Wikisumber jvwikisource https://jv.wikisource.org/wiki/Wikisumber:Pendhapa MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter Médhia Mirunggan Parembugan Naraguna Parembugan Naraguna Wikisumber Parembugan Wikisumber Barkas Parembugan Barkas MédhiaWiki Parembugan MédhiaWiki Cithakan Parembugan Cithakan Pitulung Parembugan Pitulung Kategori Parembugan Kategori Panganggit Parembugan Panganggit Kaca Parembugan Kaca Indhèks Parembugan Indhèks TimedText TimedText talk Modhul Parembugan Modhul 250 19732 66953 2025-06-23T17:19:48Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66953 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||35}}</noinclude>goenoeng sing ana saantarané goenoeng Oengaran karo goenoeng Karang. 10. Tanah ngaré ing sakoeloné Tjirebon ikoe, pametoené sing akèh apa? B. 1. Praoe kapal sing saka Tjirebon, Tegal, Pekalongan, Semarang ikoe pada amot apa? 2. Saka Tjirebon menjang Semarang ikoe pira dohé? 3. Karo saka Betawi menjang Tjirebon adoh endi? 4. Ana botjah leloengan noenggang sepoer saka Tegal menjang Pekalongan. Jèn ngoengak ing tjenḍéla sing tengen, bisa weroeh goenoeng saka kadohan; djenengé goenoeng Jèn ngoengak tjenḍéla sisihé, bokmenawa sok bisa weroeh.... 5. Tanah sing akèh tandoerané teboe ikoe, jèn toemrapé tanah ngaré sing oeroet tanah Djawa sing sisih.... kabèh, doeroeng sepiraa kèhé. {{c|<big>'''15. Tandoeran teboe.'''</big>}} Teboe ikoe penandoeré ora disebar kaja pari. Sing ditandoer oewité, diketoki wetara neloeng eros, ana matané oetawa sotjané sawetara. Olèhé wiwit nandoer, jèn mangsa ketiga. Penandoeré ana ing sawah. Sawah maoe doewèké wong tjilik, diséwa marang toewan pabrik. Sidji-sidjiné pabrik, tandoerané teboe nganti 1000 baoe loewih. Teboe ikoe jèn oemoeré kira-kira setaoen, wis toewa, kena dirembang. Poetjoekané lan godongé dioelapi. Teboené ora dikatoeti lemah oetawa ojod; dibongkoki sèket-sèket koerang loewih; bandjoer diemot lori oetawa tjikar, digawa menjang pabrik. Pengoesoengé teboe<noinclude></noinclude> 6bah73v46ilp4cxsp8iq30sk2x5mde8 250 19733 66954 2025-06-23T17:20:45Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66954 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||36}}</noinclude>maoe moeng jèn awan baé, nanging dikèhi banget, soepaja adja nganti koerang digiling rina wengi. Wongé sing njamboet gawé ana ing pabrik ikoe ana sing moeng jèn bengi baé, sarta ana sing moeng jèn rina waé. Dadi rina wengi pabrik ikoe ora lèrèn-lèrèn. Teloe patang sasi baé wis rampoeng kabèh penggilingé teboe-teboe maoe. Teboe ikoe ana ing pabrik, banjoené prasasat diepoeh. Doedoehé digawé goela. Pirantiné ing pabrik ikoe akèh banget. Wongé sing njamboet gawé ija akèh. Goelané bandjoer diemot sepoer oetawa trèm, digawa menjang Semarang, Pekalongan, Tegal, Tjirebon. Ana ing kono dioenggahaké menjang praoe, digawa menjang negara sing adoh-adoh. Sing kanggo ana ing tanah Indija kéné ora sepiraa kèhé. Sing manggeḍèni pabrik goela ikoe Landa. Ana bebaoené Landa sawetara, kang noenggoni wong-wong sing pada njamboet gawé sarta sing ndjaga lakoening piranti-piranti ing pabrik. Kabèh pada manggon ana ing koekoebané pabrik. Sanding pabrik maoe ana pekampoengan sawatara; sing manggon ing kono wong Djawa, sing pantjèn pada njamboet gawé ana ing sadjroning pabrik kono. A. 1. Bebaoe Landa ing pabrik ikoe penggawéjané apa? 2. Loerahé, sapa? 3. Pabrik ikoe, olèhé njamboet gawé rina wengi, jèn mbeneri apa? 4. Teboe ikoe, olèhé tandja, jèn mangsa apa? 5. Tandoeran teboe. ikoe kenané dirembang, jèn wis oemoer pirang sasi? 6. Pabrik ikoe jèn giling mangsa apa? 7. Teboe ikoe sing digawa menjang pabrik apané: apa poetjoekané,<noinclude></noinclude> m0q8mnebsvr242mtf6mhgfqmbgct2iw 250 19734 66955 2025-06-23T17:39:02Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66955 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||37}}</noinclude>apa wité, apa ojodé? 8. Pengoesoengé goela menjang pesisir ikoe diemot apa? 9. Goela maoe apa ija bandjoer ana ing tanah pesisir kono baé? B. 1. Pari ikoe apané sing mèh ora ana adjiné babar pisan? La jèn teboe apané? 2. Poetjoekané teboe sing roepané idjo kaé, sarta godongé, sapa sing dojan mangan? 3. Jèn lori dianggo momot barang, apa bisa mlakoe déwé; bisané mlakoe keprijé? 4. La tjikar, apa sing nggèrèd? 5. Wong Djawa ikoe, jèn olah-olah oetawa ngombé wédang sapanoenggalané, goelané, sing loemrah goela apa? {{c|<big>'''16. Tanah Djawa sing tjijoet ing sisih kidoel.'''</big>}} Sakidoelé tanah sing akèh tandoerané teboe ikoe maoe, tanahé tanah pagoenoengan; déné sakidoelé tanah pagoenoengan ikoe, tanah ngaré manèh. Iki sinaoenen, ndelenga gambaré ing kar: Negara sepoeloeh: Ngajagjakarta, Magelang, Sala- tiga, Wanasaba, Banjoemas, Tjilatjap, Keboemèn, Poerworedja, Kroja, Poerwakerta. Kali loro: Tji Tandoej, Serajoe. Goenoeng sawetara: (Slamet, Praoe, Soembing, Oengaran), Sindara, Merbaboe, Merapi. Ing tanah Djawa sing tjijoet ikoe maoe ana tanahé sing mengger, kinoebeng ing goenoeng sawetara kèhé. Mara aranana djenengé. Tanah maoe arané tanah Kedoe. Ing kono palemahané loh banget, akèh awoené<noinclude></noinclude> p1f4p1xpao0t3qpxlvnlqk9bci5ua1l 250 19735 66956 2025-06-23T17:42:14Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66956 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||38}}</noinclude>saka ing goenoeng. Ing Magelang lan ing Wanasaba hawané aḍem kepénak. Ing tanah Kedoe ikoe akèh tandoerané tembako. Ing Kedoe sisih kidoel, oeroet pesisir, wongé akèh sing doewé kebon krambil amba-amba. Krambilé digawé koprah oetawa lenga. Ing Ngajogja, sing akèh tandoerané tembako, ing tanah-tanah sing ana awoené saka ing goenoeng Merapi. A. 1. Paresidènan sing ana ing tanah Djawa sing tjijoet ikoe, paresidènan endi? 2. Negara iki ana ing paresidènan ngendi: Ngajogja, Magelang, Banjoemas, Tjilatjap, Tegal, Pekalongan? 3. Keprijé lakoené wong leloengan saka ing Ngajogja menjang Betawi metoe Tjirebon? 4. Baliné metoe ing Bogor. 5. Tanah Djawa sing tjijoet, sing sisih elor ikoe, apa pamatoené? 6. Apa pametoené tanah Kedoe? 7. Tanah-tanah sakiwa tengené kali Serajoe, apa pametoené? 8. Goenoeng- goenoeng sing wis koweroehi djenengé, seboetna sing oeroet, saka koelon mengétan; mengkéné: goenoeng K...., G...., T.. P...., M..., G...., Tj...., Sl...., D...., S....; S...., M...., M..... 9. Tanah Djawa sing tjijoet ikoe printjinen dadi teloe. 10. Aranana djenengé kali-kali sing wis kosinaoe. 11. Negara sing ana ing tanah Djawa sing tjijoet ikoe, endi sing hawané aḍem kepénak? 12. La ing Prijangan, endi? 13. Keprijé hawané: Betawi, Tegal, Tjirebon, Semarang, Pekalongan? 14. Aranana tanah mengger sing wis koweroehi djenengé. 15. Tanah mengger Prijangan ikoe, apa pametoené? 16. Sing akèh tandoerané teboe ing tanah ngendi? 17. La sing akèh keboné krambil<noinclude></noinclude> m6750fhie4fcb8tio14s3zgtxv6iprw 250 19736 66957 2025-06-24T08:19:45Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66957 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||39}}</noinclude>ing ngendi? 18. Krambil ikoe digawé apa? 19. Endi sing akèh tandoerané tembako? B. 1. Saka Tjilatjap menjang Tegal ikoe pira dohé? 2. Ing tanah Djawa-Koelon saka pesisir lor menjang pesisir kidoel, sing adoh déwé, pira dohé? 3. Negara sing sanding moewarané kali Serajoe, apa djenengé ? 4. Trèm sing sanding kali Serajoe ikoe, sing diemot apa, sing akèh? 5. Koeta Ngajogja ikoe saapané Semarang? 6. Tegal ikoe saapané Tjilatjap? 7. Anjar iki ana wong teloe ana ing Kroja pada goeneman. Arep pada leloengan noenggang sepoer; nanging déwé-déwé parané. Sing sidji menjang. ..; sidjiné menjang....; sidjiné manèh menjang. 8. Jèn wong noenggang sepoer saka Ngajogja menjang Tjilatjap, olèhé moedoen ana ing ngendi? 9. Keprijé lakoené wong noenggang sepoer saka Sérang menjang Semarang? 10. Kali Tji Tandoej ikoe ana ing tapel watesé paresidènan. karo... 11. Poelo sing sanding Tjilatjap, djenengé poelo endi? {{c|<big>'''17. Tembako.'''</big>}} Jèn mangsa ketiga, ing tanah Kedoe sarta Ngajogjakarta akèh tandoeran tembako. Jèn ing tanah Kedoe, wong Djawa olèhé nandoer tembako ana ing palemahané déwé. Jèn goḍongé wis amba-amba sarta wis toewa, bandjoer dioendoehi, digawa moelih. Ana ing omah dioepakara déwé. Jèn wis watara 6 minggoe roepané tembako wis abang semoe ireng, bandjoer diedol marang para soedagar Tjina.<noinclude></noinclude> 1nqo1anv4g446o55pjqoauv9krz9bid 250 19737 66958 2025-06-24T08:23:46Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66958 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||40}}</noinclude>Tembako Kedoe ikoe soemebar satanah Djawa; sing akèh dianggo oedoed (oetawa digawé rokok). Jèn ing pabrik ing Magelang, Semarang, Salatiga lan lija-lijané, ana sing digawé sroetoe, ana sing digawé sigarèt. {{kurang gambar}} {{r|<small>Koloniaal Instituut.</small>}} {{c|Tandoeran tembako.}} Ing paresiḍènan Ngajogja akèh kaboedidajan oetawa presil sing nandoer tembako. Goḍongé tembako digaringaké ana ing sadjroning los geḍé-gedé. Jèn wis garing, bandjoer diwaḍahi ing karoeng goni nganggo diplèpèd moerih ringkesé. Olèhé mengkonokaké ikoe ana ing goedang. Mèh kabèh dikirimaké menjang<noinclude></noinclude> 2ti3jh9hzxiecng77abjlyim1k4qxxj 250 19738 66959 2025-06-24T08:30:18Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66959 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||41}}</noinclude>Semarang; noeli diemot praoe, digawa menjang tanah Éropa. Oedoed ikoe ora betjik menjang awak. A. 1. Tandoeran tembako ikoe sing kanggo temenan apané? 2. Tembako ikoe wité gedé apa tjilik? 3. Godongé dienggo apa? 4. Ngendi sing ana pabriké sroetoe? 5. Ing paresidènan Ngajogja akèh los apa? 6. Tembako Kedoe ikoe parané menjang endi? 7. Tembako Ngajogja menjang endi? B. 1. Tandoeran sing wis takremboeng: pari, teboe, tèh, kina, tembako. Ikoe sing aran pangan moeng rong roepa; lan.... Déné sing rong roepa moeng kanggo énak-énakan waé; jaikoe: lan.... Sing saroepa kanggo tamba; djenengé .... 2. Tandoeran limang roepa ikoe endi sing wité bisa gedé temenan? 3. Endi sing bisané oerip apik moeng jèn ana ing tanah pegoenoengan waé? 4. Ana tanah-tanah oetawa negara sing wongé ora kena adol sroetoe oetawa sigarèt menjang botjah-botjah. Ikoe apa sababé? 5. Généja tembako ikoe kok kleboe aran palawidja? {{c|<big>'''18. Bab mbatik.'''</big>}} Jèn wong moebeng-moebeng ana sadjroning koeţa Ngajogjakarta, kerep weroeh wong wadon pada mbatik; ana sing ana ing latar, ana sing ana ing èmpèr oetawa ing sadjroning omah. Pantjèn djarit weton Ngajodja misoewoer banget. Weton Pekalongan ija mengkono.<noinclude></noinclude> d7x9mcu32e7oukuomvj0e5w8p1oe6qn 250 19739 66960 2025-06-24T08:32:48Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66960 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||42}}</noinclude>Déné sing dibațik ikoe mori. Olèhé nekakaké saka ing tanah sabrang adoh banget, nganti pirang-pirang éwoe peți kèhé. Sing dianggo mbatik ikoe tjanțing lan malam. Malamé diedjèr disik nganggo geni. Jèn wis lèlèh kimpleng-kimpleng kaja banjoe, ditjiḍoek nganggo {{kurang gambar}} {{c|Wong mbatik.}} tjanting, ditjorèkaké ing mori. Jèn wis rampoeng olèhén gèngrèng, neroesi sarta némbok, bandjoer diwedel. Endi-endi sing ora ketoetoepan ing malam, bandjoer dadi ireng. Moerih gampangé, batik wedelan ikoe bandjoer dikebjok, ditjeloebaké ing wédang kang oemob molak-malik. Bandjoer dadi djarit kelengan. Tipaking wedelan bandjoer ditémbok; djenengé dibironi. Noeli<noinclude></noinclude> seayxnqle9qm9lcithw9up9zjxlcy5x 250 19740 66961 2025-06-24T08:34:16Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66961 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||43}}</noinclude>disoga. Tjorèk tipaking malam sing disik, bandjoer katon abang roepané. Noeli dilorod, dadi djarit. Sing dienggo medel ikoe nila; sing digawé nila ikoe godong tom. Tandoeran tom ikoe doewoeré wetara moeng pada karo tembako oetawa tèh baé. Kembangé tjilik-tjilik; roepané abang oetawa abang semoe woengoe. Saiki ing kéné didjogi nila akèh saka ing tanah sabrang. Soga lan tegeran lan lija-lijané ija mengkono, nganti pirang-pirang praoe kèhé. Déné malam ikoe akèh sing bakalé endeg-endeging lenga patralijoen kang isih dimasak. Malam maoe aran malam gas. Jèn malam sing apik, sing digawé tala tawon. Djenengé malam tawon oetawa malam Koetei oetawa malam Timoer. A. 1. Jen wong arep mbatik, koedoe ana m.... é, tj..., m.... sarta geni. 2. Geniné ikoe dienggo apa? 3. Tjanțingé dienggo apa? 4. Malam ikoe sing digawé apa? 5. Mori ikoe pinangkané saka ngendi? 6. Wedelan ikoe sing digawé apa? 7. Soga, tegeran, sapanoenggalané ikoe sing akèh saka ngendi? 8. Bațikan ikoe sing kena ing wedelan oetawa soga sing endi oetawa sing keprijé? 9. Ing ngendi sing akèh wongé mbatik? 10. Batikan ikoe jèn wis rampoeng olèhé medel oetawa njoga, généja kok dikebjok ing wédang oemob, oetawa dilorod?<noinclude></noinclude> 1r9maa5o2ee05wp6cxxcw3aoazxxx20 250 19741 66962 2025-06-24T08:36:02Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66962 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||44}}</noinclude>{{c|<big>'''19. Mbalèni woelangan.'''</big>}} A. 1. Ing tanah Indija kéné pabrik kenini ana pira? 2. Panggonané ana ngendi? 3. Sing akèh tandoeran kina ikoe ngendi? 4. Apa manèh sing ditandoer ana ing tanah pegoenoengan? 5. Ing tanah mengger ing Prijangan, tandoeran apa sing akèh? 6. Ing ngendi manèh, ing tanah Djawa sing akèh sawahé? 7. Ing saantarané Tjirebon karo Semarang akèh pabriké apa? 8. Ing Kedoe sarta ing Ngajodja, akèh wong gawé apa? 9. Apa tandoerané sing akèh ing tanah ing sakiwa tengené kali Serajoe? 10. Ing pèrèngé goenoeng kang metoe geniné ikoe, généja lemahé kok eloh? 11. Kawah ikoe sok didjoepoeki apané? 12. Ing tanah Djawa sing tjijoet ikoe, tanahé sing doewoer, ing ngendi sing eloh? 13. Ngendi sing akèh tandoerané tembako? 14. Tandoeran tembako ikoe sing diepèk ....é; pari sing diepèk....é; teboe....é; kina.... é; tèh....é; tom....é. 15. Kowé wis weroeh djenengé kali 5; sing teloe moearané ana ing segara Djawa; djenengé....; sing loro ing segara Indi; djenengé. .... 16. Mara seboetna arané goenoeng-goenoeng ing tanah Djawa-Koelon; sarta ing tanah Djawa kang tjijoet. 17. Akèh djenengé negara sarta panggonan sing wis koweroehi. Ing paresidènan Banten: S....; ing paresidènan Betawi B..., M.... C... B...., Tj...., P....; ing paresidènan Prijangan: B.... Tj...., S...., Tj... G., T....; ing paresiḍènan Pekalongan: P.... karo T....; ing paresidènan Banjoemas: B...... K..., T., B....; ing Kedoe: M...., W..., K.... P....; ing paresidènan Ngajodja: Ng....; ing pare<noinclude></noinclude> rew2nlht916wejho9ae51ar4xv5jqu2 250 19742 66963 2025-06-24T08:37:27Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66963 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||45}}</noinclude>sidènan Semarang: S.... karo S.... 18. Negara-negara maoe endi sing hawané aḍem kepénak? 19. Djenengé negara loro sing gedé ing pesisir lor: 20. Negara endi sing tjedak karo pesisiré segara Indi? 21. Ing tanah Prijangan, negarané sing gedé déwé endi? 22. Negara loro endi sing gedé ing tanah Djawa, sing doeroeng takremboeg (Kaseboet ing woelangan angka 2)? 23. Keprijé lakoené wong leloengan saka Tjiandjoer menjang Sérang; saka Bandoeng menjang Tegal; saka Ngajodja menjang Tjirebon; saka Poerwakarta menjang Ngajodja? 24. Lentéra laoet ikoe apa preloené? 25. Negara. endi sing plaboehané ing djero (tjeḍak gisik) gedé? 26. Negara endi sing plaboehané tjilik? 27. Negara endi sing dienggoni prijaji Landa sing gedé-gedé banget ing tanah Indija? 28. Kawah ikoe apa? 29. Awoe sing metoe saka ing goenoeng ikoe, apa satemené? B. 1. Jen wong leloengan saka Semarang ikoe bisa rong roepa lakoené; sepisan metoe ing noenggang...; ping pindo metoe ing.... noenggang. noenggang.... 2. Jèn wong noenggang sepoer saka Tjirebon menjang Bandoeng, terkadang sok salin kréta ana ing ngendi? 3. Jèn wong noenggang sepoer saka Ngajodja arep menjang Tjirebon, bisa metoe ing oetawa ing 4. Goenoeng sing ana ing sakidoelé koeta Soerabaja ikoe goenoeng endi? 5. La sing ana sakidoelé Bandoeng, Sérang, Tegal, Semarang? 6. Endi, paresidènan sing gedé déwé; endi sing tjilik déwé? 7. Kali Solo ikoe ngliwati paresiḍènan endi? 8. Paresidènan endi sing wis taktjritakaké?<noinclude></noinclude> lnju99baeso1r00p7qkjc6tiuzt3ih5 250 19743 66964 2025-06-24T08:45:19Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66964 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||46}}</noinclude>{{c|<big>'''20. Tanah sing akèh wité djati sarta akèh lengané patralijoen.'''</big>}} Sawétané garis kentjeng sing saka Semarang menjang Ngajodja, poelo Djawa ikoe tanahé mengétan amba manèh. Sing arep taktjritakaké disik sing sisih elor. Ing kono ikoe prasasat keḍatoné oetawa kedoengé wit djati lan lenga patralijoen. Sing elor, tapel watesé: segara Djawa; sing kidoel, goenoeng Kendeng. Goenoeng Kendeng ikoe goenoeng bebandjengan saka Merbaboe tekan Soerabaja. Ing ngisor iki sinaoenen karo ndelenga gambaré: Negara lan panggonan woloe: Demak, Koedoes, Djepara, Rembang, Tjepoe, Goenḍih, Toeban, Gresik. Goenoeng sidji: goenoeng Moerija. Kali Solo lan Brantas, kowé bijèn wis weroeh. Negara Demak, Toeban, Djepara, Gresik, ikoe gedé dèk bijèn karo saiki. Ing saeloré goenoeng Kendeng ikoe ana alasé djati gedé banget; sing akèh ana ing paresiḍènan Rembang. Sanding Tjepoe ana soemberé lenga patralijoen. Enggoné ngetokaké lenga maoe nganggo diḍoedoek djero banget. Ing tanah pedjatèn maoe ora pati akèh wongé. A. 1. Ing paresiḍènan Rembang ikoe akèh wité apa? 2. Ing sadjroning lemah kono akèh lengané apa? 3. Tanah pedjatèn lan lenga maoe watesé sing kidoel apa? 4. Negarané sing ana ing pesisir Sem..., Dj..., R., T..., Soer... 5. Sing adoh karo pesisir: D., K., G...., Tj....<noinclude></noinclude> j7cz8uci89nqr4yte907vtt8ts4j8xw 250 19744 66965 2025-06-24T08:55:35Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66965 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||47}}</noinclude>B. 1. Ing tanah pedjatèn lan lenga maoe ing tembing koelon, negarané sing gedé déwé endi? La ing tembing wétan, endi? 2. Goenoeng Moerija ikoe ana ing saloré bener koeta. . . . 3. Saka Semarang tekan Soerabaja ikoe pira dohé? 4. Mesin miber sing sadjam-djamé olèh 150 KM., saka Semarang menjang Soerabaja bisa tekan pirang djam. 5. Kali Solo lan kali Brantas ikoe woetahé ing segara ana ing paresidènan endi? 6. Sakoeloné goenoeng Moerija ikoe ana panggonan tjilik; ngendi ikoe? 7. Trèm sing saka Semarang menjang Tjepoe metoe Rembang ikoe ngliwati endi? 8. Saka Semarang menjang Tjepoe ikoe ana dalané sédjé sing bisa gelis tekan; dalané ngliwati G.... 9. Negara ing paresiḍènan Rembang, sing sanding kali Solo, ikoe negara endi? 10. Goenoeng Soembing ikoe ana ing sa....é goenoeng Moerija. {{c|<big>'''21. Kali-kali.'''</big>}} Akèh panggonan sing lemahé metoe banjoené; apa manèh ing tanah pegoenoengan. Sing mengkono ikoe djenengé soember. Soember ikoe senadjan ora ana oedan nganti pirang-pirang sasi, akèh sing ora asat; isih metoe baé banjoené. Banjoe maoe mili menjang lebak; wiwitané dadi kali tjilik banget. Jèn wis tempoer karo kali-kali tjilik lijané, bandjoer dadi kali temenan. Apa manèh banjoe oedan, ija marakaké gedéné kali. Jèn mangsa ketiga, kali-kali pada tjilik. Jèn rendeng banjoené malah mbloedag, marakaké bandjir.<noinclude></noinclude> clft80vptql754akuwijx00wm4fgrf1 250 19745 66966 2025-06-24T08:58:45Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66966 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||48}}</noinclude>Apa manèh jèn lemah ing sakiwa tengené kali maoe endèk, kajata tanah sing sanding Koedoes. Jèn ana bandjir, akèh wong sing kapitoenan. Akèh barang- barang sing kèli; wit-witan, bekakas omah, akèh sing laroet. Malah omah ija sok ana sing dadal. Radja- {{kurang gambar}} {{c|Kali Soerabaja.}} kaja lan kéwan ingon-ingon lijané akèh sing mati kelem. Malah oewong ija sok ana sing kèli. Sawah lan pategalan pada koeroegan endoet lan watoe; dadi tandoeran pada mati. Kangdjeng Goepermèn wis jasa soesoekan sawatara; preloe kanggo njoeḍèt kali, soepaja adja bandjir banget-<noinclude></noinclude> 9sqpg6bfc6rdske6z1ezka95e7iml2b 250 19746 66967 2025-06-24T09:02:40Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66967 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||49}}</noinclude>banget. Karo manèh ana kali sawatara sing digawèkaké tanggoel oetawa tangkis. Saka pinggiring kali dohé watara ana 10 mèter; dadi ora ana ing pinggir kali bener. Tanggoel maoe preloené dianggo ngalangalangi loebèring kali menjang pedésan. Sawah lan kebon teboe apa déné tegal tembako ikoe pada ndjaloek banjoe akèh. Banjoe maoe olèhé ngilèkaké, saka ing kali. Rékané enggoné ngilèkaké bakal dakkanḍakaké ing boeri. Kedjaba ikoe, kali ikoe dianggo oembah-oembah lan dianggo adoes. Malah wong Djawa lan wong Tjina akèh sing ngombé banjoe kali. Pantjèné mono ora apik wong ngombé banjoe kali ikoe; apa manèh jèn mbeneri ana ambah-ambahan lelara sing gampang noelaré. A. 1. Kali ikoe maédahi banget, sabab banjoené diilèkaké menjang . . . .; karo manèh sok dianggo .. lan di .... Nanging terkadang-kadang sok mbilaèni, sabab sok .. pedésan. 2. Kali bandjir ikoe gawé kapitoenan sing keprijé? 3. Moerih kali adja nganti bandjir, dikapakaké? 4. Sing aran soember oetawa toek ikoe apa? 5. Kali ikoe sing akèh, kenané dianggo adoes kepénak, jèn mbeneri mangsa apa? 6. Banjoe ikoe iliné wis mesți saka ing . . . . menjang.... 7. Kali endi sing kowé wis weroeh djenengé? 8. Banjoe kali sing ora digodog ikoe généja kok ora betjik jèn diombé? B. 1. Jèn ana kalèn iliné saka elor mengidoel, dasaring kalèn doewoer endi? 2. Kali ikoe jèn isih tjedak karo toeké, karo jèn wis mèh woetah ing segara,<noinclude>{{rh|V. RELJEN karo V. DICE, ''Ngelmoe Boemi.''||4}}</noinclude> pxnewo2yoe46p8a23lawjbcty640c6t 250 19747 66968 2025-06-24T09:07:00Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66968 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||50}}</noinclude>amba endi? 3. Kali Brantas ikoe wiwitané mili me...., bandjoer me...., ...., noeli me....; wasana me.... 4. Kali ikoe sing akèh saka ing g.... menjang s.... 5. Banjoe sing moedoen saka ing goenoeng ikoe iliné keprijé? 6. Kali Serajoe ikoe jèn isih ana ing Wanasaba, karo jèn wis tekan ing Banjoemas, iliné alon endi? 7. Jèn ana blabag ditjemploengaké ana ing kali Solo sanding koeta Solo, kèliné mengalor apa. mengidoel? 8. Jèn wong adoes ana ing kali, généja kok tjangkemé apik jèn diingkemaké sing rapet? Apa ta preloené? {{c|<big>'''22. Wit djati.'''</big>}} Wit djati ikoe roepané ora apik, nanging maédahi banget. Jèn wis toewa temenan doewoeré bisa ngoeng- koeli wit krambil. Gedéné ija ngoengkoeli. Akèh sing nganti oemoer 100 taoen; terkadang loewih. Jèn ketiga, godongé pada gogrog nganti brindil. Jèn rendeng metoe manèh goḍongé, idjo-idjo. Ing ngarep kowé wis takkandani jèn ing paresidènan Rembang akèh wité djati. Mengkono oega ing paresidènan Madijoen ing sisih lor, ija akèh alasé djati gedé-gedé. Ikoe kagoengané Kangdjèng Goepermèn, doedoe doewèké sapa-sapa. Ing sadjroning alas ikoe oetawa ing sandingé, ana omahé prijaji Landa; pangkaté, jèn tjara Landa, aran ''houtvester'' lan ''opziener'' alas (sinder alas oetawa sinder djati). Ikoe kang mranata panegoré wit djati sing wis toewa-toewa; bandjoer akon nandoeri manèh sing isih tjilik-tjilik.<noinclude></noinclude> nzm3fm7tpr1kff50k076870llqn7a8s 250 19748 66969 2025-06-24T09:09:44Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66969 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||51}}</noinclude>Kangdjeng Goepermèn ḍawoeh ndjaga, soepaja adja akèh-akèh kajoe sing ditjolongi oewong. Kajoe djati ikoe larang banget, sabab apik banget jèn dianggo baloengan omah, digawé bekakas omah, tjikar, praoe lan sapanoenggalané. Atosé ora sepiraa, nanging rajap ora dojan. {{kurang gambar}} {{r|Koloniaal Instituut}} {{c|Wit djati.}} A. 1. Kajoe djati ikoe dianggo apa? 2. Kangdjeng Goepermèn ngetokaké doewit kanggo ndjaga alas djati, kajata kanggo mbajar. . . . lan....; ananging ija oleh bați, sabab . . . 3. Wit djati jèn wis toewa, ..é lan....é ngoengkoeli wit krambil. 4. Wit djati<noinclude></noinclude> dq20jkyxon85bzl2edaicn605q3wz16 250 19749 66970 2025-06-24T09:14:12Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66970 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||52}}</noinclude>ikoe brinḍilé jèn mangsa apa? 5. Sing akèh alasé djati ing paresiḍènan endi? 6. Houtvester lan opziener (sinder) alas ikoe apa gawéné? 7. Bekakas kajoe djati ikoe ora didojani ing (kéwan) apa? 8. Jèn toemrapé marang oewong: tèh, kina, tembako, pari, teboe, tom, djati, ikoe apané sing maédahi? {{c|<big>'''23. Lenga patralijoen.'''</big>}} Lenga patralijoen ikoe panggonané ana ing sadjroning lemah, ing Tjepoe, sanding Semarang, lan tjeḍak ing Soerabaja. Golèk-golèkané ora gampang; karo {{kurang gambar}} {{c|Pangeboeran lenga patralijoen. Kampong Minjak.}}<noinclude></noinclude> ce5abhf63mc6wjxc56708k7gbifzgpq 250 19750 66971 2025-06-24T09:16:30Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66971 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||53}}</noinclude>manèh olèhé ngoenggahaké saka sadjroning lemah ija angèl banget; sabab panggonané loemrahé djero banget. Lenga sing lagi diwetokaké saka sadjroning lemah, doeroeng kena dianggo. Koedoe diresiki disik ana ing pabrik. Ing Tjepoe akèh pabriké gedé-gedé. Lenga patralijoen ikoe ana ing kono diolah; ana sing dadi benzine, oetawa gasoline; ana sing dadi lenga patralijoen loemrah, ana sing dadi gemoek kanggo nglengani piranti-piranti ing pabrik; ana sing digawé lilin, ana sing dadi malam gas kanggo mbatik; sarta isih ana manèh. A. 1. Lenga patralijoen sing isih reged ikoe jèn diolah, bisa dadi apa? Aranana saweroehmoe? Apa kanggoné sawidji-widjiné ikoe? 2. Sing akèh pabriké patralijoen sing geḍé-gedé ing ngendi? 3. Généja olèhé ngedegaké pabrik kok ana ing kono? 4. Généja lenga patralijoen sing ana sadjroning lemah ikoe kok angèl golèk-golèkané? {{c|<big>'''24. Dedagangan oetawa gramèn.'''</big>}} Sing aran soedagar ikoe wong sing gawéné gramèn. Wong gramèn ikoe tetoekoe barang sing pantjèn arep diedol manèh. Jèn bisaa mana, ja énggala pajoe, toer ndjaloek bati sing akèh. Wong gegramèn oetawa dol tinoekoe ikoe ana ing pasar oetawa ing toko-toko. Jèn mengkono ikoe arané moeng gramèn tjilik-tjilikan. Sing nglakokaké: wong Djawa, Tjina, wong Arab, wong Keling, wong Djepang. Djoeragan sing gedé-<noinclude></noinclude> lnd3y0je4zfn0yern3obdry1xf2imti 250 19751 66972 2025-06-24T09:22:41Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66972 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||54}}</noinclude>gedé pada nekakaké barang-barang akèh saka ing tanah sabrang, bandjoer dikirimaké menjang endi-endi ing sadjagad iki. Jèn negara, akèh djoeragané gedé-gedé, diarani negara pedagangan. Negara sing mengkono ikoe, jèn ing tanah Indija, sing gedé déwé: Soerabaja. Ing kono akèh djoeragané sing geḍé-gedé; kantoré sing dianggo nglakokaké dagang maoe ija gedé-gedé toer akèh. Djoeragan sing gedé ikoe, sing akèh, wong Éropa. Negara pedagangan lijané: Betawi lan Semarang. Mestiné kowé wis weroeh dagangan roepa-roepa, sing dikirimaké ing para djoeragan menjang tanah sabrang; kajata: tèh, tembako, goela, lenga patralijoen, bènzine, lenga gemoek. Kedjaba ikoe: koprah, lenga krambil, karèt, kopi, glepoeng kaspé, katjang tjina lan lija-lijané. Déné sing ditekakaké saka tanah sabrang: mori roepa-roepa, léna, bolah, piranti roepa-roepa, motor, sepéda, rèk, dloewang, djam roepa-roepa, sroetoe, saboen, lan lija-lijané manèh, isih akèh. (Tjoba ngaranana lijané manèh saweroehmoe.) A. 1. Soerabaja, Semarang, Betawi, ikoe généja kok aran negara pedagangan? 2. Ing tanah Djawa negara pedagangan sing gedé déwé endi? 3. Dagangan tanah Djawa sing dikirimaké menjang tanah sabrang, apa? 4. Kina sarta tèh ikoe saka ing P....; goela. saka tanah-tanah oeroet. . . . sarta saka ing sakiwa tengené kali S....; apa manèh saka paresidenan Ng.... tembako saka K.... lan Ng....; lenga patralijoen, benzine, lenga gemoek saka pabrik ing ....<noinclude></noinclude> ivlxh37axg0nz1o000lmucts02ou5nz 250 19752 66973 2025-06-24T09:30:05Z Empat Tilda 628 /* Titiwaca */ 66973 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Empat Tilda" />{{rh||55}}</noinclude>5. Ngaranana barang-barang sing ditekakaké saka ing tanah sabrang. 6. Djoeragan sing gedé-gedé ikoe sing akèh wong....déné soedagar sing tjilik-tjilik wong . . . . B. 1. Mori sing saka tanah sabrang ikoe anané ing kéné dianggo apa? 2. Dloewang ikoe dianggo apa? 3. Sapa sing preloe nganggo piranti sing geḍé-gedé saka tanah sabrang? 4. Kowé apa weroeh: rèk ikoe kang akèh saka ngendi? 5. Sroetoe sing saka tanah sabrang ikoe maoe-maoené wis taoe weroeh ing tanah Indija kéné; nalika samana isih dadi . . . . ; dikirimaké menjang.... ing negara Landa; ana ing kana digawé...., bandjoer..... {{c|<big>'''25. Tanah teloe sing mèh kembar.'''</big>}} Tanah Djawa sing amba ikoe, ing sisih kidoel awoedjoed lemah ngaré teloeng enggon; dapoeré lan ambané mèh pada. Sawidji-widjining palemahan maoe diapit-apit ing goenoeng loro. Tanah Solo ikoe diapit-apit ing goenoeng Merapi lan goenoeng Lawoe. Tanah Madijoen ana ing saantarané goenoeng Lawoe lan goenoeng Wilis. Déné tanah Kediri diapit-apit ing goenoeng Wilis lan goenoeng Keloet. Tanah teloe maoe, sidji-sidjiné ing tengah-tengahé ana negarané gedé. Tanah maoe teloe pisan pada katradjang ing kali sing mili mengalor. Tanah teloe maoe pada eloh kabèh. Pametoené pada: pari, goela, tembako.<noinclude></noinclude> mcmkrqti7ic4qjrfscqps9maogo485n