er [[hugtak]] sem notað er um ýmsar náskyldar hugmyndir sem eiga það sameiginlegt að álíta að öll framleiðslutæki eigi að vera í sameign samfélagsins eða a.m.k. jafnt skipt. Orðið „kommúnismi“ hefur stundum verið íslenskað sem „sameignarstefna“, en sú nafngjöf hefur aldrei náð festu. Innan [[lenínismi|lenínismans]] á hugtakið kommúnismi sérlega við lokastig [[stéttabarátta|stéttabaráttunnar]], þegar [[stétt]]ir og [[ríkisvald]] eru horfin úr samfélagsskipaninni, og hver og einn leggur af mörkum eftir getu og ber úr býtum eftir þörfum. Kommúnisminn er hluti af miklu víðtækari hugmyndahefð og framkvæmd [[Sósíalismi|sósíalisma]], þrátt fyrir að merking þessara tveggja hugtaka hafi verið nokkuð á reiki í gegnum tíðina. == Forsaga == Hugmyndir um jafnan aðgang og jafna skiptingu eigna hafa verið til í alda raðir. Meðal annars hefur því oft verið haldið fram að [[Grikkland hið forna|forngríski]] [[heimspekingur]]inn [[Platon]] hafi í ritinu ''[[Ríkið (Platon)|Ríkið]]''<ref>Platon, ''Ríkið''. Eyjólfur Kjalar Emilsson (þýð.), (Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag, 1991/1997).</ref> lýst eins konar fyrirmyndarríki af kommúnískum toga. Þetta má draga mjög í efa, meðal annars vegna þess að Platon álítur að kaupmenn og handverksmenn eigi eftir sem áður að stefna að verðmætasöfnun með hefðbundnum hætti. Einnig má benda á að sameignarfyrirkomulag þekktist í raun meðal ýmissa söfnuða [[frumkristni]] en það verður þó að hafa í huga að þessir söfnuðir biðu bókstaflega eftir endurkomu [[Jesús|Jesú]] og töldu sig þess vegna ekki hafa mikla þörf fyrir eignasöfnun.<ref>Hans Conzelmann: ''Geschichte des Urchristentums. Grundrisse zum Neuen Testament 5''. (Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 1989). ISBN 3-525-51354-2 </ref> Það er þó ekki fyrr en [[Thomas More]] gaf út bókina ''[[Útópía]]'' ([[1516]]) sem þróaðar hugmyndir um framtíðarríki, sem byggist á sameign allra, taka á sig fast form. Fjölmargir fetuðu í fótspor More og skrifuðu bækur og ritlinga um svipuð framtíðarríki. Hins vegar voru færri tilraunir gerðar til að skapa slík samfélög í reynd. Þar er [[jesúítar]]íkið í [[Paraguay]] (1610 – 1758) undantekning, en þar var skapað [[samfélag]] án einkaeigna. Það var þó ekki fyrr en við [[Franska byltingin|byltinguna]] í [[Frakkland]]i (1789 – 1799) og þegar fór að líða á [[19. öld]]ina sem hægt er að tala um raunverulegar kommúnistahreyfingar. Á [[1891–1900|tíunda áratug]] [[18. öld|18. aldar]] setti [[François Babeuf]] fram kenningar um jöfnuð eigna, sem höfðu mikil áhrif á stjórnmálaumræðuna. Á fyrstu áratugum 19. aldar höfðu [[útópískir sósíalistar]] eins og [[Charles Fourier]] og [[Étienne Cabet]] mikil áhrif. Þeir fengu mikið fylgi og víða voru gerðar tilraunir til að skapa útópísk sameignarsamfélög, sérstaklega í [[Norður-Ameríka|Norður-Ameríku]]. Þegar árið [[1825]] hafði eitt helsta samfélagið, New Harmony, verið stofnað í [[Indiana (fylki)|Indiana]] í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]. == Söguágrip == [[Mynd:Karl Marx.jpg|thumb|Karl Marx (1875)]] [[Mynd:Engels.jpg|thumb|Friedrich Engels (1877)]] Á [[19. öld]] var munurinn á hugtökunum „sósíalismi“ og „kommúnismi“ óljós og oft voru þau notuð sem samheiti. Það var í kring um árið [[1830]] sem farið var að nota hugtakið „sósíalismi“ og gerðu fylgismenn [[Pierre Leroux|Pierres Leroux]] í Frakklandi og [[Robert Owen|Roberts Owen]] á [[England]]i það nokkurn veginn samtímis. Á sama hátt fóru byltingarsinnaðir hópar í [[París]] að nota hugtakið „kommúnismi“ um [[1839]]. Sósíalistar og kommúnistar höfðu með sér fjölmörg samtök á 19. öld, sem lögðu mikinn kraft í að deila hver við annað. Eitt þeirra mikilvægustu og sem hafði mikil alþjóðleg áhrif var ''Bund der Gerechten'' (''Bandalag hinna réttlátu'') sem skipti um nafn árið [[1847]] og nefndist eftir það ''Bund der Kommunisten'' (''Kommúnistabandalagið''). [[Karl Marx]] og [[Friedrich Engels]] voru fengnir til að skrifa stefnuskrá samtakana og hún kom út snemma árs [[1848]] undir nafninu ''Manifest der Kommunistischen Partei'' (sem hefur verið nefnt ''[[Kommúnistaávarpið]]'' á íslensku) og varð þegar að grundvallarriti kommúnista og hefur verið æ síðan. Byltingaraldan sem gekk yfir Evrópu 1848 – 1849 olli kommúnistum vonbrigðum. Marx og Engels og þeirra fylgismenn drógu af því þá ályktun að kommúnísk bylting verði einungis framkvæmd af vel skipulagðri og pólitískt meðvitaðri verkalýðsstétt. Eitt skref í þá átt var stofnun [[Fyrsta alþjóðasambandið|Fyrsta alþjóðasambandsins]] (Internationalinn) [[1864]]. Á seinni áratugum 19. aldar var orðið „kommúnismi“ lítið notað. Í stað þess nefndu róttækir flokkar og samtök sig annaðhvort sósíalísk eða [[Sósíaldemókratismi|sósíaldemókratísk]]. Þannig var um sterkustu samtök þessa tíma, þýska sósíaldemókrataflokkinn, sem voru nátengd Marx og Engels. Þegar í ritinu ''Athugasemdir við Gotha-stefnuskránna'', sem kom út árið [[1875]], skrifar Marx um tvö stig hins kommúníska framtíðarsamfélags. Strax eftir byltingu muni koma nokkurs konar aðlögunartímabil, alræði öreiganna, þar sem þess er krafist að allir leggi sig fram eftir getu og enn sé barátta um völdin. Síðara stigið er svo samfélag þar sem ríkisvaldið er orðið óþarft og einka[[eignaréttur]]inn verði afnuminn. Á þessu síðara stigi, sagði hann, munu samskipti manna byggjast á þeirri grundvallarreglu að hver leggi af mörkum eftir getu og beri úr býtum eftir þörfum <ref>Karl Marx og Friedrich Engels, ''Úrvalsrit Karl Marx''. (Reykjavík: Heimskringla, 1968).</ref>. Þessi stigskipting varð grundvallaratriði í kenningum [[Lenín]]s þegar hann er að móta kommúnisma seinni tíma. Kallar hann fyrra stigið „sósíalisma“ og hið síðara „kommúnisma„<ref>V. I. Lenín, ''Ríki og bylting''. (Reykjavík: Heimskringla, 1970).</ref>. Það var þó ekki fyrr en eftir [[Októberbyltingin|Októberbyltinguna]] árið [[1917]] og stofnun [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] sem stjórnmálasamtök fóru að kallast kommúnísk á sama hátt og gert hafði verið um miðja 19. öld. [[Þriðja alþjóðasambandið]] (Internationalinn) sem varð þekktara undir nafninu [[Komintern]], sem stofnað var [[1919]], skipti þar miklu máli. Komintern var skipulagt á þann hátt að kommúnistaflokkar hinna ýmsu landa voru ekki sjálfstæðar einingar heldur flokksdeildir í þessum alþjóðlega stjórnmálaflokki. Eitt meginframlag Leníns var kenning hans um flokkinn og skipulag hans. Samkvæmt henni átti flokkurinn að vera harðsnúin „framvarðarsveit“ verkalýðsstéttarinnar á stigi sósíalismans og fara með völdin fyrir hönd öreiganna. Flokkurinn átti að vera skipulagður samkvæmt „lýðræðislegu miðstjórnarvaldi“, sem átti að fela í sér rökræðu og aðhald, en þýddi í reynd að miðstjórn flokksins stjórnaði á svipaðan hátt og herforingjar gera í stríði og að andstæðar skoðanir voru bannaðar<ref>V. I. Lenín, ''Hvað ber að gera: knýjandi vandamál hreyfingar okkar''. (Reykjavík: Heimskringla, 1970).</ref>. Á meðan Komintern starfaði, fram til ársins [[1943]], áttu allir flokkar sem áttu aðild að sambandinu að lúta samþykktum miðstjórnar samkvæmt þessum kenningum. Eftir að [[Jósef Stalín]] tókst að ná völdum í [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|sovéska kommúnistaflokknum]] og fyrst hrekja burt og síðan láta myrða [[Lev Trotskíj]], magnaðist einræðiskerfið og ofsóknir á hendur raunverulegum og ímynduðum andstæðingum. Eftir sigur bandamanna í [[seinni heimsstyrjöldin]]ni tóku kommúnistar völdin í flestum ríkjum í Austur- og Mið-[[Evrópu]] og urðu þau í raun eins konar leppríki Sovétríkjanna. Eftir byltinguna í [[Kína]] árið [[1949]] tóku kommúnistar einnig þar að byggja sósíalískt samfélag, að miklu leyti að sovéskri fyrirmynd, og eins í [[Víetnam]] og [[Norður-Kórea|Norður-Kóreu]]. Á sama tíma náðu margir kommúnistaflokkar utan Sovétveldisins, sérstaklega í [[Frakkland]]i og á [[Ítalía|Ítalíu]], miklum framgangi í almennum kosningum. Eftir dauða Stalíns árið [[1953]] glímdu ráðamenn í Sovétríkjunum við að fylla í skarðið. Niðurstaðan varð að [[Níkíta Khrústsjov]] flutti [[Leyniræðan|leyniræðu]] sína árið [[1956]], en í henni rakti hann hvernig Stalín og samverkamenn hans hefðu beitt harðræði og fjöldamorðum við stjórn sína. Ræðan er gjarnan skilin sem uppgjör við Stalín, þar sem honum er eignuð ábyrgð á mörgu sem miður fór í stjórnartíð hans. Þegar ræðunni hafði (viljandi) verið lekið til vestrænna fjölmiðla, komu fljótlega alvarlegir brestir í alþjóðahreyfingu kommúnista. Sérstaklega urðu harðar deilur milli Kína og Sovétríkjanna, þar sem Maó hafði stutt Stalín, en kommúnistaflokkar á vesturlöndum, ekki síst sá ítalski, fóru einnig að skapa sér sjálfstæða pólitík. Samtíma þessu höfðu kommúnískar hugmyndir mikil áhrif á andspyrnu- og þjóðfrelsishreyfingar víða um heim og eins á vinstrisveifluna á [[1961-1970|7.]] og [[1971-1980|8. áratugnum]]. Fyrir þessar hreyfingar var það þó oft ekki sovétsamfélagið sem var fyrirmynd, heldur mun frekar hugmyndir um Kína undir stjórn Maós og [[Kúba|Kúbu]] undir stjórn [[Fidel Castro|Fidels Castro]] og [[Che Guevara|Ches Guevara]]. Þeir höfðu enda stuðst mikið við [[Skæruhernaður|skæruhernað]] í valdabaráttu sinni, líkt og margar andspyrnu- og þjóðfrelsishreyfingar annars staðar, fyrr og síðar. Á [[1981-1990|9. áratugnum]] varð róðurinn æ þyngri fyrir kommúnistana í Sovétríkjunum og fylgiríkjum þeirra í Austur-Evrópu. Stjórnkerfið var þunglamalegt og stóðst [[Kapítalismi|kapítalískum]] Vesturlöndum ekki snúning. Umbætur [[Míkhaíl Gorbatsjov|Gorbatsjovs]] komu of seint og voru ekki nógu djúptækar til að hægt væri að bjarga þessum samfélagskerfum við. Á árunum [[1989]] - [[1991]] féllu allar kommúnistastjórnir í Evrópu. Eftir standa fáein ríki sem enn aðhyllast hugsjónir kommúnismans þó það sé oft ekki annað en í orði. Þau eru [[Kína]], [[Kúba]], [[Laos]], [[Norður-Kórea]] og [[Víetnam]]. == Helstu greinar kommúnismans == Eitt af einkennum þeirra hreyfinga sem kenna sig við kommúnisma er að þær hafa lagt mikinn kraft í að aðgreina sig frá og deila við aðra sem kenna sig við kommúnisma eða sósíalisma. En nánast allar þessar hreyfingar á [[20. öld]] hafa sagt sig byggja á kenningum marxismans (þó skilgreiningin á honum sé ekki alltaf sú sama). === Marxismi === {{aðalgrein|Marxismi}} Hugtakið „[[marxismi]]“ er annars vegar notað yfir þær [[heimspeki]]legu og [[félagsfræði]]legu kenningar sem þýski heimspekingurinn [[Karl Marx]] ([[1818]] – [[1883]]) og samstarfsmaður hans [[Friedrich Engels]] ([[1820]] – [[1895]]) settu fram, og hins vegar túlkanir og viðbætur við þessar kenningar. Þeir félagar skrifuðu fjölda bóka og bæklinga bæði saman og hvor fyrir sig, það þekktasta, fyrir utan ''Kommúnistaávarpið'' sem áður er getið, er ''Auðmagnið'' (''Das Kapital'') sem var skrifað af Marx. Söguskoðun sína kölluðu Marx og Engels [[Söguleg efnishyggja|sögulega efnishyggju]], og er hún nátengd almennri kenningu Marx um heiminn, sem eftir hans daga hefur verið kölluð [[þráttarefnishyggja]] (eða „díalektísk“ efnishyggja), og gengur út frá því að hið efnislega sé undirstaðan (öfugt við [[Hughyggja|hughyggju]] [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel|Hegels]]) og að breytingar verði við átök eða samspil andstæðna. Samkvæmt þessum meginreglum litu Marx og Engels svo á, að aðferðir fólks við framleiðslu lífsnauðsynja væru undirstaða alls annars í samfélaginu og að þær skiptu fólki í stéttir. Eftir því sem aðferðirnar þróuðust, breyttust líka valdahlutföllin milli stéttanna, uns að því kæmi að ríkjandi valdastétt væri hrundið og ný stétt tæki völdin. Þessa baráttu — stéttabaráttuna — litu þeir á sem „hreyfiafl sögunnar“ og að „öll mannkynssagan fram til þessa [væri] saga stéttabaráttu“ (''Kommúnistaávarpið'', formáli). Í þjóðfélagi kapítalismans litu Marx og Engels svo á að tvær höfuðstéttir væru í þjóðfélaginu, borgarastéttin (kapítalistarnir) annars vegar og verkalýðsstéttin hins vegar (þeir notuðu reyndar hugtakið Proletariat sem hefur verið þýtt sem öreigar á íslensku). Borgarastéttin er þeir sem ráða yfir framleiðslutækjunum og hráefninu og verkalýðsstéttin er þeir sem eiga ekkert nema vinnuafl sitt. Verkalýðsstéttin lifir á að selja borgarastéttinni vinnuafl sitt, sem hin síðarnefnda nýtir til að skapa arð, sem hún eignar sér (arðrán). Þeir félagar töldu að með vísindalegum hætti mætti sjá þjóðfélagsþróun framtíðarinnar fyrir í grófum dráttum, og að næstu stóru átök stéttabaráttunnar yrðu milli þessara tveggja stétta, þar sem verkalýðsstéttin mundi óumflýjanlega fara með sigur af hólmi í byltingu. Hún mundi þá taka öll völd í þjóðfélaginu í sínar hendur, móta það í sinni mynd og afnema þannig stéttaskiptinguna. === Lenínismi === {{aðalgrein|Lenínismi}} [[Lenínismi]] er sú hugmyndafræði sem byggir á túlkun [[Vladimír Iljitsj Lenín]] á marxismanum og varð grunnur [[Bolsévismi|bolsévismans]] í [[Rússland]]i og flestra annarra kommúnistahreyfinga 20. aldar. Ein af höfuðkenningum Leníns var sú að samtíð hans lifði á hæsta og síðasta stigi kapítalismans og það einkenndist af „tímabili [[heimsvaldastefna|heimsvaldastefnunnar]]“. Það væri nauðsynlegt að skapa forystusveit fyrir verklýðsstéttina, agaðan flokk sem stjórnað væri með „lýðræðislegu miðstjórnarvaldi“. Markmiðið var að afnema kapítalismann og koma á fyrsta stigi sósíalismans og „alræði öreiganna“. Marx og Engels voru sannfærðir um að byltingin kæmi í þróuðustu iðnaðarlöndunum og mundi gerast í alþjóðlegu bandalagi verkalýðsins samtímis í mörgum löndum. Lenín taldi aftur á móti að heimsvaldastefnan hefði gert verkalýð iðnvæddustu landanna afhuga byltingu með því að nota hluta af herfangi heimsvaldastefnunnar til að friðþægja hann. Sósíalísk bylting væri hins vegar möguleg í rússneska bændaþjóðfélaginu, sem væri veikasti hlekkur hins alþjóðlega auðvaldsskipulags. Verkalýðsstéttin mundi hafa forystu fyrir bændastéttinni og eftir byltinguna mundu bændurnir gerast verkamenn með því að vinna á samyrkjubúum. Stefna Leníns mótaðist einnig í harðri baráttu gegn sósíaldemókrötum innan hreyfingar sósíalista, en þeir álitu að mögulegt væri að koma á sósíalisma með friðsamlegum umbótum og að bylting væri ekki nauðsynleg. Margir kenndu sig enn þá við marxisma, svo sem [[Karl Kautsky]] og [[Eduard Bernstein]], en voru að mati Leníns komnir langt frá réttum skilningi á kenningum Marx. Lenín háði einnig baráttu gegn [[Stjórnleysisstefna|stjórnvaldsleysingjum]] (anarkistum) og þjóðbyltingarmönnum (narodnikum) í hinni víðari hreyfingu byltingarsinna. === Stalínismi === {{aðalgrein|Stalínismi}} Stalínismi, sem kenndur er við [[Jósef Stalín]] (1878 – 1953), er tæpast eiginleg hugmyndafræðileg undirgrein kommúnisma. Þegar talað er um stalínisma er frekar átt við það einræðislega stjórnarfar sem einkenndi stjórnartíð hans 1922–53, mikil notkun [[áróður]]s og hvatt var til persónudýrkunar á leiðtoganum. [[Miðstýring]] þjóðfélagsins var mikil, fólk hafði mjög takmarkað frelsi því allar mikilvægar ákvarðanir teknar ofan frá. Enn fremur setti Stalín á fót vinnuþrælkunarbúðir fyrir fanga, [[gúlag]]ið, þar sem gífurlegur fjöldi fanga vann dag og nótt við hörmulegar aðstæður. Ofsóknir gagnvart raunverulegum og ímynduðum andstæðingum voru mikilvægur þáttur í uppbyggingu „alræðis öreiganna“. Á árunum 1936–38 hófust [[Hreinsanirnar miklu|hreinsanir]] í Kommúnistaflokknum, svonefnd [[Moskvuréttarhöldin|Moskvuréttarhöld]] þar sem 16 pólitískum andstæðingum Stalíns voru bornar upplognar sakir og þeir dæmdir til dauða eða refsivinnu í gúlaginu. Óhemjuleg [[persónudýrkun]] foringjans var annað framlag sem kommúnistaforingjar í öðrum löndum tóku upp. Stalín innleiddi stórfelldar [[fimm ára áætlun|fimm ára áætlanir]] í efnahags- og skipulagsmálum, sem voru í gildi öll þau ár sem hann var við stjórn. Fylgismenn hans töluðu aldrei um stalínisma heldur var það hugtak skapað af andstæðingum Stalíns. === Marx-lenínismi === {{aðalgrein|Marx-lenínismi}} Það hugtak sem á íslensku er oftast nefnt [[marx-lenínismi]] (en einnig marxisminn-lenínisminn) var upphaflega skapað af Stalín til að leggja áherslu á að kenningar Leníns (í túlkun Stalíns) væru ekki einungis viðbót við marxismann heldur hefðu lyft honum upp á nýtt svið. Hugtakið hefur hins vegar verið túlkað á ýmsa vegu af mismunandi kommúnistum. Nafngiftin marx-lenínismi var notað sem opinbert heiti á ráðandi hugmyndafræði í Sovétríkjunum og fylgiríkjum og eins fylgiflokkum þeirra frá valdatíma Stalíns og allt þar til sovétveldið hrundi. Eftir að í sundur skildi milli Kína og Sovétríkjanna fóru [[Maóismi|maóistar]] hins vegar að kalla sig hins einu sönnu marx-lenínista og hnýttu því oft við nöfn hópa sinna og flokka (samanber [[EIK (ml)]] á Íslandi). === Maóismi === [[Mynd:Mao1939.jpg|thumb|130px|Maó Zedong heldur ræðu 1939]] {{aðalgrein|Maóismi}} Andstætt Lenín var [[Maó Zedong]] ([[1893]] – [[1976]]) viss um að bændastéttin gæti framkvæmt byltingu öreiganna án þess að verkalýðsstéttin væri þar framvarðarsveit. Byltingin gæti allt eins átt rætur á landsbyggðinni eins og í iðnaðarsvæðum þéttbýlis og borga. Maó var einnig viss um að stéttabaráttan héldi áfram og harðnaði eftir að byltingin hafði verið framkvæmd. Virkjun fjöldans er einnig lykilatriði í maóismanum ólíkt flokkskenningu Leníns og Stalíns, þar sem aðaláhersla er lögð á hlutverk flokksins sem framvarðarsveit og leiðtoga <ref>Maó Tse-tung, ''Ritgerðir''. (Reykjavík: Heimskringla, 1959 – 1971).</ref>. Maóisminn hefur haft mun meiri áhrif á kommúnistahreyfingar í bændaþjóðfélögum þriðja heimsins en í iðnarþjóðfélögum, ef burtséð er frá maóistahreyfingum 7. og 8. áratuganna á Vesturlöndum. Má þar nefna [[Skínandi stígur|Skínandi stíg]] í [[Perú]], [[Naxalítar|Naxalíta]] í [[Indland]]i og [[Kommúnistaflokkur Nepals (maóistar)|maóistahreyfinguna]] í [[Nepal]]. Maóistar kalla maóisma yfirleitt ''Hugsun Maó Zedong''. [[Mynd:Leon trotsky.jpg|thumb|left|135px|Lev Trotskíj 1915]] === Trotskíismi === {{aðalgrein|Trotskíismi}} [[Trotskíismi]]nn er eindregið byltingarsinnaður og leggur mikla áherslu á alþjóðahyggju. Samkvæmt [[Lev Trotskíj]] (1879 – 1940) er alþjóðabyltingin forsenda raunverulegs sósíalisma. Þar sem borgarastéttin ekki hafði getað framkvæmt borgaralegu byltinguna með eigin krafti (eins og staðan var í Rússlandi í upphafi 20. aldar) yrði verkalýðsstéttin að framkvæma hana upp á eigin spýtur og láta hana vaxa yfir í alþjóðlega sósíalíska byltingu og er það algjör andstæða við „sósíalisma í einu landi“<ref>Lev Trotskíj, ''Umbyltingarstefnuskráin. Dauðateygjur kapítalismans og verkefni Fjórða alþjóðasambandsins''. (Reykjavík: Fylkingin, 1978).</ref>, stefnu sem Lenín setti fram (og Stalín hélt fast í) þegar sýnt var að aðrar byltingar, um svipaðar mundir og sú rússneska, voru fljótlega brotnar á bak aftur. Trotskíj kallaði sig aldrei „trotskísta“ heldur notaði hugtakið bolsévík-lenínisti. Trotskíistar hafa hvergi verið við völd en hafa víða haft talverið ítök hjá menntamönnum. Flokkar þeirra hafa einkum verið sterkir í [[Frakkland]]i og [[Mexíkó]]. === Evrókommúnismi === {{aðalgrein|Evrókommúnismi}} Á [[1971-1980|8.]] og [[1981-1990|9. áratug]] [[20. öld|20. aldar]] óx mjög gagnrýni innan kommúnistaflokka í [[Vestur-Evrópa|Vestur-Evrópu]] á það sem kallað var marx-lenínismi, sem margir voru farnir að álíta kreddu og sem hafði verið stefna flokkanna fram að því. Þetta var samhliða uppgjör við hugmyndir og framkvæmd kommúnista og tilraun að aðlaga hann að vestrænu lýðræðisþjóðfélagi. Þessi gagnrýni og endurskoðun á mörgum grundvallaratriðum kenningarinnar var kallaður evrókommúnismi. Þungamiðja þessarar endurskoðunar var gagnrýni á sem og andstaða gegn þeirri pólitík sem Sovétríkin stóðu fyrir. Grundvallarhugmyndir evrókommúnismans má rekja til ítalska marxistans [[Antonio Gramsci]]s (1891 – 1937). Hann gagnrýndi mjög kreddufestu vinstrimanna og vildi að hreyfingar þeirra opnuðu sig fyrir samstarfi við önnur pólitísk öfl og fjöldahreyfingar. Það voru einkum kommúnistaflokkarnir í [[Frakkland]]i og á [[Ítalía|Ítalíu]] sem helst tóku upp evrókommúnismann. Þessir flokkar voru á þessum tíma mjög sterkir og fengu mikið fylgi í kosningum. Hugmyndirnar höfðu þó einnig mjög mikil áhrif innan annarra flokka eins og svo nefndra vinstri sósíalistaflokka á [[Norðurlöndin|Norðurlöndum]]. [[Míkhaíl Gorbatsjov]] segir frá því í endurminningum sínum að hugmyndir evrókommúnista hafi haft mikil áhrif á sig þegar hann innleiddi ''[[glasnost]]'' og ''[[perestroika]]'' í Sovétríkjunum<ref>Mikhail Gorbachev, ''Memoirs, Doubleday''. (1996). ISBN 0-385-48019-9</ref>. Eftir fall Sovétveldisins hafa flestir þeir flokkar sem aðhylltust evrókommúnisman orðið sósíaldemókratískir flokkar. == Kommúnismi á Íslandi == Eitt af sérkennum stjórnmálasögu [[Ísland]]s á [[20. öld]] er að þar höfðu kommúnistar lengi vel meiri áhrif og höfðu í samstarfi við aðra sósíalista miklu meira fylgi en í sambærilegu löndum. {{heimild vantar}} Sögu kommúnista á Íslandi má skipta í þrjá hluta. === Kommúnistaflokkur Íslands === [[Kommúnistaflokkur Íslands]] var stofnaður [[1930]]. Þá höfðu kommúnistar starfað innan [[Alþýðusamband Íslands|Alþýðusambands Íslands]] og [[Alþýðuflokkurinn|Alþýðuflokksins]] (sem voru tvær greinar af sömu samtökum) frá stofnun þeirra [[1916]]. Þeir höfðu einnig starfað í sérstökum hópum, sá mikilvægast var Jafnaðarmannafélagið Sparta, sem starfaði frá [[1926]] fram að stofnun flokksins. Kommúnistaflokkurinn gerðist þegar hluti af Komintern og var þar með hluti af alþjóðaflokki kommúnista og laut miðstjórnarákvörðunum hans. Helstu forsprakkar flokksins voru þeir [[Einar Olgeirsson]] og [[Brynjólfur Bjarnason]] sem var formaður. Þeir höfðu báðir kynnst marxisma við nám erlendis, Einar í [[Þýskaland]]i og Brynjólfur í [[Danmörk]]u. Alþýðusambandið og Alþýðuflokkurinn klofnuðu þegar áhrif kommúnista innan þeirra jukust og þeir náðu talsverðum ítökum innan verkalýðshreyfingarinnar. Þetta var ólíkt því sem gerðist á hinum Norðurlöndunum þar sem sósíaldemókratar hafa enn náin tengsl við alþýðusamböndin og tókst lengi vel að útiloka kommúnista úr flestum áhrifastöðum innan þeirra. Málgögn flokksins voru vikublaðið [[Verkalýðsblaðið]] og tímaritið [[Réttur]]. Frá [[1936]] hófst útgáfa dagblaðsins [[Þjóðviljinn|Þjóðviljans]], og var þá útgáfu Verkalýðsblaðsins hætt. === Sósíalistaflokkurinn === Árið [[1938]] gekk [[Héðinn Valdimarsson]] til liðs við kommúnista. Alþýðuflokkurinn klofnaði við þetta og talsverður hluti hans fylgdi Héðni. Hinn sameinaði flokkur fékk nafnið [[Sameiningarflokkur alþýðu - Sósíalistaflokkurinn]]. Flokkurinn gekk ekki í Komintern og var ekki yfirlýstur kommúnistaflokkur, en í stefnuskrá flokksins var hann sagður byggja stefnu sína á „hinum vísindalega sósíalisma - marxismanum“. Hann hafi einnig alla tíð mjög náin formleg og óformleg sambönd við kommúnistaflokkana í [[Austur-Evrópa|Austur-Evrópu]]. Brynjólfur var formaður miðstjórnar fyrsta áratuginn og eftir að Héðinn yfirgaf flokkinn árið [[1939]], vegna afstöðu til [[Vetrarstríðið|innrásar Sovétríkjanna í Finnland]], tók Einar Olgeirsson við formennsku og var formaður flokksins þangað til hann var lagður niður. Eftir því sem á leið varð allt erfiðara að halda flokknum á „réttri marxískri línu“; kom þar til meðal annars að talsverður fjöldi yngri flokksmanna voru sendir í nám „austantjalds“, sérlega til [[Austur-Þýskaland]]s og Sovétríkjanna, og færðu misjafnar og oft ófagrar fréttir af sósíalismanum í framkvæmd. En stærsti áhrifavaldurinn var samvinnan við [[Hannibal Valdimarsson]] og fylgismenn hans í [[Alþýðubandalagið|Alþýðubandalaginu]], sem var stofnað sem kosningabandalag [[1956]]. Hannibal hafði verið formaður í Alþýðuflokknum og var forseti Alþýðusambandsins og vildi vinna að sameiningu allra vinstrimanna í ein samtök. Eftir miklar deilur innan Sósíalistaflokksins var ákveðið [[1968]] að leggja hann niður og þess í stað stofna nýjan stjórnmálaflokk, Alþýðubandalagið. Með því þurru áhrif þeirrar kynslóðar kommúnista að mestu, sem fylgdi Sovétríkjunum að málum, enda var hinn nýi flokkur hvorki í orðum né gerðum á neinn hátt kommúnískur flokkur. === 68-kynslóðin === Einn þáttur í því umróti sem kallað hefur verið [[68-kynslóðin]] var endurvakning kommúnískra hugsjóna. Þó að þau samtök sem virkust voru í þessum málum hafi verið fámenn voru þau áberandi meðal ungs fólks, ekki síst í framhaldsskólum og háskólum. Það voru aðallega þrír hópar sem létu að sér kveða sem kölluðu sig kommúnista<ref>Guðni Th. Jóhannesson, ''Óvinir ríkisins''. (Reykjavík: Mál og menning, 2006). ISBN 9979-3-2808-8</ref><ref>Gestur Guðmundsson og Kristín Ólafsdóttir, ''68 Hugarflug úr viðjum vanans''. (Tákn - bókaútgáfa, 1987).</ref>. [[Æskulýðsfylkingin]], félag ungra sósíalista, hafði verið ungliðahreyfing Sósíalistaflokksins frá [[1938]] og fylgt honum mjög að málum og haft sig frekar lítið í frammi. Upp úr miðjum [[1961-1970|7. áratugnum]] breytast samtökin mjög og verða samastaður róttæklinga af ýmsu tagi. Árið [[1970]] slitu samtökin endanlega öllu sambandi við arftaka Sósíalistaflokksins, Alþýðubandalagið. Nafninu var breytt í Fylkingin - baráttusamtök sósíalista og samtökin þar með orðin pólitískur flokkur. Eftir harðar innri deilur gengu trotskíistar með sigur innan samtakana og sóttu um aðild að [[Fjórða alþjóðasambandið|Fjórða alþjóðasambandinu]] (alþjóðasambandi trotskíista). Málgagn Fylkingarinnar og (Æskulýðsfylkingarinnar) var tímaritið [[Neisti]]. Einingarsamtök kommúnista (marx-lenínistar), sem voru þekktari sem [[EIK (m-l)]], voru maóísk samtök sem stofnuð voru [[1973]] eftir að trotskíistar náðu yfirráðum yfir Fylkingunni. Þau áttu sér megin upptök hjá íslenskum námsmönnum í [[Noregur|Noregi]] og voru nátengd norsku maóistasamtökunum [http://no.wikipedia.org/wiki/Akp AKP (m-l)]. Málgagn þeirra var [[Verkalýðsblaðið]]. Kommúnistasamtökin marxistarnir-lenínistarnir, sem voru þekktari sem [[KSML]], voru stofnuð [[1972]]. Árið [[1976]] skiptu samtökin um nafn og voru nú nefnd Kommúnistaflokkur Íslands (marxistarnir-lenínistarnir), KFÍ (m-l). Þetta voru einnig maóísk samtök, en deildu harðlega við EIK (m-l) um rétta túlkun á fræðunum. Það voru íslenskir námsmenn í [[Gautaborg]] í [[Svíþjóð]] sem áttu frumkvæði að KSML, og voru þau nátengd sænsku maóistasamtökunum [http://sv.wikipedia.org/wiki/Kommunistiska_partiet KPML(r)]. Málgagn þeirra var [[Stéttabaráttan]]. Þegar róttæknialda 8. áratugarins hneig, lögðu EIK (m-l) og KSML upp laupana, ásamt nokkrum öðrum smærri hópum. Fylkingin var aldrei formlega lögð niður, mjög fámennur arftaki hennar starfaði lengi sem Kommúnistabandalagið og Ungir sósíalistar. == Tilvísanir == <div style="font-size:85%"> <references/> </div> == Heimildir og ítarefni == * Avineri, Shlomo, ''The Social and Political Thought of Karl Marx'' (Cambridge: Cambridge University Press, 1968). * Brown, Archie, ''The Gorbachev Factor'' (Oxford: Oxford University Press, 1997). * Deutscher, Isaac. ''Stalin: A Political Biography'' (New York: Oxford University Press, 1967). * Dirlik, Arif, ''Origins of Chinese Communism'' (Oxford: Oxford University Press, 1989). * Ebon, Martin, ''The Andropov File: The Life and Ideas of Yuri V. Andropov, General Secretary of the Communist Party of the Soviet Union'' (McGraw-Hill Companies, 1983). * Forman, James D., ''Communism from Marx's Manifesto to 20th century Reality'' (New York: Watts. 1972). * Furet, Francois, ''The Passing of an Illusion: The Idea of Communism in the Twentieth Century''. Deborah Kan Furet (þýð.) (University of Chicago Press, 2000). * Gellately, Robert. ''Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe'' (Knopf, 2007). * Gill, Graeme. ''Stalinism'' (2. útg.) (New York: Palgrave Macmillan, 1998). * Goldman, Marshall, ''What Went Wrong with Perestroika?'' (W.W. Norton, 1992). * Jonge, Alex de. ''Stalin and the Shaping of the Soviet Union'' (New York: William Morrow, 1986). * Mawdsley, Evan. ''The Stalin Years: The Soviet Union, 1929–53'' (Manchester: Manchester University Press, 2003). * McLellan, David, ''Marxism After Marx'' (Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2007). * Ree, Erik van. ''The Political Thought of Joseph Stalin: A Study in Twentieth-Century Revolutionary Patriotism'' (London: Routledge, 2002). * Tompson, William J., ''Khrushchev: A Political Life'' (New York: St. Martin's Press, 1995). * Tucker, Robert C. ''Stalin in Power: The Revolution from Above, 1928–1941'' (New York: W.W. Norton, 1990). * Åslund, Anders, ''Gorbachev's Struggle for Economic Reform'' (Ithaca: [[Cornell-háskóli|Cornell University]] Press, 1991). === Ítarefni á íslensku === * [[Arnór Hannibalsson]] gagnrýnir íslenska sósíalista í ''Kommúnismi og vinstri hreyfing á Íslandi'' (1964). * [[Arnór Hannibalsson]] vinnur úr gögnum um íslenska sósíalista í rússneskum söfnum í ''Moskvulínan'' (2000). Bókin skiptist í tvo hluta, og er annar um [[Kommúnistaflokkur Íslands|kommúnistaflokk Íslands]] og [[Komintern]], hinn um afskipti [[Halldór Kiljan Laxness|Halldórs Kiljans Laxness]] af sósíalistahreyfingunni íslensku. * Árni Snævarr og Valur Ingimundarson segja sögu sósíalistahreyfingarinnar á Íslandi í ''Liðsmenn Moskvu'' (1992). Fyrri hlutinn er yfirlit um samskipti íslenskra sósíalista og ráðamanna [[Ráðstjórnarríkin|Ráðstjórnarríkjanna]], seinni hlutinn um samskiptin við austur-þýska kommúnista. * [[Brynjólfur Bjarnason]] lýsir „Jafnaðarstefnu fyrir daga Marx“ í ''Rétti'' 1929. * [[Brynjólfur Bjarnason]] gerir grein fyrir stefnu íslenskra marxista í ''Sósíalistaflokkurinn - stefna hans og starfshættir'' (1952). * Jón Ólafsson vinnur úr gögnum um íslenska sósíalista í rússneskum söfnum í ''Kæru félagar: íslenskir sósíalistar og Sovétríkin 1920-1960'' (1999). * ''Úrvalsrit'' [[Karl Marx|Karls Marx]] og Friðriks Engels hafa komið út í tveimur bindum á íslensku (1968). * Richard Pipes gagnrýnir sameignarstefnu í ''Kommúnisminn'' (2004). * [[Þór Whitehead]] segir sögu upphafs kommúnistahreyfingarinnar íslensku í ''Kommúnistahreyfingin á Íslandi 1921-1934'' (1979). * Í [[Svartbók kommúnismans|''Svartbók kommúnismans'']] (2009) eru ýmis ódæði kommúnistastjórna á tuttugustu öld rakin. * Bertrand Russell skrifar ''[https://books.google.is/books?id=cJ-ZCgAAQBAJ Greinar um kommúnisma]'' (2015). == Tengt efni == {{commonscat|Communism|kommúnisma}} * [[Kapítalismi]] * [[Marxismi]] * [[Sósíalismi]] * [[Stjórnleysisstefna]] == Tenglar == * [http://www.felagshyggja.net Klassísk rit jafnaðarsinna á Íslandi] * {{Vísindavefurinn|728|Hver var Karl Marx og hverjir höfðu mest áhrif á hugmyndir hans um samfélagið?}} * {{Vísindavefurinn|730|Hver er munurinn á sósíalisma og kommúnisma?}} * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1907659 ''Ógnaröld kommúnismans''; grein í Morgunblaðinu 1998] === Erlendir tenglar === * [http://www.libcom.org/library Libertarian Communist Library Archive] Gagnasafn kommúnist, sósíalist og anarkista * [http://www.pbs.org/heavenonearth/ PBS Heaven on Earth : the Rise and Fall of Socialism] {{Webarchive|url=https://archive.today/20121205103745/http://www.pbs.org/heavenonearth/ |date=2012-12-05 }} Vefsíða heimildaþátta fyrir sjónvarp um jafnaðarstefnu * [http://www.pathfinderpress.com Pathfinder Books] Bókabúð sósíalista * [http://www.revolutionaryleft.com Revolutionary Left] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111021114813/http://revolutionaryleft.com/ |date=2011-10-21 }} Vefspjall um róttækan sósíalisma * [http://www.marxist.com ''In Defence of Marxism''] Til varnar marxisma * [http://www.worldsocialism.org World Socialism] Vefsíða um sósíalsma * [http://www.wsws.org World Socialist Web Site] Vefsíða um sósíalisma * [http://www.broadleft.org/ Braod left] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190701231625/https://www.broadleft.org/ |date=2019-07-01 }} - Listi yfir helstu vinstriflokka í heiminum * [http://www.marxists.org Marxists Internet Archive] Safn marxískra verka og um sögu marxisma {{Gæðagrein}} [[Flokkur:Stjórnmálastefnur]] [[Flokkur:Kommúnismi]] guvi0wvmvykapntdtiqbp3r0lkmpcb7 0 41944 1920444 1433437 2025-06-15T15:58:31Z Lafi90 69742 Atriði Steindórs Hjörleifssonar 1920444 wikitext text/x-wiki '''''Áramótaskaupið 1966''''' var í leikstjórn [[Andrés Indriðason|Andrésar Indriðasonar]]. Það var tekið upp í nýstofnuðu [[Ríkissjónvarpið|Ríkissjónvarpinu]] [[30. desember]] [[1966]] og sýnt [[31. desember|daginn eftir]]. Það fylgdi á eftir árlegri áramótaútvarpssendingu [[Ríkisútvarpið|Ríkisútvarpsins]], en í kjölfar þess hefur skapast hefð fyrir því að eitt skaup sé sýnt ár hvert á [[gamlárskvöld]]. Upptaka af Áramótaskaupinu 1966 er ekki til.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4016079 Gunnþóra Gunnarsdóttir, „Þeir sem sáu fyrsta skaupið skemmtu sér hið besta“, ''Fréttablaðið'' (2008-12-30): 2]</ref> Meðal þess sem fram kom, afhenti [[Steindór Hjörleifsson]], þáverandi deildarstjóri lista og skemmtideildar Ríkissjónvarpsins, [[Ómar Ragnarsson|Ómari Ragnarssyni]] og Helgu Jóhannsdóttur, konu hans, blómvönd í tilefni af fimm ára brúðkauspafmælis þeirra, en þau giftust 30. desember 1961.<ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/page/4454816?iabr=on#page/n19/mode/2up/search/%C3%A1ram%C3%B3taskaup|titill=Vikan - 22. Tölublað|útgefandi=Vikan|mánuður=Júní|ár=1967|mánuðurskoðað=Júní|árskoðað=2025|bls=20-21}}</ref> == Heimildir == {{Reflist}} == Hlekkir == *{{imdb title|0461059}} {{Áramótaskaupin}} {{Stubbur|sjónvarp}} [[Flokkur:Áramótaskaup]] qzrcqmrk3yt8mdvytwo83yieu9xzy67 1920445 1920444 2025-06-15T15:59:33Z Lafi90 69742 leiðrétting á titli heimildar 1920445 wikitext text/x-wiki '''''Áramótaskaupið 1966''''' var í leikstjórn [[Andrés Indriðason|Andrésar Indriðasonar]]. Það var tekið upp í nýstofnuðu [[Ríkissjónvarpið|Ríkissjónvarpinu]] [[30. desember]] [[1966]] og sýnt [[31. desember|daginn eftir]]. Það fylgdi á eftir árlegri áramótaútvarpssendingu [[Ríkisútvarpið|Ríkisútvarpsins]], en í kjölfar þess hefur skapast hefð fyrir því að eitt skaup sé sýnt ár hvert á [[gamlárskvöld]]. Upptaka af Áramótaskaupinu 1966 er ekki til.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4016079 Gunnþóra Gunnarsdóttir, „Þeir sem sáu fyrsta skaupið skemmtu sér hið besta“, ''Fréttablaðið'' (2008-12-30): 2]</ref> Meðal þess sem fram kom, afhenti [[Steindór Hjörleifsson]], þáverandi deildarstjóri lista og skemmtideildar Ríkissjónvarpsins, [[Ómar Ragnarsson|Ómari Ragnarssyni]] og Helgu Jóhannsdóttur, konu hans, blómvönd í tilefni af fimm ára brúðkauspafmælis þeirra, en þau giftust 30. desember 1961.<ref>{{Vefheimild|url=https://timarit.is/page/4454816?iabr=on#page/n19/mode/2up/search/%C3%A1ram%C3%B3taskaup|titill=Þetta verður allt að þróast hægt og rólega|útgefandi=Vikan|mánuður=Júní|ár=1967|mánuðurskoðað=Júní|árskoðað=2025|bls=20-21}}</ref> == Heimildir == {{Reflist}} == Hlekkir == *{{imdb title|0461059}} {{Áramótaskaupin}} {{Stubbur|sjónvarp}} [[Flokkur:Áramótaskaup]] gsxc7vrj1eazww9g8oogo97pykoy2lk 0 50642 1920474 1886467 2025-06-15T18:41:30Z Alvaldi 71791 1920474 wikitext text/x-wiki {{infobox basketball club | name = KR | color1 = white | color2 = black | logo = KR Reykjavík.png | image_size = 200px | founded = | history = '''KR''' <br> 1956–nú | arena = Meistaravellir | location = [[Reykjavík]], [[Ísland]] | colors = Svartur, hvítur<br> {{color box|black}} {{color box|white}} | championships = '''18''' (1965, 1966, 1967, 1968, 1974, 1978, 1979, 1990, 2000, 2007, 2009, 2011, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019) | competition1 = Bikarmeistarar | competition1_champs = '''14''' (1966, 1967, 1970, 1971, 1972, 1973, 1974, 1977, 1979, 1984, 1991, 2011, 2016, 2017) | affiliation = [[KR-b men's basketball|KR-b]] | website = [https://www.krkarfa.is/ www.krkarfa.is] }} '''Karlalið KR í körfuknattleik''' er hluti af [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|Knattspyrnufélagi Reykjavíkur]]. Félagið hefur 18 sinnum hampað Íslandsmeistaratitlinum og 14 sinnum bikarmeistaratitlinum. ==Þekktir leikmenn== *[[Brynjar Þór Björnsson]] *[[Curtis Carter]] {{small|(1 tímabil: 1975–76)}} *[[Einar Bollason]] {{small|(14 tímabils: 1961–1967, 1969–1972, 1976–1981)}} *[[Fannar Ólafsson]] {{small|(6 tímabil: 2005–2011)}} *[[Guðni Ólafur Guðnason]] {{small|(11 tímabil: 1983–1994)}} *[[Hafþór Júlíus Björnsson]] {{small|(1 tímabil: 2006–2007)}} *[[Helgi Ágústsson]] *[[Jakob Sigurðarson]] *[[Jón Arnór Stefánsson]] *[[Jón Sigurðsson (körfuknattleiksmaður)|Jón Sigurðsson]] {{small|(9 tímabil: 1977–1985, 1987–1988)}} *[[Marcus Walker]] {{small|(2 tímabil: 2010–2011, 2017–2018)}} *[[Matthías Orri Sigurðarson]] *[[Michael Craion]] {{small|(2 tímabil: 2014–2016)}} *[[Kolbeinn Pálsson]] {{small|(1962–1979, 1980–1981)}} *[[Pavel Ermolinskij]] *[[Þórir Þorbjarnarson]] [[Flokkur:Stofnað 1956]] [[Flokkur:Knattspyrnufélag Reykjavíkur]] [[Flokkur:Íslensk körfuknattleiksfélög‎]] mozktol6c6pbfe37rmuug688cmpq7l5 1920475 1920474 2025-06-15T18:42:07Z Alvaldi 71791 Alvaldi færði [[Körfuknattleiksdeild KR]] á [[KR (körfuknattleikur karla)]]: Gerði sér grein fyrir kvennaliðið 1920474 wikitext text/x-wiki {{infobox basketball club | name = KR | color1 = white | color2 = black | logo = KR Reykjavík.png | image_size = 200px | founded = | history = '''KR''' <br> 1956–nú | arena = Meistaravellir | location = [[Reykjavík]], [[Ísland]] | colors = Svartur, hvítur<br> {{color box|black}} {{color box|white}} | championships = '''18''' (1965, 1966, 1967, 1968, 1974, 1978, 1979, 1990, 2000, 2007, 2009, 2011, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019) | competition1 = Bikarmeistarar | competition1_champs = '''14''' (1966, 1967, 1970, 1971, 1972, 1973, 1974, 1977, 1979, 1984, 1991, 2011, 2016, 2017) | affiliation = [[KR-b men's basketball|KR-b]] | website = [https://www.krkarfa.is/ www.krkarfa.is] }} '''Karlalið KR í körfuknattleik''' er hluti af [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|Knattspyrnufélagi Reykjavíkur]]. Félagið hefur 18 sinnum hampað Íslandsmeistaratitlinum og 14 sinnum bikarmeistaratitlinum. ==Þekktir leikmenn== *[[Brynjar Þór Björnsson]] *[[Curtis Carter]] {{small|(1 tímabil: 1975–76)}} *[[Einar Bollason]] {{small|(14 tímabils: 1961–1967, 1969–1972, 1976–1981)}} *[[Fannar Ólafsson]] {{small|(6 tímabil: 2005–2011)}} *[[Guðni Ólafur Guðnason]] {{small|(11 tímabil: 1983–1994)}} *[[Hafþór Júlíus Björnsson]] {{small|(1 tímabil: 2006–2007)}} *[[Helgi Ágústsson]] *[[Jakob Sigurðarson]] *[[Jón Arnór Stefánsson]] *[[Jón Sigurðsson (körfuknattleiksmaður)|Jón Sigurðsson]] {{small|(9 tímabil: 1977–1985, 1987–1988)}} *[[Marcus Walker]] {{small|(2 tímabil: 2010–2011, 2017–2018)}} *[[Matthías Orri Sigurðarson]] *[[Michael Craion]] {{small|(2 tímabil: 2014–2016)}} *[[Kolbeinn Pálsson]] {{small|(1962–1979, 1980–1981)}} *[[Pavel Ermolinskij]] *[[Þórir Þorbjarnarson]] [[Flokkur:Stofnað 1956]] [[Flokkur:Knattspyrnufélag Reykjavíkur]] [[Flokkur:Íslensk körfuknattleiksfélög‎]] mozktol6c6pbfe37rmuug688cmpq7l5 0 58411 1920572 1919350 2025-06-16T11:36:53Z 46.22.99.242 Bætti við tenglum á heimildir sem lýsa sögu Rafiðnaðarsambandsins 1920572 wikitext text/x-wiki '''Rafiðnaðarsamband Íslands''' ([[skammstöfun|skammstafað]] ''RSÍ'') er [[landssamband]] [[stéttarfélag]]a rafiðnaðarmanna, stofnað [[11. nóvember]] [[1970]]. Stofnfélög voru: ''Félag íslenskra rafvirkja'', ''Félag rafiðnaðarmanna á Suðurlandi'', ''Rafiðnaðarmannafélag Suðurnesja'', ''Rafvirkjafélag Akureyrar'' og ''Félag útvarpsvirkja''. Sambandið er [[starfsgreinasamband]] og aðili að [[ASÍ]], en félagar eru allir [[launþegi|launþegar]], sem starfa í rafiðnaðargeiranum, hvort sem þeir hafa [[löggilding|löggilt]] [[sveinspróf]] eða ekki. Formaður er Jakob Tryggvason. Starfsemi sambandsins felst í að gæta hagsmuna félagsmanna og fjölskyldna þeirra, bæði gagnvart atvinnurekendum og stjórnvöldum. == Aðildarfélög RSÍ == Aðildarfélög RSÍ eru: * Grafía – stéttarfélag í prent- og miðlunarkerfum * Félag íslenskra rafvirkja (FÍR) * Félag rafeindavirkja (FRV) * Félag rafiðnaðarmanna á Suðurlandi (FRS) * Rafiðnaðarfélag Norðurlands (RFN) * Rafiðnaðarfélag Suðurnesja (RFS) * Skerpa – sameinað félag: Félag íslenskra símamanna (FÍS), Félag tæknifólks (FTF), kjaradeild Félags kvikmyndagerðarmanna (FK) og Félags sýningastjóra í kvikmyndahúsum (FSK) * RSÍ-UNG – starfsvettvangur ungs fólks innan Rafiðnaðarsambands Íslands == Tenglar == * [http://www.rafis.is Heimasíða RSÍ] * [https://grafia.is Heimasíða Grafía] * [https://skerpafelag.is Heimasíða Skerpu]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} * [https://filmmakers.is/ Heimasíða FK] * [https://www.rafis.is/fir_gamli/sagafir.htm FÍR - Saga rafmagns á Íslandi] * [https://rafis.is/2023/08/22/utgafunni-fagnad/ Rafmögnuð saga - Rafiðnaðarsamband Íslands í 50 ár] {{Landssambönd ASÍ}} [[Flokkur:Íslensk stéttarfélög]] 5zrbvjsh2rai2f1awp2omlbt107qx2a 0 61629 1920492 1920222 2025-06-15T19:32:25Z 200.24.154.85 1920492 wikitext text/x-wiki '''Eigið fé'''<ref>[http://www.hugtakasafn.utn.stjr.is/hugtak.adp?id=234929541 equity]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> (e. owners equity) [[fyrirtæki]]s, er skilgreint sem heildar[[eign]]ir að frádregnum [[skuld]]um skv. [[bókhald]]i fyrirtækisins. Eigið fé fyrirtækis er stundum kallað bókfært virði þess. :eigið fé = heildar eignir - skuldir Eigið fé má einnig setja fram sem samtölu [[hlutafé|hlutafjár]] fyrirtækisins og óráðstafaðs [[hagnaður|hagnaðar]] frá fyrri árum að frádregnum [[hlutabréf]]um sem fyrirtækið kann að eiga í sjálfu sér. :eigið fé = hlutafé + hagnaður - eigin bréf Neikvætt eigið fé, þ.e. ef skuldir eru hærri en bókfært virði eigna, er vísbending um það að fyrirtækið sé í raun [[gjaldþrot]]a. == Tenglar == *[http://www.ordabanki.ismal.hi.is/terminfo?idTerm=335721&FirstResult=0 Orðabók íslenskrar málstöðvar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} *[http://www.investopedia.com/terms/s/stockholdersequity.asp Um eigið fé á vef Investopedia] == Tilvísun == <references/> [[Flokkur:Hagfræði]] rrzc6z168zkuawl7ltd0n9rd5rsv1sp 1920494 1920492 2025-06-15T19:53:38Z Akigka 183 Tók aftur breytingu frá [[Special:Contributions/200.24.154.85|200.24.154.85]] ([[User talk:200.24.154.85|spjall]]), til baka í síðustu útgáfu frá [[User:130.208.129.21|130.208.129.21]] 1920222 wikitext text/x-wiki '''Eigið fé''' er bókhaldshugtak sem skilgreint er sem eignir að frádregnum skuldum. Eigið fé rekstrareiningar er stundum kallað bókfært virði hennar. :eigið fé = eignir − skuldir Eigið fé má einnig setja fram sem samtölu [[hlutafé|hlutafjár]] [[hlutafélag]]s og óráðstafaðs [[hagnaður|hagnaðar]] frá fyrri árum að frádregnum [[hlutabréf]]um sem félagið kann að eiga í sjálfu sér. :eigið fé = hlutafé + óráðstafaður hagnaður − eigin bréf Þegar eigið fé er neikvætt, það er þegar skuldir eru hærri en bókfært virði eigna, er vísbending um að rekstrareiningin sé í raun [[gjaldþrot]]a. [[Flokkur:Hagfræði]] iejpthhwg7iyc5hvuaqk68apc7pqj5t 0 62072 1920536 1814262 2025-06-16T00:56:17Z 2A01:6F02:315:521:54C9:AF73:E95E:D747 1920536 wikitext text/x-wiki '''Bhagavad Gita''' er indverskt [[helgirit]] ritað á [[sanskrít]] og er hluti af [[hetjukvæði]]nu [[Mahabharata]] sem samanstendur af um 100 þúsund erinda en Bhagavad Gita er aðeins 700 erindi. Bhagavad-Gita, sem er að finna í úr [[Bhishma Parva]]-handritinu, er helsta trúarrit Indverja og geymir í sér tvær helztu heimspekistefnur þeirra, Jóga-heimspekina og Sankya-heimspekina. [[Sören Sörensson]] hefur tvívegis þýtt Bhagavad-Gita sem hann nefnir ''Bhagavad-Gîtâ eða Ljóð Krishna''. Kom fyrri þýðingin út [[1939]] í óbundnu máli, en hin síðari árið [[1965]] í bundnu máli. == Tilvísanir == <references/> {{stubbur|trúarbrögð}} [[Flokkur:Hindúasiður]] 5n1ing6dydd2ocfity8tyrkoh2yuhgz 1920538 1920536 2025-06-16T01:09:25Z 2A01:6F02:315:521:A14B:888C:21F8:19F1 1920538 wikitext text/x-wiki '''Bhagavad Gita''' (þýðing: ''Söngur guðs'') er indverskt [[helgirit]] ritað á [[sanskrít]] og er kvæðabálkur úr [[hetjukvæði]]nu [[Mahabharata]] sem samanstendur af um 100 þúsund erinda en Bhagavad Gita er 700 erindi af því verki. Bhagavad-Gita, sem er að finna í úr [[Bhishma Parva]]-handritinu, er helsta trúarrit Indverja og geymir í sér tvær helztu heimspekistefnur þeirra, Jóga-heimspekina og Sankya-heimspekina. [[Sören Sörensson]] hefur tvívegis þýtt Bhagavad-Gita sem hann nefnir ''Bhagavad-Gîtâ eða Ljóð Krishna''. Kom fyrri þýðingin út [[1939]] í óbundnu máli, en hin síðari árið [[1965]] í bundnu máli. <ref>[https://timarit.is/files/57474567#search=%22Lj%C3%B3%C3%B0%20Krishna%22 Sören Sörenson sjötugur; Morgunblaðið 1965, 2. desember]</ref> <ref>[https://timarit.is/files/57298612#search=%22Bhagavad-Gita%20Bhagavad-Gita%20Bhagavad-Gita%20Bhagavad-Gita%22 Ný útgáfa Bhagavad Gita; Morgunblaðið 1965, 28. desember]</ref> == Tilvísanir == <references/> {{stubbur|trúarbrögð}} [[Flokkur:Hindúasiður]] t0ltvuk18r5pkd6wcz0if0hzb6jje07 6 63569 1920439 1917129 2025-06-15T15:24:19Z Bjarki S 9 verður ekki fært á commons 1920439 wikitext text/x-wiki {{mynd | myndlýsing = Merki Bæjarhrepps á Ströndum eftir Öldu Sverrisdóttur. | höfundaréttshafi = Alda Sverrisdóttir | leyfisupplýsingar = {{vörumerki|Alda Sverrisdóttir}} | uppruni = [http://www.strandir.is] | útskýring = Til að einkenna sveitarfélagið í greinum sem það varða. }} [[Flokkur:Íslensk byggðamerki|Bæjarhreppur]] 5tao9agd02c15uav4tbsfzkeugtqowz 1920440 1920439 2025-06-15T15:25:19Z Bjarki S 9 er ekki lengur skráð vörumerki 1920440 wikitext text/x-wiki {{mynd | myndlýsing = Merki Bæjarhrepps á Ströndum eftir Öldu Sverrisdóttur. | höfundaréttshafi = Alda Sverrisdóttir | leyfisupplýsingar = | uppruni = [http://www.strandir.is] | útskýring = Til að einkenna sveitarfélagið í greinum sem það varða. }} [[Flokkur:Íslensk byggðamerki|Bæjarhreppur]] k0hfjuh34yz9cgw6rym5xt0lmoahs7d 1920456 1920440 2025-06-15T16:46:16Z Snævar 16586 1920456 wikitext text/x-wiki {{mynd | myndlýsing = Merki Bæjarhrepps á Ströndum eftir Öldu Sverrisdóttur. | höfundaréttshafi = Alda Sverrisdóttir | leyfisupplýsingar = | uppruni = [http://www.strandir.is] | útskýring = Til að einkenna sveitarfélagið í greinum sem það varða. }} {{Sanngjörn notkun}} [[Flokkur:Íslensk byggðamerki|Bæjarhreppur]] 00l2oq8kecz2w6nizyeb2m9avte6ref 0 71838 1920562 1916632 2025-06-16T10:50:31Z Snævar 16586 -defaulttitle, er í snið:kvikmynd og samsvaraðist ekki titli hvort sem er. 1920562 wikitext text/x-wiki {{Kvikmynd | nafn = Skógarlíf | upprunalegt heiti = The Jungle Book | mynd = The Jungle Book Logo.svg | leikstjóri = [[Wolfgang Reitherman]] | framleiðandi = [[Walt Disney]] | byggt á = [[Frumskógarbókin]] af [[Rudyard Kipling]] | handritshöfundur = [[Larry Clemmons]]<br />[[Ralph Wright]]<br />[[Ken Anderson]]<br />Vance Gerry<br />[[Floyd Norman]]<br />[[Bill Peet]] | sögumaður = Sebastian Cabot | tónlist = [[George Bruns]] {{small|(kvikmyndartaka)}}<br />[[Terry Gilkyson]]<br />[[Robert B. Sherman]]<br />[[Richard M. Sherman]] {{small|(lög)}} | meginhlutverk = Sebastian Cabot<br />Phil Harris<br />Louis Prima<br />George Sanders<br />Sterling Holloway<br />J. Pat O'Malley<br />Bruce Reitherman | dreifingaraðili = [[Walt Disney Studios Motion Pictures|Buena Vista Distribution]] | myndin fyrirtæki = [[Walt Disney Pictures]] | útgáfudagur = [[18. október]] [[1967]] | sýningartími = 78 mínútnir | tungumál = [[enska]] | land = {{Fáni|Bandaríkin}} | ráðstöfunarfé = 4 milljónir [[Bandaríkjadalur|USD]] | heildartekjur = 378 milljónir [[Bandaríkjadalur|USD]] | framhald = [[Skógarlíf 2]] | imdb_id = 0061852 }} '''''Skógarlíf''''' ([[enska]]: ''The Jungle Book'') er [[Bandaríkin|bandarísk]] [[teiknimynd]] framleidd af [[Walt Disney Productions]]. Myndin byggir á skáldsögunni ''[[Frumskógarbókin]]'' eftir [[Rudyard Kipling]]. Myndin var frumsýnd þann [[18. október]] [[1967]]. Kvikmyndin var nítjánda kvikmynd Disney-teiknimyndaversins í fullri lengd. Leikstjóri myndarinnar var [[Wolfgang Reitherman]]. Framleiðandinn var [[Walt Disney]]. Handritshöfundar voru [[Larry Clemmons]], [[Ralph Wright]], [[Ken Anderson]], [[Vance Gerry]], og [[Bill Peet]]. Tónlistin í myndinni er eftir [[Sherman-bræður]]. Árið [[2003]] var gerð framhaldsmynd, ''[[Skógarlíf 2]]'', sem var dreift á [[kvikmyndahús]]. == Söguþráður == Mógli er alinn upp í skóginum og þar vill hann vera. dag einn kemur tígurinn ógurlegi aftur í skóginn til að hefna sín á Mógla. Þá upphefst mikil þrautaganga hjá vinum Mógla þeir draga Mógla nauðugan af stað í áttina að þorpi mannanna en hættur skógarins leynast við hvert fótmál. == Íslensk talsetning == {| class="wikitable" id="Synchronisation" |- !style="background:lavender"|Hlutverk !style="background:lavender"|Leikari<ref>{{cite web|url=https://www.non-disneyinternationaldubbingcredits.com/skoacutegarliacutef--the-jungle-book-icelandic-voice-cast.html|title=Skógarlíf / The Jungle Book Icelandic Voice Cast|last=|first=|date=|website=WILLDUBGURU|language=en|archive-url=|archive-date=|access-date=2019-04-29}}</ref> |- |Björninn Balli |[[Egill Ólafsson]] |- |Pardusinn Bakír |[[Valdimar Örn Flygenring]] |- |Loðvík konungur Apanna |[[Kristján Kristjánsson]] |- |Tígurinn Seri Kan |[[Pálmi Gestsson]] |- |Snákurinn Karún |[[Eggert Þorleifsson]] |- |Mannhvolpurinn Móglí |[[Grímur Helgi Gíslason]] |- |Fíllinn Harri Ofursti |[[Rúrik Haraldsson]] |- |Junior |[[Örnólfur Eldon Þórsson]] |- |Bússi |[[Arnar Jónsson]] |- |Flapsi |[[Bergur Þór Ingólfsson|Bergur Ingólfsson]] |- |Siggi |Friðrik Friðriksson |- |Dissi |[[Skarphéðinn Hjartarson]] |- |Stúlka |[[​Halla Vilhjálmsdóttir]] |} === Lög í myndinni === {| class="wikitable" ! Titill !Söngvari |- |Fílasöngur |[[Rúrik Haraldsson]] [[Örnólfur Eldon]] |- |Helstu nauðsynjar |[[Egill Ólafsson]] [[Grímur Helgi Gíslason]] |- |Að vera eins og þú |[[Kristján Kristjánsson (f. 1956)|Kristján Kristjánsson]] Egill Ólafsson |- |Trust in Me |[[Eggert Þorleifsson]] |- |Þú átt góðan vin |[[Gísli Magnason]] [[Skarphéðinn Hjartarson]] [[Örn Árnason]] [[Benedikt Ingólfsson]] |- |My Own Home |[[Halla Vilhjálmsdóttir]] |} == Tæknilega == {| class="wikitable" !Starf !Nafn |- |Leikstjórn |Júlíus Agnarsson |- |Þýðing |Jón St. Kristjánsson |- |Kórstjórn |Vilhjálmur Guðjónsson |- |Söngtextar |Jón St. Kristjánsson |- |Framkvæmdastjórn |Kirsten Saabye |- |Hlijóðupptaka |Stúdíó eitt. |} == Tilvísanir == {{reflist}} == Tenglar == * {{imdb titill|0061852|Skógarlíf}} * {{kvikmyndir.is titill|6360|Skógarlíf}} {{stubbur|kvikmynd}} [[Flokkur:Bandarískar teiknimyndir]] [[Flokkur:Disney-kvikmyndir]] [[Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 1967]] jqmosfuata2bm27yqsak89p3pyeve88 0 76618 1920481 1920273 2025-06-15T18:53:28Z Alvaldi 71791 1920481 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball biography | image = [[file:LeBron James (51959977144) (cropped2).jpg|frameless|upright=.8]] | caption = James með [[Los Angeles Lakers]] árið 2022 | position = Framherji | height_cm = 206 | weight_kg = 113 | league = [[National Basketball Association|NBA]] | team = Los Angeles Lakers | number = 23 | birth_date = {{birth date and age|1984|12|30}} | birth_place = Akron, Ohio, U.S. | high_school = St. Vincent–St. Mary High School | national_team = [[Bandaríska karlalandsliðið í körfuknattleik|Bandaríkin]] (2004–2024) | draft_year = 2003 | draft_round = 1 | draft_pick = 1 | draft_team = [[Cleveland Cavaliers]] | career_start = 2003 | career_end = | career_position = | career_number = | years1 = 2003–2010 | team1 = [[Cleveland Cavaliers]] | years2 = 2010–2014 | team2 = [[Miami Heat]] | years3 = 2014–2018 | team3 = Cleveland Cavaliers | years4 = 2018–nú | team4 = [[Los Angeles Lakers]] | highlights = }} [[Mynd:Lebronred.jpg|thumb|James með Cavaliers.]] '''LeBron Raymone James''' (fæddur [[30. desember]] [[1984]] í [[Akron]] í [[Ohio]]) er [[Bandaríkin|bandarískur]] körfuknattleiksmaður sem spilar fyrir [[Los Angeles Lakers]] í [[National Basketball Association|NBA-deildinni]]. Hann er almennt talinn einn af bestu leikmönnum NBA frá upphafi. James er með leikstöðuna [[lítill framherji]]. James hóf ferilinn með [[Cleveland Cavaliers]] frá 2003-2010 en hélt svo til [[Miami Heat]] frá 2010-2014. Frá 2014-2018 spilaði hann með Cleveland á ný en árið 2018 samdi hann við LA Lakers. James var valinn nýliði ársins árið [[2004]], hefur verið valinn besti leikmaður deildarinnar fjórum sinnum og besti leikmaður í úrslitum þrisvar. Hann hefur verið valinn 18 sinnum í stjörnuliðið og var valinn besti leikmaður [[Stjörnuleikur NBA-deildarinnar|stjörnuleiksins]] 2006, 2008 og 2018. James hefur verið NBA meistari fjórum sinnum; 2012, 2013, 2016 og 2020 og verið valinn MVP öll skiptin, tvisvar með Miami, einu sinni með Cleveland og einu sinni með Lakers. James er stigahæsti leikmaður NBA frá upphafi. Hann á ýmis met, þar á meðal er hann eini leikmaðurinn til að hafa skorað yfir 40.000 stig, tekið 10.000 fráköst og gefið 10.000 stoðsendingar og eini leikmaðurinn sem hefur skorað yfir 25 stig að meðaltali 13 leiktímabil í röð. Hann er eini leikmaðurinn til að ná [[þreföld tvenna|þrefaldri tvennu]] gegn öllum 30 liðunum í deildinni. Í byrjun tímabilsins 2020-2021 varð hann sá eini sem hefur náð a.m.k. 10 stigum 1000 leiki í röð. Hann sló svo stigamet [[Kareem Abdul-Jabbar]] árið 2023 og varð stigahæsti leikmaður NBA. Tímabilið 2023-2024 varð hann fyrsti leikmaðurinn í sögu NBA til að ná 40.000 stigum. Tímabilið eftir sló hann aftur met Jabbars yfir spilaðar mínútur í deildinni. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/ithrottir/2024-12-21-lebron-slo-met-kareem-sem-atti-ad-vera-osnertanlegt-431497 LeBron sló met Kareems sem átti að vera ósnertanlegt] Rúv, sótt 21. desember, 2024</ref> Lebron er stigahæstur í úrslitakeppninni með um 7500 stig og hefur spilað flesta leiki þar. Hann hefur 10 sinnum komist í úrslit deildarinnar. ==Persónulegir hagir== James giftist kærustu sinni, Savannah Brinson, 2013 sem hann kynntist í menntaskóla. Þau eiga þrjú börn: Sonina Bronny (f. 2004) og Bryce (f. 2007) sem og dótturina Zhuri (f. 2014). Árið 2022 komst James á lista milljarðamæringa í Bandaríkjunum. <ref>[https://www.bbc.co.uk/sport/basketball/61675611 LeBron James: NBA superstar on Forbes' billionaires list] BBC </ref> Um sumarið sama ár skrapp hann til Íslands og fór meðal annars í [[Drangey]]. <ref>[https://www.frettabladid.is/sport/lebron-og-rebel-wilson-hrifin-af-fegurd-drangeyjar/ Lebron og Rebel Wilson hrifin af fegurð Drangeyjar] Fréttablaðið, sótt 6/7 2022</ref> Árið 2024 spilað LeBron með syni sínum Bronny í NBA-leik með Los Angeles Lakers. Var það í fyrsta skipti sem feðgar spiluðu saman í deildinni. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/ithrottir/2024-10-23-lebron-fedgar-skrifudu-sig-i-sogubaekurnar-425462 LeBron-feðgar skrifuðu sig í sögubækurnar] Rúv, sótt 23. okt. 2024</ref> ==Heimild== {{commonscat|LeBron James}} * {{wpheimild|tungumál= en|titill=LeBron James |mánuðurskoðað= 11. feb.|árskoðað= 2019 }} ==Tilvísanir== {{reflist}} {{stubbur|æviágrip|körfubolti}} {{fe|1984|James, LeBron}} [[Flokkur:Bandarískir körfuknattleiksmenn|James, LeBron]] {{Flokkur:Bandarískir Ólympíuverðlaunahafar]] [[Flokkur:NBA leikmenn]] rtckpkyhtsd0pzfq7j8uuax5v3lk2mv 1920482 1920481 2025-06-15T18:55:08Z Alvaldi 71791 1920482 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball biography | image = [[file:LeBron James (51959977144) (cropped2).jpg|frameless|upright=.8]] | caption = James með [[Los Angeles Lakers]] árið 2022 | position = Framherji | height_cm = 206 | weight_kg = 113 | league = [[National Basketball Association|NBA]] | team = Los Angeles Lakers | number = 23 | birth_date = {{birth date and age|1984|12|30}} | birth_place = Akron, Ohio, U.S. | high_school = St. Vincent–St. Mary High School | national_team = [[Bandaríska karlalandsliðið í körfuknattleik|Bandaríkin]] (2004–2024) | draft_year = 2003 | draft_round = 1 | draft_pick = 1 | draft_team = [[Cleveland Cavaliers]] | career_start = 2003 | career_end = | career_position = | career_number = | years1 = 2003–2010 | team1 = [[Cleveland Cavaliers]] | years2 = 2010–2014 | team2 = [[Miami Heat]] | years3 = 2014–2018 | team3 = Cleveland Cavaliers | years4 = 2018–nú | team4 = [[Los Angeles Lakers]] | highlights = }} [[Mynd:Lebronred.jpg|thumb|James með Cavaliers.]] '''LeBron Raymone James''' (fæddur [[30. desember]] [[1984]] í [[Akron]] í [[Ohio]]) er [[Bandaríkin|bandarískur]] körfuknattleiksmaður sem spilar fyrir [[Los Angeles Lakers]] í [[National Basketball Association|NBA-deildinni]]. Hann er almennt talinn einn af bestu leikmönnum NBA frá upphafi. James er með leikstöðuna [[lítill framherji]]. James hóf ferilinn með [[Cleveland Cavaliers]] frá 2003-2010 en hélt svo til [[Miami Heat]] frá 2010-2014. Frá 2014-2018 spilaði hann með Cleveland á ný en árið 2018 samdi hann við LA Lakers. James var valinn nýliði ársins árið [[2004]], hefur verið valinn besti leikmaður deildarinnar fjórum sinnum og besti leikmaður í úrslitum þrisvar. Hann hefur verið valinn 18 sinnum í stjörnuliðið og var valinn besti leikmaður [[Stjörnuleikur NBA-deildarinnar|stjörnuleiksins]] 2006, 2008 og 2018. James hefur verið NBA meistari fjórum sinnum; 2012, 2013, 2016 og 2020 og verið valinn MVP öll skiptin, tvisvar með Miami, einu sinni með Cleveland og einu sinni með Lakers. James er stigahæsti leikmaður NBA frá upphafi. Hann á ýmis met, þar á meðal er hann eini leikmaðurinn til að hafa skorað yfir 40.000 stig, tekið 10.000 fráköst og gefið 10.000 stoðsendingar og eini leikmaðurinn sem hefur skorað yfir 25 stig að meðaltali 13 leiktímabil í röð. Hann er eini leikmaðurinn til að ná [[þreföld tvenna|þrefaldri tvennu]] gegn öllum 30 liðunum í deildinni. Í byrjun tímabilsins 2020-2021 varð hann sá eini sem hefur náð a.m.k. 10 stigum 1000 leiki í röð. Hann sló svo stigamet [[Kareem Abdul-Jabbar]] árið 2023 og varð stigahæsti leikmaður NBA. Tímabilið 2023-2024 varð hann fyrsti leikmaðurinn í sögu NBA til að ná 40.000 stigum. Tímabilið eftir sló hann aftur met Jabbars yfir spilaðar mínútur í deildinni. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/ithrottir/2024-12-21-lebron-slo-met-kareem-sem-atti-ad-vera-osnertanlegt-431497 LeBron sló met Kareems sem átti að vera ósnertanlegt] Rúv, sótt 21. desember, 2024</ref> Lebron er stigahæstur í úrslitakeppninni með um 7500 stig og hefur spilað flesta leiki þar. Hann hefur 10 sinnum komist í úrslit deildarinnar. ==Persónulegir hagir== James giftist kærustu sinni, Savannah Brinson, 2013 sem hann kynntist í menntaskóla. Þau eiga þrjú börn: Sonina Bronny (f. 2004) og Bryce (f. 2007) sem og dótturina Zhuri (f. 2014). Árið 2022 komst James á lista milljarðamæringa í Bandaríkjunum. <ref>[https://www.bbc.co.uk/sport/basketball/61675611 LeBron James: NBA superstar on Forbes' billionaires list] BBC </ref> Um sumarið sama ár skrapp hann til Íslands og fór meðal annars í [[Drangey]]. <ref>[https://www.frettabladid.is/sport/lebron-og-rebel-wilson-hrifin-af-fegurd-drangeyjar/ Lebron og Rebel Wilson hrifin af fegurð Drangeyjar] Fréttablaðið, sótt 6/7 2022</ref> Árið 2024 spilað LeBron með syni sínum Bronny í NBA-leik með Los Angeles Lakers. Var það í fyrsta skipti sem feðgar spiluðu saman í deildinni. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/ithrottir/2024-10-23-lebron-fedgar-skrifudu-sig-i-sogubaekurnar-425462 LeBron-feðgar skrifuðu sig í sögubækurnar] Rúv, sótt 23. okt. 2024</ref> ==Heimild== {{commonscat|LeBron James}} * {{wpheimild|tungumál= en|titill=LeBron James |mánuðurskoðað= 11. feb.|árskoðað= 2019 }} ==Tilvísanir== {{reflist}} {{stubbur|æviágrip|körfubolti}} {{fe|1984|James, LeBron}} [[Flokkur:Bandarískir körfuknattleiksmenn|James, LeBron]] [[Flokkur:Bandarískir Ólympíuverðlaunahafar]] [[Flokkur:NBA leikmenn]] ogcap1l78stipz9y4e3xagl128ddjnc 0 80607 1920417 1905714 2025-06-15T13:43:13Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920417 wikitext text/x-wiki {{Leikari | name = Laurence Fishburne | image = Laurence Fishburne 2009 - cropped.jpg | imagesize = 250px | caption = Laurence Fishburne | birthdate = {{Fæðingardagur og aldur|1961|7|30}} | location = [[Augusta]] í [[Georgía (fylki BNA)|Georgíu]] í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] | birthname = Laurence John Fishburne III | yearsactive = 1981 - | notable role = '''Raymond Langton''' í [[CSI: Crime Scene Investigation]] <br> Ike Turner í ''What's Love Got to Do With It'' <br> Morpheus í [[The Matrix]] }} '''Laurence John Fishburne III''' (fæddur [[30. júlí]] [[1961]]) er bandarískur [[leikari]], leikritahöfundur, leikstjóri og kvikmyndaframleiðandi. Hann er þekktastur fyrir hlutverk sín í [[The Matrix]]-myndunum, ''What's Love Got to Do with It'' og [[CSI: Crime Scene Investigation]]. == Einkalíf == Fishburne fæddist í [[Augusta]] í [[Georgía (fylki BNA)|Georgíu]].<ref>[http://www.filmreference.com/film/15/Laurence-Fishburne.html Laurence Fishburne] (Skoðað 8. apríl 2008).</ref>Foreldrar hans skildu þegar hann var ungur og flutti hann með móður sinni til [[Brooklyn]] í [[New York-borg|New York]] þar sem hann ólst upp. Sá hann föður sinn einu sinni í mánuði.<ref>[http://movies.yahoo.com/movie/contributor/1800015265/bio Laurence Fishburne: Biography] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100206030316/http://movies.yahoo.com/movie/contributor/1800015265/bio |date=2010-02-06 }} (Skoðað 31. janúar 2007).</ref><ref>[http://www.cigaraficionado.com/Cigar/CA_Profiles/People_Profile/0,2540,171,00.html Laurence Fishburne: Flying Fish] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070607211020/http://www.cigaraficionado.com/Cigar/CA_Profiles/People_Profile/0,2540,171,00.html |date=2007-06-07 }} (Skoðað 24. maí 2007).</ref> Útskrifaðist hann frá Lincoln Square Academy í New York, sem lokaði á níunda áratugnum. Fishburne giftist leikkonunni Hajnu Moss árið 1985 í Eþíópíu. Saman eiga þau tvö börn: Langston og Montana. Fishburne og Moss skildu um miðjan tíunda áratuginn. Fishburne er núna giftur Gina Torres, sem hann giftist árið 2002. Eiga þau saman eitt barn, Delilah, fædda 2007, og búa í New Rochelle í New York.<ref>[http://www.imdb.com/name/nm0000401/bio Biography of Lawrence Fishburne] (Skoðað 19. maí 2008).</ref> Einnig á hann heimili í New York-borg í Castle Village hlutanum af Washington Heights á Manhattan.<ref>[http://www.nydailynews.com/services/realestate/2008/03/07/2008-03-07_hudson_heights_delivers.html New York Daily News] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090204194452/http://www.nydailynews.com/services/realestate/2008/03/07/2008-03-07_hudson_heights_delivers.html |date=2009-02-04 }} 7. mars 2008 (Skoðað 8. apríl 2008).</ref> Þann 24. febrúar 2007 var Fishburne heiðraður með [[Harvard]] Foundation's Artist of the Year-verðlaununum við hina árlegu sýningu Cultural Rhythms. Fékk hann þessa virðingu sem leikari og skemmtikraftur en einnig fyrir vinnu sína til hjálparmála. Fishburne er UNICEF sendiherra.<ref>[http://www.unicefusa.org/site/apps/nl/content3.asp?c=duLRI8O0H&b=46279&ct=3574749 Harvard Foundation names UNICEF Ambassador Laurence Fishburne 2007 Artist of the Year] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927022829/http://www.unicefusa.org/site/apps/nl/content3.asp?c=duLRI8O0H&b=46279&ct=3574749 |date=2007-09-27 }} 20. febrúar 2007 (Skoðað 25. febrúar 2007).</ref> Bæjarstórinn í borginni [[Cambridge]] í [[Massachusetts]] gaf honum lykilinni að borginni og lýsti 24. febrúar sem „Laurence Fishburne-degi“ í borginni. Í maí 2009 kom Fishburne fram á sviði við National Memorial Day-tónleikana við Mall in Washington, D.C.<ref>{{Cite web |url=http://www.pbs.org/memorialdayconcert/concert/performers.html |title=Geymd eintak |access-date=2009-10-14 |archive-date=2009-08-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090822020514/http://www.pbs.org/memorialdayconcert/concert/performers.html |url-status=dead }}</ref> == Ferill == === Leikhús === Á níunda áratugnum kom hann fram í leikritum á borð við ''Short Eyes'' (1984) og ''Loose Ends'' (1987). Bæði voru þau sýnd við Second Stage Theatre í New York-borg. Árið 1991 vann hann Tony-verðlaunin fyrir framkomu sína í leikriti Augusts Wilson ''Two Trains Running'' Árið 2006 lék hann á móti Angelu Bassett í Pasadena Playhouse uppfærslunni á leikriti August Wilson ''Fences''.<ref>[http://www.theatermania.com/content/news.cfm/story/8955 Fences] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070104094937/http://www.theatermania.com/content/news.cfm/story/8955 |date=2007-01-04 }} (Skoðað 1. febrúar 2007).</ref> Í apríl 2008 sneri Fishburne aftur á leiksvið við Broadway-sýningunar ''Thurgood'', sem er nýtt leikrit eftir George Stevens, Jr. og leikstýrt af Leonard Foglia. ''Thurgood'' var frumsýnt við Booth Theatre þann 30. apríl 2008.<ref>[http://www.broadwayworld.com/viewcolumn.cfm?colid=22426 Laurence Fishburne is 'Thurgood' on Broadway Spring 2008] 24. október 2007 (Skoðað 8. apríl 2008).</ref> Vann hann Drama Desk Award fyrir bestu einleiksýningu. === Sjónvarp === Fishburne byrjaði að leika tólf ára þegar hann fékk fyrsta starfið árið 1973 sem Joshua Hall í sápuóperunni, ''One Life to Live''. Fishburne var með aukahlutverk sem Cowboy Curtis með persónu Paul Reubens, Pee Wee Herman, í barnaseríunni ''Pee-wee's Playhouse''. Einnig kom hann fram í ''[[MASH]]''-þættinum „The Tooth Shall Set You Free“ sem Corporal Dorsey. Þann 18. ágúst 2008 var greint frá því að Fishburne myndi ganga til liðs við ''[[CSI: Crime Scene Investigation]]'' eftir að [[William Petersen]] myndi yfirgefa þáttinn.<ref name="CSI">[http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/07/16/laurence_fishburne_aamp_john_malkovich_i „Laurence Fishburne & John Malkovich Investigated For 'CSI' Role“ á Starpulse Entertainment News Blog] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120307073315/http://www.starpulse.com/news/index.php/2008/07/16/laurence_fishburne_aamp_john_malkovich_i |date=2012-03-07 }}.</ref> Fishburne gekk til liðs við þáttinn í níunda þætti 9. þáttaraðar sem háskólaprófessor og fyrrverandi meinafræðingur.<ref name=CNN>[http://www.cnn.com/2008/SHOWBIZ/TV/08/18/csi.fishburne.ap/index.html „Laurence Fishburne joins CSI“] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080831164723/http://www.cnn.com/2008/SHOWBIZ/TV/08/18/csi.fishburne.ap/index.html |date=2008-08-31 }}.</ref> Persónan var kynnt til sögunnar sem ráðgjafi í „19 Down“, sem síðan gengur til liðs við CSI liðið í „One to Go“. Samkvæmt viðtölum við framleiðundur þegar tilkynningin var gefin út, persóna hans hefur það einkenni að geta séð sjálfan sig í raðmorðingjum, staðreynd sem persónan mun ekki láta vita af en það er eitthvað sem ýtir hann áfram til þess að skilja af hverju ákveðnir glæpamenn verða svona ofbeldisfullir. Fishburne var einnig spurður og sagði hann vera í sæluvímu yfir því að ganga til liðs við þáttinn og ánægður með að fá að leika svona flókna persónu. Varð hann einn af aðalleikurum þáttaraðarinnar í þættinum sem var frumsýndur 22. janúar 2009. Yfirgaf hann þáttinn í lok elleftu þáttaraðarinnar árið 2011. === Kvikmyndir === Fyrsta kvikmyndahlutverk Fishburne var árið 1975 í ''Cornbread, Earl and Me''. Árið 1976 þá fékk hann aukahlutverk í kvikmynd [[Francis Ford Coppola]], ''[[Apocalypse Now]]'', þar sem hann lék hinn sautján ára sjómann nefndur ‚Mr. Clean‘. Framleiðsla myndarinnar hófst í mars 1976 þegar hann var aðeins fjórtán ára en hann hafði logið til um aldur til þess að fá hlutverkið. Þar sem upptökur tóku svo langan tíma að var hann orðinn sautján ára þegar þeim lauk. Á fyrrihluta níunda áratugarins var Fishburne með lítið hlutverk í mynd Stevens Spielberg ''The Color Purple''. Árið 1987 þá lék hann í þriðju ''Nightmare On Elm Street''-myndinni sem einn af sjúkraliðunum á spítalanum. Þar að auki lék Fishburne persónuna Dap í mynd Spikes Lee ''School Daze'' (1988). Framkoma hans í myndinni var vel tekið en persónan var lýsing af afrískum-amerískum stúdent við HBCU. Árið 1990 lék hann Jimmy Jump í ''King of New York'' og árið 1991 lék Fishburne í ''Boyz N The Hood''. Árið 1993 fékk hann sína fyrst tilnefningu til Óskarsverðlauna fyrir hlutverk sitt sem Ike Turner í ''What's Love Got to Do with It''. Árið 1997 lék Fishburne í vísindahrollvekjunni ''Event Horizon'' ásamt [[Sam Neill]]. Nú er Fishburne þekktastur fyrir hlutverk sitt sem Morpheus í vísindasögumyndinni ''[[The Matrix]]''. Fishburne endurtók hlutverk sitt sem Morpheus í tveimur framhaldsmyndum af Matrix, ''The Matrix Reloaded'' og ''The Matrix Revolutions''. Hann lék á móti [[Tom Cruise]] í ''[[Mission: Impossible III]]''. === Tónlistarmyndbönd === Kom fram stuttlega sem sjúkrabörumaður í tónlistamyndbandi fyrir hljómsveitina The Spooks, í laginu „Things I've Seen“ (2000). == Kvikmyndir og sjónvarp == {|class="wikitable" style="font-size: 90%;" border="2" cellpadding="4" background: #f9f9f9; |- align="center" ! colspan=4 style="background:#B0C4DE;" | Kvikmyndir |- align="center" ! style="background: #CCCCCC;" | Ár ! style="background: #CCCCCC;" | Kvikmynd ! style="background: #CCCCCC;" | Hlutverk ! style="background: #CCCCCC;" | Athugasemd |- |1972 |''If You Give a Dance, You Gotta Pay the Band'' |Fish |Sjónvarpsmynd |- |1973-1976 |''One Life to Live'' |Dr. Joshua „Josh“ Hall |Sjónvarpssería |- |1975 |''Cornbread, Earl and Me'' |Wilford Robinson |sem Laurence Fishburne III |- |1979 |''Fast Break'' |Götubarn |sem Laurence Fishburne III |- |1979 |''Apocalypse Now'' |Tyrone „Clean“ Miller |sem Larry Fishburne |- |1980 |''The Six O'Clock Follies'' |Robby Robinson |Sjónvarpssería |- |1980 |''Willie & Phil'' |Wilson |sem Laurence Fishburne III |- |1980 |''A Rumor of War'' |Lightbulb |sem Larry Fishburne |- |1982 |''Death Wish II'' |Cutter |sem Laurence Fishburne III |- |1983 |''I Take These Men'' |Hank Johnson |Sjónvarpsmynd <br> Larry Fishburne |- |1983 |''For Us the Living: The Medgar Evers Story'' |Jimbo Collins |Sjónvarpsmynd <br> sem Larry Fishburne |- |1993 |''Rumble Fish'' |Midget |sem Larry Fishburne |- |1984 |''The Cotton Club'' |Bumpy Rhodes |sem Larry Fishburne |- |1985 |''The Color Purple'' |Swain |sem Larry Fishburne |- |1986 |''Quicksilver'' |Vodoo |sem Larry Fishburne |- |1986 |''Band of the Hand'' |Cream |sem Larry Fishburne |- |1987 |''A Nightmare on Elm Street: Dream Warriors'' |Max |sem Larry Fishburne |- |1987 |''Gardens of Stone'' |Sgt. Flanagan |sem Larry Fishburne |- |1987 |''Cherry 2000'' |Glu Glu lögfræðingur |sem Larry Fishburne |- |1988 |''School Daze'' |Dap | |- |1988 |''Red Heat'' |Lt. Charlie Stobbs |sem Larry Fishburne |- |1990 |''King of New York'' |Jimmy Jump |sem Larry Fishburne |- |1990 |''Cadence'' |Roosevelt Stokes |sem Larry Fishburne |- |1990 |''Decoration Day'' |Michael Waring, DOD Man |Sjónvarpsmynd |- |1991 |''Class Action'' |Nick Holbrook |sem Larry Fishburne |- |1991 |''Boyz n the Hood'' |Furious Styles |sem Larry Fishburne |- |1992 |''Deep Cover'' |Russell Stevens Jr. / John Hull |sem Larry Fishburne |- |1993 |''What's Love Got to Do with It'' |Ike Turner, Sr. | |- |1993 |''Searching for Bobby Fischer'' |Vinnie | |- |1995 |''Higher Learning'' |Prófessor Maurice Phipps | |- |1995 |''Bad Company'' |Nelson Crowe / Kynnir | |- |1995 |''Just Cause'' |Fógetinn Tanny Brown | |- |1995 |''The Tuskegee Airmen'' |Hannibal Lee |Sjónvarpsmynd |- |1995 |''Othello'' |Othello | |- |1996 |''Before Your Eyes'' |Kynnir |Sjónvarpsmynd |- |1996 |''Fled'' |Charles Piper | |- |1997 |''Miss Evers' Boys'' |Caleb Humphries |Sjónvarpsmynd |- |1997 |''Event Horizon'' |Kapteinn Miller | |- |1997 |''Hoodlum'' |Bumpy Johnson | |- |1998 |''Always Outnumbered'' |Socrates Fortlow |Sjónvarpsmynd |- |1999 |[[The Matrix]] |Morpheus | |- |2000 |''Once in the Life'' |20 / 20 Mike | |- |2001 |''Osmosis Jones'' |Thrax |Talaði inn á |- |2003 |''Biker Boyz'' |Smoke | |- |2003 |''The Matrix Reloaded'' |Morpheus | |- |2003 |''Enter the Matrix'' |Morpheus |Tölvuleikur <br> Talaði inn á |- |2003 |''Decoded: The Making of „The Matrix Reloaded“'' |Hann sjálfur |Sjónvarpsmynd |- |2003 |''Mystic River'' |Sgt. Whitey Powers | |- |2003 |[[The Matrix Revolutions]] |Morpheus | |- |2005 |''Assault on Precinct 13'' |Marion Bishop | |- |2005 |''The Matrix Online'' |Morpheus |Tölvuleikur <br> Talaði inn á |- |2005 |''Kiss Kiss Bang Bang'' |Bear in Genaros Beer Commerical |óskráður á lista <br> Talaði inn á |- |2005 |''True Crime: New York City'' |Isaiah Reed |Tölvuleikur <br> Talaði inn á |- |2006 |''Akeelah and the Bee'' |Dr. Larabee | |- |2006 |''Mission: Impossible III'' |Theodore Brassel | |- |2006 |''Five Fingers'' |Ahmat | |- |2006 |''Bobby'' |Edward | |- |2007 |''Teenage Mutant Ninja Turtles'' |Kynnir |Talaði inn á |- |2007 |''Fantastic Four: Rise of the Silver Surfer'' |The Silver Surfer |Talaði inn á |- |2007 |''The Death and Life of Bobby Z'' |Tad Gruzsa | |- |2008 |''21'' |Cole Williams | |- |2008 |''Tortured'' |Archie Green | |- |2008 |''Days of Wrath'' |ónefnt hlutverk | |- |2009 |''Black Water Transit'' |Jack | |- |2009 |''Armored'' |Baines | |- |2009 |''CSI: Crime Scene Investigation – Deadly Intent'' |Raymond „Ray“ Langston |Tölvuleikur <br> í eftirvinnslu |- |2009 |''CR: Enter the Matrix'' |Morpheus |Tölvuleikur |- |2010 |''Predators'' |Noland | |- |2011 |''Contagion'' |Dr. Ellis Cheever |Kvikmyndatökur í gangi |- |2011 |''4Chosen'' |Ralph Menar |Í frumvinnslu |- align="center" ! colspan=4 style="background:#B0C4DE;" | Sjónvarp |- align="center" ! style="background: #CCCCCC;" | Ár ! style="background: #CCCCCC;" | Titill ! style="background: #CCCCCC;" | Hlutverk ! style="background: #CCCCCC;" | Athugasemd |- |1981 |''Trapper John, M.D.'' |Hobie |Þáttur: Finders Keepers <br> sem Larry Fishburne |- |1982 |[[MASH]] |Undirliðsþjálfinn Dorsey |Þáttur: The Tooth Shall Set You Free <br> sem Larry Fishburne |- |1982 |''Strike Force'' |F.T. |Þáttur: Humiliation <br> sem Larry Fishburne |- |1986 |''Hill Street Blues'' |Maurice Haynes |Þáttur: Look Homeward, Ninja |- |1986 |''Miami Vice'' |Fangavörðurinn Keller |Þáttur: Walk-Alone |- |1986-1987 |''Pee-wee's Playhouse'' |Cowboy Curtis |3 þættir |- |1987 |''Spenser: For Hire'' |David Mukende |Þáttur: Personal Demons |- |1989 |''The Equalizer'' |Casey Taylor |Þáttur: Race Traitors |- |1991 |''The American Experience'' |Martin Delany |Þáttur: The Massachusetts 54th Colored Infantry |- |1993 |''Tribeca'' |Martin |Þáttur: The Box |- |2008- til dags |[[CSI: Crime Scene Investigation]] |Dr. Raymond Langston |62 þættir |- |2009 |[[CSI: Miami]] |Dr. Raymond Langston |Þáttur: Bone Voyage |- |2009 |[[CSI: NY]] |Dr. Raymond Langston |Þáttur: Hammer Down |} === Framleiðandi === * ''TriBeCa'' (1993) * ''Hoodlum'' (1997) * ''Once in the Life'' (2000) * ''Akeelah and the Bee'' (2006) === Handritshöfundur === * ''Once in the Life'' (2000) === Leikstjóri === * ''Once in the Life'' (2000) == Verðlaun og tilnefningar == ===Óskarsverðlaunin=== * 1994: Tilnefndur sem besti leikari fyrir [[What's Love Got to Do with It]] ===Academy of Science Fiction, Fantasy & Horror Films=== * 2000: Tilnefndur sem besti aukaleikari fyrir [[The Matrix]] ===Acapulco Black-kvikmyndahátíðin=== * 1998: Tilnefndur sem besti leikari fyrir [[Hoodlum]] ===BET-verðlaunin=== * 2004: Tilnefndur sem besti leikari ===Black Movie-verðlaunin=== * 2006: Verðlaun sem besta kvikmyndin fyrir [[Akeelah and the Bee]] * 2006: Verðlaun sem besti aukaleikari fyrir [[Akeelah and the Bee]] ===Black Reel-verðlaunin=== * 2011: Tilnefndur sem besti aukaleikari fyrir [[Predators]] * 2007: Tilnefndur fyrir bestu kvikmyndina fyrir [[Akeelah and the Bee]] * 2007: Tilnefndur sem besti aukaleikari fyrir [[Akeelah and the Bee]] * 2000: Tilnefndur sem besti leikari fyrir [[The Matrix]] ===Blockbuster Entertainment-verðlaunin=== * 2000: Verðlaun sem besti aukaleikari fyrir [[The Matrix]] ===Boston Society of Film Critics-verðlaunin=== * 2003: Verðlaun sem besti leikhópur fyrir [[Mystic River]] ===CableACE-verðlaunin=== * 1997: Verðlaun sem besta kvikmyndin fyrir [[Miss Ever´s Boys]] ===Chicago International-verðlaunin=== * 2000: Career Achievement-verðlaunin ===Emmy-verðlaunin=== * 1997: Verðlaun sem besti leikari í sjónvarpsmynd fyrir [[Miss Ever's Boys]] * 1997: Tilnefndur sem besti leikari í míniseríu eða sjónvarpsmynd fyrir [[Miss Ever's Boys]] * 1996: Tilnefndur sem besti leikari í míniseríu eða sjónvarpsmynd fyrir [[The Tuskegee Airmen]] * 1993: Verðlaun sem besti gestaleikari í dramaseríu fyrir [[Tribeca]] ===Golden Globe-verðlaunin=== * 1996: Tilnefndur sem besti leikari í míniseríu eða sjónvarpsmynd fyrir [[Tuskegee Airmen]] ===Hollywood-kvikmyndahátíðin=== * 2006: Verðlaun sem besti leikhópur fyrir [[Bobby]] ===Image-verðlaunin=== * 2011: Tilnefndur sem besti leikari í dramaseríu fyrir [[CSI: Crime Scene Investigation]] * 2010: Tilnefndur sem besti leikari í dramaseríu fyrir [[CSI: Crime Scene Investigation]] * 2009: Tilnefndur sem besti aukaleikari í dramaseríu fyrir [[CSI: Crime Scene Investigation]] * 2007: Tilnefndur sem besti leikari fyrir [[Akeeleh and the Bee]] * 2006: Tilnefndur sem besti leikari fyrir [[Assault on Precinct 13]] * 2004: Tilnefndur sem besti leikari fyrir [[The Matrix: Revolution]] * 2000: Tilnefndur sem besti leikari fyrir [[The Matrix]] * 1999: Verðlaun sem besti leikari í míniseríu eða sjónvarpsmynd fyrir [[Always Outnumbered]] * 1998: Verðlaun sem besti leikari í míniseríu eða sjónvarpsmynd fyrir [[Miss Ever's Boys]] * 1998: Tilnefndur sem besti leikari fyrir [[Hoodlum]] * 1996: Verðlaun sem besti leikari í míniseríu eða sjónvarpsmynd fyrir [[Tuskegee Airmen]] * 1996: Tilnefndur sem besti leikari fyrir [[Othello]] ===Independent Spirit-verðlaunin=== * 1993: Tilnefndur sem besti leikari fyrir [[Cover Lead]] ===MTV Movie-verðlaunin=== * 2000: Verðlaun fyrir bestu slagsmálin með [[Keanu Reeves]] fyrir [[The Matrix]] * 2000: Tilnefndur sem besta par í kvikmynd fyrir [[The Matrix]] ===PGA-verðlaunin=== * 1998: Television Producer of the Year award in Longform fyrir [[Miss Ever's Boys]] ===Phoenix-kvikmyndahátíðin=== * 2006: Copper Wing Tribute-verðlaunin ===Satellite-verðlaunin=== * 1999: Tilnefndur sem besti leikari í míniseríu eða sjónvarpsmynd fyrir [[Always Outnumbered]] ===Screen Actors Guild-verðlaunin=== * 2007: Tilnefndur sem besti leikhópur fyrir [[Bobby]] * 2004: Tilnefndur sem besti leikhópur fyrir [[Mystic River]] * 1996: Tilnefndur sem besti leikari í míniseríu eða sjónvarpsmynd fyrir [[Tuskegee Airmen]] ===ShoWest Convention USA=== * 2008: Verðlaun sem besti leikhópur fyrir [[21]] * 2006: Distinguished Decade of Achievement in Film == Tilvísanir == {{reflist|2}} == Heimildir == * {{wpheimild|tungumál = en|titill = Laurence Fishburne|mánuðurskoðað = 14. október|árskoðað = 2009}} == Tenglar == * [http://www.laurence-fishburne.com/ The Official Website of Actor Laurence Fishburne] * {{imdb|0000401}} [[Flokkur:Bandarískir leikarar|Fishburne, Laurence]] {{fe|1961|Fishburne, Laurence}} jqlpg7i66eavk8nqxmg2m2i0y3d6lyq 0 92286 1920406 1869740 2025-06-15T12:30:49Z Alvaldi 71791 Bætti við flokki, sniðboxi, heimildum ofl. 1920406 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball biography | name = Manute Bol | image = Manute Bol at Bridgeport Knights 1984 (cropped).jpg | image_size = | caption = Bol árið 1984 | birth_date = {{circa|1946–1962}}<ref name="NYDN birthday"/> | birth_place = [[Turalei]], [[Súdan]] | death_date = 19. júní 2010 (milli 48 og 64 ára) | death_place = Charlottesville, Virginia, U.S. | nationality = Súdanskur/ Bandarískur | height_cm = 231 | weight_kg = 91 | college = Bridgeport (1984–1985) | draft_year = 1985 | draft_round = 2 | draft_pick = 31 | draft_team = [[Washington Bullets]] | career_start = 1985 | career_end = 1997 | career_position = Miðherji | career_number = 10, 11, 4, 1 | years1 = 1985 | team1 = Rhode Island Gulls | years2 =1985–1988 | team2 = [[Washington Wizards|Washington Bullets]] | years3 = 1988–1990 | team3 = [[Golden State Warriors]] | years4 = 1990–1992 | team4 = [[Philadelphia 76ers]] | years5 = 1993–1994 | team5 = [[Miami Heat]] | years6 = 1994 | team6 = Washington Bullets | years7 = 1994 | team7 = Philadelphia 76ers | years8 = 1994–1995 | team8 = Golden State Warriors | years9 = 1995–1996 | team9 = Florida Beach Dogs | years10 = 1996–1997 | team10 = Fulgor Libertas Forlì | highlights = | stats_league = NBA | stat1label = Stig | stat1value = 1.599 (2,6 per leik) | stat2label = Fráköst | stat2value = 2.647 (4,2 per leik) | stat3label = Varin skot | stat3value = 2.086 (3,3 per leik) }} '''Manute Bol''' ( dáinn [[19. júní]] [[2010]]) var [[Körfuknattleikur|körfuknattleiksmaður]] frá [[Súdan]]. Hann var 2,31 m á hæð og 102 kg [[miðherji]] í [[NBA]]-deildinni. Hann spilaði með [[Washington Wizards|Washington Bullets]], [[Golden State Warriors]], [[Philadelphia 76ers]] og [[Miami Heat]]. Hann var með 1599 stig, 2647 fráköst og 2086 varin skot á ferli sínum. Sonur hans, Bol Bol, spilar einnig í NBA. Bol fæddist í Turalei í Súdan. Nákvæmt fæðingarár hans er ekki vitað, engin gögn eru til um það fyrir utan að fæðingardagurinn var af handahófi skráður sem 16. október 1962 á eyðublöðum sem voru fyllt út þegar hann flutti til Bandaríkjanna.<ref name="NYDN birthday">{{cite web|last1=Anderson|first1=Stefan|title=Manute Bol lied about his age, may have been 50 years old when he played in the NBA: report|url=http://www.nydailynews.com/sports/basketball/manute-bol-lied-age-50-played-nba-article-1.3649488|website=NY Daily News|access-date=November 22, 2017|date=November 21, 2017}}</ref><ref name="Yahoo Birthdate">{{cite web|last=Rohrbach|first=Ben|url=https://sports.yahoo.com/manute-bols-birthday-allegedly-made-mightve-played-age-50-220526309.html|title=Manute Bol's birthday was allegedly made up, and he might've played at age 50|website=[[Yahoo Sports]]|date=November 21, 2017|accessdate=March 11, 2025}}</ref> Hann var alinn upp af hávaxinni fjölskyldu. Mamma hans var 208 cm, pabbi hans 203 cm, systir hans líka 203 cm og afi hans var 239 cm.{{heimild vantar}} ==Tilvísanir== {{reflist}} {{stubbur|æviágrip}} {{fde|1962|2010|Bol, Manute}} {{DEFAULTSORT:Bol, Manute }} [[Flokkur:Súdanskir körfuknattleiksmenn]] [[Flokkur:NBA leikmenn]] 5crpa79ex5ke28gxtxsgm1ale0b0gtk 0 93703 1920516 1689649 2025-06-15T22:14:25Z Óskadddddd 83612 Snurfus 1920516 wikitext text/x-wiki '''Feðradagurinn''' er haldinn hátíðlegur í ýmsum löndum, á ýmsum dagsetningum, til að heiðra feður. Ísland, Noregur, Svíþjóð, Finnland og Eistland halda upp á hann annan [[sunnudagur|sunnudag]] í [[nóvember]] ár hvert, fyrst haldinn á Íslandi þann [[14. nóvember]] [[2006]].<ref>{{Cite web|url=https://www.stjornarradid.is/efst-a-baugi/frettir/stok-frett/2006/06/02/Fedradagur/|title=Stjórnarráðið: Feðradagur|website=Stjórnarráðið|access-date=2020-11-08}}</ref> Feðradagurinn er skráður í [[Almanak Háskóla Íslands]]. [[Mæðradagurinn|Mæðradeginum]] hefur verið fagnað á Íslandi síðan árið [[1934]] en hann ber jafnan upp á annan sunnudag í maí. Í tilefni af fyrsta feðradeginum á Íslandi var haldin ráðstefna á vegum félagsmálaráðuneytisins, [[Félag ábyrgra feðra|Félags ábyrgra feðra]] og [[Jafnréttisstofa|Jafnréttisstofu]] á Nordica-hótelinu. Þar var fjallað um feður í samfélagi nútímans og mikla þátttöku feðra á Íslandi í fæðingarorlofi. Gísli Gíslason, formaður Félags ábyrgra feðra, fjallaði um stöðu feðra og barna þegar foreldrar búa ekki saman.<ref>{{Cite web|url=https://gisligislason.blog.is/album/Fedradagurinn/|title=Feðradagurinn 12.nov 2006 - Myndir - gisligislason.blog.is|website=gisligislason.blog.is|access-date=2019-03-28}}</ref> [[Magnús Stefánsson]] félagsmálaráðherra flutti ávarp á ráðstefnunni ásamt [[Tom Beardshaw]] frá Félagi ábyrgra feðra í Bretlandi. Frú [[Vigdís Finnbogadóttir]], fyrrverandi [[forseti Íslands]], var heiðursgestur ráðstefnunnar. == Heimildir == <references/> == Sjá einnig == * [[Mæðradagurinn]] == Tenglar == * [http://www.visir.is/article/20061112/FRETTIR01/61112010 Frétt á visir.is um fyrsta Feðradaginn 2006] [[Flokkur:Dagatal]] [[Flokkur:Hátíðisdagar]] 5u00o3i7f3vkecs5xrh4lf5daz3nvbx 0 93979 1920460 1915869 2025-06-15T17:26:00Z 89.160.185.99 /* Besti árangur annarra liða */ 1920460 wikitext text/x-wiki {{Deild keppnisíþrótta |titill=Bikarkeppni kvenna |mynd= |stofnár=1981 |ríki={{ISL}} Ísland |liðafjöldi=30 |núverandi meistarar={{Lið Valur}} (2024) |sigursælasta lið={{Valur Reykjavík}}''(15)'' |heimasíða= }} '''Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu''' (''Mjólkurbikar kvenna'') er útsláttarkeppni í [[knattspyrna|knattspyrnu]] kvenna á [[Ísland]]i á vegum [[Knattspyrnusamband Íslands|KSÍ]]. Aðalstyrktaraðili keppninnar er [[Mjólkursamsalan]]. Bikarkeppnin fór fyrst fram í kvennaflokki árið 1981. Núverandi meistarar eru '''{{Lið Valur}}''' eftir sigur á {{Lið Breiðablik}} í úrslitaleiknum. ==Sigurvegarar== {| class="wikitable sortable" style="font-size:82%;" !style="background:silver;" |Ár !style="background:silver;" |Sigurvegari !style="background:silver;" |Úrslit !style="background:silver;" |2. sæti |<small><<>></small> !style="background:silver;" |Undanúrslit !style="background:silver;" |Undanúrslit !style="background:silver;" |<small>Fjöldi<br/>liða</small> |- |[[Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu 1981|1981]] || ''{{Lið Breiðablik}}'' ||4-0|| {{Lið Valur}} || || {{Lið Leiknir R.}} 0-8 {{Lið Breiðablik}} || {{Lið Valur}} 2-0 {{Lið KR}} || 13 |- |[[Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu 1982|1982]] || ''{{Lið Breiðablik}}'' ||1-1; (7-6 vítak.)|| {{Lið Valur}} || || {{Lið Valur}} 1-0 {{Lið Víkingur}} || {{Lið ÍA}} 0-4 {{Lið Breiðablik}} || 13 |- |[[Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu 1983|1983]] || ''{{Lið Breiðablik}}'' ||3-1|| {{Lið ÍA}} || || {{Lið ÍA}} 2-1 {{Lið Valur}} || {{Lið Breiðablik}} 4-0 {{Lið KR}} || 12 |- |[[Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu 1984|1984]] || ''{{Lið Valur}}'' ||3-3, (6-4 vítak.)|| {{Lið ÍA}} || || {{Lið Valur}} 5-0 {{Lið Haukar}} || {{Lið ÍA}} 4-1 {{Lið Breiðablik}} || 10 |- |[[Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu 1985|1985]] || ''{{Lið Valur}}''||1-0|| {{Lið ÍA}} || || {{Lið Keflavík}} 2-5 {{Lið ÍA}} || {{Lið Valur}} 1-0 {{Lið KR}} || 11 |- |[[Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu 1986|1986]] || ''{{Lið Valur}}'' ||2-0|| {{Lið Breiðablik}} || || {{Lið Breiðablik}} 3-1 {{Lið KA}} || {{Lið Keflavík}} 0-2 {{Lið Valur}} || 12 |- |[[Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu 1987|1987]] || ''{{Lið Valur}}''||2-0 ||{{Lið ÍA}} || || {{Lið Valur}} 7-0 {{Lið Breiðablik}} || {{Lið ÍA}} 6-2 {{Lið Keflavík}} || 11 |- |[[Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu 1988|1988]] || ''{{Lið Valur}}'' ||1-0|| {{Lið ÍA}} || || {{Lið Valur}} 3-0 {{Lið KR}} || {{Lið Stjarnan}} 1-2 {{Lið ÍA}} || 12 |- |[[Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu 1989|1989]] || ''{{Lið ÍA}}'' ||3-1|| {{Lið Þór Ak.}} || || {{Lið Valur}} 0-1 {{Lið ÍA}} || {{Lið KA}} 2-3 {{Lið Þór Ak.}} || 9 |- |[[Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu 1990|1990]] || ''{{Lið Valur}}'' ||1-0|| {{Lið ÍA}} || || {{Lið Valur}} 1-0 {{Lið Þór Ak.}} || {{Lið KA}} 1-2 {{Lið ÍA}} || 11 |- |[[Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu 1991|1991]] || ''{{Lið ÍA}}'' || 6-0 || {{Lið Keflavík}} || || {{Lið Keflavík}} 2-1 {{Lið Þór Ak.}} || {{Lið ÍA}} 2-1 {{Lið Valur}} || 15 |- |[[Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu 1992|1992]] || ''{{Lið ÍA}}''||3-2 || {{Lið Breiðablik}} || || {{Lið ÍA}} 3-0 {{Lið Stjarnan}} || {{Lið KR}} 1-0 {{Lið Þróttur N.}} || 15 |- |[[Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu 1993|1993]] || ''{{Lið ÍA}}''||3-1|| {{Lið Stjarnan}} || || {{Lið Breiðablik}} 1-2 {{Lið ÍA}} || [[UMFS Dalvík|Dalvík]] 1-6 {{Lið Stjarnan}} ||12 |- |[[Mjólkurbikar kvenna í knattspyrnu 1994|1994]] || ''{{Lið Breiðablik}}'' || 1-0 ||{{Lið KR}} || || {{Lið KR}} 4-3 {{Lið Valur}} || {{Lið Breiðablik}} 4-0 {{Lið ÍBA}} ||20 |- |[[Mjólkurbikar kvenna í knattspyrnu 1995|1995]] || ''{{Lið Valur}}'' ||1-0|| {{Lið KR}} || || {{Lið Breiðablik}} 0-1 {{Lið KR}} || {{Lið ÍBA}} 1-6 {{Lið Valur}} ||17 |- |[[Mjólkurbikar kvenna í knattspyrnu 1996|1996]] || ''{{Lið Breiðablik}}''|| 3-0|| {{Lið Valur}} || || {{Lið Breiðablik}} 4-0 {{Lið ÍA}} || {{Lið Stjarnan}} 0-1 {{Lið Valur}} || 15 |- |[[Coca-Cola bikar kvenna í knattspyrnu 1997|1997]] || ''{{Lið Breiðablik}}'' ||2-1|| {{Lið Valur}} || || {{Lið Valur}} 2-1 {{Lið KR}} || {{Lið Breiðablik}} 4-1 {{Lið ÍBV}} || 16 |- |[[Coca-Cola bikar kvenna í knattspyrnu 1998|1998]] || ''{{Lið Breiðablik}}'' ||3-2||{{Lið KR}} || || {{Lið KR}} 3-1 {{Lið ÍA}} || {{Lið Breiðablik}} 4-0 {{Lið Stjarnan}} || 14 |- |[[Coca-Cola bikar kvenna í knattspyrnu 1999|1999]] || ''{{Lið KR}}'' ||3-1|| {{Lið Breiðablik}} || || {{Lið ÍBV}} 1-3 {{Lið KR}} || {{Lið Grindavík}} 1-5 {{Lið Breiðablik}} ||17 |- |[[Coca-Cola bikar kvenna í knattspyrnu 2000|2000]] || ''{{Lið Breiðablik}}'' ||1-0|| {{Lið KR}} || || {{Lið KR}} 6-2 {{Lið Valur}} || {{Lið ÍBV}} 0-1 {{Lið Breiðablik}} || |- |[[Coca-Cola bikar kvenna í knattspyrnu 2001|2001]] || ''{{Lið Valur}}'' ||2-0|| {{Lið Breiðablik}} || || {{Lið FH}} 1-2 {{Lið Valur}} || {{Lið Breiðablik}} 1-0 {{Lið KR}} || |- |[[Coca-Cola bikar kvenna í knattspyrnu 2002|2002]] || ''{{Lið KR}}'' ||3-3; 4-3 (e.framl.)|| {{Lið Valur}} || || {{Lið Valur}} 3-0 {{Lið ÍBV}} || {{Lið Þór Ak.}}/{{Lið KA}}/{{Lið KS}} 0-8 {{Lið KR}} || |- |[[VISA-bikar kvenna í knattspyrnu 2003|2003]] || ''{{Lið Valur}}'' ||3-1 ||{{Lið ÍBV}} || || {{Lið Breiðablik}} 2-6 {{Lið ÍBV}} || {{Lið Stjarnan}} 1-4 {{Lið Valur}} || |- |[[VISA-bikar kvenna í knattspyrnu 2004|2004]] || ''{{Lið ÍBV}}'' ||2-0|| {{Lið Valur}} || || {{Lið ÍBV}} 8-0 {{Lið Stjarnan}} || {{Lið Valur}} 3-0 {{Lið KR}} || |- |[[VISA-bikar kvenna í knattspyrnu 2005|2005]] || ''{{Lið Breiðablik}}''||4-1 || {{Lið KR}} || || {{Lið Breiðablik}} 4-0 {{Lið Valur}} || {{Lið KR}} 6-2 {{Lið Fjölnir}} || |- |[[VISA-bikar kvenna í knattspyrnu 2006|2006]] || '''{{Lið Valur}}'''||2-2; 3-3, (1-4 vít.) || {{Lið Breiðablik}} || || {{Lið Valur}} 2-1 {{Lið Stjarnan}} || {{Lið Breiðablik}} -:0 {{Lið Fjölnir}} || |- |[[VISA-bikar kvenna í knattspyrnu 2007|2007]] || '''{{Lið KR}}'''||3-0 || {{Lið Keflavík}} || || {{Lið Breiðablik}} 3-7 {{Lið KR}} || {{Lið Keflavík}} 3-1 {{Lið Fjölnir}} || |- |[[VISA-bikar kvenna í knattspyrnu 2008|2008]] || '''{{Lið KR}}'''||4-0 || {{Lið Valur}} || || {{Lið KR}} 4-2 {{Lið Breiðablik}} || {{Lið Stjarnan}} 1-5 {{Lið Valur}} || |- |[[VISA-bikar kvenna í knattspyrnu 2009|2009]] || '''{{Lið Valur}}'''||1-1; 5-1 (e.framl.)|| {{Lið Breiðablik}} || || {{Lið Valur}} 5-0 {{Lið Stjarnan}} || {{Lið Breiðablik}} 2-1 {{Lið Fylkir}} || |- |[[VISA-bikar kvenna í knattspyrnu 2010|2010]] || '''{{Lið Valur}}'''||1-0|| {{Lið Stjarnan}} || || {{Lið ÍBV}} 1-2 {{Lið Stjarnan}} || {{Lið Valur}} 3-0 [[Mynd:Þór-KA.png|20px]][[Þór/KA]] || |- |[[Valitor-bikar kvenna í knattspyrnu 2011|2011]] || '''{{Lið Valur}}||2-0||{{Lið KR}} || || {{Lið Fylkir}} 1-2 {{Lið KR}} || {{Lið Afturelding}} 0-1 {{Lið Valur}} || |- |[[Borgunarbikar kvenna í knattspyrnu 2012|2012]] || '''{{Lið Stjarnan}}||1-0||{{Lið Valur}} || || {{Lið KR}} 0-2 {{Lið Valur}} || {{Lið Stjarnan}} 2-1 [[Mynd:Þór-KA.png|20px]][[Þór/KA]] || |- |[[Borgunarbikar kvenna í knattspyrnu 2013|2013]] || '''{{Lið Breiðablik}} ||2-1||[[Mynd:Þór-KA.png|20px]][[Þór/KA]] || || {{Lið Breiðablik}} 1-0 {{Lið Fylkir}} || {{Lið Stjarnan}} 0-1 [[Mynd:Þór-KA.png|20px]][[Þór/KA]] || |- |[[Borgunarbikar kvenna í knattspyrnu 2014|2014]] || '''{{Lið Stjarnan}} ||4-0|| {{Lið Selfoss}} || || {{Lið Breiðablik}} 0-1 {{Lið Stjarnan}} || {{Lið Fylkir}} 2-2 (0-3 vítak.) {{Lið Selfoss}} || |- |[[Borgunarbikar kvenna í knattspyrnu 2015|2015]] || '''{{Lið Stjarnan}} ||2-1|| {{Lið Selfoss}} || || {{Lið Selfoss}} 3-2 {{Lið Valur}} || {{Lið Fylkir}} 1-2 {{Lið Stjarnan}} || |- |[[Borgunarbikar kvenna í knattspyrnu 2016|2016]] || '''{{Lið Breiðablik}} ||3-1|| {{Lið ÍBV}} || || [[Mynd:Þór-KA.png|20px]][[Þór/KA]] 0-1 {{Lið ÍBV}} || {{Lið Stjarnan}} 2-3 {{Lið Breiðablik}} || |- |[[Borgunarbikar kvenna í knattspyrnu 2017|2017]] || '''{{ÍBV Vestmannaeyjar}} ||3-2|| {{Lið Stjarnan}} || || {{Lið Stjarnan}} 1-0 {{Lið Valur}} || {{Lið ÍBV}} 1-1 (4-2 vítak.) {{Lið Grindavík}} || |- |[[Mjólkurbikar kvenna í knattspyrnu 2018|2018]] || '''{{Lið Breiðablik}} ||2-1 || {{Lið Stjarnan}} || || {{Lið Breiðablik}} 2-0 {{Lið Valur}} || {{Lið Fylkir}} 1-9 {{Lið Stjarnan}} || |- |[[Mjólkurbikar kvenna í knattspyrnu 2019|2019]] || '''{{Lið Selfoss}} ||2-1|| {{KR Reykjavík}} || || {{Lið Fylkir}} 0-1 {{Lið Selfoss}} || {{Lið KR}} 2-0 [[Mynd:Þór-KA.png|20px]][[Þór/KA]] || |- |[[2020]] || ''Keppni hætt v. Covid-19 || || || || {{Lið KR}} - [[Mynd:Þór-KA.png|20px]][[Þór/KA]] || {{Lið Selfoss}} - {{Lið Breiðablik}} || |- |[[Mjólkurbikar kvenna í knattspyrnu 2021|2021]] || '''{{Lið Breiðablik}} '''|| 4-0||{{Lið Þróttur R.}} || || {{Lið Þróttur R.}} 4-0 {{Lið FH}} || {{Lið Breiðablik}} 4-3 {{Lið Valur}} || |- |[[Mjólkurbikar kvenna í knattspyrnu 2022|2022]] || '''{{Lið Valur}} '''|| 2-1 ||{{Lið Breiðablik}} || || {{Lið Stjarnan}} 1-3 {{Lið Valur}} || {{Lið Selfoss}} 0-2 {{Lið Breiðablik}} || |- |[[Mjólkurbikar kvenna í knattspyrnu 2023|2023]] || '''{{Lið Víkingur}} '''|| 3-1 ||{{Lið Breiðablik}} || || {{Lið FH}} 1-2 {{Lið Víkingur}} || {{Lið Stjarnan}} 1-1 (1-4 vítak.) {{Lið Breiðablik}} || |- |[[Mjólkurbikar kvenna í knattspyrnu 2024|2024]] || '''{{Lið Valur}} '''|| 2-1 ||{{Lið Breiðablik}} || || {{Lið Valur}} 3-0 {{Lið Þróttur R.}} || {{Lið Breiðablik}} 2-1 [[Mynd:Þór-KA.png|20px]][[Þór/KA]] || |} ==Titlar eftir félögum== {| class="wikitable" |- ! Félag ! Titlar ! Ár |- | {{Valur Reykjavík}} | 15 | 1984, 1985, 1986, 1987, 1988, 1990, 1995, 2001, 2003, 2006, 2009, 2010, 2011, 2022, 2024 |- | {{Breiðablik}} | 13 | 1981, 1982, 1983, 1994, 1996, 1997, 1998, 2000, 2005, 2013, 2016, 2018, 2021 |- | {{ÍA Akranes}} | 4 | 1989, 1991, 1992, 1993 |- | {{KR Reykjavík}} | 4 | 1999, 2002, 2007, 2008 |- | {{Lið Stjarnan}} | 3 | 2012, 2014, 2015 |- | {{ÍBV Vestmannaeyjar}} | 2 | 2004, 2017 |- | {{Lið Víkingur R.}} | 1 | 2023 |- | {{Lið Selfoss}} | 1 | 2019 |} === Besti árangur annarra liða === *'''2. sæti''' ** {{Lið Keflavík}} 2 sinnum (1991, 2007) ** {{Lið Þróttur R.}} 1 sinni (2021) ** [[Mynd:Þór-KA.png|20px]][[Þór/KA]] 1 sinni (2013) ** {{Lið Þór Ak.}}/{{Lið KA}}/{{Lið KS}} 1 sinni (2002) + ** {{Lið Þór Ak.}} 1 sinni (1989) + *'''Undanúrslit''' ** {{Lið FH}} 4 sinnum (2001, 2021, 2023, 2025) ** {{Lið Fjölnir}} 3 sinnum (2005, 2006, 2007) ** {{Lið KA}} 3 sinnum (1986, 1989, 1990) + ** {{Lið ÍBA}} 2 sinnum (1994, 1995) + ** {{Lið Grindavík}} 2 sinnum (1999, 2017) ** {{Lið Fylkir}} 1 sinni (2019) ** {{Lið Afturelding}} 1 sinni (2011) ** {{Lið Haukar}} 1 sinni (1984) ** [[UMFS Dalvík|Dalvík]] 1 sinni (1993) + ** {{Lið Þróttur N.}} 1 sinni (1992) + ** {{Lið Leiknir R.}} 1 sinni (1981) + *'''8-liða úrslit''' ** {{Lið Fram}} 4 sinnum (1984, 1985, 1986, 1988) ** [[Mynd:HK-Víkingur.png|35px]] [[Handknattleiksfélag Kópavogs|HK]]/[[Knattspyrnufélagið Víkingur|Víkingur]] 4 sinnum (2006, 2013, 2016, 2019) + ** {{Lið Tindastóll}} 3 sinnum (2017, 2019, 2025) ** {{Lið Völsungur}} 3 sinnum (1981, 1982, 1994) ** {{Lið Höttur}} 3 sinnum (1992, 1993, 1995) + ** {{Lið Víðir}} 3 sinnum (1982, 1983, 1984) + ** {{Lið ÍR}} 2 sinnum (2006, 2018) ** {{Lið Sindri}} 2 sinnum (1994, 1995) ** {{Lið Reynir S.}}/{{Lið Keflavík}}/{{Lið Víðir}} (1999, 2000) + ** [[Íþróttabandalag Ísafjarðar|ÍBÍ]] 2 sinnum (1981, 1982) + ** {{Lið HK}} 1 sinni (2025) ** Knattspyrnufélagið [[Ungmennafélagið Valur|Valur]]/[[Ungmennafélagið Austri|Austri]] 1 sinni (1997) + ** [[Mynd:Leiknirf.jpg|20px]] [[Ungmennafélagið Leiknir|Leiknir F.]] 1 sinni (1996) + ** {{Lið Reynir S.}} 1 sinni (1996) + ** [[Mynd:Leiftur.png|20px]] [[Íþróttafélagið Leiftur|Leiftur]] 1 sinni (1994) + ** {{Lið KS}} 1 sinni (1992) + ** {{Lið Breiðablik}} b-lið 1 sinni (1982) + + Keppir ekki lengur undir eigin merkjum. == Tengt efni == *[[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu]] {{Bikarkeppni kvenna í knattspyrnu}} [[Flokkur:Íslenskar knattspyrnudeildir]] [[Flokkur:Íslensk knattspyrnumót]] 5a39e6nlr2baou9i1g92nw8qk40pkib 0 100715 1920411 1909596 2025-06-15T13:15:11Z Alvaldi 71791 Tillaga að eyðingu. 1920411 wikitext text/x-wiki {{eyða|Viðkomandi er ekki þekkt persóna. Samdi við Njarðvík árið 2011 en fór áður en tímabilið byrjaði. Ekkert að sjá að hann hafi vakið athygli á stuttum atvinnumannaferli annar staðar.}} {{engar heimildir}} '''Chris Sprinker''' (fæddur [[1988]]) er [[Bandaríkin|bandarískur]] [[körfuknattleikur|körfuknattleiksmaður]] sem spilar stöðu miðherja. Hann er 206 cm hár og leikur með [[Ungmennafélag Njarðvíkur|Ungmennafélagi Njarðvíkur]]. Hann stundaði nám við Central Washington University skólann í þrjú ár. Þar setti hann met í vörðum skotum [[25. febrúar]] [[2011]] með 136 skot. Sprinker er einnig góður í troðslum og þykir skrímsli inni í teignum. Á sama tímabli skoraði Sprinker 13,2 stig, tók 5,1 frákast og varði 2,0 skot að jafnaði í leik. Sprinker er góður vinur [[Isiah Thomas]], sem leikur með Sacramento Kings í [[National Basketball Association|NBA deildinni]]. [[Flokkur:Bandarískir körfuknattleiksmenn|Sprinkler, Chris]] {{fe|1988|Sprinkler, Chris}} bwc64s3g0k1ou0io2cizb3smmoxhbl1 0 106073 1920434 1899169 2025-06-15T15:04:09Z Lafi90 69742 Infobox snyrting 1920434 wikitext text/x-wiki {{skáletrað}} :''Þessi grein fjallar um kvikmyndina „'''Svartur á leik'''“, en getur einnig átt við [[Svartur á leik (skáldsaga)|samnefnda]] skáldsögu [[Stefán Máni|Stefáns Mána]].'' {{kvikmynd | nafn = Svartur á leik | upprunalegt heiti = Svartur á leik | plagat = Svarturaleikplakat.jpg | stærð = 200 px | caption = Auglýsingaplakat myndarinnar. | leikstjóri = [[Óskar Þór Axelsson]] | framleiðandi = Arnar Knútsson<br/> Skúli Malmquist<br/> Þórir Snær Sigurjónsson<br/> Chris Briggs <br/> Nicolas Winding Refn | handritshöfundur = Óskar Thór Axelsson | byggt á = Svartur á leik eftir Stefán Mána | leikarar = [[Steinn Ármann Magnússon]]<br/> [[Sveinn Geirsson]]<br/> [[Þröstur Leó Gunnarsson]]<br/> [[Egill Einarsson]] | tónlist = Frank Hall | útgáfudagur = {{ISL}} [[2. mars]] [[2012]]<br/> {{DNK}} [[23. ágúst]] [[2012]] | fyrirtæki = Zik Zak og Filmus | dreifingaraðili = Sena | sýningartími = 100 mín. | aldurstakmark = Bönnuð innan 16 | tungumál = [[íslenska]]<br/> [[enska]] | ráðstöfunarfé = 150.000.000 kr.<ref>Freyr Bjarnason (13. mars 2012), [http://www.visir.is/hofdu-ekki-efni-a-ad-auglysa-og-notudu-thvi-samfelagsmidla/article/2012703139907 Höfðu ekki efni á því að auglýsa og notuðu því samfélagsmiðla], [[Fréttablaðið]]</ref> | imdb_id = 1860181 }} '''''Svartur á leik''''' er [[Ísland|íslensk]] [[kvikmynd|glæpamynd]] frá árinu [[2012]] sem [[Óskar Þór Axelsson]] leikstýrði og skrifaði. [[Þorvaldur Davíð Kristjánsson]], [[Damon Younger]] og [[Jóhannes Haukur Jóhannesson]] fara með aðalhlutverkin í myndinni sem er byggð á [[Svartur á leik (skáldsaga)|samnefndri skáldsögu]] eftir [[Stefán Máni|Stefán Mána]]. Myndin fjallar um [[fíkniefni|fíkniefnaverslun]] í [[Reykjavík]] og á sér stað á miðjum [[1991–2000|tíunda áratugnum]]. Margir erlendir aðilar komu að framleiðslu myndarinnar og voru bæði Chris Briggs og Nicolas Winding Refn framleiðendur. Framleiðslufyrirtækin [[Zik Zak]] og Filmus stóðu að gerð myndarinnar.<ref>22. mars 2010, [http://www.visir.is/hostel-framleidandi-vinnur-ad-islenskri-glaepamynd/article/201022847710 Hostel framleiðandi vinnur að íslenskri glæpamynd], [[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]</ref> == Söguþráður == ''Svartur á leik'' gerist á þeim ótryggu tímum þegar undirheimar Reykjavíkur eru að stækka og verða hættulegri á miðjum [[1991–2000|tíunda áratugnum]]. Áhorfendur fylgjast með upprisu og falli í hópi karaktera; Stebba, venjulegum manni sem flækist inn í eiturlyfjaheiminn í gegnum vin sinn frá barnæsku, Tóta. Tóti starfar sem handrukkari fyrir Jóa Faró, stærsta eiturlyfjabarón landsins síðan á 7. áratugnum. Tóti ásamt Bruno yfirtaka rekstur Jóa og breyta eiturlyfjamarkaðinum. Í byrjun myndar stendur Stebbi frammi fyrir því að fá á sig ákæru vegna slagsmála sem hann lenti í þegar hann var drukkinn. Hann rekst á Tóta sem bíður honum besta sakamálalögfræðing landsins ef hann kemur að vinna fyrir sig. Stuttu seinna þegar Bruno kemur frá sjálfskipaðari árs útlegð sinni erlendis, þá sér Stebbi að undir yfirborðinu liggur mikil spenna. Bruno er siðblindur og þrífst á hættu og glæpum. Tóti er hins vegar í tenglum við raunveruleikann og vill einungis reka fyrirtæki með hagnaði. Innrivalda togstreita byrjar og Stebbi er fastur í miðjunni. Sagan er sögð frá sjónarhóli Stebba og fer fyrri helmingur myndarinnar fram og tilbaka á milli Stebba, sem er að læra tökin og verða meðlimur klíkunnar með ágætis framahorfur, og baksögu Tóta og upphafs klíkunnar. Í seinni helmingnum hefur Bruno komið aftur og klíkan byrjuð að brotna niður. Endar það með því að Stebbi finnur sig fastan á milli steins (Tóta) og sleggju (Brúnó).<ref>[http://www.kvikmyndir.is/mynd/?id=7448&tab=upplysingar Söguþráður], [[Kvikmyndir.is]]</ref> == Leikendur == * [[Þorvaldur Davíð Kristjánsson]] sem Stebbi Psycho * [[Jóhannes Haukur Jóhannesson]] sem Tóti * [[Damon Younger]] sem Brúnó * [[María Birta]] sem Dagný * [[Vignir Rafn Valþórsson]] sem Robbi rotta * [[Egill Einarsson]] sem Sævar K * [[Björn Jörundur Friðbjörnsson]] sem Óskar tattoo * [[Ísak Hinriksson]] sem Nóri litli * [[Andri Már Birgisson]] sem Rósi * Þór Jóhannesson sem Eddi Krueger * Rúnar Freyr Gíslason sem Árni Jónsson RLR * Hilmar Jónsson sem Konráð Geirsson RLR * [[Þröstur Leó Gunnarsson]] sem Jói Faraó * [[Steinn Ármann Magnússon]] sem Einar Skakki *[[Sveinn Geirsson]] sem Viktor lögfræðingur == Framleiðsla == Árið [[2005]] festu kvikmyndafyrirtækin [[Zik Zak]] og [[Filmus]] kaup á kvikmyndaréttinum að bókinni og stóð þá fyrst til að fá [[Stefán Máni|Stefán Mána]] til þess að skrifa handritið.<ref>23. apríl 2005, [http://www.mbl.is/folk/frettir/2005/04/23/svartur_a_leik_eftir_stefan_mana_kvikmyndud/ Svartur á leik eftir Stefán Mána kvikmynduð], [[Morgunblaðið]]</ref> Óskar Þór tók þó seinna yfir starf handritshöfunds og var árið [[2008]] valinn leikstjóri kvikmyndarinnar. ''Svartur á leik'' tók rúm sjö ár í framleiðslu og reyndist fjármögnun erfið. Andri Sveinsson og Heiðar Guðjónsson voru aðalfjárfestar myndarinnar en hún hlaut einnig 64 milljón króna styrk frá [[Kvikmyndasjóður Íslands|Kvikmyndasjóði Íslands]]. Í byrjun ársins [[2009]] fór Axel Þór að velja í aðalhlutverk myndarinnar og voru prufur auglýstar nemendum [[Listaháskóli Íslands|Listaháskóla Íslands]].<ref>13. febrúar 2009, [http://www.dv.is/frettir/2009/2/13/manna-undirheima/ Manna undirheima] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090214184552/http://www.dv.is/frettir/2009/2/13/manna-undirheima/ |date=2009-02-14 }}, [[DV]]</ref> Í undirbúningi fyrir hlutverk sitt í myndinni fór [[Jóhannes Haukur Jóhannesson]] í heilsuátak og réð sér einkaþjálfara og hóf að stunda líkamsrækt sex sinnum í viku.<ref>14. apríl 2011, [http://www.dv.is/mobile/folk/2011/4/14/johannes-haukur-ordinn-helmassadur/ Jóhannes Haukur orðinn helmassaður] {{Webarchive|url=https://archive.today/20130702160412/http://www.dv.is/mobile/folk/2011/4/14/johannes-haukur-ordinn-helmassadur/ |date=2013-07-02 }}, [[DV]]</ref> [[Þorvaldur Davíð Kristjánsson]] var valinn í hlutverk Stebba en [[Stefán Máni]], höfundur bókarinnar, sagðist alltaf hafa séð hann fyrir sér sem persónuna.<ref>11. desember 2009, [http://www.visir.is/thorvaldur-er-stebbi-psycho/article/2009864091984 Þorvaldur er Stebbi Psycho], [[Fréttablaðið]]</ref> == Heimildir == <references /> {{stubbur|kvikmynd}} [[Flokkur:Íslenskar kvikmyndir]] [[Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 2012]] gh8lfiq36flsgzo58tdgbclfv3lqwty 1920436 1920434 2025-06-15T15:10:12Z Lafi90 69742 Meiri snyrting á Infoboxi, Aðalleikarar settir í leikaradálkinn 1920436 wikitext text/x-wiki {{skáletrað}} :''Þessi grein fjallar um kvikmyndina „'''Svartur á leik'''“, en getur einnig átt við [[Svartur á leik (skáldsaga)|samnefnda]] skáldsögu [[Stefán Máni|Stefáns Mána]].'' {{kvikmynd | nafn = Svartur á leik | upprunalegt heiti = Svartur á leik | plagat = Svarturaleikplakat.jpg | stærð = 200 px | caption = Auglýsingaplakat myndarinnar. | leikstjóri = [[Óskar Þór Axelsson]] | framleiðandi = Arnar Knútsson<br/> Skúli Malmquist<br> Þórir Snær Sigurjónsson<br> Chris Briggs <br> Nicolas Winding Refn | handritshöfundur = Óskar Thór Axelsson | byggt á = Svartur á leik eftir Stefán Mána | leikarar = [[Þorvaldur Davíð Kristjánsson]]<br> [[Jóhannes Haukur Jóhannesson]]<br> [[Damon Younger]]<br> [[María Birta]]<br> [[Vignir Rafn Valþórsson]] | tónlist = Frank Hall | útgáfudagur = {{ISL}} [[2. mars]] [[2012]]<br> {{DNK}} [[23. ágúst]] [[2012]] | fyrirtæki = Zik Zak og Filmus | dreifingaraðili = Sena | sýningartími = 100 mín. | aldurstakmark = Bönnuð innan 16 | tungumál = [[íslenska]]<br> [[enska]] | ráðstöfunarfé = 150.000.000 kr.<ref>Freyr Bjarnason (13. mars 2012), [http://www.visir.is/hofdu-ekki-efni-a-ad-auglysa-og-notudu-thvi-samfelagsmidla/article/2012703139907 Höfðu ekki efni á því að auglýsa og notuðu því samfélagsmiðla], [[Fréttablaðið]]</ref> | imdb_id = 1860181 }} '''''Svartur á leik''''' er [[Ísland|íslensk]] [[kvikmynd|glæpamynd]] frá árinu [[2012]] sem [[Óskar Þór Axelsson]] leikstýrði og skrifaði. [[Þorvaldur Davíð Kristjánsson]], [[Damon Younger]] og [[Jóhannes Haukur Jóhannesson]] fara með aðalhlutverkin í myndinni sem er byggð á [[Svartur á leik (skáldsaga)|samnefndri skáldsögu]] eftir [[Stefán Máni|Stefán Mána]]. Myndin fjallar um [[fíkniefni|fíkniefnaverslun]] í [[Reykjavík]] og á sér stað á miðjum [[1991–2000|tíunda áratugnum]]. Margir erlendir aðilar komu að framleiðslu myndarinnar og voru bæði Chris Briggs og Nicolas Winding Refn framleiðendur. Framleiðslufyrirtækin [[Zik Zak]] og Filmus stóðu að gerð myndarinnar.<ref>22. mars 2010, [http://www.visir.is/hostel-framleidandi-vinnur-ad-islenskri-glaepamynd/article/201022847710 Hostel framleiðandi vinnur að íslenskri glæpamynd], [[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]</ref> == Söguþráður == ''Svartur á leik'' gerist á þeim ótryggu tímum þegar undirheimar Reykjavíkur eru að stækka og verða hættulegri á miðjum [[1991–2000|tíunda áratugnum]]. Áhorfendur fylgjast með upprisu og falli í hópi karaktera; Stebba, venjulegum manni sem flækist inn í eiturlyfjaheiminn í gegnum vin sinn frá barnæsku, Tóta. Tóti starfar sem handrukkari fyrir Jóa Faró, stærsta eiturlyfjabarón landsins síðan á 7. áratugnum. Tóti ásamt Bruno yfirtaka rekstur Jóa og breyta eiturlyfjamarkaðinum. Í byrjun myndar stendur Stebbi frammi fyrir því að fá á sig ákæru vegna slagsmála sem hann lenti í þegar hann var drukkinn. Hann rekst á Tóta sem bíður honum besta sakamálalögfræðing landsins ef hann kemur að vinna fyrir sig. Stuttu seinna þegar Bruno kemur frá sjálfskipaðari árs útlegð sinni erlendis, þá sér Stebbi að undir yfirborðinu liggur mikil spenna. Bruno er siðblindur og þrífst á hættu og glæpum. Tóti er hins vegar í tenglum við raunveruleikann og vill einungis reka fyrirtæki með hagnaði. Innrivalda togstreita byrjar og Stebbi er fastur í miðjunni. Sagan er sögð frá sjónarhóli Stebba og fer fyrri helmingur myndarinnar fram og tilbaka á milli Stebba, sem er að læra tökin og verða meðlimur klíkunnar með ágætis framahorfur, og baksögu Tóta og upphafs klíkunnar. Í seinni helmingnum hefur Bruno komið aftur og klíkan byrjuð að brotna niður. Endar það með því að Stebbi finnur sig fastan á milli steins (Tóta) og sleggju (Brúnó).<ref>[http://www.kvikmyndir.is/mynd/?id=7448&tab=upplysingar Söguþráður], [[Kvikmyndir.is]]</ref> == Leikendur == * [[Þorvaldur Davíð Kristjánsson]] sem Stebbi Psycho * [[Jóhannes Haukur Jóhannesson]] sem Tóti * [[Damon Younger]] sem Brúnó * [[María Birta]] sem Dagný * [[Vignir Rafn Valþórsson]] sem Robbi rotta * [[Egill Einarsson]] sem Sævar K * [[Björn Jörundur Friðbjörnsson]] sem Óskar tattoo * [[Ísak Hinriksson]] sem Nóri litli * [[Andri Már Birgisson]] sem Rósi * Þór Jóhannesson sem Eddi Krueger * Rúnar Freyr Gíslason sem Árni Jónsson RLR * Hilmar Jónsson sem Konráð Geirsson RLR * [[Þröstur Leó Gunnarsson]] sem Jói Faraó * [[Steinn Ármann Magnússon]] sem Einar Skakki *[[Sveinn Geirsson]] sem Viktor lögfræðingur == Framleiðsla == Árið [[2005]] festu kvikmyndafyrirtækin [[Zik Zak]] og [[Filmus]] kaup á kvikmyndaréttinum að bókinni og stóð þá fyrst til að fá [[Stefán Máni|Stefán Mána]] til þess að skrifa handritið.<ref>23. apríl 2005, [http://www.mbl.is/folk/frettir/2005/04/23/svartur_a_leik_eftir_stefan_mana_kvikmyndud/ Svartur á leik eftir Stefán Mána kvikmynduð], [[Morgunblaðið]]</ref> Óskar Þór tók þó seinna yfir starf handritshöfunds og var árið [[2008]] valinn leikstjóri kvikmyndarinnar. ''Svartur á leik'' tók rúm sjö ár í framleiðslu og reyndist fjármögnun erfið. Andri Sveinsson og Heiðar Guðjónsson voru aðalfjárfestar myndarinnar en hún hlaut einnig 64 milljón króna styrk frá [[Kvikmyndasjóður Íslands|Kvikmyndasjóði Íslands]]. Í byrjun ársins [[2009]] fór Axel Þór að velja í aðalhlutverk myndarinnar og voru prufur auglýstar nemendum [[Listaháskóli Íslands|Listaháskóla Íslands]].<ref>13. febrúar 2009, [http://www.dv.is/frettir/2009/2/13/manna-undirheima/ Manna undirheima] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090214184552/http://www.dv.is/frettir/2009/2/13/manna-undirheima/ |date=2009-02-14 }}, [[DV]]</ref> Í undirbúningi fyrir hlutverk sitt í myndinni fór [[Jóhannes Haukur Jóhannesson]] í heilsuátak og réð sér einkaþjálfara og hóf að stunda líkamsrækt sex sinnum í viku.<ref>14. apríl 2011, [http://www.dv.is/mobile/folk/2011/4/14/johannes-haukur-ordinn-helmassadur/ Jóhannes Haukur orðinn helmassaður] {{Webarchive|url=https://archive.today/20130702160412/http://www.dv.is/mobile/folk/2011/4/14/johannes-haukur-ordinn-helmassadur/ |date=2013-07-02 }}, [[DV]]</ref> [[Þorvaldur Davíð Kristjánsson]] var valinn í hlutverk Stebba en [[Stefán Máni]], höfundur bókarinnar, sagðist alltaf hafa séð hann fyrir sér sem persónuna.<ref>11. desember 2009, [http://www.visir.is/thorvaldur-er-stebbi-psycho/article/2009864091984 Þorvaldur er Stebbi Psycho], [[Fréttablaðið]]</ref> == Heimildir == <references /> {{stubbur|kvikmynd}} [[Flokkur:Íslenskar kvikmyndir]] [[Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 2012]] qoae9ollc345f4pcyriq438hmk41jpq 0 109438 1920506 1832846 2025-06-15T21:46:45Z Berserkur 10188 1920506 wikitext text/x-wiki '''Jóhannes Áskelsson''' ([[3. ágúst]] [[1902]] – [[16. janúar]] [[1961]]) var íslenskur jarðfræðingur, fæddur að [[Austari-Krókar|Austari-Krókum]] á [[Flateyjardalsheiði]]. Foreldrar hans voru Áskell Hannesson og Laufey Jóhannesdóttir sem lengi bjuggu á Skuggabjörgum í [[Dalsmynni]]. Jóhannes lauk stúdentsprófi frá MR 1925 og innritaðist veturinn eftir í [[Hafnarháskóli|Hafnarháskóla]] og hóf nám í náttúrufræðum með [[jarðfræði]] sem sérgrein. Hann aflaði sér góðrar menntunar en lauk þó aldrei prófi. Árið 1931 sneri hann heim og gerðist kennari í náttúrufræði fyrst við Kennaraskólann og fleiri skóla en starfaði þó lengst við MR og var yfirkennari þar frá 1950 og til dauðadags. Með kennslustörfunum og í frístundum sínum stundaði Jóhannes, [[jarðfræði]]athuganir, einkum [[steingervingur|steingervingarannsóknir]] en kom þó miklu víðar við. Hann fylgdist til dæmis með [[Grímsvötn|Grímsvatnagosinu]] 1934 og fór með [[Guðmundur frá Miðdal|Guðmundi frá Miðdal]] til gosstöðvanna meðan gosið var enn í fullum gangi. Urðu þeir fyrstir manna á vettvang. Á næstu árum fór hann margar ferðir í Grímsvötn og skrifaði greinar um eldvirknina og hlaupin sem þar eiga upptök sín. Einnig rannsakaði hann [[Grænalón]] og Grænalónshlaup, jarðsögu [[Kerlingarfjöll|Kerlingarfjalla]] og steingervinga á [[Tjörneslögin|Tjörnesi]]. Hann fór einnig á vettvang í [[Heklugos árið 1947|Heklugosinu árið 1947]]. Á seinni árum sínum stundaði hann einkum rannsóknir á [[Snæfellsnes]]i og ritaði um skelja- og steingervingalögni í [[Brimlárhöfði|Brimlárhöfða]]. Ein af síðustu ritgerðum Jóhannesar fjallar um skeljar í móbergi í Skammadal í Mýrdal sem hann kannaði ásamt [[Einar H. Einarsson|Einari H. Einarssyni]] bónda á Skammadalshóli. Jóhannes var formaður [[Hið íslenska náttúrufræðifélag|Hins íslenska náttúrufræðifélags]] 1942-1945 og 1958-1960. Hann var ritstjóri [[Náttúrufræðingurinn|Náttúrufræðingsins]] 1942 – 1945 og meðlimur í [[Vísindafélag Íslendinga|Vísindafélagi Íslendinga]] frá 1940. [[Vænghlynur]] (Acer askelssonii) sem óx á Íslandi á tertíer er kenndur við Jóhannes.<ref>[https://www.kjarnaskogur.is/post/vaenghlynur Hin séríslenska hlyntegund] Kjarnaskógur.is</ref> == Tengill == *[http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000358425 Minningargrein um Jóhannes Áskelsson í Náttúrufræðingnum 31. árg. 1961]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} [[Flokkur:Íslenskir náttúrufræðingar]] [[Flokkur:Íslenskir jarðfræðingar]] [[Flokkur:Skarðsætt (Suður-Þingeyjarsýslu)]] {{fd|1902|1961}} k42m7jran93peov9ot784in04gndoh8 1920507 1920506 2025-06-15T21:47:25Z Berserkur 10188 1920507 wikitext text/x-wiki '''Jóhannes Áskelsson''' ([[3. ágúst]] [[1902]] – [[16. janúar]] [[1961]]) var íslenskur jarðfræðingur, fæddur að [[Austari-Krókar|Austari-Krókum]] á [[Flateyjardalsheiði]]. Foreldrar hans voru Áskell Hannesson og Laufey Jóhannesdóttir sem lengi bjuggu á Skuggabjörgum í [[Dalsmynni]]. Jóhannes lauk stúdentsprófi frá MR 1925 og innritaðist veturinn eftir í [[Hafnarháskóli|Hafnarháskóla]] og hóf nám í náttúrufræðum með [[jarðfræði]] sem sérgrein. Hann aflaði sér góðrar menntunar en lauk þó aldrei prófi. Árið 1931 sneri hann heim og gerðist kennari í náttúrufræði fyrst við Kennaraskólann og fleiri skóla en starfaði þó lengst við MR og var yfirkennari þar frá 1950 og til dauðadags. Með kennslustörfunum og í frístundum sínum stundaði Jóhannes, [[jarðfræði]]athuganir, einkum [[steingervingur|steingervingarannsóknir]] en kom þó miklu víðar við. Hann fylgdist til dæmis með [[Grímsvötn|Grímsvatnagosinu]] 1934 og fór með [[Guðmundur frá Miðdal|Guðmundi frá Miðdal]] til gosstöðvanna meðan gosið var enn í fullum gangi. Urðu þeir fyrstir manna á vettvang. Á næstu árum fór hann margar ferðir í Grímsvötn og skrifaði greinar um eldvirknina og hlaupin sem þar eiga upptök sín. Einnig rannsakaði hann [[Grænalón]] og Grænalónshlaup, jarðsögu [[Kerlingarfjöll|Kerlingarfjalla]] og steingervinga á [[Tjörneslögin|Tjörnesi]]. Hann fór einnig á vettvang í [[Heklugos árið 1947|Heklugosinu árið 1947]]. Á seinni árum sínum stundaði hann einkum rannsóknir á [[Snæfellsnes]]i og ritaði um skelja- og steingervingalögni í [[Brimlárhöfði|Brimlárhöfða]]. Ein af síðustu ritgerðum Jóhannesar fjallar um skeljar í móbergi í Skammadal í Mýrdal sem hann kannaði ásamt [[Einar H. Einarsson|Einari H. Einarssyni]] bónda á Skammadalshóli. Jóhannes var formaður [[Hið íslenska náttúrufræðifélag|Hins íslenska náttúrufræðifélags]] 1942-1945 og 1958-1960. Hann var ritstjóri [[Náttúrufræðingurinn|Náttúrufræðingsins]] 1942 – 1945 og meðlimur í [[Vísindafélag Íslendinga|Vísindafélagi Íslendinga]] frá 1940. [[Vænghlynur]] (Acer askelssonii) sem óx á Íslandi á tertíer er kenndur við Jóhannes.<ref>[https://www.kjarnaskogur.is/post/vaenghlynur Hin séríslenska hlyntegund] Kjarnaskógur.is</ref> == Tengill == *[http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000358425 Minningargrein um Jóhannes Áskelsson í Náttúrufræðingnum 31. árg. 1961]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} ==Tilvísanir== [[Flokkur:Íslenskir náttúrufræðingar]] [[Flokkur:Íslenskir jarðfræðingar]] [[Flokkur:Skarðsætt (Suður-Þingeyjarsýslu)]] {{fd|1902|1961}} m9zgj1s886k291v4zgb38pkio0tlev2 1920508 1920507 2025-06-15T21:48:41Z Berserkur 10188 1920508 wikitext text/x-wiki '''Jóhannes Áskelsson''' ([[3. ágúst]] [[1902]] – [[16. janúar]] [[1961]]) var íslenskur jarðfræðingur, fæddur að [[Austari-Krókar|Austari-Krókum]] á [[Flateyjardalsheiði]]. Foreldrar hans voru Áskell Hannesson og Laufey Jóhannesdóttir sem lengi bjuggu á Skuggabjörgum í [[Dalsmynni]]. Jóhannes lauk stúdentsprófi frá MR 1925 og innritaðist veturinn eftir í [[Hafnarháskóli|Hafnarháskóla]] og hóf nám í náttúrufræðum með [[jarðfræði]] sem sérgrein. Hann aflaði sér góðrar menntunar en lauk þó aldrei prófi. Árið 1931 sneri hann heim og gerðist kennari í náttúrufræði fyrst við Kennaraskólann og fleiri skóla en starfaði þó lengst við MR og var yfirkennari þar frá 1950 og til dauðadags. Með kennslustörfunum og í frístundum sínum stundaði Jóhannes, [[jarðfræði]]athuganir, einkum [[steingervingur|steingervingarannsóknir]] en kom þó miklu víðar við. Hann fylgdist til dæmis með [[Grímsvötn|Grímsvatnagosinu]] 1934 og fór með [[Guðmundur frá Miðdal|Guðmundi frá Miðdal]] til gosstöðvanna meðan gosið var enn í fullum gangi. Urðu þeir fyrstir manna á vettvang. Á næstu árum fór hann margar ferðir í Grímsvötn og skrifaði greinar um eldvirknina og hlaupin sem þar eiga upptök sín. Einnig rannsakaði hann [[Grænalón]] og Grænalónshlaup, jarðsögu [[Kerlingarfjöll|Kerlingarfjalla]] og steingervinga á [[Tjörneslögin|Tjörnesi]]. Hann fór einnig á vettvang í [[Heklugos árið 1947|Heklugosinu árið 1947]]. [https://www.mbl.is/frettir/innlent/1997/03/27/hekla_vaknadi_1947_af_aldarsvefni_2/ HEKLA VAKNAÐI 1947 AF ALDARSVEFNI] Mbl.is</ref> Á seinni árum sínum stundaði hann einkum rannsóknir á [[Snæfellsnes]]i og ritaði um skelja- og steingervingalögni í [[Brimlárhöfði|Brimlárhöfða]]. Ein af síðustu ritgerðum Jóhannesar fjallar um skeljar í móbergi í Skammadal í Mýrdal sem hann kannaði ásamt [[Einar H. Einarsson|Einari H. Einarssyni]] bónda á Skammadalshóli. Jóhannes var formaður [[Hið íslenska náttúrufræðifélag|Hins íslenska náttúrufræðifélags]] 1942-1945 og 1958-1960. Hann var ritstjóri [[Náttúrufræðingurinn|Náttúrufræðingsins]] 1942 – 1945 og meðlimur í [[Vísindafélag Íslendinga|Vísindafélagi Íslendinga]] frá 1940. [[Vænghlynur]] (Acer askelssonii) sem óx á Íslandi á tertíer er kenndur við Jóhannes.<ref>[https://www.kjarnaskogur.is/post/vaenghlynur Hin séríslenska hlyntegund] Kjarnaskógur.is</ref> == Tengill == *[http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000358425 Minningargrein um Jóhannes Áskelsson í Náttúrufræðingnum 31. árg. 1961]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} ==Tilvísanir== [[Flokkur:Íslenskir náttúrufræðingar]] [[Flokkur:Íslenskir jarðfræðingar]] [[Flokkur:Skarðsætt (Suður-Þingeyjarsýslu)]] {{fd|1902|1961}} 1k2k1yxckn7rsmfqzlt10c1n1zfez0r 1920509 1920508 2025-06-15T21:49:13Z Berserkur 10188 1920509 wikitext text/x-wiki '''Jóhannes Áskelsson''' ([[3. ágúst]] [[1902]] – [[16. janúar]] [[1961]]) var íslenskur jarðfræðingur, fæddur að [[Austari-Krókar|Austari-Krókum]] á [[Flateyjardalsheiði]]. Foreldrar hans voru Áskell Hannesson og Laufey Jóhannesdóttir sem lengi bjuggu á Skuggabjörgum í [[Dalsmynni]]. Jóhannes lauk stúdentsprófi frá MR 1925 og innritaðist veturinn eftir í [[Hafnarháskóli|Hafnarháskóla]] og hóf nám í náttúrufræðum með [[jarðfræði]] sem sérgrein. Hann aflaði sér góðrar menntunar en lauk þó aldrei prófi. Árið 1931 sneri hann heim og gerðist kennari í náttúrufræði fyrst við Kennaraskólann og fleiri skóla en starfaði þó lengst við MR og var yfirkennari þar frá 1950 og til dauðadags. Með kennslustörfunum og í frístundum sínum stundaði Jóhannes, [[jarðfræði]]athuganir, einkum [[steingervingur|steingervingarannsóknir]] en kom þó miklu víðar við. Hann fylgdist til dæmis með [[Grímsvötn|Grímsvatnagosinu]] 1934 og fór með [[Guðmundur frá Miðdal|Guðmundi frá Miðdal]] til gosstöðvanna meðan gosið var enn í fullum gangi. Urðu þeir fyrstir manna á vettvang. Á næstu árum fór hann margar ferðir í Grímsvötn og skrifaði greinar um eldvirknina og hlaupin sem þar eiga upptök sín. Einnig rannsakaði hann [[Grænalón]] og Grænalónshlaup, jarðsögu [[Kerlingarfjöll|Kerlingarfjalla]] og steingervinga á [[Tjörneslögin|Tjörnesi]]. Hann fór einnig á vettvang í [[Heklugos árið 1947|Heklugosinu árið 1947]]. <ref>[https://www.mbl.is/frettir/innlent/1997/03/27/hekla_vaknadi_1947_af_aldarsvefni_2/ HEKLA VAKNAÐI 1947 AF ALDARSVEFNI] Mbl.is</ref> Á seinni árum sínum stundaði hann einkum rannsóknir á [[Snæfellsnes]]i og ritaði um skelja- og steingervingalögni í [[Brimlárhöfði|Brimlárhöfða]]. Ein af síðustu ritgerðum Jóhannesar fjallar um skeljar í móbergi í Skammadal í Mýrdal sem hann kannaði ásamt [[Einar H. Einarsson|Einari H. Einarssyni]] bónda á Skammadalshóli. Jóhannes var formaður [[Hið íslenska náttúrufræðifélag|Hins íslenska náttúrufræðifélags]] 1942-1945 og 1958-1960. Hann var ritstjóri [[Náttúrufræðingurinn|Náttúrufræðingsins]] 1942 – 1945 og meðlimur í [[Vísindafélag Íslendinga|Vísindafélagi Íslendinga]] frá 1940. [[Vænghlynur]] (Acer askelssonii) sem óx á Íslandi á tertíer er kenndur við Jóhannes.<ref>[https://www.kjarnaskogur.is/post/vaenghlynur Hin séríslenska hlyntegund] Kjarnaskógur.is</ref> == Tengill == *[http://timarit.is/view_page_init.jsp?gegnirId=000358425 Minningargrein um Jóhannes Áskelsson í Náttúrufræðingnum 31. árg. 1961]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} ==Tilvísanir== [[Flokkur:Íslenskir náttúrufræðingar]] [[Flokkur:Íslenskir jarðfræðingar]] [[Flokkur:Skarðsætt (Suður-Þingeyjarsýslu)]] {{fd|1902|1961}} mw1diuvz4j9itleeide4ip0dl17jsjr 0 115939 1920570 1864162 2025-06-16T11:29:57Z Berserkur 10188 1920570 wikitext text/x-wiki {{hreingerning}} {{Tónlistarstefna | nafn = Brimbrettarokk | bakgrunns-litur = crimson | litur = white | uppruni = Suður-Kalifornía | hljóðfæri = Gítar, bassi, trommur og/eða söngur | tengdar-stefnur = Vagg og velta, blús}} '''Brimbrettarokk''' er tegund vinsællar tónlistar sem tengist brimbrettamenningu, sem á aðallega rætur sínar að rekja til Orange sýslu og fleiri staða í Suður-Kaliforníu. Brimbrettarokk var sérstaklega vinsælt á árunum 1961-1966. Frumkvöðull þess var gítarleikarinn [[Dick_Dale]], en hann er af mörgum talinn hafa gefið út fyrsta brimbrettarokk lagið. Frægasta hljómsveitin sem fellur undir þessa tegund tónlistar er hljómsveitin [[The Beach Boys]]. Brimbrettarokk skiptist í þrjá flokka en það getur ýmist verið spilað einungis á hljóðfæri, þ.e. með engum söng, eða með vel útsettum samhljóma röddum ásamt hljóðfærum og síðast en ekki síst er til svokallað „Hot rod“ rokk, sem fellur víst undir brimbrettarokkið. Aðaleinkenni brimbrettarokksins er þó bergmál ({ gítarhljómsins sem eiga að hljóma eins og öldur hafsins.<ref>{{vefheimild|titill=Surf|url=http://www.allmusic.com/style/surf-ma0000002883|mánuðurskoðað=2. mars|árskoðað=2013}}</ref> Brimbrettarokk hefur aldrei náð neinum hæðum á Íslandi og þekkist ekki til neinna íslenskra hljómsveita sem eru þekktar fyrir að spila einungis brimbrettarokk en eru þó til dæmi um sveitir sem eru undir einhverjum áhrifum þess. == Upphaf brimbrettarokks == === Dick Dale === [[Mynd:Dick Dale.jpg|thumbnail|Dick Dale (2005)]] Flestir telja Dick Dale vera frumkvöðul brimbrettarokks en hann var oft kallaður „Konungur brimbrettagítarsins“. Hann fæddist í Boston Massachusetts árið 1937. Foreldarar hans voru frá Líbanon og Póllandi en Dale ólst upp við að hlusta á þjóðlagatónlist frá báðum þessum löndum sem hafði mikil áhrif á það hve melódískur hann var og einnig hvaða tækni hann beitti þegar hann spilaði á hljóðfæri. Snemma byrjaði hann sjálfur að læra á hljóðfæri og lærði fyrst að spila kántrý lög á ukulele en fræði sig fljótlega yfir á gítarinn.<ref>{{vefheimild|titill=Dick Dale|url=http://www.last.fm/music/Dick+Dale|mánuðurskoðað=3. mars|árskoðað=2013}}</ref> Árið 1954 flutti hann ásamt fjölskyldu sinni til Suður-Kaliforníu. Þar kom hann fyrst fram á hæfileikakeppni þar sem hann spilaði „Rokkabillý“ lög. Eftir að hafa búið þarna í einhvern tíma fékk Dale gríðarlega mikinn áhuga á brimbrettum og fannst fátt skemmtilegra en að skjótast út í sjóinn og brjóta öldur með brimbrettinu sínu. Að fara út í sjó á brimbretti var ekki nóg fyrir hann vegna þess að hann fór fljótlega að reyna herma eftir hljóðinu og tilfinningunni sem hann upplifði við að stunda þessa íþrótt á gítar. Dale náði að lokum að þróa sérkennandi hljóð og eftir að hafa spilað reglulega í sínum heimabæ fyrir þúsund manns í senn og öðlast örlitla frægð gaf hann út lagið „Let’s Go Trippi’n“, en það er talið vera fyrsta brimbrettalagið sem gefið var út.<ref>{{vefheimild|titill=Let's Go Trippin'|url=http://www.rollingstone.com/music/song-stories/let-s-go-trippin-dick-dale|mánuðurskoðað=3. mars|árskoðað=2013}}</ref> Lagið „Let’s Go Trippi’n“ sló rækilega í gegn í heimabæ Dales og náði fljótlega gríðarlegum vinsældum á landsvísu. Dale lét ekki slag standa og gaf þá út fleiri lög en meðal þeirra var lagið „Surf Beat“. Árið 1962 gaf Dale út sína fyrstu plötu en hún bar nafnið „Surfer’s Choise“.<ref>{{vefheimild|titill=Surfer's Choise|url=http://www.allmusic.com/album/surfers-choice-mw0000773115|mánuðurskoðað=3. mars|árskoðað=2013}}</ref> Platan seldist eins og heitar lummur í Suður-Kaliforníu og var að sjálfsögðu mikil bylting fyrir tónlistina á þessum tíma. Í kjölfar plötunnar fékk Dale plötusamning við stórt plötufyrirtæki og gaf út þrjár plötur til viðbótar fram til ársins 1965.<ref>{{vefheimild|titill=Dick Dale|url=http://www.allmusic.com/artist/dick-dale-mn0000820232|mánuðurskoðað=3. mars|árskoðað=2013}}</ref> == Sungið brimbrettarokk == Sungið brimbrettarokk er vinsælasta form brimbrettarokks en það varð fyrst gríðarlega vinsælt árið 1962. Ólíkt tónlist Dale, sem einungis var spiluð á hljóðfæri, var þetta form sungið og oftar en í ekki í flóknum samhljómum þriggja eða fleiri radda. Einhverjar hljómsveitir voru farnar að gefa út sungið brimbrettarokk en þær náðu aldrei jafn miklum vinsældum og hljómsveitin The Beach Boys, sem náði ótrúlegum vinsældum á stuttum tíma og er þekktasta brimbrettarokks hljómsveit heims.<ref>{{vefheimild|titill=Vocal Surf Pop|url=http://sixtiesbeat.blogspot.com/2011/03/vocal-surf-pop.html|mánuðurskoðað=5. mars|árskoðað=2013}}</ref> [[Mynd:The_Beach_Boys,_May_29,_2012.jpg|thumbnail|The Beach Boys á tónleikum árið 2012]] === The Beach Boys === Hljómsveitin The Beach Boys var stofnuð árið 1961 á Suður-Kaliforníu af bæðrunum [[Brian Wilson]], Dennis Wilson og Carl Wilson. Þeir ólust upp aðeins nokkrum kílómetrum frá sjónum en þrátt fyrir það var það aðeins Dennis sem hafði áhuga á brimbrettum. Þeir bræður höfðu mikinn áhuga á söng og æfðu sig oft að syngja samhljóma þegar þeir voru ungir en Brian hafði brennandi áhuga á flóknum söngröddum líkt og var undir miklum áhrifum frá hljómsveitunum The Four Freshmen og The Hi-Lo’s. Wilson bræðurnir fengu frænda sinn, Mike Love, og vin sinn úr skólanum, Al Jardine, til liðs við sig og saman kölluðu þeir sig The Beach Boys.<ref>{{vefheimild|titill=The Beach Boys|url=http://www.allmusic.com/artist/the-beach-boys-mn0000041874|mánuðurskoðað=5. mars|árskoðað=2013}}</ref> Sama ár og hljómsveitin var stofnuð gáfu þeir út sitt fyrsta lag sem hét „Surfin’“. Lagið fékk spilun í útvarpi sem orsakaði það að þeir fengu plötusamning við plötufyrirtækið Capitol og varð faðir Wilson bræðranna sjálfskipaður umboðsmaður hljómsveitarinnar. Ári síðar, eða um mitt árið 1962, gaf hljómsveitin frá sér sína fyrstu plötu, „Surfin’ Safari“.<ref>{{vefheimild|titill=Surfin' Safari|url=http://www.allmusic.com/album/surfin-safari-mw0000625284|mánuðurskoðað=17. mars|árskoðað=2013}}</ref> Titillag plötunnar komst á topp 20 Billboard listann og varð til þess að brimbrettarokkið blómstraði enn meira á þeim slóðum. Í lok ársins 1963 var hljómsveitin búin að gefa út þrjár plötur, komast mörgum sinnum á topp 10 Billboard listann og halda tónleika víðsvegar. Einnig hafði Brian Wilson þroskast mikið sem lagahöfundur en hann var farinn að víkka sjóndeildarhringinn frá hefðbundnu og einföldu brimbrettarokki og útsetningar hans á söngröddum höfðu tekið miklum framförum. Árið 1964 náði hljómsveitin í fyrsta skipti sæti númer eitt á Billboard listanum með laginu „I Get Around“ sem allir ættu að kannast við. Lagið er frægt fyrir flókna samhljóma söngradda en það var títtnefndur Brian Wilson sem sá um að útsetja þær.<ref>{{vefheimild|titill=I Get Around|url=http://www.last.fm/music/The+Beach+Boys/_/I+Get+Around|mánuðurskoðað=17. mars|árskoðað=2013}}</ref> Með laginu rauk upp sala á plötum sveitarinnar, en platan „Beach Boys Concert“ sat í fjórar vikur á toppi mest seldu platna í Bandaríkjunum.<ref>{{vefheimild|titill=Beach Boys Consert|url=http://www.allmusic.com/album/concert-mw0000691308|mánuðurskoðað=17. mars|árskoðað=2013}}</ref> Þessar vinsældir gáfu þeim tækifæri á að fara í tónleikaferð til Evrópu, enda orðnir frekar þekktir víðsvegar um heiminn, en í lok árs 1964 var pressan og álagið orðið of mikið fyrir forsprakkann Brian að hann ákvað að hætta að ferðast með hljómsveitinni sinni og fékk félaga sinn, Bruce Johnston, til þess að fara í staðinn fyrir sig í allar tónleikaferðir. Hljómsveitin átti síðan eftir að gefa út fullt af fleiri plötum <ref>{{vefheimild|titill=The Band|url=http://www.thebeachboys.com/#go_page_2605|mánuðurskoðað=17. mars|árskoðað=2013}}</ref> == „Hot Rod“ rokk == „Hot Rod“ rokk er eitt forma brimbrettarokks og er keimlíkt venjulegu brimbrettarokki fyrir utan eitt atriði, þ.e. „Hot Rod“ rokk lög innihalda vélarhljóð úr bílum og ískrandi dekkjarhlóð, svo dæmi séu tekin. The Beach Boys og fleiri sungu alveg um bíla en það flokkaðist alls ekki undir „Hot Rod“ rokk. Þetta form brimbrettarokks varð aldrei vinsælt en var samt sem áður ákveðin költ byljga síns tíma þar sem ákveðinn hópur hélt upp á lögin. „Hot Rod“ rokk fjaraði fljótlega út en þegar geisladiskurinn var fundinn upp og tröllreið markaðnum var vinsælt hjá plötu unnendum að næla sér í nokkar „Hot Rod“ rokk plötur.<ref>{{vefheimild|titill=Hot Rod Rock|url=http://www.allmusic.com/subgenre/hot-rod-ma0000011857|mánuðurskoðað=11. mars|árskoðað=2013}}</ref> == Dæmi um erlent brimbrettarokk == === Eskimóarnir === Á Grænlandi árið 1964 var stofnuð brimbrettarokkhljómsveit en það telst mjög skrítið vegna þess að fáir staðir í heiminum eru jafn ólíkir Suður-Kaliforníu og Grænland og hvergi nærri eins mikil brimbrettamenning. Það voru fjórir skólabræður í Realskolen í Nuuk (hét þá Godthåb) sem stofnuðu hljómsveitina The Eskimo’s, eða Eskimóarnir, í byrjun árs 1964. Hljómsveitarmeðlimir voru þeir Barsilaj „Morpak“ Danielsen, sem spilaði á gítar og söng, Jakob „Arngo“ Petersen, sem spilaði einnig á gítar, Johannes „Orre“ Jonassen, bassaleikari, og Peter 0. Petersen sem sá um trommuslátt. Frá stofnun sveitarinnar og til ársins 1966 tóku Eskimóarnir þátt í mörgum tónlistarkeppnum og urðu fljótlega ein helsta rokkhljómsveit Grænlendinga. Tveimur stofnendum sveitarinnar var þó skipt út með stuttu millibili en gítarleikarinn Arngo flutti til Danmerkur og var fenginn Jonas Berthelsen í staðinn en stuttu síðar var Orre rekinn úr sveitinni og bróðir Jonasar fenginn í staðinn, Jonathan Berthelsen. Eskimóarnir nutu það mikilla vinsælda að þeir voru fengnir til þess að spila fjórum sinnum í viku á barnum Alegamut í Nuuk ásamt því að þeir fóru tvisvar seinnum í tónleikaferð um Grænland á árunum 1964-1965. En í apríl 1968 hættu Eskimóarnir skyndilega en skildu þó eftir sig tvær ónefndar plötur. Trommari sveitarinnar, Peter Petersen, var sá eini sem hélt áfram í tónlistinni og hefur verið að flytja frumsamda þjóðlagatónlist við grænlenska texta og hefur meira að segja haldið tónleika á Íslandi.<ref>{{vefheimild|titill=Eskimóarnir: Grænlenska brimbrettarokksveitin|url=http://lemurinn.is/2012/11/29/eskimoarnir-graenlensk-brimbretta-rokksveit/|mánuðurskoðað=1. mars|árskoðað=2013}}</ref> == Tilvísanir == {{Reflist|30em}} == Heimildir == * Cub Koda, „Surfer's Choise“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/album/surfers-choice-mw0000773115, skoðað þann 3.mars 2013. * David Wild, „The Band“, ''The Beach Boys'', http://www.thebeachboys.com/#go_page_2605, skoðað þann 17. mars 2013. * „Dick Dale“, ''Last FM'', http://www.last.fm/music/Dick+Dale, skoðað þann 3. mars 2013. * „Hot Rod“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/subgenre/hot-rod-ma0000011857, skoðað þann 11. mars 2013. * „I Get Around“, ''Last FM'', http://www.last.fm/music/The+Beach+Boys/_/I+Get+Around, skoðað þann 17. mars 2013. * „Let‘s Go Trippin“, ''Rolling Stone'', http://www.rollingstone.com/music/song-stories/let-s-go-trippin-dick-dale {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120622050227/http://www.rollingstone.com/music/song-stories/let-s-go-trippin-dick-dale |date=2012-06-22 }}, skoðað þann 3.mars 2013. * Richie Unterberger, „Concert“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/album/concert-mw0000691308, skoðað þann 17. mars 2013. * Richie Unterberger, „Surfin‘ Safari“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/album/surfin-safari-mw0000625284, skoðað þann 17. mars 2013. * Steve Huey, „Dick Dale“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/artist/dick-dale-mn0000820232, skoðað þann 3. mars 2013. * „Surf“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/style/surf-ma0000002883, skoðað þann 2. mars 2013. * Sveinbjörn Þórðarson, „Eskimóarnir: Grænlenska brimbrettarokksveitin“, ''Lemúrinn'', http://lemurinn.is/2012/11/29/eskimoarnir-graenlensk-brimbretta-rokksveit/, skoðað þann 1. mars 2013. * John Bush, „The Beach Boys“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/artist/the-beach-boys-mn0000041874, skoðað þann 5. mars 2013. * „Vocal Surf Pop“, The 60's Beat, http://sixtiesbeat.blogspot.com/2011/03/vocal-surf-pop.html, skoðað þann 5. mars 2013. [[Flokkur:Rokk]] 2rpp3vjhwa2o43fzumpaylou0yk11jn 1920571 1920570 2025-06-16T11:30:42Z Berserkur 10188 1920571 wikitext text/x-wiki {{hreingerning}} {{Tónlistarstefna | nafn = Brimbrettarokk | bakgrunns-litur = crimson | litur = white | uppruni = Suður-Kalifornía | hljóðfæri = Gítar, bassi, trommur og/eða söngur | tengdar-stefnur = Vagg og velta, blús}} '''Brimbrettarokk''' er tegund vinsællar tónlistar sem tengist brimbrettamenningu, sem á aðallega rætur sínar að rekja til Orange sýslu og fleiri staða í Suður-Kaliforníu. Brimbrettarokk var sérstaklega vinsælt á árunum 1961-1966. Frumkvöðull þess var gítarleikarinn [[Dick Dale]], en hann er af mörgum talinn hafa gefið út fyrsta brimbrettarokk lagið. Frægasta hljómsveitin sem fellur undir þessa tegund tónlistar er hljómsveitin [[The Beach Boys]]. Brimbrettarokk skiptist í þrjá flokka en það getur ýmist verið spilað einungis á hljóðfæri, þ.e. með engum söng, eða með vel útsettum samhljóma röddum ásamt hljóðfærum og síðast en ekki síst er til svokallað „Hot rod“ rokk, sem fellur víst undir brimbrettarokkið. Aðaleinkenni brimbrettarokksins er þó bergmál gítarhljómsins sem á að hljóma eins og öldur hafsins.<ref>{{vefheimild|titill=Surf|url=http://www.allmusic.com/style/surf-ma0000002883|mánuðurskoðað=2. mars|árskoðað=2013}}</ref> Brimbrettarokk hefur aldrei náð neinum hæðum á Íslandi og þekkist ekki til neinna íslenskra hljómsveita sem eru þekktar fyrir að spila einungis brimbrettarokk en eru þó til dæmi um sveitir sem eru undir einhverjum áhrifum þess. == Upphaf brimbrettarokks == === Dick Dale === [[Mynd:Dick Dale.jpg|thumbnail|Dick Dale (2005)]] Flestir telja Dick Dale vera frumkvöðul brimbrettarokks en hann var oft kallaður „Konungur brimbrettagítarsins“. Hann fæddist í Boston Massachusetts árið 1937. Foreldarar hans voru frá Líbanon og Póllandi en Dale ólst upp við að hlusta á þjóðlagatónlist frá báðum þessum löndum sem hafði mikil áhrif á það hve melódískur hann var og einnig hvaða tækni hann beitti þegar hann spilaði á hljóðfæri. Snemma byrjaði hann sjálfur að læra á hljóðfæri og lærði fyrst að spila kántrý lög á ukulele en fræði sig fljótlega yfir á gítarinn.<ref>{{vefheimild|titill=Dick Dale|url=http://www.last.fm/music/Dick+Dale|mánuðurskoðað=3. mars|árskoðað=2013}}</ref> Árið 1954 flutti hann ásamt fjölskyldu sinni til Suður-Kaliforníu. Þar kom hann fyrst fram á hæfileikakeppni þar sem hann spilaði „Rokkabillý“ lög. Eftir að hafa búið þarna í einhvern tíma fékk Dale gríðarlega mikinn áhuga á brimbrettum og fannst fátt skemmtilegra en að skjótast út í sjóinn og brjóta öldur með brimbrettinu sínu. Að fara út í sjó á brimbretti var ekki nóg fyrir hann vegna þess að hann fór fljótlega að reyna herma eftir hljóðinu og tilfinningunni sem hann upplifði við að stunda þessa íþrótt á gítar. Dale náði að lokum að þróa sérkennandi hljóð og eftir að hafa spilað reglulega í sínum heimabæ fyrir þúsund manns í senn og öðlast örlitla frægð gaf hann út lagið „Let’s Go Trippi’n“, en það er talið vera fyrsta brimbrettalagið sem gefið var út.<ref>{{vefheimild|titill=Let's Go Trippin'|url=http://www.rollingstone.com/music/song-stories/let-s-go-trippin-dick-dale|mánuðurskoðað=3. mars|árskoðað=2013}}</ref> Lagið „Let’s Go Trippi’n“ sló rækilega í gegn í heimabæ Dales og náði fljótlega gríðarlegum vinsældum á landsvísu. Dale lét ekki slag standa og gaf þá út fleiri lög en meðal þeirra var lagið „Surf Beat“. Árið 1962 gaf Dale út sína fyrstu plötu en hún bar nafnið „Surfer’s Choise“.<ref>{{vefheimild|titill=Surfer's Choise|url=http://www.allmusic.com/album/surfers-choice-mw0000773115|mánuðurskoðað=3. mars|árskoðað=2013}}</ref> Platan seldist eins og heitar lummur í Suður-Kaliforníu og var að sjálfsögðu mikil bylting fyrir tónlistina á þessum tíma. Í kjölfar plötunnar fékk Dale plötusamning við stórt plötufyrirtæki og gaf út þrjár plötur til viðbótar fram til ársins 1965.<ref>{{vefheimild|titill=Dick Dale|url=http://www.allmusic.com/artist/dick-dale-mn0000820232|mánuðurskoðað=3. mars|árskoðað=2013}}</ref> == Sungið brimbrettarokk == Sungið brimbrettarokk er vinsælasta form brimbrettarokks en það varð fyrst gríðarlega vinsælt árið 1962. Ólíkt tónlist Dale, sem einungis var spiluð á hljóðfæri, var þetta form sungið og oftar en í ekki í flóknum samhljómum þriggja eða fleiri radda. Einhverjar hljómsveitir voru farnar að gefa út sungið brimbrettarokk en þær náðu aldrei jafn miklum vinsældum og hljómsveitin The Beach Boys, sem náði ótrúlegum vinsældum á stuttum tíma og er þekktasta brimbrettarokks hljómsveit heims.<ref>{{vefheimild|titill=Vocal Surf Pop|url=http://sixtiesbeat.blogspot.com/2011/03/vocal-surf-pop.html|mánuðurskoðað=5. mars|árskoðað=2013}}</ref> [[Mynd:The_Beach_Boys,_May_29,_2012.jpg|thumbnail|The Beach Boys á tónleikum árið 2012]] === The Beach Boys === Hljómsveitin The Beach Boys var stofnuð árið 1961 á Suður-Kaliforníu af bæðrunum [[Brian Wilson]], Dennis Wilson og Carl Wilson. Þeir ólust upp aðeins nokkrum kílómetrum frá sjónum en þrátt fyrir það var það aðeins Dennis sem hafði áhuga á brimbrettum. Þeir bræður höfðu mikinn áhuga á söng og æfðu sig oft að syngja samhljóma þegar þeir voru ungir en Brian hafði brennandi áhuga á flóknum söngröddum líkt og var undir miklum áhrifum frá hljómsveitunum The Four Freshmen og The Hi-Lo’s. Wilson bræðurnir fengu frænda sinn, Mike Love, og vin sinn úr skólanum, Al Jardine, til liðs við sig og saman kölluðu þeir sig The Beach Boys.<ref>{{vefheimild|titill=The Beach Boys|url=http://www.allmusic.com/artist/the-beach-boys-mn0000041874|mánuðurskoðað=5. mars|árskoðað=2013}}</ref> Sama ár og hljómsveitin var stofnuð gáfu þeir út sitt fyrsta lag sem hét „Surfin’“. Lagið fékk spilun í útvarpi sem orsakaði það að þeir fengu plötusamning við plötufyrirtækið Capitol og varð faðir Wilson bræðranna sjálfskipaður umboðsmaður hljómsveitarinnar. Ári síðar, eða um mitt árið 1962, gaf hljómsveitin frá sér sína fyrstu plötu, „Surfin’ Safari“.<ref>{{vefheimild|titill=Surfin' Safari|url=http://www.allmusic.com/album/surfin-safari-mw0000625284|mánuðurskoðað=17. mars|árskoðað=2013}}</ref> Titillag plötunnar komst á topp 20 Billboard listann og varð til þess að brimbrettarokkið blómstraði enn meira á þeim slóðum. Í lok ársins 1963 var hljómsveitin búin að gefa út þrjár plötur, komast mörgum sinnum á topp 10 Billboard listann og halda tónleika víðsvegar. Einnig hafði Brian Wilson þroskast mikið sem lagahöfundur en hann var farinn að víkka sjóndeildarhringinn frá hefðbundnu og einföldu brimbrettarokki og útsetningar hans á söngröddum höfðu tekið miklum framförum. Árið 1964 náði hljómsveitin í fyrsta skipti sæti númer eitt á Billboard listanum með laginu „I Get Around“ sem allir ættu að kannast við. Lagið er frægt fyrir flókna samhljóma söngradda en það var títtnefndur Brian Wilson sem sá um að útsetja þær.<ref>{{vefheimild|titill=I Get Around|url=http://www.last.fm/music/The+Beach+Boys/_/I+Get+Around|mánuðurskoðað=17. mars|árskoðað=2013}}</ref> Með laginu rauk upp sala á plötum sveitarinnar, en platan „Beach Boys Concert“ sat í fjórar vikur á toppi mest seldu platna í Bandaríkjunum.<ref>{{vefheimild|titill=Beach Boys Consert|url=http://www.allmusic.com/album/concert-mw0000691308|mánuðurskoðað=17. mars|árskoðað=2013}}</ref> Þessar vinsældir gáfu þeim tækifæri á að fara í tónleikaferð til Evrópu, enda orðnir frekar þekktir víðsvegar um heiminn, en í lok árs 1964 var pressan og álagið orðið of mikið fyrir forsprakkann Brian að hann ákvað að hætta að ferðast með hljómsveitinni sinni og fékk félaga sinn, Bruce Johnston, til þess að fara í staðinn fyrir sig í allar tónleikaferðir. Hljómsveitin átti síðan eftir að gefa út fullt af fleiri plötum <ref>{{vefheimild|titill=The Band|url=http://www.thebeachboys.com/#go_page_2605|mánuðurskoðað=17. mars|árskoðað=2013}}</ref> == „Hot Rod“ rokk == „Hot Rod“ rokk er eitt forma brimbrettarokks og er keimlíkt venjulegu brimbrettarokki fyrir utan eitt atriði, þ.e. „Hot Rod“ rokk lög innihalda vélarhljóð úr bílum og ískrandi dekkjarhlóð, svo dæmi séu tekin. The Beach Boys og fleiri sungu alveg um bíla en það flokkaðist alls ekki undir „Hot Rod“ rokk. Þetta form brimbrettarokks varð aldrei vinsælt en var samt sem áður ákveðin költ byljga síns tíma þar sem ákveðinn hópur hélt upp á lögin. „Hot Rod“ rokk fjaraði fljótlega út en þegar geisladiskurinn var fundinn upp og tröllreið markaðnum var vinsælt hjá plötu unnendum að næla sér í nokkar „Hot Rod“ rokk plötur.<ref>{{vefheimild|titill=Hot Rod Rock|url=http://www.allmusic.com/subgenre/hot-rod-ma0000011857|mánuðurskoðað=11. mars|árskoðað=2013}}</ref> == Dæmi um erlent brimbrettarokk == === Eskimóarnir === Á Grænlandi árið 1964 var stofnuð brimbrettarokkhljómsveit en það telst mjög skrítið vegna þess að fáir staðir í heiminum eru jafn ólíkir Suður-Kaliforníu og Grænland og hvergi nærri eins mikil brimbrettamenning. Það voru fjórir skólabræður í Realskolen í Nuuk (hét þá Godthåb) sem stofnuðu hljómsveitina The Eskimo’s, eða Eskimóarnir, í byrjun árs 1964. Hljómsveitarmeðlimir voru þeir Barsilaj „Morpak“ Danielsen, sem spilaði á gítar og söng, Jakob „Arngo“ Petersen, sem spilaði einnig á gítar, Johannes „Orre“ Jonassen, bassaleikari, og Peter 0. Petersen sem sá um trommuslátt. Frá stofnun sveitarinnar og til ársins 1966 tóku Eskimóarnir þátt í mörgum tónlistarkeppnum og urðu fljótlega ein helsta rokkhljómsveit Grænlendinga. Tveimur stofnendum sveitarinnar var þó skipt út með stuttu millibili en gítarleikarinn Arngo flutti til Danmerkur og var fenginn Jonas Berthelsen í staðinn en stuttu síðar var Orre rekinn úr sveitinni og bróðir Jonasar fenginn í staðinn, Jonathan Berthelsen. Eskimóarnir nutu það mikilla vinsælda að þeir voru fengnir til þess að spila fjórum sinnum í viku á barnum Alegamut í Nuuk ásamt því að þeir fóru tvisvar seinnum í tónleikaferð um Grænland á árunum 1964-1965. En í apríl 1968 hættu Eskimóarnir skyndilega en skildu þó eftir sig tvær ónefndar plötur. Trommari sveitarinnar, Peter Petersen, var sá eini sem hélt áfram í tónlistinni og hefur verið að flytja frumsamda þjóðlagatónlist við grænlenska texta og hefur meira að segja haldið tónleika á Íslandi.<ref>{{vefheimild|titill=Eskimóarnir: Grænlenska brimbrettarokksveitin|url=http://lemurinn.is/2012/11/29/eskimoarnir-graenlensk-brimbretta-rokksveit/|mánuðurskoðað=1. mars|árskoðað=2013}}</ref> == Tilvísanir == {{Reflist|30em}} == Heimildir == * Cub Koda, „Surfer's Choise“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/album/surfers-choice-mw0000773115, skoðað þann 3.mars 2013. * David Wild, „The Band“, ''The Beach Boys'', http://www.thebeachboys.com/#go_page_2605, skoðað þann 17. mars 2013. * „Dick Dale“, ''Last FM'', http://www.last.fm/music/Dick+Dale, skoðað þann 3. mars 2013. * „Hot Rod“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/subgenre/hot-rod-ma0000011857, skoðað þann 11. mars 2013. * „I Get Around“, ''Last FM'', http://www.last.fm/music/The+Beach+Boys/_/I+Get+Around, skoðað þann 17. mars 2013. * „Let‘s Go Trippin“, ''Rolling Stone'', http://www.rollingstone.com/music/song-stories/let-s-go-trippin-dick-dale {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120622050227/http://www.rollingstone.com/music/song-stories/let-s-go-trippin-dick-dale |date=2012-06-22 }}, skoðað þann 3.mars 2013. * Richie Unterberger, „Concert“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/album/concert-mw0000691308, skoðað þann 17. mars 2013. * Richie Unterberger, „Surfin‘ Safari“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/album/surfin-safari-mw0000625284, skoðað þann 17. mars 2013. * Steve Huey, „Dick Dale“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/artist/dick-dale-mn0000820232, skoðað þann 3. mars 2013. * „Surf“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/style/surf-ma0000002883, skoðað þann 2. mars 2013. * Sveinbjörn Þórðarson, „Eskimóarnir: Grænlenska brimbrettarokksveitin“, ''Lemúrinn'', http://lemurinn.is/2012/11/29/eskimoarnir-graenlensk-brimbretta-rokksveit/, skoðað þann 1. mars 2013. * John Bush, „The Beach Boys“, ''All Music'', http://www.allmusic.com/artist/the-beach-boys-mn0000041874, skoðað þann 5. mars 2013. * „Vocal Surf Pop“, The 60's Beat, http://sixtiesbeat.blogspot.com/2011/03/vocal-surf-pop.html, skoðað þann 5. mars 2013. [[Flokkur:Rokk]] h5r86mhpu34k2rn5km862l9ki9yn55h 0 117830 1920462 1890108 2025-06-15T17:37:43Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920462 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Navajo-portraits.jpg|thumb|Myndir af Navahóum.]] '''Navahóar''' eru næstfjölmennasti viðurkenndi hópur frumbyggja í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] á eftir [[Sérókar|sérókum]] og telja yfir 300.000 manns. Navahóar eru með eigin ríkisstjórn sem stjórnar Navahó-verndarsvæðinu sem er á svokölluðu Four Corners svæði, en það er svæðið þar sem fylkin [[Colorado]], [[New Mexico|Nýja Mexíkó]], [[Arizona]] og [[Utah]] mætast. Flestir Navahóar tala upprunalegt tungumál sitt, [[navahóíska|navahóísku]] og einnig [[Enska|ensku]].<ref name="navajotimes" > [http://navajotimes.com/news/2011/0711/070711census.php Census: Navajo enrollment tops 300,000.]. Sótt 21. september 2013.</ref> Stærstur hluti Navahóa býr í Arizona eða um 140.000 manns og Nýju-Mexíkó, um 100.000 manns. Meira en þrír fjórðu allra Navahóa búa í þessum tveimur fylkjum.<ref name="usa" > [http://www.usa.com/navajo-county-az-population-and-races.htm Navajo population.]. Sótt 21. september 2013.</ref> == Árdagar Navahóa == Upphaflega voru Navahóar að mestu leyti svokallaðir [[veiðimenn og safnarar]]. Þetta breyttist mikið á 16. og 17. öld þegar [[Spánverjar]] komu til Ameríku, þá hófu Navahóar að rækta [[kindur|sauðfé]] sér til fæðis og klæða í stað þess að veiða sér til matar. Þetta gerði að verkum að Navahó-þjóðin blómstraði og fólki fjölgaði talsvert.<ref name="pbs" >[http://www.pbs.org/wgbh/mystery/american/navajoland/ancientroots.html The Navajo ancient roots.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131113222751/http://www.pbs.org/wgbh/mystery/american/navajoland/ancientroots.html |date=2013-11-13 }}. Sótt 21. september 2013.</ref> == Stríð við Spánverja og Bandaríkjamenn == Á 17. öld var það algengt að ungir Navahó-karlmenn sem ætluðu að stofna sinn eigin ættbálk, reyndu að stela fé frá nálægum ættbálkum eða frá Spánverjum. Spánverjar svöruðu þessu með því að ræna bæði Navahó-fólkinu sjálfu, til að selja í þrældóm, og einnig löndum þess. Árið 1804 lýstu Navahóar yfir stríði á hendur Spánverjum. Spánverjar unnu blóðugan sigur á Navahó-fólkinu, brenndu akra, stálu sauðfé og öðrum dýrum og rændu ótal mörgum konum og börnum Navahóa. Það gerðist svo árið 1821 að 24 Navahóar voru stungnir til bana á vopnahlésráðstefnu þar sem þeir reyktu [[friðarpípa|friðarpípur]] sínar.<ref name="pbs" /> Um miðja 19. öldina byrjuðu svo útistöður Navahóa við Bandaríkjamenn fyrir alvöru. Þar var í aðalhlutverki bandaríski hershöfðinginn [[James H. Carleton]]. Hann fyrirskipaði mönnum sínum, með Kit Carson í fararbroddi, að ráðast á lönd Navahóa og brenna þar akra og heimili Navahóanna. Árið 1864, eftir þessar miklu ofsóknir á hendur Indíánunum voru um 9000 Navahóar, karlar, konur og börn, neydd til þess að ganga um 480 kílómetra að Fort Sumner-herstöðinni í Nýju-Mexíkó. Þar var þeim lofað mat, vatni og húsaskjóli. Þetta gekk þó ekki alveg eftir og áttu yfirvöld í erfiðleikum með að sjá öllum fyrir nauðsynum. sem gerði að verkum að sjúkdómar blossuðu upp og fjöldi fólks dó. Fjórum árum síðar, árið 1868, var svo samið um að eftirlifandi Navahóar fengju að fara aftur á verndarsvæði í hluta af heimalandi þeirra.<ref name="pbs" /> == Navahó-leynikóðinn == Navahó-leynikóðinn var fyrirbæri sem varð til í [[seinni heimstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldin]]ni. Þetta var ákveðið hernaðarlegt dulmál sem lítill hópur Navahó-manna bjó til og [[Bandaríski herinn]] notaði. Dulmálið var búið til úr frumtungu Navahóa, sem hentaði vel til þessara nota, enda er tungumálið mjög sérstakt og aðeins talað á tiltölulega litlu svæði í Bandaríkjunum. Þetta gerði að verkum að mjög erfitt var fyrir óvininn að ráða dulmálið og sumir ganga svo langt að fullyrða að þetta sé eina dulmál sem óvinum hafi aldrei tekist að ráði.<ref name="navajoct" >[http://www.navajocodetalkers.org/the_code/ The Navajo code talkers.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131115120039/http://navajocodetalkers.org/the_code/ |date=2013-11-15 }}. Sótt 22. september 2013.</ref> Hinir svokölluðu Navajó-dulmálshvíslarar (e. {{ill|Navajo code talkers|en|Navajo_Code_Talker#Use_of_Navajo}}.) tóku þátt í öllum orrustuum bandaríska hersins í Kyrrahafinu á árunum 1942-45. Howard Connor, [[majór]] í bandaríska hernum, hélt því fram að án Najavó-indíánanna og dulmáls þeirra hefðu Bandaríkjamenn aldrei haft sigur í áhlaupinu á Iwo Jima-ströndina, sem er ein frægasta orrusta síðari tíma.<ref name="navajo-nsn" >[http://www.navajo-nsn.gov/history.htm Navajo history.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210417183704/https://www.navajo-nsn.gov/history.htm |date=2021-04-17 }}. Sótt 22. september 2013.</ref> Saga þessara dulmálshvíslara var hins vegar leyndarmál í fjölmörg ár, vegna þess að bandarísk stjórnvöld töldu dulmálið varða öryggi landsins og héldu því leyndu. Það var ekki fyrr en 17. september árið 1992 að hvíslararnir fengu loks sína viðurkenningu og var hún veitt þeim í höfuðstöðvum bandaríska hersins í [[Pentagon]] í [[Washington D.C.]]<ref name="navajo-nsn" /> == Fáni Navahó == Fána Navahó-fólksins hannaði Jay R. Degroat, Navahói frá Mariano Lake í Nýju Mexíkó. Hönnun hans var valin úr yfir 140 tillögum sem bárust og var fáninn formlega tekinn í notkun þann 21. maí árið 1968. Ljósbrúni flöturinn táknar núverandi verndarsvæði Navahóa en hinn dökkbrúni það gamla, frá samningnum sem gerður var árið 1868. Inni í hvíta hringnum í miðjunni sést síðan sól yfir uppskerunni og búfénu, sem táknar landbúnaðarlífshætti Navahóa. Svo má einnig sjá hefðbundið Navahó-hús við hliðina á nútíma heimili. Á milli tjaldsins og hússins er síðan lítil olíulind, sem táknar tekjumöguleika ættbálksins.<ref name="navajo-nsn" /> [[Mynd:Navajo_people_and_sheep.jpg|thumb|Navahókona sýnir sérstaka ull Churro kindarinnar]] == Vefnaður == Vefnaður Navahóa hefur á síðari árum orðið gríðarlega frægur. Teppin sem þeir ófu voru af hæsta gæðaflokki. Þessi teppi gátu haldið á þeim hita og voru sum jafnvel vatnsheld. Þau voru því mikilvægur liður í afkomu Navahóanna, bæði vegna notagildisins og einnig vegna þess að þeir gátu selt þau til annarra Indíánaættbálka. Ástæðan fyrir miklum gæðum teppanna var sauðfjárkynið sem Navahóarnir fengu ullina af. Það er svokallað „Churro“-sauðfé, sem Spánverjar fluttu til Ameríku á 16. öld. Þetta sauðfé er mjög harðgert og getur auðveldlega lifað af í hrjóstrugri eyðimörkinni. Ull þess er mjög mikil og síð og er auk þess mjög snauð af ullarfitu, sem gerir hana mjög hentuga í vefnað og ekki síst í teppi.<ref name="rockewell" >[http://www.rockwellmuseum.org/History-of-Navajo-Weaving.html Navajo weaving.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121114201513/http://www.rockwellmuseum.org/History-of-Navajo-Weaving.html |date=2012-11-14 }}. Sótt 24. september 2013.</ref> == Silfursmíði == Silfursmíði hefur verið mikilvæg í menningu Navahóa frá því um miðja 19. öld.Maður að nafni Adsiti Sani var fyrstur Navahóa til þess að fullkomna þessa listgrein. Hann hóf síðan að kenna öðrum Navahóum að vinna með silfur og um 1880 voru Navahóarnir farnir að búa til hálsmen, armbönd og tóbakspontur. Seinna bættu þeir við eyrnalokkum, beltissylgjum og svokölluðum "squash blossom" hálsmenum, sem eru í dag líklega þekktustu silfurmunir Navahóa. Þessi hálsmen eru bæði notuð við hefðbundnar ættbálkaathafnir og einnig til þess að selja ferðamönnum með hagnaði.<ref name="navajosilver1" > [http://www.durangosilver.com/navajosilversmithhist.htm Navajo Silversmith History.]. Sótt 23. september 2013.</ref><ref name="navajosilver2" > [http://www.native-american-market.com/navajo_silversmiths.html Navajo Silversmiths.]. Sótt 23. september 2013.</ref> == Frægir Navahóar == * [[Jay Tavare]], leikari. * [[Cory Witherill]], fyrsti Navahóinn sem keppti í [[Nascar]]<nowiki/>-kappakstrinum. * [[Jacoby Ellsbury]], hafnaboltaleikmaður sem spilar með [[Boston Red Sox]] * [[Rickie Fowler]], atvinnumaður í [[Golf|golfi]]. * [[Klee Benally]], heimildamyndaleikstjóri, söngvari og gítarleikari Navahó-pönkrokkhljómsveitarinnar [[Blackfire]]. == Heimildir == {{reflist}} [[Flokkur:Frumbyggjaþjóðir Norður-Ameríku]] 7alxvuv1l4t6lqf16unrn9b300nrq0j 0 120141 1920454 1920239 2025-06-15T16:36:32Z Óskadddddd 83612 1920454 wikitext text/x-wiki {{Samtök |nafn= Samtökin '78 |stofnað= {{start date and age|1978|5|9}} |forseti= Bjarndís Helga Tómasdóttir |varaforseti= Hrönn Svansdóttir |framkvæmdastjóri= Daníel E. Arnarsson |heimilisfang= Suðurgata 3, 101 Reykjavík |netfang= skrifstofa@samtokin78.is |vefsida= [https://samtokin78.is/ www.samtokin78.is] |merki=Samtokin-78 isl Portorate RGB.png}} '''Samtökin '78''' eru hagsmunasamtök [[hinsegin]] fólks á [[Ísland|Íslandi]]. Þau voru upphaflega sett á laggirnar árið [[1978]] sem umræðuvettvangur fyrir [[Samkynhneigð|samkynhneigða]] og jafnframt sem vettvangur til að vinna að réttindum þeirra, en ná nú yfir réttindi alls hinsegin fólks.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://otila.is/samfelagid/samtok-hinsegin-folks-a-islandi/samtokin-78/|title=Samtökin '78|website=Hinsegin frá Ö til A|language=is|access-date=2025-06-03}}</ref> Þau beita sér fyrir því að efla opinbera umræðu um hinsegin fólk og berjast gegn [[Fordómar|fordómum]] og [[mismunun]] af hvaða toga sem er. Þetta gera þau meðal annars með því að standa fyrir fræðslu og vitundarvakningu í þjóðfélaginu, halda ráðstefnur og viðburði, og gefa út fræðsluefni.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://samtokin78.is/|title=Forsíða|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-03}}</ref> Þá beita Samtökin '78 sér einnig fyrir lagalegum réttindum hinsegin fólks og fylgjast grannt með framgangi laga og reglugerða sem varða málefni þeirra. Þau hafa verið drifkrafturinn að baki mörgum mikilvægum lagabreytingum á Íslandi sem hafa bætt réttindi hinsegin fólks til muna. Þar má nefna lögleiðingu [[Hjónaband samkynhneigðra|samkynhneigðra hjónabanda]] og réttindi [[Trans fólk|trans fólks]].<ref>{{Vefheimild|url=https://www.althingi.is/altext/erindi/135/135-2745.pdf|titill=Umsögn um frumvarp um breytingu á lögum um staðfesta samvist, nr. 87/1996, með síðari breytingum.|útgefandi=Alþingi|mánuður=13.maí|ár=2008}}</ref><ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/starfsemin/lagaleg-rettindi/|title=Lagaleg réttindi|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-03}}</ref> Auk þess veita Samtökin '78 einstaklingum og fjölskyldum innan hinsegin samfélagsins stuðning og ráðgjöf. Þau veita ókeypis ráðgjöf og bjóða upp á vettvang fyrir fólk að hittast og miðla reynslu sinni. Þau gegna því lykilhlutverki í að skapa samheldni og styðja við velferð hinsegin fólks á Íslandi.<ref name=":1" /> == Saga == === 1970-1979 === Samtökin '78 voru stofnuð þann [[9. maí]] 1978 í [[Reykjavík]]. [[Hörður Torfason]] var meginaflið á bak við stofnun félagsins en hann boðaði sjálfur stofnfundinn í maí 1978. Nafn félagsins var myndað að fyrirmynd danskra samtaka samkynhneigðra, ''Forbundet af 1948''.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://svonafolk.is/1970-1979/|title=1970 – 1979 – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> Að honum meðtöldum sátu alls 12 karlmenn stofnfund félagsins þ. á m. Heimir Guðmundsson, Þórhallur Tryggvason og [[Guðni Baldursson]].<ref>{{Greinarheimild||höfundur=Þóra Kristín Ásgeirsdóttir|grein=Þrjátíu Ára Stríðið|titill=30 ára afmælisrit Samtakanna '78|útgefandi=Samtökin '78|ár=2008|blaðsíðutal=26-27|ISBN=}}</ref> Guðni Baldursson var kjörinn fyrsti formaður Samtakanna '78 á fundinum og gegndi hann því embætti á árunum 1978–1986.<ref>https://gayiceland.is/2017/gudni-baldursson-memoriam/</ref> Samtökin leigðu pósthólf sem þau nýttu sér til að senda pólitísk fréttabréf til félagsmanna sinna, sem voru u.þ.b. 20 karlmenn á sínum tíma.<ref name=":2" /> Samtökin fóru mjög leynt með starfsemi sína í upphafi. Þau merktu til dæmis öll fundargögn stjórnarmanna með sérstöku félaganúmeri svo auðvelt væri að rekja hvernig sem gögnum kynni að leka í fjölmiðla.<ref name=":2" /> Ragnhildur Sverrisdóttir markaði tímamót í sögu samtakanna. Hún gekk í þau árið 1979, ári eftir stofnum þeirra, og varð fyrsta konan sem settist í stjórn samtakanna.<ref>{{Cite web|url=https://www.frettabladid.is/lifid/eldra-folk-vill-ekki-urfa-a-hrokklast-aftur-inn-i-skapinn/|title=Eldra fólk vill ekki þurfa að hrökklast aftur inn í skápinn|website=Fréttablaðið|archive-url=https://vefsafn.is/is/20211026212148/https://www.frettabladid.is/lifid/eldra-folk-vill-ekki-urfa-a-hrokklast-aftur-inn-i-skapinn/|archive-date=26.10.2021|access-date=2025-06-13}}</ref> ==== Umfjöllun um samkynhneigð í fjölmiðlum og baráttan fyrir sjálfsmynd ==== Á fyrstu árum Samtakanna '78 kom upp alvarlegt ágreiningsmál er félagið hugðist auglýsa félagsfund í [[Ríkisútvarpið|Ríkisútvarpinu]], á einu rásinni sem þá var til. Auglýsingin átti að hljóða svo: „Lesbíur, hommar! Munið félagsfundinn í kvöld!“ Útvarpsstjórnendur neituðu hins vegar að birta auglýsinguna á þeim forsendum að orðin „hommar“ og „lesbíur“ stríddu „gegn almennum smekk og velsæmi.“<ref name=":5">{{Timarit|7299653|Hreinleiki og vald|blað=Samtökin '78 - Samtakafréttir|höfundur=Þorvaldur Kristinsson|blaðsíða=9|útgáfudagsetning=01.12.1999}}</ref> Þessi afstaða útvarpsins var kveikjan að mikilvægri deilu um sjálfsmynd og orðfæri. Samkynhneigðir einstaklingar höfðu sjálfir valið sér þessi heiti, „hommi“ og „lesbía“, sem gegndu lykilhlutverki í nýrri sjálfsvitund þeirra og réttindabaráttu. Þau voru þeim tömust og komu innan frá, öfugt við eldri og oft niðrandi hugtök.<ref name=":5" /> Samtökin '78 túlkuðu afstöðu Ríkisútvarpsins sem neitun valdhafa á að viðurkenna homma og lesbíur sem fullgildan þjóðfélagshóp. Þessi afstaða var talin stinga í stúf við þær hugmyndir sem voru ríkjandi um íslenskan „hreinleika“ og ógnaði glansmyndinni af þjóðinni og menningu hennar. Í raun voru orðin „hommar“ og „lesbíur“ skilgreind sem „óhreinindi“ í huga þeirra sem sátu í valdastólum og ögruðu hefðbundnum hugmyndum.<ref name=":5" /> Það var ekki fyrr en með útbreiðslu [[Alnæmi|eyðni]] (AIDS) að ísinn var brotinn. Sjúkdómurinn neyddi þjóðfélagið til að horfast í augu við og ræða opinberlega um tilvist samkynhneigðra, sem leiddi til þess að umræðan um stöðu homma og lesbía komst loks í sviðsljósið, utan við þær „hreinu“ skorður sem áður höfðu verið settar.<ref name=":5" /> Þessi deila um orðfæri stóð þó yfir lengi. Það var ekki fyrr en á árunum 1991-1992 sem breyting varð á. Þegar nýr starfsmaður hóf störf hjá Ríkisútvarpinu á auglýsingadeild, á sama tíma og málfarsráðunautur, sem áður hafði bannað notkun orðanna, var fjarverandi vegna veikinda, gafst tækifæri til að koma á breytingum. Yfirmaður auglýsingadeildarinnar, Baldur Jónasson, féllst á að leyfa auglýsingu með orðunum „lesbíur“ og „hommar“. Fyrsta slíka auglýsingin var lesin af Gerði G. Bjarklind og hljóðaði: „Lesbíur, hommar, munið fjölskyldukaffið á sunnudaginn.“<ref>{{Cite web|url=https://svonafolk.is/hommi-og-lesbia-a-ruv-i-fyrsta-sinn/|title=HOMMI OG LESBÍA Á RÚV Í FYRSTA SINN – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> === 1980-1989 === Þann [[13. júlí]] [[1980]] héldu Samtökin '78 sitt fyrsta opinbera ball á skemmtistaðnum Manhattan í [[Kópavogur|Kópavogi]]. Viðburðurinn vakti mikla athygli og var talinn einstaklega vel heppnaður, þrátt fyrir að lögreglan hafi þurft að slíta honum klukkan eitt um nótt þar sem gleymst hafði að sækja um framlengingarleyfi fyrir skemmtunina. Ballið var þá einstætt á Íslandi og laðaði að sér fólk á öllum aldri. Guðni Baldursson lýsir í afmælisriti Samtakanna '78 hvernig einn félagi, fæddur árið 1909, klæddist gömlum samkvæmisfötum frá millistríðsárunum og flutti eigin revíusöngva, sem bætti við stemningu kvöldsins.<ref name=":3">{{Cite web|url=https://svonafolk.is/1980-1989/|title=1980 – 1989 – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> Í kjölfar skemmtunarinnar kom upp ágreiningur innan samtakanna. Einhverjir höfðu gert samkomulag við tímaritið Samúel um birtingu mynda frá ballinu, og birtust þær myndir snemma árs [[1982]]. Þetta reyndist vera viðkvæmt mál þar sem margir félagsmenn voru ekki tilbúnir til að birta opinberlega myndir af sér á samkomu samkynhneigðra. Deilurnar vegna myndbirtingarinnar bárust í fjölmiðla og leiddu að lokum til þess að tveimur félagsmönnum var vísað úr Samtökunum '78.<ref name=":3" /> „Úr felum“ var fyrsta prentútgáfan um málefni samkynhneigðra sem dreift var opinberlega á Íslandi, af Samtökunum '78 árið 1981.<ref name=":3" /><ref>{{Timarit|2467641|Úr felum — nýtt blað Samtakanna 78|blað=Dagblaðið Vísir|blaðsíða=5|útgáfudagsetning=09.10.1982}}</ref> {{Tilvitnun|Við lesbíur og hommar á Íslandi viljum miðla þekkingu á málefnum okkar til alls samfélagsins, svo að það öðlist skilning á þeim – og á því, að við erum eðlilegur hluti af samfélaginu.|Samtökin '78 í fyrsta tölublaði útgáfunnar}} Árið 1982 skipulögðu Samtökin '78 sín fyrstu mótmæli. Megintilgangurinn var að vekja athygli á og mótmæla því misrétti sem hommar og lesbíur máttu sæta á Íslandi. Slík opinber framkoma krafðist þá mikils hugrekkis, enda fólst í henni að opinbera samkynhneigð sína á almennum vettvangi á tímum þegar það var enn mjög viðkvæmt.<ref name=":3" /> === 1990-1999 === Margrét Pála Ólafsdóttir markaði nýtt tímabil þegar hún tók við formennsku Samtakanna '78 árið [[1993]]. Hún efldi sýnileika samtakanna verulega, færði baráttuna meira út á við, tók virkan þátt í umræðum í fjölmiðlum, rökræddi opinberlega við fulltrúa [[Kristni|kristilegra]] hópa og skipulagði borgarafund á [[Hótel Borg]].<ref name=":4">{{Cite web|url=https://svonafolk.is/1990-1999/|title=1990 – 1999 – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> Árið 1999 héldu Samtökin '78 Hinsegin helgi í lok júní sem markaði mikil tímamót. Augljóst var að hugarfarsbreyting hafði átt sér stað í samfélaginu, en um 1.500 manns mættu á útitónleika á [[Ingólfstorg|Ingólfstorgi]], og voru flestir þeirra [[Gagnkynhneigð|gagnkynhneigðir]]. Auk tónleika var boðið upp á málþing, dansleiki og ýmsar aðrar skemmtanir til að minnast [[Stonewall-uppþotin|Stonewall-uppþotanna]]. Í kjölfarið voru menn farnir að ræða möguleikann á að ganga niður [[Laugavegur|Laugaveginn]].<ref name=":4" /> === 21. öld === Samtökin '78 einbeittu sér lengi vel eingöngu að málefnum samkynhneigðra en undir lok 20. aldar urðu mikil straumhvörf. Árið 1993 sagði hópur félagsmanna sig úr samtökunum eftir að aðalfundur hafnaði tillögu um að veita tvíkynhneigðum aðild. Þessi hópur stofnaði þá „Félagið – réttindafélag tvíkynhneigðra og samkynhneigðra“, en félagið lognaðist út af árið [[2007]] þegar Samtökin '78 ákváðu loks að opna fyrir aðild tvíkynhneigðs fólks. Árið [[2010]] samþykkti aðalfundur Samtakanna '78 að veita trans fólki aðild að félaginu og í framhaldi var undirskrift Samtakanna ’78 breytt úr „félag lesbía og homma á Íslandi“ í „félag hinsegin fólks á Íslandi“, til að styrkja samstöðu félagsmanna og gera fólki kleift að finna sér stað á eigin forsendum.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://otila.is/grunnurinn/hinsegin/|title=Hinsegin|website=Hinsegin frá Ö til A|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> Árið 2016 olli aðildarumsókn [[BDSM á Íslandi|BDSM-samtakanna]] miklum deilum innan Samtakanna '78. Í mars það ár var haldinn aðalfundur þar sem aðildin var samþykkt, en sá fundur var síðar dæmdur ógildur og endurtekinn.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2016492552d/stora-bdsm-malid-getum-vid-ekki-vid-unnt-folki-thess-sama-og-vid-bordumst-sjalf-fyrir-til-handa-okkur-|title=Stóra BDSM-málið: „Getum við ekki við unnt fólki þess sama og við börðumst sjálf fyrir til handa okkur?“ - Vísir|last=Daðason|first=Kolbeinn Tumi|date=2016-11-09|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> Í september sama ár var haldinn nýr aðalfundur þar sem aðildin var aftur samþykkt með 179 atkvæðum gegn 127, en þrír skiluðu auðu.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2016492453d/bdsm-faer-adild-ad-samtokunum-78|title=BDSM fær aðild að Samtökunum '78 - Vísir|last=þorkelsdóttir|first=nína hjördís|date=2016-11-09|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> Þrátt fyrir þessa niðurstöðu varð hún þess valdandi að mikið af eldri kynslóð samkynhneigðra sagði skilið við Samtökin '78, þar á meðal stofnandinn Hörður Torfason og nokkrir fyrrverandi formenn, eins og [[Þorvaldur Kristinsson]].<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/menning-og-daegurmal/samtokin-78-skuldi-tveimur-kynslodum-afsokun/|title=Samtökin '78 skuldi tveimur kynslóðum afsökun - RÚV.is|date=2019-10-29|website=RÚV|access-date=2025-06-13}}</ref> Þann [[27. júní]] 2021 var [[Jóhanna Sigurðardóttir]] sæmd heiðursmerki Samtakanna '78 fyrir baráttu fyrir réttindum hinsegin fólks, en hún var fyrsti opinberlega samkynhneigði forsætisráðherra í heiminum og fyrsta konan til að gegna því embætti á Íslandi.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2021-06-27-johanna-sigurdardottir-saemd-heidursmerki-samtakanna-78/|title=Jóhanna Sigurðardóttir sæmd heiðursmerki Samtakanna '78 - RÚV.is|date=2021-06-27|website=RÚV|access-date=2025-06-14}}</ref> ==== Regnbogamessa í Fríkirkjunni ==== Þann 27. júní 2010 stóðu Samtökin '78 fyrir Regnbogamessu í [[Fríkirkjan í Reykjavík|Fríkirkjunni í Reykjavík]] til að fagna gildistöku nýrra einhjúskaparlaga sem heimiluðu [[hjónaband]] óháð [[kynhneigð]].<ref name=":6">{{Timarit|6374766|Jóhanna gekk að eiga Jónínu|blað=Dagblaðið Vísir|höfundur=Róbert Hlynur Baldursson|blaðsíða=9|útgáfudagsetning=28.06.2010}}</ref> Jóhanna Sigurðardóttir, þáverandi [[Forsætisráðherra Íslands|forsætisráðherra]], og [[Jónína Leósdóttir]], sem höfðu áður verið í [[Samvist|staðfestri samvist]], gengu í hjónaband sama dag og lögin tóku gildi og nýttu sér þar með hin nýfengnu réttindi. Jóhanna sendi kveðju á messuna þar sem hún óskaði þjóðinni til hamingju með þessi tímamót í mannréttindabaráttu samkynhneigðra. [[Ragna Árnadóttir]], þáverandi [[Dómsmálaráðherra Íslands|dómsmálaráðherra]], flutti einnig ávarp og sagði lagabreytingarnar fela í sér brýna réttarbót í málefnum samkynhneigðra.<ref name=":6" /> Við athöfnina voru mannréttindaverðlaun Samtakanna '78 veitt til nærri 100 [[Prestur|presta]] og [[Guðfræði|guðfræðinga]] [[Íslenska þjóðkirkjan|Þjóðkirkjunnar]] og fríkirkna fyrir stuðning þeirra. Einnig hlutu þau [[Ingibjörg Sólrún Gísladóttir]] og Þorvaldur Kristinsson verðlaunin fyrir framlag sitt til réttindabaráttu hinsegin fólks.<ref>{{Vefheimild|url=https://gamli.samtokin78.is/wp-content/uploads/2018/11/arsskyrsla_2010-2011_web.pdf|titill=Afmælishátíð 27. Júní - Starfsskýrsla 2010 - 2011|útgefandi=Samtökin '78|mánuður=11. mars|ár=2011}}</ref> ==== „Samviskufrelsi“ presta þjóðkirkjunnar ==== Árið 2015 olli svokallað „samviskufrelsi“ presta innan Þjóðkirkjunnar miklum deilum.<ref name=":8">{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2015896362d/samtokin-78-vilja-fara-i-mal-vegna-kirkjunnar|title=Samtökin 78 vilja fara í mál vegna kirkjunnar - Vísir|last=Sigurbjörnsson|first=Kristjana Björg Guðbrandsdóttir,Stefán Rafn|date=2015-09-24|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref> [[Andrés Ingi Jónsson]] spurði ráðuneytið um rétt presta til að neita samkynhneigðum um vígslu.<ref name=":8" /><ref name=":9">{{Vefheimild|url=https://samtokin78.is/wp-content/uploads/2020/05/arsskyrsla_2015-2016_web.pdf|titill=„Samviskufrelsi“ presta þjóðkirkjunnar - Starfsskýrsla 2015-2016|útgefandi=Samtökin '78|mánuður=5. mars|ár=2016}}</ref> Biskupsstofa svaraði að prestar þyrftu ekki að gifta pör gegn vilja sínum, þó engar reglur bönnuðu mismunun. Samtökin '78 og lögfræðingar þeirra kölluðu þetta mismunun og vísuðu í dóm [[Mannréttindadómstóll Evrópu|Mannréttindadómstóls Evrópu]]. Þau hótuðu málsókn.<ref name=":9" /><ref name=":8" /> Í kjölfarið, árið 2016, afneituðu ráðherra og biskup „samviskufrelsinu“ og árið 2020 bað biskup, [[Agnes M. Sigurðardóttir]], formlega afsökunar á fordómum kirkjunnar gagnvart hinsegin fólki.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20201999229d/afsokunarbeidni-thjodkirkjunnar-hefur-mikla-thydingu|title=Afsökunarbeiðni Þjóðkirkjunnar hefur mikla þýðingu - Vísir|last=Sigurðardóttir|first=Elísabet Inga|date=2020-08-08|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref><ref name=":9" /> ==== Hýryrði ==== Í ágúst 2015 efndu Samtökin '78 til nýyrðasamkeppni sem bar heitið Hýryrði 2015.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20151565957d/samtokin-78-efna-til-nyyrdasamkeppni-i-hinsegin-ordafordanum|title=Samtökin '78 efna til nýyrðasamkeppni í hinsegin orðaforðanum - Vísir|last=Pálsson|first=Stefán Árni|date=2015-05-08|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref> Markmiðið var að íslenska hinsegin orðaforða. Almenningi var boðið að senda inn tillögur að orðum í fjórum flokkum: kynhneigð, kynvitund, kyntjáning og ókyngreind frændsemisorð. Yfir 300 tillögur bárust í samkeppnina. Niðurstöður voru kynntar opinberlega þann [[16. nóvember]] 2015, á [[Dagur íslenskrar tungu|degi íslenskrar tungu]]. Dómnefnd valdi 13 orð sem þóttu skara fram úr. Þessi orð voru hugsuð sem tillögur til umræðu, enda var lögð áhersla á að notendur sjálfir ættu að samþykkja orðin.<ref name=":7">{{Cite web|url=https://samtokin78.is/buridh-mitt-er-vifguma-hyryrdhi-2015/|title=Burið mitt er vífguma - hýryrði 2015|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2015-11-17|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref> Til dæmis voru orðin, í flokknum kyntjáning, sem voru valin fyrir enska hugtakið „androgynous“: ''Dulkynja'' og ''Vífguma''. Fyrir ókyngreind frændsemisorð voru: ''Kærast'' (fyrir kærasti/kærasta) og ''Bur'' (fyrir sonur/dóttir) kynnt. Í flokki kynhneigðar voru tillögur á borð við ''Eikynhneigður'' og ''Ókynhneigður'' ræddar fyrir „asexual“. Í flokki kynvitundar voru myndaðar tillögur með viðskeytinu „-gerva“, sem vísar í [[kyngervi]] og [[Kyn (málfræði)|kynbeygist]] ekki, til dæmis ''Tvígerva'' (e. bigender) og ''Flæðigerva'' (e. genderfluid).<ref name=":7" /> Keppnin hefur síðan þá verið haldin árlega. == Hagsmunafélög == Mörg önnur hinsegin félagasamtök eiga aðild að Samtökunum '78 og má þess vegna kalla félagið regnhlífarsamtök fyrir önnur félagasamtök sem tengjast hinsegin baráttu, menningu og starfi. Hagsmunafélögin eru 12 talsins og eru þau öll sjálfstætt starfandi.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/um-samtokin-78/hagsmunafelog/|title=Hagsmunafélög|website=Samtökin '78|language=is-IS|access-date=2019-04-11}}</ref> *[[Ásar á Íslandi]] – Félag eikynhneigðra á Íslandi *[[BDSM á Íslandi]] – Stuðnings­- og fræðslufélag fólks með BDSM­-hneigðir *[[Félag hinsegin foreldra]] *[[Intersex Ísland]] – Samtök fyrir einstaklinga með [[Ódæmigerð kyneinkenni|ódæmigerð kyneinkenni (e. intersex)]], fjölskyldur þeirra og aðra aðstandendur *[[Íþróttafélagið Styrmir]] – Íslenskt íþróttafélag fyrir hinsegin fólk *[[HIN – Hinsegin Norðurland]] – Samtök sem beita sér fyrir réttindum og sýnileika hinsegin fólks á landsbyggðinni *[[Hinsegin Austurland]] *[[Hinsegin dagar]] – Reykjavík Pride * [[Hinsegin kórinn]] – Kór hinsegin fólks í Reykjavík og nágrenni *[[Q – Félag hinsegin stúdenta]] – Félag sem beitir sér í réttindabaráttu hinsegin fólks innan sem og utan háskólasamfélagsins *[[Trans Ísland]] – Stuðnings- og baráttusamtök fyrir trans fólk á Íslandi *[[Trans vinir]] – Hagsmunasamtök foreldra og aðstandenda trans barna og ungmenna á Íslandi == Þjónusta og innra starf == === Fræðsla === Samtökin '78 bjóða upp á fræðslu um hinseginleika. Fræðarar Samtakanna ’78 er hópur af þjálfuðu starfsfólki og verktökum. Fræðslan stuðlar að upplýstri umræðu og þekkingu á málefnum hinsegin fólks. Samtökin '78 bjóða upp á fjölbreytta fræðslu fyrir öll skólastig, kennara, heilbrigðisstarfsfólk og fyrirtæki. Gert er ráð fyrir að um 15.500 manns hafi hlotið fræðslu frá Samtökunum '78 árið 2023.<ref>{{Vefheimild|url=https://k3r6k4a9.rocketcdn.me/wp-content/uploads/2024/03/S78-arsskyrsla-2023-2.pdf|titill=Ársskýrsla Samtakanna '78 2023-2024|ár=2024}}</ref> === Ráðgjöf === Samtökin '78 bjóða upp á ókeypis ráðgjöf fyrir hinsegin fólk og aðstandendur þess. Ráðgjafar félagsins eru allir fagmenntaðir og bjóða þeir m.a. upp á félagsráðgjöf, sálfræðiráðgjöf og lögfræðiráðgjöf.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/thjonusta/radgjof/um-radgjofina/|title=Um ráðgjöfina|website=Samtökin '78|language=is-IS|access-date=2019-04-11}}</ref> Árið 2023 voru 1662 ráðgjafatímar hjá Samtökunum '78. === Stuðningshópar === Samtökin '78 bjóða upp á ýmsa stuðningshópa fyrir hinsegin fólk og aðstandendur þar sem fólk getur komið og deilt reynslu og ráðum meðal jafningja. Stuðningshópum er stýrt af fagmenntuðum ráðgjöfum Samtakanna '78.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/starfsemin/studningshopar/|title=Stuðningshópar|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2023-02-20}}</ref> == Formenn Samtakanna '78 == Formenn samtakanna frá upphafi eru: * [[Guðni Baldursson]] (1978-86) * [[Þorvaldur Kristinsson]] (1986-1989) * [[Lana Kolbrún Eddudóttir]] (1989-1990) * [[Guðrún Gísladóttir (form. Samtakanna 78)|Guðrún Gísladóttir]] (1990-1991) * [[Þorvaldur Kristinsson]] (1991-1993) * [[Lana Kolbrún Eddudóttir]] (1993-1994) * [[Margrét Pála Ólafsdóttir]] (1994-1997) * [[Percy Stefánsson]] (1997) * [[Margrét Pála Ólafsdóttir]] (1997-1999) * [[Matthías Matthíasson]] (1999-2000) * [[Þorvaldur Kristinsson]] (2000-2005) * [[Hrafnhildur Gunnarsdóttir]] (2005-2007) * [[Frosti Jónsson]] (2007-2010) * [[Svanfríður Lárusdóttir]] (2010-2011) * [[Guðmundur Helgason]] (2011-2013) * [[Anna Pála Sverrisdóttir]] (2013-2014) * [[Hilmar Hildarson Magnúsarson]] (2014-2016) * [[María Helga Guðmundsdóttir]] (2016-2019) * [[Þorbjörg Þorvaldsdóttir]] (2019-2022) * [[Álfur Birkir Bjarnason]] (2022-2024) * [[Bjarndís Helga Tómasdóttir]] (2024-) == Tenglar == * [http://www.samtokin78.is/ Vefur Samtakanna 78] *[http://www.hinsegindagar.is/ Vefur Hinsegin daga] * [https://otila.is/ Fræðsluvefurinn Hinsegin frá Ö til A] == Tilvísanir == {{reflist}} {{s|1978}} [[Flokkur:Íslensk hinseginfélög]] [[Flokkur:Hinsegin saga]] [[Flokkur:Stofnað 1978]] azyt2jpgecnqzzp57v72fr8ka6v2zyb 1920455 1920454 2025-06-15T16:41:37Z Óskadddddd 83612 1920455 wikitext text/x-wiki {{Samtök |nafn= Samtökin '78 |stofnað= {{start date and age|1978|5|9}} |forseti= Bjarndís Helga Tómasdóttir |varaforseti= Hrönn Svansdóttir |framkvæmdastjóri= Daníel E. Arnarsson |heimilisfang= Suðurgata 3, 101 Reykjavík |netfang= skrifstofa@samtokin78.is |vefsida= [https://samtokin78.is/ www.samtokin78.is] |merki=Samtokin-78 isl Portorate RGB.png}} '''Samtökin '78''' eru hagsmunasamtök [[hinsegin]] fólks á [[Ísland|Íslandi]]. Þau voru upphaflega sett á laggirnar árið [[1978]] sem umræðuvettvangur fyrir [[Samkynhneigð|samkynhneigða]] og jafnframt sem vettvangur til að vinna að réttindum þeirra, en ná nú yfir réttindi alls hinsegin fólks.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://otila.is/samfelagid/samtok-hinsegin-folks-a-islandi/samtokin-78/|title=Samtökin '78|website=Hinsegin frá Ö til A|language=is|access-date=2025-06-03}}</ref> Þau beita sér fyrir því að efla opinbera umræðu um hinsegin fólk og berjast gegn [[Fordómar|fordómum]] og [[mismunun]] af hvaða toga sem er. Þetta gera þau meðal annars með því að standa fyrir fræðslu og vitundarvakningu í þjóðfélaginu, halda ráðstefnur og viðburði, og gefa út fræðsluefni.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://samtokin78.is/|title=Forsíða|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-03}}</ref> Þá beita Samtökin '78 sér einnig fyrir lagalegum réttindum hinsegin fólks og fylgjast grannt með framgangi laga og reglugerða sem varða málefni þeirra. Þau hafa verið drifkrafturinn að baki mörgum mikilvægum lagabreytingum á Íslandi sem hafa bætt réttindi hinsegin fólks til muna. Þar má nefna lögleiðingu [[Hjónaband samkynhneigðra|samkynhneigðra hjónabanda]] og réttindi [[Trans fólk|trans fólks]].<ref>{{Vefheimild|url=https://www.althingi.is/altext/erindi/135/135-2745.pdf|titill=Umsögn um frumvarp um breytingu á lögum um staðfesta samvist, nr. 87/1996, með síðari breytingum.|útgefandi=Alþingi|mánuður=13.maí|ár=2008}}</ref><ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/starfsemin/lagaleg-rettindi/|title=Lagaleg réttindi|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-03}}</ref> Auk þess veita Samtökin '78 einstaklingum og fjölskyldum innan hinsegin samfélagsins stuðning og ráðgjöf. Þau veita ókeypis ráðgjöf og bjóða upp á vettvang fyrir fólk að hittast og miðla reynslu sinni. Þau gegna því lykilhlutverki í að skapa samheldni og styðja við velferð hinsegin fólks á Íslandi.<ref name=":1" /> == Saga == === 1970-1979 === Samtökin '78 voru stofnuð þann [[9. maí]] 1978 í [[Reykjavík]]. [[Hörður Torfason]] var meginaflið á bak við stofnun félagsins en hann boðaði sjálfur stofnfundinn í maí 1978. Nafn félagsins var myndað að fyrirmynd danskra samtaka samkynhneigðra, ''Forbundet af 1948''.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://svonafolk.is/1970-1979/|title=1970 – 1979 – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> Að honum meðtöldum sátu alls 12 karlmenn stofnfund félagsins þ. á m. Heimir Guðmundsson, Þórhallur Tryggvason og [[Guðni Baldursson]].<ref>{{Greinarheimild||höfundur=Þóra Kristín Ásgeirsdóttir|grein=Þrjátíu Ára Stríðið|titill=30 ára afmælisrit Samtakanna '78|útgefandi=Samtökin '78|ár=2008|blaðsíðutal=26-27|ISBN=}}</ref> Guðni Baldursson var kjörinn fyrsti formaður Samtakanna '78 á fundinum og gegndi hann því embætti á árunum 1978–1986.<ref>https://gayiceland.is/2017/gudni-baldursson-memoriam/</ref> Samtökin leigðu pósthólf sem þau nýttu sér til að senda pólitísk fréttabréf til félagsmanna sinna, sem voru u.þ.b. 20 karlmenn á sínum tíma.<ref name=":2" /> Samtökin fóru mjög leynt með starfsemi sína í upphafi. Þau merktu til dæmis öll fundargögn stjórnarmanna með sérstöku félaganúmeri svo auðvelt væri að rekja hvernig sem gögnum kynni að leka í fjölmiðla.<ref name=":2" /> Ragnhildur Sverrisdóttir markaði tímamót í sögu samtakanna. Hún gekk í þau árið 1979, ári eftir stofnum þeirra, og varð fyrsta konan sem settist í stjórn samtakanna.<ref>{{Cite web|url=https://www.frettabladid.is/lifid/eldra-folk-vill-ekki-urfa-a-hrokklast-aftur-inn-i-skapinn/|title=Eldra fólk vill ekki þurfa að hrökklast aftur inn í skápinn|website=Fréttablaðið|archive-url=https://vefsafn.is/is/20211026212148/https://www.frettabladid.is/lifid/eldra-folk-vill-ekki-urfa-a-hrokklast-aftur-inn-i-skapinn/|archive-date=26.10.2021|access-date=2025-06-13}}</ref> ==== Umfjöllun um samkynhneigð í fjölmiðlum og baráttan fyrir sjálfsmynd ==== Á fyrstu árum Samtakanna '78 kom upp alvarlegt ágreiningsmál er félagið hugðist auglýsa félagsfund í [[Ríkisútvarpið|Ríkisútvarpinu]], á einu rásinni sem þá var til. Auglýsingin átti að hljóða svo: „Lesbíur, hommar! Munið félagsfundinn í kvöld!“ Útvarpsstjórnendur neituðu hins vegar að birta auglýsinguna á þeim forsendum að orðin „hommar“ og „lesbíur“ stríddu „gegn almennum smekk og velsæmi.“<ref name=":5">{{Timarit|7299653|Hreinleiki og vald|blað=Samtökin '78 - Samtakafréttir|höfundur=Þorvaldur Kristinsson|blaðsíða=9|útgáfudagsetning=01.12.1999}}</ref> Þessi afstaða útvarpsins var kveikjan að mikilvægri deilu um sjálfsmynd og orðfæri. Samkynhneigðir einstaklingar höfðu sjálfir valið sér þessi heiti, „hommi“ og „lesbía“, sem gegndu lykilhlutverki í nýrri sjálfsvitund þeirra og réttindabaráttu. Þau voru þeim tömust og komu innan frá, öfugt við eldri og oft niðrandi hugtök.<ref name=":5" /> Samtökin '78 túlkuðu afstöðu Ríkisútvarpsins sem neitun valdhafa á að viðurkenna homma og lesbíur sem fullgildan þjóðfélagshóp. Þessi afstaða var talin stinga í stúf við þær hugmyndir sem voru ríkjandi um íslenskan „hreinleika“ og ógnaði glansmyndinni af þjóðinni og menningu hennar. Í raun voru orðin „hommar“ og „lesbíur“ skilgreind sem „óhreinindi“ í huga þeirra sem sátu í valdastólum og ögruðu hefðbundnum hugmyndum.<ref name=":5" /> Það var ekki fyrr en með útbreiðslu [[Alnæmi|eyðni]] (AIDS) að ísinn var brotinn. Sjúkdómurinn neyddi þjóðfélagið til að horfast í augu við og ræða opinberlega um tilvist samkynhneigðra, sem leiddi til þess að umræðan um stöðu homma og lesbía komst loks í sviðsljósið, utan við þær „hreinu“ skorður sem áður höfðu verið settar.<ref name=":5" /> Þessi deila um orðfæri stóð þó yfir lengi. Það var ekki fyrr en á árunum 1991-1992 sem breyting varð á. Þegar nýr starfsmaður hóf störf hjá Ríkisútvarpinu á auglýsingadeild, á sama tíma og málfarsráðunautur, sem áður hafði bannað notkun orðanna, var fjarverandi vegna veikinda, gafst tækifæri til að koma á breytingum. Yfirmaður auglýsingadeildarinnar, Baldur Jónasson, féllst á að leyfa auglýsingu með orðunum „lesbíur“ og „hommar“. Fyrsta slíka auglýsingin var lesin af Gerði G. Bjarklind og hljóðaði: „Lesbíur, hommar, munið fjölskyldukaffið á sunnudaginn.“<ref>{{Cite web|url=https://svonafolk.is/hommi-og-lesbia-a-ruv-i-fyrsta-sinn/|title=HOMMI OG LESBÍA Á RÚV Í FYRSTA SINN – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> === 1980-1989 === Þann [[13. júlí]] [[1980]] héldu Samtökin '78 sitt fyrsta opinbera ball á skemmtistaðnum Manhattan í [[Kópavogur|Kópavogi]]. Viðburðurinn vakti mikla athygli og var talinn einstaklega vel heppnaður, þrátt fyrir að lögreglan hafi þurft að slíta honum klukkan eitt um nótt þar sem gleymst hafði að sækja um framlengingarleyfi fyrir skemmtunina. Ballið var þá einstætt á Íslandi og laðaði að sér fólk á öllum aldri. Guðni Baldursson lýsir í afmælisriti Samtakanna '78 hvernig einn félagi, fæddur árið 1909, klæddist gömlum samkvæmisfötum frá millistríðsárunum og flutti eigin revíusöngva, sem bætti við stemningu kvöldsins.<ref name=":3">{{Cite web|url=https://svonafolk.is/1980-1989/|title=1980 – 1989 – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> Í kjölfar skemmtunarinnar kom upp ágreiningur innan samtakanna. Einhverjir höfðu gert samkomulag við tímaritið Samúel um birtingu mynda frá ballinu, og birtust þær myndir snemma árs [[1982]]. Þetta reyndist vera viðkvæmt mál þar sem margir félagsmenn voru ekki tilbúnir til að birta opinberlega myndir af sér á samkomu samkynhneigðra. Deilurnar vegna myndbirtingarinnar bárust í fjölmiðla og leiddu að lokum til þess að tveimur félagsmönnum var vísað úr Samtökunum '78.<ref name=":3" /> „Úr felum“ var fyrsta prentútgáfan um málefni samkynhneigðra sem dreift var opinberlega á Íslandi, af Samtökunum '78 árið 1981.<ref name=":3" /><ref>{{Timarit|2467641|Úr felum — nýtt blað Samtakanna 78|blað=Dagblaðið Vísir|blaðsíða=5|útgáfudagsetning=09.10.1982}}</ref> {{Tilvitnun|Við lesbíur og hommar á Íslandi viljum miðla þekkingu á málefnum okkar til alls samfélagsins, svo að það öðlist skilning á þeim – og á því, að við erum eðlilegur hluti af samfélaginu.|Samtökin '78 í fyrsta tölublaði útgáfunnar}} Árið 1982 skipulögðu Samtökin '78 sín fyrstu mótmæli. Megintilgangurinn var að vekja athygli á og mótmæla því misrétti sem hommar og lesbíur máttu sæta á Íslandi. Slík opinber framkoma krafðist þá mikils hugrekkis, enda fólst í henni að opinbera samkynhneigð sína á almennum vettvangi á tímum þegar það var enn mjög viðkvæmt.<ref name=":3" /> [[Lana Kolbrún Eddudóttir]] var fyrsta konan til að gegna formennsku í Samtökunum ʼ78, árið 1989.<ref>{{Cite web|url=https://svonafolk.is/lana-2/|title=LANA – Svona fólk|language=en-US|access-date=2025-06-15}}</ref> === 1990-1999 === [[Margrét Pála Ólafsdóttir]] markaði nýtt tímabil þegar hún tók við formennsku Samtakanna '78 árið [[1993]]. Hún efldi sýnileika samtakanna verulega, færði baráttuna meira út á við, tók virkan þátt í umræðum í fjölmiðlum, rökræddi opinberlega við fulltrúa [[Kristni|kristilegra]] hópa og skipulagði borgarafund á [[Hótel Borg]].<ref name=":4">{{Cite web|url=https://svonafolk.is/1990-1999/|title=1990 – 1999 – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> Árið 1999 héldu Samtökin '78 Hinsegin helgi í lok júní sem markaði mikil tímamót. Augljóst var að hugarfarsbreyting hafði átt sér stað í samfélaginu, en um 1.500 manns mættu á útitónleika á [[Ingólfstorg|Ingólfstorgi]], og voru flestir þeirra [[Gagnkynhneigð|gagnkynhneigðir]]. Auk tónleika var boðið upp á málþing, dansleiki og ýmsar aðrar skemmtanir til að minnast [[Stonewall-uppþotin|Stonewall-uppþotanna]]. Í kjölfarið voru menn farnir að ræða möguleikann á að ganga niður [[Laugavegur|Laugaveginn]].<ref name=":4" /> === 21. öld === Samtökin '78 einbeittu sér lengi vel eingöngu að málefnum samkynhneigðra en undir lok 20. aldar urðu mikil straumhvörf. Árið 1993 sagði hópur félagsmanna sig úr samtökunum eftir að aðalfundur hafnaði tillögu um að veita tvíkynhneigðum aðild. Þessi hópur stofnaði þá „Félagið – réttindafélag tvíkynhneigðra og samkynhneigðra“, en félagið lognaðist út af árið [[2007]] þegar Samtökin '78 ákváðu loks að opna fyrir aðild tvíkynhneigðs fólks. Árið [[2010]] samþykkti aðalfundur Samtakanna '78 að veita trans fólki aðild að félaginu og í framhaldi var undirskrift Samtakanna ’78 breytt úr „félag lesbía og homma á Íslandi“ í „félag hinsegin fólks á Íslandi“, til að styrkja samstöðu félagsmanna og gera fólki kleift að finna sér stað á eigin forsendum.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://otila.is/grunnurinn/hinsegin/|title=Hinsegin|website=Hinsegin frá Ö til A|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> Árið 2016 olli aðildarumsókn [[BDSM á Íslandi|BDSM-samtakanna]] miklum deilum innan Samtakanna '78. Í mars það ár var haldinn aðalfundur þar sem aðildin var samþykkt, en sá fundur var síðar dæmdur ógildur og endurtekinn.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2016492552d/stora-bdsm-malid-getum-vid-ekki-vid-unnt-folki-thess-sama-og-vid-bordumst-sjalf-fyrir-til-handa-okkur-|title=Stóra BDSM-málið: „Getum við ekki við unnt fólki þess sama og við börðumst sjálf fyrir til handa okkur?“ - Vísir|last=Daðason|first=Kolbeinn Tumi|date=2016-11-09|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> Í september sama ár var haldinn nýr aðalfundur þar sem aðildin var aftur samþykkt með 179 atkvæðum gegn 127, en þrír skiluðu auðu.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2016492453d/bdsm-faer-adild-ad-samtokunum-78|title=BDSM fær aðild að Samtökunum '78 - Vísir|last=þorkelsdóttir|first=nína hjördís|date=2016-11-09|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> Þrátt fyrir þessa niðurstöðu varð hún þess valdandi að mikið af eldri kynslóð samkynhneigðra sagði skilið við Samtökin '78, þar á meðal stofnandinn Hörður Torfason og nokkrir fyrrverandi formenn, eins og [[Þorvaldur Kristinsson]].<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/menning-og-daegurmal/samtokin-78-skuldi-tveimur-kynslodum-afsokun/|title=Samtökin '78 skuldi tveimur kynslóðum afsökun - RÚV.is|date=2019-10-29|website=RÚV|access-date=2025-06-13}}</ref> Þann [[27. júní]] 2021 var [[Jóhanna Sigurðardóttir]] sæmd heiðursmerki Samtakanna '78 fyrir baráttu fyrir réttindum hinsegin fólks, en hún var fyrsti opinberlega samkynhneigði forsætisráðherra í heiminum og fyrsta konan til að gegna því embætti á Íslandi.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2021-06-27-johanna-sigurdardottir-saemd-heidursmerki-samtakanna-78/|title=Jóhanna Sigurðardóttir sæmd heiðursmerki Samtakanna '78 - RÚV.is|date=2021-06-27|website=RÚV|access-date=2025-06-14}}</ref> ==== Regnbogamessa í Fríkirkjunni ==== Þann 27. júní 2010 stóðu Samtökin '78 fyrir Regnbogamessu í [[Fríkirkjan í Reykjavík|Fríkirkjunni í Reykjavík]] til að fagna gildistöku nýrra einhjúskaparlaga sem heimiluðu [[hjónaband]] óháð [[kynhneigð]].<ref name=":6">{{Timarit|6374766|Jóhanna gekk að eiga Jónínu|blað=Dagblaðið Vísir|höfundur=Róbert Hlynur Baldursson|blaðsíða=9|útgáfudagsetning=28.06.2010}}</ref> Jóhanna Sigurðardóttir, þáverandi [[Forsætisráðherra Íslands|forsætisráðherra]], og [[Jónína Leósdóttir]], sem höfðu áður verið í [[Samvist|staðfestri samvist]], gengu í hjónaband sama dag og lögin tóku gildi og nýttu sér þar með hin nýfengnu réttindi. Jóhanna sendi kveðju á messuna þar sem hún óskaði þjóðinni til hamingju með þessi tímamót í mannréttindabaráttu samkynhneigðra. [[Ragna Árnadóttir]], þáverandi [[Dómsmálaráðherra Íslands|dómsmálaráðherra]], flutti einnig ávarp og sagði lagabreytingarnar fela í sér brýna réttarbót í málefnum samkynhneigðra.<ref name=":6" /> Við athöfnina voru mannréttindaverðlaun Samtakanna '78 veitt til nærri 100 [[Prestur|presta]] og [[Guðfræði|guðfræðinga]] [[Íslenska þjóðkirkjan|Þjóðkirkjunnar]] og fríkirkna fyrir stuðning þeirra. Einnig hlutu þau [[Ingibjörg Sólrún Gísladóttir]] og Þorvaldur Kristinsson verðlaunin fyrir framlag sitt til réttindabaráttu hinsegin fólks.<ref>{{Vefheimild|url=https://gamli.samtokin78.is/wp-content/uploads/2018/11/arsskyrsla_2010-2011_web.pdf|titill=Afmælishátíð 27. Júní - Starfsskýrsla 2010 - 2011|útgefandi=Samtökin '78|mánuður=11. mars|ár=2011}}</ref> ==== „Samviskufrelsi“ presta þjóðkirkjunnar ==== Árið 2015 olli svokallað „samviskufrelsi“ presta innan Þjóðkirkjunnar miklum deilum.<ref name=":8">{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2015896362d/samtokin-78-vilja-fara-i-mal-vegna-kirkjunnar|title=Samtökin 78 vilja fara í mál vegna kirkjunnar - Vísir|last=Sigurbjörnsson|first=Kristjana Björg Guðbrandsdóttir,Stefán Rafn|date=2015-09-24|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref> [[Andrés Ingi Jónsson]] spurði ráðuneytið um rétt presta til að neita samkynhneigðum um vígslu.<ref name=":8" /><ref name=":9">{{Vefheimild|url=https://samtokin78.is/wp-content/uploads/2020/05/arsskyrsla_2015-2016_web.pdf|titill=„Samviskufrelsi“ presta þjóðkirkjunnar - Starfsskýrsla 2015-2016|útgefandi=Samtökin '78|mánuður=5. mars|ár=2016}}</ref> Biskupsstofa svaraði að prestar þyrftu ekki að gifta pör gegn vilja sínum, þó engar reglur bönnuðu mismunun. Samtökin '78 og lögfræðingar þeirra kölluðu þetta mismunun og vísuðu í dóm [[Mannréttindadómstóll Evrópu|Mannréttindadómstóls Evrópu]]. Þau hótuðu málsókn.<ref name=":9" /><ref name=":8" /> Í kjölfarið, árið 2016, afneituðu ráðherra og biskup „samviskufrelsinu“ og árið 2020 bað biskup, [[Agnes M. Sigurðardóttir]], formlega afsökunar á fordómum kirkjunnar gagnvart hinsegin fólki.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20201999229d/afsokunarbeidni-thjodkirkjunnar-hefur-mikla-thydingu|title=Afsökunarbeiðni Þjóðkirkjunnar hefur mikla þýðingu - Vísir|last=Sigurðardóttir|first=Elísabet Inga|date=2020-08-08|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref><ref name=":9" /> ==== Hýryrði ==== Í ágúst 2015 efndu Samtökin '78 til nýyrðasamkeppni sem bar heitið Hýryrði 2015.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20151565957d/samtokin-78-efna-til-nyyrdasamkeppni-i-hinsegin-ordafordanum|title=Samtökin '78 efna til nýyrðasamkeppni í hinsegin orðaforðanum - Vísir|last=Pálsson|first=Stefán Árni|date=2015-05-08|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref> Markmiðið var að íslenska hinsegin orðaforða. Almenningi var boðið að senda inn tillögur að orðum í fjórum flokkum: kynhneigð, kynvitund, kyntjáning og ókyngreind frændsemisorð. Yfir 300 tillögur bárust í samkeppnina. Niðurstöður voru kynntar opinberlega þann [[16. nóvember]] 2015, á [[Dagur íslenskrar tungu|degi íslenskrar tungu]]. Dómnefnd valdi 13 orð sem þóttu skara fram úr. Þessi orð voru hugsuð sem tillögur til umræðu, enda var lögð áhersla á að notendur sjálfir ættu að samþykkja orðin.<ref name=":7">{{Cite web|url=https://samtokin78.is/buridh-mitt-er-vifguma-hyryrdhi-2015/|title=Burið mitt er vífguma - hýryrði 2015|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2015-11-17|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref> Til dæmis voru orðin, í flokknum kyntjáning, sem voru valin fyrir enska hugtakið „androgynous“: ''Dulkynja'' og ''Vífguma''. Fyrir ókyngreind frændsemisorð voru: ''Kærast'' (fyrir kærasti/kærasta) og ''Bur'' (fyrir sonur/dóttir) kynnt. Í flokki kynhneigðar voru tillögur á borð við ''Eikynhneigður'' og ''Ókynhneigður'' ræddar fyrir „asexual“. Í flokki kynvitundar voru myndaðar tillögur með viðskeytinu „-gerva“, sem vísar í [[kyngervi]] og [[Kyn (málfræði)|kynbeygist]] ekki, til dæmis ''Tvígerva'' (e. bigender) og ''Flæðigerva'' (e. genderfluid).<ref name=":7" /> Keppnin hefur síðan þá verið haldin árlega. == Hagsmunafélög == Mörg önnur hinsegin félagasamtök eiga aðild að Samtökunum '78 og má þess vegna kalla félagið regnhlífarsamtök fyrir önnur félagasamtök sem tengjast hinsegin baráttu, menningu og starfi. Hagsmunafélögin eru 12 talsins og eru þau öll sjálfstætt starfandi.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/um-samtokin-78/hagsmunafelog/|title=Hagsmunafélög|website=Samtökin '78|language=is-IS|access-date=2019-04-11}}</ref> *[[Ásar á Íslandi]] – Félag eikynhneigðra á Íslandi *[[BDSM á Íslandi]] – Stuðnings­- og fræðslufélag fólks með BDSM­-hneigðir *[[Félag hinsegin foreldra]] *[[Intersex Ísland]] – Samtök fyrir einstaklinga með [[Ódæmigerð kyneinkenni|ódæmigerð kyneinkenni (e. intersex)]], fjölskyldur þeirra og aðra aðstandendur *[[Íþróttafélagið Styrmir]] – Íslenskt íþróttafélag fyrir hinsegin fólk *[[HIN – Hinsegin Norðurland]] – Samtök sem beita sér fyrir réttindum og sýnileika hinsegin fólks á landsbyggðinni *[[Hinsegin Austurland]] *[[Hinsegin dagar]] – Reykjavík Pride * [[Hinsegin kórinn]] – Kór hinsegin fólks í Reykjavík og nágrenni *[[Q – Félag hinsegin stúdenta]] – Félag sem beitir sér í réttindabaráttu hinsegin fólks innan sem og utan háskólasamfélagsins *[[Trans Ísland]] – Stuðnings- og baráttusamtök fyrir trans fólk á Íslandi *[[Trans vinir]] – Hagsmunasamtök foreldra og aðstandenda trans barna og ungmenna á Íslandi == Þjónusta og innra starf == === Fræðsla === Samtökin '78 bjóða upp á fræðslu um hinseginleika. Fræðarar Samtakanna ’78 er hópur af þjálfuðu starfsfólki og verktökum. Fræðslan stuðlar að upplýstri umræðu og þekkingu á málefnum hinsegin fólks. Samtökin '78 bjóða upp á fjölbreytta fræðslu fyrir öll skólastig, kennara, heilbrigðisstarfsfólk og fyrirtæki. Gert er ráð fyrir að um 15.500 manns hafi hlotið fræðslu frá Samtökunum '78 árið 2023.<ref>{{Vefheimild|url=https://k3r6k4a9.rocketcdn.me/wp-content/uploads/2024/03/S78-arsskyrsla-2023-2.pdf|titill=Ársskýrsla Samtakanna '78 2023-2024|ár=2024}}</ref> === Ráðgjöf === Samtökin '78 bjóða upp á ókeypis ráðgjöf fyrir hinsegin fólk og aðstandendur þess. Ráðgjafar félagsins eru allir fagmenntaðir og bjóða þeir m.a. upp á félagsráðgjöf, sálfræðiráðgjöf og lögfræðiráðgjöf.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/thjonusta/radgjof/um-radgjofina/|title=Um ráðgjöfina|website=Samtökin '78|language=is-IS|access-date=2019-04-11}}</ref> Árið 2023 voru 1662 ráðgjafatímar hjá Samtökunum '78. === Stuðningshópar === Samtökin '78 bjóða upp á ýmsa stuðningshópa fyrir hinsegin fólk og aðstandendur þar sem fólk getur komið og deilt reynslu og ráðum meðal jafningja. Stuðningshópum er stýrt af fagmenntuðum ráðgjöfum Samtakanna '78.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/starfsemin/studningshopar/|title=Stuðningshópar|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2023-02-20}}</ref> == Formenn Samtakanna '78 == Formenn samtakanna frá upphafi eru: * [[Guðni Baldursson]] (1978-86) * [[Þorvaldur Kristinsson]] (1986-1989) * [[Lana Kolbrún Eddudóttir]] (1989-1990) * [[Guðrún Gísladóttir (form. Samtakanna 78)|Guðrún Gísladóttir]] (1990-1991) * [[Þorvaldur Kristinsson]] (1991-1993) * [[Lana Kolbrún Eddudóttir]] (1993-1994) * [[Margrét Pála Ólafsdóttir]] (1994-1997) * [[Percy Stefánsson]] (1997) * [[Margrét Pála Ólafsdóttir]] (1997-1999) * [[Matthías Matthíasson]] (1999-2000) * [[Þorvaldur Kristinsson]] (2000-2005) * [[Hrafnhildur Gunnarsdóttir]] (2005-2007) * [[Frosti Jónsson]] (2007-2010) * [[Svanfríður Lárusdóttir]] (2010-2011) * [[Guðmundur Helgason]] (2011-2013) * [[Anna Pála Sverrisdóttir]] (2013-2014) * [[Hilmar Hildarson Magnúsarson]] (2014-2016) * [[María Helga Guðmundsdóttir]] (2016-2019) * [[Þorbjörg Þorvaldsdóttir]] (2019-2022) * [[Álfur Birkir Bjarnason]] (2022-2024) * [[Bjarndís Helga Tómasdóttir]] (2024-) == Tenglar == * [http://www.samtokin78.is/ Vefur Samtakanna 78] *[http://www.hinsegindagar.is/ Vefur Hinsegin daga] * [https://otila.is/ Fræðsluvefurinn Hinsegin frá Ö til A] == Tilvísanir == {{reflist}} {{s|1978}} [[Flokkur:Íslensk hinseginfélög]] [[Flokkur:Hinsegin saga]] [[Flokkur:Stofnað 1978]] b40cwrp6f53t6jlgg0cd7kefb2jg7jl 1920457 1920455 2025-06-15T16:47:16Z Óskadddddd 83612 1920457 wikitext text/x-wiki {{Samtök |nafn= Samtökin '78 |stofnað= {{start date and age|1978|5|9}} |forseti= Bjarndís Helga Tómasdóttir |varaforseti= Hrönn Svansdóttir |framkvæmdastjóri= Daníel E. Arnarsson |heimilisfang= Suðurgata 3, 101 Reykjavík |netfang= skrifstofa@samtokin78.is |vefsida= [https://samtokin78.is/ www.samtokin78.is] |merki=Samtokin-78 isl Portorate RGB.png}} '''Samtökin '78''' eru hagsmunasamtök [[hinsegin]] fólks á [[Ísland|Íslandi]]. Þau voru upphaflega sett á laggirnar árið [[1978]] sem umræðuvettvangur fyrir [[Samkynhneigð|samkynhneigða]] og jafnframt sem vettvangur til að vinna að réttindum þeirra, en ná nú yfir réttindi alls hinsegin fólks.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://otila.is/samfelagid/samtok-hinsegin-folks-a-islandi/samtokin-78/|title=Samtökin '78|website=Hinsegin frá Ö til A|language=is|access-date=2025-06-03}}</ref> Þau beita sér fyrir því að efla opinbera umræðu um hinsegin fólk og berjast gegn [[Fordómar|fordómum]] og [[mismunun]] af hvaða toga sem er. Þetta gera þau meðal annars með því að standa fyrir fræðslu og vitundarvakningu í þjóðfélaginu, halda ráðstefnur og viðburði, og gefa út fræðsluefni.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://samtokin78.is/|title=Forsíða|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-03}}</ref> Þá beita Samtökin '78 sér einnig fyrir lagalegum réttindum hinsegin fólks og fylgjast grannt með framgangi laga og reglugerða sem varða málefni þeirra. Þau hafa verið drifkrafturinn að baki mörgum mikilvægum lagabreytingum á Íslandi sem hafa bætt réttindi hinsegin fólks til muna. Þar má nefna lögleiðingu [[Hjónaband samkynhneigðra|samkynhneigðra hjónabanda]] og réttindi [[Trans fólk|trans fólks]].<ref>{{Vefheimild|url=https://www.althingi.is/altext/erindi/135/135-2745.pdf|titill=Umsögn um frumvarp um breytingu á lögum um staðfesta samvist, nr. 87/1996, með síðari breytingum.|útgefandi=Alþingi|mánuður=13.maí|ár=2008}}</ref><ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/starfsemin/lagaleg-rettindi/|title=Lagaleg réttindi|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-03}}</ref> Auk þess veita Samtökin '78 einstaklingum og fjölskyldum innan hinsegin samfélagsins stuðning og ráðgjöf. Þau veita ókeypis ráðgjöf og bjóða upp á vettvang fyrir fólk að hittast og miðla reynslu sinni. Þau gegna því lykilhlutverki í að skapa samheldni og styðja við velferð hinsegin fólks á Íslandi.<ref name=":1" /> == Saga == === 1970-1979 === Samtökin '78 voru stofnuð þann [[9. maí]] 1978 í [[Reykjavík]]. [[Hörður Torfason]] var meginaflið á bak við stofnun félagsins en hann boðaði sjálfur stofnfundinn í maí 1978. Nafn félagsins var myndað að fyrirmynd danskra samtaka samkynhneigðra, ''Forbundet af 1948''.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://svonafolk.is/1970-1979/|title=1970 – 1979 – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> Að honum meðtöldum sátu alls 12 karlmenn stofnfund félagsins þ. á m. Heimir Guðmundsson, Þórhallur Tryggvason og [[Guðni Baldursson]].<ref>{{Greinarheimild||höfundur=Þóra Kristín Ásgeirsdóttir|grein=Þrjátíu Ára Stríðið|titill=30 ára afmælisrit Samtakanna '78|útgefandi=Samtökin '78|ár=2008|blaðsíðutal=26-27|ISBN=}}</ref> Guðni Baldursson var kjörinn fyrsti formaður Samtakanna '78 á fundinum og gegndi hann því embætti á árunum 1978–1986.<ref>https://gayiceland.is/2017/gudni-baldursson-memoriam/</ref> Samtökin leigðu pósthólf sem þau nýttu sér til að senda pólitísk fréttabréf til félagsmanna sinna, sem voru u.þ.b. 20 karlmenn á sínum tíma.<ref name=":2" /> Samtökin fóru mjög leynt með starfsemi sína í upphafi. Þau merktu til dæmis öll fundargögn stjórnarmanna með sérstöku félaganúmeri svo auðvelt væri að rekja hvernig sem gögnum kynni að leka í fjölmiðla.<ref name=":2" /> Ragnhildur Sverrisdóttir markaði tímamót í sögu samtakanna. Hún gekk í þau árið 1979, ári eftir stofnum þeirra, og varð fyrsta konan sem settist í stjórn samtakanna.<ref>{{Cite web|url=https://www.frettabladid.is/lifid/eldra-folk-vill-ekki-urfa-a-hrokklast-aftur-inn-i-skapinn/|title=Eldra fólk vill ekki þurfa að hrökklast aftur inn í skápinn|website=Fréttablaðið|archive-url=https://vefsafn.is/is/20211026212148/https://www.frettabladid.is/lifid/eldra-folk-vill-ekki-urfa-a-hrokklast-aftur-inn-i-skapinn/|archive-date=26.10.2021|access-date=2025-06-13}}</ref> ==== Umfjöllun um samkynhneigð í fjölmiðlum og baráttan fyrir sjálfsmynd ==== Á fyrstu árum Samtakanna '78 kom upp alvarlegt ágreiningsmál er félagið hugðist auglýsa félagsfund í [[Ríkisútvarpið|Ríkisútvarpinu]], á einu rásinni sem þá var til. Auglýsingin átti að hljóða svo: „Lesbíur, hommar! Munið félagsfundinn í kvöld!“ Útvarpsstjórnendur neituðu hins vegar að birta auglýsinguna á þeim forsendum að orðin „hommar“ og „lesbíur“ stríddu „gegn almennum smekk og velsæmi.“<ref name=":5">{{Timarit|7299653|Hreinleiki og vald|blað=Samtökin '78 - Samtakafréttir|höfundur=Þorvaldur Kristinsson|blaðsíða=9|útgáfudagsetning=01.12.1999}}</ref> Þessi afstaða útvarpsins var kveikjan að mikilvægri deilu um sjálfsmynd og orðfæri. Samkynhneigðir einstaklingar höfðu sjálfir valið sér þessi heiti, „hommi“ og „lesbía“, sem gegndu lykilhlutverki í nýrri sjálfsvitund þeirra og réttindabaráttu. Þau voru þeim tömust og komu innan frá, öfugt við eldri og oft niðrandi hugtök.<ref name=":5" /> Samtökin '78 túlkuðu afstöðu Ríkisútvarpsins sem neitun valdhafa á að viðurkenna homma og lesbíur sem fullgildan þjóðfélagshóp. Þessi afstaða var talin stinga í stúf við þær hugmyndir sem voru ríkjandi um íslenskan „hreinleika“ og ógnaði glansmyndinni af þjóðinni og menningu hennar. Í raun voru orðin „hommar“ og „lesbíur“ skilgreind sem „óhreinindi“ í huga þeirra sem sátu í valdastólum og ögruðu hefðbundnum hugmyndum.<ref name=":5" /> Það var ekki fyrr en með útbreiðslu [[Alnæmi|eyðni]] (AIDS) að ísinn var brotinn. Sjúkdómurinn neyddi þjóðfélagið til að horfast í augu við og ræða opinberlega um tilvist samkynhneigðra, sem leiddi til þess að umræðan um stöðu homma og lesbía komst loks í sviðsljósið, utan við þær „hreinu“ skorður sem áður höfðu verið settar.<ref name=":5" /> Þessi deila um orðfæri stóð þó yfir lengi. Það var ekki fyrr en á árunum 1991-1992 sem breyting varð á. Þegar nýr starfsmaður hóf störf hjá Ríkisútvarpinu á auglýsingadeild, á sama tíma og málfarsráðunautur, sem áður hafði bannað notkun orðanna, var fjarverandi vegna veikinda, gafst tækifæri til að koma á breytingum. Yfirmaður auglýsingadeildarinnar, Baldur Jónasson, féllst á að leyfa auglýsingu með orðunum „lesbíur“ og „hommar“. Fyrsta slíka auglýsingin var lesin af Gerði G. Bjarklind og hljóðaði: „Lesbíur, hommar, munið fjölskyldukaffið á sunnudaginn.“<ref>{{Cite web|url=https://svonafolk.is/hommi-og-lesbia-a-ruv-i-fyrsta-sinn/|title=HOMMI OG LESBÍA Á RÚV Í FYRSTA SINN – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> === 1980-1989 === Þann [[13. júlí]] [[1980]] héldu Samtökin '78 sitt fyrsta opinbera ball á skemmtistaðnum Manhattan í [[Kópavogur|Kópavogi]]. Viðburðurinn vakti mikla athygli og var talinn einstaklega vel heppnaður, þrátt fyrir að lögreglan hafi þurft að slíta honum klukkan eitt um nótt þar sem gleymst hafði að sækja um framlengingarleyfi fyrir skemmtunina. Ballið var þá einstætt á Íslandi og laðaði að sér fólk á öllum aldri. Guðni Baldursson lýsir í afmælisriti Samtakanna '78 hvernig einn félagi, fæddur árið 1909, klæddist gömlum samkvæmisfötum frá millistríðsárunum og flutti eigin revíusöngva, sem bætti við stemningu kvöldsins.<ref name=":3">{{Cite web|url=https://svonafolk.is/1980-1989/|title=1980 – 1989 – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> Í kjölfar skemmtunarinnar kom upp ágreiningur innan samtakanna. Einhverjir höfðu gert samkomulag við tímaritið ''Samúel'' um birtingu mynda frá ballinu, og birtust þær myndir snemma árs [[1982]]. Þetta reyndist vera viðkvæmt mál þar sem margir félagsmenn voru ekki tilbúnir til að birta opinberlega myndir af sér á samkomu samkynhneigðra. Deilurnar vegna myndbirtingarinnar bárust í fjölmiðla og leiddu að lokum til þess að tveimur félagsmönnum var vísað úr Samtökunum '78.<ref name=":3" /> „Úr felum“ var fyrsta prentútgáfan um málefni samkynhneigðra sem dreift var opinberlega á Íslandi, af Samtökunum '78 árið [[1981]].<ref name=":3" /><ref>{{Timarit|2467641|Úr felum — nýtt blað Samtakanna 78|blað=Dagblaðið Vísir|blaðsíða=5|útgáfudagsetning=09.10.1982}}</ref> {{Tilvitnun|Við lesbíur og hommar á Íslandi viljum miðla þekkingu á málefnum okkar til alls samfélagsins, svo að það öðlist skilning á þeim – og á því, að við erum eðlilegur hluti af samfélaginu.|Samtökin '78 í fyrsta tölublaði útgáfunnar}} Árið [[1982]] skipulögðu Samtökin '78 sín fyrstu [[mótmæli]]. Megintilgangurinn var að vekja athygli á og mótmæla því misrétti sem hommar og lesbíur máttu sæta á Íslandi. Slík opinber framkoma krafðist þá mikils hugrekkis, enda fólst í henni að opinbera samkynhneigð sína á almennum vettvangi á tímum þegar það var enn mjög viðkvæmt.<ref name=":3" /> [[Lana Kolbrún Eddudóttir]] var fyrsta konan til að gegna formennsku í Samtökunum ʼ78, árin [[1989]]<nowiki/>-1990.<ref>{{Cite web|url=https://svonafolk.is/lana-2/|title=LANA – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-15}}</ref> === 1990-1999 === [[Margrét Pála Ólafsdóttir]] markaði nýtt tímabil þegar hún tók við formennsku Samtakanna '78 árið [[1993]]. Hún efldi sýnileika samtakanna verulega, færði baráttuna meira út á við, tók virkan þátt í umræðum í fjölmiðlum, rökræddi opinberlega við fulltrúa [[Kristni|kristilegra]] hópa og skipulagði borgarafund á [[Hótel Borg]].<ref name=":4">{{Cite web|url=https://svonafolk.is/1990-1999/|title=1990 – 1999 – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> Árið 1999 héldu Samtökin '78 Hinsegin helgi í lok júní sem markaði mikil tímamót. Augljóst var að hugarfarsbreyting hafði átt sér stað í samfélaginu, en um 1.500 manns mættu á útitónleika á [[Ingólfstorg|Ingólfstorgi]], og voru flestir þeirra [[Gagnkynhneigð|gagnkynhneigðir]]. Auk tónleika var boðið upp á málþing, dansleiki og ýmsar aðrar skemmtanir til að minnast [[Stonewall-uppþotin|Stonewall-uppþotanna]]. Í kjölfarið voru menn farnir að ræða möguleikann á að ganga niður [[Laugavegur|Laugaveginn]].<ref name=":4" /> === 21. öld === Samtökin '78 einbeittu sér lengi vel eingöngu að málefnum samkynhneigðra en undir lok 20. aldar urðu mikil straumhvörf. Árið 1993 sagði hópur félagsmanna sig úr samtökunum eftir að aðalfundur hafnaði tillögu um að veita tvíkynhneigðum aðild. Þessi hópur stofnaði þá „Félagið – réttindafélag tvíkynhneigðra og samkynhneigðra“, en félagið lognaðist út af árið [[2007]] þegar Samtökin '78 ákváðu loks að opna fyrir aðild tvíkynhneigðs fólks. Árið [[2010]] samþykkti aðalfundur Samtakanna '78 að veita trans fólki aðild að félaginu og í framhaldi var undirskrift Samtakanna ’78 breytt úr „félag lesbía og homma á Íslandi“ í „félag hinsegin fólks á Íslandi“, til að styrkja samstöðu félagsmanna og gera fólki kleift að finna sér stað á eigin forsendum.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://otila.is/grunnurinn/hinsegin/|title=Hinsegin|website=Hinsegin frá Ö til A|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> Árið 2016 olli aðildarumsókn [[BDSM á Íslandi|BDSM-samtakanna]] miklum deilum innan Samtakanna '78. Í mars það ár var haldinn aðalfundur þar sem aðildin var samþykkt, en sá fundur var síðar dæmdur ógildur og endurtekinn.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2016492552d/stora-bdsm-malid-getum-vid-ekki-vid-unnt-folki-thess-sama-og-vid-bordumst-sjalf-fyrir-til-handa-okkur-|title=Stóra BDSM-málið: „Getum við ekki við unnt fólki þess sama og við börðumst sjálf fyrir til handa okkur?“ - Vísir|last=Daðason|first=Kolbeinn Tumi|date=2016-11-09|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> Í september sama ár var haldinn nýr aðalfundur þar sem aðildin var aftur samþykkt með 179 atkvæðum gegn 127, en þrír skiluðu auðu.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2016492453d/bdsm-faer-adild-ad-samtokunum-78|title=BDSM fær aðild að Samtökunum '78 - Vísir|last=þorkelsdóttir|first=nína hjördís|date=2016-11-09|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> Þrátt fyrir þessa niðurstöðu varð hún þess valdandi að mikið af eldri kynslóð samkynhneigðra sagði skilið við Samtökin '78, þar á meðal stofnandinn Hörður Torfason og nokkrir fyrrverandi formenn, eins og [[Þorvaldur Kristinsson]].<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/menning-og-daegurmal/samtokin-78-skuldi-tveimur-kynslodum-afsokun/|title=Samtökin '78 skuldi tveimur kynslóðum afsökun - RÚV.is|date=2019-10-29|website=RÚV|access-date=2025-06-13}}</ref> Þann [[27. júní]] 2021 var [[Jóhanna Sigurðardóttir]] sæmd heiðursmerki Samtakanna '78 fyrir baráttu fyrir réttindum hinsegin fólks, en hún var fyrsti opinberlega samkynhneigði forsætisráðherra í heiminum og fyrsta konan til að gegna því embætti á Íslandi.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2021-06-27-johanna-sigurdardottir-saemd-heidursmerki-samtakanna-78/|title=Jóhanna Sigurðardóttir sæmd heiðursmerki Samtakanna '78 - RÚV.is|date=2021-06-27|website=RÚV|access-date=2025-06-14}}</ref> ==== Regnbogamessa í Fríkirkjunni ==== Þann 27. júní 2010 stóðu Samtökin '78 fyrir Regnbogamessu í [[Fríkirkjan í Reykjavík|Fríkirkjunni í Reykjavík]] til að fagna gildistöku nýrra einhjúskaparlaga sem heimiluðu [[hjónaband]] óháð [[kynhneigð]].<ref name=":6">{{Timarit|6374766|Jóhanna gekk að eiga Jónínu|blað=Dagblaðið Vísir|höfundur=Róbert Hlynur Baldursson|blaðsíða=9|útgáfudagsetning=28.06.2010}}</ref> Jóhanna Sigurðardóttir, þáverandi [[Forsætisráðherra Íslands|forsætisráðherra]], og [[Jónína Leósdóttir]], sem höfðu áður verið í [[Samvist|staðfestri samvist]], gengu í hjónaband sama dag og lögin tóku gildi og nýttu sér þar með hin nýfengnu réttindi. Jóhanna sendi kveðju á messuna þar sem hún óskaði þjóðinni til hamingju með þessi tímamót í mannréttindabaráttu samkynhneigðra. [[Ragna Árnadóttir]], þáverandi [[Dómsmálaráðherra Íslands|dómsmálaráðherra]], flutti einnig ávarp og sagði lagabreytingarnar fela í sér brýna réttarbót í málefnum samkynhneigðra.<ref name=":6" /> Við athöfnina voru mannréttindaverðlaun Samtakanna '78 veitt til nærri 100 [[Prestur|presta]] og [[Guðfræði|guðfræðinga]] [[Íslenska þjóðkirkjan|Þjóðkirkjunnar]] og fríkirkna fyrir stuðning þeirra. Einnig hlutu þau [[Ingibjörg Sólrún Gísladóttir]] og Þorvaldur Kristinsson verðlaunin fyrir framlag sitt til réttindabaráttu hinsegin fólks.<ref>{{Vefheimild|url=https://gamli.samtokin78.is/wp-content/uploads/2018/11/arsskyrsla_2010-2011_web.pdf|titill=Afmælishátíð 27. Júní - Starfsskýrsla 2010 - 2011|útgefandi=Samtökin '78|mánuður=11. mars|ár=2011}}</ref> ==== „Samviskufrelsi“ presta þjóðkirkjunnar ==== Árið 2015 olli svokallað „samviskufrelsi“ presta innan Þjóðkirkjunnar miklum deilum.<ref name=":8">{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2015896362d/samtokin-78-vilja-fara-i-mal-vegna-kirkjunnar|title=Samtökin 78 vilja fara í mál vegna kirkjunnar - Vísir|last=Sigurbjörnsson|first=Kristjana Björg Guðbrandsdóttir,Stefán Rafn|date=2015-09-24|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref> [[Andrés Ingi Jónsson]] spurði ráðuneytið um rétt presta til að neita samkynhneigðum um vígslu.<ref name=":8" /><ref name=":9">{{Vefheimild|url=https://samtokin78.is/wp-content/uploads/2020/05/arsskyrsla_2015-2016_web.pdf|titill=„Samviskufrelsi“ presta þjóðkirkjunnar - Starfsskýrsla 2015-2016|útgefandi=Samtökin '78|mánuður=5. mars|ár=2016}}</ref> Biskupsstofa svaraði að prestar þyrftu ekki að gifta pör gegn vilja sínum, þó engar reglur bönnuðu mismunun. Samtökin '78 og lögfræðingar þeirra kölluðu þetta mismunun og vísuðu í dóm [[Mannréttindadómstóll Evrópu|Mannréttindadómstóls Evrópu]]. Þau hótuðu málsókn.<ref name=":9" /><ref name=":8" /> Í kjölfarið, árið 2016, afneituðu ráðherra og biskup „samviskufrelsinu“ og árið 2020 bað biskup, [[Agnes M. Sigurðardóttir]], formlega afsökunar á fordómum kirkjunnar gagnvart hinsegin fólki.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20201999229d/afsokunarbeidni-thjodkirkjunnar-hefur-mikla-thydingu|title=Afsökunarbeiðni Þjóðkirkjunnar hefur mikla þýðingu - Vísir|last=Sigurðardóttir|first=Elísabet Inga|date=2020-08-08|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref><ref name=":9" /> ==== Hýryrði ==== Í ágúst 2015 efndu Samtökin '78 til nýyrðasamkeppni sem bar heitið Hýryrði 2015.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20151565957d/samtokin-78-efna-til-nyyrdasamkeppni-i-hinsegin-ordafordanum|title=Samtökin '78 efna til nýyrðasamkeppni í hinsegin orðaforðanum - Vísir|last=Pálsson|first=Stefán Árni|date=2015-05-08|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref> Markmiðið var að íslenska hinsegin orðaforða. Almenningi var boðið að senda inn tillögur að orðum í fjórum flokkum: kynhneigð, kynvitund, kyntjáning og ókyngreind frændsemisorð. Yfir 300 tillögur bárust í samkeppnina. Niðurstöður voru kynntar opinberlega þann [[16. nóvember]] 2015, á [[Dagur íslenskrar tungu|degi íslenskrar tungu]]. Dómnefnd valdi 13 orð sem þóttu skara fram úr. Þessi orð voru hugsuð sem tillögur til umræðu, enda var lögð áhersla á að notendur sjálfir ættu að samþykkja orðin.<ref name=":7">{{Cite web|url=https://samtokin78.is/buridh-mitt-er-vifguma-hyryrdhi-2015/|title=Burið mitt er vífguma - hýryrði 2015|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2015-11-17|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref> Til dæmis voru orðin, í flokknum kyntjáning, sem voru valin fyrir enska hugtakið „androgynous“: ''Dulkynja'' og ''Vífguma''. Fyrir ókyngreind frændsemisorð voru: ''Kærast'' (fyrir kærasti/kærasta) og ''Bur'' (fyrir sonur/dóttir) kynnt. Í flokki kynhneigðar voru tillögur á borð við ''Eikynhneigður'' og ''Ókynhneigður'' ræddar fyrir „asexual“. Í flokki kynvitundar voru myndaðar tillögur með viðskeytinu „-gerva“, sem vísar í [[kyngervi]] og [[Kyn (málfræði)|kynbeygist]] ekki, til dæmis ''Tvígerva'' (e. bigender) og ''Flæðigerva'' (e. genderfluid).<ref name=":7" /> Keppnin hefur síðan þá verið haldin árlega. == Hagsmunafélög == Mörg önnur hinsegin félagasamtök eiga aðild að Samtökunum '78 og má þess vegna kalla félagið regnhlífarsamtök fyrir önnur félagasamtök sem tengjast hinsegin baráttu, menningu og starfi. Hagsmunafélögin eru 12 talsins og eru þau öll sjálfstætt starfandi.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/um-samtokin-78/hagsmunafelog/|title=Hagsmunafélög|website=Samtökin '78|language=is-IS|access-date=2019-04-11}}</ref> *[[Ásar á Íslandi]] – Félag eikynhneigðra á Íslandi *[[BDSM á Íslandi]] – Stuðnings­- og fræðslufélag fólks með BDSM­-hneigðir *[[Félag hinsegin foreldra]] *[[Intersex Ísland]] – Samtök fyrir einstaklinga með [[Ódæmigerð kyneinkenni|ódæmigerð kyneinkenni (e. intersex)]], fjölskyldur þeirra og aðra aðstandendur *[[Íþróttafélagið Styrmir]] – Íslenskt íþróttafélag fyrir hinsegin fólk *[[HIN – Hinsegin Norðurland]] – Samtök sem beita sér fyrir réttindum og sýnileika hinsegin fólks á landsbyggðinni *[[Hinsegin Austurland]] *[[Hinsegin dagar]] – Reykjavík Pride * [[Hinsegin kórinn]] – Kór hinsegin fólks í Reykjavík og nágrenni *[[Q – Félag hinsegin stúdenta]] – Félag sem beitir sér í réttindabaráttu hinsegin fólks innan sem og utan háskólasamfélagsins *[[Trans Ísland]] – Stuðnings- og baráttusamtök fyrir trans fólk á Íslandi *[[Trans vinir]] – Hagsmunasamtök foreldra og aðstandenda trans barna og ungmenna á Íslandi == Þjónusta og innra starf == === Fræðsla === Samtökin '78 bjóða upp á fræðslu um hinseginleika. Fræðarar Samtakanna ’78 er hópur af þjálfuðu starfsfólki og verktökum. Fræðslan stuðlar að upplýstri umræðu og þekkingu á málefnum hinsegin fólks. Samtökin '78 bjóða upp á fjölbreytta fræðslu fyrir öll skólastig, kennara, heilbrigðisstarfsfólk og fyrirtæki. Gert er ráð fyrir að um 15.500 manns hafi hlotið fræðslu frá Samtökunum '78 árið 2023.<ref>{{Vefheimild|url=https://k3r6k4a9.rocketcdn.me/wp-content/uploads/2024/03/S78-arsskyrsla-2023-2.pdf|titill=Ársskýrsla Samtakanna '78 2023-2024|ár=2024}}</ref> === Ráðgjöf === Samtökin '78 bjóða upp á ókeypis ráðgjöf fyrir hinsegin fólk og aðstandendur þess. Ráðgjafar félagsins eru allir fagmenntaðir og bjóða þeir m.a. upp á félagsráðgjöf, sálfræðiráðgjöf og lögfræðiráðgjöf.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/thjonusta/radgjof/um-radgjofina/|title=Um ráðgjöfina|website=Samtökin '78|language=is-IS|access-date=2019-04-11}}</ref> Árið 2023 voru 1662 ráðgjafatímar hjá Samtökunum '78. === Stuðningshópar === Samtökin '78 bjóða upp á ýmsa stuðningshópa fyrir hinsegin fólk og aðstandendur þar sem fólk getur komið og deilt reynslu og ráðum meðal jafningja. Stuðningshópum er stýrt af fagmenntuðum ráðgjöfum Samtakanna '78.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/starfsemin/studningshopar/|title=Stuðningshópar|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2023-02-20}}</ref> == Formenn Samtakanna '78 == Formenn samtakanna frá upphafi eru: * [[Guðni Baldursson]] (1978-86) * [[Þorvaldur Kristinsson]] (1986-1989) * [[Lana Kolbrún Eddudóttir]] (1989-1990) * [[Guðrún Gísladóttir (form. Samtakanna 78)|Guðrún Gísladóttir]] (1990-1991) * [[Þorvaldur Kristinsson]] (1991-1993) * [[Lana Kolbrún Eddudóttir]] (1993-1994) * [[Margrét Pála Ólafsdóttir]] (1994-1997) * [[Percy Stefánsson]] (1997) * [[Margrét Pála Ólafsdóttir]] (1997-1999) * [[Matthías Matthíasson]] (1999-2000) * [[Þorvaldur Kristinsson]] (2000-2005) * [[Hrafnhildur Gunnarsdóttir]] (2005-2007) * [[Frosti Jónsson]] (2007-2010) * [[Svanfríður Lárusdóttir]] (2010-2011) * [[Guðmundur Helgason]] (2011-2013) * [[Anna Pála Sverrisdóttir]] (2013-2014) * [[Hilmar Hildarson Magnúsarson]] (2014-2016) * [[María Helga Guðmundsdóttir]] (2016-2019) * [[Þorbjörg Þorvaldsdóttir]] (2019-2022) * [[Álfur Birkir Bjarnason]] (2022-2024) * [[Bjarndís Helga Tómasdóttir]] (2024-) == Tenglar == * [http://www.samtokin78.is/ Vefur Samtakanna 78] *[http://www.hinsegindagar.is/ Vefur Hinsegin daga] * [https://otila.is/ Fræðsluvefurinn Hinsegin frá Ö til A] == Tilvísanir == {{reflist}} {{s|1978}} [[Flokkur:Íslensk hinseginfélög]] [[Flokkur:Hinsegin saga]] [[Flokkur:Stofnað 1978]] ngqse0509n1up50u4o44auhmualw5j5 1920505 1920457 2025-06-15T21:45:11Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920505 wikitext text/x-wiki {{Samtök |nafn= Samtökin '78 |stofnað= {{start date and age|1978|5|9}} |forseti= Bjarndís Helga Tómasdóttir |varaforseti= Hrönn Svansdóttir |framkvæmdastjóri= Daníel E. Arnarsson |heimilisfang= Suðurgata 3, 101 Reykjavík |netfang= skrifstofa@samtokin78.is |vefsida= [https://samtokin78.is/ www.samtokin78.is] |merki=Samtokin-78 isl Portorate RGB.png}} '''Samtökin '78''' eru hagsmunasamtök [[hinsegin]] fólks á [[Ísland|Íslandi]]. Þau voru upphaflega sett á laggirnar árið [[1978]] sem umræðuvettvangur fyrir [[Samkynhneigð|samkynhneigða]] og jafnframt sem vettvangur til að vinna að réttindum þeirra, en ná nú yfir réttindi alls hinsegin fólks.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://otila.is/samfelagid/samtok-hinsegin-folks-a-islandi/samtokin-78/|title=Samtökin '78|website=Hinsegin frá Ö til A|language=is|access-date=2025-06-03}}</ref> Þau beita sér fyrir því að efla opinbera umræðu um hinsegin fólk og berjast gegn [[Fordómar|fordómum]] og [[mismunun]] af hvaða toga sem er. Þetta gera þau meðal annars með því að standa fyrir fræðslu og vitundarvakningu í þjóðfélaginu, halda ráðstefnur og viðburði, og gefa út fræðsluefni.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://samtokin78.is/|title=Forsíða|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-03}}</ref> Þá beita Samtökin '78 sér einnig fyrir lagalegum réttindum hinsegin fólks og fylgjast grannt með framgangi laga og reglugerða sem varða málefni þeirra. Þau hafa verið drifkrafturinn að baki mörgum mikilvægum lagabreytingum á Íslandi sem hafa bætt réttindi hinsegin fólks til muna. Þar má nefna lögleiðingu [[Hjónaband samkynhneigðra|samkynhneigðra hjónabanda]] og réttindi [[Trans fólk|trans fólks]].<ref>{{Vefheimild|url=https://www.althingi.is/altext/erindi/135/135-2745.pdf|titill=Umsögn um frumvarp um breytingu á lögum um staðfesta samvist, nr. 87/1996, með síðari breytingum.|útgefandi=Alþingi|mánuður=13.maí|ár=2008}}</ref><ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/starfsemin/lagaleg-rettindi/|title=Lagaleg réttindi|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-03}}</ref> Auk þess veita Samtökin '78 einstaklingum og fjölskyldum innan hinsegin samfélagsins stuðning og ráðgjöf. Þau veita ókeypis ráðgjöf og bjóða upp á vettvang fyrir fólk að hittast og miðla reynslu sinni. Þau gegna því lykilhlutverki í að skapa samheldni og styðja við velferð hinsegin fólks á Íslandi.<ref name=":1" /> == Saga == === 1970-1979 === Samtökin '78 voru stofnuð þann [[9. maí]] 1978 í [[Reykjavík]]. [[Hörður Torfason]] var meginaflið á bak við stofnun félagsins en hann boðaði sjálfur stofnfundinn í maí 1978. Nafn félagsins var myndað að fyrirmynd danskra samtaka samkynhneigðra, ''Forbundet af 1948''.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://svonafolk.is/1970-1979/|title=1970 – 1979 – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> Að honum meðtöldum sátu alls 12 karlmenn stofnfund félagsins þ. á m. Heimir Guðmundsson, Þórhallur Tryggvason og [[Guðni Baldursson]].<ref>{{Greinarheimild||höfundur=Þóra Kristín Ásgeirsdóttir|grein=Þrjátíu Ára Stríðið|titill=30 ára afmælisrit Samtakanna '78|útgefandi=Samtökin '78|ár=2008|blaðsíðutal=26-27|ISBN=}}</ref> Guðni Baldursson var kjörinn fyrsti formaður Samtakanna '78 á fundinum og gegndi hann því embætti á árunum 1978–1986.<ref>https://gayiceland.is/2017/gudni-baldursson-memoriam/</ref> Samtökin leigðu pósthólf sem þau nýttu sér til að senda pólitísk fréttabréf til félagsmanna sinna, sem voru u.þ.b. 20 karlmenn á sínum tíma.<ref name=":2" /> Samtökin fóru mjög leynt með starfsemi sína í upphafi. Þau merktu til dæmis öll fundargögn stjórnarmanna með sérstöku félaganúmeri svo auðvelt væri að rekja hvernig sem gögnum kynni að leka í fjölmiðla.<ref name=":2" /> Ragnhildur Sverrisdóttir markaði tímamót í sögu samtakanna. Hún gekk í þau árið 1979, ári eftir stofnum þeirra, og varð fyrsta konan sem settist í stjórn samtakanna.<ref>{{Cite web|url=https://www.frettabladid.is/lifid/eldra-folk-vill-ekki-urfa-a-hrokklast-aftur-inn-i-skapinn/|title=Eldra fólk vill ekki þurfa að hrökklast aftur inn í skápinn|website=Fréttablaðið|archive-url=https://web.archive.org/web/20210918170726/https://www.frettabladid.is/lifid/eldra-folk-vill-ekki-urfa-a-hrokklast-aftur-inn-i-skapinn/|archive-date=2021-09-18|access-date=2025-06-13|url-status=bot: unknown}}</ref> ==== Umfjöllun um samkynhneigð í fjölmiðlum og baráttan fyrir sjálfsmynd ==== Á fyrstu árum Samtakanna '78 kom upp alvarlegt ágreiningsmál er félagið hugðist auglýsa félagsfund í [[Ríkisútvarpið|Ríkisútvarpinu]], á einu rásinni sem þá var til. Auglýsingin átti að hljóða svo: „Lesbíur, hommar! Munið félagsfundinn í kvöld!“ Útvarpsstjórnendur neituðu hins vegar að birta auglýsinguna á þeim forsendum að orðin „hommar“ og „lesbíur“ stríddu „gegn almennum smekk og velsæmi.“<ref name=":5">{{Timarit|7299653|Hreinleiki og vald|blað=Samtökin '78 - Samtakafréttir|höfundur=Þorvaldur Kristinsson|blaðsíða=9|útgáfudagsetning=01.12.1999}}</ref> Þessi afstaða útvarpsins var kveikjan að mikilvægri deilu um sjálfsmynd og orðfæri. Samkynhneigðir einstaklingar höfðu sjálfir valið sér þessi heiti, „hommi“ og „lesbía“, sem gegndu lykilhlutverki í nýrri sjálfsvitund þeirra og réttindabaráttu. Þau voru þeim tömust og komu innan frá, öfugt við eldri og oft niðrandi hugtök.<ref name=":5" /> Samtökin '78 túlkuðu afstöðu Ríkisútvarpsins sem neitun valdhafa á að viðurkenna homma og lesbíur sem fullgildan þjóðfélagshóp. Þessi afstaða var talin stinga í stúf við þær hugmyndir sem voru ríkjandi um íslenskan „hreinleika“ og ógnaði glansmyndinni af þjóðinni og menningu hennar. Í raun voru orðin „hommar“ og „lesbíur“ skilgreind sem „óhreinindi“ í huga þeirra sem sátu í valdastólum og ögruðu hefðbundnum hugmyndum.<ref name=":5" /> Það var ekki fyrr en með útbreiðslu [[Alnæmi|eyðni]] (AIDS) að ísinn var brotinn. Sjúkdómurinn neyddi þjóðfélagið til að horfast í augu við og ræða opinberlega um tilvist samkynhneigðra, sem leiddi til þess að umræðan um stöðu homma og lesbía komst loks í sviðsljósið, utan við þær „hreinu“ skorður sem áður höfðu verið settar.<ref name=":5" /> Þessi deila um orðfæri stóð þó yfir lengi. Það var ekki fyrr en á árunum 1991-1992 sem breyting varð á. Þegar nýr starfsmaður hóf störf hjá Ríkisútvarpinu á auglýsingadeild, á sama tíma og málfarsráðunautur, sem áður hafði bannað notkun orðanna, var fjarverandi vegna veikinda, gafst tækifæri til að koma á breytingum. Yfirmaður auglýsingadeildarinnar, Baldur Jónasson, féllst á að leyfa auglýsingu með orðunum „lesbíur“ og „hommar“. Fyrsta slíka auglýsingin var lesin af Gerði G. Bjarklind og hljóðaði: „Lesbíur, hommar, munið fjölskyldukaffið á sunnudaginn.“<ref>{{Cite web|url=https://svonafolk.is/hommi-og-lesbia-a-ruv-i-fyrsta-sinn/|title=HOMMI OG LESBÍA Á RÚV Í FYRSTA SINN – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> === 1980-1989 === Þann [[13. júlí]] [[1980]] héldu Samtökin '78 sitt fyrsta opinbera ball á skemmtistaðnum Manhattan í [[Kópavogur|Kópavogi]]. Viðburðurinn vakti mikla athygli og var talinn einstaklega vel heppnaður, þrátt fyrir að lögreglan hafi þurft að slíta honum klukkan eitt um nótt þar sem gleymst hafði að sækja um framlengingarleyfi fyrir skemmtunina. Ballið var þá einstætt á Íslandi og laðaði að sér fólk á öllum aldri. Guðni Baldursson lýsir í afmælisriti Samtakanna '78 hvernig einn félagi, fæddur árið 1909, klæddist gömlum samkvæmisfötum frá millistríðsárunum og flutti eigin revíusöngva, sem bætti við stemningu kvöldsins.<ref name=":3">{{Cite web|url=https://svonafolk.is/1980-1989/|title=1980 – 1989 – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> Í kjölfar skemmtunarinnar kom upp ágreiningur innan samtakanna. Einhverjir höfðu gert samkomulag við tímaritið ''Samúel'' um birtingu mynda frá ballinu, og birtust þær myndir snemma árs [[1982]]. Þetta reyndist vera viðkvæmt mál þar sem margir félagsmenn voru ekki tilbúnir til að birta opinberlega myndir af sér á samkomu samkynhneigðra. Deilurnar vegna myndbirtingarinnar bárust í fjölmiðla og leiddu að lokum til þess að tveimur félagsmönnum var vísað úr Samtökunum '78.<ref name=":3" /> „Úr felum“ var fyrsta prentútgáfan um málefni samkynhneigðra sem dreift var opinberlega á Íslandi, af Samtökunum '78 árið [[1981]].<ref name=":3" /><ref>{{Timarit|2467641|Úr felum — nýtt blað Samtakanna 78|blað=Dagblaðið Vísir|blaðsíða=5|útgáfudagsetning=09.10.1982}}</ref> {{Tilvitnun|Við lesbíur og hommar á Íslandi viljum miðla þekkingu á málefnum okkar til alls samfélagsins, svo að það öðlist skilning á þeim – og á því, að við erum eðlilegur hluti af samfélaginu.|Samtökin '78 í fyrsta tölublaði útgáfunnar}} Árið [[1982]] skipulögðu Samtökin '78 sín fyrstu [[mótmæli]]. Megintilgangurinn var að vekja athygli á og mótmæla því misrétti sem hommar og lesbíur máttu sæta á Íslandi. Slík opinber framkoma krafðist þá mikils hugrekkis, enda fólst í henni að opinbera samkynhneigð sína á almennum vettvangi á tímum þegar það var enn mjög viðkvæmt.<ref name=":3" /> [[Lana Kolbrún Eddudóttir]] var fyrsta konan til að gegna formennsku í Samtökunum ʼ78, árin [[1989]]<nowiki/>-1990.<ref>{{Cite web|url=https://svonafolk.is/lana-2/|title=LANA – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-15}}</ref> === 1990-1999 === [[Margrét Pála Ólafsdóttir]] markaði nýtt tímabil þegar hún tók við formennsku Samtakanna '78 árið [[1993]]. Hún efldi sýnileika samtakanna verulega, færði baráttuna meira út á við, tók virkan þátt í umræðum í fjölmiðlum, rökræddi opinberlega við fulltrúa [[Kristni|kristilegra]] hópa og skipulagði borgarafund á [[Hótel Borg]].<ref name=":4">{{Cite web|url=https://svonafolk.is/1990-1999/|title=1990 – 1999 – Svona fólk|language=|access-date=2025-06-13}}</ref> Árið 1999 héldu Samtökin '78 Hinsegin helgi í lok júní sem markaði mikil tímamót. Augljóst var að hugarfarsbreyting hafði átt sér stað í samfélaginu, en um 1.500 manns mættu á útitónleika á [[Ingólfstorg|Ingólfstorgi]], og voru flestir þeirra [[Gagnkynhneigð|gagnkynhneigðir]]. Auk tónleika var boðið upp á málþing, dansleiki og ýmsar aðrar skemmtanir til að minnast [[Stonewall-uppþotin|Stonewall-uppþotanna]]. Í kjölfarið voru menn farnir að ræða möguleikann á að ganga niður [[Laugavegur|Laugaveginn]].<ref name=":4" /> === 21. öld === Samtökin '78 einbeittu sér lengi vel eingöngu að málefnum samkynhneigðra en undir lok 20. aldar urðu mikil straumhvörf. Árið 1993 sagði hópur félagsmanna sig úr samtökunum eftir að aðalfundur hafnaði tillögu um að veita tvíkynhneigðum aðild. Þessi hópur stofnaði þá „Félagið – réttindafélag tvíkynhneigðra og samkynhneigðra“, en félagið lognaðist út af árið [[2007]] þegar Samtökin '78 ákváðu loks að opna fyrir aðild tvíkynhneigðs fólks. Árið [[2010]] samþykkti aðalfundur Samtakanna '78 að veita trans fólki aðild að félaginu og í framhaldi var undirskrift Samtakanna ’78 breytt úr „félag lesbía og homma á Íslandi“ í „félag hinsegin fólks á Íslandi“, til að styrkja samstöðu félagsmanna og gera fólki kleift að finna sér stað á eigin forsendum.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://otila.is/grunnurinn/hinsegin/|title=Hinsegin|website=Hinsegin frá Ö til A|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> Árið 2016 olli aðildarumsókn [[BDSM á Íslandi|BDSM-samtakanna]] miklum deilum innan Samtakanna '78. Í mars það ár var haldinn aðalfundur þar sem aðildin var samþykkt, en sá fundur var síðar dæmdur ógildur og endurtekinn.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2016492552d/stora-bdsm-malid-getum-vid-ekki-vid-unnt-folki-thess-sama-og-vid-bordumst-sjalf-fyrir-til-handa-okkur-|title=Stóra BDSM-málið: „Getum við ekki við unnt fólki þess sama og við börðumst sjálf fyrir til handa okkur?“ - Vísir|last=Daðason|first=Kolbeinn Tumi|date=2016-11-09|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> Í september sama ár var haldinn nýr aðalfundur þar sem aðildin var aftur samþykkt með 179 atkvæðum gegn 127, en þrír skiluðu auðu.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2016492453d/bdsm-faer-adild-ad-samtokunum-78|title=BDSM fær aðild að Samtökunum '78 - Vísir|last=þorkelsdóttir|first=nína hjördís|date=2016-11-09|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> Þrátt fyrir þessa niðurstöðu varð hún þess valdandi að mikið af eldri kynslóð samkynhneigðra sagði skilið við Samtökin '78, þar á meðal stofnandinn Hörður Torfason og nokkrir fyrrverandi formenn, eins og [[Þorvaldur Kristinsson]].<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/menning-og-daegurmal/samtokin-78-skuldi-tveimur-kynslodum-afsokun/|title=Samtökin '78 skuldi tveimur kynslóðum afsökun - RÚV.is|date=2019-10-29|website=RÚV|access-date=2025-06-13}}</ref> Þann [[27. júní]] 2021 var [[Jóhanna Sigurðardóttir]] sæmd heiðursmerki Samtakanna '78 fyrir baráttu fyrir réttindum hinsegin fólks, en hún var fyrsti opinberlega samkynhneigði forsætisráðherra í heiminum og fyrsta konan til að gegna því embætti á Íslandi.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2021-06-27-johanna-sigurdardottir-saemd-heidursmerki-samtakanna-78/|title=Jóhanna Sigurðardóttir sæmd heiðursmerki Samtakanna '78 - RÚV.is|date=2021-06-27|website=RÚV|access-date=2025-06-14}}</ref> ==== Regnbogamessa í Fríkirkjunni ==== Þann 27. júní 2010 stóðu Samtökin '78 fyrir Regnbogamessu í [[Fríkirkjan í Reykjavík|Fríkirkjunni í Reykjavík]] til að fagna gildistöku nýrra einhjúskaparlaga sem heimiluðu [[hjónaband]] óháð [[kynhneigð]].<ref name=":6">{{Timarit|6374766|Jóhanna gekk að eiga Jónínu|blað=Dagblaðið Vísir|höfundur=Róbert Hlynur Baldursson|blaðsíða=9|útgáfudagsetning=28.06.2010}}</ref> Jóhanna Sigurðardóttir, þáverandi [[Forsætisráðherra Íslands|forsætisráðherra]], og [[Jónína Leósdóttir]], sem höfðu áður verið í [[Samvist|staðfestri samvist]], gengu í hjónaband sama dag og lögin tóku gildi og nýttu sér þar með hin nýfengnu réttindi. Jóhanna sendi kveðju á messuna þar sem hún óskaði þjóðinni til hamingju með þessi tímamót í mannréttindabaráttu samkynhneigðra. [[Ragna Árnadóttir]], þáverandi [[Dómsmálaráðherra Íslands|dómsmálaráðherra]], flutti einnig ávarp og sagði lagabreytingarnar fela í sér brýna réttarbót í málefnum samkynhneigðra.<ref name=":6" /> Við athöfnina voru mannréttindaverðlaun Samtakanna '78 veitt til nærri 100 [[Prestur|presta]] og [[Guðfræði|guðfræðinga]] [[Íslenska þjóðkirkjan|Þjóðkirkjunnar]] og fríkirkna fyrir stuðning þeirra. Einnig hlutu þau [[Ingibjörg Sólrún Gísladóttir]] og Þorvaldur Kristinsson verðlaunin fyrir framlag sitt til réttindabaráttu hinsegin fólks.<ref>{{Vefheimild|url=https://gamli.samtokin78.is/wp-content/uploads/2018/11/arsskyrsla_2010-2011_web.pdf|titill=Afmælishátíð 27. Júní - Starfsskýrsla 2010 - 2011|útgefandi=Samtökin '78|mánuður=11. mars|ár=2011}}</ref> ==== „Samviskufrelsi“ presta þjóðkirkjunnar ==== Árið 2015 olli svokallað „samviskufrelsi“ presta innan Þjóðkirkjunnar miklum deilum.<ref name=":8">{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/2015896362d/samtokin-78-vilja-fara-i-mal-vegna-kirkjunnar|title=Samtökin 78 vilja fara í mál vegna kirkjunnar - Vísir|last=Sigurbjörnsson|first=Kristjana Björg Guðbrandsdóttir,Stefán Rafn|date=2015-09-24|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref> [[Andrés Ingi Jónsson]] spurði ráðuneytið um rétt presta til að neita samkynhneigðum um vígslu.<ref name=":8" /><ref name=":9">{{Vefheimild|url=https://samtokin78.is/wp-content/uploads/2020/05/arsskyrsla_2015-2016_web.pdf|titill=„Samviskufrelsi“ presta þjóðkirkjunnar - Starfsskýrsla 2015-2016|útgefandi=Samtökin '78|mánuður=5. mars|ár=2016}}</ref> Biskupsstofa svaraði að prestar þyrftu ekki að gifta pör gegn vilja sínum, þó engar reglur bönnuðu mismunun. Samtökin '78 og lögfræðingar þeirra kölluðu þetta mismunun og vísuðu í dóm [[Mannréttindadómstóll Evrópu|Mannréttindadómstóls Evrópu]]. Þau hótuðu málsókn.<ref name=":9" /><ref name=":8" /> Í kjölfarið, árið 2016, afneituðu ráðherra og biskup „samviskufrelsinu“ og árið 2020 bað biskup, [[Agnes M. Sigurðardóttir]], formlega afsökunar á fordómum kirkjunnar gagnvart hinsegin fólki.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20201999229d/afsokunarbeidni-thjodkirkjunnar-hefur-mikla-thydingu|title=Afsökunarbeiðni Þjóðkirkjunnar hefur mikla þýðingu - Vísir|last=Sigurðardóttir|first=Elísabet Inga|date=2020-08-08|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref><ref name=":9" /> ==== Hýryrði ==== Í ágúst 2015 efndu Samtökin '78 til nýyrðasamkeppni sem bar heitið Hýryrði 2015.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20151565957d/samtokin-78-efna-til-nyyrdasamkeppni-i-hinsegin-ordafordanum|title=Samtökin '78 efna til nýyrðasamkeppni í hinsegin orðaforðanum - Vísir|last=Pálsson|first=Stefán Árni|date=2015-05-08|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref> Markmiðið var að íslenska hinsegin orðaforða. Almenningi var boðið að senda inn tillögur að orðum í fjórum flokkum: kynhneigð, kynvitund, kyntjáning og ókyngreind frændsemisorð. Yfir 300 tillögur bárust í samkeppnina. Niðurstöður voru kynntar opinberlega þann [[16. nóvember]] 2015, á [[Dagur íslenskrar tungu|degi íslenskrar tungu]]. Dómnefnd valdi 13 orð sem þóttu skara fram úr. Þessi orð voru hugsuð sem tillögur til umræðu, enda var lögð áhersla á að notendur sjálfir ættu að samþykkja orðin.<ref name=":7">{{Cite web|url=https://samtokin78.is/buridh-mitt-er-vifguma-hyryrdhi-2015/|title=Burið mitt er vífguma - hýryrði 2015|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2015-11-17|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-14}}</ref> Til dæmis voru orðin, í flokknum kyntjáning, sem voru valin fyrir enska hugtakið „androgynous“: ''Dulkynja'' og ''Vífguma''. Fyrir ókyngreind frændsemisorð voru: ''Kærast'' (fyrir kærasti/kærasta) og ''Bur'' (fyrir sonur/dóttir) kynnt. Í flokki kynhneigðar voru tillögur á borð við ''Eikynhneigður'' og ''Ókynhneigður'' ræddar fyrir „asexual“. Í flokki kynvitundar voru myndaðar tillögur með viðskeytinu „-gerva“, sem vísar í [[kyngervi]] og [[Kyn (málfræði)|kynbeygist]] ekki, til dæmis ''Tvígerva'' (e. bigender) og ''Flæðigerva'' (e. genderfluid).<ref name=":7" /> Keppnin hefur síðan þá verið haldin árlega. == Hagsmunafélög == Mörg önnur hinsegin félagasamtök eiga aðild að Samtökunum '78 og má þess vegna kalla félagið regnhlífarsamtök fyrir önnur félagasamtök sem tengjast hinsegin baráttu, menningu og starfi. Hagsmunafélögin eru 12 talsins og eru þau öll sjálfstætt starfandi.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/um-samtokin-78/hagsmunafelog/|title=Hagsmunafélög|website=Samtökin '78|language=is-IS|access-date=2019-04-11}}</ref> *[[Ásar á Íslandi]] – Félag eikynhneigðra á Íslandi *[[BDSM á Íslandi]] – Stuðnings­- og fræðslufélag fólks með BDSM­-hneigðir *[[Félag hinsegin foreldra]] *[[Intersex Ísland]] – Samtök fyrir einstaklinga með [[Ódæmigerð kyneinkenni|ódæmigerð kyneinkenni (e. intersex)]], fjölskyldur þeirra og aðra aðstandendur *[[Íþróttafélagið Styrmir]] – Íslenskt íþróttafélag fyrir hinsegin fólk *[[HIN – Hinsegin Norðurland]] – Samtök sem beita sér fyrir réttindum og sýnileika hinsegin fólks á landsbyggðinni *[[Hinsegin Austurland]] *[[Hinsegin dagar]] – Reykjavík Pride * [[Hinsegin kórinn]] – Kór hinsegin fólks í Reykjavík og nágrenni *[[Q – Félag hinsegin stúdenta]] – Félag sem beitir sér í réttindabaráttu hinsegin fólks innan sem og utan háskólasamfélagsins *[[Trans Ísland]] – Stuðnings- og baráttusamtök fyrir trans fólk á Íslandi *[[Trans vinir]] – Hagsmunasamtök foreldra og aðstandenda trans barna og ungmenna á Íslandi == Þjónusta og innra starf == === Fræðsla === Samtökin '78 bjóða upp á fræðslu um hinseginleika. Fræðarar Samtakanna ’78 er hópur af þjálfuðu starfsfólki og verktökum. Fræðslan stuðlar að upplýstri umræðu og þekkingu á málefnum hinsegin fólks. Samtökin '78 bjóða upp á fjölbreytta fræðslu fyrir öll skólastig, kennara, heilbrigðisstarfsfólk og fyrirtæki. Gert er ráð fyrir að um 15.500 manns hafi hlotið fræðslu frá Samtökunum '78 árið 2023.<ref>{{Vefheimild|url=https://k3r6k4a9.rocketcdn.me/wp-content/uploads/2024/03/S78-arsskyrsla-2023-2.pdf|titill=Ársskýrsla Samtakanna '78 2023-2024|ár=2024}}</ref> === Ráðgjöf === Samtökin '78 bjóða upp á ókeypis ráðgjöf fyrir hinsegin fólk og aðstandendur þess. Ráðgjafar félagsins eru allir fagmenntaðir og bjóða þeir m.a. upp á félagsráðgjöf, sálfræðiráðgjöf og lögfræðiráðgjöf.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/thjonusta/radgjof/um-radgjofina/|title=Um ráðgjöfina|website=Samtökin '78|language=is-IS|access-date=2019-04-11}}</ref> Árið 2023 voru 1662 ráðgjafatímar hjá Samtökunum '78. === Stuðningshópar === Samtökin '78 bjóða upp á ýmsa stuðningshópa fyrir hinsegin fólk og aðstandendur þar sem fólk getur komið og deilt reynslu og ráðum meðal jafningja. Stuðningshópum er stýrt af fagmenntuðum ráðgjöfum Samtakanna '78.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/starfsemin/studningshopar/|title=Stuðningshópar|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2023-02-20}}</ref> == Formenn Samtakanna '78 == Formenn samtakanna frá upphafi eru: * [[Guðni Baldursson]] (1978-86) * [[Þorvaldur Kristinsson]] (1986-1989) * [[Lana Kolbrún Eddudóttir]] (1989-1990) * [[Guðrún Gísladóttir (form. Samtakanna 78)|Guðrún Gísladóttir]] (1990-1991) * [[Þorvaldur Kristinsson]] (1991-1993) * [[Lana Kolbrún Eddudóttir]] (1993-1994) * [[Margrét Pála Ólafsdóttir]] (1994-1997) * [[Percy Stefánsson]] (1997) * [[Margrét Pála Ólafsdóttir]] (1997-1999) * [[Matthías Matthíasson]] (1999-2000) * [[Þorvaldur Kristinsson]] (2000-2005) * [[Hrafnhildur Gunnarsdóttir]] (2005-2007) * [[Frosti Jónsson]] (2007-2010) * [[Svanfríður Lárusdóttir]] (2010-2011) * [[Guðmundur Helgason]] (2011-2013) * [[Anna Pála Sverrisdóttir]] (2013-2014) * [[Hilmar Hildarson Magnúsarson]] (2014-2016) * [[María Helga Guðmundsdóttir]] (2016-2019) * [[Þorbjörg Þorvaldsdóttir]] (2019-2022) * [[Álfur Birkir Bjarnason]] (2022-2024) * [[Bjarndís Helga Tómasdóttir]] (2024-) == Tenglar == * [http://www.samtokin78.is/ Vefur Samtakanna 78] *[http://www.hinsegindagar.is/ Vefur Hinsegin daga] * [https://otila.is/ Fræðsluvefurinn Hinsegin frá Ö til A] == Tilvísanir == {{reflist}} {{s|1978}} [[Flokkur:Íslensk hinseginfélög]] [[Flokkur:Hinsegin saga]] [[Flokkur:Stofnað 1978]] 2caino0za6d9x10nflxbdq5w0fzr7zh 0 122318 1920478 1912955 2025-06-15T18:48:05Z Alvaldi 71791 1920478 wikitext text/x-wiki {{Deild keppnisíþrótta |titill=Úrvalsdeild kvenna |mynd= |stofnár=1952 |ríki={{ISL}} Ísland |neðri deild=[[1. deild kvenna í körfuknattleik|1. deild kvenna]] |liðafjöldi=10 |píramída stig=Stig 1 |bikarar=[[Bikarkeppni kvenna í körfuknattleik)|Bikarkeppni kvenna]] |núverandi meistarar={{Lið Keflavík}} (2024) |sigursælasta lið={{Lið Keflavík}} (17) |heimasíða=[http://www.kki.is kki.is] }} '''Úrvalsdeild kvenna í körfuknattleik''' (''Bónus deild kvenna'') er efsta deild kvenna í [[körfuknattleikur|körfuknattleik]] á [[Ísland|Íslandi]] en [[Körfuknattleikssamband Íslands|Körfuknattleikssamband Íslands]] fer með málefni íþróttarinnar á Íslandi. Íslandsmót kvenna fór fyrst fram fyrri hluta árs 1953 og lengi vel hét deildin 1. deild kvenna, eða þangað til 2007 er nafninu var breytt í Úrvalsdeild kvenna. ==Meistarasaga== ===1952-1992: Án úrslitakeppni === {| class="wikitable" !Tímabil !Íslandsmeistarar !Þjálfari |- |1953 ||{{Lið Ármann}}{{efn|Ármann og ÍR voru einu liðin sem voru skráð til leiks árið 1953.<ref>{{cite news |title=Körfuknattleiksmót Íslands |url=https://timarit.is/page/2763343 |access-date=6 December 2020 |work=[[Þjóðviljinn]] |date=28 April 1953 |page=8 |language=Icelandic}}</ref>}} | {{N/A|Upplýsingar vantar}} |- |1954 ||colspan="2" {{N/A|Ekki leikið}} |- |1955 ||colspan="2" {{N/A|Ekki leikið}} |- |1956 ||[[Mynd:ÍR merki.png|20px]] [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] | {{flagicon|ISL}} [[Hrefna Ingimarsdóttir]]<ref name="heil-old-til-heilla">{{cite book |author1=Ágúst Ásgeirsson |title=Heil öld til heilla - Saga ÍR í 100 ár |date=11 March 2007 |publisher=[[Íþróttafélag Reykjavíkur]] |page=562 |accessdate=23 June 2018|url=http://ir.is/wp-content/uploads/2017/03/Saga_IR_13.pdf}}</ref> |- |1957 ||[[Mynd:ÍR merki.png|20px]] [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] (2) | {{flagicon|ISL}} [[Hrefna Ingimarsdóttir]]<ref name="heil-old-til-heilla"/> |- |1958 ||[[Mynd:ÍR merki.png|20px]] [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] (3) | {{flagicon|ISL}} [[Hrefna Ingimarsdóttir]]<ref name="heil-old-til-heilla"/> |- |1959 ||{{Lið Ármann}} (2) | {{flagicon|ISL}} Ingvar Sigurbjörnsson and {{flagicon|ISL}} [[Birgir Örn Birgis]] |- |1960 ||{{Lið Ármann}} (3) | {{flagicon|ISL}} Ingvar Sigurbjörnsson and {{flagicon|ISL}} [[Birgir Örn Birgis]] |- |1961 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] | {{N/A|Upplýsingar vantar}} |- |1962 ||colspan="2" {{N/A|Ekki leikið}} |- |1963 ||[[Mynd:ÍR merki.png|20px]] [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] (4) | {{N/A|Upplýsingar vantar}} |- |1964 ||{{Lið Skallagrímur}}{{efn|Skallagrímur sigraði [[Fimleikafélagið Björk|Björk]] og [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] til að tryggja sér Íslandsmeistaratitilinn.<ref>{{cite news |title=Stúlkur úr Borgarfirði fyrstu Íslandsmeistararnir |url=https://timarit.is/page/1356259 |accessdate=24 February 2020 |work=[[Morgunblaðið]] |date=3 March 1964 |pages=26–27 |language=Icelandic}}</ref>}} | {{flagicon|ISL}} Guðmundur Sigurðsson |- |1965 ||colspan="2" {{N/A|Ekki leikið}} |- |1966 ||[[Mynd:ÍR merki.png|20px]] [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] (5){{efn|Einungis ÍR og KR skráðu sig til leiks árið 1966. Liðin léku einn leik um Íslandsmeistaratitilinn sem ÍR vann 28-18.<ref>{{cite news |title=ÍR meistari í kvennaflokki |url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2384505 |accessdate=8 August 2019 |work=[[Vísir]] |date=30 April 1966 |page=11 |language=Icelandic}}</ref>}} | {{N/A|Upplýsingar vantar}} |- |1967 ||[[Mynd:ÍR merki.png|20px]] [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] (6) | {{N/A|Upplýsingar vantar}} |- |1968 ||colspan="2" {{N/A|Ekki leikið}} |- |1969 ||{{Lið Þór Ak.}}{{efn|Þór, sem vann norðurlandsriðilinn, átti að mæta [[KFÍ]], sem vann vesturlandsriðilinn, í leik um Íslandsmeistaratitilinn. Sökum slæms veðurs gat KFÍ ekki mætt til leiks og var Þór því dæmdur sigur.<ref>{{cite book|author1=Skapti Hallgrímsson|title=Leikni framar líkamsburðum|date=2001|publisher=[[Icelandic Basketball Federation]]|isbn=9979-60-630-4|pages=125}}</ref><ref>{{cite news |title=Þór meistari í báðum kvennaflokkunum |url=https://timarit.is/page/5175458 |access-date=6 December 2020 |work=Íslendingur - Ísafold |date=19 March 1969 |page=3 |language=Icelandic}}</ref>}} | {{flagicon|ISL}} [[Einar Bollason]] |- |1970 ||[[Mynd:ÍR merki.png|20px]] [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] (7) | {{N/A|Upplýsingar vantar}} |- |1971 ||{{Lið Þór Ak.}} (2) | {{flagicon|ISL}} Guttormur Ólafsson |- |1971-1972 ||[[Mynd:ÍR merki.png|20px]] [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] (8) | {{N/A|Upplýsingar vantar}} |- |1972-1973 ||[[Mynd:ÍR merki.png|20px]] [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] (9) | {{N/A|Upplýsingar vantar}} |- |1973-1974 ||[[Mynd:ÍR merki.png|20px]] [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] (10) | {{N/A|Upplýsingar vantar}} |- |1974-1975 ||[[Mynd:ÍR merki.png|20px]] [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] (11) | {{flagicon|ISL}} [[Einar Ólafsson (basketball)|Einar Ólafsson]]<ref>{{cite news |title=Fríður ÍR-hópur |url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1460852 |accessdate=23 June 2018 |work=[[Morgunblaðið]] |date=25 February 1975 |page=18 |language=Icelandic}}</ref> |- |1975-1976 ||{{Lið Þór Ak.}} (3) | {{flagicon|ISL}} Anton Sölvason |- |1976-1977 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (2) | {{flagicon|ISL}} [[Einar Bollason]] |- |1977-1978 ||[[Mynd:Íþróttafélag stúdenta merki.jpg|20px]] [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]]{{efn|ÍS og KR voru jöfn að stigum þegar tímabilinu lauk og léku því auka leik um Íslandsmeistaratitilinn. ÍS vann leikinn 62-51.<ref>{{cite book|author1=Skapti Hallgrímsson|title=Leikni framar líkamsburðum|date=2001|publisher=[[Icelandic Basketball Federation]]|isbn=9979-60-630-4|pages=176}}</ref>}} | {{flagicon|USA}} [[Dirk Dunbar]] |- |1978-1979 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (3) | {{flagicon|USA}} [[John Hudson (basketball, born 1954)|John Hudson]] |- |1979-1980 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (4) | {{N/A|Upplýsingar vantar}} |- |1980-1981 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (5) | {{flagicon|ISL}} [[Sigurður Hjörleifsson]] |- |1981-1982 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (6) | {{flagicon|USA}} [[Stew Johnson]] |- |1982-1983 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (7) | {{flagicon|USA}} [[Stew Johnson]] |- |1983-1984 ||[[Mynd:Íþróttafélag stúdenta merki.jpg|20px]] [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] (2) | {{flagicon|ISL}} Guðný Eiríksdóttir |- |1984-1985 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (8) | {{flagicon|ISL}} Ingimar Jónsson |- |1985-1986 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (9) | {{flagicon|ISL}} Ágúst Líndal |- |1986-1987 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (10) | {{flagicon|ISL}} Ágúst Líndal |- |1987-1988 ||{{Lið Keflavík}} | {{flagicon|ISL}} [[Jón Kr. Gíslason]] |- |1988-1989 ||{{Lið Keflavík}} (2) | {{flagicon|ISL}} [[Jón Kr. Gíslason]] |- |1989-1990 ||{{Lið Keflavík}} (3) | {{flagicon|ISL}} [[Falur Harðarson]] |- |1990-1991 ||[[Mynd:Íþróttafélag stúdenta merki.jpg|20px]] [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] (3){{efn|ÍS, Haukar og Keflavík enduðu öll með 11 sigra í 15 leikjum í deildinni en ÍS hafði betri innbyrðis árangur á móti hinum tveimur liðunum.<ref>{{cite book|author1=Skapti Hallgrímsson|title=Leikni framar líkamsburðum|date=2001|publisher=[[Icelandic Basketball Federation]]|isbn=9979-60-630-4|pages=258}}</ref>}} | {{flagicon|ISL}} Jóhann A. Bjarnason |- |1991-1992 ||{{Lið Keflavík}} (4) | {{flagicon|ISL}} [[Sigurður Ingimundarson]] |} ===Frá 1993: Með úrslitakeppni=== {| class="wikitable" !Tímabil !Íslandsmeistarar !Þjálfari !Deildarmeistarar |- |''1992-1993'' ||{{Lið Keflavík}} (5) | {{flagicon|ISL}} [[Sigurður Ingimundarson]]||{{Lið Keflavík}} (5){{efn|Frá og með 1992-1993 tímabilinu hefur sigurvegari úrslitakeppninnar verið krýndur sigurvegari í stað liðsins með besta árangurinn í deildinni. Liðið sem endar með bestan árangur fær titilinn deildarmeistari.}} |- |1993-1994 ||{{Lið Keflavík}} (6) | {{flagicon|ISL}} [[Sigurður Ingimundarson]]||{{Lið Keflavík}} (6) |- |1994-1995 ||{{Lið Breiðablik}} | {{flagicon|ISL}} [[Sigurður Hjörleifsson]]||{{Lið Keflavík}} (7) |- |1995-1996 ||{{Lið Keflavík}} (7) | {{flagicon|ISL}} [[Sigurður Ingimundarson]]||{{Lið Keflavík}} (8) |- |1996-1997 ||{{Lið Grindavík}} | {{flagicon|ISL}} Ellert Sigurður Magnússon||{{Lið Keflavík}} (9) |- |1997-1998 ||{{Lið Keflavík}} (8) | {{flagicon|ISL}} [[Anna María Sveinsdóttir]]||{{Lið Keflavík}} (10) |- |1998-1999 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (11) | {{flagicon|ISL}} Óskar Kristjánsson||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (11) |- |1999-2000 ||{{Lið Keflavík}} (9) | {{flagicon|ISL}} Kristinn Einarsson||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (12) |- |2000-2001 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (12) | {{flagicon|ISL}} Henning Henningsson||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (13) |- |2001-2002 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (13) | {{flagicon|Kanada}} [[Keith Vassell]]||[[Mynd:Íþróttafélag stúdenta merki.jpg|20px]] [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] (4) |- |2002-2003 ||{{Lið Keflavík}} (10) | {{flagicon|ISL}} [[Anna María Sveinsdóttir]]||{{Lið Keflavík}} (11) |- |2003-2004 ||{{Lið Keflavík}} (11) | {{flagicon|ISL}} [[Sigurður Ingimundarson]]||{{Lið Keflavík}} (12) |- |2004-2005 ||{{Lið Keflavík}} (12) | {{flagicon|ISL}} [[Sverrir Þór Sverrisson (körfubolti)|Sverrir Þór Sverrisson]]||{{Lið Keflavík}} (13) |- |2005-2006 ||{{Lið Haukar}} | {{flagicon|ISL}} [[Ágúst Björgvinsson]]||{{Lið Haukar}} |- |2006-2007 ||{{Lið Haukar}} (2) | {{flagicon|ISL}} [[Ágúst Björgvinsson]]||{{Lið Haukar}} (2) |- |2007-2008 ||{{Lið Keflavík}} (13) | {{flagicon|ISL}} [[Jón Halldór Eðvaldsson]]||{{Lið Keflavík}} (14) |- |2008-2009 ||{{Lið Haukar}} (3) | {{flagicon|ISL}} [[Yngvi Gunnlaugsson]]||{{Lið Haukar}} (3) |- |2009-2010 ||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (14) | {{flagicon|ISL}} [[Benedikt Guðmundsson]]||[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] (14) |- |2010-2011 ||{{Lið Keflavík}} (14) | {{flagicon|ISL}} [[Jón Halldór Eðvaldsson]]||{{Lið Hamar}} |- |2011-2012 ||{{Lið Njarðvík}} | {{flagicon|ISL}} [[Sverrir Þór Sverrisson (körfubolti)|Sverrir Þór Sverrisson]]||{{Lið Keflavík}} (15) |- |2012-2013 ||{{Lið Keflavík}} (15) | {{flagicon|ISL}} [[Sigurður Ingimundarson]]|| {{Lið Keflavík}} (16) |- |2013-2014 ||{{Lið Snæfell}} | {{flagicon|ISL}} [[Ingi Þór Steinþórsson]]|| {{Lið Snæfell}} |- |2014-2015 ||{{Lið Snæfell}} (2) | {{flagicon|ISL}} [[Ingi Þór Steinþórsson]] | {{Lið Snæfell}} (2) |- |2015-2016: |{{Lið Snæfell}} (3) | {{flagicon|ISL}} [[Ingi Þór Steinþórsson]] |{{Lið Haukar}} (3) |- |2016-2017 |{{Lið Keflavík}} (16) | {{flagicon|ISL}} [[Sverrir Þór Sverrisson (körfubolti)|Sverrir Þór Sverrisson]] |{{Lið Snæfell}} (3) |- |2017-2018 | {{Lið Haukar}} (4) | {{flagicon|ISL}} Ingvar Þór Guðjónsson | |- |2018-2019 | {{Lið Valur}} (1) | {{flagicon|ISL}} [[Darri Freyr Atlason]] | |- |2019-2020 |colspan=2|Engir Íslandsmeistarar krýndir{{efn|Tímabilið 2019-2020 var blásið af í mars 2020 vegna [[Covid-19-faraldurinn á Íslandi|Covid-19-faraldursins á Íslandi]].<ref>{{cite news |author1=Ingvi Þór Sæmundsson |title=Körfuboltatímabilið blásið af - Engir Íslandsmeistarar |url=https://www.visir.is/g/202021806d/korfuboltatimabilid-blasid-af-engir-islandsmeistarar |accessdate=18 March 2020 |work=[[Vísir.is]] |date=18 March 2020 |language=Icelandic}}</ref>}} | {{Lið Valur}} (2) |- |2020-2021 | {{Lið Valur}} (2) | {{flagicon|ISL}} [[Ólafur Jónas Sigurðsson]] | |- |2021-2022 |{{Lið Njarðvík}} (2) | {{flagicon|ISL}} [[Rúnar Ingi Erlingsson]] | |- |2022-2023 | {{Lið Valur}} (3) | {{flagicon|ISL}} [[Ólafur Jónas Sigurðsson]] | |- |2023-2024 | {{Lið Keflavík}} (17) | {{flagicon|ISL}} [[Sverrir Þór Sverrisson (körfubolti)|Sverrir Þór Sverrisson]] | |} '''Punktar''' {{notelist}} ==Íslandsmeistaratitlar== {| class="wikitable" !Félag !Titlar !Ár |- |{{Lið Keflavík}}||16 |1988, 1989, 1990, 1992, 1993, 1994, 1996, 1998, 2000, 2003, 2004, 2005, 2008, 2011, 2013, 2017 |- |[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]]||14 |1961, 1977, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1985, 1986, 1987, 1999, 2001, 2002, 2010 |- |{{Lið ÍR}}||11 |1956, 1957, 1958, 1963, 1966, 1967, 1970, 1972, 1973, 1974, 1975 |- |{{Lið Ármann}}||3 |1953, 1959, 1960 |- |[[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]]||3 |1978, 1984, 1991 |- |{{Lið Haukar}}||3 |2006, 2007, 2009 |- |{{Lið Þór Ak.}}||3 |1969, 1971, 1976 |- |{{Lið Snæfell}}||3 |2014, 2015, 2016 |- |{{Lið Breiðablik}}||1 |1995 |- |{{Lið Grindavík}}||1 |1997 |- |{{Lið Njarðvík}}||1 |2012 |- |{{Lið Skallagrímur}}||1 |1964 |- |} <small>''Sjá [[Listi yfir titla í íslenskum íþróttum|lista yfir titla í íslenskum íþróttum]]''</small> == Viðurkenningar == {{uppfæra|hluti|2025-04-24}} {| class="wikitable" ! colspan="2" |Besti leikmaður í Úrvalsdeild kvenna |- |1981 - 1982 |Emilía Sigurðardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |1982 - 1983 |Linda Jónsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |1983 - 1984 |Sóley Indriðadóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |1984 - 1985 |Sigrún Cora Barker, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |1985 - 1986 |Linda Jónsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |1986 - 1987 |Linda Jónsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |1987 - 1988 |Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |1988 - 1989 |Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |1989 - 1990 |Björg Hafsteinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |1990 - 1991 |Linda Stefánsdóttir, [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] |- |1991 - 1992 |Hanna Kjartansdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |1992 - 1993 |Linda Stefánsdóttir, [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] |- |1993 - 1994 |[[Olga Færseth]], [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |1994 - 1995 |Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |1995 - 1996 |Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |1996 - 1997 |Guðbjörg Norðfjörð, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |1997 - 1998 |Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |1998 - 1999 |Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |1999 - 2000 |Erla Þorsteinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2000 - 2001 |Kristín Björk Jónsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2001 - 2002 |Alda Leif Jónsdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] |- |2002 - 2003 |Hildur Sigurðardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2003 - 2004 |Hildur Sigurðardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2004 - 2005 |{{ill|Helena Sverrisdóttir|en|Helena_Sverrisdóttir}}, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2005 - 2006 |{{ill|Helena Sverrisdóttir|en|Helena_Sverrisdóttir}}, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2006 - 2007 |{{ill|Helena Sverrisdóttir|en|Helena_Sverrisdóttir}}, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2007 - 2008 |Pálína María Gunnlaugsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2008 - 2009 |Signý Hermannsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2009 - 2010 |Signý Hermannsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] |- |2010 - 2011 |Margrét Kara Sturludóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2011 - 2012 |Pálína María Gunnlaugsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2012 - 2013 |Pálína María Gunnlaugsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2013 - 2014 |Hildur Sigurðardóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] |- |2014 - 2015 |Hildur Sigurðardóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] |- |2015 - 2016 |{{ill|Helena Sverrisdóttir|en|Helena_Sverrisdóttir}}, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2016 - 2017 | |} {| class="wikitable" ! colspan="2" |Besti ungi leikmaður í Úrvalsdeild kvenna |- |1993 - 1994 |Gréta María Grétarsdóttir, [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] |- |1994 - 1995 |Erla Reynisdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |1995 - 1996 |Sóley Sigurþórsdóttir, [[Knattspyrnufélag ÍA|ÍA]] |- |1996 - 1997 |Þórunn Bjarnadóttir, [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] |- |1997 - 1998 |Guðrún A. Sigurðardóttir, [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] |- |1998 - 1999 |Hildur Sigurðardóttir, [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] |- |1999 - 2000 |Birna Eiríksdóttir, [[Ungmennafélagið Tindastóll|Tindastóll]] |- |2000 - 2001 |Svava Ósk Stefánsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2001 - 2002 |Sara Pálmadóttir, [[KFÍ]] |- |2002 - 2003 |{{ill|Helena Sverrisdóttir|en|Helena_Sverrisdóttir}}, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2003 - 2004 |María Ben Erlingsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2004 - 2005 |Bryndís Guðmundsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2005 - 2006 |María Ben Erlingsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2006 - 2007 |Margrét Kara Sturludóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2007 - 2008 |Ragna Margrét Brynjarsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2008 - 2009 |Ragna Margrét Brynjarsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2009 - 2010 |Guðbjörg Sverrisdóttir, [[Íþróttafélagið Hamar|Hamar]] |- |2010 - 2011 |Bergþóra Tómasdóttir, [[Ungmennafélagið Fjölnir|Fjölnir]] |- |2011 - 2012 |Margrét Rósa Hálfdanardóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2012 - 2013 |Sara Rún Hinriksdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2013 - 2014 |Marín Laufey Davíðsdóttir, [[Íþróttafélagið Hamar|Hamar]] |- |2014 - 2015 |Sara Rún Hinriksdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2015 - 2016 |Thelma Dís Ágústsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2016 - 2017 | |} {| class="wikitable" ! colspan="2" |Besti varnarmaður í Úrvalsdeild kvenna |- |2002 - 2003 |Birna Valgarðsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2003 - 2004 |Hildur Sigurðardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2004 - 2005 |Pálína María Gunnlaugsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2005 - 2006 |Pálína María Gunnlaugsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2006 - 2007 |Pálína María Gunnlaugsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2007 - 2008 |Pálína María Gunnlaugsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2008 - 2009 |Guðrún Gróa Þorsteinsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2009 - 2010 |Guðrún Gróa Þorsteinsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2010 - 2011 |Guðrún Gróa Þorsteinsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2011 - 2012 |Pálína María Gunnlaugsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2012 - 2013 |Pálína María Gunnlaugsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2013 - 2014 |Guðrún Gróa Þorsteinsdóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] |- |2014 - 2015 |Gunnhildur Gunnarsdóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] |- |2015 - 2016 |Gunnhildur Gunnarsdóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] |- |2016 - 2017 | |} {| class="wikitable" ! colspan="2" |Besti erlendi leikmaður í Úrvalsdeild kvenna |- |1998 - 1999 |Limor Mizrachi, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |1999 - 2000 | |- |2000 - 2001 |Jessica Gaspar, [[KFÍ]] |- |2001 - 2002 |Jessica Gaspar, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] |- |2002 - 2003 |Denise Shelton, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] |- |2003 - 2004 |Katie Wolfe, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2004 - 2005 |Reshea Bristol, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2005 - 2006 |Megan Mahoney, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2006 - 2007 |Tamara Bowie, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] |- |2007 - 2008 |TeKesha Watson, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2008 - 2009 |Slavica Dimovska, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2009 - 2010 |Heather Ezell, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2010 - 2011 |Jacquline Adamshick, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2011 - 2012 |Lele Hardy, [[Ungmennafélag Njarðvíkur|Njarðvík]] |- |2012 - 2013 |Lele Hardy, [[Ungmennafélag Njarðvíkur|Njarðvík]] |- |2013 - 2014 |Lele Hardy, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2014 - 2015 |Kristen McCarthy, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] |- |2015 - 2016 |Haiden Denise Palmer, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] |- |2016 - 2017 | |} {| class="wikitable" ! colspan="2" |Besti þjálfari í Úrvalsdeild kvenna |- |2000 - 2001 |Henning Henningsson, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2001 - 2002 |Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2002 - 2003 |Einar Árni Jóhannsson, [[Ungmennafélag Njarðvíkur|Njarðvík]] |- |2003 - 2004 |Gréta María Grétarsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2004 - 2005 |Ágúst S. Björgvinsson, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2005 - 2006 |Ágúst S. Björgvinsson, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2006 - 2007 |Ágúst S. Björgvinsson, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2007 - 2008 |Jón Halldór Eðvaldsson, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2008 - 2009 |Jóhannes Árnason, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2009 - 2010 |Benedikt Guðmundsson, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2010 - 2011 |Jón Halldór Eðvaldsson, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2011 - 2012 |Sverrir Þór Sverrison, [[Ungmennafélag Njarðvíkur|Njarðvík]] |- |2012 - 2013 |Sigurður Ingimundarson, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2013 - 2014 |Ingi Þór Steinþórsson, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] |- |2014 - 2015 |Ingi Þór Steinþórsson, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] |- |2015 - 2016 |Ingi Þór Steinþórsson, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] |- |2016 - 2017 | |} {| class="wikitable" ! colspan="2" |Prúðasti leikmaður í Úrvalsdeild kvenna |- |2002 - 2003 |Alda Leif Jónsdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] |- |2003 - 2004 |Sólveg H. Gunnlaugsdóttir, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] |- |2004 - 2005 |Sólveg H. Gunnlaugsdóttir, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] |- |2005 - 2006 |Þórunn Bjarnadóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] |- |2006 - 2007 |Pálína María Gunnlaugsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2007 - 2008 |Margrét Kara Sturludóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2008 - 2009 |Hildur Sigurðardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2009 - 2010 |Ragna Margrét Brynjarsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2010 - 2011 |Hildur Sigurðardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2011 - 2012 |Hildur Björg Kjartansdóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] |- |2012 - 2013 |Ragna Margrét Brynjarsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] |- |2013 - 2014 |Auður Íris Ólafsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2014 - 2015 |Hildur Sigurðardóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] |- |2015 - 2016 |Berglind Gunnarsdóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] |- |2016 - 2017 | |} {| class="wikitable" ! colspan="2" |Úrvalslið í Úrvalsdeild kvenna |- |1987 - 1988 |Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Björg Hafsteinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Herdís Erna Gunnarsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] Marta Guðmundsdóttir, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] Sólveig Pálsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |1988 - 1989 |Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Björg Hafsteinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Harpa Magnúsdóttir, [[Ungmennafélag Njarðvíkur|Njarðvík]] Linda Jónsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Sigrún Cora Barker, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |1989 - 1990 |Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Björg Hafsteinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Herdís Erna Gunnarsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] Lilja Björnsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Linda Stefánsdóttir, [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] |- |1990 - 1991 |Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Björg Hafsteinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Hafdís Helgadóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] Linda Stefánsdóttir, [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] Vigdís Þórisdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] |- |1991 - 1992 |Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Björg Hafsteinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Hanna Kjartansdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] Linda Stefánsdóttir, [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] Vigdís Þórisdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] |- |1992 - 1993 |Guðbjörg Norðfjörð, [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] Kristín Blöndal, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Linda Stefánsdóttir, [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] [[Olga Færseth]], [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Svanhildur Káradóttir, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] |- |1993 - 1994 |Anna Dís Sveinbjörnsdóttir, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] Guðbjörg Norðfjörð, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Helga Þorvaldsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Linda Stefánsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] [[Olga Færseth]], [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |1994 - 1995 |Anna Dís Sveinbjörnsdóttir, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Björg Hafsteinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Helga Þorvaldsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Linda Stefánsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] |- |1995 - 1996 |Anna Dís Sveinbjörnsdóttir, [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Guðbjörg Norðfjörð, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Helga Þorvaldsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Linda Stefánsdóttir, [[Íþróttafélag Reykjavíkur|ÍR]] |- |1996 - 1997 |Alda Leif Jónsdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Birna Valgarðsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Erla Reynisdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Guðbjörg Norðfjörð, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |1997 - 1998 |Alda Leif Jónsdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Erla Reynisdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Erla Þorsteinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Guðbjörg Norðfjörð, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |1998 - 1999 |Alda Leif Jónsdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] Anna María Sveinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Guðbjörg Norðfjörð, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Hanna Kjartansdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Signý Hermannsdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] |- |1999 - 2000 |Alda Leif Jónsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Erla Þorsteinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Guðbjörg Norðfjörð, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Hanna Kjartansdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Sólveig H. Gunnlaugsdóttir, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] |- |2000 - 2001 |Hanna Kjartansdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Hildur Sigurðardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Kristín Björk Jónsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Marín Rós Karlsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Sólveig H. Gunnlaugsdóttir, [[KFÍ]] |- |2001 - 2002 |Alda Leif Jónsdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] Birna Valgarðsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Erla Þorsteinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Helga Þorvaldsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Hildur Sigurðardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Lovísa Guðmundsdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] |- |2002 - 2003 |Birna Valgarðsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Erla Þorsteinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Helga Þorvaldsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Hildur Sigurðardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Svandís Anna Sigurðardóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] |- |2003 - 2004 |Alda Leif Jónsdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] Birna Valgarðsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Erla Þorsteinsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Hildur Sigurðardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Sólveig H. Gunnlaugsdóttir, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] |- |2004 - 2005 |Alda Leif Jónsdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] Birna Valgarðsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Bryndís Guðmundsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] {{ill|Helena Sverrisdóttir|en|Helena_Sverrisdóttir}}, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] Signý Hermannsdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] |- |2005 - 2006 |Birna Valgarðsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] {{ill|Helena Sverrisdóttir|en|Helena_Sverrisdóttir}}, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] Hildur Sigurðardóttir, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] María Ben Erlingsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Signý Hermannsdóttir, [[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]] |- |2006 - 2007 |Bryndís Guðmundsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] {{ill|Helena Sverrisdóttir|en|Helena_Sverrisdóttir}}, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] Hildur Sigurðardóttir, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] Margrét Kara Sturludóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] María Ben Erlingsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2007 - 2008 |Hildur Sigurðardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Kristrún Sigurjónsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] Pálína María Gunnlaugsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Signý Hermannsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] Sigrún Ámundardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2008 - 2009 |Birna Valgarðsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Hildur Sigurðardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Kristrún Sigurjónsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] Signý Hermannsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] Sigrún Ámundardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2009 - 2010 |Birna Valgarðsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Hildur Sigurðardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Kristrún Sigurjónsdóttir, [[Íþróttafélagið Hamar|Hamar]] Margrét Kara Sturludóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Signý Hermannsdóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2010 - 2011 |Birna Valgarðsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Bryndís Guðmundsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Margrét Kara Sturludóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] Pálína Gunnarsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Ragna Margrét Brynjarsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] |- |2011 - 2012 |Hildur Sigurðardóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] Íris Sverrisdóttir, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] Pálína Gunnarsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Petrúnella Skúladóttir, [[Ungmennafélag Njarðvíkur|Njarðvík]] Sigrún Ámundardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2012 - 2013 |Bryndís Guðmundsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Hildur Björg Kjartansdóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] Hildur Sigurðardóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] Kristrún Sigurjónsdóttir, [[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] Pálína Gunnarsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2013 - 2014 |Bryndís Guðmundsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Guðrún Gróa Þorsteinsdóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] Hildur Björg Kjartansdóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] Hildur Sigurðardóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] Sigrún Ámundardóttir, [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |- |2014 - 2015 |Bryndís Guðmundsdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] Gunnhildur Gunnarsdóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] Hildur Sigurðardóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] Petrúnella Skúladóttir, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] Sara Rún Hinriksdóttir, [[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] |- |2015 - 2016 |Bryndís Guðmundsdóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] Guðbjörg Sverrisdótir, [[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] Gunnhildur Gunnarsdóttir, [[Ungmennafélagið Snæfell|Snæfell]] {{ill|Helena Sverrisdóttir|en|Helena_Sverrisdóttir}}, [[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] Sigrún Ámundardóttir, [[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] |- |2016 - 2017 | |} ==Tilvísanir== {{reflist}} [[Flokkur:Íslenskar körfuknattleiksdeildir]] 5z2p6orchui7j966kgmc17a2iwirvsf 0 122610 1920459 1915822 2025-06-15T16:57:28Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920459 wikitext text/x-wiki {{Tónlistarfólk | heiti = Miles Davis | mynd = Miles Davis by Palumbo cropped.jpg | mynd_texti = Davis {{sirka}} 1955–1956 | fæðingarnafn = Miles Dewey Davis III | fæðingardagur = {{fæðingardagur|1926|5|26}} | fæðingarstaður = [[Alton]], [[Illinois]], [[Bandaríkin|BNA]] | dánardagur = {{dánardagur og aldur|1991|9|28|1926|5|26}} | dánarstaður = [[Santa Monica]], [[Kalifornía]], BNA | stefna = {{Hlist|[[Djass]]|[[djassbræðingur]]}} | starf = {{flatlist| * Tónlistarmaður * danshljómsveitarstjóri * tónskáld }} | hljóðfæri = {{flatlist| * [[Trompet]] * [[kornett]] * [[píanó]] * [[orgel]] }} | ár = 1944–1991 | útgefandi = {{flatlist| * [[Capitol Records|Capitol]] * Prestige * [[Columbia Records|Columbia]] * Fontana * [[Warner Bros. Records|Warner Bros.]] }} | áður_meðlimur = Miles Davis Quintet | spouse = {{ubl|{{g|Frances Taylor|1959|1968}}|{{g|Betty Mabry|1968|1969}}|{{g|[[Cicely Tyson]]|1981|1989}}}} | vefsíða = {{URL|milesdavis.com}} }} '''Miles Dewey Davis''' (26. maí 1926 – 28. september 1991) var [[Bandaríkin|bandarískur]] djasstónlistarmaður, og starfaði í [[djass|djassi]] frá því um 1940 fram á miðjan sjötta áratuginn. Davis ólst upp í Austur-St Louis og tók upp [[Trompet|trompet]] þegar hann var þrettán ára.<ref name="Miles Davis Biography">Miles Davis Biography [http://www.pbs.org/jazz/biography/artist_id_davis_miles.htm PBS - JAZZ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131107021501/http://www.pbs.org/jazz/biography/artist_id_davis_miles.htm |date=2013-11-07 }}.</ref> Hann flutti til [[New York-borg|New York]] í september 1944 til að leita uppi fyrirmynd sína, [[Charles Parker]], og spilaði þar með honum ásamt fleirum. Davis er talinn hafa haft mikil áhrif á tónlistarstefnuna. Davis fékk viðurkenningu í [[Frægðarhöll rokksins|Rock and Roll Hall of Fame]] fyrir að vera einn af lykilmönnum djassins.<ref name=" Miles Davis Rock and Roll Hall of Fame">Rock and Roll Hall of Fame[https://web.archive.org/web/20090819115454/http://www.rockhall.com/inductee/miles-davis].</ref> Hann var einn af helstu tónlistarmönnum [[Bíbop|bipops]], [[svalur djass|svals djass (cool jazz)]], [[Hörð boptónlist|harðs bop]], [[modal djass]] og [[djassbræðingur|djassbræðings (jazz fusion)]]. == Saga == === Æska (1926-1944) === Miles Dewey Davis fæddist 26. maí 1926 inn í ríka fjölskyldu í [[Alton]], [[Illinois]]. Faðir hans, Miles Henry Davis, var [[tannlæknir]]. Árið 1927 flutti fjölskyldan til East St Louis, [[Illinois]]. Þau áttu einnig sveitabýli í Delta svæðinu í [[Arkansas]] nálægt borginni [[Pine Bluff]], [[Arkansas]]. Ungi Davis hlustaði mikið á kirkjutónlist í því umhverfi og fékk áhuga þar fyrir tónlist. Móðir Davis, Cleota Mae (Henry) Davis, vildi að sonur hennar myndi læra á [[píano]], hún var fær [[blús]] píanóleikari. Tónlistarnám Davis hófst á þrettánda ári, þegar faðir hans gaf honum trompet og réð tónlistarmanninn [[Elwood Buchanan]] til að kenna honum. Davis hélt því fram að pabbi hans léti hann æfa á trompet aðalega til að pirra eiginkonu hans sem líkaði illa við hljóð trompetsins. Þrátt fyrir tísku tónlistarinnar á þeim tíma lagði [[Elwood Buchanan|Buchanan]] áherslu á mikilvægi þess að spila án vibrato, hann veitti Davis [[Kinnhestur|Kinnhest]] í hvert skipti sem hann beitti vibrato. Davis bar mikla áherslu á að nota sérstök hljóð við spilun. Um 16 ára aldur var Davis orðin virkur tónlistarmaður. Þegar hann var ekki í skólanum var hann spilandi á staðnum Elks Club. Sautján ára gekk hann í hljómsveit með [[Eddie Randle|Eddie Randles]], [[The Blue Devils]]. Á þessum tíma reyndi [[Sonny Stitt]] að sannfæra Davis um að ganga til liðs við [[Tiny Bradshaw Band]] en móðir hans krafðist þess að hann myndi klára síðasta árið sitt í menntaskóla. Davis útskrifaðist úr [[East St Louis Lincoln High School]] árið 1944. Seinna sama ár fékk Davis boð um að ganga í hljómsveit með [[Billy Eckstine]] eftir að hafa spilað á trompet í þrjár vikur í hljómsveitinni hans í staðinn fyrir [[Buddy Anderson]] sem var veikur. Foreldrar Davis kröfðust þess að hann myndi halda áfram með skólann. <ref name="Artist biography by William Ruhlmann"> Artist Biography [http://www.allmusic.com/artist/miles-davis-mn0000423829/biography ALLMUSIC].</ref> === New York og byrjun tónlistarferils (1944-1948) === Eftir útskrift úr menntaskóla haustið 1944, flutti Davis til [[New York-borg|New York]] og gekk í [[Juilliard School of Music]]. Davis reyndi að komast í samband við [[Charles Parker|Charlie Parker]] fyrstu tvær vikurnar sem hann var í [[New York-borg|New York]] þrátt fyrir að vinir hans væru á móti því. Eftir að Davis fann Parker spiluðu þeir reglulega ásamt [[Coleman Hawkins]] á næturklúbbum í [[Harlem]]. Hópurinn spilaði með mörgum framtíðar stjörnum, þar á meðal; [[Fats Navarro]], [[Thelonious Monk]] og [[Kenny Clarke]]. Davis hætti í [[Juilliard School of Music]] eftir að hafa fengið leyfi frá föður sínum. Davis gagnrýndi námið. Honum fannst þeir leggja of mikla áherslu á tónlistarmenningu hvíta mannsins. Hins vegar viðurkenndi hann að skólin hafi bætt spilatækni hans. Árið 1945 fór Davis inn í hljóðupptökuver í fyrsta skipti sem meðlimur í hópi [[Herbie Fields]] og tók upp með þeim en 1946 fékk hann tækifæri til að taka upp sem leiðtogi tónlistar hópsins „[[Miles Davis Sextet plus Earl Coleman and Ann Hathaway]]“. <ref name="Artist biography by William Ruhlmann" /> Davis flakkaði mikið á milli hljómsveita í byrjun ferils síns en lék þó oftast með [[Charles Parker]], þangað til um desember 1948. Þá hætti Davis með Parker og markaði það upphaf tímabilsins sem hann starfaði aðalega sjálfur og spilaði með mikilvægum tónlistarmönnum í [[New York-borg|New York]]. === Nýtt upphaf (1948-1955) === Davis leiddi sína eigin hópa. Hann tók upp plötuna „[[Birth of the Cool]]" með [[Gill Evans]], [[Gerry Mulligan]], [[John Lewis]], og [[John Carisi]]. Árið 1949 hætti Miles Davis að vinna í tónlistinni vegna [[heróín]] fíknar, en hann komst yfir fíknina árið 1954 eftir að hafa farið heim til föðurs síns og látið hann læsa sig inni í herbergi í nokkra mánuði svo hann gæti farið í gegnum fráhvarfseinkennin.<ref name="Miles: The Autobiography"> Miles: The Autobiography [http://www.goodreads.com/book/show/829313.Miles GOODREADS], Skrifuð af Miles Davis.</ref> Eftir það hélt Davis áfram að taka upp með frægum [[bíbop]] tónlistarmönnum. Fyrsta plata hans Davis, „[[Blue Period]]" kom út í janúar 1951 og svo nokkrum mánuðum seinna, í október, kom út önnur plata hans, „[[Dig]]". === Frægð og frami (1955-1970) === Árið 1955 spilaði Davis á Newport Jazz tónlistarhátíð. Þar sló hann í gegn og fékk mikla umfjöllun sem leiddi til þess að margir tónlistarmenn vildu spila með honum, þar á meðal [[Philly Joe Jones]].<ref name="Miles Davis Biography" /> Í maí 1957 gerði Davis sína fyrstu af mörgum sóló upptökum. Sama ár fór Davis til [[París]], spilaði og tók upp tónlist þar fyrir bíomyndina [[Ascenseur Pour L’échafaud]]. Þegar Davis fór heim gaf hann út „free style" plötuna sína; „[[Birth of the Cool]]". Tveim árum seinna um 1959 gaf Davis út mest seldu [[djass]] [[plata|plötu]] allra tíma, „[[Kind of Blue]]" sem var tekin upp í [[New York-borg|New York]] af [[Miles Davis Quintet]]. Sveitin spilaði oft á hinum fræga Birdland Næturklúbb í [[New York-borg|New York]]. Í ágúst 1959 varð Davis fyrir [[líkamsárás]] af þrem [[Lögregla|lögreglumönnum]]. Einnig var hann kærður fyrir líkamsáras þrátt fyrir að hafa ekki ráðist á neinn samkvæmt [[vitni|vitnum]]. Frá 1960 til 1970 ferðaðist Davis mikið á milli staða og fór meðal annars til [[Asía|Asíu]] og [[Evrópa|Evrópu]]. Á þessu tímabili vann Davis með nýju fólki eins og: [[Chick Corea]], [[Joe Zaqinul]], [[Keith Jarret]], [[John McLaughlin]], [[Dave Holland]], [[Jack Dejohnette]], [[Bill Cobham]], [[Al Foster]] og [[Airto Moreira]]. <ref name="Artist biography by William Ruhlmann" /> === Veikindi (1970-1991) === Árið 1970 lenti Davis í alvarlegu bílslysi, og þjáðist í framhaldinu af [[Lungnabólga|lungnabólgu]] í fimm ár. Árið 1980 fór hann aftur að taka upp og ferðaðist sumarið 1981 með fyrrverandi meðlimum hljómsveitar sinnar. Eftir endurkomu Davis á þessum tíma var litið á hann sem „lifandi goðsögn". === Dauði (1991) === Davis lést 28. september 1991, af samanlögðum áhrifum [[Heilablóðfall|heilablóðsfalls]], [[Lungnabólga|lungnabólgu]] og [[öndunarbilun]] í [[Santa Monica]], [[Kalifornía|Kaliforníu]] 65 ára að aldri. Hann er grafinn í [[Woodlawn]] kirkjugarðinum í [[Bronx]]. == Tilvísanir == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Davis, Miles}} {{fd|1926|1991}} [[Flokkur:Bandarískir tónlistarmenn]] 2im7l8iuwsm1y6bwl6jpzq9wfec4nld 0 131137 1920477 1920100 2025-06-15T18:42:56Z Berserkur 10188 1920477 wikitext text/x-wiki {{Ár nav}} Árið '''2025''' ('''MMXXV''' í [[rómverskar tölur|rómverskum tölum]]) er í [[Gregoríanska tímatalið|gregoríanska tímatalinu]] [[almennt ár sem byrjar á miðvikudegi]]. == Atburðir == ===Janúar=== * [[1. janúar]] - ** [[Búlgaría]] og [[Rúmenía]] gengu í [[Schengen-samstarfið]]. ** Úkraína hætti gasflutningum frá Rússlandi eftir að 5 ára samningur frá 2019 rann út. ** [[Hryðjuverk]]amaður ók bíll inn í mannfjölda í [[New Orleans]]. Fimmtán dóu og yfir þrjátíu manns særðust. Fáni [[Íslamska ríkið|Íslamska ríkisins]] fannst í bíl hans. ** Skotárás var gerð í [[Svartfjallaland]]i. Tólf voru drepin. ** [[Liechtenstein]] varð 37. ríkið til að lögleiða [[hjónabönd samkynhneigðra]]. * [[4. janúar]]: ** [[Karl Nehammer]], kanslari Austurríkis, sagði af sér vegna stjórnarkreppu. ** [[Glódís Perla Viggósdóttir]] var valin [[íþróttamaður ársins]]. * [[5. janúar]] - Úkraínuher hóf gagnárás í [[Kúrskfylki]] Rússlands. * [[6. janúar]] - [[Justin Trudeau]], forsætisráðherra Kanada, sagði af sér sem formaður Frjálslynda flokksins og sem forsætisráðherra. * [[7. janúar]]: ** Nálægt 130 létust í jarðskjálfta í [[Tíbet]]. ** Skógareldar kviknuðu við [[Los Angeles]], þeir stærstu í sögunni : Yfir 200.000 flúðu heimili sín og yfir 18.000 eignir brunnu. 29 létust. Eldarnir loguðu út janúarmánuð * [[9. janúar]]: **[[Mette Frederiksen]] forsætisráðherra Danmerkur hélt fund með formönnum stjórnmálaflokkanna í danska þinginu vegna ummæla Donalds Trumps, verðandi forseta Bandaríkjanna, um að taka yfir stjórn [[Grænland]]s. ** [[Joseph Aoun]] var kosinn forseti [[Líbanon]]s af líbanska þinginu. * [[12. janúar]] - [[Zoran Milanović]] var kosinn forseti Króatíu á ný og hóf sitt annað kjörtímabil. *[[ 14. janúar]] - [[2. febrúar]]: Heimsmeistaramót karla í [[handbolti|handbolta]] verður haldið í Króatíu, Danmörku og Noregi. * [[15. janúar]]: ** [[Ísrael]] og [[Hamas]] sömdu um vopnahlé. ** Forseti Suður-Kóreu, [[Yoon Suk Yeol]] var handtekinn en hann lýsti yfir herlögum í landinu í desember. * [[17. janúar]] - Framkvæmdir hófust við [[Fossvogsbrú]]. * [[19. janúar]] - Bandaríkin bönnuðu kínverska samfélagsmiðilinn [[TikTok]]. * [[20. janúar]] - [[Donald Trump]] tók við sem [[forseti Bandaríkjanna]]. * [[22. janúar]] - [[Hjónaband samkynhneigðra]] var leyft í [[Taíland]]i. * [[23. janúar]] - [[Micheál Martin]] var kosinn forsætisráðherra lýðveldisins Írlands. * [[26. janúar]] - [[Alexander Lúkasjenkó]] var endurkjörinn forseti [[Belarús]]. * [[28. janúar]] - [[Miloš Vučević]], forsætisráðherra Serbíu, sagði af sér í kjölfar mótmæla stúdenta og bænda. * [[29. janúar]]: ** 67 létust í [[Washington D.C.]] þegar farþegaflugvél og herþyrla rákust saman í lofti. ** [[Ahmed al-Sharaa]] var skipaður 20. forseti [[Sýrland]]s. * [[30. janúar]] - Norska ríkisstjórnin sprakk þegar Verkamannaflokkurinn og Miðflokkurinn slitu samstarfi vegna ágreinings um innleiðingu 4. orkupakka [[ESB]]. ===Febrúar=== * [[1. febrúar]] - [[Hamas]] lét af hendi 3 ísraelska gísla og [[Ísrael]] frelsaði hátt í 200 palestínska fanga. Landamærin við Rafah á Gasa opnuðu í fyrsta skipti í 8 mánuði. * [[2. febrúar]] - [[Danska karlalandsliðið í handknattleik]] vann 4. heimsmeistaramótið í röð. * [[4. febrúar]] - Tíu voru skotnir til bana í skotárás á skóla í [[Örebro]], Svíþjóð. *[[7. febrúar]] - [[Einar Þorsteinsson (f. 1978)|Einar Þorsteinsson]], borgarstjóri, sleit samstarfi við Samfylkinginuna, Pírata og Viðreisn og meirihlutinn í borgarstjórn Reykjavíkur féll. * [[11. febrúar]] - Trjáfellingar hófust í [[Öskjuhlíð]] tengd öryggi austur-vestur flugbrautar Reykjavíkurflugvallar. Trén voru talin ógna flugöryggi en brautinni var lokað vegna þess. * [[12. febrúar]] : ** [[Konstantinos Tasoulas]] var kosinn forseti [[Grikkland]]s. ** [[Klaus Iohannis]] sagði af sér sem forseti [[Rúmenía|Rúmeníu]]. * [[13. febrúar]] - Afganskur hælisleitandi keyrði inn í hóp fólks í kröfugöngu í [[München]] í Þýskalandi. Tveir létust og hátt í 40 slösuðust. * [[18. febrúar]] - [[Rússland]] og [[Bandaríkin]] mynduðu diplómatísk tengsl að nýju og funduðu í Sádi-Arabíu um Úkraínustríðið. * [[21. febrúar]] - [[Heiða Björg Hilmisdóttir]] var skipuð borgarstjóri Reykjavíkur í nýjum meirihluta Samfylkingar, Pírata, Vinstri Grænna og Flokks Fólksins. * [[23. febrúar]] - Þingkosningar voru haldnar í [[Þýskaland]]i. Kristilegir demókratar og Valkostur fyrir Þýskalands urðu hlutskarpastir flokka. * [[25. febrúar]] - Kennaraverkfalli var afstýrt á Íslandi þegar málsaðilar samþykktu tillögu [[Ástráður Haraldsson|Ástráðs Haraldssonar]], ríkissáttasemjara. * [[28. febrúar]] - [[Volodymyr Zelenskyj]], forseti Úkraínu og [[Donald Trump]], forseti Bandaríkjanna, funduðu í Hvíta húsinu. Trump og [[JD Vance]], varaforseti, þjörmuðu að Zelenskyj og sögðu hann ekki gera nóg til að stöðva stríðið við Rússland. Nokkru síðar stöðvuðu Bandaríkin vopnasendingar til Úkraínu. ===Mars=== * [[2. mars]] - [[Guðrún Hafsteinsdóttir]] var kjörin formaður Sjálfstæðisflokksins á landsfundi. * [[4. mars]] - Bandaríkin settu 25% [[tollur|tolla]] á vörur frá Kína, Kanada og Mexíkó. * [[6. mars]] - [[9. mars]] - Yfir 1.000 létust í Latakía- og Tartus-héruðum í [[Sýrland]]i þegar liðsmenn hliðhollir [[Bashar al-Assad]] gerðu árásir á hermenn nýju stjórnarinnar. Stjórnarhermenn tóku fólk af lífi. * [[9. mars]] - [[Frjálslyndi flokkurinn (Kanada)|Frjálslyndi flokkurinn]] í Kanada valdi sér nýjan leiðtoga, [[Mark Carney]], sem varð jafnframt nýr forsætisráðherra landsins fimm dögum síðar. * [[11. mars]]: ** Þingkosningar voru haldnar á [[Grænland]]i. [[Demokraatit]] hlaut flest sæti og bar sigurorð á stjórnarflokknum [[Inuit Ataqatigiit]] sem tapaði sætum. ** [[Rodrigo Duterte]], fyrrum forseti Filippseyja, var handtekinn í Manila vegna handtökuskipunar Alþjóðlega sakamáladómstólsins. * [[13. mars]] - [[Konstantinos Tasoulas]] varð forseti [[Grikkland]]s. * [[18. mars]] - [[Ísrael]] drap yfir 400 manns á [[Gasa]] eftir að það sakaði [[Hamas]] um að efna ekki loforð um frelsun gísla. * [[19. mars]] - [[Ekrem İmamoğlu]], borgarstjóri [[Istanbúl]] og tilvonandi frambjóðandi í tyrknesku forsetakosningunum var handtekinn fyrir spillingarsakir. Hundruð þúsunda mótmæltu í stærstu borgum Tyrklands. * [[20. mars]] - [[Ásthildur Lóa Þórsdóttir]] sagði af sér sem [[mennta- og barnamálaráðherra Íslands|mennta- og barnamálaráðherra]] þegar upp komst um gamalt mál hennar hvað varðaði samband við 15 ára dreng þegar hún var 22 ára. * [[21. mars]] - [[Netumbo Nandi-Ndaitwah]] varð forseti [[Namibía|Namibíu]]. * [[28. mars]] - [[Jarðskjálftinn í Mjanmar 2025|Jarðskjálfti af stærð 7,7]] með upptök nálægt borginni [[Mandalay]] í [[Mjanmar]] skók landið og nærliggjandi lönd. Yfir 5.400 létust. * [[Kvikmyndaskóli Íslands]] fór í gjaldþrotameðferð. ===Apríl=== * [[1. apríl]] - [[Eldgosin við Sundhnúksgíga 2023–|Eldgosin við Sundhnúksgíga]]: Lítið [[Eldgos]] hófst suðaustan við fjallið [[Þorbjörn (fjall)|Þorbjörn]] norðan [[Grindavík]]ur. Það hófst um morguninn en var lokið um kvöldið. * [[2. apríl]] - Bandaríkin settu tolla að lágmarki 10% á önnur ríki en t.d. 20% á ríki [[Evrópusambandið|Evrópusambandsins]], 34% á Kína. Ísland hlaut 10% toll á vörur. *[[ 4. apríl]] - [[Yoon Suk-yeol]] var endanlega sviptur embætti sem forseti Suður-Kóreu af stjórnlagadómstól landsins. * [[8. apríl]] - Yfir 220 létust þegar þak næturklúbbs hrundi í [[Dóminíska lýðveldið|Dóminíska lýðveldinu]]. * [[11. apríl]] - [[Kína]] setti 125% tolla á bandarískar vörur en Bandaríkin höfðu skömmu áður sett 145% toll á sumar kínverskar vörur. * [[13. apríl]]: ** Ísrael gerði loftárás á síðasta starfandi sjúkrahúsið á [[Gasa]]. ** Rússland gerði árás á miðbæ úkraínsku borgarinnar [[Súmy]] þar sem tugir óbreyttra borgara fórust. ** Heimssýningin [[Expo]] hófst í [[Osaka]], Japan. ** [[Daniel Noboa]] var endurkjörinn forseti [[Ekvador]]. * [[18. apríl]] - Bandaríkin gerðu árásir á [[Hútar|Húta]] í [[Jemen]]. Yfir 70 létust. * [[22. apríl]] - Íslamskir vígamenn í drápu 26 ferðamenn í indverska [[Jammú og Kasmír]]. Indland tengdi árásirnar við pakistönsku hryðjuverkasamtökin Lashkar-e-Taiba. * [[24. apríl]] - [[Stríð Rússlands og Úkraínu]]: Rússland gerðu eldflaugaárás á fjölbýlishús í [[Kyjiv]] þar sem 12 létust. Degi síðar var rússneski hershöfðinginn Jaroslav Moskalík drepinn með bílsprengju í Moskvu. * [[28. apríl]] - Þingkosningar voru haldnar í [[Kanada]]. [[Frjálslyndi flokkurinn (Kanada)|Frjálslyndi flokkurinn]] vann sigur og [[Mark Carney]] varð áframhaldandi forsætisráðherra landsins. * [[30. apríl]] - Bandaríkin og Úkraína gerðu auðlindasamning. Í skiptum fyrir aðgang að úkraínskum orku- og málmauðlindum, skuldbundu Bandaríkin sig að styrkja varnir og uppbyggingu Úkraínu. ===Maí=== * [[1. maí]] - [[Mannréttindastofnun Íslands]] tók til starfa. * [[3. maí]] - Þingkosningar voru haldnar í [[Ástralía|Ástralíu]]. [[Verkamannaflokkurinn (Ástralía)|Verkamannaflokkurinn]] vann sigur. * [[5. maí]] - **[[Ísrael]] lýsti yfir áætlun um yfirtöku á [[Gasa]]. ** [[Indland]] gerði loftárásir á [[Pakistan]] eftir skærur í [[Kasmír]]. * [[6. maí]]: [[Friedrich Merz]] tók við embætti [[kanslari Þýskalands|kanslara Þýskalands]]. * [[8. maí]]: [[Robert Francis Prevost]] kardínáli, var kjörinn páfi undir nafninu ''Leó 14.''. * [[10. maí]] - [[Indland]] og [[ Pakistan]] sömdu um vopnahlé en ríkin höfðu skipst á loftárásum dögunum áður. * [[12. maí]] - [[Verkalýðsflokkur Kúrda]] var lagður niður. * [[13. maí]] - [[17. maí]]: [[Söngvakeppni Evrópskra sjónvarpsstöðva 2025|Eurovision var haldið]] í [[Basel]], Sviss. Austurríki bar sigur úr býtum. * [[17. maí]] - Hitamet var slegið í maí fyrir Ísland þegar 26,4 gráður mældust á [[Egilsstaðir|Egilsstöðum]]. * [[18. maí]] - ** Kosningar til portúgalska þingsins. Sósíaldemókratar undir [[Luís Montenegro]] urðu hlutskarpastir. ** Forsetakosningar í Rúmeníu: [[Nicușor Dan]] sigraði mótherja sinn [[George Simion]] í annarri umferð. * [[22. maí]] - Bandaríkjastjórn ákvað að banna [[Harvard-háskóli|Harvard-háskólanum]] að taka við erlendum nemendum. Dómari setti bráðabirgðalögbann á ákvörðunina. * [[25. maí]] - Rússland gerði loftárásir á þrjátíu borgir í Úkraínu. * [[31. maí]] - Úkraína sendi yfir 100 árásardróna á herflugvelli í 5 fylkjum Rússlands m.a. í [[Írkútskfylki]] og [[Múrmanskfylki]]. Einnig voru tvær brýr sprengdar nálægt landamærum Úkraínu. ===Júní=== * [[1. júní]] - Önnur umferð forsetakosninga í [[Pólland]]i fór fram. Hægri maðurinn, [[Karol Nawrocki]], vann nauman sigur á [[Rafał Trzaskowski]], borgarstjóra Varsjár og Evrópusinna. * [[3. júní]]: ** Forsetakosningar voru haldnar í [[Suður-Kórea|Suður-Kóreu]]. Frjálslyndi frambjóðandinn, [[Lee Jae-myung]], bar sigur af hólmi. ** Endurbættur [[Laugardalsvöllur]] opnaði þegar kvennalið Íslands mætti Frakklandi. ** Hollenska ríkisstjórnin féll þegar [[Geert Wilders]] formaður Frelsisflokksins sagði sig úr henni. * [[4. júní]] - [[Donald Trump]] bannaði ferðalög frá 12 löndum til Bandaríkjanna: 7 í Afríku, 4 í Asíu og eitt í N-Ameríku. (Afghanistan, Mjanmar, Tjad, Lýðveldið Kongó, Miðbaugs-Gínea, Eritrea, Haítí, Íran, Líbía, Sómalía, Súdan og Jemen) * [[6. júní]] - Mótmæli brutust út í [[Los Angeles]] gegn aðgerðum ICE, stofnunar sem handtekur ólöglega innflytjendur. [[Donald Trump]] forseti Bandaríkjanna ákvað að senda þjóðvarðliða til að skerast í leikinn. [[Gavin Newsom]], ríkisstjóri Kaliforníu, fordæmdi ákvörðun Trumps. * [[9. júní]] - [[Ísrael]] stöðvaði för skipsins Madleen sem var á leið til Gaza með hjálpargögn. Aðgerðasinninn [[Greta Thunberg]] var meðal farþega. * [[12. júní]] - Farþegaþota með 242 manns hrapaði skömmu eftir flugtak í indversku borginni [[Ahmedabad]]. Þotan lenti á húsum þar sem tugir létust einnig. Einn komst lífs af úr flugvélinni. Alls létust nær 280 manns. * [[13. júní]] - [[Ísrael]] gerði víðtækar loftárásir á [[Íran]]. Hossein Salami, leiðtogi [[Íranski byltingarvörðurinn|Íranska byltingarvarðarins]] var meðal þeirra sem fórust í árásunum og tveir háttsettir menn í íranska hernum. Íran svaraði með eldflauga og drónaárásum. ===Júlí=== * [[1. júlí]]: ** [[Búlgaría]] tekur upp [[evra|evru]]. ** [[Samkynhneigð]]ir karlmenn mega [[blóðgjöf|gefa blóð]] á Íslandi. * [[2. júlí]] - [[27. júlí]]: Evrópukeppni kvenna í knattspyrnu kvenna verður haldin í [[Sviss]]. * [[5. júlí]] - Þungarokksveitin [[Black Sabbath]] spilar sína síðustu tónleika með upphaflegu meðlimunum í heimaborg sinni [[Birmingham]]. ===Ágúst=== * [[27. ágúst]] - Evrópumótið í körfubolta hefst. Íslenska landsliðið tekur þátt. ===September=== * [[8. september]] - Þingkosningar verða haldnar í Noregi. ===Október=== ===Nóvember=== * [[27. nóvember]] - Heimsmeistaramót kvenna í [[handbolti|handknattleik]] hefst í Þýskalandi og Hollandi. ===Desember=== ===Ódagsett=== * Noregur mun banna sölu á [[bensín]] og [[dísel]] bílum. ==Dáin== * [[1. janúar]] - [[David Lodge]], enskur rithöfundur. (f. [[1935]]) * [[4. janúar]] - [[Árni Grétar Jóhannesson]], íslenskur tónlistarmaður, Futuregrapher (f. [[1983]]) * [[7. janúar]] - [[Jean-Marie Le Pen]], franskur stjórnmálaleiðtogi (f. [[1928]]). * [[12. janúar]] - [[Ragnheiður Torfadóttir]], fyrsti kvenrektor Menntaskólans í Reykjavík (f. [[1937]]) * [[15. janúar]] - [[David Lynch]], bandarískur kvikmyndaleikstjóri. (f. [[1946]]) * [[24. janúar]] - [[Ellert B. Schram]], alþingis- og knattspyrnumaður. (f. [[1939]]) * [[30. janúar]] - [[Marianne Faithful]], ensk tónlistarkona (f. [[1946]]) * [[30. janúar]] - [[Ólöf Tara Harðardóttir]], íslensk baráttukona (f. [[1990]]) * [[1. febrúar]] - [[Horst Köhler]], forseti Þýskalands (f. [[1943]]). * [[2. febrúar]] - [[Björgólfur Guðmundsson]]. íslenskur viðskiptamaður (f. [[1941]]) * [[8. febrúar]] - [[Sam Nujoma]], fyrsti forseti [[Namibía|Namibíu]] (f. [[1929]]). * [[11. febrúar]] - [[Gísli Þór Ólafsson]], tónlistarmaður og skáld (f. [[1979]]) * [[17. febrúar]] - [[Gene Hackman]], bandarískur leikari (f. [[1930]]) * [[27. febrúar]] - [[Borís Spasskíj]], sovésk-franskur skákmeistari. (f. [[1937]]) * [[28. febrúar]] - [[Margrét Sigfúsdóttir]], hússtjórnarkennari (f. [[1947]]) * [[21. mars]] - [[George Foreman]], bandarískur hnefaleikamaður (f. [[1949]]) * [[1. apríl]] - [[Val Kilmer]], bandarískur leikari (f. [[1959]]) * [[4. apríl]] - [[Friðrik Ólafsson]], íslenskur skákmeistari (f. [[1935]]) * [[12. apríl]] - [[Steindór Andersen]], Íslenskur kvæðamaður. (f. [[1954]]) * [[13. apríl]] - [[Mario Vargas Llosa]], perúskur rithöfundur og stjórnmálamaður (f. [[1936]]) * [[14. apríl]] - [[Jónas Ingimundarson]], íslenskur píanóleikari (f. [[1944]]) * [[21. apríl]] - [[Frans páfi]] (f. [[1936]]) * [[1. maí]] - **[[Ruth Buzzi]], bandarísk leikkona (f. [[1936]]) ** [[Gunnlaugur Claessen]], hæstaréttardómari (f. [[1946]]). * [[10. maí]] - [[Þorsteinn Vilhjálmsson]], prófessor í eðlisfræði (f. [[1940]]) * [[11. maí]] - [[Lalli Johns]], íslenskur smáglæpamaður (f. [[1951]]) * [[12. maí]] - [[Hjörtur Torfason]], hæstaréttardómari (f. [[1935]]) * [[13. maí]] - [[José Mujica]], forseti Úrúgvæ (f. [[1935]]) * [[21. maí]] - [[Alasdair MacIntyre]], skoskur heimspekingur (f. [[1929]]) * [[7. júní]] - [[Orri Harðarson]], tónlistarmaður og rithöfundur (f. [[1972]]) * [[11. júní]] - [[Brian Wilson]], bandarískur tónlistarmaður (f. [[1942]]) [[Flokkur:2025]] [[Flokkur:2021-2030]] 20btbedewyd86ew8wplnxtlr53gx5ra 0 131740 1920534 1896269 2025-06-16T00:50:07Z TKSnaevarr 53243 1920534 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Hassan Rouhani | nafn_á_frummáli = {{nobold|حسن روحانی}} | mynd = Hassan Rouhani.jpg | titill= [[Forseti Írans]] | stjórnartíð_start = [[3. ágúst]] [[2013]] | stjórnartíð_end = [[3. ágúst]] [[2021]] | einvaldur = [[Ali Khamenei]] | vara_forseti = [[Eshaq Jahangiri]] | forveri = [[Mahmoud Ahmadinejad]] | eftirmaður = [[Ebrahim Raisi]] | myndatexti1 = {{small|Rouhani árið 2017.}} | fæddur = {{fæðingardagur og aldur|1948|11|12}} | fæðingarstaður = [[Sorkheh]], [[Semnan-hérað (Íran)|Semnan-héraði]], [[Íran]] | þjóderni = [[Íran]]skur | maki = Sahebeh Arabi (1968–) | stjórnmálaflokkur = Hófsemdar- og þróunarflokkurinn | börn = 5 | háskóli = Qom-klerkaskólinn<br>Háskólinn í Teheran<br>Kaledóníuháskóli í Glasgow |undirskrift = Hassan Rouhani signature.svg }} '''Hassan Rouhani''' ([[persneska]]: حسن روحانی; fæddur ''Hassan Fereydoun'' þann 12. nóvember 1948) er fyrrverandi [[forseti Írans]] og sjöundi maðurinn sem hefur verið í því embætti. Áður var hann löggjafi, fræðimaður og diplómat. Hann var kosinn í forsetaembætti 3. ágúst 2013 og endurkjörinn árið 2017.<ref>{{Vefheimild|titill=Endurkjör Rouhani og opnun Íran|url=https://kjarninn.is/skyring/2017-05-26-endurkjor-rouhani-og-opnun-iran/|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Oddur Stefánsson|mánuður=26. maí|ár=2017|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=21. júní}}</ref> Hann er lögfræðingur og fyrrum ríkiserindreki. Hann hefur átt sæti í [[sérfræðingaráð Írans|sérfræðingaráði Írans]] frá 1999 og í [[ráðgjafaráð æðsta leiðtoga Írans|ráðgjafaráði æðsta leiðtogans]] frá 1991. Hann var ritari þjóðaröryggisráðsins frá 1989 til 2005 og lykilmaður í því að semja um [[kjarnorkuáætlun Írans]] við [[Bretland]], [[Frakkland]] og [[Þýskaland]]. Rouhani hefur verið lýst sem hófsömum leiðtoga. Í kosningabaráttunni hét hann því að bæta samskipti við [[Vesturlönd]] og borgararéttindi innanlands. ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla| titill=[[Forseti Írans]] | frá=[[3. ágúst]] [[2013]]| til=[[3. ágúst]] [[2021]]| fyrir=[[Mahmoud Ahmadinejad]]| eftir=[[Ebrahim Raisi]]| }} {{Töfluendir}} {{Forsetar Íran}} {{stubbur|æviágrip|stjórnmál}} {{fe|1948|Rouhani, Hassan}} {{DEFAULTSORT:Rouhani, Hassan}} [[Flokkur:Forsetar Írans]] [[Flokkur:Aðalritarar Samtaka hlutlausra ríkja]] bw9ee9wgu1r2iri08ib7t9d0170ois8 0 134903 1920527 1896160 2025-06-16T00:33:30Z TKSnaevarr 53243 1920527 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Ali Khamenei | nafn_á_frummáli= {{nobold|سید علی حسینی}} | mynd = Ali Khamenei at IRGC Aerospace Force 2023.jpg | titill= [[Æðsti leiðtogi Írans]] | stjórnartíð_start = [[4. júní]] [[1989]] | forseti = ''Hann sjálfur''<br>[[Akbar Hashemi Rafsanjani]]<br>[[Mohammad Khatami]]<br>[[Mahmoud Ahmadinejad]]<br>[[Hassan Rouhani]]<br>[[Ebrahim Raisi]]<br>[[Mohammad Mokhber]] {{small|(starfandi)}}<br>[[Masoud Pezeshkian]] | forveri = [[Ruhollah Khomeini]] | titill2= [[Forseti Írans]] | stjórnartíð_start2 = [[9. október]] [[1981]] | stjórnartíð_end2 = [[16. ágúst]] [[1989]] | forveri2 = [[Mohammad-Ali Rajai]] | eftirmaður2 = [[Akbar Hashemi Rafsanjani]] | forsætisráðherra2 = [[Mir-Hossein Mousavi]] | einvaldur2 = [[Ruhollah Khomeini]]<br>''Hann sjálfur'' | myndatexti1 = Khamenei árið 2023. | fæddur = {{fæðingardagur og aldur|1939|4|19}} | fæðingarstaður = [[Mashhad]], [[Íran]] | þjóderni = [[Íran]]skur | maki = Mansoureh Khojasteh Bagherzadeh (g. 1964) | stjórnmálaflokkur = | börn = 6 | háskóli = Qom-klerkaskólinn |undirskrift = Khamenei signature.png }} '''Ali Khamenei''' ([[persneska]]: سید علی حسینی خامنه‌ای‎‎; f. [[19. apríl]] [[1939]]<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/558617/ روایتی از تاریخ دقیق تولد رهبر انقلاب از زبان معظم‌له+عکس]</ref>) er [[íslam|múslimaklerkur]] og núverandi [[æðstiklerkur Írans]]. Hann tók við embætti eftir lát [[Ruhollah Khomeini]] árið [[1989]]. Áður var hann [[forseti Írans]] frá 1981 til 1989. Hann var náinn samstarfsmaður Khomeinis í [[íranska byltingin|írönsku byltingunni]] 1979 og var skipaður [[ímam föstudagsbæna í Teheran]] eftir að Khomeini komst til valda. Eftir lát Khomeinis var hann kjörinn æðsti leiðtogi af [[sérfræðingaráð Írans|sérfræðingaráði Írans]] þótt hann væri ekki [[marja']] (ayatollah) á þeim tíma. Hann var útnefndur marja' árið 1994 þrátt fyrir andstöðu fjögurra annarra ayatollah. Khamenei er valdamesti stjórnmálamaður Írans. Hann er [[þjóðarleiðtogi]] og yfirmaður herafla Írans auk þess að eiga sæti í [[ríkisstjórn Írans]]. == Bakgrunnur == Árið 1957 flutti Khamenei til [[Najaf]] í [[Írak]] til að nema íslamska guðfræði á hæsta námsstigi í ''[[hawza]]''. Hann sneri aftur til Írans árið 1958 að ósk föður síns og hélt áfram námi sínu í klerkaskólanum í [[Qom]] frá 1958 til 1964.<ref name=":0" /> Khamenei varð kennari í íslamskri heimsspeki og gerðist fylgismaður [[Ruhollah Khomeini]]. Hann var fangelsaður í Qezel Qaleh-fangelsinu árið 1963.<ref>{{Webbref|titel=Ayatollah Khamenei's memory from the time he was imprisoned by Pahlavi regime|url=http://english.khamenei.ir/news/5963/Ayatollah-Khamenei-s-memory-from-the-time-he-was-imprisoned-by|verk=Khamenei.ir|datum=2018-09-29|hämtdatum=2020-03-16|språk=en}}</ref> Frá 1963 til 1975 var hann sex sinnum fangelsaður vegna pólitískrar mótspyrnu sinnar gegn [[Múhameð Resa Pahlavi|keisaranum]].<ref name=":0">{{Webbref|titel=Biography of Ayatollah Khamenei the Leader of the Islamic Revolution|url=http://english.khamenei.ir/news/2130/Biography-of-Ayatollah-Khamenei-the-Leader-of-the-Islamic-Revolution|verk=Khamenei.ir|datum=2014-09-07|hämtdatum=2020-03-17|språk=en}}</ref> Árið 1976 hóf hann þriggja ára þjónustu í [[Íransher]]. Hann sneri aftur til heimabæjar síns, [[Mashhad]], árið 1979, sama ár og keisaranum var steypt af stóli í [[Íranska byltingin|írönsku byltingunni]].<ref>{{Webbref|titel=Biography|url=https://www.leader.ir/en/content/14133/Biography|verk=www.leader.ir|hämtdatum=2020-03-17|språk=en}}</ref> == Forseti == Khamenei var kjörinn [[forseti Írans]] árið 1982<ref name=":0" /> eftir morðið á [[Mohammad-Ali Rajai]]. Sem forseti varð Khamenei nokkurs konar táknmynd þess að hætt hefði verið við [[Veraldarhyggja|veraldarvæðingu]] írönsku stjórnarinnar eftir byltinguna og stefnt væri í átt að hreinu [[Klerkastjórn|klerkaræði]]. Stuttu eftir að Khamenei tók við forsetaembætti var honum sýnt banatilræði á fjölmiðlafundi. Andspyrnusamtökin [[Mojahedin-e-Khalq]] komu fyrir sprengju í segulbandstæki sem sprakk og skaddaði hægri hönd Khamenei. Stuðningsmenn hans litu á atvikið sem staðfestingu á stöðu Khamenei sem lifandi píslarvottar. Hann var endurkjörinn árið 1985. == Æðsti leiðtogi == Þegar Ruhollah Khomeini lést árið 1980 valdi sérfræðingaráð Írans Khamenei sem nýjan [[Æðsti leiðtogi Írans|æðsta leiðtoga landsins]].<ref name=":0" /> Árið 2010 heimsótti Khamenei helgu borgina [[Qom]] í þriðja skipti og dvaldi þar í tíu daga áður en hann sneri aftur til [[Teheran]]. Í Qom hitti hann háttsetta embættismenn, stúdenta, fræðimenn og fjölskyldur íranskra píslarvotta. Íranskur þingmaður sagði móttökurnar sem Khamenei fékk vera viðvörun til vestrænna fjölmiðla.<ref>{{Webbref|titel=Imam Khamenei Qom visit dispelled delusions|url=http://en.abna24.com/service/iran/archive/2010/10/31/211221/story.html|verk=en.abna24.com|datum=2010-10-31|hämtdatum=2020-04-01|språk=English|efternamn=P.T}}</ref> Annað skiptið sem Khamenei heimsótti Qom var árið 2000.<ref>{{Webbref|url=https://basirat.ir/fa/news/262469/|titel=مروري بر سفرهاي استاني رهبر معظم انقلاب از آغاز تاكنون|hämtdatum=2020-04-02|utgivare=basirat.ir}}</ref> Khamenei heimsótti Fatima Masumeh-helgidóminn og hélt ræðu fyrir íbúa Qom.<ref>farsi.khamenei.ir - [http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=11577 ورود رهبر انقلاب به قم و استقبال پرشور مردم از معظم‌له]</ref> == Yfirlýsingar == === Um kjarnorku- og gereyðingarvopn === Þann 17. apríl 2010 ávarpaði Khamenei alþjóðaráðstefnu um kjarnorkuafvopnun í Teheran og lýsti yfir að auk kjarnorkuvopna væru gereyðingaropn eins og efna- og lífefnavopn alvarleg ógn við mannkynið. Hann sagði að íranska þjóðin, sem hefði sjálf orðið fyrir barðinu á [[efnavopn]]um, gerði sér grein fyrir hættunni af því að framleiða slík vopn og væri reiðubúin til að beita öllum ráðum til að sporna við þeim. Hann sagði Íran líta svo á að það bæri bannað samkvæmt íslamstrú ([[haram]]) að nota slík vopn.<ref>{{Webbref|titel=استفتائات - حرمت سلاح کشتار جمعی|url=http://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=228|verk=farsi.khamenei.ir|hämtdatum=2020-03-31|efternamn=Khamenei.ir|arkivurl=https://web.archive.org/web/20180612142926/http://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=228|arkivdatum=2018-06-12}}</ref> === Um hryðjuverk === Eftir [[Skotárásin á Charlie Hebdo|skotárásina á Charlie Hebdo]] í Frakklandi í janúar 2015 skrifaði Khamenei opið bréf til ungmenna í Evrópu og Norður-Ameríku varðandi íslam.<ref>{{Webbref|titel=The recent events in France have convinced me to directly talk to you|url=http://english.khamenei.ir/news/2436/The-recent-events-in-France-have-convinced-me-to-directly-talk|verk=Khamenei.ir|datum=2015-11-15|hämtdatum=2020-03-15|språk=en}}</ref> Eftir [[Hryðjuverkaárásirnar í París nóvember 2015|hryðjuverkaárásirnar í París í nóvember 2015]] skrifaði hann annað opið bréf til ungmenna á [[Vesturlönd]]um þar sem hann sagði hryðjuverk sameiginlegt áhyggjuefni allra landa.<ref>{{Webbref|titel=Today terrorism is our common worry|url=http://english.khamenei.ir/news/2681/Today-terrorism-is-our-common-worry|verk=Khamenei.ir|datum=2015-11-29|hämtdatum=2020-03-15|språk=en}}</ref> === Um Ísrael === Þann 9. september 2015 sagði Khamenei að „hin [[Zíonismi|zíoníska]] stjórn“ yrði ekki lengur til eftir 25 ár.<ref>{{Webbref|titel=There will be no such thing as Israel in 25 years: Ayatollah Khamenei|url=http://english.khamenei.ir/news/3969/There-will-be-no-such-thing-as-Israel-in-25-years-Ayatollah|verk=Khamenei.ir|datum=2016-07-01|hämtdatum=2020-04-22|språk=en}}</ref> === Um tryggð === Þann 9. janúar 2016 lét Khamenei þau orð falla í fundi með fólki frá Qom að þeir sem sværu í dag [[Íranska byltingin|byltingunni]] hollustu sína eða endurnýjuðu hollustueið sinn væru í raun að sverja [[Múhameð|Múhameð spámanni]] hollustu sína. Hann sagði að hver sá sem sýndi [[Ruhollah Khomeini|Imam Khomeini]] hollustu í verk væri um leið að sýna hollustu sína við spámanninn.<ref>{{Webbref|titel=Massive election turnout guarantees the security of the country|url=http://english.khamenei.ir/news/3122/Massive-election-turnout-guarantees-the-security-of-the-country|verk=Khamenei.ir|datum=2016-01-09|hämtdatum=2020-04-22|språk=en}}</ref> === Um Sádi-Arabíu === Þann 21. mars 2019 sagðist Khamenei ekki vita um neina verri stjórn en þá í [[Sádi-Arabía|Sádi-Arabíu]]. Hann sagði sádi-arabísku ríkisstjórnina spillta, einræðiskennda og harðstjórnarlega. Varðandi möguleikann á því að Sádi-Arabía kæmist yfir kjarnorkutækni frá Bandaríkjunum sagðist Khamenei ekki hafa áhyggjur, enda kæmu íslamískir uppreisnarmenn til með að kollvarpa stjórn landsins innan fárra ára.<ref>{{Webbref|titel=Ayatollah Khamenei: I know no country worse than Saudi kingdom|url=https://www.tehrantimes.com/news/434254/Ayatollah-Khamenei-I-know-no-country-worse-than-Saudi-kingdom|verk=Tehran Times|datum=2019-03-21|hämtdatum=2021-12-09|språk=en}}</ref> === Um Bandaríkin === Þann 18. febrúar 2020 sagði Khamenei að einn daginn myndu [[Bandaríkin]] sökkva eins og skipið [[RMS Titanic|Titanic]]. Rétt eins og íburður Titanic hafi ekki bjargað skipinu frá því að sökkva myndi íburður Bandaríkjanna ekki bjarga þeim frá hruni.<ref>{{Webbref|titel=The US will sink like the Titanic|url=http://english.khamenei.ir/news/7375/The-US-will-sink-like-the-Titanic|verk=Khamenei.ir|datum=2020-02-19|hämtdatum=2020-04-22|språk=en}}</ref> === Um Covid-19-bóluefnin === Þann 8. janúar 2021 skrifaði Khamenei í færslu á [[Twitter]] að bresk og bandarísk [[bóluefni]] gegn [[Covid-19]] væru „algjörlega óáreiðanleg“ og að möguleiki væri á því að löndin vildu „smita aðrar þjóðir“. Twitter fjarlægði færslu Khamenei daginn eftir og sagði hana brot gegn reglum samfélagsmiðilsins.<ref>{{Webbref|titel=Twitter raderade ayatolla Khameneis inlägg om västerländska "opålitliga" coronavaccin|url=https://svenska.yle.fi/artikel/2021/01/09/twitter-raderade-ayatolla-khameneis-inlagg-om-vasterlandska-opalitliga|verk=svenska.yle.fi|hämtdatum=2021-01-16|språk=sv-FI}}</ref> === Um kóranbrennur og Svíþjóð === Eftir að eintök af [[Kóran|Kóraninum]] voru brennd í mótmælaaðgerðum árið 2023 sagði Khamenei Svíþjóð hafa lýst yfir stríði gegn hinum íslamska heimi. Talið er að þetta hafi verið vegna viðbragða sænsku stjórnarinnar við kóranbrennunum.<ref>{{Tidningsref|rubrik=Irans ledare i skarpt utspel mot Sverige: ”Tydlig upptrappning”|url=https://www.svt.se/nyheter/inrikes/irans-ledare-i-skarpt-utspel-mot-sverige-tydlig-upptrappning|tidning=SVT Nyheter|datum=2023-07-22|hämtdatum=2023-07-26|språk=sv|förnamn=Ola|efternamn=Palmström}}</ref> == Ljóð og endurminningar == Khamenei var virkur í bókmenntasamtökum ásamt frægum skáldum þegar hann bjó í Mashhad og skrifaði gagnrýni um ljóð. Hann hefur sjálfur flutt nokkur ljóð undir skáldanafninu „Amin“.<ref>{{Webbref|titel=دائرة المعارف بزرگ اسلامی:خامنه ای، آیت الله سیدعلی|url=https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/16337#page-3|verk=www.cgie.org.ir|hämtdatum=2020-03-29}}</ref> Endurminningar Khamenei komu út á [[Arabíska|arabísku]] undir titlinum ''Inna Ma as-Sabri Nasra'' árið 2019. Leiðtogi [[Hizbollah]], [[Hassan Nasrallah|Sayyid Hassan Nasrallah]], kynnti arabíska útgáfu bókarinnar á hátíðarathöfn í [[Beirút]] í febrúar 2019 í tilefni af 40 ára afmæli [[Íranska byltingin|írönsku byltingarinnar]].<ref>{{Webbref|titel=Leader Ayatollah Khamenei memoirs released|url=http://www.tehrantimes.com/news/433663/Leader-Ayatollah-Khamenei-memoirs-released|verk=Tehran Times|datum=2019-03-04|hämtdatum=2020-04-05|språk=en}}</ref><ref>{{Webbref|titel=إن مع الصبر نصرا.. مذكرات الإمام الخامنئي بالعربية +pdf|url=https://www.alkawthartv.com/news/188055|verk=https://www.alkawthartv.com {{!}} قناة الکوثر|hämtdatum=2020-04-05|språk=ar|arkivurl=https://web.archive.org/web/20191206135715/http://www.alkawthartv.com/news/188055|arkivdatum=2019-12-06}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Æðsti leiðtogi Írans]] | frá = [[4. júní]] [[1989]] | til = | fyrir = [[Ruhollah Khomeini]] | eftir = Enn í embætti }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Írans]] | frá = [[9. október]] [[1981]] | til = [[16. ágúst]] [[1989]] | fyrir = [[Mohammad-Ali Rajai]] | eftir = [[Akbar Hashemi Rafsanjani]] }} {{Töfluendir}} {{Forsetar Íran}} {{DEFAULTSORT:Khamenei, Ali}} [[Flokkur:Æðstuklerkar Írans]] [[Flokkur:Forsetar Írans]] {{f|1939}} 9g21ln1ij0c04ty5y8tyrv2y7r65s6l 1920529 1920527 2025-06-16T00:36:53Z TKSnaevarr 53243 /* Æðsti leiðtogi */ 1920529 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Ali Khamenei | nafn_á_frummáli= {{nobold|سید علی حسینی}} | mynd = Ali Khamenei at IRGC Aerospace Force 2023.jpg | titill= [[Æðsti leiðtogi Írans]] | stjórnartíð_start = [[4. júní]] [[1989]] | forseti = ''Hann sjálfur''<br>[[Akbar Hashemi Rafsanjani]]<br>[[Mohammad Khatami]]<br>[[Mahmoud Ahmadinejad]]<br>[[Hassan Rouhani]]<br>[[Ebrahim Raisi]]<br>[[Mohammad Mokhber]] {{small|(starfandi)}}<br>[[Masoud Pezeshkian]] | forveri = [[Ruhollah Khomeini]] | titill2= [[Forseti Írans]] | stjórnartíð_start2 = [[9. október]] [[1981]] | stjórnartíð_end2 = [[16. ágúst]] [[1989]] | forveri2 = [[Mohammad-Ali Rajai]] | eftirmaður2 = [[Akbar Hashemi Rafsanjani]] | forsætisráðherra2 = [[Mir-Hossein Mousavi]] | einvaldur2 = [[Ruhollah Khomeini]]<br>''Hann sjálfur'' | myndatexti1 = Khamenei árið 2023. | fæddur = {{fæðingardagur og aldur|1939|4|19}} | fæðingarstaður = [[Mashhad]], [[Íran]] | þjóderni = [[Íran]]skur | maki = Mansoureh Khojasteh Bagherzadeh (g. 1964) | stjórnmálaflokkur = | börn = 6 | háskóli = Qom-klerkaskólinn |undirskrift = Khamenei signature.png }} '''Ali Khamenei''' ([[persneska]]: سید علی حسینی خامنه‌ای‎‎; f. [[19. apríl]] [[1939]]<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/558617/ روایتی از تاریخ دقیق تولد رهبر انقلاب از زبان معظم‌له+عکس]</ref>) er [[íslam|múslimaklerkur]] og núverandi [[æðstiklerkur Írans]]. Hann tók við embætti eftir lát [[Ruhollah Khomeini]] árið [[1989]]. Áður var hann [[forseti Írans]] frá 1981 til 1989. Hann var náinn samstarfsmaður Khomeinis í [[íranska byltingin|írönsku byltingunni]] 1979 og var skipaður [[ímam föstudagsbæna í Teheran]] eftir að Khomeini komst til valda. Eftir lát Khomeinis var hann kjörinn æðsti leiðtogi af [[sérfræðingaráð Írans|sérfræðingaráði Írans]] þótt hann væri ekki [[marja']] (ayatollah) á þeim tíma. Hann var útnefndur marja' árið 1994 þrátt fyrir andstöðu fjögurra annarra ayatollah. Khamenei er valdamesti stjórnmálamaður Írans. Hann er [[þjóðarleiðtogi]] og yfirmaður herafla Írans auk þess að eiga sæti í [[ríkisstjórn Írans]]. == Bakgrunnur == Árið 1957 flutti Khamenei til [[Najaf]] í [[Írak]] til að nema íslamska guðfræði á hæsta námsstigi í ''[[hawza]]''. Hann sneri aftur til Írans árið 1958 að ósk föður síns og hélt áfram námi sínu í klerkaskólanum í [[Qom]] frá 1958 til 1964.<ref name=":0" /> Khamenei varð kennari í íslamskri heimsspeki og gerðist fylgismaður [[Ruhollah Khomeini]]. Hann var fangelsaður í Qezel Qaleh-fangelsinu árið 1963.<ref>{{Webbref|titel=Ayatollah Khamenei's memory from the time he was imprisoned by Pahlavi regime|url=http://english.khamenei.ir/news/5963/Ayatollah-Khamenei-s-memory-from-the-time-he-was-imprisoned-by|verk=Khamenei.ir|datum=2018-09-29|hämtdatum=2020-03-16|språk=en}}</ref> Frá 1963 til 1975 var hann sex sinnum fangelsaður vegna pólitískrar mótspyrnu sinnar gegn [[Múhameð Resa Pahlavi|keisaranum]].<ref name=":0">{{Webbref|titel=Biography of Ayatollah Khamenei the Leader of the Islamic Revolution|url=http://english.khamenei.ir/news/2130/Biography-of-Ayatollah-Khamenei-the-Leader-of-the-Islamic-Revolution|verk=Khamenei.ir|datum=2014-09-07|hämtdatum=2020-03-17|språk=en}}</ref> Árið 1976 hóf hann þriggja ára þjónustu í [[Íransher]]. Hann sneri aftur til heimabæjar síns, [[Mashhad]], árið 1979, sama ár og keisaranum var steypt af stóli í [[Íranska byltingin|írönsku byltingunni]].<ref>{{Webbref|titel=Biography|url=https://www.leader.ir/en/content/14133/Biography|verk=www.leader.ir|hämtdatum=2020-03-17|språk=en}}</ref> == Forseti == Khamenei var kjörinn [[forseti Írans]] árið 1982<ref name=":0" /> eftir morðið á [[Mohammad-Ali Rajai]]. Sem forseti varð Khamenei nokkurs konar táknmynd þess að hætt hefði verið við [[Veraldarhyggja|veraldarvæðingu]] írönsku stjórnarinnar eftir byltinguna og stefnt væri í átt að hreinu [[Klerkastjórn|klerkaræði]]. Stuttu eftir að Khamenei tók við forsetaembætti var honum sýnt banatilræði á fjölmiðlafundi. Andspyrnusamtökin [[Mojahedin-e-Khalq]] komu fyrir sprengju í segulbandstæki sem sprakk og skaddaði hægri hönd Khamenei. Stuðningsmenn hans litu á atvikið sem staðfestingu á stöðu Khamenei sem lifandi píslarvottar. Hann var endurkjörinn árið 1985. == Æðsti leiðtogi == Þegar Ruhollah Khomeini lést árið 1980 valdi sérfræðingaráð Írans Khamenei sem nýjan [[Æðsti leiðtogi Írans|æðsta leiðtoga landsins]].<ref name=":0" /> Fyrstu árin var þó jafnan talið að forsetinn [[Akbar Hashemi Rafsanjani]] væri í raun valdamesti maður stjórnarinnar.<ref>{{Tímarit.is|2920399|Samvirk forusta|blað=[[Þjóðviljinn]]|útgáfudagsetning=8. júní 1989|blaðsíða=6|höfundur=Dagur Þorleifsson}}</ref> Árið 2010 heimsótti Khamenei helgu borgina [[Qom]] í þriðja skipti og dvaldi þar í tíu daga áður en hann sneri aftur til [[Teheran]]. Í Qom hitti hann háttsetta embættismenn, stúdenta, fræðimenn og fjölskyldur íranskra píslarvotta. Íranskur þingmaður sagði móttökurnar sem Khamenei fékk vera viðvörun til vestrænna fjölmiðla.<ref>{{Webbref|titel=Imam Khamenei Qom visit dispelled delusions|url=http://en.abna24.com/service/iran/archive/2010/10/31/211221/story.html|verk=en.abna24.com|datum=2010-10-31|hämtdatum=2020-04-01|språk=English|efternamn=P.T}}</ref> Annað skiptið sem Khamenei heimsótti Qom var árið 2000.<ref>{{Webbref|url=https://basirat.ir/fa/news/262469/|titel=مروري بر سفرهاي استاني رهبر معظم انقلاب از آغاز تاكنون|hämtdatum=2020-04-02|utgivare=basirat.ir}}</ref> Khamenei heimsótti Fatima Masumeh-helgidóminn og hélt ræðu fyrir íbúa Qom.<ref>farsi.khamenei.ir - [http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=11577 ورود رهبر انقلاب به قم و استقبال پرشور مردم از معظم‌له]</ref> == Yfirlýsingar == === Um kjarnorku- og gereyðingarvopn === Þann 17. apríl 2010 ávarpaði Khamenei alþjóðaráðstefnu um kjarnorkuafvopnun í Teheran og lýsti yfir að auk kjarnorkuvopna væru gereyðingaropn eins og efna- og lífefnavopn alvarleg ógn við mannkynið. Hann sagði að íranska þjóðin, sem hefði sjálf orðið fyrir barðinu á [[efnavopn]]um, gerði sér grein fyrir hættunni af því að framleiða slík vopn og væri reiðubúin til að beita öllum ráðum til að sporna við þeim. Hann sagði Íran líta svo á að það bæri bannað samkvæmt íslamstrú ([[haram]]) að nota slík vopn.<ref>{{Webbref|titel=استفتائات - حرمت سلاح کشتار جمعی|url=http://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=228|verk=farsi.khamenei.ir|hämtdatum=2020-03-31|efternamn=Khamenei.ir|arkivurl=https://web.archive.org/web/20180612142926/http://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=228|arkivdatum=2018-06-12}}</ref> === Um hryðjuverk === Eftir [[Skotárásin á Charlie Hebdo|skotárásina á Charlie Hebdo]] í Frakklandi í janúar 2015 skrifaði Khamenei opið bréf til ungmenna í Evrópu og Norður-Ameríku varðandi íslam.<ref>{{Webbref|titel=The recent events in France have convinced me to directly talk to you|url=http://english.khamenei.ir/news/2436/The-recent-events-in-France-have-convinced-me-to-directly-talk|verk=Khamenei.ir|datum=2015-11-15|hämtdatum=2020-03-15|språk=en}}</ref> Eftir [[Hryðjuverkaárásirnar í París nóvember 2015|hryðjuverkaárásirnar í París í nóvember 2015]] skrifaði hann annað opið bréf til ungmenna á [[Vesturlönd]]um þar sem hann sagði hryðjuverk sameiginlegt áhyggjuefni allra landa.<ref>{{Webbref|titel=Today terrorism is our common worry|url=http://english.khamenei.ir/news/2681/Today-terrorism-is-our-common-worry|verk=Khamenei.ir|datum=2015-11-29|hämtdatum=2020-03-15|språk=en}}</ref> === Um Ísrael === Þann 9. september 2015 sagði Khamenei að „hin [[Zíonismi|zíoníska]] stjórn“ yrði ekki lengur til eftir 25 ár.<ref>{{Webbref|titel=There will be no such thing as Israel in 25 years: Ayatollah Khamenei|url=http://english.khamenei.ir/news/3969/There-will-be-no-such-thing-as-Israel-in-25-years-Ayatollah|verk=Khamenei.ir|datum=2016-07-01|hämtdatum=2020-04-22|språk=en}}</ref> === Um tryggð === Þann 9. janúar 2016 lét Khamenei þau orð falla í fundi með fólki frá Qom að þeir sem sværu í dag [[Íranska byltingin|byltingunni]] hollustu sína eða endurnýjuðu hollustueið sinn væru í raun að sverja [[Múhameð|Múhameð spámanni]] hollustu sína. Hann sagði að hver sá sem sýndi [[Ruhollah Khomeini|Imam Khomeini]] hollustu í verk væri um leið að sýna hollustu sína við spámanninn.<ref>{{Webbref|titel=Massive election turnout guarantees the security of the country|url=http://english.khamenei.ir/news/3122/Massive-election-turnout-guarantees-the-security-of-the-country|verk=Khamenei.ir|datum=2016-01-09|hämtdatum=2020-04-22|språk=en}}</ref> === Um Sádi-Arabíu === Þann 21. mars 2019 sagðist Khamenei ekki vita um neina verri stjórn en þá í [[Sádi-Arabía|Sádi-Arabíu]]. Hann sagði sádi-arabísku ríkisstjórnina spillta, einræðiskennda og harðstjórnarlega. Varðandi möguleikann á því að Sádi-Arabía kæmist yfir kjarnorkutækni frá Bandaríkjunum sagðist Khamenei ekki hafa áhyggjur, enda kæmu íslamískir uppreisnarmenn til með að kollvarpa stjórn landsins innan fárra ára.<ref>{{Webbref|titel=Ayatollah Khamenei: I know no country worse than Saudi kingdom|url=https://www.tehrantimes.com/news/434254/Ayatollah-Khamenei-I-know-no-country-worse-than-Saudi-kingdom|verk=Tehran Times|datum=2019-03-21|hämtdatum=2021-12-09|språk=en}}</ref> === Um Bandaríkin === Þann 18. febrúar 2020 sagði Khamenei að einn daginn myndu [[Bandaríkin]] sökkva eins og skipið [[RMS Titanic|Titanic]]. Rétt eins og íburður Titanic hafi ekki bjargað skipinu frá því að sökkva myndi íburður Bandaríkjanna ekki bjarga þeim frá hruni.<ref>{{Webbref|titel=The US will sink like the Titanic|url=http://english.khamenei.ir/news/7375/The-US-will-sink-like-the-Titanic|verk=Khamenei.ir|datum=2020-02-19|hämtdatum=2020-04-22|språk=en}}</ref> === Um Covid-19-bóluefnin === Þann 8. janúar 2021 skrifaði Khamenei í færslu á [[Twitter]] að bresk og bandarísk [[bóluefni]] gegn [[Covid-19]] væru „algjörlega óáreiðanleg“ og að möguleiki væri á því að löndin vildu „smita aðrar þjóðir“. Twitter fjarlægði færslu Khamenei daginn eftir og sagði hana brot gegn reglum samfélagsmiðilsins.<ref>{{Webbref|titel=Twitter raderade ayatolla Khameneis inlägg om västerländska "opålitliga" coronavaccin|url=https://svenska.yle.fi/artikel/2021/01/09/twitter-raderade-ayatolla-khameneis-inlagg-om-vasterlandska-opalitliga|verk=svenska.yle.fi|hämtdatum=2021-01-16|språk=sv-FI}}</ref> === Um kóranbrennur og Svíþjóð === Eftir að eintök af [[Kóran|Kóraninum]] voru brennd í mótmælaaðgerðum árið 2023 sagði Khamenei Svíþjóð hafa lýst yfir stríði gegn hinum íslamska heimi. Talið er að þetta hafi verið vegna viðbragða sænsku stjórnarinnar við kóranbrennunum.<ref>{{Tidningsref|rubrik=Irans ledare i skarpt utspel mot Sverige: ”Tydlig upptrappning”|url=https://www.svt.se/nyheter/inrikes/irans-ledare-i-skarpt-utspel-mot-sverige-tydlig-upptrappning|tidning=SVT Nyheter|datum=2023-07-22|hämtdatum=2023-07-26|språk=sv|förnamn=Ola|efternamn=Palmström}}</ref> == Ljóð og endurminningar == Khamenei var virkur í bókmenntasamtökum ásamt frægum skáldum þegar hann bjó í Mashhad og skrifaði gagnrýni um ljóð. Hann hefur sjálfur flutt nokkur ljóð undir skáldanafninu „Amin“.<ref>{{Webbref|titel=دائرة المعارف بزرگ اسلامی:خامنه ای، آیت الله سیدعلی|url=https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/16337#page-3|verk=www.cgie.org.ir|hämtdatum=2020-03-29}}</ref> Endurminningar Khamenei komu út á [[Arabíska|arabísku]] undir titlinum ''Inna Ma as-Sabri Nasra'' árið 2019. Leiðtogi [[Hizbollah]], [[Hassan Nasrallah|Sayyid Hassan Nasrallah]], kynnti arabíska útgáfu bókarinnar á hátíðarathöfn í [[Beirút]] í febrúar 2019 í tilefni af 40 ára afmæli [[Íranska byltingin|írönsku byltingarinnar]].<ref>{{Webbref|titel=Leader Ayatollah Khamenei memoirs released|url=http://www.tehrantimes.com/news/433663/Leader-Ayatollah-Khamenei-memoirs-released|verk=Tehran Times|datum=2019-03-04|hämtdatum=2020-04-05|språk=en}}</ref><ref>{{Webbref|titel=إن مع الصبر نصرا.. مذكرات الإمام الخامنئي بالعربية +pdf|url=https://www.alkawthartv.com/news/188055|verk=https://www.alkawthartv.com {{!}} قناة الکوثر|hämtdatum=2020-04-05|språk=ar|arkivurl=https://web.archive.org/web/20191206135715/http://www.alkawthartv.com/news/188055|arkivdatum=2019-12-06}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Æðsti leiðtogi Írans]] | frá = [[4. júní]] [[1989]] | til = | fyrir = [[Ruhollah Khomeini]] | eftir = Enn í embætti }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Írans]] | frá = [[9. október]] [[1981]] | til = [[16. ágúst]] [[1989]] | fyrir = [[Mohammad-Ali Rajai]] | eftir = [[Akbar Hashemi Rafsanjani]] }} {{Töfluendir}} {{Forsetar Íran}} {{DEFAULTSORT:Khamenei, Ali}} [[Flokkur:Æðstuklerkar Írans]] [[Flokkur:Forsetar Írans]] {{f|1939}} ozylps1xspfz3ll7pamdoqbitj06vl1 1920530 1920529 2025-06-16T00:37:21Z TKSnaevarr 53243 /* Æðsti leiðtogi */ 1920530 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Ali Khamenei | nafn_á_frummáli= {{nobold|سید علی حسینی}} | mynd = Ali Khamenei at IRGC Aerospace Force 2023.jpg | titill= [[Æðsti leiðtogi Írans]] | stjórnartíð_start = [[4. júní]] [[1989]] | forseti = ''Hann sjálfur''<br>[[Akbar Hashemi Rafsanjani]]<br>[[Mohammad Khatami]]<br>[[Mahmoud Ahmadinejad]]<br>[[Hassan Rouhani]]<br>[[Ebrahim Raisi]]<br>[[Mohammad Mokhber]] {{small|(starfandi)}}<br>[[Masoud Pezeshkian]] | forveri = [[Ruhollah Khomeini]] | titill2= [[Forseti Írans]] | stjórnartíð_start2 = [[9. október]] [[1981]] | stjórnartíð_end2 = [[16. ágúst]] [[1989]] | forveri2 = [[Mohammad-Ali Rajai]] | eftirmaður2 = [[Akbar Hashemi Rafsanjani]] | forsætisráðherra2 = [[Mir-Hossein Mousavi]] | einvaldur2 = [[Ruhollah Khomeini]]<br>''Hann sjálfur'' | myndatexti1 = Khamenei árið 2023. | fæddur = {{fæðingardagur og aldur|1939|4|19}} | fæðingarstaður = [[Mashhad]], [[Íran]] | þjóderni = [[Íran]]skur | maki = Mansoureh Khojasteh Bagherzadeh (g. 1964) | stjórnmálaflokkur = | börn = 6 | háskóli = Qom-klerkaskólinn |undirskrift = Khamenei signature.png }} '''Ali Khamenei''' ([[persneska]]: سید علی حسینی خامنه‌ای‎‎; f. [[19. apríl]] [[1939]]<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/558617/ روایتی از تاریخ دقیق تولد رهبر انقلاب از زبان معظم‌له+عکس]</ref>) er [[íslam|múslimaklerkur]] og núverandi [[æðstiklerkur Írans]]. Hann tók við embætti eftir lát [[Ruhollah Khomeini]] árið [[1989]]. Áður var hann [[forseti Írans]] frá 1981 til 1989. Hann var náinn samstarfsmaður Khomeinis í [[íranska byltingin|írönsku byltingunni]] 1979 og var skipaður [[ímam föstudagsbæna í Teheran]] eftir að Khomeini komst til valda. Eftir lát Khomeinis var hann kjörinn æðsti leiðtogi af [[sérfræðingaráð Írans|sérfræðingaráði Írans]] þótt hann væri ekki [[marja']] (ayatollah) á þeim tíma. Hann var útnefndur marja' árið 1994 þrátt fyrir andstöðu fjögurra annarra ayatollah. Khamenei er valdamesti stjórnmálamaður Írans. Hann er [[þjóðarleiðtogi]] og yfirmaður herafla Írans auk þess að eiga sæti í [[ríkisstjórn Írans]]. == Bakgrunnur == Árið 1957 flutti Khamenei til [[Najaf]] í [[Írak]] til að nema íslamska guðfræði á hæsta námsstigi í ''[[hawza]]''. Hann sneri aftur til Írans árið 1958 að ósk föður síns og hélt áfram námi sínu í klerkaskólanum í [[Qom]] frá 1958 til 1964.<ref name=":0" /> Khamenei varð kennari í íslamskri heimsspeki og gerðist fylgismaður [[Ruhollah Khomeini]]. Hann var fangelsaður í Qezel Qaleh-fangelsinu árið 1963.<ref>{{Webbref|titel=Ayatollah Khamenei's memory from the time he was imprisoned by Pahlavi regime|url=http://english.khamenei.ir/news/5963/Ayatollah-Khamenei-s-memory-from-the-time-he-was-imprisoned-by|verk=Khamenei.ir|datum=2018-09-29|hämtdatum=2020-03-16|språk=en}}</ref> Frá 1963 til 1975 var hann sex sinnum fangelsaður vegna pólitískrar mótspyrnu sinnar gegn [[Múhameð Resa Pahlavi|keisaranum]].<ref name=":0">{{Webbref|titel=Biography of Ayatollah Khamenei the Leader of the Islamic Revolution|url=http://english.khamenei.ir/news/2130/Biography-of-Ayatollah-Khamenei-the-Leader-of-the-Islamic-Revolution|verk=Khamenei.ir|datum=2014-09-07|hämtdatum=2020-03-17|språk=en}}</ref> Árið 1976 hóf hann þriggja ára þjónustu í [[Íransher]]. Hann sneri aftur til heimabæjar síns, [[Mashhad]], árið 1979, sama ár og keisaranum var steypt af stóli í [[Íranska byltingin|írönsku byltingunni]].<ref>{{Webbref|titel=Biography|url=https://www.leader.ir/en/content/14133/Biography|verk=www.leader.ir|hämtdatum=2020-03-17|språk=en}}</ref> == Forseti == Khamenei var kjörinn [[forseti Írans]] árið 1982<ref name=":0" /> eftir morðið á [[Mohammad-Ali Rajai]]. Sem forseti varð Khamenei nokkurs konar táknmynd þess að hætt hefði verið við [[Veraldarhyggja|veraldarvæðingu]] írönsku stjórnarinnar eftir byltinguna og stefnt væri í átt að hreinu [[Klerkastjórn|klerkaræði]]. Stuttu eftir að Khamenei tók við forsetaembætti var honum sýnt banatilræði á fjölmiðlafundi. Andspyrnusamtökin [[Mojahedin-e-Khalq]] komu fyrir sprengju í segulbandstæki sem sprakk og skaddaði hægri hönd Khamenei. Stuðningsmenn hans litu á atvikið sem staðfestingu á stöðu Khamenei sem lifandi píslarvottar. Hann var endurkjörinn árið 1985. == Æðsti leiðtogi == Þegar Ruhollah Khomeini lést árið 1989 valdi sérfræðingaráð Írans Khamenei sem nýjan [[Æðsti leiðtogi Írans|æðsta leiðtoga landsins]].<ref name=":0" /> Fyrstu árin var þó jafnan talið að forsetinn [[Akbar Hashemi Rafsanjani]] væri í raun valdamesti maður stjórnarinnar.<ref>{{Tímarit.is|2920399|Samvirk forusta|blað=[[Þjóðviljinn]]|útgáfudagsetning=8. júní 1989|blaðsíða=6|höfundur=Dagur Þorleifsson}}</ref> Árið 2010 heimsótti Khamenei helgu borgina [[Qom]] í þriðja skipti og dvaldi þar í tíu daga áður en hann sneri aftur til [[Teheran]]. Í Qom hitti hann háttsetta embættismenn, stúdenta, fræðimenn og fjölskyldur íranskra píslarvotta. Íranskur þingmaður sagði móttökurnar sem Khamenei fékk vera viðvörun til vestrænna fjölmiðla.<ref>{{Webbref|titel=Imam Khamenei Qom visit dispelled delusions|url=http://en.abna24.com/service/iran/archive/2010/10/31/211221/story.html|verk=en.abna24.com|datum=2010-10-31|hämtdatum=2020-04-01|språk=English|efternamn=P.T}}</ref> Annað skiptið sem Khamenei heimsótti Qom var árið 2000.<ref>{{Webbref|url=https://basirat.ir/fa/news/262469/|titel=مروري بر سفرهاي استاني رهبر معظم انقلاب از آغاز تاكنون|hämtdatum=2020-04-02|utgivare=basirat.ir}}</ref> Khamenei heimsótti Fatima Masumeh-helgidóminn og hélt ræðu fyrir íbúa Qom.<ref>farsi.khamenei.ir - [http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=11577 ورود رهبر انقلاب به قم و استقبال پرشور مردم از معظم‌له]</ref> == Yfirlýsingar == === Um kjarnorku- og gereyðingarvopn === Þann 17. apríl 2010 ávarpaði Khamenei alþjóðaráðstefnu um kjarnorkuafvopnun í Teheran og lýsti yfir að auk kjarnorkuvopna væru gereyðingaropn eins og efna- og lífefnavopn alvarleg ógn við mannkynið. Hann sagði að íranska þjóðin, sem hefði sjálf orðið fyrir barðinu á [[efnavopn]]um, gerði sér grein fyrir hættunni af því að framleiða slík vopn og væri reiðubúin til að beita öllum ráðum til að sporna við þeim. Hann sagði Íran líta svo á að það bæri bannað samkvæmt íslamstrú ([[haram]]) að nota slík vopn.<ref>{{Webbref|titel=استفتائات - حرمت سلاح کشتار جمعی|url=http://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=228|verk=farsi.khamenei.ir|hämtdatum=2020-03-31|efternamn=Khamenei.ir|arkivurl=https://web.archive.org/web/20180612142926/http://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=228|arkivdatum=2018-06-12}}</ref> === Um hryðjuverk === Eftir [[Skotárásin á Charlie Hebdo|skotárásina á Charlie Hebdo]] í Frakklandi í janúar 2015 skrifaði Khamenei opið bréf til ungmenna í Evrópu og Norður-Ameríku varðandi íslam.<ref>{{Webbref|titel=The recent events in France have convinced me to directly talk to you|url=http://english.khamenei.ir/news/2436/The-recent-events-in-France-have-convinced-me-to-directly-talk|verk=Khamenei.ir|datum=2015-11-15|hämtdatum=2020-03-15|språk=en}}</ref> Eftir [[Hryðjuverkaárásirnar í París nóvember 2015|hryðjuverkaárásirnar í París í nóvember 2015]] skrifaði hann annað opið bréf til ungmenna á [[Vesturlönd]]um þar sem hann sagði hryðjuverk sameiginlegt áhyggjuefni allra landa.<ref>{{Webbref|titel=Today terrorism is our common worry|url=http://english.khamenei.ir/news/2681/Today-terrorism-is-our-common-worry|verk=Khamenei.ir|datum=2015-11-29|hämtdatum=2020-03-15|språk=en}}</ref> === Um Ísrael === Þann 9. september 2015 sagði Khamenei að „hin [[Zíonismi|zíoníska]] stjórn“ yrði ekki lengur til eftir 25 ár.<ref>{{Webbref|titel=There will be no such thing as Israel in 25 years: Ayatollah Khamenei|url=http://english.khamenei.ir/news/3969/There-will-be-no-such-thing-as-Israel-in-25-years-Ayatollah|verk=Khamenei.ir|datum=2016-07-01|hämtdatum=2020-04-22|språk=en}}</ref> === Um tryggð === Þann 9. janúar 2016 lét Khamenei þau orð falla í fundi með fólki frá Qom að þeir sem sværu í dag [[Íranska byltingin|byltingunni]] hollustu sína eða endurnýjuðu hollustueið sinn væru í raun að sverja [[Múhameð|Múhameð spámanni]] hollustu sína. Hann sagði að hver sá sem sýndi [[Ruhollah Khomeini|Imam Khomeini]] hollustu í verk væri um leið að sýna hollustu sína við spámanninn.<ref>{{Webbref|titel=Massive election turnout guarantees the security of the country|url=http://english.khamenei.ir/news/3122/Massive-election-turnout-guarantees-the-security-of-the-country|verk=Khamenei.ir|datum=2016-01-09|hämtdatum=2020-04-22|språk=en}}</ref> === Um Sádi-Arabíu === Þann 21. mars 2019 sagðist Khamenei ekki vita um neina verri stjórn en þá í [[Sádi-Arabía|Sádi-Arabíu]]. Hann sagði sádi-arabísku ríkisstjórnina spillta, einræðiskennda og harðstjórnarlega. Varðandi möguleikann á því að Sádi-Arabía kæmist yfir kjarnorkutækni frá Bandaríkjunum sagðist Khamenei ekki hafa áhyggjur, enda kæmu íslamískir uppreisnarmenn til með að kollvarpa stjórn landsins innan fárra ára.<ref>{{Webbref|titel=Ayatollah Khamenei: I know no country worse than Saudi kingdom|url=https://www.tehrantimes.com/news/434254/Ayatollah-Khamenei-I-know-no-country-worse-than-Saudi-kingdom|verk=Tehran Times|datum=2019-03-21|hämtdatum=2021-12-09|språk=en}}</ref> === Um Bandaríkin === Þann 18. febrúar 2020 sagði Khamenei að einn daginn myndu [[Bandaríkin]] sökkva eins og skipið [[RMS Titanic|Titanic]]. Rétt eins og íburður Titanic hafi ekki bjargað skipinu frá því að sökkva myndi íburður Bandaríkjanna ekki bjarga þeim frá hruni.<ref>{{Webbref|titel=The US will sink like the Titanic|url=http://english.khamenei.ir/news/7375/The-US-will-sink-like-the-Titanic|verk=Khamenei.ir|datum=2020-02-19|hämtdatum=2020-04-22|språk=en}}</ref> === Um Covid-19-bóluefnin === Þann 8. janúar 2021 skrifaði Khamenei í færslu á [[Twitter]] að bresk og bandarísk [[bóluefni]] gegn [[Covid-19]] væru „algjörlega óáreiðanleg“ og að möguleiki væri á því að löndin vildu „smita aðrar þjóðir“. Twitter fjarlægði færslu Khamenei daginn eftir og sagði hana brot gegn reglum samfélagsmiðilsins.<ref>{{Webbref|titel=Twitter raderade ayatolla Khameneis inlägg om västerländska "opålitliga" coronavaccin|url=https://svenska.yle.fi/artikel/2021/01/09/twitter-raderade-ayatolla-khameneis-inlagg-om-vasterlandska-opalitliga|verk=svenska.yle.fi|hämtdatum=2021-01-16|språk=sv-FI}}</ref> === Um kóranbrennur og Svíþjóð === Eftir að eintök af [[Kóran|Kóraninum]] voru brennd í mótmælaaðgerðum árið 2023 sagði Khamenei Svíþjóð hafa lýst yfir stríði gegn hinum íslamska heimi. Talið er að þetta hafi verið vegna viðbragða sænsku stjórnarinnar við kóranbrennunum.<ref>{{Tidningsref|rubrik=Irans ledare i skarpt utspel mot Sverige: ”Tydlig upptrappning”|url=https://www.svt.se/nyheter/inrikes/irans-ledare-i-skarpt-utspel-mot-sverige-tydlig-upptrappning|tidning=SVT Nyheter|datum=2023-07-22|hämtdatum=2023-07-26|språk=sv|förnamn=Ola|efternamn=Palmström}}</ref> == Ljóð og endurminningar == Khamenei var virkur í bókmenntasamtökum ásamt frægum skáldum þegar hann bjó í Mashhad og skrifaði gagnrýni um ljóð. Hann hefur sjálfur flutt nokkur ljóð undir skáldanafninu „Amin“.<ref>{{Webbref|titel=دائرة المعارف بزرگ اسلامی:خامنه ای، آیت الله سیدعلی|url=https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/16337#page-3|verk=www.cgie.org.ir|hämtdatum=2020-03-29}}</ref> Endurminningar Khamenei komu út á [[Arabíska|arabísku]] undir titlinum ''Inna Ma as-Sabri Nasra'' árið 2019. Leiðtogi [[Hizbollah]], [[Hassan Nasrallah|Sayyid Hassan Nasrallah]], kynnti arabíska útgáfu bókarinnar á hátíðarathöfn í [[Beirút]] í febrúar 2019 í tilefni af 40 ára afmæli [[Íranska byltingin|írönsku byltingarinnar]].<ref>{{Webbref|titel=Leader Ayatollah Khamenei memoirs released|url=http://www.tehrantimes.com/news/433663/Leader-Ayatollah-Khamenei-memoirs-released|verk=Tehran Times|datum=2019-03-04|hämtdatum=2020-04-05|språk=en}}</ref><ref>{{Webbref|titel=إن مع الصبر نصرا.. مذكرات الإمام الخامنئي بالعربية +pdf|url=https://www.alkawthartv.com/news/188055|verk=https://www.alkawthartv.com {{!}} قناة الکوثر|hämtdatum=2020-04-05|språk=ar|arkivurl=https://web.archive.org/web/20191206135715/http://www.alkawthartv.com/news/188055|arkivdatum=2019-12-06}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Æðsti leiðtogi Írans]] | frá = [[4. júní]] [[1989]] | til = | fyrir = [[Ruhollah Khomeini]] | eftir = Enn í embætti }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Írans]] | frá = [[9. október]] [[1981]] | til = [[16. ágúst]] [[1989]] | fyrir = [[Mohammad-Ali Rajai]] | eftir = [[Akbar Hashemi Rafsanjani]] }} {{Töfluendir}} {{Forsetar Íran}} {{DEFAULTSORT:Khamenei, Ali}} [[Flokkur:Æðstuklerkar Írans]] [[Flokkur:Forsetar Írans]] {{f|1939}} 5k62a369cmk5yij59rl16wnxdz9zkk7 1920537 1920530 2025-06-16T00:57:28Z TKSnaevarr 53243 /* Æðsti leiðtogi */ 1920537 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Ali Khamenei | nafn_á_frummáli= {{nobold|سید علی حسینی}} | mynd = Ali Khamenei at IRGC Aerospace Force 2023.jpg | titill= [[Æðsti leiðtogi Írans]] | stjórnartíð_start = [[4. júní]] [[1989]] | forseti = ''Hann sjálfur''<br>[[Akbar Hashemi Rafsanjani]]<br>[[Mohammad Khatami]]<br>[[Mahmoud Ahmadinejad]]<br>[[Hassan Rouhani]]<br>[[Ebrahim Raisi]]<br>[[Mohammad Mokhber]] {{small|(starfandi)}}<br>[[Masoud Pezeshkian]] | forveri = [[Ruhollah Khomeini]] | titill2= [[Forseti Írans]] | stjórnartíð_start2 = [[9. október]] [[1981]] | stjórnartíð_end2 = [[16. ágúst]] [[1989]] | forveri2 = [[Mohammad-Ali Rajai]] | eftirmaður2 = [[Akbar Hashemi Rafsanjani]] | forsætisráðherra2 = [[Mir-Hossein Mousavi]] | einvaldur2 = [[Ruhollah Khomeini]]<br>''Hann sjálfur'' | myndatexti1 = Khamenei árið 2023. | fæddur = {{fæðingardagur og aldur|1939|4|19}} | fæðingarstaður = [[Mashhad]], [[Íran]] | þjóderni = [[Íran]]skur | maki = Mansoureh Khojasteh Bagherzadeh (g. 1964) | stjórnmálaflokkur = | börn = 6 | háskóli = Qom-klerkaskólinn |undirskrift = Khamenei signature.png }} '''Ali Khamenei''' ([[persneska]]: سید علی حسینی خامنه‌ای‎‎; f. [[19. apríl]] [[1939]]<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/558617/ روایتی از تاریخ دقیق تولد رهبر انقلاب از زبان معظم‌له+عکس]</ref>) er [[íslam|múslimaklerkur]] og núverandi [[æðstiklerkur Írans]]. Hann tók við embætti eftir lát [[Ruhollah Khomeini]] árið [[1989]]. Áður var hann [[forseti Írans]] frá 1981 til 1989. Hann var náinn samstarfsmaður Khomeinis í [[íranska byltingin|írönsku byltingunni]] 1979 og var skipaður [[ímam föstudagsbæna í Teheran]] eftir að Khomeini komst til valda. Eftir lát Khomeinis var hann kjörinn æðsti leiðtogi af [[sérfræðingaráð Írans|sérfræðingaráði Írans]] þótt hann væri ekki [[marja']] (ayatollah) á þeim tíma. Hann var útnefndur marja' árið 1994 þrátt fyrir andstöðu fjögurra annarra ayatollah. Khamenei er valdamesti stjórnmálamaður Írans. Hann er [[þjóðarleiðtogi]] og yfirmaður herafla Írans auk þess að eiga sæti í [[ríkisstjórn Írans]]. == Bakgrunnur == Árið 1957 flutti Khamenei til [[Najaf]] í [[Írak]] til að nema íslamska guðfræði á hæsta námsstigi í ''[[hawza]]''. Hann sneri aftur til Írans árið 1958 að ósk föður síns og hélt áfram námi sínu í klerkaskólanum í [[Qom]] frá 1958 til 1964.<ref name=":0" /> Khamenei varð kennari í íslamskri heimsspeki og gerðist fylgismaður [[Ruhollah Khomeini]]. Hann var fangelsaður í Qezel Qaleh-fangelsinu árið 1963.<ref>{{Webbref|titel=Ayatollah Khamenei's memory from the time he was imprisoned by Pahlavi regime|url=http://english.khamenei.ir/news/5963/Ayatollah-Khamenei-s-memory-from-the-time-he-was-imprisoned-by|verk=Khamenei.ir|datum=2018-09-29|hämtdatum=2020-03-16|språk=en}}</ref> Frá 1963 til 1975 var hann sex sinnum fangelsaður vegna pólitískrar mótspyrnu sinnar gegn [[Múhameð Resa Pahlavi|keisaranum]].<ref name=":0">{{Webbref|titel=Biography of Ayatollah Khamenei the Leader of the Islamic Revolution|url=http://english.khamenei.ir/news/2130/Biography-of-Ayatollah-Khamenei-the-Leader-of-the-Islamic-Revolution|verk=Khamenei.ir|datum=2014-09-07|hämtdatum=2020-03-17|språk=en}}</ref> Árið 1976 hóf hann þriggja ára þjónustu í [[Íransher]]. Hann sneri aftur til heimabæjar síns, [[Mashhad]], árið 1979, sama ár og keisaranum var steypt af stóli í [[Íranska byltingin|írönsku byltingunni]].<ref>{{Webbref|titel=Biography|url=https://www.leader.ir/en/content/14133/Biography|verk=www.leader.ir|hämtdatum=2020-03-17|språk=en}}</ref> == Forseti == Khamenei var kjörinn [[forseti Írans]] árið 1982<ref name=":0" /> eftir morðið á [[Mohammad-Ali Rajai]]. Sem forseti varð Khamenei nokkurs konar táknmynd þess að hætt hefði verið við [[Veraldarhyggja|veraldarvæðingu]] írönsku stjórnarinnar eftir byltinguna og stefnt væri í átt að hreinu [[Klerkastjórn|klerkaræði]]. Stuttu eftir að Khamenei tók við forsetaembætti var honum sýnt banatilræði á fjölmiðlafundi. Andspyrnusamtökin [[Mojahedin-e-Khalq]] komu fyrir sprengju í segulbandstæki sem sprakk og skaddaði hægri hönd Khamenei. Stuðningsmenn hans litu á atvikið sem staðfestingu á stöðu Khamenei sem lifandi píslarvottar. Hann var endurkjörinn árið 1985. == Æðsti leiðtogi == [[Mynd:Jumu'ah pray Ali Kamenei as Jumu'ah Imam.jpg|thumb|left|Ali Khamenei árið 1979.]] Þegar Ruhollah Khomeini lést árið 1989 valdi sérfræðingaráð Írans Khamenei sem nýjan [[Æðsti leiðtogi Írans|æðsta leiðtoga landsins]].<ref name=":0" /> Fyrstu árin var þó jafnan talið að forsetinn [[Akbar Hashemi Rafsanjani]] væri í raun valdamesti maður stjórnarinnar.<ref>{{Tímarit.is|2920399|Samvirk forusta|blað=[[Þjóðviljinn]]|útgáfudagsetning=8. júní 1989|blaðsíða=6|höfundur=Dagur Þorleifsson}}</ref> Árið 2010 heimsótti Khamenei helgu borgina [[Qom]] í þriðja skipti og dvaldi þar í tíu daga áður en hann sneri aftur til [[Teheran]]. Í Qom hitti hann háttsetta embættismenn, stúdenta, fræðimenn og fjölskyldur íranskra píslarvotta. Íranskur þingmaður sagði móttökurnar sem Khamenei fékk vera viðvörun til vestrænna fjölmiðla.<ref>{{Webbref|titel=Imam Khamenei Qom visit dispelled delusions|url=http://en.abna24.com/service/iran/archive/2010/10/31/211221/story.html|verk=en.abna24.com|datum=2010-10-31|hämtdatum=2020-04-01|språk=English|efternamn=P.T}}</ref> Annað skiptið sem Khamenei heimsótti Qom var árið 2000.<ref>{{Webbref|url=https://basirat.ir/fa/news/262469/|titel=مروري بر سفرهاي استاني رهبر معظم انقلاب از آغاز تاكنون|hämtdatum=2020-04-02|utgivare=basirat.ir}}</ref> Khamenei heimsótti Fatima Masumeh-helgidóminn og hélt ræðu fyrir íbúa Qom.<ref>farsi.khamenei.ir - [http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=11577 ورود رهبر انقلاب به قم و استقبال پرشور مردم از معظم‌له]</ref> == Yfirlýsingar == === Um kjarnorku- og gereyðingarvopn === Þann 17. apríl 2010 ávarpaði Khamenei alþjóðaráðstefnu um kjarnorkuafvopnun í Teheran og lýsti yfir að auk kjarnorkuvopna væru gereyðingaropn eins og efna- og lífefnavopn alvarleg ógn við mannkynið. Hann sagði að íranska þjóðin, sem hefði sjálf orðið fyrir barðinu á [[efnavopn]]um, gerði sér grein fyrir hættunni af því að framleiða slík vopn og væri reiðubúin til að beita öllum ráðum til að sporna við þeim. Hann sagði Íran líta svo á að það bæri bannað samkvæmt íslamstrú ([[haram]]) að nota slík vopn.<ref>{{Webbref|titel=استفتائات - حرمت سلاح کشتار جمعی|url=http://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=228|verk=farsi.khamenei.ir|hämtdatum=2020-03-31|efternamn=Khamenei.ir|arkivurl=https://web.archive.org/web/20180612142926/http://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=228|arkivdatum=2018-06-12}}</ref> === Um hryðjuverk === Eftir [[Skotárásin á Charlie Hebdo|skotárásina á Charlie Hebdo]] í Frakklandi í janúar 2015 skrifaði Khamenei opið bréf til ungmenna í Evrópu og Norður-Ameríku varðandi íslam.<ref>{{Webbref|titel=The recent events in France have convinced me to directly talk to you|url=http://english.khamenei.ir/news/2436/The-recent-events-in-France-have-convinced-me-to-directly-talk|verk=Khamenei.ir|datum=2015-11-15|hämtdatum=2020-03-15|språk=en}}</ref> Eftir [[Hryðjuverkaárásirnar í París nóvember 2015|hryðjuverkaárásirnar í París í nóvember 2015]] skrifaði hann annað opið bréf til ungmenna á [[Vesturlönd]]um þar sem hann sagði hryðjuverk sameiginlegt áhyggjuefni allra landa.<ref>{{Webbref|titel=Today terrorism is our common worry|url=http://english.khamenei.ir/news/2681/Today-terrorism-is-our-common-worry|verk=Khamenei.ir|datum=2015-11-29|hämtdatum=2020-03-15|språk=en}}</ref> === Um Ísrael === Þann 9. september 2015 sagði Khamenei að „hin [[Zíonismi|zíoníska]] stjórn“ yrði ekki lengur til eftir 25 ár.<ref>{{Webbref|titel=There will be no such thing as Israel in 25 years: Ayatollah Khamenei|url=http://english.khamenei.ir/news/3969/There-will-be-no-such-thing-as-Israel-in-25-years-Ayatollah|verk=Khamenei.ir|datum=2016-07-01|hämtdatum=2020-04-22|språk=en}}</ref> === Um tryggð === Þann 9. janúar 2016 lét Khamenei þau orð falla í fundi með fólki frá Qom að þeir sem sværu í dag [[Íranska byltingin|byltingunni]] hollustu sína eða endurnýjuðu hollustueið sinn væru í raun að sverja [[Múhameð|Múhameð spámanni]] hollustu sína. Hann sagði að hver sá sem sýndi [[Ruhollah Khomeini|Imam Khomeini]] hollustu í verk væri um leið að sýna hollustu sína við spámanninn.<ref>{{Webbref|titel=Massive election turnout guarantees the security of the country|url=http://english.khamenei.ir/news/3122/Massive-election-turnout-guarantees-the-security-of-the-country|verk=Khamenei.ir|datum=2016-01-09|hämtdatum=2020-04-22|språk=en}}</ref> === Um Sádi-Arabíu === Þann 21. mars 2019 sagðist Khamenei ekki vita um neina verri stjórn en þá í [[Sádi-Arabía|Sádi-Arabíu]]. Hann sagði sádi-arabísku ríkisstjórnina spillta, einræðiskennda og harðstjórnarlega. Varðandi möguleikann á því að Sádi-Arabía kæmist yfir kjarnorkutækni frá Bandaríkjunum sagðist Khamenei ekki hafa áhyggjur, enda kæmu íslamískir uppreisnarmenn til með að kollvarpa stjórn landsins innan fárra ára.<ref>{{Webbref|titel=Ayatollah Khamenei: I know no country worse than Saudi kingdom|url=https://www.tehrantimes.com/news/434254/Ayatollah-Khamenei-I-know-no-country-worse-than-Saudi-kingdom|verk=Tehran Times|datum=2019-03-21|hämtdatum=2021-12-09|språk=en}}</ref> === Um Bandaríkin === Þann 18. febrúar 2020 sagði Khamenei að einn daginn myndu [[Bandaríkin]] sökkva eins og skipið [[RMS Titanic|Titanic]]. Rétt eins og íburður Titanic hafi ekki bjargað skipinu frá því að sökkva myndi íburður Bandaríkjanna ekki bjarga þeim frá hruni.<ref>{{Webbref|titel=The US will sink like the Titanic|url=http://english.khamenei.ir/news/7375/The-US-will-sink-like-the-Titanic|verk=Khamenei.ir|datum=2020-02-19|hämtdatum=2020-04-22|språk=en}}</ref> === Um Covid-19-bóluefnin === Þann 8. janúar 2021 skrifaði Khamenei í færslu á [[Twitter]] að bresk og bandarísk [[bóluefni]] gegn [[Covid-19]] væru „algjörlega óáreiðanleg“ og að möguleiki væri á því að löndin vildu „smita aðrar þjóðir“. Twitter fjarlægði færslu Khamenei daginn eftir og sagði hana brot gegn reglum samfélagsmiðilsins.<ref>{{Webbref|titel=Twitter raderade ayatolla Khameneis inlägg om västerländska "opålitliga" coronavaccin|url=https://svenska.yle.fi/artikel/2021/01/09/twitter-raderade-ayatolla-khameneis-inlagg-om-vasterlandska-opalitliga|verk=svenska.yle.fi|hämtdatum=2021-01-16|språk=sv-FI}}</ref> === Um kóranbrennur og Svíþjóð === Eftir að eintök af [[Kóran|Kóraninum]] voru brennd í mótmælaaðgerðum árið 2023 sagði Khamenei Svíþjóð hafa lýst yfir stríði gegn hinum íslamska heimi. Talið er að þetta hafi verið vegna viðbragða sænsku stjórnarinnar við kóranbrennunum.<ref>{{Tidningsref|rubrik=Irans ledare i skarpt utspel mot Sverige: ”Tydlig upptrappning”|url=https://www.svt.se/nyheter/inrikes/irans-ledare-i-skarpt-utspel-mot-sverige-tydlig-upptrappning|tidning=SVT Nyheter|datum=2023-07-22|hämtdatum=2023-07-26|språk=sv|förnamn=Ola|efternamn=Palmström}}</ref> == Ljóð og endurminningar == Khamenei var virkur í bókmenntasamtökum ásamt frægum skáldum þegar hann bjó í Mashhad og skrifaði gagnrýni um ljóð. Hann hefur sjálfur flutt nokkur ljóð undir skáldanafninu „Amin“.<ref>{{Webbref|titel=دائرة المعارف بزرگ اسلامی:خامنه ای، آیت الله سیدعلی|url=https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/16337#page-3|verk=www.cgie.org.ir|hämtdatum=2020-03-29}}</ref> Endurminningar Khamenei komu út á [[Arabíska|arabísku]] undir titlinum ''Inna Ma as-Sabri Nasra'' árið 2019. Leiðtogi [[Hizbollah]], [[Hassan Nasrallah|Sayyid Hassan Nasrallah]], kynnti arabíska útgáfu bókarinnar á hátíðarathöfn í [[Beirút]] í febrúar 2019 í tilefni af 40 ára afmæli [[Íranska byltingin|írönsku byltingarinnar]].<ref>{{Webbref|titel=Leader Ayatollah Khamenei memoirs released|url=http://www.tehrantimes.com/news/433663/Leader-Ayatollah-Khamenei-memoirs-released|verk=Tehran Times|datum=2019-03-04|hämtdatum=2020-04-05|språk=en}}</ref><ref>{{Webbref|titel=إن مع الصبر نصرا.. مذكرات الإمام الخامنئي بالعربية +pdf|url=https://www.alkawthartv.com/news/188055|verk=https://www.alkawthartv.com {{!}} قناة الکوثر|hämtdatum=2020-04-05|språk=ar|arkivurl=https://web.archive.org/web/20191206135715/http://www.alkawthartv.com/news/188055|arkivdatum=2019-12-06}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Æðsti leiðtogi Írans]] | frá = [[4. júní]] [[1989]] | til = | fyrir = [[Ruhollah Khomeini]] | eftir = Enn í embætti }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Írans]] | frá = [[9. október]] [[1981]] | til = [[16. ágúst]] [[1989]] | fyrir = [[Mohammad-Ali Rajai]] | eftir = [[Akbar Hashemi Rafsanjani]] }} {{Töfluendir}} {{Forsetar Íran}} {{DEFAULTSORT:Khamenei, Ali}} [[Flokkur:Æðstuklerkar Írans]] [[Flokkur:Forsetar Írans]] {{f|1939}} bsheae1h79fvdz97lzt24c3bxw0n87c 0 135630 1920542 1873992 2025-06-16T03:55:34Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920542 wikitext text/x-wiki [[Mynd:President Ronald Reagan meets with aides on Iran-Contra.jpg|thumb|right|Reagan ásamt [[Caspar Weinberger]] varnarmálaráðherra, [[George Shultz]] utanríkisráðherra, [[Ed Meese]] ríkissaksóknara og [[Don Regan]] starfsmannastjóra.]] '''Íran-Kontrahneykslið''' var [[stjórnmálahneyksli]] sem kom upp á öðru kjörtímabili [[Ronald Reagan]] Bandaríkjaforseta. Í ljós kom að háttsettir embættismenn Bandaríkjastjórnar höfðu haft milligöngu um [[vopnasala|vopnasölu]] til [[Íran]] sem á þeim tíma var í [[vopnasölubann]]i. Tilgangurinn með sölunni var annars vegar að tryggja lausn bandarískra [[gísl]]a í haldi [[Hezbollah]]-samtakanna í Líbanon og hins vegar að fjármagna [[Kontraskæruliðar|Kontraskæruliða]] í [[Níkaragva]]. Þessum stuðningi Bandaríkjastjórnar við Kontraskæruliðana hafði verið hafnað af [[Bandaríkjaþing|Bandaríkjaþingi]] auk þess sem hann hafði lítinn hljómgrunn meðal almennings. Áætlunin gekk út á að [[Ísrael]] myndi senda vopn til Íran og Bandaríkin síðan senda vopn til Ísrael gegn greiðslu. Í staðinn átti Íransstjórn að gera allt sem í þeirra valdi stóð til að tryggja lausn bandarískra gísla í Líbanon. Íran var á þessum tíma undir vopnasölubanni sem [[Jimmy Carter]] hafði komið á vegna [[gíslatakan í Teheran|gíslatökunnar í Teheran]] árið 1979. Margir embættismenn Reagan-stjórnarinnar voru andsnúnir vopnasölubanninu þar sem þeir óttuðust að með því yrði Íran enn háðara [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] auk þess sem þeir töldu það gagnslaust þar sem Íranir gætu auðveldlega keypt varahluti í bandarísk vopn í sinni eigu annars staðar frá. Bæði utanríkisráðherra stjórnar Reagans, [[George Shultz]], og varnarmálaráðherrann [[Caspar Weinberger]], voru samt andsnúnir hugmyndinni þar sem hún fól í sér bæði sölu vopna til óvinaríkis og samninga við hryðjuverkamenn, sem hvort tveggja var ólöglegt. Engu að síður féllst Reagan á áætlunina og fyrsta vopnasalan fór fram í ágúst 1985. Í desember 1985 kom herráðgjafi [[Þjóðaröryggisráð Bandaríkjanna|Þjóðaröryggisráðs Bandaríkjanna]] [[Oliver North]] með tillögu að breytingum á áætluninni. Breytingarnar fólu í sér að í staðinn fyrir milligöngu Ísraels kom bein sala til Íran og að tekjur af vopnasölunni yrðu látnar renna til Kontraskæruliða í Níkaragva. Allt frá því Ronald Reagan tók við forsetaembætti 1981 hafði hann reynt eftir megni að styðja andstæðinga ríkisstjórnar [[Sandínistar|Sandínista]] í Níkaragva. Bandaríkjaþing samþykkti þrjár lagabreytingar á árunum 1982 til 1984 sem takmörkuðu aðstoð Bandaríkjanna við Kontraskæruliða og bönnuðu meðal annars sendingu hergagna til þeirra. Tillögur North gengu því út á að fara í kringum bæði yfirlýsta stefnu ríkisstjórnarinnar og lög þingsins. Ekki er enn ljóst hvort Reagan hafi sjálfur samþykkt þetta fyrirkomulag þótt vitað sé að hann vildi styðja Kontraskæruliða. Málið komst í hámæli þegar háttsettur foringi í [[íranski byltingarherinn|íranska byltingarhernum]], [[Mehdi Hashemi]], lak upplýsingum í líbanska dagblaðið ''[[Ash-Shiraa]]'' sem birti grein um það [[3. nóvember]] [[1986]]. Mánuði fyrr hafði bandarísk flutningavél með vopnasendingu til Kontraskæruliða verið skotin niður yfir Níkaragva. Þrátt fyrir að [[CIA]] hafi neitað því að eiga aðild að sendingunni staðfesti frétt ''Ash-Shiraa'' hvernig í pottinn var búið. Íransstjórn staðfesti einnig sögu dagblaðsins og tveimur dögum síðar, eða 13. nóvember, kom Reagan fram í sjónvarpi og viðurkenndi vopnasöluna. Nokkrum dögum síðar eyðilagði Oliver North öll skjöl sem tengdust málinu. Nokkrar rannsóknarnefndir voru settar á stofn til að rannsaka málið. Ellefu hlutu dóma í kjölfarið en sumum þeirra var snúið við áfrýjun og þeir sem eftir voru voru náðaðir á síðustu stjórnarárum [[George H. W. Bush]] sem var varaforseti þegar málið kom upp. == Vopnasala til Íran == Opinberir embættismenn Bandaríkjastjórnar höfðu trú á að viðskiptin myndu liðka fyrir bættum samskiptum Bandaríkjanna og Íran en þau gengu gegn opinberri stefnu sem bannaði vopnasölu þangað. Slóðin var falin með því að fara í gegnum Ísrael á þann hátt að Ísrael seldi írönskum aðilum vopnin en Bandaríkjamenn útveguðu þeim vopn í staðinn. Málin þróuðust á þann veg að bandaríkin seldu Írönum vopn í skiptum fyrir alla bandaríska gísla [[Hezbollah-samtökin|Hezbollah-samtakanna]] í Líbanon, í leynilegri aðgerð háttsettra bandarískra embættismanna. Var hún að stórum hluta skipulögð af Lautinant [[Oliver North]] sem átti sæti í [[Þjóðaröryggisráð Bandaríkjanna|Þjóðaröryggisráði Bandaríkjanna]]. == Stuðningur við Kontraskæruliða == Hluti af söluandvirði vopnanna var notaður til að styrkja hægrisinnaða Kontraskæruliða í Níkaragva en þeir áttu í baráttu við stjórn [[sandinistar|sandinista]] sem var þyrnir í augum bandarískra stjórnvalda. Bandaríkjastjórn studdi skæruliðana leynt og ljóst, síðustu árin í trássi við vilja Bandaríkjaþings. Nikaragva höfðaði síðar mál gegn Bandaríkjunum fyrir [[Alþjóðadómstóllinn|Alþjóðadómstólnum]] í [[Haag]] sem úrskurðaði að íhlutun Bandaríkjanna væri brot á [[þjóðaréttur|þjóðarétti]]<ref>{{cite web|url = http://www.iceland.org/ca/islenska/umdaemislond/Nikaragva/|title = Nikaragva|accessdate=12. nóvember 2010|archive-date = 2008-07-04|archive-url = https://web.archive.org/web/20080704004947/http://www.iceland.org/ca/islenska/umdaemislond/Nikaragva/|url-status=dead}}</ref>. == Hlutur Ronalds Reagan == Þótt [[Ronald Reagan]] þáverandi forseti Bandaríkjanna hafi stutt málstað Kontraskæruliðanna var ekki hægt að sanna að hann hafi komið að greiðslu fjárstuðnings til þeirra. Handskrifuð minnisblöð [[Caspar Weinberger|Caspars Weinberger]] þáverandi [[varnarmálaráðherra]] benda til þess að Reagan hafi verið kunnugt um gísla viðskiptin og vopnasöluna. Vitnisburður [[John Poindexter|Johns Poindexter]] öryggismálafulltrúa [[Reagan-stjórnin|Reagan- stjórnarinnar]] um að hann hefði aldrei tilkynnt Reagan um málið kom þó í veg fyrir að Reagan væri dreginn fyrir dóm.<ref>{{cite web|url = http://www.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB210/index.htm|title = The National Security Archive|accessdate=12. nóvember 2010}}</ref> Hinsvegar fullyrðir [[Oliver North]] í endurminningum sínum að Reagan hafi bæði lagt blessun sína yfir viðskiptin við Íran sem og stuðning við Kontraskæruliðanna og hafi hann verið upplýstur reglulega um gang mála.<ref>{{cite web|url = http://www.nytimes.com/1991/10/20/us/north-says-reagan-knew-of-iran-deal.html?pagewanted=1|title = North Says Reagan Knew of Iran Deal|accessdate=12. nóvember 2010}}</ref> Ekki hafa verið færðar sönnur á þessi ummæli North en hann var dæmdur fyrir að fara gegn þinginu og eyðingu opinberra gagna. North var síðar náðaður af [[George W. Bush]] með þeim rökum að gjörðir hans hefðu verið byggðar á tryggð við föðurlandið. == Heimildir == <div class='references-small'><references/></div> == Tenglar == * http://www.pbs.org/wgbh/amex/reagan/peopleevents/pande08.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110119224021/http://www.pbs.org/wgbh/amex/reagan/peopleevents/pande08.html |date=2011-01-19 }} {{Kalda stríðið}} {{stubbur|saga}} [[Flokkur:Ronald Reagan]] [[Flokkur:Stjórnmálahneyksli í Bandaríkjunum]] [[Flokkur:1985]] [[Flokkur:1986]] lyr0go6zqgjuyz1gopz9tfkd9hrjgsn 0 135662 1920553 1723002 2025-06-16T08:50:21Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920553 wikitext text/x-wiki '''Kárhóll''' er jörð í [[Reykjadalur|Reykjadal]] í [[Þingeyjarsveit]]. Land jarðarnnar er talið um 158 ha og nær frá Reykjadalsá að miðjum hálsi milli Reykjadals og Seljadals að landamerkjum Breiðumýrar þar. Á jörðinni hefur verið stunduð [[skógrækt]]. Norðurljósarannsóknarsetrið Aurora Observatory er í byggingu á Kárhóli. == Tenglar == * [http://karholl.is/is/ Aurora Observatory Aurora Observatory á Kárhóli] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161115215840/http://karholl.is/is/ |date=2016-11-15 }} * [https://www.washingtonpost.com/world/europe/chinas-arctic-ambitions-take-shape-in-remote-iceland-valley/2016/11/16/8e89fb4c-abed-11e6-8f19-21a1c65d2043_story.html China’s Arctic ambitions take shape in remote Iceland valley] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161117162604/https://www.washingtonpost.com/world/europe/chinas-arctic-ambitions-take-shape-in-remote-iceland-valley/2016/11/16/8e89fb4c-abed-11e6-8f19-21a1c65d2043_story.html |date=2016-11-17 }} [[Flokkur:Þingeyjarsveit]] ruxjyxcieq4zessfwk1l51ty3vvykj4 0 140055 1920479 1858548 2025-06-15T18:48:40Z Alvaldi 71791 1920479 wikitext text/x-wiki {{Körfuknattleiksmaður |nafn=Georgía Kristiansen |mynd= |fullt nafn=Georgía Olga Kristiansen |fæðingardagur={{Fæðingardagur og aldur|1979|1|3}} |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Ísland]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |þyngd= |staða=Dómari |núverandi lið= |númer= |ár í háskóla= |háskóli= |ár=1993–1998<br>1998–2000<br>2001–2006 |lið=[[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]]<br>[[Íþróttafélag stúdenta|ÍS]]<br>KR |landsliðsár=1994<br>1994–1996 |landslið=Ísland U16<br>Ísland U18 |landsliðsleikir=2<br>9 |þjálfaraár= |þjálfað lið= |mfuppfært=12. október 2017 |lluppfært=12. október 2017 }} '''Georgía Olga Kristiansen''' (f. [[3. janúar]] [[1979]]) er [[Íslendingur|íslenskur]] körfuknattleiksdómari og fyrrverandi leikmaður. Hún varð fyrsti kvennkyns dómarinn til að dæma í [[Úrvalsdeild karla í körfuknattleik]]<ref>{{cite news|title=Georgía verður í kvöld fyrsta konan sem dæmir í efstu deild karla|url=http://www.visir.is/g/2017171019577/georgia-verdur-i-kvold-fyrsta-konan-sem-daemir-i-efstu-deild-karla|accessdate=12. október 2017|work=[[Vísir.is]]|date=12. október 2017|author=Óskar Ófeigur Jónsson}}</ref> og annar kvenkyns dómarinn til að dæma í [[Úrvalsdeild kvenna í körfuknattleik|Úrvalsdeild kvenna]] á eftir [[Indíana Sólveig Marquez|Indíönu Sólveigu Marquez]].<ref>{{cite news|title=Fyrsta konan sem dæmir í efstu deild karla |url=http://www.mbl.is/sport/korfubolti/2017/10/09/fyrsta_konan_sem_daemir_i_efstu_deild_karla/|accessdate=12. október 2017|work=[[Vísir.is]]|date=9. október 2017}}</ref><ref>{{cite news|title=Mér var bara hent út í djúpu laugina|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3927575|accessdate=12. október 2017|work=[[Fréttablaðið]]|date=10. desember 2006}}</ref> Georgía og Indíana voru einnig fyrstu kvenkyns dómararnir til að dæma sama leik í efstu deild á Íslandi.<ref>{{cite news|title=Dómarar|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4154723|accessdate=12. október 2017|work=[[Morgunblaðið]]|date=23. febrúar 2007}}</ref><ref>{{cite news|title=Fyrsta kvenkyns dómaraparið dæmir í kvöld|url=http://www.visir.is/g/200770222101/fyrsta-kvenkyns-domaraparid-daemir-i-kvold|accessdate=12. október 2017|work=[[Vísir.is]]|date=22. febrúar 2007}}</ref><ref>{{cite news|title=Kannski leyndist einn strákur á vellinum|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3934085|accessdate=13. október 2017|work=[[Fréttablaðið]]|date=24. febrúar 2007}}</ref> ==Fjölskylda== Georgía er langömmubarn [[Georgía Björnsson|Georgíu Björnsson]], sem hún heitir eftir, og [[Sveinn Björnsson|Sveins Björnssonar]], fyrrum forseta Íslands.<ref>{{cite news|title=Langömmubarn fyrstu forsetafrúar Íslands endurskrifaði íslenska körfuboltasögu í gær|url=http://www.visir.is/g/2017171019519/langommubarn-fyrstu-forsetafruar-islands-endurskrifadi-islenska-korfuboltasogu-i-gaer|accessdate=12. október 2017|work=[[Vísir.is]]|date=13. október 2017|author=Óskar Ófeigur Jónsson}}</ref> Bróðir Georgíu er [[Davíð Tómas Tómasson]], tónlistarmaður og körfuknattleiksdómari.<ref>{{cite news|title=Georgía Olga Kristiansen ritar nafn sitt í sögubækurnar|url=https://www.kr.is/karfa/georgia-olga-kristiansen-ritar-nafn-sitt-i-sogubaekurnar/|accessdate=13. október 2017|work=KR.is|date=24. febrúar 2007}}</ref> Þau urðu fyrstu systkinin til að dæma saman leik í efstu deild á Íslandi þegar þau dæmdi leik Grindavíkur og Vals í Úrvalsdeild karla 7. desember 2017.<ref>{{cite news|title=Systkini dæmdu í fyrsta sinn saman í efstu deild í kvöld|url=http://www.visir.is/g/2017171209043/systkini-daemdu-i-fyrsta-sinn-saman-i-efstu-deild-i-kvold|accessdate=8. desember 2017|work=Vísir.is|date=7. desember 2007}}</ref> ==Heimildir== {{Reflist|30em}} {{stubbur|æviágrip}} {{f|1979}} [[Flokkur:Leikmenn Úrvalsdeildar kvenna í körfuknattleik]] dwsdda3uhgp3w9c0m64c2wj4862c21k 0 140442 1920432 1918077 2025-06-15T14:57:11Z TKSnaevarr 53243 1920432 wikitext text/x-wiki {{konungur | titill = [[Heilaga rómverska ríkið|Keisari Heilaga rómverska ríkisins]] og [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | ætt = [[Habsborgarar|Habsburg-Lothringen-ætt]] | skjaldarmerki = Greater Coat of Arms of Leopold II and Francis II, Holy Roman Emperors.svg | nafn = Frans 2. & 1. | mynd = Francesco I.jpg | skírnarnafn = Franz Joseph Karl | fæðingardagur = [[12. febrúar]] [[1768]] | fæðingarstaður = [[Flórens]], [[Stórhertogadæmið Toskana|Toskana]], [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkinu]] | dánardagur = {{Dánardagur og aldur|1835|3|2|1768|2|12}} | dánarstaður = [[Vín (Austurríki)|Vín]], [[Austurríska keisaradæmið|Austurríki]] | grafinn = Keisaragrafhýsinu í Vín | undirskrift = Francis II signature.jpg | ríkisár = [[5. júlí]] [[1792]] – [[6. ágúst]] [[1806]] (sem keisari Heilaga rómverska ríkisins<br>[[11. ágúst]] [[1804]] – [[2. mars]] [[1835]] (sem keisari Austurríkis) | faðir = [[Leópold 2. keisari|Leópold 2.]] | móðir = [[Maria Lovísa af Spáni]] | maki = [[Elísabet af Württemberg]] (g. 1788; d. 1790)<br>[[María Teresa af Napólí og Sikiley]] (g. 1790; d. 1807)<br>[[María Lovísa Beatrix af Modena]] (g. 1808; d. 1816)<br>[[Karólína Ágústa af Bæjaralandi]] (g. 1816; d. 1835) | titill_maka = Keisaraynja | börn = Lovísa Elísabet, [[María Lovísa af Austurríki|María Lovísa]], [[Ferdinand 1. Austurríkiskeisari|Ferdinand]], María Karólína, Karólína Lovísa, María Leópoldína, Klementína, Jósef Frans, María Karólína, Frans Karl, María Anna, Jóhann Nepomuk, Amalía Teresa }} '''Frans 2.''' (12. febrúar 1768 – 2. mars 1835) var síðasti keisari [[Heilaga rómverska ríkið|hins Heilaga rómverska ríkis]], frá árinu 1792 til 6. ágúst 1806, en þá leysti hann upp keisaraveldið eftir afdrifaríkan ósigur gegn [[Napóleon Bónaparte]] í [[Orrustan við Austerlitz|orrustunni við Austerlitz]]. Árið 1804 hafði hann stofnað [[austurríska keisaradæmið]] og varð '''Frans I''', fyrsti [[Austurríkiskeisari|keisari Austurríkis]] frá 1804 til 1835. Hann var því kallaður eini „tvíkeisari“ (''Doppelkaiser'') heimssögunnar.<ref>{{cite book |chapter= [[:de:s:Die Siegel der deutschen Kaiser und Könige Band 5/Beilagen#Beilage 3|Bey der Niederlegung der kaiserlichen Reichs-Regierung.]] Dekret vom 6.&nbsp;August 1806 |editor-first= Otto |editor-last= Posse |title= Die Siegel der deutschen Kaiser und Könige von 751 bis 1806 |language= de |at= Band 5, Beilage 3 |year=1909–13 |oclc= 42197429 |via= [[Wikisource]] }} <!--Verkündung der neuen Titulatur als Kaiser von Österreich--></ref> Frá 1804 til 1806 var hann kallaður keisari bæði Heilaga rómverska ríkisins og Austurríkis. Hann varð jafnframt fyrsti forseti [[Þýska ríkjasambandið|þýska ríkjasambandsins]] við stofnun þess árið 1815. Frans var einn hatrammasti andstæðingur [[Fyrsta franska keisaraveldið|franska keisaraveldisins]] í [[Napóleonsstyrjaldirnar|Napóleonsstyrjöldunum]] en var sigraður nokkrum sinnum í viðbót eftir orrustuna við Austerlitz. Einn versti persónuósigur hans var að neyðast til að fallast á hjónaband dóttur sinnar, [[Marie-Louise af Austurríki]], og Napóleons þann 10. mars 1810. Eftir að Napóleon sagði af sér eftir [[sjötta bandalagsstríðið]] gekk Austurríki í „bandalagið helga“ sem stofnað var á [[Vínarfundurinn|Vínarfundurinn]] en á þeim fundi var kanslari Frans, [[Klemens von Metternich]], potturinn og pannan. Eftir fundinn endurheimti Frans flest sín gömlu lönd, en Heilaga rómverska ríkið var þó aldrei endurreist. Á fundinum var komið á [[Evrópska hljómkviðan|evrópsku hljómkviðunni]] og reynt að standa gegn frjálslyndi og þjóðernishyggju. Margir fóru því að líta á Frans sem afturhaldssegg seinna á valdatíð hans. ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Heilaga rómverska ríkið|Keisari hins Heilaga rómverska ríkis]] | frá = [[5. júlí]] [[1792]]| til = [[6. ágúst]] [[1806]]| fyrir = [[Leópold 2. keisari|Leópold 2.]] | eftir = Embætti lagt niður| }} {{Erfðatafla | titill = [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | frá = [[11. ágúst]] [[1804]]| til = [[2. mars]] [[1835]]| fyrir = Embætti stofnað | eftir = [[Ferdinand 1. Austurríkiskeisari|Ferdinand 1.]] | }} {{Töfluendir}} {{Keisarar hins Heilaga rómverska ríkis}} {{stubbur|æviágrip|saga}} [[Flokkur:Austurríkiskeisarar]] [[Flokkur:Keisarar hins Heilaga rómverska ríkis]] [[Flokkur:Konungar Bæheims]] [[Flokkur:Konungar Króatíu]] [[Flokkur:Konungar Ungverjalands]] [[Flokkur:Habsburg-Lothringen-ætt]] {{fde|1768|1835|Frans II}} qxteaylfu6s8dsznf0u42ttkdgccinc 1920433 1920432 2025-06-15T14:58:13Z TKSnaevarr 53243 1920433 wikitext text/x-wiki {{konungur | titill = [[Heilaga rómverska ríkið|Keisari Heilaga rómverska ríkisins]] og [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | ætt = [[Habsborgarar|Habsburg-Lothringen-ætt]] | skjaldarmerki = Greater Coat of Arms of Leopold II and Francis II, Holy Roman Emperors.svg | nafn = Frans 2. & 1. | mynd = Francesco I.jpg | skírnarnafn = Franz Joseph Karl | fæðingardagur = [[12. febrúar]] [[1768]] | fæðingarstaður = [[Flórens]], [[Stórhertogadæmið Toskana|Toskana]], [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkinu]] | dánardagur = {{Dánardagur og aldur|1835|3|2|1768|2|12}} | dánarstaður = [[Vín (Austurríki)|Vín]], [[Austurríska keisaradæmið|Austurríki]] | grafinn = Keisaragrafhýsinu í Vín | undirskrift = Francis II signature.jpg | ríkisár = [[5. júlí]] [[1792]] – [[6. ágúst]] [[1806]] (sem keisari Heilaga rómverska ríkisins<br>[[11. ágúst]] [[1804]] – [[2. mars]] [[1835]] (sem keisari Austurríkis) | faðir = [[Leópold 2. keisari|Leópold 2.]] | móðir = [[Maria Lovísa af Spáni]] | maki = [[Elísabet af Württemberg]] (g. 1788; d. 1790)<br>[[María Teresa af Napólí og Sikiley]] (g. 1790; d. 1807)<br>[[María Lovísa Beatrix af Modena]] (g. 1808; d. 1816)<br>[[Karólína Ágústa af Bæjaralandi]] (g. 1816; d. 1835) | titill_maka = Keisaraynja | börn = Lovísa Elísabet, [[María Lovísa af Austurríki|María Lovísa]], [[Ferdinand 1. Austurríkiskeisari|Ferdinand]], María Karólína, Karólína Lovísa, María Leópoldína, Klementína, Jósef Frans, María Karólína, Frans Karl, María Anna, Jóhann Nepomuk, Amalía Teresa }} '''Frans 2.''' (12. febrúar 1768 – 2. mars 1835) var síðasti keisari [[Heilaga rómverska ríkið|hins Heilaga rómverska ríkis]], frá árinu 1792 til 6. ágúst 1806, en þá leysti hann upp keisaraveldið eftir afdrifaríkan ósigur gegn [[Napóleon Bónaparte]] í [[Orrustan við Austerlitz|orrustunni við Austerlitz]]. Árið 1804 hafði hann stofnað [[austurríska keisaradæmið]] og varð '''Frans 1.''', fyrsti [[Austurríkiskeisari|keisari Austurríkis]] frá 1804 til 1835. Hann var því kallaður eini „tvíkeisari“ (''Doppelkaiser'') heimssögunnar.<ref>{{cite book |chapter= [[:de:s:Die Siegel der deutschen Kaiser und Könige Band 5/Beilagen#Beilage 3|Bey der Niederlegung der kaiserlichen Reichs-Regierung.]] Dekret vom 6.&nbsp;August 1806 |editor-first= Otto |editor-last= Posse |title= Die Siegel der deutschen Kaiser und Könige von 751 bis 1806 |language= de |at= Band 5, Beilage 3 |year=1909–13 |oclc= 42197429 |via= [[Wikisource]] }} <!--Verkündung der neuen Titulatur als Kaiser von Österreich--></ref> Frá 1804 til 1806 var hann kallaður keisari bæði Heilaga rómverska ríkisins og Austurríkis. Hann varð jafnframt fyrsti forseti [[Þýska ríkjasambandið|þýska ríkjasambandsins]] við stofnun þess árið 1815. Frans var einn hatrammasti andstæðingur [[Fyrsta franska keisaraveldið|franska keisaraveldisins]] í [[Napóleonsstyrjaldirnar|Napóleonsstyrjöldunum]] en var sigraður nokkrum sinnum í viðbót eftir orrustuna við Austerlitz. Einn versti persónuósigur hans var að neyðast til að fallast á hjónaband dóttur sinnar, [[María Lovísa af Austurríki|Maríu Lovísu]], og Napóleons þann 10. mars 1810. Eftir að Napóleon sagði af sér eftir [[sjötta bandalagsstríðið]] gekk Austurríki í „bandalagið helga“ sem stofnað var á [[Vínarfundurinn|Vínarfundurinn]] en á þeim fundi var kanslari Frans, [[Klemens von Metternich]], potturinn og pannan. Eftir fundinn endurheimti Frans flest sín gömlu lönd, en Heilaga rómverska ríkið var þó aldrei endurreist. Á fundinum var komið á [[Evrópska hljómkviðan|evrópsku hljómkviðunni]] og reynt að standa gegn frjálslyndi og þjóðernishyggju. Margir fóru því að líta á Frans sem afturhaldssegg seinna á valdatíð hans. ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Heilaga rómverska ríkið|Keisari hins Heilaga rómverska ríkis]] | frá = [[5. júlí]] [[1792]]| til = [[6. ágúst]] [[1806]]| fyrir = [[Leópold 2. keisari|Leópold 2.]] | eftir = Embætti lagt niður| }} {{Erfðatafla | titill = [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | frá = [[11. ágúst]] [[1804]]| til = [[2. mars]] [[1835]]| fyrir = Embætti stofnað | eftir = [[Ferdinand 1. Austurríkiskeisari|Ferdinand 1.]] | }} {{Töfluendir}} {{Keisarar hins Heilaga rómverska ríkis}} {{stubbur|æviágrip|saga}} [[Flokkur:Austurríkiskeisarar]] [[Flokkur:Keisarar hins Heilaga rómverska ríkis]] [[Flokkur:Konungar Bæheims]] [[Flokkur:Konungar Króatíu]] [[Flokkur:Konungar Ungverjalands]] [[Flokkur:Habsburg-Lothringen-ætt]] {{fde|1768|1835|Frans II}} i3v3qkvf9a6tvxsrinf13jjr39s51pa 1920435 1920433 2025-06-15T15:07:37Z TKSnaevarr 53243 1920435 wikitext text/x-wiki {{konungur | titill = [[Heilaga rómverska ríkið|Keisari Heilaga rómverska ríkisins]] og [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | ætt = [[Habsborgarar|Habsburg-Lothringen-ætt]] | skjaldarmerki = Greater Coat of Arms of Leopold II and Francis II, Holy Roman Emperors.svg | nafn = Frans 2. & 1. | mynd = Francesco I.jpg | skírnarnafn = Franz Joseph Karl | fæðingardagur = [[12. febrúar]] [[1768]] | fæðingarstaður = [[Flórens]], [[Stórhertogadæmið Toskana|Toskana]], [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkinu]] | dánardagur = {{Dánardagur og aldur|1835|3|2|1768|2|12}} | dánarstaður = [[Vín (Austurríki)|Vín]], [[Austurríska keisaradæmið|Austurríki]] | grafinn = Keisaragrafhýsinu í Vín | undirskrift = Francis II signature.jpg | ríkisár = [[5. júlí]] [[1792]] – [[6. ágúst]] [[1806]] (sem keisari Heilaga rómverska ríkisins<br>[[11. ágúst]] [[1804]] – [[2. mars]] [[1835]] (sem keisari Austurríkis) | faðir = [[Leópold 2. keisari|Leópold 2.]] | móðir = [[Maria Lovísa af Spáni]] | maki = {{gifting|[[Elísabet af Württemberg]]|1788|1790|orsök=dó}}<br>{{gifting|[[María Teresa af Napólí og Sikiley]]|1790|1807|orsök=dó}}<br>{{gifting|[[María Lovísa Beatrix af Modena]]|1808|1816|orsök=dó}}<br>{{gifting|[[Karólína Ágústa af Bæjaralandi]]|1816|1835|orsök=dó}} | titill_maka = Keisaraynja | börn = {{plainlist|* Lovísa Elísabet erkihertogaynja * [[María Lovísa af Austurríki|María Lovísa]] * [[Ferdinand 1. Austurríkiskeisari|Ferdinand]] * [[María Leópoldína af Austurríki|María Leópoldína]] * [[Klementína erkihertogaynja af Austurríki|María Klementína]] * [[Jósef Frans erkihertogi|Jósef Frans]] * [[María Karólína erkihertogaynja af Austurríki|María Karólína]] * [[Frans Karl erkihertogi af Austurríki|Frans Karl]] * [[María Anna erkihertogaynja af Austurríki|María Anna]]}} }} '''Frans 2.''' (12. febrúar 1768 – 2. mars 1835) var síðasti keisari [[Heilaga rómverska ríkið|hins Heilaga rómverska ríkis]], frá árinu 1792 til 6. ágúst 1806, en þá leysti hann upp keisaraveldið eftir afdrifaríkan ósigur gegn [[Napóleon Bónaparte]] í [[Orrustan við Austerlitz|orrustunni við Austerlitz]]. Árið 1804 hafði hann stofnað [[austurríska keisaradæmið]] og varð '''Frans 1.''', fyrsti [[Austurríkiskeisari|keisari Austurríkis]] frá 1804 til 1835. Hann var því kallaður eini „tvíkeisari“ (''Doppelkaiser'') heimssögunnar.<ref>{{cite book |chapter= [[:de:s:Die Siegel der deutschen Kaiser und Könige Band 5/Beilagen#Beilage 3|Bey der Niederlegung der kaiserlichen Reichs-Regierung.]] Dekret vom 6.&nbsp;August 1806 |editor-first= Otto |editor-last= Posse |title= Die Siegel der deutschen Kaiser und Könige von 751 bis 1806 |language= de |at= Band 5, Beilage 3 |year=1909–13 |oclc= 42197429 |via= [[Wikisource]] }} <!--Verkündung der neuen Titulatur als Kaiser von Österreich--></ref> Frá 1804 til 1806 var hann kallaður keisari bæði Heilaga rómverska ríkisins og Austurríkis. Hann varð jafnframt fyrsti forseti [[Þýska ríkjasambandið|þýska ríkjasambandsins]] við stofnun þess árið 1815. Frans var einn hatrammasti andstæðingur [[Fyrsta franska keisaraveldið|franska keisaraveldisins]] í [[Napóleonsstyrjaldirnar|Napóleonsstyrjöldunum]] en var sigraður nokkrum sinnum í viðbót eftir orrustuna við Austerlitz. Einn versti persónuósigur hans var að neyðast til að fallast á hjónaband dóttur sinnar, [[María Lovísa af Austurríki|Maríu Lovísu]], og Napóleons þann 10. mars 1810. Eftir að Napóleon sagði af sér eftir [[sjötta bandalagsstríðið]] gekk Austurríki í „bandalagið helga“ sem stofnað var á [[Vínarfundurinn|Vínarfundurinn]] en á þeim fundi var kanslari Frans, [[Klemens von Metternich]], potturinn og pannan. Eftir fundinn endurheimti Frans flest sín gömlu lönd, en Heilaga rómverska ríkið var þó aldrei endurreist. Á fundinum var komið á [[Evrópska hljómkviðan|evrópsku hljómkviðunni]] og reynt að standa gegn frjálslyndi og þjóðernishyggju. Margir fóru því að líta á Frans sem afturhaldssegg seinna á valdatíð hans. ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Heilaga rómverska ríkið|Keisari hins Heilaga rómverska ríkis]] | frá = [[5. júlí]] [[1792]]| til = [[6. ágúst]] [[1806]]| fyrir = [[Leópold 2. keisari|Leópold 2.]] | eftir = Embætti lagt niður| }} {{Erfðatafla | titill = [[Austurríkiskeisari|Keisari Austurríkis]] | frá = [[11. ágúst]] [[1804]]| til = [[2. mars]] [[1835]]| fyrir = Embætti stofnað | eftir = [[Ferdinand 1. Austurríkiskeisari|Ferdinand 1.]] | }} {{Töfluendir}} {{Keisarar hins Heilaga rómverska ríkis}} {{stubbur|æviágrip|saga}} [[Flokkur:Austurríkiskeisarar]] [[Flokkur:Keisarar hins Heilaga rómverska ríkis]] [[Flokkur:Konungar Bæheims]] [[Flokkur:Konungar Króatíu]] [[Flokkur:Konungar Ungverjalands]] [[Flokkur:Habsburg-Lothringen-ætt]] {{fde|1768|1835|Frans II}} i6mnshsf3muja6rjcogbqpu0rumdfsv 0 144135 1920450 1840669 2025-06-15T16:20:16Z 37.61.121.43 1920450 wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Aygun Kazimova | búseta = | mynd = | myndastærð = | myndatexti = Aygun Kazimova | fæðingarnafn = Aygün Ələsgər qızı Kazımova | fæðingardagur = {{Fæðingardagur og aldur|1971|1|26}} | fæðingarstaður = {{AZE}} [[Bakú]], [[Aserbaídsjan]] | dauðadagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | þekktur_fyrir = | starf = Söngvari, lagahöfundur, upptökustjóri | rödd = [[Alt]] | titill = | laun = | trú = | maki = | börn = | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = }} '''Aygun Kazimova''' (fædd [[26. janúar]] [[1971]] í [[Bakú]] í [[Aserbaídsjan]]i), þekktust undir listamannsnafninu [[Aygun Kazimova]], er asersk söngkona, lagahöfundur og upptökustjóri. == Útgefið efni == === Breiðskífur === * 1995: ''Ömrüm Günüm''<ref>https://www.discogs.com/Aygün-Kazımova-Ömrüm-Günüm/release/10858906</ref> * 2000: ''Aygün''<ref>https://www.discogs.com/Aygün-Kazımova-Aygün/release/10933443</ref> * 2001: ''Sevdim''<ref>https://www.discogs.com/Aygün-Kazımova-Sevdim/release/10949341</ref> * 2004: ''Son Söz'' * 2005: ''Sevərsənmi''<ref>https://www.discogs.com/Aygün-Kazımova-Sevərsənmi/release/10858971</ref> * 2014: ''Coffee from Colombia''<ref>https://itunes.apple.com/us/album/coffee-from-colombia-feat-snoop-dogg/860573285</ref> * 2015: ''Azərbaycan Qızıyam'' * 2015: ''Səni Belə Sevmədilər'' * 2017: ''S.U.S.''<ref>https://itunes.apple.com/us/album/s-u-s/1281901479?i=1281902061</ref> * 2018: ''Hardasan''<ref>https://itunes.apple.com/us/album/hardasan/1364178556?i=1364178557</ref> == Heimildir == {{reflist}} {{stubbur|æviágrip}} {{fe|1971|Kazimova, Aygun}} [[Flokkur:Aserskir tónlistarmenn]] 9nizjxjubjxycaj23bipbyl2hveqwim 1920452 1920450 2025-06-15T16:26:40Z TKSnaevarr 53243 Tenglar á sölusíðu í grein. 1920452 wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Aygun Kazimova | búseta = | mynd = | myndastærð = | myndatexti = Aygun Kazimova | fæðingarnafn = Aygün Ələsgər qızı Kazımova | fæðingardagur = {{Fæðingardagur og aldur|1971|1|26}} | fæðingarstaður = {{AZE}} [[Bakú]], [[Aserbaídsjan]] | dauðadagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | þekktur_fyrir = | starf = Söngvari, lagahöfundur, upptökustjóri | rödd = [[Alt]] | titill = | laun = | trú = | maki = | börn = | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = }} '''Aygun Kazimova''' (fædd [[26. janúar]] [[1971]] í [[Bakú]] í [[Aserbaídsjan]]i), þekktust undir listamannsnafninu [[Aygun Kazimova]], er asersk söngkona, lagahöfundur og upptökustjóri. == Útgefið efni == === Breiðskífur === * 1995: ''Ömrüm Günüm'' * 2000: ''Aygün'' * 2001: ''Sevdim'' * 2004: ''Son Söz'' * 2005: ''Sevərsənmi'' * 2014: ''Coffee from Colombia'' * 2015: ''Azərbaycan Qızıyam'' * 2015: ''Səni Belə Sevmədilər'' * 2017: ''S.U.S.'' * 2018: ''Hardasan'' == Heimildir == {{reflist}} {{stubbur|æviágrip}} {{fe|1971|Kazimova, Aygun}} [[Flokkur:Aserskir tónlistarmenn]] tk24vg3irrljji68k15otv09bhgzycu 0 147910 1920415 1919403 2025-06-15T13:34:31Z 157.97.30.43 Nýtt morð 1920415 wikitext text/x-wiki <div class="mw-collapsible" style="float: right"> <div style="text-align: center; ">Listar yfir [[morð á Íslandi]]</div> <div class="mw-collapsible-content"> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1874–1969]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1970–1999]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 2000]] </div> </div> Þetta er listi yfir [[morð á Íslandi]] frá árinu 2000. =2000 - 2009= ==2000== === 18. mars 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skýtur föður sinn með riffli, mögulega af slysni. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Húsavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~66 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~21 árs sonur hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 4 mánuðir |- | colspan="2" | Jón Frímann Jónsson (1934–2000) lést af völdum skotsára sem hann hlaut í höfuð. Sonur hans, f. 1979, sat við rúmgafl föður síns sem svaf og ætlaði að svipta sjálfan sig lífi. Jón vaknaði og greip til riffilsins sem sonurinn hélt á og hleypti hann þá af. Sagðist sonurinn hafa hleypt af tveimur skotum til viðbótar í sturlun. Ákvað hann að láta dauða föður síns líta út eins og sjálfsvíg þar til hann gæti sagt systkinum sínum frá því að hann væri valdur að dauða hans. Ekki fór það eftir og þremur dögum eftir að Jón hafði verið skotinn var sonurinn handtekinn. Sönnunargögn ýttu undir frásögn sonarins og voru þau tekin til refsilækkunar. Hann hlaut '''4 mánaða''' fangelsisdóm.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=200432&pageId=3018122&lang=is&q=%DE%F3r%F0i%20Braga%20J%F3nssyni Fjögurra mánaða fangelsi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3005105 Ákvað að fyrirfara sér við rúmstokk föður síns][http://www.haestirettur.is/domar?nr=1418 Ákæruvaldið gegn Þórði Braga Jónssyni]</ref> |} === 15. apríl 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona stungin ítrekað með hníf |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~22 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 18 ár |- | colspan="2" | Áslaug Óladóttir (1980–2000) stungin 28 sinnum og lést hún af áverkum sínum. Morðið talið sérstaklega hrottalegt. Rúnar Bjarki Ríkharðsson (1978–) játaði verknaðinn, ásamt öðrum brotum á borð við líkamsárásir og nauðgun á sama svæði og tíma og morðið átti sér stað. Rúnar var ekki talinn eiga sér neinar málsbætur og var dæmdur til '''18''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjaness þann 20. desember 2000, og staðfesti Hæstiréttur þann dóm þann 23. maí 2001.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=2237&leit=t Dómur í máli Rúnars Bjarka Ríkharðssonar][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2000/12/20/22_ara_karlmadur_daemdur_i_18_ara_fangelsi_fyrir_mo/ 22 ára karlmaður dæmdur í 18 ára fangelsi fyrir morð, nauðganir og líkamsárás]</ref> |} === 27. maí 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Konu hrint fram af svölum á 10. hæð í blokk |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 21 árs kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 23 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Áslaug Perla Kristjónsdóttir (1979–2000) lést af áverkum sínum eftir að hafa fallið af 10. hæð fjölbýlishúss í Kópavogi. Ásgeir Ingi Ásgeirsson (1976–) var ákærður fyrir morðið en hann neitaði sök. Mikið var tekist á fyrir rétti um hvort um slys væri að ræða eða ásetning. Hæstiréttur taldi óvéfengjanlegt að Ásgeir hafi veist að Áslaugu og hrint henni fram af svölum í íbúð hans eftir að hún neitaði honum um samfarir. Ásgeir lýsti síðar yfir ábyrgð á dauða Áslaugar. Ásgeir var dæmdur til '''14''' ára fangelsisvistar af Hæstarétti þann 21. júní 2001.<ref>[https://www.haestirettur.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=14b36268–4627–41ef-8858–862646e7a6de Dómur í máli Ásgeirs Inga Ásgeirssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3009511 Sýknu er krafist á grundvelli vafaatriða]</ref> |} === 23. júlí 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~48 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Hallgrímur Elísson (1952–2000) lést eftir að þrengt hafði verið að hálsi hans þar sem hann lá á dýnu í íbúð í Reykjavík. Bergþóra Guðmundsdóttir (1961–2014) var ákærð í málinu en hún neitaði sök. Hún og Hallgrímur voru bæði gestkomandi í íbúðinni en þau, húsráðandi og annar gestur höfðu setið við drykkju og mögulega neytt annarra lyfja að kvöldi morðsins. Þrátt fyrir gloppóttann vitnisburð var talið óyggjandi að Bergþóra hefði framið morðið. Hún var dæmd til '''14''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjavíkur 30. mars 2001. Hæstiréttur staðfesti þann dóm 14. júní 2001.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=1945&leit=t Dómur í máli Bergþóru Guðmundsdóttur][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3013911 Kona dæmd fyrir að kyrkja mann: 14 ára fangelsi]</ref> |} === 8. nóvember 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður sleginn í höfuð með hamri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~27 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~33 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Einar Örn Birgisson (1973–2000) fannst myrtur, en hann var sleginn fjórum sinnum í höfuðið með hamri. Atli Guðjón Helgason (1967–) játaði á sig morðið viku síðar, en hann hafði áður reynt að hylja og losa sig við sönnunargögn. Dómarar töldu Atla hafa banað Einari af ásetningi og því hefði hann ekkert sér til málsbóta. Atli var dæmdur til '''16''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 29. maí 2001.<ref>[http://www.mbl.is/frettir/innlent/2001/05/29/domur_i_mali_akaeruvaldsins_gegn_atla_helgasyni/ Dómur í máli ákæruvaldsins gegn Atla Helgasyni][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2001/05/29/daemdur_i_16_ara_fangelsi_fyrir_manndrap/ Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir manndráp]</ref> |} == 27. október 2001== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður stunginn ítrekað með hníf, laminn með kylfu, og kæfður með plastpoka. Morðinginn taldi að verið væri að veitast að sér kynferðislega. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~44 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Finnbogi Sigurbjörnsson (1957–2001) fannst látinn í garði í Breiðholti. Maður (1976–) gekkst við morðinu, en hann og Finnbogi höfðu hist í miðbæ Reykjavíkur og farið saman heim til mannsinns til að reykja maríjúana. Maðurinn sagði viðleitni Finnboga hafa orðið kynferðislega og að það hafi minnt hann á misnotkun sem hann varð fyrir í æsku. Við þá minningu hafi hann sturlast og fundist hann vera að veitast að þeim sem hafði misnotað hann, en ekki að Finnboga, og fundist hann þurfa að deyða brotamanninn. Maðurinn náði í eldhúshníf og stakk hann Finnboga átta sinnum í bringu og bak og skar hann níu sinnum þvert yfir háls hans. Finnbogi lést þó ekki við þetta svo að maðurinn náði í hafnarboltakylfu og sló Finnboga um tíu þungum höggum í höfuðið. Þar sem Finnbogi andaði enn, þrátt fyrir árásir mannsins, náði maðurinn í plastpoka og setti yfir höfuð Finnboga. Þegar Finnbogi hafði loks gefið upp öndina, dró maðurinn hann út úr íbúð sinni og yfir í nærliggjandi garð. Blóðslóð lá frá íbúðinni og að líkinu og var hún um 80 metra löng. Maðurinn var byrjaður að þrífa blóð af áhöldunum sem hann notaði og af gólfinu þegar lögreglu bar að garði. Maðurinn var dæmdur '''ósakhæfur''' sökum sturlunar og geðrofs, og gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3022255 Morðið við Bakkasel: Ástæða liggur ekki fyrir][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3426305 Morðrannsókn miðar vel][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/661668/ Ákærður fyrir manndráp][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/666167/ Hrottafengin og langvinn atlaga][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3031509 Áfram í öryggisgæslu á Sogni]</ref> |} ==2002== === 18. febrúar 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður undir áhrifum fíkniefna ræðst á annan með kjötexi án ástæðu. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~51 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~24 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Bragi Óskarsson (1951–2002) fannst látinn á Víðimel í Reykjavík. Bragi hafði hlotið mörg högg í höfuð og andlit sem höfðu verið veitt með kjötexi, slaghamri og sveðju. Sömu nótt og Braga var ráðinn bani var brotist inn á dekkjaverkstæði við Ægisíðu, en vísbendingar þaðan leiddu lögreglu til innbrotsþjófsins sem reyndist einnig vera morðingi Braga. Hafði morðinginn, Þór Sigurðsson (1978–), rekist á Braga og myrt hann engöngu vegna þess að Bragi varð á vegi hans. Þór var undir miklum áhrifum fíkniefna þegar bæði innbrotið og morðið áttu sér stað. Hann játaði verknaðinn og vísaði lögreglu á morðvopnin og blóðug föt í ruslatunnu rétt hjá morðstaðnum. Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi Þór til '''16''' ára fangelsisvistar þann 8. janúar 2003.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2130511 Fíkill framdi morð á leið heim úr innbroti][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/653053/?item_num=41&dags=2002–02-19 Maður handtekinn grunaður um morðið][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2003/01/08/daemdur_i_16_ara_fangelsi_fyrir_mord/ Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir morð]</ref> |} === 6. mars 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona stingur mann sinn eftir að hann barði hana. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~50 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára sambýliskona hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár |- | colspan="2" | Steindór Kristinsson (1952–2002) var stunginn í bringu og kvið og lést 18 dögum síðar af lungnabilun vegna bráðrar lungnabreytingar og lungnabólgu í kjölfar þess. Steindór er talinn hafa barið sambýliskonu sína í andlitið að kvöldi árásarinnar en sambýliskonan, Sigurhanna Vilhjálmsdóttir (1963–), er sögð hafa reiðst heiftarlega og ráðist á Steindór eftir að hann barði hana. Sigurhanna bar við minnisleysi sökum ölvunar, en hún hlaut '''8''' ára dóm í Héraðsdómi Reykjavíkur þann 25. október 2002.<ref>[http://www.mbl.is/greinasafn/grein/694913/ Dæmd í átta ára fangelsi fyrir manndráp]</ref> |} === 27. apríl 2002 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona kyrkir níu ára dóttur sína |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~9 ára stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~38 ára móðir stúlkunar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæf |- | colspan="2" | Níu ára stúlka lést eftir að móðir hennar þrengdi að hálsi hennar í húsi í Breiðholti aðfaranótt 27. apríl. Mæðgurnar sem bjuggu í Borgarfirði voru gestkomandi í húsinu. Húsráðanda var ekki viðvart um atburðinn fyrr en morguninn eftir.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/2131743?iabr=on&fbclid=IwAR1fCRfMIOyAZMUOirtQlTEJP5w3obKYLGn-FIzAsXib9h8Wt1RScGpCS_k#page/n0/mode/1up/search/%E2%80%9CN%C3%ADu%20%C3%A1ra%E2%80%9D|title=Fréttablaðið - 81. tölublað (30.04.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2023-06-21}}</ref> Móðir stúlkunnar var dæmd '''ósakhæf''' sökum geðræns ástands og var gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/3460668?iabr=on&fbclid=IwAR25XdvGODbml1m6xKxuKFjEkisotSiO6a7i4eD9kUUJ8pl2jiImLldhdPg#page/n3/mode/1up/search/%E2%80%9CN%C3%ADu%20%C3%A1ra%20d%C3%B3ttur%E2%80%9D|title=Morgunblaðið - 305. tölublað (31.12.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2023-06-21}}</ref> |} === 25. maí 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás fyrir utan skemmtistað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~22 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Tveir menn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 6 ár, 3 ár |- | colspan="2" | Magnús Freyr Sveinbjörnsson (1980–2002) varð fyrir grófri líkamsárás af hendi tveggja manna fyrir utan skemmtistaðinn Spotlight í Hafnarstræti í Reykjavík. Magnús lést á spítala rúmri viku eftir að árásin átti sér stað. Allmörg vitni voru að árásinni auk þess sem að atburðurinn náðist á upptöku í öryggismyndavél. Árásarmennirnir gáfu sig fram við lögreglu daginn eftir og voru þá settir í gæsluvarðhald. Þeir voru dæmdir í 3 og 2 ára fangelsi í Héraðsdómi Reykjavíkur, Hæstiréttur lengdi seinna dóma þeirra í '''6''' ár og '''3''' ár.<ref>http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3472193 https://www.mbl.is/frettir/innlent/2003/10/02/domur_thyngdur_yfir_monnum_sem_urdu_manni_ad_bana_i/</ref> |} === 26. september 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás á heimili |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~66 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~36 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Bragi Ólafsson (1936–2002) var stunginn til bana á heimili sínu að Klapparstíg í Reykjavík, en hann hafði orðið konu sinni að bana í sama húsi 14 árum áður. Banamein var stungusár sem náði inn að hjarta, en hann hafði verið stunginn víða, meðal annars í framhandlegg og kvið. Þegar lögreglu og sjúkrabíl bar að garði var Bragi enn með lífsmarki og gat hann skýrt lögreglu að einhverju leiti frá atburðarásinni. Bragi var látinn þegar komið var upp á sjúkrahús. Að sögn nágranna Braga var mikið blóð á veggjum íbúðarinnar og á gangi hússins. Lögreglan handtók Stein Ármann Stefánsson (1966–2013) sama kvöld. Steinn Ármann hafði áður komið við sögu hjá lögreglu og var hann talinn veikur á geði. Fjölskylda Steins hafði þá þegar lýst yfir áhyggjum sínum af andlegu ástandi Steins, en hún taldi víst að hann gæti reynst hættulegur og framið eitthvert voðaverk. Steinn neitaði til að byrja með að hafa verið valdur að dauða Braga, en viðurkenndi það fljótlega. Vafi lék á um sakhæfi hans, en geðlæknar voru ekki sammála um ástand Steins að kvöldi morðsins. Hæstiréttur dæmdi hann þó að lokum '''ósakhæfan''' og var honum gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni. Hann er talinn hafa verið á sterkum lyfjum er hann framdi verknaðinn og hafi verið haldinn ranghugmyndum. Steinn á að baki langan sakaferil.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=2854&leit=t Dómur í máli Steins Stefánssonar][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3036552 Hörð átök og blóð upp um veggi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=263499&pageId=3697727&lang=is&q=%C1rmann%20Stef%E1nsson Manndrápsmálið á Klapparstíg][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=263747&pageId=3706700&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Gæðlæknar ósammála um sakhæfi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=201841&pageId=3054705&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Einnig vandamál á Íslandi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=348436&pageId=5467027&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Sýknaður af ákæru um manndráp]</ref> |} ==2004== === 31. maí 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir stingur unga dóttur sína með hníf. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~12 ára stelpa |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~43 ára móðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæf |- | colspan="2" | Guðný Hödd Hildardóttir (1992–2004) fannst stungin til bana á heimili sínu á Hagamel í Reykjavík. Móðir Guðnýjar, Hildur Árdís Sigurðardóttir (1961–2020), hafði veist að Guðnýju og bróður hennar með hníf. Bróður Guðnýjar tókst að flýja úr íbúðinni og fór yfir til vinar síns sem hringdi á lögregluna. Er lögreglan kom heim til Hildar fann hún Guðnýju látna í rúmi sínu, en hún hafði verið stungin margsinnis. Hildur sjálf var illa særð þar sem hún hafði stungið sjálfa sig eftir að hafa sært son sinn og banað dóttur sinni. Hildur var færð á spítala þar sem hennar var gætt, en þaðan var hún síðan færð að Sogni. Hildur hafði áður reynt að fremja sjálfsvíg og hafði einnig sagt í návist annarra að frekar myndi hún drepa sig og börnin sín en að þau yrðu tekin af henni. Kennarar barnanna höfðu að auki lýst yfir áhyggjum af velferð þeirra. Hildur var dæmd '''ósakhæf''' og gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349266&pageId=5504819&lang=is&q=manndr%E1p Dæma móður á Hagamel][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349283&pageId=5505301&lang=is&q=Hildur%20%C1rd%EDs%20Sigur%F0ard%F3ttir Sagðist frekar drepa börnin en láta þau frá sér][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=5484396 Man ekki eftir að hafa banað dóttur sinni][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/803791/ Guðný Hödd Hildardóttir]</ref> |} === 4. júlí 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður myrðir sína fyrrverandi með kúbeini og losar sig við líkið úti í hrauni. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~34 ára [[Indónesía| indónesísk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~45 ára barnsfaðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Sri Rahmawati (1970–2004) var myrt með kúbeini og taubelti. Morðinginn bar líkið inn í sturtuklefa og þreif það. Setti svo í poka og bar út í bíl. Hann henti farsíma hennar í sjóinn og losaði sig við líkið í hraungjótu í nágrenni Hafnarfjarðar. Morðinginn, Hákon Eydal (1959–), barnsfaðir fórnarlambsins, var dæmdur í '''16''' ára fangelsi 2005.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3759473 Sextán ára fangelsi fyrir morð; grein í Fréttablaðinu 2005]</ref> |} === 1. nóvember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~25 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 11 ár |- | colspan="2" | Sæunn Pálsdóttir (1979–2004) lést eftir að eiginmaður og barnsfaðir hennar þrengdi að hálsi hennar með þvottasnúru aðfaranótt 1. nóvember 2004 á heimili þeirra í Kópavogi. Eiginmaður hennar, Magnús Einarsson, játaði verknaðinn fyrir tengdaforeldrum sínum og lögreglu. Talið er að morðið hafi verið framið af ásetningi, en engu að síður sýndi Magnús iðrun. Héraðsdómur dæmdi Magnús til 9 ára fangelsisvistar en Hæstiréttur þyngdi þann dóm og dæmdi Magnús til '''11''' ára fangelsisvistar þann 23. febrúar 2006.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=3793&leit=t Dómur í máli Magnúsar Einarssonar][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3887405 Dæmdur í ellefu ára fangelsi]</ref> |} === 13. nóvember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~32 ára [[Danmörk| Dani]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~29 ára [[Bretland| Breti]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 1½ ár |- | colspan="2" | Flemming Tolstrup (1972–2004) lést á veitingastaðnum Traffic í Keflavík aðfaranótt laugardagsins 13. nóvember 2004. Scott McKenna Ramsay (1975–) kýldi Tolstrup í hálsinn með þeim afleiðingum að slagæð rifnaði og blæðing sem Flemming hlaut milli heila og heilahimna leiddi til dauða hans. Ramsey viðurkenndi strax á vettvangi að hafa slegið hann og sagði ástæðuna þá að Flemming hefði stöðugt verið að áreita sambýliskonu hans. Fyrir héraðsdómi hafði Ramsey játað brotið skýlaust og þótti sannað að andlát Flemmings hefði verið bein afleiðing hnefahöggsins sem hann veitti honum. Héraðsdómur Reykjaness dæmdi Scott Mckenna Ramsay í átján mánaða fangelsi, þar af fimmtán mánuði skilorðsbundið, í október 2005, sem Hæstiréttur Íslands staðfesti 23. mars 2006.<ref>[http://www.visir.is/g/200660323057/haestirettur-stadfestir-dom-yfir-ramsey Hæstiréttur staðfestir dóm yfir Ramsay] [https://www.haestirettur.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=6c369b81-91ff-442d-b57f-de70ba33bd38 Hæstaréttardómur yfir Ramsay]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 12. desember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás á veitingastað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Mosfellsbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~55 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður í jólasveinabúningi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 3 ár |- | colspan="2" | Ragnar Björnsson (1949–2004) lést á veitingastaðnum Ásláki í Mosfellsbæ aðfararnótt 12. desember 2004. Hafði Ragnar staðið við anddyri veitingastaðarins með konu sinni er maður íklæddur jólasveinabúningi tróðst inn og felldi niður glas sem brotnaði við fætur Ragnars. Ragnar helti sér í kjölfarið yfir manninn, Loft Jens Magnússon (1979–), sem brást illur við og kýldi Ragnar í hálsinn. Við það féll Ragnar á gólfið og rak höfuðið í. Loftur yfirgaf staðinn en vinur hans náði honum og fékk hann með sér til baka. Lífgunartilraunir eiganda veitingastaðarins og síðan sjúkraliða og uppi á Landspítala báru ekki árangur. Slagæð hafði rifnað við höggið sem Loftur veitti Ragnari og blæddi mikið inn á höfuðkúpu Ragnars. Hann lést vegna mikillar blæðingar á milli heila og innri heilahimnu. Loftur var enn á staðnum, og mjög ölvaður, er lögreglan mætti á vettvang og var hann strax handtekinn. Hæstiréttur mat það svo að þó árás Lofts hafi verið hrottaleg og tilefnislaus hafi hann ekki gert sér grein fyrir því að hún gæti leitt Ragnar til dauða. Loftur var dæmdur til '''3''' ára fangelsisvistar fyrir manndrápið.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=4553 Ákæruvaldið gegn Lofti Jens Magnússyni][http://www.visir.is/thriggja-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-aslaki/article/200770531084 Þriggja ára fangelsi fyrir manndráp á Ásláki]</ref> |} ==2005== === 15. maí 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás í veislu |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | [[Víetnam| Víetnamskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~33 ára [[Víetnam| víetnamskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Phong Van Vu lést af völdum innvortis blæðinga í brjóstholi. Phong var stunginn í brjóstkassa og víðar með þeim afleiðingum að hnífurinn gekk inn í bæði lungu og lungnaslagæð og í gegnum þind hans. Phong og maður að nafni Phu Tién Nguyén (1972–) voru í veislu í Kópavogi og höfðu deilt í töluverðan tíma um hvor ætti að sýna hinum meiri virðingu sökum aldurs, en það er hefð í heimalandi þeirra að hinn yngri sýni hinum eldi meiri virðingu. Eftir þrálátar deilur á Phong að hafa veitt Phu höfuðhögg og Phu þá reiðst. Hann greip til hnífs sem hann hafði í vasa sínum og lagði til Phong. Vitni á staðnum sögðu að árásin hafi verið einbeitt og af ásetningi og töldu dómarar framburð Phu um að um sjálfsvörn væri að ræða ótrúverðuga. Phu réðst á Phong og veitti honum áverka á hálsi, handlegg, kvið og brjóstkassa sem leiddi hann til dauða. Vitni sem reyndi að stíga á milli hlaut stungusár við mjöðm af völdum Phu. Það tók töluverð átök að stoppa árás Phu, en þegar það hafði tekist reyndi Phu aftur að ráðast á Phong og leitaði að nýjum vopnum. Dómurum þótti Phu ekki eiga sér neinar málsbætur og var hann dæmdur til '''16''' ára fangelsisvistar af Hæstarétti þann 6. apríl 2006.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=3869&leit=t Dómur í máli Phu Tién Nguyén] [http://www.mbl.is/greinasafn/grein/1048795/ Sextán ár fyrir manndráp] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=262693&pageId=3683025&lang=is&q=manndr%E1p Sextán ár fyrir manndráp] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3868533 Fékk sextán ára dóm fyrir hnífstunguárás] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3677227 Ákærður fyrir að drepa mann með hnífsstungum]</ref> |} === 14. ágúst 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Keflavíkurstöðin| Herstöðin í Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára kvenkyns [[Bandaríkin| bandarískur]] hermaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | (Mögulega) ~21 árs [[Bandaríkin| bandarískur]] hermaður ''(sýknaður)'' |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Hermaðurinn Ashley Turner (1985–2005) fannst látin í kompu nálægt líkamsræktarstöð hermanna á herstöðinni á Keflavíkurflugvelli, en hún hafði verið falin þar. Miklir áverkar voru á líkama Turners en hún hafði einnig hlotið stungusár í hnakka sem talið er að hafi leitt hana til dauða. Herlögreglan handtók Calvin Eugene Hill (1984–) sem var talinn hafa ráðist á Turner á stigagangi í blokk á herstöðinni, en vitni lýstu vettvangi eins og sláturhúsi. Turner var enn á lífi er hún fannst en var úrskurðuð látin þegar komið var með hana á hersjúkrahús á Vellinum. Hill og Turner höfðu átt í deilum eftir að Hill hafði stolið greiðslukorti hennar ásamt öðrum hermanni og tekið út af því miklar fjárhæðir. Hill var enn að bíða niðurstöðu í því máli þegar morðið átti sér stað. Bandarískir sérfræðingar voru sendir til landsins til að rannsaka vettvang. Blóð úr Turner fannst á skóm Hill og átti hann yfir höfði sér lífstíðar- eða dauðadóm ef hann yrði fundinn sekur. Herinn tók að fullu við rannsókn málsins eftir að í ljós kom að engir Íslendingar tengdust málinu, og Hill var í kjölfarið fluttur á herstöð bandaríska hersins í Þýskalandi þar sem hann var áfram yfirheyrður. Hann neitaði sök allan tímann og var sýknaður af öllum kærum fyrir herrétti. Kom það varnarliðinu mjög á óvart þar sem allir höfðu talið óvéfengjanlegt að Hill væri morðinginn. Foreldrar Turners voru mjög ósáttir með meðferð málsins og gagnrýndu harðlega hve langan tíma rannsóknin tók. Einnig gagnrýndu þau það að Hill hafi verið leyft að búa í sama stigagangi og Turner þrátt fyrir að hann hafi stolið af henni háum fjárhæðum og hún átt að vitna gegn honum í því máli. Ef engin ný sönnunargögn koma upp sem benda á að einhver annar gæti verið morðingi Turners, eða gefa staðfestingu á sekt Hills, mun engum verða refsað fyrir morðið. Þó flestir telji ótvírætt að Hill sé morðingi Turners, virðist málið vera '''óupplýst'''.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349692&pageId=5529680&lang=is&q=mor%F0 Vitnið reyndi að komast undan][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=262012&pageId=3671356&lang=is&q=mor%F0 Stungusár var á hnakka][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=270788&pageId=3858845&lang=is&q=MOR%D0 Ung varnarliðskona stungin til bana][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=358186&pageId=5728633&lang=is&q=Mor%F0 Bandarískir sérfræðingar komnir][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=272082&pageId=3900500&lang=is&q=Ashley%20Turner Fer fyrir herrétt][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=364371&pageId=5889971&lang=is&q=Ashley%20Turner Valið í kviðdóm fyrir réttarhöld][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=277011&pageId=3957677&lang=is&q=Ashley%20Turner Verjendur segja galla vera á rannsókn][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=271599&pageId=3887323&lang=is&q=Ashley%20Turner Gæti verið dæmdur til dauða fyrir morð][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=277491&pageId=3968742&lang=is&q=Ashley%20Turner Engum refsað fyrir morðið]</ref> |} === 20. ágúst 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Uppdópaður maður veitist að félaga sínum með hníf |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14½ ár |- | colspan="2" | Bragi Halldórsson (1985–2005) fannst látinn í íbúð á Hverfisgötu að morgni menningarnætur 2005. Bragi var gestkomandi í íbúðinni en þar bjó Sigurður Freyr Kristmundsson, ásamt hjónum sem áttu íbúðina. Sigurður, Bragi og húsbóndinn sátu og töluðu saman við eldhúsborðið. Sigurður segist hafa gripið 14 cm flökunarhníf sem þarna var til þess að leggja áherslu á orð sín, en hann kvaðst ekki muna um hvað var rætt. Sigurður segir að hann og Bragi hafi staðið upp samtímis og hnífurinn í kjölfarið stungist í Braga. Vitni segja hins vegar að Bragi hafi setið kyrr og aðeins Sigurður hafi staðið upp. Einnig sagði finnskur réttarmeinafræðingur að töluverðu afli hefði þurft að beita til að stinga Braga á þennan hátt, en hnífurinn gekk í gegnum rússkinnsjakka Braga, skinn, brjósk, lifur og hjarta. Reynt var að bjarga Braga en honum blæddi út. Sigurður flúði vettvang en sneri fljótt aftur og var þá handtekinn af lögreglu. Í blóði hans fannst bæði amfetamín og kókaín, en Sigurður hafði neytt eiturlyfja marga daga í röð fyrir morðið, sem og drukkið áfengi. Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi Sigurð sakhæfan og til '''14 ára og 6 mánaða''' fangelsisvistar fyrir morðið í febrúar 2006. Sigurður er sonur Kristmundar sem framdi morðið á Guðjóni Atla 1976.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3883000 Rak flökunarhníf beint í hjartastað][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/1067341/ Dæmdur til 14 1/2 árs fangelsisvistar][http://www.visir.is/jatadi-a-sig-mord-vid-hverfisgotu/article/2005508240331 Játaði á sig morð við Hverfisgötu][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349710&pageId=5530293&lang=is&q=mor%F0 Þegar fíkniefnaneysla leiðir til morðs]</ref> |} ==2007== === 29. júlí 2007=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skotinn með riffli. Morðinginn svipti sig svo lífi. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~35 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~38 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Stefán Jónsson (1972–2007) var skotinn til bana á Sæbraut í Reykjavík. Árásarmaðurinn, Tómas Björnsson (1969–2007), notaði tuttugu og tveggja kalibera tékkneskan riffill til verksins. Stefán náði að forða sér áður en árásarmaðurinn skyti aftur og var honum hleypt inn í sendiferðabíl. Ökumaður sendiferðabílsins tók svo eftir því að Stefán hreyfði sig ekki og keyrði hann að Laugardalslaug þar sem hann og starfsmenn laugarinnar reyndu að koma Stefáni aftur til lífs meðan beðið var eftir sjúkrabíl. Stefán var úrskurðaður látinn á Landspítalanum stuttu síðar. Árásarmaðurinn keyrði á Þingvelli þar sem hann svipti sig lífi með sama skotvopni. Skildi hann eftir bréf þar sem hann útskýrði gjörðir sínar. Tómas hafði myrt elskhuga fyrrum konu sinnar.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3969743 Horfði á morðingjann hlaða riffilinn aftur og forðaði sér][http://www.visir.is/myrti-elskhuga-fyrrverandi-konu-sinnar-og-svipti-sig-svo-lifi/article/200770729025 Myrti elskhuga fyrrverandi konu sinnar og svipti sig svo lífi] </ref> |} === 7. október 2007=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Höfuðáverkar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~44 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Borgþór Gústafsson (1963–2007) lést eftir mikla höfuðáverka. Ákærði, Þórarinn Gíslason, neitaði sök og bar við minnisleysi sökum drykkju og lyfjaneyslu. Dómarar töldu sök Þórarins óvéfengjanlega og var Þórarinn í kjölfarið dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 22. maí 2008.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S200800458&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Þórarins Gíslasonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} == 17. ágúst 2009== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Höfuðáverkar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Bragi Friðþjófsson (1978–2009) lést eftir höfuðáverka af völdum Bjarka Freys Sigurgeirssonar (1978–2020) í herbergi Bjarka í Hafnarfirði. Bjarki játaði morðið að hluta og var dæmdur í '''16''' ára fangelsisvist af Héraðsdómi Reykjaness þann 30. nóvember 2009.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S200900821&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Bjarka Freys Sigurgeirssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.visir.is/bjarki-freyr-fekk-16-ar/article/2009470809177 Bjarki Freyr fékk 16 ár]</ref> |} =2010 - 2019= ==2010== === 8. maí 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Tilefnislaus líkamsárás. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjanesbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~53 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Haukur Sigurðsson (1957–2010) lést eftir mikla áverka sem Ellert Sævarsson (1979–) veitti honum. Ellert játaði á sig morðið en hann var bæði undir áhrifum áfengis og amfetamíns er morðið átti sér stað. Ellert mætti Hauki á göngu í Reykjanesbæ og taldi af einhverjum ástæðum að Haukur væri barnaníðingur. Haukur og Ellert þekktust ekki og var árásin að öllu tilefnislaus. Hann veittist að Hauki eftir einhver orðaskipti og barði, sparkaði í hann þar sem hann lá í jörðinni og að endingu kastaði hann hellustein sem hann fann í höfuð Hauks, með þeim afleiðingum að hann lést. Blaðberi fann lík Hauks og hringdi á lögreglu. Ellert var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjaness þann 27. september 2010.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201000585&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Ellerts Sævarssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.visir.is/sudurnesjamordid--gret-thegar-hann-lysti-mordinu/article/2010348014320 Suðurnesjamorðið][http://www.mbl.is/frettir/forsida/2010/09/09/jatadi_manndrap_fyrir_domi/ Játaði manndráp fyrir dómi][http://www.dv.is/frettir/2010/6/18/mord-i-reykjanesbae-mennirnir-thekktust-ekki/ Morðið í Reykjanesbæ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621041923/http://www.dv.is/frettir/2010/6/18/mord-i-reykjanesbae-mennirnir-thekktust-ekki/ |date=2010-06-21 }}</ref> |} === 15. ágúst 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás á heimili |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Hafnarfjörður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~37 ára framkvæmdastjóri sælgætisgerðarinnar Góu |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~23 ára maður ástfanginn af kærustu hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Hannes Þór Helgason (1973–2010) var stunginn til bana og játaði Gunnar Rúnar Sigurþórsson (1987–) að hafa myrt Hannes og var hann dæmdur í '''16''' ára fangelsi af hæstarétti árið 2011. Málið tengdist kærustu Hannesar en Gunnar var ástfanginn af henni. Gunnar hafði árinu áður birt myndband af sér þar sem hann lýsti yfir eldheitri ást sinni á þessari kærustu Hannesar.<ref>[http://www.visir.is/haestirettur-daemir-gunnar-runar-i-16-ara-fangelsi/article/2011111019492 Hæstiréttur dæmir Gunnar Rúnar í 16 ára fangelsi 2011]</ref> |} === 14. nóvember 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður gengur í skrokk á föður sínum. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 61 árs tónlistarmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 31 árs sonur hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Ólafur Þórðarson, tónlistarmaður, (1949–2011) varð fyrir líkamsárás þann 14. nóvember 2010 og lést af völdum þeirra áverka sem hann hlaut í árásinni þann 4. desember 2011. Ákærði, sonur Ólafs, Þorvarður Davíð Ólafsson (1979–2013) játaði að hafa veitt föður sínum áverkana sem leiddu til andláts Ólafs. Þorvarður, sem var undir áhrifum áfengis og fíkniefna, hlaut 14 ára fangelsisdóm í Héraðsdómi.<ref>https://www.heradsdomstolar.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=bf9a216d-3c7e-430f-8b87-aa0c0ddc7c6c{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>http://www.visir.is/g/2011111209593</ref> |} ==2011== === 12. maí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Heiðmörk]], nærri [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~21 árs kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 25 ára sambýlismaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Þóra Elín Þorvaldsdóttir (1990–2011) var kyrkt af sambýlismanni sínum og barnsföður, Axel Eskfjörð Jóhannssyni, í Heiðmörk. Axel keyrði hana upp á Landspítalann eftir að hún lést og gaf sig fram. Hann var dæmdur '''ósakhæfur''' og var vistaður á réttargeðdeild.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201100849&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Axels Jóhannssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.pressan.is/Frettir/Lesafrett/mordid-i-heidmork-axel-leiddur-fyrir-domara---rikissaksoknari-vill-lokad-thinghald Axel Jóhannsson leiddur fyrir dómara] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624181615/http://www.pressan.is/Frettir/Lesafrett/mordid-i-heidmork-axel-leiddur-fyrir-domara---rikissaksoknari-vill-lokad-thinghald |date=2016-06-24 }}</ref> |} === 2. júlí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir kyrkir nýfætt barn sitt og sker í andlit þess |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Nýfætt barn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Litáen| Litháensk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 2 ár |- | colspan="2" | Agné Krataviciuté sögð hafa kyrkt nýfætt sveinbarn sitt þar til það lést á baðherbergi á Hót­el Frón. Barnið var líka með skurðáverka á andliti. Agné neitaði sök en var dæmd til '''2''' ára fangelsisvistar þann 28. mars 2012.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201101651&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Agné Krataviciuté]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 14. júlí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður stunginn til bana á veitingastað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~45 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Hilmar Þórir Ólafsson (1966–2011) var stunginn til bana á veitingastaðnum Monte Carlo í Reykjavík. Redouane Naoui (1972–) var sakfelldur fyrir morðið og var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 24. nóvember 2011.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201101558&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Redouane Naoui]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} == 3. febrúar 2012== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~36 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~23 ára unnusti hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Þóra Eyjalín Gísladóttir (1976–2012) var stungin til bana í Hafnarfirði. Hlífar Vatnar Stefánsson (1989–), unnusti hinnar látnu, játaði á sig morðið og var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Hæstarétti þann 17. janúar 2013.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201200349&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Hlífars Vatnars Stefánssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} ==2013== === 17. mars 2013=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður hristir ungt barn sitt harkalega. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 5 mánaða stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Bretland| Breskur]] faðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 5 ár |- | colspan="2" | Scott James Carcary var sagður hafa hrist fimm mánaða gamla dóttur sína það harkalega að hún lést nokkrum tímum síðar. Scott neitar sök en var dæmdur í '''5''' ára fangelsi í Héraðsdómi Reykjavíkur þann 10. apríl 2014.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201301270&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Scott James Carcary]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 7. maí 2013=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Egilsstaðir]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~60 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Karl Jónsson (1953–2013) stunginn til bana á heimili sínu á Egilsstöðum. Friðrik Brynjar Friðriksson (1988–) var dæmdur í '''16''' ára fangelsi fyrir morðið af Héraðsdómi Austurlands þann 23. október 2013. Hæstiréttur staðfesti þann dóm þann 18. júní 2014.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201300044&Domur=5&type=1&Serial=1 Dómur í máli Friðriks Brynjars Friðrikssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[www.mbl.is/frettir/innlent/2014/06/18/stadfestir_16_ara_fangelsisdom/ Staðfestir 16 ára fangelsisdóm]</ref> |} == 27. september 2014== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 26 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 29 ára [[Pólland| pólskur]] eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Ríkissaksóknari hefur gefið út ákæru fyrir manndráp á hendur 29 ára gömlum karlmanni, Mariusz Brozio (1985– ). Hann er sakaður um að hafa orðið 26 ára eiginkonu sinni að bana í íbúð þeirra í Stelkshólum þann 27. september 2014. Maðurinn er talinn hafa banað henni með því að þrengja að öndunarvegi hennar.<ref>http://www.visir.is/g/2015150229693</ref><ref>{{cite web |url=http://www.dv.is/frettir/2014/10/17/akaeruvaldid-fer-fram-aframhaldandi-gaesluvardhald/ |title=Geymd eintak |access-date=2018-12-06 |archive-date=2015-12-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151204001543/http://www.dv.is/frettir/2014/10/17/akaeruvaldid-fer-fram-aframhaldandi-gaesluvardhald/ |url-status=dead }}</ref> |} ==2015== === 14. febrúar 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~41 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Pólland| Pólsk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Danuta Kaliszewska stakk sambýlismann sinn til bana á heimili þeirra. Hún var dæmd í '''16''' ára fangelsi. Hún neitaði sök.<ref>http://www.visir.is/manndrap-i-hafnarfirdi--daemd-i-16-ara-fangelsi/article/2015150719954</ref> |} === 2. október 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Akranes]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Maður játaði að hafa sett hendur um háls manns á Akranesi og hert að. Hann hefur einnig játað að hafa sett reim um háls mannsins og hert.<ref>http://www.ruv.is/frett/jatar-ad-hafa-hert-ad-halsi-manns-med-reim</ref><ref>[http://www.ruv.is/frett/gunnar-orn-i-16-ara-fangelsi-fyrir-mord] Gunnar Örn í 16 ára fangelsi fyrir morð (RÚV 27.10.2016)</ref> |} === október 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Mennirnir bjuggu báðir í búsetukjarna fyrir geðfatlaða |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Maður fannst myrtur við Miklubraut. Grunaður maður var handtekinn.<ref>[http://www.mbl.is/frettir/innlent/2015/10/22/manndrap_vid_miklubraut/ Manndráp við Miklubraut] Skoðað 19. janúar 2016.</ref> Maðurinn sem dó og sá sem ákærður var fyrir manndráp bjuggu í búsetukjarna fyrir geðfatlaða við Hringbraut<ref>[http://www.visir.is/g/2016160129289] Ákærður fyrir manndráp á Hringbraut (Vísir 25. janúar 2016)</ref> |} == 13. apríl 2016== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skýtur konu sína og síðan sjálfan sig |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Akranes]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 54 ára [[Rússland| rússnesk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Íslenskur eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Guðmundur Valur Óskarsson skaut eiginkonu sína til bana á Akranesi og framdi því næst sjálfsmorð.<ref>http://www.visir.is/myrti-konu-sina-og-svipti-sig-sidan-lifi/article/2016160419531</ref> Konan hét Nadezda Edda Tarasova og var rússnesk. Hún var 54 ára en Guðmundur var á sjötugsaldri og hafði glímt við langvarandi veikindi.<ref>http://www.visir.is/nofn-hjonanna-sem-fundust-latin-a-akranesi/article/2016160419344</ref> |} ==2017== === 14. janúar 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | [[Grænland| Grænlenskur]] sjómaður tekur stúlku upp í bíl sinni niðri í [[Miðborg Reykjavíkur| miðbæ Reykjavíkur]] og kastar henni út í sjó á [[Suðurland| Suðurlandi]]. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Suðurland]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 20 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 30 ára [[Grænland| grænlenskur]] sjómaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 19 ár |- | colspan="2" | Birna Brjánsdóttir fannst látin í fjöru við Selvogsvita þann 22. janúar eftir að hafa verið týnd í rúma viku. 2 menn, grænlenskir sjómenn af togaranum ''Polar Nanoq'', voru grunaðir um verknaðinn og sátu í haldi. Síðar beindist grunurinn að öðrum mannanna, Thomasi Möller Olsen sem situr í haldi. Hann neitar enn sök. Blóðblettir úr Birnu fundust meðal annars í bíl sem hann tók á leigu og öryggismyndavélar í Reykjavík og Hafnarfirði náðu myndum af bílnum. Olsen fékk '''19''' ára fangelsisdóm fyrir morðið og fíkniefnainnflutning. Honum til refsiþyngdar var metið að hann hafi reynt að afvegaleiða lögreglu og varpa sök á félaga sinn.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170928711/thomas-fekk-thyngri-dom-fyrir-ad-varpa-sok-a-skipsfelaga-sinn Thomas fékk þyngri dóm fyrir að varpa sök á skipsfélaga sinn] Vísir skoðað 29 sept. 2017.</ref> |} === 7. júní 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Árásin er talin hafa tengst handrukkun |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | Mosfellsdalur, [[Mosfellsbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Tveir menn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |6 ár |- | colspan="2" | Arnar Jónsson Aspar lést við árás að Æsustöðum í Mosfellsdal. Árásin er talin hafa tengst handrukkun. Sex voru handtekin, fimm karlar og ein kona. <ref>[http://www.ruv.is/frett/tveir-hinna-handteknu-voru-daemdir-i-februar Tveir hinna handteknu voru dæmdir í febrúar] Rúv, skoðað 8. júní 2017.</ref> |} === 21. september 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona frá [[Lettland| Lettlandi]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Hælisleitandi frá [[Jemen]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Erlend kona á fimmtugsaldri varð fyrir líkamsárás að kvöldi til á Hagamel 18. Hún varð úrskurðuð látin á Landspítalanum. Tveir karlmenn voru handteknir á vettvangi, annar var erlendur ríkisborgari á fertugsaldri og var hann gestkomandi, en hinn var Íslendingur á þrítugsaldri og búsettur í húsinu. Konan sem lést bjó einnig í húsinu.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170929685/manndrap-a-melunum Manndráp á Melunum] Vísir, skoðað 22. september 2017.</ref> Maðurinn var hælisleitandi frá [[Jemen]] en konan, Sanita Brauna, frá Lettlandi.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170928728/hinn-grunadi-i-hagamelsmalinu-urskurdadur-i-fjogurra-vikna-gaesluvardhald Hinn grunaði í Hagamelsmálinu úrskurðaður í fjögurra vikna gæsluvarðhald] Vísir, skoðað 29. sept. 2017.</ref> Maðurinn, Khaled Cairo, hafði slegið Sanitu með glerflöskum og slökkvitæki. Hann kvaðst vera ósáttur að hún hafi verið í tygjum við blökkumann. Cairo hegðaði sér undarlega í samskiptum við lögreglu og í dómssal. Hann var þó ekki metinn ósakhæfur eða siðblindur og var dæmdur í 16 ára fangelsi.<ref>[http://www.visir.is/g/2018180418835/daemdur-i-16-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-hagamel Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir manndráp á Hagamel] Vísir, skoðað 18. apríl, 2018.</ref> |} === 3. desember 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás um nótt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 20 ára [[Albanía| albanskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 25 ára Íslendingur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |17 ár |- | colspan="2" | Tveir albanskir karlmenn voru stungnir af íslenskum karlmanni á þrítugsaldri á Austurvelli um miðja nótt í kjölfar slagsmála. Annar maðurinn lést nokkrum dögum síðar á sjúkrahúsi.<ref>[http://www.ruv.is/frett/latinn-eftir-hnifstunguaras-a-austurvelli Látinn eftir hnífsstunguárás á Austurvelli] Rúv, skoðað 9. des. 2017.</ref> Gerandinn Dagur Hoe Sigurjónsson (1992– ) var ákærður fyrir að bana hinum albanska Klevis Sula (1997–2017) á Austurvelli í byrjun desember 2017. Samkvæmt ákærunni stakk hann Sula fjórum sinnum. Dagur var jafnframt ákærður fyrir tilraun til manndráps með því að hafa við sama tilefni stungið annan albanskan mann þrisvar þannig að sá hlaut meðal annars slagæðablæðingu.<ref>http://www.ruv.is/frett/akaerdur-fyrir-mord-og-manndrapstilraun</ref> Dagur var dæmdur í 17 ára fangelsi.<ref>[http://www.visir.is/g/2018180629807 Dagur Hoe dæmdur í 17 ára fangelsi] Vísir, skoðað 16. júlí 2018</ref> |} == 31. mars 2018== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður banar bróður sínum í Árnessýslu<br /> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Suðurland]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 65 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Bróðir hins látna |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |7 ár, síðar lengt í 14 ár |- | colspan="2" | Ragnar Lýðsson (24. nóvember 1952–31. mars 2018) fannst látinn á bænum Gýgjarhóli II í Árnessýslu. Þrír bræður voru á staðnum er atvik átti sér stað. Valur Lýðsson, bróðir Ragnars og ábúandi á bænum tilkynnti um andlátið. Frásögn hans af hvernig á andlátið bar til þótti ótrúverðug og í framhaldinu var hann grunaður um manndráp. Þriðja bróðurnum var sleppt að lokinni skýrslutöku, hann var sofandi þegar umrædd átók áttu sér stað. Ummerki voru um átök á vettvangi og bráðabirgðakrufning leiddi í ljós að áverkar á líkinu hafi orðið Ragnari að bana.<ref>[http://www.ruv.is/frett/brodirinn-grunadur-um-manndrap Bróðirinn grunaður um manndráp] Rúv, skoðað 3. apríl, 2018.</ref> |} == 8. desember 2019== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Manni hrint af svölum. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Úlfarsárdalur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Litáskur karlmaður á fimmtugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Litáskur karlmaður á sextugsaldri <ref>[https://www.visir.is/g/20202009982d/akaerdur-fyrir-mord-med-thvi-ad-kasta-manni-fram-af-svolum Ákærður fyrir morð með því að kasta manni fram af svölum]Vísir, skoðað 9 sept 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Sýknaður |- | colspan="2" |Litáskur maður á fimmtugsaldri fannst látinn fyrir utan fjölbýlishús í Grafarholti. Arturas Leimontas er sagður hafa ráðist á mannin og kastað honum svo framm af svölum íbúðarinnar með þeim afleiðingum að hann lést skömmu síðar. Arturas neitaði sök en var dæmdur í 16 ára fangelsi í Héraðsdómi en var síðar sýknaður í Landsrétti. Landsréttur hélt því framm að einginn vitni gætu staðfest það sem Arturas var gefið að sök og að gögn úr réttarmeinafræði rannsókn málsins stæðust ekki.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212123846d/syknadur-i-landsretti-eftir-sextan-ara-dom-i-heradi|title=Sýknaður í Landsrétti eftir sextán ára dóm í héraði - Vísir|date=2021-06-18|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} =2020 - 2029= ==2020== === 28. mars 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona fannst látin á heimili sínu. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Sandgerði]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona á sextugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á sextugsaldri, sambýlismaður konunnar <ref>[https://www.ruv.is/frett/2020/04/08/gaesluvardhald-framlengt-til-15-april Gæsluvarðhald framlengt...]Rúv, skoðað 20. apríl 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |14 ár |- | colspan="2" |Björg Ástríðardóttir (1968–2020) fannst látin á heimili sínu í Sandgerði þar sem hún bjó með eiginmanni sínum. Ragnar Sigurður Jónsson (1965– ) eiginmaður Bjargar var handtekinn 4 dögum síðar grunaður um að hafa banað eiginkonu sinni með því að hafa þrengt að hálsi hennar þar til hún lést. Ragnar bar við minnisleysi sökum drykkju en var dæmdur í '''14 ára''' fangelsi í júní 2021.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222247210d/-hvernig-af-hendirdu-lik-fyrir-mis-tok-|title=„Hvernig af­hendirðu lík fyrir mis­tök?“ - Vísir|date=2022-11-04|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} === 6. apríl 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Sonur réðst á móður og stjúpföður með hnífi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Móðir geranda |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri <ref>[https://www.visir.is/g/2020142808d/mordid-i-hafnarfirdi-logregla-var-a-heimilinu-fimm-timum-fyrir-andlatid Morðið í Hafnarfirði...]Vísir, skoðað 15. apríl 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |Fellt niður vegna andláts geranda. |- | colspan="2" |Maður á þrítugsaldri veittist að móður sinni og sambýlismanni hennar með hníf með þeim afleiðingum að móðir mannsins lést. Hann stakk móður sína tvívegis og veitti sambýlismanni hennnar stungusár á höku og á handlegg<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20202013985d/haskalegur-akstur-og-haettuleg-aras-a-samvisku-grunads-mordingja|title=Háskalegur akstur og hættuleg árás á samvisku grunaðs morðingja - Vísir|date=2020-09-21|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref>. Maðurinn svipti sig lífi á réttargeðdeild Landspítalans á jóladag 2020 og var málið fellt niður.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212057020d/manndrapsmal-fellt-nidur-vegna-andlats-akaerda|title=Manndrápsmál fellt niður vegna andláts ákærða - Vísir|date=2021-05-01|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} === 25. júní 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður kveikti í húsi á Bræðraborgarstíg |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 3 Pólverjar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á sjötugsaldri <ref>[bruninn-a-braedraborgarstig-talinn-manndrap-af-asetningi Bruninn á Bræðraborgastíg talinn manndráp af ásetningi]Vísir, skoðað 25. júlí 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | ósakhæfur |- | colspan="2" |3 Pólverjar létu lífið og 4 slösuðust eftir íkeikju á Bræðraborgarstíg. Marek Moszczynski var handtekinn skömmu síðar við rússnenska sendiráðið grunaður um íkveikjuna. Marek hafði sýnt undarlega hegðun dagana fyrir íkveikjuna og var dæmdur '''ósakhæfur''' í Landsrétti og gert að sæta öryggisgæslu á viðeigandi stofnun.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222274209d/domur-stad-festur-i-braedra-borgar-stigs-malinu|title=Dómur stað­festur í Bræðra­borgar­stígs­málinu - Vísir|date=2022-10-06|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> |} == 13. febrúar 2021== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Morð í austur-Reykjavík, skotið á mann fyrir utan heimili hans í Rauðagerði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fertugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 4 einstaklingar. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" |Armando Beqiri (1988–2021) var skotinn níu sinnum fyrir utan heimili sitt í Rauðagerði. Angjelin Sterkaj (1986–) játaði að hafa banað Armando. Claudia Sofiu Coelho Carvalho, Murat Selivrada, Shpetim Qerimi voru einnig gert að sök samverknað í morðinu á Armando. Murat er sagður hafa vísað Claudiu á tvær bifreiðar í umsjón Armando sem hún sat fyrir og gerði Angjelin viðvart um ferðir Armandos þetta kvöld. Shpetim Qerimi var sakaður um að hafa ekið Angjelin að heimili Armando. Angjelin var dæmdur í 16 ára fanglesi og voru Claudia, Murat og Shepetim sýknuð í héraðsdómi. Landsréttur þyngdi dóminn töluvert og dæmdi Angjelin í 20 ára fanglesi og samverkamenn hanns í 14 ára fangelsi. Hæstaréttur mildaði dóminn og var Angjelin dæmdur í '''16 ár''', Claudia í '''3 ár''', Murat í '''4 ár''' og Shpetim í '''10 ár'''. Hæstiréttur sagði Landsrétt hafa skortið lagalega heimild í dómsúrskurð sínum. Á tímabili sátu 9 einstaklingar í gæsluvarðhaldi vegna málsins og er þetta ein umfangsmesta rannsókn í sögu lögreglunnar í seinni tíð.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232430562d/domar-i-rauda-gerdis-malinu-mildadir-veru-lega|title=Dómar í Rauða­gerðis­málinu mildaðir veru­lega - Vísir|date=2023-06-21|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} ==2022== === 4. júní 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst látinn fyrir utan heimili sitt í Barðavogi í Reykjavík. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fimmtugsaldri. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár<ref>[https://www.visir.is/g/20232407443d/magnus-aron-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-i-barda-vogs-malinu/ Magnús Aron dæmdur í sextán ára fangelsi í Barða­vogs­málinu] Vísir, sótt 27/4 2023</ref> |- | colspan="2" |Gylfi Bergmann Heimisson (1975–2022) fannst látinn fyrir utan heimili sitt í Barðavogi. Nágranni Gylfa, Magnús Aron Magnússon (2001–) játaði á sig verknaðinn. Gylfi er sagður hafa bankað uppi hjá Magnúsi í risíbúð þar sem Magnús bjó með móður sinni sem lá þá inni á sjúkrahúsi. Ætlaði Gylfi þá að ræða við Magnús eftir að hann sló til annars nágranna kvöldið áður. Magnús er þá sagður hafa hrint Gylfa og átök brotist út í stiganum frá risinu. Átökin bárust út á malarplan fyrir framan húsið þar sem Magnús ítrekað sparkaði og kýldi Gylfa með þeim afleiðingum að hann lést. Magnús var dæmdur í '''16 ára''' fangelsi í Héraðsdómi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232407443d/magnus-aron-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-i-barda-vogs-malinu|title=Magnús Aron dæmdur í sextán ára fangelsi í Barða­vogs­málinu - Vísir|date=2023-04-27|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} ===21. ágúst 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Tveir látast eftir skotárás, árásarmaður og fórnarlamb. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Blönduós |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður í kringum þrítugt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Sonur hjónanna var ekki ákærður og málið fellt niður á grundvelli neyðarvarnar. |- | colspan="2" |Eva Hrund Pét­urs­dótt­ir (1969–2022) var skotin til bana á heimili sínu á Blönduósi og Kári Kárason, eiginmaður Evu, særðist einnig alvarlega<ref>{{Cite web|url=https://www.mbl.is/frettir/innlent/2022/08/23/nofn_hjonanna_sem_urdu_fyrir_arasinni/|title=Nöfn hjónanna sem urðu fyrir árásinni|website=www.mbl.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref>. Árásarmaðurinn Brynjar Þór Scheel Guðmundsson (1986–2022)<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222306334d/efna-til-sofnunar-fyrir-fjolskyldu-brynjars-thors-a-blonduosi|title=Efna til söfnunar fyrir fjölskyldu Brynjars Þórs á Blönduósi - Vísir|date=2022-03-09|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> fannst einnig látinn á vettvangi. Brynjar fór inn um ólæstar dyr á heimili hjónana vopnaður afsagaðri haglabyssu og veiðihníf, Þegar Brynjar varð var við að gestir væru í húsinu sneri hann aftur út og Kári á eftir honum. Orðaskipti urðu á milli Kára og Brynjars sem enduðu með því að Brynjar skaut Kára í kviðinn. Því næst sneri Brynjar aftur inn í húsið og skaut Evu í höfuðið þar sem hún stóð inni í stofu. Þegar Brynjar var að endurhlaða byssuna náði sonur hjónana sem var gestkomandi í húsinu að afvopna Brynjar og yfirbuga hann með þeim afleiðingum að hann lést út frá súrefnisskorti. Lögregla hafði áður haft afskipti af Brynjari vegna hótana í garð hjónanna. Sonur hjónanna var ekki ákærður og málið fellt niður á grundvelli neyðarvarnar.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232376454d/rann-sokn-log-reglu-a-blondu-osi-lokid-tok-log-regluna-26-minutur-ad-maeta-a-stadinn|title=Rann­sókn lög­reglu á Blöndu­ósi lokið: Tók lög­regluna 26 mínútur að mæta á staðinn - Vísir|date=2023-10-02|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> |} === 3. október 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður var stunginn til bana í heimahúsi á Ólafsfirði.<ref>[https://www.visir.is/g/20232465744d/steinthor-hafi-stungid-tomas-tvisvar Steinþór hafi stungið Tómas tvisvar] Vísir, sótt 22. september 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Ólafsfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Tómas Waagfjörð, 47 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Steinþór Einarsson, 37 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-01-09-atta-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-olafsfirdi-401500 8 ára fangelsi fyrir manndráp á Ólafsfirði] 9. janúar 2024, Rúv.is</ref> |- | colspan="2" |Tómas Waagfjörð (1976-2022) var stunginn til bana í heimahúsi á Ólafsfirði þar sem hann hugðist sækja eiginkonu sína eftir að hún leitaði til vinar eftir rifrildi þeirra hjóna. Steinþór Einarsson (1986-) vinur konunar reyndi um hríð að koma Tómasi út úr húsinu en án árangurs. Endaði það með því að Steinþór kastaði sólgleraugum sem hann bar á höfði sér í Tómas, við þar reiddist Tómas mikið og dróg upp hníf sem hann stakk Steinþór með bæði í kinn og læri. Í átökunum hlaut Tómas tvö stungusár á mjöðm sem leiddu til þess að hann lést. Steinþór bar fyrir dómi að um neyðarvörn væri að ræða en var þó á endanum dæmdur til '''8 ára''' fangelsis vistar.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252670725d/olafsfjardarmalid-fer-fyrir-haestarett|title=Ólafsfjarðarmálið fer fyrir Hæsta­rétt - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2025-03-01|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} == 2023 == === 20. apríl 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Pólskur maður var stunginn til bana á bílaplani í Hafnarfirði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Bartolomiej Kamil Bielenda, 27 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 19 ára karlmaður <ref>[https://www.visir.is/g/20232406158d/stulkunni-sleppt-ur-haldi-og-einn-buinn-ad-jata Stúlkunni sleppt úr haldi og einn búinn að játa] Vísir, sótt 24/4 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 12 ár |- | colspan="2" |Bartlomiej Kamil Bielenda (1996-2023) lést af sárum sínum eftir að hafa orðið fyrir stunguárás á bílastæði við Fjarðarkaup í Hafnafirði. Sæmundur Tryggvi Norðquist Sæmundsson (2004-)<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232484272d/tiu-ara-fangelsi-fyrir-manndrapid-vid-fjardarkaup|title=Tíu ára fangelsi fyrir mann­drápið við Fjarðar­kaup - Vísir|last=Stefánsson|first=Kolbeinn Tumi Daðason,Jón Þór|date=2023-03-11|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> gekkst við því að hafa umrætt kvöld hafa hitt á Bartlomiej á Íslenska Rokkbarnum þar sem Sæmundur var ásamt öðrum, til orðaskipta hafi komið á milli mannana vegna fíkniefnaskuldar sem hafi svo brotist út í átök hinum megin við götuna á bílastæðinu við Fjarðarkaup. Sæmundur ásamt tveggja ónefndra manna eru sagðir hafa ráðist að Bartlomiej. Sæmundur á þá að hafa stungið Bartlomiej sex sinnum sem leiddi til dauða hans. Fjórir voru ákærðir í málinu, Þrír drengir ásamt einnar stúlku sem tók atlöguna upp á myndband. Sæmundur hlaut '''12 ára''' dóm og samverkamenn hans '''4 ár''' hver, stúlkan hlaut '''6''' mánuði skilorðsbundna. Við dóm var tekið tillit til geranda sökum ungs aldurs þeirra. <ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242582194d/domar-vegna-manndrapsins-i-hafnarfirdi-thyngdir|title=Dómar vegna mann­drápsins í Hafnar­firði þyngdir - Vísir|last=Kjartansson|first=Kjartan|date=2024-07-06|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} ===27. apríl 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Konu ráðinn bani í heimahúsi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Selfoss]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Sofia Sarmite Kolesnikova, 28 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Daníel Andri Einarsson <ref>[https://www.visir.is/t/3530] Vísir sótt 18/6 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Gerandi lést erlendis áður en hann hlaut dóm. <ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-09-10-madur-sem-er-grunadur-um-ad-hafa-banad-konu-a-selfossi-er-latinn-421555|title=Maður sem er grunaður um að hafa banað konu á Selfossi er látinn - RÚV.is|last=Guðmundsdóttir|first=Ingibjörg Sara|date=2024-09-10|website=RÚV|access-date=2024-09-16}}</ref> |} ===17. júní 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður var stunginn til bana í Hafnarfirði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Pólskur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Meðleigjandi, Pólskur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2023-12-06-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-fyrir-ad-stinga-medleigjanda-sinn-til-bana-399070/|title=Dæmdur í sextán ára fangelsi fyrir að stinga meðleigjanda sinn til bana - RÚV.is|last=Örlygsdóttir|first=Urður|last2=Gunnarsson|first2=Freyr Gígja|date=2023-12-06|website=RÚV|access-date=2024-03-26}}</ref> |- | colspan="2" |Jaroslaw Stanislaw Kaminski (1977-2023) lést eftir að meðleigjandi hans Maciej Jakub Talik (1984-) stakk hann fimm sinnum í íbúð þeirra í Hafnarfirði. Mennirnir höfðu sama kvöld farið út á lífið en þegar aftur var komið í heimahúsið hafi Maciej krafið Jaroslaw um ógreidda fjármuni sem hann hafi átt að skulda Maciej fyrir leigu. Til átaka hafi komið milli mannana sem endaði með því að Jaroslaw lést af sárum sínum. Maciej bar fyrir sig neyðarvörn en var dæmdur til '''16 ára''' fangelsis vistar í Landsrétti.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242626585d/sextan-ara-domur-fyrir-manndrap-i-drangahrauni-stendur|title=Sex­tán ára dómur fyrir mann­dráp í Drangahrauni stendur - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2024-09-26|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} === 24. júní 2023 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður lést eftir líkamsárás á skemmtistað í miðbæ Reykjavíkur.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232431974d/latinn-eftir-likamsaras-i-midborginni|title=Látinn eftir líkamsárás í miðborginni - Vísir|date=2023-06-24|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Litáískur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |2 ár |- | colspan="2" |Karolis Zelenkauskas (1998-2023) lést eftir að hafa verið sleginn með einu lófahöggi í andlitið á skemmtistaðnum LÚX með þeim afleiðingum að hann lést. Ákærði var ekki talin hafa ætlað að myrða Karolis og var dæmdur í '''2 ára''' fangelsi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242646104d/akaerdur-fyrir-hnefahogg-a-lux-sem-leiddi-til-dauda|title=Á­kærður fyrir hnefa­högg á Lúx sem leiddi til dauða - Vísir|last=Daðason|first=Kolbeinn Tumi|date=2024-06-11|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} === 21. september 2023 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst látinn á heimili sínu með fjölda áverka. Sambýliskona hans var handtekin, grunuð um verknaðinn. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | Bátavogur, [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á sextugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Dagbjört Rúnarsdóttir |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár <ref>https://www.mbl.is/frettir/innlent/2024/07/25/dagbjort_daemd_i_10_ara_fangelsi_fyrir_likamsaras/</ref> |- | colspan="2" |Karlmaður á sextugsaldri lést eftir að sambýliskona hans Dagbjört Rúnarsdóttir (1981-) veitti honum áverka í íbúð hennar í Bátavogi. Dagbjört er sögð hafa dagana 22-23 september beitt sambýlis mann sinn ítrekuðu grófu líkamlegu ofbeldi yfir tveggja daga skeið með þeim afleiðingum að hann lést. Dagbjört tók atlöguna upp á símann sinn. Dagbjört kenndi manninum um að hafa valdið dauða hunds hennar sem fannst í frysti á vettvangi. Dagbjört var dæmd í '''16 ára''' fangelsi árið 2025.<ref>{{Cite web|url=https://www.dv.is/frettir/2024/01/15/mordid-batavogi-heradssaksoknari-lysir-misthyrmingum-dagbjartar/|title=Morðið í Bátavogi: Héraðssaksóknari lýsir misþyrmingum Dagbjartar|date=2024-01-15|website=DV|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242589708d/-eg-myndi-aldrei-gera-honum-eitt-eda-neitt-|title=„Ég myndi aldrei gera honum eitt eða neitt“ - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2024-06-26|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252691191d/refsing-dag-bjartar-thyngd-veru-lega|title=Refsing Dag­bjartar þyngd veru­lega - Vísir|last=Sæberg|first=Jón Þór Stefánsson,Árni|date=2025-02-20|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-20}}</ref> |} ==2024== === 31. janúar=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir banar barni í Kópavogi. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 6 ára drengur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Móðir drengsins |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 18 ár |- | colspan="2" |6 ára drengur lést eftir að Móðir drengsins bar kodda fyrir vitund hans með þeim afleiðingum að drengurinn lést, því næst fór konan inn til eldri sonar síns þar sem hann svaf og þrýst andliti hanns í rúmið þannig hann gat ekki andað. Drengurinn náði þó að komast undan taki móður sinnar og fúið heimilið. Konan sem var frá Írak hafði verið búsett á Íslandi í um 4 ár þegar verknaðurinn var framinn. Konan var dæmd í '''18 ára''' fangelsi í Héraðsdómi.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-11-08-thyngsti-domur-yfir-konu-her-a-landi-i-meira-en-heila-old-426977|title=Þyngsti dómur yfir konu hér á landi í meira en heila öld - RÚV.is|last=Gunnarsson|first=Freyr Gígja|date=2024-11-08|website=RÚV|access-date=2025-02-18}}</ref> |} ===20. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Manni banað í sumarhúsi. Tveir litáskir karlmenn í gæsluvarðhaldi vegna gruns um morðið. <ref>[https://www.visir.is/g/20242559820d/madur-a-fertugsaldri-talinn-hafa-verid-myrtur-i-sumarhusi] Vísir, 2/4 2024</ref> |- |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Kiðjaberg |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fertugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Óþekktur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ===22. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Kona fannst látin í heimahúsi. Grunur um saknæmt athæfi. <ref>[https://www.visir.is/g/20242560861d/grunadur-um-ad-hafa-radid-konu-sinni-bana Grunaður að hafa ráðið konu sinni bana] Vísir, 23/4 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Akureyri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona um fimmtugt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Karlmaður á sjötugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 12 ár [https://www.mbl.is/frettir/innlent/2024/12/09/12_ara_fangelsi_fyrir_ad_bana_barnsmodur_sinni/ <nowiki>[86]</nowiki>] |} ===22. ágúst=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Hjón fundust látin í heimahúsi í Neskaupstað. Myrt með hamri. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-08-23-andlat-i-neskaupstad-komin-er-allgod-mynd-af-thvi-sem-gerdist-420291 Andlát í Neskaupstað, komin er allgóð mynd af því sem gerðist] Rúv, 23/8 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Neskaupstaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlömb | Hjón á áttræðisaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Karlmaður á fimmtugsaldri, Alfreð Þórðarson<ref>[https://www.dv.is/frettir/2025/1/2/mordin-i-neskaupstad-alfred-erling-murkadi-lifid-ur-hjonunum-med-hamri/ Alfreð Erling murkaði lífið úr hjónunum með hamri] Dv</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |} ===24. ágúst=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Stúlka lést af sárum sínum eftir stunguárás.<ref>[https://www.visir.is/g/20242614756d/stulkan-er-latin Stúlkan lést af sárum sínum] Vísir 31/8 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Miðbær Reykjavíkur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Bryndís Klara Birgisdóttir, 17 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 16 ára strákur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár [https://www.visir.is/g/20252720514d/atta-ar-fyrir-ad-bana-bryndisi-kloru] |} ===15. september=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Faðir myrti 10 ára dóttur sína. <ref>[https://www.visir.is/g/20242621847d/is-lenskur-fadir-grunadur-um-ad-hafa-banad-dottur-sinni] Vísir 16/9 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Krýsuvík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 10 ára stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Faðir stúlkunnar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ===24. október=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Fertugur maður grunaður um morð á móður sinni. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-10-24-karlmadur-i-gaesluvardhald-grunadur-um-ad-myrda-modur-sina-425593] Rúv 24/10 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Sonur hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ==2025== === 11. mars=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst þungt haldinn í Gufunesi í Grafarvogi. Hann lést skömmu síðar eftir komu á slysadeild. Þrír hafa verið ákærðir fyrir manndráp. <ref>[https://www.visir.is/g/20252735272d/hrotta-legu-of-beldi-lyst-i-a-kaeru-a-hendur-stefani-lukasi-og-matthiasi/ Hrotta­legu of­beldi lýst í á­kæru á hendur Stefáni, Lúkasi og Matthíasi Visir.is, sótt 4. Júní, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á sjötugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 3 karlmenn. 33 ára, 21 árs og 18 ára. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} === 11. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona situr í gæsluvarðhaldi vegna andláts karlmanns um áttrætt. <ref>[https://www.visir.is/g/20252714323d/hand-tekin-vegna-and-lats-fodur-hennar Hand­tekin vegna and­láts föður síns] Visir.is, sótt 13. Apríl, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Garðabær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður um áttrætt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Dóttir hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} === 14. júní === {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Frönsk kona grunuð um að bana dóttur sinni og eiginmanni. <ref>[https://www.visir.is/g/20252739329d/fronsk-kona-grunud-um-ad-bana-dottur-sinni-og-eigin-manni] Visir.is, sótt 14. Júní, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Dóttir hennar og eiginmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Móðir hennar og eiginkona hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} <div class="mw-collapsible"> <div style="text-align: center; ">Listar yfir [[morð á Íslandi]]</div> <div class="mw-collapsible-content"> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1874–1969]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1970–1999]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 2000]] </div> </div> == Tilvísanir == {{reflist}} [[Flokkur:Glæpir á Íslandi]] rc9h0nojjj0qjgrk7ijceq9dvumzzx5 1920416 1920415 2025-06-15T13:37:08Z 157.97.30.43 /* 31. janúar */Rétt þjóðerni 1920416 wikitext text/x-wiki <div class="mw-collapsible" style="float: right"> <div style="text-align: center; ">Listar yfir [[morð á Íslandi]]</div> <div class="mw-collapsible-content"> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1874–1969]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1970–1999]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 2000]] </div> </div> Þetta er listi yfir [[morð á Íslandi]] frá árinu 2000. =2000 - 2009= ==2000== === 18. mars 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skýtur föður sinn með riffli, mögulega af slysni. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Húsavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~66 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~21 árs sonur hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 4 mánuðir |- | colspan="2" | Jón Frímann Jónsson (1934–2000) lést af völdum skotsára sem hann hlaut í höfuð. Sonur hans, f. 1979, sat við rúmgafl föður síns sem svaf og ætlaði að svipta sjálfan sig lífi. Jón vaknaði og greip til riffilsins sem sonurinn hélt á og hleypti hann þá af. Sagðist sonurinn hafa hleypt af tveimur skotum til viðbótar í sturlun. Ákvað hann að láta dauða föður síns líta út eins og sjálfsvíg þar til hann gæti sagt systkinum sínum frá því að hann væri valdur að dauða hans. Ekki fór það eftir og þremur dögum eftir að Jón hafði verið skotinn var sonurinn handtekinn. Sönnunargögn ýttu undir frásögn sonarins og voru þau tekin til refsilækkunar. Hann hlaut '''4 mánaða''' fangelsisdóm.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=200432&pageId=3018122&lang=is&q=%DE%F3r%F0i%20Braga%20J%F3nssyni Fjögurra mánaða fangelsi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3005105 Ákvað að fyrirfara sér við rúmstokk föður síns][http://www.haestirettur.is/domar?nr=1418 Ákæruvaldið gegn Þórði Braga Jónssyni]</ref> |} === 15. apríl 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona stungin ítrekað með hníf |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~22 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 18 ár |- | colspan="2" | Áslaug Óladóttir (1980–2000) stungin 28 sinnum og lést hún af áverkum sínum. Morðið talið sérstaklega hrottalegt. Rúnar Bjarki Ríkharðsson (1978–) játaði verknaðinn, ásamt öðrum brotum á borð við líkamsárásir og nauðgun á sama svæði og tíma og morðið átti sér stað. Rúnar var ekki talinn eiga sér neinar málsbætur og var dæmdur til '''18''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjaness þann 20. desember 2000, og staðfesti Hæstiréttur þann dóm þann 23. maí 2001.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=2237&leit=t Dómur í máli Rúnars Bjarka Ríkharðssonar][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2000/12/20/22_ara_karlmadur_daemdur_i_18_ara_fangelsi_fyrir_mo/ 22 ára karlmaður dæmdur í 18 ára fangelsi fyrir morð, nauðganir og líkamsárás]</ref> |} === 27. maí 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Konu hrint fram af svölum á 10. hæð í blokk |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 21 árs kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 23 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Áslaug Perla Kristjónsdóttir (1979–2000) lést af áverkum sínum eftir að hafa fallið af 10. hæð fjölbýlishúss í Kópavogi. Ásgeir Ingi Ásgeirsson (1976–) var ákærður fyrir morðið en hann neitaði sök. Mikið var tekist á fyrir rétti um hvort um slys væri að ræða eða ásetning. Hæstiréttur taldi óvéfengjanlegt að Ásgeir hafi veist að Áslaugu og hrint henni fram af svölum í íbúð hans eftir að hún neitaði honum um samfarir. Ásgeir lýsti síðar yfir ábyrgð á dauða Áslaugar. Ásgeir var dæmdur til '''14''' ára fangelsisvistar af Hæstarétti þann 21. júní 2001.<ref>[https://www.haestirettur.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=14b36268–4627–41ef-8858–862646e7a6de Dómur í máli Ásgeirs Inga Ásgeirssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3009511 Sýknu er krafist á grundvelli vafaatriða]</ref> |} === 23. júlí 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~48 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Hallgrímur Elísson (1952–2000) lést eftir að þrengt hafði verið að hálsi hans þar sem hann lá á dýnu í íbúð í Reykjavík. Bergþóra Guðmundsdóttir (1961–2014) var ákærð í málinu en hún neitaði sök. Hún og Hallgrímur voru bæði gestkomandi í íbúðinni en þau, húsráðandi og annar gestur höfðu setið við drykkju og mögulega neytt annarra lyfja að kvöldi morðsins. Þrátt fyrir gloppóttann vitnisburð var talið óyggjandi að Bergþóra hefði framið morðið. Hún var dæmd til '''14''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjavíkur 30. mars 2001. Hæstiréttur staðfesti þann dóm 14. júní 2001.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=1945&leit=t Dómur í máli Bergþóru Guðmundsdóttur][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3013911 Kona dæmd fyrir að kyrkja mann: 14 ára fangelsi]</ref> |} === 8. nóvember 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður sleginn í höfuð með hamri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~27 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~33 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Einar Örn Birgisson (1973–2000) fannst myrtur, en hann var sleginn fjórum sinnum í höfuðið með hamri. Atli Guðjón Helgason (1967–) játaði á sig morðið viku síðar, en hann hafði áður reynt að hylja og losa sig við sönnunargögn. Dómarar töldu Atla hafa banað Einari af ásetningi og því hefði hann ekkert sér til málsbóta. Atli var dæmdur til '''16''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 29. maí 2001.<ref>[http://www.mbl.is/frettir/innlent/2001/05/29/domur_i_mali_akaeruvaldsins_gegn_atla_helgasyni/ Dómur í máli ákæruvaldsins gegn Atla Helgasyni][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2001/05/29/daemdur_i_16_ara_fangelsi_fyrir_manndrap/ Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir manndráp]</ref> |} == 27. október 2001== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður stunginn ítrekað með hníf, laminn með kylfu, og kæfður með plastpoka. Morðinginn taldi að verið væri að veitast að sér kynferðislega. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~44 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Finnbogi Sigurbjörnsson (1957–2001) fannst látinn í garði í Breiðholti. Maður (1976–) gekkst við morðinu, en hann og Finnbogi höfðu hist í miðbæ Reykjavíkur og farið saman heim til mannsinns til að reykja maríjúana. Maðurinn sagði viðleitni Finnboga hafa orðið kynferðislega og að það hafi minnt hann á misnotkun sem hann varð fyrir í æsku. Við þá minningu hafi hann sturlast og fundist hann vera að veitast að þeim sem hafði misnotað hann, en ekki að Finnboga, og fundist hann þurfa að deyða brotamanninn. Maðurinn náði í eldhúshníf og stakk hann Finnboga átta sinnum í bringu og bak og skar hann níu sinnum þvert yfir háls hans. Finnbogi lést þó ekki við þetta svo að maðurinn náði í hafnarboltakylfu og sló Finnboga um tíu þungum höggum í höfuðið. Þar sem Finnbogi andaði enn, þrátt fyrir árásir mannsins, náði maðurinn í plastpoka og setti yfir höfuð Finnboga. Þegar Finnbogi hafði loks gefið upp öndina, dró maðurinn hann út úr íbúð sinni og yfir í nærliggjandi garð. Blóðslóð lá frá íbúðinni og að líkinu og var hún um 80 metra löng. Maðurinn var byrjaður að þrífa blóð af áhöldunum sem hann notaði og af gólfinu þegar lögreglu bar að garði. Maðurinn var dæmdur '''ósakhæfur''' sökum sturlunar og geðrofs, og gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3022255 Morðið við Bakkasel: Ástæða liggur ekki fyrir][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3426305 Morðrannsókn miðar vel][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/661668/ Ákærður fyrir manndráp][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/666167/ Hrottafengin og langvinn atlaga][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3031509 Áfram í öryggisgæslu á Sogni]</ref> |} ==2002== === 18. febrúar 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður undir áhrifum fíkniefna ræðst á annan með kjötexi án ástæðu. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~51 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~24 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Bragi Óskarsson (1951–2002) fannst látinn á Víðimel í Reykjavík. Bragi hafði hlotið mörg högg í höfuð og andlit sem höfðu verið veitt með kjötexi, slaghamri og sveðju. Sömu nótt og Braga var ráðinn bani var brotist inn á dekkjaverkstæði við Ægisíðu, en vísbendingar þaðan leiddu lögreglu til innbrotsþjófsins sem reyndist einnig vera morðingi Braga. Hafði morðinginn, Þór Sigurðsson (1978–), rekist á Braga og myrt hann engöngu vegna þess að Bragi varð á vegi hans. Þór var undir miklum áhrifum fíkniefna þegar bæði innbrotið og morðið áttu sér stað. Hann játaði verknaðinn og vísaði lögreglu á morðvopnin og blóðug föt í ruslatunnu rétt hjá morðstaðnum. Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi Þór til '''16''' ára fangelsisvistar þann 8. janúar 2003.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2130511 Fíkill framdi morð á leið heim úr innbroti][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/653053/?item_num=41&dags=2002–02-19 Maður handtekinn grunaður um morðið][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2003/01/08/daemdur_i_16_ara_fangelsi_fyrir_mord/ Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir morð]</ref> |} === 6. mars 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona stingur mann sinn eftir að hann barði hana. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~50 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára sambýliskona hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár |- | colspan="2" | Steindór Kristinsson (1952–2002) var stunginn í bringu og kvið og lést 18 dögum síðar af lungnabilun vegna bráðrar lungnabreytingar og lungnabólgu í kjölfar þess. Steindór er talinn hafa barið sambýliskonu sína í andlitið að kvöldi árásarinnar en sambýliskonan, Sigurhanna Vilhjálmsdóttir (1963–), er sögð hafa reiðst heiftarlega og ráðist á Steindór eftir að hann barði hana. Sigurhanna bar við minnisleysi sökum ölvunar, en hún hlaut '''8''' ára dóm í Héraðsdómi Reykjavíkur þann 25. október 2002.<ref>[http://www.mbl.is/greinasafn/grein/694913/ Dæmd í átta ára fangelsi fyrir manndráp]</ref> |} === 27. apríl 2002 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona kyrkir níu ára dóttur sína |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~9 ára stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~38 ára móðir stúlkunar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæf |- | colspan="2" | Níu ára stúlka lést eftir að móðir hennar þrengdi að hálsi hennar í húsi í Breiðholti aðfaranótt 27. apríl. Mæðgurnar sem bjuggu í Borgarfirði voru gestkomandi í húsinu. Húsráðanda var ekki viðvart um atburðinn fyrr en morguninn eftir.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/2131743?iabr=on&fbclid=IwAR1fCRfMIOyAZMUOirtQlTEJP5w3obKYLGn-FIzAsXib9h8Wt1RScGpCS_k#page/n0/mode/1up/search/%E2%80%9CN%C3%ADu%20%C3%A1ra%E2%80%9D|title=Fréttablaðið - 81. tölublað (30.04.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2023-06-21}}</ref> Móðir stúlkunnar var dæmd '''ósakhæf''' sökum geðræns ástands og var gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/3460668?iabr=on&fbclid=IwAR25XdvGODbml1m6xKxuKFjEkisotSiO6a7i4eD9kUUJ8pl2jiImLldhdPg#page/n3/mode/1up/search/%E2%80%9CN%C3%ADu%20%C3%A1ra%20d%C3%B3ttur%E2%80%9D|title=Morgunblaðið - 305. tölublað (31.12.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2023-06-21}}</ref> |} === 25. maí 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás fyrir utan skemmtistað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~22 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Tveir menn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 6 ár, 3 ár |- | colspan="2" | Magnús Freyr Sveinbjörnsson (1980–2002) varð fyrir grófri líkamsárás af hendi tveggja manna fyrir utan skemmtistaðinn Spotlight í Hafnarstræti í Reykjavík. Magnús lést á spítala rúmri viku eftir að árásin átti sér stað. Allmörg vitni voru að árásinni auk þess sem að atburðurinn náðist á upptöku í öryggismyndavél. Árásarmennirnir gáfu sig fram við lögreglu daginn eftir og voru þá settir í gæsluvarðhald. Þeir voru dæmdir í 3 og 2 ára fangelsi í Héraðsdómi Reykjavíkur, Hæstiréttur lengdi seinna dóma þeirra í '''6''' ár og '''3''' ár.<ref>http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3472193 https://www.mbl.is/frettir/innlent/2003/10/02/domur_thyngdur_yfir_monnum_sem_urdu_manni_ad_bana_i/</ref> |} === 26. september 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás á heimili |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~66 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~36 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Bragi Ólafsson (1936–2002) var stunginn til bana á heimili sínu að Klapparstíg í Reykjavík, en hann hafði orðið konu sinni að bana í sama húsi 14 árum áður. Banamein var stungusár sem náði inn að hjarta, en hann hafði verið stunginn víða, meðal annars í framhandlegg og kvið. Þegar lögreglu og sjúkrabíl bar að garði var Bragi enn með lífsmarki og gat hann skýrt lögreglu að einhverju leiti frá atburðarásinni. Bragi var látinn þegar komið var upp á sjúkrahús. Að sögn nágranna Braga var mikið blóð á veggjum íbúðarinnar og á gangi hússins. Lögreglan handtók Stein Ármann Stefánsson (1966–2013) sama kvöld. Steinn Ármann hafði áður komið við sögu hjá lögreglu og var hann talinn veikur á geði. Fjölskylda Steins hafði þá þegar lýst yfir áhyggjum sínum af andlegu ástandi Steins, en hún taldi víst að hann gæti reynst hættulegur og framið eitthvert voðaverk. Steinn neitaði til að byrja með að hafa verið valdur að dauða Braga, en viðurkenndi það fljótlega. Vafi lék á um sakhæfi hans, en geðlæknar voru ekki sammála um ástand Steins að kvöldi morðsins. Hæstiréttur dæmdi hann þó að lokum '''ósakhæfan''' og var honum gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni. Hann er talinn hafa verið á sterkum lyfjum er hann framdi verknaðinn og hafi verið haldinn ranghugmyndum. Steinn á að baki langan sakaferil.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=2854&leit=t Dómur í máli Steins Stefánssonar][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3036552 Hörð átök og blóð upp um veggi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=263499&pageId=3697727&lang=is&q=%C1rmann%20Stef%E1nsson Manndrápsmálið á Klapparstíg][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=263747&pageId=3706700&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Gæðlæknar ósammála um sakhæfi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=201841&pageId=3054705&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Einnig vandamál á Íslandi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=348436&pageId=5467027&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Sýknaður af ákæru um manndráp]</ref> |} ==2004== === 31. maí 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir stingur unga dóttur sína með hníf. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~12 ára stelpa |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~43 ára móðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæf |- | colspan="2" | Guðný Hödd Hildardóttir (1992–2004) fannst stungin til bana á heimili sínu á Hagamel í Reykjavík. Móðir Guðnýjar, Hildur Árdís Sigurðardóttir (1961–2020), hafði veist að Guðnýju og bróður hennar með hníf. Bróður Guðnýjar tókst að flýja úr íbúðinni og fór yfir til vinar síns sem hringdi á lögregluna. Er lögreglan kom heim til Hildar fann hún Guðnýju látna í rúmi sínu, en hún hafði verið stungin margsinnis. Hildur sjálf var illa særð þar sem hún hafði stungið sjálfa sig eftir að hafa sært son sinn og banað dóttur sinni. Hildur var færð á spítala þar sem hennar var gætt, en þaðan var hún síðan færð að Sogni. Hildur hafði áður reynt að fremja sjálfsvíg og hafði einnig sagt í návist annarra að frekar myndi hún drepa sig og börnin sín en að þau yrðu tekin af henni. Kennarar barnanna höfðu að auki lýst yfir áhyggjum af velferð þeirra. Hildur var dæmd '''ósakhæf''' og gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349266&pageId=5504819&lang=is&q=manndr%E1p Dæma móður á Hagamel][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349283&pageId=5505301&lang=is&q=Hildur%20%C1rd%EDs%20Sigur%F0ard%F3ttir Sagðist frekar drepa börnin en láta þau frá sér][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=5484396 Man ekki eftir að hafa banað dóttur sinni][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/803791/ Guðný Hödd Hildardóttir]</ref> |} === 4. júlí 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður myrðir sína fyrrverandi með kúbeini og losar sig við líkið úti í hrauni. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~34 ára [[Indónesía| indónesísk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~45 ára barnsfaðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Sri Rahmawati (1970–2004) var myrt með kúbeini og taubelti. Morðinginn bar líkið inn í sturtuklefa og þreif það. Setti svo í poka og bar út í bíl. Hann henti farsíma hennar í sjóinn og losaði sig við líkið í hraungjótu í nágrenni Hafnarfjarðar. Morðinginn, Hákon Eydal (1959–), barnsfaðir fórnarlambsins, var dæmdur í '''16''' ára fangelsi 2005.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3759473 Sextán ára fangelsi fyrir morð; grein í Fréttablaðinu 2005]</ref> |} === 1. nóvember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~25 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 11 ár |- | colspan="2" | Sæunn Pálsdóttir (1979–2004) lést eftir að eiginmaður og barnsfaðir hennar þrengdi að hálsi hennar með þvottasnúru aðfaranótt 1. nóvember 2004 á heimili þeirra í Kópavogi. Eiginmaður hennar, Magnús Einarsson, játaði verknaðinn fyrir tengdaforeldrum sínum og lögreglu. Talið er að morðið hafi verið framið af ásetningi, en engu að síður sýndi Magnús iðrun. Héraðsdómur dæmdi Magnús til 9 ára fangelsisvistar en Hæstiréttur þyngdi þann dóm og dæmdi Magnús til '''11''' ára fangelsisvistar þann 23. febrúar 2006.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=3793&leit=t Dómur í máli Magnúsar Einarssonar][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3887405 Dæmdur í ellefu ára fangelsi]</ref> |} === 13. nóvember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~32 ára [[Danmörk| Dani]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~29 ára [[Bretland| Breti]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 1½ ár |- | colspan="2" | Flemming Tolstrup (1972–2004) lést á veitingastaðnum Traffic í Keflavík aðfaranótt laugardagsins 13. nóvember 2004. Scott McKenna Ramsay (1975–) kýldi Tolstrup í hálsinn með þeim afleiðingum að slagæð rifnaði og blæðing sem Flemming hlaut milli heila og heilahimna leiddi til dauða hans. Ramsey viðurkenndi strax á vettvangi að hafa slegið hann og sagði ástæðuna þá að Flemming hefði stöðugt verið að áreita sambýliskonu hans. Fyrir héraðsdómi hafði Ramsey játað brotið skýlaust og þótti sannað að andlát Flemmings hefði verið bein afleiðing hnefahöggsins sem hann veitti honum. Héraðsdómur Reykjaness dæmdi Scott Mckenna Ramsay í átján mánaða fangelsi, þar af fimmtán mánuði skilorðsbundið, í október 2005, sem Hæstiréttur Íslands staðfesti 23. mars 2006.<ref>[http://www.visir.is/g/200660323057/haestirettur-stadfestir-dom-yfir-ramsey Hæstiréttur staðfestir dóm yfir Ramsay] [https://www.haestirettur.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=6c369b81-91ff-442d-b57f-de70ba33bd38 Hæstaréttardómur yfir Ramsay]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 12. desember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás á veitingastað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Mosfellsbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~55 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður í jólasveinabúningi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 3 ár |- | colspan="2" | Ragnar Björnsson (1949–2004) lést á veitingastaðnum Ásláki í Mosfellsbæ aðfararnótt 12. desember 2004. Hafði Ragnar staðið við anddyri veitingastaðarins með konu sinni er maður íklæddur jólasveinabúningi tróðst inn og felldi niður glas sem brotnaði við fætur Ragnars. Ragnar helti sér í kjölfarið yfir manninn, Loft Jens Magnússon (1979–), sem brást illur við og kýldi Ragnar í hálsinn. Við það féll Ragnar á gólfið og rak höfuðið í. Loftur yfirgaf staðinn en vinur hans náði honum og fékk hann með sér til baka. Lífgunartilraunir eiganda veitingastaðarins og síðan sjúkraliða og uppi á Landspítala báru ekki árangur. Slagæð hafði rifnað við höggið sem Loftur veitti Ragnari og blæddi mikið inn á höfuðkúpu Ragnars. Hann lést vegna mikillar blæðingar á milli heila og innri heilahimnu. Loftur var enn á staðnum, og mjög ölvaður, er lögreglan mætti á vettvang og var hann strax handtekinn. Hæstiréttur mat það svo að þó árás Lofts hafi verið hrottaleg og tilefnislaus hafi hann ekki gert sér grein fyrir því að hún gæti leitt Ragnar til dauða. Loftur var dæmdur til '''3''' ára fangelsisvistar fyrir manndrápið.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=4553 Ákæruvaldið gegn Lofti Jens Magnússyni][http://www.visir.is/thriggja-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-aslaki/article/200770531084 Þriggja ára fangelsi fyrir manndráp á Ásláki]</ref> |} ==2005== === 15. maí 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás í veislu |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | [[Víetnam| Víetnamskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~33 ára [[Víetnam| víetnamskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Phong Van Vu lést af völdum innvortis blæðinga í brjóstholi. Phong var stunginn í brjóstkassa og víðar með þeim afleiðingum að hnífurinn gekk inn í bæði lungu og lungnaslagæð og í gegnum þind hans. Phong og maður að nafni Phu Tién Nguyén (1972–) voru í veislu í Kópavogi og höfðu deilt í töluverðan tíma um hvor ætti að sýna hinum meiri virðingu sökum aldurs, en það er hefð í heimalandi þeirra að hinn yngri sýni hinum eldi meiri virðingu. Eftir þrálátar deilur á Phong að hafa veitt Phu höfuðhögg og Phu þá reiðst. Hann greip til hnífs sem hann hafði í vasa sínum og lagði til Phong. Vitni á staðnum sögðu að árásin hafi verið einbeitt og af ásetningi og töldu dómarar framburð Phu um að um sjálfsvörn væri að ræða ótrúverðuga. Phu réðst á Phong og veitti honum áverka á hálsi, handlegg, kvið og brjóstkassa sem leiddi hann til dauða. Vitni sem reyndi að stíga á milli hlaut stungusár við mjöðm af völdum Phu. Það tók töluverð átök að stoppa árás Phu, en þegar það hafði tekist reyndi Phu aftur að ráðast á Phong og leitaði að nýjum vopnum. Dómurum þótti Phu ekki eiga sér neinar málsbætur og var hann dæmdur til '''16''' ára fangelsisvistar af Hæstarétti þann 6. apríl 2006.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=3869&leit=t Dómur í máli Phu Tién Nguyén] [http://www.mbl.is/greinasafn/grein/1048795/ Sextán ár fyrir manndráp] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=262693&pageId=3683025&lang=is&q=manndr%E1p Sextán ár fyrir manndráp] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3868533 Fékk sextán ára dóm fyrir hnífstunguárás] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3677227 Ákærður fyrir að drepa mann með hnífsstungum]</ref> |} === 14. ágúst 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Keflavíkurstöðin| Herstöðin í Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára kvenkyns [[Bandaríkin| bandarískur]] hermaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | (Mögulega) ~21 árs [[Bandaríkin| bandarískur]] hermaður ''(sýknaður)'' |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Hermaðurinn Ashley Turner (1985–2005) fannst látin í kompu nálægt líkamsræktarstöð hermanna á herstöðinni á Keflavíkurflugvelli, en hún hafði verið falin þar. Miklir áverkar voru á líkama Turners en hún hafði einnig hlotið stungusár í hnakka sem talið er að hafi leitt hana til dauða. Herlögreglan handtók Calvin Eugene Hill (1984–) sem var talinn hafa ráðist á Turner á stigagangi í blokk á herstöðinni, en vitni lýstu vettvangi eins og sláturhúsi. Turner var enn á lífi er hún fannst en var úrskurðuð látin þegar komið var með hana á hersjúkrahús á Vellinum. Hill og Turner höfðu átt í deilum eftir að Hill hafði stolið greiðslukorti hennar ásamt öðrum hermanni og tekið út af því miklar fjárhæðir. Hill var enn að bíða niðurstöðu í því máli þegar morðið átti sér stað. Bandarískir sérfræðingar voru sendir til landsins til að rannsaka vettvang. Blóð úr Turner fannst á skóm Hill og átti hann yfir höfði sér lífstíðar- eða dauðadóm ef hann yrði fundinn sekur. Herinn tók að fullu við rannsókn málsins eftir að í ljós kom að engir Íslendingar tengdust málinu, og Hill var í kjölfarið fluttur á herstöð bandaríska hersins í Þýskalandi þar sem hann var áfram yfirheyrður. Hann neitaði sök allan tímann og var sýknaður af öllum kærum fyrir herrétti. Kom það varnarliðinu mjög á óvart þar sem allir höfðu talið óvéfengjanlegt að Hill væri morðinginn. Foreldrar Turners voru mjög ósáttir með meðferð málsins og gagnrýndu harðlega hve langan tíma rannsóknin tók. Einnig gagnrýndu þau það að Hill hafi verið leyft að búa í sama stigagangi og Turner þrátt fyrir að hann hafi stolið af henni háum fjárhæðum og hún átt að vitna gegn honum í því máli. Ef engin ný sönnunargögn koma upp sem benda á að einhver annar gæti verið morðingi Turners, eða gefa staðfestingu á sekt Hills, mun engum verða refsað fyrir morðið. Þó flestir telji ótvírætt að Hill sé morðingi Turners, virðist málið vera '''óupplýst'''.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349692&pageId=5529680&lang=is&q=mor%F0 Vitnið reyndi að komast undan][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=262012&pageId=3671356&lang=is&q=mor%F0 Stungusár var á hnakka][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=270788&pageId=3858845&lang=is&q=MOR%D0 Ung varnarliðskona stungin til bana][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=358186&pageId=5728633&lang=is&q=Mor%F0 Bandarískir sérfræðingar komnir][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=272082&pageId=3900500&lang=is&q=Ashley%20Turner Fer fyrir herrétt][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=364371&pageId=5889971&lang=is&q=Ashley%20Turner Valið í kviðdóm fyrir réttarhöld][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=277011&pageId=3957677&lang=is&q=Ashley%20Turner Verjendur segja galla vera á rannsókn][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=271599&pageId=3887323&lang=is&q=Ashley%20Turner Gæti verið dæmdur til dauða fyrir morð][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=277491&pageId=3968742&lang=is&q=Ashley%20Turner Engum refsað fyrir morðið]</ref> |} === 20. ágúst 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Uppdópaður maður veitist að félaga sínum með hníf |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14½ ár |- | colspan="2" | Bragi Halldórsson (1985–2005) fannst látinn í íbúð á Hverfisgötu að morgni menningarnætur 2005. Bragi var gestkomandi í íbúðinni en þar bjó Sigurður Freyr Kristmundsson, ásamt hjónum sem áttu íbúðina. Sigurður, Bragi og húsbóndinn sátu og töluðu saman við eldhúsborðið. Sigurður segist hafa gripið 14 cm flökunarhníf sem þarna var til þess að leggja áherslu á orð sín, en hann kvaðst ekki muna um hvað var rætt. Sigurður segir að hann og Bragi hafi staðið upp samtímis og hnífurinn í kjölfarið stungist í Braga. Vitni segja hins vegar að Bragi hafi setið kyrr og aðeins Sigurður hafi staðið upp. Einnig sagði finnskur réttarmeinafræðingur að töluverðu afli hefði þurft að beita til að stinga Braga á þennan hátt, en hnífurinn gekk í gegnum rússkinnsjakka Braga, skinn, brjósk, lifur og hjarta. Reynt var að bjarga Braga en honum blæddi út. Sigurður flúði vettvang en sneri fljótt aftur og var þá handtekinn af lögreglu. Í blóði hans fannst bæði amfetamín og kókaín, en Sigurður hafði neytt eiturlyfja marga daga í röð fyrir morðið, sem og drukkið áfengi. Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi Sigurð sakhæfan og til '''14 ára og 6 mánaða''' fangelsisvistar fyrir morðið í febrúar 2006. Sigurður er sonur Kristmundar sem framdi morðið á Guðjóni Atla 1976.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3883000 Rak flökunarhníf beint í hjartastað][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/1067341/ Dæmdur til 14 1/2 árs fangelsisvistar][http://www.visir.is/jatadi-a-sig-mord-vid-hverfisgotu/article/2005508240331 Játaði á sig morð við Hverfisgötu][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349710&pageId=5530293&lang=is&q=mor%F0 Þegar fíkniefnaneysla leiðir til morðs]</ref> |} ==2007== === 29. júlí 2007=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skotinn með riffli. Morðinginn svipti sig svo lífi. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~35 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~38 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Stefán Jónsson (1972–2007) var skotinn til bana á Sæbraut í Reykjavík. Árásarmaðurinn, Tómas Björnsson (1969–2007), notaði tuttugu og tveggja kalibera tékkneskan riffill til verksins. Stefán náði að forða sér áður en árásarmaðurinn skyti aftur og var honum hleypt inn í sendiferðabíl. Ökumaður sendiferðabílsins tók svo eftir því að Stefán hreyfði sig ekki og keyrði hann að Laugardalslaug þar sem hann og starfsmenn laugarinnar reyndu að koma Stefáni aftur til lífs meðan beðið var eftir sjúkrabíl. Stefán var úrskurðaður látinn á Landspítalanum stuttu síðar. Árásarmaðurinn keyrði á Þingvelli þar sem hann svipti sig lífi með sama skotvopni. Skildi hann eftir bréf þar sem hann útskýrði gjörðir sínar. Tómas hafði myrt elskhuga fyrrum konu sinnar.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3969743 Horfði á morðingjann hlaða riffilinn aftur og forðaði sér][http://www.visir.is/myrti-elskhuga-fyrrverandi-konu-sinnar-og-svipti-sig-svo-lifi/article/200770729025 Myrti elskhuga fyrrverandi konu sinnar og svipti sig svo lífi] </ref> |} === 7. október 2007=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Höfuðáverkar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~44 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Borgþór Gústafsson (1963–2007) lést eftir mikla höfuðáverka. Ákærði, Þórarinn Gíslason, neitaði sök og bar við minnisleysi sökum drykkju og lyfjaneyslu. Dómarar töldu sök Þórarins óvéfengjanlega og var Þórarinn í kjölfarið dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 22. maí 2008.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S200800458&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Þórarins Gíslasonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} == 17. ágúst 2009== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Höfuðáverkar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Bragi Friðþjófsson (1978–2009) lést eftir höfuðáverka af völdum Bjarka Freys Sigurgeirssonar (1978–2020) í herbergi Bjarka í Hafnarfirði. Bjarki játaði morðið að hluta og var dæmdur í '''16''' ára fangelsisvist af Héraðsdómi Reykjaness þann 30. nóvember 2009.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S200900821&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Bjarka Freys Sigurgeirssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.visir.is/bjarki-freyr-fekk-16-ar/article/2009470809177 Bjarki Freyr fékk 16 ár]</ref> |} =2010 - 2019= ==2010== === 8. maí 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Tilefnislaus líkamsárás. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjanesbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~53 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Haukur Sigurðsson (1957–2010) lést eftir mikla áverka sem Ellert Sævarsson (1979–) veitti honum. Ellert játaði á sig morðið en hann var bæði undir áhrifum áfengis og amfetamíns er morðið átti sér stað. Ellert mætti Hauki á göngu í Reykjanesbæ og taldi af einhverjum ástæðum að Haukur væri barnaníðingur. Haukur og Ellert þekktust ekki og var árásin að öllu tilefnislaus. Hann veittist að Hauki eftir einhver orðaskipti og barði, sparkaði í hann þar sem hann lá í jörðinni og að endingu kastaði hann hellustein sem hann fann í höfuð Hauks, með þeim afleiðingum að hann lést. Blaðberi fann lík Hauks og hringdi á lögreglu. Ellert var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjaness þann 27. september 2010.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201000585&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Ellerts Sævarssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.visir.is/sudurnesjamordid--gret-thegar-hann-lysti-mordinu/article/2010348014320 Suðurnesjamorðið][http://www.mbl.is/frettir/forsida/2010/09/09/jatadi_manndrap_fyrir_domi/ Játaði manndráp fyrir dómi][http://www.dv.is/frettir/2010/6/18/mord-i-reykjanesbae-mennirnir-thekktust-ekki/ Morðið í Reykjanesbæ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621041923/http://www.dv.is/frettir/2010/6/18/mord-i-reykjanesbae-mennirnir-thekktust-ekki/ |date=2010-06-21 }}</ref> |} === 15. ágúst 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás á heimili |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Hafnarfjörður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~37 ára framkvæmdastjóri sælgætisgerðarinnar Góu |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~23 ára maður ástfanginn af kærustu hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Hannes Þór Helgason (1973–2010) var stunginn til bana og játaði Gunnar Rúnar Sigurþórsson (1987–) að hafa myrt Hannes og var hann dæmdur í '''16''' ára fangelsi af hæstarétti árið 2011. Málið tengdist kærustu Hannesar en Gunnar var ástfanginn af henni. Gunnar hafði árinu áður birt myndband af sér þar sem hann lýsti yfir eldheitri ást sinni á þessari kærustu Hannesar.<ref>[http://www.visir.is/haestirettur-daemir-gunnar-runar-i-16-ara-fangelsi/article/2011111019492 Hæstiréttur dæmir Gunnar Rúnar í 16 ára fangelsi 2011]</ref> |} === 14. nóvember 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður gengur í skrokk á föður sínum. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 61 árs tónlistarmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 31 árs sonur hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Ólafur Þórðarson, tónlistarmaður, (1949–2011) varð fyrir líkamsárás þann 14. nóvember 2010 og lést af völdum þeirra áverka sem hann hlaut í árásinni þann 4. desember 2011. Ákærði, sonur Ólafs, Þorvarður Davíð Ólafsson (1979–2013) játaði að hafa veitt föður sínum áverkana sem leiddu til andláts Ólafs. Þorvarður, sem var undir áhrifum áfengis og fíkniefna, hlaut 14 ára fangelsisdóm í Héraðsdómi.<ref>https://www.heradsdomstolar.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=bf9a216d-3c7e-430f-8b87-aa0c0ddc7c6c{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>http://www.visir.is/g/2011111209593</ref> |} ==2011== === 12. maí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Heiðmörk]], nærri [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~21 árs kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 25 ára sambýlismaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Þóra Elín Þorvaldsdóttir (1990–2011) var kyrkt af sambýlismanni sínum og barnsföður, Axel Eskfjörð Jóhannssyni, í Heiðmörk. Axel keyrði hana upp á Landspítalann eftir að hún lést og gaf sig fram. Hann var dæmdur '''ósakhæfur''' og var vistaður á réttargeðdeild.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201100849&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Axels Jóhannssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.pressan.is/Frettir/Lesafrett/mordid-i-heidmork-axel-leiddur-fyrir-domara---rikissaksoknari-vill-lokad-thinghald Axel Jóhannsson leiddur fyrir dómara] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624181615/http://www.pressan.is/Frettir/Lesafrett/mordid-i-heidmork-axel-leiddur-fyrir-domara---rikissaksoknari-vill-lokad-thinghald |date=2016-06-24 }}</ref> |} === 2. júlí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir kyrkir nýfætt barn sitt og sker í andlit þess |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Nýfætt barn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Litáen| Litháensk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 2 ár |- | colspan="2" | Agné Krataviciuté sögð hafa kyrkt nýfætt sveinbarn sitt þar til það lést á baðherbergi á Hót­el Frón. Barnið var líka með skurðáverka á andliti. Agné neitaði sök en var dæmd til '''2''' ára fangelsisvistar þann 28. mars 2012.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201101651&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Agné Krataviciuté]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 14. júlí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður stunginn til bana á veitingastað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~45 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Hilmar Þórir Ólafsson (1966–2011) var stunginn til bana á veitingastaðnum Monte Carlo í Reykjavík. Redouane Naoui (1972–) var sakfelldur fyrir morðið og var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 24. nóvember 2011.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201101558&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Redouane Naoui]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} == 3. febrúar 2012== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~36 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~23 ára unnusti hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Þóra Eyjalín Gísladóttir (1976–2012) var stungin til bana í Hafnarfirði. Hlífar Vatnar Stefánsson (1989–), unnusti hinnar látnu, játaði á sig morðið og var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Hæstarétti þann 17. janúar 2013.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201200349&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Hlífars Vatnars Stefánssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} ==2013== === 17. mars 2013=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður hristir ungt barn sitt harkalega. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 5 mánaða stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Bretland| Breskur]] faðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 5 ár |- | colspan="2" | Scott James Carcary var sagður hafa hrist fimm mánaða gamla dóttur sína það harkalega að hún lést nokkrum tímum síðar. Scott neitar sök en var dæmdur í '''5''' ára fangelsi í Héraðsdómi Reykjavíkur þann 10. apríl 2014.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201301270&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Scott James Carcary]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 7. maí 2013=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Egilsstaðir]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~60 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Karl Jónsson (1953–2013) stunginn til bana á heimili sínu á Egilsstöðum. Friðrik Brynjar Friðriksson (1988–) var dæmdur í '''16''' ára fangelsi fyrir morðið af Héraðsdómi Austurlands þann 23. október 2013. Hæstiréttur staðfesti þann dóm þann 18. júní 2014.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201300044&Domur=5&type=1&Serial=1 Dómur í máli Friðriks Brynjars Friðrikssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[www.mbl.is/frettir/innlent/2014/06/18/stadfestir_16_ara_fangelsisdom/ Staðfestir 16 ára fangelsisdóm]</ref> |} == 27. september 2014== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 26 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 29 ára [[Pólland| pólskur]] eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Ríkissaksóknari hefur gefið út ákæru fyrir manndráp á hendur 29 ára gömlum karlmanni, Mariusz Brozio (1985– ). Hann er sakaður um að hafa orðið 26 ára eiginkonu sinni að bana í íbúð þeirra í Stelkshólum þann 27. september 2014. Maðurinn er talinn hafa banað henni með því að þrengja að öndunarvegi hennar.<ref>http://www.visir.is/g/2015150229693</ref><ref>{{cite web |url=http://www.dv.is/frettir/2014/10/17/akaeruvaldid-fer-fram-aframhaldandi-gaesluvardhald/ |title=Geymd eintak |access-date=2018-12-06 |archive-date=2015-12-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151204001543/http://www.dv.is/frettir/2014/10/17/akaeruvaldid-fer-fram-aframhaldandi-gaesluvardhald/ |url-status=dead }}</ref> |} ==2015== === 14. febrúar 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~41 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Pólland| Pólsk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Danuta Kaliszewska stakk sambýlismann sinn til bana á heimili þeirra. Hún var dæmd í '''16''' ára fangelsi. Hún neitaði sök.<ref>http://www.visir.is/manndrap-i-hafnarfirdi--daemd-i-16-ara-fangelsi/article/2015150719954</ref> |} === 2. október 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Akranes]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Maður játaði að hafa sett hendur um háls manns á Akranesi og hert að. Hann hefur einnig játað að hafa sett reim um háls mannsins og hert.<ref>http://www.ruv.is/frett/jatar-ad-hafa-hert-ad-halsi-manns-med-reim</ref><ref>[http://www.ruv.is/frett/gunnar-orn-i-16-ara-fangelsi-fyrir-mord] Gunnar Örn í 16 ára fangelsi fyrir morð (RÚV 27.10.2016)</ref> |} === október 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Mennirnir bjuggu báðir í búsetukjarna fyrir geðfatlaða |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Maður fannst myrtur við Miklubraut. Grunaður maður var handtekinn.<ref>[http://www.mbl.is/frettir/innlent/2015/10/22/manndrap_vid_miklubraut/ Manndráp við Miklubraut] Skoðað 19. janúar 2016.</ref> Maðurinn sem dó og sá sem ákærður var fyrir manndráp bjuggu í búsetukjarna fyrir geðfatlaða við Hringbraut<ref>[http://www.visir.is/g/2016160129289] Ákærður fyrir manndráp á Hringbraut (Vísir 25. janúar 2016)</ref> |} == 13. apríl 2016== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skýtur konu sína og síðan sjálfan sig |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Akranes]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 54 ára [[Rússland| rússnesk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Íslenskur eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Guðmundur Valur Óskarsson skaut eiginkonu sína til bana á Akranesi og framdi því næst sjálfsmorð.<ref>http://www.visir.is/myrti-konu-sina-og-svipti-sig-sidan-lifi/article/2016160419531</ref> Konan hét Nadezda Edda Tarasova og var rússnesk. Hún var 54 ára en Guðmundur var á sjötugsaldri og hafði glímt við langvarandi veikindi.<ref>http://www.visir.is/nofn-hjonanna-sem-fundust-latin-a-akranesi/article/2016160419344</ref> |} ==2017== === 14. janúar 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | [[Grænland| Grænlenskur]] sjómaður tekur stúlku upp í bíl sinni niðri í [[Miðborg Reykjavíkur| miðbæ Reykjavíkur]] og kastar henni út í sjó á [[Suðurland| Suðurlandi]]. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Suðurland]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 20 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 30 ára [[Grænland| grænlenskur]] sjómaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 19 ár |- | colspan="2" | Birna Brjánsdóttir fannst látin í fjöru við Selvogsvita þann 22. janúar eftir að hafa verið týnd í rúma viku. 2 menn, grænlenskir sjómenn af togaranum ''Polar Nanoq'', voru grunaðir um verknaðinn og sátu í haldi. Síðar beindist grunurinn að öðrum mannanna, Thomasi Möller Olsen sem situr í haldi. Hann neitar enn sök. Blóðblettir úr Birnu fundust meðal annars í bíl sem hann tók á leigu og öryggismyndavélar í Reykjavík og Hafnarfirði náðu myndum af bílnum. Olsen fékk '''19''' ára fangelsisdóm fyrir morðið og fíkniefnainnflutning. Honum til refsiþyngdar var metið að hann hafi reynt að afvegaleiða lögreglu og varpa sök á félaga sinn.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170928711/thomas-fekk-thyngri-dom-fyrir-ad-varpa-sok-a-skipsfelaga-sinn Thomas fékk þyngri dóm fyrir að varpa sök á skipsfélaga sinn] Vísir skoðað 29 sept. 2017.</ref> |} === 7. júní 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Árásin er talin hafa tengst handrukkun |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | Mosfellsdalur, [[Mosfellsbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Tveir menn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |6 ár |- | colspan="2" | Arnar Jónsson Aspar lést við árás að Æsustöðum í Mosfellsdal. Árásin er talin hafa tengst handrukkun. Sex voru handtekin, fimm karlar og ein kona. <ref>[http://www.ruv.is/frett/tveir-hinna-handteknu-voru-daemdir-i-februar Tveir hinna handteknu voru dæmdir í febrúar] Rúv, skoðað 8. júní 2017.</ref> |} === 21. september 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona frá [[Lettland| Lettlandi]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Hælisleitandi frá [[Jemen]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Erlend kona á fimmtugsaldri varð fyrir líkamsárás að kvöldi til á Hagamel 18. Hún varð úrskurðuð látin á Landspítalanum. Tveir karlmenn voru handteknir á vettvangi, annar var erlendur ríkisborgari á fertugsaldri og var hann gestkomandi, en hinn var Íslendingur á þrítugsaldri og búsettur í húsinu. Konan sem lést bjó einnig í húsinu.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170929685/manndrap-a-melunum Manndráp á Melunum] Vísir, skoðað 22. september 2017.</ref> Maðurinn var hælisleitandi frá [[Jemen]] en konan, Sanita Brauna, frá Lettlandi.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170928728/hinn-grunadi-i-hagamelsmalinu-urskurdadur-i-fjogurra-vikna-gaesluvardhald Hinn grunaði í Hagamelsmálinu úrskurðaður í fjögurra vikna gæsluvarðhald] Vísir, skoðað 29. sept. 2017.</ref> Maðurinn, Khaled Cairo, hafði slegið Sanitu með glerflöskum og slökkvitæki. Hann kvaðst vera ósáttur að hún hafi verið í tygjum við blökkumann. Cairo hegðaði sér undarlega í samskiptum við lögreglu og í dómssal. Hann var þó ekki metinn ósakhæfur eða siðblindur og var dæmdur í 16 ára fangelsi.<ref>[http://www.visir.is/g/2018180418835/daemdur-i-16-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-hagamel Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir manndráp á Hagamel] Vísir, skoðað 18. apríl, 2018.</ref> |} === 3. desember 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás um nótt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 20 ára [[Albanía| albanskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 25 ára Íslendingur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |17 ár |- | colspan="2" | Tveir albanskir karlmenn voru stungnir af íslenskum karlmanni á þrítugsaldri á Austurvelli um miðja nótt í kjölfar slagsmála. Annar maðurinn lést nokkrum dögum síðar á sjúkrahúsi.<ref>[http://www.ruv.is/frett/latinn-eftir-hnifstunguaras-a-austurvelli Látinn eftir hnífsstunguárás á Austurvelli] Rúv, skoðað 9. des. 2017.</ref> Gerandinn Dagur Hoe Sigurjónsson (1992– ) var ákærður fyrir að bana hinum albanska Klevis Sula (1997–2017) á Austurvelli í byrjun desember 2017. Samkvæmt ákærunni stakk hann Sula fjórum sinnum. Dagur var jafnframt ákærður fyrir tilraun til manndráps með því að hafa við sama tilefni stungið annan albanskan mann þrisvar þannig að sá hlaut meðal annars slagæðablæðingu.<ref>http://www.ruv.is/frett/akaerdur-fyrir-mord-og-manndrapstilraun</ref> Dagur var dæmdur í 17 ára fangelsi.<ref>[http://www.visir.is/g/2018180629807 Dagur Hoe dæmdur í 17 ára fangelsi] Vísir, skoðað 16. júlí 2018</ref> |} == 31. mars 2018== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður banar bróður sínum í Árnessýslu<br /> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Suðurland]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 65 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Bróðir hins látna |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |7 ár, síðar lengt í 14 ár |- | colspan="2" | Ragnar Lýðsson (24. nóvember 1952–31. mars 2018) fannst látinn á bænum Gýgjarhóli II í Árnessýslu. Þrír bræður voru á staðnum er atvik átti sér stað. Valur Lýðsson, bróðir Ragnars og ábúandi á bænum tilkynnti um andlátið. Frásögn hans af hvernig á andlátið bar til þótti ótrúverðug og í framhaldinu var hann grunaður um manndráp. Þriðja bróðurnum var sleppt að lokinni skýrslutöku, hann var sofandi þegar umrædd átók áttu sér stað. Ummerki voru um átök á vettvangi og bráðabirgðakrufning leiddi í ljós að áverkar á líkinu hafi orðið Ragnari að bana.<ref>[http://www.ruv.is/frett/brodirinn-grunadur-um-manndrap Bróðirinn grunaður um manndráp] Rúv, skoðað 3. apríl, 2018.</ref> |} == 8. desember 2019== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Manni hrint af svölum. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Úlfarsárdalur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Litáskur karlmaður á fimmtugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Litáskur karlmaður á sextugsaldri <ref>[https://www.visir.is/g/20202009982d/akaerdur-fyrir-mord-med-thvi-ad-kasta-manni-fram-af-svolum Ákærður fyrir morð með því að kasta manni fram af svölum]Vísir, skoðað 9 sept 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Sýknaður |- | colspan="2" |Litáskur maður á fimmtugsaldri fannst látinn fyrir utan fjölbýlishús í Grafarholti. Arturas Leimontas er sagður hafa ráðist á mannin og kastað honum svo framm af svölum íbúðarinnar með þeim afleiðingum að hann lést skömmu síðar. Arturas neitaði sök en var dæmdur í 16 ára fangelsi í Héraðsdómi en var síðar sýknaður í Landsrétti. Landsréttur hélt því framm að einginn vitni gætu staðfest það sem Arturas var gefið að sök og að gögn úr réttarmeinafræði rannsókn málsins stæðust ekki.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212123846d/syknadur-i-landsretti-eftir-sextan-ara-dom-i-heradi|title=Sýknaður í Landsrétti eftir sextán ára dóm í héraði - Vísir|date=2021-06-18|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} =2020 - 2029= ==2020== === 28. mars 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona fannst látin á heimili sínu. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Sandgerði]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona á sextugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á sextugsaldri, sambýlismaður konunnar <ref>[https://www.ruv.is/frett/2020/04/08/gaesluvardhald-framlengt-til-15-april Gæsluvarðhald framlengt...]Rúv, skoðað 20. apríl 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |14 ár |- | colspan="2" |Björg Ástríðardóttir (1968–2020) fannst látin á heimili sínu í Sandgerði þar sem hún bjó með eiginmanni sínum. Ragnar Sigurður Jónsson (1965– ) eiginmaður Bjargar var handtekinn 4 dögum síðar grunaður um að hafa banað eiginkonu sinni með því að hafa þrengt að hálsi hennar þar til hún lést. Ragnar bar við minnisleysi sökum drykkju en var dæmdur í '''14 ára''' fangelsi í júní 2021.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222247210d/-hvernig-af-hendirdu-lik-fyrir-mis-tok-|title=„Hvernig af­hendirðu lík fyrir mis­tök?“ - Vísir|date=2022-11-04|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} === 6. apríl 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Sonur réðst á móður og stjúpföður með hnífi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Móðir geranda |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri <ref>[https://www.visir.is/g/2020142808d/mordid-i-hafnarfirdi-logregla-var-a-heimilinu-fimm-timum-fyrir-andlatid Morðið í Hafnarfirði...]Vísir, skoðað 15. apríl 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |Fellt niður vegna andláts geranda. |- | colspan="2" |Maður á þrítugsaldri veittist að móður sinni og sambýlismanni hennar með hníf með þeim afleiðingum að móðir mannsins lést. Hann stakk móður sína tvívegis og veitti sambýlismanni hennnar stungusár á höku og á handlegg<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20202013985d/haskalegur-akstur-og-haettuleg-aras-a-samvisku-grunads-mordingja|title=Háskalegur akstur og hættuleg árás á samvisku grunaðs morðingja - Vísir|date=2020-09-21|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref>. Maðurinn svipti sig lífi á réttargeðdeild Landspítalans á jóladag 2020 og var málið fellt niður.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212057020d/manndrapsmal-fellt-nidur-vegna-andlats-akaerda|title=Manndrápsmál fellt niður vegna andláts ákærða - Vísir|date=2021-05-01|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} === 25. júní 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður kveikti í húsi á Bræðraborgarstíg |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 3 Pólverjar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á sjötugsaldri <ref>[bruninn-a-braedraborgarstig-talinn-manndrap-af-asetningi Bruninn á Bræðraborgastíg talinn manndráp af ásetningi]Vísir, skoðað 25. júlí 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | ósakhæfur |- | colspan="2" |3 Pólverjar létu lífið og 4 slösuðust eftir íkeikju á Bræðraborgarstíg. Marek Moszczynski var handtekinn skömmu síðar við rússnenska sendiráðið grunaður um íkveikjuna. Marek hafði sýnt undarlega hegðun dagana fyrir íkveikjuna og var dæmdur '''ósakhæfur''' í Landsrétti og gert að sæta öryggisgæslu á viðeigandi stofnun.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222274209d/domur-stad-festur-i-braedra-borgar-stigs-malinu|title=Dómur stað­festur í Bræðra­borgar­stígs­málinu - Vísir|date=2022-10-06|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> |} == 13. febrúar 2021== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Morð í austur-Reykjavík, skotið á mann fyrir utan heimili hans í Rauðagerði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fertugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 4 einstaklingar. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" |Armando Beqiri (1988–2021) var skotinn níu sinnum fyrir utan heimili sitt í Rauðagerði. Angjelin Sterkaj (1986–) játaði að hafa banað Armando. Claudia Sofiu Coelho Carvalho, Murat Selivrada, Shpetim Qerimi voru einnig gert að sök samverknað í morðinu á Armando. Murat er sagður hafa vísað Claudiu á tvær bifreiðar í umsjón Armando sem hún sat fyrir og gerði Angjelin viðvart um ferðir Armandos þetta kvöld. Shpetim Qerimi var sakaður um að hafa ekið Angjelin að heimili Armando. Angjelin var dæmdur í 16 ára fanglesi og voru Claudia, Murat og Shepetim sýknuð í héraðsdómi. Landsréttur þyngdi dóminn töluvert og dæmdi Angjelin í 20 ára fanglesi og samverkamenn hanns í 14 ára fangelsi. Hæstaréttur mildaði dóminn og var Angjelin dæmdur í '''16 ár''', Claudia í '''3 ár''', Murat í '''4 ár''' og Shpetim í '''10 ár'''. Hæstiréttur sagði Landsrétt hafa skortið lagalega heimild í dómsúrskurð sínum. Á tímabili sátu 9 einstaklingar í gæsluvarðhaldi vegna málsins og er þetta ein umfangsmesta rannsókn í sögu lögreglunnar í seinni tíð.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232430562d/domar-i-rauda-gerdis-malinu-mildadir-veru-lega|title=Dómar í Rauða­gerðis­málinu mildaðir veru­lega - Vísir|date=2023-06-21|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} ==2022== === 4. júní 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst látinn fyrir utan heimili sitt í Barðavogi í Reykjavík. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fimmtugsaldri. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár<ref>[https://www.visir.is/g/20232407443d/magnus-aron-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-i-barda-vogs-malinu/ Magnús Aron dæmdur í sextán ára fangelsi í Barða­vogs­málinu] Vísir, sótt 27/4 2023</ref> |- | colspan="2" |Gylfi Bergmann Heimisson (1975–2022) fannst látinn fyrir utan heimili sitt í Barðavogi. Nágranni Gylfa, Magnús Aron Magnússon (2001–) játaði á sig verknaðinn. Gylfi er sagður hafa bankað uppi hjá Magnúsi í risíbúð þar sem Magnús bjó með móður sinni sem lá þá inni á sjúkrahúsi. Ætlaði Gylfi þá að ræða við Magnús eftir að hann sló til annars nágranna kvöldið áður. Magnús er þá sagður hafa hrint Gylfa og átök brotist út í stiganum frá risinu. Átökin bárust út á malarplan fyrir framan húsið þar sem Magnús ítrekað sparkaði og kýldi Gylfa með þeim afleiðingum að hann lést. Magnús var dæmdur í '''16 ára''' fangelsi í Héraðsdómi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232407443d/magnus-aron-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-i-barda-vogs-malinu|title=Magnús Aron dæmdur í sextán ára fangelsi í Barða­vogs­málinu - Vísir|date=2023-04-27|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} ===21. ágúst 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Tveir látast eftir skotárás, árásarmaður og fórnarlamb. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Blönduós |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður í kringum þrítugt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Sonur hjónanna var ekki ákærður og málið fellt niður á grundvelli neyðarvarnar. |- | colspan="2" |Eva Hrund Pét­urs­dótt­ir (1969–2022) var skotin til bana á heimili sínu á Blönduósi og Kári Kárason, eiginmaður Evu, særðist einnig alvarlega<ref>{{Cite web|url=https://www.mbl.is/frettir/innlent/2022/08/23/nofn_hjonanna_sem_urdu_fyrir_arasinni/|title=Nöfn hjónanna sem urðu fyrir árásinni|website=www.mbl.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref>. Árásarmaðurinn Brynjar Þór Scheel Guðmundsson (1986–2022)<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222306334d/efna-til-sofnunar-fyrir-fjolskyldu-brynjars-thors-a-blonduosi|title=Efna til söfnunar fyrir fjölskyldu Brynjars Þórs á Blönduósi - Vísir|date=2022-03-09|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> fannst einnig látinn á vettvangi. Brynjar fór inn um ólæstar dyr á heimili hjónana vopnaður afsagaðri haglabyssu og veiðihníf, Þegar Brynjar varð var við að gestir væru í húsinu sneri hann aftur út og Kári á eftir honum. Orðaskipti urðu á milli Kára og Brynjars sem enduðu með því að Brynjar skaut Kára í kviðinn. Því næst sneri Brynjar aftur inn í húsið og skaut Evu í höfuðið þar sem hún stóð inni í stofu. Þegar Brynjar var að endurhlaða byssuna náði sonur hjónana sem var gestkomandi í húsinu að afvopna Brynjar og yfirbuga hann með þeim afleiðingum að hann lést út frá súrefnisskorti. Lögregla hafði áður haft afskipti af Brynjari vegna hótana í garð hjónanna. Sonur hjónanna var ekki ákærður og málið fellt niður á grundvelli neyðarvarnar.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232376454d/rann-sokn-log-reglu-a-blondu-osi-lokid-tok-log-regluna-26-minutur-ad-maeta-a-stadinn|title=Rann­sókn lög­reglu á Blöndu­ósi lokið: Tók lög­regluna 26 mínútur að mæta á staðinn - Vísir|date=2023-10-02|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> |} === 3. október 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður var stunginn til bana í heimahúsi á Ólafsfirði.<ref>[https://www.visir.is/g/20232465744d/steinthor-hafi-stungid-tomas-tvisvar Steinþór hafi stungið Tómas tvisvar] Vísir, sótt 22. september 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Ólafsfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Tómas Waagfjörð, 47 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Steinþór Einarsson, 37 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-01-09-atta-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-olafsfirdi-401500 8 ára fangelsi fyrir manndráp á Ólafsfirði] 9. janúar 2024, Rúv.is</ref> |- | colspan="2" |Tómas Waagfjörð (1976-2022) var stunginn til bana í heimahúsi á Ólafsfirði þar sem hann hugðist sækja eiginkonu sína eftir að hún leitaði til vinar eftir rifrildi þeirra hjóna. Steinþór Einarsson (1986-) vinur konunar reyndi um hríð að koma Tómasi út úr húsinu en án árangurs. Endaði það með því að Steinþór kastaði sólgleraugum sem hann bar á höfði sér í Tómas, við þar reiddist Tómas mikið og dróg upp hníf sem hann stakk Steinþór með bæði í kinn og læri. Í átökunum hlaut Tómas tvö stungusár á mjöðm sem leiddu til þess að hann lést. Steinþór bar fyrir dómi að um neyðarvörn væri að ræða en var þó á endanum dæmdur til '''8 ára''' fangelsis vistar.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252670725d/olafsfjardarmalid-fer-fyrir-haestarett|title=Ólafsfjarðarmálið fer fyrir Hæsta­rétt - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2025-03-01|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} == 2023 == === 20. apríl 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Pólskur maður var stunginn til bana á bílaplani í Hafnarfirði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Bartolomiej Kamil Bielenda, 27 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 19 ára karlmaður <ref>[https://www.visir.is/g/20232406158d/stulkunni-sleppt-ur-haldi-og-einn-buinn-ad-jata Stúlkunni sleppt úr haldi og einn búinn að játa] Vísir, sótt 24/4 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 12 ár |- | colspan="2" |Bartlomiej Kamil Bielenda (1996-2023) lést af sárum sínum eftir að hafa orðið fyrir stunguárás á bílastæði við Fjarðarkaup í Hafnafirði. Sæmundur Tryggvi Norðquist Sæmundsson (2004-)<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232484272d/tiu-ara-fangelsi-fyrir-manndrapid-vid-fjardarkaup|title=Tíu ára fangelsi fyrir mann­drápið við Fjarðar­kaup - Vísir|last=Stefánsson|first=Kolbeinn Tumi Daðason,Jón Þór|date=2023-03-11|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> gekkst við því að hafa umrætt kvöld hafa hitt á Bartlomiej á Íslenska Rokkbarnum þar sem Sæmundur var ásamt öðrum, til orðaskipta hafi komið á milli mannana vegna fíkniefnaskuldar sem hafi svo brotist út í átök hinum megin við götuna á bílastæðinu við Fjarðarkaup. Sæmundur ásamt tveggja ónefndra manna eru sagðir hafa ráðist að Bartlomiej. Sæmundur á þá að hafa stungið Bartlomiej sex sinnum sem leiddi til dauða hans. Fjórir voru ákærðir í málinu, Þrír drengir ásamt einnar stúlku sem tók atlöguna upp á myndband. Sæmundur hlaut '''12 ára''' dóm og samverkamenn hans '''4 ár''' hver, stúlkan hlaut '''6''' mánuði skilorðsbundna. Við dóm var tekið tillit til geranda sökum ungs aldurs þeirra. <ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242582194d/domar-vegna-manndrapsins-i-hafnarfirdi-thyngdir|title=Dómar vegna mann­drápsins í Hafnar­firði þyngdir - Vísir|last=Kjartansson|first=Kjartan|date=2024-07-06|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} ===27. apríl 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Konu ráðinn bani í heimahúsi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Selfoss]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Sofia Sarmite Kolesnikova, 28 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Daníel Andri Einarsson <ref>[https://www.visir.is/t/3530] Vísir sótt 18/6 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Gerandi lést erlendis áður en hann hlaut dóm. <ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-09-10-madur-sem-er-grunadur-um-ad-hafa-banad-konu-a-selfossi-er-latinn-421555|title=Maður sem er grunaður um að hafa banað konu á Selfossi er látinn - RÚV.is|last=Guðmundsdóttir|first=Ingibjörg Sara|date=2024-09-10|website=RÚV|access-date=2024-09-16}}</ref> |} ===17. júní 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður var stunginn til bana í Hafnarfirði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Pólskur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Meðleigjandi, Pólskur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2023-12-06-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-fyrir-ad-stinga-medleigjanda-sinn-til-bana-399070/|title=Dæmdur í sextán ára fangelsi fyrir að stinga meðleigjanda sinn til bana - RÚV.is|last=Örlygsdóttir|first=Urður|last2=Gunnarsson|first2=Freyr Gígja|date=2023-12-06|website=RÚV|access-date=2024-03-26}}</ref> |- | colspan="2" |Jaroslaw Stanislaw Kaminski (1977-2023) lést eftir að meðleigjandi hans Maciej Jakub Talik (1984-) stakk hann fimm sinnum í íbúð þeirra í Hafnarfirði. Mennirnir höfðu sama kvöld farið út á lífið en þegar aftur var komið í heimahúsið hafi Maciej krafið Jaroslaw um ógreidda fjármuni sem hann hafi átt að skulda Maciej fyrir leigu. Til átaka hafi komið milli mannana sem endaði með því að Jaroslaw lést af sárum sínum. Maciej bar fyrir sig neyðarvörn en var dæmdur til '''16 ára''' fangelsis vistar í Landsrétti.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242626585d/sextan-ara-domur-fyrir-manndrap-i-drangahrauni-stendur|title=Sex­tán ára dómur fyrir mann­dráp í Drangahrauni stendur - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2024-09-26|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} === 24. júní 2023 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður lést eftir líkamsárás á skemmtistað í miðbæ Reykjavíkur.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232431974d/latinn-eftir-likamsaras-i-midborginni|title=Látinn eftir líkamsárás í miðborginni - Vísir|date=2023-06-24|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Litáískur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |2 ár |- | colspan="2" |Karolis Zelenkauskas (1998-2023) lést eftir að hafa verið sleginn með einu lófahöggi í andlitið á skemmtistaðnum LÚX með þeim afleiðingum að hann lést. Ákærði var ekki talin hafa ætlað að myrða Karolis og var dæmdur í '''2 ára''' fangelsi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242646104d/akaerdur-fyrir-hnefahogg-a-lux-sem-leiddi-til-dauda|title=Á­kærður fyrir hnefa­högg á Lúx sem leiddi til dauða - Vísir|last=Daðason|first=Kolbeinn Tumi|date=2024-06-11|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} === 21. september 2023 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst látinn á heimili sínu með fjölda áverka. Sambýliskona hans var handtekin, grunuð um verknaðinn. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | Bátavogur, [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á sextugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Dagbjört Rúnarsdóttir |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár <ref>https://www.mbl.is/frettir/innlent/2024/07/25/dagbjort_daemd_i_10_ara_fangelsi_fyrir_likamsaras/</ref> |- | colspan="2" |Karlmaður á sextugsaldri lést eftir að sambýliskona hans Dagbjört Rúnarsdóttir (1981-) veitti honum áverka í íbúð hennar í Bátavogi. Dagbjört er sögð hafa dagana 22-23 september beitt sambýlis mann sinn ítrekuðu grófu líkamlegu ofbeldi yfir tveggja daga skeið með þeim afleiðingum að hann lést. Dagbjört tók atlöguna upp á símann sinn. Dagbjört kenndi manninum um að hafa valdið dauða hunds hennar sem fannst í frysti á vettvangi. Dagbjört var dæmd í '''16 ára''' fangelsi árið 2025.<ref>{{Cite web|url=https://www.dv.is/frettir/2024/01/15/mordid-batavogi-heradssaksoknari-lysir-misthyrmingum-dagbjartar/|title=Morðið í Bátavogi: Héraðssaksóknari lýsir misþyrmingum Dagbjartar|date=2024-01-15|website=DV|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242589708d/-eg-myndi-aldrei-gera-honum-eitt-eda-neitt-|title=„Ég myndi aldrei gera honum eitt eða neitt“ - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2024-06-26|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252691191d/refsing-dag-bjartar-thyngd-veru-lega|title=Refsing Dag­bjartar þyngd veru­lega - Vísir|last=Sæberg|first=Jón Þór Stefánsson,Árni|date=2025-02-20|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-20}}</ref> |} ==2024== === 31. janúar=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir banar barni í Kópavogi. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 6 ára drengur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Móðir drengsins |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 18 ár |- | colspan="2" |6 ára drengur lést eftir að Móðir drengsins bar kodda fyrir vitund hans með þeim afleiðingum að drengurinn lést, því næst fór konan inn til eldri sonar síns þar sem hann svaf og þrýst andliti hanns í rúmið þannig hann gat ekki andað. Drengurinn náði þó að komast undan taki móður sinnar og fúið heimilið. Konan sem er frá Palestínu hafði verið búsett á Íslandi í um 4 ár þegar verknaðurinn var framinn. Konan var dæmd í '''18 ára''' fangelsi í Héraðsdómi.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-11-08-thyngsti-domur-yfir-konu-her-a-landi-i-meira-en-heila-old-426977|title=Þyngsti dómur yfir konu hér á landi í meira en heila öld - RÚV.is|last=Gunnarsson|first=Freyr Gígja|date=2024-11-08|website=RÚV|access-date=2025-02-18}}</ref> |} ===20. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Manni banað í sumarhúsi. Tveir litáskir karlmenn í gæsluvarðhaldi vegna gruns um morðið. <ref>[https://www.visir.is/g/20242559820d/madur-a-fertugsaldri-talinn-hafa-verid-myrtur-i-sumarhusi] Vísir, 2/4 2024</ref> |- |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Kiðjaberg |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fertugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Óþekktur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ===22. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Kona fannst látin í heimahúsi. Grunur um saknæmt athæfi. <ref>[https://www.visir.is/g/20242560861d/grunadur-um-ad-hafa-radid-konu-sinni-bana Grunaður að hafa ráðið konu sinni bana] Vísir, 23/4 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Akureyri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona um fimmtugt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Karlmaður á sjötugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 12 ár [https://www.mbl.is/frettir/innlent/2024/12/09/12_ara_fangelsi_fyrir_ad_bana_barnsmodur_sinni/ <nowiki>[86]</nowiki>] |} ===22. ágúst=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Hjón fundust látin í heimahúsi í Neskaupstað. Myrt með hamri. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-08-23-andlat-i-neskaupstad-komin-er-allgod-mynd-af-thvi-sem-gerdist-420291 Andlát í Neskaupstað, komin er allgóð mynd af því sem gerðist] Rúv, 23/8 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Neskaupstaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlömb | Hjón á áttræðisaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Karlmaður á fimmtugsaldri, Alfreð Þórðarson<ref>[https://www.dv.is/frettir/2025/1/2/mordin-i-neskaupstad-alfred-erling-murkadi-lifid-ur-hjonunum-med-hamri/ Alfreð Erling murkaði lífið úr hjónunum með hamri] Dv</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |} ===24. ágúst=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Stúlka lést af sárum sínum eftir stunguárás.<ref>[https://www.visir.is/g/20242614756d/stulkan-er-latin Stúlkan lést af sárum sínum] Vísir 31/8 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Miðbær Reykjavíkur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Bryndís Klara Birgisdóttir, 17 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 16 ára strákur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár [https://www.visir.is/g/20252720514d/atta-ar-fyrir-ad-bana-bryndisi-kloru] |} ===15. september=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Faðir myrti 10 ára dóttur sína. <ref>[https://www.visir.is/g/20242621847d/is-lenskur-fadir-grunadur-um-ad-hafa-banad-dottur-sinni] Vísir 16/9 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Krýsuvík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 10 ára stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Faðir stúlkunnar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ===24. október=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Fertugur maður grunaður um morð á móður sinni. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-10-24-karlmadur-i-gaesluvardhald-grunadur-um-ad-myrda-modur-sina-425593] Rúv 24/10 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Sonur hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ==2025== === 11. mars=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst þungt haldinn í Gufunesi í Grafarvogi. Hann lést skömmu síðar eftir komu á slysadeild. Þrír hafa verið ákærðir fyrir manndráp. <ref>[https://www.visir.is/g/20252735272d/hrotta-legu-of-beldi-lyst-i-a-kaeru-a-hendur-stefani-lukasi-og-matthiasi/ Hrotta­legu of­beldi lýst í á­kæru á hendur Stefáni, Lúkasi og Matthíasi Visir.is, sótt 4. Júní, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á sjötugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 3 karlmenn. 33 ára, 21 árs og 18 ára. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} === 11. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona situr í gæsluvarðhaldi vegna andláts karlmanns um áttrætt. <ref>[https://www.visir.is/g/20252714323d/hand-tekin-vegna-and-lats-fodur-hennar Hand­tekin vegna and­láts föður síns] Visir.is, sótt 13. Apríl, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Garðabær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður um áttrætt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Dóttir hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} === 14. júní === {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Frönsk kona grunuð um að bana dóttur sinni og eiginmanni. <ref>[https://www.visir.is/g/20252739329d/fronsk-kona-grunud-um-ad-bana-dottur-sinni-og-eigin-manni] Visir.is, sótt 14. Júní, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Dóttir hennar og eiginmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Móðir hennar og eiginkona hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} <div class="mw-collapsible"> <div style="text-align: center; ">Listar yfir [[morð á Íslandi]]</div> <div class="mw-collapsible-content"> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1874–1969]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1970–1999]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 2000]] </div> </div> == Tilvísanir == {{reflist}} [[Flokkur:Glæpir á Íslandi]] qo9shh1kngq9zzrrecytsl5f3t2nv8o 1920419 1920416 2025-06-15T14:02:22Z Akigka 183 /* 31. janúar */ 1920419 wikitext text/x-wiki <div class="mw-collapsible" style="float: right"> <div style="text-align: center; ">Listar yfir [[morð á Íslandi]]</div> <div class="mw-collapsible-content"> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1874–1969]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1970–1999]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 2000]] </div> </div> Þetta er listi yfir [[morð á Íslandi]] frá árinu 2000. =2000 - 2009= ==2000== === 18. mars 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skýtur föður sinn með riffli, mögulega af slysni. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Húsavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~66 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~21 árs sonur hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 4 mánuðir |- | colspan="2" | Jón Frímann Jónsson (1934–2000) lést af völdum skotsára sem hann hlaut í höfuð. Sonur hans, f. 1979, sat við rúmgafl föður síns sem svaf og ætlaði að svipta sjálfan sig lífi. Jón vaknaði og greip til riffilsins sem sonurinn hélt á og hleypti hann þá af. Sagðist sonurinn hafa hleypt af tveimur skotum til viðbótar í sturlun. Ákvað hann að láta dauða föður síns líta út eins og sjálfsvíg þar til hann gæti sagt systkinum sínum frá því að hann væri valdur að dauða hans. Ekki fór það eftir og þremur dögum eftir að Jón hafði verið skotinn var sonurinn handtekinn. Sönnunargögn ýttu undir frásögn sonarins og voru þau tekin til refsilækkunar. Hann hlaut '''4 mánaða''' fangelsisdóm.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=200432&pageId=3018122&lang=is&q=%DE%F3r%F0i%20Braga%20J%F3nssyni Fjögurra mánaða fangelsi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3005105 Ákvað að fyrirfara sér við rúmstokk föður síns][http://www.haestirettur.is/domar?nr=1418 Ákæruvaldið gegn Þórði Braga Jónssyni]</ref> |} === 15. apríl 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona stungin ítrekað með hníf |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~22 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 18 ár |- | colspan="2" | Áslaug Óladóttir (1980–2000) stungin 28 sinnum og lést hún af áverkum sínum. Morðið talið sérstaklega hrottalegt. Rúnar Bjarki Ríkharðsson (1978–) játaði verknaðinn, ásamt öðrum brotum á borð við líkamsárásir og nauðgun á sama svæði og tíma og morðið átti sér stað. Rúnar var ekki talinn eiga sér neinar málsbætur og var dæmdur til '''18''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjaness þann 20. desember 2000, og staðfesti Hæstiréttur þann dóm þann 23. maí 2001.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=2237&leit=t Dómur í máli Rúnars Bjarka Ríkharðssonar][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2000/12/20/22_ara_karlmadur_daemdur_i_18_ara_fangelsi_fyrir_mo/ 22 ára karlmaður dæmdur í 18 ára fangelsi fyrir morð, nauðganir og líkamsárás]</ref> |} === 27. maí 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Konu hrint fram af svölum á 10. hæð í blokk |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 21 árs kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 23 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Áslaug Perla Kristjónsdóttir (1979–2000) lést af áverkum sínum eftir að hafa fallið af 10. hæð fjölbýlishúss í Kópavogi. Ásgeir Ingi Ásgeirsson (1976–) var ákærður fyrir morðið en hann neitaði sök. Mikið var tekist á fyrir rétti um hvort um slys væri að ræða eða ásetning. Hæstiréttur taldi óvéfengjanlegt að Ásgeir hafi veist að Áslaugu og hrint henni fram af svölum í íbúð hans eftir að hún neitaði honum um samfarir. Ásgeir lýsti síðar yfir ábyrgð á dauða Áslaugar. Ásgeir var dæmdur til '''14''' ára fangelsisvistar af Hæstarétti þann 21. júní 2001.<ref>[https://www.haestirettur.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=14b36268–4627–41ef-8858–862646e7a6de Dómur í máli Ásgeirs Inga Ásgeirssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3009511 Sýknu er krafist á grundvelli vafaatriða]</ref> |} === 23. júlí 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~48 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Hallgrímur Elísson (1952–2000) lést eftir að þrengt hafði verið að hálsi hans þar sem hann lá á dýnu í íbúð í Reykjavík. Bergþóra Guðmundsdóttir (1961–2014) var ákærð í málinu en hún neitaði sök. Hún og Hallgrímur voru bæði gestkomandi í íbúðinni en þau, húsráðandi og annar gestur höfðu setið við drykkju og mögulega neytt annarra lyfja að kvöldi morðsins. Þrátt fyrir gloppóttann vitnisburð var talið óyggjandi að Bergþóra hefði framið morðið. Hún var dæmd til '''14''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjavíkur 30. mars 2001. Hæstiréttur staðfesti þann dóm 14. júní 2001.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=1945&leit=t Dómur í máli Bergþóru Guðmundsdóttur][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3013911 Kona dæmd fyrir að kyrkja mann: 14 ára fangelsi]</ref> |} === 8. nóvember 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður sleginn í höfuð með hamri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~27 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~33 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Einar Örn Birgisson (1973–2000) fannst myrtur, en hann var sleginn fjórum sinnum í höfuðið með hamri. Atli Guðjón Helgason (1967–) játaði á sig morðið viku síðar, en hann hafði áður reynt að hylja og losa sig við sönnunargögn. Dómarar töldu Atla hafa banað Einari af ásetningi og því hefði hann ekkert sér til málsbóta. Atli var dæmdur til '''16''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 29. maí 2001.<ref>[http://www.mbl.is/frettir/innlent/2001/05/29/domur_i_mali_akaeruvaldsins_gegn_atla_helgasyni/ Dómur í máli ákæruvaldsins gegn Atla Helgasyni][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2001/05/29/daemdur_i_16_ara_fangelsi_fyrir_manndrap/ Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir manndráp]</ref> |} == 27. október 2001== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður stunginn ítrekað með hníf, laminn með kylfu, og kæfður með plastpoka. Morðinginn taldi að verið væri að veitast að sér kynferðislega. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~44 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Finnbogi Sigurbjörnsson (1957–2001) fannst látinn í garði í Breiðholti. Maður (1976–) gekkst við morðinu, en hann og Finnbogi höfðu hist í miðbæ Reykjavíkur og farið saman heim til mannsinns til að reykja maríjúana. Maðurinn sagði viðleitni Finnboga hafa orðið kynferðislega og að það hafi minnt hann á misnotkun sem hann varð fyrir í æsku. Við þá minningu hafi hann sturlast og fundist hann vera að veitast að þeim sem hafði misnotað hann, en ekki að Finnboga, og fundist hann þurfa að deyða brotamanninn. Maðurinn náði í eldhúshníf og stakk hann Finnboga átta sinnum í bringu og bak og skar hann níu sinnum þvert yfir háls hans. Finnbogi lést þó ekki við þetta svo að maðurinn náði í hafnarboltakylfu og sló Finnboga um tíu þungum höggum í höfuðið. Þar sem Finnbogi andaði enn, þrátt fyrir árásir mannsins, náði maðurinn í plastpoka og setti yfir höfuð Finnboga. Þegar Finnbogi hafði loks gefið upp öndina, dró maðurinn hann út úr íbúð sinni og yfir í nærliggjandi garð. Blóðslóð lá frá íbúðinni og að líkinu og var hún um 80 metra löng. Maðurinn var byrjaður að þrífa blóð af áhöldunum sem hann notaði og af gólfinu þegar lögreglu bar að garði. Maðurinn var dæmdur '''ósakhæfur''' sökum sturlunar og geðrofs, og gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3022255 Morðið við Bakkasel: Ástæða liggur ekki fyrir][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3426305 Morðrannsókn miðar vel][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/661668/ Ákærður fyrir manndráp][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/666167/ Hrottafengin og langvinn atlaga][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3031509 Áfram í öryggisgæslu á Sogni]</ref> |} ==2002== === 18. febrúar 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður undir áhrifum fíkniefna ræðst á annan með kjötexi án ástæðu. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~51 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~24 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Bragi Óskarsson (1951–2002) fannst látinn á Víðimel í Reykjavík. Bragi hafði hlotið mörg högg í höfuð og andlit sem höfðu verið veitt með kjötexi, slaghamri og sveðju. Sömu nótt og Braga var ráðinn bani var brotist inn á dekkjaverkstæði við Ægisíðu, en vísbendingar þaðan leiddu lögreglu til innbrotsþjófsins sem reyndist einnig vera morðingi Braga. Hafði morðinginn, Þór Sigurðsson (1978–), rekist á Braga og myrt hann engöngu vegna þess að Bragi varð á vegi hans. Þór var undir miklum áhrifum fíkniefna þegar bæði innbrotið og morðið áttu sér stað. Hann játaði verknaðinn og vísaði lögreglu á morðvopnin og blóðug föt í ruslatunnu rétt hjá morðstaðnum. Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi Þór til '''16''' ára fangelsisvistar þann 8. janúar 2003.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2130511 Fíkill framdi morð á leið heim úr innbroti][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/653053/?item_num=41&dags=2002–02-19 Maður handtekinn grunaður um morðið][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2003/01/08/daemdur_i_16_ara_fangelsi_fyrir_mord/ Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir morð]</ref> |} === 6. mars 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona stingur mann sinn eftir að hann barði hana. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~50 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára sambýliskona hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár |- | colspan="2" | Steindór Kristinsson (1952–2002) var stunginn í bringu og kvið og lést 18 dögum síðar af lungnabilun vegna bráðrar lungnabreytingar og lungnabólgu í kjölfar þess. Steindór er talinn hafa barið sambýliskonu sína í andlitið að kvöldi árásarinnar en sambýliskonan, Sigurhanna Vilhjálmsdóttir (1963–), er sögð hafa reiðst heiftarlega og ráðist á Steindór eftir að hann barði hana. Sigurhanna bar við minnisleysi sökum ölvunar, en hún hlaut '''8''' ára dóm í Héraðsdómi Reykjavíkur þann 25. október 2002.<ref>[http://www.mbl.is/greinasafn/grein/694913/ Dæmd í átta ára fangelsi fyrir manndráp]</ref> |} === 27. apríl 2002 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona kyrkir níu ára dóttur sína |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~9 ára stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~38 ára móðir stúlkunar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæf |- | colspan="2" | Níu ára stúlka lést eftir að móðir hennar þrengdi að hálsi hennar í húsi í Breiðholti aðfaranótt 27. apríl. Mæðgurnar sem bjuggu í Borgarfirði voru gestkomandi í húsinu. Húsráðanda var ekki viðvart um atburðinn fyrr en morguninn eftir.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/2131743?iabr=on&fbclid=IwAR1fCRfMIOyAZMUOirtQlTEJP5w3obKYLGn-FIzAsXib9h8Wt1RScGpCS_k#page/n0/mode/1up/search/%E2%80%9CN%C3%ADu%20%C3%A1ra%E2%80%9D|title=Fréttablaðið - 81. tölublað (30.04.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2023-06-21}}</ref> Móðir stúlkunnar var dæmd '''ósakhæf''' sökum geðræns ástands og var gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/3460668?iabr=on&fbclid=IwAR25XdvGODbml1m6xKxuKFjEkisotSiO6a7i4eD9kUUJ8pl2jiImLldhdPg#page/n3/mode/1up/search/%E2%80%9CN%C3%ADu%20%C3%A1ra%20d%C3%B3ttur%E2%80%9D|title=Morgunblaðið - 305. tölublað (31.12.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2023-06-21}}</ref> |} === 25. maí 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás fyrir utan skemmtistað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~22 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Tveir menn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 6 ár, 3 ár |- | colspan="2" | Magnús Freyr Sveinbjörnsson (1980–2002) varð fyrir grófri líkamsárás af hendi tveggja manna fyrir utan skemmtistaðinn Spotlight í Hafnarstræti í Reykjavík. Magnús lést á spítala rúmri viku eftir að árásin átti sér stað. Allmörg vitni voru að árásinni auk þess sem að atburðurinn náðist á upptöku í öryggismyndavél. Árásarmennirnir gáfu sig fram við lögreglu daginn eftir og voru þá settir í gæsluvarðhald. Þeir voru dæmdir í 3 og 2 ára fangelsi í Héraðsdómi Reykjavíkur, Hæstiréttur lengdi seinna dóma þeirra í '''6''' ár og '''3''' ár.<ref>http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3472193 https://www.mbl.is/frettir/innlent/2003/10/02/domur_thyngdur_yfir_monnum_sem_urdu_manni_ad_bana_i/</ref> |} === 26. september 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás á heimili |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~66 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~36 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Bragi Ólafsson (1936–2002) var stunginn til bana á heimili sínu að Klapparstíg í Reykjavík, en hann hafði orðið konu sinni að bana í sama húsi 14 árum áður. Banamein var stungusár sem náði inn að hjarta, en hann hafði verið stunginn víða, meðal annars í framhandlegg og kvið. Þegar lögreglu og sjúkrabíl bar að garði var Bragi enn með lífsmarki og gat hann skýrt lögreglu að einhverju leiti frá atburðarásinni. Bragi var látinn þegar komið var upp á sjúkrahús. Að sögn nágranna Braga var mikið blóð á veggjum íbúðarinnar og á gangi hússins. Lögreglan handtók Stein Ármann Stefánsson (1966–2013) sama kvöld. Steinn Ármann hafði áður komið við sögu hjá lögreglu og var hann talinn veikur á geði. Fjölskylda Steins hafði þá þegar lýst yfir áhyggjum sínum af andlegu ástandi Steins, en hún taldi víst að hann gæti reynst hættulegur og framið eitthvert voðaverk. Steinn neitaði til að byrja með að hafa verið valdur að dauða Braga, en viðurkenndi það fljótlega. Vafi lék á um sakhæfi hans, en geðlæknar voru ekki sammála um ástand Steins að kvöldi morðsins. Hæstiréttur dæmdi hann þó að lokum '''ósakhæfan''' og var honum gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni. Hann er talinn hafa verið á sterkum lyfjum er hann framdi verknaðinn og hafi verið haldinn ranghugmyndum. Steinn á að baki langan sakaferil.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=2854&leit=t Dómur í máli Steins Stefánssonar][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3036552 Hörð átök og blóð upp um veggi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=263499&pageId=3697727&lang=is&q=%C1rmann%20Stef%E1nsson Manndrápsmálið á Klapparstíg][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=263747&pageId=3706700&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Gæðlæknar ósammála um sakhæfi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=201841&pageId=3054705&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Einnig vandamál á Íslandi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=348436&pageId=5467027&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Sýknaður af ákæru um manndráp]</ref> |} ==2004== === 31. maí 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir stingur unga dóttur sína með hníf. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~12 ára stelpa |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~43 ára móðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæf |- | colspan="2" | Guðný Hödd Hildardóttir (1992–2004) fannst stungin til bana á heimili sínu á Hagamel í Reykjavík. Móðir Guðnýjar, Hildur Árdís Sigurðardóttir (1961–2020), hafði veist að Guðnýju og bróður hennar með hníf. Bróður Guðnýjar tókst að flýja úr íbúðinni og fór yfir til vinar síns sem hringdi á lögregluna. Er lögreglan kom heim til Hildar fann hún Guðnýju látna í rúmi sínu, en hún hafði verið stungin margsinnis. Hildur sjálf var illa særð þar sem hún hafði stungið sjálfa sig eftir að hafa sært son sinn og banað dóttur sinni. Hildur var færð á spítala þar sem hennar var gætt, en þaðan var hún síðan færð að Sogni. Hildur hafði áður reynt að fremja sjálfsvíg og hafði einnig sagt í návist annarra að frekar myndi hún drepa sig og börnin sín en að þau yrðu tekin af henni. Kennarar barnanna höfðu að auki lýst yfir áhyggjum af velferð þeirra. Hildur var dæmd '''ósakhæf''' og gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349266&pageId=5504819&lang=is&q=manndr%E1p Dæma móður á Hagamel][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349283&pageId=5505301&lang=is&q=Hildur%20%C1rd%EDs%20Sigur%F0ard%F3ttir Sagðist frekar drepa börnin en láta þau frá sér][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=5484396 Man ekki eftir að hafa banað dóttur sinni][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/803791/ Guðný Hödd Hildardóttir]</ref> |} === 4. júlí 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður myrðir sína fyrrverandi með kúbeini og losar sig við líkið úti í hrauni. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~34 ára [[Indónesía| indónesísk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~45 ára barnsfaðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Sri Rahmawati (1970–2004) var myrt með kúbeini og taubelti. Morðinginn bar líkið inn í sturtuklefa og þreif það. Setti svo í poka og bar út í bíl. Hann henti farsíma hennar í sjóinn og losaði sig við líkið í hraungjótu í nágrenni Hafnarfjarðar. Morðinginn, Hákon Eydal (1959–), barnsfaðir fórnarlambsins, var dæmdur í '''16''' ára fangelsi 2005.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3759473 Sextán ára fangelsi fyrir morð; grein í Fréttablaðinu 2005]</ref> |} === 1. nóvember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~25 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 11 ár |- | colspan="2" | Sæunn Pálsdóttir (1979–2004) lést eftir að eiginmaður og barnsfaðir hennar þrengdi að hálsi hennar með þvottasnúru aðfaranótt 1. nóvember 2004 á heimili þeirra í Kópavogi. Eiginmaður hennar, Magnús Einarsson, játaði verknaðinn fyrir tengdaforeldrum sínum og lögreglu. Talið er að morðið hafi verið framið af ásetningi, en engu að síður sýndi Magnús iðrun. Héraðsdómur dæmdi Magnús til 9 ára fangelsisvistar en Hæstiréttur þyngdi þann dóm og dæmdi Magnús til '''11''' ára fangelsisvistar þann 23. febrúar 2006.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=3793&leit=t Dómur í máli Magnúsar Einarssonar][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3887405 Dæmdur í ellefu ára fangelsi]</ref> |} === 13. nóvember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~32 ára [[Danmörk| Dani]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~29 ára [[Bretland| Breti]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 1½ ár |- | colspan="2" | Flemming Tolstrup (1972–2004) lést á veitingastaðnum Traffic í Keflavík aðfaranótt laugardagsins 13. nóvember 2004. Scott McKenna Ramsay (1975–) kýldi Tolstrup í hálsinn með þeim afleiðingum að slagæð rifnaði og blæðing sem Flemming hlaut milli heila og heilahimna leiddi til dauða hans. Ramsey viðurkenndi strax á vettvangi að hafa slegið hann og sagði ástæðuna þá að Flemming hefði stöðugt verið að áreita sambýliskonu hans. Fyrir héraðsdómi hafði Ramsey játað brotið skýlaust og þótti sannað að andlát Flemmings hefði verið bein afleiðing hnefahöggsins sem hann veitti honum. Héraðsdómur Reykjaness dæmdi Scott Mckenna Ramsay í átján mánaða fangelsi, þar af fimmtán mánuði skilorðsbundið, í október 2005, sem Hæstiréttur Íslands staðfesti 23. mars 2006.<ref>[http://www.visir.is/g/200660323057/haestirettur-stadfestir-dom-yfir-ramsey Hæstiréttur staðfestir dóm yfir Ramsay] [https://www.haestirettur.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=6c369b81-91ff-442d-b57f-de70ba33bd38 Hæstaréttardómur yfir Ramsay]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 12. desember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás á veitingastað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Mosfellsbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~55 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður í jólasveinabúningi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 3 ár |- | colspan="2" | Ragnar Björnsson (1949–2004) lést á veitingastaðnum Ásláki í Mosfellsbæ aðfararnótt 12. desember 2004. Hafði Ragnar staðið við anddyri veitingastaðarins með konu sinni er maður íklæddur jólasveinabúningi tróðst inn og felldi niður glas sem brotnaði við fætur Ragnars. Ragnar helti sér í kjölfarið yfir manninn, Loft Jens Magnússon (1979–), sem brást illur við og kýldi Ragnar í hálsinn. Við það féll Ragnar á gólfið og rak höfuðið í. Loftur yfirgaf staðinn en vinur hans náði honum og fékk hann með sér til baka. Lífgunartilraunir eiganda veitingastaðarins og síðan sjúkraliða og uppi á Landspítala báru ekki árangur. Slagæð hafði rifnað við höggið sem Loftur veitti Ragnari og blæddi mikið inn á höfuðkúpu Ragnars. Hann lést vegna mikillar blæðingar á milli heila og innri heilahimnu. Loftur var enn á staðnum, og mjög ölvaður, er lögreglan mætti á vettvang og var hann strax handtekinn. Hæstiréttur mat það svo að þó árás Lofts hafi verið hrottaleg og tilefnislaus hafi hann ekki gert sér grein fyrir því að hún gæti leitt Ragnar til dauða. Loftur var dæmdur til '''3''' ára fangelsisvistar fyrir manndrápið.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=4553 Ákæruvaldið gegn Lofti Jens Magnússyni][http://www.visir.is/thriggja-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-aslaki/article/200770531084 Þriggja ára fangelsi fyrir manndráp á Ásláki]</ref> |} ==2005== === 15. maí 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás í veislu |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | [[Víetnam| Víetnamskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~33 ára [[Víetnam| víetnamskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Phong Van Vu lést af völdum innvortis blæðinga í brjóstholi. Phong var stunginn í brjóstkassa og víðar með þeim afleiðingum að hnífurinn gekk inn í bæði lungu og lungnaslagæð og í gegnum þind hans. Phong og maður að nafni Phu Tién Nguyén (1972–) voru í veislu í Kópavogi og höfðu deilt í töluverðan tíma um hvor ætti að sýna hinum meiri virðingu sökum aldurs, en það er hefð í heimalandi þeirra að hinn yngri sýni hinum eldi meiri virðingu. Eftir þrálátar deilur á Phong að hafa veitt Phu höfuðhögg og Phu þá reiðst. Hann greip til hnífs sem hann hafði í vasa sínum og lagði til Phong. Vitni á staðnum sögðu að árásin hafi verið einbeitt og af ásetningi og töldu dómarar framburð Phu um að um sjálfsvörn væri að ræða ótrúverðuga. Phu réðst á Phong og veitti honum áverka á hálsi, handlegg, kvið og brjóstkassa sem leiddi hann til dauða. Vitni sem reyndi að stíga á milli hlaut stungusár við mjöðm af völdum Phu. Það tók töluverð átök að stoppa árás Phu, en þegar það hafði tekist reyndi Phu aftur að ráðast á Phong og leitaði að nýjum vopnum. Dómurum þótti Phu ekki eiga sér neinar málsbætur og var hann dæmdur til '''16''' ára fangelsisvistar af Hæstarétti þann 6. apríl 2006.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=3869&leit=t Dómur í máli Phu Tién Nguyén] [http://www.mbl.is/greinasafn/grein/1048795/ Sextán ár fyrir manndráp] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=262693&pageId=3683025&lang=is&q=manndr%E1p Sextán ár fyrir manndráp] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3868533 Fékk sextán ára dóm fyrir hnífstunguárás] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3677227 Ákærður fyrir að drepa mann með hnífsstungum]</ref> |} === 14. ágúst 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Keflavíkurstöðin| Herstöðin í Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára kvenkyns [[Bandaríkin| bandarískur]] hermaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | (Mögulega) ~21 árs [[Bandaríkin| bandarískur]] hermaður ''(sýknaður)'' |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Hermaðurinn Ashley Turner (1985–2005) fannst látin í kompu nálægt líkamsræktarstöð hermanna á herstöðinni á Keflavíkurflugvelli, en hún hafði verið falin þar. Miklir áverkar voru á líkama Turners en hún hafði einnig hlotið stungusár í hnakka sem talið er að hafi leitt hana til dauða. Herlögreglan handtók Calvin Eugene Hill (1984–) sem var talinn hafa ráðist á Turner á stigagangi í blokk á herstöðinni, en vitni lýstu vettvangi eins og sláturhúsi. Turner var enn á lífi er hún fannst en var úrskurðuð látin þegar komið var með hana á hersjúkrahús á Vellinum. Hill og Turner höfðu átt í deilum eftir að Hill hafði stolið greiðslukorti hennar ásamt öðrum hermanni og tekið út af því miklar fjárhæðir. Hill var enn að bíða niðurstöðu í því máli þegar morðið átti sér stað. Bandarískir sérfræðingar voru sendir til landsins til að rannsaka vettvang. Blóð úr Turner fannst á skóm Hill og átti hann yfir höfði sér lífstíðar- eða dauðadóm ef hann yrði fundinn sekur. Herinn tók að fullu við rannsókn málsins eftir að í ljós kom að engir Íslendingar tengdust málinu, og Hill var í kjölfarið fluttur á herstöð bandaríska hersins í Þýskalandi þar sem hann var áfram yfirheyrður. Hann neitaði sök allan tímann og var sýknaður af öllum kærum fyrir herrétti. Kom það varnarliðinu mjög á óvart þar sem allir höfðu talið óvéfengjanlegt að Hill væri morðinginn. Foreldrar Turners voru mjög ósáttir með meðferð málsins og gagnrýndu harðlega hve langan tíma rannsóknin tók. Einnig gagnrýndu þau það að Hill hafi verið leyft að búa í sama stigagangi og Turner þrátt fyrir að hann hafi stolið af henni háum fjárhæðum og hún átt að vitna gegn honum í því máli. Ef engin ný sönnunargögn koma upp sem benda á að einhver annar gæti verið morðingi Turners, eða gefa staðfestingu á sekt Hills, mun engum verða refsað fyrir morðið. Þó flestir telji ótvírætt að Hill sé morðingi Turners, virðist málið vera '''óupplýst'''.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349692&pageId=5529680&lang=is&q=mor%F0 Vitnið reyndi að komast undan][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=262012&pageId=3671356&lang=is&q=mor%F0 Stungusár var á hnakka][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=270788&pageId=3858845&lang=is&q=MOR%D0 Ung varnarliðskona stungin til bana][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=358186&pageId=5728633&lang=is&q=Mor%F0 Bandarískir sérfræðingar komnir][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=272082&pageId=3900500&lang=is&q=Ashley%20Turner Fer fyrir herrétt][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=364371&pageId=5889971&lang=is&q=Ashley%20Turner Valið í kviðdóm fyrir réttarhöld][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=277011&pageId=3957677&lang=is&q=Ashley%20Turner Verjendur segja galla vera á rannsókn][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=271599&pageId=3887323&lang=is&q=Ashley%20Turner Gæti verið dæmdur til dauða fyrir morð][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=277491&pageId=3968742&lang=is&q=Ashley%20Turner Engum refsað fyrir morðið]</ref> |} === 20. ágúst 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Uppdópaður maður veitist að félaga sínum með hníf |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14½ ár |- | colspan="2" | Bragi Halldórsson (1985–2005) fannst látinn í íbúð á Hverfisgötu að morgni menningarnætur 2005. Bragi var gestkomandi í íbúðinni en þar bjó Sigurður Freyr Kristmundsson, ásamt hjónum sem áttu íbúðina. Sigurður, Bragi og húsbóndinn sátu og töluðu saman við eldhúsborðið. Sigurður segist hafa gripið 14 cm flökunarhníf sem þarna var til þess að leggja áherslu á orð sín, en hann kvaðst ekki muna um hvað var rætt. Sigurður segir að hann og Bragi hafi staðið upp samtímis og hnífurinn í kjölfarið stungist í Braga. Vitni segja hins vegar að Bragi hafi setið kyrr og aðeins Sigurður hafi staðið upp. Einnig sagði finnskur réttarmeinafræðingur að töluverðu afli hefði þurft að beita til að stinga Braga á þennan hátt, en hnífurinn gekk í gegnum rússkinnsjakka Braga, skinn, brjósk, lifur og hjarta. Reynt var að bjarga Braga en honum blæddi út. Sigurður flúði vettvang en sneri fljótt aftur og var þá handtekinn af lögreglu. Í blóði hans fannst bæði amfetamín og kókaín, en Sigurður hafði neytt eiturlyfja marga daga í röð fyrir morðið, sem og drukkið áfengi. Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi Sigurð sakhæfan og til '''14 ára og 6 mánaða''' fangelsisvistar fyrir morðið í febrúar 2006. Sigurður er sonur Kristmundar sem framdi morðið á Guðjóni Atla 1976.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3883000 Rak flökunarhníf beint í hjartastað][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/1067341/ Dæmdur til 14 1/2 árs fangelsisvistar][http://www.visir.is/jatadi-a-sig-mord-vid-hverfisgotu/article/2005508240331 Játaði á sig morð við Hverfisgötu][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349710&pageId=5530293&lang=is&q=mor%F0 Þegar fíkniefnaneysla leiðir til morðs]</ref> |} ==2007== === 29. júlí 2007=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skotinn með riffli. Morðinginn svipti sig svo lífi. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~35 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~38 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Stefán Jónsson (1972–2007) var skotinn til bana á Sæbraut í Reykjavík. Árásarmaðurinn, Tómas Björnsson (1969–2007), notaði tuttugu og tveggja kalibera tékkneskan riffill til verksins. Stefán náði að forða sér áður en árásarmaðurinn skyti aftur og var honum hleypt inn í sendiferðabíl. Ökumaður sendiferðabílsins tók svo eftir því að Stefán hreyfði sig ekki og keyrði hann að Laugardalslaug þar sem hann og starfsmenn laugarinnar reyndu að koma Stefáni aftur til lífs meðan beðið var eftir sjúkrabíl. Stefán var úrskurðaður látinn á Landspítalanum stuttu síðar. Árásarmaðurinn keyrði á Þingvelli þar sem hann svipti sig lífi með sama skotvopni. Skildi hann eftir bréf þar sem hann útskýrði gjörðir sínar. Tómas hafði myrt elskhuga fyrrum konu sinnar.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3969743 Horfði á morðingjann hlaða riffilinn aftur og forðaði sér][http://www.visir.is/myrti-elskhuga-fyrrverandi-konu-sinnar-og-svipti-sig-svo-lifi/article/200770729025 Myrti elskhuga fyrrverandi konu sinnar og svipti sig svo lífi] </ref> |} === 7. október 2007=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Höfuðáverkar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~44 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Borgþór Gústafsson (1963–2007) lést eftir mikla höfuðáverka. Ákærði, Þórarinn Gíslason, neitaði sök og bar við minnisleysi sökum drykkju og lyfjaneyslu. Dómarar töldu sök Þórarins óvéfengjanlega og var Þórarinn í kjölfarið dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 22. maí 2008.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S200800458&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Þórarins Gíslasonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} == 17. ágúst 2009== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Höfuðáverkar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Bragi Friðþjófsson (1978–2009) lést eftir höfuðáverka af völdum Bjarka Freys Sigurgeirssonar (1978–2020) í herbergi Bjarka í Hafnarfirði. Bjarki játaði morðið að hluta og var dæmdur í '''16''' ára fangelsisvist af Héraðsdómi Reykjaness þann 30. nóvember 2009.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S200900821&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Bjarka Freys Sigurgeirssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.visir.is/bjarki-freyr-fekk-16-ar/article/2009470809177 Bjarki Freyr fékk 16 ár]</ref> |} =2010 - 2019= ==2010== === 8. maí 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Tilefnislaus líkamsárás. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjanesbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~53 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Haukur Sigurðsson (1957–2010) lést eftir mikla áverka sem Ellert Sævarsson (1979–) veitti honum. Ellert játaði á sig morðið en hann var bæði undir áhrifum áfengis og amfetamíns er morðið átti sér stað. Ellert mætti Hauki á göngu í Reykjanesbæ og taldi af einhverjum ástæðum að Haukur væri barnaníðingur. Haukur og Ellert þekktust ekki og var árásin að öllu tilefnislaus. Hann veittist að Hauki eftir einhver orðaskipti og barði, sparkaði í hann þar sem hann lá í jörðinni og að endingu kastaði hann hellustein sem hann fann í höfuð Hauks, með þeim afleiðingum að hann lést. Blaðberi fann lík Hauks og hringdi á lögreglu. Ellert var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjaness þann 27. september 2010.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201000585&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Ellerts Sævarssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.visir.is/sudurnesjamordid--gret-thegar-hann-lysti-mordinu/article/2010348014320 Suðurnesjamorðið][http://www.mbl.is/frettir/forsida/2010/09/09/jatadi_manndrap_fyrir_domi/ Játaði manndráp fyrir dómi][http://www.dv.is/frettir/2010/6/18/mord-i-reykjanesbae-mennirnir-thekktust-ekki/ Morðið í Reykjanesbæ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621041923/http://www.dv.is/frettir/2010/6/18/mord-i-reykjanesbae-mennirnir-thekktust-ekki/ |date=2010-06-21 }}</ref> |} === 15. ágúst 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás á heimili |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Hafnarfjörður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~37 ára framkvæmdastjóri sælgætisgerðarinnar Góu |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~23 ára maður ástfanginn af kærustu hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Hannes Þór Helgason (1973–2010) var stunginn til bana og játaði Gunnar Rúnar Sigurþórsson (1987–) að hafa myrt Hannes og var hann dæmdur í '''16''' ára fangelsi af hæstarétti árið 2011. Málið tengdist kærustu Hannesar en Gunnar var ástfanginn af henni. Gunnar hafði árinu áður birt myndband af sér þar sem hann lýsti yfir eldheitri ást sinni á þessari kærustu Hannesar.<ref>[http://www.visir.is/haestirettur-daemir-gunnar-runar-i-16-ara-fangelsi/article/2011111019492 Hæstiréttur dæmir Gunnar Rúnar í 16 ára fangelsi 2011]</ref> |} === 14. nóvember 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður gengur í skrokk á föður sínum. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 61 árs tónlistarmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 31 árs sonur hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Ólafur Þórðarson, tónlistarmaður, (1949–2011) varð fyrir líkamsárás þann 14. nóvember 2010 og lést af völdum þeirra áverka sem hann hlaut í árásinni þann 4. desember 2011. Ákærði, sonur Ólafs, Þorvarður Davíð Ólafsson (1979–2013) játaði að hafa veitt föður sínum áverkana sem leiddu til andláts Ólafs. Þorvarður, sem var undir áhrifum áfengis og fíkniefna, hlaut 14 ára fangelsisdóm í Héraðsdómi.<ref>https://www.heradsdomstolar.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=bf9a216d-3c7e-430f-8b87-aa0c0ddc7c6c{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>http://www.visir.is/g/2011111209593</ref> |} ==2011== === 12. maí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Heiðmörk]], nærri [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~21 árs kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 25 ára sambýlismaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Þóra Elín Þorvaldsdóttir (1990–2011) var kyrkt af sambýlismanni sínum og barnsföður, Axel Eskfjörð Jóhannssyni, í Heiðmörk. Axel keyrði hana upp á Landspítalann eftir að hún lést og gaf sig fram. Hann var dæmdur '''ósakhæfur''' og var vistaður á réttargeðdeild.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201100849&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Axels Jóhannssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.pressan.is/Frettir/Lesafrett/mordid-i-heidmork-axel-leiddur-fyrir-domara---rikissaksoknari-vill-lokad-thinghald Axel Jóhannsson leiddur fyrir dómara] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624181615/http://www.pressan.is/Frettir/Lesafrett/mordid-i-heidmork-axel-leiddur-fyrir-domara---rikissaksoknari-vill-lokad-thinghald |date=2016-06-24 }}</ref> |} === 2. júlí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir kyrkir nýfætt barn sitt og sker í andlit þess |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Nýfætt barn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Litáen| Litháensk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 2 ár |- | colspan="2" | Agné Krataviciuté sögð hafa kyrkt nýfætt sveinbarn sitt þar til það lést á baðherbergi á Hót­el Frón. Barnið var líka með skurðáverka á andliti. Agné neitaði sök en var dæmd til '''2''' ára fangelsisvistar þann 28. mars 2012.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201101651&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Agné Krataviciuté]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 14. júlí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður stunginn til bana á veitingastað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~45 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Hilmar Þórir Ólafsson (1966–2011) var stunginn til bana á veitingastaðnum Monte Carlo í Reykjavík. Redouane Naoui (1972–) var sakfelldur fyrir morðið og var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 24. nóvember 2011.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201101558&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Redouane Naoui]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} == 3. febrúar 2012== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~36 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~23 ára unnusti hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Þóra Eyjalín Gísladóttir (1976–2012) var stungin til bana í Hafnarfirði. Hlífar Vatnar Stefánsson (1989–), unnusti hinnar látnu, játaði á sig morðið og var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Hæstarétti þann 17. janúar 2013.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201200349&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Hlífars Vatnars Stefánssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} ==2013== === 17. mars 2013=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður hristir ungt barn sitt harkalega. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 5 mánaða stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Bretland| Breskur]] faðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 5 ár |- | colspan="2" | Scott James Carcary var sagður hafa hrist fimm mánaða gamla dóttur sína það harkalega að hún lést nokkrum tímum síðar. Scott neitar sök en var dæmdur í '''5''' ára fangelsi í Héraðsdómi Reykjavíkur þann 10. apríl 2014.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201301270&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Scott James Carcary]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 7. maí 2013=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Egilsstaðir]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~60 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Karl Jónsson (1953–2013) stunginn til bana á heimili sínu á Egilsstöðum. Friðrik Brynjar Friðriksson (1988–) var dæmdur í '''16''' ára fangelsi fyrir morðið af Héraðsdómi Austurlands þann 23. október 2013. Hæstiréttur staðfesti þann dóm þann 18. júní 2014.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201300044&Domur=5&type=1&Serial=1 Dómur í máli Friðriks Brynjars Friðrikssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[www.mbl.is/frettir/innlent/2014/06/18/stadfestir_16_ara_fangelsisdom/ Staðfestir 16 ára fangelsisdóm]</ref> |} == 27. september 2014== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 26 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 29 ára [[Pólland| pólskur]] eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Ríkissaksóknari hefur gefið út ákæru fyrir manndráp á hendur 29 ára gömlum karlmanni, Mariusz Brozio (1985– ). Hann er sakaður um að hafa orðið 26 ára eiginkonu sinni að bana í íbúð þeirra í Stelkshólum þann 27. september 2014. Maðurinn er talinn hafa banað henni með því að þrengja að öndunarvegi hennar.<ref>http://www.visir.is/g/2015150229693</ref><ref>{{cite web |url=http://www.dv.is/frettir/2014/10/17/akaeruvaldid-fer-fram-aframhaldandi-gaesluvardhald/ |title=Geymd eintak |access-date=2018-12-06 |archive-date=2015-12-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151204001543/http://www.dv.is/frettir/2014/10/17/akaeruvaldid-fer-fram-aframhaldandi-gaesluvardhald/ |url-status=dead }}</ref> |} ==2015== === 14. febrúar 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~41 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Pólland| Pólsk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Danuta Kaliszewska stakk sambýlismann sinn til bana á heimili þeirra. Hún var dæmd í '''16''' ára fangelsi. Hún neitaði sök.<ref>http://www.visir.is/manndrap-i-hafnarfirdi--daemd-i-16-ara-fangelsi/article/2015150719954</ref> |} === 2. október 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Akranes]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Maður játaði að hafa sett hendur um háls manns á Akranesi og hert að. Hann hefur einnig játað að hafa sett reim um háls mannsins og hert.<ref>http://www.ruv.is/frett/jatar-ad-hafa-hert-ad-halsi-manns-med-reim</ref><ref>[http://www.ruv.is/frett/gunnar-orn-i-16-ara-fangelsi-fyrir-mord] Gunnar Örn í 16 ára fangelsi fyrir morð (RÚV 27.10.2016)</ref> |} === október 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Mennirnir bjuggu báðir í búsetukjarna fyrir geðfatlaða |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Maður fannst myrtur við Miklubraut. Grunaður maður var handtekinn.<ref>[http://www.mbl.is/frettir/innlent/2015/10/22/manndrap_vid_miklubraut/ Manndráp við Miklubraut] Skoðað 19. janúar 2016.</ref> Maðurinn sem dó og sá sem ákærður var fyrir manndráp bjuggu í búsetukjarna fyrir geðfatlaða við Hringbraut<ref>[http://www.visir.is/g/2016160129289] Ákærður fyrir manndráp á Hringbraut (Vísir 25. janúar 2016)</ref> |} == 13. apríl 2016== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skýtur konu sína og síðan sjálfan sig |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Akranes]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 54 ára [[Rússland| rússnesk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Íslenskur eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Guðmundur Valur Óskarsson skaut eiginkonu sína til bana á Akranesi og framdi því næst sjálfsmorð.<ref>http://www.visir.is/myrti-konu-sina-og-svipti-sig-sidan-lifi/article/2016160419531</ref> Konan hét Nadezda Edda Tarasova og var rússnesk. Hún var 54 ára en Guðmundur var á sjötugsaldri og hafði glímt við langvarandi veikindi.<ref>http://www.visir.is/nofn-hjonanna-sem-fundust-latin-a-akranesi/article/2016160419344</ref> |} ==2017== === 14. janúar 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | [[Grænland| Grænlenskur]] sjómaður tekur stúlku upp í bíl sinni niðri í [[Miðborg Reykjavíkur| miðbæ Reykjavíkur]] og kastar henni út í sjó á [[Suðurland| Suðurlandi]]. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Suðurland]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 20 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 30 ára [[Grænland| grænlenskur]] sjómaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 19 ár |- | colspan="2" | Birna Brjánsdóttir fannst látin í fjöru við Selvogsvita þann 22. janúar eftir að hafa verið týnd í rúma viku. 2 menn, grænlenskir sjómenn af togaranum ''Polar Nanoq'', voru grunaðir um verknaðinn og sátu í haldi. Síðar beindist grunurinn að öðrum mannanna, Thomasi Möller Olsen sem situr í haldi. Hann neitar enn sök. Blóðblettir úr Birnu fundust meðal annars í bíl sem hann tók á leigu og öryggismyndavélar í Reykjavík og Hafnarfirði náðu myndum af bílnum. Olsen fékk '''19''' ára fangelsisdóm fyrir morðið og fíkniefnainnflutning. Honum til refsiþyngdar var metið að hann hafi reynt að afvegaleiða lögreglu og varpa sök á félaga sinn.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170928711/thomas-fekk-thyngri-dom-fyrir-ad-varpa-sok-a-skipsfelaga-sinn Thomas fékk þyngri dóm fyrir að varpa sök á skipsfélaga sinn] Vísir skoðað 29 sept. 2017.</ref> |} === 7. júní 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Árásin er talin hafa tengst handrukkun |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | Mosfellsdalur, [[Mosfellsbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Tveir menn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |6 ár |- | colspan="2" | Arnar Jónsson Aspar lést við árás að Æsustöðum í Mosfellsdal. Árásin er talin hafa tengst handrukkun. Sex voru handtekin, fimm karlar og ein kona. <ref>[http://www.ruv.is/frett/tveir-hinna-handteknu-voru-daemdir-i-februar Tveir hinna handteknu voru dæmdir í febrúar] Rúv, skoðað 8. júní 2017.</ref> |} === 21. september 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona frá [[Lettland| Lettlandi]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Hælisleitandi frá [[Jemen]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Erlend kona á fimmtugsaldri varð fyrir líkamsárás að kvöldi til á Hagamel 18. Hún varð úrskurðuð látin á Landspítalanum. Tveir karlmenn voru handteknir á vettvangi, annar var erlendur ríkisborgari á fertugsaldri og var hann gestkomandi, en hinn var Íslendingur á þrítugsaldri og búsettur í húsinu. Konan sem lést bjó einnig í húsinu.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170929685/manndrap-a-melunum Manndráp á Melunum] Vísir, skoðað 22. september 2017.</ref> Maðurinn var hælisleitandi frá [[Jemen]] en konan, Sanita Brauna, frá Lettlandi.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170928728/hinn-grunadi-i-hagamelsmalinu-urskurdadur-i-fjogurra-vikna-gaesluvardhald Hinn grunaði í Hagamelsmálinu úrskurðaður í fjögurra vikna gæsluvarðhald] Vísir, skoðað 29. sept. 2017.</ref> Maðurinn, Khaled Cairo, hafði slegið Sanitu með glerflöskum og slökkvitæki. Hann kvaðst vera ósáttur að hún hafi verið í tygjum við blökkumann. Cairo hegðaði sér undarlega í samskiptum við lögreglu og í dómssal. Hann var þó ekki metinn ósakhæfur eða siðblindur og var dæmdur í 16 ára fangelsi.<ref>[http://www.visir.is/g/2018180418835/daemdur-i-16-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-hagamel Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir manndráp á Hagamel] Vísir, skoðað 18. apríl, 2018.</ref> |} === 3. desember 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás um nótt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 20 ára [[Albanía| albanskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 25 ára Íslendingur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |17 ár |- | colspan="2" | Tveir albanskir karlmenn voru stungnir af íslenskum karlmanni á þrítugsaldri á Austurvelli um miðja nótt í kjölfar slagsmála. Annar maðurinn lést nokkrum dögum síðar á sjúkrahúsi.<ref>[http://www.ruv.is/frett/latinn-eftir-hnifstunguaras-a-austurvelli Látinn eftir hnífsstunguárás á Austurvelli] Rúv, skoðað 9. des. 2017.</ref> Gerandinn Dagur Hoe Sigurjónsson (1992– ) var ákærður fyrir að bana hinum albanska Klevis Sula (1997–2017) á Austurvelli í byrjun desember 2017. Samkvæmt ákærunni stakk hann Sula fjórum sinnum. Dagur var jafnframt ákærður fyrir tilraun til manndráps með því að hafa við sama tilefni stungið annan albanskan mann þrisvar þannig að sá hlaut meðal annars slagæðablæðingu.<ref>http://www.ruv.is/frett/akaerdur-fyrir-mord-og-manndrapstilraun</ref> Dagur var dæmdur í 17 ára fangelsi.<ref>[http://www.visir.is/g/2018180629807 Dagur Hoe dæmdur í 17 ára fangelsi] Vísir, skoðað 16. júlí 2018</ref> |} == 31. mars 2018== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður banar bróður sínum í Árnessýslu<br /> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Suðurland]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 65 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Bróðir hins látna |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |7 ár, síðar lengt í 14 ár |- | colspan="2" | Ragnar Lýðsson (24. nóvember 1952–31. mars 2018) fannst látinn á bænum Gýgjarhóli II í Árnessýslu. Þrír bræður voru á staðnum er atvik átti sér stað. Valur Lýðsson, bróðir Ragnars og ábúandi á bænum tilkynnti um andlátið. Frásögn hans af hvernig á andlátið bar til þótti ótrúverðug og í framhaldinu var hann grunaður um manndráp. Þriðja bróðurnum var sleppt að lokinni skýrslutöku, hann var sofandi þegar umrædd átók áttu sér stað. Ummerki voru um átök á vettvangi og bráðabirgðakrufning leiddi í ljós að áverkar á líkinu hafi orðið Ragnari að bana.<ref>[http://www.ruv.is/frett/brodirinn-grunadur-um-manndrap Bróðirinn grunaður um manndráp] Rúv, skoðað 3. apríl, 2018.</ref> |} == 8. desember 2019== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Manni hrint af svölum. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Úlfarsárdalur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Litáskur karlmaður á fimmtugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Litáskur karlmaður á sextugsaldri <ref>[https://www.visir.is/g/20202009982d/akaerdur-fyrir-mord-med-thvi-ad-kasta-manni-fram-af-svolum Ákærður fyrir morð með því að kasta manni fram af svölum]Vísir, skoðað 9 sept 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Sýknaður |- | colspan="2" |Litáskur maður á fimmtugsaldri fannst látinn fyrir utan fjölbýlishús í Grafarholti. Arturas Leimontas er sagður hafa ráðist á mannin og kastað honum svo framm af svölum íbúðarinnar með þeim afleiðingum að hann lést skömmu síðar. Arturas neitaði sök en var dæmdur í 16 ára fangelsi í Héraðsdómi en var síðar sýknaður í Landsrétti. Landsréttur hélt því framm að einginn vitni gætu staðfest það sem Arturas var gefið að sök og að gögn úr réttarmeinafræði rannsókn málsins stæðust ekki.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212123846d/syknadur-i-landsretti-eftir-sextan-ara-dom-i-heradi|title=Sýknaður í Landsrétti eftir sextán ára dóm í héraði - Vísir|date=2021-06-18|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} =2020 - 2029= ==2020== === 28. mars 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona fannst látin á heimili sínu. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Sandgerði]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona á sextugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á sextugsaldri, sambýlismaður konunnar <ref>[https://www.ruv.is/frett/2020/04/08/gaesluvardhald-framlengt-til-15-april Gæsluvarðhald framlengt...]Rúv, skoðað 20. apríl 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |14 ár |- | colspan="2" |Björg Ástríðardóttir (1968–2020) fannst látin á heimili sínu í Sandgerði þar sem hún bjó með eiginmanni sínum. Ragnar Sigurður Jónsson (1965– ) eiginmaður Bjargar var handtekinn 4 dögum síðar grunaður um að hafa banað eiginkonu sinni með því að hafa þrengt að hálsi hennar þar til hún lést. Ragnar bar við minnisleysi sökum drykkju en var dæmdur í '''14 ára''' fangelsi í júní 2021.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222247210d/-hvernig-af-hendirdu-lik-fyrir-mis-tok-|title=„Hvernig af­hendirðu lík fyrir mis­tök?“ - Vísir|date=2022-11-04|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} === 6. apríl 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Sonur réðst á móður og stjúpföður með hnífi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Móðir geranda |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri <ref>[https://www.visir.is/g/2020142808d/mordid-i-hafnarfirdi-logregla-var-a-heimilinu-fimm-timum-fyrir-andlatid Morðið í Hafnarfirði...]Vísir, skoðað 15. apríl 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |Fellt niður vegna andláts geranda. |- | colspan="2" |Maður á þrítugsaldri veittist að móður sinni og sambýlismanni hennar með hníf með þeim afleiðingum að móðir mannsins lést. Hann stakk móður sína tvívegis og veitti sambýlismanni hennnar stungusár á höku og á handlegg<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20202013985d/haskalegur-akstur-og-haettuleg-aras-a-samvisku-grunads-mordingja|title=Háskalegur akstur og hættuleg árás á samvisku grunaðs morðingja - Vísir|date=2020-09-21|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref>. Maðurinn svipti sig lífi á réttargeðdeild Landspítalans á jóladag 2020 og var málið fellt niður.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212057020d/manndrapsmal-fellt-nidur-vegna-andlats-akaerda|title=Manndrápsmál fellt niður vegna andláts ákærða - Vísir|date=2021-05-01|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} === 25. júní 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður kveikti í húsi á Bræðraborgarstíg |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 3 Pólverjar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á sjötugsaldri <ref>[bruninn-a-braedraborgarstig-talinn-manndrap-af-asetningi Bruninn á Bræðraborgastíg talinn manndráp af ásetningi]Vísir, skoðað 25. júlí 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | ósakhæfur |- | colspan="2" |3 Pólverjar létu lífið og 4 slösuðust eftir íkeikju á Bræðraborgarstíg. Marek Moszczynski var handtekinn skömmu síðar við rússnenska sendiráðið grunaður um íkveikjuna. Marek hafði sýnt undarlega hegðun dagana fyrir íkveikjuna og var dæmdur '''ósakhæfur''' í Landsrétti og gert að sæta öryggisgæslu á viðeigandi stofnun.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222274209d/domur-stad-festur-i-braedra-borgar-stigs-malinu|title=Dómur stað­festur í Bræðra­borgar­stígs­málinu - Vísir|date=2022-10-06|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> |} == 13. febrúar 2021== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Morð í austur-Reykjavík, skotið á mann fyrir utan heimili hans í Rauðagerði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fertugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 4 einstaklingar. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" |Armando Beqiri (1988–2021) var skotinn níu sinnum fyrir utan heimili sitt í Rauðagerði. Angjelin Sterkaj (1986–) játaði að hafa banað Armando. Claudia Sofiu Coelho Carvalho, Murat Selivrada, Shpetim Qerimi voru einnig gert að sök samverknað í morðinu á Armando. Murat er sagður hafa vísað Claudiu á tvær bifreiðar í umsjón Armando sem hún sat fyrir og gerði Angjelin viðvart um ferðir Armandos þetta kvöld. Shpetim Qerimi var sakaður um að hafa ekið Angjelin að heimili Armando. Angjelin var dæmdur í 16 ára fanglesi og voru Claudia, Murat og Shepetim sýknuð í héraðsdómi. Landsréttur þyngdi dóminn töluvert og dæmdi Angjelin í 20 ára fanglesi og samverkamenn hanns í 14 ára fangelsi. Hæstaréttur mildaði dóminn og var Angjelin dæmdur í '''16 ár''', Claudia í '''3 ár''', Murat í '''4 ár''' og Shpetim í '''10 ár'''. Hæstiréttur sagði Landsrétt hafa skortið lagalega heimild í dómsúrskurð sínum. Á tímabili sátu 9 einstaklingar í gæsluvarðhaldi vegna málsins og er þetta ein umfangsmesta rannsókn í sögu lögreglunnar í seinni tíð.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232430562d/domar-i-rauda-gerdis-malinu-mildadir-veru-lega|title=Dómar í Rauða­gerðis­málinu mildaðir veru­lega - Vísir|date=2023-06-21|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} ==2022== === 4. júní 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst látinn fyrir utan heimili sitt í Barðavogi í Reykjavík. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fimmtugsaldri. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár<ref>[https://www.visir.is/g/20232407443d/magnus-aron-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-i-barda-vogs-malinu/ Magnús Aron dæmdur í sextán ára fangelsi í Barða­vogs­málinu] Vísir, sótt 27/4 2023</ref> |- | colspan="2" |Gylfi Bergmann Heimisson (1975–2022) fannst látinn fyrir utan heimili sitt í Barðavogi. Nágranni Gylfa, Magnús Aron Magnússon (2001–) játaði á sig verknaðinn. Gylfi er sagður hafa bankað uppi hjá Magnúsi í risíbúð þar sem Magnús bjó með móður sinni sem lá þá inni á sjúkrahúsi. Ætlaði Gylfi þá að ræða við Magnús eftir að hann sló til annars nágranna kvöldið áður. Magnús er þá sagður hafa hrint Gylfa og átök brotist út í stiganum frá risinu. Átökin bárust út á malarplan fyrir framan húsið þar sem Magnús ítrekað sparkaði og kýldi Gylfa með þeim afleiðingum að hann lést. Magnús var dæmdur í '''16 ára''' fangelsi í Héraðsdómi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232407443d/magnus-aron-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-i-barda-vogs-malinu|title=Magnús Aron dæmdur í sextán ára fangelsi í Barða­vogs­málinu - Vísir|date=2023-04-27|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} ===21. ágúst 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Tveir látast eftir skotárás, árásarmaður og fórnarlamb. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Blönduós |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður í kringum þrítugt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Sonur hjónanna var ekki ákærður og málið fellt niður á grundvelli neyðarvarnar. |- | colspan="2" |Eva Hrund Pét­urs­dótt­ir (1969–2022) var skotin til bana á heimili sínu á Blönduósi og Kári Kárason, eiginmaður Evu, særðist einnig alvarlega<ref>{{Cite web|url=https://www.mbl.is/frettir/innlent/2022/08/23/nofn_hjonanna_sem_urdu_fyrir_arasinni/|title=Nöfn hjónanna sem urðu fyrir árásinni|website=www.mbl.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref>. Árásarmaðurinn Brynjar Þór Scheel Guðmundsson (1986–2022)<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222306334d/efna-til-sofnunar-fyrir-fjolskyldu-brynjars-thors-a-blonduosi|title=Efna til söfnunar fyrir fjölskyldu Brynjars Þórs á Blönduósi - Vísir|date=2022-03-09|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> fannst einnig látinn á vettvangi. Brynjar fór inn um ólæstar dyr á heimili hjónana vopnaður afsagaðri haglabyssu og veiðihníf, Þegar Brynjar varð var við að gestir væru í húsinu sneri hann aftur út og Kári á eftir honum. Orðaskipti urðu á milli Kára og Brynjars sem enduðu með því að Brynjar skaut Kára í kviðinn. Því næst sneri Brynjar aftur inn í húsið og skaut Evu í höfuðið þar sem hún stóð inni í stofu. Þegar Brynjar var að endurhlaða byssuna náði sonur hjónana sem var gestkomandi í húsinu að afvopna Brynjar og yfirbuga hann með þeim afleiðingum að hann lést út frá súrefnisskorti. Lögregla hafði áður haft afskipti af Brynjari vegna hótana í garð hjónanna. Sonur hjónanna var ekki ákærður og málið fellt niður á grundvelli neyðarvarnar.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232376454d/rann-sokn-log-reglu-a-blondu-osi-lokid-tok-log-regluna-26-minutur-ad-maeta-a-stadinn|title=Rann­sókn lög­reglu á Blöndu­ósi lokið: Tók lög­regluna 26 mínútur að mæta á staðinn - Vísir|date=2023-10-02|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> |} === 3. október 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður var stunginn til bana í heimahúsi á Ólafsfirði.<ref>[https://www.visir.is/g/20232465744d/steinthor-hafi-stungid-tomas-tvisvar Steinþór hafi stungið Tómas tvisvar] Vísir, sótt 22. september 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Ólafsfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Tómas Waagfjörð, 47 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Steinþór Einarsson, 37 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-01-09-atta-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-olafsfirdi-401500 8 ára fangelsi fyrir manndráp á Ólafsfirði] 9. janúar 2024, Rúv.is</ref> |- | colspan="2" |Tómas Waagfjörð (1976-2022) var stunginn til bana í heimahúsi á Ólafsfirði þar sem hann hugðist sækja eiginkonu sína eftir að hún leitaði til vinar eftir rifrildi þeirra hjóna. Steinþór Einarsson (1986-) vinur konunar reyndi um hríð að koma Tómasi út úr húsinu en án árangurs. Endaði það með því að Steinþór kastaði sólgleraugum sem hann bar á höfði sér í Tómas, við þar reiddist Tómas mikið og dróg upp hníf sem hann stakk Steinþór með bæði í kinn og læri. Í átökunum hlaut Tómas tvö stungusár á mjöðm sem leiddu til þess að hann lést. Steinþór bar fyrir dómi að um neyðarvörn væri að ræða en var þó á endanum dæmdur til '''8 ára''' fangelsis vistar.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252670725d/olafsfjardarmalid-fer-fyrir-haestarett|title=Ólafsfjarðarmálið fer fyrir Hæsta­rétt - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2025-03-01|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} == 2023 == === 20. apríl 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Pólskur maður var stunginn til bana á bílaplani í Hafnarfirði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Bartolomiej Kamil Bielenda, 27 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 19 ára karlmaður <ref>[https://www.visir.is/g/20232406158d/stulkunni-sleppt-ur-haldi-og-einn-buinn-ad-jata Stúlkunni sleppt úr haldi og einn búinn að játa] Vísir, sótt 24/4 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 12 ár |- | colspan="2" |Bartlomiej Kamil Bielenda (1996-2023) lést af sárum sínum eftir að hafa orðið fyrir stunguárás á bílastæði við Fjarðarkaup í Hafnafirði. Sæmundur Tryggvi Norðquist Sæmundsson (2004-)<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232484272d/tiu-ara-fangelsi-fyrir-manndrapid-vid-fjardarkaup|title=Tíu ára fangelsi fyrir mann­drápið við Fjarðar­kaup - Vísir|last=Stefánsson|first=Kolbeinn Tumi Daðason,Jón Þór|date=2023-03-11|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> gekkst við því að hafa umrætt kvöld hafa hitt á Bartlomiej á Íslenska Rokkbarnum þar sem Sæmundur var ásamt öðrum, til orðaskipta hafi komið á milli mannana vegna fíkniefnaskuldar sem hafi svo brotist út í átök hinum megin við götuna á bílastæðinu við Fjarðarkaup. Sæmundur ásamt tveggja ónefndra manna eru sagðir hafa ráðist að Bartlomiej. Sæmundur á þá að hafa stungið Bartlomiej sex sinnum sem leiddi til dauða hans. Fjórir voru ákærðir í málinu, Þrír drengir ásamt einnar stúlku sem tók atlöguna upp á myndband. Sæmundur hlaut '''12 ára''' dóm og samverkamenn hans '''4 ár''' hver, stúlkan hlaut '''6''' mánuði skilorðsbundna. Við dóm var tekið tillit til geranda sökum ungs aldurs þeirra. <ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242582194d/domar-vegna-manndrapsins-i-hafnarfirdi-thyngdir|title=Dómar vegna mann­drápsins í Hafnar­firði þyngdir - Vísir|last=Kjartansson|first=Kjartan|date=2024-07-06|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} ===27. apríl 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Konu ráðinn bani í heimahúsi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Selfoss]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Sofia Sarmite Kolesnikova, 28 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Daníel Andri Einarsson <ref>[https://www.visir.is/t/3530] Vísir sótt 18/6 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Gerandi lést erlendis áður en hann hlaut dóm. <ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-09-10-madur-sem-er-grunadur-um-ad-hafa-banad-konu-a-selfossi-er-latinn-421555|title=Maður sem er grunaður um að hafa banað konu á Selfossi er látinn - RÚV.is|last=Guðmundsdóttir|first=Ingibjörg Sara|date=2024-09-10|website=RÚV|access-date=2024-09-16}}</ref> |} ===17. júní 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður var stunginn til bana í Hafnarfirði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Pólskur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Meðleigjandi, Pólskur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2023-12-06-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-fyrir-ad-stinga-medleigjanda-sinn-til-bana-399070/|title=Dæmdur í sextán ára fangelsi fyrir að stinga meðleigjanda sinn til bana - RÚV.is|last=Örlygsdóttir|first=Urður|last2=Gunnarsson|first2=Freyr Gígja|date=2023-12-06|website=RÚV|access-date=2024-03-26}}</ref> |- | colspan="2" |Jaroslaw Stanislaw Kaminski (1977-2023) lést eftir að meðleigjandi hans Maciej Jakub Talik (1984-) stakk hann fimm sinnum í íbúð þeirra í Hafnarfirði. Mennirnir höfðu sama kvöld farið út á lífið en þegar aftur var komið í heimahúsið hafi Maciej krafið Jaroslaw um ógreidda fjármuni sem hann hafi átt að skulda Maciej fyrir leigu. Til átaka hafi komið milli mannana sem endaði með því að Jaroslaw lést af sárum sínum. Maciej bar fyrir sig neyðarvörn en var dæmdur til '''16 ára''' fangelsis vistar í Landsrétti.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242626585d/sextan-ara-domur-fyrir-manndrap-i-drangahrauni-stendur|title=Sex­tán ára dómur fyrir mann­dráp í Drangahrauni stendur - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2024-09-26|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} === 24. júní 2023 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður lést eftir líkamsárás á skemmtistað í miðbæ Reykjavíkur.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232431974d/latinn-eftir-likamsaras-i-midborginni|title=Látinn eftir líkamsárás í miðborginni - Vísir|date=2023-06-24|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Litáískur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |2 ár |- | colspan="2" |Karolis Zelenkauskas (1998-2023) lést eftir að hafa verið sleginn með einu lófahöggi í andlitið á skemmtistaðnum LÚX með þeim afleiðingum að hann lést. Ákærði var ekki talin hafa ætlað að myrða Karolis og var dæmdur í '''2 ára''' fangelsi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242646104d/akaerdur-fyrir-hnefahogg-a-lux-sem-leiddi-til-dauda|title=Á­kærður fyrir hnefa­högg á Lúx sem leiddi til dauða - Vísir|last=Daðason|first=Kolbeinn Tumi|date=2024-06-11|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} === 21. september 2023 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst látinn á heimili sínu með fjölda áverka. Sambýliskona hans var handtekin, grunuð um verknaðinn. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | Bátavogur, [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á sextugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Dagbjört Rúnarsdóttir |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár <ref>https://www.mbl.is/frettir/innlent/2024/07/25/dagbjort_daemd_i_10_ara_fangelsi_fyrir_likamsaras/</ref> |- | colspan="2" |Karlmaður á sextugsaldri lést eftir að sambýliskona hans Dagbjört Rúnarsdóttir (1981-) veitti honum áverka í íbúð hennar í Bátavogi. Dagbjört er sögð hafa dagana 22-23 september beitt sambýlis mann sinn ítrekuðu grófu líkamlegu ofbeldi yfir tveggja daga skeið með þeim afleiðingum að hann lést. Dagbjört tók atlöguna upp á símann sinn. Dagbjört kenndi manninum um að hafa valdið dauða hunds hennar sem fannst í frysti á vettvangi. Dagbjört var dæmd í '''16 ára''' fangelsi árið 2025.<ref>{{Cite web|url=https://www.dv.is/frettir/2024/01/15/mordid-batavogi-heradssaksoknari-lysir-misthyrmingum-dagbjartar/|title=Morðið í Bátavogi: Héraðssaksóknari lýsir misþyrmingum Dagbjartar|date=2024-01-15|website=DV|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242589708d/-eg-myndi-aldrei-gera-honum-eitt-eda-neitt-|title=„Ég myndi aldrei gera honum eitt eða neitt“ - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2024-06-26|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252691191d/refsing-dag-bjartar-thyngd-veru-lega|title=Refsing Dag­bjartar þyngd veru­lega - Vísir|last=Sæberg|first=Jón Þór Stefánsson,Árni|date=2025-02-20|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-20}}</ref> |} ==2024== === 31. janúar=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir banar barni í Kópavogi. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 6 ára drengur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Móðir drengsins |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 18 ár |- | colspan="2" |6 ára drengur lést eftir að Móðir drengsins bar kodda fyrir vitund hans með þeim afleiðingum að drengurinn lést, því næst fór konan inn til eldri sonar síns þar sem hann svaf og þrýst andliti hanns í rúmið þannig hann gat ekki andað. Drengurinn náði þó að komast undan taki móður sinnar og fúið heimilið. Konan sem er frá Írak hafði verið búsett á Íslandi í um 4 ár þegar verknaðurinn var framinn. Konan var dæmd í '''18 ára''' fangelsi í Héraðsdómi.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-11-08-thyngsti-domur-yfir-konu-her-a-landi-i-meira-en-heila-old-426977|title=Þyngsti dómur yfir konu hér á landi í meira en heila öld - RÚV.is|last=Gunnarsson|first=Freyr Gígja|date=2024-11-08|website=RÚV|access-date=2025-02-18}}</ref> |} ===20. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Manni banað í sumarhúsi. Tveir litáskir karlmenn í gæsluvarðhaldi vegna gruns um morðið. <ref>[https://www.visir.is/g/20242559820d/madur-a-fertugsaldri-talinn-hafa-verid-myrtur-i-sumarhusi] Vísir, 2/4 2024</ref> |- |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Kiðjaberg |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fertugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Óþekktur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ===22. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Kona fannst látin í heimahúsi. Grunur um saknæmt athæfi. <ref>[https://www.visir.is/g/20242560861d/grunadur-um-ad-hafa-radid-konu-sinni-bana Grunaður að hafa ráðið konu sinni bana] Vísir, 23/4 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Akureyri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona um fimmtugt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Karlmaður á sjötugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 12 ár [https://www.mbl.is/frettir/innlent/2024/12/09/12_ara_fangelsi_fyrir_ad_bana_barnsmodur_sinni/ <nowiki>[86]</nowiki>] |} ===22. ágúst=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Hjón fundust látin í heimahúsi í Neskaupstað. Myrt með hamri. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-08-23-andlat-i-neskaupstad-komin-er-allgod-mynd-af-thvi-sem-gerdist-420291 Andlát í Neskaupstað, komin er allgóð mynd af því sem gerðist] Rúv, 23/8 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Neskaupstaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlömb | Hjón á áttræðisaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Karlmaður á fimmtugsaldri, Alfreð Þórðarson<ref>[https://www.dv.is/frettir/2025/1/2/mordin-i-neskaupstad-alfred-erling-murkadi-lifid-ur-hjonunum-med-hamri/ Alfreð Erling murkaði lífið úr hjónunum með hamri] Dv</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |} ===24. ágúst=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Stúlka lést af sárum sínum eftir stunguárás.<ref>[https://www.visir.is/g/20242614756d/stulkan-er-latin Stúlkan lést af sárum sínum] Vísir 31/8 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Miðbær Reykjavíkur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Bryndís Klara Birgisdóttir, 17 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 16 ára strákur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár [https://www.visir.is/g/20252720514d/atta-ar-fyrir-ad-bana-bryndisi-kloru] |} ===15. september=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Faðir myrti 10 ára dóttur sína. <ref>[https://www.visir.is/g/20242621847d/is-lenskur-fadir-grunadur-um-ad-hafa-banad-dottur-sinni] Vísir 16/9 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Krýsuvík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 10 ára stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Faðir stúlkunnar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ===24. október=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Fertugur maður grunaður um morð á móður sinni. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-10-24-karlmadur-i-gaesluvardhald-grunadur-um-ad-myrda-modur-sina-425593] Rúv 24/10 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Sonur hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ==2025== === 11. mars=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst þungt haldinn í Gufunesi í Grafarvogi. Hann lést skömmu síðar eftir komu á slysadeild. Þrír hafa verið ákærðir fyrir manndráp. <ref>[https://www.visir.is/g/20252735272d/hrotta-legu-of-beldi-lyst-i-a-kaeru-a-hendur-stefani-lukasi-og-matthiasi/ Hrotta­legu of­beldi lýst í á­kæru á hendur Stefáni, Lúkasi og Matthíasi Visir.is, sótt 4. Júní, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á sjötugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 3 karlmenn. 33 ára, 21 árs og 18 ára. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} === 11. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona situr í gæsluvarðhaldi vegna andláts karlmanns um áttrætt. <ref>[https://www.visir.is/g/20252714323d/hand-tekin-vegna-and-lats-fodur-hennar Hand­tekin vegna and­láts föður síns] Visir.is, sótt 13. Apríl, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Garðabær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður um áttrætt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Dóttir hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} === 14. júní === {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Frönsk kona grunuð um að bana dóttur sinni og eiginmanni. <ref>[https://www.visir.is/g/20252739329d/fronsk-kona-grunud-um-ad-bana-dottur-sinni-og-eigin-manni] Visir.is, sótt 14. Júní, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Dóttir hennar og eiginmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Móðir hennar og eiginkona hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} <div class="mw-collapsible"> <div style="text-align: center; ">Listar yfir [[morð á Íslandi]]</div> <div class="mw-collapsible-content"> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1874–1969]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1970–1999]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 2000]] </div> </div> == Tilvísanir == {{reflist}} [[Flokkur:Glæpir á Íslandi]] 8zarse2zqawmnia9bjx3xxek5617asg 1920449 1920419 2025-06-15T16:14:30Z Berserkur 10188 /* 31. janúar */ 1920449 wikitext text/x-wiki <div class="mw-collapsible" style="float: right"> <div style="text-align: center; ">Listar yfir [[morð á Íslandi]]</div> <div class="mw-collapsible-content"> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1874–1969]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1970–1999]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 2000]] </div> </div> Þetta er listi yfir [[morð á Íslandi]] frá árinu 2000. =2000 - 2009= ==2000== === 18. mars 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skýtur föður sinn með riffli, mögulega af slysni. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Húsavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~66 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~21 árs sonur hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 4 mánuðir |- | colspan="2" | Jón Frímann Jónsson (1934–2000) lést af völdum skotsára sem hann hlaut í höfuð. Sonur hans, f. 1979, sat við rúmgafl föður síns sem svaf og ætlaði að svipta sjálfan sig lífi. Jón vaknaði og greip til riffilsins sem sonurinn hélt á og hleypti hann þá af. Sagðist sonurinn hafa hleypt af tveimur skotum til viðbótar í sturlun. Ákvað hann að láta dauða föður síns líta út eins og sjálfsvíg þar til hann gæti sagt systkinum sínum frá því að hann væri valdur að dauða hans. Ekki fór það eftir og þremur dögum eftir að Jón hafði verið skotinn var sonurinn handtekinn. Sönnunargögn ýttu undir frásögn sonarins og voru þau tekin til refsilækkunar. Hann hlaut '''4 mánaða''' fangelsisdóm.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=200432&pageId=3018122&lang=is&q=%DE%F3r%F0i%20Braga%20J%F3nssyni Fjögurra mánaða fangelsi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3005105 Ákvað að fyrirfara sér við rúmstokk föður síns][http://www.haestirettur.is/domar?nr=1418 Ákæruvaldið gegn Þórði Braga Jónssyni]</ref> |} === 15. apríl 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona stungin ítrekað með hníf |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~22 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 18 ár |- | colspan="2" | Áslaug Óladóttir (1980–2000) stungin 28 sinnum og lést hún af áverkum sínum. Morðið talið sérstaklega hrottalegt. Rúnar Bjarki Ríkharðsson (1978–) játaði verknaðinn, ásamt öðrum brotum á borð við líkamsárásir og nauðgun á sama svæði og tíma og morðið átti sér stað. Rúnar var ekki talinn eiga sér neinar málsbætur og var dæmdur til '''18''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjaness þann 20. desember 2000, og staðfesti Hæstiréttur þann dóm þann 23. maí 2001.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=2237&leit=t Dómur í máli Rúnars Bjarka Ríkharðssonar][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2000/12/20/22_ara_karlmadur_daemdur_i_18_ara_fangelsi_fyrir_mo/ 22 ára karlmaður dæmdur í 18 ára fangelsi fyrir morð, nauðganir og líkamsárás]</ref> |} === 27. maí 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Konu hrint fram af svölum á 10. hæð í blokk |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 21 árs kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 23 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Áslaug Perla Kristjónsdóttir (1979–2000) lést af áverkum sínum eftir að hafa fallið af 10. hæð fjölbýlishúss í Kópavogi. Ásgeir Ingi Ásgeirsson (1976–) var ákærður fyrir morðið en hann neitaði sök. Mikið var tekist á fyrir rétti um hvort um slys væri að ræða eða ásetning. Hæstiréttur taldi óvéfengjanlegt að Ásgeir hafi veist að Áslaugu og hrint henni fram af svölum í íbúð hans eftir að hún neitaði honum um samfarir. Ásgeir lýsti síðar yfir ábyrgð á dauða Áslaugar. Ásgeir var dæmdur til '''14''' ára fangelsisvistar af Hæstarétti þann 21. júní 2001.<ref>[https://www.haestirettur.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=14b36268–4627–41ef-8858–862646e7a6de Dómur í máli Ásgeirs Inga Ásgeirssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3009511 Sýknu er krafist á grundvelli vafaatriða]</ref> |} === 23. júlí 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~48 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Hallgrímur Elísson (1952–2000) lést eftir að þrengt hafði verið að hálsi hans þar sem hann lá á dýnu í íbúð í Reykjavík. Bergþóra Guðmundsdóttir (1961–2014) var ákærð í málinu en hún neitaði sök. Hún og Hallgrímur voru bæði gestkomandi í íbúðinni en þau, húsráðandi og annar gestur höfðu setið við drykkju og mögulega neytt annarra lyfja að kvöldi morðsins. Þrátt fyrir gloppóttann vitnisburð var talið óyggjandi að Bergþóra hefði framið morðið. Hún var dæmd til '''14''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjavíkur 30. mars 2001. Hæstiréttur staðfesti þann dóm 14. júní 2001.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=1945&leit=t Dómur í máli Bergþóru Guðmundsdóttur][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3013911 Kona dæmd fyrir að kyrkja mann: 14 ára fangelsi]</ref> |} === 8. nóvember 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður sleginn í höfuð með hamri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~27 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~33 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Einar Örn Birgisson (1973–2000) fannst myrtur, en hann var sleginn fjórum sinnum í höfuðið með hamri. Atli Guðjón Helgason (1967–) játaði á sig morðið viku síðar, en hann hafði áður reynt að hylja og losa sig við sönnunargögn. Dómarar töldu Atla hafa banað Einari af ásetningi og því hefði hann ekkert sér til málsbóta. Atli var dæmdur til '''16''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 29. maí 2001.<ref>[http://www.mbl.is/frettir/innlent/2001/05/29/domur_i_mali_akaeruvaldsins_gegn_atla_helgasyni/ Dómur í máli ákæruvaldsins gegn Atla Helgasyni][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2001/05/29/daemdur_i_16_ara_fangelsi_fyrir_manndrap/ Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir manndráp]</ref> |} == 27. október 2001== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður stunginn ítrekað með hníf, laminn með kylfu, og kæfður með plastpoka. Morðinginn taldi að verið væri að veitast að sér kynferðislega. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~44 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Finnbogi Sigurbjörnsson (1957–2001) fannst látinn í garði í Breiðholti. Maður (1976–) gekkst við morðinu, en hann og Finnbogi höfðu hist í miðbæ Reykjavíkur og farið saman heim til mannsinns til að reykja maríjúana. Maðurinn sagði viðleitni Finnboga hafa orðið kynferðislega og að það hafi minnt hann á misnotkun sem hann varð fyrir í æsku. Við þá minningu hafi hann sturlast og fundist hann vera að veitast að þeim sem hafði misnotað hann, en ekki að Finnboga, og fundist hann þurfa að deyða brotamanninn. Maðurinn náði í eldhúshníf og stakk hann Finnboga átta sinnum í bringu og bak og skar hann níu sinnum þvert yfir háls hans. Finnbogi lést þó ekki við þetta svo að maðurinn náði í hafnarboltakylfu og sló Finnboga um tíu þungum höggum í höfuðið. Þar sem Finnbogi andaði enn, þrátt fyrir árásir mannsins, náði maðurinn í plastpoka og setti yfir höfuð Finnboga. Þegar Finnbogi hafði loks gefið upp öndina, dró maðurinn hann út úr íbúð sinni og yfir í nærliggjandi garð. Blóðslóð lá frá íbúðinni og að líkinu og var hún um 80 metra löng. Maðurinn var byrjaður að þrífa blóð af áhöldunum sem hann notaði og af gólfinu þegar lögreglu bar að garði. Maðurinn var dæmdur '''ósakhæfur''' sökum sturlunar og geðrofs, og gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3022255 Morðið við Bakkasel: Ástæða liggur ekki fyrir][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3426305 Morðrannsókn miðar vel][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/661668/ Ákærður fyrir manndráp][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/666167/ Hrottafengin og langvinn atlaga][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3031509 Áfram í öryggisgæslu á Sogni]</ref> |} ==2002== === 18. febrúar 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður undir áhrifum fíkniefna ræðst á annan með kjötexi án ástæðu. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~51 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~24 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Bragi Óskarsson (1951–2002) fannst látinn á Víðimel í Reykjavík. Bragi hafði hlotið mörg högg í höfuð og andlit sem höfðu verið veitt með kjötexi, slaghamri og sveðju. Sömu nótt og Braga var ráðinn bani var brotist inn á dekkjaverkstæði við Ægisíðu, en vísbendingar þaðan leiddu lögreglu til innbrotsþjófsins sem reyndist einnig vera morðingi Braga. Hafði morðinginn, Þór Sigurðsson (1978–), rekist á Braga og myrt hann engöngu vegna þess að Bragi varð á vegi hans. Þór var undir miklum áhrifum fíkniefna þegar bæði innbrotið og morðið áttu sér stað. Hann játaði verknaðinn og vísaði lögreglu á morðvopnin og blóðug föt í ruslatunnu rétt hjá morðstaðnum. Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi Þór til '''16''' ára fangelsisvistar þann 8. janúar 2003.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2130511 Fíkill framdi morð á leið heim úr innbroti][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/653053/?item_num=41&dags=2002–02-19 Maður handtekinn grunaður um morðið][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2003/01/08/daemdur_i_16_ara_fangelsi_fyrir_mord/ Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir morð]</ref> |} === 6. mars 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona stingur mann sinn eftir að hann barði hana. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~50 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára sambýliskona hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár |- | colspan="2" | Steindór Kristinsson (1952–2002) var stunginn í bringu og kvið og lést 18 dögum síðar af lungnabilun vegna bráðrar lungnabreytingar og lungnabólgu í kjölfar þess. Steindór er talinn hafa barið sambýliskonu sína í andlitið að kvöldi árásarinnar en sambýliskonan, Sigurhanna Vilhjálmsdóttir (1963–), er sögð hafa reiðst heiftarlega og ráðist á Steindór eftir að hann barði hana. Sigurhanna bar við minnisleysi sökum ölvunar, en hún hlaut '''8''' ára dóm í Héraðsdómi Reykjavíkur þann 25. október 2002.<ref>[http://www.mbl.is/greinasafn/grein/694913/ Dæmd í átta ára fangelsi fyrir manndráp]</ref> |} === 27. apríl 2002 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona kyrkir níu ára dóttur sína |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~9 ára stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~38 ára móðir stúlkunar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæf |- | colspan="2" | Níu ára stúlka lést eftir að móðir hennar þrengdi að hálsi hennar í húsi í Breiðholti aðfaranótt 27. apríl. Mæðgurnar sem bjuggu í Borgarfirði voru gestkomandi í húsinu. Húsráðanda var ekki viðvart um atburðinn fyrr en morguninn eftir.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/2131743?iabr=on&fbclid=IwAR1fCRfMIOyAZMUOirtQlTEJP5w3obKYLGn-FIzAsXib9h8Wt1RScGpCS_k#page/n0/mode/1up/search/%E2%80%9CN%C3%ADu%20%C3%A1ra%E2%80%9D|title=Fréttablaðið - 81. tölublað (30.04.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2023-06-21}}</ref> Móðir stúlkunnar var dæmd '''ósakhæf''' sökum geðræns ástands og var gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/3460668?iabr=on&fbclid=IwAR25XdvGODbml1m6xKxuKFjEkisotSiO6a7i4eD9kUUJ8pl2jiImLldhdPg#page/n3/mode/1up/search/%E2%80%9CN%C3%ADu%20%C3%A1ra%20d%C3%B3ttur%E2%80%9D|title=Morgunblaðið - 305. tölublað (31.12.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2023-06-21}}</ref> |} === 25. maí 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás fyrir utan skemmtistað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~22 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Tveir menn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 6 ár, 3 ár |- | colspan="2" | Magnús Freyr Sveinbjörnsson (1980–2002) varð fyrir grófri líkamsárás af hendi tveggja manna fyrir utan skemmtistaðinn Spotlight í Hafnarstræti í Reykjavík. Magnús lést á spítala rúmri viku eftir að árásin átti sér stað. Allmörg vitni voru að árásinni auk þess sem að atburðurinn náðist á upptöku í öryggismyndavél. Árásarmennirnir gáfu sig fram við lögreglu daginn eftir og voru þá settir í gæsluvarðhald. Þeir voru dæmdir í 3 og 2 ára fangelsi í Héraðsdómi Reykjavíkur, Hæstiréttur lengdi seinna dóma þeirra í '''6''' ár og '''3''' ár.<ref>http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3472193 https://www.mbl.is/frettir/innlent/2003/10/02/domur_thyngdur_yfir_monnum_sem_urdu_manni_ad_bana_i/</ref> |} === 26. september 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás á heimili |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~66 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~36 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Bragi Ólafsson (1936–2002) var stunginn til bana á heimili sínu að Klapparstíg í Reykjavík, en hann hafði orðið konu sinni að bana í sama húsi 14 árum áður. Banamein var stungusár sem náði inn að hjarta, en hann hafði verið stunginn víða, meðal annars í framhandlegg og kvið. Þegar lögreglu og sjúkrabíl bar að garði var Bragi enn með lífsmarki og gat hann skýrt lögreglu að einhverju leiti frá atburðarásinni. Bragi var látinn þegar komið var upp á sjúkrahús. Að sögn nágranna Braga var mikið blóð á veggjum íbúðarinnar og á gangi hússins. Lögreglan handtók Stein Ármann Stefánsson (1966–2013) sama kvöld. Steinn Ármann hafði áður komið við sögu hjá lögreglu og var hann talinn veikur á geði. Fjölskylda Steins hafði þá þegar lýst yfir áhyggjum sínum af andlegu ástandi Steins, en hún taldi víst að hann gæti reynst hættulegur og framið eitthvert voðaverk. Steinn neitaði til að byrja með að hafa verið valdur að dauða Braga, en viðurkenndi það fljótlega. Vafi lék á um sakhæfi hans, en geðlæknar voru ekki sammála um ástand Steins að kvöldi morðsins. Hæstiréttur dæmdi hann þó að lokum '''ósakhæfan''' og var honum gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni. Hann er talinn hafa verið á sterkum lyfjum er hann framdi verknaðinn og hafi verið haldinn ranghugmyndum. Steinn á að baki langan sakaferil.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=2854&leit=t Dómur í máli Steins Stefánssonar][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3036552 Hörð átök og blóð upp um veggi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=263499&pageId=3697727&lang=is&q=%C1rmann%20Stef%E1nsson Manndrápsmálið á Klapparstíg][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=263747&pageId=3706700&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Gæðlæknar ósammála um sakhæfi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=201841&pageId=3054705&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Einnig vandamál á Íslandi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=348436&pageId=5467027&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Sýknaður af ákæru um manndráp]</ref> |} ==2004== === 31. maí 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir stingur unga dóttur sína með hníf. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~12 ára stelpa |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~43 ára móðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæf |- | colspan="2" | Guðný Hödd Hildardóttir (1992–2004) fannst stungin til bana á heimili sínu á Hagamel í Reykjavík. Móðir Guðnýjar, Hildur Árdís Sigurðardóttir (1961–2020), hafði veist að Guðnýju og bróður hennar með hníf. Bróður Guðnýjar tókst að flýja úr íbúðinni og fór yfir til vinar síns sem hringdi á lögregluna. Er lögreglan kom heim til Hildar fann hún Guðnýju látna í rúmi sínu, en hún hafði verið stungin margsinnis. Hildur sjálf var illa særð þar sem hún hafði stungið sjálfa sig eftir að hafa sært son sinn og banað dóttur sinni. Hildur var færð á spítala þar sem hennar var gætt, en þaðan var hún síðan færð að Sogni. Hildur hafði áður reynt að fremja sjálfsvíg og hafði einnig sagt í návist annarra að frekar myndi hún drepa sig og börnin sín en að þau yrðu tekin af henni. Kennarar barnanna höfðu að auki lýst yfir áhyggjum af velferð þeirra. Hildur var dæmd '''ósakhæf''' og gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349266&pageId=5504819&lang=is&q=manndr%E1p Dæma móður á Hagamel][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349283&pageId=5505301&lang=is&q=Hildur%20%C1rd%EDs%20Sigur%F0ard%F3ttir Sagðist frekar drepa börnin en láta þau frá sér][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=5484396 Man ekki eftir að hafa banað dóttur sinni][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/803791/ Guðný Hödd Hildardóttir]</ref> |} === 4. júlí 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður myrðir sína fyrrverandi með kúbeini og losar sig við líkið úti í hrauni. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~34 ára [[Indónesía| indónesísk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~45 ára barnsfaðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Sri Rahmawati (1970–2004) var myrt með kúbeini og taubelti. Morðinginn bar líkið inn í sturtuklefa og þreif það. Setti svo í poka og bar út í bíl. Hann henti farsíma hennar í sjóinn og losaði sig við líkið í hraungjótu í nágrenni Hafnarfjarðar. Morðinginn, Hákon Eydal (1959–), barnsfaðir fórnarlambsins, var dæmdur í '''16''' ára fangelsi 2005.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3759473 Sextán ára fangelsi fyrir morð; grein í Fréttablaðinu 2005]</ref> |} === 1. nóvember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~25 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 11 ár |- | colspan="2" | Sæunn Pálsdóttir (1979–2004) lést eftir að eiginmaður og barnsfaðir hennar þrengdi að hálsi hennar með þvottasnúru aðfaranótt 1. nóvember 2004 á heimili þeirra í Kópavogi. Eiginmaður hennar, Magnús Einarsson, játaði verknaðinn fyrir tengdaforeldrum sínum og lögreglu. Talið er að morðið hafi verið framið af ásetningi, en engu að síður sýndi Magnús iðrun. Héraðsdómur dæmdi Magnús til 9 ára fangelsisvistar en Hæstiréttur þyngdi þann dóm og dæmdi Magnús til '''11''' ára fangelsisvistar þann 23. febrúar 2006.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=3793&leit=t Dómur í máli Magnúsar Einarssonar][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3887405 Dæmdur í ellefu ára fangelsi]</ref> |} === 13. nóvember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~32 ára [[Danmörk| Dani]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~29 ára [[Bretland| Breti]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 1½ ár |- | colspan="2" | Flemming Tolstrup (1972–2004) lést á veitingastaðnum Traffic í Keflavík aðfaranótt laugardagsins 13. nóvember 2004. Scott McKenna Ramsay (1975–) kýldi Tolstrup í hálsinn með þeim afleiðingum að slagæð rifnaði og blæðing sem Flemming hlaut milli heila og heilahimna leiddi til dauða hans. Ramsey viðurkenndi strax á vettvangi að hafa slegið hann og sagði ástæðuna þá að Flemming hefði stöðugt verið að áreita sambýliskonu hans. Fyrir héraðsdómi hafði Ramsey játað brotið skýlaust og þótti sannað að andlát Flemmings hefði verið bein afleiðing hnefahöggsins sem hann veitti honum. Héraðsdómur Reykjaness dæmdi Scott Mckenna Ramsay í átján mánaða fangelsi, þar af fimmtán mánuði skilorðsbundið, í október 2005, sem Hæstiréttur Íslands staðfesti 23. mars 2006.<ref>[http://www.visir.is/g/200660323057/haestirettur-stadfestir-dom-yfir-ramsey Hæstiréttur staðfestir dóm yfir Ramsay] [https://www.haestirettur.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=6c369b81-91ff-442d-b57f-de70ba33bd38 Hæstaréttardómur yfir Ramsay]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 12. desember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás á veitingastað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Mosfellsbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~55 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður í jólasveinabúningi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 3 ár |- | colspan="2" | Ragnar Björnsson (1949–2004) lést á veitingastaðnum Ásláki í Mosfellsbæ aðfararnótt 12. desember 2004. Hafði Ragnar staðið við anddyri veitingastaðarins með konu sinni er maður íklæddur jólasveinabúningi tróðst inn og felldi niður glas sem brotnaði við fætur Ragnars. Ragnar helti sér í kjölfarið yfir manninn, Loft Jens Magnússon (1979–), sem brást illur við og kýldi Ragnar í hálsinn. Við það féll Ragnar á gólfið og rak höfuðið í. Loftur yfirgaf staðinn en vinur hans náði honum og fékk hann með sér til baka. Lífgunartilraunir eiganda veitingastaðarins og síðan sjúkraliða og uppi á Landspítala báru ekki árangur. Slagæð hafði rifnað við höggið sem Loftur veitti Ragnari og blæddi mikið inn á höfuðkúpu Ragnars. Hann lést vegna mikillar blæðingar á milli heila og innri heilahimnu. Loftur var enn á staðnum, og mjög ölvaður, er lögreglan mætti á vettvang og var hann strax handtekinn. Hæstiréttur mat það svo að þó árás Lofts hafi verið hrottaleg og tilefnislaus hafi hann ekki gert sér grein fyrir því að hún gæti leitt Ragnar til dauða. Loftur var dæmdur til '''3''' ára fangelsisvistar fyrir manndrápið.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=4553 Ákæruvaldið gegn Lofti Jens Magnússyni][http://www.visir.is/thriggja-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-aslaki/article/200770531084 Þriggja ára fangelsi fyrir manndráp á Ásláki]</ref> |} ==2005== === 15. maí 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás í veislu |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | [[Víetnam| Víetnamskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~33 ára [[Víetnam| víetnamskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Phong Van Vu lést af völdum innvortis blæðinga í brjóstholi. Phong var stunginn í brjóstkassa og víðar með þeim afleiðingum að hnífurinn gekk inn í bæði lungu og lungnaslagæð og í gegnum þind hans. Phong og maður að nafni Phu Tién Nguyén (1972–) voru í veislu í Kópavogi og höfðu deilt í töluverðan tíma um hvor ætti að sýna hinum meiri virðingu sökum aldurs, en það er hefð í heimalandi þeirra að hinn yngri sýni hinum eldi meiri virðingu. Eftir þrálátar deilur á Phong að hafa veitt Phu höfuðhögg og Phu þá reiðst. Hann greip til hnífs sem hann hafði í vasa sínum og lagði til Phong. Vitni á staðnum sögðu að árásin hafi verið einbeitt og af ásetningi og töldu dómarar framburð Phu um að um sjálfsvörn væri að ræða ótrúverðuga. Phu réðst á Phong og veitti honum áverka á hálsi, handlegg, kvið og brjóstkassa sem leiddi hann til dauða. Vitni sem reyndi að stíga á milli hlaut stungusár við mjöðm af völdum Phu. Það tók töluverð átök að stoppa árás Phu, en þegar það hafði tekist reyndi Phu aftur að ráðast á Phong og leitaði að nýjum vopnum. Dómurum þótti Phu ekki eiga sér neinar málsbætur og var hann dæmdur til '''16''' ára fangelsisvistar af Hæstarétti þann 6. apríl 2006.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=3869&leit=t Dómur í máli Phu Tién Nguyén] [http://www.mbl.is/greinasafn/grein/1048795/ Sextán ár fyrir manndráp] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=262693&pageId=3683025&lang=is&q=manndr%E1p Sextán ár fyrir manndráp] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3868533 Fékk sextán ára dóm fyrir hnífstunguárás] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3677227 Ákærður fyrir að drepa mann með hnífsstungum]</ref> |} === 14. ágúst 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Keflavíkurstöðin| Herstöðin í Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára kvenkyns [[Bandaríkin| bandarískur]] hermaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | (Mögulega) ~21 árs [[Bandaríkin| bandarískur]] hermaður ''(sýknaður)'' |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Hermaðurinn Ashley Turner (1985–2005) fannst látin í kompu nálægt líkamsræktarstöð hermanna á herstöðinni á Keflavíkurflugvelli, en hún hafði verið falin þar. Miklir áverkar voru á líkama Turners en hún hafði einnig hlotið stungusár í hnakka sem talið er að hafi leitt hana til dauða. Herlögreglan handtók Calvin Eugene Hill (1984–) sem var talinn hafa ráðist á Turner á stigagangi í blokk á herstöðinni, en vitni lýstu vettvangi eins og sláturhúsi. Turner var enn á lífi er hún fannst en var úrskurðuð látin þegar komið var með hana á hersjúkrahús á Vellinum. Hill og Turner höfðu átt í deilum eftir að Hill hafði stolið greiðslukorti hennar ásamt öðrum hermanni og tekið út af því miklar fjárhæðir. Hill var enn að bíða niðurstöðu í því máli þegar morðið átti sér stað. Bandarískir sérfræðingar voru sendir til landsins til að rannsaka vettvang. Blóð úr Turner fannst á skóm Hill og átti hann yfir höfði sér lífstíðar- eða dauðadóm ef hann yrði fundinn sekur. Herinn tók að fullu við rannsókn málsins eftir að í ljós kom að engir Íslendingar tengdust málinu, og Hill var í kjölfarið fluttur á herstöð bandaríska hersins í Þýskalandi þar sem hann var áfram yfirheyrður. Hann neitaði sök allan tímann og var sýknaður af öllum kærum fyrir herrétti. Kom það varnarliðinu mjög á óvart þar sem allir höfðu talið óvéfengjanlegt að Hill væri morðinginn. Foreldrar Turners voru mjög ósáttir með meðferð málsins og gagnrýndu harðlega hve langan tíma rannsóknin tók. Einnig gagnrýndu þau það að Hill hafi verið leyft að búa í sama stigagangi og Turner þrátt fyrir að hann hafi stolið af henni háum fjárhæðum og hún átt að vitna gegn honum í því máli. Ef engin ný sönnunargögn koma upp sem benda á að einhver annar gæti verið morðingi Turners, eða gefa staðfestingu á sekt Hills, mun engum verða refsað fyrir morðið. Þó flestir telji ótvírætt að Hill sé morðingi Turners, virðist málið vera '''óupplýst'''.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349692&pageId=5529680&lang=is&q=mor%F0 Vitnið reyndi að komast undan][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=262012&pageId=3671356&lang=is&q=mor%F0 Stungusár var á hnakka][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=270788&pageId=3858845&lang=is&q=MOR%D0 Ung varnarliðskona stungin til bana][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=358186&pageId=5728633&lang=is&q=Mor%F0 Bandarískir sérfræðingar komnir][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=272082&pageId=3900500&lang=is&q=Ashley%20Turner Fer fyrir herrétt][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=364371&pageId=5889971&lang=is&q=Ashley%20Turner Valið í kviðdóm fyrir réttarhöld][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=277011&pageId=3957677&lang=is&q=Ashley%20Turner Verjendur segja galla vera á rannsókn][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=271599&pageId=3887323&lang=is&q=Ashley%20Turner Gæti verið dæmdur til dauða fyrir morð][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=277491&pageId=3968742&lang=is&q=Ashley%20Turner Engum refsað fyrir morðið]</ref> |} === 20. ágúst 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Uppdópaður maður veitist að félaga sínum með hníf |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14½ ár |- | colspan="2" | Bragi Halldórsson (1985–2005) fannst látinn í íbúð á Hverfisgötu að morgni menningarnætur 2005. Bragi var gestkomandi í íbúðinni en þar bjó Sigurður Freyr Kristmundsson, ásamt hjónum sem áttu íbúðina. Sigurður, Bragi og húsbóndinn sátu og töluðu saman við eldhúsborðið. Sigurður segist hafa gripið 14 cm flökunarhníf sem þarna var til þess að leggja áherslu á orð sín, en hann kvaðst ekki muna um hvað var rætt. Sigurður segir að hann og Bragi hafi staðið upp samtímis og hnífurinn í kjölfarið stungist í Braga. Vitni segja hins vegar að Bragi hafi setið kyrr og aðeins Sigurður hafi staðið upp. Einnig sagði finnskur réttarmeinafræðingur að töluverðu afli hefði þurft að beita til að stinga Braga á þennan hátt, en hnífurinn gekk í gegnum rússkinnsjakka Braga, skinn, brjósk, lifur og hjarta. Reynt var að bjarga Braga en honum blæddi út. Sigurður flúði vettvang en sneri fljótt aftur og var þá handtekinn af lögreglu. Í blóði hans fannst bæði amfetamín og kókaín, en Sigurður hafði neytt eiturlyfja marga daga í röð fyrir morðið, sem og drukkið áfengi. Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi Sigurð sakhæfan og til '''14 ára og 6 mánaða''' fangelsisvistar fyrir morðið í febrúar 2006. Sigurður er sonur Kristmundar sem framdi morðið á Guðjóni Atla 1976.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3883000 Rak flökunarhníf beint í hjartastað][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/1067341/ Dæmdur til 14 1/2 árs fangelsisvistar][http://www.visir.is/jatadi-a-sig-mord-vid-hverfisgotu/article/2005508240331 Játaði á sig morð við Hverfisgötu][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349710&pageId=5530293&lang=is&q=mor%F0 Þegar fíkniefnaneysla leiðir til morðs]</ref> |} ==2007== === 29. júlí 2007=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skotinn með riffli. Morðinginn svipti sig svo lífi. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~35 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~38 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Stefán Jónsson (1972–2007) var skotinn til bana á Sæbraut í Reykjavík. Árásarmaðurinn, Tómas Björnsson (1969–2007), notaði tuttugu og tveggja kalibera tékkneskan riffill til verksins. Stefán náði að forða sér áður en árásarmaðurinn skyti aftur og var honum hleypt inn í sendiferðabíl. Ökumaður sendiferðabílsins tók svo eftir því að Stefán hreyfði sig ekki og keyrði hann að Laugardalslaug þar sem hann og starfsmenn laugarinnar reyndu að koma Stefáni aftur til lífs meðan beðið var eftir sjúkrabíl. Stefán var úrskurðaður látinn á Landspítalanum stuttu síðar. Árásarmaðurinn keyrði á Þingvelli þar sem hann svipti sig lífi með sama skotvopni. Skildi hann eftir bréf þar sem hann útskýrði gjörðir sínar. Tómas hafði myrt elskhuga fyrrum konu sinnar.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3969743 Horfði á morðingjann hlaða riffilinn aftur og forðaði sér][http://www.visir.is/myrti-elskhuga-fyrrverandi-konu-sinnar-og-svipti-sig-svo-lifi/article/200770729025 Myrti elskhuga fyrrverandi konu sinnar og svipti sig svo lífi] </ref> |} === 7. október 2007=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Höfuðáverkar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~44 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Borgþór Gústafsson (1963–2007) lést eftir mikla höfuðáverka. Ákærði, Þórarinn Gíslason, neitaði sök og bar við minnisleysi sökum drykkju og lyfjaneyslu. Dómarar töldu sök Þórarins óvéfengjanlega og var Þórarinn í kjölfarið dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 22. maí 2008.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S200800458&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Þórarins Gíslasonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} == 17. ágúst 2009== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Höfuðáverkar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Bragi Friðþjófsson (1978–2009) lést eftir höfuðáverka af völdum Bjarka Freys Sigurgeirssonar (1978–2020) í herbergi Bjarka í Hafnarfirði. Bjarki játaði morðið að hluta og var dæmdur í '''16''' ára fangelsisvist af Héraðsdómi Reykjaness þann 30. nóvember 2009.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S200900821&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Bjarka Freys Sigurgeirssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.visir.is/bjarki-freyr-fekk-16-ar/article/2009470809177 Bjarki Freyr fékk 16 ár]</ref> |} =2010 - 2019= ==2010== === 8. maí 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Tilefnislaus líkamsárás. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjanesbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~53 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Haukur Sigurðsson (1957–2010) lést eftir mikla áverka sem Ellert Sævarsson (1979–) veitti honum. Ellert játaði á sig morðið en hann var bæði undir áhrifum áfengis og amfetamíns er morðið átti sér stað. Ellert mætti Hauki á göngu í Reykjanesbæ og taldi af einhverjum ástæðum að Haukur væri barnaníðingur. Haukur og Ellert þekktust ekki og var árásin að öllu tilefnislaus. Hann veittist að Hauki eftir einhver orðaskipti og barði, sparkaði í hann þar sem hann lá í jörðinni og að endingu kastaði hann hellustein sem hann fann í höfuð Hauks, með þeim afleiðingum að hann lést. Blaðberi fann lík Hauks og hringdi á lögreglu. Ellert var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjaness þann 27. september 2010.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201000585&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Ellerts Sævarssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.visir.is/sudurnesjamordid--gret-thegar-hann-lysti-mordinu/article/2010348014320 Suðurnesjamorðið][http://www.mbl.is/frettir/forsida/2010/09/09/jatadi_manndrap_fyrir_domi/ Játaði manndráp fyrir dómi][http://www.dv.is/frettir/2010/6/18/mord-i-reykjanesbae-mennirnir-thekktust-ekki/ Morðið í Reykjanesbæ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621041923/http://www.dv.is/frettir/2010/6/18/mord-i-reykjanesbae-mennirnir-thekktust-ekki/ |date=2010-06-21 }}</ref> |} === 15. ágúst 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás á heimili |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Hafnarfjörður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~37 ára framkvæmdastjóri sælgætisgerðarinnar Góu |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~23 ára maður ástfanginn af kærustu hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Hannes Þór Helgason (1973–2010) var stunginn til bana og játaði Gunnar Rúnar Sigurþórsson (1987–) að hafa myrt Hannes og var hann dæmdur í '''16''' ára fangelsi af hæstarétti árið 2011. Málið tengdist kærustu Hannesar en Gunnar var ástfanginn af henni. Gunnar hafði árinu áður birt myndband af sér þar sem hann lýsti yfir eldheitri ást sinni á þessari kærustu Hannesar.<ref>[http://www.visir.is/haestirettur-daemir-gunnar-runar-i-16-ara-fangelsi/article/2011111019492 Hæstiréttur dæmir Gunnar Rúnar í 16 ára fangelsi 2011]</ref> |} === 14. nóvember 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður gengur í skrokk á föður sínum. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 61 árs tónlistarmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 31 árs sonur hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Ólafur Þórðarson, tónlistarmaður, (1949–2011) varð fyrir líkamsárás þann 14. nóvember 2010 og lést af völdum þeirra áverka sem hann hlaut í árásinni þann 4. desember 2011. Ákærði, sonur Ólafs, Þorvarður Davíð Ólafsson (1979–2013) játaði að hafa veitt föður sínum áverkana sem leiddu til andláts Ólafs. Þorvarður, sem var undir áhrifum áfengis og fíkniefna, hlaut 14 ára fangelsisdóm í Héraðsdómi.<ref>https://www.heradsdomstolar.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=bf9a216d-3c7e-430f-8b87-aa0c0ddc7c6c{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>http://www.visir.is/g/2011111209593</ref> |} ==2011== === 12. maí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Heiðmörk]], nærri [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~21 árs kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 25 ára sambýlismaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Þóra Elín Þorvaldsdóttir (1990–2011) var kyrkt af sambýlismanni sínum og barnsföður, Axel Eskfjörð Jóhannssyni, í Heiðmörk. Axel keyrði hana upp á Landspítalann eftir að hún lést og gaf sig fram. Hann var dæmdur '''ósakhæfur''' og var vistaður á réttargeðdeild.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201100849&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Axels Jóhannssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.pressan.is/Frettir/Lesafrett/mordid-i-heidmork-axel-leiddur-fyrir-domara---rikissaksoknari-vill-lokad-thinghald Axel Jóhannsson leiddur fyrir dómara] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624181615/http://www.pressan.is/Frettir/Lesafrett/mordid-i-heidmork-axel-leiddur-fyrir-domara---rikissaksoknari-vill-lokad-thinghald |date=2016-06-24 }}</ref> |} === 2. júlí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir kyrkir nýfætt barn sitt og sker í andlit þess |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Nýfætt barn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Litáen| Litháensk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 2 ár |- | colspan="2" | Agné Krataviciuté sögð hafa kyrkt nýfætt sveinbarn sitt þar til það lést á baðherbergi á Hót­el Frón. Barnið var líka með skurðáverka á andliti. Agné neitaði sök en var dæmd til '''2''' ára fangelsisvistar þann 28. mars 2012.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201101651&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Agné Krataviciuté]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 14. júlí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður stunginn til bana á veitingastað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~45 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Hilmar Þórir Ólafsson (1966–2011) var stunginn til bana á veitingastaðnum Monte Carlo í Reykjavík. Redouane Naoui (1972–) var sakfelldur fyrir morðið og var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 24. nóvember 2011.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201101558&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Redouane Naoui]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} == 3. febrúar 2012== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~36 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~23 ára unnusti hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Þóra Eyjalín Gísladóttir (1976–2012) var stungin til bana í Hafnarfirði. Hlífar Vatnar Stefánsson (1989–), unnusti hinnar látnu, játaði á sig morðið og var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Hæstarétti þann 17. janúar 2013.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201200349&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Hlífars Vatnars Stefánssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} ==2013== === 17. mars 2013=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður hristir ungt barn sitt harkalega. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 5 mánaða stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Bretland| Breskur]] faðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 5 ár |- | colspan="2" | Scott James Carcary var sagður hafa hrist fimm mánaða gamla dóttur sína það harkalega að hún lést nokkrum tímum síðar. Scott neitar sök en var dæmdur í '''5''' ára fangelsi í Héraðsdómi Reykjavíkur þann 10. apríl 2014.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201301270&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Scott James Carcary]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 7. maí 2013=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Egilsstaðir]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~60 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Karl Jónsson (1953–2013) stunginn til bana á heimili sínu á Egilsstöðum. Friðrik Brynjar Friðriksson (1988–) var dæmdur í '''16''' ára fangelsi fyrir morðið af Héraðsdómi Austurlands þann 23. október 2013. Hæstiréttur staðfesti þann dóm þann 18. júní 2014.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201300044&Domur=5&type=1&Serial=1 Dómur í máli Friðriks Brynjars Friðrikssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[www.mbl.is/frettir/innlent/2014/06/18/stadfestir_16_ara_fangelsisdom/ Staðfestir 16 ára fangelsisdóm]</ref> |} == 27. september 2014== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 26 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 29 ára [[Pólland| pólskur]] eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Ríkissaksóknari hefur gefið út ákæru fyrir manndráp á hendur 29 ára gömlum karlmanni, Mariusz Brozio (1985– ). Hann er sakaður um að hafa orðið 26 ára eiginkonu sinni að bana í íbúð þeirra í Stelkshólum þann 27. september 2014. Maðurinn er talinn hafa banað henni með því að þrengja að öndunarvegi hennar.<ref>http://www.visir.is/g/2015150229693</ref><ref>{{cite web |url=http://www.dv.is/frettir/2014/10/17/akaeruvaldid-fer-fram-aframhaldandi-gaesluvardhald/ |title=Geymd eintak |access-date=2018-12-06 |archive-date=2015-12-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151204001543/http://www.dv.is/frettir/2014/10/17/akaeruvaldid-fer-fram-aframhaldandi-gaesluvardhald/ |url-status=dead }}</ref> |} ==2015== === 14. febrúar 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~41 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Pólland| Pólsk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Danuta Kaliszewska stakk sambýlismann sinn til bana á heimili þeirra. Hún var dæmd í '''16''' ára fangelsi. Hún neitaði sök.<ref>http://www.visir.is/manndrap-i-hafnarfirdi--daemd-i-16-ara-fangelsi/article/2015150719954</ref> |} === 2. október 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Akranes]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Maður játaði að hafa sett hendur um háls manns á Akranesi og hert að. Hann hefur einnig játað að hafa sett reim um háls mannsins og hert.<ref>http://www.ruv.is/frett/jatar-ad-hafa-hert-ad-halsi-manns-med-reim</ref><ref>[http://www.ruv.is/frett/gunnar-orn-i-16-ara-fangelsi-fyrir-mord] Gunnar Örn í 16 ára fangelsi fyrir morð (RÚV 27.10.2016)</ref> |} === október 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Mennirnir bjuggu báðir í búsetukjarna fyrir geðfatlaða |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Maður fannst myrtur við Miklubraut. Grunaður maður var handtekinn.<ref>[http://www.mbl.is/frettir/innlent/2015/10/22/manndrap_vid_miklubraut/ Manndráp við Miklubraut] Skoðað 19. janúar 2016.</ref> Maðurinn sem dó og sá sem ákærður var fyrir manndráp bjuggu í búsetukjarna fyrir geðfatlaða við Hringbraut<ref>[http://www.visir.is/g/2016160129289] Ákærður fyrir manndráp á Hringbraut (Vísir 25. janúar 2016)</ref> |} == 13. apríl 2016== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skýtur konu sína og síðan sjálfan sig |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Akranes]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 54 ára [[Rússland| rússnesk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Íslenskur eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Guðmundur Valur Óskarsson skaut eiginkonu sína til bana á Akranesi og framdi því næst sjálfsmorð.<ref>http://www.visir.is/myrti-konu-sina-og-svipti-sig-sidan-lifi/article/2016160419531</ref> Konan hét Nadezda Edda Tarasova og var rússnesk. Hún var 54 ára en Guðmundur var á sjötugsaldri og hafði glímt við langvarandi veikindi.<ref>http://www.visir.is/nofn-hjonanna-sem-fundust-latin-a-akranesi/article/2016160419344</ref> |} ==2017== === 14. janúar 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | [[Grænland| Grænlenskur]] sjómaður tekur stúlku upp í bíl sinni niðri í [[Miðborg Reykjavíkur| miðbæ Reykjavíkur]] og kastar henni út í sjó á [[Suðurland| Suðurlandi]]. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Suðurland]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 20 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 30 ára [[Grænland| grænlenskur]] sjómaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 19 ár |- | colspan="2" | Birna Brjánsdóttir fannst látin í fjöru við Selvogsvita þann 22. janúar eftir að hafa verið týnd í rúma viku. 2 menn, grænlenskir sjómenn af togaranum ''Polar Nanoq'', voru grunaðir um verknaðinn og sátu í haldi. Síðar beindist grunurinn að öðrum mannanna, Thomasi Möller Olsen sem situr í haldi. Hann neitar enn sök. Blóðblettir úr Birnu fundust meðal annars í bíl sem hann tók á leigu og öryggismyndavélar í Reykjavík og Hafnarfirði náðu myndum af bílnum. Olsen fékk '''19''' ára fangelsisdóm fyrir morðið og fíkniefnainnflutning. Honum til refsiþyngdar var metið að hann hafi reynt að afvegaleiða lögreglu og varpa sök á félaga sinn.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170928711/thomas-fekk-thyngri-dom-fyrir-ad-varpa-sok-a-skipsfelaga-sinn Thomas fékk þyngri dóm fyrir að varpa sök á skipsfélaga sinn] Vísir skoðað 29 sept. 2017.</ref> |} === 7. júní 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Árásin er talin hafa tengst handrukkun |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | Mosfellsdalur, [[Mosfellsbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Tveir menn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |6 ár |- | colspan="2" | Arnar Jónsson Aspar lést við árás að Æsustöðum í Mosfellsdal. Árásin er talin hafa tengst handrukkun. Sex voru handtekin, fimm karlar og ein kona. <ref>[http://www.ruv.is/frett/tveir-hinna-handteknu-voru-daemdir-i-februar Tveir hinna handteknu voru dæmdir í febrúar] Rúv, skoðað 8. júní 2017.</ref> |} === 21. september 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona frá [[Lettland| Lettlandi]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Hælisleitandi frá [[Jemen]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Erlend kona á fimmtugsaldri varð fyrir líkamsárás að kvöldi til á Hagamel 18. Hún varð úrskurðuð látin á Landspítalanum. Tveir karlmenn voru handteknir á vettvangi, annar var erlendur ríkisborgari á fertugsaldri og var hann gestkomandi, en hinn var Íslendingur á þrítugsaldri og búsettur í húsinu. Konan sem lést bjó einnig í húsinu.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170929685/manndrap-a-melunum Manndráp á Melunum] Vísir, skoðað 22. september 2017.</ref> Maðurinn var hælisleitandi frá [[Jemen]] en konan, Sanita Brauna, frá Lettlandi.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170928728/hinn-grunadi-i-hagamelsmalinu-urskurdadur-i-fjogurra-vikna-gaesluvardhald Hinn grunaði í Hagamelsmálinu úrskurðaður í fjögurra vikna gæsluvarðhald] Vísir, skoðað 29. sept. 2017.</ref> Maðurinn, Khaled Cairo, hafði slegið Sanitu með glerflöskum og slökkvitæki. Hann kvaðst vera ósáttur að hún hafi verið í tygjum við blökkumann. Cairo hegðaði sér undarlega í samskiptum við lögreglu og í dómssal. Hann var þó ekki metinn ósakhæfur eða siðblindur og var dæmdur í 16 ára fangelsi.<ref>[http://www.visir.is/g/2018180418835/daemdur-i-16-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-hagamel Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir manndráp á Hagamel] Vísir, skoðað 18. apríl, 2018.</ref> |} === 3. desember 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás um nótt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 20 ára [[Albanía| albanskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 25 ára Íslendingur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |17 ár |- | colspan="2" | Tveir albanskir karlmenn voru stungnir af íslenskum karlmanni á þrítugsaldri á Austurvelli um miðja nótt í kjölfar slagsmála. Annar maðurinn lést nokkrum dögum síðar á sjúkrahúsi.<ref>[http://www.ruv.is/frett/latinn-eftir-hnifstunguaras-a-austurvelli Látinn eftir hnífsstunguárás á Austurvelli] Rúv, skoðað 9. des. 2017.</ref> Gerandinn Dagur Hoe Sigurjónsson (1992– ) var ákærður fyrir að bana hinum albanska Klevis Sula (1997–2017) á Austurvelli í byrjun desember 2017. Samkvæmt ákærunni stakk hann Sula fjórum sinnum. Dagur var jafnframt ákærður fyrir tilraun til manndráps með því að hafa við sama tilefni stungið annan albanskan mann þrisvar þannig að sá hlaut meðal annars slagæðablæðingu.<ref>http://www.ruv.is/frett/akaerdur-fyrir-mord-og-manndrapstilraun</ref> Dagur var dæmdur í 17 ára fangelsi.<ref>[http://www.visir.is/g/2018180629807 Dagur Hoe dæmdur í 17 ára fangelsi] Vísir, skoðað 16. júlí 2018</ref> |} == 31. mars 2018== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður banar bróður sínum í Árnessýslu<br /> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Suðurland]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 65 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Bróðir hins látna |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |7 ár, síðar lengt í 14 ár |- | colspan="2" | Ragnar Lýðsson (24. nóvember 1952–31. mars 2018) fannst látinn á bænum Gýgjarhóli II í Árnessýslu. Þrír bræður voru á staðnum er atvik átti sér stað. Valur Lýðsson, bróðir Ragnars og ábúandi á bænum tilkynnti um andlátið. Frásögn hans af hvernig á andlátið bar til þótti ótrúverðug og í framhaldinu var hann grunaður um manndráp. Þriðja bróðurnum var sleppt að lokinni skýrslutöku, hann var sofandi þegar umrædd átók áttu sér stað. Ummerki voru um átök á vettvangi og bráðabirgðakrufning leiddi í ljós að áverkar á líkinu hafi orðið Ragnari að bana.<ref>[http://www.ruv.is/frett/brodirinn-grunadur-um-manndrap Bróðirinn grunaður um manndráp] Rúv, skoðað 3. apríl, 2018.</ref> |} == 8. desember 2019== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Manni hrint af svölum. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Úlfarsárdalur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Litáskur karlmaður á fimmtugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Litáskur karlmaður á sextugsaldri <ref>[https://www.visir.is/g/20202009982d/akaerdur-fyrir-mord-med-thvi-ad-kasta-manni-fram-af-svolum Ákærður fyrir morð með því að kasta manni fram af svölum]Vísir, skoðað 9 sept 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Sýknaður |- | colspan="2" |Litáskur maður á fimmtugsaldri fannst látinn fyrir utan fjölbýlishús í Grafarholti. Arturas Leimontas er sagður hafa ráðist á mannin og kastað honum svo framm af svölum íbúðarinnar með þeim afleiðingum að hann lést skömmu síðar. Arturas neitaði sök en var dæmdur í 16 ára fangelsi í Héraðsdómi en var síðar sýknaður í Landsrétti. Landsréttur hélt því framm að einginn vitni gætu staðfest það sem Arturas var gefið að sök og að gögn úr réttarmeinafræði rannsókn málsins stæðust ekki.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212123846d/syknadur-i-landsretti-eftir-sextan-ara-dom-i-heradi|title=Sýknaður í Landsrétti eftir sextán ára dóm í héraði - Vísir|date=2021-06-18|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} =2020 - 2029= ==2020== === 28. mars 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona fannst látin á heimili sínu. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Sandgerði]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona á sextugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á sextugsaldri, sambýlismaður konunnar <ref>[https://www.ruv.is/frett/2020/04/08/gaesluvardhald-framlengt-til-15-april Gæsluvarðhald framlengt...]Rúv, skoðað 20. apríl 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |14 ár |- | colspan="2" |Björg Ástríðardóttir (1968–2020) fannst látin á heimili sínu í Sandgerði þar sem hún bjó með eiginmanni sínum. Ragnar Sigurður Jónsson (1965– ) eiginmaður Bjargar var handtekinn 4 dögum síðar grunaður um að hafa banað eiginkonu sinni með því að hafa þrengt að hálsi hennar þar til hún lést. Ragnar bar við minnisleysi sökum drykkju en var dæmdur í '''14 ára''' fangelsi í júní 2021.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222247210d/-hvernig-af-hendirdu-lik-fyrir-mis-tok-|title=„Hvernig af­hendirðu lík fyrir mis­tök?“ - Vísir|date=2022-11-04|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} === 6. apríl 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Sonur réðst á móður og stjúpföður með hnífi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Móðir geranda |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri <ref>[https://www.visir.is/g/2020142808d/mordid-i-hafnarfirdi-logregla-var-a-heimilinu-fimm-timum-fyrir-andlatid Morðið í Hafnarfirði...]Vísir, skoðað 15. apríl 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |Fellt niður vegna andláts geranda. |- | colspan="2" |Maður á þrítugsaldri veittist að móður sinni og sambýlismanni hennar með hníf með þeim afleiðingum að móðir mannsins lést. Hann stakk móður sína tvívegis og veitti sambýlismanni hennnar stungusár á höku og á handlegg<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20202013985d/haskalegur-akstur-og-haettuleg-aras-a-samvisku-grunads-mordingja|title=Háskalegur akstur og hættuleg árás á samvisku grunaðs morðingja - Vísir|date=2020-09-21|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref>. Maðurinn svipti sig lífi á réttargeðdeild Landspítalans á jóladag 2020 og var málið fellt niður.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212057020d/manndrapsmal-fellt-nidur-vegna-andlats-akaerda|title=Manndrápsmál fellt niður vegna andláts ákærða - Vísir|date=2021-05-01|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} === 25. júní 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður kveikti í húsi á Bræðraborgarstíg |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 3 Pólverjar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á sjötugsaldri <ref>[bruninn-a-braedraborgarstig-talinn-manndrap-af-asetningi Bruninn á Bræðraborgastíg talinn manndráp af ásetningi]Vísir, skoðað 25. júlí 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | ósakhæfur |- | colspan="2" |3 Pólverjar létu lífið og 4 slösuðust eftir íkeikju á Bræðraborgarstíg. Marek Moszczynski var handtekinn skömmu síðar við rússnenska sendiráðið grunaður um íkveikjuna. Marek hafði sýnt undarlega hegðun dagana fyrir íkveikjuna og var dæmdur '''ósakhæfur''' í Landsrétti og gert að sæta öryggisgæslu á viðeigandi stofnun.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222274209d/domur-stad-festur-i-braedra-borgar-stigs-malinu|title=Dómur stað­festur í Bræðra­borgar­stígs­málinu - Vísir|date=2022-10-06|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> |} == 13. febrúar 2021== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Morð í austur-Reykjavík, skotið á mann fyrir utan heimili hans í Rauðagerði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fertugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 4 einstaklingar. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" |Armando Beqiri (1988–2021) var skotinn níu sinnum fyrir utan heimili sitt í Rauðagerði. Angjelin Sterkaj (1986–) játaði að hafa banað Armando. Claudia Sofiu Coelho Carvalho, Murat Selivrada, Shpetim Qerimi voru einnig gert að sök samverknað í morðinu á Armando. Murat er sagður hafa vísað Claudiu á tvær bifreiðar í umsjón Armando sem hún sat fyrir og gerði Angjelin viðvart um ferðir Armandos þetta kvöld. Shpetim Qerimi var sakaður um að hafa ekið Angjelin að heimili Armando. Angjelin var dæmdur í 16 ára fanglesi og voru Claudia, Murat og Shepetim sýknuð í héraðsdómi. Landsréttur þyngdi dóminn töluvert og dæmdi Angjelin í 20 ára fanglesi og samverkamenn hanns í 14 ára fangelsi. Hæstaréttur mildaði dóminn og var Angjelin dæmdur í '''16 ár''', Claudia í '''3 ár''', Murat í '''4 ár''' og Shpetim í '''10 ár'''. Hæstiréttur sagði Landsrétt hafa skortið lagalega heimild í dómsúrskurð sínum. Á tímabili sátu 9 einstaklingar í gæsluvarðhaldi vegna málsins og er þetta ein umfangsmesta rannsókn í sögu lögreglunnar í seinni tíð.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232430562d/domar-i-rauda-gerdis-malinu-mildadir-veru-lega|title=Dómar í Rauða­gerðis­málinu mildaðir veru­lega - Vísir|date=2023-06-21|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} ==2022== === 4. júní 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst látinn fyrir utan heimili sitt í Barðavogi í Reykjavík. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fimmtugsaldri. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár<ref>[https://www.visir.is/g/20232407443d/magnus-aron-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-i-barda-vogs-malinu/ Magnús Aron dæmdur í sextán ára fangelsi í Barða­vogs­málinu] Vísir, sótt 27/4 2023</ref> |- | colspan="2" |Gylfi Bergmann Heimisson (1975–2022) fannst látinn fyrir utan heimili sitt í Barðavogi. Nágranni Gylfa, Magnús Aron Magnússon (2001–) játaði á sig verknaðinn. Gylfi er sagður hafa bankað uppi hjá Magnúsi í risíbúð þar sem Magnús bjó með móður sinni sem lá þá inni á sjúkrahúsi. Ætlaði Gylfi þá að ræða við Magnús eftir að hann sló til annars nágranna kvöldið áður. Magnús er þá sagður hafa hrint Gylfa og átök brotist út í stiganum frá risinu. Átökin bárust út á malarplan fyrir framan húsið þar sem Magnús ítrekað sparkaði og kýldi Gylfa með þeim afleiðingum að hann lést. Magnús var dæmdur í '''16 ára''' fangelsi í Héraðsdómi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232407443d/magnus-aron-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-i-barda-vogs-malinu|title=Magnús Aron dæmdur í sextán ára fangelsi í Barða­vogs­málinu - Vísir|date=2023-04-27|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} ===21. ágúst 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Tveir látast eftir skotárás, árásarmaður og fórnarlamb. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Blönduós |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður í kringum þrítugt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Sonur hjónanna var ekki ákærður og málið fellt niður á grundvelli neyðarvarnar. |- | colspan="2" |Eva Hrund Pét­urs­dótt­ir (1969–2022) var skotin til bana á heimili sínu á Blönduósi og Kári Kárason, eiginmaður Evu, særðist einnig alvarlega<ref>{{Cite web|url=https://www.mbl.is/frettir/innlent/2022/08/23/nofn_hjonanna_sem_urdu_fyrir_arasinni/|title=Nöfn hjónanna sem urðu fyrir árásinni|website=www.mbl.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref>. Árásarmaðurinn Brynjar Þór Scheel Guðmundsson (1986–2022)<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222306334d/efna-til-sofnunar-fyrir-fjolskyldu-brynjars-thors-a-blonduosi|title=Efna til söfnunar fyrir fjölskyldu Brynjars Þórs á Blönduósi - Vísir|date=2022-03-09|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> fannst einnig látinn á vettvangi. Brynjar fór inn um ólæstar dyr á heimili hjónana vopnaður afsagaðri haglabyssu og veiðihníf, Þegar Brynjar varð var við að gestir væru í húsinu sneri hann aftur út og Kári á eftir honum. Orðaskipti urðu á milli Kára og Brynjars sem enduðu með því að Brynjar skaut Kára í kviðinn. Því næst sneri Brynjar aftur inn í húsið og skaut Evu í höfuðið þar sem hún stóð inni í stofu. Þegar Brynjar var að endurhlaða byssuna náði sonur hjónana sem var gestkomandi í húsinu að afvopna Brynjar og yfirbuga hann með þeim afleiðingum að hann lést út frá súrefnisskorti. Lögregla hafði áður haft afskipti af Brynjari vegna hótana í garð hjónanna. Sonur hjónanna var ekki ákærður og málið fellt niður á grundvelli neyðarvarnar.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232376454d/rann-sokn-log-reglu-a-blondu-osi-lokid-tok-log-regluna-26-minutur-ad-maeta-a-stadinn|title=Rann­sókn lög­reglu á Blöndu­ósi lokið: Tók lög­regluna 26 mínútur að mæta á staðinn - Vísir|date=2023-10-02|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> |} === 3. október 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður var stunginn til bana í heimahúsi á Ólafsfirði.<ref>[https://www.visir.is/g/20232465744d/steinthor-hafi-stungid-tomas-tvisvar Steinþór hafi stungið Tómas tvisvar] Vísir, sótt 22. september 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Ólafsfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Tómas Waagfjörð, 47 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Steinþór Einarsson, 37 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-01-09-atta-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-olafsfirdi-401500 8 ára fangelsi fyrir manndráp á Ólafsfirði] 9. janúar 2024, Rúv.is</ref> |- | colspan="2" |Tómas Waagfjörð (1976-2022) var stunginn til bana í heimahúsi á Ólafsfirði þar sem hann hugðist sækja eiginkonu sína eftir að hún leitaði til vinar eftir rifrildi þeirra hjóna. Steinþór Einarsson (1986-) vinur konunar reyndi um hríð að koma Tómasi út úr húsinu en án árangurs. Endaði það með því að Steinþór kastaði sólgleraugum sem hann bar á höfði sér í Tómas, við þar reiddist Tómas mikið og dróg upp hníf sem hann stakk Steinþór með bæði í kinn og læri. Í átökunum hlaut Tómas tvö stungusár á mjöðm sem leiddu til þess að hann lést. Steinþór bar fyrir dómi að um neyðarvörn væri að ræða en var þó á endanum dæmdur til '''8 ára''' fangelsis vistar.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252670725d/olafsfjardarmalid-fer-fyrir-haestarett|title=Ólafsfjarðarmálið fer fyrir Hæsta­rétt - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2025-03-01|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} == 2023 == === 20. apríl 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Pólskur maður var stunginn til bana á bílaplani í Hafnarfirði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Bartolomiej Kamil Bielenda, 27 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 19 ára karlmaður <ref>[https://www.visir.is/g/20232406158d/stulkunni-sleppt-ur-haldi-og-einn-buinn-ad-jata Stúlkunni sleppt úr haldi og einn búinn að játa] Vísir, sótt 24/4 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 12 ár |- | colspan="2" |Bartlomiej Kamil Bielenda (1996-2023) lést af sárum sínum eftir að hafa orðið fyrir stunguárás á bílastæði við Fjarðarkaup í Hafnafirði. Sæmundur Tryggvi Norðquist Sæmundsson (2004-)<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232484272d/tiu-ara-fangelsi-fyrir-manndrapid-vid-fjardarkaup|title=Tíu ára fangelsi fyrir mann­drápið við Fjarðar­kaup - Vísir|last=Stefánsson|first=Kolbeinn Tumi Daðason,Jón Þór|date=2023-03-11|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> gekkst við því að hafa umrætt kvöld hafa hitt á Bartlomiej á Íslenska Rokkbarnum þar sem Sæmundur var ásamt öðrum, til orðaskipta hafi komið á milli mannana vegna fíkniefnaskuldar sem hafi svo brotist út í átök hinum megin við götuna á bílastæðinu við Fjarðarkaup. Sæmundur ásamt tveggja ónefndra manna eru sagðir hafa ráðist að Bartlomiej. Sæmundur á þá að hafa stungið Bartlomiej sex sinnum sem leiddi til dauða hans. Fjórir voru ákærðir í málinu, Þrír drengir ásamt einnar stúlku sem tók atlöguna upp á myndband. Sæmundur hlaut '''12 ára''' dóm og samverkamenn hans '''4 ár''' hver, stúlkan hlaut '''6''' mánuði skilorðsbundna. Við dóm var tekið tillit til geranda sökum ungs aldurs þeirra. <ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242582194d/domar-vegna-manndrapsins-i-hafnarfirdi-thyngdir|title=Dómar vegna mann­drápsins í Hafnar­firði þyngdir - Vísir|last=Kjartansson|first=Kjartan|date=2024-07-06|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} ===27. apríl 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Konu ráðinn bani í heimahúsi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Selfoss]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Sofia Sarmite Kolesnikova, 28 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Daníel Andri Einarsson <ref>[https://www.visir.is/t/3530] Vísir sótt 18/6 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Gerandi lést erlendis áður en hann hlaut dóm. <ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-09-10-madur-sem-er-grunadur-um-ad-hafa-banad-konu-a-selfossi-er-latinn-421555|title=Maður sem er grunaður um að hafa banað konu á Selfossi er látinn - RÚV.is|last=Guðmundsdóttir|first=Ingibjörg Sara|date=2024-09-10|website=RÚV|access-date=2024-09-16}}</ref> |} ===17. júní 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður var stunginn til bana í Hafnarfirði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Pólskur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Meðleigjandi, Pólskur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2023-12-06-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-fyrir-ad-stinga-medleigjanda-sinn-til-bana-399070/|title=Dæmdur í sextán ára fangelsi fyrir að stinga meðleigjanda sinn til bana - RÚV.is|last=Örlygsdóttir|first=Urður|last2=Gunnarsson|first2=Freyr Gígja|date=2023-12-06|website=RÚV|access-date=2024-03-26}}</ref> |- | colspan="2" |Jaroslaw Stanislaw Kaminski (1977-2023) lést eftir að meðleigjandi hans Maciej Jakub Talik (1984-) stakk hann fimm sinnum í íbúð þeirra í Hafnarfirði. Mennirnir höfðu sama kvöld farið út á lífið en þegar aftur var komið í heimahúsið hafi Maciej krafið Jaroslaw um ógreidda fjármuni sem hann hafi átt að skulda Maciej fyrir leigu. Til átaka hafi komið milli mannana sem endaði með því að Jaroslaw lést af sárum sínum. Maciej bar fyrir sig neyðarvörn en var dæmdur til '''16 ára''' fangelsis vistar í Landsrétti.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242626585d/sextan-ara-domur-fyrir-manndrap-i-drangahrauni-stendur|title=Sex­tán ára dómur fyrir mann­dráp í Drangahrauni stendur - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2024-09-26|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} === 24. júní 2023 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður lést eftir líkamsárás á skemmtistað í miðbæ Reykjavíkur.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232431974d/latinn-eftir-likamsaras-i-midborginni|title=Látinn eftir líkamsárás í miðborginni - Vísir|date=2023-06-24|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Litáískur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |2 ár |- | colspan="2" |Karolis Zelenkauskas (1998-2023) lést eftir að hafa verið sleginn með einu lófahöggi í andlitið á skemmtistaðnum LÚX með þeim afleiðingum að hann lést. Ákærði var ekki talin hafa ætlað að myrða Karolis og var dæmdur í '''2 ára''' fangelsi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242646104d/akaerdur-fyrir-hnefahogg-a-lux-sem-leiddi-til-dauda|title=Á­kærður fyrir hnefa­högg á Lúx sem leiddi til dauða - Vísir|last=Daðason|first=Kolbeinn Tumi|date=2024-06-11|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} === 21. september 2023 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst látinn á heimili sínu með fjölda áverka. Sambýliskona hans var handtekin, grunuð um verknaðinn. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | Bátavogur, [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á sextugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Dagbjört Rúnarsdóttir |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár <ref>https://www.mbl.is/frettir/innlent/2024/07/25/dagbjort_daemd_i_10_ara_fangelsi_fyrir_likamsaras/</ref> |- | colspan="2" |Karlmaður á sextugsaldri lést eftir að sambýliskona hans Dagbjört Rúnarsdóttir (1981-) veitti honum áverka í íbúð hennar í Bátavogi. Dagbjört er sögð hafa dagana 22-23 september beitt sambýlis mann sinn ítrekuðu grófu líkamlegu ofbeldi yfir tveggja daga skeið með þeim afleiðingum að hann lést. Dagbjört tók atlöguna upp á símann sinn. Dagbjört kenndi manninum um að hafa valdið dauða hunds hennar sem fannst í frysti á vettvangi. Dagbjört var dæmd í '''16 ára''' fangelsi árið 2025.<ref>{{Cite web|url=https://www.dv.is/frettir/2024/01/15/mordid-batavogi-heradssaksoknari-lysir-misthyrmingum-dagbjartar/|title=Morðið í Bátavogi: Héraðssaksóknari lýsir misþyrmingum Dagbjartar|date=2024-01-15|website=DV|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242589708d/-eg-myndi-aldrei-gera-honum-eitt-eda-neitt-|title=„Ég myndi aldrei gera honum eitt eða neitt“ - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2024-06-26|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252691191d/refsing-dag-bjartar-thyngd-veru-lega|title=Refsing Dag­bjartar þyngd veru­lega - Vísir|last=Sæberg|first=Jón Þór Stefánsson,Árni|date=2025-02-20|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-20}}</ref> |} ==2024== === 31. janúar=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir banar barni í Kópavogi. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 6 ára drengur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Móðir drengsins |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 18 ár |- | colspan="2" |6 ára drengur lést eftir að móðir hans bar kodda fyrir vitund hans með þeim afleiðingum að drengurinn lést, því næst fór konan inn til eldri sonar síns þar sem hann svaf og þrýst andliti hanns í rúmið þannig hann gat ekki andað. Drengurinn náði þó að komast undan taki móður sinnar og fúið heimilið. Konan sem er frá Írak hafði verið búsett á Íslandi í um 4 ár þegar verknaðurinn var framinn. Konan var dæmd í '''18 ára''' fangelsi í Héraðsdómi.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-11-08-thyngsti-domur-yfir-konu-her-a-landi-i-meira-en-heila-old-426977|title=Þyngsti dómur yfir konu hér á landi í meira en heila öld - RÚV.is|last=Gunnarsson|first=Freyr Gígja|date=2024-11-08|website=RÚV|access-date=2025-02-18}}</ref> |} ===20. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Manni banað í sumarhúsi. Tveir litáskir karlmenn í gæsluvarðhaldi vegna gruns um morðið. <ref>[https://www.visir.is/g/20242559820d/madur-a-fertugsaldri-talinn-hafa-verid-myrtur-i-sumarhusi] Vísir, 2/4 2024</ref> |- |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Kiðjaberg |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fertugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Óþekktur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ===22. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Kona fannst látin í heimahúsi. Grunur um saknæmt athæfi. <ref>[https://www.visir.is/g/20242560861d/grunadur-um-ad-hafa-radid-konu-sinni-bana Grunaður að hafa ráðið konu sinni bana] Vísir, 23/4 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Akureyri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona um fimmtugt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Karlmaður á sjötugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 12 ár [https://www.mbl.is/frettir/innlent/2024/12/09/12_ara_fangelsi_fyrir_ad_bana_barnsmodur_sinni/ <nowiki>[86]</nowiki>] |} ===22. ágúst=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Hjón fundust látin í heimahúsi í Neskaupstað. Myrt með hamri. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-08-23-andlat-i-neskaupstad-komin-er-allgod-mynd-af-thvi-sem-gerdist-420291 Andlát í Neskaupstað, komin er allgóð mynd af því sem gerðist] Rúv, 23/8 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Neskaupstaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlömb | Hjón á áttræðisaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Karlmaður á fimmtugsaldri, Alfreð Þórðarson<ref>[https://www.dv.is/frettir/2025/1/2/mordin-i-neskaupstad-alfred-erling-murkadi-lifid-ur-hjonunum-med-hamri/ Alfreð Erling murkaði lífið úr hjónunum með hamri] Dv</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |} ===24. ágúst=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Stúlka lést af sárum sínum eftir stunguárás.<ref>[https://www.visir.is/g/20242614756d/stulkan-er-latin Stúlkan lést af sárum sínum] Vísir 31/8 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Miðbær Reykjavíkur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Bryndís Klara Birgisdóttir, 17 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 16 ára strákur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár [https://www.visir.is/g/20252720514d/atta-ar-fyrir-ad-bana-bryndisi-kloru] |} ===15. september=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Faðir myrti 10 ára dóttur sína. <ref>[https://www.visir.is/g/20242621847d/is-lenskur-fadir-grunadur-um-ad-hafa-banad-dottur-sinni] Vísir 16/9 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Krýsuvík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 10 ára stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Faðir stúlkunnar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ===24. október=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Fertugur maður grunaður um morð á móður sinni. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-10-24-karlmadur-i-gaesluvardhald-grunadur-um-ad-myrda-modur-sina-425593] Rúv 24/10 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Sonur hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ==2025== === 11. mars=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst þungt haldinn í Gufunesi í Grafarvogi. Hann lést skömmu síðar eftir komu á slysadeild. Þrír hafa verið ákærðir fyrir manndráp. <ref>[https://www.visir.is/g/20252735272d/hrotta-legu-of-beldi-lyst-i-a-kaeru-a-hendur-stefani-lukasi-og-matthiasi/ Hrotta­legu of­beldi lýst í á­kæru á hendur Stefáni, Lúkasi og Matthíasi Visir.is, sótt 4. Júní, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á sjötugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 3 karlmenn. 33 ára, 21 árs og 18 ára. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} === 11. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona situr í gæsluvarðhaldi vegna andláts karlmanns um áttrætt. <ref>[https://www.visir.is/g/20252714323d/hand-tekin-vegna-and-lats-fodur-hennar Hand­tekin vegna and­láts föður síns] Visir.is, sótt 13. Apríl, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Garðabær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður um áttrætt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Dóttir hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} === 14. júní === {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Frönsk kona grunuð um að bana dóttur sinni og eiginmanni. <ref>[https://www.visir.is/g/20252739329d/fronsk-kona-grunud-um-ad-bana-dottur-sinni-og-eigin-manni] Visir.is, sótt 14. Júní, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Dóttir hennar og eiginmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Móðir hennar og eiginkona hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} <div class="mw-collapsible"> <div style="text-align: center; ">Listar yfir [[morð á Íslandi]]</div> <div class="mw-collapsible-content"> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1874–1969]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1970–1999]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 2000]] </div> </div> == Tilvísanir == {{reflist}} [[Flokkur:Glæpir á Íslandi]] tjwpnqz9kg4xjz6h0z9s4v54uo8p6qw 1920461 1920449 2025-06-15T17:29:02Z Berserkur 10188 1920461 wikitext text/x-wiki <div class="mw-collapsible" style="float: right"> <div style="text-align: center; ">Listar yfir [[morð á Íslandi]]</div> <div class="mw-collapsible-content"> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1874–1969]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1970–1999]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 2000]] </div> </div> Þetta er listi yfir [[morð á Íslandi]] frá árinu 2000. =2000 - 2009= ==2000== === 18. mars 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skýtur föður sinn með riffli, mögulega af slysni. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Húsavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~66 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~21 árs sonur hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 4 mánuðir |- | colspan="2" | Jón Frímann Jónsson (1934–2000) lést af völdum skotsára sem hann hlaut í höfuð. Sonur hans, f. 1979, sat við rúmgafl föður síns sem svaf og ætlaði að svipta sjálfan sig lífi. Jón vaknaði og greip til riffilsins sem sonurinn hélt á og hleypti hann þá af. Sagðist sonurinn hafa hleypt af tveimur skotum til viðbótar í sturlun. Ákvað hann að láta dauða föður síns líta út eins og sjálfsvíg þar til hann gæti sagt systkinum sínum frá því að hann væri valdur að dauða hans. Ekki fór það eftir og þremur dögum eftir að Jón hafði verið skotinn var sonurinn handtekinn. Sönnunargögn ýttu undir frásögn sonarins og voru þau tekin til refsilækkunar. Hann hlaut '''4 mánaða''' fangelsisdóm.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=200432&pageId=3018122&lang=is&q=%DE%F3r%F0i%20Braga%20J%F3nssyni Fjögurra mánaða fangelsi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3005105 Ákvað að fyrirfara sér við rúmstokk föður síns][http://www.haestirettur.is/domar?nr=1418 Ákæruvaldið gegn Þórði Braga Jónssyni]</ref> |} === 15. apríl 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona stungin ítrekað með hníf |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~22 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 18 ár |- | colspan="2" | Áslaug Óladóttir (1980–2000) stungin 28 sinnum og lést hún af áverkum sínum. Morðið talið sérstaklega hrottalegt. Rúnar Bjarki Ríkharðsson (1978–) játaði verknaðinn, ásamt öðrum brotum á borð við líkamsárásir og nauðgun á sama svæði og tíma og morðið átti sér stað. Rúnar var ekki talinn eiga sér neinar málsbætur og var dæmdur til '''18''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjaness þann 20. desember 2000, og staðfesti Hæstiréttur þann dóm þann 23. maí 2001.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=2237&leit=t Dómur í máli Rúnars Bjarka Ríkharðssonar][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2000/12/20/22_ara_karlmadur_daemdur_i_18_ara_fangelsi_fyrir_mo/ 22 ára karlmaður dæmdur í 18 ára fangelsi fyrir morð, nauðganir og líkamsárás]</ref> |} === 27. maí 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Konu hrint fram af svölum á 10. hæð í blokk |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 21 árs kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 23 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Áslaug Perla Kristjónsdóttir (1979–2000) lést af áverkum sínum eftir að hafa fallið af 10. hæð fjölbýlishúss í Kópavogi. Ásgeir Ingi Ásgeirsson (1976–) var ákærður fyrir morðið en hann neitaði sök. Mikið var tekist á fyrir rétti um hvort um slys væri að ræða eða ásetning. Hæstiréttur taldi óvéfengjanlegt að Ásgeir hafi veist að Áslaugu og hrint henni fram af svölum í íbúð hans eftir að hún neitaði honum um samfarir. Ásgeir lýsti síðar yfir ábyrgð á dauða Áslaugar. Ásgeir var dæmdur til '''14''' ára fangelsisvistar af Hæstarétti þann 21. júní 2001.<ref>[https://www.haestirettur.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=14b36268–4627–41ef-8858–862646e7a6de Dómur í máli Ásgeirs Inga Ásgeirssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3009511 Sýknu er krafist á grundvelli vafaatriða]</ref> |} === 23. júlí 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~48 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Hallgrímur Elísson (1952–2000) lést eftir að þrengt hafði verið að hálsi hans þar sem hann lá á dýnu í íbúð í Reykjavík. Bergþóra Guðmundsdóttir (1961–2014) var ákærð í málinu en hún neitaði sök. Hún og Hallgrímur voru bæði gestkomandi í íbúðinni en þau, húsráðandi og annar gestur höfðu setið við drykkju og mögulega neytt annarra lyfja að kvöldi morðsins. Þrátt fyrir gloppóttann vitnisburð var talið óyggjandi að Bergþóra hefði framið morðið. Hún var dæmd til '''14''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjavíkur 30. mars 2001. Hæstiréttur staðfesti þann dóm 14. júní 2001.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=1945&leit=t Dómur í máli Bergþóru Guðmundsdóttur][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3013911 Kona dæmd fyrir að kyrkja mann: 14 ára fangelsi]</ref> |} === 8. nóvember 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður sleginn í höfuð með hamri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~27 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~33 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Einar Örn Birgisson (1973–2000) fannst myrtur, en hann var sleginn fjórum sinnum í höfuðið með hamri. Atli Guðjón Helgason (1967–) játaði á sig morðið viku síðar, en hann hafði áður reynt að hylja og losa sig við sönnunargögn. Dómarar töldu Atla hafa banað Einari af ásetningi og því hefði hann ekkert sér til málsbóta. Atli var dæmdur til '''16''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 29. maí 2001.<ref>[http://www.mbl.is/frettir/innlent/2001/05/29/domur_i_mali_akaeruvaldsins_gegn_atla_helgasyni/ Dómur í máli ákæruvaldsins gegn Atla Helgasyni][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2001/05/29/daemdur_i_16_ara_fangelsi_fyrir_manndrap/ Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir manndráp]</ref> |} == 27. október 2001== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður stunginn ítrekað með hníf, laminn með kylfu, og kæfður með plastpoka. Morðinginn taldi að verið væri að veitast að sér kynferðislega. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~44 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Finnbogi Sigurbjörnsson (1957–2001) fannst látinn í garði í Breiðholti. Maður (1976–) gekkst við morðinu, en hann og Finnbogi höfðu hist í miðbæ Reykjavíkur og farið saman heim til mannsinns til að reykja maríjúana. Maðurinn sagði viðleitni Finnboga hafa orðið kynferðislega og að það hafi minnt hann á misnotkun sem hann varð fyrir í æsku. Við þá minningu hafi hann sturlast og fundist hann vera að veitast að þeim sem hafði misnotað hann, en ekki að Finnboga, og fundist hann þurfa að deyða brotamanninn. Maðurinn náði í eldhúshníf og stakk hann Finnboga átta sinnum í bringu og bak og skar hann níu sinnum þvert yfir háls hans. Finnbogi lést þó ekki við þetta svo að maðurinn náði í hafnarboltakylfu og sló Finnboga um tíu þungum höggum í höfuðið. Þar sem Finnbogi andaði enn, þrátt fyrir árásir mannsins, náði maðurinn í plastpoka og setti yfir höfuð Finnboga. Þegar Finnbogi hafði loks gefið upp öndina, dró maðurinn hann út úr íbúð sinni og yfir í nærliggjandi garð. Blóðslóð lá frá íbúðinni og að líkinu og var hún um 80 metra löng. Maðurinn var byrjaður að þrífa blóð af áhöldunum sem hann notaði og af gólfinu þegar lögreglu bar að garði. Maðurinn var dæmdur '''ósakhæfur''' sökum sturlunar og geðrofs, og gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3022255 Morðið við Bakkasel: Ástæða liggur ekki fyrir][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3426305 Morðrannsókn miðar vel][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/661668/ Ákærður fyrir manndráp][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/666167/ Hrottafengin og langvinn atlaga][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3031509 Áfram í öryggisgæslu á Sogni]</ref> |} ==2002== === 18. febrúar 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður undir áhrifum fíkniefna ræðst á annan með kjötexi án ástæðu. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~51 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~24 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Bragi Óskarsson (1951–2002) fannst látinn á Víðimel í Reykjavík. Bragi hafði hlotið mörg högg í höfuð og andlit sem höfðu verið veitt með kjötexi, slaghamri og sveðju. Sömu nótt og Braga var ráðinn bani var brotist inn á dekkjaverkstæði við Ægisíðu, en vísbendingar þaðan leiddu lögreglu til innbrotsþjófsins sem reyndist einnig vera morðingi Braga. Hafði morðinginn, Þór Sigurðsson (1978–), rekist á Braga og myrt hann engöngu vegna þess að Bragi varð á vegi hans. Þór var undir miklum áhrifum fíkniefna þegar bæði innbrotið og morðið áttu sér stað. Hann játaði verknaðinn og vísaði lögreglu á morðvopnin og blóðug föt í ruslatunnu rétt hjá morðstaðnum. Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi Þór til '''16''' ára fangelsisvistar þann 8. janúar 2003.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2130511 Fíkill framdi morð á leið heim úr innbroti][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/653053/?item_num=41&dags=2002–02-19 Maður handtekinn grunaður um morðið][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2003/01/08/daemdur_i_16_ara_fangelsi_fyrir_mord/ Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir morð]</ref> |} === 6. mars 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona stingur mann sinn eftir að hann barði hana. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~50 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára sambýliskona hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár |- | colspan="2" | Steindór Kristinsson (1952–2002) var stunginn í bringu og kvið og lést 18 dögum síðar af lungnabilun vegna bráðrar lungnabreytingar og lungnabólgu í kjölfar þess. Steindór er talinn hafa barið sambýliskonu sína í andlitið að kvöldi árásarinnar en sambýliskonan, Sigurhanna Vilhjálmsdóttir (1963–), er sögð hafa reiðst heiftarlega og ráðist á Steindór eftir að hann barði hana. Sigurhanna bar við minnisleysi sökum ölvunar, en hún hlaut '''8''' ára dóm í Héraðsdómi Reykjavíkur þann 25. október 2002.<ref>[http://www.mbl.is/greinasafn/grein/694913/ Dæmd í átta ára fangelsi fyrir manndráp]</ref> |} === 27. apríl 2002 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona kyrkir níu ára dóttur sína |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~9 ára stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~38 ára móðir stúlkunar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæf |- | colspan="2" | Níu ára stúlka lést eftir að móðir hennar þrengdi að hálsi hennar í húsi í Breiðholti aðfaranótt 27. apríl. Mæðgurnar sem bjuggu í Borgarfirði voru gestkomandi í húsinu. Húsráðanda var ekki viðvart um atburðinn fyrr en morguninn eftir.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/2131743?iabr=on&fbclid=IwAR1fCRfMIOyAZMUOirtQlTEJP5w3obKYLGn-FIzAsXib9h8Wt1RScGpCS_k#page/n0/mode/1up/search/%E2%80%9CN%C3%ADu%20%C3%A1ra%E2%80%9D|title=Fréttablaðið - 81. tölublað (30.04.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2023-06-21}}</ref> Móðir stúlkunnar var dæmd '''ósakhæf''' sökum geðræns ástands og var gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/3460668?iabr=on&fbclid=IwAR25XdvGODbml1m6xKxuKFjEkisotSiO6a7i4eD9kUUJ8pl2jiImLldhdPg#page/n3/mode/1up/search/%E2%80%9CN%C3%ADu%20%C3%A1ra%20d%C3%B3ttur%E2%80%9D|title=Morgunblaðið - 305. tölublað (31.12.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2023-06-21}}</ref> |} === 25. maí 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás fyrir utan skemmtistað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~22 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Tveir menn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 6 ár, 3 ár |- | colspan="2" | Magnús Freyr Sveinbjörnsson (1980–2002) varð fyrir grófri líkamsárás af hendi tveggja manna fyrir utan skemmtistaðinn Spotlight í Hafnarstræti í Reykjavík. Magnús lést á spítala rúmri viku eftir að árásin átti sér stað. Allmörg vitni voru að árásinni auk þess sem að atburðurinn náðist á upptöku í öryggismyndavél. Árásarmennirnir gáfu sig fram við lögreglu daginn eftir og voru þá settir í gæsluvarðhald. Þeir voru dæmdir í 3 og 2 ára fangelsi í Héraðsdómi Reykjavíkur, Hæstiréttur lengdi seinna dóma þeirra í '''6''' ár og '''3''' ár.<ref>http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3472193 https://www.mbl.is/frettir/innlent/2003/10/02/domur_thyngdur_yfir_monnum_sem_urdu_manni_ad_bana_i/</ref> |} === 26. september 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás á heimili |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~66 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~36 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Bragi Ólafsson (1936–2002) var stunginn til bana á heimili sínu að Klapparstíg í Reykjavík, en hann hafði orðið konu sinni að bana í sama húsi 14 árum áður. Banamein var stungusár sem náði inn að hjarta, en hann hafði verið stunginn víða, meðal annars í framhandlegg og kvið. Þegar lögreglu og sjúkrabíl bar að garði var Bragi enn með lífsmarki og gat hann skýrt lögreglu að einhverju leiti frá atburðarásinni. Bragi var látinn þegar komið var upp á sjúkrahús. Að sögn nágranna Braga var mikið blóð á veggjum íbúðarinnar og á gangi hússins. Lögreglan handtók Stein Ármann Stefánsson (1966–2013) sama kvöld. Steinn Ármann hafði áður komið við sögu hjá lögreglu og var hann talinn veikur á geði. Fjölskylda Steins hafði þá þegar lýst yfir áhyggjum sínum af andlegu ástandi Steins, en hún taldi víst að hann gæti reynst hættulegur og framið eitthvert voðaverk. Steinn neitaði til að byrja með að hafa verið valdur að dauða Braga, en viðurkenndi það fljótlega. Vafi lék á um sakhæfi hans, en geðlæknar voru ekki sammála um ástand Steins að kvöldi morðsins. Hæstiréttur dæmdi hann þó að lokum '''ósakhæfan''' og var honum gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni. Hann er talinn hafa verið á sterkum lyfjum er hann framdi verknaðinn og hafi verið haldinn ranghugmyndum. Steinn á að baki langan sakaferil.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=2854&leit=t Dómur í máli Steins Stefánssonar][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3036552 Hörð átök og blóð upp um veggi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=263499&pageId=3697727&lang=is&q=%C1rmann%20Stef%E1nsson Manndrápsmálið á Klapparstíg][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=263747&pageId=3706700&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Gæðlæknar ósammála um sakhæfi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=201841&pageId=3054705&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Einnig vandamál á Íslandi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=348436&pageId=5467027&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Sýknaður af ákæru um manndráp]</ref> |} ==2004== === 31. maí 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir stingur unga dóttur sína með hníf. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~12 ára stelpa |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~43 ára móðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæf |- | colspan="2" | Guðný Hödd Hildardóttir (1992–2004) fannst stungin til bana á heimili sínu á Hagamel í Reykjavík. Móðir Guðnýjar, Hildur Árdís Sigurðardóttir (1961–2020), hafði veist að Guðnýju og bróður hennar með hníf. Bróður Guðnýjar tókst að flýja úr íbúðinni og fór yfir til vinar síns sem hringdi á lögregluna. Er lögreglan kom heim til Hildar fann hún Guðnýju látna í rúmi sínu, en hún hafði verið stungin margsinnis. Hildur sjálf var illa særð þar sem hún hafði stungið sjálfa sig eftir að hafa sært son sinn og banað dóttur sinni. Hildur var færð á spítala þar sem hennar var gætt, en þaðan var hún síðan færð að Sogni. Hildur hafði áður reynt að fremja sjálfsvíg og hafði einnig sagt í návist annarra að frekar myndi hún drepa sig og börnin sín en að þau yrðu tekin af henni. Kennarar barnanna höfðu að auki lýst yfir áhyggjum af velferð þeirra. Hildur var dæmd '''ósakhæf''' og gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349266&pageId=5504819&lang=is&q=manndr%E1p Dæma móður á Hagamel][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349283&pageId=5505301&lang=is&q=Hildur%20%C1rd%EDs%20Sigur%F0ard%F3ttir Sagðist frekar drepa börnin en láta þau frá sér][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=5484396 Man ekki eftir að hafa banað dóttur sinni][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/803791/ Guðný Hödd Hildardóttir]</ref> |} === 4. júlí 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður myrðir sína fyrrverandi með kúbeini og losar sig við líkið úti í hrauni. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~34 ára [[Indónesía| indónesísk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~45 ára barnsfaðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Sri Rahmawati (1970–2004) var myrt með kúbeini og taubelti. Morðinginn bar líkið inn í sturtuklefa og þreif það. Setti svo í poka og bar út í bíl. Hann henti farsíma hennar í sjóinn og losaði sig við líkið í hraungjótu í nágrenni Hafnarfjarðar. Morðinginn, Hákon Eydal (1959–), barnsfaðir fórnarlambsins, var dæmdur í '''16''' ára fangelsi 2005.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3759473 Sextán ára fangelsi fyrir morð; grein í Fréttablaðinu 2005]</ref> |} === 1. nóvember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~25 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 11 ár |- | colspan="2" | Sæunn Pálsdóttir (1979–2004) lést eftir að eiginmaður og barnsfaðir hennar þrengdi að hálsi hennar með þvottasnúru aðfaranótt 1. nóvember 2004 á heimili þeirra í Kópavogi. Eiginmaður hennar, Magnús Einarsson, játaði verknaðinn fyrir tengdaforeldrum sínum og lögreglu. Talið er að morðið hafi verið framið af ásetningi, en engu að síður sýndi Magnús iðrun. Héraðsdómur dæmdi Magnús til 9 ára fangelsisvistar en Hæstiréttur þyngdi þann dóm og dæmdi Magnús til '''11''' ára fangelsisvistar þann 23. febrúar 2006.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=3793&leit=t Dómur í máli Magnúsar Einarssonar][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3887405 Dæmdur í ellefu ára fangelsi]</ref> |} === 13. nóvember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~32 ára [[Danmörk| Dani]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~29 ára [[Bretland| Breti]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 1½ ár |- | colspan="2" | Flemming Tolstrup (1972–2004) lést á veitingastaðnum Traffic í Keflavík aðfaranótt laugardagsins 13. nóvember 2004. Scott McKenna Ramsay (1975–) kýldi Tolstrup í hálsinn með þeim afleiðingum að slagæð rifnaði og blæðing sem Flemming hlaut milli heila og heilahimna leiddi til dauða hans. Ramsey viðurkenndi strax á vettvangi að hafa slegið hann og sagði ástæðuna þá að Flemming hefði stöðugt verið að áreita sambýliskonu hans. Fyrir héraðsdómi hafði Ramsey játað brotið skýlaust og þótti sannað að andlát Flemmings hefði verið bein afleiðing hnefahöggsins sem hann veitti honum. Héraðsdómur Reykjaness dæmdi Scott Mckenna Ramsay í átján mánaða fangelsi, þar af fimmtán mánuði skilorðsbundið, í október 2005, sem Hæstiréttur Íslands staðfesti 23. mars 2006.<ref>[http://www.visir.is/g/200660323057/haestirettur-stadfestir-dom-yfir-ramsey Hæstiréttur staðfestir dóm yfir Ramsay] [https://www.haestirettur.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=6c369b81-91ff-442d-b57f-de70ba33bd38 Hæstaréttardómur yfir Ramsay]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 12. desember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás á veitingastað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Mosfellsbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~55 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður í jólasveinabúningi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 3 ár |- | colspan="2" | Ragnar Björnsson (1949–2004) lést á veitingastaðnum Ásláki í Mosfellsbæ aðfararnótt 12. desember 2004. Hafði Ragnar staðið við anddyri veitingastaðarins með konu sinni er maður íklæddur jólasveinabúningi tróðst inn og felldi niður glas sem brotnaði við fætur Ragnars. Ragnar helti sér í kjölfarið yfir manninn, Loft Jens Magnússon (1979–), sem brást illur við og kýldi Ragnar í hálsinn. Við það féll Ragnar á gólfið og rak höfuðið í. Loftur yfirgaf staðinn en vinur hans náði honum og fékk hann með sér til baka. Lífgunartilraunir eiganda veitingastaðarins og síðan sjúkraliða og uppi á Landspítala báru ekki árangur. Slagæð hafði rifnað við höggið sem Loftur veitti Ragnari og blæddi mikið inn á höfuðkúpu Ragnars. Hann lést vegna mikillar blæðingar á milli heila og innri heilahimnu. Loftur var enn á staðnum, og mjög ölvaður, er lögreglan mætti á vettvang og var hann strax handtekinn. Hæstiréttur mat það svo að þó árás Lofts hafi verið hrottaleg og tilefnislaus hafi hann ekki gert sér grein fyrir því að hún gæti leitt Ragnar til dauða. Loftur var dæmdur til '''3''' ára fangelsisvistar fyrir manndrápið.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=4553 Ákæruvaldið gegn Lofti Jens Magnússyni][http://www.visir.is/thriggja-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-aslaki/article/200770531084 Þriggja ára fangelsi fyrir manndráp á Ásláki]</ref> |} ==2005== === 15. maí 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás í veislu |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | [[Víetnam| Víetnamskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~33 ára [[Víetnam| víetnamskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Phong Van Vu lést af völdum innvortis blæðinga í brjóstholi. Phong var stunginn í brjóstkassa og víðar með þeim afleiðingum að hnífurinn gekk inn í bæði lungu og lungnaslagæð og í gegnum þind hans. Phong og maður að nafni Phu Tién Nguyén (1972–) voru í veislu í Kópavogi og höfðu deilt í töluverðan tíma um hvor ætti að sýna hinum meiri virðingu sökum aldurs, en það er hefð í heimalandi þeirra að hinn yngri sýni hinum eldi meiri virðingu. Eftir þrálátar deilur á Phong að hafa veitt Phu höfuðhögg og Phu þá reiðst. Hann greip til hnífs sem hann hafði í vasa sínum og lagði til Phong. Vitni á staðnum sögðu að árásin hafi verið einbeitt og af ásetningi og töldu dómarar framburð Phu um að um sjálfsvörn væri að ræða ótrúverðuga. Phu réðst á Phong og veitti honum áverka á hálsi, handlegg, kvið og brjóstkassa sem leiddi hann til dauða. Vitni sem reyndi að stíga á milli hlaut stungusár við mjöðm af völdum Phu. Það tók töluverð átök að stoppa árás Phu, en þegar það hafði tekist reyndi Phu aftur að ráðast á Phong og leitaði að nýjum vopnum. Dómurum þótti Phu ekki eiga sér neinar málsbætur og var hann dæmdur til '''16''' ára fangelsisvistar af Hæstarétti þann 6. apríl 2006.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=3869&leit=t Dómur í máli Phu Tién Nguyén] [http://www.mbl.is/greinasafn/grein/1048795/ Sextán ár fyrir manndráp] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=262693&pageId=3683025&lang=is&q=manndr%E1p Sextán ár fyrir manndráp] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3868533 Fékk sextán ára dóm fyrir hnífstunguárás] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3677227 Ákærður fyrir að drepa mann með hnífsstungum]</ref> |} === 14. ágúst 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Keflavíkurstöðin| Herstöðin í Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára kvenkyns [[Bandaríkin| bandarískur]] hermaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | (Mögulega) ~21 árs [[Bandaríkin| bandarískur]] hermaður ''(sýknaður)'' |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Hermaðurinn Ashley Turner (1985–2005) fannst látin í kompu nálægt líkamsræktarstöð hermanna á herstöðinni á Keflavíkurflugvelli, en hún hafði verið falin þar. Miklir áverkar voru á líkama Turners en hún hafði einnig hlotið stungusár í hnakka sem talið er að hafi leitt hana til dauða. Herlögreglan handtók Calvin Eugene Hill (1984–) sem var talinn hafa ráðist á Turner á stigagangi í blokk á herstöðinni, en vitni lýstu vettvangi eins og sláturhúsi. Turner var enn á lífi er hún fannst en var úrskurðuð látin þegar komið var með hana á hersjúkrahús á Vellinum. Hill og Turner höfðu átt í deilum eftir að Hill hafði stolið greiðslukorti hennar ásamt öðrum hermanni og tekið út af því miklar fjárhæðir. Hill var enn að bíða niðurstöðu í því máli þegar morðið átti sér stað. Bandarískir sérfræðingar voru sendir til landsins til að rannsaka vettvang. Blóð úr Turner fannst á skóm Hill og átti hann yfir höfði sér lífstíðar- eða dauðadóm ef hann yrði fundinn sekur. Herinn tók að fullu við rannsókn málsins eftir að í ljós kom að engir Íslendingar tengdust málinu, og Hill var í kjölfarið fluttur á herstöð bandaríska hersins í Þýskalandi þar sem hann var áfram yfirheyrður. Hann neitaði sök allan tímann og var sýknaður af öllum kærum fyrir herrétti. Kom það varnarliðinu mjög á óvart þar sem allir höfðu talið óvéfengjanlegt að Hill væri morðinginn. Foreldrar Turners voru mjög ósáttir með meðferð málsins og gagnrýndu harðlega hve langan tíma rannsóknin tók. Einnig gagnrýndu þau það að Hill hafi verið leyft að búa í sama stigagangi og Turner þrátt fyrir að hann hafi stolið af henni háum fjárhæðum og hún átt að vitna gegn honum í því máli. Ef engin ný sönnunargögn koma upp sem benda á að einhver annar gæti verið morðingi Turners, eða gefa staðfestingu á sekt Hills, mun engum verða refsað fyrir morðið. Þó flestir telji ótvírætt að Hill sé morðingi Turners, virðist málið vera '''óupplýst'''.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349692&pageId=5529680&lang=is&q=mor%F0 Vitnið reyndi að komast undan][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=262012&pageId=3671356&lang=is&q=mor%F0 Stungusár var á hnakka][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=270788&pageId=3858845&lang=is&q=MOR%D0 Ung varnarliðskona stungin til bana][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=358186&pageId=5728633&lang=is&q=Mor%F0 Bandarískir sérfræðingar komnir][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=272082&pageId=3900500&lang=is&q=Ashley%20Turner Fer fyrir herrétt][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=364371&pageId=5889971&lang=is&q=Ashley%20Turner Valið í kviðdóm fyrir réttarhöld][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=277011&pageId=3957677&lang=is&q=Ashley%20Turner Verjendur segja galla vera á rannsókn][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=271599&pageId=3887323&lang=is&q=Ashley%20Turner Gæti verið dæmdur til dauða fyrir morð][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=277491&pageId=3968742&lang=is&q=Ashley%20Turner Engum refsað fyrir morðið]</ref> |} === 20. ágúst 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Uppdópaður maður veitist að félaga sínum með hníf |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14½ ár |- | colspan="2" | Bragi Halldórsson (1985–2005) fannst látinn í íbúð á Hverfisgötu að morgni menningarnætur 2005. Bragi var gestkomandi í íbúðinni en þar bjó Sigurður Freyr Kristmundsson, ásamt hjónum sem áttu íbúðina. Sigurður, Bragi og húsbóndinn sátu og töluðu saman við eldhúsborðið. Sigurður segist hafa gripið 14 cm flökunarhníf sem þarna var til þess að leggja áherslu á orð sín, en hann kvaðst ekki muna um hvað var rætt. Sigurður segir að hann og Bragi hafi staðið upp samtímis og hnífurinn í kjölfarið stungist í Braga. Vitni segja hins vegar að Bragi hafi setið kyrr og aðeins Sigurður hafi staðið upp. Einnig sagði finnskur réttarmeinafræðingur að töluverðu afli hefði þurft að beita til að stinga Braga á þennan hátt, en hnífurinn gekk í gegnum rússkinnsjakka Braga, skinn, brjósk, lifur og hjarta. Reynt var að bjarga Braga en honum blæddi út. Sigurður flúði vettvang en sneri fljótt aftur og var þá handtekinn af lögreglu. Í blóði hans fannst bæði amfetamín og kókaín, en Sigurður hafði neytt eiturlyfja marga daga í röð fyrir morðið, sem og drukkið áfengi. Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi Sigurð sakhæfan og til '''14 ára og 6 mánaða''' fangelsisvistar fyrir morðið í febrúar 2006. Sigurður er sonur Kristmundar sem framdi morðið á Guðjóni Atla 1976.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3883000 Rak flökunarhníf beint í hjartastað][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/1067341/ Dæmdur til 14 1/2 árs fangelsisvistar][http://www.visir.is/jatadi-a-sig-mord-vid-hverfisgotu/article/2005508240331 Játaði á sig morð við Hverfisgötu][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349710&pageId=5530293&lang=is&q=mor%F0 Þegar fíkniefnaneysla leiðir til morðs]</ref> |} ==2007== === 29. júlí 2007=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skotinn með riffli. Morðinginn svipti sig svo lífi. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~35 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~38 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Stefán Jónsson (1972–2007) var skotinn til bana á Sæbraut í Reykjavík. Árásarmaðurinn, Tómas Björnsson (1969–2007), notaði tuttugu og tveggja kalibera tékkneskan riffill til verksins. Stefán náði að forða sér áður en árásarmaðurinn skyti aftur og var honum hleypt inn í sendiferðabíl. Ökumaður sendiferðabílsins tók svo eftir því að Stefán hreyfði sig ekki og keyrði hann að Laugardalslaug þar sem hann og starfsmenn laugarinnar reyndu að koma Stefáni aftur til lífs meðan beðið var eftir sjúkrabíl. Stefán var úrskurðaður látinn á Landspítalanum stuttu síðar. Árásarmaðurinn keyrði á Þingvelli þar sem hann svipti sig lífi með sama skotvopni. Skildi hann eftir bréf þar sem hann útskýrði gjörðir sínar. Tómas hafði myrt elskhuga fyrrum konu sinnar.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3969743 Horfði á morðingjann hlaða riffilinn aftur og forðaði sér][http://www.visir.is/myrti-elskhuga-fyrrverandi-konu-sinnar-og-svipti-sig-svo-lifi/article/200770729025 Myrti elskhuga fyrrverandi konu sinnar og svipti sig svo lífi] </ref> |} === 7. október 2007=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Höfuðáverkar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~44 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Borgþór Gústafsson (1963–2007) lést eftir mikla höfuðáverka. Ákærði, Þórarinn Gíslason, neitaði sök og bar við minnisleysi sökum drykkju og lyfjaneyslu. Dómarar töldu sök Þórarins óvéfengjanlega og var Þórarinn í kjölfarið dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 22. maí 2008.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S200800458&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Þórarins Gíslasonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} == 17. ágúst 2009== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Höfuðáverkar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Bragi Friðþjófsson (1978–2009) lést eftir höfuðáverka af völdum Bjarka Freys Sigurgeirssonar (1978–2020) í herbergi Bjarka í Hafnarfirði. Bjarki játaði morðið að hluta og var dæmdur í '''16''' ára fangelsisvist af Héraðsdómi Reykjaness þann 30. nóvember 2009.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S200900821&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Bjarka Freys Sigurgeirssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.visir.is/bjarki-freyr-fekk-16-ar/article/2009470809177 Bjarki Freyr fékk 16 ár]</ref> |} =2010 - 2019= ==2010== === 8. maí 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Tilefnislaus líkamsárás. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjanesbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~53 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Haukur Sigurðsson (1957–2010) lést eftir mikla áverka sem Ellert Sævarsson (1979–) veitti honum. Ellert játaði á sig morðið en hann var bæði undir áhrifum áfengis og amfetamíns er morðið átti sér stað. Ellert mætti Hauki á göngu í Reykjanesbæ og taldi af einhverjum ástæðum að Haukur væri barnaníðingur. Haukur og Ellert þekktust ekki og var árásin að öllu tilefnislaus. Hann veittist að Hauki eftir einhver orðaskipti og barði, sparkaði í hann þar sem hann lá í jörðinni og að endingu kastaði hann hellustein sem hann fann í höfuð Hauks, með þeim afleiðingum að hann lést. Blaðberi fann lík Hauks og hringdi á lögreglu. Ellert var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjaness þann 27. september 2010.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201000585&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Ellerts Sævarssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.visir.is/sudurnesjamordid--gret-thegar-hann-lysti-mordinu/article/2010348014320 Suðurnesjamorðið][http://www.mbl.is/frettir/forsida/2010/09/09/jatadi_manndrap_fyrir_domi/ Játaði manndráp fyrir dómi][http://www.dv.is/frettir/2010/6/18/mord-i-reykjanesbae-mennirnir-thekktust-ekki/ Morðið í Reykjanesbæ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621041923/http://www.dv.is/frettir/2010/6/18/mord-i-reykjanesbae-mennirnir-thekktust-ekki/ |date=2010-06-21 }}</ref> |} === 15. ágúst 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás á heimili |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Hafnarfjörður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~37 ára framkvæmdastjóri sælgætisgerðarinnar Góu |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~23 ára maður ástfanginn af kærustu hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Hannes Þór Helgason (1973–2010) var stunginn til bana og játaði Gunnar Rúnar Sigurþórsson (1987–) að hafa myrt Hannes og var hann dæmdur í '''16''' ára fangelsi af hæstarétti árið 2011. Málið tengdist kærustu Hannesar en Gunnar var ástfanginn af henni. Gunnar hafði árinu áður birt myndband af sér þar sem hann lýsti yfir eldheitri ást sinni á þessari kærustu Hannesar.<ref>[http://www.visir.is/haestirettur-daemir-gunnar-runar-i-16-ara-fangelsi/article/2011111019492 Hæstiréttur dæmir Gunnar Rúnar í 16 ára fangelsi 2011]</ref> |} === 14. nóvember 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður gengur í skrokk á föður sínum. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 61 árs tónlistarmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 31 árs sonur hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Ólafur Þórðarson, tónlistarmaður, (1949–2011) varð fyrir líkamsárás þann 14. nóvember 2010 og lést af völdum þeirra áverka sem hann hlaut í árásinni þann 4. desember 2011. Ákærði, sonur Ólafs, Þorvarður Davíð Ólafsson (1979–2013) játaði að hafa veitt föður sínum áverkana sem leiddu til andláts Ólafs. Þorvarður, sem var undir áhrifum áfengis og fíkniefna, hlaut 14 ára fangelsisdóm í Héraðsdómi.<ref>https://www.heradsdomstolar.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=bf9a216d-3c7e-430f-8b87-aa0c0ddc7c6c{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>http://www.visir.is/g/2011111209593</ref> |} ==2011== === 12. maí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Heiðmörk]], nærri [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~21 árs kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 25 ára sambýlismaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Þóra Elín Þorvaldsdóttir (1990–2011) var kyrkt af sambýlismanni sínum og barnsföður, Axel Eskfjörð Jóhannssyni, í Heiðmörk. Axel keyrði hana upp á Landspítalann eftir að hún lést og gaf sig fram. Hann var dæmdur '''ósakhæfur''' og var vistaður á réttargeðdeild.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201100849&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Axels Jóhannssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.pressan.is/Frettir/Lesafrett/mordid-i-heidmork-axel-leiddur-fyrir-domara---rikissaksoknari-vill-lokad-thinghald Axel Jóhannsson leiddur fyrir dómara] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624181615/http://www.pressan.is/Frettir/Lesafrett/mordid-i-heidmork-axel-leiddur-fyrir-domara---rikissaksoknari-vill-lokad-thinghald |date=2016-06-24 }}</ref> |} === 2. júlí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir kyrkir nýfætt barn sitt og sker í andlit þess |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Nýfætt barn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Litáen| Litháensk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 2 ár |- | colspan="2" | Agné Krataviciuté sögð hafa kyrkt nýfætt sveinbarn sitt þar til það lést á baðherbergi á Hót­el Frón. Barnið var líka með skurðáverka á andliti. Agné neitaði sök en var dæmd til '''2''' ára fangelsisvistar þann 28. mars 2012.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201101651&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Agné Krataviciuté]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 14. júlí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður stunginn til bana á veitingastað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~45 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Hilmar Þórir Ólafsson (1966–2011) var stunginn til bana á veitingastaðnum Monte Carlo í Reykjavík. Redouane Naoui (1972–) var sakfelldur fyrir morðið og var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 24. nóvember 2011.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201101558&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Redouane Naoui]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} == 3. febrúar 2012== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~36 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~23 ára unnusti hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Þóra Eyjalín Gísladóttir (1976–2012) var stungin til bana í Hafnarfirði. Hlífar Vatnar Stefánsson (1989–), unnusti hinnar látnu, játaði á sig morðið og var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Hæstarétti þann 17. janúar 2013.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201200349&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Hlífars Vatnars Stefánssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} ==2013== === 17. mars 2013=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður hristir ungt barn sitt harkalega. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 5 mánaða stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Bretland| Breskur]] faðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 5 ár |- | colspan="2" | Scott James Carcary var sagður hafa hrist fimm mánaða gamla dóttur sína það harkalega að hún lést nokkrum tímum síðar. Scott neitar sök en var dæmdur í '''5''' ára fangelsi í Héraðsdómi Reykjavíkur þann 10. apríl 2014.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201301270&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Scott James Carcary]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 7. maí 2013=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Egilsstaðir]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~60 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Karl Jónsson (1953–2013) stunginn til bana á heimili sínu á Egilsstöðum. Friðrik Brynjar Friðriksson (1988–) var dæmdur í '''16''' ára fangelsi fyrir morðið af Héraðsdómi Austurlands þann 23. október 2013. Hæstiréttur staðfesti þann dóm þann 18. júní 2014.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201300044&Domur=5&type=1&Serial=1 Dómur í máli Friðriks Brynjars Friðrikssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[www.mbl.is/frettir/innlent/2014/06/18/stadfestir_16_ara_fangelsisdom/ Staðfestir 16 ára fangelsisdóm]</ref> |} == 27. september 2014== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 26 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 29 ára [[Pólland| pólskur]] eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Ríkissaksóknari hefur gefið út ákæru fyrir manndráp á hendur 29 ára gömlum karlmanni, Mariusz Brozio (1985– ). Hann er sakaður um að hafa orðið 26 ára eiginkonu sinni að bana í íbúð þeirra í Stelkshólum þann 27. september 2014. Maðurinn er talinn hafa banað henni með því að þrengja að öndunarvegi hennar.<ref>http://www.visir.is/g/2015150229693</ref><ref>{{cite web |url=http://www.dv.is/frettir/2014/10/17/akaeruvaldid-fer-fram-aframhaldandi-gaesluvardhald/ |title=Geymd eintak |access-date=2018-12-06 |archive-date=2015-12-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151204001543/http://www.dv.is/frettir/2014/10/17/akaeruvaldid-fer-fram-aframhaldandi-gaesluvardhald/ |url-status=dead }}</ref> |} ==2015== === 14. febrúar 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~41 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Pólland| Pólsk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Danuta Kaliszewska stakk sambýlismann sinn til bana á heimili þeirra. Hún var dæmd í '''16''' ára fangelsi. Hún neitaði sök.<ref>http://www.visir.is/manndrap-i-hafnarfirdi--daemd-i-16-ara-fangelsi/article/2015150719954</ref> |} === 2. október 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Akranes]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Maður játaði að hafa sett hendur um háls manns á Akranesi og hert að. Hann hefur einnig játað að hafa sett reim um háls mannsins og hert.<ref>http://www.ruv.is/frett/jatar-ad-hafa-hert-ad-halsi-manns-med-reim</ref><ref>[http://www.ruv.is/frett/gunnar-orn-i-16-ara-fangelsi-fyrir-mord] Gunnar Örn í 16 ára fangelsi fyrir morð (RÚV 27.10.2016)</ref> |} === október 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Mennirnir bjuggu báðir í búsetukjarna fyrir geðfatlaða |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Maður fannst myrtur við Miklubraut. Grunaður maður var handtekinn.<ref>[http://www.mbl.is/frettir/innlent/2015/10/22/manndrap_vid_miklubraut/ Manndráp við Miklubraut] Skoðað 19. janúar 2016.</ref> Maðurinn sem dó og sá sem ákærður var fyrir manndráp bjuggu í búsetukjarna fyrir geðfatlaða við Hringbraut<ref>[http://www.visir.is/g/2016160129289] Ákærður fyrir manndráp á Hringbraut (Vísir 25. janúar 2016)</ref> |} == 13. apríl 2016== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skýtur konu sína og síðan sjálfan sig |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Akranes]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 54 ára [[Rússland| rússnesk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Íslenskur eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Guðmundur Valur Óskarsson skaut eiginkonu sína til bana á Akranesi og framdi því næst sjálfsmorð.<ref>http://www.visir.is/myrti-konu-sina-og-svipti-sig-sidan-lifi/article/2016160419531</ref> Konan hét Nadezda Edda Tarasova og var rússnesk. Hún var 54 ára en Guðmundur var á sjötugsaldri og hafði glímt við langvarandi veikindi.<ref>http://www.visir.is/nofn-hjonanna-sem-fundust-latin-a-akranesi/article/2016160419344</ref> |} ==2017== === 14. janúar 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | [[Grænland| Grænlenskur]] sjómaður tekur stúlku upp í bíl sinni niðri í [[Miðborg Reykjavíkur| miðbæ Reykjavíkur]] og kastar henni út í sjó á [[Suðurland| Suðurlandi]]. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Suðurland]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 20 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 30 ára [[Grænland| grænlenskur]] sjómaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 19 ár |- | colspan="2" | Birna Brjánsdóttir fannst látin í fjöru við Selvogsvita þann 22. janúar eftir að hafa verið týnd í rúma viku. 2 menn, grænlenskir sjómenn af togaranum ''Polar Nanoq'', voru grunaðir um verknaðinn og sátu í haldi. Síðar beindist grunurinn að öðrum mannanna, Thomasi Möller Olsen sem situr í haldi. Hann neitar enn sök. Blóðblettir úr Birnu fundust meðal annars í bíl sem hann tók á leigu og öryggismyndavélar í Reykjavík og Hafnarfirði náðu myndum af bílnum. Olsen fékk '''19''' ára fangelsisdóm fyrir morðið og fíkniefnainnflutning. Honum til refsiþyngdar var metið að hann hafi reynt að afvegaleiða lögreglu og varpa sök á félaga sinn.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170928711/thomas-fekk-thyngri-dom-fyrir-ad-varpa-sok-a-skipsfelaga-sinn Thomas fékk þyngri dóm fyrir að varpa sök á skipsfélaga sinn] Vísir skoðað 29 sept. 2017.</ref> |} === 7. júní 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Árásin er talin hafa tengst handrukkun |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | Mosfellsdalur, [[Mosfellsbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Tveir menn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |6 ár |- | colspan="2" | Arnar Jónsson Aspar lést við árás að Æsustöðum í Mosfellsdal. Árásin er talin hafa tengst handrukkun. Sex voru handtekin, fimm karlar og ein kona. <ref>[http://www.ruv.is/frett/tveir-hinna-handteknu-voru-daemdir-i-februar Tveir hinna handteknu voru dæmdir í febrúar] Rúv, skoðað 8. júní 2017.</ref> |} === 21. september 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona frá [[Lettland| Lettlandi]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Hælisleitandi frá [[Jemen]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Erlend kona á fimmtugsaldri varð fyrir líkamsárás að kvöldi til á Hagamel 18. Hún varð úrskurðuð látin á Landspítalanum. Tveir karlmenn voru handteknir á vettvangi, annar var erlendur ríkisborgari á fertugsaldri og var hann gestkomandi, en hinn var Íslendingur á þrítugsaldri og búsettur í húsinu. Konan sem lést bjó einnig í húsinu.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170929685/manndrap-a-melunum Manndráp á Melunum] Vísir, skoðað 22. september 2017.</ref> Maðurinn var hælisleitandi frá [[Jemen]] en konan, Sanita Brauna, frá Lettlandi.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170928728/hinn-grunadi-i-hagamelsmalinu-urskurdadur-i-fjogurra-vikna-gaesluvardhald Hinn grunaði í Hagamelsmálinu úrskurðaður í fjögurra vikna gæsluvarðhald] Vísir, skoðað 29. sept. 2017.</ref> Maðurinn, Khaled Cairo, hafði slegið Sanitu með glerflöskum og slökkvitæki. Hann kvaðst vera ósáttur að hún hafi verið í tygjum við blökkumann. Cairo hegðaði sér undarlega í samskiptum við lögreglu og í dómssal. Hann var þó ekki metinn ósakhæfur eða siðblindur og var dæmdur í 16 ára fangelsi.<ref>[http://www.visir.is/g/2018180418835/daemdur-i-16-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-hagamel Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir manndráp á Hagamel] Vísir, skoðað 18. apríl, 2018.</ref> |} === 3. desember 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás um nótt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 20 ára [[Albanía| albanskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 25 ára Íslendingur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |17 ár |- | colspan="2" | Tveir albanskir karlmenn voru stungnir af íslenskum karlmanni á þrítugsaldri á Austurvelli um miðja nótt í kjölfar slagsmála. Annar maðurinn lést nokkrum dögum síðar á sjúkrahúsi.<ref>[http://www.ruv.is/frett/latinn-eftir-hnifstunguaras-a-austurvelli Látinn eftir hnífsstunguárás á Austurvelli] Rúv, skoðað 9. des. 2017.</ref> Gerandinn Dagur Hoe Sigurjónsson (1992– ) var ákærður fyrir að bana hinum albanska Klevis Sula (1997–2017) á Austurvelli í byrjun desember 2017. Samkvæmt ákærunni stakk hann Sula fjórum sinnum. Dagur var jafnframt ákærður fyrir tilraun til manndráps með því að hafa við sama tilefni stungið annan albanskan mann þrisvar þannig að sá hlaut meðal annars slagæðablæðingu.<ref>http://www.ruv.is/frett/akaerdur-fyrir-mord-og-manndrapstilraun</ref> Dagur var dæmdur í 17 ára fangelsi.<ref>[http://www.visir.is/g/2018180629807 Dagur Hoe dæmdur í 17 ára fangelsi] Vísir, skoðað 16. júlí 2018</ref> |} == 31. mars 2018== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður banar bróður sínum í Árnessýslu<br /> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Suðurland]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 65 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Bróðir hins látna |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |7 ár, síðar lengt í 14 ár |- | colspan="2" | Ragnar Lýðsson (24. nóvember 1952–31. mars 2018) fannst látinn á bænum Gýgjarhóli II í Árnessýslu. Þrír bræður voru á staðnum er atvik átti sér stað. Valur Lýðsson, bróðir Ragnars og ábúandi á bænum tilkynnti um andlátið. Frásögn hans af hvernig á andlátið bar til þótti ótrúverðug og í framhaldinu var hann grunaður um manndráp. Þriðja bróðurnum var sleppt að lokinni skýrslutöku, hann var sofandi þegar umrædd átók áttu sér stað. Ummerki voru um átök á vettvangi og bráðabirgðakrufning leiddi í ljós að áverkar á líkinu hafi orðið Ragnari að bana.<ref>[http://www.ruv.is/frett/brodirinn-grunadur-um-manndrap Bróðirinn grunaður um manndráp] Rúv, skoðað 3. apríl, 2018.</ref> |} == 8. desember 2019== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Manni hrint af svölum. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Úlfarsárdalur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Litáskur karlmaður á fimmtugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Litáskur karlmaður á sextugsaldri <ref>[https://www.visir.is/g/20202009982d/akaerdur-fyrir-mord-med-thvi-ad-kasta-manni-fram-af-svolum Ákærður fyrir morð með því að kasta manni fram af svölum]Vísir, skoðað 9 sept 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Sýknaður |- | colspan="2" |Litáskur maður á fimmtugsaldri fannst látinn fyrir utan fjölbýlishús í Grafarholti. Arturas Leimontas er sagður hafa ráðist á manninn og kastað honum svo fram af svölum íbúðarinnar með þeim afleiðingum að hann lést skömmu síðar. Arturas neitaði sök en var dæmdur í 16 ára fangelsi í Héraðsdómi en var síðar sýknaður í Landsrétti. Landsréttur hélt því framm að einginn vitni gætu staðfest það sem Arturas var gefið að sök og að gögn úr réttarmeinafræði rannsókn málsins stæðust ekki.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212123846d/syknadur-i-landsretti-eftir-sextan-ara-dom-i-heradi|title=Sýknaður í Landsrétti eftir sextán ára dóm í héraði - Vísir|date=2021-06-18|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} =2020 - 2029= ==2020== === 28. mars 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona fannst látin á heimili sínu. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Sandgerði]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona á sextugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á sextugsaldri, sambýlismaður konunnar <ref>[https://www.ruv.is/frett/2020/04/08/gaesluvardhald-framlengt-til-15-april Gæsluvarðhald framlengt...]Rúv, skoðað 20. apríl 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |14 ár |- | colspan="2" |Björg Ástríðardóttir (1968–2020) fannst látin á heimili sínu í Sandgerði þar sem hún bjó með eiginmanni sínum. Ragnar Sigurður Jónsson (1965– ) eiginmaður Bjargar var handtekinn 4 dögum síðar grunaður um að hafa banað eiginkonu sinni með því að hafa þrengt að hálsi hennar þar til hún lést. Ragnar bar við minnisleysi sökum drykkju en var dæmdur í '''14 ára''' fangelsi í júní 2021.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222247210d/-hvernig-af-hendirdu-lik-fyrir-mis-tok-|title=„Hvernig af­hendirðu lík fyrir mis­tök?“ - Vísir|date=2022-11-04|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} === 6. apríl 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Sonur réðst á móður og stjúpföður með hnífi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Móðir geranda |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri <ref>[https://www.visir.is/g/2020142808d/mordid-i-hafnarfirdi-logregla-var-a-heimilinu-fimm-timum-fyrir-andlatid Morðið í Hafnarfirði...]Vísir, skoðað 15. apríl 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |Fellt niður vegna andláts geranda. |- | colspan="2" |Maður á þrítugsaldri veittist að móður sinni og sambýlismanni hennar með hníf með þeim afleiðingum að móðir mannsins lést. Hann stakk móður sína tvívegis og veitti sambýlismanni hennnar stungusár á höku og á handlegg<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20202013985d/haskalegur-akstur-og-haettuleg-aras-a-samvisku-grunads-mordingja|title=Háskalegur akstur og hættuleg árás á samvisku grunaðs morðingja - Vísir|date=2020-09-21|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref>. Maðurinn svipti sig lífi á réttargeðdeild Landspítalans á jóladag 2020 og var málið fellt niður.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212057020d/manndrapsmal-fellt-nidur-vegna-andlats-akaerda|title=Manndrápsmál fellt niður vegna andláts ákærða - Vísir|date=2021-05-01|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} === 25. júní 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður kveikti í húsi á Bræðraborgarstíg |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 3 Pólverjar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á sjötugsaldri <ref>[bruninn-a-braedraborgarstig-talinn-manndrap-af-asetningi Bruninn á Bræðraborgastíg talinn manndráp af ásetningi]Vísir, skoðað 25. júlí 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | ósakhæfur |- | colspan="2" |3 Pólverjar létu lífið og 4 slösuðust eftir íkveikju á Bræðraborgarstíg. Marek Moszczynski var handtekinn skömmu síðar við rússnenska sendiráðið grunaður um íkveikjuna. Marek hafði sýnt undarlega hegðun dagana fyrir íkveikjuna og var dæmdur '''ósakhæfur''' í Landsrétti og gert að sæta öryggisgæslu á viðeigandi stofnun (réttargeðdeild).<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222274209d/domur-stad-festur-i-braedra-borgar-stigs-malinu|title=Dómur stað­festur í Bræðra­borgar­stígs­málinu - Vísir|date=2022-10-06|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> |} == 13. febrúar 2021== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Morð í austur-Reykjavík, skotið á mann fyrir utan heimili hans í Rauðagerði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fertugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 4 einstaklingar. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" |Armando Beqiri (1988–2021) var skotinn níu sinnum fyrir utan heimili sitt í Rauðagerði. Angjelin Sterkaj (1986–) játaði að hafa banað Armando. Claudia Sofiu Coelho Carvalho, Murat Selivrada, Shpetim Qerimi voru einnig gert að sök samverknað í morðinu á Armando. Murat er sagður hafa vísað Claudiu á tvær bifreiðar í umsjón Armando sem hún sat fyrir og gerði Angjelin viðvart um ferðir Armandos þetta kvöld. Shpetim Qerimi var sakaður um að hafa ekið Angjelin að heimili Armando. Angjelin var dæmdur í 16 ára fanglesi og voru Claudia, Murat og Shepetim sýknuð í héraðsdómi. Landsréttur þyngdi dóminn töluvert og dæmdi Angjelin í 20 ára fanglesi og samverkamenn hanns í 14 ára fangelsi. Hæstaréttur mildaði dóminn og var Angjelin dæmdur í '''16 ár''', Claudia í '''3 ár''', Murat í '''4 ár''' og Shpetim í '''10 ár'''. Hæstiréttur sagði Landsrétt hafa skortið lagalega heimild í dómsúrskurð sínum. Á tímabili sátu 9 einstaklingar í gæsluvarðhaldi vegna málsins og er þetta ein umfangsmesta rannsókn í sögu lögreglunnar í seinni tíð.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232430562d/domar-i-rauda-gerdis-malinu-mildadir-veru-lega|title=Dómar í Rauða­gerðis­málinu mildaðir veru­lega - Vísir|date=2023-06-21|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} ==2022== === 4. júní 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst látinn fyrir utan heimili sitt í Barðavogi í Reykjavík. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fimmtugsaldri. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár<ref>[https://www.visir.is/g/20232407443d/magnus-aron-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-i-barda-vogs-malinu/ Magnús Aron dæmdur í sextán ára fangelsi í Barða­vogs­málinu] Vísir, sótt 27/4 2023</ref> |- | colspan="2" |Gylfi Bergmann Heimisson (1975–2022) fannst látinn fyrir utan heimili sitt í Barðavogi. Nágranni Gylfa, Magnús Aron Magnússon (2001–) játaði á sig verknaðinn. Gylfi er sagður hafa bankað uppi hjá Magnúsi í risíbúð þar sem Magnús bjó með móður sinni sem lá þá inni á sjúkrahúsi. Ætlaði Gylfi þá að ræða við Magnús eftir að hann sló til annars nágranna kvöldið áður. Magnús er þá sagður hafa hrint Gylfa og átök brotist út í stiganum frá risinu. Átökin bárust út á malarplan fyrir framan húsið þar sem Magnús ítrekað sparkaði og kýldi Gylfa með þeim afleiðingum að hann lést. Magnús var dæmdur í '''16 ára''' fangelsi í Héraðsdómi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232407443d/magnus-aron-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-i-barda-vogs-malinu|title=Magnús Aron dæmdur í sextán ára fangelsi í Barða­vogs­málinu - Vísir|date=2023-04-27|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} ===21. ágúst 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Tveir látast eftir skotárás, árásarmaður og fórnarlamb. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Blönduós |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður í kringum þrítugt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Sonur hjónanna var ekki ákærður og málið fellt niður á grundvelli neyðarvarnar. |- | colspan="2" |Eva Hrund Pét­urs­dótt­ir (1969–2022) var skotin til bana á heimili sínu á Blönduósi og Kári Kárason, eiginmaður Evu, særðist einnig alvarlega<ref>{{Cite web|url=https://www.mbl.is/frettir/innlent/2022/08/23/nofn_hjonanna_sem_urdu_fyrir_arasinni/|title=Nöfn hjónanna sem urðu fyrir árásinni|website=www.mbl.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref>. Árásarmaðurinn Brynjar Þór Scheel Guðmundsson (1986–2022)<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222306334d/efna-til-sofnunar-fyrir-fjolskyldu-brynjars-thors-a-blonduosi|title=Efna til söfnunar fyrir fjölskyldu Brynjars Þórs á Blönduósi - Vísir|date=2022-03-09|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> fannst einnig látinn á vettvangi. Brynjar fór inn um ólæstar dyr á heimili hjónana vopnaður afsagaðri haglabyssu og veiðihníf, Þegar Brynjar varð var við að gestir væru í húsinu sneri hann aftur út og Kári á eftir honum. Orðaskipti urðu á milli Kára og Brynjars sem enduðu með því að Brynjar skaut Kára í kviðinn. Því næst sneri Brynjar aftur inn í húsið og skaut Evu í höfuðið þar sem hún stóð inni í stofu. Þegar Brynjar var að endurhlaða byssuna náði sonur hjónana sem var gestkomandi í húsinu að afvopna Brynjar og yfirbuga hann með þeim afleiðingum að hann lést út frá súrefnisskorti. Lögregla hafði áður haft afskipti af Brynjari vegna hótana í garð hjónanna. Sonur hjónanna var ekki ákærður og málið fellt niður á grundvelli neyðarvarnar.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232376454d/rann-sokn-log-reglu-a-blondu-osi-lokid-tok-log-regluna-26-minutur-ad-maeta-a-stadinn|title=Rann­sókn lög­reglu á Blöndu­ósi lokið: Tók lög­regluna 26 mínútur að mæta á staðinn - Vísir|date=2023-10-02|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> |} === 3. október 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður var stunginn til bana í heimahúsi á Ólafsfirði.<ref>[https://www.visir.is/g/20232465744d/steinthor-hafi-stungid-tomas-tvisvar Steinþór hafi stungið Tómas tvisvar] Vísir, sótt 22. september 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Ólafsfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Tómas Waagfjörð, 47 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Steinþór Einarsson, 37 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-01-09-atta-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-olafsfirdi-401500 8 ára fangelsi fyrir manndráp á Ólafsfirði] 9. janúar 2024, Rúv.is</ref> |- | colspan="2" |Tómas Waagfjörð (1976-2022) var stunginn til bana í heimahúsi á Ólafsfirði þar sem hann hugðist sækja eiginkonu sína eftir að hún leitaði til vinar eftir rifrildi þeirra hjóna. Steinþór Einarsson (1986-) vinur konunar reyndi um hríð að koma Tómasi út úr húsinu en án árangurs. Endaði það með því að Steinþór kastaði sólgleraugum sem hann bar á höfði sér í Tómas, við þar reiddist Tómas mikið og dróg upp hníf sem hann stakk Steinþór með bæði í kinn og læri. Í átökunum hlaut Tómas tvö stungusár á mjöðm sem leiddu til þess að hann lést. Steinþór bar fyrir dómi að um neyðarvörn væri að ræða en var þó á endanum dæmdur til '''8 ára''' fangelsis vistar.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252670725d/olafsfjardarmalid-fer-fyrir-haestarett|title=Ólafsfjarðarmálið fer fyrir Hæsta­rétt - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2025-03-01|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} == 2023 == === 20. apríl 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Pólskur maður var stunginn til bana á bílaplani í Hafnarfirði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Bartolomiej Kamil Bielenda, 27 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 19 ára karlmaður <ref>[https://www.visir.is/g/20232406158d/stulkunni-sleppt-ur-haldi-og-einn-buinn-ad-jata Stúlkunni sleppt úr haldi og einn búinn að játa] Vísir, sótt 24/4 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 12 ár |- | colspan="2" |Bartlomiej Kamil Bielenda (1996-2023) lést af sárum sínum eftir að hafa orðið fyrir stunguárás á bílastæði við Fjarðarkaup í Hafnafirði. Sæmundur Tryggvi Norðquist Sæmundsson (2004-)<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232484272d/tiu-ara-fangelsi-fyrir-manndrapid-vid-fjardarkaup|title=Tíu ára fangelsi fyrir mann­drápið við Fjarðar­kaup - Vísir|last=Stefánsson|first=Kolbeinn Tumi Daðason,Jón Þór|date=2023-03-11|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> gekkst við því að hafa umrætt kvöld hafa hitt á Bartlomiej á Íslenska Rokkbarnum þar sem Sæmundur var ásamt öðrum, til orðaskipta hafi komið á milli mannana vegna fíkniefnaskuldar sem hafi svo brotist út í átök hinum megin við götuna á bílastæðinu við Fjarðarkaup. Sæmundur ásamt tveimur mönnum eru sagðir hafa ráðist að Bartlomiej. Sæmundur á þá að hafa stungið Bartlomiej sex sinnum sem leiddi til dauða hans. Fjórir voru ákærðir í málinu, Þrír drengir ásamt einnar stúlku sem tók atlöguna upp á myndband. Sæmundur hlaut '''12 ára''' dóm og samverkamenn hans '''4 ár''' hver, stúlkan hlaut '''6''' mánuði skilorðsbundna. Við dóm var tekið tillit til geranda sökum ungs aldurs þeirra. <ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242582194d/domar-vegna-manndrapsins-i-hafnarfirdi-thyngdir|title=Dómar vegna mann­drápsins í Hafnar­firði þyngdir - Vísir|last=Kjartansson|first=Kjartan|date=2024-07-06|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} ===27. apríl 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Konu ráðinn bani í heimahúsi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Selfoss]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Sofia Sarmite Kolesnikova, 28 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Daníel Andri Einarsson <ref>[https://www.visir.is/t/3530] Vísir sótt 18/6 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Gerandi lést erlendis áður en hann hlaut dóm. <ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-09-10-madur-sem-er-grunadur-um-ad-hafa-banad-konu-a-selfossi-er-latinn-421555|title=Maður sem er grunaður um að hafa banað konu á Selfossi er látinn - RÚV.is|last=Guðmundsdóttir|first=Ingibjörg Sara|date=2024-09-10|website=RÚV|access-date=2024-09-16}}</ref> |} ===17. júní 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður var stunginn til bana í Hafnarfirði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Pólskur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Meðleigjandi, Pólskur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2023-12-06-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-fyrir-ad-stinga-medleigjanda-sinn-til-bana-399070/|title=Dæmdur í sextán ára fangelsi fyrir að stinga meðleigjanda sinn til bana - RÚV.is|last=Örlygsdóttir|first=Urður|last2=Gunnarsson|first2=Freyr Gígja|date=2023-12-06|website=RÚV|access-date=2024-03-26}}</ref> |- | colspan="2" |Jaroslaw Stanislaw Kaminski (1977-2023) lést eftir að meðleigjandi hans Maciej Jakub Talik (1984-) stakk hann fimm sinnum í íbúð þeirra í Hafnarfirði. Mennirnir höfðu sama kvöld farið út á lífið en þegar aftur var komið í heimahúsið hafi Maciej krafið Jaroslaw um ógreidda fjármuni sem hann hafi átt að skulda Maciej fyrir leigu. Til átaka hafi komið milli mannana sem endaði með því að Jaroslaw lést af sárum sínum. Maciej bar fyrir sig neyðarvörn en var dæmdur til '''16 ára''' fangelsis vistar í Landsrétti.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242626585d/sextan-ara-domur-fyrir-manndrap-i-drangahrauni-stendur|title=Sex­tán ára dómur fyrir mann­dráp í Drangahrauni stendur - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2024-09-26|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} === 24. júní 2023 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður lést eftir líkamsárás á skemmtistað í miðbæ Reykjavíkur.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232431974d/latinn-eftir-likamsaras-i-midborginni|title=Látinn eftir líkamsárás í miðborginni - Vísir|date=2023-06-24|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Litáískur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |2 ár |- | colspan="2" |Karolis Zelenkauskas (1998-2023) lést eftir að hafa verið sleginn með einu lófahöggi í andlitið á skemmtistaðnum LÚX með þeim afleiðingum að hann lést. Ákærði var ekki talinn hafa ætlað að myrða Karolis og var dæmdur í '''2 ára''' fangelsi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242646104d/akaerdur-fyrir-hnefahogg-a-lux-sem-leiddi-til-dauda|title=Á­kærður fyrir hnefa­högg á Lúx sem leiddi til dauða - Vísir|last=Daðason|first=Kolbeinn Tumi|date=2024-06-11|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} === 21. september 2023 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst látinn á heimili sínu með fjölda áverka. Sambýliskona hans var handtekin, grunuð um verknaðinn. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | Bátavogur, [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á sextugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Dagbjört Rúnarsdóttir |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár <ref>https://www.mbl.is/frettir/innlent/2024/07/25/dagbjort_daemd_i_10_ara_fangelsi_fyrir_likamsaras/</ref> |- | colspan="2" |Karlmaður á sextugsaldri lést eftir að sambýliskona hans Dagbjört Rúnarsdóttir (1981-) veitti honum áverka í íbúð hennar í Bátavogi. Dagbjört er sögð hafa dagana 22-23 september beitt sambýlismann sinn ítrekuðu grófu líkamlegu ofbeldi yfir tveggja daga skeið með þeim afleiðingum að hann lést. Dagbjört tók atlöguna upp á símann sinn. Dagbjört kenndi manninum um að hafa valdið dauða hunds hennar sem fannst í frysti á vettvangi. Dagbjört var dæmd í '''16 ára''' fangelsi árið 2025.<ref>{{Cite web|url=https://www.dv.is/frettir/2024/01/15/mordid-batavogi-heradssaksoknari-lysir-misthyrmingum-dagbjartar/|title=Morðið í Bátavogi: Héraðssaksóknari lýsir misþyrmingum Dagbjartar|date=2024-01-15|website=DV|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242589708d/-eg-myndi-aldrei-gera-honum-eitt-eda-neitt-|title=„Ég myndi aldrei gera honum eitt eða neitt“ - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2024-06-26|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252691191d/refsing-dag-bjartar-thyngd-veru-lega|title=Refsing Dag­bjartar þyngd veru­lega - Vísir|last=Sæberg|first=Jón Þór Stefánsson,Árni|date=2025-02-20|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-20}}</ref> |} ==2024== === 31. janúar=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir banar barni í Kópavogi. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 6 ára drengur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Móðir drengsins |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 18 ár |- | colspan="2" |6 ára drengur lést eftir að móðir hans bar kodda fyrir vitund hans með þeim afleiðingum að drengurinn lést, því næst fór konan inn til eldri sonar síns þar sem hann svaf og þrýst andliti hanns í rúmið þannig hann gat ekki andað. Drengurinn náði þó að komast undan taki móður sinnar og fúið heimilið. Konan sem er frá Írak hafði verið búsett á Íslandi í um 4 ár þegar verknaðurinn var framinn. Konan var dæmd í '''18 ára''' fangelsi í Héraðsdómi.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-11-08-thyngsti-domur-yfir-konu-her-a-landi-i-meira-en-heila-old-426977|title=Þyngsti dómur yfir konu hér á landi í meira en heila öld - RÚV.is|last=Gunnarsson|first=Freyr Gígja|date=2024-11-08|website=RÚV|access-date=2025-02-18}}</ref> |} ===20. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Manni banað í sumarhúsi. Tveir litáskir karlmenn í gæsluvarðhaldi vegna gruns um morðið. <ref>[https://www.visir.is/g/20242559820d/madur-a-fertugsaldri-talinn-hafa-verid-myrtur-i-sumarhusi] Vísir, 2/4 2024</ref> |- |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Kiðjaberg |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fertugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Óþekktur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ===22. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Kona fannst látin í heimahúsi. Grunur um saknæmt athæfi. <ref>[https://www.visir.is/g/20242560861d/grunadur-um-ad-hafa-radid-konu-sinni-bana Grunaður að hafa ráðið konu sinni bana] Vísir, 23/4 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Akureyri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona um fimmtugt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Karlmaður á sjötugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 12 ár [https://www.mbl.is/frettir/innlent/2024/12/09/12_ara_fangelsi_fyrir_ad_bana_barnsmodur_sinni/ <nowiki>[86]</nowiki>] |} ===22. ágúst=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Hjón fundust látin í heimahúsi í Neskaupstað. Myrt með hamri. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-08-23-andlat-i-neskaupstad-komin-er-allgod-mynd-af-thvi-sem-gerdist-420291 Andlát í Neskaupstað, komin er allgóð mynd af því sem gerðist] Rúv, 23/8 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Neskaupstaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlömb | Hjón á áttræðisaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Karlmaður á fimmtugsaldri, Alfreð Þórðarson<ref>[https://www.dv.is/frettir/2025/1/2/mordin-i-neskaupstad-alfred-erling-murkadi-lifid-ur-hjonunum-med-hamri/ Alfreð Erling murkaði lífið úr hjónunum með hamri] Dv</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |} ===24. ágúst=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Stúlka lést af sárum sínum eftir stunguárás.<ref>[https://www.visir.is/g/20242614756d/stulkan-er-latin Stúlkan lést af sárum sínum] Vísir 31/8 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Miðbær Reykjavíkur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Bryndís Klara Birgisdóttir, 17 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 16 ára strákur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár [https://www.visir.is/g/20252720514d/atta-ar-fyrir-ad-bana-bryndisi-kloru] |} ===15. september=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Faðir myrti 10 ára dóttur sína. <ref>[https://www.visir.is/g/20242621847d/is-lenskur-fadir-grunadur-um-ad-hafa-banad-dottur-sinni] Vísir 16/9 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Krýsuvík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 10 ára stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Faðir stúlkunnar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ===24. október=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Fertugur maður grunaður um morð á móður sinni. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-10-24-karlmadur-i-gaesluvardhald-grunadur-um-ad-myrda-modur-sina-425593] Rúv 24/10 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Sonur hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ==2025== === 11. mars=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst þungt haldinn í Gufunesi í Grafarvogi. Hann lést skömmu síðar eftir komu á slysadeild. Þrír hafa verið ákærðir fyrir manndráp. <ref>[https://www.visir.is/g/20252735272d/hrotta-legu-of-beldi-lyst-i-a-kaeru-a-hendur-stefani-lukasi-og-matthiasi/ Hrotta­legu of­beldi lýst í á­kæru á hendur Stefáni, Lúkasi og Matthíasi Visir.is, sótt 4. Júní, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á sjötugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 3 karlmenn. 33 ára, 21 árs og 18 ára. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} === 11. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona situr í gæsluvarðhaldi vegna andláts karlmanns um áttrætt. <ref>[https://www.visir.is/g/20252714323d/hand-tekin-vegna-and-lats-fodur-hennar Hand­tekin vegna and­láts föður síns] Visir.is, sótt 13. Apríl, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Garðabær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður um áttrætt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Dóttir hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} === 14. júní === {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Frönsk kona grunuð um að bana dóttur sinni og eiginmanni. <ref>[https://www.visir.is/g/20252739329d/fronsk-kona-grunud-um-ad-bana-dottur-sinni-og-eigin-manni] Visir.is, sótt 14. Júní, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Dóttir hennar og eiginmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Móðir hennar og eiginkona hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} <div class="mw-collapsible"> <div style="text-align: center; ">Listar yfir [[morð á Íslandi]]</div> <div class="mw-collapsible-content"> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1874–1969]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1970–1999]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 2000]] </div> </div> == Tilvísanir == {{reflist}} [[Flokkur:Glæpir á Íslandi]] 1po3rsiqbg5a5mwv7scr2nm0wdc9j8p 1920546 1920461 2025-06-16T06:21:14Z Steinninn 952 bætti við [[Flokkur:Listar tengdir Íslandi]] með [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] 1920546 wikitext text/x-wiki <div class="mw-collapsible" style="float: right"> <div style="text-align: center; ">Listar yfir [[morð á Íslandi]]</div> <div class="mw-collapsible-content"> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1874–1969]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1970–1999]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 2000]] </div> </div> Þetta er listi yfir [[morð á Íslandi]] frá árinu 2000. =2000 - 2009= ==2000== === 18. mars 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skýtur föður sinn með riffli, mögulega af slysni. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Húsavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~66 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~21 árs sonur hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 4 mánuðir |- | colspan="2" | Jón Frímann Jónsson (1934–2000) lést af völdum skotsára sem hann hlaut í höfuð. Sonur hans, f. 1979, sat við rúmgafl föður síns sem svaf og ætlaði að svipta sjálfan sig lífi. Jón vaknaði og greip til riffilsins sem sonurinn hélt á og hleypti hann þá af. Sagðist sonurinn hafa hleypt af tveimur skotum til viðbótar í sturlun. Ákvað hann að láta dauða föður síns líta út eins og sjálfsvíg þar til hann gæti sagt systkinum sínum frá því að hann væri valdur að dauða hans. Ekki fór það eftir og þremur dögum eftir að Jón hafði verið skotinn var sonurinn handtekinn. Sönnunargögn ýttu undir frásögn sonarins og voru þau tekin til refsilækkunar. Hann hlaut '''4 mánaða''' fangelsisdóm.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=200432&pageId=3018122&lang=is&q=%DE%F3r%F0i%20Braga%20J%F3nssyni Fjögurra mánaða fangelsi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3005105 Ákvað að fyrirfara sér við rúmstokk föður síns][http://www.haestirettur.is/domar?nr=1418 Ákæruvaldið gegn Þórði Braga Jónssyni]</ref> |} === 15. apríl 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona stungin ítrekað með hníf |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~22 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 18 ár |- | colspan="2" | Áslaug Óladóttir (1980–2000) stungin 28 sinnum og lést hún af áverkum sínum. Morðið talið sérstaklega hrottalegt. Rúnar Bjarki Ríkharðsson (1978–) játaði verknaðinn, ásamt öðrum brotum á borð við líkamsárásir og nauðgun á sama svæði og tíma og morðið átti sér stað. Rúnar var ekki talinn eiga sér neinar málsbætur og var dæmdur til '''18''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjaness þann 20. desember 2000, og staðfesti Hæstiréttur þann dóm þann 23. maí 2001.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=2237&leit=t Dómur í máli Rúnars Bjarka Ríkharðssonar][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2000/12/20/22_ara_karlmadur_daemdur_i_18_ara_fangelsi_fyrir_mo/ 22 ára karlmaður dæmdur í 18 ára fangelsi fyrir morð, nauðganir og líkamsárás]</ref> |} === 27. maí 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Konu hrint fram af svölum á 10. hæð í blokk |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 21 árs kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 23 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Áslaug Perla Kristjónsdóttir (1979–2000) lést af áverkum sínum eftir að hafa fallið af 10. hæð fjölbýlishúss í Kópavogi. Ásgeir Ingi Ásgeirsson (1976–) var ákærður fyrir morðið en hann neitaði sök. Mikið var tekist á fyrir rétti um hvort um slys væri að ræða eða ásetning. Hæstiréttur taldi óvéfengjanlegt að Ásgeir hafi veist að Áslaugu og hrint henni fram af svölum í íbúð hans eftir að hún neitaði honum um samfarir. Ásgeir lýsti síðar yfir ábyrgð á dauða Áslaugar. Ásgeir var dæmdur til '''14''' ára fangelsisvistar af Hæstarétti þann 21. júní 2001.<ref>[https://www.haestirettur.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=14b36268–4627–41ef-8858–862646e7a6de Dómur í máli Ásgeirs Inga Ásgeirssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3009511 Sýknu er krafist á grundvelli vafaatriða]</ref> |} === 23. júlí 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~48 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Hallgrímur Elísson (1952–2000) lést eftir að þrengt hafði verið að hálsi hans þar sem hann lá á dýnu í íbúð í Reykjavík. Bergþóra Guðmundsdóttir (1961–2014) var ákærð í málinu en hún neitaði sök. Hún og Hallgrímur voru bæði gestkomandi í íbúðinni en þau, húsráðandi og annar gestur höfðu setið við drykkju og mögulega neytt annarra lyfja að kvöldi morðsins. Þrátt fyrir gloppóttann vitnisburð var talið óyggjandi að Bergþóra hefði framið morðið. Hún var dæmd til '''14''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjavíkur 30. mars 2001. Hæstiréttur staðfesti þann dóm 14. júní 2001.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=1945&leit=t Dómur í máli Bergþóru Guðmundsdóttur][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3013911 Kona dæmd fyrir að kyrkja mann: 14 ára fangelsi]</ref> |} === 8. nóvember 2000=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður sleginn í höfuð með hamri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~27 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~33 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Einar Örn Birgisson (1973–2000) fannst myrtur, en hann var sleginn fjórum sinnum í höfuðið með hamri. Atli Guðjón Helgason (1967–) játaði á sig morðið viku síðar, en hann hafði áður reynt að hylja og losa sig við sönnunargögn. Dómarar töldu Atla hafa banað Einari af ásetningi og því hefði hann ekkert sér til málsbóta. Atli var dæmdur til '''16''' ára fangelsisvistar af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 29. maí 2001.<ref>[http://www.mbl.is/frettir/innlent/2001/05/29/domur_i_mali_akaeruvaldsins_gegn_atla_helgasyni/ Dómur í máli ákæruvaldsins gegn Atla Helgasyni][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2001/05/29/daemdur_i_16_ara_fangelsi_fyrir_manndrap/ Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir manndráp]</ref> |} == 27. október 2001== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður stunginn ítrekað með hníf, laminn með kylfu, og kæfður með plastpoka. Morðinginn taldi að verið væri að veitast að sér kynferðislega. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~44 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Finnbogi Sigurbjörnsson (1957–2001) fannst látinn í garði í Breiðholti. Maður (1976–) gekkst við morðinu, en hann og Finnbogi höfðu hist í miðbæ Reykjavíkur og farið saman heim til mannsinns til að reykja maríjúana. Maðurinn sagði viðleitni Finnboga hafa orðið kynferðislega og að það hafi minnt hann á misnotkun sem hann varð fyrir í æsku. Við þá minningu hafi hann sturlast og fundist hann vera að veitast að þeim sem hafði misnotað hann, en ekki að Finnboga, og fundist hann þurfa að deyða brotamanninn. Maðurinn náði í eldhúshníf og stakk hann Finnboga átta sinnum í bringu og bak og skar hann níu sinnum þvert yfir háls hans. Finnbogi lést þó ekki við þetta svo að maðurinn náði í hafnarboltakylfu og sló Finnboga um tíu þungum höggum í höfuðið. Þar sem Finnbogi andaði enn, þrátt fyrir árásir mannsins, náði maðurinn í plastpoka og setti yfir höfuð Finnboga. Þegar Finnbogi hafði loks gefið upp öndina, dró maðurinn hann út úr íbúð sinni og yfir í nærliggjandi garð. Blóðslóð lá frá íbúðinni og að líkinu og var hún um 80 metra löng. Maðurinn var byrjaður að þrífa blóð af áhöldunum sem hann notaði og af gólfinu þegar lögreglu bar að garði. Maðurinn var dæmdur '''ósakhæfur''' sökum sturlunar og geðrofs, og gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3022255 Morðið við Bakkasel: Ástæða liggur ekki fyrir][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3426305 Morðrannsókn miðar vel][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/661668/ Ákærður fyrir manndráp][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/666167/ Hrottafengin og langvinn atlaga][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3031509 Áfram í öryggisgæslu á Sogni]</ref> |} ==2002== === 18. febrúar 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður undir áhrifum fíkniefna ræðst á annan með kjötexi án ástæðu. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~51 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~24 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Bragi Óskarsson (1951–2002) fannst látinn á Víðimel í Reykjavík. Bragi hafði hlotið mörg högg í höfuð og andlit sem höfðu verið veitt með kjötexi, slaghamri og sveðju. Sömu nótt og Braga var ráðinn bani var brotist inn á dekkjaverkstæði við Ægisíðu, en vísbendingar þaðan leiddu lögreglu til innbrotsþjófsins sem reyndist einnig vera morðingi Braga. Hafði morðinginn, Þór Sigurðsson (1978–), rekist á Braga og myrt hann engöngu vegna þess að Bragi varð á vegi hans. Þór var undir miklum áhrifum fíkniefna þegar bæði innbrotið og morðið áttu sér stað. Hann játaði verknaðinn og vísaði lögreglu á morðvopnin og blóðug föt í ruslatunnu rétt hjá morðstaðnum. Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi Þór til '''16''' ára fangelsisvistar þann 8. janúar 2003.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2130511 Fíkill framdi morð á leið heim úr innbroti][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/653053/?item_num=41&dags=2002–02-19 Maður handtekinn grunaður um morðið][http://www.mbl.is/frettir/innlent/2003/01/08/daemdur_i_16_ara_fangelsi_fyrir_mord/ Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir morð]</ref> |} === 6. mars 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona stingur mann sinn eftir að hann barði hana. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~50 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára sambýliskona hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár |- | colspan="2" | Steindór Kristinsson (1952–2002) var stunginn í bringu og kvið og lést 18 dögum síðar af lungnabilun vegna bráðrar lungnabreytingar og lungnabólgu í kjölfar þess. Steindór er talinn hafa barið sambýliskonu sína í andlitið að kvöldi árásarinnar en sambýliskonan, Sigurhanna Vilhjálmsdóttir (1963–), er sögð hafa reiðst heiftarlega og ráðist á Steindór eftir að hann barði hana. Sigurhanna bar við minnisleysi sökum ölvunar, en hún hlaut '''8''' ára dóm í Héraðsdómi Reykjavíkur þann 25. október 2002.<ref>[http://www.mbl.is/greinasafn/grein/694913/ Dæmd í átta ára fangelsi fyrir manndráp]</ref> |} === 27. apríl 2002 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona kyrkir níu ára dóttur sína |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~9 ára stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~38 ára móðir stúlkunar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæf |- | colspan="2" | Níu ára stúlka lést eftir að móðir hennar þrengdi að hálsi hennar í húsi í Breiðholti aðfaranótt 27. apríl. Mæðgurnar sem bjuggu í Borgarfirði voru gestkomandi í húsinu. Húsráðanda var ekki viðvart um atburðinn fyrr en morguninn eftir.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/2131743?iabr=on&fbclid=IwAR1fCRfMIOyAZMUOirtQlTEJP5w3obKYLGn-FIzAsXib9h8Wt1RScGpCS_k#page/n0/mode/1up/search/%E2%80%9CN%C3%ADu%20%C3%A1ra%E2%80%9D|title=Fréttablaðið - 81. tölublað (30.04.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2023-06-21}}</ref> Móðir stúlkunnar var dæmd '''ósakhæf''' sökum geðræns ástands og var gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/3460668?iabr=on&fbclid=IwAR25XdvGODbml1m6xKxuKFjEkisotSiO6a7i4eD9kUUJ8pl2jiImLldhdPg#page/n3/mode/1up/search/%E2%80%9CN%C3%ADu%20%C3%A1ra%20d%C3%B3ttur%E2%80%9D|title=Morgunblaðið - 305. tölublað (31.12.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2023-06-21}}</ref> |} === 25. maí 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás fyrir utan skemmtistað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~22 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Tveir menn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 6 ár, 3 ár |- | colspan="2" | Magnús Freyr Sveinbjörnsson (1980–2002) varð fyrir grófri líkamsárás af hendi tveggja manna fyrir utan skemmtistaðinn Spotlight í Hafnarstræti í Reykjavík. Magnús lést á spítala rúmri viku eftir að árásin átti sér stað. Allmörg vitni voru að árásinni auk þess sem að atburðurinn náðist á upptöku í öryggismyndavél. Árásarmennirnir gáfu sig fram við lögreglu daginn eftir og voru þá settir í gæsluvarðhald. Þeir voru dæmdir í 3 og 2 ára fangelsi í Héraðsdómi Reykjavíkur, Hæstiréttur lengdi seinna dóma þeirra í '''6''' ár og '''3''' ár.<ref>http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3472193 https://www.mbl.is/frettir/innlent/2003/10/02/domur_thyngdur_yfir_monnum_sem_urdu_manni_ad_bana_i/</ref> |} === 26. september 2002=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás á heimili |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~66 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~36 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Bragi Ólafsson (1936–2002) var stunginn til bana á heimili sínu að Klapparstíg í Reykjavík, en hann hafði orðið konu sinni að bana í sama húsi 14 árum áður. Banamein var stungusár sem náði inn að hjarta, en hann hafði verið stunginn víða, meðal annars í framhandlegg og kvið. Þegar lögreglu og sjúkrabíl bar að garði var Bragi enn með lífsmarki og gat hann skýrt lögreglu að einhverju leiti frá atburðarásinni. Bragi var látinn þegar komið var upp á sjúkrahús. Að sögn nágranna Braga var mikið blóð á veggjum íbúðarinnar og á gangi hússins. Lögreglan handtók Stein Ármann Stefánsson (1966–2013) sama kvöld. Steinn Ármann hafði áður komið við sögu hjá lögreglu og var hann talinn veikur á geði. Fjölskylda Steins hafði þá þegar lýst yfir áhyggjum sínum af andlegu ástandi Steins, en hún taldi víst að hann gæti reynst hættulegur og framið eitthvert voðaverk. Steinn neitaði til að byrja með að hafa verið valdur að dauða Braga, en viðurkenndi það fljótlega. Vafi lék á um sakhæfi hans, en geðlæknar voru ekki sammála um ástand Steins að kvöldi morðsins. Hæstiréttur dæmdi hann þó að lokum '''ósakhæfan''' og var honum gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni. Hann er talinn hafa verið á sterkum lyfjum er hann framdi verknaðinn og hafi verið haldinn ranghugmyndum. Steinn á að baki langan sakaferil.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=2854&leit=t Dómur í máli Steins Stefánssonar][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3036552 Hörð átök og blóð upp um veggi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=263499&pageId=3697727&lang=is&q=%C1rmann%20Stef%E1nsson Manndrápsmálið á Klapparstíg][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=263747&pageId=3706700&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Gæðlæknar ósammála um sakhæfi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=201841&pageId=3054705&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Einnig vandamál á Íslandi][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=348436&pageId=5467027&lang=is&q=Steinn%20%C1rmann%20Stef%E1nsson Sýknaður af ákæru um manndráp]</ref> |} ==2004== === 31. maí 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir stingur unga dóttur sína með hníf. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~12 ára stelpa |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~43 ára móðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæf |- | colspan="2" | Guðný Hödd Hildardóttir (1992–2004) fannst stungin til bana á heimili sínu á Hagamel í Reykjavík. Móðir Guðnýjar, Hildur Árdís Sigurðardóttir (1961–2020), hafði veist að Guðnýju og bróður hennar með hníf. Bróður Guðnýjar tókst að flýja úr íbúðinni og fór yfir til vinar síns sem hringdi á lögregluna. Er lögreglan kom heim til Hildar fann hún Guðnýju látna í rúmi sínu, en hún hafði verið stungin margsinnis. Hildur sjálf var illa særð þar sem hún hafði stungið sjálfa sig eftir að hafa sært son sinn og banað dóttur sinni. Hildur var færð á spítala þar sem hennar var gætt, en þaðan var hún síðan færð að Sogni. Hildur hafði áður reynt að fremja sjálfsvíg og hafði einnig sagt í návist annarra að frekar myndi hún drepa sig og börnin sín en að þau yrðu tekin af henni. Kennarar barnanna höfðu að auki lýst yfir áhyggjum af velferð þeirra. Hildur var dæmd '''ósakhæf''' og gert að sæta öryggisgæslu á réttargeðdeildinni að Sogni.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349266&pageId=5504819&lang=is&q=manndr%E1p Dæma móður á Hagamel][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349283&pageId=5505301&lang=is&q=Hildur%20%C1rd%EDs%20Sigur%F0ard%F3ttir Sagðist frekar drepa börnin en láta þau frá sér][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=5484396 Man ekki eftir að hafa banað dóttur sinni][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/803791/ Guðný Hödd Hildardóttir]</ref> |} === 4. júlí 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður myrðir sína fyrrverandi með kúbeini og losar sig við líkið úti í hrauni. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~34 ára [[Indónesía| indónesísk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~45 ára barnsfaðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Sri Rahmawati (1970–2004) var myrt með kúbeini og taubelti. Morðinginn bar líkið inn í sturtuklefa og þreif það. Setti svo í poka og bar út í bíl. Hann henti farsíma hennar í sjóinn og losaði sig við líkið í hraungjótu í nágrenni Hafnarfjarðar. Morðinginn, Hákon Eydal (1959–), barnsfaðir fórnarlambsins, var dæmdur í '''16''' ára fangelsi 2005.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3759473 Sextán ára fangelsi fyrir morð; grein í Fréttablaðinu 2005]</ref> |} === 1. nóvember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~25 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 11 ár |- | colspan="2" | Sæunn Pálsdóttir (1979–2004) lést eftir að eiginmaður og barnsfaðir hennar þrengdi að hálsi hennar með þvottasnúru aðfaranótt 1. nóvember 2004 á heimili þeirra í Kópavogi. Eiginmaður hennar, Magnús Einarsson, játaði verknaðinn fyrir tengdaforeldrum sínum og lögreglu. Talið er að morðið hafi verið framið af ásetningi, en engu að síður sýndi Magnús iðrun. Héraðsdómur dæmdi Magnús til 9 ára fangelsisvistar en Hæstiréttur þyngdi þann dóm og dæmdi Magnús til '''11''' ára fangelsisvistar þann 23. febrúar 2006.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=3793&leit=t Dómur í máli Magnúsar Einarssonar][http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3887405 Dæmdur í ellefu ára fangelsi]</ref> |} === 13. nóvember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~32 ára [[Danmörk| Dani]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~29 ára [[Bretland| Breti]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 1½ ár |- | colspan="2" | Flemming Tolstrup (1972–2004) lést á veitingastaðnum Traffic í Keflavík aðfaranótt laugardagsins 13. nóvember 2004. Scott McKenna Ramsay (1975–) kýldi Tolstrup í hálsinn með þeim afleiðingum að slagæð rifnaði og blæðing sem Flemming hlaut milli heila og heilahimna leiddi til dauða hans. Ramsey viðurkenndi strax á vettvangi að hafa slegið hann og sagði ástæðuna þá að Flemming hefði stöðugt verið að áreita sambýliskonu hans. Fyrir héraðsdómi hafði Ramsey játað brotið skýlaust og þótti sannað að andlát Flemmings hefði verið bein afleiðing hnefahöggsins sem hann veitti honum. Héraðsdómur Reykjaness dæmdi Scott Mckenna Ramsay í átján mánaða fangelsi, þar af fimmtán mánuði skilorðsbundið, í október 2005, sem Hæstiréttur Íslands staðfesti 23. mars 2006.<ref>[http://www.visir.is/g/200660323057/haestirettur-stadfestir-dom-yfir-ramsey Hæstiréttur staðfestir dóm yfir Ramsay] [https://www.haestirettur.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=6c369b81-91ff-442d-b57f-de70ba33bd38 Hæstaréttardómur yfir Ramsay]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 12. desember 2004=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás á veitingastað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Mosfellsbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~55 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður í jólasveinabúningi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 3 ár |- | colspan="2" | Ragnar Björnsson (1949–2004) lést á veitingastaðnum Ásláki í Mosfellsbæ aðfararnótt 12. desember 2004. Hafði Ragnar staðið við anddyri veitingastaðarins með konu sinni er maður íklæddur jólasveinabúningi tróðst inn og felldi niður glas sem brotnaði við fætur Ragnars. Ragnar helti sér í kjölfarið yfir manninn, Loft Jens Magnússon (1979–), sem brást illur við og kýldi Ragnar í hálsinn. Við það féll Ragnar á gólfið og rak höfuðið í. Loftur yfirgaf staðinn en vinur hans náði honum og fékk hann með sér til baka. Lífgunartilraunir eiganda veitingastaðarins og síðan sjúkraliða og uppi á Landspítala báru ekki árangur. Slagæð hafði rifnað við höggið sem Loftur veitti Ragnari og blæddi mikið inn á höfuðkúpu Ragnars. Hann lést vegna mikillar blæðingar á milli heila og innri heilahimnu. Loftur var enn á staðnum, og mjög ölvaður, er lögreglan mætti á vettvang og var hann strax handtekinn. Hæstiréttur mat það svo að þó árás Lofts hafi verið hrottaleg og tilefnislaus hafi hann ekki gert sér grein fyrir því að hún gæti leitt Ragnar til dauða. Loftur var dæmdur til '''3''' ára fangelsisvistar fyrir manndrápið.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=4553 Ákæruvaldið gegn Lofti Jens Magnússyni][http://www.visir.is/thriggja-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-aslaki/article/200770531084 Þriggja ára fangelsi fyrir manndráp á Ásláki]</ref> |} ==2005== === 15. maí 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás í veislu |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | [[Víetnam| Víetnamskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~33 ára [[Víetnam| víetnamskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Phong Van Vu lést af völdum innvortis blæðinga í brjóstholi. Phong var stunginn í brjóstkassa og víðar með þeim afleiðingum að hnífurinn gekk inn í bæði lungu og lungnaslagæð og í gegnum þind hans. Phong og maður að nafni Phu Tién Nguyén (1972–) voru í veislu í Kópavogi og höfðu deilt í töluverðan tíma um hvor ætti að sýna hinum meiri virðingu sökum aldurs, en það er hefð í heimalandi þeirra að hinn yngri sýni hinum eldi meiri virðingu. Eftir þrálátar deilur á Phong að hafa veitt Phu höfuðhögg og Phu þá reiðst. Hann greip til hnífs sem hann hafði í vasa sínum og lagði til Phong. Vitni á staðnum sögðu að árásin hafi verið einbeitt og af ásetningi og töldu dómarar framburð Phu um að um sjálfsvörn væri að ræða ótrúverðuga. Phu réðst á Phong og veitti honum áverka á hálsi, handlegg, kvið og brjóstkassa sem leiddi hann til dauða. Vitni sem reyndi að stíga á milli hlaut stungusár við mjöðm af völdum Phu. Það tók töluverð átök að stoppa árás Phu, en þegar það hafði tekist reyndi Phu aftur að ráðast á Phong og leitaði að nýjum vopnum. Dómurum þótti Phu ekki eiga sér neinar málsbætur og var hann dæmdur til '''16''' ára fangelsisvistar af Hæstarétti þann 6. apríl 2006.<ref>[http://www.haestirettur.is/domar?nr=3869&leit=t Dómur í máli Phu Tién Nguyén] [http://www.mbl.is/greinasafn/grein/1048795/ Sextán ár fyrir manndráp] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=262693&pageId=3683025&lang=is&q=manndr%E1p Sextán ár fyrir manndráp] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3868533 Fékk sextán ára dóm fyrir hnífstunguárás] [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3677227 Ákærður fyrir að drepa mann með hnífsstungum]</ref> |} === 14. ágúst 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Keflavíkurstöðin| Herstöðin í Keflavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára kvenkyns [[Bandaríkin| bandarískur]] hermaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | (Mögulega) ~21 árs [[Bandaríkin| bandarískur]] hermaður ''(sýknaður)'' |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Hermaðurinn Ashley Turner (1985–2005) fannst látin í kompu nálægt líkamsræktarstöð hermanna á herstöðinni á Keflavíkurflugvelli, en hún hafði verið falin þar. Miklir áverkar voru á líkama Turners en hún hafði einnig hlotið stungusár í hnakka sem talið er að hafi leitt hana til dauða. Herlögreglan handtók Calvin Eugene Hill (1984–) sem var talinn hafa ráðist á Turner á stigagangi í blokk á herstöðinni, en vitni lýstu vettvangi eins og sláturhúsi. Turner var enn á lífi er hún fannst en var úrskurðuð látin þegar komið var með hana á hersjúkrahús á Vellinum. Hill og Turner höfðu átt í deilum eftir að Hill hafði stolið greiðslukorti hennar ásamt öðrum hermanni og tekið út af því miklar fjárhæðir. Hill var enn að bíða niðurstöðu í því máli þegar morðið átti sér stað. Bandarískir sérfræðingar voru sendir til landsins til að rannsaka vettvang. Blóð úr Turner fannst á skóm Hill og átti hann yfir höfði sér lífstíðar- eða dauðadóm ef hann yrði fundinn sekur. Herinn tók að fullu við rannsókn málsins eftir að í ljós kom að engir Íslendingar tengdust málinu, og Hill var í kjölfarið fluttur á herstöð bandaríska hersins í Þýskalandi þar sem hann var áfram yfirheyrður. Hann neitaði sök allan tímann og var sýknaður af öllum kærum fyrir herrétti. Kom það varnarliðinu mjög á óvart þar sem allir höfðu talið óvéfengjanlegt að Hill væri morðinginn. Foreldrar Turners voru mjög ósáttir með meðferð málsins og gagnrýndu harðlega hve langan tíma rannsóknin tók. Einnig gagnrýndu þau það að Hill hafi verið leyft að búa í sama stigagangi og Turner þrátt fyrir að hann hafi stolið af henni háum fjárhæðum og hún átt að vitna gegn honum í því máli. Ef engin ný sönnunargögn koma upp sem benda á að einhver annar gæti verið morðingi Turners, eða gefa staðfestingu á sekt Hills, mun engum verða refsað fyrir morðið. Þó flestir telji ótvírætt að Hill sé morðingi Turners, virðist málið vera '''óupplýst'''.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349692&pageId=5529680&lang=is&q=mor%F0 Vitnið reyndi að komast undan][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=262012&pageId=3671356&lang=is&q=mor%F0 Stungusár var á hnakka][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=270788&pageId=3858845&lang=is&q=MOR%D0 Ung varnarliðskona stungin til bana][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=358186&pageId=5728633&lang=is&q=Mor%F0 Bandarískir sérfræðingar komnir][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=272082&pageId=3900500&lang=is&q=Ashley%20Turner Fer fyrir herrétt][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=364371&pageId=5889971&lang=is&q=Ashley%20Turner Valið í kviðdóm fyrir réttarhöld][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=277011&pageId=3957677&lang=is&q=Ashley%20Turner Verjendur segja galla vera á rannsókn][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=271599&pageId=3887323&lang=is&q=Ashley%20Turner Gæti verið dæmdur til dauða fyrir morð][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=277491&pageId=3968742&lang=is&q=Ashley%20Turner Engum refsað fyrir morðið]</ref> |} === 20. ágúst 2005=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Uppdópaður maður veitist að félaga sínum með hníf |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~20 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14½ ár |- | colspan="2" | Bragi Halldórsson (1985–2005) fannst látinn í íbúð á Hverfisgötu að morgni menningarnætur 2005. Bragi var gestkomandi í íbúðinni en þar bjó Sigurður Freyr Kristmundsson, ásamt hjónum sem áttu íbúðina. Sigurður, Bragi og húsbóndinn sátu og töluðu saman við eldhúsborðið. Sigurður segist hafa gripið 14 cm flökunarhníf sem þarna var til þess að leggja áherslu á orð sín, en hann kvaðst ekki muna um hvað var rætt. Sigurður segir að hann og Bragi hafi staðið upp samtímis og hnífurinn í kjölfarið stungist í Braga. Vitni segja hins vegar að Bragi hafi setið kyrr og aðeins Sigurður hafi staðið upp. Einnig sagði finnskur réttarmeinafræðingur að töluverðu afli hefði þurft að beita til að stinga Braga á þennan hátt, en hnífurinn gekk í gegnum rússkinnsjakka Braga, skinn, brjósk, lifur og hjarta. Reynt var að bjarga Braga en honum blæddi út. Sigurður flúði vettvang en sneri fljótt aftur og var þá handtekinn af lögreglu. Í blóði hans fannst bæði amfetamín og kókaín, en Sigurður hafði neytt eiturlyfja marga daga í röð fyrir morðið, sem og drukkið áfengi. Héraðsdómur Reykjavíkur dæmdi Sigurð sakhæfan og til '''14 ára og 6 mánaða''' fangelsisvistar fyrir morðið í febrúar 2006. Sigurður er sonur Kristmundar sem framdi morðið á Guðjóni Atla 1976.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3883000 Rak flökunarhníf beint í hjartastað][http://www.mbl.is/greinasafn/grein/1067341/ Dæmdur til 14 1/2 árs fangelsisvistar][http://www.visir.is/jatadi-a-sig-mord-vid-hverfisgotu/article/2005508240331 Játaði á sig morð við Hverfisgötu][http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=349710&pageId=5530293&lang=is&q=mor%F0 Þegar fíkniefnaneysla leiðir til morðs]</ref> |} ==2007== === 29. júlí 2007=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skotinn með riffli. Morðinginn svipti sig svo lífi. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~35 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~38 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Stefán Jónsson (1972–2007) var skotinn til bana á Sæbraut í Reykjavík. Árásarmaðurinn, Tómas Björnsson (1969–2007), notaði tuttugu og tveggja kalibera tékkneskan riffill til verksins. Stefán náði að forða sér áður en árásarmaðurinn skyti aftur og var honum hleypt inn í sendiferðabíl. Ökumaður sendiferðabílsins tók svo eftir því að Stefán hreyfði sig ekki og keyrði hann að Laugardalslaug þar sem hann og starfsmenn laugarinnar reyndu að koma Stefáni aftur til lífs meðan beðið var eftir sjúkrabíl. Stefán var úrskurðaður látinn á Landspítalanum stuttu síðar. Árásarmaðurinn keyrði á Þingvelli þar sem hann svipti sig lífi með sama skotvopni. Skildi hann eftir bréf þar sem hann útskýrði gjörðir sínar. Tómas hafði myrt elskhuga fyrrum konu sinnar.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3969743 Horfði á morðingjann hlaða riffilinn aftur og forðaði sér][http://www.visir.is/myrti-elskhuga-fyrrverandi-konu-sinnar-og-svipti-sig-svo-lifi/article/200770729025 Myrti elskhuga fyrrverandi konu sinnar og svipti sig svo lífi] </ref> |} === 7. október 2007=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Höfuðáverkar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~44 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Borgþór Gústafsson (1963–2007) lést eftir mikla höfuðáverka. Ákærði, Þórarinn Gíslason, neitaði sök og bar við minnisleysi sökum drykkju og lyfjaneyslu. Dómarar töldu sök Þórarins óvéfengjanlega og var Þórarinn í kjölfarið dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 22. maí 2008.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S200800458&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Þórarins Gíslasonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} == 17. ágúst 2009== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Höfuðáverkar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Bragi Friðþjófsson (1978–2009) lést eftir höfuðáverka af völdum Bjarka Freys Sigurgeirssonar (1978–2020) í herbergi Bjarka í Hafnarfirði. Bjarki játaði morðið að hluta og var dæmdur í '''16''' ára fangelsisvist af Héraðsdómi Reykjaness þann 30. nóvember 2009.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S200900821&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Bjarka Freys Sigurgeirssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.visir.is/bjarki-freyr-fekk-16-ar/article/2009470809177 Bjarki Freyr fékk 16 ár]</ref> |} =2010 - 2019= ==2010== === 8. maí 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Tilefnislaus líkamsárás. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjanesbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~53 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~31 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Haukur Sigurðsson (1957–2010) lést eftir mikla áverka sem Ellert Sævarsson (1979–) veitti honum. Ellert játaði á sig morðið en hann var bæði undir áhrifum áfengis og amfetamíns er morðið átti sér stað. Ellert mætti Hauki á göngu í Reykjanesbæ og taldi af einhverjum ástæðum að Haukur væri barnaníðingur. Haukur og Ellert þekktust ekki og var árásin að öllu tilefnislaus. Hann veittist að Hauki eftir einhver orðaskipti og barði, sparkaði í hann þar sem hann lá í jörðinni og að endingu kastaði hann hellustein sem hann fann í höfuð Hauks, með þeim afleiðingum að hann lést. Blaðberi fann lík Hauks og hringdi á lögreglu. Ellert var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjaness þann 27. september 2010.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201000585&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Ellerts Sævarssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.visir.is/sudurnesjamordid--gret-thegar-hann-lysti-mordinu/article/2010348014320 Suðurnesjamorðið][http://www.mbl.is/frettir/forsida/2010/09/09/jatadi_manndrap_fyrir_domi/ Játaði manndráp fyrir dómi][http://www.dv.is/frettir/2010/6/18/mord-i-reykjanesbae-mennirnir-thekktust-ekki/ Morðið í Reykjanesbæ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100621041923/http://www.dv.is/frettir/2010/6/18/mord-i-reykjanesbae-mennirnir-thekktust-ekki/ |date=2010-06-21 }}</ref> |} === 15. ágúst 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás á heimili |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Hafnarfjörður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~37 ára framkvæmdastjóri sælgætisgerðarinnar Góu |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~23 ára maður ástfanginn af kærustu hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Hannes Þór Helgason (1973–2010) var stunginn til bana og játaði Gunnar Rúnar Sigurþórsson (1987–) að hafa myrt Hannes og var hann dæmdur í '''16''' ára fangelsi af hæstarétti árið 2011. Málið tengdist kærustu Hannesar en Gunnar var ástfanginn af henni. Gunnar hafði árinu áður birt myndband af sér þar sem hann lýsti yfir eldheitri ást sinni á þessari kærustu Hannesar.<ref>[http://www.visir.is/haestirettur-daemir-gunnar-runar-i-16-ara-fangelsi/article/2011111019492 Hæstiréttur dæmir Gunnar Rúnar í 16 ára fangelsi 2011]</ref> |} === 14. nóvember 2010=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður gengur í skrokk á föður sínum. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 61 árs tónlistarmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 31 árs sonur hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 14 ár |- | colspan="2" | Ólafur Þórðarson, tónlistarmaður, (1949–2011) varð fyrir líkamsárás þann 14. nóvember 2010 og lést af völdum þeirra áverka sem hann hlaut í árásinni þann 4. desember 2011. Ákærði, sonur Ólafs, Þorvarður Davíð Ólafsson (1979–2013) játaði að hafa veitt föður sínum áverkana sem leiddu til andláts Ólafs. Þorvarður, sem var undir áhrifum áfengis og fíkniefna, hlaut 14 ára fangelsisdóm í Héraðsdómi.<ref>https://www.heradsdomstolar.is/default.aspx?pageid=347c3bb1-8926–11e5-80c6-005056bc6a40&id=bf9a216d-3c7e-430f-8b87-aa0c0ddc7c6c{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>http://www.visir.is/g/2011111209593</ref> |} ==2011== === 12. maí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Heiðmörk]], nærri [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~21 árs kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 25 ára sambýlismaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |- | colspan="2" | Þóra Elín Þorvaldsdóttir (1990–2011) var kyrkt af sambýlismanni sínum og barnsföður, Axel Eskfjörð Jóhannssyni, í Heiðmörk. Axel keyrði hana upp á Landspítalann eftir að hún lést og gaf sig fram. Hann var dæmdur '''ósakhæfur''' og var vistaður á réttargeðdeild.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201100849&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Axels Jóhannssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[http://www.pressan.is/Frettir/Lesafrett/mordid-i-heidmork-axel-leiddur-fyrir-domara---rikissaksoknari-vill-lokad-thinghald Axel Jóhannsson leiddur fyrir dómara] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160624181615/http://www.pressan.is/Frettir/Lesafrett/mordid-i-heidmork-axel-leiddur-fyrir-domara---rikissaksoknari-vill-lokad-thinghald |date=2016-06-24 }}</ref> |} === 2. júlí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir kyrkir nýfætt barn sitt og sker í andlit þess |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Nýfætt barn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Litáen| Litháensk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 2 ár |- | colspan="2" | Agné Krataviciuté sögð hafa kyrkt nýfætt sveinbarn sitt þar til það lést á baðherbergi á Hót­el Frón. Barnið var líka með skurðáverka á andliti. Agné neitaði sök en var dæmd til '''2''' ára fangelsisvistar þann 28. mars 2012.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201101651&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Agné Krataviciuté]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 14. júlí 2011=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður stunginn til bana á veitingastað |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~45 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~39 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Hilmar Þórir Ólafsson (1966–2011) var stunginn til bana á veitingastaðnum Monte Carlo í Reykjavík. Redouane Naoui (1972–) var sakfelldur fyrir morðið og var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Héraðsdómi Reykjavíkur þann 24. nóvember 2011.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201101558&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Redouane Naoui]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} == 3. febrúar 2012== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~36 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~23 ára unnusti hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Þóra Eyjalín Gísladóttir (1976–2012) var stungin til bana í Hafnarfirði. Hlífar Vatnar Stefánsson (1989–), unnusti hinnar látnu, játaði á sig morðið og var dæmdur í '''16''' ára fangelsi af Hæstarétti þann 17. janúar 2013.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201200349&Domur=3&type=1&Serial=1 Dómur í máli Hlífars Vatnars Stefánssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} ==2013== === 17. mars 2013=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður hristir ungt barn sitt harkalega. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 5 mánaða stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Bretland| Breskur]] faðir hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 5 ár |- | colspan="2" | Scott James Carcary var sagður hafa hrist fimm mánaða gamla dóttur sína það harkalega að hún lést nokkrum tímum síðar. Scott neitar sök en var dæmdur í '''5''' ára fangelsi í Héraðsdómi Reykjavíkur þann 10. apríl 2014.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201301270&Domur=2&type=1&Serial=1 Dómur í máli Scott James Carcary]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} === 7. maí 2013=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Egilsstaðir]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~60 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | ~25 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Karl Jónsson (1953–2013) stunginn til bana á heimili sínu á Egilsstöðum. Friðrik Brynjar Friðriksson (1988–) var dæmdur í '''16''' ára fangelsi fyrir morðið af Héraðsdómi Austurlands þann 23. október 2013. Hæstiréttur staðfesti þann dóm þann 18. júní 2014.<ref>[http://www.domstolar.is/domaleit/nanar/?ID=S201300044&Domur=5&type=1&Serial=1 Dómur í máli Friðriks Brynjars Friðrikssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}[www.mbl.is/frettir/innlent/2014/06/18/stadfestir_16_ara_fangelsisdom/ Staðfestir 16 ára fangelsisdóm]</ref> |} == 27. september 2014== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 26 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 29 ára [[Pólland| pólskur]] eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Ríkissaksóknari hefur gefið út ákæru fyrir manndráp á hendur 29 ára gömlum karlmanni, Mariusz Brozio (1985– ). Hann er sakaður um að hafa orðið 26 ára eiginkonu sinni að bana í íbúð þeirra í Stelkshólum þann 27. september 2014. Maðurinn er talinn hafa banað henni með því að þrengja að öndunarvegi hennar.<ref>http://www.visir.is/g/2015150229693</ref><ref>{{cite web |url=http://www.dv.is/frettir/2014/10/17/akaeruvaldid-fer-fram-aframhaldandi-gaesluvardhald/ |title=Geymd eintak |access-date=2018-12-06 |archive-date=2015-12-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151204001543/http://www.dv.is/frettir/2014/10/17/akaeruvaldid-fer-fram-aframhaldandi-gaesluvardhald/ |url-status=dead }}</ref> |} ==2015== === 14. febrúar 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | ~41 árs maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | [[Pólland| Pólsk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Danuta Kaliszewska stakk sambýlismann sinn til bana á heimili þeirra. Hún var dæmd í '''16''' ára fangelsi. Hún neitaði sök.<ref>http://www.visir.is/manndrap-i-hafnarfirdi--daemd-i-16-ara-fangelsi/article/2015150719954</ref> |} === 2. október 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kyrking |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Akranes]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Maður játaði að hafa sett hendur um háls manns á Akranesi og hert að. Hann hefur einnig játað að hafa sett reim um háls mannsins og hert.<ref>http://www.ruv.is/frett/jatar-ad-hafa-hert-ad-halsi-manns-med-reim</ref><ref>[http://www.ruv.is/frett/gunnar-orn-i-16-ara-fangelsi-fyrir-mord] Gunnar Örn í 16 ára fangelsi fyrir morð (RÚV 27.10.2016)</ref> |} === október 2015=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Mennirnir bjuggu báðir í búsetukjarna fyrir geðfatlaða |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Maður fannst myrtur við Miklubraut. Grunaður maður var handtekinn.<ref>[http://www.mbl.is/frettir/innlent/2015/10/22/manndrap_vid_miklubraut/ Manndráp við Miklubraut] Skoðað 19. janúar 2016.</ref> Maðurinn sem dó og sá sem ákærður var fyrir manndráp bjuggu í búsetukjarna fyrir geðfatlaða við Hringbraut<ref>[http://www.visir.is/g/2016160129289] Ákærður fyrir manndráp á Hringbraut (Vísir 25. janúar 2016)</ref> |} == 13. apríl 2016== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður skýtur konu sína og síðan sjálfan sig |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Akranes]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 54 ára [[Rússland| rússnesk]] kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Íslenskur eiginmaður hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- | colspan="2" | Guðmundur Valur Óskarsson skaut eiginkonu sína til bana á Akranesi og framdi því næst sjálfsmorð.<ref>http://www.visir.is/myrti-konu-sina-og-svipti-sig-sidan-lifi/article/2016160419531</ref> Konan hét Nadezda Edda Tarasova og var rússnesk. Hún var 54 ára en Guðmundur var á sjötugsaldri og hafði glímt við langvarandi veikindi.<ref>http://www.visir.is/nofn-hjonanna-sem-fundust-latin-a-akranesi/article/2016160419344</ref> |} ==2017== === 14. janúar 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | [[Grænland| Grænlenskur]] sjómaður tekur stúlku upp í bíl sinni niðri í [[Miðborg Reykjavíkur| miðbæ Reykjavíkur]] og kastar henni út í sjó á [[Suðurland| Suðurlandi]]. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Suðurland]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 20 ára kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 30 ára [[Grænland| grænlenskur]] sjómaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 19 ár |- | colspan="2" | Birna Brjánsdóttir fannst látin í fjöru við Selvogsvita þann 22. janúar eftir að hafa verið týnd í rúma viku. 2 menn, grænlenskir sjómenn af togaranum ''Polar Nanoq'', voru grunaðir um verknaðinn og sátu í haldi. Síðar beindist grunurinn að öðrum mannanna, Thomasi Möller Olsen sem situr í haldi. Hann neitar enn sök. Blóðblettir úr Birnu fundust meðal annars í bíl sem hann tók á leigu og öryggismyndavélar í Reykjavík og Hafnarfirði náðu myndum af bílnum. Olsen fékk '''19''' ára fangelsisdóm fyrir morðið og fíkniefnainnflutning. Honum til refsiþyngdar var metið að hann hafi reynt að afvegaleiða lögreglu og varpa sök á félaga sinn.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170928711/thomas-fekk-thyngri-dom-fyrir-ad-varpa-sok-a-skipsfelaga-sinn Thomas fékk þyngri dóm fyrir að varpa sök á skipsfélaga sinn] Vísir skoðað 29 sept. 2017.</ref> |} === 7. júní 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Árásin er talin hafa tengst handrukkun |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | Mosfellsdalur, [[Mosfellsbær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Tveir menn |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |6 ár |- | colspan="2" | Arnar Jónsson Aspar lést við árás að Æsustöðum í Mosfellsdal. Árásin er talin hafa tengst handrukkun. Sex voru handtekin, fimm karlar og ein kona. <ref>[http://www.ruv.is/frett/tveir-hinna-handteknu-voru-daemdir-i-februar Tveir hinna handteknu voru dæmdir í febrúar] Rúv, skoðað 8. júní 2017.</ref> |} === 21. september 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Líkamsárás |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona frá [[Lettland| Lettlandi]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Hælisleitandi frá [[Jemen]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" | Erlend kona á fimmtugsaldri varð fyrir líkamsárás að kvöldi til á Hagamel 18. Hún varð úrskurðuð látin á Landspítalanum. Tveir karlmenn voru handteknir á vettvangi, annar var erlendur ríkisborgari á fertugsaldri og var hann gestkomandi, en hinn var Íslendingur á þrítugsaldri og búsettur í húsinu. Konan sem lést bjó einnig í húsinu.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170929685/manndrap-a-melunum Manndráp á Melunum] Vísir, skoðað 22. september 2017.</ref> Maðurinn var hælisleitandi frá [[Jemen]] en konan, Sanita Brauna, frá Lettlandi.<ref>[http://www.visir.is/g/2017170928728/hinn-grunadi-i-hagamelsmalinu-urskurdadur-i-fjogurra-vikna-gaesluvardhald Hinn grunaði í Hagamelsmálinu úrskurðaður í fjögurra vikna gæsluvarðhald] Vísir, skoðað 29. sept. 2017.</ref> Maðurinn, Khaled Cairo, hafði slegið Sanitu með glerflöskum og slökkvitæki. Hann kvaðst vera ósáttur að hún hafi verið í tygjum við blökkumann. Cairo hegðaði sér undarlega í samskiptum við lögreglu og í dómssal. Hann var þó ekki metinn ósakhæfur eða siðblindur og var dæmdur í 16 ára fangelsi.<ref>[http://www.visir.is/g/2018180418835/daemdur-i-16-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-hagamel Dæmdur í 16 ára fangelsi fyrir manndráp á Hagamel] Vísir, skoðað 18. apríl, 2018.</ref> |} === 3. desember 2017=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Hnífsárás um nótt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 20 ára [[Albanía| albanskur]] maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 25 ára Íslendingur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |17 ár |- | colspan="2" | Tveir albanskir karlmenn voru stungnir af íslenskum karlmanni á þrítugsaldri á Austurvelli um miðja nótt í kjölfar slagsmála. Annar maðurinn lést nokkrum dögum síðar á sjúkrahúsi.<ref>[http://www.ruv.is/frett/latinn-eftir-hnifstunguaras-a-austurvelli Látinn eftir hnífsstunguárás á Austurvelli] Rúv, skoðað 9. des. 2017.</ref> Gerandinn Dagur Hoe Sigurjónsson (1992– ) var ákærður fyrir að bana hinum albanska Klevis Sula (1997–2017) á Austurvelli í byrjun desember 2017. Samkvæmt ákærunni stakk hann Sula fjórum sinnum. Dagur var jafnframt ákærður fyrir tilraun til manndráps með því að hafa við sama tilefni stungið annan albanskan mann þrisvar þannig að sá hlaut meðal annars slagæðablæðingu.<ref>http://www.ruv.is/frett/akaerdur-fyrir-mord-og-manndrapstilraun</ref> Dagur var dæmdur í 17 ára fangelsi.<ref>[http://www.visir.is/g/2018180629807 Dagur Hoe dæmdur í 17 ára fangelsi] Vísir, skoðað 16. júlí 2018</ref> |} == 31. mars 2018== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður banar bróður sínum í Árnessýslu<br /> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Suðurland]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 65 ára maður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Bróðir hins látna |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |7 ár, síðar lengt í 14 ár |- | colspan="2" | Ragnar Lýðsson (24. nóvember 1952–31. mars 2018) fannst látinn á bænum Gýgjarhóli II í Árnessýslu. Þrír bræður voru á staðnum er atvik átti sér stað. Valur Lýðsson, bróðir Ragnars og ábúandi á bænum tilkynnti um andlátið. Frásögn hans af hvernig á andlátið bar til þótti ótrúverðug og í framhaldinu var hann grunaður um manndráp. Þriðja bróðurnum var sleppt að lokinni skýrslutöku, hann var sofandi þegar umrædd átók áttu sér stað. Ummerki voru um átök á vettvangi og bráðabirgðakrufning leiddi í ljós að áverkar á líkinu hafi orðið Ragnari að bana.<ref>[http://www.ruv.is/frett/brodirinn-grunadur-um-manndrap Bróðirinn grunaður um manndráp] Rúv, skoðað 3. apríl, 2018.</ref> |} == 8. desember 2019== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Manni hrint af svölum. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Úlfarsárdalur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Litáskur karlmaður á fimmtugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Litáskur karlmaður á sextugsaldri <ref>[https://www.visir.is/g/20202009982d/akaerdur-fyrir-mord-med-thvi-ad-kasta-manni-fram-af-svolum Ákærður fyrir morð með því að kasta manni fram af svölum]Vísir, skoðað 9 sept 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Sýknaður |- | colspan="2" |Litáskur maður á fimmtugsaldri fannst látinn fyrir utan fjölbýlishús í Grafarholti. Arturas Leimontas er sagður hafa ráðist á manninn og kastað honum svo fram af svölum íbúðarinnar með þeim afleiðingum að hann lést skömmu síðar. Arturas neitaði sök en var dæmdur í 16 ára fangelsi í Héraðsdómi en var síðar sýknaður í Landsrétti. Landsréttur hélt því framm að einginn vitni gætu staðfest það sem Arturas var gefið að sök og að gögn úr réttarmeinafræði rannsókn málsins stæðust ekki.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212123846d/syknadur-i-landsretti-eftir-sextan-ara-dom-i-heradi|title=Sýknaður í Landsrétti eftir sextán ára dóm í héraði - Vísir|date=2021-06-18|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} =2020 - 2029= ==2020== === 28. mars 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona fannst látin á heimili sínu. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Sandgerði]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona á sextugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á sextugsaldri, sambýlismaður konunnar <ref>[https://www.ruv.is/frett/2020/04/08/gaesluvardhald-framlengt-til-15-april Gæsluvarðhald framlengt...]Rúv, skoðað 20. apríl 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |14 ár |- | colspan="2" |Björg Ástríðardóttir (1968–2020) fannst látin á heimili sínu í Sandgerði þar sem hún bjó með eiginmanni sínum. Ragnar Sigurður Jónsson (1965– ) eiginmaður Bjargar var handtekinn 4 dögum síðar grunaður um að hafa banað eiginkonu sinni með því að hafa þrengt að hálsi hennar þar til hún lést. Ragnar bar við minnisleysi sökum drykkju en var dæmdur í '''14 ára''' fangelsi í júní 2021.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222247210d/-hvernig-af-hendirdu-lik-fyrir-mis-tok-|title=„Hvernig af­hendirðu lík fyrir mis­tök?“ - Vísir|date=2022-11-04|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} === 6. apríl 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Sonur réðst á móður og stjúpföður með hnífi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Móðir geranda |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri <ref>[https://www.visir.is/g/2020142808d/mordid-i-hafnarfirdi-logregla-var-a-heimilinu-fimm-timum-fyrir-andlatid Morðið í Hafnarfirði...]Vísir, skoðað 15. apríl 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |Fellt niður vegna andláts geranda. |- | colspan="2" |Maður á þrítugsaldri veittist að móður sinni og sambýlismanni hennar með hníf með þeim afleiðingum að móðir mannsins lést. Hann stakk móður sína tvívegis og veitti sambýlismanni hennnar stungusár á höku og á handlegg<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20202013985d/haskalegur-akstur-og-haettuleg-aras-a-samvisku-grunads-mordingja|title=Háskalegur akstur og hættuleg árás á samvisku grunaðs morðingja - Vísir|date=2020-09-21|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref>. Maðurinn svipti sig lífi á réttargeðdeild Landspítalans á jóladag 2020 og var málið fellt niður.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20212057020d/manndrapsmal-fellt-nidur-vegna-andlats-akaerda|title=Manndrápsmál fellt niður vegna andláts ákærða - Vísir|date=2021-05-01|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} === 25. júní 2020=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður kveikti í húsi á Bræðraborgarstíg |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 3 Pólverjar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á sjötugsaldri <ref>[bruninn-a-braedraborgarstig-talinn-manndrap-af-asetningi Bruninn á Bræðraborgastíg talinn manndráp af ásetningi]Vísir, skoðað 25. júlí 2020</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | ósakhæfur |- | colspan="2" |3 Pólverjar létu lífið og 4 slösuðust eftir íkveikju á Bræðraborgarstíg. Marek Moszczynski var handtekinn skömmu síðar við rússnenska sendiráðið grunaður um íkveikjuna. Marek hafði sýnt undarlega hegðun dagana fyrir íkveikjuna og var dæmdur '''ósakhæfur''' í Landsrétti og gert að sæta öryggisgæslu á viðeigandi stofnun (réttargeðdeild).<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222274209d/domur-stad-festur-i-braedra-borgar-stigs-malinu|title=Dómur stað­festur í Bræðra­borgar­stígs­málinu - Vísir|date=2022-10-06|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> |} == 13. febrúar 2021== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Morð í austur-Reykjavík, skotið á mann fyrir utan heimili hans í Rauðagerði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fertugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 4 einstaklingar. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár |- | colspan="2" |Armando Beqiri (1988–2021) var skotinn níu sinnum fyrir utan heimili sitt í Rauðagerði. Angjelin Sterkaj (1986–) játaði að hafa banað Armando. Claudia Sofiu Coelho Carvalho, Murat Selivrada, Shpetim Qerimi voru einnig gert að sök samverknað í morðinu á Armando. Murat er sagður hafa vísað Claudiu á tvær bifreiðar í umsjón Armando sem hún sat fyrir og gerði Angjelin viðvart um ferðir Armandos þetta kvöld. Shpetim Qerimi var sakaður um að hafa ekið Angjelin að heimili Armando. Angjelin var dæmdur í 16 ára fanglesi og voru Claudia, Murat og Shepetim sýknuð í héraðsdómi. Landsréttur þyngdi dóminn töluvert og dæmdi Angjelin í 20 ára fanglesi og samverkamenn hanns í 14 ára fangelsi. Hæstaréttur mildaði dóminn og var Angjelin dæmdur í '''16 ár''', Claudia í '''3 ár''', Murat í '''4 ár''' og Shpetim í '''10 ár'''. Hæstiréttur sagði Landsrétt hafa skortið lagalega heimild í dómsúrskurð sínum. Á tímabili sátu 9 einstaklingar í gæsluvarðhaldi vegna málsins og er þetta ein umfangsmesta rannsókn í sögu lögreglunnar í seinni tíð.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232430562d/domar-i-rauda-gerdis-malinu-mildadir-veru-lega|title=Dómar í Rauða­gerðis­málinu mildaðir veru­lega - Vísir|date=2023-06-21|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} ==2022== === 4. júní 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst látinn fyrir utan heimili sitt í Barðavogi í Reykjavík. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fimmtugsaldri. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár<ref>[https://www.visir.is/g/20232407443d/magnus-aron-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-i-barda-vogs-malinu/ Magnús Aron dæmdur í sextán ára fangelsi í Barða­vogs­málinu] Vísir, sótt 27/4 2023</ref> |- | colspan="2" |Gylfi Bergmann Heimisson (1975–2022) fannst látinn fyrir utan heimili sitt í Barðavogi. Nágranni Gylfa, Magnús Aron Magnússon (2001–) játaði á sig verknaðinn. Gylfi er sagður hafa bankað uppi hjá Magnúsi í risíbúð þar sem Magnús bjó með móður sinni sem lá þá inni á sjúkrahúsi. Ætlaði Gylfi þá að ræða við Magnús eftir að hann sló til annars nágranna kvöldið áður. Magnús er þá sagður hafa hrint Gylfa og átök brotist út í stiganum frá risinu. Átökin bárust út á malarplan fyrir framan húsið þar sem Magnús ítrekað sparkaði og kýldi Gylfa með þeim afleiðingum að hann lést. Magnús var dæmdur í '''16 ára''' fangelsi í Héraðsdómi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232407443d/magnus-aron-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-i-barda-vogs-malinu|title=Magnús Aron dæmdur í sextán ára fangelsi í Barða­vogs­málinu - Vísir|date=2023-04-27|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |} ===21. ágúst 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Tveir látast eftir skotárás, árásarmaður og fórnarlamb. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Blönduós |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður í kringum þrítugt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Sonur hjónanna var ekki ákærður og málið fellt niður á grundvelli neyðarvarnar. |- | colspan="2" |Eva Hrund Pét­urs­dótt­ir (1969–2022) var skotin til bana á heimili sínu á Blönduósi og Kári Kárason, eiginmaður Evu, særðist einnig alvarlega<ref>{{Cite web|url=https://www.mbl.is/frettir/innlent/2022/08/23/nofn_hjonanna_sem_urdu_fyrir_arasinni/|title=Nöfn hjónanna sem urðu fyrir árásinni|website=www.mbl.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref>. Árásarmaðurinn Brynjar Þór Scheel Guðmundsson (1986–2022)<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222306334d/efna-til-sofnunar-fyrir-fjolskyldu-brynjars-thors-a-blonduosi|title=Efna til söfnunar fyrir fjölskyldu Brynjars Þórs á Blönduósi - Vísir|date=2022-03-09|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> fannst einnig látinn á vettvangi. Brynjar fór inn um ólæstar dyr á heimili hjónana vopnaður afsagaðri haglabyssu og veiðihníf, Þegar Brynjar varð var við að gestir væru í húsinu sneri hann aftur út og Kári á eftir honum. Orðaskipti urðu á milli Kára og Brynjars sem enduðu með því að Brynjar skaut Kára í kviðinn. Því næst sneri Brynjar aftur inn í húsið og skaut Evu í höfuðið þar sem hún stóð inni í stofu. Þegar Brynjar var að endurhlaða byssuna náði sonur hjónana sem var gestkomandi í húsinu að afvopna Brynjar og yfirbuga hann með þeim afleiðingum að hann lést út frá súrefnisskorti. Lögregla hafði áður haft afskipti af Brynjari vegna hótana í garð hjónanna. Sonur hjónanna var ekki ákærður og málið fellt niður á grundvelli neyðarvarnar.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232376454d/rann-sokn-log-reglu-a-blondu-osi-lokid-tok-log-regluna-26-minutur-ad-maeta-a-stadinn|title=Rann­sókn lög­reglu á Blöndu­ósi lokið: Tók lög­regluna 26 mínútur að mæta á staðinn - Vísir|date=2023-10-02|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-26}}</ref> |} === 3. október 2022=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður var stunginn til bana í heimahúsi á Ólafsfirði.<ref>[https://www.visir.is/g/20232465744d/steinthor-hafi-stungid-tomas-tvisvar Steinþór hafi stungið Tómas tvisvar] Vísir, sótt 22. september 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Ólafsfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Tómas Waagfjörð, 47 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Steinþór Einarsson, 37 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-01-09-atta-ara-fangelsi-fyrir-manndrap-a-olafsfirdi-401500 8 ára fangelsi fyrir manndráp á Ólafsfirði] 9. janúar 2024, Rúv.is</ref> |- | colspan="2" |Tómas Waagfjörð (1976-2022) var stunginn til bana í heimahúsi á Ólafsfirði þar sem hann hugðist sækja eiginkonu sína eftir að hún leitaði til vinar eftir rifrildi þeirra hjóna. Steinþór Einarsson (1986-) vinur konunar reyndi um hríð að koma Tómasi út úr húsinu en án árangurs. Endaði það með því að Steinþór kastaði sólgleraugum sem hann bar á höfði sér í Tómas, við þar reiddist Tómas mikið og dróg upp hníf sem hann stakk Steinþór með bæði í kinn og læri. Í átökunum hlaut Tómas tvö stungusár á mjöðm sem leiddu til þess að hann lést. Steinþór bar fyrir dómi að um neyðarvörn væri að ræða en var þó á endanum dæmdur til '''8 ára''' fangelsis vistar.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252670725d/olafsfjardarmalid-fer-fyrir-haestarett|title=Ólafsfjarðarmálið fer fyrir Hæsta­rétt - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2025-03-01|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} == 2023 == === 20. apríl 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Pólskur maður var stunginn til bana á bílaplani í Hafnarfirði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Bartolomiej Kamil Bielenda, 27 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 19 ára karlmaður <ref>[https://www.visir.is/g/20232406158d/stulkunni-sleppt-ur-haldi-og-einn-buinn-ad-jata Stúlkunni sleppt úr haldi og einn búinn að játa] Vísir, sótt 24/4 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 12 ár |- | colspan="2" |Bartlomiej Kamil Bielenda (1996-2023) lést af sárum sínum eftir að hafa orðið fyrir stunguárás á bílastæði við Fjarðarkaup í Hafnafirði. Sæmundur Tryggvi Norðquist Sæmundsson (2004-)<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232484272d/tiu-ara-fangelsi-fyrir-manndrapid-vid-fjardarkaup|title=Tíu ára fangelsi fyrir mann­drápið við Fjarðar­kaup - Vísir|last=Stefánsson|first=Kolbeinn Tumi Daðason,Jón Þór|date=2023-03-11|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> gekkst við því að hafa umrætt kvöld hafa hitt á Bartlomiej á Íslenska Rokkbarnum þar sem Sæmundur var ásamt öðrum, til orðaskipta hafi komið á milli mannana vegna fíkniefnaskuldar sem hafi svo brotist út í átök hinum megin við götuna á bílastæðinu við Fjarðarkaup. Sæmundur ásamt tveimur mönnum eru sagðir hafa ráðist að Bartlomiej. Sæmundur á þá að hafa stungið Bartlomiej sex sinnum sem leiddi til dauða hans. Fjórir voru ákærðir í málinu, Þrír drengir ásamt einnar stúlku sem tók atlöguna upp á myndband. Sæmundur hlaut '''12 ára''' dóm og samverkamenn hans '''4 ár''' hver, stúlkan hlaut '''6''' mánuði skilorðsbundna. Við dóm var tekið tillit til geranda sökum ungs aldurs þeirra. <ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242582194d/domar-vegna-manndrapsins-i-hafnarfirdi-thyngdir|title=Dómar vegna mann­drápsins í Hafnar­firði þyngdir - Vísir|last=Kjartansson|first=Kjartan|date=2024-07-06|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} ===27. apríl 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Konu ráðinn bani í heimahúsi |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Selfoss]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb |Sofia Sarmite Kolesnikova, 28 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Daníel Andri Einarsson <ref>[https://www.visir.is/t/3530] Vísir sótt 18/6 2023</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Gerandi lést erlendis áður en hann hlaut dóm. <ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-09-10-madur-sem-er-grunadur-um-ad-hafa-banad-konu-a-selfossi-er-latinn-421555|title=Maður sem er grunaður um að hafa banað konu á Selfossi er látinn - RÚV.is|last=Guðmundsdóttir|first=Ingibjörg Sara|date=2024-09-10|website=RÚV|access-date=2024-09-16}}</ref> |} ===17. júní 2023=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður var stunginn til bana í Hafnarfirði. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Hafnarfjörður]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Pólskur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Meðleigjandi, Pólskur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2023-12-06-daemdur-i-sextan-ara-fangelsi-fyrir-ad-stinga-medleigjanda-sinn-til-bana-399070/|title=Dæmdur í sextán ára fangelsi fyrir að stinga meðleigjanda sinn til bana - RÚV.is|last=Örlygsdóttir|first=Urður|last2=Gunnarsson|first2=Freyr Gígja|date=2023-12-06|website=RÚV|access-date=2024-03-26}}</ref> |- | colspan="2" |Jaroslaw Stanislaw Kaminski (1977-2023) lést eftir að meðleigjandi hans Maciej Jakub Talik (1984-) stakk hann fimm sinnum í íbúð þeirra í Hafnarfirði. Mennirnir höfðu sama kvöld farið út á lífið en þegar aftur var komið í heimahúsið hafi Maciej krafið Jaroslaw um ógreidda fjármuni sem hann hafi átt að skulda Maciej fyrir leigu. Til átaka hafi komið milli mannana sem endaði með því að Jaroslaw lést af sárum sínum. Maciej bar fyrir sig neyðarvörn en var dæmdur til '''16 ára''' fangelsis vistar í Landsrétti.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242626585d/sextan-ara-domur-fyrir-manndrap-i-drangahrauni-stendur|title=Sex­tán ára dómur fyrir mann­dráp í Drangahrauni stendur - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2024-09-26|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} === 24. júní 2023 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður lést eftir líkamsárás á skemmtistað í miðbæ Reykjavíkur.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20232431974d/latinn-eftir-likamsaras-i-midborginni|title=Látinn eftir líkamsárás í miðborginni - Vísir|date=2023-06-24|website=visir.is|language=is|access-date=2023-06-25}}</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Litáískur karlmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Maður á þrítugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur |2 ár |- | colspan="2" |Karolis Zelenkauskas (1998-2023) lést eftir að hafa verið sleginn með einu lófahöggi í andlitið á skemmtistaðnum LÚX með þeim afleiðingum að hann lést. Ákærði var ekki talinn hafa ætlað að myrða Karolis og var dæmdur í '''2 ára''' fangelsi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242646104d/akaerdur-fyrir-hnefahogg-a-lux-sem-leiddi-til-dauda|title=Á­kærður fyrir hnefa­högg á Lúx sem leiddi til dauða - Vísir|last=Daðason|first=Kolbeinn Tumi|date=2024-06-11|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref> |} === 21. september 2023 === {| class="wikitable" ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst látinn á heimili sínu með fjölda áverka. Sambýliskona hans var handtekin, grunuð um verknaðinn. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður | Bátavogur, [[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á sextugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Dagbjört Rúnarsdóttir |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 16 ár <ref>https://www.mbl.is/frettir/innlent/2024/07/25/dagbjort_daemd_i_10_ara_fangelsi_fyrir_likamsaras/</ref> |- | colspan="2" |Karlmaður á sextugsaldri lést eftir að sambýliskona hans Dagbjört Rúnarsdóttir (1981-) veitti honum áverka í íbúð hennar í Bátavogi. Dagbjört er sögð hafa dagana 22-23 september beitt sambýlismann sinn ítrekuðu grófu líkamlegu ofbeldi yfir tveggja daga skeið með þeim afleiðingum að hann lést. Dagbjört tók atlöguna upp á símann sinn. Dagbjört kenndi manninum um að hafa valdið dauða hunds hennar sem fannst í frysti á vettvangi. Dagbjört var dæmd í '''16 ára''' fangelsi árið 2025.<ref>{{Cite web|url=https://www.dv.is/frettir/2024/01/15/mordid-batavogi-heradssaksoknari-lysir-misthyrmingum-dagbjartar/|title=Morðið í Bátavogi: Héraðssaksóknari lýsir misþyrmingum Dagbjartar|date=2024-01-15|website=DV|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242589708d/-eg-myndi-aldrei-gera-honum-eitt-eda-neitt-|title=„Ég myndi aldrei gera honum eitt eða neitt“ - Vísir|last=Stefánsson|first=Jón Þór|date=2024-06-26|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252691191d/refsing-dag-bjartar-thyngd-veru-lega|title=Refsing Dag­bjartar þyngd veru­lega - Vísir|last=Sæberg|first=Jón Þór Stefánsson,Árni|date=2025-02-20|website=visir.is|language=is|access-date=2025-02-20}}</ref> |} ==2024== === 31. janúar=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Móðir banar barni í Kópavogi. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Kópavogur]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 6 ára drengur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Móðir drengsins |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 18 ár |- | colspan="2" |6 ára drengur lést eftir að móðir hans bar kodda fyrir vitund hans með þeim afleiðingum að drengurinn lést, því næst fór konan inn til eldri sonar síns þar sem hann svaf og þrýst andliti hanns í rúmið þannig hann gat ekki andað. Drengurinn náði þó að komast undan taki móður sinnar og fúið heimilið. Konan sem er frá Írak hafði verið búsett á Íslandi í um 4 ár þegar verknaðurinn var framinn. Konan var dæmd í '''18 ára''' fangelsi í Héraðsdómi.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-11-08-thyngsti-domur-yfir-konu-her-a-landi-i-meira-en-heila-old-426977|title=Þyngsti dómur yfir konu hér á landi í meira en heila öld - RÚV.is|last=Gunnarsson|first=Freyr Gígja|date=2024-11-08|website=RÚV|access-date=2025-02-18}}</ref> |} ===20. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Manni banað í sumarhúsi. Tveir litáskir karlmenn í gæsluvarðhaldi vegna gruns um morðið. <ref>[https://www.visir.is/g/20242559820d/madur-a-fertugsaldri-talinn-hafa-verid-myrtur-i-sumarhusi] Vísir, 2/4 2024</ref> |- |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Kiðjaberg |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á fertugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Óþekktur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ===22. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Kona fannst látin í heimahúsi. Grunur um saknæmt athæfi. <ref>[https://www.visir.is/g/20242560861d/grunadur-um-ad-hafa-radid-konu-sinni-bana Grunaður að hafa ráðið konu sinni bana] Vísir, 23/4 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Akureyri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona um fimmtugt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Karlmaður á sjötugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 12 ár [https://www.mbl.is/frettir/innlent/2024/12/09/12_ara_fangelsi_fyrir_ad_bana_barnsmodur_sinni/ <nowiki>[86]</nowiki>] |} ===22. ágúst=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Hjón fundust látin í heimahúsi í Neskaupstað. Myrt með hamri. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-08-23-andlat-i-neskaupstad-komin-er-allgod-mynd-af-thvi-sem-gerdist-420291 Andlát í Neskaupstað, komin er allgóð mynd af því sem gerðist] Rúv, 23/8 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Neskaupstaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlömb | Hjón á áttræðisaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Karlmaður á fimmtugsaldri, Alfreð Þórðarson<ref>[https://www.dv.is/frettir/2025/1/2/mordin-i-neskaupstad-alfred-erling-murkadi-lifid-ur-hjonunum-med-hamri/ Alfreð Erling murkaði lífið úr hjónunum með hamri] Dv</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | Ósakhæfur |} ===24. ágúst=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Stúlka lést af sárum sínum eftir stunguárás.<ref>[https://www.visir.is/g/20242614756d/stulkan-er-latin Stúlkan lést af sárum sínum] Vísir 31/8 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |Miðbær Reykjavíkur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Bryndís Klara Birgisdóttir, 17 ára |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 16 ára strákur |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | 8 ár [https://www.visir.is/g/20252720514d/atta-ar-fyrir-ad-bana-bryndisi-kloru] |} ===15. september=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Faðir myrti 10 ára dóttur sína. <ref>[https://www.visir.is/g/20242621847d/is-lenskur-fadir-grunadur-um-ad-hafa-banad-dottur-sinni] Vísir 16/9 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Krýsuvík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | 10 ára stúlka |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Faðir stúlkunnar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ===24. október=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing |Fertugur maður grunaður um morð á móður sinni. <ref>[https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-10-24-karlmadur-i-gaesluvardhald-grunadur-um-ad-myrda-modur-sina-425593] Rúv 24/10 2024</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Kona |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Sonur hennar |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |} ==2025== === 11. mars=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Maður fannst þungt haldinn í Gufunesi í Grafarvogi. Hann lést skömmu síðar eftir komu á slysadeild. Þrír hafa verið ákærðir fyrir manndráp. <ref>[https://www.visir.is/g/20252735272d/hrotta-legu-of-beldi-lyst-i-a-kaeru-a-hendur-stefani-lukasi-og-matthiasi/ Hrotta­legu of­beldi lýst í á­kæru á hendur Stefáni, Lúkasi og Matthíasi Visir.is, sótt 4. Júní, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður á sjötugsaldri |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | 3 karlmenn. 33 ára, 21 árs og 18 ára. |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} === 11. apríl=== {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Kona situr í gæsluvarðhaldi vegna andláts karlmanns um áttrætt. <ref>[https://www.visir.is/g/20252714323d/hand-tekin-vegna-and-lats-fodur-hennar Hand­tekin vegna and­láts föður síns] Visir.is, sótt 13. Apríl, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Garðabær]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Maður um áttrætt |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Dóttir hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} === 14. júní === {| class="wikitable" |+ ! style="text-align:left;width:100px" |Stutt lýsing | Frönsk kona grunuð um að bana dóttur sinni og eiginmanni. <ref>[https://www.visir.is/g/20252739329d/fronsk-kona-grunud-um-ad-bana-dottur-sinni-og-eigin-manni] Visir.is, sótt 14. Júní, 2025</ref> |- ! style="text-align:left;width:100px" | Staður |[[Reykjavík]] |- ! style="text-align:left;width:100px" | Fórnarlamb | Dóttir hennar og eiginmaður |- ! style="text-align:left;width:100px" | Gerandi | Móðir hennar og eiginkona hans |- ! style="text-align:left;width:100px" | Dómur | |- |} <div class="mw-collapsible"> <div style="text-align: center; ">Listar yfir [[morð á Íslandi]]</div> <div class="mw-collapsible-content"> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1874–1969]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 1970–1999]]<br/> [[Listi yfir morð á Íslandi frá 2000]] </div> </div> == Tilvísanir == {{reflist}} [[Flokkur:Glæpir á Íslandi]] [[Flokkur:Listar tengdir Íslandi]] cs6je9qqs659rd668fqn63bxa40iuhx 0 148990 1920407 1920355 2025-06-15T12:35:20Z Alvaldi 71791 1920407 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball club | name = Brooklyn Nets | logo = | imagesize = 170px | league = [[National Basketball Association|NBA]] | conference = Austurdeild | division = Atlantshafsriðill | founded = 1967 | history = '''New Jersey Americans'''<br />1967–1968 (ABA)<br />'''New York Nets'''<br />1968–1976 (ABA)<br />1976–1977 (NBA)<br />'''New Jersey Nets'''<br />1977–2012<br />'''Brooklyn Nets'''<br />2012–nú | arena = Barclays Center | location = [[Brooklyn|Brooklyn, New York]] | colors = Black, white, gray<br />{{color box|#000000}} {{color box|#FFFFFF}} {{color box|#6F7271}} | affiliation = [[Long Island Nets]] | league_champs = '''ABA: 2''' (1974, 1976) | ret_nums = '''7''' ([[Dražen Petrović|3]], [[Jason Kidd|5]], [[Vince Carter|15]], [[John Williamson (basketball, born 1951)|23]], [[Bill Melchionni|25]], [[Julius Erving|32]], [[Buck Williams|52]]) | website = {{URL|nba.com/nets}} }} '''Brooklyn Nets''' er [[körfubolti|körfuboltalið]] frá [[New York-borg]] sem spilar í [[National Basketball Association|NBA deildinni]]. Liðið var stofnað árið [[1967]] í [[American Basketball Association|ABA deildinni]] sem New Jersey Americans. Nets unnu tvo ABA meistaratitla áður en liðið fluttist yfir í NBA við sameingu deildarinnar við ABA. Eftir að liðið fór í NBA hefur það flust á milli borganna [[New Jersey]] og New York tvívegis. Frá 2012 hefur liðið verið í [[Brooklyn]]. Það komst í úrslit NBA deildarinnar árin 2002 og 2003.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Brooklyn-Nets|title=Brooklyn Nets {{!}} NBA, Basketball, History, & Notable Players {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2025-06-14}}</ref> ==Þekktir leikmenn== *[[Ben Simmons]] *[[Bernard King]] *[[Derrick Coleman]] *[[Dikembe Mutombo]] *[[Dražen Petrović]] *[[Jason Kidd]] *[[Julius Erving]] *[[Kenny Anderson]] *[[Kevin Durant]] *[[Kevin Garnett]] *[[Kyrie Irving]] *[[Paul Pierce]] *[[Rick Barry]] *[[Vince Carter]] ==Tilvísanir== {{reflist}} {{commonscat|Brooklyn Nets}} {{NBA}} {{s|1967}} [[Flokkur:ABA lið]] [[Flokkur:Bandarísk körfuknattleiksfélög]] [[Flokkur:Íþróttafélög frá New York]] [[Flokkur:NBA lið]] ma1ayq7y706ip4h25c8vsylygvy2vqe 0 149838 1920446 1628745 2025-06-15T15:59:52Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920446 wikitext text/x-wiki {{skáletrað}} {{Taxobox | colour = pink | image = | image_caption = | regnum = [[Dýr]] (''Animalia'') | phylum = [[Seildýr]] (''Chordate'') | classis = [[Geisluggar]] (''Actinopterygii'') | ordo = [[Atheriniformes]] | subordo = [[Melanotaenioidei]] | familia = [[Regnbogafiskar]] (''Melanotaeniidae'') | genus = ''[[Melanotaenia]]'' | species = '''''M. goldiei''''' | binomial = ''Melanotaenia goldiei'' | binomial_authority = (Macleay, 1883) | range_map = | range_map_caption = | synonyms = ''Aristeus goldiei'' <small>MacLeay, 1883</small><ref name = "col480119">Eschmeyer, W.N. (ed.) (1998) Catalog of fishes., Special Publication, California Academy of Sciences, San Francisco. 3 vols. 2905 p.</ref> }} '''''Melanotaenia goldiei'''''<ref name = "col480548">Allen, G.R. (1991) Field guide to the freshwater fishes of New Guinea., Christensen Research Institute, Madang, Papua New Guinea.</ref> er [[tegund]] af [[regnbogafiskar|regnbogafiskum]] sem er frá [[Nýja-Gínea|Nýju-Gíneu]].<ref name = "COL">{{vefheimild|url= http://www.catalogueoflife.org/annual-checklist/2011/search/all/key/melanotaenia+goldiei/match/1|titill= Species 2000 & ITIS Catalogue of Life: 2011 Annual Checklist.|hämtdatum= 24 september 2012 |författare= Bisby F.A., Roskov Y.R., Orrell T.M., Nicolson D., Paglinawan L.E., Bailly N., Kirk P.M., Bourgoin T., Baillargeon G., Ouvrard D. (red.)|datum= 2011|verk= |utgivare=Species 2000: Reading, UK.}}</ref> ==Tilvísanir== {{Reflist}} ==Tenglar== *[http://rainbowfish.angfaqld.org.au/Goldiei.htm Melanotaenia goldiei] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190315140329/http://rainbowfish.angfaqld.org.au/Goldiei.htm |date=2019-03-15 }} * Froese, Rainer and Pauly, Daniel, eds. (2006). [http://www.fishbase.org/summary/Melanotaenia-goldiei.html "Melanotaenia goldiei"] in FishBase. {{Commons|Melanotaenia goldiei}} {{Wikilífverur|Melanotaenia goldiei}} {{Stubbur|líffræði}} [[Flokkur:Regnbogafiskar]] 1542rvxtmphtt57a4qtv9drlochvzp3 0 149856 1920556 1628590 2025-06-16T09:36:32Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920556 wikitext text/x-wiki {{skáletrað}} {{Taxobox | colour = pink | image = | image_caption = | regnum = [[Dýr]] (''Animalia'') | phylum = [[Seildýr]] (''Chordate'') | classis = [[Geisluggar]] (''Actinopterygii'') | ordo = [[Atheriniformes]] | subordo = [[Melanotaenioidei]] | familia = [[Regnbogafiskar]] (''Melanotaeniidae'') | genus = ''[[Melanotaenia]]'' | species = '''''M. pierucciae''''' | binomial = ''Melanotaenia pierucciae'' | binomial_authority = Allen & Renyaan, 1996 | range_map = | range_map_caption = | synonyms = }} '''''Melanotaenia pierucciae'''''<ref name = "col487916">Allen, G.R. and S.J. Renyaan (1996) Three new species of rainbowfishes (Melanotaeniidae) from the Triton Lakes, Irian Jaya, New Guinea., Aqua 2(2):13-24.</ref> er [[tegund]] af [[regnbogafiskar|regnbogafiskum]] sem er frá norðaustur [[Nýja-Gínea|Nýju-Gíneu]].<ref name = "COL">{{vefheimild|url= http://www.catalogueoflife.org/annual-checklist/2011/search/all/key/melanotaenia+pierucciae/match/1|titel= Species 2000 & ITIS Catalogue of Life: 2011 Annual Checklist.|hämtdatum= 24 september 2012 |författare= Bisby F.A., Roskov Y.R., Orrell T.M., Nicolson D., Paglinawan L.E., Bailly N., Kirk P.M., Bourgoin T., Baillargeon G., Ouvrard D. (red.)|datum= 2011|verk= |utgivare=Species 2000: Reading, UK.}}</ref> ==Tilvísanir== {{Reflist}} ==Tenglar== *[http://rainbowfish.angfaqld.org.au/Pierucciae.htm Melanotaenia pierucciae] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190315140354/http://rainbowfish.angfaqld.org.au/Pierucciae.htm |date=2019-03-15 }} * Froese, Rainer and Pauly, Daniel, eds. (2006). [http://www.fishbase.org/summary/Melanotaenia-pierucciae.html "Melanotaenia pierucciae"] in FishBase. {{Commons|Melanotaenia pierucciae}} {{Wikilífverur|Melanotaenia pierucciae}} {{Stubbur|líffræði}} [[Flokkur:Regnbogafiskar]] b5kcftfn3vtabihv9cayr9gxsuz0wpz 0 150583 1920514 1920108 2025-06-15T22:07:37Z Óskadddddd 83612 1920514 wikitext text/x-wiki '''Hinsegin''' er regnhlífarhugtak yfir ýmsa minnihlutahópa hvað varðar [[kynhneigð]], [[kynferði|kynferði,]] [[kyntjáning|kyntjáningu]] og [[kyneinkenni]] sem skera sig frá [[Gagnkynhneigð|gagnkynhneigðu]] viðmiði.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/hvad-er-hinsegin/|title=Hvað er hinsegin?|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2015-10-16|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> Orðið nær þá m.a. yfir [[samkynhneigð]]a, [[tvíkynhneigð]]a, [[eikynhneigð]]a, [[trans fólk]], fólk með [[ódæmigerð kyneinkenni]] (intersex), [[Pankynhneigð|pankynhneigða]], [[Fjölástir|fjölkæra]] (e. polyamorous) og [[kynsegin]] fólk.<ref name=":0">''Vef.'' „Hinsegin“, Hinsegin frá ö til a, https://otila.is/grunnurinn/hinsegin/</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.visindavefur.is/svar.php?id=85369|title=Hvernig hefur merking hugtaksins hinsegin breyst á 21. öld?|website=Vísindavefurinn|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> [[Ísland]] hefur náð miklum árangri í réttindum hinsegin fólks. Ísland er í þriðja sæti á regnbogakorti ILGA-Europe, sem mælir lagalega stöðu hinsegin fólks í 49 löndum, og í 1. sæti á Transréttindakorti TGEU (2025).<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/island-i-3-saeti-a-regnbogakorti-ilga-europe-og-i-1-saeti-a-transrettindakorti-tgeu/|title=Ísland í 3. sæti á Regnbogakorti ILGA-Europe og í 1. sæti á Transréttindakorti TGEU|last=Þorvaldsdóttir|first=Þorbjörg|date=2025-06-05|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> Ný lög um bann við [[bælingarmeðferð]] og bætt þjónusta fyrir trans fólk hafa stuðlað að þessum árangri.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242570829d/is-land-i-odru-saeti-regn-boga-kortsins-um-rettindi-hin-segin-folks|title=Ís­land í öðru sæti Regn­boga­kortsins um réttindi hin­segin fólks - Vísir|last=Arnarsson|first=Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E.|date=2024-05-15|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> Þrátt fyrir árangurinn er baráttan fyrir réttindum hinsegin fólks enn í gangi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252727350d/vid-munum-aldrei-fela-okkur-aftur|title=Við munum aldrei fela okkur aftur - Vísir|last=Garðarsson|first=Kári|date=2025-05-17|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> [[Samtökin '78]] eru elstu og stærstu félagasamtök hinsegin fólks á Íslandi. Þau voru stofnuð árið [[1978]] og berjast fyrir réttindum og sýnileika hinsegin fólks. Samtökin veita einnig fræðslu, ráðgjöf og félagsskap.<ref>{{Cite web|url=https://otila.is/samfelagid/samtok-hinsegin-folks-a-islandi/samtokin-78/|title=Samtökin '78|website=Hinsegin frá Ö til A|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> ==Uppruni orðsins== Orðið hinsegin hefur tekið miklum breytingum í íslenskri tungu og hefur áður fyrr verið notað í niðrandi tilgangi, einkum um samkynhneigða einstaklinga. Í orðabókum er hinsegin skilgreint sem það sem er frábrugðið viðmiðum eða er óvenjulegt. Af þeim sökum á orðið sér dimma sögu um jaðarsetningu og mismunun gagnvart fólki sem var talið „öðruvísi“. Síðan þá hefur merking orðsins þróast verulega og samsvarar nú að miklu leyti enska hugtakinu '''''queer'''''. Hinsegin fólk tók orðið, sem áður var notað gegn því í niðrandi tilgangi, og færði orðinu jákvæða merkingu.<ref name=":1" /><ref name=":0" /> [[Q – félag hinsegin stúdenta|Q – Félag hinsegin stúdenta]] var fyrsta félagið til að taka orðið hinsegin opinberlega upp í nafn sitt. Áður hét félagið „Félag samkynhneigðra stúdenta“ (FSS).<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/q-ie-er-hinsegin/|title=Q-ið er hinsegin|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2008-04-15|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> Samtökin '78 fylgdu þessu fljótt eftir og breyttu undirskrift sinni úr „Félag lesbía og homma á Íslandi“ í „Félag hinsegin fólks á Íslandi“. Notkun orðsins hefur síðan þá aukist verulega á landsvísu og er nú almennt notað um hinsegin fólk.<ref name=":0" /> ==Stafasúpan== Þegar rætt er um hinsegin fólk er algengt að vísað sé til ýmissa stafaruna, svo sem LGBT, LGBTQ+, eða lengri útgáfa eins og LGBTQQIA2SPA. Af þessum er LGBT+ oftast notuð.<ref>{{Cite web|url=https://irqr.net/lgbtqqip2saa/|title=LGBTQQIP2SAA+|last=Admin|date=2024-06-06|website=IRQR|language=en-CA|access-date=2025-06-11}}</ref> Þessi skammstöfun nær hins vegar aðeins yfir fjórar birtingarmyndir hinseginleika, en hinsegin samfélagið er mun fjölbreyttara en það og þess vegna var plúsmerkinu (+) bætt við stafarununa.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.them.us/story/what-does-lgbtq-mean-lgbtqia-stands-for-queer-history|title=What Does LGBTQ+ Mean?|last=López|first=Quispe|date=2022-10-28|website=Them|language=en-US|access-date=2025-06-11}}</ref> Plúsmerkið táknar þá þætti hinseginleika sem ekki eru sérstaklega taldir upp í stafarununni á undan.<ref name=":2" /> Þar sem fólk veit almennt ekki um hvaða útgáfu það á að nota þá nota flestir orðið hinsegin í staðinn.<ref name=":0" /> == Tengt efni == * [[Hinsegin dagar]] * [[Samtökin '78]] == Heimildir == {{reflist}} [[Flokkur:Hinsegin| ]] [[Flokkur:Kynhneigð]] [[Flokkur:Kynverund]] jzxlvdfg0m4t6ihqeqnap5zqz29v8hk 1920515 1920514 2025-06-15T22:08:12Z Óskadddddd 83612 1920515 wikitext text/x-wiki '''Hinsegin''' er regnhlífarhugtak yfir ýmsa minnihlutahópa hvað varðar [[kynhneigð]], [[kynferði|kynferði,]] [[kyntjáning|kyntjáningu]] og [[kyneinkenni]] sem skera sig frá [[Gagnkynhneigð|gagnkynhneigðu]] viðmiði.<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/hvad-er-hinsegin/|title=Hvað er hinsegin?|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2015-10-16|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> Orðið nær þá m.a. yfir [[samkynhneigð]]a, [[tvíkynhneigð]]a, [[eikynhneigð]]a, [[trans fólk]], fólk með [[ódæmigerð kyneinkenni]] (intersex), [[Pankynhneigð|pankynhneigða]], [[Fjölástir|fjölkæra]] (e. polyamorous) og [[kynsegin]] fólk.<ref name=":0">''Vef.'' „Hinsegin“, Hinsegin frá ö til a, https://otila.is/grunnurinn/hinsegin/</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.visindavefur.is/svar.php?id=85369|title=Hvernig hefur merking hugtaksins hinsegin breyst á 21. öld?|website=Vísindavefurinn|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> [[Ísland]] hefur náð miklum árangri í réttindum hinsegin fólks. Ísland er í þriðja sæti á regnbogakorti ILGA-Europe, sem mælir lagalega stöðu hinsegin fólks í 49 löndum, og í 1. sæti á Transréttindakorti TGEU (2025).<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/island-i-3-saeti-a-regnbogakorti-ilga-europe-og-i-1-saeti-a-transrettindakorti-tgeu/|title=Ísland í 3. sæti á Regnbogakorti ILGA-Europe og í 1. sæti á Transréttindakorti TGEU|last=Þorvaldsdóttir|first=Þorbjörg|date=2025-06-05|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> Ný lög um bann við [[bælingarmeðferð]] og bætt þjónusta fyrir trans fólk hafa stuðlað að þessum árangri.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242570829d/is-land-i-odru-saeti-regn-boga-kortsins-um-rettindi-hin-segin-folks|title=Ís­land í öðru sæti Regn­boga­kortsins um réttindi hin­segin fólks - Vísir|last=Arnarsson|first=Bjarndís Helga Tómasdóttir,Daníel E.|date=2024-05-15|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> Þrátt fyrir árangurinn er baráttan fyrir réttindum hinsegin fólks enn í gangi.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252727350d/vid-munum-aldrei-fela-okkur-aftur|title=Við munum aldrei fela okkur aftur - Vísir|last=Garðarsson|first=Kári|date=2025-05-17|website=visir.is|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> [[Samtökin '78]] eru elstu og stærstu félagasamtök hinsegin fólks á Íslandi. Þau voru stofnuð árið [[1978]] og berjast fyrir réttindum og sýnileika hinsegin fólks. Samtökin veita einnig fræðslu, ráðgjöf og félagsskap.<ref>{{Cite web|url=https://otila.is/samfelagid/samtok-hinsegin-folks-a-islandi/samtokin-78/|title=Samtökin '78|website=Hinsegin frá Ö til A|language=is|access-date=2025-06-13}}</ref> ==Uppruni orðsins== Orðið hinsegin hefur tekið miklum breytingum í íslenskri tungu og hefur áður fyrr verið notað í niðrandi tilgangi, einkum um samkynhneigða einstaklinga. Í orðabókum er hinsegin skilgreint sem það sem er frábrugðið viðmiðum eða er óvenjulegt. Af þeim sökum á orðið sér dimma sögu um jaðarsetningu og mismunun gagnvart fólki sem var talið „öðruvísi“. Síðan þá hefur merking orðsins þróast verulega og samsvarar nú að miklu leyti enska hugtakinu '''''queer'''''. Hinsegin fólk tók orðið, sem áður var notað gegn því í niðrandi tilgangi, og færði orðinu jákvæða merkingu.<ref name=":1" /><ref name=":0" /> [[Q – félag hinsegin stúdenta|Q – Félag hinsegin stúdenta]] var fyrsta félagið til að taka orðið hinsegin opinberlega upp í nafn sitt. Áður hét félagið „Félag samkynhneigðra stúdenta“ (FSS).<ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/q-ie-er-hinsegin/|title=Q-ið er hinsegin|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2008-04-15|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> Samtökin '78 fylgdu þessu fljótt eftir og breyttu undirskrift sinni úr „Félag lesbía og homma á Íslandi“ í „Félag hinsegin fólks á Íslandi“. Notkun orðsins hefur síðan þá aukist verulega á landsvísu og er nú almennt notað um hinsegin fólk.<ref name=":0" /> ==Stafasúpan== Þegar rætt er um hinsegin fólk er algengt að vísað sé til ýmissa stafaruna, svo sem LGBT, LGBTQ+, eða lengri útgáfa eins og LGBTQQIA2SPA. Af þessum er LGBT+ oftast notuð.<ref>{{Cite web|url=https://irqr.net/lgbtqqip2saa/|title=LGBTQQIP2SAA+|last=Admin|date=2024-06-06|website=IRQR|language=en-CA|access-date=2025-06-11}}</ref> Þessi skammstöfun nær hins vegar aðeins yfir fjórar birtingarmyndir hinseginleika, en hinsegin samfélagið er mun fjölbreyttara en það og þess vegna var plúsmerkinu (+) bætt við stafarununa.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.them.us/story/what-does-lgbtq-mean-lgbtqia-stands-for-queer-history|title=What Does LGBTQ+ Mean?|last=López|first=Quispe|date=2022-10-28|website=Them|language=en-US|access-date=2025-06-11}}</ref> Plúsmerkið táknar þær birtingarmyndir hinseginleika sem ekki eru sérstaklega taldir upp í stafarununni á undan.<ref name=":2" /> Þar sem fólk veit almennt ekki um hvaða útgáfu það á að nota þá nota flestir orðið hinsegin í staðinn.<ref name=":0" /> == Tengt efni == * [[Hinsegin dagar]] * [[Samtökin '78]] == Heimildir == {{reflist}} [[Flokkur:Hinsegin| ]] [[Flokkur:Kynhneigð]] [[Flokkur:Kynverund]] slld6kucqf55rhifl584uvf4szw430y 0 152365 1920491 1640734 2025-06-15T19:13:15Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920491 wikitext text/x-wiki {{Skáletrað}} {{Taxobox | status = | image = | image_caption = | regnum = [[Jurtaríki]] (''Plantae'') | divisio = [[Dulfrævingar]] (''Magnoliophyta'') | classis = [[Tvíkímblöðungar]] (''Magnoliopsida'') | ordo = [[Hjartagrasbálkur]] (''Caryophyllales'') | familia = [[Montiaceae]] | genus = [[Parakeelya]] | species = '''P. tumida''' | binomial = Parakeelya tumida | binomial_authority = (Syeda) M.A. Hershkovitz<ref name = "C132">M.A. Hershkovitz, 1999 ''In: Phytologia, 84(2):103''</ref> | range_map = | range_map_caption = | image2 = | image2_caption = | synonyms = ''Calandrinia tumida'' <small>S. T. Syeda</small> }} '''''Parakeelya tumida'''''<ref name = "COL">{{cite web|url= http://www.catalogueoflife.org/annual-checklist/2014/details/species/id/16893148|title= Species 2000 & ITIS Catalogue of Life: 2014 Annual Checklist.|author= Roskov Y., Kunze T., Orrell T., Abucay L., Paglinawan L., Culham A., Bailly N., Kirk P., Bourgoin T., Baillargeon G., Decock W., De Wever A., Didžiulis V. (ed)|year= 2014|publisher= Species 2000: Reading, UK.|accessdate= 26 May 2014|archive-date= 26 júní 2019|archive-url= https://web.archive.org/web/20190626235948/http://www.catalogueoflife.org/annual-checklist/2014/details/species/id/16893148|url-status= dead}}</ref> er plöntutegund sem var lýst af M.A. Hershkovitz. == Tilvísanir == {{Reflist}} {{commonscat|Calandrinia tumida|Calandrinia tumida}} {{Wikilífverur|Calandrinia tumida|Calandrinia tumida}} {{commonscat|Parakeelya tumida}} {{Wikilífverur|Parakeelya tumida}} {{Stubbur|líffræði}} [[Flokkur:Grýtuætt]] 2tx9h4h1npytz2njgknwvbmhejngsax 4 154362 1920451 1920081 2025-06-15T16:22:47Z TKSnaevarr 53243 1920451 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|200px|right|alt= Loftárásir Ísraels á Íran 2025|link= Loftárásir Ísraels á Íran 2025]] * [[13. júní]]: [[Ísrael]] gerir '''[[Loftárásir Ísraels á Íran 2025|loftárásir á kjarnorkuver og herforingja]]''' í [[Íran]] (''sjá mynd''). * [[3. júní]]: ** '''[[Lee Jae-myung]]''' er kjörinn forseti [[Suður-Kórea|Suður-Kóreu]]. ** Ríkisstjórn [[Holland]]s springur eftir að '''[[Geert Wilders]]''' dregur stuðning sinn við hana til baka. * [[1. júní]]: '''[[Karol Nawrocki]]''' er kjörinn forseti [[Pólland]]s. * [[18. maí]]: '''[[Nicușor Dan]]''' er kjörinn forseti [[Rúmenía|Rúmeníu]]. * [[17. maí]]: '''[[JJ (söngvari)|JJ]]''' vinnur '''[[Söngvakeppni evrópskra sjónvarpsstöðva 2025]]''' fyrir [[Austurríki]]. '''Yfirstandandi:''' [[Borgarastyrjöldin í Jemen (2014–)|Borgarastyrjöldin í Jemen]] &nbsp;• [[Borgarastyrjöldin í Súdan (2023–)|Borgarastyrjöldin í Súdan]] &nbsp;• [[Innrás Rússa í Úkraínu]] / [[Stríð Rússlands og Úkraínu]] &nbsp;• [[Stríð Ísraels og Hamas 2023–|Stríð Ísraels og Hamas]] &nbsp;• [[Sýrlenska borgarastyrjöldin]] <br> '''Nýleg andlát''': [[Brian Wilson]] (11. júní) &nbsp;• [[Orri Harðarson]] (7. júní) aoqzd30nla1443651bcl7uzigzmnfm4 1 154363 1920528 1650986 2025-06-16T00:34:57Z TKSnaevarr 53243 1920528 wikitext text/x-wiki {{Æviágrip lifandi fólks}} {{Þýðing |titill=Ali Khamenei |tungumál=sv |id=57597056 }} nw756qdkadg3jgrwihr7y2t1nx8pdpo 0 157610 1920539 1739642 2025-06-16T01:37:31Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920539 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Trichinella LifeCycle.gif|thumb|Lífsferill tríkínuþráðorma sem valda tríkínuveiki]] '''Tríkínur''' eru [[þráðormar|sníkjuþráðormar]] sem lifa í mönnum og dýrum. Aðeins ein tegund ''Trichinella spiralis'' var þekkt fram til ársins [[1972]] en síðar hefur komið í ljós að tegundir eru mun fleiri. Lirfur koma úr hráu kjöti eða hræjum. Faraldrar hafa komið upp vegna neyslu á [[Svín|svína]]- og [[Hross|hrossakjöti]]. Tríkínur eru ekki landlægar á Íslandi en þó er sérstök [[Norðurslóðir|Norðurslóðategund]] Trichina nativa algeng í [[Hvítabjörn|hvítabjörnum]] og [[Heimskautarefur|heimskautaref]] á [[Grænland|Grænlandi]] og [[Svalbarði|Svalbarða]] og hefur borist alla vega þrisvar hingað til lands með hvítabjörnum. Tríkínur valda sjúkdómnum [[tríkínuveiki]] (trichinosis), áður þýtt sem purkormasótt. ==Heimildir== * Karl Skírnisson, [https://timarit.is/page/6777857?iabr=on Um líffræði tríkína og fjarveru þeirra á Íslandi], Náttúrufræðingurinn 83 (3-4) bls. 143-149, 2013 * Karl Skírnisson, [http://keldur.is/sites/keldur.is/files/2013-_trikinuposter-_laeknadeild.pdf Um tríkínur (Trichinella spp.) og leit að þeim á Íslandi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201021181638/http://keldur.is/sites/keldur.is/files/2013-_trikinuposter-_laeknadeild.pdf |date=2020-10-21 }} (veggspjald) ==Tenglar== * [https://timarit.is/page/6526749?iabr=on Kjötið sagt vera frá Spáni en sníkjudýrið hefur aldrei fundist í íslenskum svínum], Bændablaðið - 24. tölublað (18.12.2014) * [https://www.trichinella.org/ trichinella.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200514215409/https://www.trichinella.org/ |date=2020-05-14 }} [[Flokkur:Sníkjudýr]] na1ojsr5ykcg0xr5qwvtgrs4fr802vv 0 162372 1920523 1711256 2025-06-15T23:36:01Z 2A01:6F02:315:521:54C9:AF73:E95E:D747 1920523 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = | status = NT | status_system = IUCN3.1 | status_ref = <ref name=iucn> {{cite web |author=Conifer Specialist Group|year=1998|url=https://www.iucnredlist.org/details/34111/0|title=''Sciadopitys verticillata''|access-date=11 May 2006}}</ref> | image = Sciadopitys verticillata.jpg | image_caption = ''Sciadopitys verticillata'' | image2 = | image2_caption = | regnum = [[Jurtaríki]] (''Plantae'') | divisio = [[Berfrævingar]] (''Pinophyta'') | classis = [[Barrtré]] (''Pinopsida'') | ordo = [[Barrviðarbálkur]] (''Pinales'') | familia = Sólhlífartrésætt (''Sciadopityaceae '') | genus = Sciadopitys | genus_authority = [[Philipp Franz von Siebold|Siebold]] & [[Joseph Gerhard Zuccarini|Zucc.]] | species = verticillata | binomial = Sciadopitys verticillata | binomial_authority = ([[Carl Peter Thunberg|Thunb.]]) [[Philipp Franz von Siebold|Siebold]] & [[Joseph Gerhard Zuccarini|Zucc.]]<ref name = "C132">Siebold & Zucc., 1842 ''In: Fl. Japon. 2 (1): 3, t. 101-102.''</ref> | synonyms = * ''Pinus verticillata'' <small>(Thunb.) Siebold</small> * ''Podocarpus verticillatus'' <small>(Thunb.) Jacques</small> * ''Taxus verticillata'' <small>Thunb.</small> 1784 }} [[File:Flore des serres v14 249a.jpg|left|thumb|<center>''Sciadopitys verticillata''</center>]] '''Sólhlífartré''' (eða '''sólhjartartré''') ([[fræðiheiti]]: ''Sciadopitys verticillata''<ref name = "COL">{{cite web |url= http://www.catalogueoflife.org/annual-checklist/2014/details/species/id/14376677|title= Species 2000 & ITIS Catalogue of Life: 2014 Annual Checklist.|author= Roskov Y., Kunze T., Orrell T., Abucay L., Paglinawan L., Culham A., Bailly N., Kirk P., Bourgoin T., Baillargeon G., Decock W., De Wever A., Didžiulis V. (ed)|year= 2014|publisher= Species 2000: Reading, UK.|accessdate= 26 May 2014}}</ref>) er tegund af barrtrjám í sólhlífartrésætt sem er einlend í [[Japan]]. Hún er eina tegund sinnar ættkvíslar. Þetta er tré, allt að 25m hátt. == Tilvísanir == {{Reflist}} {{commonscat|Sciadopitys}} {{wikilífverur|Sciadopitys}} {{Stubbur|líffræði}} [[Flokkur:Barrtré]] 9of9lyy7tzoo5y4y6203qdi58apcnyk 0 162635 1920430 1723407 2025-06-15T14:54:08Z Lafi90 69742 Dauður hlekkur í heimild lagaður. 1920430 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Krabbadýr | image = Salmonlouse.jpg | image_caption = '''Laxalýs''' á mismunandi þroskastigum. Efst er þroskuð laxalús með eggjaþræði, í miðjunni þroskuð laxalús án eggjaþráða og neðst laxalús á lirfustigi. | regnum = [[Dýraríki]] (Animalia) | phylum = [[Liðdýr]] (Arthropoda) | subphylum = [[Krabbadýr]] (Crustacea) | classis = [[Hexanauplia]] | ordo = [[Siphonostomatoida]] | familia = [[Caligidae]] | genus = ''[[Lepeophtheirus]]'' | species = '''Laxalús''' (''L. salmonis'') | }} '''Laxalús''' ([[fræðiheiti]]: ''Lepeophtheirus salmonis'') er tegund [[krabbafló]]a sem lifir sem sníkjudýr á fiskum, einkum [[laxfiskar|laxfiskum]], einkum [[kyrrahafslax]]i, [[atlantshafslax]]i og [[sjóbirtingur|sjóbirtingi]] en finnst einnig stundum á [[hornsíli]]. Laxalús nærist á slími, roði og blóði [[hýsill|hýsilsins]]. Laxalýs festa sig sjálfar við hýsilinn en þegar þær eru lausar geta þær borist með straumum og vindi um efri lög sjávar þangað til þær finna hentugan hýsil. Sýking af völdum laxalúsar er eitt þeirra umhverfisvandamála sem upp koma í laxeldi í sjókvíum á Íslandi og víðar í heiminum.<ref>Margrét Thorsteinsson (2019). [https://nave.is/wp-content/uploads/2021/04/Margret_Thorsteinsson.pdf Vöktun á sjávarlúsum á villtum laxfiskum í Patreksfirði 2019.] Skýrsla Náttúrustofu Vestfjarða nr. 19. 42 bls.</ref> Þrátt fyrir nafngiftina er laxalús ekki [[lýs|lús]] sem er undirhópur [[skordýr]]a heldur [[krabbadýr]]. ==Tilvísanir== {{reflist}} {{stubbur|líffræði}} [[Flokkur:Laxeldi]] [[Flokkur:Krabbadýr]] nz1pxj68dxt82112e9wi7xf83kkgqz6 0 164528 1920543 1725583 2025-06-16T04:29:53Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920543 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Skin_Microbiome20169-300.jpg|thumb|right|Skýringarmynd sem lýsir flokkum örvera á ólíkum stöðum á húð mannsins.]] '''Örverumengi mannsins''' eru öll þau [[örverumengi]] sem hafast við í eða á [[mannslíkaminn|mannslíkamanum]] og [[líkamsvessi|líkamsvessum]] og [[búsvæði]] þeirra í [[líffæri|líffærum]] eins og [[húð]], [[mjólkurkirtill|mjólkurkirtlum]], [[sæðisvökvi|sæðisvökva]], [[eggjastokkur|eggjastokkum]], [[slímhúð í munni]], [[munnvatn]]i, [[slímhúð í auga]], [[gallrás]] og [[meltingarvegur|meltingarvegi]]. Tegundir lífvera sem mynda þetta örverumengi eru [[baktería|bakteríur]], [[fyrna|fyrnur]], [[sveppur|sveppir]], [[frumverur]] og [[vírus]]ar. [[Smásæ dýr]] sem lifa á mannslíkamanum eru oftast ekki talin tilheyra örverumenginu. Í [[erfðamengjafræði]] er hugtakið stundum notað yfir samanlagt [[erfðamengi]] allra örvera sem lifa á og í manninum.<ref name="Prescotts">{{Cite book | vauthors = Sherwood L, Willey J, Woolverton C |url={{google books|plainurl=y|id=sBCSRAAACAAJ}} |title=Prescott's Microbiology |publisher=McGraw Hill |year=2013 |isbn=9780073402406 |edition=9th |location=New York |pages=713–721 |oclc=886600661 |name-list-style=vanc}}</ref> Margar tegundir [[örvera]] hafa manninn sem búsvæði og samanlagður fjöldi fruma þeirra er álíka mikill og fjöldi mannsfruma.<ref name="Sender">{{Cite journal |vauthors=Sender R, Fuchs S, Milo R |date=Janúar 2016 |title=Are We Really Vastly Outnumbered? Revisiting the Ratio of Bacterial to Host Cells in Humans |journal=Cell |volume=164 |issue=3 |pages=337–40 |doi=10.1016/j.cell.2016.01.013 |pmid=26824647 |doi-access=free}}</ref> Sumar af þessum örverum lifa [[gistilíf]]i á mannlegum hýslum meðan aðrar lifa [[samlífi]] með honum.<ref name="Prescotts" /><ref name="Quigley2013rev">{{Cite journal |vauthors=Quigley EM |date=September 2013 |title=Gut bacteria in health and disease |journal=Gastroenterology & Hepatology |volume=9 |issue=9 |pages=560–9 |pmc=3983973 |pmid=24729765}}</ref> Sumar örverur sem lifa á manninum eru [[tækifærissýkill|tækifærissýklar]] og geta valdið hýslinum skaða við tilteknar aðstæður, og sumar af þeim sem ekki teljast til [[sýkill|sýkla]] geta samt skaðað hýsilinn með [[umbrotsefni|umbrotsefnum]] sem þær framleiða. Sumar örverur vinna hýslinum gagn með starfsemi sinni, en hlutverk þeirra er ekki endilega vel þekkt. Örverur sem eru til staðar og valda engum skaða undir venjulegum kringumstæðum eru kallaðar ''staðarflóra'' eða ''eðlileg örveruflóra''. Bandaríska rannsóknarverkefnið [[Human Microbiome Project]] fékkst við að kortleggja örverumengi mannsins frá 2007 til 2016, með sérstakri áherslu á örverur á húð, í munni, nefi, meltingarvegi og legi.<ref name="Prescotts" /> Fyrstu niðurstöður verkefnisins komu út árið 2012.<ref name="hmpdata">{{Cite web |url=http://www.nih.gov/news/health/jun2012/nhgri-13.htm |title=NIH Human Microbiome Project defines normal bacterial makeup of the body |date=13 June 2012 |publisher=NIH News |access-date=30 júlí 2021 |archive-date=17 júní 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120617171944/http://www.nih.gov/news/health/jun2012/nhgri-13.htm |url-status=dead }}</ref> ==Tilvísanir== {{reflist}} {{Stubbur|líffræði}} [[Flokkur:Örverufræði]] [[Flokkur:Örverumengi]] [[Flokkur:Mannslíkaminn]] dfg1eft6zbjx52tt7o2rprkk281e2wi 0 165552 1920540 1919248 2025-06-16T02:09:13Z 8FabianS 98151 Laun 1920540 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Andrzej Duda | mynd = President of Poland Andrzej Duda Full Resolution (cropped).jpg | titill = Forseti Póllands | stjórnartíð_start = [[6. ágúst]] [[2015]] | stjórnartíð_end = | myndatexti1 = {{small|Andrzej Duda árið 2019.}} | forsætisráðherra = [[Ewa Kopacz]]<br>[[Beata Szydło]]<br>[[Mateusz Morawiecki]]<br>[[Donald Tusk]] | forveri = [[Bronisław Komorowski]] | fæddur = {{fæðingardagur og aldur|1972|5|16}} | fæðingarstaður = [[Kraká]], [[Pólland]]i | þjóderni = [[Pólland|Pólskur]] | maki = Agata Kornhauser-Duda ​(g. 1994) | stjórnmálaflokkur = [[Lög og réttlæti]] (2005–2015) | börn = Kinga Duda | háskóli = [[Jagielloński-háskólinn í Kraká|Jagielloński-háskólinn]] | undirskrift = Andrzej Duda Signature 02.svg | laun = 29.987,08 [[PLN]] }} '''Andrzej Sebastian Duda''' (f. 16. maí 1972) er [[Pólland|pólskur]] stjórnmálamaður sem hefur verið [[forseti Póllands]] frá árinu 2015. Hann hefur áður setið á [[Pólska þingið|pólska þinginu]] og á [[Evrópuþingið|Evrópuþinginu]]. Duda er fyrrum meðlimur í hægriflokknum [[Lög og réttlæti|Lögum og réttlæti]] en hefur formlega verið óflokksbundinn frá því að hann tók við forsetaembætti. Hann var engu að síður talinn ötull stuðningsmaður ríkisstjórnar Laga og réttlætis, sem var við völd frá 2015 til 2023. == Æviágrip == Andrzej Duda er [[Íhaldsstefna|íhaldsmaður]] og [[Rómversk-kaþólska kirkjan|kaþólskur]] [[Þjóðernishyggja|þjóðernissinni]]. Hann er andvígur [[þungunarrof]]um, [[Hjónaband samkynhneigðra|hjónabandi samkynhneigðra]] og [[tæknifrjóvgun]]um. Sem þingmaður hefur Duda talað fyrir því að læknar sem bjóða upp á tæknifrjóvganir séu dæmdir í fangelsi. Hann er hlynntur bandalagi Póllands við [[Bandaríkin]] og að [[Atlantshafsbandalagið]] hafi herstöðvar í landinu en er andvígur því að Pólland taki upp [[Evra|evru]].<ref name=mbl2015>{{Tímarit.is|6353303|Andrzej Duda kjörinn nýr forseti Póllands|blað=[[Morgunblaðið]]|útgáfudagsetning=26. maí 2015|blaðsíða=15}}</ref> Duda bauð sig fram til forseta Póllands með stuðningi flokks síns, [[Lög og réttlæti|Laga og réttlætis]], árið 2015 og vann nauman sigur gegn sitjandi forseta landsins, [[Bronisław Komorowski]], með 51,55 prósentum atkvæða. Sigur Duda kom álitsgjöfum nokkuð á óvart þar sem hann var þá lítt þekktur og Komorowski hafði verið vinsæll forseti.<ref name=mbl2015/> Lög og réttlæti náðu meirihluta á þingi stuttu eftir að Duda var kjörinn forseti og náðu því stjórn á öllum öngum ríkisvaldsins. Stjórn Laga og réttlætis hefur fylgt félagslegri stefnu sem hefur hjálpað mörgum Pólverjum, einkum á landsbyggðinni, að berjast við fátækt. Aftur á móti hefur stjórnin sætt ásökunum um að beina spjótum gegn minnihlutahópum eins og [[Gyðingar|Gyðingum]] og [[Hinsegin|hinsegin fólki]].<ref>{{Vefheimild|titill=Andrzej Duda fagnar sigri í pólsku forsetakosningunum|url=https://vardberg.is/frettir/andrzej-duda-fagnar-sigri-i-polsku-forsetakosningunum/|útgefandi=''[[Varðberg]]''|ár=2020|mánuður=13. júlí|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=9. nóvember}}</ref> Í kosningabaráttu sinni fyrir endurkjöri árið 2020 lét Duda þau orð falla að hinsegin réttindi væru „hættulegri hugmyndafræði en [[kommúnismi]].“<ref>{{Vefheimild|titill=Duda endurkjörinn forseti Póllands|url=https://www.vb.is/frettir/duda-endurkjorinn-forseti-pollands/162929/|útgefandi=''[[Viðskiptablaðið]]''|ár=2020|mánuður=13. júlí|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=9. nóvember}}</ref> Duda vann naumt endurkjör árið 2020 með 51,2% atkvæða í annarri umferð gegn mótframbjóðandanum [[Rafał Trzaskowski]], borgarstjóra [[Varsjá]]r.<ref>{{Vefheimild|titill=Duda hafði nauman sigur í Póllandi|safnslóð=https://web.archive.org/web/20211109230021/https://www.frettabladid.is/frettir/duda-hafdi-nauman-sigur-i-pollandi/|safnár=2021|safnmánuður=13. júlí|url=https://www.frettabladid.is/frettir/duda-hafdi-nauman-sigur-i-pollandi/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2020|mánuður=13. júlí|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=9. nóvember|höfundur=Eiður Þór Árnason}}</ref> Lög og réttlæti töpuðu meirihluta sínum á þingi eftir kosningar árið 2023 og Duda varð því að sverja [[Donald Tusk]], leiðtoga stjórnarandstöðuflokkanna, í embætti forsætisráðherra. Duda hét því þó að hann myndi starfa ásamt nýrri stjórn.<ref>{{Vefheimild|titill=Duda heitir samstarfsvilja |url=https://www.ruv.is/frettir/erlent/2023-12-13-duda-heitir-samstarfsvilja-399595|útgefandi=[[RÚV]]|dags=13. desember 2023|skoðað=5. janúar 2024|höfundur=Dagný Hulda Erlendsdóttir}}</ref> == Tilvísanir == <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla| titill=Forseti Póllands | frá=[[6. ágúst]] [[2015]]| til=| fyrir=[[Bronisław Komorowski]]| eftir=Enn í embætti| }} {{Töfluendir}} {{Þjóðhöfðingjar Póllands}} {{Þjóðhöfðingjar aðildarríkja Evrópusambandsins}} {{stubbur|æviágrip|stjórnmál}} {{DEFAULTSORT:Duda, Andrzej}} {{f|1972}} [[Flokkur:Evrópuþingmenn]] [[Flokkur:Forsetar Póllands]] 8b60c5oi97iwird98dr1uzkdy4ph9a7 0 167277 1920418 1919818 2025-06-15T13:43:36Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920418 wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Laverne Cox | mynd = Laverne Cox by Sachyn Mital cropped.jpg | mynd_texti = Cox árið 2014 | fæðingardagur = {{fæðingardagur og aldur|1972|05|29}} | fæðingarstaður = [[Mobile (Alabama)|Mobile]], [[Alabama]], [[Bandaríkin|BNA]] | starf = {{hlist|Leikkona|aktívisti}} | ár = 2000–núverandi | vefsíða = {{URL|lavernecox.com}} | kyn = kvk }} '''Laverne Cox''' (f. 29. maí 1972) er bandarísk [[Leikari|leikkona]] og [[hinsegin]] aktívisti.<ref>{{Cite web|url=http://www.lavernecox.com/bio-2/|title=Laverne Cox Bio|publisher=LaverneCox.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20160820105221/http://www.lavernecox.com/bio-2/|archive-date=2016-08-20|access-date=2014-09-13}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2010/12/13/theater/13actout.html|title=Helping Gay Actors Find Themselves Onstage|last=Piepenburg|first=Erik|date=2010-12-12|work=The New York Times|access-date=2012-04-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20150612101336/http://www.nytimes.com/2010/12/13/theater/13actout.html|archive-date=2015-06-12}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.afterelton.com/blog/nycrob/gay-man-transgender-woman-want-to-work-diddy|title=Meet the Gay Man and Transgender Woman Who Want to Work for Diddy|publisher=AfterElton|archive-url=https://web.archive.org/web/20100830102209/http://www.afterelton.com/blog/nycrob/gay-man-transgender-woman-want-to-work-diddy|archive-date=2010-08-30|access-date=2012-04-12}}</ref> Hún steig fram á sjónarsviðið með hlutverki sínu sem Sophia Burset í [[Netflix]]<nowiki/>-þáttaröðinni ''Orange Is the New Black'' og var fyrsta [[Trans fólk|trans]] manneskjan sem var tilnefnd til Primetime Emmy-verðlauna í leikaraflokki<ref name="timejuly10">{{Cite news|url=http://time.com/2973497/laverne-cox-emmy/|title=Laverne Cox is the First Transgender Person Nominated for an Emmy – She Explains Why That Matters|last=Gjorgievska|first=Aleksandra|date=2014-07-10|work=[[Time (magazine)|Time]]|access-date=2019-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20150201210345/http://time.com/2973497/laverne-cox-emmy/|archive-date=2015-02-01|last2=Rothman|first2=Lily}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://variety.com/2015/tv/news/laverne-cox-cbs-doubt-pilot-cast-1201431118/|title=Laverne Cox Cast As Transgender Attorney in CBS Legal Drama Pilot|last=Wagmeister|first=Elizabeth|date=2015-02-11|work=[[Variety (magazine)|Variety]]|access-date=2015-02-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20150212000146/http://variety.com/2015/tv/news/laverne-cox-cbs-doubt-pilot-cast-1201431118/|archive-date=2015-02-12|quote=... the first openly transgender actor to be nominated for an Emmy ...}}</ref> og einnig fyrsta trans manneskjan til að vera tilnefnd til Emmy-verðlauna síðan tónskáldið Angela Morley var tilnefnd árið 1990.<ref name="guardian-morley">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/culture/2009/jan/23/angela-morley-obituary-wally-stott|title=Obituary: Angela Morley {{!}} Television & radio|last=Gaughan|first=Gavin|date=2009-01-23|work=The Guardian|access-date=2014-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714200037/http://www.theguardian.com/culture/2009/jan/23/angela-morley-obituary-wally-stott|archive-date=2014-07-14|quote=A transsexual woman, previously known as Wally Stott, she underwent a sex change in 1972.}}</ref> Árið 2015 vann hún Daytime Emmy-verðlaun í flokkinum Outstanding Special Class Special sem aðalframleiðandi ''Laverne Cox Presents: The T Word''<ref name="Townsend">{{Cite web|url=https://www.glaad.org/blog/laverne-cox-makes-history-daytime-creative-arts-emmy-win|title=Laverne Cox makes history with Daytime Creative Arts Emmy win|last=Townsend|first=Megan|date=2015-04-25|publisher=GLAAD|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811104618/https://www.glaad.org/blog/laverne-cox-makes-history-daytime-creative-arts-emmy-win|archive-date=2017-08-11|access-date=2017-07-21}}</ref><ref name="Out">{{Cite web|url=http://www.out.com/popnography/2015/4/27/laverne-cox-wins-daytime-emmy|title=Laverne Cox Wins Daytime Emmy|date=2015-04-27|publisher=Out.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20160629095709/http://www.out.com/popnography/2015/4/27/laverne-cox-wins-daytime-emmy|archive-date=2016-06-29|access-date=2016-07-08}}</ref> sem gerir hana að fyrstu trans konunni til að vinna verðlaunin.<ref name="Townsend" /> Árið 2017 varð hún fyrsta trans manneskjan sem lék trans persónu í föstu hlutverki í bandarísku sjónvarpi, í hlutverki sínu Cameron Wirth í þáttum [[CBS]], ''Doubt''.<ref name="Heigl">{{Cite web|url=http://decoy.tvpassport.com/news/career-revival-katherine-heigl-takes-another-crack-tv-success?subid=national-00001|title=Career revival: Katherine Heigl takes another crack at TV success|last=Spendlove|first=Jacqueline|publisher=TV Media|archive-url=https://web.archive.org/web/20170819054005/http://decoy.tvpassport.com/news/career-revival-katherine-heigl-takes-another-crack-tv-success?subid=national-00001|archive-date=2017-08-19|access-date=2017-02-13}}</ref> Cox tók þátt í fyrstu þáttaröðinni af [[Raunveruleikasjónvarp|raunveruleikaþættinum]] ''I Want to Work for Diddy'' á VH1 sem keppandi og var meðframleiðandi og meðstjórnandi „makeover“-þáttaraðarinnar ''TRANSform Me'' á VH1. Í apríl 2014 heiðraði GLAAD Cox með með Stephen F. Kolzak verðlaununum fyrir starf sitt í þágu trans samfélagsins.<ref name="GLAAD.org">{{Cite web|url=http://www.glaad.org/releases/laverne-cox-be-honored-25th-annual-glaad-media-awards-los-angeles|title=Laverne Cox to be honored at 25th Annual GLAAD Media Awards in Los Angeles|last=Ferraro|first=Rich|date=2014-03-31|website=[[GLAAD]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20140423004724/http://www.glaad.org/releases/laverne-cox-be-honored-25th-annual-glaad-media-awards-los-angeles|archive-date=2014-04-23|access-date=2014-03-31}}</ref> Í júní 2014 varð Cox fyrsta trans manneskjan til að birtast á forsíðu tímaritsins ''[[Time]]''.<ref name="timejuly10" /><ref name="thewire.com">{{Cite web|url=http://www.thewire.com/culture/2014/05/laverne-cox-is-the-first-transgender-person-on-the-cover-of-time/371798/|title=Laverne Cox is the First Transgender Person on the Cover of Time|last=Westcott|first=Lucy|date=2014-05-29|publisher=The Wire|archive-url=https://web.archive.org/web/20140701061058/http://www.thewire.com/culture/2014/05/laverne-cox-is-the-first-transgender-person-on-the-cover-of-time/371798/|archive-date=2014-07-01|access-date=2014-06-29}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://time.com/130734/transgender-celebrities-actors-athletes-in-america/|title=21 Transgender People Who Influenced American Culture|date=2014-05-29|work=Time|archive-url=https://web.archive.org/web/20160805093258/http://time.com/130734/transgender-celebrities-actors-athletes-in-america/|archive-date=2016-08-05}}</ref> Cox er fyrsta trans manneskjan sem birtist á forsíðu tímaritsins ''Cosmopolitan'', í [[Suður-Afríka|suður-afrískri]] útgáfu blaðsins, í febrúar 2018.<ref>{{Cite news|url=https://www.huffingtonpost.com/entry/laverne-cox-cosmopolitan-magazine_us_5a660054e4b0e5630071cc41|title=Laverne Cox Makes History as Cosmopolitan's First Transgender Cover Girl|last=Wong|first=Curtis M.|date=2018-01-22|work=Huffington Post|access-date=2018-01-23}}</ref> Hún er einnig fyrsta opinberlega trans manneskjan sem á vaxmynd af sér á Madame Tussauds-vaxmyndasafni.<ref name="WaxFigure">{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-usa-lgbt-cox-idUSKBN0OQ1U420150610|title=Laverne Cox to debut as Madame Tussauds' first transgender wax figure|date=2015-06-10|work=Reuters|archive-url=https://web.archive.org/web/20160809122920/http://www.reuters.com/article/us-usa-lgbt-cox-idUSKBN0OQ1U420150610|archive-date=2016-08-09}}</ref> == Yngri árin == Cox fæddist í Mobile, Alabama<ref>{{Cite news|url=http://www.newsobserver.com/news/local/community/durham-news/article36601533.html|title=Actress Laverne Cox: 'State of emergency' for too many transgender people|last=Sorg|first=Lisa|date=2015-09-25|work=[[The News & Observer]]|access-date=2017-12-21}}</ref> og var alin upp af einstæðri móður og ömmu hennar innan AME Zion-kirkjunnar.<ref name="Alternative Radio 2017">{{Cite web|url=https://www.alternativeradio.org/collections/spk_laverne-cox/products/coxl001|title=Transgender Visibility|last=Cox, Laverne|date=2017-01-25|publisher=Alternative Radio|location=Boulder, Colorado|archive-url=https://web.archive.org/web/20170819054005/https://www.alternativeradio.org/collections/spk_laverne-cox/products/coxl001|archive-date=2017-08-19|access-date=2017-07-02}}</ref> Hún á eineggja tvíburabróður, M Lamar,<ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.com/2012/02/08/laverne-cox-m-lamar-lgbt-black-communities_n_1262990.html|title=Laverne Cox And M. Lamar Discuss Identity, Collective Trauma, Celebrating The Black Penis And More|date=2012-02-08|website=HuffPost|access-date=2020-08-10}}</ref> sem lék Sophiu áður en hún kom út sem trans (þá Marcus) í ''Orange Is the New Black''.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2014/03/13/fashion/the-growing-transgender-presence-in-pop-culture.html|title=In Their Own Terms – The Growing Transgender Presence in Pop Culture|last=Bertstein|first=Jacob|date=2014-03-12|work=The New York Times|access-date=2014-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328025029/http://www.nytimes.com/2014/03/13/fashion/the-growing-transgender-presence-in-pop-culture.html|archive-date=2014-03-28}}</ref><ref name="salon">{{Cite web|url=http://www.salon.com/2013/07/25/laverne_cox_on_her_orange_is_the_new_black_character_shes_a_survivor/|title=She's a survivor|last=C.J. Dickson|date=2013-07-25|website=[[Salon (website)|Salon.com]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20130803204429/http://www.salon.com/2013/07/25/laverne_cox_on_her_orange_is_the_new_black_character_shes_a_survivor/|archive-date=2013-08-03|access-date=2013-08-04}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://tv.yahoo.com/blogs/tv-news/-orange-is-the-new-black--star-laverne-cox-on-her-twin-brother-s-surprising-role-on-the-series-232519980.html|title='Orange Is the New Black' Star Laverne Cox on Her Twin Brother's Surprising Role on the Netflix Series|date=2013-08-20|publisher=Yahoo TV|archive-url=https://web.archive.org/web/20140110214135/http://tv.yahoo.com/blogs/tv-news/-orange-is-the-new-black--star-laverne-cox-on-her-twin-brother-s-surprising-role-on-the-series-232519980.html|archive-date=2014-01-10|access-date=2014-01-10}}</ref> Cox hefur lýst því yfir að hún hafi gert sjálfsvígstilraun 11 ára gömul þegar hún uppgötvaði að hún væri skotin í karlkyns bekkjarfélögum sínum og hún hafði verið lögð í einelti í fleiri ár fyrir að haga sér ekki „eins og einhver sem var úthlutað karlkyni við fæðingu ætti að haga sér“.<ref name="Alternative Radio 2017" /><ref name="wish">{{Cite web|url=http://www.thenewcivilrightsmovement.com/laverne_cox_i_have_one_wish_for_america|title=Laverne Cox: I Have One Wish For America|last=Badash|first=David|date=2014-08-18|publisher=The New Civil Rights Movement|archive-url=https://web.archive.org/web/20140819125950/http://www.thenewcivilrightsmovement.com/laverne_cox_i_have_one_wish_for_america|archive-date=2014-08-19|access-date=2014-08-18}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/people/laverne-cox-we-live-in-a-binary-world-it-can-change-9461564.html|title=Laverne Cox: 'We live in a binary world: it can change'|last=Hughes|first=Sarah|date=2014-06-01|work=The Independent|access-date=2014-06-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20140606092520/http://www.independent.co.uk/news/people/laverne-cox-we-live-in-a-binary-world-it-can-change-9461564.html|archive-date=2014-06-06|location=London}}</ref> Hún útskrifaðist úr Alabama School of Fine Arts í Birmingham, Alabama, þar sem hún lærði skapandi skrif áður en hún skipti yfir í dans.<ref>{{Cite news|url=http://www.metroweekly.com/2013/08/laverne-cox-rocks/2/|title=Laverne Cox Rocks – Metro Weekly – Page 2|last=Interview by Will O'Bryan 2013-08-08|date=2013-08-08|access-date=2014-06-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20140531104841/http://www.metroweekly.com/2013/08/laverne-cox-rocks/2/|archive-date=2014-05-31|publisher=Metroweekly.com}}</ref> Hún nam síðan í tvö ár við Indiana University Bloomington<ref>{{Cite web|url=http://www.indianapolismonthly.com/arts-culture/laverne-cox-details-transgender-journey-iu/|title=Laverne Cox Details Her Transgender Journey at IU|last=Zinn|first=Sarah|date=2015-01-15|website=indianapolismonthly.com|publisher=Indianapolis Monthly|archive-url=https://web.archive.org/web/20150508210836/http://www.indianapolismonthly.com/arts-culture/laverne-cox-details-transgender-journey-iu/|archive-date=2015-05-08|access-date=2015-04-27}}</ref> áður en hún fór yfir í Marymount Manhattan College í [[New York-borg]] þar sem hún skipti úr dansi (klassískum ballett nánar tiltekið)<ref>{{Cite web|url=http://www.backstage.com/interview/emmys-2014-laverne-cox-1-way-fear-helps-performance/|title=Emmys 2014: Laverne Cox on 1 Way Fear Helps Performance|last=Rodriguez|first=Briana|date=2014-08-01|website=backstage.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20150701014455/http://www.backstage.com/interview/emmys-2014-laverne-cox-1-way-fear-helps-performance/|archive-date=2015-07-01|access-date=2015-06-28}}</ref> yfir í leiklist.<ref name="salon"/><ref>{{Cite web|url=http://www.pinknews.co.uk/2014/08/05/laverne-cox-shoots-down-host-who-claimed-she-was-born-a-boy/|title=Watch: Laverne Cox shoots down host who claimed she was 'born a boy'|date=2014-08-05|publisher=Pinknews.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20140808061209/http://www.pinknews.co.uk/2014/08/05/laverne-cox-shoots-down-host-who-claimed-she-was-born-a-boy/|archive-date=2014-08-08|access-date=2014-08-10}}</ref> Í fyrstu þáttaröð hennar á ''Orange Is the New Black'' kom hún enn fram á veitingastað á Lower East Side sem dragdrottning, þar sem hún hafði upphaflega sótt um að vinna sem þjónn.<ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/tv-and-radio/2015/jun/14/laverne-cox-orange-new-black-transgender|title=Laverne Cox: 'Now I have the money to feminise my face I don't want to. I'm happy' {{!}} Life and style|last=Nicholson|first=Rebecca|date=2015-06-14|website=[[The Guardian]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150701064756/http://www.theguardian.com/tv-and-radio/2015/jun/14/laverne-cox-orange-new-black-transgender|archive-date=2015-07-01|access-date=2015-06-28}}</ref> == Ferill == [[Mynd:Laverne_Cox_at_Paley_Fest_Orange_Is_The_New_Black.jpg|hægri|thumb| Laverne Cox á PaleyFest 2014 sem fulltrúi ''Orange is the New Black''.]] Eftir að hafa keppt í fyrstu þáttaröðinni af ''I Want to Work for Diddy'' leitaði VH1 til hennar varðandi hugmyndir að sjónvarpsþáttum.<ref>{{Cite web|url=http://www.papermag.com/2010/03/reality_bites_laverne_cox_from.php|title=PAPERMAG: Reality Bites: Laverne Cox from VH1's ''TRANSform Me''|last=Catarinella|first=Alex|date=2010-03-23|website=papermag.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20150701060027/http://www.papermag.com/2010/03/reality_bites_laverne_cox_from.php|archive-date=2015-07-01|access-date=2015-06-28}}</ref> Út úr því kom „makeover''“''-þáttaröðin ''TRANSform Me'', sem gerði Cox að fyrstu afrísk-amerísku trans manneskjunni sem framleiddi og lék í eigin sjónvarpsþætti.<ref>{{Cite web|url=http://www.vh1.com/shows/transform_me/cast.jhtml|title=TRANSform Me|publisher=VH1|archive-url=https://web.archive.org/web/20120209174823/http://www.vh1.com/shows/transform_me/cast.jhtml|archive-date=2012-02-09|access-date=2012-04-12}}</ref><ref name="huffingtonpost1">{{Cite web|url=https://huffingtonpost.com/laverne-cox|title=Laverne Cox Bio|website=Huffington Post|archive-url=https://web.archive.org/web/20120410153448/http://www.huffingtonpost.com/laverne-cox|archive-date=2012-04-10|access-date=2012-04-12}}</ref> Báðir þættir voru tilnefndir til GLAAD Media Award í flokki framúrskarandi raunveruleikaþáttar og þegar ''Diddy'' vann árið 2009 tók Cox við verðlaununum við athöfnina og hélt ræðu sem ''San Francisco Sentinel'' lýsti sem „með þeim áhrifamestu því [hún] minnti okkur á hversu mikilvægt það er að segja okkar sögur, allar okkar sögur.“<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=2sbsMZujtvU|title=Laverne Cox and Calpernia Addams at GLAAD Awards 2009|website=[[YouTube]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20160425070255/https://www.youtube.com/watch?v=2sbsMZujtvU|archive-date=2016-04-25}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.baywindows.com/GLAAD-and-MTPC-Launch-I-AM-Trans-People-Speak-video-series|title=GLAAD and MTPC Launch I AM Trans People Speak video series|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230085720/https://itunes.apple.com/mx/album/rocky-horror-picture-show/id1141483741|archive-date=2016-12-30}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.sanfranciscosentinel.com/?p=26131|title=On the Carpet at the GLAAD Media Awards|publisher=[[San Francisco Sentinel]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20131012041030/http://www.sanfranciscosentinel.com/?p=26131|archive-date=2013-10-12}}</ref> Cox hefur einnig leikið í fjölda sjónvarpsþátta og kvikmynda, þar á meðal ''Law &amp;amp; Order: Special Victims Unit'', ''Bored to Death'' og ''Musical Chairs''. Árið 2013 fékk Cox reglulegt hlutverk í Netflix-þáttaröðinni ''Orange is the New Black'' sem Sophia Burset, trans kona sem var send í fangelsi fyrir kreditkortasvindl. Á því ári sagði hún: „Sophia er skrifuð sem margvíð persóna hvers spor áhorfendur geta virkilega sett sig í – allt í einu finna þeir samúð með alvöru trans manneskju. Og fyrir trans fólk þarna úti sem þarf að sjá fólk eins og það með reynslu eins og það endurspeglað, þá verður það mjög mikilvægt.“<ref>{{Cite web|url=http://emertainmentmonthly.com/2013/11/09/sitting-down-with-orange-is-the-new-black-star-laverne-cox/|title=Sitting Down With Orange is the New Black Star Laverne Cox|last=Douvris|first=Michelle|publisher=Emertainment Monthly|archive-url=https://web.archive.org/web/20131109170321/http://emertainmentmonthly.com/2013/11/09/sitting-down-with-orange-is-the-new-black-star-laverne-cox/|archive-date=2013-11-09|access-date=2013-11-09}}</ref> Í janúar 2014 var Cox gestur ásamt Carmen Carrera í sjónvarpsþætti Katie Couric, ''Katie''. Couric kallaði trans fólk „transgenders“ og eftir að Carrera neitaði að svara spurningum um skurðaðgerðir, nánar tiltekið hvers konar kynfæraaðgerð hún hefði undirgengist, beindi hún sömu spurningu að Cox. Cox svaraði á eftirfarandi hátt:{{Tilvitnun|I do feel there is a preoccupation with that. The preoccupation with transition and surgery objectifies trans people. And then we don't get to really deal with the real lived experiences. The reality of trans people's lives is that so often we are targets of violence. We experience discrimination disproportionately to the rest of the community. Our unemployment rate is twice the national average; if you are a trans person of color, that rate is four times the national average. The homicide rate is highest among trans women. If we focus on transition, we don't actually get to talk about those things.<ref>{{cite web |url=http://www.salon.com/2014/01/07/laverne_cox_artfully_shuts_down_katie_courics_invasive_questions_about_transgender_people/ |title=Laverne Cox flawlessly shuts down Katie Couric's invasive questions about transgender people |work=Salon.com |date=2014-01-07 |access-date=2014-02-27 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20140301110310/http://www.salon.com/2014/01/07/laverne_cox_artfully_shuts_down_katie_courics_invasive_questions_about_transgender_people/ |archive-date=2014-03-01}}</ref>}}Fréttamiðlar á borð við ''Salon'', ''The Huffington Post'' og ''Business Insider'' fjölluðu um það sem Katie McDonough hjá ''Salon'' kallaði glórulausar og nærgöngular spurningar Couric.<ref>{{Cite web|url=http://www.salon.com/2014/02/06/laverne_cox_i_could_easily_be_a_trans_woman_who_was_fighting_for_her_life/|title=The post-Katie Couric shift: Laverne Cox tells Salon why the media's so clueless|date=2014-02-06|website=Salon.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223131103/http://www.salon.com/2014/02/06/laverne_cox_i_could_easily_be_a_trans_woman_who_was_fighting_for_her_life/|archive-date=2014-02-23|access-date=2014-02-27}}</ref> Cox var á forsíðu ''Time'' þann 9. júní 2014 og var birt viðtal við hana í formi greinarinnar „The Transgender Tipping Point“ eftir Katy Steinmetz. Greinin birtist í áðurnefndu tölublaði og var titill hennar á forsíðu blaðsins. Þannig varð Cox fyrsta trans manneskjan á forsíðu ''Time''.<ref name="thewire.com"/><ref>{{Cite news|url=http://time.com/135480/transgender-tipping-point/|title=The Transgender Tipping Point|last=Steinmetz|first=Katy|date=2014-05-29|work=TIME|access-date=2014-06-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20140623043752/http://time.com/135480/transgender-tipping-point/|archive-date=2014-06-23}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.buzzfeed.com/mylestanzer/laverne-cox-is-on-the-cover-of-time-magazine|title=Laverne Cox Is on the Cover of Time Magazine|last=Tanzer|first=Myles|date=2014-05-29|work=[[BuzzFeed]]|access-date=2014-06-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20140702022643/http://www.buzzfeed.com/mylestanzer/laverne-cox-is-on-the-cover-of-time-magazine|archive-date=2014-07-02}}</ref> Síðar á árinu 2014 varð Cox fyrsta trans manneskjan sem var tilnefnd til Primetime Emmy verðlauna í leikaraflokki, en hún var tilnefnd sem framúrskarandi gestaleikkona í gamanþáttaröð (Outstanding Guest Actress in a Comedy Series) fyrir hlutverk sitt sem Sophia Burset í ''Orange Is the New Black''.<ref name="guardian-morley"/><ref>{{Cite news|url=https://www.usatoday.com/story/life/tv/2014/07/10/emmy-nominees-list/12428631/|title=2014 Primetime Emmy nominees|date=2014-07-10|access-date=2014-07-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20140719042344/http://www.usatoday.com/story/life/tv/2014/07/10/emmy-nominees-list/12428631/|archive-date=2014-07-19|publisher=Usatoday.com}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.extratv.com/2014/07/10/2014-emmy-awards-orange-is-the-new-blacks-laverne-cox-is-first-transgender-nominee/|title=2014 Emmy Awards: 'Orange is the New Black's' Laverne Cox Is First Transgender Nominee|date=2014-07-10|publisher=ExtraTV.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714152747/http://www.extratv.com/2014/07/10/2014-emmy-awards-orange-is-the-new-blacks-laverne-cox-is-first-transgender-nominee/|archive-date=2014-07-14|access-date=2014-07-19}}</ref> Hún kom einnig fram í tónlistarmyndbandinu við lagið „You &amp;amp; I (Nobody in the World)“ með [[John Legend]].<ref>{{Cite web|url=http://www.afterellen.com/morning-brew-jodie-foster-is-back-on-the-set-of-orange-is-the-new-black/07/2014/|title=Morning Brew – Jodie Foster is back on the set of "Orange is the New Black"|last=Bendix|first=Trish|date=2014-07-11|publisher=AfterEllen.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20140715042202/http://www.afterellen.com/morning-brew-jodie-foster-is-back-on-the-set-of-orange-is-the-new-black/07/2014/|archive-date=2014-07-15|access-date=2014-07-19}}</ref> Cox tók þátt í herferð árið 2014 sem beindist gegn lögum í Phoenix, Arizona, sem heimila lögreglu að handtaka hvern þann sem er grunaður um að „gefa til kynna vændi“ (e. manifesting prostitution) sem að hennar mati beinist gegn lituðum trans konum, í kjölfar sakfellingar aðgerðasinnans (og lituðu trans konunnar) Monicu Jones.<ref name="pinknews1">{{Cite web|url=http://www.pinknews.co.uk/2014/08/06/us-laverne-cox-joins-standwithmonica-campaign-against-phoenix-walking-while-trans-law/|title=US: Laverne Cox joins #StandWithMonica campaign against Phoenix 'walking while trans' law|date=2014-08-06|publisher=Pinknews.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20140809181027/http://www.pinknews.co.uk/2014/08/06/us-laverne-cox-joins-standwithmonica-campaign-against-phoenix-walking-while-trans-law/|archive-date=2014-08-09|access-date=2014-08-10}}</ref> Seinna sama ár gaf Sylvia Rivera Law Project út myndband þar sem Cox las bréf frá trans fanganum Synthia China Blast, þar sem fjallað var um algeng vandamál sem trans fangar standa frammi fyrir.<ref name="Adv26Aug2014">{{Cite news|url=http://www.advocate.com/politics/transgender/2014/08/26/laverne-cox-distances-herself-controversial-trans-inmate|title=Laverne Cox Distances Herself From Controversial Trans Inmate|last=Molloy|first=Parker Marie|date=2014-08-26|work=[[The Advocate (LGBT magazine)|The Advocate]]|access-date=2014-09-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20140903064427/http://www.advocate.com/politics/transgender/2014/08/26/laverne-cox-distances-herself-controversial-trans-inmate|archive-date=2014-09-03}}</ref> Þegar Cox komst að því að Blast hefði verið sakfelld fyrir nauðgun og morð á 13 ára barni árið 1993 skrifaði hún á Tumblr-síðuna sína: „Mér var ekki kunnugt um ákærurnar sem hún var dæmd fyrir. Ef ég hefði vitað af þessum sakarefnum hefði ég aldrei samþykkt að lesa bréfið."<ref name="Adv26Aug2014" /> Cox kom fram í árlegu „Rebels“-blaði ''V'' síðla árs 2014.<ref name="autogenerated1">{{Cite news|url=http://www.out.com/entertainment/popnography/2014/08/22/exclusive-first-look-laverne-cox-honored-v-magazines-rebels|title=Exclusive First Look: Laverne Cox Honored in V magazine's 'Rebels' Issue|last=Sauvalle|first=Julien|date=2014-08-22|work=[[Out (magazine)|Out]]|access-date=2014-09-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826120424/http://www.out.com/entertainment/popnography/2014/08/22/exclusive-first-look-laverne-cox-honored-v-magazines-rebels|archive-date=2014-08-26}}</ref> Fyrir blaðið bað V frægt fólk og listafólk að tilnefna þau sem það leit á sem sitt persónulega uppreisnarfólk (e. personal rebels) og Natasha Lyonne tilnefndi Cox.<ref name="autogenerated1" /> Cox var einnig á forsíðu októberheftis ''Essence'' tímaritsins árið 2014, ásamt leikkonunum Alfre Woodard, Nicole Beharie og Danai Gurira.<ref>{{Cite news|url=http://au.eonline.com/news/573982/laverne-cox-it-feels-so-good-having-a-diverse-cast-on-orange-is-the-new-black|title=Laverne Cox: It Feels "So Good" Having a Diverse Cast on Orange Is the New Black|last=Vulpo|first=Mike|date=2014-08-28|work=E! Online|access-date=2014-09-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230085720/https://itunes.apple.com/mx/album/rocky-horror-picture-show/id1141483741|archive-date=2016-12-30|publisher=[[E!]]}}</ref> Þann 17. október 2014 var klukkutíma löng heimildarmynd, ''Laverne Cox Presents: The T Word'', sem Cox framleiddi og talaði inn á, frumsýnd á sjónvarpsstöðvunum MTV og Logo.<ref>{{Cite news|url=http://www.vanityfair.com/vf-hollywood/2014/10/laverne-cox-t-word-documentary|title=Laverne Cox Doc Tackles Transgender Issues For MTV|last=Locker|first=Melissa|date=2014-10-17|access-date=2014-10-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20141021204806/http://www.vanityfair.com/vf-hollywood/2014/10/laverne-cox-t-word-documentary|archive-date=2014-10-21}}</ref> Sama ár birtist Cox á forsíðu fimm ára afmælisútgáfu tímaritsins ''C☆NDY'' ásamt 13 öðrum trans konum: Janet Mock, Carmen Carrera, Geena Rocero, Isis King, Gisele Alicea, Leyna Ramous, Dina Marie, Nina Poon, Juliana Huxtable, Niki M'nray, Pêche Di, Carmen Xtravaganza (House of Xtravaganza) og Yasmine Petty.<ref>{{Cite web|url=http://www.newnownext.com/laverne-cox-carmen-carrera-on-candy-magazine-cover/12/2014/|title=Laverne Cox, Carmen Carrera, Among 14 Trans Stars On "Candy" Magazine Cover|website=NewNowNext|archive-url=https://web.archive.org/web/20141231121619/http://www.newnownext.com/laverne-cox-carmen-carrera-on-candy-magazine-cover/12/2014/|archive-date=2014-12-31}}</ref> Árið 2015 vann Cox Daytime Emmy-verðlaun í flokkinum Outstanding Special Class Special sem aðalframleiðandi ''Laverne Cox Presents: The T Word.''<ref name="Townsend"/><ref name="Out"/> Þetta gerði Cox að fyrstu trans konunni til að vinna Daytime Emmy-verðlaun sem aðalframleiðandi. ''The T Word'' er einnig fyrsta trans heimildarmyndin sem vinnur Daytime Emmy.<ref name="Townsend" /> Sama ár var Cox meðal fólks sem kom nakin fram í hinni árlegu „Nudes“-útgáfu ''Allure'' og var hún fyrsta trans leikkonan til þess. Cox var á forsíðu „totally not-straight“ útgáfu ''Entertainment Weekly'' sem kom út þann 11. júní 2015, en það var fyrsta tölublað tímaritsins í 15 ár sem einblíndi aðeins á afþreyingu fyrir homma, lesbíur og trans fólk.<ref>{{Cite news|url=https://ew.com/article/2015/06/11/this-weeks-editors-letter-laverne-surely|title=This week's editor's letter: Laverne, surely|last=Goldblatt|first=Henry|date=2015-06-11|access-date=2015-06-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20150613081056/http://www.ew.com/article/2015/06/11/this-weeks-editors-letter-laverne-surely|archive-date=2015-06-13|publisher=EW.com}}</ref> Í júní 2016 birti [[Human Rights Campaign]] myndband sem virðingarvott fyrir fórnarömb skotárásarinnar á næturklúbbnum í Orlando. Í myndbandinu sögðu Cox og fleiri sögur fólksins sem var myrt í téðri árás.<ref>{{Cite web|url=http://www.hrc.org/blog/watch-49-celebrities-honor-49-victims-of-orlando-tragedy-in-new-ryan-murphy|title=49 Celebrities Honor 49 Victims of Orlando Tragedy {{!}} Human Rights Campaign|date=2016-06-29|publisher=[[Human Rights Campaign]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20160701211701/http://www.hrc.org/blog/watch-49-celebrities-honor-49-victims-of-orlando-tragedy-in-new-ryan-murphy|archive-date=2016-07-01|access-date=2016-06-30}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.miamiherald.com/news/local/community/gay-south-florida/article83301677.html|title=Pulse Orlando shooting scene a popular LGBT club where employees, patrons 'like family'|last=Rothaus|first=Steve|date=2016-06-12|work=The Miami Herald|access-date=2016-06-15}}</ref> [[Mynd:Laverne_Cox_at_L.A.'s_Families_Belong_Together_March_(cropped).jpg|vinstri|thumb| Cox í Families Belong Together-göngunni í Los Angeles í júní 2018]] Árið 2017 hóf Cox að leika hlutverk trans lögfræðingsins Cameron Wirth í þáttunum ''Doubt'' á [[CBS]].<ref name="Heigl"/> Eftir að aðeins tveir þættir höfðu verið sýndir tilkynnti CBS hins vegar að þættirnir yrðu teknir af dagskrá, sem skildi framtíð þeirra þátta sem eftir voru ósýndir eftir í óvissu.<ref>{{Cite web|url=http://tvline.com/2017/02/24/doubt-cancelled-cbs-katherine-heigl-criminal-minds-beyond-borders/|title=''Doubt'' Canceled After 2 Episodes, to Be Replaced by ''Beyond Borders''|last=Nemetz|first=Dan|date=2017-02-24|publisher=TVLine|archive-url=https://web.archive.org/web/20170225084527/http://tvline.com/2017/02/24/doubt-cancelled-cbs-katherine-heigl-criminal-minds-beyond-borders/|archive-date=2017-02-25|access-date=2017-02-24}}</ref> Þetta var fyrsta þáttaröðin sem var formlega slaufað á 2016–17 sjónvarpstímabilinu, eftir dræmt áhorf. CBS tilkynnti síðar að þeir 11 þættir sem eftir voru yrðu sýndir á laugardögum frá og með 1. júlí.<ref>{{Cite web|url=http://tvline.com/2017/06/20/doubt-season-1-episodes-air-date-schedule-cancelled/|title=Doubt Update: CBS to Air Cancelled Drama's 11 Remaining Episodes|last=Ausiello|first=Michael|date=2017-06-20|publisher=TVLine|archive-url=https://web.archive.org/web/20170621004142/http://tvline.com/2017/06/20/doubt-season-1-episodes-air-date-schedule-cancelled/|archive-date=2017-06-21|access-date=2017-06-20}}</ref> Cox var árið 2017 tilnefnd til Primetime Emmy-verðlauna í flokkinum Outstanding Guest Actress in a Drama Series (framúrskarandi gestaleikkona í dramaþáttaröð) fyrir hlutverk hennar í ''Orange Is the New Black''.<ref name="Orange">{{Cite web|url=http://tvline.com/2017/07/13/2017-emmy-nominations-list-awards/|title=2017 Emmy Nominations List: Actor and Actress Nominees|last=Webb|first=Matt|date=2017-07-13|publisher=TVLine|archive-url=https://web.archive.org/web/20170721181423/http://tvline.com/2017/07/13/2017-emmy-nominations-list-awards/|archive-date=2017-07-21|access-date=2017-07-21}}</ref> Árið 2017 vann Cox með ACLU, Zackary Drucker, Molly Crabapple og Kim Boekbinder að gerð myndbands um sögu trans fólks sem hét „Time Marches Forward & So Do We“, en Cox talaði inn á það.<ref>{{Cite news|url=http://time.com/4894647/trans-transgender-rights-video/|title=Transgender Rights History Told by Laverne Cox: Watch VIDEO|date=2017-08-10|work=Time.com|access-date=2017-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170811010415/http://time.com/4894647/trans-transgender-rights-video/|archive-date=2017-08-11}}</ref> Sama ár varð Cox eitt af fjórum andlitum haustherferðar Ivy Park fatalínunnar.<ref>{{Cite web|url=https://latimes.com/fashion/la-ig-laverne-cox-beyonce-ivy-park-20170906-htmlstory.html|title=Laverne Cox takes a starring role in Beyoncé's new Ivy Park campaign|date=2017-09-06|access-date=2017-09-15}}</ref> Í febrúar 2019 var Cox í aðalhlutverki á tískuvikunni í New York fyrir 11 Honoré, lúxusnetverslun með sérhæfingu í hönnunarfötum í stærri stærðum (e. plus-sized).<ref>{{Cite web|url=https://www.harpersbazaar.com/fashion/fashion-week/a26228380/laverne-cox-11-honore-new-york-fashion-week/|title=Laverne Cox Just Kicked Off NYFW With the Most Epic Runway Walk|last=Fisher|first=Lauren Alexis|date=2019-02-07|website=Harper's BAZAAR|language=en-US|access-date=2022-01-06}}</ref> Cox kom fram í tónlistarmyndbandinu við lag [[Taylor Swift]], „You Need to Calm Down,“ sem kom út þann 17. júní árið 2019.<ref>{{Cite web|url=https://www.teenvogue.com/story/taylor-swift-you-need-to-calm-down-video-celebrity-appearances|title=Taylor Swift's "You Need to Calm Down" Video Will Have a Star-Studded Cast|date=2019-06-16|website=Teen Vogue|language=en|access-date=2019-06-17}}</ref> Hún var ein fimmtán kvenna sem gestaritstjórinn [[Meghan, hertogaynja af Sussex]], valdi til að birtast á forsíðu septemberheftis breska <nowiki><i id="mwATc">Vogue</i></nowiki> 2019. Þar með varð Cox fyrsta trans konan sem birtist á forsíðu breska ''Vogue''.<ref name="IT-2019-07-31">{{Cite web|url=https://www.irishtimes.com/life-and-style/fashion/meghan-markle-puts-sinéad-burke-on-the-cover-of-vogue-s-september-issue-1.3970604|title=Meghan Markle puts Sinéad Burke on the cover of Vogue's September issue|website=The Irish Times|access-date=2019-07-31}}</ref><ref name="ind-29jul2019">{{Cite news|url=https://news.yahoo.com/meghan-markle-jameela-jamil-laverne-091736640.html|title=Meghan Markle: Jameela Jamil, Laverne Cox and Gemma Chan react to appearing on cover of British Vogue|last=Barr|first=Sabrina|date=2019-07-29|work=[[The Independent]]|access-date=2019-07-29|publisher=[[Yahoo! News]]}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://theglowup.theroot.com/thanks-to-meghan-markle-laverne-cox-is-the-1st-trans-w-1836855649|title=Thanks to Meghan Markle, Laverne Cox Is the 1st Trans Woman to Appear on the Cover of British Vogue|date=2019-07-25|publisher=Theglowup.theroot.com|access-date=2020-01-12|archive-date=2019-12-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20191231101634/https://theglowup.theroot.com/thanks-to-meghan-markle-laverne-cox-is-the-1st-trans-w-1836855649|url-status=dead}}</ref> Í september 2019 tók Cox ACLU lögfræðinginn Chase Strangio með sér á Emmy-verðlaunin 2019 og var með sérsniðna regnbogahandtösku sem á stóð „Oct 8,“ „Title VII“ og „Supreme Court.“ Þetta var vísun í hæstaréttarmálaferlin ''R.G. &amp;amp; G.R. Harris Funeral Homes Inc. v.'' ''Equal Employment Opportunity Commission'', en Strangio var einn af lögfræðingunum sem varði Aimee Stephens í því máli, trans konu sem var rekin úr starfi sínu á útfararstofu. Cox og Strangio ræddu við fréttamenn á rauða dreglinum um hið væntanlega dómsmál.<ref name="bustle-22sep2019">{{Cite web|url=https://www.bustle.com/p/laverne-coxs-2019-emmys-date-is-bringing-attention-to-a-vital-court-case-18793157|title=Laverne Cox's 2019 Emmys Date Is Bringing Attention To A Vital Court Case|last=Fratti|first=Karen|date=2019-09-22|website=[[Bustle (website)|Bustle]]|access-date=2019-10-16}}</ref> <ref name="usa-22sep2019">{{Cite news|url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/celebrities/2019/09/22/emmys-2019-laverne-coxs-clutch-has-important-pro-lgbtq-message/2414270001/|title=Emmys 2019: Laverne Cox's clutch has an important pro-LGBTQ message|last=McDermott|first=Maeve|date=2019-09-22|work=[[USA Today]]|access-date=2019-10-16}}</ref> Cox var aðalframleiðandi heimildarmyndarinnar ''Disclosure: Trans Lives on Screen'' sem frumsýnd var á [[Netflix]] þann 27. janúar 2020.<ref>{{Citation|title=Disclosure (2020)|url=https://www.rottentomatoes.com/m/disclosure_2020_2|language=en|access-date=2020-08-04}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/film/2020/jun/18/disclosure-laverne-cox-netflix-documentary-trans-representation|title=Disclosure: behind Laverne Cox's Netflix documentary on trans representation|last=Horton|first=Adrian|date=2020-06-18|work=The Guardian|access-date=2020-08-04|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> Í maí 2021 tilkynnti E! að Cox myndi sjá um ''Live from the Red Carpet'' frá og með janúar 2022, í stað Giuliana Rancic.<ref>{{Cite news|url=https://variety.com/2021/tv/news/laverne-cox-e-red-carpet-host-live-1234969967/|title=Laverne Cox Named Red Carpet Host of 'Live From E!'|last=Littleton|first=Cynthia|date=2021-05-10|work=[[Variety (magazine)|Variety]]}}</ref> Í desember 2021 fékk hún hlutverk í dystópísku fantasíumyndinni ''Uglies'' frá Netflix, í leikstjórn McG, sem byggð er á samnefndri bók eftir Scott Westerfeld.<ref>{{Cite news|url=https://deadline.com/2021/12/uglies-laverne-cox-joins-mcg-netflix-fantasy-film-1234883542/|title=Laverne Cox Joins McG's Netflix Fantasy Film 'Uglies'|last=Grobar|first=Matt|date=2021-12-02|work=Deadline Hollywood}}</ref> == Áhrif == Cox hefur af hinsegin jafningjum sínum, auk margra annarra, verið talin [[wiktionary:trailblazer|brautryðjandi]] fyrir trans samfélagið<ref>{{Cite web|url=http://www.people.com/article/laverne-cox-honors-stonewall-logotv-trailblazers|title=Orange is the New Black's Laverne Cox Honors the Legacy of Stonewall at Logo's Trailblazer Awards - LOGO, Orange is the New Black|last=Nudd|first=Tim|date=2014-06-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20150618194337/http://www.people.com/article/laverne-cox-honors-stonewall-logotv-trailblazers|archive-date=2015-06-18|access-date=2015-06-18}}</ref> og hefur hún unnið til fjölda verðlauna fyrir aðgerðasinnaða nálgun sína við að vekja vitund almennings á málefnum trans fólks. Áhrif hennar og sýnileiki í fjölmiðlum hafa leitt til vaxandi samtals um trans menningu,<ref>{{Cite web|url=https://www.usnews.com/news/articles/2014/06/06/laverne-cox-and-the-state-of-trans-representation-in-pop-culture|title=Laverne Cox and the State of Trans Representation in Pop Culture|date=2014-06-06|publisher=US News|archive-url=https://web.archive.org/web/20150619061556/http://www.usnews.com/news/articles/2014/06/06/laverne-cox-and-the-state-of-trans-representation-in-pop-culture|archive-date=2015-06-19|access-date=2015-06-18}}</ref> sérstaklega í samhengi við trans konur, og hvernig það að vera trans skarast við aðrar breytur svo sem litarhátt.<ref>{{Cite web|url=http://www.thecrimson.com/article/2014/2/24/laverne-cox-trans-event/|title=Actress Laverne Cox Discusses Identity, Trans Issues {{!}} News {{!}} The Harvard Crimson|date=2014-02-24|publisher=[[Harvard Crimson]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20150618193432/http://www.thecrimson.com/article/2014/2/24/laverne-cox-trans-event/|archive-date=2015-06-18|access-date=2015-06-18}}</ref> Hún er fyrsta trans manneskjan sem birtist forsíðu tímaritsins ''[[Time]]'',<ref name="timejuly10" /> fyrsta trans manneskjan til að vera tilnefnd til Primetime Emmy-verðlauna<ref name=":1"/> og fyrsta trans manneskjan með vaxstyttu af sjálfri sér á söfnum Madame Tussauds,<ref name="WaxFigure"/> sem og fyrsta trans konan til að vinna Daytime Emmy sem aðalframleiðandi.<ref name="townsend1">{{Cite web|url=https://www.glaad.org/blog/laverne-cox-makes-history-daytime-creative-arts-emmy-win|title=Laverne Cox makes history with Daytime Creative Arts Emmy win|last=Townsend|first=Megan|date=2015-04-25|publisher=GLAAD|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230085720/https://itunes.apple.com/mx/album/rocky-horror-picture-show/id1141483741|archive-date=2016-12-30|access-date=2017-07-21}}</ref> Í maí 2016 hlaut Cox heiðursdoktorsnafnbót frá The New School í [[New York-borg|New York borg]] fyrir framsækið starf sitt í baráttunni fyrir [[Kynjajafnrétti|jafnrétti kynjanna]].<ref>{{Cite web|url=http://blogs.newschool.edu/news/2016/05/commencement-2016-honorary-degree-recipients/|title=Commencement 2016: Get To Know The Honorary Degree Recipients|date=2016-05-03|website=blogs.newschool.edu|archive-url=https://web.archive.org/web/20160518230850/http://blogs.newschool.edu/news/2016/05/commencement-2016-honorary-degree-recipients/|archive-date=2016-05-18|access-date=2016-05-23}}</ref> == Viðurkenningar og verðlaun == * 2013 – Anti-Violence Project 2013 Courage Award <ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=t_znTP-sWi8&t=0m27s|title=Laverne Cox and her Transgender Transformation (OVERSHARE EP 3)|last=Vieira|first=Meredith|website=Lives with Meredith Vieira|publisher=YouTube|archive-url=https://web.archive.org/web/20140610171512/http://www.youtube.com/watch?v=t_znTP-sWi8&t=0m27s|archive-date=2014-06-10|access-date=2013-11-21}}</ref> * 2013 – Reader's Choice Award á OUT100 Gala á vegum ''Out Magazine''<ref>{{Cite news|url=http://www.out.com/out-exclusives/out100-2013/2013/11/05/laverne-cox-actress-activist-trans-orange-black|title=Reader's Choice Award|access-date=2014-06-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20140813143320/http://www.out.com/out-exclusives/out100-2013/2013/11/05/laverne-cox-actress-activist-trans-orange-black|archive-date=2014-08-13|publisher=Out.com}}</ref> * 2014 – Kona ársins hjá tímaritinu ''Glamour''.<ref>{{Cite news|url=https://huffingtonpost.com/2014/11/05/laverne-cox-glamour-magazine_n_6109726.html|title=Breaking News and Opinion on The Huffington Post|date=2014-11-05|work=The Huffington Post|access-date=2014-11-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20141107204616/http://www.huffingtonpost.com/2014/11/05/laverne-cox-glamour-magazine_n_6109726.html|archive-date=2014-11-07}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.glamour.com/inspired/women-of-the-year/2014/laverne-cox|title=Laverne Cox Is a Glamour Woman of the Year for 2014: Glamour.com|date=2014-11-04|website=[[Glamour (magazine)|Glamour]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20141106142414/http://www.glamour.com/inspired/women-of-the-year/2014/laverne-cox|archive-date=2014-11-06|access-date=2014-11-07}}</ref> * 2014 – Komst á hið árlega Root 100, lista sem heiðrar „afburða svarta leiðtoga, frumkvöðla og menningarmótara“ sem eru 45 ára og yngri.<ref>{{Cite news|url=http://www.advocate.com/politics/media/2014/09/11/root-100-recognizes-african-american-lgbt-luminaries|title=Root 100 Recognizes African-American LGBT Luminaries|last=Juro|first=Rebecca|date=2014-09-11|work=[[The Advocate (LGBT magazine)|The Advocate]]|access-date=2014-09-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20140912002314/http://www.advocate.com/politics/media/2014/09/11/root-100-recognizes-african-american-lgbt-luminaries|archive-date=2014-09-12}}</ref> * 2014 – Toppaði þriðja árlega World Pride Power List breska dagblaðsins ''[[The Guardian]]'' yfir áhrifamesta hinsegin fólk heims.<ref>{{Cite web|url=http://www.windycitymediagroup.com/lgbt/Gay-team-makes-history-Laverne-Cox-tops-world-list/48244.html|title=Gay team makes history; Laverne Cox tops world list – 520 – Gay Lesbian Bi Trans News Archive|last=Materville Studios – Host of Windy City Times|date=2014-07-08|website=Windy City Times|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714233944/http://www.windycitymediagroup.com/lgbt/Gay-team-makes-history-Laverne-Cox-tops-world-list/48244.html|archive-date=2014-07-14|access-date=2014-07-19}}</ref> * 2014 – Hlaut Stephen F. Kolzak verðlaunin frá GLAAD.<ref>{{Cite web|url=http://www.pinknews.co.uk/2014/04/13/watch-ellen-page-presents-orange-is-the-new-black-star-laverne-cox-with-glaad-award/|title=Watch: Ellen Page presents 'Orange is the New Black' star Laverne Cox with GLAAD award|date=2014-04-13|publisher=Pinknews.co.uk|archive-url=https://web.archive.org/web/20140724074314/http://www.pinknews.co.uk/2014/04/13/watch-ellen-page-presents-orange-is-the-new-black-star-laverne-cox-with-glaad-award/|archive-date=2014-07-24|access-date=2014-08-10}}</ref> * 2014 – Komst á EBONY Power 100 listann.<ref>{{Cite news|url=http://www.naacpldf.org/press-release/ebony-magazine-unveils-its-2014-ebony-power-100-list|title=EBONY Magazine Unveils Its 2014 EBONY Power 100 List – NAACP LDF|work=Naacp Legal Defense and Educational Fund|archive-url=https://web.archive.org/web/20141219232734/http://www.naacpldf.org/press-release/ebony-magazine-unveils-its-2014-ebony-power-100-list|archive-date=2014-12-19}}</ref> * 2015 – Komst á 2015 OUT Power 50 listann.<ref>{{Cite web|url=http://www.out.com/power-50-2015|title=Power 50 2015|date=2015-04-14|website=Out Magazine|archive-url=https://web.archive.org/web/20150417221651/http://www.out.com/power-50-2015|archive-date=2015-04-17|access-date=2015-04-22}}</ref> * 2015 – Komst á lista [[People]] yfir fallegustu konur í heimi.<ref>{{Cite web|url=http://www.out.com/popnography/2015/4/22/laverne-cox-one-people-magazines-most-beautiful-women|title=Laverne Cox Is One of People's Most Beautiful Women|last=McDonald|first=James|date=2015-03-30|website=Out Magazine|archive-url=https://web.archive.org/web/20150424155724/http://www.out.com/popnography/2015/4/22/laverne-cox-one-people-magazines-most-beautiful-women|archive-date=2015-04-24|access-date=2015-04-22}}</ref> * 2015 – Three Twins Ice Cream í San Francisco endurnefndi súkkulaði-appelsínu-konfettí-ísinn sinn Laverne Cox's Chocolate Orange is the New Black um Pride-helgi borgarinnar.<ref>{{Cite web|url=http://www.advocate.com/pride/2015/06/17/laverne-cox-gets-ice-cream-flavor-named-her-pride|title=Laverne Cox Gets Ice Cream Flavor Named for Her for Pride|last=Ring|first=Trudy|date=2014-07-31|publisher=Advocate.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20150618194115/http://www.advocate.com/pride/2015/06/17/laverne-cox-gets-ice-cream-flavor-named-her-pride|archive-date=2015-06-18|access-date=2015-06-18}}</ref> * 2015 – Komst á lista ''[[Time]]'' yfir 100 áhrifamesta fólkið árið 2015. Færslan um hana var skrifuð af Jazz Jennings.<ref>{{Cite news|url=http://time.com/3822970/laverne-cox-2015-time-100/|title=Laverne Cox by Jazz Jennings: TIME 100|date=2015-04-16|work=Time.com|access-date=2015-04-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20150422022408/http://time.com/3822970/laverne-cox-2015-time-100/|archive-date=2015-04-22}}</ref> * 2015 – Var útnefnd sem eitt af 31 táknum [[LGBT History Month]] (hinsegin sögumánaðar) af Forum for Equality.<ref>{{Cite web|url=http://www.advocate.com/commentary/2015/08/20/op-ed-here-are-31-icons-2015s-gay-history-month|title=Op-ed: Here Are the 31 Icons of 2015's Gay History Month|last=Lazin|first=Malcolm|date=2015-08-20|publisher=Advocate.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20150821113613/http://www.advocate.com/commentary/2015/08/20/op-ed-here-are-31-icons-2015s-gay-history-month|archive-date=2015-08-21|access-date=2015-08-21}}</ref> * 2015 – Sigurvegari Daytime Emmy-verðlauna flokkinum Outstanding Special Class Special sem aðalframleiðandi ''Laverne Cox Presents: The T Word.''<ref name="townsend1"/><ref name="Out"/> Cox varð við þetta fyrsta trans konan til að vinna Daytime Emmy sem aðalframleiðandi og ''The T Word'' er einnig fyrsta trans heimildarmyndin til að vinna Daytime Emmy.<ref name="townsend1" /> * 2016 – Veitt heiðursdoktorsnafnbót frá [[The New School]].<ref>{{Cite web|url=https://www.newschool.edu/pressroom/pressreleases/2016/commencement2016.htm|title=LAVERNE COX, DIANE VON FURSTENBERG, DERAY MCKESSON NAMED HONORARY DEGREE RECIPIENTS BY THE NEW SCHOOL|date=2016-03-31}}</ref> * 2017 – Nefnd á 2017 OUT Power 50 listanum.<ref>{{Cite web|url=https://www.out.com/power-50/2017/7/17/power50-2017|title=Power 50 2017|last=By Out.com Editors|date=2017-07-19|website=Out Magazine|archive-url=https://web.archive.org/web/20170727060131/https://www.out.com/power-50/2017/7/17/power50-2017|archive-date=2017-07-27|access-date=2017-07-21}}</ref> * 2018 – Fékk Claire Skiffington Vanguard-verðlaunin frá Transgender Law Center. Verðlaunin veita þeim meðlimum trans samfélagsins sem hafa verið hluti af framvarðarsveit hreyfingarinnar viðurkenningu.<ref>{{Cite web|url=https://transgenderlawcenter.org/archives/14364|title=TLC announces Laverne Cox as SPARK! 2018 Honoree|date=2018-10-20|publisher=[[Transgender Law Center]]|access-date=2018-10-27|archive-date=2018-10-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20181028151600/https://transgenderlawcenter.org/archives/14364|url-status=dead}}</ref> == Kvikmyndaferill == === Kvikmyndir === {| class="wikitable sortable" !Ár ! Titill ! Hlutverk ! class="unsortable" | Skýringar |- | 2000 | ''Betty Anderson'' | Deirdre | Stuttmynd |- | 2004 | ''The Kings of Brooklyn'' |Girl | |- | 2008 | ''All Night'' | Layla | Stuttmynd |- | 2009 | ''Uncle Stephanie'' | Stephanie | |- | 2010 | ''Bronx Paradise'' |Hooker | |- | rowspan="2" | 2011 | ''Carla'' |Cinnamon | |- | ''Musical Chairs'' | Chantelle | |- | rowspan="2" | 2012 | ''Migraine'' | Lola | Stuttmynd |- | ''The Exhibitionists'' | Blithe Stargazer | |- | 2013 | ''36 Saints'' | Genesuis | |- | rowspan="2" | 2014 | ''Grand Street'' | Chardonnay | |- | ''Laverne Cox Presents: The T Word'' | Hún sjálf | [[Daytime Emmy Awards|Daytime Emmy Awards for Outstanding Special Class Special]] (2015) Tilnefnd - [[GLAAD Media Awards|GLAAD Media Award for Outstanding Documentary]] (2015) |- | 2015 | ''Grandma'' |Deathy | |- | 2017 | ''Freak Show'' | Felicia | |- | rowspan="2" | 2019 | ''Can You Keep a Secret?'' | Cybill | |- | ''Charlie's Angels'' |Bomb Instructor |Gestaleikur |- | rowspan="3" | 2020 | ''Bad Hair'' | Virgie | |- | ''Promising Young Woman'' | Gail | |- | ''Disclosure: Trans Lives on Screen'' | Hún sjálf | Einnig aðalframleiðandi |- | 2021 | ''Jolt'' | Detective Nevin | |} === Sjónvarp === {| class="wikitable sortable" !Ár ! style="width:20%;" | Titill ! Hlutverk ! class="unsortable" | Skýringar |- | rowspan="3" |2008 |''[[Law & Order: Special Victims Unit]]'' |Candace |Þáttur: „Closet“ |- |''[[I Want to Work for Diddy (season 1)|I Want to Work for Diddy]]'' |Hún sjálf |6 þættir |- |''[[Law & Order]]'' |Minnie |Þáttur: „Sweetie“ |- |2009 |''[[Bored to Death]]'' |Transsexual prostitute |Þáttur: „Stockholm Syndrome“ |- |2010 |''[[TRANSform Me]]'' |Hún sjálf |Einnig framleiðandi 8 þættir |- |2013–2019 |''[[Orange Is the New Black]]'' |[[List of Orange Is the New Black characters#Litchfield%20inmates|Sophia Burset]] |Reglulegt hlutverk – 40 þættir [[Screen Actors Guild Award for Outstanding Performance by an Ensemble in a Comedy Series]] <small>(2015–2016)</small> Tilnefnd — [[Critics' Choice Television Award for Best Supporting Actress in a Comedy Series]] <small>(2014)</small> Tilnefnd — [[NAACP Image Award for Outstanding Supporting Actress in a Comedy Series]] <small>(2015–2017)</small> Tilnefnd — [[Primetime Emmy Award for Outstanding Guest Actress in a Comedy Series]] <small>(2014)</small> Tilnefnd — [[Primetime Emmy Award for Outstanding Guest Actress in a Drama Series]] <small>(2017, 2019–2020)</small> |- | rowspan="2" |2014 |''[[Faking It (2014 TV series)|Faking It]]'' |Margot |Þáttur: „Lying Kings and Drama Queens“ |- |''[[Girlfriends' Guide to Divorce]]'' |Adele Northrop |Þáttur: „Rule No. 426: Fantasyland: A Great Place to Visit“ |- |2015–2017 |''{{sortname|The|Mindy Project}}'' |Sheena |3 þættir |- |2016 |''[[The Rocky Horror Picture Show: Let's Do the Time Warp Again]]''<ref name="ew10152">{{cite news|url=https://ew.com/article/2015/10/21/laverne-cox-rocky-horror|title=Laverne Cox to star in Fox's Rocky Horror reboot|last1=Hibberd|first1=James|date=2015-10-21|work=[[Entertainment Weekly]]|access-date=2015-11-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20151104185949/http://www.ew.com/article/2015/10/21/laverne-cox-rocky-horror|archive-date=2015-11-04|url-status=live}}</ref> |Dr. Frank-N-Furter |Sjónvarpsmynd |- |2016–2019 |''[[Lip Sync Battle]]'' |Hún sjálf |2 þættir |- | rowspan="2" |2017 |[[America's Got Talent]] |Hún sjálf; gestadómari |1 þáttur (S12E10) |- |''[[Doubt (American TV series)|Doubt]]'' |Cameron Wirth |13 þættir |- | rowspan="4" |2019 |''[[Weird City (TV series)|Weird City]]'' |Liquia |Þáttur: „Smart House“ |- |''[[Tuca & Bertie]]'' |Ebony Black (rödd) |Þáttur: „The Sex Bugs“ |- |''[[Dear White People (TV series)|Dear White People]]'' |Cynthia Fray |Þáttur: „Chapter VII“ |- |''[[A Black Lady Sketch Show]]'' |Kiana |Þáttur: „Angela Bassett Is the Baddest Bitch“ |- | rowspan="3" |2020 |''[[Awkwafina Is Nora from Queens]]'' |God (rödd) |Þáttur: „Pilot“ |- |''[[Curb Your Enthusiasm]]'' |Hún sjálf |Þáttur: „Artificial Fruit“ |- |''[[Together at Home|One World: Together at Home]]'' |Hún sjálf | |- |2021 |''[[The Blacklist (TV series)|The Blacklist]]'' |Dr. Laken Perillos |Þáttur: „Dr. Laken Perillos“<ref>{{cite web|url=https://tvline.com/2021/03/05/the-blacklist-laverne-cox-cast-interrogator-season-8/|title=TVLine Items: Laverne Cox on Blacklist, Kimmel's Coronaversary and More|last=Gelman|first=Vlada|date=2021-03-05|work=TVLine|access-date=2021-03-05}}</ref> |- | rowspan="2" |2022 |''[[Wheel of Fortune (American game show)|Celebrity Wheel of Fortune]]'' |Hún sjálf |Þáttaröð 2, þáttur 13<ref>{{cite web|url=https://www.rottentomatoes.com/tv/celebrity_wheel_of_fortune/s02/e13|title=VON MILLER, ALI WENTWORTH AND LAVERNE COX CELEBRITY WHEEL OF FORTUNE SEASON 2|date=2022-01-30|access-date=2022-01-30}}</ref> |- |''[[Inventing Anna]]'' |[[Kacy Duke]] |Reglulegt hlutverk |- |} == Tónlist == === Hljóðrásarplötur === {{plain row headers}} {| class="wikitable plain-row-headers" !Titill ! Albúm |- ! scope="row" | ''[[The Rocky Horror Picture Show: Let's Do the Time Warp Again (soundtrack)|The Rocky Horror Picture Show:]]'' ''[[The Rocky Horror Picture Show: Let's Do the Time Warp Again (soundtrack)|Let's Do the Time Warp Again]]'' <small>(with Various Artists)</small> | * Gefið út: 21. október 2016<ref>{{Cite web|url=https://itunes.apple.com/mx/album/rocky-horror-picture-show/id1141483741|title="The Rocky Horror Picture Show: Let's Do the Time Warp Again" by Laverne Cox|date=2016-10-21|website=iTunes|archive-url=https://web.archive.org/web/20161230085720/https://itunes.apple.com/mx/album/rocky-horror-picture-show/id1141483741|archive-date=2016-12-30}}</ref> * Snið: Stafrænt niðurhal * Útgáfa: Ode Sounds &amp;amp; Visuals |} === Smáskífur === {{plain row headers}} {| class="wikitable plain-row-headers" style="text-align:center;" ! rowspan="2" scope="col" |Titill ! rowspan="2" scope="col" | Ár ! colspan="2" scope="col" | Efstu sæti á vinsældalistum |- ! scope="col" style="width:3em;font-size:85%;" |[[Dance Club Songs|USDanceClub]]<ref>{{cite web|url=https://www.billboard.com/charts/dance-club-play-songs/2018-05-19|title=Dance Club Songs: 2018-05-19|magazine=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=2013-01-02|access-date=2018-05-18}}</ref> ! scope="col" style="width:3em;font-size:85%;" |[[Dance/Electronic Songs|USDance/Elec.]]<ref>{{cite web|url=https://www.billboard.com/charts/dance-electronic-songs/2019-09-07|title=Dance/Electronic Songs: 2019-09-07|magazine=Billboard|date=2013-01-21|access-date=2019-09-04}}</ref> |- ! scope="row" | „Beat for the Gods“ | 2018 | 22 | — |- ! scope="row" | „Welcome Home“ | 2019 | 6 | 30 |- ! scope="row" | „[[America the Beautiful]]“ | 2020 | — | — |} == Heimildir == {{Reflist}} {{DEFAULTSORT:Cox, Laverne}} {{f|1972}} [[Flokkur:Trans konur]] [[Flokkur:Bandarískir leikarar]] h3zwm2ptusu9mbavqgbvu5yzvs7smv1 0 168799 1920410 1909595 2025-06-15T13:05:57Z Alvaldi 71791 1920410 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Bill russell dribbling (cropped).jpg|thumb|Bill Russell. 1960.]] [[Mynd:Bill Russell - 2005 NBA Legends Tour - 1-21-05.jpg|thumb|Bill Russell. 2005.]] '''William Felton Russell''' ([[12. febrúar]], [[1934]] – [[31. júlí]], [[2022]]) var bandarískur körfuboltamaður sem spilaði sem miðvörður hjá [[Boston Celtics]] frá 1956 til 1969. Hann vann 11 [[NBA]] titla, varð MVP (Most Valuable Player) fimm sinnum og komst í stjörnulið deildarinnar 12 sinnum. Á Ólympíuleikunum vann hann gull með landsliðinu 1956. Russell var einn besti varnarmaður deildarinnar, varð frákastakóngur 4 sinnum og er næsthæstur í fráköstum frá upphafi. Hann ásamt [[Wilt Chamberlain]], vini og andstæðingi, eru þeir einu sem hafa náð meira en 50 fráköstum í leik. Í lok ferils var hann ráðinn sem fyrsti svarti þjálfarinn í NBA þegar hann tók við Celtics, hann spilaði einnig með liðinu meðfram þjálfarastarfinu í 2 ár. Síðar þjálfaði hann líka [[Seattle SuperSonics]] og [[Sacramento Kings]]. == Æviágrip == Russell fæddist í Lousiana í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] og ólst þar upp til 8 ára aldurs, en flutti þá til [[Oakland]] ásamt fjölskyldu sinni. Á þessum tíma var mikið af Bandarískum blökkumönnum sem fluttu til vesturstrandar Bandaríkjana vegna uppgangs í atvinnulífinu þar á [[Seinni heimsstyrjöldin|stríðsárunum]]. Á meðan fjölskyldan bjó þar lentu þau í miklli fátækt og bjuggu þau um tíma í [[Félagslegt húsnæði|félagslegu húsnæði]]. Russell var mun nánari móður sinni en föður og hafði það því mikil áhrif á hann þegar að móðir hans lést þegar hann var aðeins 12 ára. Aðdragandi andlátsins var langur en móðir hans lá lengi á spítala og dó að lokum vegna nýrnabilunnar. Hennar hinsta ósk var að Russell kæmist í gegnum háskóla.[https://en.wikipedia.org/wiki/Bill_Russell] == Körfuboltaferill == Á sínum yngri árum þótti Russell ekki vera framúrskarandi leikmaður. Hann þótti klaufalegur og hafði lítinn leikskilning. Með tímanum þróaði hann þó leik sinn, einkum varnarleik sem þótti óvenjulegur en afburða góður. Eftir að hafa lokið framhaldsskóla fór Russel í háskólann í San Francisco og spilaði með liði þeirra [[San Francisco Dons|Dons]] á árunum 1953-1956. Þar tók hann gríðarlegum framförum og varð fljótlega lykilmaður liðsins. Í nýliðavalinu árið 1956 valdi [[Boston Celtics]] Russell og varð fljótlega lykilmaður í liðinu. Russel vann titil á sínu fyrsta ári með Celtics og varð fyrsti blökkumaðurinn til að verða stjarna í [[National Basketball Association|NBA]]. Russel þótti skara fram úr í varnarleik enda mjög hávaxinn, 2,08 metrar á hæð og fráköst voru hans sterkasta hlið.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Bill-Russell|title=Bill Russell {{!}} Biography, Height, Championships, & Facts {{!}} Britannica|date=2024-04-05|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2024-05-08}}</ref> Varnarleikur Russell var síðasta púslið sem vantaði í annars frábært lið Boston Celtics á þessum árum því áður hafði aðaláhersla flestra liða verið sóknarbolti. == Baráttan fyrir jafnrétti == Russell var einnig þekktur fyrir baráttu fyrir jafnrétti blökkumanna í Bandaríkjunum. Hann notaði frægð sína til að vekja athygli á kynþáttahatri þar í landi. Undir lok ferilsins varð Boston Celtics fyrsta bandaríska liðið til að stilla upp eingöngu svörtum mönnum í byrjunarliðinu og var það ekki síst vegna áhrifa Bill Russells.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Bill-Russell|title=Bill Russell {{!}} Biography, Height, Championships, & Facts {{!}} Britannica|date=2024-04-05|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2024-05-08}}</ref> {{DEFAULTSORT:Russell, Bill}} {{fd|1934|2022}} [[Flokkur:Bandarískir körfuknattleiksmenn]] [[Flokkur:Bandarískir körfuknattleiksþjálfarar]] [[Flokkur:Bandarískir Ólympíuverðlaunahafar]] [[Flokkur:NBA leikmenn]] 0pr23gamvldhydglpj1sblvg91jnmff 0 170347 1920471 1912519 2025-06-15T18:29:41Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920471 wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Oleksandra Matvíjtsjúk | nafn_á_frum = {{nobold|Олександра Матвійчук}} | búseta = | mynd = Oleksandra Matviichuk - 2022 (cropped).jpg | myndatexti = Oleksandra Matvíjtsjúk árið 2022. | fæðingardagur = {{fæðingardagur og aldur|1983|10|8}} | fæðingarstaður = [[Bojarka]], [[Sovétlýðveldið Úkraína|úkraínska sovétlýðveldinu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | þjóðerni = [[Úkraína|Úkraínsk]] | starf = Lögfræðingur | háskóli = [[Taras Sjevtsjenko-þjóðarháskólinn í Kænugarði]] | þekkt_fyrir = Störf með [[Miðstöð borgaralegra réttinda]] }} '''Oleksandra Vjatsjeslavívna Matvíjtsjúk''' ([[úkraínska]]: Олександра В’ячеславівна Матвійчук; f. 8. október 1983) er [[Úkraína|úkraínskur]] mannréttindalögfræðingur og aðgerðasinni með aðsetur í [[Kænugarður|Kænugarði]]. Hún er forstöðumaður mannréttindasamtakanna [[Miðstöð borgaralegra réttinda|Miðstöðvar borgaralegra réttinda]] og er virkur þátttakandi í herferðum fyrir lýðræðisumbótum í Úkraínu og á [[Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu|ÖSE-svæðinu]]. == Menntun == Oleksandra Matvíjtsjúk gekk í [[Taras Sjevtsjenko-þjóðarháskólinn í Kænugarði|Taras Sjevtsjenko-þjóðarháskólann í Kænugarði]] og útskrifaðist þaðan með LL.M.-gráðu árið 2007. Árið 2017 varð hún fyrsta konan til að taka þátt í verkefninu „Komandi leiðtogar Úkraínu“ við [[Stanford-háskóli|Stanford-háskóla]].<ref>{{Cite web|title=Ukrainian Emerging Leaders Cohort 2017-18|url=https://fsi.stanford.edu/content/ukrainian-emerging-leaders-cohort-2017-18|access-date=17 August 2021|website=fsi.stanford.edu|language=en}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|date=27 April 2018|title=Oleksandra Matviichuk {{!}} CivilMPlus|url=https://civilmplus.org/fr/experts/oleksandra-matviichuk/|access-date=17 August 2021|language=fr-FR|archive-date=4 júní 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230604182333/https://civilmplus.org/fr/experts/oleksandra-matviichuk/|url-status=dead}}</ref> == Starfsferill == Matvíjtsjúk hóf störf fyrir [[Miðstöð borgaralegra réttinda]] árið 2007, þegar samtökin voru stofnuð.<ref name="freiheitMatviichuk">{{Cite web |last=Todorov |first=Svetoslav |title=Meet Oleksandra Matviichuk from Ukraine|url=https://www.freiheit.org/east-and-southeast-europe/meet-oleksandra-matviichuk-ukraine |date=2022-02-14|access-date=2022-10-07 |website=[[Friedrich Naumann Foundation]]|language=en-UK}}</ref> Árið 2012 varð Matvíjtsjúk meðlimur í ráðgjafarnefnd mannréttindastjóra úkraínska þingsins (Verkhovna Rada).<ref>{{Cite web|title=Про створення консультативної ради|url=https://zakon.rada.gov.ua/go/v06_8715-12|access-date=17 August 2021|website=Офіційний вебпортал парламенту України|language=uk}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022-03-07 |title=Women Pursue a Democratic Future for Ukraine |url=https://www.ned.org/women-pursue-a-democratic-future-for-ukraine-message-from-oleksandra-matviychuk/ |access-date=2022-06-13 |website=National Endowment for Democracy |language=en-US}}</ref> Eftir að stjórn Úkraínu beitti ofbeldi gegn friðsamlegum mótmælum á Sjálfstæðistorginu í [[Kænugarður|Kænugarði]] þann 30. nóvember 2013 stýrði Matvíjtsjúk borgaraframtakinu Evromajdan SOS (úkraínska: Євромайдан SOS). Framtakið snerist um að veita fólki sem hafði verið handtekið í [[Evromajdan]]-mótmælunum lagalega aðstoð í Kænugarði og öðrum úkraínskum borgum og safna og greina upplýsingar til að vernda mótmælendur.<ref>{{Cite web|title=Євромайдан SOS|url=http://maidanmuseum.org/storinka/yevromaydan-sos|access-date=17 August 2021|website=maidanmuseum.org|language=uk}}</ref> Matvíjtsjúk hefur síðar staðið fyrir nokkrum alþjóðlegum herferðum fyrir lausn [[Samviskufangi|samviskufanga]], meðal annars #letmypeoplego-herferðinni og herferð fyrir lausn kvikmyndagerðarmannsins [[Oleh Sentsov|Olehs Sentsov]] og annarra sem hafa verið ólöglega fangelsaðir í [[Rússland]]i og hernámssvæði Rússa á [[Krímskagi|Krímskaga]] og í [[Donbas]].<ref>{{Cite web|title=Oleksandra Matviichuk|url=https://religiousfreedom.in.ua/public/en/secretariat/co-coordinator|access-date=17 August 2021|website=religiousfreedom.in.ua}}</ref> Matvíjtsjúk er höfundur fjölda skýrslna til ýmissa stofnana [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]], [[Evrópuráðið|Evrópuráðsins]], [[Evrópusambandið|Evrópusambandsins]], [[Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu|Öryggis- og samvinnustofnunar Evrópu]] og nokkurra innsendinga til [[Alþjóðlegi sakamáladómstóllinn|Alþjóðlega sakamáladómstólsins]] í [[Haag]].<ref>{{Cite web|title=Oleksandra Matviichuk|url=https://summit.yihr.org/speaker/oleksandra-matviichuk/|access-date=17 August 2021|website=Skopje Youth Summit|language=en-US}}</ref><ref name=":1" /> Þann 4. júní 2021 var Matvíjtsjúk skipuð í [[nefnd Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum]]<ref name=":0">{{Cite web |title=18th Meeting of States parties - Elections 2021 |url=https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/CAT/Pages/Elections2021.aspx |access-date=17 August 2021 |website=www.ohchr.org}}</ref> og varð fyrsta úkraínska konan til að taka sæti í nefndinni.<ref>{{Cite web |date=2021-06-04 |title=Оголошення про результати добору кандидата для висунення на обрання членом комітету ООН проти катувань |url=https://minjust.gov.ua/news/ministry/ogoloshennya-pro-rezultati-doboru-kandidata-dlya-visunennya-na-obrannya-chlenom-komitetu-oon-proti-katuvan |access-date=2022-04-01 |website=minjust.gov.ua |language=ru}}</ref> Hún hafði talað fyrir takmörkun á ofbeldi gegn konum á átakasvæðum. Frá [[Úkraínska byltingin 2014|úkraínsku byltingunni 2014]] til ársins 2022 einbeitti Matvíjtsjúk sér að því að kortleggja stríðsglæpi í [[Stríð Rússlands og Úkraínu|stríðinu í Donbas]]. Árið 2014 fundaði hún með [[Joe Biden]], þáverandi [[Varaforseti Bandaríkjanna|varaforseta Bandaríkjanna]], og mælti með því að fleiri vopn yrðu send til Úkraínu til að binda enda á stríðið.<ref>{{Cite web |date=2022-03-29 |title=Activist who met Biden in 2014 says 'Putin war crimes could have been stopped' |url=https://www.independent.co.uk/news/world/europe/ukraine-biden-russian-war-crimes-putin-b2046018.html |access-date=2022-06-13 |website=The Independent |language=en}}</ref> Frá upphafi [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrásar Rússa í Úkraínu]] árið 2022 hefur Matvíjtsjúk birst í fjölda alþjóðlegra fjölmiðla í umboði borgaralegs samfélags Úkraínu, sér í lagi í tengslum við málefni fólks sem hefur hrakist á vergang innan landsins og í tengslum við stríðsglæpi og mannréttindi. Samkvæmt tímaritinu ''[[Foreign Policy]]'' hefur hún mælt með stofnun sérstaks „blandaðs dómstóls“ til að rannsaka stríðsglæpi og mannréttindabrot.<ref>{{Cite web |last=Mackinnon |first=Robbie Gramer, Amy |title=Ukraine's 'Nuremberg Moment' Amid Flood of Alleged Russian War Crimes |url=https://foreignpolicy.com/2022/06/10/ukraines-nuremberg-moment-amid-flood-of-alleged-russian-war-crimes/ |access-date=2022-06-13 |website=[[Foreign Policy]] |language=en-US}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{DEFAULTSORT:Matvíjtsjúk, Oleksandra}} {{f|1983}} [[Flokkur:Úkraínskir lögfræðingar]] efujzjwc79kwlbx1m9vz2579d0hnmnt 0 173208 1920561 1920039 2025-06-16T10:47:58Z Berserkur 10188 eru ekki hættir 1920561 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Bblogo+1.png|thumb|Einkennismerki sveitarinnar eins og það kom fram á fyrstu plötunni.]] [[Mynd:The_Beach_Boys_(1965).png|thumb|The Beach Boys (1965), frá vinstri til hægri:Al Jardine, Mike Love, Dennis Wilson, Brian Wilson, Carl Wilson.]] '''The Beach Boys''' er bandarísk [[Rokk|rokkhljómsveit]] sem stofnuð var í [[Los Angeles]] árið [[1961]]. Hópurinn öðlaðist upphaflega vinsældir sem söngelskir talsmenn brimbretta, stelpna og bíla, en með sívaxandi metnaði aðallagahöfundarins [[Brian Wilson]] varð tónlist þeirra nýstárlegri með tímanum og hafði áhrif á hljómsveitir sem komu á eftir þeim.<ref>{{cite web|url=http://www.allmusic.com/artist/p3640|title="The Beach Boys – allmusic"|author=John Bush|authorlink=|date=2008-07-12|work=|publisher=|format=|accessdate=2011-01-20}}</ref> Ein áhrifamesta plata sveitarinnar er ''Pet Sounds'' (1966). == Meðlimir == * [[Brian Wilson]] – söngur, bassi, hljómborð (1961–2025, dó 2025) * [[Mike Love]] – söngur, slagverk, saxófónn (1961–) * [[Al Jardine]] – söngur, gítar, bassi (1961–1962, 1963–) * [[Bruce Johnston]] – söngur, hljómborð, bassi (1965–1972, 1978–) * [[Carl Wilson]] – söngur, gítar, hljómborð, bassi (1961–1998; dó 1998) * [[Dennis Wilson]] – söngur, trommur, hljómborð, slagverk (1961–1983; dó 1983) * [[David Marks]] – söngur, gítar (1962–1963, 1997–1999, 2011–2012) * [[Blondie Chaplin]] – söngur, bassi, gítar (1972–1973) * [[Ricky Fataar]] – söngur, trommur, gítar, slagverk (1972–1974) == Plötur == * ''Surfin' Safari'' (1962) * ''Surfin' U.S.A.'' (1963) * ''Surfer Girl'' (1963) * ''Little Deuce Coupe'' (1963) * ''Shut Down Volume 2'' (1964) * ''All Summer Long'' (1964) * ''The Beach Boys' Christmas Album'' (1964) * ''The Beach Boys Today!'' (1965) * ''Summer Days (And Summer Nights!!)'' (1965) * ''Beach Boys' Party!'' (1965) * ''Pet Sounds'' (1966) * ''Smiley Smile'' (1967) * ''Wild Honey'' (1967) * ''Friends'' (1968) * ''20/20'' (1969) * ''Sunflower'' (1970) * ''Surf's Up'' (1971) * ''Carl and the Passions – "So Tough"'' (1972) * ''Holland'' (1973) * ''15 Big Ones'' (1976) * ''The Beach Boys Love You'' (1977) * ''M.I.U. Album'' (1978) * ''L.A. (Light Album)'' (1979) * ''Keepin' the Summer Alive'' (1980) * ''The Beach Boys'' (1985) * ''Still Cruisin''' (1989) * ''Summer in Paradise'' (1992) * ''Stars and Stripes Vol. 1'' (1996) * ''That's Why God Made the Radio'' (2012) ==Tilvísanir== <references/> ==Tengt efni== [[Brimbrettarokk]] ==Tenglar== * [https://thebeachboys.com/ thebeachboys.com] * [https://www.allmusic.com/artist/the-beach-boys-mn0000041874 AllMusic] {{s|1961}} [[Flokkur:Bandarískar rokkhljómsveitir]] n3ec1dr3svpfkpeuveiu7ca64bggxii 0 173508 1920420 1920359 2025-06-15T14:15:44Z SyntaxTerror 34052 cleaned version of [[File:1912ed TheProtocols by Nilus.jpg]] 1920420 wikitext text/x-wiki {{skáletrað}} {{Bók | titill = Gjörðabækur öldunga Zíons | uppr_titill = Протоколы сионских мудрецов | mynd = [[Mynd:The Protocols of the Elders of Zion by Nilus (cleaned) (1912).jpg|250px|center|]] | lysing_myndar = Kápa útgáfu bókarinnar frá 1912. | höfundur = Óþekktur | þýðandi = Kristmundur Þorleifsson (1951) | land = [[Rússland]] | tungumál = [[Rússneska]] | útgefandi = ''[[Znamja]]'' | útgáfudagur = {{start date and age|1903}} }} '''''Gjörðabækur öldunga Zíons''''' eða '''''Siðareglur Zíonsöldunga''''' ([[rússneska]]: Протоколы сионских мудрецов; umritað: ''Protokoly síonskíkh múdretsov'') er bók sem var rituð af [[Okhrana|leynilögreglu]] [[Rússneska keisaradæmið|keisarastjórnarinnar í Rússlandi]] og gefin út árið 1903. Bókin er falsaður texti sem á að vera vitnisburður um alþjóðlegt [[samsæri]] [[Gyðingar|Gyðinga]] til að ná heimsyfirráðum. Bókin var þýdd á mörg tungumál og hún varð metsölubók víða um heim. Frásögnin í ''Gjörðabókum öldunga Zíons'' er hornsteinn í hugarheimi [[Gyðingahatur|Gyðingahatara]] og margar [[samsæriskenning]]ar um meint alþjóðleg samsæri byggja beint eða óbeint á hugmyndum sem bókin breiddi út. Texta bókarinnar var að miklu leyti [[Ritstuldur|stolið]] úr bókinni ''Dialogue aux enfers entre Machiavel et Montesquieu'' eftir [[Maurice Joly]] frá árinu 1864. Sú bók var [[ádeila]] með háðslýsingum af uppspunnu ráðabruggi [[Napóleon 3.|Napóleons 3. Frakkakeisara]] til að leggja undir sig heiminn. Bókin er safn fundargerða þar sem samsærismennirnir lýsa áætlunum sínum til að beita ofbeldi, stríðum, byltingum og áhrifum [[Iðnbyltingin|iðnbyltingarinnar]] og [[Kapítalismi|kapítalisma]] til að ná yfirráðum.{{sfn|Laqueur|1996}} [[Adolf Hitler]] vísaði til ''Gjörðabóka öldunga Zíons'' í bókinni ''[[Mein Kampf]]'' til stuðnings kenningum sínum um að Gyðingar stæðu í alþjóðlegu samsæri til að ná heimsyfirráðum. ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' urðu síðar mikilvægur hluti af [[Áróður|áróðri]] [[Þriðja ríkið|Þriðja ríkisins]]. Bókin er einnig lykilhluti í samsæriskenningum [[Bandaríkin|bandarískra]] [[Öfgahægristefna|öfgahægrisinna]] um að Gyðingar stjórni ríkisstjórnum Vesturlanda á bak við tjöldin. ==Söguágrip== === Fyrstu útgáfur á rússnesku === Textinn sem nú er þekktur undir titlinum ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' var birtur í [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] í tveimur útgáfum. Sú fyrri birtist í köflum í tímariti [[Pavel Krúshevan|Pavels Krúshevan]], ''[[Znamja]]'', árið 1903. Síðar birtist bókin í heild sinni árið 1905 í ritstjórn [[Sergej Nílús]] og árið 1906 í ritstjórn þjóðernissinnaða rithöfundarins [[Georgíj Bútmí]].{{sfn|De Michelis|1997}}{{sfn|Laqueur|2010|p=117 & suiv., 127 & suiv.}} Í apríl árið 1902 hafði þegar verið vísað til ''Gjörðabókanna'' í grein sem birtist í tímaritinu ''[[Novoje Vremja]]''.<ref>Jacques Halbronn, « Le texte prophétique en France. Formation et fortune », thèse d'État, université Paris X, 1999.</ref> Því er talið að útgáfa bókarinnar hafi verið í umferð fyrir árið 1903, líklega sem handrit eða handprentað eintak. Árið 1905 birti Sergej Nílús heildartexta ''Gjörðabókanna'' í tólfta og síðasta kafla bókar sinnar ''Velíkoja v malom í aníkhríst'' (ísl. ''Hið stóra í hinu smáa: Koma Andkristar og ríki Satans á jörðu''). Nílús fullyrti að textinn hefði verið tekinn saman á [[Fyrsta heimsþing Zíonista|fyrsta heimsþingi Zíonista]] sem var haldið árið 1897 í [[Basel]] í [[Sviss]].<ref name=":2">{{Cite book|language=en|author=Cesare G. De Michelis|title=The Non-Existent Manuscript : a Study of the Protocols of the Sages of Zion|publisher=University Of Nebraska Press|year=2004|pages tital=419|isbn=978-0-8032-1727-0|url=https://books.google.com/books?id=9uG1jsrOenwC&printsec=frontcover}}.</ref> Þessi fullyrðing Nílús hefur verið endurtekin af síðari dreifendum ''Gjörðabókanna'' en hún er ósönn. Þegar Krúshevan var bent á að heimsþingið 1897 hefði verið haldið fyrir opnum dyrum og að margt fólk hafi verið viðstatt sem ekki var Gyðingar breytti hann framburði sínum og sagði ritið vera samantekt frá fundum öldunganna á árunum 1902–03. Þetta var í mótsögn við fyrri staðhæfingar hans um að hann hefði fengið ritið í sínar hendur árið 1901.<ref name= Kominsky1970>{{Citation|first=Morris|last=Kominsky|author-link=Morris Kominsky|url=https://archive.org/details/TheHoaxers|title=The Hoaxers|year=1970|page=209|publisher=Branden Press |isbn=978-0-8283-1288-2}}.</ref> Árið 1908 skipaði forsætisráðherra Rússlands, [[Pjotr Stolypín]], rannsókn á uppruna ritsins, þar sem komist var að þeirri niðurstöðu að það væri fölsun sem hefði upphaflega birst í [[París]] í kringum aldamótin.<ref>{{Citation|url=http://www.fedorov.ru/stolypin.html|title=Попытка П. Столыпина решить "еврейский вопрос" |first=Borís|last=Fjodorov|language=ru|place=[[Rússland]]|access-date=2006-11-23|archive-date=2012-02-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20120210161318/http://www.fedorov.ru/stolypin.html|url-status=dead}}.</ref> Þegar [[Nikulás 2.|Nikulási 2. Rússakeisara]] var tilkynnt um niðurstöðurnar skipaði hann að ''Gjörðabækurnar'' skyldu teknar úr umferð þar sem ekki væri hægt að „verja góðan málstað með slæmum aðferðum“.<ref name=Burtsev1938>{{Citation|publisher=Jewniverse|language=ru|chapter-url=http://www.jewniverse.ru/RED/Burtsev/BPSM-1-4.htm|place=Paris|title=The Protocols of the Elders of Zion: A Proved Forgery|first=Vladímír|last=Búrtsev|author-link=Vladimir Burtsev|year=1938|page=106|chapter=4}}.</ref> Þrátt fyrir þá tilskipun var dreifingu ritsins haldið áfram<ref name=Kadzhaya>{{Cite web|url=http://www.newtimes.ru/eng/detail.asp?art_id=470|title= The Fraud of a Century, or a book born in hell|archive-url= https://web.archive.org/web/20051217032523/http://www.newtimes.ru/eng/detail.asp?art_id=470|archive-date =17. desember 2005|first=Valery|last=Kadzhaya}}.</ref> og Nikulás las síðar sjálfur úr ''Gjörðabókunum'' fyrir fjölskyldu sína í fangavist eftir að þeim var steypt af stóli árið 1917.<ref>{{Cite news |date=26 October 2018 |title=Five myths about the Romanovs |newspaper=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/outlook/five-myths/five-myths-about-the-romanovs/2018/10/26/9e7a6d30-d868-11e8-83a2-d1c3da28d6b6_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230308134609/https://www.washingtonpost.com/outlook/five-myths/five-myths-about-the-romanovs/2018/10/26/9e7a6d30-d868-11e8-83a2-d1c3da28d6b6_story.html |archive-date=8. mars 2023}}</ref> === Þýðingar á þýsku, ensku og frönsku === [[File:1920 The Jewish Peril - Eyre & Spottiswoode Ltd - 1st ed..jpg|thumb|right|Fyrsta útgáfa ''Gjörðabóka öldunga Zíons'' á ensku frá árinu 1920 í birtingu Eyre & Spottiswoode Ltd. 1920.]] ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' voru þýddar á [[Þýskaland|þýsku]] árið 1909 og voru lesnar á þingfundi austurríska þingsins í [[Vín (Austurríki)|Vín]].{{sfn|Halbronn|2002}} Dreifing ''Gjörðabókanna'' jókst eftir [[Októberbyltingin|októberbyltinguna]] árið 1917 og fjöldaflótta rússneskra keisarasinna og gagnbyltingarmanna til Vestur-Evrópu.{{sfn|Taguieff|2006|pp=120-121}} Verkið varð heimsþekkt þegar það var gefið út í Þýskalandi í janúar 1920. ''Gjörðabækurnar'' urðu enn alræmdari þegar fjallað var um þær í leiðara breska dagblaðsins ''[[The Times]]'' þann 8. maí 1920. Í leiðaranum, sem bar titilinn ''Gyðingahættan, bæklingur sem vekur ugg. Beiðni um rannsókn'' var vísað til þessarar „furðulegu litlu bókar“ og reynt að sýna fram á að texti hennar væri ósvikinn, meðal annars með vísan til þess að spár hennar hefðu ræst.{{sfn|Taguieff|2006|p=123}} Greinin var birt þegar [[Hvíti herinn|hvítliðar]] voru að tapa [[Rússneska borgarastyrjöldin|borgarastyrjöldinni í Rússlandi]] og harðlínumenn innan breska [[Íhaldsflokkurinn (Bretland)|Íhaldsflokksins]] vildu grafa undan trúverðugleika nýrra stjórnvalda í [[Kreml (Moskva)|Kreml]] með því að bendla þau við alþjóðlegt Gyðingasamsæri.<ref>{{Cite book|language=fr|author=[[Léon Poliakov]]|title=De Moscou à Beyrouth. Essai sur la désinformation|place=París|publisher=[[Calmann-Lévy]]|year=1983|pagestotal=194|isbn=2-7021-1240-4|page=27}}</ref> Á næstu árum voru mörg helstu stefin úr ''Gjörðabókunum'' endurtekin í ritverkum Gyðingahatara (bæði stjórnmálaritum, fræðiritum og skáldverkum) um alla Evrópu.{{sfn|Taguieff|2006|p=123}}{{sfn|Poliakov|1983|p=27}} Fyrsta þýðingin á [[Franska|frönsku]] kom út árið 1920 undir titlinum ''Gjörðabækur: Samantektir úr leynifundum öldunga Ísraels'' í útgáfu ''La Vieille-France''. Frönsk þýðing ''Gjörðabókanna'' var aftur birt árið 1922 af kaþólska prestinum [[Ernest Jouin]] í tímaritinu ''[[Revue internationale des sociétés secrètes]]'' undir titlinum ''Gjörðabækur ársins 1901'', árið 1924 af blaðamanninum [[Urbain Gohier]] undir titlinum ''Gjörðabækur öldunga Ísraels'' og loks árið 1932 undir titlinum ''„Gjörðabækur“ öldunga Zíons: Ósvikin útgáfa'' af bókafélaginu Éditions Bernard Grasset ásamt formála eftir franska einveldissinnann [[Roger Lambelin]]. Jouin birti einnig úrdrátt úr bókinni á frönsku árið 1932.<ref name="Jouin 1932">{{Cite book|title=Le péril judéo-maçonnique : les "Protocols" des sages de Sion : coup d’œil d'ensemble |author=[[Ernest Jouin]] |publisher=Revue internationale des sociétés secrètes. Émile-Paul frères. |place=Paris |year=1932 |url=http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb322911309 |language= fr |page=24 }}</ref> [[Adolf Hitler]] vísaði til ''Gjörðabókanna'' í bók sinni, ''[[Mein Kampf]]'', sem sönnun þess að Gyðingar ættu í alþjóðlegu samsæri gegn þjóðum heimsins.<ref name="Mein Kampf.160">Adolf Hitler, ''Mein Kampf'', bls. 160.</ref> Hitler gerði texta ''Gjörðabókanna'' síðar hluta af áróðri [[Þriðja ríkið|Þriðja ríkisins]].<ref name="Cohn1966.32-36">{{Cite book|language=en|author=Norman Cohn|title=Warrant for Genocide : The Myth of the Jewish World-Conspiracy and the Protocols of the Elder of Zion|url=https://archive.org/details/warrantforgenoci00cohnrich|place=New York|publisher=Harper & Row Publishers|year=1966|pp=[https://archive.org/details/warrantforgenoci00cohnrich/page/32 32]–36}}</ref><ref name="Mein Kampf.160" /> Í Bandaríkjunum birti bílaframleiðandinn [[Henry Ford]] hluta úr ''Gjörðabókunum'' í dagblaði sínu, ''[[The Dearborn Independent]]''. Ford taldi að ''Gjörðabækurnar'' væru „of hræðilega sannar til að geta verið skáldskapur, of djúpstæðar í þekkingu sinni á leynilegum gangverkum lífsins til að geta verið fölsun.“<ref>{{Cite book|language=en|author=[[Henry Ford]]|title=''The International Jew''|url=https://archive.org/details/henry-ford-the-international-jew_202206}}</ref><ref>{{Cite book|language=en|chapterauthor=[[Deborah Lipstadt]]|chapter=The Protocols of the Elders of Zion on the Contemporary American Scene: Historical Artifact or Current Threat?|author=Richard Allen Landes et Steven T. Katz|title=The Paranoid Apocalypse: A Hundred-year Retrospective on the Protocols of the Elders of Zion|publisher=NYU Press|year=2012|page=172-176}}</ref> ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' eru jafnframt lykilhluti af samsæriskenningu bandarískra [[Öfgahægristefna|öfgahægrimanna]] sem gengur út á að Gyðingar stjórni ríkisstjórnum heimsins á bak við tjöldin ([[Zionist Occupation Government]]).<ref>{{Cite book|language=en|chapter_author=[[Deborah Lipstadt]]|chapter=The Protocols of the Elders of Zion on the Contemporary American Scene: Historical Artifact or Current Threat?|author=Richard Allen Landes et Steven T. Katz|title=The Paranoid Apocalypse: A Hundred-year Retrospective on the Protocols of the Elders of Zion|publisher=NYU Press|year=2012|page=181}}</ref> === Sannanir á fölsun bókarinnar=== [[Mynd:Proof that the "Jewish Protocols" were forged.jpg|thumb|right|Umfjöllun um greinar [[Philip Graves|Philips Graves]], sem sannaði að ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' væru falsaðar, í ''[[The New York Times]]'' þann 4. september 1921.]] Allt frá birtingu verksins hafa verið uppi grunsemdir um að ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' séu falsaðar. Ári eftir að ''[[The Times]]'' fjallaði um ''Gjörðabækurnar'' og færði rök fyrir að þær væru ósviknar birti blaðið aðra grein, undir titlinum ''Endalok gjörðabókanna'', þar sem sýnt var fram á að þær væru ritfölsun. Sýnt var fram á að stórir hlutar bókarinnar væru [[Ritstuldur|teknir orðrétt]] upp úr bæklingnum ''Dialogue aux enfers entre Machiavel et Montesquieu'' (ísl. ''Samræður í helvíti á milli Machiavelli og Montesquieu''), sem var [[ádeila]] sem franski rithöfundurinn [[Maurice Joly]] hafði skrifað um stjórn [[Napóleon 3.|Napóleons 3. Frakkakeisara]] og var gefin út í [[Brussel]] árið 1864. Árið 1934 bar [[Jesúítar|jesúítapresturinn]] [[Pierre Charles (jesúíti)|Pierre Charles]] verkin tvö saman, orð fyrir orð, og sýndi enn skýrar fram á að seinna verkið væri eftirlíking.<ref>{{Cite journal|author=Pierre Charles|title=Les Protocoles des sages de Sion|journal=[[Nouvelle Revue théologique]]|volume=65|year=1938|page=56-78, 966-969, 1083-1084}}</ref> Orð sem eru eignuð [[Niccolò Machiavelli|Machiavelli]] (sem er látinn tákna Napóleon 3.) í frumritinu eru færð til í ''Gjörðabókunum'' og þau þess í stað eignuð öldungaráði Gyðinga.<ref>{{Tímarit.is|1579961|Upp komast svik...|blað=[[Morgunblaðið]]|útgáfudagsetning=11. september 1951|blaðsíða=72-73}}</ref> [[Jacques Bainville]], meðlimur í frönsku þjóðernissamtökunum ''[[Action française]]'', vísaði til greinar ''The Times'' sem sýndi fram á ritfölsunina árið 1921.<ref>[[Pierre-André Taguieff]], ''Les Protocoles des Sages de Sion : Faux et usages d'un faux'', Paris, Fayard, 2004.</ref> [[Umberto Benigni]], sem hafði verið virkur í að dreifa ''Gjörðabókunum'', skrifaði Ernest Jouin árið 1921, óskaði honum til hamingju með dreifingu sína á verkinu og sagði: „Því meira sem ég velti fyrir mér spurningunni, því sannfærðari verð ég bæði um efnislega fölsun verksins og um raunverulegt mikilvægi þess.“<ref>Bibliothèque nationale de France, mss, FM7, 17, RISS, lettre de Benigni à Jouin du 9 février 1921.</ref> Þrátt fyrir að sýnt hafi verið fram á með óyggjandi hætti að ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' séu falsaðar vísa Gyðingahatarar gjarnan með beinum eða óbeinum hætti til þeirra í dag til að sýna fram á tilvist „alþjóðlegs Gyðingasamsæris“.<ref>{{Cite book|author1=Tristan Mendès France|author2=Michaël Prazan|title=Une tradition de la haine|subtitle=Figures autour de l'extrême-droite|publisher=Paris-Méditerranée|year=1998|pages=153|passage=14|isbn=978-2-84272-054-4}}</ref><ref>{{Cite book|language=fr|author=Jérôme Jamin|title=L'imaginaire du complot|sous-titre=discours d'extrême droite en France et aux États-Unis|place=Amsterdam|publisher=[[Amsterdam University Press]]|collection=IMISCOE dissertations|year=2009|pages_total=342|page=60|isbn=978-90-8964-048-2|url=https://books.google.fr/books?id=8UY-l6wMhEIC}}</ref><ref>{{Cite book|author=Anne-Marie Duranton-Crabol|title=L'Europe de l'extrême droite|subtitle=de 1945 à nos jours|volume=43|publisher=[[Éditions Complexe]]|collection=Questions au XXe siècle : Identités politiques européennes|year=1991|page=42|isbn=978-2-87027-404-0|url=https://books.google.fr/books?id=siLEdDxeMsoC|citation=En Italie, la brochure publicitaire des éditions ''Europa'' tenues par la tendance [[Centro Studi Ordine Nuovo|Ordre Nouveau]], circulait lors des congrès du [[Mouvement social italien - Droite nationale|MSI]] en 1970 et 1973 ; y figuraient la traduction de ''[[Mein Kampf]]'', le texte des ''Protocoles des Sages de Sion'' […].}}</ref><ref>{{Cite book|author1=Dominique Albertini|author2=David Doucet|title=La Fachosphère|subtitle=Comment l'extrême droite remporte la bataille d'Internet|publisher=[[Groupe Flammarion|Flammarion]]|year=2016|pages_total=318|isbn=978-2-08-135491-3|url=https://books.google.fr/books?id=BBH7DAAAQBAJ|citation=Le visionnage de ces vidéos postées sur Youtube révèle ainsi un discours syncrétique, empruntant à toutes les traditions de l'antisémitisme : la vieille tendance « de gauche » qui identifie les juifs au système capitaliste ; une lecture complotiste plus ancienne encore, culminant autour des célèbres faux ''Protocoles des Sages de Sion'' ; […].}}</ref><ref>{{Vefheimild |tungumál=fr|höfundur=France Culture |titill=Mécanique du complotisme. Les Protocoles des Sages de Sion, le complot centenaire (1/3) : les faussaires du Tsar |url=https://www.franceculture.fr/emissions/mecaniques-du-complotisme-saison-9-les-protocoles-des-sages-de-sion-le-complot-centenaire-1/3-les-faussaires-du-tsar |vefsíða=franceculture.fr }}</ref> ===Þýðing á íslensku=== Íslensk þýðing á ''Gjörðabókunum'' kom út árið 1951 undir titlinum ''Samsærisáætlunin mikla : siðareglur Zíonsöldunga''. Íslenska útgáfan var birt af [[Jónas Guðmundsson|Jónasi Guðmundssyni]], embættismanni og fyrrum Alþingismanni úr [[Alþýðuflokkurinn|Alþýðuflokknum]], sem ritaði jafnframt formála og eftirmála að bókinni og birti valda kafla úr þýðingunni í tímariti sínu, ''[[Dagrenning]]u''.<ref>{{Tímarit.is|6328166|Siðareglur Zionsöldunga|blað=[[Dagrenning]]|útgáfudagsetning=1951|blaðsíða=33-44|höfundur=Jónas Guðmundsson}}</ref> Samtímamenn Jónasar gagnrýndu útgáfu verksins og bentu á að sýnt hefði verið fram á fölsun textans<ref>{{Tímarit.is|2143615|„Siðareglurnar“|blað=[[Norðurljósið]]|útgáfudagsetning=1. maí 1951|blaðsíða=18-19}}</ref> en Jónas hafnaði því að um væri að ræða fölsun og kvað bókina hafa verið ritaða á seinni hluta 18. aldar.<ref>{{Tímarit.is|6328108|„Víða koma Hallgerði bitlingar“|blað=[[Dagrenning]]|útgáfudagsetning=1. júní 1951|blaðsíða=19-22|höfundur=Jónas Guðmundsson}}</ref> ==Heimildir== * {{Cite journal|first1=Cesare G. |last1=De Michelis|title=Les Protocoles des sages de Sion|subtitle=philologie et histoire|journal=Cahiers du monde russe|volume=38|number=3|month=júlí-september|year=1997|publisher=Éditions de l'École des hautes études en sciences sociales|pages= 263-305|url=http://www.persee.fr/doc/cmr_1252-6576_1997_num_38_3_2491}} * {{Ouvrage |langue=fr |prénom1=Walter |nom1=Laqueur |titre=Histoire des droites en Russie |sous-titre=des centuries noires aux nouveaux extrémistes |lieu=Paris |éditeur=Michalon |année=1996 |pages totales=338 |isbn=978-2841860081}} * {{Cite book|language=fr |first1= Walter |last1=Laqueur|title=L'Antisémitisme dans tous ses états. Depuis l'Antiquité jusqu'à nos jours|year=2010|isbn=9782940427086}} * {{Cite book|language=fr|author-link1=Pierre-André Taguieff|first1=Pierre-André |last1=Taguieff|title=L'Imaginaire du complot mondial. Aspects d'un mythe moderne|url=https://archive.org/details/limaginaireducom0000tagu|place=Paris|publisher=Mille et une nuits|collection=Les Petits Libres|year=2006|isbn=2-84205-980-8}} ==Tilvísanir== <references/> [[Flokkur:Bókaárið 1903]] [[Flokkur:Gyðingahatur]] [[Flokkur:Rússneskar bókmenntir]] [[Flokkur:Samsæriskenningar]] mhw27ag7zbb9lt7ptu12nk0rr8w003x 1920421 1920420 2025-06-15T14:18:26Z SyntaxTerror 34052 oops - cleaned version of [[File:The Protocols of the Elders of Zion by Nilus (1912).jpg]] 1920421 wikitext text/x-wiki {{skáletrað}} {{Bók | titill = Gjörðabækur öldunga Zíons | uppr_titill = Протоколы сионских мудрецов | mynd = [[Mynd:The Protocols of the Elders of Zion by Nilus (1912) - cleaned.jpg|250px|center|]] | lysing_myndar = Kápa útgáfu bókarinnar frá 1912. | höfundur = Óþekktur | þýðandi = Kristmundur Þorleifsson (1951) | land = [[Rússland]] | tungumál = [[Rússneska]] | útgefandi = ''[[Znamja]]'' | útgáfudagur = {{start date and age|1903}} }} '''''Gjörðabækur öldunga Zíons''''' eða '''''Siðareglur Zíonsöldunga''''' ([[rússneska]]: Протоколы сионских мудрецов; umritað: ''Protokoly síonskíkh múdretsov'') er bók sem var rituð af [[Okhrana|leynilögreglu]] [[Rússneska keisaradæmið|keisarastjórnarinnar í Rússlandi]] og gefin út árið 1903. Bókin er falsaður texti sem á að vera vitnisburður um alþjóðlegt [[samsæri]] [[Gyðingar|Gyðinga]] til að ná heimsyfirráðum. Bókin var þýdd á mörg tungumál og hún varð metsölubók víða um heim. Frásögnin í ''Gjörðabókum öldunga Zíons'' er hornsteinn í hugarheimi [[Gyðingahatur|Gyðingahatara]] og margar [[samsæriskenning]]ar um meint alþjóðleg samsæri byggja beint eða óbeint á hugmyndum sem bókin breiddi út. Texta bókarinnar var að miklu leyti [[Ritstuldur|stolið]] úr bókinni ''Dialogue aux enfers entre Machiavel et Montesquieu'' eftir [[Maurice Joly]] frá árinu 1864. Sú bók var [[ádeila]] með háðslýsingum af uppspunnu ráðabruggi [[Napóleon 3.|Napóleons 3. Frakkakeisara]] til að leggja undir sig heiminn. Bókin er safn fundargerða þar sem samsærismennirnir lýsa áætlunum sínum til að beita ofbeldi, stríðum, byltingum og áhrifum [[Iðnbyltingin|iðnbyltingarinnar]] og [[Kapítalismi|kapítalisma]] til að ná yfirráðum.{{sfn|Laqueur|1996}} [[Adolf Hitler]] vísaði til ''Gjörðabóka öldunga Zíons'' í bókinni ''[[Mein Kampf]]'' til stuðnings kenningum sínum um að Gyðingar stæðu í alþjóðlegu samsæri til að ná heimsyfirráðum. ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' urðu síðar mikilvægur hluti af [[Áróður|áróðri]] [[Þriðja ríkið|Þriðja ríkisins]]. Bókin er einnig lykilhluti í samsæriskenningum [[Bandaríkin|bandarískra]] [[Öfgahægristefna|öfgahægrisinna]] um að Gyðingar stjórni ríkisstjórnum Vesturlanda á bak við tjöldin. ==Söguágrip== === Fyrstu útgáfur á rússnesku === Textinn sem nú er þekktur undir titlinum ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' var birtur í [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] í tveimur útgáfum. Sú fyrri birtist í köflum í tímariti [[Pavel Krúshevan|Pavels Krúshevan]], ''[[Znamja]]'', árið 1903. Síðar birtist bókin í heild sinni árið 1905 í ritstjórn [[Sergej Nílús]] og árið 1906 í ritstjórn þjóðernissinnaða rithöfundarins [[Georgíj Bútmí]].{{sfn|De Michelis|1997}}{{sfn|Laqueur|2010|p=117 & suiv., 127 & suiv.}} Í apríl árið 1902 hafði þegar verið vísað til ''Gjörðabókanna'' í grein sem birtist í tímaritinu ''[[Novoje Vremja]]''.<ref>Jacques Halbronn, « Le texte prophétique en France. Formation et fortune », thèse d'État, université Paris X, 1999.</ref> Því er talið að útgáfa bókarinnar hafi verið í umferð fyrir árið 1903, líklega sem handrit eða handprentað eintak. Árið 1905 birti Sergej Nílús heildartexta ''Gjörðabókanna'' í tólfta og síðasta kafla bókar sinnar ''Velíkoja v malom í aníkhríst'' (ísl. ''Hið stóra í hinu smáa: Koma Andkristar og ríki Satans á jörðu''). Nílús fullyrti að textinn hefði verið tekinn saman á [[Fyrsta heimsþing Zíonista|fyrsta heimsþingi Zíonista]] sem var haldið árið 1897 í [[Basel]] í [[Sviss]].<ref name=":2">{{Cite book|language=en|author=Cesare G. De Michelis|title=The Non-Existent Manuscript : a Study of the Protocols of the Sages of Zion|publisher=University Of Nebraska Press|year=2004|pages tital=419|isbn=978-0-8032-1727-0|url=https://books.google.com/books?id=9uG1jsrOenwC&printsec=frontcover}}.</ref> Þessi fullyrðing Nílús hefur verið endurtekin af síðari dreifendum ''Gjörðabókanna'' en hún er ósönn. Þegar Krúshevan var bent á að heimsþingið 1897 hefði verið haldið fyrir opnum dyrum og að margt fólk hafi verið viðstatt sem ekki var Gyðingar breytti hann framburði sínum og sagði ritið vera samantekt frá fundum öldunganna á árunum 1902–03. Þetta var í mótsögn við fyrri staðhæfingar hans um að hann hefði fengið ritið í sínar hendur árið 1901.<ref name= Kominsky1970>{{Citation|first=Morris|last=Kominsky|author-link=Morris Kominsky|url=https://archive.org/details/TheHoaxers|title=The Hoaxers|year=1970|page=209|publisher=Branden Press |isbn=978-0-8283-1288-2}}.</ref> Árið 1908 skipaði forsætisráðherra Rússlands, [[Pjotr Stolypín]], rannsókn á uppruna ritsins, þar sem komist var að þeirri niðurstöðu að það væri fölsun sem hefði upphaflega birst í [[París]] í kringum aldamótin.<ref>{{Citation|url=http://www.fedorov.ru/stolypin.html|title=Попытка П. Столыпина решить "еврейский вопрос" |first=Borís|last=Fjodorov|language=ru|place=[[Rússland]]|access-date=2006-11-23|archive-date=2012-02-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20120210161318/http://www.fedorov.ru/stolypin.html|url-status=dead}}.</ref> Þegar [[Nikulás 2.|Nikulási 2. Rússakeisara]] var tilkynnt um niðurstöðurnar skipaði hann að ''Gjörðabækurnar'' skyldu teknar úr umferð þar sem ekki væri hægt að „verja góðan málstað með slæmum aðferðum“.<ref name=Burtsev1938>{{Citation|publisher=Jewniverse|language=ru|chapter-url=http://www.jewniverse.ru/RED/Burtsev/BPSM-1-4.htm|place=Paris|title=The Protocols of the Elders of Zion: A Proved Forgery|first=Vladímír|last=Búrtsev|author-link=Vladimir Burtsev|year=1938|page=106|chapter=4}}.</ref> Þrátt fyrir þá tilskipun var dreifingu ritsins haldið áfram<ref name=Kadzhaya>{{Cite web|url=http://www.newtimes.ru/eng/detail.asp?art_id=470|title= The Fraud of a Century, or a book born in hell|archive-url= https://web.archive.org/web/20051217032523/http://www.newtimes.ru/eng/detail.asp?art_id=470|archive-date =17. desember 2005|first=Valery|last=Kadzhaya}}.</ref> og Nikulás las síðar sjálfur úr ''Gjörðabókunum'' fyrir fjölskyldu sína í fangavist eftir að þeim var steypt af stóli árið 1917.<ref>{{Cite news |date=26 October 2018 |title=Five myths about the Romanovs |newspaper=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/outlook/five-myths/five-myths-about-the-romanovs/2018/10/26/9e7a6d30-d868-11e8-83a2-d1c3da28d6b6_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230308134609/https://www.washingtonpost.com/outlook/five-myths/five-myths-about-the-romanovs/2018/10/26/9e7a6d30-d868-11e8-83a2-d1c3da28d6b6_story.html |archive-date=8. mars 2023}}</ref> === Þýðingar á þýsku, ensku og frönsku === [[File:1920 The Jewish Peril - Eyre & Spottiswoode Ltd - 1st ed..jpg|thumb|right|Fyrsta útgáfa ''Gjörðabóka öldunga Zíons'' á ensku frá árinu 1920 í birtingu Eyre & Spottiswoode Ltd. 1920.]] ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' voru þýddar á [[Þýskaland|þýsku]] árið 1909 og voru lesnar á þingfundi austurríska þingsins í [[Vín (Austurríki)|Vín]].{{sfn|Halbronn|2002}} Dreifing ''Gjörðabókanna'' jókst eftir [[Októberbyltingin|októberbyltinguna]] árið 1917 og fjöldaflótta rússneskra keisarasinna og gagnbyltingarmanna til Vestur-Evrópu.{{sfn|Taguieff|2006|pp=120-121}} Verkið varð heimsþekkt þegar það var gefið út í Þýskalandi í janúar 1920. ''Gjörðabækurnar'' urðu enn alræmdari þegar fjallað var um þær í leiðara breska dagblaðsins ''[[The Times]]'' þann 8. maí 1920. Í leiðaranum, sem bar titilinn ''Gyðingahættan, bæklingur sem vekur ugg. Beiðni um rannsókn'' var vísað til þessarar „furðulegu litlu bókar“ og reynt að sýna fram á að texti hennar væri ósvikinn, meðal annars með vísan til þess að spár hennar hefðu ræst.{{sfn|Taguieff|2006|p=123}} Greinin var birt þegar [[Hvíti herinn|hvítliðar]] voru að tapa [[Rússneska borgarastyrjöldin|borgarastyrjöldinni í Rússlandi]] og harðlínumenn innan breska [[Íhaldsflokkurinn (Bretland)|Íhaldsflokksins]] vildu grafa undan trúverðugleika nýrra stjórnvalda í [[Kreml (Moskva)|Kreml]] með því að bendla þau við alþjóðlegt Gyðingasamsæri.<ref>{{Cite book|language=fr|author=[[Léon Poliakov]]|title=De Moscou à Beyrouth. Essai sur la désinformation|place=París|publisher=[[Calmann-Lévy]]|year=1983|pagestotal=194|isbn=2-7021-1240-4|page=27}}</ref> Á næstu árum voru mörg helstu stefin úr ''Gjörðabókunum'' endurtekin í ritverkum Gyðingahatara (bæði stjórnmálaritum, fræðiritum og skáldverkum) um alla Evrópu.{{sfn|Taguieff|2006|p=123}}{{sfn|Poliakov|1983|p=27}} Fyrsta þýðingin á [[Franska|frönsku]] kom út árið 1920 undir titlinum ''Gjörðabækur: Samantektir úr leynifundum öldunga Ísraels'' í útgáfu ''La Vieille-France''. Frönsk þýðing ''Gjörðabókanna'' var aftur birt árið 1922 af kaþólska prestinum [[Ernest Jouin]] í tímaritinu ''[[Revue internationale des sociétés secrètes]]'' undir titlinum ''Gjörðabækur ársins 1901'', árið 1924 af blaðamanninum [[Urbain Gohier]] undir titlinum ''Gjörðabækur öldunga Ísraels'' og loks árið 1932 undir titlinum ''„Gjörðabækur“ öldunga Zíons: Ósvikin útgáfa'' af bókafélaginu Éditions Bernard Grasset ásamt formála eftir franska einveldissinnann [[Roger Lambelin]]. Jouin birti einnig úrdrátt úr bókinni á frönsku árið 1932.<ref name="Jouin 1932">{{Cite book|title=Le péril judéo-maçonnique : les "Protocols" des sages de Sion : coup d’œil d'ensemble |author=[[Ernest Jouin]] |publisher=Revue internationale des sociétés secrètes. Émile-Paul frères. |place=Paris |year=1932 |url=http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb322911309 |language= fr |page=24 }}</ref> [[Adolf Hitler]] vísaði til ''Gjörðabókanna'' í bók sinni, ''[[Mein Kampf]]'', sem sönnun þess að Gyðingar ættu í alþjóðlegu samsæri gegn þjóðum heimsins.<ref name="Mein Kampf.160">Adolf Hitler, ''Mein Kampf'', bls. 160.</ref> Hitler gerði texta ''Gjörðabókanna'' síðar hluta af áróðri [[Þriðja ríkið|Þriðja ríkisins]].<ref name="Cohn1966.32-36">{{Cite book|language=en|author=Norman Cohn|title=Warrant for Genocide : The Myth of the Jewish World-Conspiracy and the Protocols of the Elder of Zion|url=https://archive.org/details/warrantforgenoci00cohnrich|place=New York|publisher=Harper & Row Publishers|year=1966|pp=[https://archive.org/details/warrantforgenoci00cohnrich/page/32 32]–36}}</ref><ref name="Mein Kampf.160" /> Í Bandaríkjunum birti bílaframleiðandinn [[Henry Ford]] hluta úr ''Gjörðabókunum'' í dagblaði sínu, ''[[The Dearborn Independent]]''. Ford taldi að ''Gjörðabækurnar'' væru „of hræðilega sannar til að geta verið skáldskapur, of djúpstæðar í þekkingu sinni á leynilegum gangverkum lífsins til að geta verið fölsun.“<ref>{{Cite book|language=en|author=[[Henry Ford]]|title=''The International Jew''|url=https://archive.org/details/henry-ford-the-international-jew_202206}}</ref><ref>{{Cite book|language=en|chapterauthor=[[Deborah Lipstadt]]|chapter=The Protocols of the Elders of Zion on the Contemporary American Scene: Historical Artifact or Current Threat?|author=Richard Allen Landes et Steven T. Katz|title=The Paranoid Apocalypse: A Hundred-year Retrospective on the Protocols of the Elders of Zion|publisher=NYU Press|year=2012|page=172-176}}</ref> ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' eru jafnframt lykilhluti af samsæriskenningu bandarískra [[Öfgahægristefna|öfgahægrimanna]] sem gengur út á að Gyðingar stjórni ríkisstjórnum heimsins á bak við tjöldin ([[Zionist Occupation Government]]).<ref>{{Cite book|language=en|chapter_author=[[Deborah Lipstadt]]|chapter=The Protocols of the Elders of Zion on the Contemporary American Scene: Historical Artifact or Current Threat?|author=Richard Allen Landes et Steven T. Katz|title=The Paranoid Apocalypse: A Hundred-year Retrospective on the Protocols of the Elders of Zion|publisher=NYU Press|year=2012|page=181}}</ref> === Sannanir á fölsun bókarinnar=== [[Mynd:Proof that the "Jewish Protocols" were forged.jpg|thumb|right|Umfjöllun um greinar [[Philip Graves|Philips Graves]], sem sannaði að ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' væru falsaðar, í ''[[The New York Times]]'' þann 4. september 1921.]] Allt frá birtingu verksins hafa verið uppi grunsemdir um að ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' séu falsaðar. Ári eftir að ''[[The Times]]'' fjallaði um ''Gjörðabækurnar'' og færði rök fyrir að þær væru ósviknar birti blaðið aðra grein, undir titlinum ''Endalok gjörðabókanna'', þar sem sýnt var fram á að þær væru ritfölsun. Sýnt var fram á að stórir hlutar bókarinnar væru [[Ritstuldur|teknir orðrétt]] upp úr bæklingnum ''Dialogue aux enfers entre Machiavel et Montesquieu'' (ísl. ''Samræður í helvíti á milli Machiavelli og Montesquieu''), sem var [[ádeila]] sem franski rithöfundurinn [[Maurice Joly]] hafði skrifað um stjórn [[Napóleon 3.|Napóleons 3. Frakkakeisara]] og var gefin út í [[Brussel]] árið 1864. Árið 1934 bar [[Jesúítar|jesúítapresturinn]] [[Pierre Charles (jesúíti)|Pierre Charles]] verkin tvö saman, orð fyrir orð, og sýndi enn skýrar fram á að seinna verkið væri eftirlíking.<ref>{{Cite journal|author=Pierre Charles|title=Les Protocoles des sages de Sion|journal=[[Nouvelle Revue théologique]]|volume=65|year=1938|page=56-78, 966-969, 1083-1084}}</ref> Orð sem eru eignuð [[Niccolò Machiavelli|Machiavelli]] (sem er látinn tákna Napóleon 3.) í frumritinu eru færð til í ''Gjörðabókunum'' og þau þess í stað eignuð öldungaráði Gyðinga.<ref>{{Tímarit.is|1579961|Upp komast svik...|blað=[[Morgunblaðið]]|útgáfudagsetning=11. september 1951|blaðsíða=72-73}}</ref> [[Jacques Bainville]], meðlimur í frönsku þjóðernissamtökunum ''[[Action française]]'', vísaði til greinar ''The Times'' sem sýndi fram á ritfölsunina árið 1921.<ref>[[Pierre-André Taguieff]], ''Les Protocoles des Sages de Sion : Faux et usages d'un faux'', Paris, Fayard, 2004.</ref> [[Umberto Benigni]], sem hafði verið virkur í að dreifa ''Gjörðabókunum'', skrifaði Ernest Jouin árið 1921, óskaði honum til hamingju með dreifingu sína á verkinu og sagði: „Því meira sem ég velti fyrir mér spurningunni, því sannfærðari verð ég bæði um efnislega fölsun verksins og um raunverulegt mikilvægi þess.“<ref>Bibliothèque nationale de France, mss, FM7, 17, RISS, lettre de Benigni à Jouin du 9 février 1921.</ref> Þrátt fyrir að sýnt hafi verið fram á með óyggjandi hætti að ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' séu falsaðar vísa Gyðingahatarar gjarnan með beinum eða óbeinum hætti til þeirra í dag til að sýna fram á tilvist „alþjóðlegs Gyðingasamsæris“.<ref>{{Cite book|author1=Tristan Mendès France|author2=Michaël Prazan|title=Une tradition de la haine|subtitle=Figures autour de l'extrême-droite|publisher=Paris-Méditerranée|year=1998|pages=153|passage=14|isbn=978-2-84272-054-4}}</ref><ref>{{Cite book|language=fr|author=Jérôme Jamin|title=L'imaginaire du complot|sous-titre=discours d'extrême droite en France et aux États-Unis|place=Amsterdam|publisher=[[Amsterdam University Press]]|collection=IMISCOE dissertations|year=2009|pages_total=342|page=60|isbn=978-90-8964-048-2|url=https://books.google.fr/books?id=8UY-l6wMhEIC}}</ref><ref>{{Cite book|author=Anne-Marie Duranton-Crabol|title=L'Europe de l'extrême droite|subtitle=de 1945 à nos jours|volume=43|publisher=[[Éditions Complexe]]|collection=Questions au XXe siècle : Identités politiques européennes|year=1991|page=42|isbn=978-2-87027-404-0|url=https://books.google.fr/books?id=siLEdDxeMsoC|citation=En Italie, la brochure publicitaire des éditions ''Europa'' tenues par la tendance [[Centro Studi Ordine Nuovo|Ordre Nouveau]], circulait lors des congrès du [[Mouvement social italien - Droite nationale|MSI]] en 1970 et 1973 ; y figuraient la traduction de ''[[Mein Kampf]]'', le texte des ''Protocoles des Sages de Sion'' […].}}</ref><ref>{{Cite book|author1=Dominique Albertini|author2=David Doucet|title=La Fachosphère|subtitle=Comment l'extrême droite remporte la bataille d'Internet|publisher=[[Groupe Flammarion|Flammarion]]|year=2016|pages_total=318|isbn=978-2-08-135491-3|url=https://books.google.fr/books?id=BBH7DAAAQBAJ|citation=Le visionnage de ces vidéos postées sur Youtube révèle ainsi un discours syncrétique, empruntant à toutes les traditions de l'antisémitisme : la vieille tendance « de gauche » qui identifie les juifs au système capitaliste ; une lecture complotiste plus ancienne encore, culminant autour des célèbres faux ''Protocoles des Sages de Sion'' ; […].}}</ref><ref>{{Vefheimild |tungumál=fr|höfundur=France Culture |titill=Mécanique du complotisme. Les Protocoles des Sages de Sion, le complot centenaire (1/3) : les faussaires du Tsar |url=https://www.franceculture.fr/emissions/mecaniques-du-complotisme-saison-9-les-protocoles-des-sages-de-sion-le-complot-centenaire-1/3-les-faussaires-du-tsar |vefsíða=franceculture.fr }}</ref> ===Þýðing á íslensku=== Íslensk þýðing á ''Gjörðabókunum'' kom út árið 1951 undir titlinum ''Samsærisáætlunin mikla : siðareglur Zíonsöldunga''. Íslenska útgáfan var birt af [[Jónas Guðmundsson|Jónasi Guðmundssyni]], embættismanni og fyrrum Alþingismanni úr [[Alþýðuflokkurinn|Alþýðuflokknum]], sem ritaði jafnframt formála og eftirmála að bókinni og birti valda kafla úr þýðingunni í tímariti sínu, ''[[Dagrenning]]u''.<ref>{{Tímarit.is|6328166|Siðareglur Zionsöldunga|blað=[[Dagrenning]]|útgáfudagsetning=1951|blaðsíða=33-44|höfundur=Jónas Guðmundsson}}</ref> Samtímamenn Jónasar gagnrýndu útgáfu verksins og bentu á að sýnt hefði verið fram á fölsun textans<ref>{{Tímarit.is|2143615|„Siðareglurnar“|blað=[[Norðurljósið]]|útgáfudagsetning=1. maí 1951|blaðsíða=18-19}}</ref> en Jónas hafnaði því að um væri að ræða fölsun og kvað bókina hafa verið ritaða á seinni hluta 18. aldar.<ref>{{Tímarit.is|6328108|„Víða koma Hallgerði bitlingar“|blað=[[Dagrenning]]|útgáfudagsetning=1. júní 1951|blaðsíða=19-22|höfundur=Jónas Guðmundsson}}</ref> ==Heimildir== * {{Cite journal|first1=Cesare G. |last1=De Michelis|title=Les Protocoles des sages de Sion|subtitle=philologie et histoire|journal=Cahiers du monde russe|volume=38|number=3|month=júlí-september|year=1997|publisher=Éditions de l'École des hautes études en sciences sociales|pages= 263-305|url=http://www.persee.fr/doc/cmr_1252-6576_1997_num_38_3_2491}} * {{Ouvrage |langue=fr |prénom1=Walter |nom1=Laqueur |titre=Histoire des droites en Russie |sous-titre=des centuries noires aux nouveaux extrémistes |lieu=Paris |éditeur=Michalon |année=1996 |pages totales=338 |isbn=978-2841860081}} * {{Cite book|language=fr |first1= Walter |last1=Laqueur|title=L'Antisémitisme dans tous ses états. Depuis l'Antiquité jusqu'à nos jours|year=2010|isbn=9782940427086}} * {{Cite book|language=fr|author-link1=Pierre-André Taguieff|first1=Pierre-André |last1=Taguieff|title=L'Imaginaire du complot mondial. Aspects d'un mythe moderne|url=https://archive.org/details/limaginaireducom0000tagu|place=Paris|publisher=Mille et une nuits|collection=Les Petits Libres|year=2006|isbn=2-84205-980-8}} ==Tilvísanir== <references/> [[Flokkur:Bókaárið 1903]] [[Flokkur:Gyðingahatur]] [[Flokkur:Rússneskar bókmenntir]] [[Flokkur:Samsæriskenningar]] i3prjy1i4c3553yjjzn95cp0l3itprk 1920423 1920421 2025-06-15T14:29:11Z SyntaxTerror 34052 meh 1920423 wikitext text/x-wiki {{skáletrað}} {{Bók | titill = Gjörðabækur öldunga Zíons | uppr_titill = Протоколы сионских мудрецов | mynd = [[Mynd:The Protocols of the Elders of Zion by Nilus (1912) - cleaned.jpg|250px|center|]] | lysing_myndar =Kápa útgáfu bókarinnar frá 1912. | höfundur = Óþekktur | þýðandi = Kristmundur Þorleifsson (1951) | land = [[Rússland]] | tungumál = [[Rússneska]] | útgefandi = ''[[Znamja]]'' | útgáfudagur= {{start date and age|1903}} }} '''''Gjörðabækur öldunga Zíons''''' eða '''''Siðareglur Zíonsöldunga''''' ([[rússneska]]: Протоколы сионских мудрецов; umritað: ''Protokoly síonskíkh múdretsov'') er bók sem var rituð af [[Okhrana|leynilögreglu]] [[Rússneska keisaradæmið|keisarastjórnarinnar í Rússlandi]] og gefin út árið 1903. Bókin er falsaður texti sem á að vera vitnisburður um alþjóðlegt [[samsæri]] [[Gyðingar|Gyðinga]] til að ná heimsyfirráðum. Bókin var þýdd á mörg tungumál og hún varð metsölubók víða um heim. Frásögnin í ''Gjörðabókum öldunga Zíons'' er hornsteinn í hugarheimi [[Gyðingahatur|Gyðingahatara]] og margar [[samsæriskenning]]ar um meint alþjóðleg samsæri byggja beint eða óbeint á hugmyndum sem bókin breiddi út. Texta bókarinnar var að miklu leyti [[Ritstuldur|stolið]] úr bókinni ''Dialogue aux enfers entre Machiavel et Montesquieu'' eftir [[Maurice Joly]] frá árinu 1864. Sú bók var [[ádeila]] með háðslýsingum af uppspunnu ráðabruggi [[Napóleon 3.|Napóleons 3. Frakkakeisara]] til að leggja undir sig heiminn. Bókin er safn fundargerða þar sem samsærismennirnir lýsa áætlunum sínum til að beita ofbeldi, stríðum, byltingum og áhrifum [[Iðnbyltingin|iðnbyltingarinnar]] og [[Kapítalismi|kapítalisma]] til að ná yfirráðum.{{sfn|Laqueur|1996}} [[Adolf Hitler]] vísaði til ''Gjörðabóka öldunga Zíons'' í bókinni ''[[Mein Kampf]]'' til stuðnings kenningum sínum um að Gyðingar stæðu í alþjóðlegu samsæri til að ná heimsyfirráðum. ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' urðu síðar mikilvægur hluti af [[Áróður|áróðri]] [[Þriðja ríkið|Þriðja ríkisins]]. Bókin er einnig lykilhluti í samsæriskenningum [[Bandaríkin|bandarískra]] [[Öfgahægristefna|öfgahægrisinna]] um að Gyðingar stjórni ríkisstjórnum Vesturlanda á bak við tjöldin. ==Söguágrip== === Fyrstu útgáfur á rússnesku === Textinn sem nú er þekktur undir titlinum ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' var birtur í [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] í tveimur útgáfum. Sú fyrri birtist í köflum í tímariti [[Pavel Krúshevan|Pavels Krúshevan]], ''[[Znamja]]'', árið 1903. Síðar birtist bókin í heild sinni árið 1905 í ritstjórn [[Sergej Nílús]] og árið 1906 í ritstjórn þjóðernissinnaða rithöfundarins [[Georgíj Bútmí]].{{sfn|De Michelis|1997}}{{sfn|Laqueur|2010|p=117 & suiv., 127 & suiv.}} Í apríl árið 1902 hafði þegar verið vísað til ''Gjörðabókanna'' í grein sem birtist í tímaritinu ''[[Novoje Vremja]]''.<ref>Jacques Halbronn, « Le texte prophétique en France. Formation et fortune », thèse d'État, université Paris X, 1999.</ref> Því er talið að útgáfa bókarinnar hafi verið í umferð fyrir árið 1903, líklega sem handrit eða handprentað eintak. Árið 1905 birti Sergej Nílús heildartexta ''Gjörðabókanna'' í tólfta og síðasta kafla bókar sinnar ''Velíkoja v malom í aníkhríst'' (ísl. ''Hið stóra í hinu smáa: Koma Andkristar og ríki Satans á jörðu''). Nílús fullyrti að textinn hefði verið tekinn saman á [[Fyrsta heimsþing Zíonista|fyrsta heimsþingi Zíonista]] sem var haldið árið 1897 í [[Basel]] í [[Sviss]].<ref name=":2">{{Cite book|language=en|author=Cesare G. De Michelis|title=The Non-Existent Manuscript : a Study of the Protocols of the Sages of Zion|publisher=University Of Nebraska Press|year=2004|pages tital=419|isbn=978-0-8032-1727-0|url=https://books.google.com/books?id=9uG1jsrOenwC&printsec=frontcover}}.</ref> Þessi fullyrðing Nílús hefur verið endurtekin af síðari dreifendum ''Gjörðabókanna'' en hún er ósönn. Þegar Krúshevan var bent á að heimsþingið 1897 hefði verið haldið fyrir opnum dyrum og að margt fólk hafi verið viðstatt sem ekki var Gyðingar breytti hann framburði sínum og sagði ritið vera samantekt frá fundum öldunganna á árunum 1902–03. Þetta var í mótsögn við fyrri staðhæfingar hans um að hann hefði fengið ritið í sínar hendur árið 1901.<ref name= Kominsky1970>{{Citation|first=Morris|last=Kominsky|author-link=Morris Kominsky|url=https://archive.org/details/TheHoaxers|title=The Hoaxers|year=1970|page=209|publisher=Branden Press |isbn=978-0-8283-1288-2}}.</ref> Árið 1908 skipaði forsætisráðherra Rússlands, [[Pjotr Stolypín]], rannsókn á uppruna ritsins, þar sem komist var að þeirri niðurstöðu að það væri fölsun sem hefði upphaflega birst í [[París]] í kringum aldamótin.<ref>{{Citation|url=http://www.fedorov.ru/stolypin.html|title=Попытка П. Столыпина решить "еврейский вопрос" |first=Borís|last=Fjodorov|language=ru|place=[[Rússland]]|access-date=2006-11-23|archive-date=2012-02-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20120210161318/http://www.fedorov.ru/stolypin.html|url-status=dead}}.</ref> Þegar [[Nikulás 2.|Nikulási 2. Rússakeisara]] var tilkynnt um niðurstöðurnar skipaði hann að ''Gjörðabækurnar'' skyldu teknar úr umferð þar sem ekki væri hægt að „verja góðan málstað með slæmum aðferðum“.<ref name=Burtsev1938>{{Citation|publisher=Jewniverse|language=ru|chapter-url=http://www.jewniverse.ru/RED/Burtsev/BPSM-1-4.htm|place=Paris|title=The Protocols of the Elders of Zion: A Proved Forgery|first=Vladímír|last=Búrtsev|author-link=Vladimir Burtsev|year=1938|page=106|chapter=4}}.</ref> Þrátt fyrir þá tilskipun var dreifingu ritsins haldið áfram<ref name=Kadzhaya>{{Cite web|url=http://www.newtimes.ru/eng/detail.asp?art_id=470|title= The Fraud of a Century, or a book born in hell|archive-url= https://web.archive.org/web/20051217032523/http://www.newtimes.ru/eng/detail.asp?art_id=470|archive-date =17. desember 2005|first=Valery|last=Kadzhaya}}.</ref> og Nikulás las síðar sjálfur úr ''Gjörðabókunum'' fyrir fjölskyldu sína í fangavist eftir að þeim var steypt af stóli árið 1917.<ref>{{Cite news |date=26 October 2018 |title=Five myths about the Romanovs |newspaper=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/outlook/five-myths/five-myths-about-the-romanovs/2018/10/26/9e7a6d30-d868-11e8-83a2-d1c3da28d6b6_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230308134609/https://www.washingtonpost.com/outlook/five-myths/five-myths-about-the-romanovs/2018/10/26/9e7a6d30-d868-11e8-83a2-d1c3da28d6b6_story.html |archive-date=8. mars 2023}}</ref> === Þýðingar á þýsku, ensku og frönsku === [[File:1920 The Jewish Peril - Eyre & Spottiswoode Ltd - 1st ed..jpg|thumb|right|Fyrsta útgáfa ''Gjörðabóka öldunga Zíons'' á ensku frá árinu 1920 í birtingu Eyre & Spottiswoode Ltd. 1920.]] ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' voru þýddar á [[Þýskaland|þýsku]] árið 1909 og voru lesnar á þingfundi austurríska þingsins í [[Vín (Austurríki)|Vín]].{{sfn|Halbronn|2002}} Dreifing ''Gjörðabókanna'' jókst eftir [[Októberbyltingin|októberbyltinguna]] árið 1917 og fjöldaflótta rússneskra keisarasinna og gagnbyltingarmanna til Vestur-Evrópu.{{sfn|Taguieff|2006|pp=120-121}} Verkið varð heimsþekkt þegar það var gefið út í Þýskalandi í janúar 1920. ''Gjörðabækurnar'' urðu enn alræmdari þegar fjallað var um þær í leiðara breska dagblaðsins ''[[The Times]]'' þann 8. maí 1920. Í leiðaranum, sem bar titilinn ''Gyðingahættan, bæklingur sem vekur ugg. Beiðni um rannsókn'' var vísað til þessarar „furðulegu litlu bókar“ og reynt að sýna fram á að texti hennar væri ósvikinn, meðal annars með vísan til þess að spár hennar hefðu ræst.{{sfn|Taguieff|2006|p=123}} Greinin var birt þegar [[Hvíti herinn|hvítliðar]] voru að tapa [[Rússneska borgarastyrjöldin|borgarastyrjöldinni í Rússlandi]] og harðlínumenn innan breska [[Íhaldsflokkurinn (Bretland)|Íhaldsflokksins]] vildu grafa undan trúverðugleika nýrra stjórnvalda í [[Kreml (Moskva)|Kreml]] með því að bendla þau við alþjóðlegt Gyðingasamsæri.<ref>{{Cite book|language=fr|author=[[Léon Poliakov]]|title=De Moscou à Beyrouth. Essai sur la désinformation|place=París|publisher=[[Calmann-Lévy]]|year=1983|pagestotal=194|isbn=2-7021-1240-4|page=27}}</ref> Á næstu árum voru mörg helstu stefin úr ''Gjörðabókunum'' endurtekin í ritverkum Gyðingahatara (bæði stjórnmálaritum, fræðiritum og skáldverkum) um alla Evrópu.{{sfn|Taguieff|2006|p=123}}{{sfn|Poliakov|1983|p=27}} Fyrsta þýðingin á [[Franska|frönsku]] kom út árið 1920 undir titlinum ''Gjörðabækur: Samantektir úr leynifundum öldunga Ísraels'' í útgáfu ''La Vieille-France''. Frönsk þýðing ''Gjörðabókanna'' var aftur birt árið 1922 af kaþólska prestinum [[Ernest Jouin]] í tímaritinu ''[[Revue internationale des sociétés secrètes]]'' undir titlinum ''Gjörðabækur ársins 1901'', árið 1924 af blaðamanninum [[Urbain Gohier]] undir titlinum ''Gjörðabækur öldunga Ísraels'' og loks árið 1932 undir titlinum ''„Gjörðabækur“ öldunga Zíons: Ósvikin útgáfa'' af bókafélaginu Éditions Bernard Grasset ásamt formála eftir franska einveldissinnann [[Roger Lambelin]]. Jouin birti einnig úrdrátt úr bókinni á frönsku árið 1932.<ref name="Jouin 1932">{{Cite book|title=Le péril judéo-maçonnique : les "Protocols" des sages de Sion : coup d’œil d'ensemble |author=[[Ernest Jouin]] |publisher=Revue internationale des sociétés secrètes. Émile-Paul frères. |place=Paris |year=1932 |url=http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb322911309 |language= fr |page=24 }}</ref> [[Adolf Hitler]] vísaði til ''Gjörðabókanna'' í bók sinni, ''[[Mein Kampf]]'', sem sönnun þess að Gyðingar ættu í alþjóðlegu samsæri gegn þjóðum heimsins.<ref name="Mein Kampf.160">Adolf Hitler, ''Mein Kampf'', bls. 160.</ref> Hitler gerði texta ''Gjörðabókanna'' síðar hluta af áróðri [[Þriðja ríkið|Þriðja ríkisins]].<ref name="Cohn1966.32-36">{{Cite book|language=en|author=Norman Cohn|title=Warrant for Genocide : The Myth of the Jewish World-Conspiracy and the Protocols of the Elder of Zion|url=https://archive.org/details/warrantforgenoci00cohnrich|place=New York|publisher=Harper & Row Publishers|year=1966|pp=[https://archive.org/details/warrantforgenoci00cohnrich/page/32 32]–36}}</ref><ref name="Mein Kampf.160" /> Í Bandaríkjunum birti bílaframleiðandinn [[Henry Ford]] hluta úr ''Gjörðabókunum'' í dagblaði sínu, ''[[The Dearborn Independent]]''. Ford taldi að ''Gjörðabækurnar'' væru „of hræðilega sannar til að geta verið skáldskapur, of djúpstæðar í þekkingu sinni á leynilegum gangverkum lífsins til að geta verið fölsun.“<ref>{{Cite book|language=en|author=[[Henry Ford]]|title=''The International Jew''|url=https://archive.org/details/henry-ford-the-international-jew_202206}}</ref><ref>{{Cite book|language=en|chapterauthor=[[Deborah Lipstadt]]|chapter=The Protocols of the Elders of Zion on the Contemporary American Scene: Historical Artifact or Current Threat?|author=Richard Allen Landes et Steven T. Katz|title=The Paranoid Apocalypse: A Hundred-year Retrospective on the Protocols of the Elders of Zion|publisher=NYU Press|year=2012|page=172-176}}</ref> ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' eru jafnframt lykilhluti af samsæriskenningu bandarískra [[Öfgahægristefna|öfgahægrimanna]] sem gengur út á að Gyðingar stjórni ríkisstjórnum heimsins á bak við tjöldin ([[Zionist Occupation Government]]).<ref>{{Cite book|language=en|chapter_author=[[Deborah Lipstadt]]|chapter=The Protocols of the Elders of Zion on the Contemporary American Scene: Historical Artifact or Current Threat?|author=Richard Allen Landes et Steven T. Katz|title=The Paranoid Apocalypse: A Hundred-year Retrospective on the Protocols of the Elders of Zion|publisher=NYU Press|year=2012|page=181}}</ref> === Sannanir á fölsun bókarinnar=== [[Mynd:Proof that the "Jewish Protocols" were forged.jpg|thumb|right|Umfjöllun um greinar [[Philip Graves|Philips Graves]], sem sannaði að ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' væru falsaðar, í ''[[The New York Times]]'' þann 4. september 1921.]] Allt frá birtingu verksins hafa verið uppi grunsemdir um að ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' séu falsaðar. Ári eftir að ''[[The Times]]'' fjallaði um ''Gjörðabækurnar'' og færði rök fyrir að þær væru ósviknar birti blaðið aðra grein, undir titlinum ''Endalok gjörðabókanna'', þar sem sýnt var fram á að þær væru ritfölsun. Sýnt var fram á að stórir hlutar bókarinnar væru [[Ritstuldur|teknir orðrétt]] upp úr bæklingnum ''Dialogue aux enfers entre Machiavel et Montesquieu'' (ísl. ''Samræður í helvíti á milli Machiavelli og Montesquieu''), sem var [[ádeila]] sem franski rithöfundurinn [[Maurice Joly]] hafði skrifað um stjórn [[Napóleon 3.|Napóleons 3. Frakkakeisara]] og var gefin út í [[Brussel]] árið 1864. Árið 1934 bar [[Jesúítar|jesúítapresturinn]] [[Pierre Charles (jesúíti)|Pierre Charles]] verkin tvö saman, orð fyrir orð, og sýndi enn skýrar fram á að seinna verkið væri eftirlíking.<ref>{{Cite journal|author=Pierre Charles|title=Les Protocoles des sages de Sion|journal=[[Nouvelle Revue théologique]]|volume=65|year=1938|page=56-78, 966-969, 1083-1084}}</ref> Orð sem eru eignuð [[Niccolò Machiavelli|Machiavelli]] (sem er látinn tákna Napóleon 3.) í frumritinu eru færð til í ''Gjörðabókunum'' og þau þess í stað eignuð öldungaráði Gyðinga.<ref>{{Tímarit.is|1579961|Upp komast svik...|blað=[[Morgunblaðið]]|útgáfudagsetning=11. september 1951|blaðsíða=72-73}}</ref> [[Jacques Bainville]], meðlimur í frönsku þjóðernissamtökunum ''[[Action française]]'', vísaði til greinar ''The Times'' sem sýndi fram á ritfölsunina árið 1921.<ref>[[Pierre-André Taguieff]], ''Les Protocoles des Sages de Sion : Faux et usages d'un faux'', Paris, Fayard, 2004.</ref> [[Umberto Benigni]], sem hafði verið virkur í að dreifa ''Gjörðabókunum'', skrifaði Ernest Jouin árið 1921, óskaði honum til hamingju með dreifingu sína á verkinu og sagði: „Því meira sem ég velti fyrir mér spurningunni, því sannfærðari verð ég bæði um efnislega fölsun verksins og um raunverulegt mikilvægi þess.“<ref>Bibliothèque nationale de France, mss, FM7, 17, RISS, lettre de Benigni à Jouin du 9 février 1921.</ref> Þrátt fyrir að sýnt hafi verið fram á með óyggjandi hætti að ''Gjörðabækur öldunga Zíons'' séu falsaðar vísa Gyðingahatarar gjarnan með beinum eða óbeinum hætti til þeirra í dag til að sýna fram á tilvist „alþjóðlegs Gyðingasamsæris“.<ref>{{Cite book|author1=Tristan Mendès France|author2=Michaël Prazan|title=Une tradition de la haine|subtitle=Figures autour de l'extrême-droite|publisher=Paris-Méditerranée|year=1998|pages=153|passage=14|isbn=978-2-84272-054-4}}</ref><ref>{{Cite book|language=fr|author=Jérôme Jamin|title=L'imaginaire du complot|sous-titre=discours d'extrême droite en France et aux États-Unis|place=Amsterdam|publisher=[[Amsterdam University Press]]|collection=IMISCOE dissertations|year=2009|pages_total=342|page=60|isbn=978-90-8964-048-2|url=https://books.google.fr/books?id=8UY-l6wMhEIC}}</ref><ref>{{Cite book|author=Anne-Marie Duranton-Crabol|title=L'Europe de l'extrême droite|subtitle=de 1945 à nos jours|volume=43|publisher=[[Éditions Complexe]]|collection=Questions au XXe siècle : Identités politiques européennes|year=1991|page=42|isbn=978-2-87027-404-0|url=https://books.google.fr/books?id=siLEdDxeMsoC|citation=En Italie, la brochure publicitaire des éditions ''Europa'' tenues par la tendance [[Centro Studi Ordine Nuovo|Ordre Nouveau]], circulait lors des congrès du [[Mouvement social italien - Droite nationale|MSI]] en 1970 et 1973 ; y figuraient la traduction de ''[[Mein Kampf]]'', le texte des ''Protocoles des Sages de Sion'' […].}}</ref><ref>{{Cite book|author1=Dominique Albertini|author2=David Doucet|title=La Fachosphère|subtitle=Comment l'extrême droite remporte la bataille d'Internet|publisher=[[Groupe Flammarion|Flammarion]]|year=2016|pages_total=318|isbn=978-2-08-135491-3|url=https://books.google.fr/books?id=BBH7DAAAQBAJ|citation=Le visionnage de ces vidéos postées sur Youtube révèle ainsi un discours syncrétique, empruntant à toutes les traditions de l'antisémitisme : la vieille tendance « de gauche » qui identifie les juifs au système capitaliste ; une lecture complotiste plus ancienne encore, culminant autour des célèbres faux ''Protocoles des Sages de Sion'' ; […].}}</ref><ref>{{Vefheimild |tungumál=fr|höfundur=France Culture |titill=Mécanique du complotisme. Les Protocoles des Sages de Sion, le complot centenaire (1/3) : les faussaires du Tsar |url=https://www.franceculture.fr/emissions/mecaniques-du-complotisme-saison-9-les-protocoles-des-sages-de-sion-le-complot-centenaire-1/3-les-faussaires-du-tsar |vefsíða=franceculture.fr }}</ref> ===Þýðing á íslensku=== Íslensk þýðing á ''Gjörðabókunum'' kom út árið 1951 undir titlinum ''Samsærisáætlunin mikla : siðareglur Zíonsöldunga''. Íslenska útgáfan var birt af [[Jónas Guðmundsson|Jónasi Guðmundssyni]], embættismanni og fyrrum Alþingismanni úr [[Alþýðuflokkurinn|Alþýðuflokknum]], sem ritaði jafnframt formála og eftirmála að bókinni og birti valda kafla úr þýðingunni í tímariti sínu, ''[[Dagrenning]]u''.<ref>{{Tímarit.is|6328166|Siðareglur Zionsöldunga|blað=[[Dagrenning]]|útgáfudagsetning=1951|blaðsíða=33-44|höfundur=Jónas Guðmundsson}}</ref> Samtímamenn Jónasar gagnrýndu útgáfu verksins og bentu á að sýnt hefði verið fram á fölsun textans<ref>{{Tímarit.is|2143615|„Siðareglurnar“|blað=[[Norðurljósið]]|útgáfudagsetning=1. maí 1951|blaðsíða=18-19}}</ref> en Jónas hafnaði því að um væri að ræða fölsun og kvað bókina hafa verið ritaða á seinni hluta 18. aldar.<ref>{{Tímarit.is|6328108|„Víða koma Hallgerði bitlingar“|blað=[[Dagrenning]]|útgáfudagsetning=1. júní 1951|blaðsíða=19-22|höfundur=Jónas Guðmundsson}}</ref> ==Heimildir== * {{Cite journal|first1=Cesare G. |last1=De Michelis|title=Les Protocoles des sages de Sion|subtitle=philologie et histoire|journal=Cahiers du monde russe|volume=38|number=3|month=júlí-september|year=1997|publisher=Éditions de l'École des hautes études en sciences sociales|pages= 263-305|url=http://www.persee.fr/doc/cmr_1252-6576_1997_num_38_3_2491}} * {{Ouvrage |langue=fr |prénom1=Walter |nom1=Laqueur |titre=Histoire des droites en Russie |sous-titre=des centuries noires aux nouveaux extrémistes |lieu=Paris |éditeur=Michalon |année=1996 |pages totales=338 |isbn=978-2841860081}} * {{Cite book|language=fr |first1= Walter |last1=Laqueur|title=L'Antisémitisme dans tous ses états. Depuis l'Antiquité jusqu'à nos jours|year=2010|isbn=9782940427086}} * {{Cite book|language=fr|author-link1=Pierre-André Taguieff|first1=Pierre-André |last1=Taguieff|title=L'Imaginaire du complot mondial. Aspects d'un mythe moderne|url=https://archive.org/details/limaginaireducom0000tagu|place=Paris|publisher=Mille et une nuits|collection=Les Petits Libres|year=2006|isbn=2-84205-980-8}} ==Tilvísanir== <references/> [[Flokkur:Bókaárið 1903]] [[Flokkur:Gyðingahatur]] [[Flokkur:Rússneskar bókmenntir]] [[Flokkur:Samsæriskenningar]] 5z5nq6jhsltts7sd5k7wgcxcgxl40pn 0 180280 1920399 1899067 2025-06-15T12:06:23Z Alvaldi 71791 Uppfært með heimildum, flokki, sniðboxi ofl. 1920399 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball biography | name = Caitlin Clark | image = Caitlin Clark Fever (cropped).jpg | caption = Clark með Indiana Fever árið 2024 | alt = Clark með Indiana Fever | number = 22 | position = Leikstjórnandi | height_ft = 6 | height_in = 0 | weight_lb = 157 | league = [[WNBA]] | team = Indiana Fever | birth_date = {{birth date and age|2002|1|22}} | birth_place = Des Moines, Iowa, U.S. | high_school = Dowling Catholic High Schoo<br>(West Des Moines, Iowa) | college = Iowa (2020–2024) | draft_league = WNBA | draft_year = 2024 | draft_round = 1 | draft_pick = 1 | draft_team = [[Indiana Fever]] | career_start = 2024 | years1 = 2024–nú | team1 = [[Indiana Fever]] | highlights = }} '''Caitlin Elizabeth Clark''' (fædd 22. janúar 2002) er bandarísk [[Körfuknattleikur|körfuknattleikskona]]. Hún var valin fyrst í nýliðavali [[WNBA]] árið 2024 af [[Indiana Fever]]. Clark er talin ein af bestu leikmönnum í sögu háskólakörfuboltans í Bandaríkjunum og var tvisvar valin körfuknattleikskona ársins í háskóla þegar hún spilaði fyrir Iowa Hawkeyes. Hún varð stigahæsti leikmaður allra tíma í sögu 1. deildar NCAA.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/ithrottir/410861|title=Metamaskínan Caitlin Clark og framtíð kvennakörfunnar|author=Þorgils Jónsson|date=2024-04-22|publisher=[[RÚV]]|access-date=2025-06-15}}</ref> Gríðarlegar vinsældir hennar, fyrirbæri sem kallað er „Caitlin Clark áhrifin“, hafa hjálpað til við að auka áhorf á kvennakörfuboltann í Bandaríkjunum.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242555220d/allt-breytt-vegna-caitlin-clark|title=Allt breytt vegna Caitlin Clark|author=Óskar Ófeigur Jónsson|date=2024-11-04|publisher=[[Vísir.is]]|language=is|access-date=2025-06-15}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252738697d/a-horfid-minnkadi-um-55-prosent-eftir-ad-caitlin-clark-meiddist|title=Á­horfið minnkaði um 55 prósent eftir að Caitlin Clark meiddist|author=Óskar Ófeigur Jónsson||date=2025-06-13|publisher=[[Vísir.is]]|language=is|access-date=2025-06-15}}</ref> == Iowa-háskóli == Clark setti met yfir flest skoruð stig í sögu NCAA-körfubolta með [[Iowa-háskóli|Iowa-háskóla]].<ref>{{Cite web|url=https://www.theday.com/local-colleges/20210323/clark-scores-35-for-iowa-women-in-ncaa-win-over-kentucky/|title=Clark scores 35 for Iowa women in NCAA win over Kentucky|website=www.theday.com|language=en-US|access-date=2024-05-20}}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{stubbur|æviágrip}} {{DEFAULTSORT:Clark, Caitlin}} {{f|2002}} [[Flokkur:Bandarískar körfuknattleikskonur]] [[Flokkur:WNBA leikmenn]] ju7evvugl29rns73hif58xdiu2yga5o 1920403 1920399 2025-06-15T12:15:01Z Alvaldi 71791 1920403 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball biography | name = Caitlin Clark | image = Caitlin Clark Fever (cropped).jpg | caption = Clark með Indiana Fever árið 2024 | alt = Clark með Indiana Fever | number = 22 | position = Leikstjórnandi | height_ft = 6 | height_in = 0 | weight_lb = 157 | league = [[WNBA]] | team = Indiana Fever | birth_date = {{birth date and age|2002|1|22}} | birth_place = Des Moines, Iowa, U.S. | high_school = Dowling Catholic High Schoo<br>(West Des Moines, Iowa) | college = Iowa (2020–2024) | draft_league = WNBA | draft_year = 2024 | draft_round = 1 | draft_pick = 1 | draft_team = [[Indiana Fever]] | career_start = 2024 | years1 = 2024–nú | team1 = [[Indiana Fever]] | highlights = }} '''Caitlin Elizabeth Clark''' (fædd 22. janúar 2002) er bandarísk [[Körfuknattleikur|körfuknattleikskona]]. Hún var valin fyrst í nýliðavali [[WNBA]] árið 2024 af [[Indiana Fever]]. Clark er talin ein af bestu leikmönnum í sögu háskólakörfuboltans í Bandaríkjunum og var tvisvar valin körfuknattleikskona ársins í háskóla þegar hún spilaði fyrir Iowa Hawkeyes. Hún varð stigahæsti leikmaður allra tíma í sögu 1. deildar NCAA.<ref>{{Cite web|url=https://www.ruv.is/frettir/ithrottir/410861|title=Metamaskínan Caitlin Clark og framtíð kvennakörfunnar|author=Þorgils Jónsson|date=2024-04-22|publisher=[[RÚV]]|access-date=2025-06-15}}</ref> Gríðarlegar vinsældir hennar, fyrirbæri sem kallað er „Caitlin Clark áhrifin“, hafa hjálpað til við að auka áhorf á kvennakörfuboltann í Bandaríkjunum.<ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20242555220d/allt-breytt-vegna-caitlin-clark|title=Allt breytt vegna Caitlin Clark|author=Óskar Ófeigur Jónsson|date=2024-11-04|publisher=[[Vísir.is]]|language=is|access-date=2025-06-15}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20252738697d/a-horfid-minnkadi-um-55-prosent-eftir-ad-caitlin-clark-meiddist|title=Á­horfið minnkaði um 55 prósent eftir að Caitlin Clark meiddist|author=Óskar Ófeigur Jónsson||date=2025-06-13|publisher=[[Vísir.is]]|language=is|access-date=2025-06-15}}</ref> == Iowa-háskóli == Clark setti met yfir flest skoruð stig í sögu NCAA-körfubolta með [[Iowa-háskóli|Iowa-háskóla]].<ref>{{Cite web|url=https://www.theday.com/local-colleges/20210323/clark-scores-35-for-iowa-women-in-ncaa-win-over-kentucky/|title=Clark scores 35 for Iowa women in NCAA win over Kentucky|website=www.theday.com|language=en-US|access-date=2024-05-20}}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{stubbur|æviágrip}} {{DEFAULTSORT:Clark, Caitlin}} {{f|2002}} [[Flokkur:Bandarískir körfuknattleiksmenn]] [[Flokkur:WNBA leikmenn]] 0a1tv12djii8ln6200mx6ikl8lhup13 0 180730 1920443 1907639 2025-06-15T15:54:43Z TKSnaevarr 53243 1920443 wikitext text/x-wiki '''Í ljósi sögunnar''' eru [[Útvarp|útvarps-]] og [[Hlaðvarp|hlaðvarpsþættir]] eftir [[Vera Illugadóttir|Veru Illugadóttur]]. Þættirnir hófu göngu sína árið 2016 og eru frumfluttir á [[Rás 1]]. Í þáttunum er fjallað um ýmis sagnfræðileg málefni, gjarnan með skírskotun í málefni líðandi stundar.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/utvarp/spila/i-ljosi-sogunnar/23795|titill=Í ljósi sögunnar|útgefandi=Rúv|ár=2025|mánuðurskoðað=mars 2025}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.visir.is/g/20222334440d/i-ljosi-sogunnar-ekki-allur|title=Í ljósi sögunnar ekki allur - Vísir|last=Sigurðsson|first=Bjarki|date=2022-04-11|website=visir.is|language=is|access-date=2025-03-18}}</ref> == Þættir == {| class="wikitable" !Frumflutt !Titill !Lýsing |- |8. janúar 2016 |''Saga Sádi-Arabíu'' |Fjallað um sögu [[Sádi-Arabía|Sádi-Arabíu]], hvernig þetta ríki í eyðimörk Arabíuskagans varð og til og hvernig það komst til áhrifa á alþjóðavettvangi. |- |15. janúar 2016 |''Eiturlyfjasmyglarar í Mexíkó'' |Aldarlöng saga eiturlyfjasmyglara í Mexíkó og rætur þeirrar vargaldar sem þar geisar á milli glæpagengja. |- |22. janúar 2016 |''Íranska kjarnorkuáætlunin'' |Fjallað um sögu írönsku [[Kjarnorka|kjarnorkuáætlunarinnar]]. Upphaf hennar má rekja allt til upphafs sjötta áratugarins, en fyrstu skrefin á kjarnorkubrautinni tóku Íranar með dyggri aðstoð og stuðningi Bandaríkjanna. |- |29. janúar 2016 |''Mubarak og egypska byltinginn'' |Fimm ár eru um þessar mundir síðan [[Hosni Mubarak]] Egyptalandsforseti hrökklaðist frá völdum eftir þriggja vikna fjöldamótmæli á götum egypskra borga. Í þættinum er rifjuð upp saga egypsku byltingarinnar og frásagnir Íslendinga sem voru í [[Kaíró]] þessa afdrifaríku daga í janúar og febrúar 2011. |- |5. febrúar 2016 |''Forsetakosningar í BNA 1948'' |Í þættinum er fjallað um [[forsetakosningarnar í Bandaríkjunum 1948]], og ein óvæntustu kosningaúrslit bandarískrar stjórnmálasögu, þegar forsetinn [[Harry S. Truman|Harry Truman]] kom öllum að óvörum og sigraði andstæðing sinn, Repúblikanann [[Thomas Dewey]]. |- |12. febrúar 2016 |''Vladimír Pútín'' |Í þættinum er fjallað um æsku og uppvöxt [[Vladímír Pútín|Vladimírs Pútíns]] Rússlandsforseta, feril hans í sovésku leyniþjónustunni [[KGB]], afdrifarík augnablik í Dresden í Austur-Þýskalandi, og hvernig svo ólíklega vildi til að hann komst að lokum til æðstu metorða í Rússlandi. |- |17. febrúar 2016 |''Rúmenska byltingin'' |Í þættinum er fjallað um rúmensku byltinguna í desember 1989 og síðustu daga einræðisherrans [[Nicolae Ceaușescu|Nicolae Ceausescus]]. Þátturinn var endurfluttur 27. desember 2019. |- |19. febrúar 2016 |''Morðið á Olof Palme'' |Í þættinum er fjallað um morðið á [[Olof Palme]], forsætisráðherra Svíþjóðar, og árangurslitla leit sænsku lögreglunnar að banamani hans, en þrjátíu ár eru um þessar mundir frá því að Palme var skotinn til bana á götu í miðborg Stokkhólms. |- |26. febrúar 2016 |''Morðið á Olof Palme II'' |Síðari þáttur um morðið á sænska forsætisráðherranum [[Olof Palme]], en um þessar mundir eru þrjátíu ár liðin síðan hann var skotinn til bana í miðborg Stokkhólms. Í þessum þætti er fjallað nánar um árangurslitla leit sænsku lögreglunnar að banamanni forsætisráðherrans og farið yfir ýmsar kenningar um það hver gæti hafa staðið að baki morðinu. Voru það kúrdískir hryðjuverkamenn, suðurafríska leyniþjónustan eða jafnvel lögreglan sjálf? |- |4. mars 2016 |''Donald Trump'' |Í þættinum er fjallað um ættir bandaríska forsetaframbjóðandans og auðjöfursins [[Donald Trump|Donalds Trump]], og hvernig afi hans og faðir auðguðust á sínum tíma. Afinn, þýskur innflytjandi, rak meðal annars hótel og vændishús fyrir gullgrafara í gullæðinu í Klondike, og sonur hans, faðir Donalds Trump, byggði svo upp mikið fasteignaveldi í New York með stuðningi úr opinberum sjóðum, en var umdeildur bæði fyrir kynþáttamismunun og fjármálamisferli. Þátturinn var endurfluttur 19. ágúst 2016. |- |11. mars 2016 |''Náttúruhamfarir og kjarnorkuslys í Japan'' |Fimm ár liðin frá [[Hamfarirnar í Japan 2011|náttúruhamförunum miklu]] og kjarnorkuslysinu í Japan 11. mars 2011, þegar sterkur jarðskjálfti, níu að stærð, reið yfir Japan, flóðbylgja skall á norðausturströnd landsins og alvarlegt bræðsluslys varð í kjarnorkuveri í [[Fukushima]]. |- |14. mars 2016 |''Æska og uppvöxtur Donalds Trumps'' |Í þættinum verður fjallað um æsku, uppvöxt og upphaf viðskiptaferils forsetaframbjóðendans og fasteignajöfursins [[Donald Trump|Donalds Trumps]]. |- |1. apríl 2016 |''Radovan Karadzic'' |Í þættinum er fjallað um ævi [[Radovan Karadzic|Radovans Karadzic]], leiðtoga Bosníuserba í Júgóslavíustríðinum, sem nýverið var dæmdur í fjörutíu ára fangelsi af stríðsglæpadómstól fyrir þjóðarmorð og glæpi gegn mannkyni, og lygilegan flótta hans undan réttvísinni í þrettán ár. |- |8. apríl 2016 |''Nagorno-Karabakh í Kákasus'' |Í þættinum er fjallað um héraðið [[Nagorno-Karabakh]] í Kákasus sem [[Armenía]] og [[Aserbaísjan]] hafa eldað grátt silfur vegna frá falli Sovétríkjanna. Allt að 30 þúsund manns féllu í sex ára stríði um Nagorno-Karabakh sem lauk með vopnahléi árið 1994. Friðarviðræður hafa ekki skilað árangri og síðast kom til átaka í héraðinu fyrir örfáum dögum. |- |15. apríl 2016 |''Líbía'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Líbía|Líbíu]] í Norður-Afríku á tuttugustu öld. Þátturinn var endurfluttur 20. apríl 2018. |- |22. apríl 2016 |''Dilma Rousseff'' |Í þættinum er fjallað um ævi [[Dilma Rousseff|Dilmu Rousseff]] Brasilíuforseta, sem nú er sökuð um spillingu og embættisglöp. Hún var skæruliði á dögum herforingjastjórnar í Brasilíu, sat í fangelsi og sætti þar hryllilegum pyntingum - en varð síðar forseti eins fjölmennasta og stærsta ríkis á jörðinni og ein valdamesta kona heims. |- |29. apríl 2016 |''Tsjernóbyl-slysið'' |Um slysið í [[Kjarnorkuslysið í Tsjernobyl|Tsjernóbyl-kjarnorkuverinu]] í Úkraínu 26. apríl 1986, alvarlegasta kjarnorkuslys sögunnar. |- |6. maí 2016 |''Erdogan Tyrklandsforseti'' |Fjallað um ævi og feril [[Recep Tayyip Erdoğan|Recep Tayyip Erdogans]], forseta Tyrklands. |- |13. maí 2016 |''Hillary Rodham Clinton'' |Fjallað um bandarísku stjórnmálakonuna [[Hillary Clinton]], æsku hennar og námsár og upphaf sambandsins hennar við [[Bill Clinton]]. |- |20. maí 2016 |''Nauðungarflutningar á Krímtatörum'' |Í þættinum er fjallað um nauðungarflutningana á [[Krímtatarar|Krímtatörum]] árið 1944, en lag um þá hörmungaratburði sigraði í söngvakeppni evrópskra sjónvarpsstöðva á dögunum. [[Jósef Stalín]] sakaði Tatara á Krímskaga um landráð og svik og lét því flytja alla þjóðina, nærri tvö hundruð þúsund manns, til Úsbekistan um borð í gripalestum. Þar beið þeirra vist í fangabúðum, og talið að allt að fjörutíu prósent krímtatörsku þjóðarinnar hafi týnt lífi á fyrstu árunum eftir flutninginn. |- |3. júní 2016 |''Nepalska konungsfjölskyldan'' |Í þættinum er fjallað um [[Konunglegu fjöldamorðin í Nepal|konungsmorðin í Nepal]], þegar, árið 2001, að krónprins Nepals skaut til bana alla sína nánustu fjölskyldu, þar á meðal konung og drottningu landsins. |- |10. júní 2016 |''Rodrigo Duterte'' |Í þættinum er fjallað um hinn umdeilda forseta Filippseyja, [[Rodrigo Duterte]], sem styður dauðasveitir sem myrða eiturlyfjasala og aðra glæpamenn og hefur jafnvel sjálfur drepið menn. Þátturinn var áður á dagskrá í júní. |- |27. júní 2016 |''Boko Haram'' |Í þættinum er fjallað um sögu nígerísku öfgasamtakanna [[Boko Haram]]. Vígamenn samtakanna eru taldir hafa að minnsta kosti tuttugu þúsund mannslíf á samviskunni og meira en tvær milljónir manna hafa lent á hrakhólum vegna árasa þeirra, sem beinast jafnt gegn nígerískum stjórnvöldum og óbreyttum borgurum. |- |1. júlí 2016 |''Victoria Woodhull'' |Í þættinum er fjallað um lygilega ævi baráttukonunnar [[Victoria Woodhull|Victoriu Woodhull]], sem árið 1872 varð fyrsta konan til að bjóða sig fram til forseta Bandaríkjanna, mörgum áratugum áður en bandarískar konur fengu kosningarétt. Hún var sömuleiðis með fyrstu kvenkyns verðbréfasölum á Wall Street, sjáandi, tugthúslimur, og boðberi frjálsra ásta löngu á undan sinni samtíð. |- |8. júlí 2016 |''Indland og Pakistan'' |Í þættinum er fjallað um [[Skipting Indlands|skiptingu]] bresku nýlendunnar Indlands í tvö sjálfstæð ríki, [[Indland]] og [[Pakistan]], árið 1947, aðdraganda skiptingarinnar og þær ómældu hörmungar sem þær höfðu í för með sér fyrir borgara beggja nýju ríkjanna. Þátturinn var endurfluttur 30. júní 2017. |- |15. júlí 2016 |''Indland og Pakistan II'' |Seinni þáttur um skiptingu bresku nýlendunnar Indlands í tvö sjálfstæð ríki, Indland og Pakistan, árið 1947. Í þessum þætti er fjallað um eftirmál skiptingarinnar og hlutskipti almennra borgara í báðum nýju ríkjunum, en allt að fimmtán milljónir manna hröktust á flótta eftir skiptinguna og hundruð þúsunda féllu í átökum eða fórust á flóttanum. Þátturinn var endurfluttur 7. júlí 2017. |- |22. júlí 2016 |''Port Arthur-fjöldamorðin og skotvopn í Ástralíu'' |Í þættinum er fjallað um [[fjöldamorðin í Port Arthur]] í Ástralíu árið 1996, þegar ungur maður myrti 35 og særði fjölda manns í mannskæðustu skotárás í ástralskri sögu. Morðin urðu til þess að áströlsk stjórnvöld settu stranga skotvopnalöggjöf og gerðu hundruð þúsunda öflugra skotvopna upptæk, aðgerðir sem stundum eru nefndar sem möguleg fyrirmynd að herðingu skotvopnalaga í Bandaríkjunum. Þátturinn var áður á dagskrá  24. júní 2016. |- |29. júlí 2016 |''Valdaránið í Grikklandi 1967'' |Í skjóli nætur þann 21. apríl 1967 [[Valdaránið í Grikklandi 1967|tóku nokkrir hægrisinnaðir herforingjar öll völd]] í Grikklandi í hendur sér, settu herlög, bönnuðu stjórnmálaflokka og allt andóf og fangelsuðu þúsundir manna. Herinn [[Herforingjastjórnin í Grikklandi|stjórnaði Grikklandi]] næstu sjö árin. Fjallað er um aðdraganda og ástæður valdaránsins, hlutskipti almennings á herstjórnarárunum, skammlífa uppreisn stúdenta í Aþenu og það sem að lokum varð herforingjunum að falli. Þátturinn var endurfluttur 14. júlí 2017. |- |5. ágúst 2016 |''Stonewall'' |Í þættinum er fjallað um atburð sem markaði vatnaskil í réttindabaráttu samkynhneigðra og hinsegin fólks í Bandaríkjunum og á heimsvísu, gestir á Stonewall Inn, næturklúbbi fyrir homma og hinsegin fólk í Greenwich Village í New York [[Stonewall-uppþotin|risu upp]] gegn lögreglumönnum sem ætluðu að loka staðnum, sumarið 1969. Þátturinn var endurfluttur 11. ágúst 2017. |- |12. ágúst 2016 |''Raoul Wallenberg'' |Í þættinum er fjallað um ráðgátuna um sænska stjórnarerindrekann [[Raoul Wallenberg]] sem bjargaði lífi þúsunda gyðinga í Búdapest í seinni heimsstyrjöld en hvarf svo sporlaust í stríðslok. |- |26. ágúst 2016 |''Rætur Íslamska ríkisins'' |Þátturinn er annar af tveimur um rætur og upphaf [[Íslamska ríkið|hryðjuverkasamtakanna sem kenna sig við Íslamskt ríki]] og hafa á síðustu árum lagt undir sig landsvæði í Írak og Sýrlandi og staðið á bak við ótal hryðjuverk og ódæðisverk um heim allan. Í þessum fyrri þætti er farið yfir ævi og ferils Jórdaníumannsins miskunnarlausa [[Abu Musab Al-Zarqawi]], sem notfærði sér ólguna í kjölfar [[Íraksstríðið|innrásar Bandaríkjamanna í Írak]] 2003 til þess að koma á fót hryðjuverkasamtökunum sem síðar urðu að Íslamska ríkinu. Síðari þáttur um Íslamska ríkið verður á dagskrá að viku liðinni. Þátturinn var endurfluttur í uppfærðri útgáfu 21. júlí 2017. |- |2. september 2016 |''Íslamska ríkið II'' |Síðari þáttur af tveimur um sögu hryðjuverkasamtakanna sem kenna sig við Íslamskt ríki, hafa á síðustu árum lagt undir sig landsvæði í Írak og Sýrlandi og staðið á bak við ótal hryðjuverk um heim allan. Í þessum síðari þætti er fjallað um það hvernig hópur hryðjuverkamanna í Írak notfærði sér upplausnina í grannríkinu Sýrlandi til að kveða sér hljóðs, og uppgang núverandi leiðtoga samtakanna, [[Abu Bakr Al-Baghdadi]], sem útnefnt hefur sjálfan sig arftaka [[Múhameð|Múhameðs]] spámanns á jörðu. Þátturinn var endurfluttur 28. júlí 2017. |- |9. september 2016 |''Islam Karimov og Úsbekistan'' |Í þættinum er fjallað sögu [[Úsbekistan]] á síðustu áratugum. Sagt er frá ævi og valdatíð [[Islam Karimov|Islams Karimovs]], einræðisherrans miskunnarlausa sem nýlega féll frá, og var meðal annars alræmdur fyrir að láta sjóða andófsmenn lifandi, og sömuleiðis litríkri dóttur Karimovs, [[Gulnara Karimova|Gulnöru]], sem var ríkasta kona Úsbekistan, dreymdi um að verða alþjóðleg poppstjórna, en lenti svo upp á kant við föður sinn og lenti í stofufangelsi. |- |16. september 2016 |''Týndi Franklin-leiðangurinn'' |Í þættinum er fjallað um [[Týndi Franklin-leiðangurinn|leiðangur]] breska landkönnuðarins [[John Franklin|John Franklins]] í Norður-Íshaf í leit að [[Norðvesturleiðin|norðvestursiglingaleiðinni]]. Franklin hvarf sporlaust á leiðinni og aldrei hefur fengist fullkomlega á hreint hvað varð af honum, tveimur skipum hans og 130 manna áhöf, en nýverið fannst annað skipa hans á botni við kanadíska heimskautaeyju. |- |23. september 2016 |''Kim Il-sung'' |Í þættinum er fjallað um tildrög þess að Kóreuskaganum var skipt upp í Norður- og Suður-Kóreu, ævi fyrsta leiðtoga Norður-Kóreu, einræðisherrans [[Kim Il-sung]], og upphaf kjarnorkuáætlunar norðurkóreska ríkisins. |- |30. september 2016 |''Norður-Kórea II'' |I þættinum er fjallað nánar um sögu Norður-Kóreu, stjórnarhætti stofnanda ríkisins Kim Il Sung sem og valdatíð sonar hans [[Kim Jong-il]], en fljótlega eftir að hann tók við stjórninni varð hryllileg hungursneyð í Norður-Kóreu sem talið er að hafi orðið allt að þremur milljón manns að bana. |- |7. október 2016 |''Aleppó'' |Í þættinum er fjallað um sögu borgarinnar [[Aleppó]] í norðanverðu Sýrlandi, sem orðið hefur hvað verst úti í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldinni]]. Aleppó hefur lengi verið viðskiptamiðstöð Sýrlands og er jafnframt meðal þeirra borga heims sem á sér lengsta sögu óslitinnar búsetu. Í gegnum aldirnar og árþúsundin hafa ótal innrásarherir og konungsríki komið og farið, en borgin alltaf verið á sínum stað. |- |14. október 2016 |''Aleppó II'' |Síðari þáttur af tveimur um sögu hinnar stríðshrjáðu borgar Aleppó í Sýrlandi. Í þessum þætti er sjónum beint að þeim rúmlega fjögur hundruð árum sem borgin var á valdi [[Tyrkjasoldán]]s. Það tímabil í sögu borgarinnar einkenndist lengi vel af uppgangi og friðsæld, en þegar tuttugasta öldin nálgaðist var friðurinn úti. |- |21. október 2016 |''Bhumibol Taílandskonungur'' |Í þættinum er fjallað um ævi [[Bhumibol Adulyadej|Bhumibols Adulyadej]], sem ríkti sem konungur Taílands í sjö áratugi, frá 1946 og allt þar til hann lést. Konungurinn var elskaður og dáður af þjóð sinni en ekki yfir það hafinn að blanda sér í stjórnmál Taílands, og ævisaga hans er samofin sögu Taílands síðustu áratugina. |- |28. október 2016 |''Nárú'' |Í þættinum er fjallað um eyjuna [[Nárú]] í Kyrrahafi, eitt minnsta sjálfstæða ríkis í heimi. Nárú fór á örfáum áratugum frá því að vera eitt ríkasta lands heims til gjaldþrots, og hefur verið í fréttum síðustu misseri vegna umdeildra flóttamannabúða sem eyjaskeggjar reka fyrir áströlsk stjórnvöld. Meðal þess sem einnig kemur við sögu í lygilegru sögu Nárú er fugladrit, bresk popphljómsveit, [[Leonardo da Vinci]], hryðjuverkasamtökin [[Al-Kaída]], þrjóskur norskur skipstjóri og rússneska mafían. Þátturinn var endurfluttur 4. ágúst 2017. |- |4. nóvember 2016 |''Þjóðarmorðið í Namibíu'' |Í þættinum er fjallað um fyrsta þjóðarmorð tuttugustu aldarinnar, þegar þýskir nýlenduherrar í því sem nú er Namibía í Suðvestur-Afríku réðust af fullum þunga að hirðingjaþjóð [[Hereróar|Hereróa]] sem hafði lítið gert þeim annað en að reyna að krefjast réttar síns gegn yfirgangi Þjóðverja. Tugþúsundum var þá útrýmt á þaulskipulagðan hátt af þýskum hermönnum, fólk látið veslast upp í skraufþurri eyðimörkinni eða þrælað til dauða í fangabúðum. Þátturinn var uppfærður og endurfluttur 15. nóvember 2019. |- |11. nóvember 2016 |''Forsetakosningarnar í Bandaríkjunum 1948'' |Fjallað um [[forsetakosningarnar í Bandaríkjunum 1948]], og ein óvæntustu kosningaúrslit bandarískrar stjórnmálasögu, þegar forsetinn [[Harry Truman]] kom öllum að óvörum og sigraði andstæðing sinn, Repúblikanann [[Thomas Dewey]]. Þátturinn var áður á dagskrá í febrúar. |- |18. nóvember 2016 |''Daniel Ortega'' |Í þættinum er fjallað um stormasama sögu Níkaragva í Mið-Ameríku og sér í lagi ævi og feril [[Daniel Ortega|Daniels Ortega]], sem nýverið var kjörinn forseti landsins í þriðja sinn, en hann var áður leiðtogi skæruliðahreyfingar [[Þjóðfrelsisfylking sandínista|Sandínista]] sem tók völdin í Níkaragva í byltingu árið 1979. |- |25. nóvember 2016 |''Flugslysið í Smólensk'' |Í þættinum er fjallað um það þegar þota sem flutti [[Lech Kaczynski]], forseta Póllands, og fleiri pólsk fyrirmenni [[Smolensk-flugslysið|fórst við lendingu]] í [[Smólensk]] í Rússlandi í apríl 2010. Allir um borð fórust og slysið varð pólsku þjóðinni mikið reiðarslag. |- |2. desember 2016 |''Dauði Tasmaníutígursins'' |Í þættinum er fjallað um sorgleg örlög [[Tasmaníutígur|Tasmaníutígursins]], einstakrar rándýrategundar sem var einungis að finna á eyjunni Tasmaníu við Ástralíu. Varla leið öld frá því að Evrópumenn hófu landnám á Tasmaníu þar til tígurinn var útdauður, fórnarlamb ofveiða og rógburðar manna. Þátturinn var endurfluttur 13. ágúst 2018. |- |9. desember 2016 |''Suður-Kórea'' |Í þættinum er fjallað um sögu Suður-Kóreu frá lokum síðari heimsstyrjaldar. Meðal annars er fjallað um einræðisstjórn hershöfðingjans [[Park Chung-hee]], sem er faðir núverandi forseta [[Park Geun-hye|Park Geung-hye]]. Morðin á hershöfðingjanum og konu hans gerðu það að verkum að dóttir þeirra komst í kynni við spilltan leiðtoga sértrúarsöfnuðar, en uppljóstranir um tengsl forsetann við söfnuðinn hefur nú orðið kveikjan að mestu fjöldamótmælum í sögu Suður-Kóreu. |- |6. janúar 2017 |''Taívan'' |Í þættinum er fjallað um stormasama sögu eyríkisins Taívans eða Lýðveldsins Kína eins og það heitir formlega, og samskipti þess við risavaxinn nágranna sinn, Alþýðulýðveldið Kína. |- |13. janúar 2017 |''Hakkarar'' |Í þættinum er fjallað um nokkur tilvik þess að hakkar og tölvuþrjótar hafi látið til sín taka á alþjóðavettvangi, stundað njósnir og jafnvel valdið milliríkjadeilum. Meðal annars er fjallað um ötula leit bandarísks kerfisumsjónarmanns að dularfullum hakkara árið 1986, umfangsmikla tölvuárás á Eistland og háþróaðan tölvuorm sem herjaði á kjarnorkuver Írana. |- |20. janúar 2017 |''Scandinavian Star'' |Í þættinum er fjallað um eldsvoðann í ferjunni [[Scandinavian Star]] í apríl 1990. Eldur kviknaði um borð í skipinu á siglingu frá Ósló til Frederikshavn með þeim afleiðingum að 159 manns létu lífið. Nýverið birtu fjölmiðlar í Noregi og Danmörku upplýsingar úr rannsókn norskrar þingnefndar á eldsvoðanum sem varpa nýju ljósi á málið. |- |27. janúar 2017 |''Hafez al-Assad'' |Í þættinum er fjallað um ævi [[Hafez al-Assad]], forseta Sýrlands frá 1970 til 2000, og föður núverandi Sýrlandsforseta [[Bashar al-Assad|Bashars al-Assad]], sem ólst upp í sárri fátækt í afskekktu fjallaþorpi í norðanverðu Sýrlandi, en endaði sem miskunnarlaus einræðisherra. |- |3. febrúar 2017 |''Bashar al-Assad'' |Í þættinum er fjallað um ævi og fjölskyldu [[Bashar al-Assad|Bashars al-Assad]], sem tók við embætti forseta Sýrlands af föður sínum árið 2000. |- |10. febrúar 2017 |''Rohingja-þjóðin í Búrma'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Róhingjar|Rohingja-þjóðarinnar]] í Búrma. Rohingjar hafa lengi átt undir högg að sækja í heimalandi sínu, sætt ofsóknum og Rohingjar eru ríkisfangs- og réttindalausir. Búrmíski herinn hefur undanfarnar vikur og mánuði framið fjöldamorð á Rohingjum og fleiri voðaverk og stjórnvöld í Búrma sætt harðri gagnrýni frá alþjóðasamfélaginu. |- |24. febrúar 2017 |''Japanskir Bandaríkjamenn í fangabúðum'' |Eftir [[Árásin á Perluhöfn|árás japanska hersins]] á bandarísku flotastöðina Pearl Harbor árið 1941 voru nærri 120 þúsund Bandaríkjamenn af japönskum ættum gerðir brottrækir af heimilum sínum á vesturströnd Bandaríkjanna, og sendir í fangabúðir þar sem þeir dvöldu nær öll stríðsárin. Fæstir fanganna höfðu nokkuð til saka unnið annað en að eiga ættir að rekja til óvinaríkisins Japan, og stór hluti þeirra voru bandarískir ríkisborgarar. |- |3. mars 2017 |''Andrée-leiðangurinn'' |Í þættinum er fjallað um [[Andrée-leiðangurinn]], tilraun þriggja Svía til að komast á Norðurpólinn í loftbelg árið 1897, tilraun sem endaði með ósköpum, þegar loftbelgurinn brotlendi og þremenningunum biðu margra mánaða hrakningar á heimskautaísnum. |- |10. mars 2017 |''Jemen I'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Jemen|Jemens]]. Jemen er í dag [[Borgarastyrjöldin í Jemen (2014–)|stríðshrjáð]] og sárafátækt, en fyrr á öldum var það eitt mesta menningarsvæði Arabíuskagans, og miðstöð verslunar og viðskipta, sem ótal stórveldi gerðu tilraun til þess að leggja undir sig öldum saman, en yfirleitt með litlum árangri. |- |17. mars 2017 |''Jemen II'' |Síðari þáttur um sögu [[Jemen|Jemens]]. |- |24. mars 2017 |''Nikolai Vavilov'' |Í þættinum er fjallað um rússneska grasafræðinginn [[Nikolai Vavilov]], sem vann brautryðjendarannsóknir á korni og öðrum nytjajurtum á fyrstu áratugum tuttugustu aldar og byggði upp stærsta fræbanka heims, en lenti síðar á ferlinum í hatrammri glímu við andvísindaleg öfl í hinum nýstofnuðu Sovétríkjum. |- |31. mars 2017 |''Robert Mugabe'' |Í þættinum er fjallað um ævi [[Robert Mugabe|Roberts Mugabe]], forseta Simbabve. |- |7. apríl 2017 |''Téténía'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Téténía|Téténíu]] í Kákasusfjöllum og téténsku þjóðarinnar og aldalangrar [[Téténíustríðið|baráttu]] hennar við risavaxna granna sinn til vesturs, Rússland. |- |21. apríl 2017 |''Téténía II'' |Í þættinum er fjallað áfram um sögu Téténíu í Kákasusfjöllum, sér í lagi seinni [[Seinna Téténíustríðið|innrás Rússlands í Téténíu 1999]], aðdraganda hennar og afleiðingar. |- |28. apríl 2017 |''Haymarket'' |Í þættinum er fjallað um ástæðu þess að [[Fyrsti maí|alþjóðlegur baráttudagur verkalýðsins]] er haldinn hátíðlegur einmitt 1. maí, [[Blóðbaðið á Haymarket|blóðbaðið á Haymarket-torgi]] í Chicago árið 1886. |- |5. maí 2017 |''Sarajevó-handritið'' |Í þættinum er sögð ótrúleg saga forns Gyðingahandrits sem skrifað var á Spáni á fimmtándu öld, rataði síðar til Sarajevó í Bosníu þar sem menn lögðu sig oftar en einu sinni í lífshættu við að bjarga því frá eyðileggingu. |- |12. maí 2017 |''Nauðungarflutningarnir á Krímtatörum'' |Í þættinum er fjallað um sögulegan bakgrunn sigurlags Úkraínu í Söngvakeppni evrópskra sjónvarpsstöðva í fyrra, nauðungarflutningana á [[Krímtatarar|Krímtatörum]] árið 1944. Þá sakaði [[Jósef Stalín]] Tatara á Krímskaga um landráð og svik og lét því flytja alla þjóðina, nærri tvö hundruð þúsund manns, til Úsbekistan um borð í gripalestum. Þar beið þeirra vist í fangabúðum, og talið að allt að fjörutíu prósent krímtatörsku þjóðarinnar hafi týnt lífi á fyrstu árunum eftir flutninginn. Þátturinn var áður á dagskrá í maí í fyrra. |- |19. maí 2017 |''John F. Kennedy I'' |Í þættinum er fjallað um [[John F. Kennedy]] Bandaríkjaforseta, en senn verða hundrað ár liðin frá fæðingu hans, 29. maí 1917. Í þessum þætti er fjallað um rætur hinnar nafntoguðu Kennedy-ættar og æsku forsetans sáluga. |- |26. maí 2017 |''John F. Kennedy II'' |Í þættinum er fjallað áfram um ævi [[John F. Kennedy|Johns F. Kennedy]] Bandaríkjaforseta, en þann 29. maí verða hundrað ár liðin frá fæðingu hans. Í þessum þætti er fjallað um upphafið að stjórnmálaferli Kennedys, tíma hans á þingi og [[Forsetakosningar í Bandaríkjunum 1960|kosningabaráttuna 1960]]. |- |9. júní 2017 |''Sex daga stríðið'' |Í þættinum er fjallað um [[Sex daga stríðið|sex daga stríð Ísraels og Egyptalands]] og annarra Arabaríkja í júní 1967, fyrir hálfri öld. |- |16. júní 2017 |''Hundar í kapphlaupi við dauðann'' |Veturinn 1924-1925 ógnaði barnaveikifaraldur afskekktri byggð í Norður-Alaska. Byrgðir bæjarlæknisins af mótefni við barnaveiki voru fljótt á þrotum, og aðeins ein leið fær til að flytja meira mótefni til bæjarins: með hundasleða. Á nokkrum janúardögum unnu hugdjarfir menn og hundar því ótrúlegt afrek og fluttu viðkvæmt mótefnið þúsund kílómetra leið í nístingskulda og kafaldsbyl. |- |23. júní 2017 |''Taiping-uppreisnin'' |Í þættinum er fjallað um [[Taiping-uppreisnin|Taiping-uppreisnina]] í Kína um miðja nítjándu öld, þegar maður sem taldi sig son Guðs leiddi milljón manna her gegn Kínakeisara, með þeim afleiðingum að minnsta kosti tuttugu milljón manns týndu lífi. |- |18. ágúst 2017 |''Farúk Egyptalandskonungur'' |Sumarið 1952 rændu herforingjar, með [[Gamal Abdúl Nasser]] í broddi fylkingar, völdum í Egyptalandi. Þeir steyptu þá af stóli konungi landsins, [[Farúk Egyptalandskonungur|Farúk]]. Farúk er í dag helst minnst fyrir yfirgengilega eyðslusemi, fjárhættuspil, kvennafar og ofát. Hann lifði hátt bæði sem konungur, og í útlegð í Evrópu á síðustu árum ævinnar, og át sig á endanum í hel. |- |25. ágúst 2017 |''Bandarískir nasistar'' |Í þættinum er fjallað um [[Þýsk-bandaríska bandalagið]], nasistasamtök sem starfrækt voru af Bandaríkjamönnum af þýskum ættum á árunum fyrir seinni heimsstyrjöld, með [[Nasistaflokkurinn|þýska nasistaflokkinn]] sem fyrirmynd. |- |1. september 2017 |''Angela Merkel'' |Í þættinum er fjallað um einn áhrifamesta stjórnmálamann samtímans, [[Angela Merkel|Angelu Merkel]] Þýskalandskanslara. Sagt er frá uppvexti hennar sem prestsdóttir í Austur-Þýskalandi, ferli í eðlisfræðirannsóknum, kynni af leyniþjónustunni [[Stasi]] og undraverðs uppgangs hennar í pólitík eftir [[fall Berlínarmúrsins]]. |- |8. september 2017 |''Stofnun Norður-Kóreu'' |Í þættinum er fjallað um tildrög þess að Kóreuskaganum var skipt upp í Norður- og Suður-Kóreu eftir seinni heimsstyrjöld, ævi fyrsta leiðtoga Norður-Kóreu, einræðisherrans [[Kim Il-Sung]], og upphaf kjarnorkuáætlunar norðurkóreska ríkisins. Þátturinn var áður á dagskrá í september 2016. |- |15. september 2017 |''Saga risapöndunnar'' |Í þættinum er fjallað um eitt umtalaðasta dýr dýraríkisins, hinn svarthvíta [[pandabjörn]]. Í þessum fyrri þætti af tveimur um sögu pöndunnar er fjallað meðal annars um það þegar vestrænir menn komust fyrst í kynni við pöndur, fyrsta pönduæðið, þegar bandarísk kona veiddi fyrst Vesturlandabúa lifandi pönduhún og fór með hann til New York, svo og fyrstu dæmi þess að pöndur væru fluttar milli landa í pólitískum tilgangi. |- |22. september 2017 |''Saga risapöndunnar II'' |Síðari þáttur af tveimur um sögu pandabjarna. Í þessum þætti er meðal annars fjallað um einn frægasta pandabjörn tuttugustu aldar, Chi-Chi, sem flæktist inn í kalda stríðið, [[Heimsókn Nixons til Kína 1972|heimsókn Richards Nixon Bandaríkjaforseta til Kína]] og pandabirnina sem komu í kjölfarið til Bandaríkjanna. |- |29. september 2017 |''Min Kóreudrottning'' |Í þættinum er fjallað um tildrög þess að Kórea varð japönsk nýlenda í upphafi tuttugustu aldar og endalok hins aldagamla kóreska konungsríkis. Þar kemur við sögu síðasta drottning Kóreu, [[Min Kóreudrottning|Min]], ein merkilegasta kona kóreskrar sögu, sem komst til valda í karllægu ríki með bæði kænsku og hörku, reyndi að standa uppi í hárinu á Japönum en galt að lokum fyrir með lífi sínu. Umsjón: Vera Illugadóttir. |- |13. október 2017 |''Kúrdar í Írak'' |Í þættinum er fjallað um baráttu [[Kúrdar|Kúrda]] í Írak fyrir sjálfstæðu ríki. Kúrdískir uppreisnarmenn háðu tvö mannskæð stríð við írösk stjórnvöld á sjöunda og áttunda áratug 20. aldar, en það voru jafnframt miklir umbrotatímar í sögu Íraks. |- |20. október 2017 |''Xi Jinping'' |Í þættinum er fjallað um ævi eins valdamesta manns heims, [[Xi Jinping]], formanns [[Kommúnistaflokkur Kína|kínverska kommúnistaflokksins]] og forseta Kína. Xi var af kommúnískum aðalsættum en varði þó táningsárum sínum við erfiðisvinnu í helli í afskekktri sveit. |- |27. október 2017 |''Gíslataka í leikhúsi í Moskvu'' |Fimmtán ár eru um þessar mundir frá því að téténskir hryðjuverkamenn [[Gíslatakan í Dúbrovka-leikhúsinu|tóku um 900 manns í gíslingu]] í leikhúsi í Moskvu. Í þættinum er atburðarásinni þessa októberdaga í Moskvu 2002 lýst. Umsátri um leikhúsið lauk með harmleik og dauða meira en hundrað gísla, og enn í dag er spurningum ósvarað um málið. Þátturinn var endurfluttur 3. janúar 2020. |- |1. desember 2017 |''Kim Jong-un'' |Í þættinum er fjallað um [[Kim Jong-un]], einræðisherra í Norður-Kóreu, og þann þriðja úr Kim-ættinni sem fer með æðstu völd þar í landi. Farið er það litla sem vitað er með vissu um æsku og uppvöxt Jong-un og fyrstu ár hans við völd. |- |8. desember 2017 |''Kúrú'' |Í þættinum er fjallað um dularfullan og ólæknandi sjúkdóm sem herjaði á frumstæða fjallaþjóð í Nýju Gíneu um miðbik tuttugustu aldar, og bandarískan vísindamann sem leysti ráðgátuna um sjúkdóminn, fékk Nóbelsverðlaunin fyrir en reyndist síðar hafa framið alvarlegan glæp. |- |15. desember 2017 |''Jerúsalem I'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Jerúsalem]] frá því til forna og fram að aldamótum tuttugustu aldar, en á því langa tímabili skiptust á skin og skúrir í sögu borgarinnar helgu, sem ýmist var barist um af heilagri sannfæringu eða hún afskipt og afskekkt. |- |22. desember 2017 |''Jerúsalem II'' |Í þættinum er haldið áfram að fjalla um sögu helgu borgarinnar Jerúsalem. Í þessum þætti er fjallað um sögu borgarinnar á tuttugustu öld og fram til stofnunar Ísraelsríkis. Fyrstu árin laut borgin harðri stjórn Tyrkja sem beittu borgarbúa miklu harðræði. Síðar tóku Bretar við borginni og þá fór að hitna verulega í kolunum milli trúarhópa og þjóðarbrota í borginni. |- |29. desember 2017 |''Kettir'' |Í þættinum er fjallað um sögu sambúðar [[Kettir|katta]] og manna. Fjallað er meðal annars um nýjustu kenningar um upphaf kattahalds, kattatrú Forn-Egypta, hryllilegar kattapyntingar sem tíðkuðust til skemmtunar í Evrópu fyrir örfáum öldum og fyrsta köttinn í geimnum. |- |5. janúar 2018 |''Íranska byltingin'' |Í þættinum er fjallað um [[Íranska byltingin|byltinguna í Íran]] 1978-1979, þegar írönsk alþýða reis upp gegn keisaranum [[Mohammed Reza Pahlavi]], og íhaldssamir íslamskir klerkar komust að lokum til valda. |- |12. janúar 2018 |''Kongó Leópolds konungs'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Fríríkið Kongó|Fríríkisins Kongó]], gríðarstórrar einkanýlendu sem [[Leópold II Belgakonungur]] kom sér upp í miðri Afríku undir lok nítjándu aldar. Innfæddir Kongómenn máttu þola þá hryllilega glæpi, þrælkunarvinnu og arðrán en konungurinn græddi á tá og fingri. |- |19. janúar 2018 |''Kongó-krísan'' |Í þættinum er fjallað áfram um sögu Kongó í miðri Afríku. Landið fékk sjálfstæði frá Belgum í júní 1960, en aðeins örfáum vikum síðar var landið allt í [[Kongódeilan|algjörri upplausn]]. |- |26. janúar 2018 |''Kongóstyrjaldirnar miklu'' |Í þriðja þætti um sögu Kongó í Mið-Afríku er fjallað um valdatíð einræðisherrans [[Mobutu Sese Seko]], sem nefndi landið Saír og gerði það gjaldþrota með eyðslusemi sinni, og vargöldina sem tók við af honum, þegar grannríki Kongó [[Fyrra Kongóstríðið|réðust inn í landið]] og komu af stað [[Seinna Kongóstríðið|einni mannskæðustu styrjöld síðari ára]]. |- |2. febrúar 2018 |''Geimskutlan Kólumbía'' |Fyrir fimmtán árum, 1. febrúar 2003, fórst geimskutla bandarísku geimferðastofnunarinnar [[NASA]], [[Geimskutlan Kólumbía|Kólumbía]], þegar hún var á leið til lendingar í Flórída að loknum sextán daga leiðangri. Þegar örfáar mínútur voru til lendingar splundraðist skutlan í tugþúsund mola yfir suðvestanverðum Bandaríkjunum og allir um borð, sjö geimfarar, fórust. Í þættinum er fjallað um hinstu ferð Kólumbíu og rannsóknina á tildrögum slyssins sem á eftir kom. |- |9. febrúar 2018 |''Kjarnorkusölumaðurinn'' |Í þættinum er fjallað um mann sem hefur verið kallaður hinn eini sanni sölumaður dauðans, og hættulegasti maður heims: pakistanska kjarnorkuvísindamanninn [[AQ Khan]], sem smíðaði fyrstu kjarnorkusprengja Pakistans með stolinni tækni og seldi svo ríkjum á borð við Íran og Norður-Kóreu kjarnorkutækni. |- |16. febrúar 2018 |''Korean Air 858'' |29. nóvember 1987 [[Korean Air-flug 858|hvarf suðurkóresk farþegaþota]] á leið frá Bagdad til Seoul skyndilega í hafið á miðri leið og 115 manns um borð fórust. Undirbúningur stóð þá sem hæst fyrir fyrstu Ólympíuleika Suður-Kóreu sem fara áttu fram í Seoul sumarið 1988. Grunur vaknaði því fljótt hvort óvinaríkið Norður-Kórea hefði með einhverjum hætti grandað þotunni til að spilla fyrir Ólympíuleikunum. |- |23. febrúar 2018 |''Benjamín Netanyahu'' |Í þættinum er fjallað um uppvöxt [[Benjamín Netanjahú|Benjamíns Netanyahu]], forsætisráðherra Ísraels, og leið hans til valda. Netanyahu eða „Bíbí“ eins og hann er gjarnan kallaður ólst að stórum hluta upp í Bandaríkjunum, og tók þar sín fyrstu skref á braut stjórnmála í ísraelsku utanríkisþjónustunni. Hann hefur verið umdeildur frá upphafi ferilsins en ekki síst var það hörð andstaða við Óslóar-friðarsamningana sem kom honum í forsætisráðherrastólinn í fyrsta skiptið 1995. |- |2. mars 2018 |''Jedwabne'' |Í þættinum er fjallað um fjöldamorð á Gyðingum í pólska smábænum [[Jedwabne]] í miðri seinni heimsstyrjöld, 10. júlí 1941, og umræðu sem kviknaði í kjölfarið af útgáfu bókar um fjöldamorðin í Póllandi, sextíu árum síðar. |- |9. mars 2018 |''Umsátrið í Waco'' |28. febrúar 1993 ætluðu útsendarar [[Áfengis-, tóbaks- og skotvopnaeftirlit Bandaríkjanna|Áfengis-, tóbaks- og skotvopnaeftirlits Bandaríkjanna]] að kanna grunsemdir um að liðsmenn fámenns kristins trúarsafnaðar, sem hélt til á búgarði fyrir utan borgina Waco í Texas, hefðu ólögleg skotvopn undir höndum. Aðgerðin endaði með skotbardaga og blóðbaði. [[Umsátrið í Waco|Umsátur bandarísku alríkislögreglunnar um búgarðinn]] átti svo eftir að standa í fimmtíu daga. |- |16. mars 2018 |''Alexander Litvinenko'' |Í þættinum er fjallað um mál Rússans [[Alexander Litvinenko]], fyrrverandi leyniþjónustumanns og andstæðings rússneskra stjórnvalda, sem lést í Lundúnum í nóvember 2006 eftir að honum var byrlað geislavirkt efni í tebolla. |- |23. mars 2018 |''Mannæturnar í Tsavo'' |Í þættinum er fjallað um tvö ljón, sem herjuðu á verkamenn sem lögðu járnbraut fyrir breska heimsveldið í Kenía undir lok nítjándu aldar, og tilraunir bresks herforingja til að ráða niðurlögum ljónanna. |- |6. apríl 2018 |''Alberto Fujimori'' |Í þættinum er fjallað um [[Alberto Fujimori]], forseta Perú frá 1990 til ársins 2000. Fujimori, sonur japanskra innflytjenda til Perú, naut mikillar hylli á fyrstu árum valdatíðar sinnar, en undir lok hennar kom margt misjafnt í ljós um stjórnarhætti hans. |- |13. apríl 2018 |''Timbúktú-handritin'' |Í þættinum er fjallað um borgina sögufrægu [[Timbúktú]] í norðanverðu Malí. Þegar vígamenn íslamista tóku borgina yfir á vormánuðum 2012 tókst bókavörðum borgarinnar á nær ótrúlegan hátt að forða þúsundum ómetanlegra fornhandrita frá glötun. |- |27. apríl 2018 |''Queen Mary og Dönsku Vestur-Indíur'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Dönsku Vestur-Indíur|Dönsku Vestur-Indía]], nýlendu Danmerkur í Karíbahafi, og [[Queen Mary Thomas]], svarta verkakonu sem leiddi blóðuga uppreisn gegn dönskum yfirvöldum á eyjunum 1878, en nýlega var reist stytta af henni í Kaupmannahöfn. |- |4. maí 2018 |''Byltingarmennirnir sem tortímdu sjálfum sér'' |Í þættinum er fjallað um róttækan hóp vinstrimanna í Japan, [[Sameinaði rauði herinn|Sameinaða rauða herinn]]. Í árslok 1971 héldu liðsmenn hópsins í afskekktan fjallakofa til að stunda heræfingar, en dvöl þeirra þar leystist fljótt upp í ofbeldi og blóðsúthellingar. |- |11. maí 2018 |''Estonia'' |Í þættinum er fjallað um eitt mannskæðasta sjóslys í sögu Evrópu á friðartímum, þegar eistneska farþegaferjan [[MS Estonia]] sökk í illviðri á Eystrasaltinu á leið til Stokkhólms í september 1994. Þátturinn var endurfluttur 4. október 2019. |- |8. júní 2018 |''Morðið á Robert F. Kennedy'' |Í þættinum er fjallað um [[Morðið á Robert F. Kennedy|morðið]] á bandaríska stjórnmálamanninum [[Robert F. Kennedy]], sem var skotinn til bana á hóteli í Los Angeles aðfaranótt 5. júní 1968, þegar hann sóttist eftir tilnefningu sem forsetaefni Demókrataflokksins, og um ævi Kennedys og morðingja hans, Palestínumannsins [[Sirhan Sirhan]]. |- |15. júní 2018 |''„Engillinn“ Ashraf Marwan I'' |Í þættinum er sögð lygileg saga Egyptans [[Ashraf Marwan]], sem var tengdasonur [[Gamal Abdel Nasser|Nassers]] Egyptalandsforseta og jafnframt mesti landráðamaður í sögu Egyptalands, sem seldi Ísrael ríkisleyndarmál árum saman. Fyrri þáttur af tveimur. |- |22. júní 2018 |''„Engillinn“ Ashraf Marwan II'' |Seinni þáttur um Egyptann [[Ashraf Marwan]], sem var tengdasonur Nassers Egyptalandsforseta og jafnframt njósnari fyrir ísraelsku leyniþjónustuna um árabil. Í þessum þætti er fjallað um þátt Marwans í [[Jom kippúr-stríðið|Yom Kippur-stríðinu]] 1973 og dularfullan dauða hans í Lundúnum áratugum síðar. |- |29. júní 2018 |''Spillingarsaga FIFA I'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Alþjóðaknattspyrnusambandið|Alþjóðaknattspyrnusambandsins]] FIFA, starf þess sem áratugum saman hefur einkennst af mútum og spillingu, og upphaf rannsóknar bandarísku alríkislögreglunnar á fjármálum sambandsins, sem komst í heimsfréttirnar 2015. Fyrri þáttur af tveimur. |- |6. júlí 2018 |''Spillingarsaga FIFA II'' |Í þættinum er fjallað áfram um rannsókn bandarísku alríkislögreglunnar og skattstofu á vafasömum fjármálum Alþjóðaknattspyrnusambandsins FIFA. Síðari þáttur af tveimur. |- |24. ágúst 2018 |''Thomas Quick II'' |Þátturinn er annar af þremur um lygilega sögu Svíans [[Sture Bergwall]], öðru nafni Thomas Quick, sem um árabil var þekktur sem versti raðmorðingi Norðurlandanna, dæmdur fyrir átta morð og grunaður um fjölda annarra, en er í dag frjáls maður. |- |31. ágúst 2018 |''Thomas Quick III'' |Þátturinn er sá síðasti um lygilega sögu Svíans Sture Bergwall, öðru nafni Thomas Quick, sem um árabil var þekktur sem versti raðmorðingi Norðurlandanna, dæmdur fyrir átta morð og grunaður um fjölda annarra, en er í dag frjáls maður. |- |7. september 2018 |''Emmett Till'' |Þátturinn fjallar um einn af alræmdustu glæpum bandarískrar sögu, morðið á [[Emmett Till]], fjórtán ára svörtum pilti í Mississippi árið 1955. Þátturinn var endurfluttur 5. júní 2020. |- |14. september 2018 |''Dauðahafshandritin I'' |Í þættinum er fjallað um eina merkustu fornleifauppgötvun síðustu aldar, þegar ungur hirðingjapiltur fann [[Dauðahafshandritin|forn handrit]] falin í helli við strönd [[Dauðahaf|Dauða hafsins]] í Palestínu. |- |28. september 2018 |''Dauðahafshandritin II'' |Í þættinum er haldið áfram að fjalla um eina af merkustu fornleifauppgötvun síðustu aldar, forn handrit sem ungur hirðingjapiltur fann í helli við strönd Dauða hafsins í Palestínu 1946. Í þessum þætti er fjallað um tilraunir sýrlensks biskup til að selja handritin, hvernig þau rötuðu á smáauglýsingasíðu Wall Street Journal og blekkingarleik Ísraela til að komast yfir þau. |- |5. október 2018 |''Oxycontin'' |Í þættinum er fjallað um verkjalyfið [[Oxycontin]], sem hratt af stað ópíóíðafaraldrinum sem leikið hefur Bandaríkin grátt á síðustu árum, og óheiðarlega markaðsetningu framleiðandans [[Purdue Pharma]] á lyfinu. |- |19. október 2018 |''1MDB'' |Í þættinum er fjallað um eitt umfangsmesta fjársvikamál sem uppgötvast hefur, skipulagðan þjófnað [[Najib Razak|forsætisráðherra Malasíu]] og ungs glaumgosa á milljörðum dollara úr opinberum fjárfestingarsjóði malasíska ríkisins. |- |26. október 2018 |''Konungar Sádi-Arabíu'' |Í þættinum er fjallað um sögu konungsfjölskyldunnar í Sádi-Arabíu. |- |2. nóvember 2018 |''Herforingjastjórnin í Brasilíu'' |Í þættinum er fjallað um [[Valdaránið í Brasilíu 1964|valdarán hersins í Brasilíu 1964]] og [[Herforingjastjórnin í Brasilíu|einræðisstjórn herforingja]] sem fylgdi fram til ársins 1985. |- |9. nóvember 2018 |''Jim Jones og Peoples Temple I'' |Í þættinum er fjallað um bandaríska sértrúarsöfnuðinn [[Peoples Temple]] og leiðtoga hans [[Jim Jones]], en fjörutíu ár eru um þessar mundir síðan meira en 900 liðsmenn safnaðarins frömdu sjálfsmorð að áeggjan leiðtogans í bækistöðvum safnaðarins í Gvæjana. |- |16. nóvember 2018 |''Jim Jones og Peoples Temple II'' |Í þættinum er fjallað áfram um bandaríska sértrúarsöfnuðinn [[Peoples Temple]] og leiðtoga hans [[Jim Jones]], en fjörutíu ár eru um þessar mundir síðan meira en 900 liðsmenn safnaðarins frömdu sjálfsmorð að áeggjan leiðtogans í bækistöðvum safnaðarins í Gvæjana. |- |30. nóvember 2018 |''Ota Benga'' |Í þættinum er fjallað um kongóskan karlmann, [[Ota Benga]], sem var hafður til sýnis með öpum í dýragarðinum í Bronx í New York við upphaf tuttugustu aldar. |- |7. desember 2018 |''Upphafsár Ottómanveldisins'' |Í þættinum er fjallað um tilurð hins tyrkneska [[Tyrkjaveldi|Ottómanveldis]] á Anatólíuskaga í upphafi fjórtándu aldar og fyrstu herferðum Ottóman-Tyrkja gegn Býsansríki og Serbum á Balkanskaga. |- |14. desember 2018 |''Fall Konstantínópel'' |Í þættinum er fjallað um árás og umsátur Ottóman-Tyrkja, undir stjórn soldánsins unga [[Mehmet 2.]], á höfuðborg Býsansveldis, [[Konstantínópel]], vorið 1453. |- |21. desember 2018 |''Lockerbie'' |Í þættinum er fjallað um [[Lockerbie-sprenguárásin|hryðjuverkaárás 21. desember 1988]], sem kennd er við skoska smábæinn Lockerbie. |- |11. janúar 2019 |''Landvinningar Tyrkjasoldána'' |Þátturinn er sá þriðji um sögu Ottómanveldisins tyrkneska. Í þessum þætti er fjallað um síðari hluta valdatíðar Mehmets 2., eftir að hann sigraði Konstantínópel 1453, og eftirmenn hans [[Bajesíd 2.]] og [[Selím 1.|Selím grimma]], sem lagði undir sig stóran hluta Miðausturlanda. |- |18. janúar 2019 |''Súleiman mikli og Roxelana'' |Í þættinum er fjallað um valdatíð [[Súleiman mikli|Súleimans mikla]], soldáns tyrkneska Ottómanveldisins 1520-1566, og um [[Roxelana|Roxelönu]], sem var ambátt í kvennabúri soldáns sem fangaði hjarta soldánsins og varð smátt og smátt ein valdamesta kona sinna tíma. |- |25. janúar 2019 |''Ebólufaraldurinn 1976'' |Í þættinum er fjallað um fyrstu tilfelli sjúkdómsins [[Ebóla|ebólu]] sem vísindamenn rannsökuðu, í afskekktu þorpi í Saír í Mið-Afríku 1976. |- |1. febrúar 2019 |''George Soros'' |Í þættinum er fjallað um ævi auðjöfursins umdeilda, [[George Soros]]. |- |8. febrúar 2019 |''Landnám Venesúela'' |Í þættinum er fjallað um sögu Suður-Ameríkulandsins Venesúela eftir að Spánverjar hófu að leggja landið undir sig í byrjun sextándu aldar. |- |15. febrúar 2019 |''Gröf Tútankamons'' |Í þættinum er fjallað um breska fornleifafræðinginn [[Howard Carter]], sem árið 1922 uppgötvaði grafhvelfingu drengfaraósins [[Tútankamon]]s í Konungadalnum í Egyptalandi. |- |22. febrúar 2019 |''Pitcairn-eyja'' |Í þættinum er fjallað um sögu afskekktrar smáeyju í Kyrrahafi, [[Pitcairn]]. Uppreisnarmenn af breska skipinu [[Bounty]] settust að á eyjunni árið 1790. Tveimur öldum síðar urðu afkomendur þeirra alræmdir þegar fjöldi karla á eyjunni var ákærður fyrir alvarleg kynferðisbrot gegn börnum. |- |1. mars 2019 |''Tyrkneska kvennaveldið I'' |Í þættinum er haldið áfram að fjalla um sögu Ottómanveldisins tyrkneska. Á ofanverðri sextándu öld fór í hönd tímabil þar sem mæður og barnsmæður Tyrkjasoldána voru mjög valdamiklar við hirðina og beittu áhrifum sínum óspart. |- |8. mars 2019 |''Tyrkneska kvennaveldið II'' |Í þættinum er haldið áfram að fjalla um það tímabil í sögu Tyrkjaveldis þar sem mæður og barnsmæður Tyrkjasoldána voru mjög valdamiklar við hirðina og beittu áhrifum sínum óspart, sér í lagi er fjallað um ævi einnar áhrifamestu konu tyrkneskrar sögu. |- |15. mars 2019 |''Maurice Hilleman'' |Í þættinum er fjallað um [[Maurice Hilleman]], bandarískan vísindamann sem þróaði meira en 40 bóluefni á ferlinum, fleiri en nokkur annar, og vann meðal annars að bóluefninu gegn mislingum. Hann er sagður hafa með lífsverki sínu bjargað fleiri mannslífum en nokkur annar vísindamaður. |- |22. mars 2019 |''Chagos-eyjar'' |Í þættinum er fjallað um [[Chagos-eyjar]], eyjaklasa í miðju Indlandshafi. Íbúar á eyjunum voru fluttir þaðan nauðugir á sjöunda og áttunda áratug síðustu aldar svo hægt væri að byggja þar bandaríska herstöð, og hafa þeir og afkomendur þeirra barist fyrir því að fá að snúa aftur æ síðan. |- |5. apríl 2019 |''Kapphlaupið á Suðurpólinn I'' |Fyrsti þáttur um leiðangur breska sjóherforingjans [[Robert Falcon Scott|Roberts Falcon Scott]] á Suðurskautslandið 1910. Í þessum þætti er fjallað um fyrirrennara Scotts í heimskautakönnun, fyrri leiðangur hans á Suðurskautslandið og undirbúning þess næsta. |- |12. apríl 2019 |''Kapphlaupið á Suðurpólinn II'' |Annar þáttur um leiðangur breska sjóherforingjans Roberts Falcon Scott á Suðurskautslandið 1910. Í þessum þætti er fjallað um keppinaut Scotts á Suðurpólinn, Norðmanninn [[Roald Amundsen]], og fyrri leiðangra hans og annarra Norðmanna á norðurslóðir. |- |19. apríl 2019 |''Kapphlaupið á Suðurpólinn III'' |Þriðji þáttur um leiðangur breska sjóherforingjans Roberts Falcon Scott á Suðurskautslandið 1910. Í þessum þætti er fjallað um fyrsta sumar Scotts og leiðangursmanna á Suðurskautinu og undirbúning þeirra fyrir ferðina á pólinn. Þá er fjallað um „versta ferðalag heims“, þegar nokkrir Bretar fóru í leit að mörgæsareggjum um hávetur. |- |3. maí 2019 |''Kapphlaupið á Suðurpólinn IV'' |Fjórði og síðasti þáttur um leiðangur breska sjóherforingjans Robert Falcon Scott á Suðurskautslandið. Í þessum þætti er fjallað um hið eiginlega kapphlaup hans og Norðmannsins Roald Amundsen á Suðurpólinn, og dapurleg endalok breska leiðangursins. |- |10. maí 2019 |''Sarajevo-handritið'' |Í þættinum er sögð ótrúleg saga forns Gyðingahandrits sem skrifað var á Spáni á fimmtándu öld, rataði síðar til Sarajevó í Bosníu þar sem menn lögðu sig oftar en einu sinni í lífshættu við að bjarga því frá eyðileggingu. |- |24. maí 2019 |''Saga Súdans I'' |Í þættinum er fjallað um sögu Afríkuríkisins Súdan fram á 20. öld, meðal annars um það hvernig Egyptar sölsuðu þetta stóra land undir sig og baráttu þeirra og Breta við súdanskan spámann og uppreisnarleiðtoga. |- |14. júní 2019 |''Saga Súdans II'' |Í þættinum er fjallað um stormasama nútímasögu Súdans frá sjálfstæði 1956 og fram að valdaráni herforingjans [[Omar al-Bashir|Omars al-Bashir]] 1989. |- |28. júní 2019 |''Saga Súdans III'' |Síðasti þáttur af þremur um sögu Afríkuríkisins Súdan. Í þessum þætti er fjallað um lokaár borgarstyrjaldarinnar í suðurhluta landsins, áhrif olíuvinnslu á átökin og klofning landsins, sem og stríðið í Darfúr-héraði í vestanverðu Súdan. |- |17. ágúst 2019 |''Thomas Quick I'' |Þátturinn er sá fyrsti af þremur um lygilega sögu Svíans [[Sture Bergwall]], öðru nafni Thomas Quick, sem um árabil var þekktur sem versti raðmorðingi Norðurlandanna, dæmdur fyrir átta morð og grunaður um fjölda annarra, en er í dag frjáls maður. |- |6. september 2019 |''Boris Johnson'' |Í þættinum er fjallað um æsku og uppvöxt [[Boris Johnson|Borisar Johnsons]], forsætisráðherra Bretlands. |- |13. september 2019 |''Amelia Earhart'' |Í þættinum er fjallað um bandaríska flugfrömuðinn [[Amelia Earhart|Ameliu Earhart]], og hvarf hennar á flugi yfir Suður-Kyrrahafi 1937. |- |20. september 2019 |''Jean-Bédel Bokassa'' |Í þættinum er fjallað um [[Jean-Bédel Bokassa]], herforingja sem tók völdin í Mið-Afríkulýðveldinu á sjöunda áratug síðustu aldar og lét svo krýna sig keisara með miklum tilkostnaði. |- |27. september 2019 |''Abba Kovner og Gyðingarnir í Vilnu'' |Í þættinum er fjallað um vopnaða andspyrnuhreyfingu ungra Gyðinga í gettóinu í Vilníus í Litháen í seinni heimsstyrjöld. |- |11. október 2019 |''Abba Kovner og Gyðingarnir í Vilnu II'' |Í þættinum er haldið áfram með sögu andspyrnumanna Gyðinga í Vilníus í Litháen í seinni heimsstyrjöld. Í þessum þætti er fjallað um afdrif Gyðinganna sem flúðu út í skóg eftir að gettóið í Vilníus var lagt niður. |- |1. nóvember 2019 |''Abba Kovner og Gyðingarnir í Vilnu III'' |Þetta er þriðji og síðasti þáttur um andspyrnumenn Gyðinga í Vilníus í Litháen í seinni heimsstyrjöld, og leiðtoga þeirra, skáldið [[Abba Kovner]]. Í stríðslok varð hann heltekinn af hugmyndinni um að hefna fyrir glæpi Þjóðverja gegn Gyðingum, auga fyrir auga. |- |8. nóvember 2019 |''Andaman-eyjar'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Andaman-eyjar|Andaman-eyjaklasans]] í Indlandshafi, grimmilega fanganýlendu sem Bretar komu þar upp á nítjándu öld og afdrif frumbyggja eyjarinnar í kjölfarið. |- |22. nóvember 2019 |''Stórvesírinn'' |Í þættinum er fjallað um sögu tyrkneska Ottómanveldisins um miðbik sautjándu aldar, og sér í lagi um [[Mehmet Köprülü]], miskunnarlausan stórvesír sem sölsaði undir sig öll völd í ríkinu. |- |29. nóvember 2019 |''Úígúrar'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Úígúrar|Úígúra]], tyrkneskumælandi múslimaþjóðar í norðvestanverðu Kína, sem lengi hefur sætt ofsóknum af hendi kínverskra stjórnvalda. |- |6. desember 2019 |''Bhopal-slysið'' |[[Bhopal-slysið]] var eitt skelfilegasta umhverfisslys sögunnar. Aðfaranótt 3 desember 1984 láku 30 þúsund tonn af eiturgasi frá verksmiðju Union Carbide sem framleiddi skordýraeitur. |- |13. desember 2019 |''Shapira-málið'' |Í þættinum er fjallað um mál sem skók fornleifafræðaheiminn í Evrópu á ofanverðri nítjándu öld. Forngripasali frá Jerúsalem birtist þá í Lundúnum og sagðist hafa í fórum sínum þrjú þúsund ára gamalt eintak af fimmtu Mósebók. Nokkru síðar var forngripasalinn látinn og handritin hans horfin. |- |10. janúar 2020 |''Bougainville'' |Eyjan [[Bougainville]] tilheyrir Papúa Nýju Gíneu, en eyjarskeggjar samþykktu nýlega í þjóðaratkvæðagreiðslu að lýsa yfir sjálfstæði. Saga eyjunnar er blóði drifin, en stríð brast þar út eftir að námafélagið Rio Tinto hóf þar umfangsmikið kolanám á sjöunda áratug síðustu aldar. |- |17. janúar 2020 |''Korean Airlines flug 007'' |Haustið 1983 skaut sovésk orrustuþota niður suðurkóreska farþegaþotu, [[Korean Airlines-flug 007|Korean Airlines flug 007]] frá New York til Seúl, með þeim afleiðingum að allir um borð fórust. |- |14. febrúar 2020 |''Morðið á Rafik Hariri I'' |Í þættinum er fjallað um sprengjutilræði sem varð fyrrverandi forsætisráðherra Líbanons, [[Rafik Hariri]], að bana árið 2005 og um [[Borgarastyrjöldin í Líbanon|borgarastyrjöldina]] sem geisaði í Líbanon í fimmtán ár frá árinu 1975. |- |21. febrúar 2020 |''Morðið á Rafik Hariri II'' |Seinni þáttur um morðið á [[Rafik Hariri]], fyrrverandi forsætisráðherra Líbanons, en hann lét lífið í bílsprengjuárás í miðborg Beirút um miðjan febrúar 2005. Í þessum síðari þætti er fjallað um feril Hariris eftir að borgarastyrjöldinni í Líbanon lauk, og umdeilda rannsóknina á dauða hans. |- |28. febrúar 2020 |''Bernie Sanders'' |Í þættinum er fjallað um bandaríska öldungadeildarþingmanninn og forsetaframbjóðandann [[Bernie Sanders]] - æsku hans í Brooklyn, háskólaár og baráttustörf í Chicago og upphaf stjórnmálaferilsins í Vermont. |- |6. mars 2020 |''Lindbergh-barnið'' |Í þættinum er fjallað um það þegar 20 mánaða gömlum syni bandaríska flugkappans [[Charles Lindbergh]] var rænt af heimili þeirra í New Jersey í mars 1932. Við tók margra ára lögreglurannsókn sem fangaði athygli heimsbyggðarinnar. |- |20. mars 2020 |''Leiðangur Þjóðverja á Nanga Parbat 1934, I'' |Fyrri þáttur um ferð þýskra göngugarpa á fjallið [[Nanga Parbat]] í Himalaja-fjöllum árið 1934. Fjallgöngumennirnir nutu stuðnings stjórnvalda í Þýskalandi nasismans og ætluðu að sanna yfirburði þýskra fjallgöngumanna. Fjallið er það níunda hæsta í heimi og reyndist ekkert lamb að leika sér við. |- |27. mars 2020 |''Leiðangur Þjóðverja á Nanga Parbat 1934, II'' |Seinni þáttur um leiðangur þýskra göngumanna á fjallið Nanga Parbat í Himalajafjöllum árið 1934. Þegar göngumennirnir, ásamt nepölskum burðarmönnum, voru komnir langleiðina á tindinn gerði mikið illviðri og mennirnir þurftu að haska sér niður, sem reyndist hægara sagt en gert við slíkar aðstæður. |- |3. apríl 2020 |''Bókaþjófurinn í Kaupmannahöfn'' |Í þættinum er fjallað um stórtækasta bókaþjóf danskrar sögu, sem herjaði á [[Konunglega bókasafnið í Kaupmannahöfn]] á áttunda áratugnum og stal þaðan mörg þúsund bókum. Málið var ekki leyst fyrr en áratugum síðar. |- |17. apríl 2020 |''Joe Biden'' |Í þættinum er fjallað um æsku, uppvöxt og upphaf stjórnmálaferils [[Joe Biden|Joe Bidens]], fyrrverandi [[Varaforseti Bandaríkjanna|varaforseta Bandaríkjanna]] og fambjóðanda til forsetaefnis [[Demókrataflokkurinn|Demókrataflokksins]] í komandi [[Forsetakosningar í Bandaríkjunum 2020|forsetakosningum 2020]]. |- |1. maí 2020 |''Túrkmenistan'' |Í þættinum er fjallað um sögu Mið-Asíuríkisins [[Túrkmenistan]] á tuttugustu öld og sér í lagi valdatíð hins sérvitra einræðisherra [[Saparmurat Niyazov]], sem kallaði sig Turkmenbashi, „fremstan Túrkmena“. |- |8. maí 2020 |''Typhoid Mary'' |Í þættinum er fallað um [[Mary Mallon]], matselju í New York sem smitaði á sjötta tug manna af taugaveiki í upphafi 20. aldar, án þess að þó að sýna nokkur einkenni veikinnar sjálf. |- |15. maí 2020 |''Tenerife-slysið'' |Í þættinum er fjallað um [[Tenerife-slysið|mannskæðasta flugslys sögunnar]], þegar röð tilviljana og mistaka leiddi til þess að tvær [[Boeing 747]]-risaþotur skullu saman á flugvellinum Los Rodeos á [[Tenerife]] árið 1977. |- |29. maí 2020 |''Hong Kong og fyrra ópíumstríðið'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Hong Kong]], [[Fyrra ópíumstríðið|fyrra ópíumstríð]] Kínverja og Breta og tildrög þess að Bretar lögðu undir sig Hong Kong. |- |12. júní 2020 |''Morðið á Olof Palme og Skandiamaðurinn'' |Í þættinum er fjallað um [[Stig Engström]], sænskan auglýsingateiknara sem nýverið var sakaður um að vera morðingi [[Olof Palme|Olofs Palme]], forsætisráðherra Svíþjóðar, í febrúar 1986. |- |28. ágúst 2020 |''Alexander Lukasjenka'' |Í þættinum er fjallað um ævi og feril [[Alexander Lukasjenka|Alexanders Lukasjenka]], forseta Hvíta-Rússlands til meira en aldarfjórðungs. |- |4. september 2020 |''Dauðinn á Norðurslóðum'' |Í þættinum er fjallað um [[Pólaris-leiðangurinn|Pólaris-leiðangur]] bandaríska könnuðarins [[Charles Francis Hall]], sem vildi freista þess að komast fyrstur manna á Norðurpólinn 1871, en lést á leiðinni - á dularfullan hátt. |- |11. september 2020 |''McMartin-málið'' |Í þættinum er fjallað um eitt lengsta og dýrasta dómsmál Bandaríkjanna. Árið 1983 var starfsfólk leikskóla í úthverfi Los Angeles sakað um að hafa níðst á tugum barna í sinni umsjá, og sögð félagar í leynilegum sértrúarsöfnuði djöfladýrkenda. |- |18. september 2020 |''Ester Blenda Nordström I'' |Í þættinum er fjallað [[Ester Blenda Nordström|Ester Blendu Nordström]] (1891-1948), frumkvöðul í blaðamennsku í Svíþjóð. Meðal annars villti hún á sér heimildir og réð sig sem vinnukonu á bóndabæ til að fjalla um aðbúnað kvenna í sænskum landbúnaði, og ferðaðist um með Sömum í Norður-Svíþjóð. |- |25. september 2020 |''Ester Blenda Nordström II'' |Annar þáttur af tveimur um Ester Blendu Nordström, brautryðjenda í rannsóknarblaðamennsku í Svíþjóð á fyrri hluta tuttugustu aldar. Í þessum síðari þætti er fjallað um feril Esterar eftir að hún snéri heim af Samaslóðum í Norður-Svíþjóð, um þátt hennar í finnska borgarastríðinu, ferðalög um Suður- og Norður-Ameríku, langdvöl á Kamtsjatka-skaga og forboðna ást. |- |2. október 2020 |''Nagorno-Karabakh'' |Í þættinum er fjallað um héraðið [[Nagorno-Karabakh]] í Kákasusfjöllum sem Armenía og Aserbaídsjan hafa eldað grátt silfur vegna allt frá falli Sovétríkjanna. Allt að 30 þúsund manns féllu í sex ára stríði um Nagorno-Karabakh, sem lauk með vopnahléi árið 1994. Friðarviðræður hafa ekki skilað árangri og nú er enn barist um héraðið. |- |9. október 2020 |''Voulet-Chanoine-leiðangurinn'' |Í þættinum er fjallað um leiðangur ungra franskra herforingja frá Senegal að Tsjad-vatni í vestanverðri Afríku, með mörg hundruð manna lið, í lok 19. aldar. Ferð þeirra einkenndist af grimmd og ofbeldi í garð innfæddra sem urðu á vegi þeirra, sem og annarra Frakka. |- |16. október 2020 |''Rafherbergið'' |Í þættinum er fjallað um [[Rafherbergið]], glæsilegan sal klæddan rafi sem [[Friðrik 1. Prússakonungur]] gaf [[Pétur mikli|Pétri mikla Rússakeisara]] í byrjun 18. aldar. Klæðningarnar og aðrir munir úr herberginu hurfu í seinni heimsstyrjöld og hafa aldrei fundist, þrátt fyrir mikla leit. |- |30. október 2020 |''Mary Anning'' |Í þættinum er fjallað um [[Mary Anning]], breska almúgakonu sem var uppi í byrjun nítjándu aldar og er stundum kölluð móðir steingervingafræðinnar, en hún leitaði og fann steingervinga af mörgum áður óþekktum forsögulegum dýrategundum í fjörunni við heimili sitt í Suður-Englandi. |- |6. nóvember 2020 |''Þjófnaðurinn á Monu Lisu'' |Í þættinum er fjallað um þjófnað á Louvre-safni í París 1911, þegar sjálfri [[Móna Lísa|Monu Lisu]] var stolið. |- |13. nóvember 2020 |''Edward Jenner'' |Í þættinum er fjallað um sögu bólusetninga og sér í lagi störf breska læknisins [[Edward Jenner|Edwards Jenner]], sem framkvæmdi fyrstu eiginlegu bólusetninguna við bólusótt árið 1796. |- |27. nóvember 2020 |''Eþíópía I'' |Í þættinum er fjallað um sögu Eþíópíu frá því að þar litu fyrst konungsríki dagsins ljós og fram á sextándu öld. |- |4. desember 2020 |''Eþíópía II'' |Í þættinum er haldið áfram að fjalla um sögu Eþíópíu. |- |11. desember 2020 |''Eþíópía III: Tewodros 2. keisari'' |Í þættinum er fjallað um ævi [[Tewodros 2.|Tewodrosar 2.]], keisara Eþíópíu um miðbik nítjándu aldar, sem sameinaði landið eftir langa borgarastyrjöld en lenti svo í deilum við [[breska heimsveldið]]. |- |18. desember 2020 |''Skrílslæti á jólum'' |Í þættinum er stiklað á stóru í sögu jólahátíðarinnar, meðal annars um ofsafengin skrílslæti og fyllerí sem áður einkenndu jólin víða, og tilraunir til að banna jólahald í gegnum árin. |- |8. janúar 2021 |''Byltingin í Túnis'' |Í þættinum er fjallað um upphaf [[Byltingin í Túnis|byltingarinnar í Túnis 2011]], fyrstu daga [[Arabíska vorið|arabíska vorsins]], og manninn sem sagður er hafa hrundið byltingunni af stað með því að kveikja í sér. |- |15. janúar 2021 |''Stríðið 1812 og bruninn í Washington'' |Í þættinum er fjallað um [[Stríðið 1812|stríð Breta og Bandaríkjamanna]] sem kennt er við upphafsárið 1812, og brunann í Washington, þegar breskir hermenn kveiktu í bæði Hvíta húsinu og þinghúsinu í bandarísku höfuðborginni. |- |29. janúar 2021 |''Osama bin Laden I'' |Í þættinum er fjallað um ævi hryðjuverkaleiðtogans [[Osama bin Laden]]. |- |5. febrúar 2021 |''Osama bin Laden II'' |Í þættinum er haldið áfram umfjöllun um ævi hryðjuverkamannsins Osama bin Laden. |- |19. febrúar 2021 |''Osama bin Laden III'' |Þriðji og síðasti þáttur um ævi hryðjuverkamannsins Osama bin Laden. |- |26. febrúar 2021 |''Ferdinand og Imelda Marcos'' |Í þættinum er fjallað um [[Ferdinand Marcos]], forseta og einráð á Filippseyjum, konu hans [[Imelda Marcos|Imeldu]], og mótmælin sem urðu til þess að þau hrökkluðust í útlegð í febrúar 1986. |- |5. mars 2021 |''Finnska borgarastyrjöldin'' |Í þættinum er fjallað um [[Finnska borgarastyrjöldin|finnsku borgarastyrjöldina]] í ársbyrjun 1918. |- |12. mars 2021 |''Pocahontas'' |Í þættinum er fjallað um raunverulega ævi [[Pocahontas]], ungrar frumbyggjastúlku sem varð á vegi enskra landnema í Norður-Ameríku í byrjun 17. aldar. |- |19. mars 2021 |''Eþíópía IV: Stríðið við Ítali'' |Í þættinum er haldið áfram umfjöllun um sögu Afríkuríkisins Eþíópíu. Í þessum þætti er fjallað um valdatíð keisarans [[Jóhannes 4. Eþíópíukeisari|Jóhannesar 4.]] og eftirmanns hans, [[Menelik 2.]], og stríð Eþíópíumanna við Ítali í nýlendukapphlaupi Evrópuþjóða. |- |9. apríl 2021 |''Eþíópía V: Haile Selassie'' |Þetta er fimmti þáttur um sögu Eþíópíu. Í þættinum er fjallað um sögu landsins á tuttugustu öld, ævi og valdatíð [[Haile Selassie]] keisara og seinna stríð Eþíópíumanna og Ítala. |- |16. apríl 2021 |''Eþíópía VI'' |Þetta er sjöttu þáttur um sögu Eþíópíu. Í þættinum er fjallað um sögu landsins á tuttugustu öld, ævi og valdatíð Haile Selassie keisara og seinna stríð Eþíópíumanna og Ítala. |- |10. september 2021 |''Belgica-leiðangurinn'' |Í þættinum er fjallað um leiðangur undir stjórn Belgans [[Adrien de Gerlache]] til Suðurskautslandsins í lok nítjándu aldar. Skip leiðangursmanna festist mánuðum saman í hafís og í myrkri heimskautavetursins misstu margir bæði heilsuna og vitið. Leiðangurinn er einnig þekktur sem frumraun eins fræknasta heimskautafara sögunnar. |- |17. september 2021 |''Kasakstan Nasarbajevs'' |Í þættinum er fjallað um sögu Mið-Asíuríkisins Kasakstan á síðari árum, og sér í lagi valdatíð forsetans [[Nursultan Nazarbajev|Núrsultans Nasarbajev]] sem lét af embætti í ársbyrjun 2019 eftir nærri þrjá áratugi við völd. |- |24. september 2021 |''Afganska baráttukonan Meena'' |Í þættinum er fjallað um afgönsku baráttukonuna [[Meena Keshwar Kamal|Meenu]]. Hún stofnaði [[Byltingarsamtök afganskra kvenna]] (RAWA) í Afganistan á áttunda áratug síðustu aldar til að berjast fyrir réttindum og hag kynsystra sinna. Baráttan varð lífshættuleg. |- |1. október 2021 |''Leitin að Eichmann I'' |Í þættinum er fjallað um leitina að þýska nasistaforingjanum [[Adolf Eichmann]] eftir síðari heimsstyrjöld. |- |8. október 2021 |''Leitin að Eichmann II'' |Í þættinum er haldið áfram að fjalla um leitina að þýska nasistaforingjanum Adolf Eichmann eftir síðari heimsstyrjöld. Síðari þáttur. |- |15. október 2021 |''Soldáninn í Brúnei'' |Í þættinum er fjallað um soldánsveldið Brúnei í Suðaustur-Asíu og sér í lagi [[Hassanal Bolkiah|núverandi soldán]] þess og bróður hans, en báðir eru þekktir fyrir eyðslusemi og gjálífi. |- |22. október 2021 |''Fjölskyldan Dupont de Ligonnès'' |Í þættinum er fjallað um eitt alræmdasta sakamál Frakklands á síðari árum: hvarf sex manna fjölskyldu, í frönsku borginni Nantes, í apríl 2011. |- |29. október 2021 |''El Faro'' |Í þættinum er fjallað um eitt mannskæðasta sjóslys Bandaríkjanna á síðari árum. Í október 2015 hvarf bandarískt flutningaskip við Bahama-eyjar í miðjum fellibyl. |- |5. nóvember 2021 |''Aum Shinrikyo I'' |Fyrri þáttur af tveimur um japanska sértrúarsöfnuðinn [[Aum Shinrikyo]]. |- |12. nóvember 2021 |''Aum Shinrikyo II'' |Síðari þáttur af tveimur um japanska dómsdagssöfnuðinn Aum Shinrikyo og voðaverk þeirra. |- |26. nóvember 2021 |''Magnus Hirschfeld'' |Í þættinum er fjallað um þýska lækninn [[Magnus Hirschfeld]], sem var frumkvöðull í kynfræði á fyrstu árum 20. aldar og baráttumaður fyrir réttindum hinsegin fólks. |- |3. desember 2021 |''Hrakningar Donner-flokksins I'' |Í þættinum er fjallað um svokallaðan [[Donner-flokkurinn|Donner-flokk]], hóp bandarískra landnema sem freistuðu þess að ferðast þvert yfir Norður-Ameríku til Kaliforníu árið 1846, en lentu í miklum hrakningum á leiðinni. Fyrsti þáttur. |- |10. desember 2021 |''Hrakningar Donner-flokksins II'' |Síðari þáttur um hrakfarir hins svonefnda Donner-flokks, bandarískra landnema sem reyndu að komast landleiðina vestur til Kaliforníu sumarið 1846. Í þessum þætti segir frá vetursetu fólksins í Sierra Nevada-fjöllum og örvæntingarfullum tilraunum til að komast af. Athugið að lýsingar í þættinum gætu valdið óhug. |- |17. desember 2021 |''Norska svartmálmssenan'' |Í þættinum er fjallað um upphafsár norsku svartmálms- eða black metal-senunnar, unga rokktónlistarmenn sem brenndu aldagamlar kirkjur til grunna og myrtu hver aðra. |- |7. janúar 2022 |''Breski íshafsleiðangurinn I'' |Í þættinum er fjallað um leiðangur ungra Breta á Grænlandsjökul til veðurathugana veturinn 1930-1931. Bretarnir höfðu viðkomu á Íslandi og síðar voru Íslendingar ræstir út að bjarga þeim úr háska. Fyrri þáttur af tveimur. |- |14. janúar 2022 |''Breski íshafsleiðangurinn II'' |Í þættinum er fjallað um leiðangur ungra Breta á Grænlandsjökul til veðurathugana veturinn 1930-1931. Einn þeirra festist á jöklinum og voru Íslendingar, meðal annarra, ræstir út að bjarga honum úr háska. Síðari þáttur. |- |21. janúar 2022 |''Jonas Salk og mænuveikin'' |Í þættinum er fjallað um bandaríska lækninn [[Jonas Salk]], sem vann að þróun bóluefnis við mænuveiki í Bandaríkjunum um miðbik tuttugustu aldar, og var hampað sem þjóðhetju fyrir störf sín. |- |28. janúar 2022 |''Nellie Bly I'' |Í þættinum er fjallað um [[Nellie Bly]], frumkvöðul í blaðamennsku í Bandaríkjunum á ofanverðri nítjándu öld. Hún vakti athygli fyrir að þykjast vera veik á geði og varpa ljósi á bágar aðstæður á geðsjúkrahæli fyrir konur í New York. |- |4. febrúar 2022 |''Nellie Bly II'' |Síðari þáttur um ævi og ævintýri bandarísku blaðakonunnar Nellie Bly. Í þessum þætti segir frá frægri ferð hennar umhverfis jörðina 1889-1890. |- |18. febrúar 2022 |''Robert Hanssen'' |Í þættinum er fjallað um bandaríska alríkislögreglumanninn [[Robert Hanssen]], sem um árabil lak bandarískum ríkisleyndarmálum til Sovétríkjanna og Rússlands. |- |4. mars 2022 |''Hungursneyðin í Úkraínu'' |Í þættinum er fjallað um [[holodomor]], hungursneyðina miklu í Úkraínu á fyrstu árum fjórða áratugar síðustu aldar, þegar milljónir almennra borgara vesluðust upp úr hungri eftir samyrkjuvæðingu sovéskra stjórnvalda. |- |11. mars 2022 |''Leiðangur Burke og Wills I'' |Í þættinum er fjallað um tilraun [[Robert O'Hara Burke|Robert O'Hara Burkes]] og hóps manna að verða fyrstir til að þvera Ástralíu frá suðri til norðurs á árunum 1860-1861. Fyrsti þáttur. |- |18. mars 2022 |''Leiðangur Burke og Wills II'' |Í þættinum er fjallað um tilraun Robert O'Hara Burkes og hóps manna að verða fyrstir til að þvera Ástralíu frá suðri til norðurs á árunum 1860-1861. Annar þáttur. |- |25. mars 2022 |''Leiðangur Burke og Wills III'' |Í þættinum er fjallað um tilraun Robert O'Hara Burkes og hóps manna að verða fyrstir til að þvera Ástralíu frá suðri til norðurs á árunum 1860-1861. Þriðji þáttur og síðasti. |- |1. apríl 2022 |''Þjóðarmorðið á Sirkössum'' |Í þættinum er fjallað um stríð Rússneska keisaradæmisins við smáþjóðina [[Sirkassar|Sirkassa]] í Kákasusfjöllum á nítjándu öld, sem lauk með miklu blóðbaði og því að nær allir Sirkassar voru hraktir af heimahögum sínum. |- |17. júní 2022 |''Fram-leiðangurinn I'' |Fyrsti þáttur um tilraun norska könnuðarins [[Fridtjof Nansen|Fridtjofs Nansens]] til að komast á norðurpólinn á síðasta áratug 19. aldar. Í þessum þætti er fjallað um undirbúning og upphaf leiðangursins, siglingu heimskautaskipsins Fram inn í hafísinn á norðurslóðum. |- |24. júní 2022 |''Fram-leiðangurinn II'' |Annar þáttur um tilraun norska könnuðarins Fridtjofs Nansens til að komast á norðurpólinn á síðasta áratug 19. aldar. Í þessum þætti er fjallað um ferð Nansens og [[Hjalmar Johansen|Hjalmars Johansens]] á skíðum og hundasleðum í átt að pólnum. |- |1. júlí 2022 |''Fram-leiðangurinn III'' |Þriðji þáttur um tilraun norska könnuðarins Fridtjofs Nansens til að komast á norðurpólinn á síðasta áratug 19. aldar. Í þessum þætti er fjallað um leit Nansens og Johansens að Frans Jósefs-landi og lífið um borð í ísbundna skipinu Fram. |- |8. júlí 2022 |''Fram-leiðangurinn IV'' |Fjórði og síðasti þáttur um tilraun norska könnuðarins Fridtjofs Nansens til að komast á norðurpólinn á síðasta áratug 19. aldar. Í þessum þætti er fjallað um dvöl Nansens og Johansens í holu yfir þriðja heimskautaveturinn og lok leiðangursins. |- |15. júlí 2022 |''Eldgosið á Martinique'' |Í þættinum er fjallað um mikið eldgos sem gjöreyddi borginni [[Saint Pierre]] á Karíbahafseyjunni [[Martinique]] árið 1902. |- |22. júlí 2022 |''Bankaránið á Norrmalmstorgi'' |Í þættinum er fjallað um alræmt [[Bankaránið á Norrmalmstorgi|rán og gíslatöku í banka við Norrmalmstorg]] í miðborg Stokkhólms 1973, sem varð til þess að hugtakið „Stokkhólms-heilkenni“ var fundið upp. |- |5. ágúst 2022 |''Claude Cahun og heimsstyrjöldin á Jersey'' |Í þættinum er fjallað um franska fjöllistamanninn [[Claude Cahun]], sem ögraði viðteknum kynjahlutverkum og stóð í andspyrnu gegn Þjóðverjum á Ermarsundseyjunni [[Jersey]] í seinni heimsstyrjöld. |- |18. nóvember 2022 |''Saga Katar'' |Í þættinum er fjallað um sögu Persaflóaríkisins [[Katar]] í tilefni heimsmeistaramótsins í knattspyrnu sem haldið er þar í ár. Katar er eitt ríkasta land heims í dag en var á öldum áður sárafátækur útnári á Arabíuskaga, ekki síst þekkt fyrir sjóræningja sem þar héldu til og herjuðu á skip á Persaflóa. |- |25. nóvember 2022 |''Brons og blóð í Benín'' |Í þættinum er fjallað um konungsríkið [[Benín]] sem fyrr á öldum var eitt öflugasta veldi vestanverðrar Afríku, þekkt fyrir bæði magnaða listmuni og grimmilega trúarsiði. Á nýlendutímanum reyndi konungur Benín að streitast á móti þegar Bretar lögðu undir sig landsvæði í Vestur-Afríki, en það fór illa fyrir konungi og ríki hans. |- |2. desember 2022 |''Grænlenskur munaðarleysingi í New York'' |Fyrsti þáttur um ævi [[Minik Wallace]], grænlenskan pilt sem bandaríski landkönnuðurinn [[Robert Peary]] flutti til New York barn að aldri í lok nítjándu aldar. |- |9. desember 2022 |''Grænlenskur munaðarleysingi í New York II'' |Síðari þáttur um ævi Minik Wallace. |- |16. desember 2022 |''Kjarnorkutilraunir á Marshall-eyjum'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Marshalleyjar|Marshall-eyja]] í Kyrrahafi. Bandaríkjamenn gerðu fjölda tilrauna með kjarnorkusprengjur á eyjunum á árum kalda stríðsins. Eyjaskeggjar voru fluttir burt af heimilum sínum vegna tilraunanna en þó urðu margir fyrir heilsufarslegu tjóni vegna geislavirkni. |- |30. desember 2022 |''Louis Le Prince og upphaf kvikmyndatækninnar I'' |Í þættinum er fjallað um ævi og störf [[Louis Le Prince]], fransks uppfinningamanns sem starfaði í Bretlandi og Bandaríkjunum. Le Prince var brautryðjandi á sviði kvikmyndaupptökutækni, en hvarf á dularfullan hátt áður en hann gat kynnt heimsbyggðinni afrakstur vinnu sinnar. |- |6. janúar 2023 |''Louis Le Prince og upphaf kvikmyndatækninnar II'' |Síðari þáttur um franska uppfinningamanninn Louis Le Prince, sem þróaði eina fyrstu kvikmyndavélina en hvarf á dularfullan hátt árið 1890. Í síðari þætti er fjallað um leitina að Le Prince og grunsemdir eiginkonu hans um hver bæri ábyrgð á hvarfi hans. |- |13. janúar 2023 |''Kjarnorkukafbáturinn Kúrsk'' |Í þættinum er fjallað um rússneska [[Kúrsk (kafbátur)|kjarnorkukafbátinn Kúrsk]], sem sökk í Barentshafi í ágúst 2000, og tilraunir Rússlands og erlendra ríkja til að bjarga áhöfn hans af hafsbotni í tæka tíð. |- |20. janúar 2023 |''Bólusótt í Birmingham'' |Í þættinum er fjallað um dularfullt tilfelli [[bólusótt]]ar sem upp kom í Birmingham á Englandi haustið 1978, þegar talið var að búið væri að útrýma bólusótt á heimsvísu. |- |3. febrúar 2023 |''Vermeer-falsarinn'' |Í þættinum er fjallað um hollenska listamanninn [[Han van Meegeren]], sem falsaði verk eftir landa sinn, 17. aldar-meistarann [[Johannes Vermeer]], á þriðja og fjórða áratug síðustu aldar. |- |10. febrúar 2023 |''Gullæðið í Kaliforníu I'' |Fyrsti þáttur um [[Gullæðið í Kaliforníu|gullæðið mikla]] sem braust út í Kaliforníu árið 1848. |- |17. febrúar 2023 |''Gullæðið í Kaliforníu II'' |Síðari þáttur um gullæðið mikla sem hófst í Kaliforníu árið 1848. Í þessum þætti er fjallað um straum gullgrafara og annarra landnema til Kaliforníu og hryllilega meðferð þeirra á frumbyggjum landsins. |- |17. mars 2023 |''Raunir Ödu Blackjack'' |Í þættinum er fjallað um [[Ada Blackjack|Ödu Blackjack]], unga Inúítakonu sem slóst í för með leiðangri á vegum landkönnuðarins [[Vilhjálmur Stefánsson|Vilhjálms Stefánssonar]] til Wrangel-eyju á norðurhjara 1921. |- |24. mars 2023 |''Raunir Ödu Blackjack II'' |Síðari þáttur um Ödu Blackjack, unga Inúítakonu sem endaði alein á eyðiey á norðurhjara eftir að hafa slegist í för með leiðangri á vegum landkönnuðarins Vilhjálms Stefánssonar 1921. |- |21. apríl 2023 |''Borpallurinn Alexander Kielland'' |Í þættinum er fjallað um eitt mannskæðasta slys í sögu Noregs. Í illviðri 27. mars 1980 hvolfdi olíuborpallinum [[Alexander Kielland (borpallur)|Alexander Kielland]] á Norðursjó og 123 menn fórust. |- |28. apríl 2023 |''Hvarf Emanuelu Orlandi'' |Í þættinum er fjallað um eitt alræmdasta mannhvarfsmál í sögu Ítalíu, hvarf hinnar fimmtán ára gömlu [[Emanuela Orlandi|Emanuelu Orlandi]] í Rómaborg í júní 1983. Emanuela var búsett í Vatíkaninu og lífseigar kenningar eru um að hvarf hennar kunni að tengjast öflum í kaþólsku kirkjunni, alþjóðapólitík eða skipulagðri glæpastarfsemi. |- |12. maí 2023 |''Madagaskar'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Madagaskar]] frá landnámi eyjunnar og fram á valdatíð drottningarinnar [[Ranavalona 1.|Ranavalonu]] á 19. öld, sem sögð er hafa verið grimmlynd og blóðþyrst. |- |26. maí 2023 |''Madagaskar II'' |Síðari þáttur um sögu Madagaskar og valdatíð drottningarinnar Ranavalonu á 19. öld, sem sögð er hafa verið grimmlynd og blóðþyrst en varðist af hörku tilraunum evrópsku nýlenduveldanna til að leggja ríki hennar undir sig. |- |8. september 2023 |''Valdaránið í Chile 1973'' |Í þættinum er fjallað um [[Valdaránið í Síle 1973|valdarán hersins í Chile]] fyrir hálfri öld, 11. september 1973, og endalok forsetatíðar sósíalistans [[Salvador Allende|Salvadors Allende]]. |- |15. september 2023 |''Anita Bryant og Save Our Children í Flórída'' |Í þættinum er fjallað um baráttu bandarísku söngkonunnar [[Anita Bryant|Anitu Bryant]] gegn réttindum hinsegin fólks í Flórída á ofanverðum áttunda áratug síðustu aldar. |- |22. september 2023 |''Gyðingar Danmerkur'' |Í þættinum er fjallað um afdrif danskra Gyðinga eftir að Þýskaland hernam Danmörku í seinni heimsstyrjöld. |- |29. september 2023 |''Gyðingar Danmerkur II'' |Síðari þáttur um björgun dönsku Gyðinganna á árum seinni heimsstyrjaldar. |- |27. október 2023 |''Hvalskipið Essex I'' |Fyrsti þáttur um bandaríska hvalskipið [[Essex (hvalskip)|Essex]] sem fórst á sunnanverðu Kyrrahafi í nóvember 1820. |- |3. nóvember 2023 |''Hvalskipið Essex II'' |Annar þáttur um bandaríska hvalskipið Essex sem fórst á sunnanverðu Kyrrahafi í nóvember 1820. |- |10. nóvember 2023 |''Hvalskipið Essex III'' |Þriðji þáttur um bandaríska hvalskipið Essex sem fórst á sunnanverðu Kyrrahafi í nóvember 1820. |- |17. nóvember 2023 |''Hvalskipið Essex IV'' |Fjórði og síðasti þáttur um bandaríska hvalskipið Essex sem fórst á sunnanverðu Kyrrahafi í nóvember 1820. |- |24. nóvember 2023 |''Frumbyggjar Ástralíu'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[Frumbyggjar Ástralíu|frumbyggjaþjóða Ástralíu]] og þeirra fyrstu kynni við sæfara og landkönnuði frá norðurhveli jarðar. |- |1. desember 2023 |''Frumbyggjar Ástralíu II'' |Í þættinum er fjallað um fyrstu ár fanganýlendu Breta í Ástralíu og samskipti Bretanna við frumbyggja landsins. |- |15. desember 2023 |''Frumbyggjar Ástralíu III'' |Í þættinum er fjallað um fyrstu ár fanganýlendu Breta í Ástralíu og upphaf andspyrnu frumbyggja landsins við landtöku Breta. |- |29. desember 2023 |''Apollo 8'' |Í þættinum er fjallað um ferð þriggja bandarískra geimfara á braut um tunglið, [[Apollo 8]], um jólaleyti árs 1968. |- |12. janúar 2024 |''Kúariða I'' |Í þættinum er fjallað um banvænan sjúkdóm sem fyrst varð vart í breskum nautgripum á níunda áratug síðustu aldar, [[Kúariða|kúariðu]]. |- |19. janúar 2024 |''Kúariða II'' |Í þættinum er haldið áfram að fjalla um kúariðufaraldurinn í Bretlandi á níunda og tíunda áratug síðustu aldar og áhrif hans á mannfólk. |- |26. janúar 2024 |''Bungaree'' |Í þættinum er haldið áfram umfjöllun um upphaf landnáms Breta í Ástralíu og sögu frumbyggjaþjóða Ástralíu. Í þessum þætti er sjónum beint að manni að nafni [[Bungaree]], sem var túlkur í landkönnunarleiðöngrum Breta. |- |2. febrúar 2024 |''Iran Air 655'' |Í þættinum er fjallað um [[Iran Air 655|farþegaflug íranska flugfélagsins Iran Air]] sem var skotið niður af bandarísku herskipi á Persaflóa, 3. júlí 1988. |- |9. febrúar 2024 |''Galdrafár í Salem I'' |Í þættinum er fjallað um undarlega atburði sem gerðust í Salem-þorpi á Nýja Englandi seint á 17. öld. Nokkrar ungar stúlkur kenndu sér undarlegra meina og sökuðu konur í þorpinu um að beita þær galdri. Úr varð [[Galdrafárið í Salem|eitt alræmdasta galdrafár]] í sögu Norður-Ameríku. |- |16. febrúar 2024 |''Galdrafár í Salem II'' |Í þættinum er áfram fjallað um undarlega atburði sem gerðust í Salem-þorpi á Nýja Englandi seint á 17. öld. Nokkrar ungar stúlkur kenndu sér undarlegra meina og sökuðu konur í þorpinu um að beita þær galdri, og úr varð eitt alræmdasta galdrafár í sögu Norður-Ameríku. Í þessum þætti er fjallað um ásakanir á hendur nýjum nornum í Salem. |- |1. mars 2024 |''Galdrafár í Salem IV'' |Fjórði þáttur um galdrafárið mikla í Salem og nærsveitum á Nýja Englandi 1692. |- |8. mars 2024 |''Galdrafár í Salem V'' |Fimmti og síðasti þáttur um galdrafárið mikla í Salem og nærsveitum á Nýja Englandi sem hófst 1692. |- |15. mars 2024 |''Matthew Shepard'' |Í þættinum er fjallað um morðið á [[Matthew Shepard]], samkynhneigðum ungum manni í Wyoming í Bandaríkjunum 1998, og áhrif þess á réttindabaráttu hinsegin fólks vestanhafs. |- |22. mars 2024 |''Páskaeyja'' |Í þættinum er fjallað um afskekkta smáeyju í sunnanverðu Kyrrahafi, sem evrópskir sæfarar nefndu Páskaeyju. |- |23. mars 2024 |''Galdrafár í Salem III'' |Í þættinum er haldið áfram að fjalla um galdrafárið mikla sem braust út á Nýja Englandi 1692. |- |5. apríl 2024 |''Páskaeyja II'' |Í þættinum er áfram fjallað um sögu [[Páskaeyja|Páskaeyju]] á sunnanverðu Kyrrahafi, sér í lagi þær hörmungar sem íbúar eyjunnar þurftu að þola á nítjándu öld. |- |12. apríl 2024 |''Páskaeyja III'' |Í þættinum er haldið áfram umfjöllun um sögu [[Páskaeyja|Páskaeyju]] í Kyrrahafi. Í þessum þætti er fjallað um tilraunir evrópskra trúboða til að koma sér fyrir á eyjunni og kristna íbúa hennar, og franskan ævintýramann sem hafði önnur áform um framtíð eyjunnar. |- |19. apríl 2024 |''Páskaeyja IV'' |Fjórði þáttur um sögu [[Páskaeyja|Páskaeyju]] á Kyrrahafi. Í þessum þætti er fjallað um tilraunir útlendinga til að gera eyjuna að stóru sauðfjárbúi og endalok sjálfstæðis eyjaskeggja í lok nítjándu aldar. |- |3. maí 2024 |''Páskaeyja V'' |Lokaþáttur um sögu [[Páskaeyja|Páskaeyju]] eða Rapa Nui í Kyrrahafi. |- |31. maí 2024 |''Andrew Wakefield og MMR I'' |Þátturinn fjallar um breskan lækni, [[Andrew Wakefield]], sem árið 1998 kom af stað kenningu um að tengsl væru milli [[Bóluefni|bóluefnisins]] MMR og [[Einhverfa|einhverfu]] í börnum. Kenningarnar reyndust ekki eiga við rök að styðjast en urðu lífseigar meðal andstæðinga bólusetninga. |- |7. júní 2024 |''Andrew Wakefield II'' |Síðari þáttur um Bretann Andrew Wakefield, sem árið 1998 kom af stað kenningu um að tengsl væru milli bóluefnisins MMR og einhverfu í börnum. Kenningarnar reyndust ekki eiga við rök að styðjast en urðu lífseigar meðal andstæðinga bólusetninga. |- |6. september 2024 |''Gíslatakan í Beslan I'' |Í þættinum er fjallað um gíslatöku í barnaskóla í bænum [[Beslan]] í [[Norður-Ossetía|Norður-Ossetíu]] í Rússlandi í septemberbyrjun árið 2004. |- |13. september 2024 |''Gíslatakan í Beslan II'' |Síðari þáttur um gíslatökuna í barnaskóla í Beslan í Norður-Ossetíu í Rússlandi í septemberbyrjun 2004. |- |27. september 2024 |''Kamala Harris I'' |Fyrsti þáttur um ævi bandarísku stjórnmálakonunnar [[Kamala Harris|Kamölu Harris]]. Í þessum þætti er fjallað um ættir Harris á Indlandi og Jamaíku og fyrstu árin í ævi hennar. |- |4. október 2024 |''Kamala Harris II'' |Annar þáttur um ævi bandarísku stjórnmálakonunnar Kamölu Harris. Í þessum þætti er fjallað um námsár hennar og upphaf á ferli hennar sem saksóknari. |- |11. október 2024 |''Frederick Cook og skandallinn á norðurpólnum'' |Í þættinum er fjallað um bandaríska landkönnuðinn [[Frederick Cook]], sem 1909 tilkynnti að hann hefði fyrstur manna komist á norðurpólnum. Í þessum þætti er fjallað um komu Cooks til Kaupmannahafnar í september 1909 og spennuna sem greip um sig í dönsku höfuðborginni yfir afreki hans. |- |18. október 2024 |''Frederick Cook og skandallinn á norðurpólnum II'' |Annar þáttur um bandaríska landkönnuðinn Frederick Cook, sem 1909 tilkynnti að hann hefði fyrstur manna komist á norðurpólnum. Í þessum þætti er fjallað um efasemdir sem fljótt vöknuðu eftir komu Cooks til Kaupmannahafnar í september 1909 og deilu hans við annan mögulegan norðurpólfara. |- |25. október 2024 |''Sally Clark I'' |Í þættinum er fjallað um alræmt breskt dómsmál. [[Sally Clark]] var árið 1998 ákærð fyrir að hafa myrt tvo syni sína þegar þeir voru einungis um tveggja og þriggja mánaða gamlir. |- |1. nóvember 2024 |''Sally Clark II'' |Síðari þáttur um Sally Clark, breska konu var árið 1998 ákærð fyrir að hafa myrt tvo syni sína þegar þeir voru einungis um tveggja og þriggja mánaða gamlir, en hafð var fyrir röngum sökum. |- |8. nóvember 2024 |''Japanskir Bandaríkjamenn í síðari heimsstyrjöld'' |Eftir árás japanska hersins á bandarísku flotastöðina Pearl Harbor árið 1941 voru nærri 120 þúsund Bandaríkjamenn af japönskum ættum gerðir brottrækir af heimilum sínum á vesturströnd Bandaríkjanna, og sendir í fangabúðir þar sem þeir dvöldu nær öll stríðsárin. Fæstir fanganna höfðu nokkuð til saka unnið annað en að eiga ættir að rekja til óvinaríkisins Japan, og stór hluti þeirra voru bandarískir ríkisborgarar. Uppfærð útgáfa af þætti frá 2017. |- |15. nóvember 2024 |''Shackleton á Discovery'' |Í þættinum er fjallað um breska heimskautakönnuðinn [[Ernest Shackleton]] og fyrstu ferð hans á suðurskautslandið um borð í rannsóknarskipinu Discovery, 1901-1903. |- |22. nóvember 2024 |''Shackleton á Nimrod'' |Annar þáttur um ævi breska heimskautakönnuðarins Ernest Shackletons. Í þessum þætti er fjallað um fyrsta sjálfstæða leiðangur hans á Suðurskautslandið með skipinu Nimrod 1907-1908. |- |29. nóvember 2024 |''Shackleton næstum á suðurpólnum'' |Þriðji þáttur um ævintýri breska heimskautakönnuðarins Ernest Shackletons. Í þessum þætti er fjallað um seinni hluta Nimrod-leiðangursins á suðurpólinn og næstu skref Shackletons á ferlinum. |- |6. desember 2024 |''Shackleton á Endurance'' |Fjórði þáttur um breska heimskautakönnuðinn Ernest Shackleton. Í þessum þætti leggur hann af stað í þriðja leiðangur sinn til suðurskautslandsins. |- |13. desember 2024 |''Shackleton á Fílaey'' |Fimmti þáttur um ævintýri breska heimskautakönnuðarins Ernest Shackletons. Í þessum þætti er haldið áfram að rekja hrakningar Endurance-leiðangur hans á suðurheimskauti. |- |20. desember 2024 |''Shackleton kemst heim'' |Sjötti og síðasti þáttur um breska heimskautakönnuðinn Ernest Shackleton og leiðangur hans á skipinu Endurance á suðurskautið. |- |17. janúar 2025 |''Ættir og ævi Elons Musk'' |Í þættinum er fjallað um suðurafríska auðjöfurinn umdeilda [[Elon Musk]], fjölskyldu hans og æsku í Suður-Afríku. |- |24. janúar 2025 |''Elon Musk í Norður-Ameríku'' |Annar þáttur um suðurafríska auðjöfurinn Elon Musk. Í þessum þætti er fjallað um flutning hans til Kanada og síðar Bandaríkjanna og fyrstu skref í fyrirtækjarekstri. |- |31. janúar 2025 |''Fjólubláa hættan'' |Í þættinum er fjallað um „[[Fjólubláa hættan|the lavender scare]]“, ofsóknir stjórnvalda í Bandaríkjunum á samkynhneigðu og hinsegin fólki í opinberum stofnunum ríkisins á kaldastríðsárunum og baráttuna gegn þeim. |- |7. febrúar 2025 |''Japan Airlines flug 123'' |Í þættinum er fjallað um eitt mannskæðasta flugslys sögunnar, þegar Boeing 747-risaþota í innanlandsflugi [[Japan Airlines-flug 123|brotlenti í fjallendi í Japan]] 12. ágúst 1985. |- |14. febrúar 2025 |''Fritz Bauer og réttarhöldin í Frankfurt I'' |Í þættinum er fjallað um þýska saksóknarann [[Fritz Bauer]], sem átti stóran þátt í að 22 fyrrum starfsmenn [[Auschwitz|útrýmingarbúða nasista í Auschwitz]] voru sóttir til saka í Frankfurt 1963. |- |21. febrúar 2025 |''Fritz Bauer og réttarhöldin í Frankfurt II'' |Annar þáttur um málarekstur gegn 22 fyrrum starfsmenn útrýmingarbúða nasista í Auschwitz í Frankfurt 1963, aðdraganda þess og aðstandendur. |- |28. febrúar 2025 |''Fritz Bauer og réttarhöldin í Frankfurt III'' |Þriðji þáttur um málarekstur gegn 22 fyrrum starfsmenn útrýmingarbúða nasista í Auschwitz í Frankfurt 1963, aðdraganda þess og aðstandendur. |- |7. mars 2025 |''Fritz Bauer og réttarhöldin í Frankfurt IV'' |Fjórði og síðasti þáttur um réttarhöld yfir fyrrum starfsmönnum útrýmingarbúða nasista í Auschwitz í Frankfurt 1963, aðdraganda þeirra og aðstandendur. |- |21. mars 2025 |''Sankti Kilda'' |Í þættinum er fjallað um sögu [[St. Kilda|Sankti Kildu]], eyja í Norður-Atlantshafi vestur af [[Skotland|Skotlandi]]. |} == Tilvísanir == <references /> [[Flokkur:Íslenskir hlaðvarpsþættir]] aa39z3p0v3r7hwefzbcf8yoxltbh7zy 0 181530 1920496 1919025 2025-06-15T20:02:40Z Örverpi 89677 /* Umferðir */ Kanada 1920496 wikitext text/x-wiki {{Multiple image | perrow = 3/2 | total_width = 400 | image1 = Oscar Piastri.png | image2 = 2025 Japan GP - McLaren - Oscar Piastri - FP1.jpg | footer = [[Oscar Piastri]] (vinstri) og lið hans [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]] (hægri) leiða heimsmeistaramót ökumanna og bílasmiða. }} '''2025 FIA Formúla 1 Heimsmeistarakeppnin''' er 76 tímabilið af Formúlu 1 heimsmeistarakeppninni. Það er samkvæmt Fédération Internationale de l'Automobile (FIA), stjórn alþjóðlegra akstursíþrótta, hæsti flokkur í keppni bíla án yfirbyggingar yfir hjóla. Heimsmeistarakeppnin spannar 24 kappakstra víðsvegar um heiminn. Tímabilið byrjaði í mars og mun enda í desember. Keppt er um tvo heimsmeistaratitla, heimsmeistaratitill ökumanna og heimsmeistaratitill bílasmiða. [[Max Verstappen]] hjá [[Red Bull Racing|Red Bull]] er ríkjandi heimsmeistari ökumanna en [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]] er ríkjandi heimsmeistari bílasmiða. 2025 Tímabilið er loka tímabil fyrir reglur um vélar sem hafa verið í gildi síðan 2014<ref>{{Vefheimild|url=https://racingnews365.com/everything-to-know-about-f1s-2026-power-unit-revolution|titill=Everything to know about F1's 2026 power unit revolution|höfundur=Jake Nichol|útgefandi=RN365|tilvitnun=|dags=21. janúar 2024|vefsíða=racingnews365.com|skoðað=24. mars 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> og reglur um yfirbyggingu bíla sem hafa verið í gildi síðan 2022. 2025 er jafnramt seinasta árið sem svokallað DRS kerfi (e. drag reduction system) verður notað sem er hjálpartæki við framúrakstur en DRS hefur verið í Formúlu 1 bílum síðan 2011.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.the-race.com/formula-1/f1-reveals-2026-car-everything-you-need-to-know/|titill=F1 reveals 2026 cars - everything worth knowing|höfundur=Scott Mitchell-Malm, Ben Anderson|útgefandi=The Race|tilvitnun=|dags=6. júní 2024|vefsíða=the-race.com|skoðað=24. mars 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> 2025 er seinasta tímabil Renault sem vélaframleiðandi fyrir liðið sitt [[Alpine F1 Lið|Alpine]], en framleiðandi hefur ákveðið að hætta framleiðslu sinni á vélum eftir 2025.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/alpine-confirm-they-are-to-shut-down-works-engine-programme-at-the-end-of.2Bcubn03U8oaIOMFVggZDl|titill=Alpine confirm they are to shut down works engine programme at the end of 2025|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=30. september 2024|vefsíða=formula1.com|skoðað=24. mars 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> == Lið og ökumenn == Listi yfir þá ökumenn sem hafa verið staðfestir af liðum sínum fyrir 2025 tímabilið af Formúlu 1 {| class="wikitable" border="1" style="font-size: 85%;" !Lið !Bílasmiður !Vél ! width="25" |Númer !Ökumenn |- | rowspan="2" |<span data-sort-value="Alpine"> {{flagicon|France}}BWT Alpine F1 Team</span><ref>{{cite web|url=https://www.bwt-wam.com/it/azienda/a-proposito-di-bwt/bwt-and-alpine-f1/|title=BWT and Alpine F1 team combine forces in strategic partnership aimed at sustainability drive|website=BWT.com|date=11 February 2022|access-date=24 April 2024}}</ref> ! rowspan="2" | [[Alpine F1 Lið|Alpine]]-[[Renault í Formúlu 1|Renault]] |rowspan="2"|{{Nowrap|Renault}}<ref name="TheRaceUntil2026">{{cite news |title=What engine every F1 team is using for 2026 rules |url=https://www.the-race.com/formula-1/2026-f1-team-engines/ |access-date=8 February 2024 |work=The Race |date=8 January 2024 |language=en}}</ref> |style="text-align:center"|10 |{{flagicon|France}}[[Pierre Gasly]]<ref>{{Cite web |title=Gasly commits future to Alpine after agreeing multi-year extension |url=https://www.formula1.com/en/latest/article/breaking-gasly-commits-future-to-alpine-after-agreeing-multi-year-extension.2fTOrdhn0AgZa4r4UVkktt |access-date=27 June 2024|website=Formula 1.com|language=en}}</ref> |- |style="text-align:center"|7 |{{flagicon|Australia}}[[Jack Doohan]]<ref>{{cite web|access-date=28 August 2024|title=Checkin’ in to see how you’re Doohan!🤘|url=https://www.instagram.com/reel/C_FrDssuWM-/|website=alpinef1team Instagram account}}</ref> |- |rowspan=2|{{flagicon|United Kingdom}}Aston Martin Aramco F1 Team<ref>{{cite web|access-date=25 January 2024|date=3 February 2022|title=F1: Aston Martin sela acordo de patrocínio com Aramco|url=https://motorsport.uol.com.br/f1/news/f1-aston-martin-sela-acordo-de-patrocinio-com-aramco/7857480/|website=motorsport.uol.com.br}}<!-- auto-translated from Portuguese by Module:CS1 translator --></ref> ! rowspan="2" |{{Nowrap|[[Aston Martin F1 lið|Aston Martin Aramco]]-[[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]]}} |rowspan="2"| Mercedes<ref>{{cite news |title=Aston Martin confirm Honda as F1 engine partner from 2026 as Japanese manufacturer makes official return to sport |url=https://www.skysports.com/f1/news/12477/12887654/aston-martin-confirm-honda-as-f1-engine-partner-from-2026-as-japanese-manufacturer-makes-official-return-to-sport |access-date=8 February 2024 |work=Sky Sports |date=24 May 2023 |language=en}}</ref> |style="text-align:center"|14 |{{flagicon|Spain}}[[Fernando Alonso]]<ref>{{Cite web |title=Alonso signs new F1 deal with Aston Martin |url=https://www.formula1.com/en/latest/article/breaking-fernando-alonso-signs-new-deal-with-aston-martin-to-end-speculation-over-f1.14YlqBvQcJlYUwtV61LsEH |access-date=11 April 2024 |website=www.formula1.com |language=en}}</ref> |- |style="text-align:center"|18 |{{flagicon|Canada}}[[Lance Stroll]]<ref>{{Cite web |title=Aston Martin confirm Stroll to remain at team |url=https://www.formula1.com/en/latest/article/breaking-aston-martin-confirm-stroll-to-remain-as-alonsos-team-mate-after.2jFNF8IKenDvIeDXEpblBD |access-date=2024-06-27 |website=Formula 1.com|language=en}}</ref> |- | rowspan=2|<span data-sort-value="Ferrari">{{flagicon|Italy}}Scuderia Ferrari HP<ref>{{cite web |title=Ferrari and HP Announce a Title Partnership |url=https://press.hp.com/us/en/press-kits/2024/scuderia-ferrari-hp.html |website=press.hp.com |access-date=24 April 2024}}</ref></span> ! rowspan="2" | [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] |rowspan="2"| Ferrari<ref name="TheRaceUntil2026"/> |style="text-align:center"|16 |{{flagicon|Monaco}}[[Charles Leclerc]]<ref>{{cite web|access-date=25 January 2024|date=25 January 2024|title=F1: Ferrari anuncia extensão de contrato de Leclerc|url=https://motorsport.uol.com.br/f1/news/f1-ferrari-anuncia-extensao-de-contrato-de-leclerc/10569073/|website=motorsport.uol.com.br}}<!-- auto-translated from Portuguese by Module:CS1 translator --></ref> |- |style="text-align:center"|44 |{{flagicon|United Kingdom}}[[Lewis Hamilton]] |- | rowspan="2" |<span data-sort-value="Haas">{{flagicon|United States}}MoneyGram Haas F1 Team<ref>{{cite web|url=https://www.formula1.com/en/latest/article.haas-sign-new-title-sponsor-for-2023-in-multi-year-deal.4YFZ3bryxIowvBi64hvnTO.html|title=Haas sign new title sponsor for 2023 in multi-year deal|website=Formula1.com|date=20 October 2022|access-date=22 October 2022}}</ref></span> ! rowspan="2" |[[Haas F1 Lið|Haas]]-[[Scuderia Ferrari|Ferrari]] |rowspan="2"|Ferrari<ref>{{Cite web|last=Grandprix.com|title=Haas to stick with Ferrari amid engine crisis|url=http://www.grandprix.com//news/haas-to-stick-with-ferrari-amid-engine-crisis.html|access-date=30 August 2020|website=grandprix.com|archive-date=30 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200830231958/http://www.grandprix.com//news/haas-to-stick-with-ferrari-amid-engine-crisis.html|url-status=live}}</ref> |style="text-align:center"|31 |{{flagicon|France}}[[Esteban Ocon]]<ref>{{Cite web |title=Haas confirm signing of Ocon on multi-year contract |url=https://www.formula1.com/en/latest/article/breaking-haas-confirm-signing-of-ocon-with-frenchman-to-partner-bearman-in.7uQGY6qNKCZmU8fXM57TBi |access-date=2024-07-25 |website=Formula 1.com|language=en}}</ref> |- |style="text-align:center"|87 |{{flagicon|United Kingdom}}[[Oliver Bearman]]<ref>{{cite web|url=https://racingnews365.com/bearman-confirms-choice-for-key-f1-driver-decision|title=Bearman reveals selection for F1 identity detail|website=racingnews365.com|date=13 March 2024|access-date=13 March 2024}}</ref> |- | rowspan="2" |{{flagicon|Switzerland}}Stake F1 Team Kick Sauber<ref>{{cite news |last1=Nichol |first1=Jake |title=Sauber announces official team name for 2024 and 2025 |url=https://racingnews365.com/sauber-announces-final-team-name-for-2024-and-2025#:~:text=Sauber%20has%20formally%20announced%20that,sponsors%20in%20the%20official%20name. |access-date=24 April 2024 |work=RacingNews365 |date=1 January 2024 |language=en}}</ref> ! rowspan="2" | [[Sauber Motorsport|Kick Sauber]]-[[Scuderia Ferrari|Ferrari]] |rowspan="2"| Ferrari<ref>{{cite news |title=Audi to team up with Sauber for Formula One entry in 2026 |url=https://www.usatoday.com/story/sports/motor/formula1/2022/10/26/audi-to-team-up-with-sauber-for-formula-one-entry-in-2026/50874113/ |access-date=8 February 2024 |work=USA TODAY |date=26 October 2022}}</ref> |style="text-align:center"|27 |{{nowrap|{{flagicon|Germany}}[[Nico Hülkenberg]]}}<ref>{{cite web|access-date=26 April 2024|date=26 April 2024|title=F1: Kick Sauber sign Nico Hulkenberg for 2025 ahead of Audi transformation|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/nico-hulkenberg-to-depart-haas.18AzRKDjCvuib4kGwr6MA7|website=formula1.com}}</ref> |- |style="text-align:center"|5 |{{flagicon image|Flag of Brazil.svg}}[[Gabriel Bortoleto]]<ref>{{cite web|access-date=5 March 2025|date=6 November 2024|title=Kick Sauber confirm rookie Bortoleto as second driver for 2025|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/breaking-kick-sauber-confirm-rookie-bortoleto-as-second-driver-for-2025.2EL5ciR1wh3baHcobZqGl9|website=formula1.com}}</ref> |- | rowspan=2 scope="row"|<span data-sort-value="McLaren">{{flagicon|United Kingdom}}McLaren Formula 1 Team</span> ! rowspan="2" scope="row" nowrap | [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]] |rowspan="2"|Mercedes<ref>{{Cite web |title=McLaren's deal to use Mercedes F1 engines again from 2021 announced |url=https://www.autosport.com/f1/news/mclarens-deal-to-use-mercedes-f1-engines-again-from-2021-announced-4988153/4988153/ |access-date=17 September 2022 |website=www.autosport.com |date=28 September 2019 |language=en |archive-date=2 June 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210602215052/https://www.autosport.com/f1/news/mclarens-deal-to-use-mercedes-f1-engines-again-from-2021-announced-4988153/4988153/ |url-status=live }}</ref> |style="text-align:center"|4 |{{flagicon|United Kingdom}}[[Lando Norris]]<ref>{{cite web|access-date=26 January 2024|date=26 January 2024|title=F1: Norris assina extensão de contrato multianual com a McLaren|url=https://motorsport.uol.com.br/f1/news/f1-norris-assina-extensao-de-contrato-multianual-com-a-mclaren/10569454/|website=motorsport.uol.com.br}}<!-- auto-translated from Portuguese by Module:CS1 translator --></ref> |- |style="text-align:center"|81 |{{flagicon|Australia}}[[Oscar Piastri]]<ref>{{cite web|access-date=25 January 2024|date=20 September 2023|title=F1: Piastri prorroga contrato com a McLaren até 2026|url=https://motorsport.uol.com.br/f1/news/f1-piastri-prorroga-contrato-com-a-mclaren-ate-2026/10522745/|website=motorsport.uol.com.br}}<!-- auto-translated from Portuguese by Module:CS1 translator --></ref> |- | rowspan=2|<span data-sort-value="Mercedes">{{nowrap|{{flagicon|Germany}}Mercedes-AMG Petronas F1 Team}}</span><ref>{{cite news |last1=Noble |first1=Jonathan |title=Mercedes signs early Petronas deal extension ahead of new F1 2026 rules |url=https://us.motorsport.com/f1/news/mercedes-signs-early-petronas-deal-extension-ahead-of-new-f1-2026-rules/10375423/ |access-date=24 April 2024 |work=us.motorsport.com |date=28 September 2022 |language=en}}</ref> ! rowspan="2" | [[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]] |rowspan="2"| Mercedes<ref name="TheRaceUntil2026"/> |style="text-align:center"|63 |{{flagicon|United Kingdom}}[[George Russell]]<ref name="MercedesPilotos">{{cite web |date=31 August 2023 |title=F1: Mercedes confirma renovações de Hamilton e Russell até o fim de 2025 |url=https://motorsport.uol.com.br/f1/news/f1-mercedes-confirma-renovacoes-de-hamilton-e-russell-ate-o-fim-de-2025/10513879/ |access-date=25 January 2024 |publisher=motorsport.uol.com.br}}<!-- auto-translated from Portuguese by Module:CS1 translator --></ref> |- |style="text-align:center"|12 |{{flagicon|Italy}}[[Andrea Kimi Antonelli]]<ref name=Antonelli>{{Cite web |date=31 August 2024 |title=Antonelli confirmed as Hamilton’s replacement with Mercedes looking ahead to ‘next chapter’ |url=https://www.formula1.com/en/latest/article/breaking-kimi-antonelli-confirmed-as-lewis-hamiltons-replacement-with.2TeU01Qm9BjQUlBjl9jBTm |access-date=2024-08-31 |website=Formula 1}}</ref> |- |rowspan="2"|{{flagicon|Italy}}Visa Cash App Racing Bulls F1 Team<ref name="AT Rebrand 2024">{{cite web|access-date=25 January 2024|date=24 January 2024|language=en|title=AlphaTauri's new name for 2024 is confirmed|url=https://www.formula1.com/en/latest/article.alphatauri-rebrand-confirmed-for-2024-season-as-new-team-name-revealed.4xAWHWI66d5L9mFELLGb6J.html|website=www.formula1.com}}<!-- auto-translated from Portuguese by Module:CS1 translator --></ref> !rowspan=2|[[Racing Bulls]]-[[Honda RBPT]] |rowspan="2"|{{nowrap|Honda RBPT<ref name="RedBull-engine">{{cite web|access-date=25 January 2024|date=15 December 2022|title=F1: Motores Red Bull voltam a ter nome da Honda em 2023|url=https://motorsport.uol.com.br/f1/news/f1-motores-red-bull-voltam-a-ter-nome-da-honda-em-2023/10411745/|website=motorsport.uol.com.br}}<!-- auto-translated from Portuguese by Module:CS1 translator --></ref>}} |style="text-align:center"|30 |{{flagicon|Nýja-Sjáland}}[[Liam Lawson]]<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/breaking-tsunoda-to-replace-lawson-at-red-bull-from-japanese-gp-as-new.49qawI5Q4YYPhhMJpHqUiO|titill=Tsunoda to replace Lawson at Red Bull from Japanese GP as New Zealander drops down to Racing Bulls|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=27. mars 2025|vefsíða=formula1.com|skoðað=27. mars 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> |- |style="text-align:center"|6 |{{flagicon|France}}[[Isack Hadjar]]<ref>{{Cite web |title=Hadjar signs for RB as he takes final seat on 2025 F1 grid |url=https://www.formula1.com/en/latest/article/breaking-isack-hadjar-signs-for-rb-tsunoda-final-seat-on-2025-f1-grid.6UMQgndoDfFIH5wtyxucAG |access-date=2025-05-03 |website=Formula 1 |language=en}}</ref> |- |rowspan="2"|{{flagicon|Austria}}Oracle Red Bull Racing<ref>{{cite web|access-date=25 January 2024|date=10 February 2022|publisher=www.autoracing.com.br|title=Acordo Red Bull/Oracle é "o maior na história da F1"|url=https://www.autoracing.com.br/acordo-red-bull-oracle-e-o-maior-na-historia-da-f1/}}<!-- auto-translated from Portuguese by Module:CS1 translator --></ref> !rowspan="2"|[[Red Bull Racing]]-[[Honda RBPT]] |rowspan="2"|Honda RBPT<ref name="RedBull-engine"/> |style="text-align:center"|22 |{{flagicon|Japan}}[[Yuki Tsunoda]]<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/breaking-tsunoda-to-replace-lawson-at-red-bull-from-japanese-gp-as-new.49qawI5Q4YYPhhMJpHqUiO|titill=Tsunoda to replace Lawson at Red Bull from Japanese GP as New Zealander drops down to Racing Bulls|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=27. mars 2025|vefsíða=formula1.com|skoðað=27. mars 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> |- |style="text-align:center"|1 |{{nowrap|{{flagicon|Netherlands}}[[Max Verstappen]]<ref>{{cite web|access-date=25 January 2024|date=3 March 2022|title=Verstappen renova com Red Bull até o fim de 2028; contrato é o mais longo da história da F1|url=https://motorsport.uol.com.br/f1/news/verstappen-renova-com-red-bull-ate-o-fim-de-2028-contrato-e-o-mais-longo-da-historia-da-f1/8660822/|website=motorsport.uol.com.br}}<!-- auto-translated from Portuguese by Module:CS1 translator --></ref>}} |- |rowspan="2"|{{flagicon|United Kingdom}}Atlassian Williams Racing !rowspan="2"|[[Williams Racing|Williams]]-[[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]] |rowspan="2"| Mercedes<ref>{{cite news |title=Williams F1 team to use Mercedes engines until at least 2030 |url=https://www.reuters.com/sports/motor-sports/williams-f1-team-use-mercedes-engines-until-least-2030-2024-01-08/#:~:text=LONDON%2C%20Jan%208%20(Reuters),both%20parties%20announced%20on%20Monday. |access-date=8 February 2024 |work=Reuters |date=8 January 2024}}</ref> |style="text-align:center"|23 |{{flagicon|THA}} [[Alexander Albon]]<ref>{{cite web|access-date=5 February 2024|date=5 February 2024|title=Albon tied to Williams until the end of F1 2025, clarifies Vowles|url=https://www.motorsport.com/f1/news/albon-tied-williams-end-f1-2025-vowles/10572717/|website=motorsport.com}}</ref> |- |style="text-align:center"|55 |{{flagicon|ESP}} [[Carlos Sainz Jr.]]<ref name="SAIWilliams">{{cite web|access-date=29 July 2024|date=29 July 2024|title=Sainz signs for Williams as Spaniard's F1 future is confirmed|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/breaking-carlos-sainz-signs-for-williams-as-spaniards-f1-future-is-confirmed.2wsM0VoH6D7H2akmtW9uXe|website=Formula 1.com}}</ref> |- |} === Ökumanns breytingar === Eftir lélega frammistöðu í fyrstu tveimur keppnum tímabilsins var Liam Lawson færður frá Red Bull til Racing Bulls. Yuki Tsunoda var þá færður frá Racing Bulls til Red Bull og verður fyrsta keppni hans á heimavelli í japanska kappakstrinum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/breaking-tsunoda-to-replace-lawson-at-red-bull-from-japanese-gp-as-new.49qawI5Q4YYPhhMJpHqUiO|titill=Tsunoda to replace Lawson at Red Bull from Japanese GP as New Zealander drops down to Racing Bulls|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=27. mars 2025|vefsíða=formula1.com|skoðað=27. mars 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> == Umferðir == {|class="wikitable sortable" style="font-size:85%" !Umferð !Kappakstur !Braut !Dagsetning !Ráspóll !Hraðasti hringur !Sigurvegari ökumaður !Sigurvegari lið |- |1 |{{flagicon|AUS}} Ástralski kappaksturinn |Albert Park Circuit |16. mars |{{flagicon|Bretland}} [[Lando Norris]] |{{flagicon|Bretland}} [[Lando Norris]] |{{flagicon|Bretland}} [[Lando Norris]] |{{flagicon|Bretland}} [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]] |- |2 |{{flagicon|Kína}} Kínverski kappaksturinn |Shanghai International Circuit |23. mars |{{flagicon|Ástralía}} [[Oscar Piastri]] |{{flagicon|Bretland}} [[Lando Norris]] |{{flagicon|Ástralía}} [[Oscar Piastri]] |{{flagicon|Bretland}} [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]] |- |3 |{{flagicon|JPN}} Japanski kappaksturinn |Suzuka International Racing Course |6. apríl |{{flagicon|Holland}} [[Max Verstappen]] |{{flagicon|Ítalía}} [[Andrea Kimi Antonelli]] |{{flagicon|Holland}} [[Max Verstappen]] |{{flagicon|Austurríki}} [[Red Bull Racing]]-Honda RBPT |- |4 |{{flagicon|BHR}} Barein kappaksturinn |Bahrain International Circuit |13. apríl |{{flagicon|Ástralía}} [[Oscar Piastri]] |{{flagicon|Ástralía}} [[Oscar Piastri]] |{{flagicon|Ástralía}} [[Oscar Piastri]] |{{flagicon|Bretland}} [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]] |- |5 |{{flagicon|Sádi-Arabía}} Sádí Arabíski kappaksturinn |Jeddah Corniche Circuit |20. apríl |{{flagicon|Holland}} [[Max Verstappen]] |{{flagicon|Bretland}} [[Lando Norris]] |{{flagicon|Ástralía}} [[Oscar Piastri]] |{{flagicon|Bretland}} [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]] |- |6 |{{flagicon|USA}} [[Miami]] kappaksturinn |Miami International Autodrome |4. maí |{{flagicon|Holland}} [[Max Verstappen]] |{{flagicon|Bretland}} [[Lando Norris]] |{{flagicon|Ástralía}} [[Oscar Piastri]] |{{flagicon|Bretland}} [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]] |- |7 |{{flagicon|ITA}} [[Emilía-Rómanja]] kappaksturinn |Autodromo Enzo e Dino Ferrari |18. maí |{{flagicon|Ástralía}} [[Oscar Piastri]] |{{flagicon|Holland}} [[Max Verstappen]] |{{flagicon|Holland}} [[Max Verstappen]] |{{flagicon|Austurríki}} [[Red Bull Racing]]-Honda RBPT |- |8 |{{flagicon|Mónakó}} Mónakóski kappaksturinn |Circuit de Monaco |25. maí |{{flagicon|Bretland}} [[Lando Norris]] |{{flagicon|Bretland}} [[Lando Norris]] |{{flagicon|Bretland}} [[Lando Norris]] |{{flagicon|Bretland}} [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]] |- |9 |{{flagicon|ESP}} Spænski kappaksturinn |Circuit de Barcelona-Catalunya |1. júní |{{flagicon|Ástralía}} [[Oscar Piastri]] |{{flagicon|Ástralía}} [[Oscar Piastri]] |{{flagicon|Ástralía}} [[Oscar Piastri]] |{{flagicon|Bretland}} [[McLaren]]-[[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]] |- |10 |{{flagicon|Kanada}} Kanadíski kappaksturinn |Circuit Gilles Villeneuve |15. júní |{{flagicon|Bretland}} [[George Russell]] |{{flagicon|Bretland}} [[George Russell]] |{{flagicon|Bretland}} [[George Russell]] |{{flagicon|Þýskaland}} [[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]] |- |11 |{{flagicon|Austurríki}} Austurríski kappaksturinn |Red Bull Ring |29. júní | | | | |- |12 |{{flagicon|GBR}} Breski kappaksturinn |Silverstone Circuit |6. júlí | | | | |- |13 |{{flagicon|Belgía}} Belgíski kappaksturinn |Circuit de Spa-Francorchamps |27. júlí | | | | |- |14 |{{flagicon|Ungverjaland}} Ungverski kappaksturinn |Hungaroring |3. ágúst | | | | |- |15 |{{flagicon|NED}} Hollenski kappaksturinn |Circuit Zandvoort |31. ágúst | | | | |- |16 |{{flagicon|ITA}} Ítalski kappaksturinn |Monza Circuit |7. september | | | | |- |17 |{{flagicon|Aserbaídsjan}} Aserbaídsjan kappaksturinn |Baku City Circuit |21. september | | | | |- |18 |{{flagicon|Singapúr}} Singapúr kappaksturinn |Marina Bay Street Circuit |5. október | | | | |- |19 |{{flagicon|USA}} Bandaríski kappaksturinn |Circuit of the Americas |19. október | | | | |- |20 |{{flagicon|MEX}} [[Mexíkóborg|Mexíkóborgar]] kappaksturinn |Autódromo Hermanos Rodríguez |26. október | | | | |- |21 |{{flagicon|Brasilía}} [[São Paulo]] kappaksturinn |Interlagos Circuit |9. nóvember | | | | |- |22 |{{flagicon|USA}} [[Las Vegas]] kappaksturinn |Las Vegas Strip Circuit |22. nóvember | | | | |- |23 |{{flagicon|Katar}} Katar kappaksturinn |Lusail International Circuit |30. nóvember | | | | |- |24 |{{flagicon|Sameinuðu arabísku furstadæmin}} Abú Dabí kappaksturinn |Yas Marina Circuit |7. desember | | | | |- class="sortbottom" | colspan="9" style="background-color:#EAECF0;text-align:center"|'''Heimildir:'''<ref>{{Vefheimild|url=https://motorsportstats.com/series/fia-formula-one-world-championship/results/2025|titill=FIA Formula One World Championship Results 2025|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=|vefsíða=motorsportstats.com|skoðað=1. júní 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> |} == Heimildir == <references/> {{stubbur|bíll|íþrótt}} [[Flokkur:Tímabil í Formúlu 1]] iuxcksh612szh3u4ml13gqb0jxn1ck7 0 181755 1920497 1911599 2025-06-15T20:03:43Z Örverpi 89677 1920497 wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = George Russell | mynd = File:George Russell, British GP 2022 (52381430692) (cropped).jpg | mynd_texti = Russell árið 2022 | fæðingarnafn = George William Russell | fæðingardagur = {{birth date and age|1998|2|15|df=y}} | fæðingarstaður = King´s Lynn, [[Norfolk]], [[England]] | þjóðerni = {{flagicon|UK}} Breskur | starf = [[Formúla 1|Formúlu 1 ökumaður]] }} '''George William Russell''' (f.15. febrúar, 1998) er breskur ökuþór sem keppir í [[Formúla 1|Formúlu 1]] fyrir [[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]]. Russell hefur unnið þrjár keppnir í Formúlu 1 yfir 7 tímabil. Russell var hluti af Mercedes Akademíunni frá 2017. Eftir að vinna GP3 mótaröðina (Formúla 3) árið 2017 og [[Formúla 2|Formúlu 2]] mótaröðina 2018 skrifaði hann undir hjá [[Williams Racing|Williams]] í Formúlu 1 og varð liðsfélagi Robert Kubica.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/williams-sign-mercedes-junior-russell-on-multi-year-deal.20FsNkLv60MCmc0IGUkEc4|titill=Williams sign Mercedes junior Russell on multi-year deal|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=12. október 2018|vefsíða=formula1.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> Fyrsta keppnin hans í Formúlu 1 var í [[Ástralía|Ástralíu]] 2019. Sem varaökumaður Mercedes, steig Russell inn fyrir [[Lewis Hamilton]] í Sakhir kappakstrinum 2020, eftir að hafa leitt nánast alla keppnina missti hann forystuna vegna mistaka liðsins og sprungnu dekki á bíl sínum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.skysports.com/f1/news/12433/12150156/george-russell-reveals-timeline-of-events-that-led-to-him-replacing-lewis-hamilton|titill=George Russell reveals timeline of events that led to him replacing Lewis Hamilton|höfundur=James Galloway|útgefandi=|tilvitnun=|dags=4. desember 2020|vefsíða=skysports.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> Russell komst í fyrsta skipti á verðlaunapall í [[Belgía|Belgíu]] árið 2021 með Williams.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/maiden-f1-podium-was-reward-for-qualifying-performance-says-russell-after.HL5FdSNS9AnG0kILU4qbR|titill=Maiden F1 podium was reward for qualifying performance, says Russell after red-flagged Belgian GP|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=29. ágúst 2021|vefsíða=formula1.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> Árið 2022 tók Russell við af [[Valtteri Bottas]] sem liðsfélagi Hamilton hjá Mercedes.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/mercedes-announce-george-russell-will-partner-lewis-hamilton-in-2022.jtndbCmN3CR8Lm9s54e4T|titill=Mercedes announce George Russell will partner Lewis Hamilton in 2022|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=7. september 2021|vefsíða=formula1.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> Fyrsti ráspóllinn hans Russell var í [[Ungverjaland|Ungverjalandi]] 2022<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/mercedes-take-their-first-pole-position-of-2022-as-russell-sets-the-pace-in.6Vqx91758duUbTENjFUaU0|titill=Russell beats Sainz to take shock maiden pole at Hungaroring as Red Bulls hit trouble|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=30. júlí 2022|vefsíða=formula1.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> og seinna sama tímabil náði hann fyrsta sigrinum í [[Brasilía|Brasilíu]]<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/russell-takes-maiden-victory-as-hamilton-backs-up-mercedes-1-2-in-sao-paulo.212mwanKmfKE9cGauTgjL6|titill=Russell takes maiden victory as Hamilton backs up Mercedes 1-2 in Sao Paulo|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=13. nóvember 2022|vefsíða=formula1.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> og endaði fjórði í heimsmeistaramóti ökumanna eftir tímabilið. Eftir að fara sigurlaus í gegnum 2023 tímabilið, sigraði hann tvær keppnir 2024 tímabilið í [[Austurríki]]<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/russell-claims-surprise-win-in-austria-after-verstappen-and-norris.2Kmxvn4a42JYDFhvklagYk|titill=Russell claims surprise win in Austria after Verstappen and Norris dramatically collide in battle for the lead|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=30. júní 2024|vefsíða=formula1.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> og [[Las Vegas]]<ref>{{Vefheimild|url=https://www.skysports.com/f1/news/12433/13259675/las-vegas-gp-max-verstappen-wins-title-george-russell-wins-race-ahead-of-charging-lewis-hamilton|titill=Las Vegas GP: Max Verstappen wins title, George Russell wins race ahead of charging Lewis Hamilton|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=24. nóvember 2024|vefsíða=skysports.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> og varð fyrsti ökumaðurinn í 30 ár til að vera dæmdur úr leik eftir að hafa unnið keppni í belgíska kappakstrinum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.espn.com/f1/story/_/id/40664612/george-russell-investigation-underweight-car-winning-belgian-gp|titill=Belgian GP winner George Russell disqualified after investigation|höfundur=Laurence Edmondson|útgefandi=|tilvitnun=|dags=28. júlí 2024|vefsíða=espn.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> Frá og með Kanadíska kappakstrinum 2025 hefur Russell unnið fjórar keppnir, náð sex ráspólum, níu hröðustu hringjum og 19 verðlaunapöllum. Russell er samningsbundinn Mercedes út 2025 tímabilið.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.motorsportmagazine.com/articles/single-seaters/f1/every-f1-driver-out-of-contract-at-the-end-of-2025/|titill=Every F1 driver out of contract at the end of 2025|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=12. febrúar 2025|vefsíða=motorsportmagazine.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> ==Tilvísanir== {{reflist}} ==Ytri tenglar== *[https://www.formula1.com/en/drivers/george-russell George Russell] á formula1.com {{f|1998}} {{DEFAULTSORT:Russell, George}} [[Flokkur:Formúlu 1 ökumenn]] [[Flokkur:Breskir akstursíþróttamenn]] sbmkw9ho8d2kyl96yh6u16fcstfz50z 1920498 1920497 2025-06-15T20:14:20Z Örverpi 89677 1920498 wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = George Russell | mynd = File:George Russell, British GP 2022 (52381430692) (cropped).jpg | mynd_texti = Russell árið 2022 | fæðingarnafn = George William Russell | fæðingardagur = {{birth date and age|1998|2|15|df=y}} | fæðingarstaður = King´s Lynn, [[Norfolk]], [[England]] | þjóðerni = {{flagicon|UK}} Breskur | starf = [[Formúla 1|Formúlu 1 ökumaður]] }} '''George William Russell''' (f.15. febrúar, 1998) er breskur ökuþór sem keppir í [[Formúla 1|Formúlu 1]] fyrir [[Mercedes-Benz í Formúlu 1|Mercedes]]. Russell hefur unnið fjórar keppnir í Formúlu 1 yfir 7 tímabil. Russell var hluti af Mercedes Akademíunni frá 2017. Eftir að vinna GP3 mótaröðina (Formúla 3) árið 2017 og [[Formúla 2|Formúlu 2]] mótaröðina 2018 skrifaði hann undir hjá [[Williams Racing|Williams]] í Formúlu 1 og varð liðsfélagi Robert Kubica.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/williams-sign-mercedes-junior-russell-on-multi-year-deal.20FsNkLv60MCmc0IGUkEc4|titill=Williams sign Mercedes junior Russell on multi-year deal|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=12. október 2018|vefsíða=formula1.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> Fyrsta keppnin hans í Formúlu 1 var í [[Ástralía|Ástralíu]] 2019. Sem varaökumaður Mercedes, steig Russell inn fyrir [[Lewis Hamilton]] í Sakhir kappakstrinum 2020, eftir að hafa leitt nánast alla keppnina missti hann forystuna vegna mistaka liðsins og sprungnu dekki á bíl sínum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.skysports.com/f1/news/12433/12150156/george-russell-reveals-timeline-of-events-that-led-to-him-replacing-lewis-hamilton|titill=George Russell reveals timeline of events that led to him replacing Lewis Hamilton|höfundur=James Galloway|útgefandi=|tilvitnun=|dags=4. desember 2020|vefsíða=skysports.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> Russell komst í fyrsta skipti á verðlaunapall í [[Belgía|Belgíu]] árið 2021 með Williams.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/maiden-f1-podium-was-reward-for-qualifying-performance-says-russell-after.HL5FdSNS9AnG0kILU4qbR|titill=Maiden F1 podium was reward for qualifying performance, says Russell after red-flagged Belgian GP|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=29. ágúst 2021|vefsíða=formula1.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> Árið 2022 tók Russell við af [[Valtteri Bottas]] sem liðsfélagi Hamilton hjá Mercedes.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/mercedes-announce-george-russell-will-partner-lewis-hamilton-in-2022.jtndbCmN3CR8Lm9s54e4T|titill=Mercedes announce George Russell will partner Lewis Hamilton in 2022|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=7. september 2021|vefsíða=formula1.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> Fyrsti ráspóllinn hans Russell var í [[Ungverjaland|Ungverjalandi]] 2022<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/mercedes-take-their-first-pole-position-of-2022-as-russell-sets-the-pace-in.6Vqx91758duUbTENjFUaU0|titill=Russell beats Sainz to take shock maiden pole at Hungaroring as Red Bulls hit trouble|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=30. júlí 2022|vefsíða=formula1.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> og seinna sama tímabil náði hann fyrsta sigrinum í [[Brasilía|Brasilíu]]<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/russell-takes-maiden-victory-as-hamilton-backs-up-mercedes-1-2-in-sao-paulo.212mwanKmfKE9cGauTgjL6|titill=Russell takes maiden victory as Hamilton backs up Mercedes 1-2 in Sao Paulo|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=13. nóvember 2022|vefsíða=formula1.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> og endaði fjórði í heimsmeistaramóti ökumanna eftir tímabilið. Eftir að fara sigurlaus í gegnum 2023 tímabilið, sigraði hann tvær keppnir 2024 tímabilið í [[Austurríki]]<ref>{{Vefheimild|url=https://www.formula1.com/en/latest/article/russell-claims-surprise-win-in-austria-after-verstappen-and-norris.2Kmxvn4a42JYDFhvklagYk|titill=Russell claims surprise win in Austria after Verstappen and Norris dramatically collide in battle for the lead|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=30. júní 2024|vefsíða=formula1.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> og [[Las Vegas]]<ref>{{Vefheimild|url=https://www.skysports.com/f1/news/12433/13259675/las-vegas-gp-max-verstappen-wins-title-george-russell-wins-race-ahead-of-charging-lewis-hamilton|titill=Las Vegas GP: Max Verstappen wins title, George Russell wins race ahead of charging Lewis Hamilton|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=24. nóvember 2024|vefsíða=skysports.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> og varð fyrsti ökumaðurinn í 30 ár til að vera dæmdur úr leik eftir að hafa unnið keppni í belgíska kappakstrinum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.espn.com/f1/story/_/id/40664612/george-russell-investigation-underweight-car-winning-belgian-gp|titill=Belgian GP winner George Russell disqualified after investigation|höfundur=Laurence Edmondson|útgefandi=|tilvitnun=|dags=28. júlí 2024|vefsíða=espn.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> Frá og með Kanadíska kappakstrinum 2025 hefur Russell unnið fjórar keppnir, náð sex ráspólum, níu hröðustu hringjum og 19 verðlaunapöllum. Russell er samningsbundinn Mercedes út 2025 tímabilið.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.motorsportmagazine.com/articles/single-seaters/f1/every-f1-driver-out-of-contract-at-the-end-of-2025/|titill=Every F1 driver out of contract at the end of 2025|höfundur=|útgefandi=|tilvitnun=|dags=12. febrúar 2025|vefsíða=motorsportmagazine.com|skoðað=13. apríl 2025|archive-url=|archive-date=}}</ref> ==Tilvísanir== {{reflist}} ==Ytri tenglar== *[https://www.formula1.com/en/drivers/george-russell George Russell] á formula1.com {{f|1998}} {{DEFAULTSORT:Russell, George}} [[Flokkur:Formúlu 1 ökumenn]] [[Flokkur:Breskir akstursíþróttamenn]] te75dd9w85i7a5r8dtewzdieea021c2 10 183040 1920400 1903312 2025-06-15T12:08:48Z Alvaldi 71791 1920400 wikitext text/x-wiki {{infobox | child = {{Yesno|{{{embed|no}}}}} | bodyclass = vcard | bodystyle = width:26em | titleclass = fn summary | title = {{#ifeq:{{Yesno|{{{embed|no}}}}}|yes|'''>Körfuknattleiksferill'''|{{{name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly>}}}}} | labelstyle = text-align: left; | image = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image|}}}|size={{if empty|{{{image_size|}}}|{{{width|}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1|alt={{{alt|}}}|suppressplaceholder=yes}} | caption = {{{caption|}}} | headerstyle = {{Infobox basketball biography/style|{{delink|{{{team|}}}}}|border=2.5}} | header1 = {{#if:{{{team|}}} |{{#if:{{{number|}}}|Nr. {{{number}}}&#32;–&#32;}}{{delink|{{{team}}}}}}} | label2 = Leikstaða | data2 = {{#if:{{{team|}}}|{{{position|}}}}} | class2 = role | label3 = Deild | data3 = {{#if:{{{team|}}}|{{{league|}}}}} | label4 = Riðill | data4 = {{#if:{{{team|}}}|{{#if:{{{league|}}}||{{{conference|}}}}}}} | header5 = {{#if:{{{birth_date|}}}{{{birth_place|}}}{{{death_date|}}}{{{death_place|}}}{{{nationality|}}}{{{height_ft|}}}{{{height_in|}}}{{{height_m|}}}{{{height_cm|}}}{{{height|}}}{{{weight_lbs|}}}{{{weight_lb|}}}{{{weight_kg|}}}{{{weight|}}}{{{college_class|}}}|Persónulegar upplýsingar}} | label6 = Fæðingardagur | data6 = {{br separated entries|{{{birth_date|}}}|{{{birth_place|}}}}} | label7 = Dánardagur | data7 = {{br separated entries|{{{death_date|}}}|{{{death_place|}}}}} | label8 = Þjóðerni | data8 = {{{nationality|}}}{{#if: {{both|{{{nationality|}}}|{{{nationality_2|}}}}} |&#32;/&#32;}}{{{nationality_2|}}} | label9 = Hæð | data9 = {{#if:{{{height_ft|}}} |{{convert|{{{height_ft|0|}}}|ft|{{if empty|{{{height_in|}}}|0}}|in|m|2|abbr=on|order={{{height_order|}}}}}{{{height_footnote|}}} |{{#if:{{{height_cm|}}} |{{convert|{{if empty|{{{height_cm|}}}|0}}|cm|ftin|0|abbr=on|order={{{height_order|}}}}}{{{height_footnote|}}} |{{#if:{{{height_m|}}} |{{convert|{{if empty|{{{height_m|}}}|0}}|m|ftin|0|abbr=on|order={{{height_order|}}}}}{{{height_footnote|}}} |{{#if:{{{height|}}}|{{Infobox person/height|{{{height}}}}}}}{{{height_footnote|}}} }} }} }} | label10 = Þyngd | data10 = {{#if:{{{weight_lbs|}}}{{{weight_lb|}}} |{{convert|{{if empty|{{{weight_lbs|}}}|{{{weight_lb|}}}}}|lb|kg|0|abbr=on|order={{{weight_order|}}}}}{{{weight_footnote|}}} |{{#if:{{{weight_kg|}}} |{{convert|{{if empty|{{{weight_kg|}}}|0}}|kg|lb|0|abbr=on|order={{{weight_order|}}}}}{{{weight_footnote|}}} |{{#if:{{{weight|}}}|{{Infobox person/weight|{{{weight}}}}}}}{{{weight_footnote|}}} }} }} | header12 = {{#if:{{{highschool|}}}{{{high_school|}}}{{{high school|}}}{{{nationalteam|}}}{{{national_team|}}}{{{national team|}}}{{{college|}}}{{{draftyear|}}}{{{draft_year|}}}{{{draftteam|}}}{{{draft_team|}}}{{{draftyearpba|}}}{{{draft_year_pba|}}}{{{draftpba|}}}{{{draft_pba|}}}{{{debutyear|}}}{{{career_start|}}}{{{draft_year|}}}|Körfuboltaferill}} | label13 = Framhaldsskóli | data13 = {{if empty|{{{highschool|}}}|{{{high_school|}}}|{{{high school|}}}}} | class13= plainlist | label14 = Háskóli | data14 = {{{college|}}} | class14= plainlist | label15 = Landslið | data15 = {{if empty|{{{nationalteam|}}}|{{{national_team|}}}|{{{national team|}}}}} | class15= plainlist | label16 = [[{{if empty|{{{draft_league|}}}|Nýliðaval NBA}}]] | data16 = {{#if:{{{draftyear|}}}{{{draft_year|}}}|[[{{if empty|{{{draftyear|}}}|{{{draft_year}}}}} {{if empty|{{{draft_league|}}}|NBA}} nýliðavalið|{{if empty|{{{draftyear|}}}|{{{draft_year}}}}}]]<nowiki>:</nowiki> {{#if:{{{draft|}}}|{{{draft}}}| {{#ifexpr:{{str find|{{lc:{{if empty|{{{draftpick|}}}|{{{draft_pick}}}}}}}|territorial}} > 0|{{if empty|{{{draftpick|}}}|{{{draft_pick}}}}}|{{#switch:{{lc:{{if empty|{{{draftround|}}}|{{{draft_round|}}}}}}}||undrafted|[[undrafted sportsperson|undrafted]]=[[Undrafted sportsperson|undrafted]]|{{#iferror:{{#ifexpr:{{if empty|{{{draftround|}}}|{{{draft_round}}}}} > 0}}|{{if empty|{{{draftround|}}}|{{{draft_round}}}}} umferð|{{Ordinal|{{if empty|{{{draftround|}}}|{{{draft_round}}}<!--end if empty-->}}<!--end ordinal-->}} umferð<!--end iferror-->}}<!--end switch-->}}{{#if:{{{draftpick|}}}{{{draft_pick|}}}|{{#iferror:{{#ifexpr:{{if empty|{{{draftpick|}}}|{{{draft_pick}}}}} > 0}}|, {{if empty|{{{draftpick|}}}|{{{draft_pick}}}}}|{{#ifeq:{{if empty|{{{draftpick|}}}|{{{draft_pick}}}}}|1|{{#if:{{{draft_league|}}}|, {{#switch:{{{draft_league}}}|WNBA=[[Listi yfir fyrstu valrétti í WNBA|1. valréttur]]|NBA=[[Listi yfir fyrstu valrétti í NBA|1. valréttur]]|1. valréttur<!--end switch-->}}|, [[Listi yfir fyrstu valrétti í NBA|1. valréttur]]}}<!--end if draft_league-->|, {{Ordinal|{{if empty|{{{draftpick|}}}|{{{draft_pick}}}}}<!--end ordinal-->}} valréttur<!--end ifeq-->}}<!--end iferror-->}}<!--end if draft_pick-->}}<!--end ifexpr-->}}<!--end if draft-->}} }} | data17 = {{#if:{{both|{{{draftyear|}}}{{{draft_year|}}}|{{{draftteam|}}}{{{draft_team|}}}}}|Valin af {{if empty|{{{draftteam|}}}|{{{draft_team}}}}} }} | label18 = [[Nýliðaval Philippine Basketball Association|Nýliðaval PBA]] | data18 = {{#if:{{{draftyearpba|}}}{{{draft_year_pba|}}}|{{#ifexpr:{{if empty|{{{draftyearpba|}}}|{{{draft_year_pba}}}}}>=1985|[[{{if empty|{{{draftyearpba|}}}|{{{draft_year_pba}}}}} PBA draft|{{if empty|{{{draftyearpba|}}}|{{{draft_year_pba}}}}}]]<nowiki>:</nowiki> |{{if empty|{{{draftyearpba|}}}|{{{draft_year_pba}}}}}}} {{#if:{{{draftpba|}}}{{{draft_pba|}}}|{{if empty|{{{draftpba|}}}|{{{draft_pba}}}}} | {{#switch:{{lc:{{if empty|{{{draftroundpba|}}}|{{{draft_round_pba|}}}}}}}|=|undrafted|[[undrafted sportsperson|undrafted]]=[[Undrafted sportsperson|undrafted]]|{{#iferror:{{#ifexpr:{{if empty|{{{draftroundpba|}}}|{{{draft_round_pba}}}}} > 0}}|{{if empty|{{{draftroundpba|}}}|{{{draft_round_pba}}}}}|{{Ordinal|{{if empty|{{{draftroundpba|}}}|{{{draft_round_pba}}}<!--end if empty-->}}<!--end ordinal-->}}<!--end switch-->}} round<!--end iferror-->}}{{#if:{{{draftpickpba|}}}{{{draft_pick_pba|}}}|{{#iferror:{{#ifexpr:{{if empty|{{{draftpickpba|}}}|{{{draft_pick_pba}}}}} > 0}}|{{if empty|{{{draftpickpba|}}}|, {{{draft_pick_pba}}}}}|, {{Ordinal|{{if empty|{{{draftpickpba|}}}|{{{draft_pick_pba}}}}}<!--end ordinal-->}} valréttur<!--end iferror-->}}<!--end if draft_pick_pba-->}}<!--end if draft_pba-->}} }} | data19 = {{#if:{{both|{{{draftyearpba|}}}{{{draft_year_pba|}}}|{{{draftteampba|}}}{{{draft_team_pba|}}}}}|Selected by the {{if empty|{{{draftteampba|}}}|{{{draft_team_pba}}}}} }} | label21 = Leikferill | data21 = {{#if:{{{debutyear|}}}{{{career_start|}}}|{{if empty|{{{debutyear|}}}|{{{career_start|}}}}}–{{if empty|{{{finalyear|}}}|{{{career_end|}}}|nú}} }} | label23 = Leikstaða | data23 = {{if empty|{{{career_position|}}}|{{#if:{{{team|}}}||{{{position|}}}}}}} | label24 = Númer | data24 = {{if empty|{{{career_number|}}}|{{#if:{{{team|}}}||{{{number|}}}}}}} | label25 = Þjálfaraferill | data25 = {{#if:{{{coach_start|}}}|{{{coach_start}}}–{{if empty|{{{coach_end|}}}|nú}} }} | label26 = Dómaraferill | data26 = {{#if:{{{referee_start|}}}|{{{referee_start}}}–{{if empty|{{{referee_end|}}}|nú}} }} | header27 = {{#if:{{{years1|}}}{{{cyears1|}}}{{{team1|}}}{{{cteam1|}}} |{{#invoke:sports career|main | title = Liðsferill | pheader = {{#if:{{{cyears1|}}}{{{cteam1|}}}|Sem leikmaður:}} | cheader = Sem þjálfari: | pmax = 40 | pmaxcat = {{main other|[[Category:Pages using infobox basketball biography with long career|P]]}} | cmax = 30 | cmaxcat = {{main other|[[Category:Pages using infobox basketball biography with long career|C]]}} }} }} | header28 = {{#if:{{{awards|}}}{{{highlights|}}} |{{Infobox|child = yes | decat = yes <!-- remove from template:infobox tracking categories --> | datastyle = text-align: left; | title = Verðlaun og viðurkenningar | data1= {{if empty|{{{awards|}}}|{{{highlights|}}}}} }} }} | header29 = {{#if:{{both|{{{stat1label|}}}|{{{career_end|}}}{{{finalyear|}}}}} |{{Infobox|child = yes | decat = yes <!-- remove from template:infobox tracking categories --> | labelstyle = text-align: right; line-height: 1.2em | datastyle = line-height: 1.2em | title = Heildar tölfræði í {{{stats_league|}}} {{#if:{{both|{{{cstats_league1|}}}|{{{coach_end|}}}}}|sem leikmaður}} | label1 = {{{stat1label}}} | data1 = {{#if:{{{stat1label|}}}|{{{stat1value|}}} }} | label2 = {{{stat2label}}} | data2 = {{#if:{{{stat2label|}}}|{{{stat2value|}}} }} | label3 = {{{stat3label}}} | data3 = {{#if:{{{stat3label|}}}|{{{stat3value|}}} }} }} }} | data30 = {{#if:{{{nbanew|}}}{{#property:P3647}} |{{#if:{{{nbanew|}}} | '''[https://www.nba.com/player/{{{nbanew}}} Tölfræði] á NBA.com''' | '''[https://www.nba.com/player/{{#property:P3647}} Tölfræði] á NBA.com'''{{EditAtWikidata|nbsp=y|pid=P3647}} }}}} | data31 = {{#if:{{{wnba_profile|}}}|'''[https://www.wnba.com/player/{{#invoke:String|replace|source={{lc:{{{wnba_profile}}}}}|pattern=_ |replace=-}} Tölfræði] á WNBA.com'''}} | data32 = {{#if:{{{bbr|}}}|'''[https://www.basketball-reference.com/players/{{#if:{{{letter|}}}|{{{letter}}}|{{Str left|{{{bbr}}}|1}}}}/{{{bbr}}}.html Tölfræði] á Basketball Reference''' | {{#if:{{#property:P2685}}|'''[https://www.basketball-reference.com/players/{{#property:P2685}}.html Tölfræði] á Basketball Reference'''{{EditAtWikidata|nbsp=y|pid=P2685}} }} }} | data33 = {{#if:{{{bbr_wnba|}}}|'''[https://www.basketball-reference.com/wnba/players/{{#if:{{{letter|}}}|{{{letter}}}|{{Str left|{{{bbr_wnba}}}|1}}}}/{{{bbr_wnba}}}.html Tölfræði] á Basketball Reference''' | {{#if:{{#property:P4561}}|'''[https://www.basketball-reference.com/wnba/players/{{#property:P4561}}.html Tölfræði] á Basketball Reference'''{{EditAtWikidata|nbsp=y|pid=P4561}} }} }} | header34 = {{#if:{{both|{{{cstats_league1|}}}|{{{coach_end|}}}}} |{{Infobox|child = yes | decat = yes <!-- remove from template:infobox tracking categories --> | labelstyle = text-align: right; line-height: 1.2em | datastyle = line-height: 1.2em | title = Þjálfaraferill | label1 = {{{cstats_league1}}} | data1 = {{#if:{{{cstats_league1|}}}|{{Winning percentage|{{#if:{{{cwin1|}}}|{{{cwin1}}}|0}}|{{#if:{{{closs1|}}}|{{{closs1}}}|0}}|record=y}}}} | label2 = {{{cstats_league2}}} | data2 = {{#if:{{{cstats_league2|}}}|{{Winning percentage|{{#if:{{{cwin2|}}}|{{{cwin2}}}|0}}|{{#if:{{{closs2|}}}|{{{closs2}}}|0}}|record=y}}}} | label3 = {{{cstats_league3}}} | data3 = {{#if:{{{cstats_league3|}}}|{{Winning percentage|{{#if:{{{cwin3|}}}|{{{cwin3}}}|0}}|{{#if:{{{closs3|}}}|{{{closs3}}}|0}}|record=y}}}} | label4 = {{{cstats_league4}}} | data4 = {{#if:{{{cstats_league4|}}}|{{Winning percentage|{{#if:{{{cwin4|}}}|{{{cwin4}}}|0}}|{{#if:{{{closs4|}}}|{{{closs4}}}|0}}|record=y}}}} | label5 = {{{cstats_league5}}} | data5 = {{#if:{{{cstats_league5|}}}|{{Winning percentage|{{#if:{{{cwin5|}}}|{{{cwin5}}}|0}}|{{#if:{{{closs5|}}}|{{{closs5}}}|0}}|record=y}}}} }} }} | data35 = {{#if:{{{HOF|}}}{{{HOF_player|}}}{{{HOF_coach|}}}{{{WBHOF|}}}{{{womensHOF|}}}{{{FIBA_HOF_player|}}}{{{FIBA_HOF_coach|}}}{{{FIBA_HOF_official|}}}{{{CBBASKHOF_year|}}} |{{infobox|child=yes | datastyle = font-weight:bold; background-color: #DCDCDC; | data1= {{#if:{{{HOF|}}}|[http://www.hoophall.com/hall-of-famers/{{{HOF}}} Basketball Hall of Fame]}} | data2= {{#if:{{{HOF_player|}}}|[http://www.hoophall.com/hall-of-famers/{{{HOF_player}}} Basketball Hall of Fame sem leikmaður]}} | data3= {{#if:{{{HOF_coach|}}}|[http://www.hoophall.com/hall-of-famers/{{{HOF_coach}}} Basketball Hall of Fame sem jálfari]}} | data4= {{#if:{{{WBHOF|}}}{{{womensHOF|}}}|{{wbhoflink|{{{WBHOF|}}}{{{womensHOF|}}}|Women's Basketball Hall of Fame}}}} | data5= {{#if:{{{FIBA_HOF_player|}}}|[https://www.fiba.basketball/hall-of-fame/{{{FIBA_HOF_player}}} Heiðurshöll FIBA sem leikmaður]}} | data6= {{#if:{{{FIBA_HOF_coach|}}}|[https://www.fiba.basketball/hall-of-fame/{{{FIBA_HOF_coach}}} Heiðurshöll FIBA sem þjálfari]}} | data7= {{#if:{{{FIBA_HOF_official|}}}|[https://www.fiba.basketball/hall-of-fame/{{{FIBA_HOF_official}}} Heiðurshöll FIBA sem dómari]}} | data8= {{#if:{{{CBBASKHOF_year|}}}|[[National Collegiate Basketball Hall of Fame|College Basketball Hall of Fame]]<br />Inducted in {{{CBBASKHOF_year}}} }} }} }} | below = {{#if:{{{medal_templates|}}}{{{medaltemplates|}}}|{{Infobox medal templates | title = '''Verðlaun með landsliði''' | titlestyle = background-color: #DCDCDC !important; color: #000000 !important; | medals = {{if empty|{{{medal_templates|}}}|{{{medaltemplates|}}}}} | expand = {{if empty|{{{medal_templates-expand|}}}|{{{medaltemplates-expand|}}}|{{#ifeq:{{lc:{{{show-medals}}}}}|no||yes}}}} }} }} }}<!-- -->{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{user other||[[Category:Pages using infobox basketball biography with unsupported parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview = Page using [[Template:Infobox basketball biography]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y | regexp1 = years[%d][%d]* | regexp2 = team[%d][%d]* | regexp3 = cyears[%d][%d]* | regexp4 = cteam[%d][%d]* | embed| name| image| image_size| width| alt| caption| team| number| position| league| conference| birth_date| birth_place| nationality| death_date| death_place| height_ft| height_in| height_m| height_cm| weight_lbs| weight_lb| weight_kg| college_class| nationality_2| height_order| height_footnote| height| weight_order| weight_footnote| weight| highschool| high_school| high school| college| nationalteam| national_team| national team| draftyear| draft_year| draftteam| draft_team| draftyearpba| draft_year_pba| draftpba| draft_pba| debutyear| career_start| draft_league| draft| draftpick| draft_pick| draftround| draft_round| draftroundpba| draft_round_pba| draftpickpba| draft_pick_pba| draftteampba| draft_team_pba| finalyear| career_end| career_position| career_number| coach_start| coach_end| referee_start| referee_end| awards| highlights| stat1label| stats_league| stat1value| stat2label| stat2value| stat3label| stat3value| nbanew| wnba_profile| bbr| letter| bbr_wnba| cstats_league1| cwin1| closs1| cstats_league2| cwin2| closs2| cstats_league3| cwin3| closs3| cstats_league4| cwin4| closs4| cstats_league5| cwin5| closs5| HOF| HOF_player| HOF_coach| WBHOF| womensHOF| FIBA_HOF_coach| FIBA_HOF_player| FIBA_HOF_official| CBBASKHOF_year| medal_templates| medaltemplates| medal_templates-expand| medaltemplates-expand| show-medals }}<!-- *** Compatibility with {{infobox basketball player}} as part of a merge *** *** Tracking linked teams which inhibit auto coloring *** -->{{#if:{{{team|}}}|{{#ifexpr:{{#ifeq:{{str left|{{{team}}}|2}}|{{str left|[[link]]|2}}|1|0}}+{{#ifeq:{{str left|{{{team}}}|2}}|{{str left|'''[[link]]'''|2}}|1|0}}|{{#if:{{Infobox_basketball_biography/team_parameter_linked}}}} }}<!-- -->}}<noinclude> <!-- Place category links on the /doc page; language links go to Wikidata, thank you! --> {{documentation}} </noinclude> 9bi7inb4uc4lxxfuuc8atov99557nve 0 183111 1920489 1887043 2025-06-15T19:05:42Z Alvaldi 71791 1920489 wikitext text/x-wiki '''Basketball Association of America (BAA)''' var atvinnumannadeild í körfubolta í Bandaríkjunum, sem stofnuð var árið 1946. Eftir þriðja tímabil sitt, 1948–49, sameinaðist deildin keppinaut sínum í [[National Basketball League (Bandaríkin)|National Basketball League]] (NBL) til að mynda [[National Basketball Association]] (NBA).<ref>[http://www.history.com/this-day-in-history/nba-is-born "AUG 03: Sports: 1949: NBA is born"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100307222243/http://www.history.com/this-day-in-history/nba-is-born|date=March 7, 2010}}. ''This Day in History''. History.com. Retrieved 2015-03-02.</ref> Þrátt fyrir að hafa verið stofnuð sem ný deild þá byrjaði NBA deildin að telja sögu BAA með sinni eigin nokkrum árum eftir sameininguna.<ref>{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/sports/2022/01/21/nba-history-nbl-baa/|title=How the NBA’s 75th anniversary sweeps away its early history|author1=Curtis Harris|date=21 January 2022|work=[[The Washington Post]]|access-date=23 June 2024}}</ref> ==Meistarar== *1947 – [[Golden State Warriors|Philadelphia Warriors]] *1948 – [[Baltimore Bullets (1944–1954)|Baltimore Bullets]] *1949 – [[Minneapolis Lakers]] == Tilvísanir == {{Reflist}} [[Flokkur:Stofnað 1946]] [[Flokkur:Bandarískar körfuknattleiksdeildir]] [[Flokkur:NBA]] 9chazp2n78uev9yacrlpdtj36k04hf2 0 183243 1920480 1887491 2025-06-15T18:49:01Z Alvaldi 71791 1920480 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball biography |name = Linda Jónsdóttir |image = |caption = |position = Bakvörður |height_cm = |weight_kg = |number = |birth_date = {{Fæðingardagur|1956|3|10}} |birth_place = [[Patreksfjörður]], Ísland |death_date = {{Dánardagur og aldur|2019|12|13|1956|3|10}} |death_place = |career_start = 1972 |career_end = 1990 |national_team = [[Íslenska kvennalandsliðið í körfuknattleik|Ísland]] (1989) |years1 = 1972–1983 | team1 = [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] |years2 = 1984–1990 | team2 = KR |highlights = *Lið 20. aldarinnar í körfuknattleik *Körfuknattleiksmaður ársins(1982) *3x Besti leikmaður efstu deildar (1983, 1986, 1987) *Lið ársins í efstu deild (1989) *9x Íslandsmeistari (1977, 1979–1983, 1985–1987) *6× Bikarmeistari (1976, 1977, 1982, 1983, 1986, 1987) *4x Stigakóngur efstu deildar (1983, 1986, 1987, 1989) | medaltemplates = }} '''Jórunn Linda Jónsdóttir''' (10 mars 1956 - 13. desember 2019) var íslenskur körfuknattleikskona. Árið 1982 varð hún fyrsta konan til að vera valin Körfuknattleiksmaður ársins á Íslandi. Hún lék allan sinn félagsliðaferil á Íslandi með [[KR (körfuknattleikur kvenna)|KR]] en með félaginu vann hún níu [[Úrvalsdeild kvenna í körfuknattleik|Íslandsmeistaratitla]] og sex [[Bikarkeppni kvenna í körfubolta|bikarmeistaratitla]]. Árið 2001 var Linda valin í lið 20. aldarinnar af [[Körfuknattleikssamband Íslands|Körfuknattleikssambandi Íslands]].<ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3012530|title=Fræknar kempur heiðraðar|last=Óskar Ófeigur Jónsson|date=26 February 2001|work=[[Dagblaðið Vísir]]|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> == Leikferill == === Félagsliðaferill === Linda hóf meistaraflokksferil sinn með KR<ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1654888|title=Linda Jónsdóttir íþróttamaður KR|date=1 May 1987|work=[[Morgunblaðið]]|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> árið 1972. Fjórum árum seinna, árið 1976, vann hún fyrsta stóra titilinn sinn þegar KR varð Bikarmeistari.<ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1472780|title=KR bikarmeistari kvenna|date=3 April 1976|work=[[Morgunblaðið]]|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> Árið 1982 endaði hún í öðru sæti í vali á leikmanni ársins í efstu deild sem og í stigaskori, á eftir Emilíu Sigurðardóttir.<ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1554513|title=Torfi valinn besti leikmaðurinn í körfunni af þjálfurum liðanna|date=1 April 1982|work=[[Morgunblaðið]]|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> Í desember það ár var hún kjörin körfuknattleiksmaður ársins, fyrst Íslenskra kvenna.<ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4020901|title=Íþróttamenn heiðraðir|date=17 December 1982|work=Tíminn|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> Árið 1983 var Linda valin leikmaður ársins í efstu deild, eftir að hafa hjálpað KR að vinna fimmta Íslandsmeistaratitilinn í röð, ásamt því að vera stigakóngur deildarinnar með 344 stig.<ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2474303|title=Pétur kosinn maður mótsins|date=29 March 1983|work=[[Dagblaðið Vísir]]|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> Eftir að hafa spilað í Svíþjóð veturinn 1983-1984, <ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4027368|title=ÍS vann KR í döprum leik|date=11 October 1983|work=Tíminn|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> sneri Linda aftur til KR fyrir 1984-1985 tímabilið og hjálpaði liðinu að vinna Íslandsmeistaratitilinn þá um vorið.<ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1608895|title=Íslandsmeistarar í kvennaflokki|date=27 March 1985|work=[[Morgunblaðið]]|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> Árið 1986 vann hún öll helstu einstaklingsverðlaun sem veitt voru á tímabilinu þar sem hún var valin leikmaður ársins ásamt því að leiða deildina í stigum og vítanýtingu.<ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4032540|title=Pálmar og Linda|date=15 March 1986|work=Tíminn|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=120541&pageId=1629648|title=Pálmar og Linda best í körfunni|date=15 March 1986|work=[[Morgunblaðið]]|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> Undir forustu hennar vann KR bæði Íslandsmeistaratitilinn og Bikarkeppnina það árið.<ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=190565&pageId=2513585|title=Linda skoraði meira en Stúdentar|date=14 March 1986|work=[[Dagblaðið Vísir]]|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> Í Bikarúrslitunum, þar sem KR mætti ÍS, skoraði Linda fleiri stig en allt lið andstæðinganna eða skoraði 33 stig í 47-28 sigri KR.<ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1629576|title=KR Bikarmeistari|date=14 March 1986|work=[[Morgunblaðið]]|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> Hún hélt yfirburðum sínum áfram tímabilið eftir og vann öll helstu einstaklingsverðlaunin ásamt því að verða Íslands- og bikarmeistari.<ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1652358|title=KR-ingar íslandsmeistarar|date=25 March 1987|work=[[Morgunblaðið]]|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2528400|title=Tvöfalt hjá KR-stúlkunum|date=13 April 1987|work=[[Dagblaðið Vísir]]|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> Veturinn 1987–1988 season kom Linda einungis við sögu í þremur leikjum þar sem hún skoraði 15,0 stig að meðaltali.<ref>{{Cite web|url=http://gamli.kki.is/mot/151988003_KR__________.htm|title=1. deild kvenna - KR|website=kki.is|publisher=Körfuknattleikssamband Íslands|language=Icelandic|access-date=30 June 2018}}</ref> Án hennar endaði KR langneðst í deildinni með einungis 3 sigra í 18 leikjum.<ref>{{Cite web|url=http://gamli.kki.is/mot/mot_151988003.htm|title=1. deild kvenna 1988|website=kki.is|publisher=Körfuknattleikssamband Íslands|language=Icelandic|access-date=30 June 2018}}</ref> Linda mætti af krafti aftur tímabilið eftir, lék alla 18 leiki KR og leiddi deildina enn og aftur í stigaskorun.<ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4052759|title=Lokahóf körfuknattleiksmanna|date=5 April 1989|work=Tíminn|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> === Landsliðsferill === Linda var valin í fyrsta [[Íslenska kvennalandsliðið í körfuknattleik|íslenska landsliðið]] árið 1973 en endaði á að leika ekki með liðinu.<ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1441277|title=Fyrsta landsliðið í körfuknattleik kvenna|date=28 March 1973|work=[[Morgunblaðið]]|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3247845|title=Söfnuðu sjálfar fyrir farinu!|date=22 March 1973|work=[[Vísir]]|access-date=30 June 2018|language=Icelandic}}</ref> Árið 1989 var hún aftur valin í landsliðið og lék hún fyrir Íslands hönd á [[Smáþjóðaleikarnir|Smáþjóðaleikunum]] sem fram fóru á Kýpur og hjálpaði Íslandi að vinna sér inn silfurverðlaunin.<ref name="kki">{{Cite web|url=http://kki.is/landslid/konur/leikjafjoldi/a-landslid/|title=KKÍ &#124; A landslið|publisher=kki.is|access-date=2018-06-30}}</ref> == Tilvísanir == {{Reflist}} [[Flokkur:Fólk fætt árið 1956]] [[Flokkur:Fólk dáið árið 2019]] [[Flokkur:Íslenskir körfuknattleiksmenn]] [[Flokkur:Leikmenn Úrvalsdeildar kvenna í körfuknattleik]] 2y08c4ylnwcfze50c9avc2kdx5u2jnj 0 183357 1920412 1920305 2025-06-15T13:17:31Z Alvaldi 71791 1920412 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball club | name = Minnesota Timberwolves | logo = | imagesize = 200px | league = [[National Basketball Association|NBA]] | conference = Vesturdeild | division = Norðvesturriðill | founded = 1989 | history = '''Minnesota Timberwolves'''<br />1989–nú | arena = Target Center | location = [[Minneapolis|Minneapolis, Minnesota]] | colors = Dökkblár, blár, grænn, grár, hvítur<br/>{{color box|#0C233F}} {{color box|#266092}} {{color box|#79BC43}} {{color box|#A0A2A3}} {{color box|#FFFFFF}} | affiliation = [[Iowa Wolves]] | league_champs = | ret_nums = '''1''' [[Malik Sealy|2]]) | website = {{URL|nba.com/timberwolves}} }} '''Minnesota Timberwolves''' (oft nefnt '''Wolves''') er bandarískt atvinnumannalið í [[Körfuknattleikur|körfuknattleik]] sem staðsett er í [[Minneapolis]] í [[Minnesota]] fylki. Liðið var stofnað árið 1989 og leikur vesturdeild [[National Basketball Association|NBA-deildarinnar]].<ref>{{Cite web|url=https://www.basketball-reference.com/teams/MIN/|title=Minnesota Timberwolves Franchise Index|publisher=Basketball-Reference.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20130404124724/http://www.basketball-reference.com/teams/MIN/|archive-date=April 4, 2013|access-date=March 22, 2013}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.startribune.com/the-timberwolves-run-takes-me-back-to-a-day-35-years-ago-with-dad/600368286|title=The Timberwolves run takes me back to a day 35 years ago with Dad|last=Siemers|first=Erik|date=2024-05-23|website=www.startribune.com|language=en|access-date=2024-11-10}}</ref> ==Þekktir leikmenn== *[[Chauncey Billups]] *[[Derrick Rose]] *[[Kevin Garnett]] *[[Ricky Rubion]] == Tilvísanir == {{reflist}} == Heimildir == *[https://www.nba.com/timberwolves/history Saga Timberwolves] á nba.com {{NBA}} [[Flokkur:Stofnað 1989]] [[Flokkur:Íþróttafélög frá Minnesota]] [[Flokkur:Minneapolis]] [[Flokkur:NBA lið]] sml27sa4w4jaih7uppi6nahvemxe834 0 183554 1920554 1920024 2025-06-16T09:04:29Z 37.119.175.17 /* Leikstjórn og talsetning teiknimynda */ 1920554 wikitext text/x-wiki '''''Þórhallur Sigurðsson''''' (fæddur [[23. maí]] [[1946]]) er íslenskur leikstjóri og leikari sem hefur síðan sett upp um 70 leikrit og leikið meira en 90 hlutverk á ferli sínum (frá 7. mars 1966)<ref>{{Vefheimild|url=https://www.facebook.com/leikhusid/posts/leikstj%C3%B3rinn-og-leikarinn-%C3%BE%C3%B3rhallur-sigur%C3%B0sson-fagnar-50-%C3%A1ra-leiklistarafm%C3%A6li-%C3%AD-/1014785905233715/|titill=Facebook|höfundur=Þjóðleikhúsið|ár=2016}}</ref>. Hann leikstýrði og talsetti margar kvikmyndir síðan á tíunda áratugnum. == Leikstjórn og talsetning teiknimynda == {| class="wikitable" |+ !Ár !Kvikmynd !Hlutverk !'''Athugasemdir''' |- |'''1940''' |[[Gosi (kvikmynd frá 1940)|Gosi]] |Tumi | |- |'''1990''' |[[Fuglastríðið í Lumbruskógi]] |Leikstjóri | |- |'''1992''' |[[Tommi og Jenni mála bæinn rauðan]] |Flói og villikett |Leikstjóri |- |'''1995''' |[[Leynivopnið]] |Leikstjóri<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/1840166?iabr=on#page/n20/mode/2up|title=Morgunblaðið - 244. tölublað (26.10.1995) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2024-11-15}}</ref> | |- |'''1997''' |[[Anastasía (kvikmynd frá 1997)|Anastasía]] |Leikstjóri | |- |'''2000''' |[[Titan A.E.]] |Leikstjóri<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/3005550?iabr=on#page/n4/mode/2up|title=Dagblaðið Vísir - DV - Lífið eftir vinnu (15.09.2000) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2024-11-15}}</ref> | |- |'''2002''' |[[Ísöld (kvikmynd)|Ísöld]] |Lúlli<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/2131124?iabr=on#page/n13/mode/2up|title=Fréttablaðið - 58. tölublað (22.03.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2024-11-15}}</ref> |Leikstjóri |- |'''2004''' |[[Kvikmyndin Grettir]] |Lúðvík |Leikstjóri |- |'''2005''' |[[Robots|Vélmenni]] |Leikstjóri | |- |'''2006''' |[[Ísöld 2: Allt á floti|Ísöld 2]] |Lúlli |Leikstjóri |- |'''2009''' |[[Ísöld 3: Risaeðlurnar rokka]] |Lúlli |Leikstjóri |- |'''2011''' |[[Bangsímon (kvikmynd)|Bangsímon]] |Bangsímon | |- |'''2012''' |[[Ísöld 4: Heimsálfuhopp]] |Lúlli | |- |'''2016''' |[[Ísöld: Ævintýrið mikla]] |Lúlli | |} == Tilvísanir == {{f|1946}} [[Flokkur:Íslenskir leikarar]] [[Flokkur:Íslenskir leikstjórar]] 4rk04uvoh6gqp79j5lxrk8gffzf96ep 1920555 1920554 2025-06-16T09:09:14Z 37.119.175.17 /* Leikstjórn og talsetning teiknimynda */ 1920555 wikitext text/x-wiki '''''Þórhallur Sigurðsson''''' (fæddur [[23. maí]] [[1946]]) er íslenskur leikstjóri og leikari sem hefur síðan sett upp um 70 leikrit og leikið meira en 90 hlutverk á ferli sínum (frá 7. mars 1966)<ref>{{Vefheimild|url=https://www.facebook.com/leikhusid/posts/leikstj%C3%B3rinn-og-leikarinn-%C3%BE%C3%B3rhallur-sigur%C3%B0sson-fagnar-50-%C3%A1ra-leiklistarafm%C3%A6li-%C3%AD-/1014785905233715/|titill=Facebook|höfundur=Þjóðleikhúsið|ár=2016}}</ref>. Hann leikstýrði og talsetti margar kvikmyndir síðan á tíunda áratugnum. == Leikstjórn og talsetning teiknimynda == {| class="wikitable" |+ !Ár !Kvikmynd !Hlutverk !'''Athugasemdir''' |- |'''1940''' |[[Gosi (kvikmynd frá 1940)|Gosi]] |Tumi | |- |'''1990''' |[[Fuglastríðið í Lumbruskógi]] |Leikstjóri | |- |'''1992''' |[[Tommi og Jenni mála bæinn rauðan]] |Flói og villikett |Leikstjóri |- |'''1995''' |[[Leynivopnið]] |Leikstjóri<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/1840166?iabr=on#page/n20/mode/2up|title=Morgunblaðið - 244. tölublað (26.10.1995) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2024-11-15}}</ref> | |- |'''1997''' |[[Anastasía (kvikmynd frá 1997)|Anastasía]] |Leikstjóri | |- |'''2000''' |[[Titan A.E.]] |Leikstjóri<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/3005550?iabr=on#page/n4/mode/2up|title=Dagblaðið Vísir - DV - Lífið eftir vinnu (15.09.2000) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2024-11-15}}</ref> | |- |'''2002''' |[[Ísöld (kvikmynd)|Ísöld]] |Lúlli<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/2131124?iabr=on#page/n13/mode/2up|title=Fréttablaðið - 58. tölublað (22.03.2002) - Tímarit.is|website=timarit.is|access-date=2024-11-15}}</ref> |Leikstjóri |- |'''2004''' |[[Kvikmyndin Grettir]] |Lúðvík |Leikstjóri |- |'''2005''' |[[Robots|Vélmenni]] |Leikstjóri | |- |'''2006''' |[[Ísöld 2: Allt á floti|Ísöld 2]] |Lúlli |Leikstjóri |- |'''2008''' |[[Horton]] |Leikstjóri | |- |'''2009''' |[[Ísöld 3: Risaeðlurnar rokka]] |Lúlli |Leikstjóri |- |'''2011''' |[[Bangsímon (kvikmynd)|Bangsímon]] |Bangsímon | |- |'''2012''' |[[Ísöld 4: Heimsálfuhopp]] |Lúlli | |- |'''2016''' |[[Ísöld: Ævintýrið mikla]] |Lúlli | |} == Tilvísanir == {{f|1946}} [[Flokkur:Íslenskir leikarar]] [[Flokkur:Íslenskir leikstjórar]] 3ui3993sgitwn3dfx9kfxcnf9iz575d 0 183779 1920524 1920387 2025-06-15T23:38:33Z Friðþjófur 104929 /* B-riðill */ 1920524 wikitext text/x-wiki {{engar heimildir}} '''Heimsmeistarakeppni félagsliða í knattspyrnu 2025''' verður 21. [[heimsmeistarakeppni félagsliða í knattspyrnu|heimsmeistarakeppni félagsliða]] og sú langstærsta í sögunni með 32 þátttökuliðum í stað 6-8 í fyrri keppnum. Hún verður haldin í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] frá 15. júní til 13. júlí. ==Keppnin== ===A-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]]||[[Al Ahly SC|Al Ahly]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |2||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Inter Miami CF|Inter Miami]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[SE Palmeiras|Palmeiras]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] ||[[FC Porto|Porto]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 14. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |úrslit= 0:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= 60.927 |dómari= Alireza Faghani, [[Ástralía|Ástralíu]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} ===B-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of France.svg|20px]]||[[Paris Saint-Germain|PSG]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] ||[[Atlético Madrid]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |úrslit= 4:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} ===C-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]]||[[Bayern München]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] ||[[Auckland City]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]]||[[Boca Juniors]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]]||[[S.L. Benfica|Benfica]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Inter&Co Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Bank of America Stadium, Charlotte |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===D-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] ||[[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of England.svg|20px]]||[[Chelsea F.C.|Chelsea]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Los Angeles FC]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} [[Club León]] frá [[Mexíkó]] var vikið úr keppni vegna brota á reglum um eignarhald. Þess í stað var efnt til einvígis milli Los Angeles FC og Club América um lausa sætið, sem lauk með 2:1 sigri bandaríska liðsins. {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Camping World Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===E-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]]||[[Club Atlético River Plate|River Plate]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] ||[[Urawa Red Diamonds]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]]||[[C.F. Monterrey|Monterrey]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]]||[[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} ===F-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Fluminense FC|Fluminense]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] ||[[Borussia Dortmund]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]]||[[Ulsan HD FC|Ulsan HD]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]]||[[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Inter&Co Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===G-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of England.svg|20px]]||[[Manchester City]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] ||[[Wydad AC]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]]||[[Al Ain FC|Al Ain]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]]||[[Juventus FC|Juventus]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Camping World Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===H-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]]||[[Real Madrid]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |2||[[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] ||[[Al Hilal]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]]||[[C.F. Pachuca|Pachuca]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]]||[[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Bank of America Stadium, Charlotte |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} ==Heimildir== * [https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/club-world-cup/usa-2025, Heimasíða mótsins] [[Flokkur:Knattspyrna]] 2mpky3ozuhaantj7hzg9foo5r616uts 1920525 1920524 2025-06-15T23:41:38Z Friðþjófur 104929 /* C-riðill */ 1920525 wikitext text/x-wiki {{engar heimildir}} '''Heimsmeistarakeppni félagsliða í knattspyrnu 2025''' verður 21. [[heimsmeistarakeppni félagsliða í knattspyrnu|heimsmeistarakeppni félagsliða]] og sú langstærsta í sögunni með 32 þátttökuliðum í stað 6-8 í fyrri keppnum. Hún verður haldin í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] frá 15. júní til 13. júlí. ==Keppnin== ===A-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]]||[[Al Ahly SC|Al Ahly]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |2||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Inter Miami CF|Inter Miami]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[SE Palmeiras|Palmeiras]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] ||[[FC Porto|Porto]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 14. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |úrslit= 0:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= 60.927 |dómari= Alireza Faghani, [[Ástralía|Ástralíu]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} ===B-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of France.svg|20px]]||[[Paris Saint-Germain|PSG]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] ||[[Atlético Madrid]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |úrslit= 4:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} ===C-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]]||[[Bayern München]]||1||1||0||0||10||0||+10||''3'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]]||[[S.L. Benfica|Benfica]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]]||[[Boca Juniors]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] ||[[Auckland City]]||1||0||0||1||0||10||-10||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |úrslit= 10:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= 21.152 |dómari= Issa Sy, [[Senegal]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Inter&Co Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Bank of America Stadium, Charlotte |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===D-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] ||[[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of England.svg|20px]]||[[Chelsea F.C.|Chelsea]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Los Angeles FC]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} [[Club León]] frá [[Mexíkó]] var vikið úr keppni vegna brota á reglum um eignarhald. Þess í stað var efnt til einvígis milli Los Angeles FC og Club América um lausa sætið, sem lauk með 2:1 sigri bandaríska liðsins. {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Camping World Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===E-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]]||[[Club Atlético River Plate|River Plate]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] ||[[Urawa Red Diamonds]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]]||[[C.F. Monterrey|Monterrey]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]]||[[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} ===F-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Fluminense FC|Fluminense]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] ||[[Borussia Dortmund]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]]||[[Ulsan HD FC|Ulsan HD]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]]||[[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Inter&Co Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===G-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of England.svg|20px]]||[[Manchester City]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] ||[[Wydad AC]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]]||[[Al Ain FC|Al Ain]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]]||[[Juventus FC|Juventus]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Camping World Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===H-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]]||[[Real Madrid]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |2||[[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] ||[[Al Hilal]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]]||[[C.F. Pachuca|Pachuca]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]]||[[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Bank of America Stadium, Charlotte |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} ==Heimildir== * [https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/club-world-cup/usa-2025, Heimasíða mótsins] [[Flokkur:Knattspyrna]] fdw5lkf0b9ckwxhnqz9ns6ubec3slgs 1920557 1920525 2025-06-16T10:30:17Z Friðþjófur 104929 /* Keppnin */ 1920557 wikitext text/x-wiki {{engar heimildir}} '''Heimsmeistarakeppni félagsliða í knattspyrnu 2025''' verður 21. [[heimsmeistarakeppni félagsliða í knattspyrnu|heimsmeistarakeppni félagsliða]] og sú langstærsta í sögunni með 32 þátttökuliðum í stað 6-8 í fyrri keppnum. Hún verður haldin í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] frá 15. júní til 13. júlí. ==Keppnin== ===A-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[SE Palmeiras|Palmeiras]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]]||[[Al Ahly SC|Al Ahly]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |3||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Inter Miami CF|Inter Miami]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |4||[[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] ||[[FC Porto|Porto]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 14. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |úrslit= 0:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= 60.927 |dómari= Alireza Faghani, [[Ástralía|Ástralíu]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |úrslit= 0:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= 46.275 |dómari= Saíd Martínez, [[Hondúras]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} ===B-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of France.svg|20px]]||[[Paris Saint-Germain|PSG]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] ||[[Atlético Madrid]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |úrslit= 4:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} ===C-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]]||[[Bayern München]]||1||1||0||0||10||0||+10||''3'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]]||[[S.L. Benfica|Benfica]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]]||[[Boca Juniors]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] ||[[Auckland City]]||1||0||0||1||0||10||-10||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |úrslit= 10:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= 21.152 |dómari= Issa Sy, [[Senegal]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Inter&Co Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Bank of America Stadium, Charlotte |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===D-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] ||[[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of England.svg|20px]]||[[Chelsea F.C.|Chelsea]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Los Angeles FC]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} [[Club León]] frá [[Mexíkó]] var vikið úr keppni vegna brota á reglum um eignarhald. Þess í stað var efnt til einvígis milli Los Angeles FC og Club América um lausa sætið, sem lauk með 2:1 sigri bandaríska liðsins. {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Camping World Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===E-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]]||[[Club Atlético River Plate|River Plate]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] ||[[Urawa Red Diamonds]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]]||[[C.F. Monterrey|Monterrey]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]]||[[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} ===F-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Fluminense FC|Fluminense]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] ||[[Borussia Dortmund]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]]||[[Ulsan HD FC|Ulsan HD]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]]||[[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Inter&Co Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===G-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of England.svg|20px]]||[[Manchester City]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] ||[[Wydad AC]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]]||[[Al Ain FC|Al Ain]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]]||[[Juventus FC|Juventus]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Camping World Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===H-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]]||[[Real Madrid]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |2||[[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] ||[[Al Hilal]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]]||[[C.F. Pachuca|Pachuca]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]]||[[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Bank of America Stadium, Charlotte |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} ==Heimildir== * [https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/club-world-cup/usa-2025, Heimasíða mótsins] [[Flokkur:Knattspyrna]] c9xr1rvqza2018gcnrffg81cg3mc10a 1920560 1920557 2025-06-16T10:47:39Z Friðþjófur 104929 /* B-riðill */ 1920560 wikitext text/x-wiki {{engar heimildir}} '''Heimsmeistarakeppni félagsliða í knattspyrnu 2025''' verður 21. [[heimsmeistarakeppni félagsliða í knattspyrnu|heimsmeistarakeppni félagsliða]] og sú langstærsta í sögunni með 32 þátttökuliðum í stað 6-8 í fyrri keppnum. Hún verður haldin í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] frá 15. júní til 13. júlí. ==Keppnin== ===A-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[SE Palmeiras|Palmeiras]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]]||[[Al Ahly SC|Al Ahly]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |3||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Inter Miami CF|Inter Miami]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |4||[[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] ||[[FC Porto|Porto]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 14. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |úrslit= 0:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= 60.927 |dómari= Alireza Faghani, [[Ástralía|Ástralíu]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |úrslit= 0:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= 46.275 |dómari= Saíd Martínez, [[Hondúras]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} ===B-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of France.svg|20px]]||[[Paris Saint-Germain|PSG]]||1||1||0||0||4||0||+4||''3'' |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]]||1||1||0||0||2||1||-1||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] ||[[Atlético Madrid]]||1||0||0||1||0||4||-4||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |úrslit= 4:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |skýrsla= |mörk1= [[Fabián Ruiz|Fabián]] 19, [[Vitinha]] 45+1, [[Senny Mayulu|Mayulu]] 87, [[Lee Kang-in]] 90+7 (vítasp.) |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= 80.619 |dómari= István Kovács, [[Rúmenía|Rúmeníu]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |úrslit= 2:1 |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |skýrsla= |mörk1= [[Jair Cunha|Cunha]] 28, [[Igor Jesus]] 44 |mörk2= [[Cristian Roldan|C. Roldan]] 75 |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= 30.151 |dómari= Glenn Nyberg, [[Svíþjóð]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} ===C-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]]||[[Bayern München]]||1||1||0||0||10||0||+10||''3'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]]||[[S.L. Benfica|Benfica]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]]||[[Boca Juniors]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] ||[[Auckland City]]||1||0||0||1||0||10||-10||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |úrslit= 10:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= 21.152 |dómari= Issa Sy, [[Senegal]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Inter&Co Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Bank of America Stadium, Charlotte |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===D-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] ||[[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of England.svg|20px]]||[[Chelsea F.C.|Chelsea]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Los Angeles FC]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} [[Club León]] frá [[Mexíkó]] var vikið úr keppni vegna brota á reglum um eignarhald. Þess í stað var efnt til einvígis milli Los Angeles FC og Club América um lausa sætið, sem lauk með 2:1 sigri bandaríska liðsins. {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Camping World Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===E-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]]||[[Club Atlético River Plate|River Plate]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] ||[[Urawa Red Diamonds]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]]||[[C.F. Monterrey|Monterrey]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]]||[[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} ===F-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Fluminense FC|Fluminense]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] ||[[Borussia Dortmund]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]]||[[Ulsan HD FC|Ulsan HD]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]]||[[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Inter&Co Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===G-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of England.svg|20px]]||[[Manchester City]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] ||[[Wydad AC]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]]||[[Al Ain FC|Al Ain]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]]||[[Juventus FC|Juventus]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Camping World Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===H-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]]||[[Real Madrid]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |2||[[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] ||[[Al Hilal]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]]||[[C.F. Pachuca|Pachuca]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]]||[[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Bank of America Stadium, Charlotte |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} ==Heimildir== * [https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/club-world-cup/usa-2025, Heimasíða mótsins] [[Flokkur:Knattspyrna]] hwih0groyrqivnc9cpi3kymw8f4lu90 1920564 1920560 2025-06-16T10:51:28Z Friðþjófur 104929 /* C-riðill */ 1920564 wikitext text/x-wiki {{engar heimildir}} '''Heimsmeistarakeppni félagsliða í knattspyrnu 2025''' verður 21. [[heimsmeistarakeppni félagsliða í knattspyrnu|heimsmeistarakeppni félagsliða]] og sú langstærsta í sögunni með 32 þátttökuliðum í stað 6-8 í fyrri keppnum. Hún verður haldin í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] frá 15. júní til 13. júlí. ==Keppnin== ===A-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[SE Palmeiras|Palmeiras]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]]||[[Al Ahly SC|Al Ahly]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |3||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Inter Miami CF|Inter Miami]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |4||[[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] ||[[FC Porto|Porto]]||1||0||1||0||0||0||0||''1'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 14. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |úrslit= 0:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= 60.927 |dómari= Alireza Faghani, [[Ástralía|Ástralíu]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |úrslit= 0:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= 46.275 |dómari= Saíd Martínez, [[Hondúras]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Inter Miami CF|Inter Miami]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[SE Palmeiras|Palmeiras]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[FC Porto|Porto]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Egypt.svg|20px]] [[Al Ahly SC|Al Ahly]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} ===B-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of France.svg|20px]]||[[Paris Saint-Germain|PSG]]||1||1||0||0||4||0||+4||''3'' |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]]||1||1||0||0||2||1||-1||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] ||[[Atlético Madrid]]||1||0||0||1||0||4||-4||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |úrslit= 4:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |skýrsla= |mörk1= [[Fabián Ruiz|Fabián]] 19, [[Vitinha]] 45+1, [[Senny Mayulu|Mayulu]] 87, [[Lee Kang-in]] 90+7 (vítasp.) |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= 80.619 |dómari= István Kovács, [[Rúmenía|Rúmeníu]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |úrslit= 2:1 |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |skýrsla= |mörk1= [[Jair Cunha|Cunha]] 28, [[Igor Jesus]] 44 |mörk2= [[Cristian Roldan|C. Roldan]] 75 |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= 30.151 |dómari= Glenn Nyberg, [[Svíþjóð]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 19. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Seattle Sounders FC|Seattle Sounders]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of France.svg|20px]] [[Paris Saint-Germain|PSG]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 23. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Atlético Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} ===C-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]]||[[Bayern München]]||1||1||0||0||10||0||+10||''3'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]]||[[S.L. Benfica|Benfica]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]]||[[Boca Juniors]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] ||[[Auckland City]]||1||0||0||1||0||10||-10||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |úrslit= 10:0 |lið2= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |skýrsla= |mörk1= [[Kingsley Coman|Coman]] 6, 21, [[Sacha Boey|Boey]] 18, [[Michael Olise|Olise]] 20, 45+3, [[Thomas Müller|Müller]] 45, 89, [[Jamal Musiala|Musiala]] 67, 73 (vítasp.), 84 |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= 21.152 |dómari= Issa Sy, [[Senegal]] |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Inter&Co Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Portugal.svg|20px]] [[S.L. Benfica|Benfica]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Bayern München]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Bank of America Stadium, Charlotte |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of New Zealand.svg|20px]] [[Auckland City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Boca Juniors]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===D-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] ||[[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of England.svg|20px]]||[[Chelsea F.C.|Chelsea]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]]||[[Los Angeles FC]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} [[Club León]] frá [[Mexíkó]] var vikið úr keppni vegna brota á reglum um eignarhald. Þess í stað var efnt til einvígis milli Los Angeles FC og Club América um lausa sætið, sem lauk með 2:1 sigri bandaríska liðsins. {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 16. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 20. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] [[Los Angeles FC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Clube de Regatas do Flamengo|Flamengo]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Camping World Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 24. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Tunisia.svg|20px]] [[Espérance Sportive de Tunis|Espérance de Tunis]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Chelsea F.C.|Chelsea]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===E-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]]||[[Club Atlético River Plate|River Plate]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] ||[[Urawa Red Diamonds]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]]||[[C.F. Monterrey|Monterrey]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]]||[[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[F.C. Internazionale Milano|Inter Milano]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] [[Club Atlético River Plate|River Plate]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lumen Field, [[Seattle]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Japan.svg|20px]] [[Urawa Red Diamonds]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Monterrey|Monterrey]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Rose Bowl, Pasadena |áhorfendur= |dómari= |}} ===F-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Fluminense FC|Fluminense]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] ||[[Borussia Dortmund]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |3||[[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]]||[[Ulsan HD FC|Ulsan HD]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |4||[[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]]||[[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 17. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Inter&Co Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= MetLife Stadium, East Rutherford |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 21. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of South Africa.svg|20px]] [[Mamelodi Sundowns F.C.|Mamelodi Sundowns]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] [[Fluminense FC|Fluminense]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 25. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] [[Borussia Dortmund]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] [[Ulsan HD FC|Ulsan HD]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===G-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of England.svg|20px]]||[[Manchester City]]||0||0||0||0||0||0||0||''0'' |- |2||[[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] ||[[Wydad AC]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]]||[[Al Ain FC|Al Ain]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]]||[[Juventus FC|Juventus]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Mercedes-Benz Stadium, [[Atlanta]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] [[Juventus FC|Juventus]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of England.svg|20px]] [[Manchester City]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Camping World Stadium, [[Orlando]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] [[Wydad AC]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of United Arab Emirates.svg|20px]] [[Al Ain FC|Al Ain]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} ===H-riðill=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig |- |- |1||[[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]]||[[Real Madrid]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |2||[[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] ||[[Al Hilal]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |3||[[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]]||[[C.F. Pachuca|Pachuca]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]]||[[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]]||0||0||0||0||0||0||0||'''0''' |- |} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Hard Rock Stadium, Miami Gardens |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 18. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= TQL Stadium, [[Cincinnati]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Bank of America Stadium, Charlotte |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 22. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Audi Field, [[Washington, D.C.]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Austria.svg|20px]] [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] [[Real Madrid]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Lincoln Financial Field, [[Fíladelfía|Fíladelfíu]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 26. júní |lið1= [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Al Hilal]] |úrslit= |lið2= [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] [[C.F. Pachuca|Pachuca]] |skýrsla= |mörk1= |mörk2= |leikvangur= Geodis Park, [[Nashville]] |áhorfendur= |dómari= |}} ==Heimildir== * [https://www.fifa.com/en/tournaments/mens/club-world-cup/usa-2025, Heimasíða mótsins] [[Flokkur:Knattspyrna]] owqhiymipdbsmmuk1ixdbjqy93nsxzy 0 184316 1920531 1918652 2025-06-16T00:46:51Z TKSnaevarr 53243 1920531 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Akbar Hashemi Rafsanjani | nafn_á_frummáli = {{nobold|اکبر هاشمی رفسنجانی}} | mynd = Akbar Hashemi Rafsanjani during a press conference, 1987.jpg | myndatexti1 = Rafsanjani árið 1987. | titill= [[Forseti Írans]] | stjórnartíð_start = [[16. ágúst]] [[1989]] | stjórnartíð_end = [[3. ágúst]] [[1997]] | einvaldur = [[Ali Khamenei]] | vara_forseti = [[Hassan Habibi]] | forveri = [[Ali Khamenei]] | eftirmaður = [[Mohammad Khatami]] | fæddur = {{fæðingardagur|1934|8|25}} | fæðingarstaður = [[Bahreman]], [[Íran]] | dánardagur = {{Dánardagur og aldur|2017|1|8|1934|8|25}} | dánarstaður = [[Tajrish]], [[Shemiranat-sýsla|Shemiranat-sýslu]], [[Íran]] | þjóderni = [[Íran]]skur | maki = Effat Marashi (g. 1958) | stjórnmálaflokkur = [[Íslamski lýðveldisflokkurinn]] (1979–1987)<br>[[Félag herskárra klerka]] (1987–1996, 2005) | börn = 5 |undirskrift = Signature of Akbar Hashemi Rafsanjani.svg }} '''Ali Akbar Hashemi Bahramani Rafsanjani''' (25. ágúst 1934 – 8. janúar 2017) var [[íran]]skur stjórnmálamaður og rithöfundur sem var fjórði [[forseti Írans]] frá 1989 til 1997. Rafsanjani var einn af stofnfeðrum [[klerkastjórn]]arinnar í Íran og var leiðtogi [[Sérfræðingaráð Írans|sérfræðingaráðs landsins]] frá 2007 til 2011. Stjórnmálaferill Rafsanjani náði yfir 40 ár og á þeim tíma naut hann mikilla valda og var meðal annars þingforseti, yfirmaður heraflans á tíma [[Stríð Írans og Íraks|stríðs Írans og Íraks]] og forseti. Rafsanjani var jafnframt sá sem mestu réð um það að [[Ali Khamenei]] var valinn sem [[æðsti leiðtogi Írans]]. ==Æviágrip== Rafsanjani fæddist 24. ágúst 1934 nálægt [[Rafsanjan]], þar sem foreldrar hans höfðu efnast vel á ræktun [[pistasíuhneta]]. Rafsanjani fór að heiman þegar hann var fjórtán ára í guðfræðinám til borgarinnar [[Qom]], þar sem hann varð fyrir áhrifum af óánægðum klerkum á borð við [[Ruhollah Khomeini]]. Eftir að Khomeini var sendur í útlegð til [[Írak]]s af írönsku keisarastjórninni árið 1963 tók Rafsanjani þá áhættu að halda áfram samskiptum við hann. Rafsanjani sat oft í fangelsi um stutta hríð á stjórnarárum keisarans vegna róttækrar hegðunar (árin 1963, 1967, 1970, 1972 og 1975).<ref name=tíminn>{{Tímarit.is|4047769|Þykir slóttugur og miskunnarlaus stjórnmálamaður|blað=[[Tíminn]]|útgáfudagsetning=20. júlí 1988|blaðsíða=10–11}}</ref> Þegar Khomeini sneri aftur til Írans í [[Íranska byltingin|írönsku byltingunni]] árið 1979 var Rafsanjani fljótur að rísa til metorða í nýju byltingarstjórninni. Hann varð meðlimur í byltingarráði Khomeini og aðstoðarritari og eftirlitsmaður í innanríkisráðuneytinu. Rafsanjani beitti áhrifum sínum til að fylla fyrsta þingið eftir byltinguna með meðlimum [[Íslamski lýðveldisflokkurinn|Íslamska lýðveldisflokksins]], sem hann hafði tekið þátt í að stofna. Árið 1980 var Rafsanjani svo kjörinn forseti þingsins og beitti þeirri stöðu til að styrkja völd sín frekar. Vinátta Rafsanjani við son leiðtogans, [[Ahmad Khomeini]], hjálpaði honum jafnframt á framabrautinni.<ref name=tíminn/> Rafsanjani var einn af valdamestu mönnum Írans á níunda áratugnum. Þann 2. júní 1988 lýsti Khomeini, sem þá var orðinn mjög heilsuveill, Rafsanjani æðsta stjórnanda alls herafla Írans. Rafsanjani fékk þannig yfirumsjón með hernaði Írana í [[Stríð Íraks og Írans|stríði Íraks og Írans]]. Eftir skipan Rafsanjani boðaði hann aukna herkvaðningu og nýjar baráttuaðferðir á vígvellinum, en hvatti um leið til þess að Íran endurskoðaði afstöðu sína til umheimsins og opnaði sig fyrir mögulegum samningum. Í júlí sama ár sendu Íranir [[Javier Pérez de Cuéllar]], aðalritara Sameinuðu þjóðanna, tilkynningu um að þeir hygðust samþykkja tillögu SÞ um vopnahlé.<ref>{{Tímarit.is|2546885|Erkiklerkur fær að geifla á eitrinu|blað=[[Dagblaðið Vísir]]|útgáfudagsetning=23. júlí 1988|blaðsíða=14|höfundur=Magnús Torfi Ólafsson}}</ref> Árið 1987 sakaði [[Abolhassan Banisadr]], fyrrum forseti Írans, Rafsanjani um að hafa átt í leynilegum samskiptum við [[Ronald Reagan]] og ráðgjafa hans á tíma [[Gíslatakan í Teheran|gíslatökunnar í Teheran]] árin 1979 til 1981. Samkvæmt Banisadr gerði Rafsanjani samning við Reagan um að sleppa gíslunum ekki fyrr en eftir [[Forsetakosningar í Bandaríkjunum 1980|bandarísku forsetakosningarnar 1980]] til þess að tryggja að [[Jimmy Carter]], þáverandi Bandaríkjaforseti, myndi ekki vinna endurkjör. Í staðinn áttu Íranir að fá seld vopn frá nýrri stjórn Reagans eftir kosningarnar.<ref>{{Tímarit.is|3327035|Illi andinn í Íran|blað=[[Alþýðublaðið]]|útgáfudagsetning=25. ágúst 1987|blaðsíða=6}}</ref> Eftir dauða Khomeini árið 1989 var [[Ali Khamenei]] valinn nýr [[æðsti leiðtogi Írans]] en í byrjun var Rafsanjani þó gjarnan talinn valdamesti maður landsins.<ref>{{Tímarit.is|2920399|Samvirk forusta|blað=[[Þjóðviljinn]]|útgáfudagsetning=8. júní 1989|blaðsíða=6|höfundur=Dagur Þorleifsson}}</ref> Rafsanjani varð forseti Írans árið 1989. Forsetatíð hans einkenndist af uppbyggingu og minniháttar umbótum, þar á meðal í samskiptum Írans við nágrannaríkin. Mannréttindabrot voru þó áfram tíð í landinu og sambandið við Evrópu stirt, einkum vegna dauðadómsins sem Khomeini hafði lýst yfir gegn rithöfundinum [[Salman Rushdie]] áður en hann dó.<ref name=mbl>{{Vefheimild|titill=Rafsanjani látinn|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2017/01/08/rafsanjani_latinn/|útgefandi=[[mbl.is]]|dags=8. janúar 2017|skoðað=3. janúar 2024}}</ref> Rafsanjani bauð sig aftur fram til forseta í forsetakosningum Írans árið 2005 og var almennt talinn sigurstranglegur. Þrátt fyrir tengsl Rafsanjani við valdaöflin í klerkastjórninni naut hann stuðnings umbótasinna sem vildu sjá Íran þróast frekar í frjálsræðisátt.<ref>{{Tímarit.is|3661192|Rafsanjani vekur vonir um breytingar í Íran|blað=[[Morgunblaðið]]|útgáfudagsetning=13. maí 2005|blaðsíða=18|höfundur=Birna Anna Björnsdóttir}}</ref> Rafsanjani lenti í fyrsta sæti í fyrri umferð kosninganna þann 17. júní 2005 en mun mjórra var á munum en búist var við. Rafsanjani hlaut 21 prósent en harðlínumaðurinn [[Mahmoud Ahmadinejad]], borgarstjóri [[Teheran]], hlaut 19 prósent.<ref>{{Tímarit.is|3667332|Saka harðlínumenn um kosningasvik|blað=[[Morgunblaðið]]|útgáfudagsetning=20. júní 2005|blaðsíða=14}}</ref> Í seinni umferðinni vann Ahmadinejad svo afgerandi sigur og hlaut 62 prósent atkvæða en Rafsanjani aðeins 35,9.<ref>{{Tímarit.is|3667799|Óvæntur stórsigur harðlínumannsins|blað=[[Morgunblaðið]]|útgáfudagsetning=26. júní 2005|blaðsíða=1|höfundur=Davíð Logi Sigurðsson}}</ref> Eftir kosningar í Íran árið 2009 varð Rafsanjani í auknum mæli gagnrýninn á írönsk stjórnvöld og sakaði þau um að hafa hagrætt kosningunum í þágu endurkjörs Ahmadinejads.<ref>{{Vefheimild|titill= Fyrrum forseti Írans vill ógilda úrslit kosninganna|url=https://www.visir.is/g/2009313505d/fyrrum-forseti-irans-vill-ogilda-urslit-kosninganna|útgefandi=[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]|dags=28. júní 2009|skoðað=11. janúar 2024}}</ref> Rafsanjani hugðist aftur bjóða sig fram í forsetakosningum Írans árið 2013<ref>{{Vefheimild|titill= Jalili og Rafsanjani í framboð|url=https://www.ruv.is/frettir/erlent/jalili-og-rafsanjani-i-frambod|útgefandi=[[RÚV]]|dags= 11. maí 2013|skoðað=11. janúar 2024}}</ref> en framboði hans var hafnað af íranska verndararáðinu.<ref>{{Tímarit.is|6050631|Talið að forsetakjör breyti litlu í Íran|blað=[[Morgunblaðið]]|útgáfudagsetning=13. júní 2013|blaðsíða=18|höfundur=Bogi Þór Arason}}</ref> Rafsanjani lést úr hjartaáfalli á sjúkrahúsi í Teheran þann 8. janúar árið 2017.<ref name=mbl/> Hann var lagður til hinstu hvílu í grafhýsi Ruhollah Khomeini og hundruð þúsunda sóttu útför hans.<ref>{{Vefheimild|titill=Hundruð þúsunda við útför Rafsanjanis |url=https://www.ruv.is/frettir/erlent/hundrud-thusunda-vid-utfor-rafsanjanis|útgefandi=[[RÚV]]|dags= 10. janúar 2017|skoðað=11. janúar 2024|höfundur=Kári Gylfason}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Írans]] | frá = [[16. ágúst]] [[1989]] | til = [[3. ágúst]] [[1997]] | fyrir = [[Ali Khamenei]] | eftir = [[Mohammad Khatami]] }} {{Töfluendir}} {{Forsetar Íran}} {{DEFAULTSORT:Rafsanjani, Akbar Hashemi}} {{fd|1934|2017}} [[Flokkur:Forsetar Írans]] [[Flokkur:Íranskir byltingarmenn]] 2ycjlukb1lhfw0d32krf7q67so7f7ke 0 186417 1920551 1915344 2025-06-16T08:34:14Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 3 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920551 wikitext text/x-wiki {{fyrir|vefmiðilin|Karfan.is}} '''Karfan''' er nafn á nokkrum íslenskum tímaritum sem hafa verið gefin út í tengslum við [[körfubolti|körfubolta]]. Árið 1974 kom fyrst út tímarit undir nafninu og fjallaði það um bæði innlendan og erlendan körfubolta.<ref>{{Cite web|url=https://timarit.is/page/1481373#page/n46/mode/2up|title=Karfan komin út|publisher=[[Morgunblaðið]]|page=47|language=is|date=1976-12-18|access-date=2025-05-13|via=[[Tímarit.is]]}}{{open access}}</ref> [[Körfuknattleikssamband Íslands]] gaf um skeið út tímarit með nafninu. Blaðið fjallaði um íslenskan körfuknattleik með áherslu á efstu deildir karla og kvenna ásamt 1. deild karla.<ref>{{Cite web|url=https://gamli.kki.is/frettir.asp?adgerd=ein&id=4976|title=Karfan - Nýtt tölublað komið út |publisher=[[Körfuknattleikssamband Íslands]]|date=2008-10-20|access-date=2025-05-13}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://gamli.kki.is/frettir.asp?adgerd=ein&id=4976|title=Karfan - Nýtt tölublað komið út |publisher=[[Körfuknattleikssamband Íslands]]|date=2008-10-20|access-date=2025-05-13}}</ref> Körfuknattleiksdeild KR gaf út tímarit undir nafninu Karfan á árunum 2017 til 2019.<ref>{{Cite web|url=https://issuu.com/islenska/docs/krr_83310_kr_bikarblad_2017|title=Karfan|publisher=Körfuknattleiksdeild KR|date=2017-02-08|website=Issuu|language=en|access-date=2025-05-13}}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://issuu.com/islenska/docs/isl_87722_bikarblad_kr_2018|title=Karfan|publisher=Körfuknattleiksdeild KR|date=2018-03-15|website=Issuu|language=en|access-date=2025-05-13}}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://issuu.com/islenska/docs/isl_90924_bikarblad_kr_2019|title=Karfan|publisher=Körfuknattleiksdeild KR|date=2019-02-12|website=Issuu|language=en|access-date=2025-05-13}}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> <gallery> Mynd:Karfan-1976-12.jpg|Karfan 1976 Mynd:KKI-Karfan-2010.jpg|KKÍ - Karfan 2010 Mynd:KR-Karfan-2019.jpg|KR - Karfan 2019 </gallery> == Tilvísanir == {{Reflist}} [[Flokkur:Íslensk tímarit]] [[Flokkur:Körfuknattleikur]] gnskhesn0jmtcjvxhwaywgew7jdxtua 0 186487 1920431 1916890 2025-06-15T14:55:36Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920431 wikitext text/x-wiki {{Hreingera|vélþýðingar}} '''Loftslagsbókin''' er fræðibók um [[loftslagsbreytingar]] og loftslagsvernd skrifuð af [[Greta Thunberg]] í samvinnu við marga vísindamenn og vísindablaðamenn. Enska frumlagið og þýðingar á tungumálum eins og þýsku, hollensku, spænsku, portúgölsku, frönsku, ítölsku, sænsku, dönsku og norsku komu út nánast samtímis í október 2022. == Efni og ásetningur == Bókin er þverfaglegt samstarfsverkefni, skipt í fimm hluta með yfirgripsmikilli uppbyggingu. Alls lögðu meira en 100 sérfræðingar frá fjölmörgum fræðigreinum eins og [[jarðeðlisfræði]], [[veðurfræði]], [[verkfræði]], [[stærðfræði]], sögu, sem og leiðtogar frumbyggja, sitt af mörkum við bókina.<ref>[https://www.smh.com.au/environment/climate-change/greta-thunberg-sees-her-climate-book-as-a-new-type-of-activism-20221103-p5bv6o.html ''Greta Thunberg sér loftslagsbók sína sem 'nýja tegund af aðgerðasinni''']. Í: ''The Sydney Morning Herald'', 3. nóvember 2022. Sótt 12. nóvember 2022.</ref> Einstök framlög eru flokkuð í stærri hluta með inngangi eftir Thunberg.<ref>Sundurliðun er að finna á: https://lehren.zum.de/wiki/Das_Klima-Buch{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> Þetta eru: * 1: Hvernig loftslagið virkar; * 2: Hvernig plánetan okkar er að breytast; * 3: Hvernig það hefur áhrif á okkur; * 4: Hvað við höfum gert í málinu; * 5: Það sem við verðum að gera núna. Bókin reynir að leggja grunn að flókinni skilningi á hnattrænni loftslagskreppunni og að útlista viðbrögð til að takast á við hana. Loftslagsfræðslu á að efla í skólum og fjölmiðlum, sem er talið forsenda fyrir marktækum aðgerðum. Thunberg reynir að taka á því sem hún telur vera rangt jafnvægi í skýrslugerð, afhjúpar stjórnun umhverfistölfræði með því að „samninga út“ um losun og villandi merkingar eins og „grænt“ vetni, og láta raddir þeirra sem nú verða fyrir mestum áhrifum af loftslagsbreytingum frá Suðurhveli jarðar heyrast.<ref>Þeir sem verða fyrir mestum áhrifum á þeim svæðum sem verst hafa orðið fyrir eru í fremstu víglínu loftslagskreppunnar. En þær eru ekki á forsíðum blaðanna okkar. Raddir þeirra þurfa að heyrast og við getum öll lagt okkar af mörkum til þess. Dreifið sögum þeirra og nöfnum. Sérstakur eiginleiki bókarinnar, sem mætti ​​líta á sem gagnrýni í bók af þessari metnaðarfullu gerð, er að hana skortir heimildaskrá og stórt skýringarkerfi. Í efnisyfirlitinu eru taldir upp viðurkenndir sérfræðingar með stuttum upplýsingum um starfssvið þeirra og félagslega stöðu.</ref>Þeir eru ekki vitnaðir í, afstöður þeirra eru ekki vísað til, en þeir hafa sjálfir sitt álit.<ref>Þannig kynnist unga kynslóðin, sem bókin er ekki síst ætluð, en einnig eldri kynslóðin, mörgum nöfnum í fyrsta skipti, sem, ef þú leitar þeirra upp á netinu, mun leiða þig að mikilvægum ritum og, ef nauðsyn krefur, að flokkun á verkum þeirra í rannsóknarsamhengi á Wikipediu.</ref> ==Tilvísanir== {{reflist}} [[Flokkur:Loftslagsbreytingar]] 3oflkid3cdiac8ga6hnh4nhdqdutwxq 15 186514 1920437 1920237 2025-06-15T15:16:06Z Bjarki S 9 /* Færa flokkinn yfir á commons */ Svar 1920437 wikitext text/x-wiki == Færa flokkinn yfir á commons == Ég er byrjaður á að færa merkin yfir á Commons. Sum eru þegar komin þangað. Samkvæmt [https://www.althingi.is/lagas/136a/2001046.html 7 gr. um hönnun frá 2001] þá eru skjaldamerki ekki varin höfundarétti. [[Notandi:Steinninn|Steinn]][[Notandaspjall:Steinninn|inn]] 27. maí 2025 kl. 12:52 (UTC) :7. gr. fjallar bara um hönnun sem felur í sér heimildarlaust önnur hugverk. Ég held að byggðamerki falli undir sams konar skilyrði og vörumerki, en undir almenn höfundalög ef merkið er afskráð. [[Notandi:Akigka|Akigka]] ([[Notandaspjall:Akigka|spjall]]) 27. maí 2025 kl. 13:02 (UTC) :Sammála skilningi Akigka. Þessum byggðarmerkjum var bættt við á commons áður, en yfir 30 þeirra var eytt árið 2008. Dæmi um eyddar skrár: [[c:File:Skjaldarmerki_Dalvikurbyggdar.png]], [[c:File:Skjaldarmerki_Hveragerdi.png]], [[c:File:Skjaldarmerki.png]], [[c:File:Skjaldarmerki_Alftaness.png]], [[c:File:Skjaldarmerki-borgarbygg.png]], [[c:File:Skjaldarmerki_Vopnafjarðarhrepps.png]]. [[Notandi:Snævar|Snævar]] ([[Notandaspjall:Snævar|spjall]]) 27. maí 2025 kl. 13:04 (UTC) ::Þegar ég skoða þessi dæmi þá er þeim öllum eytt út því það vantar útskýringar á leyfi (fyrir utan eytt sem kemur engin skýr útskýring á). Núna eru fullt af merkjum sveitarfélaga inni [[:Commons:Category:Coats of arms of municipalities of Iceland]]. Það þarf þá að komast að því rétta í málinu þannig að þau séu ekki á báðum stöðum. [[Notandi:Steinninn|Steinn]][[Notandaspjall:Steinninn|inn]] 27. maí 2025 kl. 13:49 (UTC) :::Flest byggðamerkin í þessum flokki Á Commons eru merkt með PD-self sniðinu sem á auðvitað ekki við. Hönnunarlögin eiga ekki heldur við eins og Akigka bendir á. Þau eiga hins vegar við aðra hönnun sem myndi fela í sér byggðarmerki. Mér finnst reyndar ekki langsótt að skráð íslenskt byggðarmerki geti átt heima á Commons. Um þau gildir ekki venjulegur höfundarréttur heldur sérstök reglugerð um einkarétt sveitarfélaga. Efni sem bundið er slíkum kvöðum hefur alveg verið tækt á Commons af því að slíkar takmarkanir eru annars eðlis en höfundarréttur. En svo getur það gerst að skráning merkisins er felld niður (t.d. þegar sveitarfélag sameinast öðru og er því lagt niður) og þá getur verið höfundarréttur hönnuðarins virkjist aftur. [[Notandi:Bjarki S|Bjarki]] ([[Notandaspjall:Bjarki S|spjall]]) 27. maí 2025 kl. 14:37 (UTC) ::::Mörg byggðarmerki á commons eru til staðar því þau byggjast á svokölluðu [[En:Blazon|blazon]]. Blazon er í grunnatriðum textalýsing á því hvernig byggðarmerkið á að vera. Blazonið er oft ekki höfundaréttarvarið, en upphaflega merkið er það. Þannig er upphaflegu myndinni ekki bætt við á commons, en mynd byggð á blazon er leyfð. Get ekki séð neitt um blazon í íslenskum byggðarmerkjum, en mögulega er íslenska skjaldamerkið með blazon. ::::Það að íslensku merkin séu vernduð af vörumerkjarétti frekar en höfundarétti breytir engu. Eins og sjá má á [[c:Commons:Licensing#Simple design]] og [[c:Commons:Copyright_rules_by_subject_matter#TRADEM]] eru myndir verndaðar af vörumerkjarétti einnig bannaðar á commons, nema þau noti einföld form og texta. Commons á meiraðsegja eyðingarsniðið [[c:Template:Logo above threshold of originality]]. Commons verður í öllum tilfellum að fara eftir https://freedomdefined.org/Definition/1.0 eins og skrifað er á [[foundation:Resolution:Licensing_policy]] og getur ekki vísað í undantekningar eins og við. Commons skrárnar eiga að fara. [[Notandi:Snævar|Snævar]] ([[Notandaspjall:Snævar|spjall]]) 14. júní 2025 kl. 15:58 (UTC) :::::Vörumerkjavernd ein og sér skiptir í raun engu máli. Efni er tækt á Commons þó að notkun þess sé háð [[:c:Non-copyright_restrictions|alls kyns lagalegum takmörkunum]], svo lengi sem það nýtur ekki verndar höfundaréttar. Eftir að hafa legið meira yfir íslensku höfundalögunum held ég að það sé langöruggast að túlka það svo að höfundaréttur sé alltaf í gildi samkvæmt hefðbundnum reglum meðfram öðrum réttindum eins og vernd vörumerkja eða sérstakri vernd byggðamerkja. Byggðamerkin eru þá höfundaréttarvarin ''nema '' höfundur þeirra sé fallinn frá fyrir a.m.k. 70 árum, eða þau fela í sér svo litla frumlega sköpun að höfundaréttur á ekki við. Íslensku byggðamerkin eiga því væntanlega ekki heima á Commons næstu áratugina. [[Notandi:Bjarki S|Bjarki]] ([[Notandaspjall:Bjarki S|spjall]]) 15. júní 2025 kl. 15:16 (UTC) lr1zirhsqett6ao5zuebemixxgtdvnv 1920438 1920437 2025-06-15T15:20:11Z Bjarki S 9 1920438 wikitext text/x-wiki == Færa flokkinn yfir á commons == Ég er byrjaður á að færa merkin yfir á Commons. Sum eru þegar komin þangað. Samkvæmt [https://www.althingi.is/lagas/136a/2001046.html 7 gr. um hönnun frá 2001] þá eru skjaldamerki ekki varin höfundarétti. [[Notandi:Steinninn|Steinn]][[Notandaspjall:Steinninn|inn]] 27. maí 2025 kl. 12:52 (UTC) :7. gr. fjallar bara um hönnun sem felur í sér heimildarlaust önnur hugverk. Ég held að byggðamerki falli undir sams konar skilyrði og vörumerki, en undir almenn höfundalög ef merkið er afskráð. [[Notandi:Akigka|Akigka]] ([[Notandaspjall:Akigka|spjall]]) 27. maí 2025 kl. 13:02 (UTC) :Sammála skilningi Akigka. Þessum byggðarmerkjum var bættt við á commons áður, en yfir 30 þeirra var eytt árið 2008. Dæmi um eyddar skrár: [[c:File:Skjaldarmerki_Dalvikurbyggdar.png]], [[c:File:Skjaldarmerki_Hveragerdi.png]], [[c:File:Skjaldarmerki.png]], [[c:File:Skjaldarmerki_Alftaness.png]], [[c:File:Skjaldarmerki-borgarbygg.png]], [[c:File:Skjaldarmerki_Vopnafjarðarhrepps.png]]. [[Notandi:Snævar|Snævar]] ([[Notandaspjall:Snævar|spjall]]) 27. maí 2025 kl. 13:04 (UTC) ::Þegar ég skoða þessi dæmi þá er þeim öllum eytt út því það vantar útskýringar á leyfi (fyrir utan eytt sem kemur engin skýr útskýring á). Núna eru fullt af merkjum sveitarfélaga inni [[:Commons:Category:Coats of arms of municipalities of Iceland]]. Það þarf þá að komast að því rétta í málinu þannig að þau séu ekki á báðum stöðum. [[Notandi:Steinninn|Steinn]][[Notandaspjall:Steinninn|inn]] 27. maí 2025 kl. 13:49 (UTC) :::Flest byggðamerkin í þessum flokki Á Commons eru merkt með PD-self sniðinu sem á auðvitað ekki við. Hönnunarlögin eiga ekki heldur við eins og Akigka bendir á. Þau eiga hins vegar við aðra hönnun sem myndi fela í sér byggðarmerki. <s>Mér finnst reyndar ekki langsótt að skráð íslenskt byggðarmerki geti átt heima á Commons. Um þau gildir ekki venjulegur höfundarréttur heldur sérstök reglugerð um einkarétt sveitarfélaga. Efni sem bundið er slíkum kvöðum hefur alveg verið tækt á Commons af því að slíkar takmarkanir eru annars eðlis en höfundarréttur. En svo getur það gerst að skráning merkisins er felld niður (t.d. þegar sveitarfélag sameinast öðru og er því lagt niður) og þá getur verið höfundarréttur hönnuðarins virkjist aftur.</s> (Þetta er líklega rangt. Sjá neðar) [[Notandi:Bjarki S|Bjarki]] ([[Notandaspjall:Bjarki S|spjall]]) 27. maí 2025 kl. 14:37 (UTC) ::::Mörg byggðarmerki á commons eru til staðar því þau byggjast á svokölluðu [[En:Blazon|blazon]]. Blazon er í grunnatriðum textalýsing á því hvernig byggðarmerkið á að vera. Blazonið er oft ekki höfundaréttarvarið, en upphaflega merkið er það. Þannig er upphaflegu myndinni ekki bætt við á commons, en mynd byggð á blazon er leyfð. Get ekki séð neitt um blazon í íslenskum byggðarmerkjum, en mögulega er íslenska skjaldamerkið með blazon. ::::Það að íslensku merkin séu vernduð af vörumerkjarétti frekar en höfundarétti breytir engu. Eins og sjá má á [[c:Commons:Licensing#Simple design]] og [[c:Commons:Copyright_rules_by_subject_matter#TRADEM]] eru myndir verndaðar af vörumerkjarétti einnig bannaðar á commons, nema þau noti einföld form og texta. Commons á meiraðsegja eyðingarsniðið [[c:Template:Logo above threshold of originality]]. Commons verður í öllum tilfellum að fara eftir https://freedomdefined.org/Definition/1.0 eins og skrifað er á [[foundation:Resolution:Licensing_policy]] og getur ekki vísað í undantekningar eins og við. Commons skrárnar eiga að fara. [[Notandi:Snævar|Snævar]] ([[Notandaspjall:Snævar|spjall]]) 14. júní 2025 kl. 15:58 (UTC) :::::Vörumerkjavernd ein og sér skiptir í raun engu máli. Efni er tækt á Commons þó að notkun þess sé háð [[:c:Non-copyright_restrictions|alls kyns lagalegum takmörkunum]], svo lengi sem það nýtur ekki verndar höfundaréttar. Eftir að hafa legið meira yfir íslensku höfundalögunum held ég að það sé langöruggast að túlka það svo að höfundaréttur sé alltaf í gildi samkvæmt hefðbundnum reglum meðfram öðrum réttindum eins og vernd vörumerkja eða sérstakri vernd byggðamerkja. Byggðamerkin eru þá höfundaréttarvarin ''nema '' höfundur þeirra sé fallinn frá fyrir a.m.k. 70 árum, eða þau fela í sér svo litla frumlega sköpun að höfundaréttur á ekki við. Íslensku byggðamerkin eiga því væntanlega ekki heima á Commons næstu áratugina. [[Notandi:Bjarki S|Bjarki]] ([[Notandaspjall:Bjarki S|spjall]]) 15. júní 2025 kl. 15:16 (UTC) f8pf3e0uoqiz4093jg5zvjyif7rvonh 0 186547 1920541 1918765 2025-06-16T03:44:08Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 1920541 wikitext text/x-wiki {{infobox basketball club | color1 =white | color2 =#2d56a6 | name =Ármann | image = | imagesize =200px | leagues = [[Úrvalsdeild karla í körfuknattleik|Úrvalsdeild karla]] | founded =1952 | history ='''Ármann'''<br>(1952–2000)<br> '''Ármann/Þróttur'''<br>(2000–2008)<br> '''Ármann'''<br>(2008–nú) | arena =Kennaraháskólinn | location =[[Reykjavík]], Ísland | colors =Blár, rauður, hvítur<br>{{color box|#2d56a6}} {{color box|#ee1b24}} {{color box|white}} | president = | coach = | championships ='''1''' (1976) | cup_winners = '''3''' (1965, 1975, 1976) | website =[http://armenningar.is/karfa Armenningar.is] }} '''Karlalið Ármanns í körfuknattleik''' er hluti af [[Glímufélagið Ármann|Glímufélaginu Ármanni]]. Körfuknattleiksdeild Ármanns var stofnuð árið 1952 og var eitt af upphafsliðunum sem tóku þátt í fyrsta Íslandsmótinu það sama ár. Það vann sinn fyrsta Íslandsmeistaratitil árið 1976 en hefur auk þess þrívegis orðið bikarmeistari, árin 1965, 1975 og 1976. ==Saga== Ármann var eitt af fimm liðum, ásamt Gosa, ÍS, ÍR og ÍKF, sem tóku þátt í fyrsta Íslandsmótinu í körfuknattleik árið 1952.<ref name="visir1174238">{{cite news|title=Íslandsmót í Körfuknattleik|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=82041&pageId=1174238|accessdate=23 September 2018|work=[[Vísir (dagblað)|Vísir]]|date=April 21, 1952|page=1|language=Icelandic}}</ref> Árið 1968, varð leikmaður þess, [[Birgir Örn Birgis]], fyrsti leikmaðurinn til að verða valinn leikmaður tímabilsins.<ref name="visir1174238"/> Árið 1976 vann Ármann sinn fyrsta Íslandsmeistaratitil eftir að hafa unnið KR, 84-74, í lokaleik um meistaratitilinn.<ref>{{cite news|title=Eftir 25 ára baráttu vannst titillinn loks|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3060598|accessdate=18 November 2017|work=[[Dagblaðið Vísir|Dagblaðið]]|date=29 March 1976|page=12, 13|language=Icelandic}}</ref><ref>{{cite news|author1=Kjartan L. Pálsson|title=Ármann braut einveldi ÍR og KR!|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3351300|accessdate=18 November 2017|work=[[Vísir (dagblað)|Vísir]]|date=29 March 1976|page=12|language=Icelandic}}</ref><ref>{{cite news|title=Vitanlega er ég ánægður með áfangann|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1472622|accessdate=18 November 2017|work=[[Morgunblaðið]]|date=30 March 1976|language=Icelandic}}</ref> Sama tímabil tók Ármann þátt í Evrópukeppni Bikarhafa þar sem það laut í lægra haldi fyrir [[Finnland|finnska]] félaginu [[Honka Playboys]] í fyrstu umferð. Þann 1. desember 1979 setti [[Danny Shouse]], leikmaður Ármanns, Íslandsmet er hann skoraði 100 stig fyrir liðið í sigri á móti Skallagrím í [[1. deild karla í körfuknattleik|1. deild karla]].<ref name="visir100">{{cite web|url=http://www.visir.is/g/2016160109995|publisher=[[Vísir.is]]|title=Ruslakjaftur Ívars Websters lykillinn að 100 stiga leik Danny Shouse |date=1 January 2016 |accessdate=2017-07-28}}</ref><ref name="visirhverjir">{{cite web|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=249863&pageId=3420234|publisher=[[Vísir (dagblað)|Vísir]]|title=Hverjir ná í Danny Shouse? |date=26 February 1980 |accessdate=2017-07-28}}</ref> Í janúar 1980 skoraði hann 76 stig í framlengdum leik gegn Grindavík<ref>{{cite web|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=249815&pageId=3419187 |title=Loksins ósigur hjá Ármenningum |date=21 January 1980 |accessdate=2017-07-29}} </ref> og í febrúar braut hann aftur 70 stiga múrinn er hann skoraði 72 stig gegn Þór Akureyri.<ref>{{cite web|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=228260&pageId=3091850|title=Þór vann Ármann |publisher=Dagblaðið |date=18 February 1980 |accessdate=2017-07-29}}</ref> Í 10 deildarleikjum skoraði hann 648 stig eða 64,8 stig að meðaltali í leik.<ref>{{cite news |title=648 stig í 10 leikjum! |url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1524858 |accessdate=29 January 2019 |work=[[Morgunblaðið]] |date=25 March 1980 |language=Icelandic}}</ref> Stigaskorun hans hjálpaði Ármann að vinna 1. deildina og sæti í efstu deild.<ref name="visirhverjir" /> Jafnvel þó að Shouse hafi leikið í næst efstu deild á sínu fyrsta tímabili var hann almennt álitinn einn besti leikmaður landsins og endaði í þriðja sæti í atkvæðagreiðslunni um besta erlenda leikmann ársins.<ref>{{cite web|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=276944&pageId=3948252 |title=Shouse besti Bandaríkjamaðurinn... |publisher=Tíminn |date=19 December 1979 |accessdate=2017-07-29}}</ref><ref>{{cite web|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=249804&pageId=3416637 |title=Fer Ármann í úrvalsdeild? |publisher=[[Vísir (dagblað)|Vísir]] |date=14 January 1980 |accessdate=2017-07-29}}</ref> Liðið lék í efstu deild Úrvalsdeild tímabilið 1980-1981 en átti erfitt uppdráttar. Þjálfari liðsins, [[Bob Starr]], var rekinn eftir fyrstu fjóra leikina og í staðinn fyrir hann var bandaríski leikmaður liðsins, [[James Breeler]], gerður að spilandi þjálfara. Liðið barðist við fjárhagserfiðleika allt tímabilið og Breeler, sem leiddi liðið í stigaskorun með 33,3 stig að meðaltali, yfirgaf liðið í desember vegna ógreiddra launa.<ref>{{cite news |title=Fer heim um helgina |url=https://timarit.is/page/3966316?iabr=on#page/n10/mode/2up/search/%22James%20Breeler%22 |access-date=14 May 2025 |work=[[Tíminn]] |date=12 December 1980 |page=15 |language=Icelandic |via=[[Tímarit.is]]}}{{open access}}</ref> Ármann endaði tímabilið á 11 leikja taphrinu og féll aftur niður í 1. deild um vorið. Tímabilið 2021-2022 vann Ármann 2. deild karla, eftir að hafa unnið alla 21 deildar- og umspilsleikina, og var kynntur til 1. deildar karla.<ref>{{cite news |author1=Davíð Eldur |title=Ármann upp í fyrstu deildina eftir fullkomið tímabil – Unnu 21 leik í röð í vetur |url=https://www.karfan.is/2022/04/armann-upp-i-fyrstu-deildina-eftir-fullkomid-timabil-unnu-21-leik-i-rod-i-vetur/ |access-date=7 April 2022 |work=Karfan.is |date=6 April 2022 |language=Icelandic |archive-date=7 apríl 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220407093907/https://www.karfan.is/2022/04/armann-upp-i-fyrstu-deildina-eftir-fullkomid-timabil-unnu-21-leik-i-rod-i-vetur/ |url-status=dead }}</ref> Þann 12. maí 2025 tryggði Ármann sér sæti í efstu deild í fyrsta sinn í 44 ár.<ref>{{cite news |author1=Árni Jóhannsson |title=Uppgjörið: Ármann - Hamar 91-85 - Ármann leikur í Bónus deildinni á næstu leiktíð |url=https://www.visir.is/g/20252725207d/i-beinni-armann-hamar-saeti-i-bonus-deildinni-i-bodi |access-date=13 May 2025 |work=[[Vísir.is]] |date=12 May 2025 |language=Icelandic}}</ref> ==Titlar og viðurkenningar== ===Titlar=== *'''[[Úrvalsdeild karla í körfuknattleik|Íslandsmeistarar]]''': 1976<ref>[http://www.kki.is/sagan/meistaratitlar-karla/ Mistaratitlar karla]</ref> *'''[[Bikarkeppni karla í körfuknattleik|Bikarmeistarar]]''': 1965, 1975, 1976<ref>[http://gamli.kki.is/meistaratitlar.asp?adgerd=FlkBik&keppni=Bikar%20-%20Mfl.%20karla - Bikarkeppni - Meistaraflokkur karla]</ref> *'''[[1. deild karla í körfuknattleik|1. deild karla]]''': 1980<ref>[http://gamli.kki.is/meistaratitlar.asp?adgerd=FlkIsl&keppni=1.%20deild%20karla - 1. deild karla]</ref> *'''[[2. deild karla í körfuknattleik|2. deild karla]]''': 2000, 2006, 2015, 2022<ref>[http://gamli.kki.is/meistaratitlar.asp?adgerd=FlkIsl&keppni=2.%20deild%20karla - 2. deild karla]</ref> ===Viðurkenningar=== *'''[[Körfuknattleiksfólk ársins|Körfuknattleiksmaður ársins]]''' **[[Jón Sigurðsson (körfuknattleiksmaður)|Jón Sigurðsson]] - 1976 *'''Besti leikmaður efstu deildar''' **[[Birgir Örn Birgis]] - 1968<ref>[http://gamli.kki.is/vidurkenningar.asp?flokkur=3&kyn=KK Viðurkenningar - Besti leikmaður úrvalsdeildar karla]</ref> **[[Jón Sigurðsson (körfuknattleiksmaður)|Jón Sigurðsson]] - 1970, 1976 ==Þjálfarar== *{{flagicon|ISL}} [[Birgir Örn Birgis]] 1976–1977 *{{flagicon|USA}} Michael Wood 1977–1978<ref name="visir-ferdamadur">{{cite news |title=Kom hingað fyrst sem ferðamaður |url=https://timarit.is/page/3369622 |access-date=20 February 2022 |work=[[Vísir]] |date=27 November 1977 |page=5 |language=Icelandic}}</ref> *{{flagicon|USA}} [[Bob Starr]] 1979–1980 *{{flagicon|USA}} James Breeler 1980<ref>{{cite news |title=Fer heim um helgina |url=https://timarit.is/page/3966316?iabr=on#page/n10/mode/2up/search/%22James%20Breeler%22 |access-date=14 May 2025 |work=[[Tíminn]] |date=12 December 1980 |page=15 |language=Icelandic |via=[[Tímarit.is]]}}{{open access}}</ref> *{{flagicon|ISL}} [[Birgir Mikaelsson]] 2003–2004 *{{flagicon|ISL}} [[Pétur Ingvarsson]] *{{flagicon|ISL}} Tómas Hermannsson *{{flagicon|ISL}} Karl Guðlaugsson *{{flagicon|ISL}} Ólafur Þór Jónsson 2021–2023<ref>{{cite news |title=Ólafur Þór hættir með Ármann |url=https://www.karfan.is/2023/04/olafur-thor-yfirgefur-armann/ |access-date=10 May 2023 |work=Karfan.is |date=30 April 2023 |language=Icelandic}}</ref> *{{flagicon|ISL}} Steinar Kaldal 2023–nú<ref>{{cite news |title=Steinar Kaldal tekur við Ármanni – Oddur og Óli aðstoðarþjálfarar |url=https://www.karfan.is/2023/07/steinar-kaldal-tekur-vid-armanni-oddur-og-oli-adstodarthjalfarar/ |access-date=26 July 2023 |work=Karfan.is |date=26 July 2023 |language=Icelandic}}</ref> ==Tilvísanir== {{reflist}} [[Flokkur:Stofnað 1952]] [[Flokkur:Íslensk körfuknattleiksfélög]] e2tzrsrso8uzezgcc6pfaveby5652ir 0 186585 1920521 1919605 2025-06-15T23:13:05Z 8FabianS 98151 1920521 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Karol Nawrocki | mynd = DHS Secretary Kristi Noem Travels to Poland - 54553881558 (Nawrocki cropped12).jpg | titill = Forseti Póllands | stjórnartíð_start = 6. ágúst 2025 | stjórnartíð_end = | verðandi = já | myndatexti1 = Karol Nawrocki árið 2025. | forsætisráðherra = [[Donald Tusk]] | forveri = [[Andrzej Duda]] | fæddur = {{fæðingardagur og aldur|1983|3|3}} | fæðingarstaður = [[Gdańsk]], [[Pólland]]i | þjóderni = [[Pólland|Pólskur]] | maki = Marta Nawrocka | stjórnmálaflokkur = Óflokksbundinn | börn = 3 | háskóli = [[Háskólinn í Gdańsk]]<br>[[Tækniháskólinn í Gdańsk]] | bústaður = [[Siedlce]], [[Gdańsk]] | laun = 18.676,17 [[PLN]] | menntun = Doktorspróf í sagnfræði | hæð = 1,86 m | embætti1 = Formaður Minningastofnunar þjóðarinnar Póllands | stjórnartíð_start1 = 23. júlí 2021 }} '''Karol Tadeusz Nawrocki''' (f. 3. mars 1983) er pólskur sagnfræðingur, fyrrum atvinnuíþróttamaður og stjórnmálamaður sem er verðandi forseti Póllands.<ref>{{Vefheimild|titill=Karol Nawrocki er næsti forseti|url=https://www.ruv.is/frettir/erlent/2025-06-02-karol-nawrocki-er-naesti-forseti-445148|útgefandi=[[RÚV]]|dags= 2. júní 2025|skoðað=3. júní 2025|höfundur=Markús Þ. Þórhallsson}}</ref> Hann hefur verið formaður Þjóðminningarstofnunar Póllands frá árinu 2021 og var safnstjóri Safns um seinni heimsstyrjöldina í [[Gdańsk]] frá 2017 til 2021. Nawrocki bauð sig fram í forsetakosningum Póllands árið 2025 með stuðningi [[Lög og réttlæti|Laga og réttlætis]] og bar sigur úr býtum í seinni umferð þeirra gegn [[Rafał Trzaskowski]], borgarstjóra [[Varsjá|Varsjár]].<ref>{{Cite web |date=2025-06-02 |title=Wybory prezydenckie 2025: Kiedy Karol Nawrocki zostanie Prezydentem RP? [TERMINY] |url=https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/9812265,wybory-prezydenckie-2025-kiedy-karol-nawrocki-obejmie-wladze-oto-naj.html |access-date=2025-06-02 |website=www.gazetaprawna.pl |language=pl}}</ref> ==Æviágrip== Karol Nawrocki er fyrrverandi [[Hnefaleikar|hnefaleikakappi]]. Hann er með doktorspróf í [[sagnfræði]] frá [[Háskólinn í Gdańsk|Háskólanum í Gdańsk]]. Fyrir forsetakjör sitt var Nawrocki forstöðumaður Þjóðminningarstofnunar, sem sinnir rannsóknum á nútímasögu Póllands og á glæpum [[Nasistar|nasista]] og [[Alþýðulýðveldið Pólland|kommúnistastjórnar landsins]] á 20. öld. Í því embætti hóf stofnunin herferð til að rífa niður minnisvarða frá kommúnistatímanum. Nawrocki stýrði jafnframt safni um [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldina]] í Gdańsk en var þar gagnrýndur fyrir að draga úr þætti [[Helförin|helfararinnar]] í sögu stríðsins í Póllandi.<ref name=vísir>{{Vefheimild|titill=Ný­kjörinn for­seti Pól­lands: Trú­rækinn sagn­fræðingur og fyrr­verandi hnefaleikakappi|url=https://www.visir.is/g/20252734267d/ny-kjorinn-for-seti-pol-lands-tru-raekinn-sagn-fraedingur-og-fyrr-verandi-hnefaleikakappi|útgefandi=[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]|dags=2. júní 2025|höfundur= Rafn Ágúst Ragnarsson|skoðað=3. júní 2025}}</ref> Nawrocki varð forsetaframbjóðandi í forsetakosningum Póllands árið 2025 með stuðningi stjórnmálaflokksins [[Lög og réttlæti|Laga og réttlætis]]. Í kosningabaráttunni stillti hann sér upp sem hluta af alþjóðlegri hreyfingu [[Þjóðernishyggja|þjóðernissinnaðra]] [[Íhaldsstefna|íhaldsmanna]] og naut stuðnings erlendra leiðtoga á borð við [[Donald Trump]] Bandaríkjaforseta og [[Viktor Orbán]] forsætisráðherra Ungverjalands. Nawrocki lofaði að stórefla [[Póllandsher|pólska herinn]] og halda áfram stuðningi við [[Úkraína|Úkraínu]] í [[Innrás Rússa í Úkraínu|stríði landsins við Rússland]]. Hann gagnrýndi hins vegar úkraínskt flóttafólk sem hafði komið til Póllands vegna stríðsins.<ref name="vísir" /> Í kosningabaráttunni vakti sjö ára gamalt viðtal við Nawrocki athygli, en hann hafði veitt viðtalið í dulargervi undir dulnefninu Tadeusz Batyr og hafði hrósað sjálfum sér í hástert fyrir fræðastörf sín. Á sama tíma hafði Nawrocki einnig birt samfélagsmiðlafærslu þar sem hann sagðist hafa hitt Batyr til að leiðbeina honum og kallaði bók sem birt var undir hans nafni áhugaverða.<ref>{{Vefheimild|titill= Fór í dulargervi til að lofsama sjálfan sig|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2025/03/29/for_i_dulargervi_til_ad_lofsama_sjalfan_sig/|útgefandi=[[mbl.is]]|dags= 29. mars 2025|skoðað=3. júní 2025}}</ref> Í fyrstu umferð tapaði hann fyrir [[Rafał Trzaskowski]] með 29,54% atkvæða gegn 31,36%. Í seinni umferð forsetakosninganna, sem fram fór 1. júní 2025, vann Nawrocki sigur. Hann hlaut 50,89 prósent atkvæðanna en mótframbjóðandi hans, [[Rafał Trzaskowski]], hlaut 49,11 prósent.<ref>{{Vefheimild|titill=Nawrocki kjörinn forseti Póllands |url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2025/06/02/nawrocki_kjorinn_forseti_pollands/|útgefandi=[[mbl.is]]|dags= 2. júní 2025|skoðað=3. júní 2025}}</ref> ==Stjórnmálaskoðanir== Nawrocki er á móti því að [[Úkraína]] gerist aðili að [[Atlantshafsbandalagið|NATO]] og [[Evrópusambandið|Evrópusambandinu]] þar til leyst hefur verið úr ágreiningi í samskiptum Póllands og Úkraínu, þar á meðal með skilum á líkamsleifum Pólverja sem voru í [[Fjöldamorð á Pólverjum í Volhyníu og Austur-Galisíu|myrtir í seinni heimsstyrjöldinni]].<ref>{{Cite web|url=https://www.pap.pl/aktualnosci/zelenski-odpowiedzial-nawrockiemu-dworczyk-jego-wypowiedz-byla-niepotrzebna-i-nalezy-ja|title=Zełenski odpowiedział Nawrockiemu. Dworczyk: jego wypowiedź była niepotrzebna i należy ją skrytykować|date=16 janúar 2025|website=www.pap.pl|publisher=PAP}}</ref> Hann er mótfallinn innflytjendastefnu ESB og hefur tilkynnt að hann ætli að segja upp flóttamannasamningi sambandsins.<ref>{{Cite web|url=https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/9734661,nawrocki-jak-zostane-prezydentem-jednostronnie-wypowiem-pakt-migracy.html|title=Nawrocki: Jak zostanę prezydentem, jednostronnie wypowiem pakt migracyjny|date=2025-02-08|website=www.gazetaprawna.pl|language=pl|access-date=2025-06-07}}</ref> Á þingflokksþingi sínu kynnti hann „Áætlun 21“ sem felur meðal annars í sér: tryggingu um að ekki verði hækkaðir skattar, lækkun [[Virðisaukaskattur|virðisaukaskatts]], hækkun annars skattþreps, núllskatt á tekjuskatt fyrir fjölskyldur með að minnsta kosti tvö börn, auk þess að fella niður erfðafjárskatt og [[Fjármagnstekjuskattur|fjármagnstekjuskatt]].<ref>Nawrocki, K. (2025, 2. mars). ''Karol Nawrocki ogłosił 'Plan 21'. Co zawiera?'' WP Wiadomości. <nowiki>https://wiadomosci.wp.pl/karol-nawrocki-oglosil-plan-21-co-zawiera-7130814394903488a</nowiki></ref><ref>{{Cite web|url=https://dorzeczy.pl/kraj/697633/nawrocki-przedstawil-program-plan-21-zmiany-podatkowe.html|title=Nawrocki przedstawił "plan 21". Są obietnice zmian podatkowych|date=2025-03-02|website=Do Rzeczy|language=pl|access-date=2025-06-07}}</ref> Síðar lagði hann einnig fram tillögur um þróun kjarnorku, á meðan kol væri áfram notað til bráðabirgða.<ref>{{Cite web|url=https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/wybory-prezydenckie-2025-karol-nawrocki-program-wyborczy/2l7n4l8|title=Karol Nawrocki wchodzi do drugiej tury. Jaki jest jego program wyborczy?|date=2025-05-29|website=Business Insider Polska|language=pl|access-date=2025-06-07}}</ref> Þann 5. apríl 2025 kynnti Nawrocki landbúnaðaráætlun sína þar sem hann lýsti yfir andstöðu gegn [[Græni sáttmálinn|evrópska græna sáttmálanum]] og samningum ESB við [[Mercosur]]-ríkin. Hann gagnrýndi nýjar reglugerðir sem takmarka landbúnaðarframleiðslu, byggingu vindmylla nálægt byggðum og afnám takmarkana á innflutningi matvæla frá Úkraínu. Einnig boðaði hann styrkingu stuðningskerfa og sérkjara lánveitinga fyrir fjölskyldubú. Hann sagðist vilja að pólskir bændur hlytu forgangsmeðferð og að takmarkanir á kaupum útlendinga á landbúnaðarjörðum sem gilda til ársins 2026 yrðu framlengdar.<ref>{{Cite web|url=https://www.bankier.pl/wiadomosc/Stop-Zielonemu-ladowi-wsparcie-dla-rolnikow-Nawrocki-z-planem-dla-polskiej-wsi-8920366.html|title=Stop Zielonemu ładowi, wsparcie dla rolników. Nawrocki z planem dla polskiej wsi|date=2025-04-05|website=Bankier.pl|language=pl|access-date=2025-06-07}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla| titill=Forseti Póllands | frá=6. ágúst 2025| til=| fyrir=[[Andrzej Duda]]| eftir=Enn í embætti| }} {{Töfluendir}} {{Þjóðhöfðingjar Póllands}} {{stubbur|æviágrip|stjórnmál}} {{DEFAULTSORT:Nawrocki, Karol}} {{f|1983}} [[Flokkur:Pólskir sagnfræðingar]] [[Flokkur:Pólskir stjórnmálamenn]] plm4nunavhc6ex3in89um9ma2pd7lyr 0 186626 1920422 1920216 2025-06-15T14:20:19Z Óskadddddd 83612 1920422 wikitext text/x-wiki '''Transsexúal''' er hugtak sem notað er til að lýsa einstaklingi sem hefur gengist undir, eða hyggst gangast undir, meðferðir og aðgerðir til að aðlaga líkamann að því kyni sem sá einstaklingur samsamar sig með.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://samtokin78.is/er-einhver-faeddur-sem-kona/|title=Er einhver þeirra er fæddur sem kona?|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2010-01-06|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref><ref name=":2" /><ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/minningardagur-trans-folks-2/|title=Minningardagur trans fólks|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2014-11-20|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> Einstaklingar með [[Kynami|kynama]] ('''transsexúalisma''') hafa haft hann frá [[Barn|barnæsku]].<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite web|url=https://transisland.is/ordalisti/|title=Orðalisti – Trans Ísland|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> Hann er óháður [[kynhneigð]] og er þekktur meðal einstaklinga af öllum kynjum, í öllum löndum og meðal allra þjóðfélagshópa.<ref name=":0" /> Jafnframt hefur slíkur kynami verið þekktur í gegnum alla mannkynssöguna.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Flestir transsexúal einstaklingar skilgreina sig einnig sem [[Trans fólk|transgender]], sem er víðtækara hugtak.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://news.lgbti.org/transgender-vs-transsexual-vs-transvestite-whats-the-difference/|title=Transgender vs Transsexual vs Transvestite: What’s the Difference?|last=says|first=Emily Wells|date=2024-12-01|website=news.lgbti.org|language=en-US|access-date=2025-06-11}}</ref> Transgender vísar almennt til einstaklinga sem hafa [[kynvitund]] sem er ekki í samræmi við kynið sem þeim var úthlutað við fæðingu, en þetta kallast [[kynósamræmi]] (e. gender incongruence).<ref name=":2" /><ref>{{Vefheimild|url=https://transisland.is/wp-content/uploads/2023/03/Talad-um-trans-v2_vef_opnur.pdf|titill=Talað um trans – Handbók um hugtök og orðræðu –|útgefandi=Trans Ísland|ár=2023}}</ref> Því getur einstaklingur strangt til tekið verið transsexúal án þess að skilgreina sig sem transgender, þó að það sé mjög sjaldgæft í dag þar sem hugtakið „transgender“ er orðið almennara og víðtækara yfirheiti.<ref>{{Vefheimild|url=https://attavitinn.is/heilsa/hvad-er-ad-vera-trans-transgender/|titill=Hvað er að vera trans (transgender)?|höfundur=Sindri Snær Einars.|útgefandi=Áttavitinn|mánuður=Október|ár=2017}}</ref><ref name=":2" /> == Tilvísanir == {{Reflist}} [[Flokkur:Trans fólk]] ff22q3lsz7qz41iy3ngualtdv8kca6k 1920453 1920422 2025-06-15T16:29:00Z Óskadddddd 83612 1920453 wikitext text/x-wiki '''Transsexúal''' er hugtak sem notað er til að lýsa einstaklingi sem hefur gengist undir, eða hyggst gangast undir, meðferðir og aðgerðir til að aðlaga líkamann að því kyni sem sá einstaklingur samsamar sig með.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://samtokin78.is/er-einhver-faeddur-sem-kona/|title=Er einhver þeirra er fæddur sem kona?|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2010-01-06|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref><ref name=":2" /><ref>{{Cite web|url=https://samtokin78.is/minningardagur-trans-folks-2/|title=Minningardagur trans fólks|last=Arnarsson|first=Daníel|date=2014-11-20|website=Samtökin '78|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> Einstaklingar með slíkan [[Kynami|kynama]] ('''transsexúalisma''') hafa haft hann frá [[Barn|barnæsku]].<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite web|url=https://transisland.is/ordalisti/|title=Orðalisti – Trans Ísland|language=is|access-date=2025-06-11}}</ref> Hann er óháður [[kynhneigð]] og er þekktur meðal einstaklinga af öllum kynjum, í öllum löndum og meðal allra þjóðfélagshópa.<ref name=":0" /> Jafnframt hefur slíkur kynami verið þekktur í gegnum alla mannkynssöguna.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Flestir transsexúal einstaklingar skilgreina sig einnig sem [[Trans fólk|transgender]], sem er víðtækara hugtak.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://news.lgbti.org/transgender-vs-transsexual-vs-transvestite-whats-the-difference/|title=Transgender vs Transsexual vs Transvestite: What’s the Difference?|last=says|first=Emily Wells|date=2024-12-01|website=news.lgbti.org|language=en-US|access-date=2025-06-11}}</ref> Transgender vísar almennt til einstaklinga sem hafa [[kynvitund]] sem er ekki í samræmi við kynið sem þeim var úthlutað við fæðingu, en þetta kallast [[kynósamræmi]] (e. gender incongruence).<ref name=":2" /><ref>{{Vefheimild|url=https://transisland.is/wp-content/uploads/2023/03/Talad-um-trans-v2_vef_opnur.pdf|titill=Talað um trans – Handbók um hugtök og orðræðu –|útgefandi=Trans Ísland|ár=2023}}</ref> Því getur einstaklingur strangt til tekið verið transsexúal án þess að skilgreina sig sem transgender, þó að það sé mjög sjaldgæft í dag þar sem hugtakið „transgender“ er orðið almennara og víðtækara yfirheiti.<ref>{{Vefheimild|url=https://attavitinn.is/heilsa/hvad-er-ad-vera-trans-transgender/|titill=Hvað er að vera trans (transgender)?|höfundur=Sindri Snær Einars.|útgefandi=Áttavitinn|mánuður=Október|ár=2017}}</ref><ref name=":2" /> == Tilvísanir == {{Reflist}} [[Flokkur:Trans fólk]] 6syvj7exehxfelax6ervd704s9pui7n 0 186639 1920567 1920038 2025-06-16T11:02:06Z Bjarki S 9 1920567 wikitext text/x-wiki [[Mynd:All_Nippon_Airways_Boeing_787-8_Dreamliner_JA801A_OKJ.jpg|thumb|Boeing 787 á flugi í litum All Nippon Airways.]] '''Boeing 787 Dreamliner''' er [[farþegaflugvél]] frá [[Bandaríkin|bandaríska]] flugvélaframleiðandanum [[Boeing]]. Vélin er [[breiðþota]] sem ber yfirleitt á bilinu 200 til 350 farþega og er nýjasta flugvélagerðin sem hönnuð var frá grunni af Boeing. Vélin var fyrst kynnt undir nafninu '''Boeing 7E7''' árið 2003 og þá var stefnt að því að afhenda fyrstu vélarnar 2008. [[Japan]]ska flugfélagið [[All Nippon Airways]] varð fyrst til þess að leggja inn pöntun á vélinni. Ýmis konar vandræði komu þó upp við hönnun og framleiðslu vélarinnar sem töfðu fyrir afhendingu þeirra. All Nippon Airways fékk fyrstu vélarnar afhentar 2011. Markmiðið með hönnun Boeing 787 var að nýta nýjustu tækni til þess að ná fram meiri sparneytni á eldsneyti. Helsta nýjungin var að nota [[samsett efni]] (aðallega [[koltrefjar]]) í skrokk vélarinnar í stað [[ál]]blöndu eins og algengast er en það var gert í því skyni að létta vélina til að draga úr eldsneytisneyslu.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.industryweek.com/leadership/companies-executives/article/21942033/boeing-787-a-matter-of-materials-special-report-anatomy-of-a-supply-chain|titill=Boeing 787: A Matter of Materials -- Special Report: Anatomy of a Supply Chain|útgefandi=IndustryWeek|mánuður=15. nóvember|ár=2007|mánuðurskoðað=16. júní|árskoðað=2025}}</ref> Við framleiðslu vélarinnar reiddi Boeing sig mun meira á [[útvistun]] einstakra framleiðsluþátta til verktaka úti um allan heim en áður hafði tíðkast. Lokasamsetning hennar fór fram í [[Everett]] í [[Washington (fylki)|Washington-fylki]] til 2021 en eftir það í verksmiðju Boeing í [[Suður-Karólína|Suður-Karólínu]].<ref>{{cite news |title=Boeing's Big Dream |newspaper=Fortune |date=May 5, 2008 |page=182 |language = enska}} [http://bx.businessweek.com/boeing-787/view?url=http%3A%2F%2Fc.moreover.com%2Fclick%2Fhere.pl%3Fr1389599468%26f%3D9791 (vefútgáfa)] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20130730051153/http://bx.businessweek.com/boeing-787/view?url=http%3A%2F%2Fc.moreover.com%2Fclick%2Fhere.pl%3Fr1389599468&f=9791 |date=July 30, 2013}}</ref> Allar Boeing 787 vélar voru kyrrsettar 2013 vegna hættu á bruna í [[Liþín-jóna-rafhlaða|liþín-jóna-rafhlöðum]] en ekki urðu þó alvarleg slys af þessum völdum. Fyrsta banvæna [[flugslys]]ið þar sem Boeing 787 kom við sögu varð 12. júní 2025 þegar vél [[Air India]] hrapaði til jarðar strax eftir flugtak frá flugvelli í [[Ahmedabad]] á [[Indland]]i en vélin var á leið til [[London Gatwick-flugvöllur|London Gatwick-flugvallar]]. Um borð voru 242 og af þeim lifði aðeins einn maður af en einnig létust margir á jörðu niðri og tala látinna í heild er yfir 270.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.bbc.com/news/articles/c0575me7j82o|titill=Air India plane crash death toll rises to 270|útgefandi=BBC News|mánuður=16. júní|ár=2025|mánuðurskoðað=16. júní|árskoðað=2025|tungumál=enska}}</ref> Í maí 2025 höfðu 2.137 Boeing 787 flugvélar verið pantaðar frá upphafi en 1.189 afhentar til kaupenda.<ref>{{cite web |url=http://www.boeing.com/commercial/#/orders-deliveries |title= Orders & Deliveries|work=The Boeing Company |date=May 31, 2025 |access-date=June 10, 2025 | language = enska}}</ref> ==Heimildir== {{reflist}} {{Commons|Boeing 787|Boeing 787}} {{stubbur|samgöngur}} [[Flokkur:Boeing|787]] [[Flokkur:Farþegaflugvélar]] f170pn132x1ewzj9hh5e4z4j01fwf0j 3 186654 1920493 1920385 2025-06-15T19:35:53Z 71.35.4.10 Tæmdi síðuna 1920493 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 1920500 1920493 2025-06-15T20:50:24Z Berserkur 10188 Tók aftur breytingu frá [[Special:Contributions/71.35.4.10|71.35.4.10]] ([[User talk:71.35.4.10|spjall]]), til baka í síðustu útgáfu frá [[User:Bjarki S|Bjarki S]] 1920195 wikitext text/x-wiki == Leikari og uppistandari == Hi. Please, stop creating these stupid "x er leikari og uppistandari" articles. You've been creating articles like that for years, and in many cases the people being covered aren't even actors or stand-ups. In effect, you are littering Wikipedia with straight-up false information. [[Notandi:TKSnaevarr|TKSnaevarr]] ([[Notandaspjall:TKSnaevarr|spjall]]) 14. júní 2025 kl. 03:03 (UTC) mf5ql0ankv3ptrlys6aezyh5rso0xv2 0 186679 1920401 2025-06-15T12:12:59Z Alvaldi 71791 Bjó til síðu með „{{Infobox basketball club | name = Indiana Fever | leagues = [[Women's National Basketball Association|WNBA]] | conference = Austurdeild | founded = {{start date and age|1999|6|7}} | history = '''Indiana Fever'''<br />2000–present | arena = Gainbridge Fieldhouse | location = [[Indianapolis|Indianapolis, Indiana]] | colors = Red, blue, gold<br />{{color box|#E03A3E}} {{color box|#002D62}} {{color box|#FFD520}} | championships = '''1''' 2012 | ret_nums = '''1''' (...“ 1920401 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball club | name = Indiana Fever | leagues = [[Women's National Basketball Association|WNBA]] | conference = Austurdeild | founded = {{start date and age|1999|6|7}} | history = '''Indiana Fever'''<br />2000–present | arena = Gainbridge Fieldhouse | location = [[Indianapolis|Indianapolis, Indiana]] | colors = Red, blue, gold<br />{{color box|#E03A3E}} {{color box|#002D62}} {{color box|#FFD520}} | championships = '''1''' 2012 | ret_nums = '''1''' ([[Tamika Catchings|24]]) }} '''Indiana Fever''' er bandarískt körfuknattleikslið sem leikur í [[WNBA]]-deildinni. Það var stofnað árið 1999 og hóf fyrst leik ári seinna. Það vann WNBA meistaratitilinn árið 2012.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Indiana-Fever|title=Indiana Fever {{!}} History, Players, & Facts {{!}} Britannica|date=2025-06-14|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2025-06-15}}</ref> ==Þekktir leikmenn== *[[Caitlin Clark]] ==Tilvísanir== {{reflist}} [[Flokkur:Stofnað 1999]] [[Flokkur:WNBA lið]] du5mk6zb52w2bq0jvt2b332xecj7yh8 1920490 1920401 2025-06-15T19:08:47Z Alvaldi 71791 1920490 wikitext text/x-wiki {{Infobox basketball club | name = Indiana Fever | leagues = [[Women's National Basketball Association|WNBA]] | conference = Austurdeild | founded = {{start date and age|1999|6|7}} | history = '''Indiana Fever'''<br />2000–nú | arena = Gainbridge Fieldhouse | location = [[Indianapolis|Indianapolis, Indiana]] | colors = Red, blue, gold<br />{{color box|#E03A3E}} {{color box|#002D62}} {{color box|#FFD520}} | championships = '''1''' 2012 | ret_nums = '''1''' ([[Tamika Catchings|24]]) }} '''Indiana Fever''' er bandarískt körfuknattleikslið sem leikur í [[WNBA]]-deildinni. Það var stofnað árið 1999 og hóf fyrst leik ári seinna. Það vann WNBA meistaratitilinn árið 2012.<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Indiana-Fever|title=Indiana Fever {{!}} History, Players, & Facts {{!}} Britannica|date=2025-06-14|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2025-06-15}}</ref> ==Þekktir leikmenn== *[[Caitlin Clark]] *[[Kara Wolters]] *[[Natalie Williams]] *[[Nikki McCray-Penson]] *[[Tamika Catchings]] *[[Yolanda Griffith]] ==Tilvísanir== {{reflist}} [[Flokkur:Stofnað 1999]] [[Flokkur:Bandarísk körfuknattleiksfélög]] [[Flokkur:WNBA lið]] 0o0qsiidfwif2fayf6a1o0t1ersaopt 14 186680 1920402 2025-06-15T12:13:15Z Alvaldi 71791 Bjó til síðu með „[[Flokkur:WNBA]]“ 1920402 wikitext text/x-wiki [[Flokkur:WNBA]] 2hxngw687uupvfm4egwao5s56fylvvb 0 186681 1920408 2025-06-15T12:39:46Z Akigka 183 Bjó til síðu með „{{skáletrun}} '''''Í Brugge''''' ([[enska]]: ''In Bruges'') er [[Bretland|breskur]] [[gamantryllir]] eftir [[Martin McDonagh]] frá 2008. [[Colin Farrell]] og [[Brendan Gleeson]] leika tvo írska leigumorðingja frá London, sem hafa fengið skipun frá yfirmanni sínum (sem er leikinn af [[Ralph Fiennes]]) um að fela sig í belgísku borginni [[Brugge]]. Borgin leikur stórt hlutverk í myndinni. Aðrir þekktir leikarar eru meðal annars [[Clémence Poésy]],...“ 1920408 wikitext text/x-wiki {{skáletrun}} '''''Í Brugge''''' ([[enska]]: ''In Bruges'') er [[Bretland|breskur]] [[gamantryllir]] eftir [[Martin McDonagh]] frá 2008. [[Colin Farrell]] og [[Brendan Gleeson]] leika tvo írska leigumorðingja frá London, sem hafa fengið skipun frá yfirmanni sínum (sem er leikinn af [[Ralph Fiennes]]) um að fela sig í belgísku borginni [[Brugge]]. Borgin leikur stórt hlutverk í myndinni. Aðrir þekktir leikarar eru meðal annars [[Clémence Poésy]], [[Jordan Prentice]] og [[Ciarán Hinds]]. Í myndinni rekast leigumorðingjarnir á tökulið sem er að endurgera myndina ''[[Rödd að handan]]'' eftir [[Nicolas Roeg]] frá 1973. Margar vísanir í þá mynd er að finna í ''Í Brugge''. Söguþráður myndarinnar minnir líka að hluta á leikrit [[Harold Pinter]], ''Vörulyftuna'', frá 1957. Myndin var opnunarmynd [[Sundance-kvikmyndahátíðin|Sundance-kvikmyndahátíðarinnar]] 2008. Farrell fékk [[Golden Globe-verðlaunin]] sem leikari í aðalhlutverki fyrir leik sinn í myndinni, og Gleeson var tilnefndur í sama flokki. McDonagh hlaut [[BAFTA-verðlaun]] fyrir handritið og var líka tilnefndur til [[Óskarsverðlaunin|Óskarsverðlauna]]. {{stubbur}} [[Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 2008]] [[Flokkur:Breskar spennumyndir]] [[Flokkur:Breskar gamanmyndir]] nlb9lwnizeaecxztxlronf490y6ixy1 1920448 1920408 2025-06-15T16:08:14Z Akigka 183 1920448 wikitext text/x-wiki {{skáletrun}} '''''Í Brugge''''' ([[enska]]: ''In Bruges'') er [[Bretland|breskur]] [[gamantryllir]] eftir [[Martin McDonagh]] frá 2008. [[Colin Farrell]] og [[Brendan Gleeson]] leika tvo írska leigumorðingja frá London, sem hafa fengið skipun frá yfirmanni sínum (sem er leikinn af [[Ralph Fiennes]]) um að fela sig í belgísku borginni [[Brugge]]. Borgin leikur stórt hlutverk í myndinni. Aðrir þekktir leikarar eru meðal annars [[Clémence Poésy]], [[Jordan Prentice]] og [[Ciarán Hinds]]. Í myndinni rekast leigumorðingjarnir á tökulið sem er að endurgera myndina ''[[Rödd að handan]]'' eftir [[Nicolas Roeg]] frá 1973. Margar vísanir í þá mynd er að finna í ''Í Brugge''.<ref>{{Cite web |date=8 February 2009 |title=Ingenious, intense, incisive, infectious, inspiring, 'In Bruges' |url=http://www.twincities.com/movies/ci_8195322 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090304002623/http://www.twincities.com/movies/ci_8195322 |archive-date=4 March 2009 |access-date=2 August 2009 |publisher=TwinCities.com}}</ref> Söguþráður myndarinnar minnir líka að hluta á leikrit [[Harold Pinter]], ''Vörulyftuna'', frá 1957.<ref>{{Cite web |last=Phillips |first=Michael |date=6 January 2008 |title=Movie review: 'In Bruges' |url=http://chicago.metromix.com/movies/movie_review/movie-review-in-bruges/300627/content |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090828023548/http://chicago.metromix.com/movies/movie_review/movie-review-in-bruges/300627/content |archive-date=28 August 2009 |access-date=2 August 2009 |publisher=MetroMix.com}}</ref> Myndin var opnunarmynd [[Sundance-kvikmyndahátíðin|Sundance-kvikmyndahátíðarinnar]] 2008.<ref>{{Cite web |date=19 November 2007 |title=World premiere of Martin MacDonagh's in Bruges to open 2008 Sundance Film Festival |url=http://www.sundance.org/festival/press_industry/releases/sff08_opening_night_film_in_bruges.asp |archive-url=https://web.archive.org/web/20071225102202/http://www.sundance.org/festival/press_industry/releases/sff08_opening_night_film_in_bruges.asp |archive-date=25 December 2007 |access-date=18 January 2008 |website=Sundance.org}}</ref> Farrell fékk [[Golden Globe-verðlaunin]] sem leikari í aðalhlutverki fyrir leik sinn í myndinni, og Gleeson var tilnefndur í sama flokki.<ref>{{Cite web |title=In Bruges |url=http://www.goldenglobes.com/film/bruges |access-date=14 September 2017 |website=GoldenGlobes.org |publisher=[[Hollywood Foreign Press Association|HFPA]]}}</ref> McDonagh hlaut [[BAFTA-verðlaun]] fyrir handritið<ref>{{Cite web |title=Film – Original Screenplay in 2009 |url=http://awards.bafta.org/award/2009/film/original-screenplay |access-date=14 September 2017 |publisher=British Academy of Film and Television Arts}}</ref> og var líka tilnefndur til [[Óskarsverðlaunin|Óskarsverðlauna]].<ref>{{Cite web |title=The 81St Academy Awards – 2009 |url=https://www.oscars.org/oscars/ceremonies/2009 |access-date=14 September 2017 |publisher=Academy of Motion Picture Arts and Sciences |date=7 October 2014 }}</ref> == Tilvísanir == {{reflist}} {{stubbur}} [[Flokkur:Kvikmyndir frumsýndar 2008]] [[Flokkur:Breskar spennumyndir]] [[Flokkur:Breskar gamanmyndir]] 9bl8px3pea0gmpet92enyjbp7d8zqiz 0 186682 1920409 2025-06-15T12:40:26Z Akigka 183 Tilvísun á [[Í Brugge]] 1920409 wikitext text/x-wiki #TILVÍSUN[[Í Brugge]] ayqw3vglxebyfzdw1hfylznqjbkm54p 0 186683 1920424 2025-06-15T14:47:39Z TKSnaevarr 53243 Bjó til síðu með „{{konungur | titill = [[Heilaga rómverska ríkið|Keisari Heilaga rómverska ríkisins]] | ætt = [[Habsborgarar|Habsburg-Lothringen-ætt]] | skjaldarmerki = Greater Coat of Arms of Leopold II and Francis II, Holy Roman Emperors.svg | nafn = Leópold 2. | mynd = Leopold II, Holy Roman Emperor.jpg | skírnarnafn = Peter Leopold Josef Anton Joachim Pius Gotthard | fæðingardagur = {{fæðingardagur|1747|5|5}} | fæðingarstaður = [[Vín (Austurríki)|Vín]], Er...“ 1920424 wikitext text/x-wiki {{konungur | titill = [[Heilaga rómverska ríkið|Keisari Heilaga rómverska ríkisins]] | ætt = [[Habsborgarar|Habsburg-Lothringen-ætt]] | skjaldarmerki = Greater Coat of Arms of Leopold II and Francis II, Holy Roman Emperors.svg | nafn = Leópold 2. | mynd = Leopold II, Holy Roman Emperor.jpg | skírnarnafn = Peter Leopold Josef Anton Joachim Pius Gotthard | fæðingardagur = {{fæðingardagur|1747|5|5}} | fæðingarstaður = [[Vín (Austurríki)|Vín]], [[Erkihertogadæmið Austurríki|Erkihertogadæminu Austurríki]], [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkinu]] | dánardagur = {{Dánardagur og aldur|1792|1|3|1747|5|5}} | dánarstaður = [[Vín (Austurríki)|Vín]], [[Erkihertogadæmið Austurríki|Erkihertogadæminu Austurríki]], [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkinu]] | grafinn = Keisaragrafhýsinu í Vín | undirskrift = Signatur Leopold II. (HRR).PNG | ríkisár = 30. september 1790 – 1. mars 1792 | faðir = [[Frans 1. keisari|Frans 1.]] | móðir = [[María Teresa af Austurríki|María Teresa]] | maki = {{gifting|[[María Lovísa af Spáni]]|16. febrúar 1764}} | titill_maka = Keisaraynja | börn = {{plainlist| * [[María Teresa af Austurríki, Saxadrottning]] * [[Frans 2. keisari]] * [[Ferdinand 3. stórhertogi]] * [[María Anna erkihertogaynja (f. 1770)|María Anna erkihertogaynja]] * [[Karl erkihertogi, hertogi af Teschen]] * [[Alexander Leópold af Austurríki|Alexander Leópold erkihertogi, hallargreifi af Ungverjalandi]] * [[Joseph erkihertogi af Austurríki (hallargreifi af Ungverjalandi)|Jósef erkihertogi, hallargreifi af Ungverjalandi]] * [[María Klementína erkihertogaynja af Austurríki|Maria Klementína erkihertogaynja, hertogaynja af Calabria]] * [[Anton Viktor erkihertogi af Austurríki|Anton Viktor erkihertogi]] * [[Maria Amalía erkihertogaynja af Austurríki (1780–1798)|María Amalía erkihertogaynja]] * [[Jóhann erkihertogi af Austurríki|Jóhann erkihertogi]] * [[Rainer Jósef erkihertogi af Austurríki|Rainer Jósef erkihertogi]] * [[Loðvík erkihertogi af Austurríki|Loðvík erkihertogi]] * [[Rúdolf erkihertogi af Austurríki|Rúdolf erkihertogi]] }} }} '''Leópold 2.''' (Peter Leopold Josef Anton Joachim Pius Gotthard; 5. maí 1747 – 1. mars 1792) var keisari [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkisins]], konungur Unverjalands, Króatíu og Bæheims og erkihertogi af Austurríki frá 1790 til 1792 og stórhertogi af Toskana frá 1765 til 1790.<ref name=":0">{{Cite encyclopedia |title=Leopold II {{!}} Holy Roman emperor |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=https://www.britannica.com/biography/Leopold-II-Holy-Roman-emperor |access-date=2018-10-04 |language=en}}</ref> Hann var sonur [[María Teresa af Austurríki|Maríu Teresu keisaraynju]] og [[Frans 1. keisari|Frans 1. keisara]] og bróðir [[María Antonetta|Maríu Antonettu]] Frakklandsdrottningar, [[María Karólína af Austurríki|Maríu Karólínu drottningar]], [[María Amalía afParma|Maríu Amalíu hertogaynju]] og [[Jósef 2. keisari|Jósefs 2. keisara]]. Leópold var hófsamur málsvari [[Upplýst einveldi|upplýsts einveldis]] líkt og bróðir sinn, Jósef 2. keisari.<ref>Eberhard Weis, "Enlightenment and Absolutism in the Holy Roman Empire: Thoughts on Enlightened Absolutism in Germany", ''The Journal of Modern History'', 58. bindi, Supplement bls. S181–S197, 1986.</ref> Ólíkt flestum samtímamönnum sínum var hann mótfallinn [[Dauðarefsing|dauðarefsingum]] og [[Pyntingar|pyntingum]] og lét banna þær í [[Stórhertogadæmið Toskana|Toskana]] þann 30. nóvember 1786. Þetta var fyrsta sinn í nútímasögunni sem ríki setti slíkt bann og frá árinu 2000 hefur 30. nóvember verið haldinn hátíðlegur á hverju ári í [[Toskana]].<ref>{{Cite web |last=Grziwotz |first=Herbert |date=30 Nov 2016 |title=Ohne Todesstrafe: die fortschrittliche Toskana von 1786 |url=https://www.lto.de/recht/feuilleton/f/criminalgesetz-toskana-1786-erste-abschaffung-todesstrafe-weltweit |access-date=2020-10-30 |website=Legal Tribune Online |language=de}}</ref><ref name=":1">{{Cite web |title=Feast of Tuscany |url=https://en.comune.fi.it/export/sites/comune_multilingue/materiali/tradizioni_popolari/11._Feast_of_tuscany.pdf |access-date=2023-11-24}}</ref> Þótt keisaratíð Leópolds hafi varað stutt er hans minnst með velþóknun. Sagnfræðingurinn [[Paul W. Schroeder]] kallaði hann „einn glöggasta og skynsamasta einvald sem bar nokkurn tímann kórónu“.<ref>''The Transformation of European Politics, 1763–1848'' (Oxford, Clarendon Press, 1994), bls. 64.</ref> == Æviágrup == Leópold fæddist 5. maí 1747 í [[Schönbrunn Slot]] í [[Vín (Austurríki)|Vín]] og var þriðji sonur [[María Teresa af Austurríki|Maríu Teresu keisaraynju]] og [[Frans 1. keisari|Frans 1. Stefáns keisara]]. Leópold erfði árið 1765 [[Stórhertogadæmið Toskana]] frá föður sínum.<ref name=Burke>{{cite book|editor-last=Montgomery-Massingberd|editor-first=Hugh|editor-link=Hugh Massingberd|title=Burke's Royal Families of the World|volume=Volume 1: Europe & Latin America|location=[[London]]|publisher=[[Burke's Peerage Ltd]]|year=1977|isbn=0-85011-023-8|language=engelsk|page=19}}</ref> Líkt og bróðir hans, [[Jósef 2. keisari|Jósef 2.]], var Leópold undir áhrifum af hugmyndum [[Upplýsingin|upplýsingarinnar]] og því framkvæmdi hann sams konar umbætur í Toskana og Jósef gerði í keisaradæminu. Þegar Jósef lést án barna árið 1790 varð Leópold keisari og arfleiddi næstelsta son sinn, [[Ferdinand 3. stórhertogi|Ferdinand]], að stórhertogatitlinum í Toskana. Hann var kjörinn keisari þann 30. september og krýndur af erkibiskupnum í Mainz í [[Bartólómeusarkirkjan í Frankfurt|Bartólómeusarkirkjunni í Frankfurt]] þann 9. október 1790. Þann 15. nóvember 1790 var hann einnig krýndur konungur Ungverjalands.<ref name=Burke/> Leópold tókst að draga úr spennunni sem hafði orðið til í ríkinu eftir valdatíð Jósefs með ýmsum tilslökunum, meðal annars með því að hætta við fyrirhugaða stofnun austurrísks [[einingarríki]]s. Leópold reyndi lengi að halda frið í utanríkismálum og forðaðist lengi að styðja systur sína, [[María Antonetta|Maríu Antonettu]] Frakklandsdrottningu, eftir að [[franska byltingin]] braust út. Hann gekk inn í [[Fyrsta bandalagsstríðið|fyrsta bandalagsstríð]] [[Frönsku byltingarstríðin|frönsku byltingarstríðanna]] stuttu eftir að María Antonetta var tekin af lífi. Leópold lést skyndilega þann 1. mars 1792 í Vín, 44 ára gamall. Hann var grafinn í svokallaðri Toskanahvelfingu undir keisaragrafhýsinu í Vín.<ref name=Burke/> == Hjónaband og börn == Leópold kvæntist þann 16. febrúar 1764, með [[Staðgengilsbrúðkaup|staðgengilsbrúðkaupi]], prinsessunni [[María Lovísa af Spáni|Maríu Lovísu af Spáni]], dóttur [[Karl 3. Spánarkonungur|Karls 3. Spánarkonungs]] og [[María Amalía af Saxlandi|Maríu Amalíu af Saxlandi]]. Þau giftust í eigin persónu í [[Innsbruck]] þann 5. ágúst 1764.<ref name=Burke/> Þau eignuðust 16 börn.<ref>{{cite book|editor-last=Montgomery-Massingberd|editor-first=Hugh|editor-link=Hugh Massingberd|title=Burke's Royal Families of the World|volume=Volume 1: Europe & Latin America|location=[[London]]|publisher=[[Burke's Peerage Ltd]]|year=1977|isbn=0-85011-023-8|language=engelsk|page=19-27}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Heilaga rómverska ríkið|Keisari hins Heilaga rómverska ríkis]] | frá = 30. september 1790| til = 1. mars 1792| fyrir = [[Jósef 2. keisari|Jósef 2.]] | eftir = [[Frans 2. keisari|Frans 2.]]| }} {{Töfluendir}} {{Keisarar hins Heilaga rómverska ríkis}} {{fd|1747|1792}} {{stubbur|æviágrip|saga}} [[Flokkur:Habsburg-Lothringen-ætt]] [[Flokkur:Keisarar hins Heilaga rómverska ríkis]] [[Flokkur:Konungar Bæheims]] [[Flokkur:Konungar Króatíu]] [[Flokkur:Konungar Ungverjalands]] [[Flokkur:Stórhertogar af Toskana]] 6wxbp6ep3gndimrrnpynw2ewpfu7519 1920427 1920424 2025-06-15T14:51:03Z TKSnaevarr 53243 1920427 wikitext text/x-wiki {{konungur | titill = [[Heilaga rómverska ríkið|Keisari Heilaga rómverska ríkisins]] | ætt = [[Habsborgarar|Habsburg-Lothringen-ætt]] | skjaldarmerki = Greater Coat of Arms of Leopold II and Francis II, Holy Roman Emperors.svg | nafn = Leópold 2. | mynd = Leopold II, Holy Roman Emperor.jpg | skírnarnafn = Peter Leopold Josef Anton Joachim Pius Gotthard | fæðingardagur = {{fæðingardagur|1747|5|5}} | fæðingarstaður = [[Vín (Austurríki)|Vín]], [[Erkihertogadæmið Austurríki|Erkihertogadæminu Austurríki]], [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkinu]] | dánardagur = {{Dánardagur og aldur|1792|1|3|1747|5|5}} | dánarstaður = [[Vín (Austurríki)|Vín]], [[Erkihertogadæmið Austurríki|Erkihertogadæminu Austurríki]], [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkinu]] | grafinn = Keisaragrafhýsinu í Vín | undirskrift = Signatur Leopold II. (HRR).PNG | ríkisár = 30. september 1790 – 1. mars 1792 | faðir = [[Frans 1. keisari|Frans 1.]] | móðir = [[María Teresa af Austurríki|María Teresa]] | maki = {{gifting|[[María Lovísa af Spáni]]|16. febrúar 1764}} | titill_maka = Keisaraynja | börn = {{plainlist| * [[María Teresa af Austurríki, Saxadrottning]] * [[Frans 2. keisari]] * [[Ferdinand 3. stórhertogi]] * [[María Anna erkihertogaynja (f. 1770)|María Anna erkihertogaynja]] * [[Karl erkihertogi, hertogi af Teschen]] * [[Alexander Leópold af Austurríki|Alexander Leópold erkihertogi, hallargreifi af Ungverjalandi]] * [[Joseph erkihertogi af Austurríki (hallargreifi af Ungverjalandi)|Jósef erkihertogi, hallargreifi af Ungverjalandi]] * [[María Klementína erkihertogaynja af Austurríki|Maria Klementína erkihertogaynja, hertogaynja af Calabria]] * [[Anton Viktor erkihertogi af Austurríki|Anton Viktor erkihertogi]] * [[Maria Amalía erkihertogaynja af Austurríki (1780–1798)|María Amalía erkihertogaynja]] * [[Jóhann erkihertogi af Austurríki|Jóhann erkihertogi]] * [[Rainer Jósef erkihertogi af Austurríki|Rainer Jósef erkihertogi]] * [[Loðvík erkihertogi af Austurríki|Loðvík erkihertogi]] * [[Rúdolf erkihertogi af Austurríki|Rúdolf erkihertogi]] }} }} '''Leópold 2.''' (Peter Leopold Josef Anton Joachim Pius Gotthard; 5. maí 1747 – 1. mars 1792) var keisari [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkisins]], konungur Ungverjalands, Króatíu og Bæheims og erkihertogi af Austurríki frá 1790 til 1792 og stórhertogi af Toskana frá 1765 til 1790.<ref name=":0">{{Cite encyclopedia |title=Leopold II {{!}} Holy Roman emperor |encyclopedia=Encyclopædia Britannica |url=https://www.britannica.com/biography/Leopold-II-Holy-Roman-emperor |access-date=2018-10-04 |language=en}}</ref> Hann var sonur [[María Teresa af Austurríki|Maríu Teresu keisaraynju]] og [[Frans 1. keisari|Frans 1. keisara]] og bróðir [[María Antonetta|Maríu Antonettu]] Frakklandsdrottningar, [[María Karólína af Austurríki|Maríu Karólínu drottningar]], [[María Amalía afParma|Maríu Amalíu hertogaynju]] og [[Jósef 2. keisari|Jósefs 2. keisara]]. Leópold var hófsamur málsvari [[Upplýst einveldi|upplýsts einveldis]] líkt og bróðir sinn, Jósef 2. keisari.<ref>Eberhard Weis, "Enlightenment and Absolutism in the Holy Roman Empire: Thoughts on Enlightened Absolutism in Germany", ''The Journal of Modern History'', 58. bindi, Supplement bls. S181–S197, 1986.</ref> Ólíkt flestum samtímamönnum sínum var hann mótfallinn [[Dauðarefsing|dauðarefsingum]] og [[Pyntingar|pyntingum]] og lét banna þær í [[Stórhertogadæmið Toskana|Toskana]] þann 30. nóvember 1786. Þetta var fyrsta sinn í nútímasögunni sem ríki setti slíkt bann og frá árinu 2000 hefur 30. nóvember verið haldinn hátíðlegur á hverju ári í [[Toskana]].<ref>{{Cite web |last=Grziwotz |first=Herbert |date=30 Nov 2016 |title=Ohne Todesstrafe: die fortschrittliche Toskana von 1786 |url=https://www.lto.de/recht/feuilleton/f/criminalgesetz-toskana-1786-erste-abschaffung-todesstrafe-weltweit |access-date=2020-10-30 |website=Legal Tribune Online |language=de}}</ref><ref name=":1">{{Cite web |title=Feast of Tuscany |url=https://en.comune.fi.it/export/sites/comune_multilingue/materiali/tradizioni_popolari/11._Feast_of_tuscany.pdf |access-date=2023-11-24}}</ref> Þótt keisaratíð Leópolds hafi varað stutt er hans minnst með velþóknun. Sagnfræðingurinn [[Paul W. Schroeder]] kallaði hann „einn glöggasta og skynsamasta einvald sem bar nokkurn tímann kórónu“.<ref>''The Transformation of European Politics, 1763–1848'' (Oxford, Clarendon Press, 1994), bls. 64.</ref> == Æviágrup == Leópold fæddist 5. maí 1747 í [[Schönbrunn Slot]] í [[Vín (Austurríki)|Vín]] og var þriðji sonur [[María Teresa af Austurríki|Maríu Teresu keisaraynju]] og [[Frans 1. keisari|Frans 1. Stefáns keisara]]. Leópold erfði árið 1765 [[Stórhertogadæmið Toskana]] frá föður sínum.<ref name=Burke>{{cite book|editor-last=Montgomery-Massingberd|editor-first=Hugh|editor-link=Hugh Massingberd|title=Burke's Royal Families of the World|volume=Volume 1: Europe & Latin America|location=[[London]]|publisher=[[Burke's Peerage Ltd]]|year=1977|isbn=0-85011-023-8|language=engelsk|page=19}}</ref> Líkt og bróðir hans, [[Jósef 2. keisari|Jósef 2.]], var Leópold undir áhrifum af hugmyndum [[Upplýsingin|upplýsingarinnar]] og því framkvæmdi hann sams konar umbætur í Toskana og Jósef gerði í keisaradæminu. Þegar Jósef lést án barna árið 1790 varð Leópold keisari og arfleiddi næstelsta son sinn, [[Ferdinand 3. stórhertogi|Ferdinand]], að stórhertogatitlinum í Toskana. Hann var kjörinn keisari þann 30. september og krýndur af erkibiskupnum í Mainz í [[Bartólómeusarkirkjan í Frankfurt|Bartólómeusarkirkjunni í Frankfurt]] þann 9. október 1790. Þann 15. nóvember 1790 var hann einnig krýndur konungur Ungverjalands.<ref name=Burke/> Leópold tókst að draga úr spennunni sem hafði orðið til í ríkinu eftir valdatíð Jósefs með ýmsum tilslökunum, meðal annars með því að hætta við fyrirhugaða stofnun austurrísks [[einingarríki]]s. Leópold reyndi lengi að halda frið í utanríkismálum og forðaðist lengi að styðja systur sína, [[María Antonetta|Maríu Antonettu]] Frakklandsdrottningu, eftir að [[franska byltingin]] braust út. Hann gekk inn í [[Fyrsta bandalagsstríðið|fyrsta bandalagsstríð]] [[Frönsku byltingarstríðin|frönsku byltingarstríðanna]] stuttu eftir að María Antonetta var tekin af lífi. Leópold lést skyndilega þann 1. mars 1792 í Vín, 44 ára gamall. Hann var grafinn í svokallaðri Toskanahvelfingu undir keisaragrafhýsinu í Vín.<ref name=Burke/> == Hjónaband og börn == Leópold kvæntist þann 16. febrúar 1764, með [[Staðgengilsbrúðkaup|staðgengilsbrúðkaupi]], prinsessunni [[María Lovísa af Spáni|Maríu Lovísu af Spáni]], dóttur [[Karl 3. Spánarkonungur|Karls 3. Spánarkonungs]] og [[María Amalía af Saxlandi|Maríu Amalíu af Saxlandi]]. Þau giftust í eigin persónu í [[Innsbruck]] þann 5. ágúst 1764.<ref name=Burke/> Þau eignuðust 16 börn.<ref>{{cite book|editor-last=Montgomery-Massingberd|editor-first=Hugh|editor-link=Hugh Massingberd|title=Burke's Royal Families of the World|volume=Volume 1: Europe & Latin America|location=[[London]]|publisher=[[Burke's Peerage Ltd]]|year=1977|isbn=0-85011-023-8|language=engelsk|page=19-27}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Heilaga rómverska ríkið|Keisari hins Heilaga rómverska ríkis]] | frá = 30. september 1790| til = 1. mars 1792| fyrir = [[Jósef 2. keisari|Jósef 2.]] | eftir = [[Frans 2. keisari|Frans 2.]]| }} {{Töfluendir}} {{Keisarar hins Heilaga rómverska ríkis}} {{fd|1747|1792}} {{stubbur|æviágrip|saga}} [[Flokkur:Habsburg-Lothringen-ætt]] [[Flokkur:Keisarar hins Heilaga rómverska ríkis]] [[Flokkur:Konungar Bæheims]] [[Flokkur:Konungar Króatíu]] [[Flokkur:Konungar Ungverjalands]] [[Flokkur:Stórhertogar af Toskana]] 7o2moh9xgxtvx3kuiggin7mh4v8ye93 14 186684 1920425 2025-06-15T14:48:31Z TKSnaevarr 53243 Bjó til síðu með „[[Flokkur:1747]] [[Flokkur:Fólk fætt á 18. öld]]“ 1920425 wikitext text/x-wiki [[Flokkur:1747]] [[Flokkur:Fólk fætt á 18. öld]] glebit7ylq9grgca32f4midoqtl8473 1 186685 1920426 2025-06-15T14:50:36Z TKSnaevarr 53243 Bjó til síðu með „{{Þýðing |titill= Leopold II, Holy Roman Emperor |tungumál=en |id=1293190742 }} {{Þýðing |titill=Leopold 2. (Tysk-romerske rige) |tungumál=da |id=11684929 }}“ 1920426 wikitext text/x-wiki {{Þýðing |titill= Leopold II, Holy Roman Emperor |tungumál=en |id=1293190742 }} {{Þýðing |titill=Leopold 2. (Tysk-romerske rige) |tungumál=da |id=11684929 }} 85fz1xamyn9rm21x4h0dxy9bcrbap63 0 186686 1920428 2025-06-15T14:51:35Z TKSnaevarr 53243 Tilvísun á [[Leópold 2. keisari]] 1920428 wikitext text/x-wiki #TILVÍSUN[[Leópold 2. keisari]] k7gjyn8rz1htkcl37eq66s9i0r22rxw 0 186687 1920429 2025-06-15T14:54:00Z TKSnaevarr 53243 Tilvísun á [[Leópold 2. keisari]] 1920429 wikitext text/x-wiki #TILVÍSUN[[Leópold 2. keisari]] k7gjyn8rz1htkcl37eq66s9i0r22rxw 0 186688 1920472 2025-06-15T18:35:06Z Alvaldi 71791 Bjó til síðu með „{{infobox basketball club | name = KR | color1 = white | color2 = black | logo = | nickname = | image_size = 200px | leagues = | founded = | dissolved = <!-- or | folded = --> | history = '''KR''' <br> 1956–nú | arena = Meistaravellir | location = [[Reykjavík]], [[Ísland]] | colors = Svartur, hvítur<br> {{color box|black}} {{color box|white}} | cham...“ 1920472 wikitext text/x-wiki {{infobox basketball club | name = KR | color1 = white | color2 = black | logo = | nickname = | image_size = 200px | leagues = | founded = | dissolved = <!-- or | folded = --> | history = '''KR''' <br> 1956–nú | arena = Meistaravellir | location = [[Reykjavík]], [[Ísland]] | colors = Svartur, hvítur<br> {{color box|black}} {{color box|white}} | championships = '''14''' (1961, 1977, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1985, 1986, 1987, 1999, 2001, 2002, 2010) | competition1 = Bikarmeistarar | competition1_champs = '''10''' (1976, 1977, 1982, 1983, 1986, 1987, 1999, 2001, 2002, 2009) | website = }} '''Kvennalið KR í körfuknattleik''' er hluti af [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|Knattspyrnufélagið Reykjavíkur]]. Liðið var stofnað árið 1956 og hefur unnið 14 Íslandsmeistaratitla og 10 bikarmeistaratitla.<ref>{{Cite web|url=https://www.kki.is/sagan/meistaratitlar-kvenna/|title=KKÍ {{!}} Meistaratitlar kvenna|website=www.kki.is|language=en|access-date=2025-06-15}}</ref> ==Þekktir leikmenn== {| class="wikitable collapsible collapsed" style="font-size:95%;" |- !Criteria |- | '''Til að birtast á þessum lista þarf leikmaður að hafa:''' * Sett félagsmet eða unnið einstaklingsverðlaun hjá félaginu * Leikið að minnsta kosti einn opinberann landsleik. |} {{columns-list|colwidth=20em| *{{flagicon|ISL}} Anna Gunnarsdóttir *{{flagicon|FIN}} [[Annika Holopainen]] *{{flagicon|ISL}} Björg Guðrún Einarsdóttir *{{flagicon|ISL}} [[Björg Hafsteinsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} Emilía Sigurðardóttir *{{flagicon|ISL}} [[Georgía Olga Kristiansen]] *{{flagicon|ISL}} [[Gréta María Grétarsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Guðbjörg Norðfjörð]] *{{flagicon|ISL}} Guðrún Gestsdóttir *{{flagicon|ISL}} [[Guðrún Ósk Ámundadóttir]] *{{flagicon|ISL}} Hafrún Hálfdánardóttir *{{flagicon|ISL}} [[Hanna Björg Kjartansdóttir]] *{{flagicon|ISL}} Helga Árnadóttir *{{flagicon|ISL}} Helga Einarsdóttir *{{flagicon|ISL}} Helga Þorvaldsdóttir *{{flagicon|ISL}} [[Hildur Björg Kjartansdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Hildur Sigurðardóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Jóhanna Björk Sveinsdóttir]] *{{flagicon|USA}} [[Katie Wolfe (basketball)|Katie Wolfe]] *{{flagicon|ISL}} [[Katrín Axelsdóttir]] *{{flagicon|USA}} [[Kiana Johnson]] *{{flagicon|ISL}} [[Kristín Björk Jónsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} Lilja Björnsdóttir *{{flagicon|ISR}} [[Limor Mizrachi]] *{{flagicon|ISL}} [[Linda Jónsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Linda Stefánsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Margrét Kara Sturludóttir]] *{{flagicon|ISL}} María Guðmundsdóttir *{{flagicon|IRL}} [[Orla O'Reilly]] *{{flagicon|ISL}} [[Signý Hermannsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Sigrún Cora Barker]] *{{flagicon|ISL}} [[Sigrún Sjöfn Ámundadóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Sóllilja Bjarnadóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Telma Björk Fjalarsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Unnur Tara Jónsdóttir]] |}} ==Tilvísanir== {{reflist}} [[Flokkur:Stofnað 1956]] [[Flokkur:Íslensk körfuknattleiksfélög]] s5dq3689kv7giuif41opdk3tq30l8kf 1920473 1920472 2025-06-15T18:35:55Z Alvaldi 71791 1920473 wikitext text/x-wiki {{infobox basketball club | name = KR | color1 = white | color2 = black | logo = | nickname = | image_size = 200px | leagues = | founded = | dissolved = <!-- or | folded = --> | history = '''KR''' <br> 1956–nú | arena = Meistaravellir | location = [[Reykjavík]], [[Ísland]] | colors = Svartur, hvítur<br> {{color box|black}} {{color box|white}} | championships = '''14''' (1961, 1977, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1985, 1986, 1987, 1999, 2001, 2002, 2010) | competition1 = Bikarmeistarar | competition1_champs = '''10''' (1976, 1977, 1982, 1983, 1986, 1987, 1999, 2001, 2002, 2009) | website = }} '''Kvennalið KR í körfuknattleik''' er hluti af [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|Knattspyrnufélagið Reykjavíkur]]. Liðið var stofnað árið 1956 og hefur unnið 14 Íslandsmeistaratitla og 10 bikarmeistaratitla.<ref>{{Cite web|url=https://www.kki.is/sagan/meistaratitlar-kvenna/|title=KKÍ {{!}} Meistaratitlar kvenna|website=www.kki.is|language=en|access-date=2025-06-15}}</ref> ==Þekktir leikmenn== {| class="wikitable collapsible collapsed" style="font-size:95%;" |- !Criteria |- | '''Til að birtast á þessum lista þarf leikmaður að hafa:''' * Sett félagsmet eða unnið einstaklingsverðlaun hjá félaginu * Leikið að minnsta kosti einn opinberann landsleik. |} {{columns-list|colwidth=20em| *{{flagicon|ISL}} Anna Gunnarsdóttir *{{flagicon|FIN}} [[Annika Holopainen]] *{{flagicon|ISL}} Björg Guðrún Einarsdóttir *{{flagicon|ISL}} [[Björg Hafsteinsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} Emilía Sigurðardóttir *{{flagicon|ISL}} [[Georgía Olga Kristiansen]] *{{flagicon|ISL}} [[Gréta María Grétarsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Guðbjörg Norðfjörð]] *{{flagicon|ISL}} Guðrún Gestsdóttir *{{flagicon|ISL}} [[Guðrún Ósk Ámundadóttir]] *{{flagicon|ISL}} Hafrún Hálfdánardóttir *{{flagicon|ISL}} [[Hanna Björg Kjartansdóttir]] *{{flagicon|ISL}} Helga Árnadóttir *{{flagicon|ISL}} Helga Einarsdóttir *{{flagicon|ISL}} Helga Þorvaldsdóttir *{{flagicon|ISL}} [[Hildur Björg Kjartansdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Hildur Sigurðardóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Jóhanna Björk Sveinsdóttir]] *{{flagicon|USA}} [[Katie Wolfe (basketball)|Katie Wolfe]] *{{flagicon|ISL}} [[Katrín Axelsdóttir]] *{{flagicon|USA}} [[Kiana Johnson]] *{{flagicon|ISL}} [[Kristín Björk Jónsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} Lilja Björnsdóttir *{{flagicon|ISR}} [[Limor Mizrachi]] *{{flagicon|ISL}} [[Linda Jónsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Linda Stefánsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Margrét Kara Sturludóttir]] *{{flagicon|ISL}} María Guðmundsdóttir *{{flagicon|IRL}} [[Orla O'Reilly]] *{{flagicon|ISL}} [[Signý Hermannsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Sigrún Cora Barker]] *{{flagicon|ISL}} [[Sigrún Sjöfn Ámundadóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Sóllilja Bjarnadóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Telma Björk Fjalarsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Unnur Tara Jónsdóttir]] |}} ==Tilvísanir== {{reflist}} [[Flokkur:Stofnað 1956]] [[Flokkur:Íslensk körfuknattleiksfélög]] [[Flokkur:Knattspyrnufélag Reykjavíkur]] k8r94qi5y17ydc39zh0y345539heaw3 1920501 1920473 2025-06-15T20:53:18Z Alvaldi 71791 1920501 wikitext text/x-wiki {{infobox basketball club | name = KR | color1 = white | color2 = black | logo = KR Reykjavík.png | nickname = | image_size = 200px | leagues = | founded = | dissolved = <!-- or | folded = --> | history = '''KR''' <br> 1956–nú | arena = Meistaravellir | location = [[Reykjavík]], [[Ísland]] | colors = Svartur, hvítur<br> {{color box|black}} {{color box|white}} | championships = '''14''' (1961, 1977, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1985, 1986, 1987, 1999, 2001, 2002, 2010) | competition1 = Bikarmeistarar | competition1_champs = '''10''' (1976, 1977, 1982, 1983, 1986, 1987, 1999, 2001, 2002, 2009) | website = }} '''Kvennalið KR í körfuknattleik''' er hluti af [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|Knattspyrnufélagið Reykjavíkur]]. Liðið var stofnað árið 1956 og hefur unnið 14 Íslandsmeistaratitla og 10 bikarmeistaratitla.<ref>{{Cite web|url=https://www.kki.is/sagan/meistaratitlar-kvenna/|title=KKÍ {{!}} Meistaratitlar kvenna|website=www.kki.is|language=en|access-date=2025-06-15}}</ref> ==Þekktir leikmenn== {| class="wikitable collapsible collapsed" style="font-size:95%;" |- !Criteria |- | '''Til að birtast á þessum lista þarf leikmaður að hafa:''' * Sett félagsmet eða unnið einstaklingsverðlaun hjá félaginu * Leikið að minnsta kosti einn opinberann landsleik. |} {{columns-list|colwidth=20em| *{{flagicon|ISL}} Anna Gunnarsdóttir *{{flagicon|FIN}} [[Annika Holopainen]] *{{flagicon|ISL}} Björg Guðrún Einarsdóttir *{{flagicon|ISL}} [[Björg Hafsteinsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} Emilía Sigurðardóttir *{{flagicon|ISL}} [[Georgía Olga Kristiansen]] *{{flagicon|ISL}} [[Gréta María Grétarsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Guðbjörg Norðfjörð]] *{{flagicon|ISL}} Guðrún Gestsdóttir *{{flagicon|ISL}} [[Guðrún Ósk Ámundadóttir]] *{{flagicon|ISL}} Hafrún Hálfdánardóttir *{{flagicon|ISL}} [[Hanna Björg Kjartansdóttir]] *{{flagicon|ISL}} Helga Árnadóttir *{{flagicon|ISL}} Helga Einarsdóttir *{{flagicon|ISL}} Helga Þorvaldsdóttir *{{flagicon|ISL}} [[Hildur Björg Kjartansdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Hildur Sigurðardóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Jóhanna Björk Sveinsdóttir]] *{{flagicon|USA}} [[Katie Wolfe (basketball)|Katie Wolfe]] *{{flagicon|ISL}} [[Katrín Axelsdóttir]] *{{flagicon|USA}} [[Kiana Johnson]] *{{flagicon|ISL}} [[Kristín Björk Jónsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} Lilja Björnsdóttir *{{flagicon|ISR}} [[Limor Mizrachi]] *{{flagicon|ISL}} [[Linda Jónsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Linda Stefánsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Margrét Kara Sturludóttir]] *{{flagicon|ISL}} María Guðmundsdóttir *{{flagicon|IRL}} [[Orla O'Reilly]] *{{flagicon|ISL}} [[Signý Hermannsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Sigrún Cora Barker]] *{{flagicon|ISL}} [[Sigrún Sjöfn Ámundadóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Sóllilja Bjarnadóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Telma Björk Fjalarsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Unnur Tara Jónsdóttir]] |}} ==Tilvísanir== {{reflist}} [[Flokkur:Stofnað 1956]] [[Flokkur:Íslensk körfuknattleiksfélög]] [[Flokkur:Knattspyrnufélag Reykjavíkur]] 0n13jousnccuziw28ex88u89xuv2pse 1920552 1920501 2025-06-16T08:45:39Z Alvaldi 71791 /* Þekktir leikmenn */ 1920552 wikitext text/x-wiki {{infobox basketball club | name = KR | color1 = white | color2 = black | logo = KR Reykjavík.png | nickname = | image_size = 200px | leagues = | founded = | dissolved = <!-- or | folded = --> | history = '''KR''' <br> 1956–nú | arena = Meistaravellir | location = [[Reykjavík]], [[Ísland]] | colors = Svartur, hvítur<br> {{color box|black}} {{color box|white}} | championships = '''14''' (1961, 1977, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1985, 1986, 1987, 1999, 2001, 2002, 2010) | competition1 = Bikarmeistarar | competition1_champs = '''10''' (1976, 1977, 1982, 1983, 1986, 1987, 1999, 2001, 2002, 2009) | website = }} '''Kvennalið KR í körfuknattleik''' er hluti af [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|Knattspyrnufélagið Reykjavíkur]]. Liðið var stofnað árið 1956 og hefur unnið 14 Íslandsmeistaratitla og 10 bikarmeistaratitla.<ref>{{Cite web|url=https://www.kki.is/sagan/meistaratitlar-kvenna/|title=KKÍ {{!}} Meistaratitlar kvenna|website=www.kki.is|language=en|access-date=2025-06-15}}</ref> ==Þekktir leikmenn== {| class="wikitable collapsible collapsed" style="font-size:95%;" |- !Viðmið |- | '''Til að birtast á þessum lista þarf leikmaður að hafa:''' * Sett félagsmet eða unnið einstaklingsverðlaun hjá félaginu * Leikið að minnsta kosti einn opinberann landsleik. |} {{columns-list|colwidth=20em| *{{flagicon|ISL}} Anna Gunnarsdóttir *{{flagicon|FIN}} [[Annika Holopainen]] *{{flagicon|ISL}} Björg Guðrún Einarsdóttir *{{flagicon|ISL}} [[Björg Hafsteinsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} Emilía Sigurðardóttir *{{flagicon|ISL}} [[Georgía Olga Kristiansen]] *{{flagicon|ISL}} [[Gréta María Grétarsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Guðbjörg Norðfjörð]] *{{flagicon|ISL}} Guðrún Gestsdóttir *{{flagicon|ISL}} [[Guðrún Ósk Ámundadóttir]] *{{flagicon|ISL}} Hafrún Hálfdánardóttir *{{flagicon|ISL}} [[Hanna Björg Kjartansdóttir]] *{{flagicon|ISL}} Helga Árnadóttir *{{flagicon|ISL}} Helga Einarsdóttir *{{flagicon|ISL}} Helga Þorvaldsdóttir *{{flagicon|ISL}} [[Hildur Björg Kjartansdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Hildur Sigurðardóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Jóhanna Björk Sveinsdóttir]] *{{flagicon|USA}} [[Katie Wolfe (basketball)|Katie Wolfe]] *{{flagicon|ISL}} [[Katrín Axelsdóttir]] *{{flagicon|USA}} [[Kiana Johnson]] *{{flagicon|ISL}} [[Kristín Björk Jónsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} Lilja Björnsdóttir *{{flagicon|ISR}} [[Limor Mizrachi]] *{{flagicon|ISL}} [[Linda Jónsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Linda Stefánsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Margrét Kara Sturludóttir]] *{{flagicon|ISL}} María Guðmundsdóttir *{{flagicon|IRL}} [[Orla O'Reilly]] *{{flagicon|ISL}} [[Signý Hermannsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Sigrún Cora Barker]] *{{flagicon|ISL}} [[Sigrún Sjöfn Ámundadóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Sóllilja Bjarnadóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Telma Björk Fjalarsdóttir]] *{{flagicon|ISL}} [[Unnur Tara Jónsdóttir]] |}} ==Tilvísanir== {{reflist}} [[Flokkur:Stofnað 1956]] [[Flokkur:Íslensk körfuknattleiksfélög]] [[Flokkur:Knattspyrnufélag Reykjavíkur]] oi4hn4u1mywz7380qu5gyqtvcx5tv1d 0 186689 1920476 2025-06-15T18:42:07Z Alvaldi 71791 Alvaldi færði [[Körfuknattleiksdeild KR]] á [[KR (körfuknattleikur karla)]]: Gerði sér grein fyrir kvennaliðið 1920476 wikitext text/x-wiki #tilvísun [[KR (körfuknattleikur karla)]] 2i718qtfafgf97m1aovsu01r448uwc6 2 186690 1920526 2025-06-16T00:16:58Z Steinninn 952 uppkast í vinnslu 1920526 wikitext text/x-wiki Heiti | Ljóseinkenni | Ljóshorn | Sjónarlengd | Ljóshæð | Vitahæð | Byggingarár | Byggingarefni | Hönnuður Reykjanesviti | FI(2) W 30 s. | | 22 | 69 | 26.7 | 1907-1908 | Tilhöggvið grjót og steinsteypa | Frederik Kiørboe arkitekt og Thorvald Krabbe verkfræðingur Reykjanes aukaviti | FI W 3 s. | | 9 | 24 | 4.8 | 1947 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Stefnesviti | FI(3) WR 15 s. | Rautt fyrir austan 2, hvítt 2-158, rautt fyrir norðan 158. | 12 | 13 | 11.5 | 1925 | Steinsteypa | Benedikt Jónasson Sandgerðisviti | Oc WRG 6 s. | grænt fyrir sunnan 110.5, hvítt 110,5-111,5, rautt 111,5,-171, grænt 171 | | 25 | 22 | 1921 (hækkaður 1945 | Steinsteypa | Benedikt Jónasson Garðskagaviti | FI W 5 s. | | 15 | 29 | 28.6 | 1944 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Garðskagi aukaviti | F WRG | Grænt 24-37.5, Rautt 37.5-41, Hvítt 41-50 | 10 | 24 | | | | Hólmsbergsviti | FI(2) WRG 20 s. | Rautt 145, hvítt 145-330, grænt 330 | 16 | 35 | 12.7 | 1956 (tekin í notkun 1958 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Vatnsnesviti | FI(3) WR 10 s. | Hvítt 147, rautt 147-176, hvítt 176-342, rautt 342 | 12 | 15 | 8.5 | 1921 | Steinsteypa | Thorvald Krabbe Gerðistangaviti | FI(2) WRG 10 s. | Grænt 34-79, hvítt 78-236, rautt 236-263, hvítt 263-34 | 6 | 11 | 10.5 | 1918 (tekin í notkun 1919) | Steinsteypa | Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal Álftanesviti | Oc WRG 3 s. | grænt 147-156.5, hvítt 156.5-157.5, rautt 157.5-167 | 8 | 5 | 4.7 | 1960 | Steinsteypa | Eggert Steinsen Gróttuviti | FI(3) WRG 20 s. | grænt 25-67, hvítt 67-217, rautt 217-281, grænt 281-294 | 15 | 24 | 24 | 1897 (gamli vitinn) 1947 | Steinsteypa | Axel Sveinsson og Einar Stefánsson Sjómannaskólaviti | Iso WRG 4 s. | grænt 134-154, hvítt 154-159.5, rautt 159.5-187, hvítt 187-194.5, grænt 194.5-204 | 16 | 72 | 42.5 | 1942-1944 | Steinsteypa | Sigurður Guðmundsson og Eiríkur Einarsson Engeyjarviti | FI WRG 5 s. | rautt 353-359.5 hvítt 359.5-7.5, grænt 7.5-122.5, hvítt 122.5-142, rautt 142-202, grænt 202-257 | 12 | 15 | 9 | 1937 | Steinsteypa | Sigurður Flygenring Hvaleyrarviti | FI WRG 6 s. | rautt 57, hvítt 57-230, grænt 230 | 6 | 6 | 3 | 1948 (var reyst á Bjargtöngum árið 1913) | Járnsteypa | S.H. Lundh & Co. í Kristjaníu í Noregi Krossvíkurviti | Oc G 5 s. | | 10 | 8 | 6.5 | 1937 | Steinsteypa | Benedikt Jónasson og Axel Sveinsson Akranesviti | FI(2) WRG 20 s. | rautt 222-351, hvítt 351-134, rautt 134-176, grænt 176-201 | 15 | 24 | 22.7 | 1918 (Gamli vitinn) 1943-1944 (tekin í notkun 1947) | Steinsteypa | Axel Sveinsson Þormóðsskersviti | LFI WRG 20 s. | rautt 109-285, grænt 285-334, hvítt 334-109 | 11 | 34 | 22.3 | 1941-1942 (tekin í notkun 1947) | Steinsteypa | Axel Sveinsson Miðfjarðarskersviti | | | | | 6.5 | 1939-1984 | Járnsteypa | Þjófaklettaviti | FI(2) WRG 10 s. | grænt 15-44, hvítt 44-48, rautt 48-195 | 11 | 11 | 4 | 1987 | Trefjaplast | Sænska vitamálastofnunin Rauðanesviti | FI WRG 5 s. | Grænt 3.5, hvítt 3.5-8.5, rautt 8.5 | 10 | 8 | 3.5 | 1940 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Kirkjuhólsviti | FI WRG 10 s. | rautt 69.5-105, myrkur 105-282, grænt 282-326, hvítt 326-69.5 | 15 | 31 | 5.9 | 1952 | Steinsteypa | Axel Sveinsson og Einar Stefánsson Arnarstapaviti | LFI WRG 5 s. | rautt 201, grænt 201-265, hvítt 265-340 | 11 | 18 | 3 | 1941 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Malarrifsviti | FI(4) WRG 30 s. | rautt 251-265, hvítt 265-105 | 16 | 31 | 24.5 | (gamli vitinn 1917, núverandi viti 1946) | Steinsteypa | Ágúst Pálsson Svörtuloftaviti | FI(2) W 10 s. | | 10 | 28 | 12.8 | 1914 (gamli vitinn) 1930 (tekinn í notkun 1931) | Steinsteypa | Benedikt Jónasson Öndverðarnesviti | FI W 3 s. | Vitinn hverfur fyrir sunnan 30 | 8 | 11 | 6.5 | 1973 | Steinsteypa | Aðalsteinn Júlíusson Töskuviti | FI G 3 s. | | 6 | 11 | 15 | 1981 | Stál og trefjaplast | Steingrímur Arason Ólafsvíkurviti | FI WRG 5 s. | rautt 143, hvítt 143-173, grænt 173-222, rautt 222-231, grænt 231 | 12 | 15 | 3 | 1943 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Krossnesviti | FI(4) WRG 20 s. | Rautt 97, hvítt 97-128.5, grænt 128.5-139, hvítt 139-171.5, rautt 171.5-220, hvítt 220-225, grænt 225-281, hvítt 281-306, rautt 306 | 13 | 21 | 9.3 | 1926 | steinsteypa | Benedikt Jónasson Grundarfjarðarviti | | | | | | 1942-2000 | steinsteypa | Höskuldseyjarviti | FI WRG 6 s. | Hvítt, 60-64.5, rautt 64.5-97.5, hvítt 97.5-155.5, grænt 155.5-240, hvítt 240-247, rautt 247-350.5, grænt 350.5-60 | 10 | 13 | 10.6 | (gamli vitinn 1926-1948) 1948 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Elliðaeyjarviti | FI WRG 10 s. | hvítt 75-87, grænt 87-118, hvítt 118-126, rautt 126-152, hvítt 152-156, grænt 156-320, rautt 320-75 | 12 | 45 | 8 | 1902 (firsti vitinn), 1905 (viti nr 2.), 1921 (viti nr 3.) 1951 (núverandi viti) | Steinsteypa | Axel Sveinsson Súgandiseyjarviti | FI WRG 3 s. | grænt 107, hvítt 107-110, rautt 110-157, hvítt 157-160, hrænt 160 | 6 | 30 | 3 | 1948 (ljóshús á Gróttuvita frá 1897-1947) | Járnsteypa | Danska vitamálastofnunin Klofningsviti | FI(2) WRG 15 s. | hvítt 355.5-357.5, rautt 357.5-12.5, hvítt 12.5-28, grænt 28-59, hvítt 59-61, rautt 61-128, grænt 128-246, hvítt 246-249, rautt 249-295, hvítt 295-298, grænt 298-355.5 | 7 | 15 | 9.3 | 1926 | Steinsteypa | Benedikt Jónasson Miðleiðarskersviti | FI W 8 s. | | 5 | 7 | 3 | 1955 | Timbur | Axel Sveinsson Skarfaklettsviti | FI W 3 s. | | 5 | 7 | 3 | 1958 | Timbur | Axel Sveinsson Skorarviti | FI W 5 s. | | 7 | 26 | 8.8 | 1953, tekinn í notkun 1954 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Bjargtangaviti | FI(3)W 15 s. | | 16 | 60 | 5.9 | 1913 (firsti vitinn), 1948 | Steinsteypa | Axel Sveinsson og Einar Stefánsson Ólafsviti í Patreksfirði | LFI WRG 20 s. | grænt 124, hvítt 124-179, rautt 179-203, hvítt 282-299, rautt 299 | 15 | 26 | 14.4 | 1943, tekinn í notkun 1947 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Kópanesviti | FI(2)W 5 s. | | 7 | 25 | 6.4 | 1971 | Steinsteypa og trefjaplast | Aðalsteinn Júlíusson Langanesviti í Arnarfirði | FI WRG 15 s. | grænt 40, hvítt 40-125, rautt 125 | 10 | 23 | 4.8 | 1949 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Svalvogaviti | LFI(2) WRG 20 s. | grænt 48, hvítt 48-181, rautt 181 | 11 | 54 | 6.3 | 1920 | Steinsteypa | Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal Fjallaskagaviti | FI W 5 s. | | 12 | 19 | 12.7 | 1954 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Sauðanesviti við Súgandafjörð | FI W 20 s. | | 7 | 46 | 4.7 | 1964 | Trefjaplast | DE-NO-FA A/S Fredrikstad, Noregi Galtarviti | FI W 10 s. | | 12 | 32 | 13.7 | 1920 (firsti vitinn) 1959 | Steinsteypa | Eggert Steinsen Óshólaviti | FI(3) WR 20 s. | rautt 83-137, hvítt 137-293 | 15 | 30 | 6.4 | 1937 | Steinsteypa | Benedikt Jónasson Arnarnesviti | LFI WRG 10 s. | grænt 41-135, hvítt 135-165, rautt 165-191, grænt 191-274.5, hvítt 274.5-279, rautt 279-311 | 15 | 64 | 5.4 | 1921 | Bárujárnsklædd járngrind | Thorvald Krabbe Æðeyjarviti | FI(2) WRG 22 s. | | 15 | 26 | 12.8 | 1944 (tekinn í notkun 1949 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Sléttueyrarviti | FI(2) WRG 10 s. | grænt norðan 277, hvítt 277-287, rautt 287-12, hvítt vestan 12. Hverfur norðan 93 | 7 | 7 | 4.85 | 1949 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Straumnesviti | FI W 4 s. | | 10 | 30 | 23.3 | 1919, 1930 (breytt) | Járngrind og steinsteypa | Thorvald Krabbe, Sigurður Thoroddsen, Benedikt Jónasson og Axel Sveinsson Horbjargsviti | FI(2) W 20 s. | | 12 | 31 | 10.2 | 1930 | Steinsteypa | Benedikt Jónasson Selskersviti | Mo(N) W 30 s. | | 10 | 23 | 18.4 | 1943, tekinn í notkun 1947 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Seljanesviti | | | | | 3 | 1932-1992 | Steinsteypa | Gjögurviti | FI(4) WRG 30 s. | rautt 130-204, hvítt 204-248, grænt 248-296, hvítt 296-333, rautt 333-44 hvítt vestan 44 | 15 | 39 | 24 | 1921 | Stál | Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal Bjarnarfjarðarviti | | | | | 2.3 | 1948-1995 (lagður niður 1992) | | Grímseyjarviti í Steingrímsfirði | FI WRG 10 s. | rautt 192-235, hvítt 235-241, grænt 241-266, rautt 266-298, hvítt 298-310, grænt 310-330, rautt 330-64, hvítt 64-73, grænt 73-192 norður yfir sundið | 10 | 82 | 10.3 | 1949 | Steinsteypa | Einar Stefánsson Malarhornsviti | FI(2) WRG 15 s. | rautt 218-245, hvítt 245-258, grænt 258-336, hvítt 366-11, rautt 11-82 | 15 | 27 | 3 | 1948 | Steinsteypa | Axel Sveinsson og Einar Stefánsson Hólmarvíkurviti | FI WRG 5 s. | rautt norðan 299, hvítt 299-308, grænt sunnan 308 | 13 | 12 | 3 | 1914 (tekin í notkun 1915 | Járnsteypa | S.H. Lundh & Co. í Kristjaníu í Noregi Skarðsviti | FI(3) WRG 30 s. | grænt sunnan 64, rautt 64-94, grænt 94-151, hvítt 151-157, rautt 157-169, hvítt 169-176, grænt austan 176 | 16 | 53 | 14 | 1950, tekinn í notkun 1951 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Kálfshamarsviti | LFI(2) WRG 20 s. | grænt austan 349, hvítt 349-4, rautt 34-34, hvítt 34-155, rautt austan 155 | 15 | 21 | 16.3 | 1940 (tekin í notkun 1942) | Steinsteypa | Axel Sveinsson Skagatáarviti | FI W 10 s. | | 13 | 18 | 9.1 | 1935 | Steinsteypa | Benedikt Jónasson Hegranesviti | LFI WRG 15 s. | rautt 39-58, hvítt 58-75, grænt 75-154, hvítt 154-158, rautt 158-169, hvítt 169-176, grænt 176-232, rautt 232-263 | 15 | 23 | 9.6 | 1935, 1936 (tekinn í notkun) | Steinsteypa | Benedikt Jónasson Málmeyjarviti | FI(2) WRG 15 s. | grænt 346-354, hvítt 354-23, rautt 23-77, grænt 77-122, hvítt 122-154, rautt 154-166 | 11 | 41 | 9.6 | 1937, 1938 (tekinn í notkun) | Steinsteypa | Benedikt Jónasson Straumnesviti í Sléttuhlíð | FI WRG 6 s. | rautt 54-84, hvítt 84-95, grænt 95-125.5, hvítt 125.5-193, rautt 193-209.5, hvítt 209.5-266, grænt 266-236.5, hvítt 236.5-250.5, rautt 250.5-266 | 10 | 20 | 8 | 1940, 1942 (tekinn í notkun) | Steinsteypa | Axel Sveinsson Sauðanesviti nyrðri | FI(3) WR 20 s. | rautt austan 75, hvítt 75-211, rautt austan 221 | 16 | 37 | 10.5 | 1933-1934 | Steinsteypa | Benedikt Jónasson Selvíkurnefsviti | FI WRG 5 s. | Hvítt 27-77, grænt 77-153, hvítt 153-160, rautt 160-205 | 13 | 20 | 8.5 | 1930, 1931 (tekinn í notkun) | Steinsteypa | Benedikt Jónasson Siglunesviti | FI W 7.5 s. | | 12 | 51 | 9.7 | 1908 | Steinsteypa | Thorvald Krabbe Bríkurviti | FI(3) W 10 s. | | 6 | 58 | 4 | 1966 | Trefjaplast | DE-NO-FA A/S Fredrikstad, Noregi Hrólfsskersviti | FI W 3 s. | | 8 | 18 | 15.4 | 1951 | Steinsteypa | Axel Sveinsson Hríseyjarviti | FI WRG 8 s. | hvítt 180-190, rautt 190-265, grænt 265-325, hvítt 325-332, rautt 332-43, grænt 43-145, hvítt 145-166, rautt 166-188 | 15 | 113 | 8.3 | 1920 | Steinsteypa | Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal Hjalteyrarviti | FI(2) WRG 20 s. | grænt 135-153, hvítt 153-338, rautt 338-360 | 12 | 13 | 12.5 | 1920 | Stál | Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal bhtmhbfmf0ucs3pxnnpqysgn8splazl 1920547 1920526 2025-06-16T06:33:48Z Steinninn 952 1920547 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" ! style="background-color:#ddd" | Mynd ! style="background-color:#ddd" | Heiti ! style="background-color:#ddd" | Ljóseinkenni ! style="background-color:#ddd" | Ljóshorn ! style="background-color:#ddd" | Sjónarlengd ! style="background-color:#ddd" | Ljóshæð ! style="background-color:#ddd" | Vitahæð ! style="background-color:#ddd" | Byggingarár ! style="background-color:#ddd" | Byggingarefni ! style="background-color:#ddd" | Hönnuður |- | || Reykjanesviti || FI(2) W 30 s. || || 22 || 69 || 26.7 || 1907-1908 || Tilhöggvið grjót og steinsteypa || Frederik Kiørboe arkitekt og Thorvald Krabbe verkfræðingur |- | || Reykjanes aukaviti || FI W 3 s. || || 9 || 24 || 4.8 || 1947 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Stefnesviti || FI(3) WR 15 s. || Rautt fyrir austan 2, hvítt 2-158, rautt fyrir norðan 158. || 12 || 13 || 11.5 || 1925 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Sandgerðisviti || Oc WRG 6 s. || grænt fyrir sunnan 110.5, hvítt 110,5-111,5, rautt 111,5,-171, grænt 171 || || 25 || 22 || 1921 (hækkaður 1945 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Garðskagaviti || FI W 5 s. || || 15 || 29 || 28.6 || 1944 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Garðskagi aukaviti || F WRG || Grænt 24-37.5, Rautt 37.5-41, Hvítt 41-50 || 10 || 24 || || || || |- | || Hólmsbergsviti || FI(2) WRG 20 s. || Rautt 145, hvítt 145-330, grænt 330 || 16 || 35 || 12.7 || 1956 (tekin í notkun 1958 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Vatnsnesviti || FI(3) WR 10 s. || Hvítt 147, rautt 147-176, hvítt 176-342, rautt 342 || 12 || 15 || 8.5 || 1921 || Steinsteypa || Thorvald Krabbe |- | || Gerðistangaviti || FI(2) WRG 10 s. || Grænt 34-79, hvítt 78-236, rautt 236-263, hvítt 263-34 || 6 || 11 || 10.5 || 1918 (tekin í notkun 1919) || Steinsteypa || Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal |- | || Hafnarfjörður || || || || || 6 || 1913-1980 || || |- | || Álftanesviti || Oc WRG 3 s. || grænt 147-156.5, hvítt 156.5-157.5, rautt 157.5-167 || 8 || 5 || 4.7 || 1960 || Steinsteypa || Eggert Steinsen |- | || Bessastaðaviti || || || || || || 1961-1994 || || |- | || Gróttuviti || FI(3) WRG 20 s. || grænt 25-67, hvítt 67-217, rautt 217-281, grænt 281-294 || 15 || 24 || 24 || 1897 (gamli vitinn) 1947 || Steinsteypa || Axel Sveinsson og Einar Stefánsson |- | || Sjómannaskólaviti || Iso WRG 4 s. || grænt 134-154, hvítt 154-159.5, rautt 159.5-187, hvítt 187-194.5, grænt 194.5-204 || 16 || 72 || 42.5 || 1942-1944 || Steinsteypa || Sigurður Guðmundsson og Eiríkur Einarsson |- | || Engeyjarviti || FI WRG 5 s. || rautt 353-359.5 hvítt 359.5-7.5, grænt 7.5-122.5, hvítt 122.5-142, rautt 142-202, grænt 202-257 || 12 || 15 || 9 || 1937 || Steinsteypa || Sigurður Flygenring |- | || Hvaleyrarviti || FI WRG 6 s. || rautt 57, hvítt 57-230, grænt 230 || 6 || 6 || 3 || 1948 (var reyst á Bjargtöngum árið 1913) || Járnsteypa || S.H. Lundh & Co. í Kristjaníu í Noregi |- | || Krossvíkurviti || Oc G 5 s. || || 10 || 8 || 6.5 || 1937 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson og Axel Sveinsson |- | || Akranesviti || FI(2) WRG 20 s. || rautt 222-351, hvítt 351-134, rautt 134-176, grænt 176-201 || 15 || 24 || 22.7 || 1918 (Gamli vitinn) 1943-1944 (tekin í notkun 1947) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Þormóðsskersviti || LFI WRG 20 s. || rautt 109-285, grænt 285-334, hvítt 334-109 || 11 || 34 || 22.3 || 1941-1942 (tekin í notkun 1947) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Miðfjarðarskersviti || || || || || 6.5 || 1939-1984 || Járnsteypa || |- | || Þjófaklettaviti || FI(2) WRG 10 s. || grænt 15-44, hvítt 44-48, rautt 48-195 || 11 || 11 || 4 || 1987 || Trefjaplast || Sænska vitamálastofnunin |- | || Rauðanesviti || FI WRG 5 s. || Grænt 3.5, hvítt 3.5-8.5, rautt 8.5 || 10 || 8 || 3.5 || 1940 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Kirkjuhólsviti || FI WRG 10 s. || rautt 69.5-105, myrkur 105-282, grænt 282-326, hvítt 326-69.5 || 15 || 31 || 5.9 || 1952 || Steinsteypa || Axel Sveinsson og Einar Stefánsson |- | || Arnarstapaviti || LFI WRG 5 s. || rautt 201, grænt 201-265, hvítt 265-340 || 11 || 18 || 3 || 1941 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Malarrifsviti || FI(4) WRG 30 s. || rautt 251-265, hvítt 265-105 || 16 || 31 || 24.5 || (gamli vitinn 1917, núverandi viti 1946) || Steinsteypa || Ágúst Pálsson |- | || Svörtuloftaviti || FI(2) W 10 s. || || 10 || 28 || 12.8 || 1914 (gamli vitinn) 1930 (tekinn í notkun 1931) || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Öndverðarnesviti || FI W 3 s. || Vitinn hverfur fyrir sunnan 30 || 8 || 11 || 6.5 || 1973 || Steinsteypa || Aðalsteinn Júlíusson |- | || Töskuviti || FI G 3 s. || || 6 || 11 || 15 || 1981 || Stál og trefjaplast || Steingrímur Arason |- | || Ólafsvíkurviti || FI WRG 5 s. || rautt 143, hvítt 143-173, grænt 173-222, rautt 222-231, grænt 231 || 12 || 15 || 3 || 1943 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Krossnesviti || FI(4) WRG 20 s. || Rautt 97, hvítt 97-128.5, grænt 128.5-139, hvítt 139-171.5, rautt 171.5-220, hvítt 220-225, grænt 225-281, hvítt 281-306, rautt 306 || 13 || 21 || 9.3 || 1926 || steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Grundarfjarðarviti || || || || || || 1942-2000 || steinsteypa || |- | || Höskuldseyjarviti || FI WRG 6 s. || Hvítt, 60-64.5, rautt 64.5-97.5, hvítt 97.5-155.5, grænt 155.5-240, hvítt 240-247, rautt 247-350.5, grænt 350.5-60 || 10 || 13 || 10.6 || (gamli vitinn 1926-1948) 1948 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Elliðaeyjarviti || FI WRG 10 s. || hvítt 75-87, grænt 87-118, hvítt 118-126, rautt 126-152, hvítt 152-156, grænt 156-320, rautt 320-75 || 12 || 45 || 8 || 1902 (firsti vitinn), 1905 (viti nr 2.), 1921 (viti nr 3.) 1951 (núverandi viti) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Súgandiseyjarviti || FI WRG 3 s. || grænt 107, hvítt 107-110, rautt 110-157, hvítt 157-160, hrænt 160 || 6 || 30 || 3 || 1948 (ljóshús á Gróttuvita frá 1897-1947) || Járnsteypa || Danska vitamálastofnunin |- | || Öxneyjarviti || || || || || || 1971-1996 || || |- | || Klofningsviti || FI(2) WRG 15 s. || hvítt 355.5-357.5, rautt 357.5-12.5, hvítt 12.5-28, grænt 28-59, hvítt 59-61, rautt 61-128, grænt 128-246, hvítt 246-249, rautt 249-295, hvítt 295-298, grænt 298-355.5 || 7 || 15 || 9.3 || 1926 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Miðleiðarskersviti || FI W 8 s. || || 5 || 7 || 3 || 1955 || Timbur || Axel Sveinsson |- | || Skarfaklettsviti || FI W 3 s. || || 5 || 7 || 3 || 1958 || Timbur || Axel Sveinsson |- | || Skorarviti || FI W 5 s. || || 7 || 26 || 8.8 || 1953, tekinn í notkun 1954 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Bjargtangaviti || FI(3)W 15 s. || || 16 || 60 || 5.9 || 1913 (firsti vitinn), 1948 || Steinsteypa || Axel Sveinsson og Einar Stefánsson |- | || Ólafsviti í Patreksfirði || LFI WRG 20 s. || grænt 124, hvítt 124-179, rautt 179-203, hvítt 282-299, rautt 299 || 15 || 26 || 14.4 || 1943, tekinn í notkun 1947 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Kópanesviti || FI(2)W 5 s. || || 7 || 25 || 6.4 || 1971 || Steinsteypa og trefjaplast || Aðalsteinn Júlíusson |- | || Langanesviti í Arnarfirði || FI WRG 15 s. || grænt 40, hvítt 40-125, rautt 125 || 10 || 23 || 4.8 || 1949 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Svalvogaviti || LFI(2) WRG 20 s. || grænt 48, hvítt 48-181, rautt 181 || 11 || 54 || 6.3 || 1920 || Steinsteypa || Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal |- | || Fjallaskagaviti || FI W 5 s. || || 12 || 19 || 12.7 || 1954 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Sauðanesviti við Súgandafjörð || FI W 20 s. || || 7 || 46 || 4.7 || 1964 || Trefjaplast || DE-NO-FA A/S Fredrikstad, Noregi |- | || Galtarviti || FI W 10 s. || || 12 || 32 || 13.7 || 1920 (firsti vitinn) 1959 || Steinsteypa || Eggert Steinsen |- | || Óshólaviti || FI(3) WR 20 s. || rautt 83-137, hvítt 137-293 || 15 || 30 || 6.4 || 1937 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Arnarnesviti || LFI WRG 10 s. || grænt 41-135, hvítt 135-165, rautt 165-191, grænt 191-274.5, hvítt 274.5-279, rautt 279-311 || 15 || 64 || 5.4 || 1921 || Bárujárnsklædd járngrind || Thorvald Krabbe |- | || Æðeyjarviti || FI(2) WRG 22 s. || || 15 || 26 || 12.8 || 1944 (tekinn í notkun 1949 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Sléttueyrarviti || FI(2) WRG 10 s. || grænt norðan 277, hvítt 277-287, rautt 287-12, hvítt vestan 12. Hverfur norðan 93 || 7 || 7 || 4.85 || 1949 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Straumnesviti || FI W 4 s. || || 10 || 30 || 23.3 || 1919, 1930 (breytt) || Járngrind og steinsteypa || Thorvald Krabbe, Sigurður Thoroddsen, Benedikt Jónasson og Axel Sveinsson |- | || Horbjargsviti || FI(2) W 20 s. || || 12 || 31 || 10.2 || 1930 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Selskersviti || Mo(N) W 30 s. || || 10 || 23 || 18.4 || 1943, tekinn í notkun 1947 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Seljanesviti || || || || || 3 || 1932-1992 || Steinsteypa || |- | || Gjögurviti || FI(4) WRG 30 s. || rautt 130-204, hvítt 204-248, grænt 248-296, hvítt 296-333, rautt 333-44 hvítt vestan 44 || 15 || 39 || 24 || 1921 || Stál || Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal |- | || Bjarnarfjarðarviti || || || || || 2.3 || 1948-1995 (lagður niður 1992) || || |- | || Grímseyjarviti í Steingrímsfirði || FI WRG 10 s. || rautt 192-235, hvítt 235-241, grænt 241-266, rautt 266-298, hvítt 298-310, grænt 310-330, rautt 330-64, hvítt 64-73, grænt 73-192 norður yfir sundið || 10 || 82 || 10.3 || 1949 || Steinsteypa || Einar Stefánsson |- | || Malarhornsviti || FI(2) WRG 15 s. || rautt 218-245, hvítt 245-258, grænt 258-336, hvítt 366-11, rautt 11-82 || 15 || 27 || 3 || 1948 || Steinsteypa || Axel Sveinsson og Einar Stefánsson |- | || Hólmarvíkurviti || FI WRG 5 s. || rautt norðan 299, hvítt 299-308, grænt sunnan 308 || 13 || 12 || 3 || 1914 (tekin í notkun 1915 || Járnsteypa || S.H. Lundh & Co. í Kristjaníu í Noregi |- | || Skarðsviti || FI(3) WRG 30 s. || grænt sunnan 64, rautt 64-94, grænt 94-151, hvítt 151-157, rautt 157-169, hvítt 169-176, grænt austan 176 || 16 || 53 || 14 || 1950, tekinn í notkun 1951 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Kálfshamarsviti || LFI(2) WRG 20 s. || grænt austan 349, hvítt 349-4, rautt 34-34, hvítt 34-155, rautt austan 155 || 15 || 21 || 16.3 || 1940 (tekin í notkun 1942) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Skagatáarviti || FI W 10 s. || || 13 || 18 || 9.1 || 1935 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Hegranesviti || LFI WRG 15 s. || rautt 39-58, hvítt 58-75, grænt 75-154, hvítt 154-158, rautt 158-169, hvítt 169-176, grænt 176-232, rautt 232-263 || 15 || 23 || 9.6 || 1935, 1936 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Málmeyjarviti || FI(2) WRG 15 s. || grænt 346-354, hvítt 354-23, rautt 23-77, grænt 77-122, hvítt 122-154, rautt 154-166 || 11 || 41 || 9.6 || 1937, 1938 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Straumnesviti í Sléttuhlíð || FI WRG 6 s. || rautt 54-84, hvítt 84-95, grænt 95-125.5, hvítt 125.5-193, rautt 193-209.5, hvítt 209.5-266, grænt 266-236.5, hvítt 236.5-250.5, rautt 250.5-266 || 10 || 20 || 8 || 1940, 1942 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Sauðanesviti nyrðri || FI(3) WR 20 s. || rautt austan 75, hvítt 75-211, rautt austan 221 || 16 || 37 || 10.5 || 1933-1934 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Selvíkurnefsviti || FI WRG 5 s. || Hvítt 27-77, grænt 77-153, hvítt 153-160, rautt 160-205 || 13 || 20 || 8.5 || 1930, 1931 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Siglunesviti || FI W 7.5 s. || || 12 || 51 || 9.7 || 1908 || Steinsteypa || Thorvald Krabbe |- | || Bríkurviti || FI(3) W 10 s. || || 6 || 58 || 4 || 1966 || Trefjaplast || DE-NO-FA A/S Fredrikstad, Noregi |- | || Hrólfsskersviti || FI W 3 s. || || 8 || 18 || 15.4 || 1951 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Hríseyjarviti || FI WRG 8 s. || hvítt 180-190, rautt 190-265, grænt 265-325, hvítt 325-332, rautt 332-43, grænt 43-145, hvítt 145-166, rautt 166-188 || 15 || 113 || 8.3 || 1920 || Steinsteypa || Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal |- | || Hjalteyrarviti || FI(2) WRG 20 s. || grænt 135-153, hvítt 153-338, rautt 338-360 || 12 || 13 || 12.5 || 1920 || Stál || Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal |- | || Svalbarðseyrarviti || LFI WRG 6 s. || grænt austan 346, hvítt 346-65, grænt 65-161, hvítt 161-170, rautt austan 170 || 11 || 9 || 7.5 || 1920 (1933 anddyri) || Steinsteypa || Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal |- | || Gjögurtáarviti || FI(2) W 10 s. || || 8 || 28 || 4 || 1970 || Trefjaplast || DE-NO-FA A/S Fredrikstad, Noregi |- | || Grímseyjarviti nyrðri || FI W 20 s. || || 15 || 27 || 9.6 || 1937, 1938 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Flateyjarviti || FI(3) W 15 s. || || 10 || 25 || 9.5 || 1963 || Steinsteypa || Skarphéðinn Jóhannsson |- | || Húsavíkurviti || FI WRG 2,5 s. || grænt austan 37, hvítt 37-157, rautt austan 157 || 15 || 49 || 11.5 || 1956 || Steinsteypa || Axel Sveinsson og Einar Stefánsson |- | || Lundeyjarviti || FI W 5 s. || || 7 || 45 || 4 || 1977 || Trefjaplast || Sænska vitamálastofnunin |- | || Tjörnesviti || FI(2) W 15 s. || || 16 || 33 || 12.6 || 1929 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Mánáreyjaviti í Háey || FI W 10 s. || || 6 || 38 || 4 || 1982 || Trefjaplast || Sænska vitamálastofnunin |- | || Kópaskersviti || FI WRG 20 s. || rautt austan 153, hvítt 153-352, grænt austan 352 || 14 || 19 || 14 || 1945, 1951 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Rauðanúpsviti || Mo(R) W 20 s. || || 16 || 66 || 7.9 || 1958 || Steinsteypa || Eggert Steinsen |- | || Rifstangaviti || || || || || 16 || 1911-1953 || || |- | || Hraunhafnartangaviti || Mo(N) WR 30 s. || rautt sunnan 105, hvítt 105-209, rautt sunnan 290 || 10 || 20 || 18.5 || 1945, 1951 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Raufarhafnarviti || FI(3) WRG 20 s. || rautt 165-233, hvítt 233-294, grænt 294-345 || 9 || 33 || 9.6 || 1931 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Raufarhöfn || Oc G 5 s. || || || 4.5 || 3 || 1951 || Steinsteypa || Axel Sveinsson og Einar Stefánsson |- | || Melrakkanesviti || FI WR 12 s. || rautt vestan 156, hvítt austan 156 || 9 || 19 || 11.5 || 1956 || Steinsteypa || Axel Sveinsson og Einar Stefánsson |- | || Grenjanesviti || LFI W 20 s. || || 15 || 24 || 19.5 || 1941, 1945 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Langanesviti || FI(2) W 10 s. || || 10 || 53 || 9.5 || 1950 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Digranesviti || FI WRG 20 s. || rautt sunnan 70, hvítt 70-270, grænt sunnan 270 || 15 || 27 || 18.4 || 1943, 1947 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Kolbeinstangaviti || LFI WRG 10 s. || grænt 205-217, hvítt 217-223.5, rautt 223.5-237, hvítt 237-246, grænt 246-258, hvítt 258-264, rautt 264-355, grænt 355-28, hvítt 28-30, rautt vestan 30 || 15 || 32 || 19.5 || 1942, 1944 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Bjarnareyjarviti || FI(3) W 20 s. || || 10 || 31 || 7.5 || 1944 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Kögurviti || FI WRG 15 s. || rautt vestan 165, hvítt 165-303, grænt vestan 303 || 8 || 19 || 9.2 || 1945, 1951 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Glettinganesviti || LFI(2) W 30 s. || || 12 || 25 || 19.2 || 1931 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Brimnesviti || FI(2) WRG 10 s. || grænt 225-253, hvítt 253-283, rautt 283-314, grænt 314-69, hvítt 69-73, rautt 73-90 || 8 || 12 || 6.5 || 1938 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Dalatangaviti || FI W 5 s. || || 14 || 19 || 9.5 || 1908, 1917 (hljóðviti byggður), 1959 (radíóviti) || Steinsteypa || Thorvald Krabbe (ljósvitinn), Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal (Hljóðvitann), Eggert Steinsen (radíóvitinn) |- | || Norðfjarðarhornsviti || FI W 15 s. || || 6 || 14 || 4 || 1964 || Stál || Aðalsteinn Júlíusson |- | || Norðfjarðarviti || FI(2) WR 7 s. || hvítt 214-242, rautt 242-334, hvítt 334-46 || 15 || 38 || 7.8 || 1952 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Seleyjarviti || FI(3) WRG 25 s. || rautt 8-37, grænt 37-65, hvítt 65-85, rautt 85-188, hvítt 188-8 || 8 || 27 || 13.5 || 1956 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Vattarnesviti || FI(2) WRG 15 s. || grænt 90-127, hvítt 127-136, rautt 136-159, grænt 159-216, hvítt 216-232, rautt 232-256, hvítt 256-286, rautt 286-337, hvítt 337-347, grænt 347-360 || 15 || 26 || 12.3 || 1957 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Grímuviti || FI W 8 s. || || 12 || 23 || 3 || 1961 || Trefjaplast || DE-NO-FA A/S Fredrikstad, Noregi |- | || Mjóeyrarviti við Eskifjörð || FI W 2 s. || || 5 || 5 || 4 || 1927 || Steinsteypa || óþekktur |- | || Hafnarnesviti við Fáskrúðsfjörð || FI WRG 20 s. || Grænt sunnan 126, hvítt 126-194, rautt 194-257, hvítt 258-314, grænt sunnan 314 || 12 || 16 || 6.5 || 1938 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Mjóeyrarviti við Fáskrúðsfjörð || FI W 5 s. || || 5 || 5 || 4 || 1925 || Steinsteypa || Thorvald Krabbe |- | || Landahólsviti || FI WRG 4 s. || grænt 224-272, hvítt 272-285, rautt 285-349, hvítt 349-351, grænt 351-84 || 15 || 23 || 9.5 || 1953 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Kambanesviti || FI(4) WRG 20 s. || grænt 189-218, rautt 218-230, hvítt 230-235, grænt 235-270, hvítt 270-284, rautt 284-298, hvítt 298-320, grænt 320-334, hvítt 334-359, rautt 359-34, grænt 34-69 || 16 || 26 || 11.3 || 1922 || Steinsteypa || Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal |- | || Selnesviti || FI WRG 8 s. || rautt 252-267.5, grænt 267.5-304, hvítt 304-309, rautt 309-345, grænt 345-16, hvítt 16-30 || 11 || 12 || 9 || 1942, 1943 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Hlöðuviti || || || || || || 1922-1958 (fyrsti vitinn), 1957 (nýr viti reistur), 1958 (tekinn í notkun), 1984 (eyðilagðist) || || |- | || Streitisviti || FI(3) WRG 20 s. || grænt 176-217, hvítt 217-222, rautt 222-281, hvítt 281-340, grænt 340-3, rautt 3-38, hvítt 38-40, grænt 40-58 || 14 || 17 || 2 || 1984 || Steinsteypa || Steingrímur Arason |- | || Karlsstaðatangaviti || FI(2) WRG 10 s. || grænt 270-282, rautt 282-298, hvítt 298-315, grænt 315-332, rautt 332-42, hvítt 42-47, grænt 47-90 || 11 || 11 || 5.5 || 1922 || Steinsteypa || Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal |- | || Æðarsteinsviti || FI WRG 5 s. || grænt 134-146, hvítt 146-149, rautt 149-259, hvítt 259-260, grænt 260-287, rautt 287-329 || 11 || 12 || 5.5 || 1922 || Steinsteypa || Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal |- | || Ketilsflesjarviti || FI(3) WRG 15 s. || rautt 197-210, hvítt 210-217, grænt 217-255, hvítt 255-267, rautt 267-329, hvítt 329-2, grænt vestan 2 || 7 || 18 || 14.3 || 1945 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Papeyjarviti || FI WRG 10 s. || hvítt 184-188, grænt 188-214, rautt 214-228, hvítt 228-240, grænt 240-252, hvítt 252-27, rautt 27-74, hrænt 74-137, rautt 137-184 || 12 || 62 || 8 || 1922 || Steinsteypa || Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal |- | || Hrómundareyjarviti || || || || || || 1922-1945 || || |- | || Hvalnesviti || FI(2) W 20 s. || || 15 || 27 || 11.5 || 1954, 1955 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Axel Sveinsson og Einar Stefánsson |- | || Stokksnesviti || FI(3) WRG 30 s. || grænt 209-245, hvítt 245-53, rautt 53-80, grænt norðan 80 || 16 || 32 || 19.5 || 1946 || Steinsteypa || Ágúst Pálsson |- | || Hvanneyjarviti || FI WRG 5 s. || grænt 125-274, hvítt 274-286, rautt 286-17, hvítt 17-31, grænt 31-95 || 12 || 15 || 9.1 || 1922, 1938 (hækkaður) || Steinsteypa || Thorvald Krabbe og Guðmundur J. Hlíðdal. Benedikt Jónasson (1938 breytingar) |- | || Hellisviti || FI(3) WRG 15 s. || rautt 252-315, hvítt 315-328, grænt 328-30, rautt 30-43 || 13 || 17 || 6 || 1952 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Suðurfjörutangaviti || FI WRG 1.5 s. || rautt 197-218, grænt 218-271.5, hvítt 271.5-272.5, rautt 272.5-288 || 5 || 8 || 6.4 || 1992 || Steinsteypa || Guðjón Scheving Tryggvason |- | || Hrollaugseyjaviti || FI W 20 s. || || 9 || 24 || 15.6 || 1953, 1954 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Ingólfshöfðaviti || FI(2) W 10 s. || || 17 || 75 || 12.5 || 1948 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Skaftárósviti || FI W 3 s. || || 14 || 20 || 19.5 || 1953 (reistur 1911) || Stál || Thorvald Krabbe |- | || Skarðsfjöruviti || Mo(C) W 30 s. || || 15 || 25 || 22 || 1959 || Stál || Steingrímur Arason |- | || Alviðruhamraviti || Mo(R) W 20 s. || || 16 || 33 || 20.5 || 1929 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Dyrhólaeyjarviti || FI W 10 s. || || 27 || 123 || 12.7 || 1927 || Steinsteypa || Thorvald Krabbe, Guðjón Samúelsson og Benedikt Jónasson |- | || Bakkafjöruviti || FI W 3 s. || || 7 || 15 || 7 || 1984 || Stálsúla á Steinsteyptu húsi || Guðjón Scheving Tryggvason |- | || Stórhöfðaviti || FI(3) W 20 s. || || 16 || 125 || 7.2 || 1906 || Steinsteypa || Danska vitamálastofnunin |- | || Faxaskersviti || FI W 7 s. || || 6 || 12 || 6 || 1950 || Steinsteypa og stálgrind || óþekktur |- | || Urðarviti || FI(3) WRG 15 s. || rautt 137-182, hvítt 182-206, grænt 206-257, hvítt 257-290, rautt 290-335, hvítt 335-15, grænt 15-60 || 15 || 30 || 7 || 1986 || Steinsteypa og trefjaplast || Steingrímur Arason |- | || Geirfuglaskersviti || FI W 15 s. || || 7 || 55 || 3.2 || 1956 || Járnklædd timburgrind || Axel Sveinsson |- | || Þrídrangaviti || Mo(N) W 30 s. || || 9 || 34 || 7.4 || 1939, 1942 (tekinn í notkun) || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Surtseyjarviti || || || || || 3.5 || 1973-1973 || Steinsteypa || |- | || Knarrarósviti || LFI W 30 s. || || 16 || 30 || 26.2 || 1938-1939 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Hafnarnesviti í Þorlákshöfn || FI W 3 s. || || 12 || 12 || 8.3 || 1951 || Steinsteypa || Axel Sveinsson |- | || Selvogsviti || FI(2) W 10 s. || || 14 || 21 || 19.1 || 1930, 1931 (tekinn í notkun || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |- | || Krýsuvíkurbergsviti || FI W 10 s. || || 9 || 61 || 5 || 1965 || Trefjaplast || DE-NO-FA A/S Fredrikstad, Noregi |- | || Hópsnesviti || LFI(3) WRG 20 s. || grænt land-272, hvítt 272-69, rautt 69-94, hvítt 94-land || 13 || 16 || 8.7 || 1928 || Steinsteypa || Benedikt Jónasson |} ppmo36xzmakb2a3lwd85ooox613x46a