Apple Inc.

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.11.xsd" version="0.11" xml:lang="kaa">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>kaawiki</dbname>
    <base>https://kaa.wikipedia.org/wiki/Bas_bet</base>
    <generator>MediaWiki 1.45.0-wmf.3</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Arnawlı</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Talqılaw</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Paydalanıwshı</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Paydalanıwshı talqılawı</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Wikipedia talqılawı</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Fayl</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Fayl talqılawı</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki talqılawı</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Úlgi</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Úlgi talqılawı</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Járdem</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Járdem talqılawı</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Kategoriya</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Kategoriya talqılawı</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Portal</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Portal talqılawı</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Apple Inc.</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1000</id>
    <revision>
      <id>119941</id>
      <parentid>119803</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T20:23:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <origin>119941</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="195010" sha1="glwb1dtstueexm6sj7i50dk5cs070cf" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox vcard&quot; style=&quot;width: 22em; text-align: left;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center; font-size: 125%; font-weight: bold;&quot; class=&quot;fn org&quot; | Apple Inc.
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot; | [[Fayl:Apple_logo_black.svg|100px|Apple logotipi]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot; | 1998-jıldan berli qollanılıp kiyatırǵan Apple logotibi
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot; | [[Fayl:Aerial_view_of_Apple_Park_dllu.jpg|300px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot; | [[Kaliforniya shtatı|Kaliforniya shtatınıń]] Kupertino qalasındaǵı kompaniyanıń bas keńsesi Apple Parktıń joqarıdan kórinisi
|-
| '''Burınǵı atamaları'''
|
*Apple Computer Company (1976–1977)
*Apple Computer, Inc. (1977–2007)
|-
| '''Kompaniya túri'''
| Ashıq akcionerlik jámiyet
|-
| '''Birjada sawda belgileri'''
| 
*Nasdaq: AAPL
*Nasdaq-100 komponenti
*DJIA komponenti
*S&amp;P 100 komponenti
*S&amp;P 500 komponenti
|-
| '''ISIN'''
| US0378331005
|-
| '''Tarawı'''
| 
*Tutınıwshı elektronikası
*Programmalıq támiynat xızmetleri
*Onlayn xızmetler
|-
| '''Dúzilgen sánesi'''
| [[1-aprel]], [[1976]]; Los-Altos, [[Kaliforniya shtatı|Kaliforniya]], [[Amerika Qurama Shtatları|AQSH]]
|-
| '''Tiykarın salǵanlar'''
|
*[[Stiv Djobs]]
*Stiv Voznyak
*Ronald Ueyn
|-
| '''Bas keńse'''
| 1 Apple Park Way, Kupertino, [[Kaliforniya shtatı|Kaliforniya]], [[Amerika Qurama Shtatları|AQSH]]
|-
| '''Dúkanlar sanı'''
| 535 Apple Store dúkanları (2025)
|-
| '''Xızmet kórsetiw aymaǵı'''
| Dúnya júzi boyınsha
|-
| '''Tiykarǵı tulǵalar'''
| 
*Tim Kuk (Bas direktor)
*Artur Levinson (direktorlar keńesiniń baslıǵı)
|-
| '''Ónimleri'''
|
*AirPods
*Apple TV
*Apple Watch
*iPad
*[[iPhone]]
*Mac
|-
| '''Xızmetleri'''
|
*[[App Store]]
*Apple Card
*Apple Music
*Apple Pay
*Apple TV+
*iCloud
|-
| '''Tabıs'''
| {{profit}} US$391 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Operaciyalıq tabıs'''
| {{profit}} US$123 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Taza tabıs'''
| {{decrease}} US$94 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Barlıq aktivler'''
| {{profit}} US$365 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Barlıq kapital'''
| {{decrease}} US$57 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Xızmetkerler sanı'''
| 164,000 (2024-jıl)
|-
| '''[[Sıńar kompaniya|Sıńar kompaniyaları]]'''
| 
*Apple Studios
*Beats Electronics
*Beddit
*Braeburn Capital
*Claris
*Globalstar (20%)
|-
| '''ASN'''
| 714
|-
| '''Veb-saytı'''
| [https://www.apple.com apple.com]
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size: 85%;&quot; | Finans maǵlıwmatları 2024-jıldıń 28-sentyabrinde juwmaqlanǵan finans jılına tiyisli.
|}

'''Apple Inc.''' – Amerika kóp milletli korporaciyası hám texnologiya kompaniyası bolıp, onıń bas keńsesi [[Kaliforniya shtatı|Kaliforniya]] shtatınıń Kupertino qalasında, Silikon oypatlıǵında jaylasqan. Ol tiykarınan tutınıwshı elektronikası, [[programmalıq támiynat]] hám xızmetleri menen ataqlı. 1976-jılı [[Stiv Djobs]], Stiv Voznyak hám Ronald Ueyn tárepinen Apple Computer Company retinde shólkemlestirilgen, keyingi jılı Djobs hám Voznyak tárepinen Apple Computer, Inc. retinde dizimge alındı. 2007-jılı kompaniyanıń dıqqatı kompyuterlerden tutınıwshı elektronikasına keńeygenlikten, Apple Inc. dep qayta ataldı. Apple 2024-jılǵı finans jılında 391.04 milliard AQSH dolları tabıs penen eń iri texnologiya kompaniyası bolıp tabıladı.

Kompaniya Voznyaktıń Apple I jeke kompyuterin islep shıǵarıw hám satıw ushın shólkemlestirilgen. Onıń ekinshi kompyuteri, Apple II, dáslep kóplegen islep shıǵarılǵan mikrokompyuterlerdiń biri retinde eń kóp satılatuǵın ónimge aylandı. Apple 1983-jılı Lisa hám 1984-jılı Macintosh kompyuterlerin usındı, olar grafikalıq paydalanıwshı interfeysi hám tıshqanshanı qollanǵan dáslepki kompyuterlerdiń biri boldı. 1985-jılǵa kelip, kompaniya ishindegi mashqalalar sebepli Djobs NeXT kompaniyasın shólkemlestiriw ushın ketti, al Voznyak basqa joybarlarǵa ketti; Djon Skalli on jıldan aslam waqıt dawamında bas direktor lawazımın atqardı. 1990-jılları Apple jeke kompyuter sanaatında [[Microsoft Windows]] [[Operaciyalıq sistema|operaciyalıq sisteması]] hám [[Intel]] processorlı JK klonlarınıń arzan bahalı duopoliyasına salıstırǵanda ádewir bazar úlesin joǵalttı. 1997-jılı Apple bankrotlıqqa bir neshe hápte qalǵan edi. Sátsiz operaciyalıq sistema strategiyasın sheshiw ushın, ol NeXT kompaniyasın satıp aldı, bul Djobstı kompaniyaǵa qaytarıwǵa alıp keldi. Ol keyingi on jıl ishinde iMac, iPod, [[iPhone]] hám iPad qurılmaların úlken maqtawǵa ılayıq etip usınıw, sonday-aq iTunes Store dúkanın iske qosıw, «Basqasha oyla» reklama kampaniyasın baslaw hám Apple Store usaqlap satıw tarmaǵın ashıw arqalı Appledı qaytadan paydalılıqqa qaytardı. Bul háreketler Appledı shama menen 2010-jıldan baslap dúnyadaǵı eń qımbat brendlerdiń biri bolıwın támiyinledi. Djobs 2011-jılı densawlıǵına baylanıslı lawazımınan ketti hám eki aydan soń qaytıs boldı; onıń ornına bas direktor lawazımına Tim Kuk keldi.

Apple ónimler qatarına iPhone, iPad, Apple Watch, Mac hám Apple TV sıyaqlı kóshpeli hám úy apparatlıq támiynatı; [[iOS]], iPadOS hám macOS sıyaqlı operaciyalıq sistemalar; hám Apple Pay, iCloud, sonday-aq Apple Music hám Apple TV+ sıyaqlı multimediyalıq aǵımlı xızmetler kiredi. Apple Amerikadaǵı bes úlken informaciyalıq texnologiya kompaniyalarınıń biri bolıp tabıladı; kóbinese 2011-jıldan baslap,[b] Apple dúnyadaǵı bazar kapitalizaciyası boyınsha eń iri kompaniya bolıp kelgen, al 2023-jılǵa kelip, payda boyınsha eń iri óndiriwshi kompaniya, satılǵan birlikler boyınsha tórtinshi eń iri jeke kompyuter jetkiziwshi, eń iri planshet kompyuterler jetkiziwshi hám dúnyadaǵı eń iri mobil telefonlar jetkiziwshi bolıp tabıladı. Apple 2018-jılı bahası 1 trillion dollardan asqan birinshi AQSH akcionerlik kompaniyası boldı hám 2024-jıldıń dekabr ayına kelip, onıń bahası 3,74 trillion dollardan astı. Apple Nasdaq birjasındaǵı eń iri kompaniya bolıp, onda «AAPL» belgisi astında sawda isleydi.

Apple óz jallawshılarınıń miynet ámeliyatları, kásiplik awqamlar menen qarım-qatnası, ekologiyalıq ámeliyatları hám básekige qarsı ámeliyatlar menen materiallardı alıw usılların óz ishine alǵan biznes etikası boyınsha sınǵa ushıraǵan. Soǵan qaramastan, kompaniyanıń úlken qollap-quwatlawshılar toparı bar hám brend sadıqlıǵınıń joqarı dárejesinen paydalanadı.

== Tariyxı ==

=== 1976–1980: Shólkemlestiriw hám korporaciya bolıw ===
[[File:Apple Garage.jpg|thumb|left|1976-jılı Stiv Djobs hám Stiv Voznyak Kaliforniya shtatınıń Los-Altos qalasındaǵı Krist-drayvta jaylasqan Djobstıń ata-anasınıń úyinde Apple kompaniyasın birge shólkemlestirdi.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=6–8}} Voznyak kompaniyanıń garajda qurılǵanı haqqındaǵı keń tarqalǵan pikirdi «azǵana ápsana» dep atadı,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Gibbs |first=Samuel |date=December 5, 2014 |title=Steve Wozniak: Apple starting in a garage is a myth |url=https://www.theguardian.com/technology/2014/dec/05/steve-wozniak-apple-starting-in-a-garage-is-a-myth |archive-url=https://web.archive.org/web/20150425011132/https://www.theguardian.com/technology/2014/dec/05/steve-wozniak-apple-starting-in-a-garage-is-a-myth |archive-date=April 25, 2015 |access-date=November 12, 2019 |website=[[The Guardian]]}}&lt;/ref&gt; biraq jataq bólme tarlıq etip baslaǵanda, olar ayırım jumısların garajǵa kóshirdi.&lt;ref name=&quot;Linzmayer01&quot;&gt;{{Cite news |last=Linzmayer |first=Owen W. |title=Apple Confidential: The Real Story of Apple Computer, Inc |work=The Denver Post |url=http://extras.denverpost.com/books/chap0411h.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120414125259/http://extras.denverpost.com/books/chap0411h.htm |archive-date=April 14, 2012}}&lt;/ref&gt;]]

[[File:2019-08-04 Apple I computer.jpg|thumb|Apple I - bul Apple kompaniyasınıń dáslepki ónimi bolıp, Voznyak tárepinen islep shıǵarılǵan hám zárúr klaviatura, monitor, quwat blogı hám qosımsha korpussız jıynalǵan sxema taxtası túrinde satılǵan.]]
'''Apple Computer Company''' 1976-jılı 1-aprelde Stiv Djobs, Stiv Voznyak hám Ronald Ueyn tárepinen sheriklik retinde shólkemlestirildi.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=6–8}}&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Williams |first=Rhiannon |date=April 1, 2015 |title=Apple celebrates 39th year on April 1 |work=[[The Daily Telegraph|The Telegraph]] |url=https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/11507451/Apple-celebrates-39th-year-on-April-1.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=July 9, 2017 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/11507451/Apple-celebrates-39th-year-on-April-1.html |archive-date=January 10, 2022}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; Kompaniyanıń birinshi ónimi - Apple I kompyuteri bolıp, onı tolıǵı menen Voznyak dizayn islegen hám qoldan islegen.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=September 28, 2006 |title=Apple co-founder tells his side of the story |url=https://www.smh.com.au/news/laptops--desktops/wozniak-tells-his-side-of-the-story/2006/09/28/1159337270259.html |access-date=July 9, 2017 |website=[[The Sydney Morning Herald]] |archive-date=July 3, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170703154618/http://www.smh.com.au/news/laptops--desktops/wozniak-tells-his-side-of-the-story/2006/09/28/1159337270259.html |url-status=live}}; {{Cite news |title=A Chat with Computing Pioneer Steve Wozniak |url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=6167297 |website=[[NPR]] |date=September 29, 2006 |access-date=July 9, 2017 |archive-date=March 27, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327091333/https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=6167297 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Onıń jaratılıwın qarjılandırıw ushın Djobs óziniń Volkswagen avtobusın, al Voznyak bolsa HP-65 kalkulyatorın sattı.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Isaacson |first=Walter |url=https://books.google.com/books?id=26ev_abfrU8C |title=Steve Jobs: The Exclusive Biography |date=October 24, 2011 |publisher=Little, Brown Book Group |isbn=978-0-7481-3132-7 |language=en}}&lt;/ref&gt; Ekewi de tolıq satıw bahasın almadı, biraq ulıwma 1,300 dollar (2024-jılǵa kelip 7,200 dollarǵa teń) tabıs taptı. Voznyak birinshi Apple I prototipin 1976-jıldıń iyul ayında Homebrew Computer Club-ta tanıstırdı.&lt;ref&gt;{{Harvnb|O'Grady|2009|pages=2–3}}; {{Cite web |title=The Homebrew Computer Club |url=http://www.computerhistory.org/revolution/personal-computers/17/312 |access-date=July 9, 2017 |publisher=[[Computer History Museum]] |archive-date=March 27, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327102109/https://www.computerhistory.org/revolution/personal-computers/17/312 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple I oraylıq processor (CPU), yad (RAM) hám tiykarǵı tekstli-video chipleri bar tiykarǵı plata retinde satıldı – bul tolıq jeke kompyuter retinde bazarda ele usınılmaǵan tiykarǵı jıynaqlı koncepciyası edi.&lt;ref&gt;{{Cite magazine |last=Kahney |first=Leander |date=November 19, 2002 |title=Rebuilding an Apple From the Past |language=en-US |magazine=Wired |url=https://www.wired.com/2002/12/56426/ |access-date=November 7, 2022 |issn=1059-1028 |archive-date=November 7, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221107195134/https://www.wired.com/2002/12/56426/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Ol dáslepki tanıstırılǵannan keyin tez arada 666.66 dollarǵa (2024-jılǵa kelip 3,700 dollarǵa teń) bahalandı.&lt;ref&gt;{{Cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/7091190.stm |work=[[BBC News]] |title=Building the digital age |access-date=January 19, 2008 |date=November 15, 2007 |archive-date=November 28, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171128173707/http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/7091190.stm |url-status=live}}; {{Cite web |title=Apple I |url=http://staging.computerhistory.org/exhibits/highlights/apple1.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20070326115844/http://staging.computerhistory.org/exhibits/highlights/apple1.shtml |archive-date=March 26, 2007 |access-date=January 19, 2008 |publisher=[[Computer History Museum]]}}; [https://web.archive.org/web/20170204212503/http://www.g4tv.com/gamemakers/episodes/3781/Apple_II.html Game Makers (TV Show)]: Apple II. Originally aired January 6, 2005; {{Cite web |url=http://www.macmothership.com/gallery/newads7/1976apple1.jpg |title=Picture of original ad featuring US666.66 price|access-date=January 21, 2008|archive-date=January 15, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200115222510/http://www.macmothership.com/gallery/newads7/1976apple1.jpg|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;iWoz&quot;&gt;{{Cite book |last1=Wozniak |first1=Steve |title=iWoz: Computer Geek to Cult Icon: How I Invented the Personal Computer, Co-Founded Apple, and Had Fun Doing It |title-link=iWoz: Computer Geek to Cult Icon: How I Invented the Personal Computer, Co-Founded Apple, and Had Fun Doing It |last2=Smith |first2=Gina |publisher=[[W. W. Norton &amp; Company]] |year=2006 |isbn=978-0-393-06143-7 |oclc=502898652 |author-link=Steve Wozniak |author-link2=Gina Smith (author)}}&lt;/ref&gt; Voznyak keyinirek 666 sanındaǵı haywannıń belgisiniń tosınnan ekenliginen xabarı bolmaǵanın hám bul bahanı «qaytalanatuǵın sanlardı» unatqanı ushın oylap tapqanın ayttı.&lt;ref name=&quot;VintageNews&quot;&gt;{{Cite news |last=Blazeski |first=Goran |date=November 25, 2017 |title=Apple-1, Steve Wozniak's hand-built creation, was Apple's first official product, priced at $666.66 |work=The Vintage News |url=https://www.thevintagenews.com/2017/11/25/apples-first-official-product-was-priced-at-666-66 |access-date=November 24, 2019 |archive-date=July 26, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200726090158/https://www.thevintagenews.com/2017/11/25/apples-first-official-product-was-priced-at-666-66/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

'''Apple Computer, Inc.''' 1977-jılı 3-yanvarda Kaliforniyanıń Kupertino qalasında rásmiy túrde dizimge alındı, bul waqıtta Ueyn kompaniyadan ketken edi, ol kompaniyanı birgelikte qurǵannan 12 kún ótkennen soń óz úlesin Djobs hám Voznyak-qa 800 dollarǵa satıp jibergen. Multimillioner Mayk Markkula Appledı dizimge alıw barısında Djobs hám Voznyak-qa zárúrli biznes tájiriybe hám 250,000 dollar (2024-jılǵı 1,297,000 dollarǵa teń) qarjı menen járdem berdi.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=January 6, 1998 |title=Apple chronology |url=https://money.cnn.com/1998/01/06/technology/apple_chrono |access-date=May 2, 2017 |publisher=[[CNNMoney]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081036/http://money.cnn.com/1998/01/06/technology/apple_chrono/ |url-status=live}}; {{Cite web |first=Ben |last=Gilbert |title=Where are the first 10 Apple employees today? |url=http://www.businessinsider.com/the-first-10-apple-employees-2016-12 |website=[[Business Insider]] |date=December 26, 2016 |access-date=May 2, 2017 |archive-date=March 30, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190330085628/https://www.businessinsider.com/the-first-10-apple-employees-2016-12 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Jumıs islewdiń dáslepki bes jılında tabıs tez ósti, shama menen hár tórt ayda eki ese kóbeydi. 1977-jıldıń sentyabrinen 1980-jıldıń sentyabrine shekem jıllıq satıw kólemi 775,000 dollardan 118 million AQSH dollarına shekem ósti, bul ortasha jıllıq ósiw páti 533% degendi ańlatadı.&lt;ref&gt;[[Infinite Loop]] {{Cite book|author-link=Michael S. Malone|first=Michael S.|last=Malone|year=1999|title=Infinite loop: how the world's most insanely great computer company went insane|isbn=978-0-385-48684-2|oclc=971131326|url=https://archive.org/details/infiniteloophoww00malo|location=New York|publisher=Currency/Doubleday|page=157}}; {{Cite web|url=https://news.fastcompany.com/apples-sales-grew-150x-between-1977-1980-4001956|title=Apple's sales grew 150x between 1977–1980|archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081616/https://news.fastcompany.com/apples-sales-grew-150x-between-1977-1980-4001956|archive-date=May 25, 2017|last=McCracken|first=Harry|date=April 1, 2016|access-date=May 2, 2017|website=[[Fast Company]]|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

Sonday-aq Voznyak tárepinen dizayn islengen Apple II 1977-jılı 16-aprelde birinshi West Coast Computer Faire kórgizbesinde kórsetildi.{{Sfn|Linzmayer|2004|page=12}} Ol óziniń tiykarǵı básekilesi TRS-80 hám Commodore PET-ten simvollıq yacheykalarǵa tiykarlanǵan reńli grafikası hám ashıq arxitekturası menen ayırmashılıq qıladı. Apple I hám dáslepki Apple II modelleri saqlaw qurılması sıpatında ádettegi audio kassetalardı paydalanǵan, olar 1978-jılı 5+1⁄4 dyuymli disketa diskovodı hám Disk II dep atalǵan interfeys tárepinen almastırıldı.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=13–15}}&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Weyhrich |first=Steven |date=April 21, 2002 |title=Apple II History Chapter 4 |url=http://apple2history.org/history/ah04 |access-date=August 18, 2008 |archive-date=August 1, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100801191644/http://apple2history.org/history/ah04/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

[[File:Apple II Plus cropped.jpg|thumb|left|1977-jılı shıǵarılǵan hám tiykarınan Voznyak tárepinen dizayn islengen Apple II kompaniyanıń birinshi úlken tabısı boldı.]]
Apple II biznes dúnyasınıń birinshi «killer qosımshası» VisiCalc programması ushın stol ústi platforması sıpatında tańlandı. VisiCalc - bul 1979-jılı shıǵarılǵan elektron keste programması.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=13–15}} VisiCalc Apple II ushın biznes bazarın jarattı hám úy paydalanıwshılarına Apple II satıp alıwdıń qosımsha sebebin berdi: keńse menen úylesimlilik,{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=13–15}} biraq Apple II bazar úlesi Atari, Commodore hám Tandy sıyaqlı básekilesler tárepinen islep shıǵarılǵan úy kompyuterlerinen artta qaldı.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Bagnall |first=Brian |title=On the Edge: The Spectacular Rise and Fall of Commodore |publisher=Variant Press |year=2005 |isbn=978-0-9738649-0-8 |pages=109–112}}; [http://www.jeremyreimer.com/total_share.html Personal Computer Market Share: 1975–2004] {{Webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120606003537/http://www.jeremyreimer.com/total_share.html |date=June 6, 2012}} The figures show Mac higher, but that is not a single model.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://arstechnica.com/features/2005/12/total-share/ |title=Total share: 30 years of personal computer market share figures |first=Jeremy |last=Reimer |date=December 15, 2005 |website=Ars Technica |accessdate=September 1, 2023|archive-date=June 7, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120607023023/http://arstechnica.com/features/2005/12/total-share/|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

1980-jılı 12-dekabrde Apple tolıǵı menen elektron NASDAQ birjasında dáslepki jámiyetlik usınıs (IPO) penen shıqtı, hár bir akciyanı 22 dollardan (2022-jıldıń 3-sentyabrine shekemgi akciya bóliniwlerin esapqa alǵanda $.10) 4.6 million akciya sattı,&lt;ref name=&quot;Apple FAQ&quot;&gt;{{Cite web|url=https://investor.apple.com/faq/default.aspx|title=Frequently Asked Questions|archive-url=https://web.archive.org/web/20200312205405/https://investor.apple.com/faq/default.aspx|archive-date=March 12, 2020|publisher=Apple Inc.|access-date=January 19, 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; bul 100 million dollardan artıq kapital jarattı, bul 1956-jıldan berli Ford Motor Company kompaniyasınan keyingi eń úlken IPO boldı&lt;ref name=&quot;EDNAAPLSTOCK&quot;&gt;{{Cite web |last=Deffree |first=Suzanne |date=December 12, 2018 |title=Apple IPO makes instant millionaires, December 12, 1980 |url=https://www.edn.com/electronics-blogs/edn-moments/4403276/Apple-IPO-makes-instant-millionaires--December-12--1980 |access-date=May 16, 2019 |archive-date=June 10, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190610002442/https://www.edn.com/electronics-blogs/edn-moments/4403276/Apple-IPO-makes-instant-millionaires--December-12--1980 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Kúnniń aqırına kelip, akciya bahası 29 dollarǵa&lt;ref name=&quot;DEDIPO&quot;&gt;{{Cite web |last=Dilger |first=Daniel Eran |date=December 12, 2013 |title=Apple, Inc. stock IPO created 300 millionaires 33 years ago today |url=http://appleinsider.com/articles/13/12/12/apple-inc-stock-ipo-created-300-millionaires-33-years-ago-today |access-date=April 18, 2017 |website=[[AppleInsider]] |archive-date=March 30, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190330102914/https://appleinsider.com/articles/13/12/12/apple-inc-stock-ipo-created-300-millionaires-33-years-ago-today |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám bazar kapitalizaciyası 1.778 milliard dollarǵa&lt;ref name=&quot;EDNAAPLSTOCK&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;DEDIPO&quot; /&gt; jetip, Djobs hám Voznyak qosılǵan shama menen 300 millioner payda boldı.

=== 1980–1990: Macintosh penen jetiskenlik ===
[[File:Steve Jobs and Macintosh computer, January 1984, by Bernard Gotfryd - edited 2.jpg|thumb|1984-jılı [[Stiv Djobs]] Macintosh penen, integraciyalanǵan [[grafikalıq paydalanıwshı interfeysi]] hám tıshqanshası bar birinshi ǵalabalıq bazardaǵı jeke kompyuter menen.]]
1979-jıldıń dekabr ayında Stiv Djobs hám Djef Raskin qosılǵan Apple xızmetkerleri Xerox PARC-qa bardı, onda olar [[grafikalıq paydalanıwshı interfeysi]] (GUI) bar Xerox Alto-nı kórdi. Keyin Apple PARC texnologiyasına kiriw múmkinshiligi boyınsha kelisimge keldi, bul Apple kompaniyasına artıqmashlıqlı bahada akciyalardı satıp alıw múmkinshiligin berdi. Bul sapar Djobsqa Apple ónimlerinde GUI engiziwge tásir etti, Apple Lisa menen baslap. Ǵalabalıq bazarǵa shıǵarılǵan GUI kompyuteri retinde novator bolıwına qaramastan, Lisa joqarı bahası hám sheklengen programmalıq támiynat múmkinshilikleri sebepli kommerciyalıq sátsizlikke ushıradı.

Djobs, Lisa komandasınan shıǵarılǵanına ashıwlanıp, kompaniyanıń Macintosh bólimin óz qolına aldı. Voznyak hám Raskin Macintosh-tı Apple II sıyaqlı tekstke tiykarlanǵan interfeysi bar arzan kompyuter etip jobalastırǵan edi, biraq 1981-jılǵı samolyot apatı Voznyaktıń joybardan sheginiwine májbúr etti. Djobs tez arada Macintosh-tı Lisa-dan arzanıraq bolatuǵın grafikalıq sistema retinde qayta anıqladı, burınǵı bóliminiń bahasın tómenletip.&lt;ref name=&quot;TheVerge&quot;&gt;{{Cite web |date=June 27, 2013 |title=Steve Wozniak on Newton, Tesla, and why the original Macintosh was a 'lousy' product |url=https://www.theverge.com/2013/6/27/4468314/steve-wozniak-on-how-the-newton-changed-his-life |archive-url=https://web.archive.org/web/20160312014832/http://www.theverge.com/2013/6/27/4468314/steve-wozniak-on-how-the-newton-changed-his-life |archive-date=March 12, 2016 |access-date=June 25, 2018}}&lt;/ref&gt; Sonday-aq, Djobs sol waqıtta kompaniyanıń kópshilik tabısın keltirip atırǵan Apple II bólimine de jaqtırmay qaradı.&lt;ref name=&quot;rice19850415&quot; /&gt;

1984-jılı Apple Macintosh-tı iske qostı, ol [[programmalastırıw tili]] bolmaǵan birinshi jeke kompyuter edi.&lt;ref name=&quot;IsProgramingObsolete&quot;&gt;{{Cite web |last=Harvey |first=Brian |date=1994 |title=Is Programing Obsolete? |url=http://www.eecs.berkeley.edu/~bh/obsolete.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131005000323/http://www.eecs.berkeley.edu/~bh/obsolete.html |archive-date=October 5, 2013 |access-date=June 14, 2013 |publisher=Electrical Engineering and Computer Sciences, [[University of California, Berkeley]]}}&lt;/ref&gt; Onıń debyutı «1984» dep atalǵan, Ridli Skott tárepinen rejissyorlıq etilgen hám 1984-jıl 22-yanvarda Super Bowl XVIII-diń úshinshi shereginde kórsetilgen 1.5 million AQSH dollarlıq telereklama menen belgilendi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Friedman |first=Ted |title=Apple's 1984: The Introduction of the Macintosh in the Cultural History of Personal Computers |url=http://www.duke.edu/~tlove/mac.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121014051705/http://www.duke.edu/~tlove/mac.htm |archive-date=October 14, 2012}}&lt;/ref&gt; Bul Apple kompaniyasınıń tabısı ushın ayrıqsha waqıya dep bahalandı&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Maney |first=Kevin |date=January 28, 2004 |title=Apple's '1984' Super Bowl commercial still stands as watershed event |work=[[USA Today]] |url=https://usatoday30.usatoday.com/tech/columnist/kevinmaney/2004-01-28-maney_x.htm |access-date=April 18, 2017 |archive-date=March 13, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180313054828/https://usatoday30.usatoday.com/tech/columnist/kevinmaney/2004-01-28-maney_x.htm |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám CNN tárepinen «shedevr»,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Leopold |first=Todd |date=February 3, 2006 |title=Why 2006 isn't like '1984' |url=https://edition.cnn.com/2006/SHOWBIZ/02/02/eye.ent.commercials/ |access-date=April 18, 2017 |publisher=[[CNN]] |archive-date=April 5, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140405133016/http://edition.cnn.com/2006/SHOWBIZ/02/02/eye.ent.commercials |url-status=live}}&lt;/ref&gt; al TV Guide tárepinen barlıq waqıtlardaǵı eń ullı telereklamalardıń biri dep tán alındı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=October 12, 1999 |title=The greatest commercials of all time |url=https://www.tvguide.com/tv/magazine/990628/ftr6.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/19991012071246/http://www.tvguide.com/tv/magazine/990628/ftr6.asp |archive-date=October 12, 1999 |access-date=April 18, 2017 |website=[[TV Guide]]}}; {{Cite web |first=Aaron |last=Taube |title=How The Greatest Super Bowl Ad Ever – Apple's '1984' – Almost Didn't Make It To Air |url=http://www.businessinsider.com/apple-super-bowl-retrospective-2014-1 |website=[[Business Insider]] |date=January 22, 2014 |access-date=April 18, 2017 |archive-date=March 30, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190330104642/https://www.businessinsider.com/apple-super-bowl-retrospective-2014-1 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Reklama Macintoshqa úlken qızıǵıwshılıq payda etti, hám dáslepki satıwlar jaqsı boldı, biraq úsh aydan keyin pikirler kele baslaǵanda satıwlar ádewir tómenley basladı. Djobs 128 kilobayt RAM talap etken edi, bul onıń tezligin hám programmalıq támiynatın sheklep, 1,000 dollar (2024-jılda 3,000 dollarǵa teń) bahaǵa umtılıwǵa alıp keldi. Macintosh 2,495 dollarǵa (2024-jılda 7,600 dollarǵa teń) satıldı, bul baha áste islewi sebepli sınshılar tárepinen qattı sınǵa alındı.&lt;ref&gt;{{Harvnb|Linzmayer|2004|page=98}}; {{Harvnb|Swaine|2014|pages=441–443}}; {{Cite book |last=Isaacson |first=Walter |title=Steve Jobs |title-link=Steve Jobs (book) |publisher=[[Simon and Schuster]] |year=2015 |isbn=978-1-5011-2762-5}} pp. 186–187; {{Cite book |first=Andy |last=Hertzfeld |year=2005 |title=Revolution in The Valley: The Insanely Great Story of How the Mac Was Made |publisher=O'Reilly Media |isbn=978-0-596-00719-5}}&lt;/ref&gt; 1985-jıldıń basında bul satıwlardıń tómenlewi Stiv Djobs penen eki jıl burın Pepsi kompaniyasınan Djobstıń «Siz ómirińizdiń qalǵan bólegin qant suwın satıwǵa arnaysız ba, yamasa meniń menen birge dúnyanı ózgertesiz be?»&lt;ref&gt;{{Harvnb|Linzmayer|2004|page=156}}; {{Harvnb|Isaacson|2015|pages=153–154}}&lt;/ref&gt; degen sózleri menen shaqırılǵan CEO Djon Skalli arasında biylik gúresin qozǵadı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Gallo |first=Carmine |date=January 22, 2014 |title=How Steve Jobs And Bill Gates Inspired John Sculley To Pursue The 'Noble Cause |url=https://www.forbes.com/sites/carminegallo/2016/11/12/how-steve-jobs-and-bill-gates-inspired-john-sculley-to-pursue-the-noble-cause/#9eaee3232bd5 |access-date=March 31, 2019 |website=[[Forbes]] |archive-date=March 31, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331065556/https://www.forbes.com/sites/carminegallo/2016/11/12/how-steve-jobs-and-bill-gates-inspired-john-sculley-to-pursue-the-noble-cause/#9eaee3232bd5 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Skalli Apple direktorlar keńesiniń bir awızdan qollawı menen Djobstı Macintosh bóliminiń basshısı lawazımınan bosattı.&lt;ref&gt;{{Cite book |last1=Schlender |first1=Brent |title=Becoming Steve Jobs: The Evolution of a Reckless Upstart into a Visionary Leader |last2=Tetzeli |first2=Rick |date=2016 |publisher=Crown Business; Reprint edition |isbn=978-0-385-34742-6 |ref={{harvid|Schlender|2016}} |pages=87–92}}; {{Harvnb|Linzmayer|2004|page=156}}&lt;/ref&gt;

Direktorlar keńesi Skallige Djobstı hám onıń sınaqtan ótpegen ónimlerge qımbat kirisiwlerdi baslaw múmkinshiligin sheklewdi tapsırdı. Skallidiń basqarıwına boysınıwdıń ornına, Djobs onı basshılıqtan shetletiwge urındı.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=156–157}} Jan-Lui Gasse Skallige Djobstıń direktorlar keńesinde awdarıspaq shólkemlestiriwge urınıp atırǵanın xabarladı hám shuǵıl jıynalısqa shaqırdı, onda Apple kompaniyasınıń atqarıwshı xızmetkerleri Skallidiń tárepin alıp, Djobstı barlıq operaciyalıq wazıypalardan bosattı.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=156–157}} Djobs 1985-jıldıń sentyabr ayında Apple kompaniyasınan ketti hám NeXT kompaniyasın shólkemlestiriw ushın bir neshe Apple xızmetkerlerin ózi menen birge alıp ketti.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Spector |first=G |date=September 24, 1985 |title=Apple's Jobs Starts New Firm, Targets Education Market |page=109 |work=[[PC Week]]}}&lt;/ref&gt; Voznyak ta 1985-jıldıń basında basqa joybarlar menen shuǵıllanıw ushın Apple kompaniyasındaǵı aktiv jumısınan ketken edi, Apple II bólimine kompaniyanıń qatnasına narazılıǵın bildirip hám kompaniya «sońǵı bes jıl dawamında nadurıs baǵıtta ketip atır» dep aytqan edi.&lt;ref name=&quot;rice19850415&quot;&gt;{{Cite news |last=Rice |first=Valerie |date=April 15, 1985 |title=Unrecognized Apple II Employees Exit |page=35 |work=[[InfoWorld]] |url=https://books.google.com/books?id=zC4EAAAAMBAJ&amp;pg=PA35 |access-date=November 6, 2017 |archive-date=March 1, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301054845/https://books.google.com/books?id=zC4EAAAAMBAJ&amp;pg=PA35 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;wozemployee&quot;&gt;{{Cite news |date=January 3, 2018 |title=I Never Left Apple |language=en-US |work=Offally Woz |url=http://woz.org/letters/never-left-apple |access-date=October 2, 2018 |archive-date=October 2, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181002215223/http://woz.org/letters/never-left-apple/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |title=CNN.com Video |work=[[CNN]] |url=http://www.cnn.com/video/?/video/bestoftv/2011/08/25/exp.piers.wozniak.jobs.reaction.cnn |access-date=March 27, 2019 |archive-date=February 3, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140203113642/http://www.cnn.com/video/?%2Fvideo%2Fbestoftv%2F2011%2F08%2F25%2Fexp.piers.wozniak.jobs.reaction.cnn |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Voznyak Apple kompaniyasında wákil sıpatında jumıs islewin dawam etti, jılına shama menen 120,000 dollar kóleminde stipendiya alıp turdı.&lt;ref name=&quot;wozemployee&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;iWoz&quot; /&gt; Djobs hám Voznyak ketkennen keyin de Apple kompaniyasınıń akcionerleri bolıp qaldı.&lt;ref name=&quot;wozstock&quot;&gt;[http://www.fool.com/research/2000/features000302.htm Apple's ''Other'' Steve (Stock Research)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061019134707/http://www.fool.com/research/2000/features000302.htm|date=October 19, 2006}} March 2, 2000, [[The Motley Fool]].&lt;/ref&gt;

1985-jılı Djobs hám Voznyak ketkennen keyin, Skalli sol jılı yadı tórt ese kóp bolǵan Macintosh 512K kompyuterin shıǵardı hám birinshi aqılǵa muwapıq bahadaǵı PostScript lazer printeri LaserWriter'di tanıstırdı. Sonday-aq, PostScript tiliniń artıqmashılıqlarınan paydalanǵan dáslepki stol ústi baspa qosımshası PageMaker, Aldus Corporation tárepinen 1985-jıldıń iyul ayında shıǵarıldı.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=158–159}} Macintosh, LaserWriter hám PageMaker birikpesiniń stol ústi baspa bazarın jaratıwǵa sebepshi bolǵanı aytıladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=The History of Desktop Publishing |url=https://www.lifewire.com/when-was-desktop-publishing-invented-1073863 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210227131823/https://www.lifewire.com/when-was-desktop-publishing-invented-1073863 |archive-date=February 27, 2021 |access-date=April 30, 2007 |publisher=[[Lifewire]]}}&lt;/ref&gt;

Stol ústi baspa bazarındaǵı bul ústem poziciya&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Swaine |first=Michael |title=Fire in the Valley: The Birth and Death of the Personal Computer |publisher=Pragmatic Bookshelf |year=2014 |isbn=978-1-68050-352-4}} pp. 359–363&lt;/ref&gt; kompaniyaǵa joqarı bahalı segmentlerine itibar qaratıwǵa múmkinshilik berdi, bul «joqarı-oń siyasatı» dep atalıp, baha hám payda diagrammasındaǵı ornı menen baylanıslı edi. Joqarıraq baha noqatlarında satılatuǵın jańa modeller joqarı payda shegarasın usındı hám tájiriybeli paydalanıwshılar tezliktiń hár bir artıwın qabıl etkenlikten, ulıwma satıwlarǵa hesh qanday tásir etpegendey kórindi. Ayırımlar ózlerin bazardan shıǵarıp taslawı múmkin dep táshiwishlense de, 1980-jıllardıń ortasına kelip «joqarı-oń siyasatı» tolıq kúshke kirdi, bul Jan-Lui Gasseniń Macintosh II kompyuteriniń 55% payda shegine tiykarlanǵan «eliw bes yamasa ólim» uranına baylanıslı edi.&lt;ref name=&quot;insidestoryCarlton&quot;&gt;{{Cite book |last=Carlton |first=Jim |url=https://archive.org/details/appleinsidestory00carl |title=Apple: The inside story of intrigue, egomania, and business blunders |publisher=[[Random House]] |year=1997 |isbn=978-0-8129-2851-8 |location=New York}}&lt;/ref&gt;

Bul siyasat 1980-jıllardıń aqırında keri tásir ete basladı, sebebi IBM PC úylesimli kompyuterlerde Macintoshtıń ayırım funkciyalarına iye bolǵan, biraq ádewir arzan bahadaǵı stol ústi baspa programmaları payda boldı. Kompaniya stol ústi baspa bazarındaǵı ústem poziciyasınan ayrıldı hám Apple ónimlerin endi satıp ala almaytuǵın kóplegen dáslepki tutınıwshı bazasınan alıslap ketti. 1989-jılǵı Rojdestvo máwsimi kompaniya tariyxında birinshi ret satıwlardıń tómenlewi menen belgilendi, bul Apple akciyalarınıń bahasınıń 20% tómenlewine alıp keldi.&lt;ref name=&quot;insidestoryCarlton&quot; /&gt; Usı dáwir dawamında Skalli menen Gasse arasındaǵı qatnasıqlar jamanlastı, bul Skallidiń 1990-jıldıń yanvar ayında Maykl Spindlerdi bas operaciyalıq direktor etip tayınlaw arqalı Gasseni lawazımınan túsiriwine alıp keldi.{{Sfn|Linzmayer|2004|page=184–185}} Sol jılı Gasse kompaniyadan ketip, básekiles Be Inc. kompaniyasın shólkemlestiredi&lt;nowiki/&gt;[[Be Inc.|.]]{{Sfn|Linzmayer|2004|page=160}}

=== 1990–1997: Qulaw hám qayta shólkemlestiriw ===
[[File:Apple macintosh lcII.jpg|thumb|Macintosh LC II]]
Kompaniya strategiyasın ózgertti hám 1990-jıldıń oktyabr ayında úsh arzan modeldi usındı: Macintosh Classic, Macintosh LC hám Macintosh IIsi. Bulardıń hámmesi jıynalǵan talap sebepli ádewir satılıwlarǵa eristi.{{Sfn|Linzmayer|2004|page=128}} 1991-jılı Apple házirgi derlik barlıq zamanagóy noutbuklardıń formasın belgilep bergen dizaynı menen úlken tabısqa erisken PowerBooktı usındı. Sol jılı Apple System 7 di de usındı, bul Macintosh operaciyalıq sistemasınıń úlken jańalanıwı bolıp, interfeyske reńlerdi qostı hám jańa tarmaq imkaniyatların kirgizdi.

Arzan Maclerdiń hám PowerBooktıń tabısı kirislerdiń artıwına alıp keldi.&lt;ref name=&quot;lemsculley&quot;&gt;{{Cite web |last=Hormby |first=Thomas |date=February 22, 2006 |title=Growing Apple with the Macintosh: The Sculley years |url=http://lowendmac.com/orchard/06/john-sculley-years-apple.html |access-date=March 2, 2007 |website=[[Low End Mac]] |archive-date=March 25, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140325231124/http://lowendmac.com/orchard/06/john-sculley-years-apple.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bir qansha waqıt dawamında Apple júdá jaqsı islep, paydanı arttırıp jańa ónimlerdi usındı. MacAddict jurnalı 1989-jıllar menen 1991-jıllar arasındaǵı dáwirdi Macintoshtıń «birinshi altın dáwiri» dep atadı.&lt;ref&gt;{{Cite magazine |date=January 2004 |title=MacAddict |url=https://archive.org/stream/MacAddict-089-200401/MacAddict-089-200401-BobKiwi-v1_djvu.txt |magazine=[[MacAddict]] |issue=89 |access-date=April 1, 2017}}&lt;/ref&gt;[[File:Apple PenLite prototype, 1992.jpg|thumb|PenLite - bul Appledıń 1992-jılı Mac OS ti planshetke alıp keliw ushın jaratılǵan birinshi planshet kompyuter prototipi. Ol Newton paydasına biykar etildi.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Exclusive: New pics of Apple's unreleased tablet prototype from 1992 – and the Mac that flew on the Space Shuttle |url=http://www.stuff.tv/news/exclusive-new-pics-apples-unreleased-tablet-prototype-1992-and-mac-flew-space-shuttle |access-date=April 14, 2016 |publisher=stuff.tv |archive-date=March 31, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331081051/https://www.stuff.tv/news/exclusive-new-pics-apples-unreleased-tablet-prototype-1992-and-mac-flew-space-shuttle |url-status=live}}&lt;/ref&gt;]]
Arzan turmıslıq Maclerdiń, ásirese LC niń tabısı, qımbat mashinalardıń satılıwın kemeytti. Bunı sheshiw ushın basqarma bir neshe jańa brendlerdi kirgizdi, birdey mashinalardı hár túrli bahalarda, hár qıylı bazarlar ushın sattı: joqarı dárejeli Quadra seriyası, orta dárejeli Centris seriyası hám turmıslıq Performa seriyası. Bul kóp modeller arasında ádewir turmıslıq aljasıwlarǵa alıp keldi.&lt;ref name=&quot;vawperforma&quot;&gt;{{Cite web |title=Macintosh Performa |url=http://www.vectronicsappleworld.com/profiles/performa.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20130419164519/http://www.vectronicsappleworld.com/profiles/performa.html |archive-date=April 19, 2013 |access-date=November 29, 2010 |publisher=Vectronics Apple World}}&lt;/ref&gt;

1993-jılı Apple II seriyası toqtatıldı. Onı islep shıǵarıw qımbat edi, hám kompaniya onıń ele de arzan Macintosh modelleriniń satılıwın azaytıp atırǵanın sheshti. LC di shıǵarǵannan keyin, Apple baǵdarlamashılardı Apple II ornına Macintosh ushın qosımshalar jaratıwǵa shaqırdı hám satıwshılarǵa tutınıwshılardı Apple II den Macintosh qa qaray baǵdarlawǵa ruqsat berdi.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=July 10, 2002 |title=The Apple IIGS, Cont |url=http://apple2history.org/history/ah11.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080912044443/http://apple2history.org/history/ah11.html |archive-date=September 12, 2008 |access-date=July 8, 2017 |website=Apple II History}}&lt;/ref&gt; Apple IIe 1993-jılı toqtatıldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Edwards |first=Benj |date=January 18, 2013 |title=30 years of the Apple Lisa and the Apple IIe |url=https://www.macworld.com/article/2025408/30-years-of-the-apple-lisa-and-the-apple-iie.html |access-date=July 8, 2017 |website=[[Macworld]] |publisher=[[International Data Group]] |archive-date=August 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200819175606/https://www.macworld.com/article/2025408/30-years-of-the-apple-lisa-and-the-apple-iie.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Apple 1990-jıllar dawamında bir neshe sátsiz turmıslıq ónimlerdi sınap kórdi, sonıń ishinde QuickTake cifrlı kameraları, PowerCD kóshpeli CD audio pleerleri, kolonkalar, Pippin video oyın konsoli, eWorld onlayn xızmeti hám Apple Interactive Television Box bar. Djon Skallidiń real emes bazar boljawlarına tiykarlanǵan mashqalalı Newton planshet bólimine úlken resurslar jumsaldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Huddleston |first=Tom Jr. |date=January 12, 2021 |title=From Atari's 'Pong' console to the first CD player and Xbox: 10 of the biggest tech products to debut at Las Vegas' famous Consumer Electronics Show |url=https://www.cnbc.com/2021/01/12/biggest-tech-products-to-debut-at-ces-over-the-years.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210218151001/https://www.cnbc.com/2021/01/12/biggest-tech-products-to-debut-at-ces-over-the-years.html |archive-date=February 18, 2021 |access-date=May 10, 2021 |website=[[CNBC]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

Usı dáwir dawamında, Microsoft arzan jeke kompyuterlerge programmalıq támiynat jetkiziwge itibar qaratıp, [[Microsoft Windows|Windows]] penen bazar úlesin alıwdı dawam etti, al Apple qımbat bolsa da jaqsı injenerlik tájiriybe usındı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=1990–1995: Why the World Went Windows |url=http://www.roughlydrafted.com/RD/Q4.06/3EC02E78-FD4D-4CDF-92A0-9C4CBDFAB3D2.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120104160236/http://www.roughlydrafted.com/RD/Q4.06/3EC02E78-FD4D-4CDF-92A0-9C4CBDFAB3D2.html |archive-date=January 4, 2012 |access-date=August 12, 2008 |website=Roughly Drafted}}&lt;/ref&gt; Apple joqarı payda normalarına isendi hám hesh qashan anıq juwap bergen joq; ol Apple Computer, Inc. v. Microsoft Corp. isinde Lisaǵa uqsas grafikalıq interfeys islep shıǵarǵanı ushın Microsofttı sudqa berdi''[[Apple Computer, Inc. v. Microsoft Corp.|.]]''&lt;ref name=&quot;lemms&quot;&gt;Hormby, Thomas. [http://lowendmac.com/orchard/06/apple-vs-microsoft.html The Apple vs. Microsoft GUI lawsuit] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080304145809/http://lowendmac.com/orchard/06/apple-vs-microsoft.html|date=March 4, 2008}}, ''[[Low End Mac]]'', August 25, 2006. Retrieved March 2, 2007.&lt;/ref&gt; Sud isleri jıllar dawamında sozıldı hám aqırında biykar etildi. Úlken ónim sátsizlikleri hám Windows qa bazar úlesiniń tez joǵalıwı Applediń abıroyına zıyan jetkerdi, hám 1993-jılı Skallidiń ornına Maykl Spindler bas direktor bolıp tayınlandı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Michael Spindler: The Peter Principle at Apple |url=http://lowendmac.com/orchard/06/michael-spindler-apple.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080908030156/http://lowendmac.com/orchard//06/michael-spindler-apple.html |archive-date=September 8, 2008 |access-date=August 12, 2008}}&lt;/ref&gt;
[[File:PowerMac 6100-66b.JPG|left|thumb|1994-jılı shıǵarılǵan Power Macintosh 6100, PowerPC processorlarına ótkennen keyingi Applediń birinshi jańa úy kompyuter modeli boldı.]]
Spindler basshılıǵında, Apple, [[IBM]] hám Motorola 1994-jılı jańa esaplaw platformasın (PowerPC Reference Platform yamasa PReP) jaratıw ushın AIM birlespesin dúzdi, onda IBM hám Motorola apparatlıq támiynatı Apple programmalıq támiynatı menen birlestirildi. AIM birlespesi PReP tiń ónimdarlıǵı hám Applediń programmalıq támiynatı PC di artta qaldırıp, usılayınsha Windowstıń ústemligine qarsı turadı dep úmit etti. Sol jılı Apple Motorola nıń PowerPC processorı menen jumıs isleytuǵın kóplegen kompyuterlerdiń birinshi bolǵan Power Macintosh-tı tanıstırdı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Power Macintosh 6100 |url=http://www.apple-history.com/body.php?page=gallery&amp;model=6100&amp;performa=off&amp;sort=date&amp;order=ASC&amp;range= |access-date=August 12, 2008 |archive-date=September 11, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070911010221/http://www.apple-history.com/body.php?page=gallery |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Birlespeden soń, Apple Motorola hám basqa kompaniyalarǵa Macintosh klonların islewge ruqsat beriw ideyasına ashıq boldı. Keyingi eki jıl ishinde 75 túrli Macintosh klon modeli shıǵarıldı. Biraq, 1996-jılǵa kelip, Apple basshıları klonlar kompaniyanıń óz joqarı klasslı kompyuterleriniń satılıwın, yaǵnıy payda norması eń joqarı bolǵan ónimlerdiń satılıwın kemsitip atırǵanınan táshiwishlene basladı.{{sfn|Linzmayer|2004|pp=[https://books.google.com/books?id=mXnw5tM8QRwC&amp;pg=PA254 254–256]}}

1996-jılı Spindler ornına Gil Amelio bas direktor etip tayınlandı, ol korporativ qayta tiklewshi sıpatındaǵı abıroyı ushın jumısqa alınǵan edi. Amelio tereń ózgerisler engizdi, sonıń ishinde keń kólemli jumıstan bosatıwlar hám shıǵınlardı qısqartıw da bar edi.&lt;ref&gt;Chaffin, Bryan. [http://www.macobserver.com/article/2001/02/06.13.shtml &quot;Former Apple CEO Gil Amelio Lands A New CEO Job | The Mac Observer&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171128173134/https://www.macobserver.com/article/2001/02/06.13.shtml |date=November 28, 2017 }}, The Mac Observer, February 6, 2001. Retrieved August 15, 2008.&lt;/ref&gt;

Bul dáwir jáne de Macintosh operaciyalıq sistemasın (MacOS) modernizaciyalawdıń kóplegen sátsiz háreketleri menen belgilendi. Dáslepki Macintosh operaciyalıq sisteması (System 1) kóp wazıypalılıq (bir waqıtta bir neshe qosımshalardı isletiw) ushın dúzilmegen edi. Kompaniya bunı System 5-te kooperativ kóp wazıypalı rejim engiziw arqalı dúzetiwge háreket etti, biraq jáne de zamanagóy usıldıń kerek ekenin sheshti.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=1990–1995: Hitting the Wall |url=http://www.roughlydrafted.com/RD/Home/B8DA34A3-333B-4204-BDF3-E74608998702.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080924063130/http://www.roughlydrafted.com/RD/Home/B8DA34A3-333B-4204-BDF3-E74608998702.html |archive-date=September 24, 2008 |access-date=August 14, 2008 |website=Roughly Drafted}}&lt;/ref&gt; Bul 1988-jılı Pink joybarına, sol jılı A/UX-ke, 1994-jılı Copland-qa alıp keldi hám 1996-jılı BeOS-tı satıp alıwdı bahaladı. Be menen sóylesiwler kompaniyanıń bas direktorı, burınǵı Apple basshısı Jan-Lui Gasse $300 million talap etkende toqtap qaldı, Apple bolsa $125 million usınǵan edi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Tom |first=Hormby |date=August 10, 2013 |title=The Rise and Fall of Apple's Gil Amelio |url=http://lowendmac.com/2013/the-rise-and-fall-of-apples-gil-amelio |access-date=March 28, 2015 |website=Low End Mac |publisher=Cobweb Publishing, Inc. |archive-date=March 29, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150329041618/http://lowendmac.com/2013/the-rise-and-fall-of-apples-gil-amelio/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bankrotlıqtan bir neshe hápte aldın,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Thompson |first=Ben |author-link=Ben Thompson (writer) |date=February 5, 2018 |title=Apple's Middle Age |url=https://stratechery.com/2018/apples-middle-age |access-date=March 31, 2019 |website=[[Stratechery]] |archive-date=March 31, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331171319/https://stratechery.com/2018/apples-middle-age/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple direktorlar keńesi NeXTSTEP-ti maqul kórdi hám 1996-jıldıń aqırında NeXT-ti $400 millionǵa satıp aldı, Stiv Djobstı saqlap qaldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Kawamoto |first=Dawn |date=December 20, 1996 |title=Apple acquires Next, Jobs |url=https://www.cnet.com/tech/tech-industry/apple-acquires-next-jobs/ |access-date=October 26, 2022 |website=CNET |language=en |archive-date=June 6, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220606093742/https://www.cnet.com/tech/tech-industry/apple-acquires-next-jobs/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

=== 1997–2007: Paydaǵa qaytıw ===
NeXT kompaniyasın satıp alıw 1997-jılı 9-fevralda juwmaqlandı,&lt;ref name=&quot;archive&quot;&gt;{{Webarchive |url= https://web.archive.org/web/*/product.info.apple.com/pr/press.releases/1997/q2/970207.pr.rel.next.html |date=* |title=Apple Computer, Inc. Finalizes Acquisition of NeXT Software Inc.}}, ''Apple Inc.'', February 7, 1997. Retrieved June 25, 2006.&lt;/ref&gt; hám direktorlar keńesi Djobstı Applege keńesshi sıpatında qaytardı. 1997-jılı 9-iyulda Djobs direktorlar keńesinde awdarıspaq ámelge asırdı, nátiyjede Amelioda úsh jıl dawamında rekord tómen akciya bahası hám aqshalay joǵaltıwlar baqlaǵannan keyin jumıstan ketti. Keńes Djobstı waqıtsha bas direktor etip tayınladı hám ol dárhal ónim qatarın qayta kórip shıqtı. Djobs modellerdiń 70% in biykar etti, 3000 jumıs ornın qısqarttı hám kompyuter ónimleriniń tiykarǵı baǵdarların saqlap qaldı.&lt;ref name=&quot;Entrepreneur20111027&quot;&gt;{{Cite web |last=Fell |first=Jason |date=October 27, 2011 |title=How Steve Jobs Saved Apple |url=https://www.entrepreneur.com/article/220604 |access-date=January 24, 2022 |website=Entrepreneur |language=en |archive-date=January 24, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124054654/https://www.entrepreneur.com/article/220604 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
 
Keleyingi ayda, 1997-jıldıń avgust ayında, Stiv Djobs Microsofttı Appleǵa 150 million dollar investiciya salıwǵa hám Mac ushın programmalıq támiynat islep shıǵıwdı dawam ettiriwge isendirdi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last1=Chrasekaran |first1=Rajiv |last2=Shannon |first2=Victoria |date=August 7, 1997 |title=Struggling Apple gets boost from Microsoft |newspaper=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1997/08/07/struggling-apple-gets-boost-from-microsoft/41cfacec-5ec8-413b-a967-dd0f98a7c1e7/ |access-date=January 24, 2022 |archive-date=January 19, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230119143823/https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1997/08/07/struggling-apple-gets-boost-from-microsoft/41cfacec-5ec8-413b-a967-dd0f98a7c1e7/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bul Microsoft ushın «antimonopoliyalıq qorǵanıw siyasatı» dep qabıl etildi, sebebi kompaniya jaqında ǵana AQSH húkimeti menen monopoliyaǵa qarsı is boyınsha kelisimge kelgen edi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Young |first=Steve |date=August 8, 1997 |title=Apple bailout questioned |work=CNN Money |url=https://money.cnn.com/1997/08/08/technology/apple_microsoft_pkg/ |access-date=January 24, 2022 |archive-date=January 24, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124054636/https://money.cnn.com/1997/08/08/technology/apple_microsoft_pkg/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Sol waqıtları Djobs Applediń ishki kitapxanası hám arxivlerin Stenford universitetine berdi, bul arqalı ótmishke qaraǵanda házirgi waqıt hám keleshekke kóbirek itibar beriwdi názerde tuttı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=December 29, 2011 |title=Stanford archives offer look into Apple history |url=https://www.engadget.com/2011-12-29-stanford-archives-offer-look-into-apple-history.html |access-date=January 18, 2024 |website=Yahoo Finance |language=en-US |archive-date=January 18, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240118204645/https://www.engadget.com/2011-12-29-stanford-archives-offer-look-into-apple-history.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=December 29, 2011 |title=Apple's origins stored in secret Stanford archive |url=https://www.seattletimes.com/business/apples-origins-stored-in-secret-stanford-archive/ |access-date=January 18, 2024 |website=The Seattle Times |language=en-US |archive-date=January 18, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240118204645/https://www.seattletimes.com/business/apples-origins-stored-in-secret-stanford-archive/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Ol Mac klon kelisimlerin toqtattı hám 1997-jıldıń sentyabr ayında eń iri klon óndiriwshi Power Computing kompaniyasın satıp aldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=February 18, 2012 |title=Power Computing Corporation |url=https://support.apple.com/kb/TA37306?locale=en_US |access-date=May 10, 2017 |website=Official Apple Support |publisher=Apple Inc. |archive-date=March 25, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210325120812/https://support.apple.com/kb/TA37306?locale=en_US |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 1997-jılı 10-noyabrde Apple Store veb-saytı iske tústi, ol JK óndiriwshi Dell kompaniyasınıń tabıslı modeli sıyaqlı jańa buyırtpa boyınsha óndiriw modeline baylanıslı edi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Harreld |first=Heather |date=January 5, 1997 |title=Apple gains tech, agency customers in Next deal |url=http://www.fcw.com/print/3_1/news/64412-1.html?type=pf |archive-url=https://web.archive.org/web/20081206061012/http://www.fcw.com/print/3_1/news/64412-1.html?type=pf |archive-date=December 6, 2008 |access-date=August 15, 2008 |website=[[Federal Computer Week]]}}; {{Cite news |date=November 10, 1997 |title=Apple unveils new marketing strategy |work=[[Knight Ridder]]/[[Tribune News Service]] |url=http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-5564882_ITM|url-status=dead|access-date=August 15, 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081113132409/http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-5564882_ITM|archive-date=November 13, 2008}}&lt;/ref&gt; Bul basqıshlar Djobs ushın paydalı boldı; onıń bas direktor sıpatındaǵı birinshi jılınıń aqırında kompaniya 309 million dollar payda taptı.&lt;ref name=&quot;Entrepreneur20111027&quot; /&gt;

{{Multiple image
| direction = horizontal
| total_width = 250
| image1 = IMac G3 Bondi Blue, three-quarters view.png
| caption1 = iMac
| image2 = Clamshell iBook G3.jpg
| caption2 = iBook
| image3 = Apple Yosemite.JPG
| caption3 = Power Macintosh G3
| image4 = Apple PowerBook G3 500 Pismo-2763.jpg
| caption4 = PowerBook G3
| perrow = 2 / 2
}}

1998-jılı 6-mayda Apple dáslepki Macintosh ti eske salatuǵın jańa hámmesi bir qurılmadaǵı kompyuterdi usındı: iMac. iMac úlken jetiskenlikke erisip, birinshi bes ayda 800,000 dana satıldı,&lt;ref name=&quot;800kimacs&quot;&gt;{{Cite web |last=Apple Canada Inc |date=January 5, 1999 |title=800,000 iMacs Sold in First 139 Days |url=http://www.ebooklyn.net/p/800000-imacs-sold-in-first-139-days.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141108074139/http://www.ebooklyn.net/p/800000-imacs-sold-in-first-139-days.html |archive-date=November 8, 2014 |access-date=January 26, 2008}}&lt;/ref&gt; hám 3+1⁄2 dyuymlik disketalar sıyaqlı eski texnologiyalardan bas tartıw, USB jalǵaǵıshın erte qabıllaw hám Ethernet hám telefon modemi arqalı internetke qosılıw múmkinshiligi («i» háribi iMac atamasında)&lt;ref name=&quot;Alyson Raletz&quot;&gt;{{Cite web |last=Raletz |first=Alyson |date=June 7, 2012 |title=Man who came up with iMac name tells what the 'i' stands for |url=http://www.bizjournals.com/kansascity/blog/2012/06/man-who-came-up-with-imac-name-tells.html?page=all |access-date=March 30, 2013 |website=Kansas City Business Journal |archive-date=November 6, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121106125948/http://www.bizjournals.com/kansascity/blog/2012/06/man-who-came-up-with-imac-name-tells.html?page=all |url-status=live}}&lt;/ref&gt; menen aldın ala ornatılıp keliwi arqalı sanaatta úlken ózgerislerge alıp keldi. Onıń kózge kóringen tamshı forması hám yarım móldir materialları Amelio tárepinen jumısqa alınǵan Djonatan Ayv tárepinen dizayn islengen edi, ol Djobs penen on jıldan aslam waqıt birge islesip, Apple ónimleriniń dizaynın qayta quradı.&lt;ref name=&quot;Time&quot;&gt;{{Cite magazine |last=John Arlidge |date=March 17, 2014 |title=Jonathan Ive Designs Tomorrow |magazine=Time |url=https://time.com/jonathan-ive-apple-interview/ |access-date=March 22, 2014 |archive-date=March 21, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140321233000/http://time.com/jonathan-ive-apple-interview/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Lev Grossman|Grossman, Lev]]. [https://web.archive.org/web/20070114062907/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1576854,00.html The Apple Of Your Ear], ''[[Time (magazine)|Time]]'', January 12, 2007. Retrieved February 1, 2007; Wilson, Greg. [https://web.archive.org/web/20080228235549/http://www.nydailynews.com/news/2007/01/14/2007-01-14_private_icreator_is_genius_behind_apples.html Private iCreator is genius behind Apple's polish], ''[[New York Daily News]]'', January 14, 2007. Retrieved February 1, 2007.&lt;/ref&gt;

Bir jıldan sál kóbirek waqıt ótkennen keyin, 1999-jılı 21-iyulda, Apple iBook atlı tutınıwshılar ushın noutbuktı usındı. Bul Djobstıń tek tórt ónim shıǵarıw strategiyasın juwmaqladı: professionallar ushın Power Macintosh G3 stol ústi kompyuteri hám PowerBook G3 noutbuginiń jetilistirilgen versiyaları, hám tutınıwshılar ushın iMac stol ústi kompyuteri hám iBook noutbugi. Djobs kishi ónim qatarı sapa hám innovaciyaǵa kóbirek itibar beriwge múmkinshilik beretuǵının ayttı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=July 26, 2019 |title=The one thing Steve Jobs did that turned around Apple |url=https://www.launchtomorrow.com/2019/07/the-one-thing-steve-jobs-did-that-turned-around-apple |access-date=January 24, 2022 |website=Launch Tomorrow |language=en-US |archive-date=March 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220330020730/https://www.launchtomorrow.com/2019/07/the-one-thing-steve-jobs-did-that-turned-around-apple |url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

Sol waqıtları Apple professionallar hám tutınıwshılar ushın cifrlı media óndiriw programmalıq támiynatınıń portfelin jaratıw ushın kóplegen satıp alıwlardı ámelge asırdı. Apple Macromedia kompaniyasınıń Key Grip cifrlı video montajlaw programmalıq támiynat joybarın satıp aldı, ol 1999-jılı aprelde Final Cut Pro sıpatında iske túsirildi.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=October 25, 2006 |title=Why Apple Bounced Back |url=http://www.roughlydrafted.com/RD/Q4.06/8F4B780E-674F-4421-A44D-7B1EAE9C1BA6.html |access-date=November 8, 2014 |website=Roughly Drafted |archive-date=August 15, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180815205629/http://www.roughlydrafted.com/RD/Q4.06/8F4B780E-674F-4421-A44D-7B1EAE9C1BA6.html |url-status=live}}; {{Cite web |date=June 7, 2013 |title=A new beginning or swan song for Final Cut Pro X |url=http://www.grreporter.info/en/new_beginning_or_swan_song_final_cut_pro_x/9411 |access-date=November 8, 2014 |website=GR Reporter |publisher=GRRreporter Ltd |archive-date=April 2, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190402132734/http://www.grreporter.info/en/new_beginning_or_swan_song_final_cut_pro_x/9411 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Key Grip tiń islep shıǵılıwı jáne de Apple kompaniyasınıń 1999-jılı oktyabrde tutınıwshılar ushın video montajlaw ónimi iMovie di shıǵarıwına alıp keldi.&lt;ref name=&quot;Bell&quot;&gt;{{Cite web |last=Matt Bell, Mark Wherry |date=September 2002 |title=APPLE/EMAGIC TAKEOVER The Inside Story Of The Deal That Changed The Music World |url=http://www.soundonsound.com/sos/sep02/articles/emagic.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141108080250/https://www.soundonsound.com/sos/sep02/articles/emagic.asp |archive-date=November 8, 2014 |access-date=November 8, 2014 |website=Sound on Sound |publisher=SOS Publications Group}}&lt;/ref&gt; Apple 2000-jılı aprelde DVD avtorlıq programmalıq támiynatı DVDirector di islep shıqqan nemis kompaniyası Astarte ni satıp aldı, Apple onı professionallarǵa baǵdarlanǵan DVD Studio Pro etip qayta qapladı hám onıń texnologiyasın tutınıwshılar bazarı ushın iDVD di jaratıw ushın qayta paydalandı.&lt;ref name=&quot;Bell&quot; /&gt; 2000-jılı Apple Casady &amp; Greene kompaniyasınan SoundJam MP audio pleer programmalıq támiynatın satıp aldı. Apple baǵdarlamanı iTunes dep qayta atadı hám paydalanıwshı interfeysin ápiwayılastırıp, CD jazıw funkciyasın qostı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Seff |first=Jonathan |date=May 1, 2001 |title=The Song Is Over for SoundJam |url=https://www.macworld.com/article/1002145/11soundjam.html |access-date=December 16, 2017 |website=[[Macworld]] |publisher=[[International Data Group]] |archive-date=April 2, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190402152452/https://www.macworld.com/article/1002145/11soundjam.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2001-jılı Apple úsh xabarlandırıw menen baǵdarın ózgertti. Birinshi, 2001-jılı 24-martta, Apple jańa zamanagóy operaciyalıq sistema, Mac OS X tiń shıǵarılıwın járiyaladı. Bul 1990-jıllardıń basındaǵı bir neshe sátsiz urınıwlardan hám bir neshe jıllıq rawajlanıwdan keyin boldı. Mac OS X, [[Unix]] tiń turaqlılıǵı, isenimliligi hám qáwipsizligin qayta islengen paydalanıwshı interfeysiniń qolaylılıǵı menen biriktiriw ushın NeXTSTEP, OpenStep hám BSD Unix ke tiykarlanǵan. Ekinshi, 2001-jılı mayda, birinshi eki Apple Store usaqlap satıw orınları Virginiya hám Kaliforniyada ashıldı, kompaniya ónimleriniń jaqsılanǵan prezentaciyasın usındı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Apple Stores 2001–2003 |url=http://www.ifoapplestore.com/stores/chronology_2001-2003.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110927210608/http://www.ifoapplestore.com/stores/chronology_2001-2003.html |archive-date=September 27, 2011 |access-date=October 7, 2011 |publisher=IFO Apple Store}}&lt;/ref&gt; Sol waqıtta kóplegen dúkanlardıń sátsizlikke ushıraytuǵının boljaǵan edi, biraq olar úlken tabısqa erisip, pútkil dúnya boyınsha 500 den aslam dúkannıń birinshi boldı. Úshinshi, 2001-jılı 23-oktyabrde iPod kóshpeli cifrlı audio pleerdi debyut isledi. Ónim dáslep 2001-jılı 10-noyabrde satıwǵa shıqtı hám oǵada tabıslı boldı, altı jıl ishinde 100 millionnan aslam dana satıldı.&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/4625262.stm Apple enjoys ongoing iPod demand] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171128173200/http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/4625262.stm|date=November 28, 2017}}, [[BBC News]], January 18, 2006. Retrieved April 27, 2007; Cantrell, Amanda. [https://money.cnn.com/2006/03/29/technology/apple_anniversary Apple's remarkable comeback story] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200915151355/https://money.cnn.com/2006/03/29/technology/apple_anniversary/|date=September 15, 2020}}, [[CNN]], March 29, 2006. Retrieved March 2, 2007.&lt;/ref&gt;[[File:ITunes Store Songs Sales.jpg|thumb|iTunes Store nızamlı muzıka júklep alıw industriyasın qáliplestiriwde júdá tabıslı boldı; diagramma 2003-jıldan 2010-jılǵa shekem satılǵan qosıqlar sanın kórsetedi.]]
2003-jılı iTunes Store bir qosıq ushın 99 cent bahasında muzıka júklep alıw hám iPod integraciyası menen iske qosıldı. Ol tez arada onlayn muzıka xızmetleri bazarında jetekshige aylandı, 2008-jıldıń 19-iyunına kelip 5 milliardtan aslam júklep alıwǵa eristi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Chacksfield |first=Marc |date=June 19, 2008 |title=iTunes hits 5 billion downloads |url=http://www.techradar.com/news/internet/itunes-hits-5-billion-downloads-397997 |access-date=May 24, 2017 |website=[[TechRadar]] |publisher=[[Future plc]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403082332/https://www.techradar.com/news/internet/itunes-hits-5-billion-downloads-397997 |url-status=live}}; {{Cite web |last=Skillings |first=Jon |date=June 19, 2008 |title=Apple's iTunes hits 5 billion mark |url=https://www.cnet.com/news/apples-itunes-hits-5-billion-mark |access-date=May 24, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081517/https://www.cnet.com/news/apples-itunes-hits-5-billion-mark/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Eki jıldan soń, iTunes Store dúnyadaǵı eń iri muzıka usaqlap satıwshısına aylandı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last1=Griggs |first1=Brandon |last2=Leopold |first2=Todd |date=April 26, 2013 |title=How iTunes changed music, and the world |publisher=[[CNN]] |url=https://edition.cnn.com/2013/04/26/tech/web/itunes-10th-anniversary |access-date=May 24, 2017 |archive-date=December 3, 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131203003319/http://edition.cnn.com/2013/04/26/tech/web/itunes-10th-anniversary |url-status=live}}; {{Cite web |last=Arthur |first=Charles |date=April 28, 2013 |title=iTunes is 10 years old today. Was it the best idea Apple ever had? |url=https://www.theguardian.com/technology/2013/apr/28/itunes-10-years-old-best-idea-apple-ever-had |access-date=May 24, 2017 |website=[[The Guardian]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403082324/https://www.theguardian.com/technology/2013/apr/28/itunes-10-years-old-best-idea-apple-ever-had |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2002-jılı Apple Nothing Real kompaniyasın onıń rawajlanǵan cifrlı kompoziciya dúziw qosımshası Shake ushın,&lt;ref&gt;Chaffin, Bryan. [http://www.macobserver.com/article/2002/02/07.6.shtml &quot;Apple Shake: Apple Buys Nothing Real, A High End Compositing Software Maker&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171128173026/https://www.macobserver.com/article/2002/02/07.6.shtml |date=November 28, 2017 }}, ''The Mac Observer'', February 7, 2002. Retrieved August 15, 2008.&lt;/ref&gt; hám Emagic ti muzıkalıq ónimdarlıq qosımshası Logic ushın satıp aldı. Emagic ti satıp alıw Apple di muzıkalıq programmalıq támiynat kompaniyasına iye bolǵan birinshi kompyuter óndiriwshige aylandırdı. Bul satıp alıwdan soń Apple dıń turmıslıq dárejedegi GarageBand qosımshası rawajlandırıldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Deitrich |first=Andy |date=February 2, 2004 |title=Garage Band |url=https://arstechnica.com/features/2004/02/garageband |access-date=March 23, 2017 |website=[[Ars Technica]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324084409/https://arstechnica.com/features/2004/02/garageband/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Sol jılı iPhoto nıń shıǵarılıwı iLife toplamın tolıqtırdı.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20151030021825/https://www.apple.com/pr/library/2002/01/07Apple-Introduces-iPhoto.html Apple Introduces iPhoto], Apple Inc., January 7, 2002. Retrieved October 30, 2015.&lt;/ref&gt;

[[File:MacBook Pro.jpg|thumb|left|MacBook Pro - Apple dıń 2006-jılı tanıstırılǵan [[Intel]] mikroprocessorı menen úskenelengen birinshi noutbugı.]]
2005-jıldıń 6-iyunında [[Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyası|Dúnya júzilik baǵdarlamashılar konferenciyasınıń]] ashılıw sózinde Djobs Apple kompaniyasınıń PowerPC processorlarınan bas tartıp, 2006-jılı Mac kompyuterleriniń Intel processorlarına ótetuǵının járiyaladı. 2006-jıldıń 10-yanvarında jańa MacBook Pro hám iMac Intel kompaniyasınıń Core Duo processorın qollanǵan birinshi Apple kompyuterleri boldı. 2006-jıldıń 7-avgustına kelip, Apple pútkil Mac ónim qatarın Intel chiplerine ótkerdi - járiyalanǵan múddetten bir jıldan kóbirek erte.&lt;ref name=&quot;printel&quot;&gt;[https://www.apple.com/newsroom/2005/06/06Apple-to-Use-Intel-Microprocessors-Beginning-in-2006 Apple to Use Intel Microprocessors Beginning in 2006] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180130185804/https://www.apple.com/newsroom/2005/06/06Apple-to-Use-Intel-Microprocessors-Beginning-in-2006|date=January 30, 2018}}, Apple Inc., June 6, 2005. Retrieved March 2, 2007.&lt;/ref&gt; Ótiw dáwirinde Power Mac, iBook hám PowerBook brendleri toqtatıldı; Mac Pro, MacBook hám MacBook Pro olardıń ornın basıwshıları boldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Johnson |first=Bobbie |date=August 10, 2006 |title=Bye-bye Power Mac... hello Mac Pro |url=https://www.theguardian.com/technology/2006/aug/10/applemacs.guardianweeklytechnologysection |access-date=March 23, 2017 |website=[[The Guardian]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403090703/https://www.theguardian.com/technology/2006/aug/10/applemacs.guardianweeklytechnologysection |url-status=live}}; {{Cite web |date=May 16, 2006 |title=Apple Unveils New MacBook Featuring Intel Core Duo Processors |url=https://www.apple.com/newsroom/2006/05/16Apple-Unveils-New-MacBook-Featuring-Intel-Core-Duo-Processors |publisher=Apple Inc. |access-date=November 6, 2017 |archive-date=November 7, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171107002431/https://www.apple.com/newsroom/2006/05/16Apple-Unveils-New-MacBook-Featuring-Intel-Core-Duo-Processors/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Sonday-aq, Apple 2006-jılı paydalanıwshılarǵa ózleriniń Intel Mac kompyuterlerinde Mac OS X menen birge Windows XP yamasa Windows Vista operaciyalıq sistemaların ornatıwǵa járdem beriw ushın Boot Camp di tanıstırdı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Hesseldahl |first=Arik |date=April 5, 2006 |title=News Flash: Apple Introduces 'Boot Camp' To Run Windows XP on Macs |work=[[BusinessWeek]] |publisher=[[Bloomberg L.P.]] |url=https://www.bloomberg.com/bw/stories/2006-04-04/news-flash-apple-introduces-boot-camp-to-run-windows-xp-on-macs |access-date=August 18, 2008 |archive-date=March 4, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304001009/http://www.bloomberg.com/bw/stories/2006-04-04/news-flash-apple-introduces-boot-camp-to-run-windows-xp-on-macs |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Apple kompaniyasınıń bul dáwirdegi tabısı onıń akciya bahasınan kórinip turdı. 2003-jıldıń basınan 2006-jılǵa shekem, Apple akciyalarınıń bahası on eseden de kóbirek ósti, shama menen 6 dollardan (bólistirilgen) 80 dollardan aslamǵa jetti.&lt;ref&gt;{{Cite web |last1=Carter |first1=Shawn M. |last2=Martin |first2=Emmie |date=August 2, 2018 |title=If you invested $1,000 in Apple 10 years ago, here's how much you'd have now |url=https://www.cnbc.com/2018/08/02/if-you-invested-1000-dollars-in-apple-10-years-ago-youd-have-this-now.html |access-date=April 5, 2020 |website=CNBC |language=en |archive-date=April 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403062834/https://www.cnbc.com/2018/08/02/if-you-invested-1000-dollars-in-apple-10-years-ago-youd-have-this-now.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple 2006-jıldıń yanvar ayında Dell kompaniyasınıń bazar kapitalizaciyasınan asıp ketkende,&lt;ref name=&quot;modell&quot;&gt;Gamet, Jeff (January 16, 2006). [http://www.macobserver.com/stockwatch/2006/01/16.1.shtml Apple Passes Dell's Market Cap] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171128173617/https://www.macobserver.com/stockwatch/2006/01/16.1.shtml |date=November 28, 2017 }}, ''The MacObserver''. Retrieved March 2, 2007.&lt;/ref&gt; Djobs Apple xızmetkerlerine Dell kompaniyasınıń bas direktorı Maykl Delldiń óz sózlerin jutıwı kerek degen xabar jiberdi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Markoff |first=John |author-link=John Markoff |date=January 16, 2006 |title=Michael Dell Should Eat His Words, Apple Chief Suggests |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/2006/01/16/technology/michael-dell-should-eat-his-words-apple-chief-suggests.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170318032151/http://www.nytimes.com/2006/01/16/technology/michael-dell-should-eat-his-words-apple-chief-suggests.html |archive-date=March 18, 2017}}&lt;/ref&gt; Toǵız jıl aldın, Dell eger ol Apple di basqarǵanda, «onı jawıp, akcionerlerge aqshaların qaytarıp beretuǵın edim» degen edi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Singh |first=Jai |date=October 6, 1997 |title=Dell: Apple should close shop |url=https://www.cnet.com/news/dell-apple-should-close-shop |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324085458/https://www.cnet.com/news/dell-apple-should-close-shop/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

=== 2007–2011: Mobil qurılmalar menen jetiskenlikke erisiw ===
[[File:First iPhone Macworld 2007 DSCF1283.agr.jpg|thumb|Jańadan járiyalanǵan [[IPhone (1-áwlad)|birinshi áwlad iPhone]] 2007-jılǵı MacWorld kórgizbesinde kórsetildi.]]
2007-jıldıń 9-yanvarında Macworld Expo da óziniń tiykarǵı bayanatında, Djobs Apple Computer, Inc. kompaniyasınıń atın Apple Inc. dep ózgertilgenin járiyaladı, sebebi kompaniya óz dıqqatın kompyuterlerden tutınıwshı elektronikasına keńeytken edi.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=January 11, 2007 |title=Drop the Computer |newspaper=[[The Economist]] |publisher=[[Economist Group]] |url=https://www.economist.com/node/8521960 |access-date=May 24, 2017 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525090817/http://www.economist.com/node/8521960 |url-status=live}}; {{Cite news |title=What's In A Name Change? Look At Apple |url=https://www.forbes.com/2007/01/25/apple-microsoft-motorola-ent-sales-cx_kw_0125wharton.html |website=[[Forbes]] |date=January 25, 2007 |access-date= May 24, 2017 |archive-date= April 3, 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190403110914/https://www.forbes.com/2007/01/25/apple-microsoft-motorola-ent-sales-cx_kw_0125wharton.html |url-status= live}}&lt;/ref&gt; Bul ilajda sonday-aq [[iPhone]]&lt;ref&gt;{{Cite web |date=January 9, 2007 |title=Apple Announces The iPhone |url=https://www.macrumors.com/2007/01/09/apple-announces-the-iphone |access-date=May 24, 2017 |website=[[MacRumors]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081631/https://www.macrumors.com/2007/01/09/apple-announces-the-iphone/ |url-status=live}}; {{Cite news |first=Michael |last=Arrington |author-link= Michael Arrington |title=Apple Announces iPhone, Stock Soars |url=https://techcrunch.com/2007/01/09/apple-announces-iphone-stock-soars |website=[[TechCrunch]] |publisher=[[AOL]] |date=January 9, 2007 |access-date= May 24, 2017 |archive-date= May 25, 2017 |archive-url= https://web.archive.org/web/20170525081220/https://techcrunch.com/2007/01/09/apple-announces-iphone-stock-soars/ |url-status= live}}&lt;/ref&gt; hám Apple TV&lt;ref&gt;{{Cite web |date=January 9, 2007 |title=Apple Announces Apple TV (Formerly 'iTV') |url=https://www.macrumors.com/2007/01/09/apple-announces-apple-tv-formerly-itv |access-date=May 24, 2017 |website=[[MacRumors]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525083813/https://www.macrumors.com/2007/01/09/apple-announces-apple-tv-formerly-itv/ |url-status=live}}; {{Cite web |date=January 9, 2007 |title=Apple TV Coming to Your Living Room |url=https://www.apple.com/newsroom/2007/01/09Apple-TV-Coming-to-Your-Living-Room |access-date=May 24, 2017 |publisher=Apple Inc. |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525090605/https://www.apple.com/newsroom/2007/01/09Apple-TV-Coming-to-Your-Living-Room/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; járiyalandı. Kompaniya satıwdıń dáslepki 30 saatında 270,000 birinshi áwlad iPhone ın sattı,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Miller |first=Paul |date=July 25, 2007 |title=Apple sold 270,000 iPhones in the first 30 hours |url=https://www.engadget.com/2007/07/25/apple-sold-270-000-iphones-in-the-first-30-hours |access-date=May 24, 2017 |website=[[Engadget]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081023/https://www.engadget.com/2007/07/25/apple-sold-270-000-iphones-in-the-first-30-hours/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám bul qurılma «sanaat ushın oyınnıń qaǵıydaların ózgertken» dep ataldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Oyedele |first=Akin |date=March 21, 2016 |title=Here's how Apple shares do right after the new iPhone launches |url=http://www.businessinsider.com/apple-stock-after-iphone-launches-2016-3 |access-date=May 24, 2017 |website=[[Business Insider]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403110155/https://www.businessinsider.com/apple-stock-after-iphone-launches-2016-3 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2007-jıldıń 6-fevralında Apple veb-saytında járiyalanǵan maqalada, Djobs Apple kompaniyası iTunes Store da muzıkanı cifrlı huqıqlardı basqarıw texnologiyasısız satıwǵa tayar ekenin jazdı, eger jazba studiyaları bul texnologiyadan bas tartıwǵa kelisim berse, bul treklerdi úshinshi tárep oynatqıshlarında oynatıwǵa múmkinshilik beretuǵın edi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Block |first=Ryan |author-link=Ryan Block |date=February 6, 2007 |title=A letter from Steve Jobs on DRM: let's get rid of it |url=https://www.engadget.com/2007/02/06/a-letter-from-steve-jobs-on-drm-lets-get-rid-of-it |access-date=March 23, 2017 |website=[[Engadget]] |publisher=[[AOL]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324084248/https://www.engadget.com/2007/02/06/a-letter-from-steve-jobs-on-drm-lets-get-rid-of-it/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2007-jıldıń 2-aprelinde Apple hám EMI birgelikte iTunes Store daǵı EMI katalogınan DRM texnologiyasın alıp taslawdı járiyaladı, bul 2007-jıldıń may ayınan baslap kúshke kirdi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Dalrymple |first=Jim |date=April 2, 2007 |title=Apple, EMI offer higher-quality DRM free downloads |url=https://www.macworld.com/article/57098/2007/04/drmfree.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120104152526/http://www.macworld.com/article/57098/2007/04/drmfree.html |archive-date=January 4, 2012 |access-date=November 29, 2010 |website=[[Macworld]]}}&lt;/ref&gt; Basqa jazba studiyaları da sońında usılay isledi hám Apple 2009-jıldıń yanvar ayında iTunes Store daǵı barlıq qosıqlar FairPlay DRM siz jetkilikli ekenin xabarlaw arqalı járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=January 6, 2009 |title=Changes Coming to the iTunes Store |url=https://www.apple.com/newsroom/2009/01/06Changes-Coming-to-the-iTunes-Store |access-date=March 23, 2014 |publisher=Apple Inc. |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525090607/https://www.apple.com/newsroom/2009/01/06Changes-Coming-to-the-iTunes-Store/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2008-jıldıń iyul ayında Apple iPhone hám iPod Touch ushın úshinshi tárep qosımshaların satıw ushın App Store nı iske qostı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Flandez |first=Raymund |date=August 5, 2008 |title=Programmers Jockey for iPhone Users at Apple Site |work=[[The Wall Street Journal]] |url=https://www.wsj.com/articles/SB121789232442511743 |url-access=subscription |access-date=August 16, 2008 |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403110148/https://www.wsj.com/articles/SB121789232442511743 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bir ay ishinde dúkán 60 million qosımsha sattı hám ortasha kúnlik 1 million dollar tabıs aldı, Djobs 2008-jıldıń avgust ayında App Store Apple ushın milliard dollarlıq bizneske aylanıwı múmkin dep boljadı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=McLaughlin |first=Kevin |date=August 11, 2008 |title=Apple's Jobs Gushes Over App Store Success |url=http://www.crn.com/software/210002313 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100301213959/http://crn.com/software/210002313 |archive-date=March 1, 2010 |access-date=August 16, 2008 |publisher=The Channel Wire}}&lt;/ref&gt; 2008-jıldıń oktyabr ayına kelip, iPhone nıń keń tarqalǵanlıǵı sebepli Apple dúnyadaǵı úshinshi eń iri mobil telefon jetkerip beriwshi boldı.&lt;ref&gt;{{Cite magazine |last=Chen |first=Brian |date=October 21, 2008 |title=Jobs: Apple Is Third Largest Handset Supplier |url=https://www.wired.com/epicenter/2008/10/with-iphone-app |magazine=[[Wired (magazine)|Wired]] |access-date=March 23, 2014 |archive-date=November 11, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111111185853/http://www.wired.com/epicenter/2008/10/with-iphone-app/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
[[File:IPod classic in dock.jpg|thumb|Dok-stanciyaǵa qosılǵan iPod Classic; Apple basqa óndiriwshiler menen birge arnawlı «iPod ushın islengen» dok-stanciyaların islep shıǵarıw ústinde islesti.]]
2009-jıldıń 14-yanvarında Djobs ishki xabarda 2009-jıldıń iyun ayınıń aqırına shekem Apple kompaniyasınan altı aylıq medicinalıq demalıs alatuǵının hám bul waqıttı óz densawlıǵına itibar beriwge jumsaytuǵının járiyaladı. Elektron xatta Djobs: «Meniń jeke densawlıǵıma bolǵan qızıǵıwshılıq tek men hám meniń shańaraǵım ushın ǵana emes, sonday-aq Apple daǵı hár bir adam ushın da dıqqattı bóliwshi faktor bolıp qalmaqta» dep ayttı hám bul úzilis kompaniyaǵa «ájayıp ónimlerdi jetkiziwge itibar qaratıwǵa» múmkinshilik beretuǵının túsindirdi.&lt;ref&gt;{{Cite press release |title=Apple Media Advisory |date=January 14, 2009 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2009/01/14Apple-Media-Advisory |last1=Jobs |first1=Steve |access-date=March 23, 2014 |author-link1=Steve Jobs |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525091217/https://www.apple.com/newsroom/2009/01/14Apple-Media-Advisory/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Djobstıń joqlıǵına qaramastan, Apple recessiya dáwirinde bayramnan tıs eń jaqsı kvartalın (2009-jılǵı birinshi kvartal) jazıp aldı, tabısı 8.16 milliard dollar hám paydası 1.21 milliard dollardı quradı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Apple Inc, Form 10-Q, Quarterly Report, Filing Date Apr 23, 2009 |url=http://edgar.secdatabase.com/2508/119312509085781/filing-main.htm |access-date=March 8, 2013 |publisher=secdatabase.com |archive-date=May 2, 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130502065621/http://edgar.secdatabase.com/2508/119312509085781/filing-main.htm |url-status=live}}; {{Cite web |date=April 22, 2009 |title=Apple reports the best non-holiday quarter in its history |url=http://www.betanews.com/article/Apple-reports-the-best-nonholiday-quarter-in-its-history/1240433273 |access-date=November 22, 2010 |publisher=[[Betanews]] |archive-date=April 25, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090425074450/http://www.betanews.com/article/Apple-reports-the-best-nonholiday-quarter-in-its-history/1240433273 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Kóp jıllıq boljawlar hám bir neshe márte «aǵıwlar» haqqındaǵı gáp-sózlerden soń, Apple 2010-jıldıń 27-yanvarında iPad dep atalatuǵın úlken ekranlı, planshetke uqsas media qurılmanı kópshilikke usındı. iPad iPhone menen birdey sensorlı operaciyalıq sistemanı paydalandı hám barlıq iPhone qosımshaları iPad penen úylesimli boldı. Bul iPad-qa shıǵarılıw waqtında úlken qosımshalar katalogın berdi, degen menen onıń shıǵarılıwına shekem islep shıǵıw waqtı júdá az boldı. Sol jıldıń 3-aprelinde iPad AQSHta satıwǵa shıǵarıldı. Ol birinshi kúni 300,000 nan kóbirek, al birinshi hápteniń aqırına kelip 500,000 dana satıldı.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=Apple iPad reaches 1 million sales faster than iPhone |language=en-US |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-apple-ipad/apple-ipad-reaches-1-million-sales-faster-than-iphone-idUSTRE64002T20100503 |access-date=September 10, 2018 |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403110147/https://www.reuters.com/article/us-apple-ipad/apple-ipad-reaches-1-million-sales-faster-than-iphone-idUSTRE64002T20100503 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2010-jıldıń may ayında Appledıń bazar kapitalizaciyası 1989-jıldan berli birinshi márte básekilesi [[Microsoft|Microsofttan]] ozıp ketti.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=May 27, 2010 |title=Apple passes Microsoft to be biggest tech company |work=[[BBC News]] |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/10168684.stm |url-status=live |access-date=May 29, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100529063247/http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/10168684.stm |archive-date=May 29, 2010}}&lt;/ref&gt;

2010-jıldıń iyun ayında Apple [[IPhone 4|iPhone 4-ti]] shıǵardı,&lt;ref&gt;{{Cite press release |title=Apple Presents iPhone 4 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2010/06/07Apple-Presents-iPhone-4 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110903135840/http://www.apple.com/pr/library/2010/06/07Apple-Presents-iPhone-4.html |archive-date=September 3, 2011}}; {{Cite news |last=Beaumont |first=Claudine |date=June 24, 2010 |title=Apple iPhone 4: Full review |language=en-GB |work=[[The Daily Telegraph|The Telegraph]] |url=https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/7849655/Apple-iPhone-4-Full-review.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=September 10, 2018 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/7849655/Apple-iPhone-4-Full-review.html |archive-date=January 10, 2022 |issn=0307-1235}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; ol FaceTime arqalı video qońırawlardı, kóp wazıypalıqtı hám telefonnıń antenna sisteması sıpatında ashıq turǵan tat baspaytuǵın polat ramkası bar jańa dizayndı usındı. Sol jıldıń keyinirek waqtında Apple jáne de iPod qatarın jańaladı, kóp sensorlı iPod Nano, FaceTime funkciyası bar iPod Touch hám aldıńǵı áwladlardıń basqarıw dóńgelegin qaytarǵan iPod Shuffle-dı tanıstırdı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Topolsky |first=Joshua |author-link=Joshua Topolsky |date=September 7, 2010 |title=iPod touch review (2010) |url=https://www.engadget.com/2010/09/07/ipod-touch-review-2010 |access-date=March 23, 2017 |website=[[Engadget]] |publisher=[[AOL]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324084759/https://www.engadget.com/2010/09/07/ipod-touch-review-2010/ |url-status=live}}; {{Cite press release |title=Apple Reinvents iPod nano With Multi-Touch Interface |date=September 1, 2010 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2010/09/01Apple-Reinvents-iPod-nano-With-Multi-Touch-Interface |access-date=November 11, 2010 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20101115202127/http://www.apple.com/pr/library/2010/09/01ipodnano.html |archive-date=November 15, 2010}}; {{Cite web |last=Bell |first=Donald |date=September 7, 2010 |title=Apple iPod Shuffle 2010 (2&amp;nbsp;GB) review |url=https://www.cnet.com/reviews/apple-ipod-shuffle-2010-2gb-review |access-date=April 4, 2019 |website=[[CNet]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404032559/https://www.cnet.com/reviews/apple-ipod-shuffle-2010-2gb-review/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Sonday-aq, ol filmler hám kórsetiwlerdi ijaraǵa alıwǵa múmkinshilik beretuǵın kishirek hám arzanıraq ekinshi áwlad Apple TV-nı da usındı.&lt;ref name=&quot;yahoo1&quot;&gt;{{Cite news |last1=Mintz |first1=Jessica |last2=Robertson |first2=Jordan |title=Apple unveils new TV box for renting movies, shows |work=[[Yahoo! News]] |publisher=[[Yahoo!]] |url=https://news.yahoo.com/s/ap/20100901/ap_on_hi_te/us_tec_apple |access-date=September 2, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100902211653/https://news.yahoo.com/s/ap/20100901/ap_on_hi_te/us_tec_apple |archive-date=September 2, 2010}}&lt;/ref&gt;

2011-jıldıń 17-yanvarında Djobs Apple-dıń ishki jazbasında óziniń densawlıǵına kóbirek dıqqat awdarıw ushın belgisiz múddetke jáne bir medicinalıq demalıs alatuǵının járiyaladı. Bas operaciyalıq direktor Tim Kuk Apple-daǵı Djobstıń kúndelikli jumısların óz moynına aldı, biraq Djobs ele de «úlken strategiyalıq sheshimlerge qatnasatuǵın» edi.&lt;ref name=&quot;JobsLeave2011&quot;&gt;{{Cite news |date=January 17, 2011 |title=Apple boss Steve Jobs takes 'medical leave' |work=[[BBC News]] |url=https://www.bbc.co.uk/news/technology-12205173 |url-status=live |access-date=January 17, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110119050439/http://www.bbc.co.uk/news/technology-12205173 |archive-date=January 19, 2011}}&lt;/ref&gt; Apple dúnyadaǵı eń qunlı tutınıwshıǵa baǵdarlanǵan brendke aylandı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Indvik |first=Lauren |date=May 9, 2011 |title=Apple Now World's Most Valuable Brand |url=http://mashable.com/2011/05/09/apple-google-brandz-study |access-date=October 7, 2011 |website=[[Mashable]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403110200/https://mashable.com/2011/05/09/apple-google-brandz-study/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2011-jıldıń iyun ayında Djobs kútilmegende saxnaǵa shıǵıp, muzıka, súwretler, fayllar hám programmalıq támiynat ushın onlayn saqlaw hám sinxronizaciyalaw xızmeti iCloud-tı tanıstırdı, ol Apple-dıń aldıńǵı kontentti sinxronizaciyalaw háreketi bolǵan MobileMe-niń ornın bastı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Helft |first=Miguel |date=June 6, 2011 |title=Apple Unveils a 'Cloud' Music and Storage Service |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/2011/06/07/technology/07apple.html |url-access=limited |access-date=June 7, 2011 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220101/https://www.nytimes.com/2011/06/07/technology/07apple.html |archive-date=January 1, 2022}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; Bul Djobstıń qaytıs bolıwınan aldın qatnasqan aqırǵı ónim tanıstırıwı boldı.

2011-jıldıń 24-avgustında Djobs Apple-dıń bas direktorı lawazımınan ketti.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Primack |first=Doug |title=Fallen Apple: Steve Jobs resigns |url=http://finance.fortune.cnn.com/2011/08/24/fallen-apple-steve-jobs-resigns |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110926040400/http://finance.fortune.cnn.com/2011/08/24/fallen-apple-steve-jobs-resigns |archive-date=September 26, 2011 |access-date=August 24, 2011 |website=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]]}}&lt;/ref&gt; Onıń ornına Kuk keldi, al Djobs Apple-dıń baslıǵı boldı. Sol waqıtta Apple-dıń baslıǵı joq edi&lt;ref&gt;{{Cite news |last1=Olivarez-Giles |first1=Nathan |last2=Suh Lauder |first2=Thomas |date=August 24, 2011 |title=What does Steve Jobs' chairman role mean for Apple? |work=Los Angeles Times |url=https://latimesblogs.latimes.com/technology/2011/08/steve-jobs-apple-chairman.html |access-date=April 11, 2020 |archive-date=April 11, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200411222157/https://latimesblogs.latimes.com/technology/2011/08/steve-jobs-apple-chairman.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám onıń ornına eki birge basqarıwshı direktor - Andrea Yung hám Artur D. Levinson&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Foresman |first=Chris |date=November 15, 2011 |title=Genentech's Levinson replaces Steve Jobs as Apple chairman |work=ars technica |url=https://arstechnica.com/gadgets/2011/11/genetechs-levinson-now-apple-chairman-disneys-iger-joins-the-board |access-date=April 11, 2020 |archive-date=April 11, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200411222157/https://arstechnica.com/gadgets/2011/11/genetechs-levinson-now-apple-chairman-disneys-iger-joins-the-board/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; bar edi, olar Djobstıń qaytıs bolıwınan soń noyabr ayında Levinson direktorlar keńesiniń baslıǵı bolıp tayınlanǵanǵa shekem usı lawazımlarda qaldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=August 25, 2011 |title=Meet Apple's Board of Directors |url=http://www.ethiopianreview.com/index/20113/?p=25598 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120928000035/http://www.ethiopianreview.com/index/20113/?p=25598 |archive-date=September 28, 2012 |access-date=October 7, 2011 |website=[[Ethiopian Review]]}}&lt;/ref&gt;

=== 2011–házirgi kúnge shekem: Djobstan keyingi dáwir, Tim Kuk ===
2011-jıldıń 5-oktyabr kúni Stiv Djobs qaytıs boldı, bul Apple kompaniyası ushın bir dáwirdiń juwmaqlanǵanın bildirdi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Griggs |first=Brandon |date=October 6, 2011 |title=Steve Jobs, Apple founder, dies |url=https://edition.cnn.com/2011/10/05/us/obit-steve-jobs/index.html |access-date=March 27, 2017 |publisher=[[CNN]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404121737/https://edition.cnn.com/2011/10/05/us/obit-steve-jobs/index.html |url-status=live}}; {{Cite web |first=Ken |last=Hess |title=October 5th, 2011. The day Apple died |url=https://www.zdnet.com/article/october-5th-2011-the-day-apple-died/ |website=[[ZDNet]] |date=October 5, 2011 |access-date=March 27, 2017 |archive-date=March 28, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170328105730/http://www.zdnet.com/article/october-5th-2011-the-day-apple-died/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple kompaniyasınıń keyingi úlken ónim járiyalawı 2012-jıldıń 19-yanvarında boldı. Sol kúni Nyu-York qalasında Apple kompaniyasınıń wákili Fil Shiller iOS ushın iBooks Textbooks hám Mac OS X ushın iBook Author programmalıq támiynatların tanıstırdı.&lt;ref&gt;{{Cite press release |title=Apple Reinvents Textbooks with iBooks 2 for iPad – New iBooks Author Lets Anyone Create Stunning iBooks Textbooks |date=January 19, 2012 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2012/01/19Apple-Reinvents-Textbooks-with-iBooks-2-for-iPad |access-date=February 22, 2012 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525092914/https://www.apple.com/newsroom/2012/01/19Apple-Reinvents-Textbooks-with-iBooks-2-for-iPad/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; «Stiv Djobs» atlı biografiyasında Djobs sabaqlıq kitaplar industriyası menen bilimlendiriw tarawın qayta dúziwdi qálegenin aytqan edi.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Steve Jobs' Plans to Disrupt the Textbook Industry. How Disruptive Were They? |url=https://www.insidehighered.com/blogs/hack-higher-education/steve-jobs-plans-disrupt-textbook-industry-how-disruptive-were-they |access-date=November 10, 2017 |website=Inside Higher Ed |first1=Audrey |last1=Watters |date=November 7, 2011 |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084144/https://www.insidehighered.com/blogs/hack-higher-education/steve-jobs-plans-disrupt-textbook-industry-how-disruptive-were-they |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2011-jıldan 2012-jılǵa shekem Apple kompaniyası [[iPhone 4s]]&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Ziegler |first=Chris |date=October 4, 2011 |title=iPhone 4S announced, available October 14th starting at $199 |url=https://www.theverge.com/apple/2011/10/4/2470139/iphone-4s-announced-available-october-14th-starting-at-199 |access-date=March 23, 2017 |website=[[The Verge]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084143/https://www.theverge.com/apple/2011/10/4/2470139/iphone-4s-announced-available-october-14th-starting-at-199 |url-status=live}}; {{Cite web |first=Ben |last=Parr |title=Apple Announces iPhone 4S |url=http://mashable.com/2011/10/04/apple-iphone-4s |website=[[Mashable]] |date=October 4, 2011 |access-date=March 23, 2017 |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324085238/http://mashable.com/2011/10/04/apple-iphone-4s/ |url-status=dead}}&lt;/ref&gt; hám [[iPhone 5]],&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Savov |first=Vlad |date=September 12, 2012 |title=Apple announces 4-inch iPhone 5 with LTE, Lightning connector, September 21st release date |url=https://www.theverge.com/2012/9/12/3316830/iphone-5-release-date-specs-features-price-announcement |access-date=March 23, 2017 |website=[[The Verge]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084145/https://www.theverge.com/2012/9/12/3316830/iphone-5-release-date-specs-features-price-announcement |url-status=live}}; {{Cite web |first=Anand Lal |last=Shimpi |title=Apple iPhone 5: Announced |url=http://www.anandtech.com/show/6280/apple-iphone-5-announced |website=[[AnandTech]] |publisher=[[Purch Group]] |date=September 12, 2012 |access-date=March 23, 2017 |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084149/https://www.anandtech.com/show/6280/apple-iphone-5-announced |url-status=live}}&lt;/ref&gt; smartfonların shıǵardı. Bul smartfonlarda jaqsılanǵan kameralar, Siri atlı aqıllı programmalıq járdemshi hám iCloud arqalı bult texnologiyası menen sinxronlanǵan maǵlıwmatlar bar edi. Sonıń menen birge, Retina displeyli úshinshi hám tórtinshi áwlad iPad planshetleri&lt;ref&gt;{{Cite news |url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052702304459804577281472610072322 |title=New iPad: a Million More Pixels Than HDTV |work=[[The Wall Street Journal]] |date=March 15, 2012 |access-date= March 15, 2012 |last=Mossberg |first=Walter |author-link= Walter Mossberg |url-access= subscription |archive-date= April 4, 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190404084143/https://www.wsj.com/articles/SB10001424052702304459804577281472610072322 |url-status= live}}; {{Cite web |last=Lowensohn |first=Josh |date=March 7, 2012 |title=Apple iPad live blog (Wednesday, March 7) |url=https://www.cnet.com/news/apple-ipad-live-blog-wednesday-march-7 |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324092526/https://www.cnet.com/news/apple-ipad-live-blog-wednesday-march-7/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Lightning strikes again&quot; /&gt; hám iPad-tıń 9.7 dyuymlik ekranına qaraǵanda 7.9 dyuymlik ekranı bar iPad Mini de shıǵarıldı.&lt;ref name=&quot;mini&quot; /&gt; Bul ónimler úlken jetiskenlikke eristi. 2012-jıldıń 21-sentyabrinde shıǵarılǵan iPhone 5 eki millionnan aslam aldın ala buyırtpa menen Appledıń eń úlken iPhone shıǵarılıwı boldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Stein |first=Scott |date=October 5, 2012 |title=Apple iPhone 5 review |url=https://www.cnet.com/uk/products/apple-iphone-5/review |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324095535/https://www.cnet.com/uk/products/apple-iphone-5/review/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Al 2012-jıldıń 3-noyabrinde shıǵarılǵan iPad Mini hám tórtinshi áwlad iPad-lardıń úsh kún ishinde úsh million dana satılıwı da ayrıqsha tabıs boldı.&lt;ref&gt;{{Cite press release |title=Apple Sells Three Million iPads in Three Days |date=November 5, 2012 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2012/11/05Apple-Sells-Three-Million-iPads-in-Three-Days |access-date=February 22, 2013 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525092916/https://www.apple.com/newsroom/2012/11/05Apple-Sells-Three-Million-iPads-in-Three-Days/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple jáne de Retina displeyli úshinshi áwlad 13 dyuymlik MacBook Pro noutbugi menen jańa iMac hám Mac Mini kompyuterlerin de shıǵardı.&lt;ref name=&quot;Lightning strikes again&quot;&gt;{{Cite web |last=Wood |first=Molly |date=October 23, 2012 |title=The new 'new iPad': Lightning strikes again |url=https://www.cnet.com/news/the-new-new-ipad-lightning-strikes-again |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324092517/https://www.cnet.com/news/the-new-new-ipad-lightning-strikes-again/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mini&quot;&gt;{{Cite news |last=Dudley-Nicholson |first=Jennifer |date=October 24, 2012 |title=Apple unveils new iPad Mini, updated iPad and new Macs |work=Herald Sun |url=http://www.heraldsun.com.au/technology/apple-prepares-to-reveal-ipad-mini/story-fn7celvh-1226501774885 |url-status=dead |access-date=November 11, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130217023327/http://www.heraldsun.com.au/technology/apple-prepares-to-reveal-ipad-mini/story-fn7celvh-1226501774885 |archive-date=February 17, 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Brown |first=Rich |date=November 11, 2013 |title=Apple Mac Mini with Fusion Drive review |url=https://www.cnet.com/products/apple-mac-mini/review |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324085503/https://www.cnet.com/products/apple-mac-mini/review/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2012-jıldıń 20-avgustında Apple kompaniyasınıń akciya bahasınıń kóteriliwi nátiyjesinde kompaniyanıń bazar kapitalizaciyası sol waqıttaǵı rekord bolǵan 624 milliard dollarǵa jetti. Bul [[Microsoft]] kompaniyası 1999-jılı ornatqan, inflyaciyaǵa dúzetiw kirgizilmegen bazar kapitalizaciyası rekordın jeńdi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Svensson |first=Peter |title=Apple Sets Record for Company Value at $624B |agency=[[Associated Press]] |url=http://hosted.ap.org/dynamic/stories/U/US_TEC_APPLE_BIGGEST_COMPANY?SITE=AP&amp;SECTION=HOME&amp;TEMPLATE=DEFAULT |url-status=dead |access-date=August 20, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120822164535/http://hosted.ap.org/dynamic/stories/U/US_TEC_APPLE_BIGGEST_COMPANY?SITE=AP&amp;SECTION=HOME&amp;TEMPLATE=DEFAULT |archive-date=August 22, 2012}}&lt;/ref&gt; 2012-jıldıń 24-avgustında AQSH sud tóreshisi Samsung kompaniyasınıń Apple kompaniyasına intellektual múlk shaǵımı boyınsha 1.05 milliard dollar (665 million funt sterling) zıyan kompensaciya tólewi kerekligin qarar etti.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=August 25, 2012 |title=Apple awarded $1bn in damages from Samsung in US court |work=[[BBC News]] |url=https://www.bbc.co.uk/news/technology-19377261 |access-date=August 25, 2012 |archive-date=April 5, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190405222055/https://www.bbc.co.uk/news/technology-19377261 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Samsung bul qararǵa qarsı shaǵım berdi, nátiyjede zıyan kompensaciyası 450 million dollarǵa kemeytildi&lt;ref name=&quot;FOSS Patents&quot;&gt;{{Cite web |title=Judge strikes $450 million from $1 billion damages award in Apple v. Samsung: second trial needed |url=http://www.fosspatents.com/2013/03/judge-strikes-450-million-from-1.html |access-date=March 1, 2013 |publisher=FOSS Patents |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084143/http://www.fosspatents.com/2013/03/judge-strikes-450-million-from-1.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám Samsungtıń jańa sud processi ótkeriw talabı qabıl etildi.&lt;ref name=&quot;FOSS Patents&quot; /&gt; 2012-jıldıń 10-noyabrinde Apple kompaniyası HTC kompaniyası menen global kelisimge kelgenin tastıyıqladı. Bul kelisim eki kompaniya arasındaǵı barlıq sóz etilip atırǵan sud shaǵımların jawıp, házirgi hám keleshektegi patentler boyınsha on jıllıq licenziya kelisimin dúzdi.&lt;ref&gt;{{Cite press release |title=HTC and Apple Settle Patent Dispute |date=November 10, 2012 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2012/11/11HTC-and-Apple-Settle-Patent-Dispute |access-date=February 22, 2013 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525092921/https://www.apple.com/newsroom/2012/11/11HTC-and-Apple-Settle-Patent-Dispute/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Boljawlarǵa qaraǵanda, Apple bul HTC menen dúzilgen kelisimnen jılına 280 million AQSH dolları tabıs tabadı dep kútilmekte.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Reisinger |first=Don |date=November 12, 2012 |title=Apple predicted to generate up to $280 million a year in HTC deal |url=https://www.cnet.com/news/apple-predicted-to-generate-up-to-280-million-a-year-in-htc-deal |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324173724/https://www.cnet.com/news/apple-predicted-to-generate-up-to-280-million-a-year-in-htc-deal/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2014-jıldıń may ayında Apple kompaniyası Dr. Dre hám Djimmi Ayovin-niń audio kompaniyası Beats Electronicsti - «Beats by Dr. Dre» qulaqlıq hám dinamik ónimleri qatarın islep shıǵarıwshı hám Beats Music muzıka aǵımlı xızmetin basqarıwshı kompaniyanı - 3 milliard AQSH dollarına satıp alıw niyetin tastıyıqladı. Sonday-aq, olardıń ónimlerin Appledıń usaqlap satıw dúkanları hám qayta satıwshıları arqalı satıw jobalandı. Ayovinniń pikirinshe, Beats bárqulla Apple menen «birge bolıwı» kerek edi, óytkeni kompaniya ózin Appledıń «mádeniyat penen texnologiyanı biriktiriwdegi teńsiz qábiletine» qarap úlgi alǵan edi. Bul satıp alıw Apple tariyxındaǵı eń úlken satıp alıw boldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Steele |first=Billy |date=May 28, 2014 |title=Apple acquires Beats Electronics for $3 billion |url=https://www.engadget.com/2014/05/28/apple-acquires-beats-electronics-for-3-billion |access-date=March 23, 2017 |website=[[Engadget]] |publisher=[[AOL]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324084801/https://www.engadget.com/2014/05/28/apple-acquires-beats-electronics-for-3-billion/ |url-status=live}}; {{Cite web |last=Welch |first=Chris |date=May 28, 2014 |title=Apple confirms it's buying Beats for $3 billion |url=https://www.theverge.com/2014/5/28/5700530/apple-confirms-beats-acquisition |access-date=March 23, 2017 |website=[[The Verge]] |archive-date=May 29, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140529051629/http://www.theverge.com/2014/5/28/5700530/apple-confirms-beats-acquisition |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

[[File:Apple Watch でチェックインしました！ 2015 (17187691969).jpg|thumb|Birinshi áwlad Apple Watch (2015)]]
2014-jıldıń 9-sentyabrinde ótkerilgen baspasóz ilajında Apple kompaniyası Apple Watch dep atalǵan aqıllı saattı tanıstırdı.&lt;ref name=&quot;verge-watchannounce&quot;&gt;{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=Apple Watch announced: available for $349 early next year |url=https://www.theverge.com/2014/9/9/6125873/apple-watch-smartwatch-announced |access-date=July 15, 2015 |website=[[The Verge]] |archive-date=September 9, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140909183047/http://www.theverge.com/2014/9/9/6125873/apple-watch-smartwatch-announced |url-status=live}}; {{Cite web |date=September 9, 2014 |title=The Apple Watch is poised to dominate the market for digital fitness trackers |url=https://www.theverge.com/2014/9/9/6127839/apple-watch-healthkit-digital-health-fitness |access-date=July 15, 2015 |website=[[The Verge]] |archive-date=May 25, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220525110122/https://www.theverge.com/2014/9/9/6127839/apple-watch-healthkit-digital-health-fitness |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Dáslep, Apple bul qurılmanı sán buyımı&lt;ref name=&quot;wp-fashion&quot;&gt;{{Cite news |title=Apple Watch is competing as a fashion accessory, and that's a risky move |newspaper=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/blogs/innovations/wp/2015/03/05/apple-watch-is-competing-as-a-fashion-accessory-and-thats-a-risky-move |access-date=July 15, 2015 |archive-date=July 16, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150716123229/http://www.washingtonpost.com/blogs/innovations/wp/2015/03/05/apple-watch-is-competing-as-a-fashion-accessory-and-thats-a-risky-move |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám iPhoneǵa qosımsha sıpatında bazarǵa shıǵardı. Bul arqalı adamlardıń smartfonlarına qaraw jiyiligin azaytıw itibarǵa alınǵan edi.&lt;ref name=&quot;wired.com&quot;&gt;{{Cite magazine |title=iPhone Killer: The Secret History of the Apple Watch |url=https://www.wired.com/2015/04/the-apple-watch |magazine=[[Wired (magazine)|Wired]] |access-date=January 31, 2022 |archive-date=June 18, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220618223947/https://www.wired.com/2015/04/the-apple-watch |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Waqıttıń ótiwi menen, kompaniya arnawlı fizikalıq aktivlik trekerleri menen básekilesiw maqsetinde saatta densawlıq hám fitneske baǵdarlanǵan funkciyalardı islep shıǵarıwǵa kóbirek itibar qarattı. 2016-jıldıń yanvar ayında Apple dúnya júzi boyınsha bir milliardtan aslam Apple qurılmasınıń belsendi qollanılıp atırǵanın járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Statt |first=Nick |date=January 26, 2016 |title=1 billion Apple devices are in active use around the world |url=https://www.theverge.com/2016/1/26/10835748/apple-devices-active-1-billion-iphone-ipad-ios |access-date=May 24, 2017 |website=[[The Verge]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084144/https://www.theverge.com/2016/1/26/10835748/apple-devices-active-1-billion-iphone-ipad-ios |url-status=live}}; {{Cite news |last=Rossignol |first=Joe |date=January 26, 2016 |title=Apple Now Has Over 1 Billion Active Devices Worldwide |work=[[MacRumors]] |url=https://www.macrumors.com/2016/01/26/apple-1-billion-active-device-installed-base |access-date=May 24, 2017 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525083819/https://www.macrumors.com/2016/01/26/apple-1-billion-active-device-installed-base/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2016-jıldıń 6-iyunında Fortune jurnalı óziniń kompaniyalardı tabısqa erisiw boyınsha reytingke kirgizgen Fortune 500 dizimin járiyaladı. 2015-jıldıń fiskal jılı nátiyjeleri boyınsha Apple texnologiya kompaniyaları arasında birinshi orındı iyeledi.&lt;ref name=&quot;Top Tech Company&quot;&gt;{{Cite web |last=McBride |first=Sarah |date=June 6, 2016 |title=Apple leads Tech Industry in Fortune 500 |url=https://www.yahoo.com/tech/apple-top-tech-company-fortune-132100720.html |access-date=June 6, 2016 |website=[[Yahoo Tech]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081107/https://www.yahoo.com/tech/apple-top-tech-company-fortune-132100720.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Ulıwma esapta ol 233 milliard AQSH dolları tabısı menen úshinshi orındı iyeledi.&lt;ref name=&quot;Top Tech Company&quot; /&gt; Bul aldıńǵı jılǵı dizimdegiden eki orın joqarılaǵanın kórsetedi.&lt;ref name=&quot;Top Tech Company&quot; /&gt;

2017-jıldıń iyun ayında Apple HomePod dep atalǵan óziniń aqıllı dinamigin járiyaladı. Bul ónim Sonos, Google Home hám Amazon Echo menen básekilesiwge baǵdarlanǵan edi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Gartenberg |first=Chaim |date=June 5, 2017 |title=Apple announces HomePod speaker to take on Sonos |work=[[The Verge]] |publisher=[[Vox Media]] |url=https://www.theverge.com/2017/6/5/15732144/apple-homepod-speaker-announced-siri-price-release-date-wwdc-2017 |access-date=December 14, 2017 |archive-date=June 5, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170605203335/https://www.theverge.com/2017/6/5/15732144/apple-homepod-speaker-announced-siri-price-release-date-wwdc-2017 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Sol jıldıń aqırına kelip TechCrunch basılımı Apple kompaniyasınıń Shazam kompaniyasın satıp alıp atırǵanı haqqında xabar berdi. Shazam óz ónimlerin [[Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyası|WWDC]] konferenciyasında tanıstırǵan hám muzıka, televidenie, kino hám reklama tanıw texnologiyalarına qánigelesken kompaniya edi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last1=Lunden |first1=Ingrid |last2=Roof |first2=Katie |date=December 8, 2017 |title=Sources: Apple is acquiring music recognition app Shazam |work=[[TechCrunch]] |publisher=[[Oath Inc.]] |url=https://techcrunch.com/2017/12/08/sources-apple-is-acquiring-music-recognition-app-shazam |access-date=December 14, 2017 |archive-date=December 14, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171214023447/https://techcrunch.com/2017/12/08/sources-apple-is-acquiring-music-recognition-app-shazam/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bir neshe kúnnen soń bul satıp alıw tastıyıqlandı. Xabarlarǵa qaraǵanda, Apple bul kompaniyanı shama menen 400 million AQSH dollarına satıp alǵan. Media xabarlarında bul satıp alıwdıń Apple Music aǵımlı xızmetin kúsheytiw ushın maǵlıwmatlar hám qurallardı alıwǵa baǵdarlanǵan basqısh ekenligi aytıldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Singleton |first=Micah |date=December 11, 2017 |title=Apple confirms it has acquired Shazam |url=https://www.theverge.com/2017/12/11/16761984/apple-shazam-acquisition |access-date=December 14, 2017 |website=[[The Verge]] |publisher=[[Vox Media]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084143/https://www.theverge.com/2017/12/11/16761984/apple-shazam-acquisition |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bul satıp alıw 2018-jıldıń sentyabr ayında Evropa Awqamı tárepinen maqullandı.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=September 6, 2018 |title=EU clears Apple's purchase of song-recognition app Shazam |work=[[CNBC]] |url=https://www.cnbc.com/2018/09/06/the-associated-press-eu-clears-apples-purchase-of-song-recognition-app-shazam.html |url-status=dead |access-date=September 7, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180907144731/https://www.cnbc.com/2018/09/06/the-associated-press-eu-clears-apples-purchase-of-song-recognition-app-shazam.html |archive-date=September 7, 2018}}; {{Cite news |last=Welch |first=Chris |date=September 24, 2018 |title=Apple completes Shazam acquisition, will make app ad-free for everyone |work=[[The Verge]] |url=https://www.theverge.com/2018/9/24/17896350/apple-shazam-app-acquisition-complete-free |access-date=September 24, 2018 |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084143/https://www.theverge.com/2018/9/24/17896350/apple-shazam-app-acquisition-complete-free |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2017-jıldıń iyun ayında Apple kompaniyası Djeymi Erlixt hám Zak Van Amburgtı jańadan dúzilgen dúnyajúzlik video bólimin basqarıwǵa tayınladı. 2017-jıldıń noyabrinde Apple óziniń túpnusqa scenariyli baǵdarlamalarǵa tarmaqlanıp atırǵanın járiyaladı: Djennifer Eniston hám Riz Uizerspun baslı rollerde oynaytuǵın drama serialı hám Stiven Spilberg penen birge Amazing Stories antologiya serialın qayta islew.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=November 8, 2017 |title=Apple Gives Reese Witherspoon-Jennifer Aniston Morning Show Series 2-Season Order, Confirms 'Amazing Stories' Reboot |url=https://deadline.com/2017/11/apple-reese-witherspoon-jennifer-aniston-morning-show-series-2-season-order-amazing-stories-reboot-1202204293 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=January 20, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190120044428/https://deadline.com/2017/11/apple-reese-witherspoon-jennifer-aniston-morning-show-series-2-season-order-amazing-stories-reboot-1202204293/ |url-status=dead}}&lt;/ref&gt; 2018-jıldıń iyunında Apple Amerika Jazıwshılar gildiyasınıń minimal tiykarǵı kelisimine hám Opra Uinfri menen kóp jıllıq kontent boyınsha birge islesiw kelisimine qol qoydı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Robb |first=David |date=June 7, 2018 |title=Apple Signs WGA Contract As It Ramps Up Scripted Shows |url=https://deadline.com/2018/06/apple-signs-wga-contract-as-it-ramps-up-scripted-shows-1202405862 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=March 27, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327091242/https://deadline.com/2018/06/apple-signs-wga-contract-as-it-ramps-up-scripted-shows-1202405862/ |url-status=dead}}; {{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 15, 2018 |title=Oprah Winfrey Partners With Apple For Original Content |url=https://deadline.com/2018/06/oprah-winfrey-content-partnership-apple-for-original-programming-1202411370 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=March 26, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190326025016/https://deadline.com/2018/06/oprah-winfrey-content-partnership-apple-for-original-programming-1202411370/ |url-status=dead}}&lt;/ref&gt; Túpnusqa seriallar ushın qosımsha birge islesiwler Sesame Workshop hám DHX Media hám onıń sıńar kompaniyası Peanuts Worldwide, sonday-aq túpnusqa filmler jaratıw ushın A24 penen birge islesiwdi óz ishine aladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last1=Andreeva |first1=Nellie |last2=Petski |first2=Denise |date=June 20, 2018 |title=Apple Teams With Sesame Workshop On Children's Programming Slate |url=https://deadline.com/2018/06/apple-sesame-workshop-childrens-programming-slate-live-action-animated-series-1202414268 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=March 27, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327090610/https://deadline.com/2018/06/apple-sesame-workshop-childrens-programming-slate-live-action-animated-series-1202414268/ |url-status=dead}}; {{Cite web |last1=Andreeva |first1=Nellie |last2=Petski |first2=Denise |date=December 14, 2018 |title=Apple Makes 'Peanuts' Deal; DHX Media To Produce New Series, Specials &amp; Shorts With Classic Characters For Streamer |url=https://deadline.com/2018/12/apple-makes-peanuts-deal-dhx-media-to-produce-new-series-specials-shorts-with-classic-characters-for-streamer-1202520215 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=February 1, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190201080858/https://deadline.com/2018/12/apple-makes-peanuts-deal-dhx-media-to-produce-new-series-specials-shorts-with-classic-characters-for-streamer-1202520215/ |url-status=dead}}; {{Cite web |last1=Hipes |first1=Patrick |last2=Andreeva |first2=Nellie |date=November 15, 2018 |title=Apple Inks Deal With A24 For Multiple Films As Part Of Push Into Movies |url=https://deadline.com/2018/11/apple-original-movies-a24-slate-deal-1202502828 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=November 17, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181117104937/https://deadline.com/2018/11/apple-original-movies-a24-slate-deal-1202502828/ |url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

2017-jıldıń sentyabrindegi Apple arnawlı ilajında AirPower sımsız zaryadlaw qurılması iPhone X, iPhone 8 hám Watch Series 3 penen birge járiyalandı. AirPower bir waqıtta bir neshe qurılmanı sımsız zaryadlaw ushın arnalǵan edi. Dáslep 2018-jıldıń basında shıǵarılıwı kerek bolsa da, AirPower 2019-jıldıń martında biykar etildi, bul Kuktıń basshılıǵındaǵı birinshi qurılma biykar etiliwi boldı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Gurman |first=Mark |author-link=Mark Gurman (journalist) |date=March 29, 2019 |title=Apple Cancels Plan for AirPower Wireless Charger |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-03-29/apple-cancels-anticipated-airpower-wireless-charging-accessory |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210805050713/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-03-29/apple-cancels-anticipated-airpower-wireless-charging-accessory |archive-date=August 5, 2021 |access-date=August 25, 2022 |work=Bloomberg.com}}; {{Cite web |last=Panzarino |first=Matthew |date=March 29, 2019 |title=Apple cancels AirPower product, citing inability to meet its high standards for hardware |url=https://techcrunch.com/2019/03/29/apple-cancels-airpower-product-citing-inability-to-meet-its-high-standards-for-hardware/ |access-date=August 25, 2022 |website=TechCrunch |archive-date=March 29, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190329231507/https://techcrunch.com/2019/03/29/apple-cancels-airpower-product-citing-inability-to-meet-its-high-standards-for-hardware/ |url-status=live}}; {{Cite magazine |last=Goode |first=Lauren |date=March 29, 2019 |title=RIP AirPower: Apple Kills Its Elusive Wireless Charging Pad |url=https://www.wired.com/story/apple-kills-airpower |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220825111224/https://www.wired.com/story/apple-kills-airpower/ |archive-date=August 25, 2022 |magazine=Wired |issn=1059-1028 |accessdate=August 25, 2022}}&lt;/ref&gt; 2020-jıldıń 19-avgustında Apple akciyalarınıń bahası qısqa waqıtqa 467,77 dollardan asıp ketti, bul onı bazar kapitalizaciyası 2 trillion AQSH dollarına jetken birinshi AQSH kompaniyasına aylandırdı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Bursztynsky |first=Jessica |date=August 19, 2020 |title=Apple becomes first U.S. company to reach a $2 trillion market cap |url=https://www.cnbc.com/2020/08/19/apple-reaches-2-trillion-market-cap.html |access-date=August 19, 2020 |website=CNBC |language=en |archive-date=July 21, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220721003235/https://www.cnbc.com/2020/08/19/apple-reaches-2-trillion-market-cap.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

[[File:Macbook Air M1 Silver PNG.png|thumb|left|MacBook Air M1 (2020), Apple kompaniyasınıń Intel x86 processorınan ARM processorlarına ótiwinen keyingi birinshi noutbuk kompyuteri]]
2020-jıldıń 22-iyunında óziniń jıllıq WWDC bayanatında Apple Intel processorlarınan bas tartıp, Mac kompyuterleriniń kompaniya tárepinen islep shıǵılǵan processorlarǵa ótetuǵının járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Warren |first=Tom |date=June 22, 2020 |title=Apple announces it will switch to its own processors for future Macs |work=[[The Verge]] |url=https://www.theverge.com/2020/6/22/21295475/apple-mac-processors-arm-silicon-chips-wwdc-2020 |access-date=June 22, 2020 |archive-date=June 22, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200622192505/https://www.theverge.com/2020/6/22/21295475/apple-mac-processors-arm-silicon-chips-wwdc-2020 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bul járiyalaw taraw analitikleri tárepinen kútilgen edi hám Apple processorları menen úskenelengen Mac kompyuterleriniń házirgi Intelge tiykarlanǵan modellerge salıstırǵanda úlken ónimdarlıq artımshılıqlarına iye bolatuǵını atap ótildi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Haselton |first=Todd |date=June 22, 2020 |title=Apple will stop using Intel chips in all Macs by 2021, top analyst says |work=[[CNBC]] |url=https://www.cnbc.com/2020/06/22/new-macbook-pro-and-imac-coming-with-arm-chips-instead-of-intel---kuo.html |access-date=June 22, 2020 |archive-date=June 1, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220601092329/https://www.cnbc.com/2020/06/22/new-macbook-pro-and-imac-coming-with-arm-chips-instead-of-intel---kuo.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2020-jıldıń 10-noyabrinde MacBook Air, MacBook Pro hám Mac Mini Apple tárepinen joybarlanǵan processor - Apple M1 menen jumıs isleytuǵın birinshi Mac kompyuterleri boldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=November 2, 2020 |title=Apple announces 'One More Thing' event for November 10th |url=https://www.theverge.com/2020/11/2/21546136/apple-event-date-time-november-10th-one-more-thing-arm-mac-silicon |access-date=November 2, 2020 |website=The Verge |archive-date=June 2, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220602162103/https://www.theverge.com/2020/11/2/21546136/apple-event-date-time-november-10th-one-more-thing-arm-mac-silicon |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2022-jıldıń aprel ayında Samsung Electro-Mechanics kompaniyasınıń LG Innotek ornına Apple kompaniyasınıń M2 chipin islep shıǵıwda birge islesetuǵını haqqında xabar berildi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=McDaniel |first=Allison |date=April 21, 2022 |title=Apple's M2 chip nears as Samsung beats LG as processor packaging partner |url=https://9to5mac.com/2022/04/21/apple-m2-chip-samsung |access-date=April 27, 2022 |website=9to5Mac |language=en-US |archive-date=April 22, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220422080359/https://9to5mac.com/2022/04/21/apple-m2-chip-samsung/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Baǵdarlamashı jazbaları tórt túrli M2 chipi menen keminde toǵız Mac modeli sınalıp atırǵanın kórsetti.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=April 14, 2022 |title=Apple tests several new Macs with next-generation M2 chips – Bloomberg News |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/technology/apple-tests-several-new-macs-with-next-generation-m2-chips-bloomberg-news-2022-04-14 |access-date=April 27, 2022 |archive-date=April 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220427123652/https://www.reuters.com/technology/apple-tests-several-new-macs-with-next-generation-m2-chips-bloomberg-news-2022-04-14/ |url-status=live}}; {{Cite web |last=Clark |first=Mitchell |date=April 14, 2022 |title=Apple's M2 chips and the computers they'll power detailed in new leak |url=https://www.theverge.com/2022/4/14/23026073/apple-m2-silicon-macbook-air-pro-mac-mini-rumors |access-date=April 27, 2022 |website=The Verge |language=en |archive-date=June 2, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220602195315/https://www.theverge.com/2022/4/14/23026073/apple-m2-silicon-macbook-air-pro-mac-mini-rumors |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

The Wall Street Journal basılımınıń xabar beriwinshe, Apple kompaniyasınıń óz chiplerin islep shıǵıw boyınsha háreketleri oǵan COVID-19 pandemiyası dáwirinde payda bolǵan yarım ótkizgishler jetispewshiligi menen jaqsıraq gúresiwge járdem berdi, bul bolsa 2020 hám 2021-jıllarda M1 tiykarındaǵı Mac kompyuterleriniń satılıwınıń anaǵurlım ósiwi menen paydanıń artıwına alıp keldi. Bul jáne de Tesla, Amazon hám [[Meta Platforms]] sıyaqlı kompaniyalardı usınday joldan barıwǵa ruwxlandırdı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Higgins |first=Tim |date=April 16, 2022 |title=The Chips That Rebooted the Mac |language=en-US |work=[[The Wall Street Journal]] |url=https://www.wsj.com/articles/the-chips-that-rebooted-the-mac-11650081649 |access-date=April 27, 2022 |issn=0099-9660 |archive-date=July 29, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220729031056/https://www.wsj.com/articles/the-chips-that-rebooted-the-mac-11650081649 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2022-jıldıń aprel ayında Apple AQSHtaǵı hár bir adamǵa ońlaw qollanbaların kóriw hám ayırım jańa iPhone modelleri ushın almastırıw bóleklerin buyırtpa beriw imkaniyatın beretuǵın onlayn dúkan ashtı, biraq bul usıl menen rásmiy ońlaw arasındaǵı baha ayırmashılıǵı minimal boladı dep kútilmekte.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Brown |first=Dalvin |date=April 27, 2022 |title=Apple Opens Self-Repair Store With $300 iPhone Screens, 19-Cent Screws |url=https://www.wsj.com/articles/apple-opens-self-repair-store-with-300-iphone-screens-19-cent-screws-11651031828 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220801153719/https://www.wsj.com/articles/apple-opens-self-repair-store-with-300-iphone-screens-19-cent-screws-11651031828 |archive-date=August 1, 2022 |access-date=April 27, 2022 |work=[[The Wall Street Journal]] |language=en-US |issn=0099-9660}}; {{Cite web |last=Feiner |first=Lauren |date=April 27, 2022 |title=Apple now lets you buy parts so you can fix your iPhone yourself |url=https://www.cnbc.com/2022/04/27/apple-now-lets-you-buy-iphone-parts-so-you-can-fix-it-yourself.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220625155230/https://www.cnbc.com/2022/04/27/apple-now-lets-you-buy-iphone-parts-so-you-can-fix-it-yourself.html |archive-date=June 25, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=CNBC |language=en}}; {{Cite web |last=Porter |first=Jon |date=April 27, 2022 |title=Apple's DIY repair service is now available in the US |url=https://www.theverge.com/2022/4/27/23044301/apple-iphone-diy-repair-self-service-program-spare-parts-12-13 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220629180938/https://www.theverge.com/2022/4/27/23044301/apple-iphone-diy-repair-self-service-program-spare-parts-12-13 |archive-date=June 29, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=The Verge |language=en}}; {{Cite web |date=April 27, 2022 |title=Apple's Self Service Repair program is now open to iPhone owners in the US |url=https://www.engadget.com/apple-self-service-repair-release-date-122332505.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220802150900/https://www.engadget.com/apple-self-service-repair-release-date-122332505.html |archive-date=August 2, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=Engadget |language=en-US}}; {{Cite web |date=April 27, 2022 |title=Apple opens Self Service Repair to US iPhone users |url=https://techcrunch.com/2022/04/27/apple-opens-self-service-repair-to-us-iphone-users/ |access-date=April 27, 2022 |website=TechCrunch |language=en-US |archive-date=April 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220427120236/https://techcrunch.com/2022/04/27/apple-opens-self-service-repair-to-us-iphone-users/ |url-status=live}}; {{Cite web |last=Sherr |first=Ian |title=Apple Launches Do-It-Yourself Repairs For iPhone 13, iPhone 12 and iPhone SE |url=https://www.cnet.com/tech/mobile/apple-launches-do-it-yourself-repairs-for-iphone-13-iphone-12-and-iphone-se |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220427120621/https://www.cnet.com/tech/mobile/apple-launches-do-it-yourself-repairs-for-iphone-13-iphone-12-and-iphone-se/ |archive-date=April 27, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=CNET |language=en}}; {{Cite web |title=Apple's Self-Service Repair Store Finally Launches |url=https://www.pcmag.com/news/apples-self-service-repair-store-finally-launches |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220613180932/https://www.pcmag.com/news/apples-self-service-repair-store-finally-launches |archive-date=June 13, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=PCMAG |date=April 27, 2022 |language=en}}&lt;/ref&gt;

2022-jıldıń may ayında birinshi ret 2017-jılı aytılǵan, virtual hám tolıqtırılǵan reallıq garnituraları ushın arnalǵan operaciyalıq sistema - RealityOS ushın sawda belgisi tapsırıldı. Bloomberg basılımınıń maǵlıwmatına sáykes, garnitura 2023-jılı shıǵıwı múmkin.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Porter |first=Jon |date=May 30, 2022 |title=Apple's RealityOS for rumored headset appears in trademark application |url=https://www.theverge.com/2022/5/30/23147213/realityos-os-ros-trademark-apple-virtual-augmented-reality-headset |access-date=May 30, 2022 |website=The Verge |archive-date=July 8, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220708040805/https://www.theverge.com/2022/5/30/23147213/realityos-os-ros-trademark-apple-virtual-augmented-reality-headset |url-status=live}}; {{Cite web |last1=Gurman |first1=Mark |author-link1=Mark Gurman (journalist) |last2=Mochizuki |first2=Takashi |last3=Wu |first3=Debby |date=January 14, 2022 |title=Apple's New VR/AR Headset Risks Being Delayed Until 2023 |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-01-14/apple-s-hotly-anticipated-headset-risks-being-delayed-until-2023?sref=ExbtjcSG |access-date=May 30, 2022 |website=Bloomberg |archive-date=April 19, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220419120240/https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-01-14/apple-s-hotly-anticipated-headset-risks-being-delayed-until-2023?sref=ExbtjcSG |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Qosımsha insayderlik esabatlarda qurılmanıń tólemdi tastıyıqlaw hám akkauntlarǵa kiriw ushın kózdiń nurın skanerlewdi paydalanatuǵını aytıladı.&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Fingas |first1=Jon |title=Apple's mixed reality headset reportedly uses iris scanning for payments and sign-ins |url=https://www.engadget.com/apple-mixed-reality-headset-iris-scanning-153036223.html |website=Engadget |date=October 14, 2022 |access-date=October 19, 2022 |archive-date=October 19, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221019194454/https://www.engadget.com/apple-mixed-reality-headset-iris-scanning-153036223.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2022-jıldıń 18-iyunında Merilend shtatınıń Tauson qalasındaǵı Apple Store dúkanı AQSHtaǵı birinshi kásiplik awqam dúkanına aylandı, jumısshılar Xalıqaralıq mashina qurawshılar hám aerokosmos jumısshıları birlespesine qosılıw ushın dawıs berdi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last1=Lerman |first1=Rachel |last2=Gregg |first2=Aaron |last3=Somasundaram |first3=Praveena |date=June 19, 2022 |title=Apple Store workers approve union, the first in the U.S. |newspaper=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/technology/2022/06/18/apple-union-vote |access-date=June 19, 2022 |archive-date=June 19, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220619003224/https://www.washingtonpost.com/technology/2022/06/18/apple-union-vote/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2022-jıldıń 7-iyulında Apple aldıńǵı Pegasus ashılıwlarına juwap retinde macOS 13 hám iOS 16 ǵa Lockdown Mode rejimin qostı; bul rejim joqarı qáwipli paydalanıwshılar ushın maqsetli nol kúnlik zıyanlı programmalıq támiynatlarǵa qarsı qáwipsizlik qorǵanıwın kúsheytedi.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=July 6, 2022 |title=Apple launches Lockdown Mode to block spyware attacks on at-risk users |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/technology-62069255 |access-date=July 7, 2022 |archive-date=July 28, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220728005310/https://www.bbc.com/news/technology-62069255 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Apple 2023-jıldıń mart ayında Apple Wallet paydalanıwshıları ushın 'Apple Pay Later' dep atalǵan házir satıp alıp, keyin tólew xızmetin iske qostı. Baǵdarlama paydalanıwshılarǵa onlayn yamasa qosımsha ishindegi satıp alıwlar ushın 50 dollardan 1000 dollarǵa shekem qarız alıwǵa hám olardı altı hápte dawamında tórt bólekke bólip, procentsiz hám qosımsha tólemsiz qaytarıw imkaniyatın beredi.&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Hunter |first1=Tatum |last2=Velazco |first2=Chris |date=March 28, 2023 |title=Now you can 'buy now, pay later' with Apple Wallet |url=https://www.washingtonpost.com/technology/2023/03/28/apple-buy-now-pay-later/ |newspaper=The Washington Post |access-date=March 29, 2023 |archive-date=March 29, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230329102346/https://www.washingtonpost.com/technology/2023/03/28/apple-buy-now-pay-later/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |last=De Avila |first=Joseph |date=March 28, 2023 |title=Apple Rolls Out Buy Now, Pay Later Plan |url=https://www.wsj.com/articles/apple-rolls-out-buy-now-pay-later-plan-640ae583 |newspaper=The Wall Street Journal |access-date=March 29, 2023 |archive-date=March 29, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230329053013/https://www.wsj.com/articles/apple-rolls-out-buy-now-pay-later-plan-640ae583 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023-jıldıń noyabr ayında Apple AQSH Ádillik ministrliginiń Apple kompaniyasın jumısqa alıwda AQSH puqaralarına qarsı kemsitiw boldı degen isinde 25 million dollarlıq kelisimge keldi. Apple onlayn járiyalanbaǵan hám qaǵaz túrinde ótinish beriwdi talap etetuǵın jumıs orınların dúzdi, sol waqıtta usı jumıs orınların PERM baǵdarlaması boyınsha shet ellik jumısshılarǵa járiyaladı.&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Gurman |first1=Mark |author-link1=Mark Gurman (journalist) |date=November 9, 2023 |title=Apple Settles DOJ Case That It Discriminated Against US Workers |url=https://news.bloomberglaw.com/tech-and-telecom-law/apple-settles-doj-case-that-it-discriminated-against-us-workers |newspaper=Bloomberg News |access-date=November 27, 2023 |archive-date=November 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231127152701/https://news.bloomberglaw.com/tech-and-telecom-law/apple-settles-doj-case-that-it-discriminated-against-us-workers |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2024-jıldıń yanvar ayında Apple Evropa Awqamınıń básekilesiw nızamına boysınıwın, App Store hám basqa xızmetlerge 7-martta kúshke kiretuǵın úlken ózgerisler kirgiziletuǵının járiyaladı. Bul 27 mámleketten ibarat bloktaǵı iOS paydalanıwshılarına alternativ qosımshalar dúkanların hám qosımshalar ishinde alternativ tólem usılların paydalanıw imkaniyatın beredi. Bul Safari brauzerine Chrome yamasa Firefox sıyaqlı alternativ brauzerlerdi júklep alıw ushın menyu qosadı.&lt;ref&gt;{{Cite news |language=en |url=https://www.nytimes.com/2024/01/25/technology/apple-app-store-europe.html |title=Apple Overhauls App Store in Europe, in Response to New Digital Law |work=The New York Times |date=January 25, 2024 |access-date=January 29, 2024|archive-date=January 26, 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240126040405/https://www.nytimes.com/2024/01/25/technology/apple-app-store-europe.html |last1=Satariano |first1=Adam |last2=Mickle |first2=Tripp}}&lt;/ref&gt;

2024-jıldıń iyun ayında Apple qurılmada jasalma intellekt imkaniyatların biriktiriw ushın Apple Intelligence ti tanıstırdı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Tilley |first=Aaron |title=Apple Introduces 'Apple Intelligence,' New OpenAI Partnership as AI Takes Center Stage |url=https://www.wsj.com/tech/ai/apple-wwdc-2024-ai-release-356c5303 |access-date=June 11, 2024 |work=WSJ |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

2024-jıldıń 1-noyabrinde Apple iPhone hám Mac ushın súwretti redaktorlaw qosımshaları menen tanılǵan Pixelmator kompaniyasın satıp alǵanın járiyaladı. Apple burın Pixelmator qosımshaların óz ónimleriniń prezentaciyalarında kórsetken edi, sonıń ishinde 2018-jılı mashinalıq oqıtıw hám jasalma intellektti innovaciyalıq paydalanǵanı ushın Pixelmator Pro nı jıldıń Mac qosımshası dep ataǵan edi. Járiyalanıwda Pixelmator satıp alınıwdan keyin onıń bar qosımshalarında áhmiyetli ózgerisler bolmaytuǵının bildirdi.&lt;ref&gt;{{cite news|last=Leswing |first=Kif |title=Apple to buy Pixelmator, the iPhone image editing app with AI features |date=1 November 2024 |url=https://www.cnbc.com/2024/11/01/apple-will-buy-pixelmator-iphone-image-editing-app-with-ai-features-.html |website=CNBC |access-date=3 November 2024}}&lt;/ref&gt;

2024-jıldıń 31-dekabrinde Kaliforniyanıń Oklend qalasındaǵı federal sudında Apple kompaniyasın Siri di qátelik penen aktivlestiriw arqalı jeke sáwbetlerdi nızamsız jazıp alıw hám olardı reklama beriwshiler qatarı úshinshi tárepler menen bólisiwde ayıplaǵan dáslepki kelisim tapsırıldı. Apple óziniń Siri járdemshisiniń paydalanıwshılar qupıyalıǵın buzǵanı boyınsha bul sudtı sheshiw ushın 95 million dollarlıq naq aqsha kelisimine kelisti. Apple qanday da bir nızam buzıwshılıqtı moyınlamasa da, isti kelisim menen juwmaqladı, bul arqalı zıyan kórgen paydalanıwshılarǵa hár bir qurılma ushın 20 dollarǵa shekem talap etiw imkaniyatı berildi. Advokatlar kelisim qorınan 28,5 million dollar kóleminde tólem talap etti.&lt;ref&gt;{{cite news|last=Stempel |first=Jonathan |title=Apple to pay $95 million to settle Siri privacy lawsuit |date=2 January 2025 |url=https://www.reuters.com/legal/apple-pay-95-million-settle-siri-privacy-lawsuit-2025-01-02/ |website=Reuters |access-date=4 January 2025}}&lt;/ref&gt;

== Ónimler ==
Kompaniyanıń qurılǵan waqtınan baslap 2000-jıllardıń basına shekem, Apple tiykarınan kompyuterler sattı, olar 1980-jıllardıń ortasınan baslap Macintosh dep ataldı. Sonnan keyin kompaniya óz ónim kategoriyaların keńeytip, házir óndiriwden shıǵarılǵan iPod (2001) penen baslap, keyinirek [[iPhone]] (2007) hám iPad (2010) sıyaqlı hár túrli portativ qurılmalardı qostı. Apple jáne de «Kiyiletuǵın buyımlar, Úy hám Aksessuarlar» dep kategoriyalanǵan bir qansha basqa ónimlerdi satadı, mısalı Apple Watch, Apple TV, AirPods, HomePod hám Apple Vision Pro.

Apple qurılmaları basqa Apple ónimleri menen birge qollanılǵanda bir pútin ekosistema jaratqanı ushın maqtawǵa ılayıq dep tabılǵan,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Ricker |first=Thomas |date=2016-09-07 |title=Apple's greatest innovation is its ecosystem |url=https://www.theverge.com/2016/9/7/12828846/apple-s-greatest-product-is-its-ecosystem |access-date=2024-10-13 |website=The Verge |language=en-US}}&lt;/ref&gt; biraq básekiles qurılmalar menen birge qollanılǵanda sonday jaqsı islemegeni yaki kóp funkciyaları bolmaǵanı ushın sınǵa alınǵan hám onıń ornına kóbinese Apple tárepinen názerde tutılǵanday islewi ushın Apple dıń menshikli funkciyaları, programmalıq támiynatı hám xızmetlerine súyenedi, bul kózqaras kóbinese «diywallı baǵ» dep sıpatlanadı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Johnson |first=Allison |date=2024-04-27 |title=The walls of Apple's garden are tumbling down |url=https://www.theverge.com/24141929/apple-iphone-imessage-antitrust-dma-lock-in |access-date=2024-12-12 |website=The Verge |language=en}}&lt;/ref&gt; 2023-jılǵa kelip, dúnya júzi boyınsha 2 milliardtan aslam Apple qurılması belsendi qollanılıp atır.

=== Mac ===
{{Multiple image
| total_width       = 250
| image1            = M2 Macbook Air Midnight model - 1.jpg
| caption1          = M2 chipli MacBook Air
| image2            = M1 iMac blue model (cropped).jpg
| caption2          = M1 chipli iMac
| alt1              = Aǵash stolda turǵan túngi reńdegi MacBook Air.
| alt2              = Stolda turǵan kók reńli jińishke iMac.
}}

Mac, yaǵnıy Macintosh - 1999-jılǵa shekem onıń rásmiy atı - Apple kompaniyasınıń óziniń menshikli macOS operaciyalıq sistemasın qollanatuǵın jeke kompyuterler qatarı. Jeke kompyuterler Apple kompaniyasınıń dáslepki biznes baǵdarı bolǵan, biraq 2024-jıldıń aqırına kelip olar kompaniya tabısınıń tek segiz procentin quraydı.

Házirgi waqıtta óndirilip atırǵan altı Mac kompyuter toparı bar:
* iMac: Tutınıwshılarǵa arnalǵan hámmesi bir qurılmada jámlengen stol ústi kompyuteri, 1998-jılı islep shıǵarılǵan.
* Mac Mini: Tutınıwshılarǵa arnalǵan kishi kólemli stol ústi kompyuteri, 2005-jılı islep shıǵarılǵan.
* MacBook Pro: Kásiplik noutbuk, 2006-jılı islep shıǵarılǵan.
* Mac Pro: Kásiplik jumıs stanciyası, 2006-jılı islep shıǵarılǵan.
* MacBook Air: Tutınıwshılarǵa arnalǵan júdá juqa noutbuk, 2008-jılı islep shıǵarılǵan.
* Mac Studio: Kásiplik kishi kólemli jumıs stanciyası, 2022-jılı islep shıǵarılǵan.

Kóbinese qorshalǵan baǵ sıpatında táriyiplenetuǵın Mac kompyuterleri Apple silicon chiplerin paydalanadı, macOS operaciyalıq sistemasında isleydi hám Safari veb-brauzeri, úy filmlerin montajlaw ushın iMovie, muzıka dóretiw ushın GarageBand hám iWork ónimdarlıq toplamı sıyaqlı Apple programmalıq támiynatların óz ishine aladı. Apple jáne de kásiplik qosımshalardı satadı: video óndiris ushın Final Cut Pro, muzıkantlar hám prodyuserler ushın Logic Pro hám baǵdarlamashılar ushın Xcode. Apple sonday-aq Mac ushın hár túrli qosımsha qurılmalardı satadı, sonıń ishinde Pro Display XDR, Apple Studio Display, Magic Mouse, Magic Trackpad hám Magic Keyboard.

=== iPhone ===
[[File:IPhone 15 6.1&quot;.jpg|alt=|thumb|[[iPhone 15]] (shep tárepte) hám iPhone 15 Pro (oń tárepte)]]
iPhone - bul Apple kompaniyasınıń [[iOS]] operaciyalıq sistemasında isleytuǵın smartfonlar qatarı. Birinshi iPhone Stiv Djobs tárepinen 2007-jıl 9-yanvarda kópshilikke kórsetilgen edi. Sol waqıttan baslap hár jılı jańa iPhone modelleri shıǵarılmaqta. Ol islep shıǵarılǵanda, onıń kóp sensorlı ekranı mobil telefon industriyası ushın «revolyuciyalıq» hám «oyındı ózgertiwshi» dep táriyiplengen edi. Bul qurılma qosımsha ekonomikasın jaratıwda úlken úles qostı dep esaplanadı.

iOS - dúnyadaǵı eki tiykarǵı smartfon platformasınıń biri, Android penen birge. iPhone kompaniya ushın úlken tabıs alıp keldi hám Apple kompaniyasın dúnyadaǵı eń qımbat bahalanatuǵın ashıq akcionerlik jámiyetlerdiń birine aylandırıwǵa járdem berdi dep esaplanadı.&lt;ref&gt;{{cite web |last=Satariano |first=Adam |date=August 10, 2011 |title=Apple Surpasses Exxon as World's Most Valuable Company Before Retreating |url=https://www.bloomberg.com/news/2011-08-09/apple-rises-from-near-bankruptcy-to-become-most-valuable-company.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810082324/http://www.bloomberg.com/news/2011-08-09/apple-rises-from-near-bankruptcy-to-become-most-valuable-company.html |archive-date=August 10, 2011 |access-date=May 28, 2017 |work=[[Bloomberg News]]}}&lt;/ref&gt; 2024-jıldıń aqırına kelip, iPhone kompaniya tabısınıń derlik yarımın quraydı.

=== iPad ===
iPad - bul Apple kompaniyasınıń iPadOS operaciyalıq sistemasında isleytuǵın planshetler qatarı. Birinshi áwlad iPad 2010-jıl 27-yanvarda járiyalanǵan edi. iPad tiykarınan multimediya tutınıw, kórkem óner dóretiw, hújjetler ústinde islew, videokonferenciya ótkeriw hám oyınlar oynaw ushın bazarǵa shıǵarıladı. iPad qatarına bir neshe tiykarǵı iPad modelleri, kishirek iPad Mini, jetilistirilgen iPad Air hám joqarı dárejeli iPad Pro kiredi. Apple iPad ónimdarlıǵın turaqlı jaqsılap kelmekte, iPad Pro modeline Mac kompyuterlerindegi sıyaqlı M1 hám M2 chipleri ornatılǵan; biraq iPad házirgi waqıtqa shekem sheklengen operaciyalıq sisteması ushın sınǵa ushıramaqta.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Bohn |first=Dieter |date=May 19, 2021 |title=iPad Pro (2021) review: the best screen, but is that enough? |url=https://www.theverge.com/22442084/ipad-pro-2021-review-features-screen-mini-led-m1-processor |access-date=November 7, 2022 |website=The Verge |language=en-US |archive-date=November 5, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211105160939/https://www.theverge.com/22442084/ipad-pro-2021-review-features-screen-mini-led-m1-processor |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Ivanov |first=Dzhoro |title=The M1 iPad Pro can run a desktop OS – Apple just won't let it |url=https://www.phonearena.com/news/The-M1-iPad-Pro-can-run-a-desktop-OS---Apple-just-wont-let-it_id142585 |access-date=November 7, 2022 |website=Phone Arena |date=September 18, 2022 |language=en-US |archive-date=November 7, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221107210123/https://www.phonearena.com/news/The-M1-iPad-Pro-can-run-a-desktop-OS---Apple-just-wont-let-it_id142585 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2020-jıldıń sentyabr ayına kelip, Apple 500 millionnan aslam iPad satqan, biraq satıwlar 2013-jılı eń joqarı kórsetkishke jetken.&lt;ref name=&quot;500m ipads&quot;&gt;{{Cite web |title=Apple has sold a total of 500 million iPads in the last 10 years |url=https://appleinsider.com/articles/20/09/15/apple-has-sold-a-total-of-500-million-ipads-in-the-last-10-years |access-date=September 21, 2020 |website=AppleInsider |date=September 15, 2020 |language=en |archive-date=January 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220130200317/https://appleinsider.com/articles/20/09/15/apple-has-sold-a-total-of-500-million-ipads-in-the-last-10-years |url-status=live}}; {{cite web |last=Fried |first=Ina |date=January 31, 2017 |title=iPad sales keep shrinking – down another 20 percent |url=https://www.recode.net/2017/1/31/14460952/apple-ipad-sales-still-falling|access-date=March 20, 2019 |website=[[Recode]]|archive-date=April 29, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190429144854/https://www.recode.net/2017/1/31/14460952/apple-ipad-sales-still-falling|url-status=live}}; {{cite news |date=March 23, 2017 |title='Clearance sale' shows Apple's iPad is over. It's done |work=[[The Register]] |url=https://www.theregister.co.uk/2017/03/23/clearance_sale_shows_the_ipad_is_over_its_done|access-date=March 20, 2019|archive-date=December 3, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181203202632/https://www.theregister.co.uk/2017/03/23/clearance_sale_shows_the_ipad_is_over_its_done/|url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2020-jıldıń ekinshi kvartalına kelip, iPad ele de satılıw boyınsha eń kóp satılatuǵın planshet kompyuter bolıp qalmaqta,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Potuck |first=Michael |date=August 5, 2020 |title=Latest data suggests iPad sales hit highest growth rate in 6 years during Q2 |url=https://9to5mac.com/2020/08/05/latest-data-suggests-ipad-sales-hit-highest-growth-rate-in-6-years-during-q2 |access-date=September 21, 2020 |website=9to5Mac |language=en-US |archive-date=January 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210118135627/https://9to5mac.com/2020/08/05/latest-data-suggests-ipad-sales-hit-highest-growth-rate-in-6-years-during-q2/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám 2024-jıldıń aqırına kelip kompaniya tabısınıń jeti procentin quradı. Apple bir neshe iPad aksessuarların satadı, sonıń ishinde Apple Pencil, Smart Keyboard, Smart Keyboard Folio, Magic Keyboard hám bir qansha adapterler bar..

=== Basqa ónimler ===
{{Multiple image
| image1            = Apple AirPods Max 6.jpg
| caption1          = AirPods Max
| image2            = Apple Watch Ultra - 2.jpg
| caption2          = Apple Watch Ultra
| total_width       = 250
| perrow            = 2 / 2
}}

Apple «Kiyiletuǵın buyımlar, Úy hám Aksessuarlar» dep kategoriyalanǵan bir qansha basqa ónimlerdi de islep shıǵaradı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Leswing |first=Kif |date=January 28, 2020 |title=Apple's fastest-growing business segment, which includes AirPods and Watch, is now bigger than Mac |url=https://www.cnbc.com/2020/01/28/apple-wearables-home-and-accessories-segment-now-bigger-than-mac.html |access-date=October 19, 2022 |website=CNBC |language=en |archive-date=October 19, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221019225049/https://www.cnbc.com/2020/01/28/apple-wearables-home-and-accessories-segment-now-bigger-than-mac.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bul ónimlerge AirPods sımsız naushnikler qatarı, Apple TV cifrlı media pleerleri, Apple Watch aqıllı saatları, Beats naushnikleri, HomePod aqıllı dinamikleri hám Vision Pro aralas reallıq garniturası kiredi. 2024-jıldıń aqırına kelip, ónimlerdiń bul keń qatarı kompaniya tabısınıń on procentin quraydı.

=== Xızmetler ===
Apple keń kólemli xızmetler usınadı, sonıń ishinde App Store hám Apple News qosımshalarındaǵı reklama, AppleCare+ keńeytilgen kepillik jobası, iCloud+ bultqa tiykarlanǵan maǵlıwmat saqlaw xızmeti, Apple Card kredit kartası hám Apple Pay tólem platforması arqalı tólem xızmetleri, Apple Books, Apple Fitness+, Apple Music, Apple News+, Apple TV+ hám iTunes Store sıyaqlı cifrlı kontent xızmetleri bar. 2024-jıldıń aqırına kelip, xızmetler kompaniya tabısınıń shama menen 26 procentin quraydı. 2019-jılı Apple óziniń xızmet tabısların keńeytiw ushın birlesken háreket isleytuǵının járiyaladı.&lt;ref name=&quot;AppleVideoRevenue2&quot;&gt;{{Cite news |last=Pullen |first=John Patrick |date=March 24, 2019 |title=Apple's Two-Word Plan for the Future of the Internet: Subscribe Now |work=[[Forbes]] |url=http://fortune.com/2019/03/24/watch-apple-event-live-stream-television-news-service |url-status=live |access-date=March 25, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190325135825/http://fortune.com/2019/03/24/watch-apple-event-live-stream-television-news-service |archive-date=March 25, 2019}}&lt;/ref&gt;

== Marketing ==

=== Brend jaratıw ===
[[File:Apple Computer Logo rainbow.svg|thumb|upright|Apple Inc. kompaniyasınıń birinshi rásmiy logotibi 1977-jıldan 1998-jılǵa shekem qollanılǵan.&lt;ref name=&quot;logo&quot;&gt;{{Cite web |title=Logo Evolution: How Top Brands Redesigned Logos and Boosted Conversion |url=https://www.vardot.com/blog/logo-evolution-how-top-brands-redesigned-emblems-and-boosted-conversion-721 |access-date=April 9, 2017 |website=Vardot |archive-date=March 29, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220329001610/https://www.vardot.com/en-us/ideas/blog/how-top-brands-redesigned-emblems-and-boosted-conversion |url-status=live}}&lt;/ref&gt;]]
Stiv Djobstıń aytıwınsha, kompaniyanıń atı onıń miywe menen awqatlanıw dietasında bolǵan waqtında alma baǵına barǵanınan ilhamlanǵan.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=October 20, 2011 |title=Steve Jobs bio says Apple CEO abhorred 'corrupt' execs |publisher=[[CBC News]] |url=https://www.cbc.ca/news/science/steve-jobs-chose-herbal-medicine-delayed-cancer-surgery-1.1124855 |access-date=October 21, 2011 |archive-date=September 9, 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130909103558/http://www.cbc.ca/news/world/story/2011/10/20/steve-jobs-bio.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Appledıń birinshi logotibi, Ron Ueyn tárepinen dizayn islengen bolıp, onda ser Isaak Nyutonnıń alma tereginiń astında otırǵanı súwretlengen. Bul logotip derlik birden Rob Janoftıń «ayqulaq alması» logotibi menen almastırıldı, házir hámmege tanıs bolǵan tislengen almanıń ayqulaq reńli silueti.&lt;ref&gt;{{Cite news |url=http://www.wired.com/2003/09/apple-doin-the-logo-motion/ |title=Wired News: Apple Doin' the Logo-Motion |date=September 26, 2003 |access-date=December 3, 2023 |archive-date=December 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231203130321/https://www.wired.com/2003/09/apple-doin-the-logo-motion/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 

1999-jıl 27-avgustta&lt;ref name=&quot;web.archive.org&quot;&gt;{{Cite web |date=August 27, 1999 |title=Apple Computer |url=https://www.apple.com |archive-url=https://web.archive.org/web/19990827174523/http://www.apple.com |archive-date=August 27, 1999 |access-date=January 1, 2014}}&lt;/ref&gt; Apple rásmiy túrde ayqulaq sxemasın alıp taslap, aldıńǵı ayqulaq versiyasına forması boyınsha derlik uqsas bir reńli logotiplerdi qollanıwdı basladı. Bir reńli logotiptiń Aqua temasındaǵı nusqası 1998-jıldan 2003-jılǵa shekem, al shiyshe temasındaǵı versiyası 2007-jıldan 2013-jılǵa shekem qollanıldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=The Lost Apple Logos You've Never Seen |url=http://thebrainfever.com/apple/the-lost-apple-logos-you-ve-never-seen |publisher=thebrainfever}}&lt;/ref&gt;

Apple evangelistleri bir waqıtları kompaniya tárepinen belsendi túrde tartılǵan, biraq bul qubılıs álleqashan bekkem ornatılǵannan keyin boldı. Apple evangelisti Gay Kavasaki brend fanatizmin «tosattan ushırasqan nárse» dep ataǵan,&lt;ref&gt;{{Cite web |last1=McConnell |first1=Ben |last2=Huba |first2=Jackie |title=The father of evangelism marketing |url=http://creatingcustomerevangelists.com/resources/evangelists/guy_kawasaki.asp |archive-url=https://web.archive.org/web/20030725064021/http://creatingcustomerevangelists.com/resources/evangelists/guy_kawasaki.asp |archive-date=July 25, 2003 |access-date=April 18, 2017 |website=Creating Customer Evangelists}}&lt;/ref&gt; al Ayv 2014-jılı «adamlardıń Apple ónimleri menen ayrıqsha jeke qatnası bar» dep málimledi.

Fortune jurnalı Apple kompaniyasın 2008-jılı Amerika Qurama Shtatlarındaǵı, al 2008-jıldan 2012-jılǵa shekem dúnya júzindegi eń húrmetke ılayıq kompaniya dep atadı.&lt;ref&gt;{{Cite magazine |last=Fisher |first=Anne |date=March 17, 2008 |title=America's Most Admired Companies |url=https://money.cnn.com/galleries/2008/fortune/0802/gallery.mostadmired_top20.fortune/index.html |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |volume=157 |issue=5 |pages=65–67 |access-date=August 2, 2020 |archive-date=May 23, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220523090601/https://money.cnn.com/galleries/2008/fortune/0802/gallery.mostadmired_top20.fortune/index.html |url-status=live}}; {{Cite magazine |last=Colvin |first=Geoff |title=The World's Most Admired Companies 2009 |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |volume=159 |issue=5 |page=76 |date=March 16, 2009 |url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2009/full_list |access-date=August 2, 2020 |archive-date=August 14, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200814123717/https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2009/full_list/ |url-status=live}}; {{Cite magazine |url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2010/snapshots/670.html |title=World's Most Admired Companies |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |date=March 2010 |access-date=March 7, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100307092117/https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2010/snapshots/670.html |archive-date=March 7, 2010 |url-status=live}}; {{Cite magazine |url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2011/snapshots/670.html |title=World's Most Admired Companies |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |date=November 2011 |access-date=November 10, 2011 |archive-date=June 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220627230421/https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2011/snapshots/670.html |url-status=live}}; {{Cite magazine |title=The World's Most Admired Companies |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |date=March 19, 2012 |volume=165 |issue=4 |pages=139–140 |url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/most-admired/2012/snapshots/670.html?iid=splwinners |access-date=August 2, 2020 |archive-date=June 23, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220623014503/https://money.cnn.com/magazines/fortune/most-admired/2012/snapshots/670.html?iid=splwinners |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2013-jıl 30-sentyabrde Apple Omnicom Grouptıń «Dúnyanıń eń jaqsı brendleri» esabatında Coca-Coladan ozıp, dúnyadaǵı eń qunlı brend boldı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Elliot |first=Stuart |date=September 29, 2013 |title=Apple Passes Coca-Cola as Most Valuable Brand |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/2013/09/30/business/media/apple-passes-coca-cola-as-most-valuable-brand.html |url-access=limited |access-date=October 21, 2013 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220101/https://www.nytimes.com/2013/09/30/business/media/apple-passes-coca-cola-as-most-valuable-brand.html |archive-date=January 1, 2022}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; Boston Consulting Group 2005-jıldan baslap hár jılı Appledı dúnyadaǵı eń innovaciyalıq brend dep bahalap kelmekte.&lt;ref&gt;[https://www.forbes.com/sites/susanadams/2013/09/27/is-apple-the-worlds-most-innovative-company-still Is Apple The World's Most Innovative Company (Still)?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170910005018/https://www.forbes.com/sites/susanadams/2013/09/27/is-apple-the-worlds-most-innovative-company-still/|date=September 10, 2017}}, ''[[Forbes]]'', September 27, 2013.&lt;/ref&gt; 2021-jıldıń yanvar ayına kelip, 1.65 milliard Apple ónimi belsendi qollanısta boldı.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=January 27, 2021 |title=Apple sees revenue growth accelerating after setting record for iPhone sales, China strength |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-apple-results-idUSKBN29W2TD |access-date=July 18, 2023 |archive-date=July 18, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230718201014/https://www.reuters.com/article/us-apple-results-idUSKBN29W2TD |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |title=Apple Now Has 1.65 Billion Active Devices Worldwide |language=en |url=https://www.macrumors.com/2021/01/27/apple-active-devices-worldwide-january-2021 |access-date=January 27, 2021 |archive-date=January 27, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210127220139/https://www.macrumors.com/2021/01/27/apple-active-devices-worldwide-january-2021/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2023-jıldıń fevral ayında bul san 2 milliard qurılmadan asıp ketti.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=February 2, 2023 |title=Apple Now Has More Than Two Billion Active Devices Worldwide |url=https://www.macrumors.com/2023/02/02/apple-two-billion-active-devices/ |access-date=July 18, 2023 |website=MacRumors |language=en |archive-date=July 18, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230718194120/https://www.macrumors.com/2023/02/02/apple-two-billion-active-devices/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;TheVerge20230202&quot;&gt;{{Cite web |last=Shakir |first=Umar |date=February 2, 2023 |title=Apple surpasses 2 billion active devices |url=https://www.theverge.com/2023/2/2/23583501/apple-iphone-ipad-active-2-billion-devices-q1-2023 |access-date=July 18, 2023 |website=The Verge |language=en-US |archive-date=July 18, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230718194119/https://www.theverge.com/2023/2/2/23583501/apple-iphone-ipad-active-2-billion-devices-q1-2023 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2023-jılı Pútkil dúnya júzlik intellektual múlk shólkemi (WIPO) niń Madrid jıllıq sholıwında Apple Inc. kompaniyasınıń Madrid sisteması boyınsha toltırılǵan belgiler ótinishi dúnya boyınsha 10-orındı iyeledi, 2023-jıl dawamında 74 sawda belgisi ótinishi berilgen.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Madrid Yearly Review 2024 |url=https://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/wipo-pub-940-2024-en-madrid-yearly-review-2024.pdf |page=22}}&lt;/ref&gt;

Apple 2024-jılǵı Fortune 500 diziminde dúnya boyınsha 3-orındı iyeledi.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Fortune 500 |url=https://fortune.com/ranking/fortune500/ |access-date=2024-10-02 |website=Fortune |language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Reklama ===
Appledıń birinshi uranı «Byte into an Apple» («Almanı tisle») 1970-jıllardıń aqırında payda boldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=December 10, 2007 |title=Apple Company |url=http://www.operating-system.org/betriebssystem/_english/fa-apple.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080921095608/http://www.operating-system.org/betriebssystem/_english/fa-apple.htm |archive-date=September 21, 2008 |access-date=August 18, 2008 |website=Operating System Documentation Project}}&lt;/ref&gt; 1997-jıldan 2002-jılǵa shekem «Think different» («Basqasha oyla») uranı reklama kampaniyalarında qollanıldı hám házirgi waqıtqa shekem Apple menen tıǵız baylanıslı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=October 6, 2005 |title=Apple Think Different Campaign |url=http://www.theinspirationroom.com/daily/2005/apple-think-different |access-date=August 12, 2008 |website=The Inspiration Room Daily |archive-date=August 19, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100819174102/http://theinspirationroom.com/daily/2005/apple-think-different/ |url-status=dead}}&lt;/ref&gt; Apple jáne de belgili ónim qatarları ushın arnawlı uranlarǵa iye - mısalı, 1998-jılı iMactı reklamalaw ushın «iThink, therefore iMac» («Men oylayman, demek men iMacpan») qollanılǵan,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=MacWorld New York: I think, therefore iMac |url=http://www.wap.org/tours/macworldny/ithink.html |access-date=August 13, 2008 |archive-date=May 21, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110521031031/http://wap.org/tours/macworldny/ithink.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; al iPhone reklamalarında «Say hello to iPhone» («iPhoneǵa sálem ayt») qollanılǵan.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=June 29, 2007 |title=Say hello to iPhone |url=http://billday.com/2007/06/29/say-hello-to-iphone |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080907003704/http://billday.com/2007/06/29/say-hello-to-iphone |archive-date=September 7, 2008 |access-date=August 13, 2008 |website=BillDay.com}}&lt;/ref&gt; «Hello» («Sálem») sózi dáslepki Macintosh, Newton, iMac («hello (again)» - «jáne sálem») hám iPodtı tanıstırıwda da qollanılǵan.&lt;ref&gt;{{Cite magazine |last=Manjoo |first=Farhad |date=January 11, 2002 |title=IMac: What's in a Design, Anyway? |url=https://www.wired.com/2002/01/imac-whats-in-a-design-anyway |url-status=live |magazine=[[Wired (magazine)|Wired]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140304092046/http://www.wired.com/science/discoveries/news/2002/01/49652 |archive-date=March 4, 2014 |access-date=February 15, 2010}}&lt;/ref&gt;

1984-jılı Macintoshtıń 1984-jılǵı Super Bowl reklaması menen tanıstırılıwınan baslap, zamanagóy «Get a Mac» reklamalarına shekem, Apple óz ónimlerin nátiyjeli reklamalaw hám marketing jumısların alıp barǵanı ushın tanılǵan. Biraq, keyingi kampaniyalardaǵı ayırım pikirler sınǵa ushıradı,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Williams |first=Ian |date=June 13, 2007 |title=UK watchdog clears Apple ads |url=http://www.computing.co.uk/vnunet/news/2192019/asa-clears-apple-ads |archive-url=https://archive.today/20080110012153/http://www.computing.co.uk/vnunet/news/2192019/asa-clears-apple-ads |archive-date=January 10, 2008 |access-date=April 18, 2017 |website=Computing |publisher=Incisive Media Ltd}}&lt;/ref&gt; ásirese 2005-jılǵı Power Mac reklamaları.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=June 11, 2004 |title=Apple Power Mac ads 'misleading' |work=[[BBC News]] |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/3797261.stm |access-date=April 18, 2017 |archive-date=June 1, 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130601142554/http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/3797261.stm |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple ónim reklamaları óziniń kózdi qamastıratuǵın grafikası hám este qalatuǵın saz-sáwbetleri menen úlken dıqqatqa iye boldı. Apple reklamalarına qosılǵan qosıqları arqalı ataqlılıǵın arttırǵan muzıkantlar arasında kanadalı qosıqshı Feist «1234» qosıǵı menen hám Yael Naim «New Soul» qosıǵı menen belgili.&lt;ref name=&quot;Daily News&quot;&gt;Farber, Jim. [http://www.nydailynews.com/entertainment/music/2008/03/11/2008-03-11_apple_ad_creates_recognition_for_yael_na.html Apple ad creates recognition for Yael Naim] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111011102630/http://www.nydailynews.com/entertainment/music/2008/03/11/2008-03-11_apple_ad_creates_recognition_for_yael_na.html|date=October 11, 2011}}, ''[[New York Daily News]]'', March 11, 2008.&lt;/ref&gt;

=== Dúkanlar ===
[[File:Apple store fifth avenue.jpg|thumb|Apple Fifth Avenue Nyu-York qalasındaǵı bas dúkan bolıp esaplanadı.]]
[[File:Apple Genius Bar Regentstreet London.jpg|thumb|2006-jılı tutınıwshılar Appledıń Regent Street dúkanındaǵı Genius Barǵa barıp atır.]]
Dáslepki Apple dúkanları 2001-jıldıń may ayında sol waqıttaǵı bas direktor Stiv Djobs tárepinen eki orında ashılǵan, dúkan ishindegi dúkan koncepciyasın ámelge asırıwǵa bir neshe jıl dawamında urınıp, biraq sátsizlikke ushıraǵannan keyin. Kompaniya ónimleriniń usaqlap satıw kórsetiliwin jaqsılaw zárúrligin sezip, ol 1997-jılı usaqlap satıw baǵdarlamasın qayta islep shıǵıw hám tutınıwshılar menen qarım-qatnastı jaqsılaw boyınsha jumıslardı basladı hám 2000-jılı Ron Djonsondı jumısqa aldı. Djobs 1997-jılı Appledıń onlayn dúkanın qayta iske qostı,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Fiegerman |first=Seth |date=May 16, 2014 |title=The Slow Evolution of Apple's Online Store |url=http://mashable.com/2014/05/16/apple-online-store-history |access-date=May 27, 2017 |website=[[Mashable]] |archive-date=July 1, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170701015357/http://mashable.com/2014/05/16/apple-online-store-history/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; al 2001-jılı dáslepki eki fizikalıq dúkandı ashtı.&lt;ref name=&quot;First stores&quot;&gt;{{Cite press release |title=Apple to Open 25 Retail Stores in 2001 |date=May 15, 2001 |publisher=Apple |url=https://www.apple.com/newsroom/2001/05/15Apple-to-Open-25-Retail-Stores-in-2001 |access-date=May 27, 2017 |archive-date=July 2, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170702110910/https://www.apple.com/newsroom/2001/05/15Apple-to-Open-25-Retail-Stores-in-2001/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Dáslep ǵalaba xabar quralları Appledıń sátsizlikke ushıraytuǵının boljadı, biraq onıń dúkanları júdá tabıslı boldı, jaqın átiraptaǵı básekiles dúkanlardıń satıw kórsetkishlerinen ozıp ketti hám úsh jıl ishinde jıllıq satıw kólemi 1 milliard AQSH dollarına jetti, usılayınsha tariyxtaǵı eń tez ósip atırǵan usaqlap satıwshıǵa aylandı.&lt;ref name=&quot;fortune-best-retailer&quot;&gt;{{Cite web|url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/fortune_archive/2007/03/19/8402321/index.htm|title=Apple: America's best retailer|last=Useem|first=Jerry|date=March 8, 2007|access-date=May 27, 2017|website=[[Fortune (magazine)|Fortune]]}}&lt;/ref&gt;

Jıllar dawamında Apple usaqlap satıw orınlarınıń sanın hám geografiyalıq qamtıw aymaǵın keńeytti, 2017-jıldıń dekabr ayına kelip dúnya júzi boyınsha 22 mámlekette 499 dúkanǵa iye boldı.&lt;ref name=&quot;storelist&quot;&gt;{{Cite web |title=Store List |url=https://www.apple.com/retail/storelist |access-date=December 5, 2017 |website=Apple Retail |publisher=Apple Inc. |archive-date=November 28, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171128172800/https://www.apple.com/retail/storelist/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Ónimlerdiń joqarı satılıwı Apple kompaniyasın joqarı dárejeli usaqlap satıwshılar qatarına qostı, 2011-jılı dúnya júzi boyınsha satıw kólemi 16 milliard AQSH dollarınan astı. 2016-jıldıń may ayınan baslap Apple dúkanları áhmiyetli qayta dizaynlaw dáwirin basınan keshirdi. Bul qayta dizaynlaw Apple dúkanlarınıń fizikalıq ózgerislerin, mısalı ashıq keńislikler hám qayta brendlengen bólmelerdi, sonday-aq tutınıwshılar menen isbilermenler arasındaǵı óz-ara tásirdi jeńillestiriw ushın funkciyalardaǵı ózgerislerdi óz ishine aldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Webb |first=Alex |date=May 19, 2016 |title=Inside the New Apple Retail Store Design |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-05-19/why-apple-is-building-a-town-inside-its-stores |url-access=subscription |access-date=April 26, 2017 |publisher=[[Bloomberg L.P.]] |archive-date=April 27, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170427003823/https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-05-19/why-apple-is-building-a-town-inside-its-stores |url-status=live}}; {{Cite web |first=Nick |last=Statt |title=Apple just revealed the future of its retail stores |url=https://www.theverge.com/2016/5/19/11715726/apple-flagship-store-opening-san-francisco-photos |website=[[The Verge]] |date=May 19, 2016 |access-date=May 27, 2017 |archive-date=April 27, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170427003737/http://www.theverge.com/2016/5/19/11715726/apple-flagship-store-opening-san-francisco-photos |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Kóplegen Apple dúkanları sawda oraylarınıń ishinde jaylasqan, biraq Apple joqarı áhmiyetli orınlarda bir neshe óz aldına turǵan «bayraq» dúkanların da qurǵan.&lt;ref name=&quot;MacRumors stores&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.macrumors.com/roundup/apple-retail-stores|title=Apple Stores|archive-url=https://web.archive.org/web/20170527110627/https://www.macrumors.com/roundup/apple-retail-stores/|archive-date=May 27, 2017|access-date=May 27, 2017|website=[[MacRumors]]|url-status=live}}&lt;/ref&gt; Kompaniya óz dúkanlarınıń dizaynı hám qurılısı ushın, ásirese shiyshe teksheler hám kublardıń qollanılıwı ushın dizayn patentlerin alǵan hám dizayn sıylıqlarına iye bolǵan.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Panzarino |first=Matthew |date=April 19, 2012 |title=Apple out to patent curved glass panels used in Shanghai Retail Store |url=https://thenextweb.com/apple/2012/04/19/apple-out-to-patent-curved-glass-panels-used-in-shanghai-retail-store |access-date=May 27, 2017 |website=[[The Next Web]] |archive-date=October 26, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171026054352/https://thenextweb.com/apple/2012/04/19/apple-out-to-patent-curved-glass-panels-used-in-shanghai-retail-store/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple dúkanlarınıń tabısı basqa da elektronika usaqlap satıwshılarına áhmiyetli tásir kórsetti, olar Apple dúkanlarındaǵı xızmet hám ónimlerdiń sapası joqarıraq dep qabıl etiliwi sebepli klientler, baqlaw hám paydanı joyıttı.&lt;ref&gt;{{Cite news |first=Stephen D. |last=Simpson |title=How Apple's fortunes affect other stocks |url=https://www.theglobeandmail.com/globe-investor/investment-ideas/how-apples-fortunes-affect-other-stocks/article4596866 |website=[[The Globe and Mail]] |publisher=[[The Woodbridge Company]] |date=October 8, 2012 |access-date=May 27, 2017 |archive-date=April 15, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160415153836/http://www.theglobeandmail.com/globe-investor/investment-ideas/how-apples-fortunes-affect-other-stocks/article4596866/ |url-status=live}}; {{Cite web |last=Crothers |first=Brooke |date=March 29, 2012 |title=Is Best Buy following CompUSA, Circuit City to certain doom? |url=https://www.cnet.com/news/is-best-buy-following-compusa-circuit-city-to-certain-doom |access-date=May 27, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=July 9, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160709072737/http://www.cnet.com/news/is-best-buy-following-compusa-circuit-city-to-certain-doom/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Brendtiń keń tanılǵanlıǵı sebepli, Apple kóp sanlı jumısqa kiriw ushın ótinish aladı, olardıń kópshiligi jas jumısshılardan keledi. Apple dúkanı xızmetkerleri ortashadan joqarı miynet haqı alsa da, bilim alıw hám medicinalıq xızmet ushın qarjılay járdem alsa da, hám ónim bahalarına jeńillikler berilse de, kásiplik ósiw jolları sheklengen yamasa joq.&lt;ref name=&quot;retail army&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2012/06/24/business/apple-store-workers-loyal-but-short-on-pay.html|title=Apple's Retail Army, Long on Loyalty but Short on Pay|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220101/https://www.nytimes.com/2012/06/24/business/apple-store-workers-loyal-but-short-on-pay.html|archive-date=January 1, 2022|last=Segal|first=David|date=June 23, 2012|access-date=May 27, 2017|url-access=limited|website=[[The New York Times]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

=== Bazar kúshi ===
2020-jıldıń 16-martında Franciya Apple kompaniyasına eki ulıwma satıwshı menen birge básekelesti basıp, ǵárezsiz qayta satıwshılarǵa kesent beriw arqalı bahalardı joqarı saqlaǵanı ushın 1.1 milliard evro ayıp pul saldı. Bul kelisim Franciya usaqlap satıw bazarınıń shama menen yarımında iPad hám jeke kompyuterler sıyaqlı Apple ónimleri ushın birdey bahalardı dúzdi. Francuz qadaǵalawshı uyımlarınıń aytıwınsha, bul asıra paydalanıwlar 2005-jıldan 2017-jılǵa shekem bolǵan, biraq 2012-jılı ǵárezsiz qayta satıwshı eBizcuss tárepinen berilgen shaǵım tiykarında birinshi ret anıqlanǵan.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Abboud |first=Leila |date=March 16, 2020 |title=France hits Apple with €1.1bn antitrust fine |work=[[Financial Times]] |url=https://www.ft.com/content/e9bb4da1-867a-40ba-abc0-4a63d3421e31 |url-status=live |url-access=subscription |access-date=March 16, 2020 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210/https://www.ft.com/content/e9bb4da1-867a-40ba-abc0-4a63d3421e31 |archive-date=December 10, 2022}}&lt;/ref&gt;

2020-jıldıń 13-avgustında, ataqlı Fortnite oyınınıń jaratıwshısı Epic Games kompaniyası Apple hám [[Google]] kompaniyalarına qarsı sud isin qozǵadı, sebebi Fortnite oyını Apple hám Google dúkanlarınan alıp taslanǵan edi. Bul sud isleri Apple hám Google kompaniyaları oyındı bloklaǵannan keyin baslandı, sebebi oyın Apple hám Google salǵan tólemlerdi aylanıp ótetuǵın tuwrıdan-tuwrı tólem sistemasın engizgen edi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last1=Nicas |first1=Jack |last2=Browning |first2=Kellen |last3=Griffith |first3=Erin |date=August 13, 2020 |title=Fortnite Creator Sues Apple and Google After Ban From App Stores |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2020/08/13/technology/apple-fortnite-ban.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=August 13, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200813200127/https://www.nytimes.com/2020/08/13/technology/apple-fortnite-ban.html |archive-date=August 13, 2020}}&lt;/ref&gt; 2020-jıldıń sentyabr ayında Epic Games kompaniyası basqa on úsh kompaniya menen birge Ádil qosımshalar koaliciyasın dúzdi, bul koaliciya qosımshalardı qosımsha dúkanlarına kirgiziw shártlerin jaqsılawdı maqset etedi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Amadeo |first=Ron |date=September 24, 2020 |title=Epic, Spotify, and others take on Apple with &quot;Coalition for App Fairness&quot; |url=https://arstechnica.com/gadgets/2020/09/epic-spotify-and-others-take-on-apple-with-coalition-for-app-fairness |access-date=September 26, 2020 |website=Ars Technica |language=en-us |archive-date=September 26, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200926044427/https://arstechnica.com/gadgets/2020/09/epic-spotify-and-others-take-on-apple-with-coalition-for-app-fairness/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Keyinirek, 2020-jıldıń dekabr ayında, [[Facebook]] kompaniyası Epic kompaniyasına Apple-ge qarsı nızamlı gúresinde járdem beriwge kelisti, kompaniyaǵa materiallar hám hújjetler beriw arqalı járdemlesiwdi jobalastırdı. Biraq, Facebook kompaniyası sud isine tikkeley qatnaspaytuǵının bildirgen bolsa da, 2021-jılǵı sud procesine baylanıslı dálillerdi tabıwǵa járdem beriwge wáde berdi. Olardıń kelisiminen aldınǵı aylarda Facebook kompaniyası pullı qosımshalardıń bahaları hám jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw qaǵıydalarınıń ózgeriwine baylanıslı Apple menen dawlasıp atırǵan edi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Horwitz |first=Patience Haggin and Jeff |date=August 26, 2020 |title=Facebook Says Apple's New iPhone Update Will Disrupt Online Advertising |language=en-US |work=[[The Wall Street Journal]] |url=https://www.wsj.com/articles/facebook-says-apples-new-iphone-update-will-disrupt-online-advertising-11598458715 |access-date=December 25, 2020 |issn=0099-9660 |archive-date=December 20, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201220162451/https://www.wsj.com/articles/facebook-says-apples-new-iphone-update-will-disrupt-online-advertising-11598458715 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Facebook kompaniyasınıń reklama ónimleri boyınsha basshısı Dan Levi bılay dep pikir bildirdi: «Bul olar ushın haqıyqatında da jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw haqqında emes, bul jekelestirilgen reklamalarǵa hújim hám onıń kishi biznes iyelerine keltiretuǵın aqıbetleri haqqında», - dep 2020-jıldıń dekabr ayında Facebook tárepinen hár túrli gazetalarǵa jaylastırılǵan tolıq betli reklamalar haqqında pikir bildirdi.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=December 17, 2020 |title=How Convincing is Facebook's Case Against Apple? |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2020-12-17/how-convincing-is-facebook-s-case-against-apple |access-date=December 25, 2020 |archive-date=December 17, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201217121137/https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2020-12-17/how-convincing-is-facebook-s-case-against-apple |url-status=live}}; {{Cite news |last=Horwitz |first=Sarah E. Needleman and Jeff |date=December 16, 2020 |title=Facebook Wades Into 'Fortnite' Maker's Dispute With Apple |language=en-US |work=[[The Wall Street Journal]] |url=https://www.wsj.com/articles/facebook-looks-for-allies-in-privacy-battle-with-apple-11608138311 |access-date=December 25, 2020 |issn=0099-9660 |archive-date=March 28, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210328001211/https://www.wsj.com/articles/facebook-looks-for-allies-in-privacy-battle-with-apple-11608138311 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

=== Jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw ===
Apple kompaniyası jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw tárepdarı sıpatında ashıq poziciyanı uslap, jeke maǵlıwmatlardı qorǵawǵa baǵdarlanǵan funkciyalar hám sazlawlardı óz konferenciyalarınıń, reklama kampaniyalarınıń hám jámiyetlik imidjiniń bir bólegi etip kelmekte.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Vincent |first=James |date=June 13, 2016 |title=Apple promises to deliver AI smarts without sacrificing your privacy |url=https://www.theverge.com/2016/6/13/11924080/apple-ai-on-device-privacy-wwdc-2016 |access-date=December 9, 2017 |website=[[The Verge]] |publisher=[[Vox Media]] |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713024019/https://www.theverge.com/2016/6/13/11924080/apple-ai-on-device-privacy-wwdc-2016 |url-status=live}}; {{Cite web |last=Heisler |first=Yoni |date=May 22, 2017 |title=Apple is expertly trolling Android users with its new iPhone ads |url=http://bgr.com/2017/05/22/iphone-vs-android-switchers-ad-campaign |access-date=December 9, 2017 |website=[[Boy Genius Report|BGR]] |archive-date=December 14, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171214014228/http://bgr.com/2017/05/22/iphone-vs-android-switchers-ad-campaign/ |url-status=live}}; {{Cite journal |last=Greenberg |first=Andy |date=June 8, 2015 |title=Apple's latest selling point: how little it knows about you |url=https://www.wired.com/2015/06/apples-latest-selling-point-little-knows |journal=[[Wired (website)|Wired]] |access-date=December 9, 2017 |archive-date=March 28, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180328115215/https://www.wired.com/2015/06/apples-latest-selling-point-little-knows/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2014-jılı [[iOS 8]] mobil operaciyalıq sisteması menen kompaniya [[iOS]] qurılmalarınıń barlıq mazmunın paydalanıwshılardıń parolleri arqalı shifrlawdı basladı, bul kompaniyaǵa sol waqıtta huqıq qorǵaw organlarınıń usınday informaciyanı talap etiwshi sorawlarına juwap beriwdi múmkin emes etti.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Farivar |first=Cyrus |date=September 18, 2014 |title=Apple expands data encryption under iOS 8, making handover to cops moot |url=https://arstechnica.com/gadgets/2014/09/apple-expands-data-encryption-under-ios-8-making-handover-to-cops-moot |access-date=December 9, 2017 |website=[[Ars Technica]] |archive-date=December 13, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171213204234/https://arstechnica.com/gadgets/2014/09/apple-expands-data-encryption-under-ios-8-making-handover-to-cops-moot/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bultlı saqlaw sheshimleriniń ataqlılıǵı artıwı menen, Apple 2016-jılı paydalanıwshınıń jergilikli qurılmasındaǵı súwretlerdegi bet maǵlıwmatların [[tereń oqıtıw]] skanerlewin ámelge asırıw hám mazmundı Apple kompaniyasınıń iCloud saqlaw sistemasına júklewden aldın shifrlaw usılın basladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Hall |first=Zac |date=November 16, 2017 |title=Apple details how it performs on-device facial detection in latest machine learning journal entry |url=https://9to5mac.com/2017/11/16/apple-machine-learning-journal-facial-detection |access-date=December 9, 2017 |website=[[9to5Mac]] |archive-date=December 13, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171213204531/https://9to5mac.com/2017/11/16/apple-machine-learning-journal-facial-detection/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Sonday-aq, ol «differencial jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw» usılın engizdi, bul jeke paydalanıwshılardı anonimli saqlap kóp paydalanıwshılardan jámáátlik maǵlıwmatlardı jıynawdıń bir usılı bolıp, Wired jurnalı bunı «topar haqqında múmkin bolǵanınsha kóbirek, biraq ondaǵı hár bir adam haqqında ilajı barınsha azıraq biliwge urınıw» dep táriyiplegen.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Greenberg |first=Andy |date=June 13, 2016 |title=Apple's 'differential privacy' is about collecting your data – but not ''your'' data |url=https://www.wired.com/2016/06/apples-differential-privacy-collecting-data |journal=[[Wired (website)|Wired]] |access-date=December 9, 2017 |archive-date=December 13, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171213210548/https://www.wired.com/2016/06/apples-differential-privacy-collecting-data/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Paydalanıwshılardan qatnasıwdı qáleytuǵın-qálemeytuǵını anıq soraladı hám olar óz qálewi boyınsha qatnasıwı yaki bas tartıwı múmkin.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Rossignol |first=Joe |date=December 6, 2017 |title=Here's How Apple Improves the iOS and Mac User Experience While Protecting Your Privacy |url=https://www.macrumors.com/2017/12/06/apple-differential-privacy-journal |access-date=December 9, 2017 |website=[[MacRumors]] |archive-date=December 10, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171210053953/https://www.macrumors.com/2017/12/06/apple-differential-privacy-journal/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Biraq, Apple kompaniyası paydalanıwshılardıń qurılmalarınıń iCloud rezerv kóshirmelerin beriw arqalı jınayatlardı tergew islerinde huqıq qorǵaw organlarına járdem bergen,&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Menn |first1=Joseph |date=January 21, 2020 |title=Exclusive: Apple dropped plan for encrypting backups after FBI complained – sources |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-apple-fbi-icloud-exclusive-idUSKBN1ZK1CT |access-date=April 15, 2020 |ref=iCloudBackupsArePlainText |archive-date=April 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200423192006/https://www.reuters.com/article/us-apple-fbi-icloud-exclusive-idUSKBN1ZK1CT |url-status=live}}; {{Cite web |last=Pagliery |first=Jose |date=February 22, 2016 |title=Apple promises privacy – but not on iCloud |url=https://money.cnn.com/2016/02/22/technology/apple-privacy-icloud/index.html |access-date=December 13, 2017 |website=[[CNN]] |archive-date=December 10, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171210143010/http://money.cnn.com/2016/02/22/technology/apple-privacy-icloud/index.html |url-status=live}}; {{Cite web |last=Cunningham |first=Andrew |date=February 24, 2016 |title=The case for using iTunes, not iCloud, to back up your iPhone |url=https://arstechnica.com/gadgets/2016/02/the-case-for-using-itunes-not-icloud-to-back-up-your-iphone |access-date=December 13, 2017 |website=[[Ars Technica]] |archive-date=December 14, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171214014102/https://arstechnica.com/gadgets/2016/02/the-case-for-using-itunes-not-icloud-to-back-up-your-iphone/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám kompaniyanıń jeke maǵlıwmatlardı qorǵawǵa bolǵan baǵdarı onıń jańa iPhone úlgilerinde biometrikalıq autentifikaciya texnologiyasın ilgeriletiw háreketleri sebepli gúman astına alınǵan, sebebi bul texnologiya AQSHta paroller menen birdey konstituciyalıq qorǵaw dárejesine iye emes.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Robertson |first=Adi |date=September 12, 2017 |title=Why Face ID won't give you the legal protection of a passcode |url=https://www.theverge.com/2017/9/12/16298192/apple-iphone-face-id-legal-security-fifth-amendment |access-date=December 13, 2017 |website=[[The Verge]] |publisher=[[Vox Media]] |archive-date=May 7, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180507104714/https://www.theverge.com/2017/9/12/16298192/apple-iphone-face-id-legal-security-fifth-amendment |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Apple kompaniyasınıń iOS 14 ke jańalaw shıǵarıwı menen, iPhone, iPad hám iPod Touch qosımshalarınıń barlıq baǵdarlamashılarınan iPhone paydalanıwshılarınan olardı qadaǵalawǵa tikkeley ruqsat sorawı talap etildi. «App Tracking Transparency» dep atalǵan bul funkciya [[Facebook]] tárepinen qattı sınǵa ushıradı, sebebi onıń tiykarǵı biznes modeli paydalanıwshılar maǵlıwmatların qadaǵalaw hám bul maǵlıwmatlardı reklama beriwshiler menen bólisiw arqalı paydalanıwshılarǵa kóbirek sáykes reklamalardı kórsetiwge tiykarlanǵan, bul usıl ádette maqsetli reklama dep ataladı. Facebooktıń App Tracking Transparency ke qarsı tolıq betli gazeta reklamaların satıp alıw sıyaqlı ilajlarınan soń, Apple 2021-jıldıń basında jańalawdı shıǵardı. Verizon kompaniyasınıń sıńar kompaniyası Flurry Analytics alıp barǵan izertlew AQSHtaǵı iOS paydalanıwshılarınıń tek 4% i hám dúnya boyınsha 12% i qadaǵalawǵa ruqsat bergenin xabarladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Aten |first=Jason |date=May 12, 2021 |title=Apple's App Tracking Transparency Update Is Turning Out to Be the Worst-Case Scenario for Facebook |url=https://www.inc.com/jason-aten/apples-privacy-update-is-turning-out-to-be-worst-case-scenario-for-facebook.html |access-date=May 12, 2021 |website=Inc.com |language=en |archive-date=May 12, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512071734/https://www.inc.com/jason-aten/apples-privacy-update-is-turning-out-to-be-worst-case-scenario-for-facebook.html |url-status=live|postscript=; }} {{Cite web |title=New data shows how devastating Apple's new anti-tracking feature is for Facebook |url=https://www.msn.com/en-us/news/technology/new-data-shows-how-devastating-apple-e2-80-99s-new-anti-tracking-feature-is-for-facebook/ar-BB1gCVJc?ocid=BingNewsSearch |access-date=May 12, 2021 |website=MSN |agency=BGR |first1= Yoni |last1=Heisler |archive-date=May 12, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512124835/https://www.msn.com/en-us/news/technology/new-data-shows-how-devastating-apple-e2-80-99s-new-anti-tracking-feature-is-for-facebook/ar-BB1gCVJc?ocid=BingNewsSearch |url-status=dead |postscript=; }} {{Cite web |date=May 8, 2021 |title=Too Bad, Zuck: Just 4% of U.S. iPhone Users Let Apps Track Them After iOS Update |first1= Alyse |last1=Stanley  |url=https://gizmodo.com/too-bad-zuck-just-4-of-u-s-iphone-users-let-apps-tra-1846851013 |access-date=May 12, 2021 |website=Gizmodo |language=en-us |archive-date=May 12, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512124834/https://gizmodo.com/too-bad-zuck-just-4-of-u-s-iphone-users-let-apps-tra-1846851013 |url-status=live|postscript=; }} {{Cite web |last=Datti |first=Sharmishte |date=May 12, 2021 |title=Apple's App Tracking Transparency Becomes Facebook's Nightmare: Only 4% Allow Tracking |url=https://www.gizbot.com/mobile/news/apple-app-tracking-transparency-becomes-facebook-nightmare-only-4-percent-allow-tracking-074217.html |access-date=May 12, 2021 |website=Gizbot |language=en |archive-date=June 4, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210604024443/https://www.gizbot.com/mobile/news/apple-app-tracking-transparency-becomes-facebook-nightmare-only-4-percent-allow-tracking-074217.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

iOS 15 ti shıǵarıwdan aldın, Apple iOS hám Mac platformalarında balalarǵa qarsı jınısıy zorlıq materiallarına qarsı gúresiwdiń jańa usılların járiyaladı. Endi kishkentay iMessage paydalanıwshılarınıń ata-anaları, eger olardıń balaları jalańash súwretlerdi jiberse yaki alsa, xabardar etiledi. Sonıń menen birge, iCloud qa júklew ushın arnalǵan media fayllarda qurılmanıń ózinde xeshlew ámelge asırıladı hám xeshler huqıq qorǵaw organları tárepinen berilgen belgili zıyanlı súwretler dizimi menen salıstırıladı; eger jetkilikli sáykeslikler tabılsa, Apple eskertiledi hám biylik organlarına xabar beriledi. Jańa funkciyalar huqıq qorǵaw organları hám jábirleniwshilerdiń huqıqların qorǵawshılar tárepinen maqullawǵa eristi. Biraq, Electronic Frontier Foundation qosıp alǵanda, jeke turmıs qorǵawshıları jańa funkciyalardı basqınshılıq hám avtoritar húkimetler tárepinen ańsatlıq penen unamsız paydalanılıwı múmkin dep ayıpladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=August 5, 2021 |title=Apple to scan U.S. iPhones for images of child sexual abuse |url=https://apnews.com/article/technology-business-child-abuse-apple-inc-7fe2a09427d663cda8addfeeffc40196 |first1= Frank |last1=Bajak |first2=Barbara |last2=Ortutay |access-date=August 6, 2021 |website=AP NEWS |language=en |archive-date=August 5, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210805235943/https://apnews.com/article/technology-business-child-abuse-apple-inc-7fe2a09427d663cda8addfeeffc40196 |url-status=live|postscript=; }} {{Cite news |first1=India |last1=McKinney |first2=Erica |last2=Portnoy |date=August 5, 2021 |title=Apple's Plan to &quot;Think Different&quot; About Encryption Opens a Backdoor to Your Private Life |url=https://www.eff.org/deeplinks/2021/08/apples-plan-think-different-about-encryption-opens-backdoor-your-private-life |access-date=August 6, 2021 |website=Electronic Frontier Foundation |language=en |archive-date=October 18, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221018221139/https://www.eff.org/deeplinks/2021/08/apples-plan-think-different-about-encryption-opens-backdoor-your-private-life |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Irlandiyanıń Maǵlıwmatlardı Qorǵaw Komissiyası Apple kompaniyasınıń óz platformasında maqsetli reklamalar menen jeke maǵlıwmatlardı qalay qayta isleytuǵının tekseriwden keyin, kompaniyanıń Evropa Awqamınıń GDPR nızamına boysınıwın izertlew ushın jeke turmıs tekseriwin basladı.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=July 3, 2019 |title=Irish Regulator Opens Third Privacy Probe Into Apple |publisher=Gadgets360 |url=https://gadgets.ndtv.com/apps/news/apple-ireland-data-protection-commissioner-privacy-investigation-2063517 |agency=Reuters |access-date=July 24, 2019 |archive-date=July 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190724113326/https://gadgets.ndtv.com/apps/news/apple-ireland-data-protection-commissioner-privacy-investigation-2063517 |url-status=live|postscript=; }} {{Cite news |date=July 2, 2019 |title=Data Protection Commission opens privacy investigation into Apple |publisher=RTE |url=https://www.rte.ie/news/ireland/2019/0702/1059764-apple-privacy |access-date=July 24, 2019 |archive-date=July 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190724113325/https://www.rte.ie/news/ireland/2019/0702/1059764-apple-privacy/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2019-jıldıń dekabr ayında, qáwipsizlik izertlewshisi Brayan Krebs iPhone 11 Pro telefonında tiykarǵı ornalasıw xızmetleri qosılǵanda, barlıq jeke ornalasıw xızmetleri óshirilgen bolsa da, ekrannıń joqarǵı bóliminde ornalasıw xızmetleriniń qollanılıp atırǵanın bildiretuǵın kórsetkish belgisiniń kórinip turatuǵının anıqladı. Krebs bul jaǵdaydı eski modellerde qaytalay almadı hám Apple kompaniyasınan túsindirme soraǵanda, oǵan «Ornalasıw xızmetleri qosılǵan waqıtta status qatarında Ornalasıw xızmetleri belgishesiniń payda bolıwı kútilgen jaǵday. Bul belgishe Parametrlerde qosqıshı joq sistema xızmetleri ushın payda boladı» dep juwap berildi.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=December 3, 2019 |title=The iPhone 11 Pro's Location Data Puzzler |url=https://krebsonsecurity.com/2019/12/the-iphone-11-pros-location-data-puzzler/ |first=Brian |last=Krebs |access-date=March 2, 2024 |website=KrebsonSecurity |language=en-us |archive-date=March 2, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240302163635/https://krebsonsecurity.com/2019/12/the-iphone-11-pros-location-data-puzzler/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
Keyinirek Apple bul jaǵdaydı anıǵıraq túsindirip, bul háreket belgili ellerde ultra keń diapazonlı texnologiyalarǵa baylanıslı nızamlarǵa sáykes keliw ushın ekenin ayttı. Apple bul texnologiyanı iPhone 11 Pro-dan baslap iPhone-larǵa engize baslaǵan edi. Olar «ultra keń diapazonlı texnologiyalarǵa sáykeslik hám onıń ornalasıw maǵlıwmatların qollanıwı tolıǵı menen qurılmanıń ózinde ámelge asırıladı hám Apple paydalanıwshınıń ornalasıw maǵlıwmatların jıynamaydı» dep toqtalıp ótti. Guardian Firewall qáwipsizlik kompaniyasınıń basshısı Uill Strafach ornalasıw maǵlıwmatlarınıń sırtqı serverge jiberilgenine hesh qanday dálil joq ekenin tastıyıqladı. Apple bul funkciya ushın jańa qosqısh qosıwǵa wáde berdi hám keyingi iOS versiyalarında paydalanıwshılarǵa Basqarıw orayındaǵı ornalasıw xızmetleri kórsetkishin basıp, qurılmanıń ornalasıwın qaysı xızmettiń paydalanıp atırǵanın kóriw múmkinshiligin berdi.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=December 5, 2019 |title=Apple says its ultra wideband technology is why newer iPhones appear to share location data, even when the setting is disabled |url=https://techcrunch.com/2019/12/05/apple-ultra-wideband-newer-iphones-location/ |first=Zack |last=Whittaker |access-date=March 2, 2024 |website=[[TechCrunch]] |language=en-us |archive-date=March 2, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240302163635/https://techcrunch.com/2019/12/05/apple-ultra-wideband-newer-iphones-location/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Learn the meaning of the iPhone status icons |url=https://support.apple.com/guide/iphone/learn-the-meaning-of-the-status-icons-iphef7bb57dc/ios |access-date= March 2, 2024 |website=iPhone User Guide |language=en-us |archive-date= March 2, 2024 |archive-url= https://web.archive.org/web/20240302163635/https://support.apple.com/guide/iphone/learn-the-meaning-of-the-status-icons-iphef7bb57dc/ios |url-status= live}}&lt;/ref&gt;

Bloomberg News tiń 2022-jıldıń 30-martında járiyalanǵan esabatlarına muwapıq, Apple ózlerin huqıq qorǵaw organlarınıń wákilleri sıpatında kórsetken hám jalǵan hújjetlerden paydalanǵan xakerlerge telefon nomerleri, fizikalıq mánziller hám IP mánziller sıyaqlı maǵlıwmatlardı bergen. Huqıq qorǵaw organlarınıń sorawlarında geyde haqıyqıy yaki oydan shıǵarılǵan lawazımlı tulǵalardıń jalǵan qolları da bolǵan. Bul ayıplawlar haqqında soraǵanda, Apple wákili xabarshını kompaniyanıń huqıq qorǵaw organları ushın nızamlar bólimine jiberdi. Bul bólimde bılay delingen: «Biz hár bir maǵlıwmat sorawın nızam jaǵınan tekseremiz hám huqıq qorǵaw organlarınıń sorawların tastıyıqlaw hám qasaqanalıqtı anıqlaw ushın rawajlanǵan sistemalar hám processlerden paydalanamız.»&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Turton |first=William |date=March 30, 2022 |title=Apple and Meta Gave User Data to Hackers Who Used Forged Legal Requests |work=[[Yahoo! Finance]] |url=https://ca.finance.yahoo.com/news/apple-meta-gave-user-data-175918825.html |access-date=March 30, 2022 |archive-date=May 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220530182914/https://ca.finance.yahoo.com/news/apple-meta-gave-user-data-175918825.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
==Derekler==
{{Derekler}}
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
[[Kategoriya:Apple Inc.]]</text>
      <sha1>glwb1dtstueexm6sj7i50dk5cs070cf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119951</id>
      <parentid>119941</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T21:22:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <origin>119951</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="233735" sha1="1potj588e7khvs1nlsfijvgm25uijfk" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox vcard&quot; style=&quot;width: 22em; text-align: left;&quot;
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center; font-size: 125%; font-weight: bold;&quot; class=&quot;fn org&quot; | Apple Inc.
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot; | [[Fayl:Apple_logo_black.svg|100px|Apple logotipi]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot; | 1998-jıldan berli qollanılıp kiyatırǵan Apple logotibi
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot; | [[Fayl:Aerial_view_of_Apple_Park_dllu.jpg|300px]]
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;text-align: center;&quot; | [[Kaliforniya shtatı|Kaliforniya shtatınıń]] Kupertino qalasındaǵı kompaniyanıń bas keńsesi Apple Parktıń joqarıdan kórinisi
|-
| '''Burınǵı atamaları'''
|
*Apple Computer Company (1976–1977)
*Apple Computer, Inc. (1977–2007)
|-
| '''Kompaniya túri'''
| Ashıq akcionerlik jámiyet
|-
| '''Birjada sawda belgileri'''
| 
*Nasdaq: AAPL
*Nasdaq-100 komponenti
*DJIA komponenti
*S&amp;P 100 komponenti
*S&amp;P 500 komponenti
|-
| '''ISIN'''
| US0378331005
|-
| '''Tarawı'''
| 
*Tutınıwshı elektronikası
*Programmalıq támiynat xızmetleri
*Onlayn xızmetler
|-
| '''Dúzilgen sánesi'''
| [[1-aprel]], [[1976]]; Los-Altos, [[Kaliforniya shtatı|Kaliforniya]], [[Amerika Qurama Shtatları|AQSH]]
|-
| '''Tiykarın salǵanlar'''
|
*[[Stiv Djobs]]
*Stiv Voznyak
*Ronald Ueyn
|-
| '''Bas keńse'''
| 1 Apple Park Way, Kupertino, [[Kaliforniya shtatı|Kaliforniya]], [[Amerika Qurama Shtatları|AQSH]]
|-
| '''Dúkanlar sanı'''
| 535 Apple Store dúkanları (2025)
|-
| '''Xızmet kórsetiw aymaǵı'''
| Dúnya júzi boyınsha
|-
| '''Tiykarǵı tulǵalar'''
| 
*Tim Kuk (Bas direktor)
*Artur Levinson (direktorlar keńesiniń baslıǵı)
|-
| '''Ónimleri'''
|
*AirPods
*Apple TV
*Apple Watch
*iPad
*[[iPhone]]
*Mac
|-
| '''Xızmetleri'''
|
*[[App Store]]
*Apple Card
*Apple Music
*Apple Pay
*Apple TV+
*iCloud
|-
| '''Tabıs'''
| {{profit}} US$391 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Operaciyalıq tabıs'''
| {{profit}} US$123 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Taza tabıs'''
| {{decrease}} US$94 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Barlıq aktivler'''
| {{profit}} US$365 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Barlıq kapital'''
| {{decrease}} US$57 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Xızmetkerler sanı'''
| 164,000 (2024-jıl)
|-
| '''[[Sıńar kompaniya|Sıńar kompaniyaları]]'''
| 
*Apple Studios
*Beats Electronics
*Beddit
*Braeburn Capital
*Claris
*Globalstar (20%)
|-
| '''ASN'''
| 714
|-
| '''Veb-saytı'''
| [https://www.apple.com apple.com]
|-
| colspan=&quot;2&quot; style=&quot;font-size: 85%;&quot; | Finans maǵlıwmatları 2024-jıldıń 28-sentyabrinde juwmaqlanǵan finans jılına tiyisli.
|}

'''Apple Inc.''' – Amerika kóp milletli korporaciyası hám texnologiya kompaniyası bolıp, onıń bas keńsesi [[Kaliforniya shtatı|Kaliforniya]] shtatınıń Kupertino qalasında, Silikon oypatlıǵında jaylasqan. Ol tiykarınan tutınıwshı elektronikası, [[programmalıq támiynat]] hám xızmetleri menen ataqlı. 1976-jılı [[Stiv Djobs]], Stiv Voznyak hám Ronald Ueyn tárepinen Apple Computer Company retinde shólkemlestirilgen, keyingi jılı Djobs hám Voznyak tárepinen Apple Computer, Inc. retinde dizimge alındı. 2007-jılı kompaniyanıń dıqqatı kompyuterlerden tutınıwshı elektronikasına keńeygenlikten, Apple Inc. dep qayta ataldı. Apple 2024-jılǵı finans jılında 391.04 milliard AQSH dolları tabıs penen eń iri texnologiya kompaniyası bolıp tabıladı.

Kompaniya Voznyaktıń Apple I jeke kompyuterin islep shıǵarıw hám satıw ushın shólkemlestirilgen. Onıń ekinshi kompyuteri, Apple II, dáslep kóplegen islep shıǵarılǵan mikrokompyuterlerdiń biri retinde eń kóp satılatuǵın ónimge aylandı. Apple 1983-jılı Lisa hám 1984-jılı Macintosh kompyuterlerin usındı, olar grafikalıq paydalanıwshı interfeysi hám tıshqanshanı qollanǵan dáslepki kompyuterlerdiń biri boldı. 1985-jılǵa kelip, kompaniya ishindegi mashqalalar sebepli Djobs NeXT kompaniyasın shólkemlestiriw ushın ketti, al Voznyak basqa joybarlarǵa ketti; Djon Skalli on jıldan aslam waqıt dawamında bas direktor lawazımın atqardı. 1990-jılları Apple jeke kompyuter sanaatında [[Microsoft Windows]] [[Operaciyalıq sistema|operaciyalıq sisteması]] hám [[Intel]] processorlı JK klonlarınıń arzan bahalı duopoliyasına salıstırǵanda ádewir bazar úlesin joǵalttı. 1997-jılı Apple bankrotlıqqa bir neshe hápte qalǵan edi. Sátsiz operaciyalıq sistema strategiyasın sheshiw ushın, ol NeXT kompaniyasın satıp aldı, bul Djobstı kompaniyaǵa qaytarıwǵa alıp keldi. Ol keyingi on jıl ishinde iMac, iPod, [[iPhone]] hám iPad qurılmaların úlken maqtawǵa ılayıq etip usınıw, sonday-aq iTunes Store dúkanın iske qosıw, «Basqasha oyla» reklama kampaniyasın baslaw hám Apple Store usaqlap satıw tarmaǵın ashıw arqalı Appledı qaytadan paydalılıqqa qaytardı. Bul háreketler Appledı shama menen 2010-jıldan baslap dúnyadaǵı eń qımbat brendlerdiń biri bolıwın támiyinledi. Djobs 2011-jılı densawlıǵına baylanıslı lawazımınan ketti hám eki aydan soń qaytıs boldı; onıń ornına bas direktor lawazımına Tim Kuk keldi.

Apple ónimler qatarına iPhone, iPad, Apple Watch, Mac hám Apple TV sıyaqlı kóshpeli hám úy apparatlıq támiynatı; [[iOS]], iPadOS hám macOS sıyaqlı operaciyalıq sistemalar; hám Apple Pay, iCloud, sonday-aq Apple Music hám Apple TV+ sıyaqlı multimediyalıq aǵımlı xızmetler kiredi. Apple Amerikadaǵı bes úlken informaciyalıq texnologiya kompaniyalarınıń biri bolıp tabıladı; kóbinese 2011-jıldan baslap,[b] Apple dúnyadaǵı bazar kapitalizaciyası boyınsha eń iri kompaniya bolıp kelgen, al 2023-jılǵa kelip, payda boyınsha eń iri óndiriwshi kompaniya, satılǵan birlikler boyınsha tórtinshi eń iri jeke kompyuter jetkiziwshi, eń iri planshet kompyuterler jetkiziwshi hám dúnyadaǵı eń iri mobil telefonlar jetkiziwshi bolıp tabıladı. Apple 2018-jılı bahası 1 trillion dollardan asqan birinshi AQSH akcionerlik kompaniyası boldı hám 2024-jıldıń dekabr ayına kelip, onıń bahası 3,74 trillion dollardan astı. Apple Nasdaq birjasındaǵı eń iri kompaniya bolıp, onda «AAPL» belgisi astında sawda isleydi.

Apple óz jallawshılarınıń miynet ámeliyatları, kásiplik awqamlar menen qarım-qatnası, ekologiyalıq ámeliyatları hám básekige qarsı ámeliyatlar menen materiallardı alıw usılların óz ishine alǵan biznes etikası boyınsha sınǵa ushıraǵan. Soǵan qaramastan, kompaniyanıń úlken qollap-quwatlawshılar toparı bar hám brend sadıqlıǵınıń joqarı dárejesinen paydalanadı.

== Tariyxı ==

=== 1976–1980: Shólkemlestiriw hám korporaciya bolıw ===
[[File:Apple Garage.jpg|thumb|left|1976-jılı Stiv Djobs hám Stiv Voznyak Kaliforniya shtatınıń Los-Altos qalasındaǵı Krist-drayvta jaylasqan Djobstıń ata-anasınıń úyinde Apple kompaniyasın birge shólkemlestirdi.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=6–8}} Voznyak kompaniyanıń garajda qurılǵanı haqqındaǵı keń tarqalǵan pikirdi «azǵana ápsana» dep atadı,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Gibbs |first=Samuel |date=December 5, 2014 |title=Steve Wozniak: Apple starting in a garage is a myth |url=https://www.theguardian.com/technology/2014/dec/05/steve-wozniak-apple-starting-in-a-garage-is-a-myth |archive-url=https://web.archive.org/web/20150425011132/https://www.theguardian.com/technology/2014/dec/05/steve-wozniak-apple-starting-in-a-garage-is-a-myth |archive-date=April 25, 2015 |access-date=November 12, 2019 |website=[[The Guardian]]}}&lt;/ref&gt; biraq jataq bólme tarlıq etip baslaǵanda, olar ayırım jumısların garajǵa kóshirdi.&lt;ref name=&quot;Linzmayer01&quot;&gt;{{Cite news |last=Linzmayer |first=Owen W. |title=Apple Confidential: The Real Story of Apple Computer, Inc |work=The Denver Post |url=http://extras.denverpost.com/books/chap0411h.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120414125259/http://extras.denverpost.com/books/chap0411h.htm |archive-date=April 14, 2012}}&lt;/ref&gt;]]

[[File:2019-08-04 Apple I computer.jpg|thumb|Apple I - bul Apple kompaniyasınıń dáslepki ónimi bolıp, Voznyak tárepinen islep shıǵarılǵan hám zárúr klaviatura, monitor, quwat blogı hám qosımsha korpussız jıynalǵan sxema taxtası túrinde satılǵan.]]
'''Apple Computer Company''' 1976-jılı 1-aprelde Stiv Djobs, Stiv Voznyak hám Ronald Ueyn tárepinen sheriklik retinde shólkemlestirildi.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=6–8}}&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Williams |first=Rhiannon |date=April 1, 2015 |title=Apple celebrates 39th year on April 1 |work=[[The Daily Telegraph|The Telegraph]] |url=https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/11507451/Apple-celebrates-39th-year-on-April-1.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=July 9, 2017 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/11507451/Apple-celebrates-39th-year-on-April-1.html |archive-date=January 10, 2022}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; Kompaniyanıń birinshi ónimi - Apple I kompyuteri bolıp, onı tolıǵı menen Voznyak dizayn islegen hám qoldan islegen.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=September 28, 2006 |title=Apple co-founder tells his side of the story |url=https://www.smh.com.au/news/laptops--desktops/wozniak-tells-his-side-of-the-story/2006/09/28/1159337270259.html |access-date=July 9, 2017 |website=[[The Sydney Morning Herald]] |archive-date=July 3, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170703154618/http://www.smh.com.au/news/laptops--desktops/wozniak-tells-his-side-of-the-story/2006/09/28/1159337270259.html |url-status=live}}; {{Cite news |title=A Chat with Computing Pioneer Steve Wozniak |url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=6167297 |website=[[NPR]] |date=September 29, 2006 |access-date=July 9, 2017 |archive-date=March 27, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327091333/https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=6167297 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Onıń jaratılıwın qarjılandırıw ushın Djobs óziniń Volkswagen avtobusın, al Voznyak bolsa HP-65 kalkulyatorın sattı.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Isaacson |first=Walter |url=https://books.google.com/books?id=26ev_abfrU8C |title=Steve Jobs: The Exclusive Biography |date=October 24, 2011 |publisher=Little, Brown Book Group |isbn=978-0-7481-3132-7 |language=en}}&lt;/ref&gt; Ekewi de tolıq satıw bahasın almadı, biraq ulıwma 1,300 dollar (2024-jılǵa kelip 7,200 dollarǵa teń) tabıs taptı. Voznyak birinshi Apple I prototipin 1976-jıldıń iyul ayında Homebrew Computer Club-ta tanıstırdı.&lt;ref&gt;{{Harvnb|O'Grady|2009|pages=2–3}}; {{Cite web |title=The Homebrew Computer Club |url=http://www.computerhistory.org/revolution/personal-computers/17/312 |access-date=July 9, 2017 |publisher=[[Computer History Museum]] |archive-date=March 27, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327102109/https://www.computerhistory.org/revolution/personal-computers/17/312 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple I oraylıq processor (CPU), yad (RAM) hám tiykarǵı tekstli-video chipleri bar tiykarǵı plata retinde satıldı – bul tolıq jeke kompyuter retinde bazarda ele usınılmaǵan tiykarǵı jıynaqlı koncepciyası edi.&lt;ref&gt;{{Cite magazine |last=Kahney |first=Leander |date=November 19, 2002 |title=Rebuilding an Apple From the Past |language=en-US |magazine=Wired |url=https://www.wired.com/2002/12/56426/ |access-date=November 7, 2022 |issn=1059-1028 |archive-date=November 7, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221107195134/https://www.wired.com/2002/12/56426/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Ol dáslepki tanıstırılǵannan keyin tez arada 666.66 dollarǵa (2024-jılǵa kelip 3,700 dollarǵa teń) bahalandı.&lt;ref&gt;{{Cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/7091190.stm |work=[[BBC News]] |title=Building the digital age |access-date=January 19, 2008 |date=November 15, 2007 |archive-date=November 28, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171128173707/http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/7091190.stm |url-status=live}}; {{Cite web |title=Apple I |url=http://staging.computerhistory.org/exhibits/highlights/apple1.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20070326115844/http://staging.computerhistory.org/exhibits/highlights/apple1.shtml |archive-date=March 26, 2007 |access-date=January 19, 2008 |publisher=[[Computer History Museum]]}}; [https://web.archive.org/web/20170204212503/http://www.g4tv.com/gamemakers/episodes/3781/Apple_II.html Game Makers (TV Show)]: Apple II. Originally aired January 6, 2005; {{Cite web |url=http://www.macmothership.com/gallery/newads7/1976apple1.jpg |title=Picture of original ad featuring US666.66 price|access-date=January 21, 2008|archive-date=January 15, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200115222510/http://www.macmothership.com/gallery/newads7/1976apple1.jpg|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;iWoz&quot;&gt;{{Cite book |last1=Wozniak |first1=Steve |title=iWoz: Computer Geek to Cult Icon: How I Invented the Personal Computer, Co-Founded Apple, and Had Fun Doing It |title-link=iWoz: Computer Geek to Cult Icon: How I Invented the Personal Computer, Co-Founded Apple, and Had Fun Doing It |last2=Smith |first2=Gina |publisher=[[W. W. Norton &amp; Company]] |year=2006 |isbn=978-0-393-06143-7 |oclc=502898652 |author-link=Steve Wozniak |author-link2=Gina Smith (author)}}&lt;/ref&gt; Voznyak keyinirek 666 sanındaǵı haywannıń belgisiniń tosınnan ekenliginen xabarı bolmaǵanın hám bul bahanı «qaytalanatuǵın sanlardı» unatqanı ushın oylap tapqanın ayttı.&lt;ref name=&quot;VintageNews&quot;&gt;{{Cite news |last=Blazeski |first=Goran |date=November 25, 2017 |title=Apple-1, Steve Wozniak's hand-built creation, was Apple's first official product, priced at $666.66 |work=The Vintage News |url=https://www.thevintagenews.com/2017/11/25/apples-first-official-product-was-priced-at-666-66 |access-date=November 24, 2019 |archive-date=July 26, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200726090158/https://www.thevintagenews.com/2017/11/25/apples-first-official-product-was-priced-at-666-66/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

'''Apple Computer, Inc.''' 1977-jılı 3-yanvarda Kaliforniyanıń Kupertino qalasında rásmiy túrde dizimge alındı, bul waqıtta Ueyn kompaniyadan ketken edi, ol kompaniyanı birgelikte qurǵannan 12 kún ótkennen soń óz úlesin Djobs hám Voznyak-qa 800 dollarǵa satıp jibergen. Multimillioner Mayk Markkula Appledı dizimge alıw barısında Djobs hám Voznyak-qa zárúrli biznes tájiriybe hám 250,000 dollar (2024-jılǵı 1,297,000 dollarǵa teń) qarjı menen járdem berdi.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=January 6, 1998 |title=Apple chronology |url=https://money.cnn.com/1998/01/06/technology/apple_chrono |access-date=May 2, 2017 |publisher=[[CNNMoney]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081036/http://money.cnn.com/1998/01/06/technology/apple_chrono/ |url-status=live}}; {{Cite web |first=Ben |last=Gilbert |title=Where are the first 10 Apple employees today? |url=http://www.businessinsider.com/the-first-10-apple-employees-2016-12 |website=[[Business Insider]] |date=December 26, 2016 |access-date=May 2, 2017 |archive-date=March 30, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190330085628/https://www.businessinsider.com/the-first-10-apple-employees-2016-12 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Jumıs islewdiń dáslepki bes jılında tabıs tez ósti, shama menen hár tórt ayda eki ese kóbeydi. 1977-jıldıń sentyabrinen 1980-jıldıń sentyabrine shekem jıllıq satıw kólemi 775,000 dollardan 118 million AQSH dollarına shekem ósti, bul ortasha jıllıq ósiw páti 533% degendi ańlatadı.&lt;ref&gt;[[Infinite Loop]] {{Cite book|author-link=Michael S. Malone|first=Michael S.|last=Malone|year=1999|title=Infinite loop: how the world's most insanely great computer company went insane|isbn=978-0-385-48684-2|oclc=971131326|url=https://archive.org/details/infiniteloophoww00malo|location=New York|publisher=Currency/Doubleday|page=157}}; {{Cite web|url=https://news.fastcompany.com/apples-sales-grew-150x-between-1977-1980-4001956|title=Apple's sales grew 150x between 1977–1980|archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081616/https://news.fastcompany.com/apples-sales-grew-150x-between-1977-1980-4001956|archive-date=May 25, 2017|last=McCracken|first=Harry|date=April 1, 2016|access-date=May 2, 2017|website=[[Fast Company]]|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

Sonday-aq Voznyak tárepinen dizayn islengen Apple II 1977-jılı 16-aprelde birinshi West Coast Computer Faire kórgizbesinde kórsetildi.{{Sfn|Linzmayer|2004|page=12}} Ol óziniń tiykarǵı básekilesi TRS-80 hám Commodore PET-ten simvollıq yacheykalarǵa tiykarlanǵan reńli grafikası hám ashıq arxitekturası menen ayırmashılıq qıladı. Apple I hám dáslepki Apple II modelleri saqlaw qurılması sıpatında ádettegi audio kassetalardı paydalanǵan, olar 1978-jılı 5+1⁄4 dyuymli disketa diskovodı hám Disk II dep atalǵan interfeys tárepinen almastırıldı.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=13–15}}&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Weyhrich |first=Steven |date=April 21, 2002 |title=Apple II History Chapter 4 |url=http://apple2history.org/history/ah04 |access-date=August 18, 2008 |archive-date=August 1, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100801191644/http://apple2history.org/history/ah04/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

[[File:Apple II Plus cropped.jpg|thumb|left|1977-jılı shıǵarılǵan hám tiykarınan Voznyak tárepinen dizayn islengen Apple II kompaniyanıń birinshi úlken tabısı boldı.]]
Apple II biznes dúnyasınıń birinshi «killer qosımshası» VisiCalc programması ushın stol ústi platforması sıpatında tańlandı. VisiCalc - bul 1979-jılı shıǵarılǵan elektron keste programması.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=13–15}} VisiCalc Apple II ushın biznes bazarın jarattı hám úy paydalanıwshılarına Apple II satıp alıwdıń qosımsha sebebin berdi: keńse menen úylesimlilik,{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=13–15}} biraq Apple II bazar úlesi Atari, Commodore hám Tandy sıyaqlı básekilesler tárepinen islep shıǵarılǵan úy kompyuterlerinen artta qaldı.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Bagnall |first=Brian |title=On the Edge: The Spectacular Rise and Fall of Commodore |publisher=Variant Press |year=2005 |isbn=978-0-9738649-0-8 |pages=109–112}}; [http://www.jeremyreimer.com/total_share.html Personal Computer Market Share: 1975–2004] {{Webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120606003537/http://www.jeremyreimer.com/total_share.html |date=June 6, 2012}} The figures show Mac higher, but that is not a single model.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |url=https://arstechnica.com/features/2005/12/total-share/ |title=Total share: 30 years of personal computer market share figures |first=Jeremy |last=Reimer |date=December 15, 2005 |website=Ars Technica |accessdate=September 1, 2023|archive-date=June 7, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120607023023/http://arstechnica.com/features/2005/12/total-share/|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

1980-jılı 12-dekabrde Apple tolıǵı menen elektron NASDAQ birjasında dáslepki jámiyetlik usınıs (IPO) penen shıqtı, hár bir akciyanı 22 dollardan (2022-jıldıń 3-sentyabrine shekemgi akciya bóliniwlerin esapqa alǵanda $.10) 4.6 million akciya sattı,&lt;ref name=&quot;Apple FAQ&quot;&gt;{{Cite web|url=https://investor.apple.com/faq/default.aspx|title=Frequently Asked Questions|archive-url=https://web.archive.org/web/20200312205405/https://investor.apple.com/faq/default.aspx|archive-date=March 12, 2020|publisher=Apple Inc.|access-date=January 19, 2020|url-status=live}}&lt;/ref&gt; bul 100 million dollardan artıq kapital jarattı, bul 1956-jıldan berli Ford Motor Company kompaniyasınan keyingi eń úlken IPO boldı&lt;ref name=&quot;EDNAAPLSTOCK&quot;&gt;{{Cite web |last=Deffree |first=Suzanne |date=December 12, 2018 |title=Apple IPO makes instant millionaires, December 12, 1980 |url=https://www.edn.com/electronics-blogs/edn-moments/4403276/Apple-IPO-makes-instant-millionaires--December-12--1980 |access-date=May 16, 2019 |archive-date=June 10, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190610002442/https://www.edn.com/electronics-blogs/edn-moments/4403276/Apple-IPO-makes-instant-millionaires--December-12--1980 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Kúnniń aqırına kelip, akciya bahası 29 dollarǵa&lt;ref name=&quot;DEDIPO&quot;&gt;{{Cite web |last=Dilger |first=Daniel Eran |date=December 12, 2013 |title=Apple, Inc. stock IPO created 300 millionaires 33 years ago today |url=http://appleinsider.com/articles/13/12/12/apple-inc-stock-ipo-created-300-millionaires-33-years-ago-today |access-date=April 18, 2017 |website=[[AppleInsider]] |archive-date=March 30, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190330102914/https://appleinsider.com/articles/13/12/12/apple-inc-stock-ipo-created-300-millionaires-33-years-ago-today |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám bazar kapitalizaciyası 1.778 milliard dollarǵa&lt;ref name=&quot;EDNAAPLSTOCK&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;DEDIPO&quot; /&gt; jetip, Djobs hám Voznyak qosılǵan shama menen 300 millioner payda boldı.

=== 1980–1990: Macintosh penen jetiskenlik ===
[[File:Steve Jobs and Macintosh computer, January 1984, by Bernard Gotfryd - edited 2.jpg|thumb|1984-jılı [[Stiv Djobs]] Macintosh penen, integraciyalanǵan [[grafikalıq paydalanıwshı interfeysi]] hám tıshqanshası bar birinshi ǵalabalıq bazardaǵı jeke kompyuter menen.]]
1979-jıldıń dekabr ayında Stiv Djobs hám Djef Raskin qosılǵan Apple xızmetkerleri Xerox PARC-qa bardı, onda olar [[grafikalıq paydalanıwshı interfeysi]] (GUI) bar Xerox Alto-nı kórdi. Keyin Apple PARC texnologiyasına kiriw múmkinshiligi boyınsha kelisimge keldi, bul Apple kompaniyasına artıqmashlıqlı bahada akciyalardı satıp alıw múmkinshiligin berdi. Bul sapar Djobsqa Apple ónimlerinde GUI engiziwge tásir etti, Apple Lisa menen baslap. Ǵalabalıq bazarǵa shıǵarılǵan GUI kompyuteri retinde novator bolıwına qaramastan, Lisa joqarı bahası hám sheklengen programmalıq támiynat múmkinshilikleri sebepli kommerciyalıq sátsizlikke ushıradı.

Djobs, Lisa komandasınan shıǵarılǵanına ashıwlanıp, kompaniyanıń Macintosh bólimin óz qolına aldı. Voznyak hám Raskin Macintosh-tı Apple II sıyaqlı tekstke tiykarlanǵan interfeysi bar arzan kompyuter etip jobalastırǵan edi, biraq 1981-jılǵı samolyot apatı Voznyaktıń joybardan sheginiwine májbúr etti. Djobs tez arada Macintosh-tı Lisa-dan arzanıraq bolatuǵın grafikalıq sistema retinde qayta anıqladı, burınǵı bóliminiń bahasın tómenletip.&lt;ref name=&quot;TheVerge&quot;&gt;{{Cite web |date=June 27, 2013 |title=Steve Wozniak on Newton, Tesla, and why the original Macintosh was a 'lousy' product |url=https://www.theverge.com/2013/6/27/4468314/steve-wozniak-on-how-the-newton-changed-his-life |archive-url=https://web.archive.org/web/20160312014832/http://www.theverge.com/2013/6/27/4468314/steve-wozniak-on-how-the-newton-changed-his-life |archive-date=March 12, 2016 |access-date=June 25, 2018}}&lt;/ref&gt; Sonday-aq, Djobs sol waqıtta kompaniyanıń kópshilik tabısın keltirip atırǵan Apple II bólimine de jaqtırmay qaradı.&lt;ref name=&quot;rice19850415&quot; /&gt;

1984-jılı Apple Macintosh-tı iske qostı, ol [[programmalastırıw tili]] bolmaǵan birinshi jeke kompyuter edi.&lt;ref name=&quot;IsProgramingObsolete&quot;&gt;{{Cite web |last=Harvey |first=Brian |date=1994 |title=Is Programing Obsolete? |url=http://www.eecs.berkeley.edu/~bh/obsolete.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131005000323/http://www.eecs.berkeley.edu/~bh/obsolete.html |archive-date=October 5, 2013 |access-date=June 14, 2013 |publisher=Electrical Engineering and Computer Sciences, [[University of California, Berkeley]]}}&lt;/ref&gt; Onıń debyutı «1984» dep atalǵan, Ridli Skott tárepinen rejissyorlıq etilgen hám 1984-jıl 22-yanvarda Super Bowl XVIII-diń úshinshi shereginde kórsetilgen 1.5 million AQSH dollarlıq telereklama menen belgilendi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Friedman |first=Ted |title=Apple's 1984: The Introduction of the Macintosh in the Cultural History of Personal Computers |url=http://www.duke.edu/~tlove/mac.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121014051705/http://www.duke.edu/~tlove/mac.htm |archive-date=October 14, 2012}}&lt;/ref&gt; Bul Apple kompaniyasınıń tabısı ushın ayrıqsha waqıya dep bahalandı&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Maney |first=Kevin |date=January 28, 2004 |title=Apple's '1984' Super Bowl commercial still stands as watershed event |work=[[USA Today]] |url=https://usatoday30.usatoday.com/tech/columnist/kevinmaney/2004-01-28-maney_x.htm |access-date=April 18, 2017 |archive-date=March 13, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180313054828/https://usatoday30.usatoday.com/tech/columnist/kevinmaney/2004-01-28-maney_x.htm |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám CNN tárepinen «shedevr»,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Leopold |first=Todd |date=February 3, 2006 |title=Why 2006 isn't like '1984' |url=https://edition.cnn.com/2006/SHOWBIZ/02/02/eye.ent.commercials/ |access-date=April 18, 2017 |publisher=[[CNN]] |archive-date=April 5, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140405133016/http://edition.cnn.com/2006/SHOWBIZ/02/02/eye.ent.commercials |url-status=live}}&lt;/ref&gt; al TV Guide tárepinen barlıq waqıtlardaǵı eń ullı telereklamalardıń biri dep tán alındı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=October 12, 1999 |title=The greatest commercials of all time |url=https://www.tvguide.com/tv/magazine/990628/ftr6.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/19991012071246/http://www.tvguide.com/tv/magazine/990628/ftr6.asp |archive-date=October 12, 1999 |access-date=April 18, 2017 |website=[[TV Guide]]}}; {{Cite web |first=Aaron |last=Taube |title=How The Greatest Super Bowl Ad Ever – Apple's '1984' – Almost Didn't Make It To Air |url=http://www.businessinsider.com/apple-super-bowl-retrospective-2014-1 |website=[[Business Insider]] |date=January 22, 2014 |access-date=April 18, 2017 |archive-date=March 30, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190330104642/https://www.businessinsider.com/apple-super-bowl-retrospective-2014-1 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Reklama Macintoshqa úlken qızıǵıwshılıq payda etti, hám dáslepki satıwlar jaqsı boldı, biraq úsh aydan keyin pikirler kele baslaǵanda satıwlar ádewir tómenley basladı. Djobs 128 kilobayt RAM talap etken edi, bul onıń tezligin hám programmalıq támiynatın sheklep, 1,000 dollar (2024-jılda 3,000 dollarǵa teń) bahaǵa umtılıwǵa alıp keldi. Macintosh 2,495 dollarǵa (2024-jılda 7,600 dollarǵa teń) satıldı, bul baha áste islewi sebepli sınshılar tárepinen qattı sınǵa alındı.&lt;ref&gt;{{Harvnb|Linzmayer|2004|page=98}}; {{Harvnb|Swaine|2014|pages=441–443}}; {{Cite book |last=Isaacson |first=Walter |title=Steve Jobs |title-link=Steve Jobs (book) |publisher=[[Simon and Schuster]] |year=2015 |isbn=978-1-5011-2762-5}} pp. 186–187; {{Cite book |first=Andy |last=Hertzfeld |year=2005 |title=Revolution in The Valley: The Insanely Great Story of How the Mac Was Made |publisher=O'Reilly Media |isbn=978-0-596-00719-5}}&lt;/ref&gt; 1985-jıldıń basında bul satıwlardıń tómenlewi Stiv Djobs penen eki jıl burın Pepsi kompaniyasınan Djobstıń «Siz ómirińizdiń qalǵan bólegin qant suwın satıwǵa arnaysız ba, yamasa meniń menen birge dúnyanı ózgertesiz be?»&lt;ref&gt;{{Harvnb|Linzmayer|2004|page=156}}; {{Harvnb|Isaacson|2015|pages=153–154}}&lt;/ref&gt; degen sózleri menen shaqırılǵan CEO Djon Skalli arasında biylik gúresin qozǵadı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Gallo |first=Carmine |date=January 22, 2014 |title=How Steve Jobs And Bill Gates Inspired John Sculley To Pursue The 'Noble Cause |url=https://www.forbes.com/sites/carminegallo/2016/11/12/how-steve-jobs-and-bill-gates-inspired-john-sculley-to-pursue-the-noble-cause/#9eaee3232bd5 |access-date=March 31, 2019 |website=[[Forbes]] |archive-date=March 31, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331065556/https://www.forbes.com/sites/carminegallo/2016/11/12/how-steve-jobs-and-bill-gates-inspired-john-sculley-to-pursue-the-noble-cause/#9eaee3232bd5 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Skalli Apple direktorlar keńesiniń bir awızdan qollawı menen Djobstı Macintosh bóliminiń basshısı lawazımınan bosattı.&lt;ref&gt;{{Cite book |last1=Schlender |first1=Brent |title=Becoming Steve Jobs: The Evolution of a Reckless Upstart into a Visionary Leader |last2=Tetzeli |first2=Rick |date=2016 |publisher=Crown Business; Reprint edition |isbn=978-0-385-34742-6 |ref={{harvid|Schlender|2016}} |pages=87–92}}; {{Harvnb|Linzmayer|2004|page=156}}&lt;/ref&gt;

Direktorlar keńesi Skallige Djobstı hám onıń sınaqtan ótpegen ónimlerge qımbat kirisiwlerdi baslaw múmkinshiligin sheklewdi tapsırdı. Skallidiń basqarıwına boysınıwdıń ornına, Djobs onı basshılıqtan shetletiwge urındı.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=156–157}} Jan-Lui Gasse Skallige Djobstıń direktorlar keńesinde awdarıspaq shólkemlestiriwge urınıp atırǵanın xabarladı hám shuǵıl jıynalısqa shaqırdı, onda Apple kompaniyasınıń atqarıwshı xızmetkerleri Skallidiń tárepin alıp, Djobstı barlıq operaciyalıq wazıypalardan bosattı.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=156–157}} Djobs 1985-jıldıń sentyabr ayında Apple kompaniyasınan ketti hám NeXT kompaniyasın shólkemlestiriw ushın bir neshe Apple xızmetkerlerin ózi menen birge alıp ketti.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Spector |first=G |date=September 24, 1985 |title=Apple's Jobs Starts New Firm, Targets Education Market |page=109 |work=[[PC Week]]}}&lt;/ref&gt; Voznyak ta 1985-jıldıń basında basqa joybarlar menen shuǵıllanıw ushın Apple kompaniyasındaǵı aktiv jumısınan ketken edi, Apple II bólimine kompaniyanıń qatnasına narazılıǵın bildirip hám kompaniya «sońǵı bes jıl dawamında nadurıs baǵıtta ketip atır» dep aytqan edi.&lt;ref name=&quot;rice19850415&quot;&gt;{{Cite news |last=Rice |first=Valerie |date=April 15, 1985 |title=Unrecognized Apple II Employees Exit |page=35 |work=[[InfoWorld]] |url=https://books.google.com/books?id=zC4EAAAAMBAJ&amp;pg=PA35 |access-date=November 6, 2017 |archive-date=March 1, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301054845/https://books.google.com/books?id=zC4EAAAAMBAJ&amp;pg=PA35 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;wozemployee&quot;&gt;{{Cite news |date=January 3, 2018 |title=I Never Left Apple |language=en-US |work=Offally Woz |url=http://woz.org/letters/never-left-apple |access-date=October 2, 2018 |archive-date=October 2, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181002215223/http://woz.org/letters/never-left-apple/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |title=CNN.com Video |work=[[CNN]] |url=http://www.cnn.com/video/?/video/bestoftv/2011/08/25/exp.piers.wozniak.jobs.reaction.cnn |access-date=March 27, 2019 |archive-date=February 3, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140203113642/http://www.cnn.com/video/?%2Fvideo%2Fbestoftv%2F2011%2F08%2F25%2Fexp.piers.wozniak.jobs.reaction.cnn |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Voznyak Apple kompaniyasında wákil sıpatında jumıs islewin dawam etti, jılına shama menen 120,000 dollar kóleminde stipendiya alıp turdı.&lt;ref name=&quot;wozemployee&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;iWoz&quot; /&gt; Djobs hám Voznyak ketkennen keyin de Apple kompaniyasınıń akcionerleri bolıp qaldı.&lt;ref name=&quot;wozstock&quot;&gt;[http://www.fool.com/research/2000/features000302.htm Apple's ''Other'' Steve (Stock Research)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061019134707/http://www.fool.com/research/2000/features000302.htm|date=October 19, 2006}} March 2, 2000, [[The Motley Fool]].&lt;/ref&gt;

1985-jılı Djobs hám Voznyak ketkennen keyin, Skalli sol jılı yadı tórt ese kóp bolǵan Macintosh 512K kompyuterin shıǵardı hám birinshi aqılǵa muwapıq bahadaǵı PostScript lazer printeri LaserWriter'di tanıstırdı. Sonday-aq, PostScript tiliniń artıqmashılıqlarınan paydalanǵan dáslepki stol ústi baspa qosımshası PageMaker, Aldus Corporation tárepinen 1985-jıldıń iyul ayında shıǵarıldı.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=158–159}} Macintosh, LaserWriter hám PageMaker birikpesiniń stol ústi baspa bazarın jaratıwǵa sebepshi bolǵanı aytıladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=The History of Desktop Publishing |url=https://www.lifewire.com/when-was-desktop-publishing-invented-1073863 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210227131823/https://www.lifewire.com/when-was-desktop-publishing-invented-1073863 |archive-date=February 27, 2021 |access-date=April 30, 2007 |publisher=[[Lifewire]]}}&lt;/ref&gt;

Stol ústi baspa bazarındaǵı bul ústem poziciya&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Swaine |first=Michael |title=Fire in the Valley: The Birth and Death of the Personal Computer |publisher=Pragmatic Bookshelf |year=2014 |isbn=978-1-68050-352-4}} pp. 359–363&lt;/ref&gt; kompaniyaǵa joqarı bahalı segmentlerine itibar qaratıwǵa múmkinshilik berdi, bul «joqarı-oń siyasatı» dep atalıp, baha hám payda diagrammasındaǵı ornı menen baylanıslı edi. Joqarıraq baha noqatlarında satılatuǵın jańa modeller joqarı payda shegarasın usındı hám tájiriybeli paydalanıwshılar tezliktiń hár bir artıwın qabıl etkenlikten, ulıwma satıwlarǵa hesh qanday tásir etpegendey kórindi. Ayırımlar ózlerin bazardan shıǵarıp taslawı múmkin dep táshiwishlense de, 1980-jıllardıń ortasına kelip «joqarı-oń siyasatı» tolıq kúshke kirdi, bul Jan-Lui Gasseniń Macintosh II kompyuteriniń 55% payda shegine tiykarlanǵan «eliw bes yamasa ólim» uranına baylanıslı edi.&lt;ref name=&quot;insidestoryCarlton&quot;&gt;{{Cite book |last=Carlton |first=Jim |url=https://archive.org/details/appleinsidestory00carl |title=Apple: The inside story of intrigue, egomania, and business blunders |publisher=[[Random House]] |year=1997 |isbn=978-0-8129-2851-8 |location=New York}}&lt;/ref&gt;

Bul siyasat 1980-jıllardıń aqırında keri tásir ete basladı, sebebi IBM PC úylesimli kompyuterlerde Macintoshtıń ayırım funkciyalarına iye bolǵan, biraq ádewir arzan bahadaǵı stol ústi baspa programmaları payda boldı. Kompaniya stol ústi baspa bazarındaǵı ústem poziciyasınan ayrıldı hám Apple ónimlerin endi satıp ala almaytuǵın kóplegen dáslepki tutınıwshı bazasınan alıslap ketti. 1989-jılǵı Rojdestvo máwsimi kompaniya tariyxında birinshi ret satıwlardıń tómenlewi menen belgilendi, bul Apple akciyalarınıń bahasınıń 20% tómenlewine alıp keldi.&lt;ref name=&quot;insidestoryCarlton&quot; /&gt; Usı dáwir dawamında Skalli menen Gasse arasındaǵı qatnasıqlar jamanlastı, bul Skallidiń 1990-jıldıń yanvar ayında Maykl Spindlerdi bas operaciyalıq direktor etip tayınlaw arqalı Gasseni lawazımınan túsiriwine alıp keldi.{{Sfn|Linzmayer|2004|page=184–185}} Sol jılı Gasse kompaniyadan ketip, básekiles Be Inc. kompaniyasın shólkemlestiredi&lt;nowiki/&gt;[[Be Inc.|.]]{{Sfn|Linzmayer|2004|page=160}}

=== 1990–1997: Qulaw hám qayta shólkemlestiriw ===
[[File:Apple macintosh lcII.jpg|thumb|Macintosh LC II]]
Kompaniya strategiyasın ózgertti hám 1990-jıldıń oktyabr ayında úsh arzan modeldi usındı: Macintosh Classic, Macintosh LC hám Macintosh IIsi. Bulardıń hámmesi jıynalǵan talap sebepli ádewir satılıwlarǵa eristi.{{Sfn|Linzmayer|2004|page=128}} 1991-jılı Apple házirgi derlik barlıq zamanagóy noutbuklardıń formasın belgilep bergen dizaynı menen úlken tabısqa erisken PowerBooktı usındı. Sol jılı Apple System 7 di de usındı, bul Macintosh operaciyalıq sistemasınıń úlken jańalanıwı bolıp, interfeyske reńlerdi qostı hám jańa tarmaq imkaniyatların kirgizdi.

Arzan Maclerdiń hám PowerBooktıń tabısı kirislerdiń artıwına alıp keldi.&lt;ref name=&quot;lemsculley&quot;&gt;{{Cite web |last=Hormby |first=Thomas |date=February 22, 2006 |title=Growing Apple with the Macintosh: The Sculley years |url=http://lowendmac.com/orchard/06/john-sculley-years-apple.html |access-date=March 2, 2007 |website=[[Low End Mac]] |archive-date=March 25, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140325231124/http://lowendmac.com/orchard/06/john-sculley-years-apple.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bir qansha waqıt dawamında Apple júdá jaqsı islep, paydanı arttırıp jańa ónimlerdi usındı. MacAddict jurnalı 1989-jıllar menen 1991-jıllar arasındaǵı dáwirdi Macintoshtıń «birinshi altın dáwiri» dep atadı.&lt;ref&gt;{{Cite magazine |date=January 2004 |title=MacAddict |url=https://archive.org/stream/MacAddict-089-200401/MacAddict-089-200401-BobKiwi-v1_djvu.txt |magazine=[[MacAddict]] |issue=89 |access-date=April 1, 2017}}&lt;/ref&gt;[[File:Apple PenLite prototype, 1992.jpg|thumb|PenLite - bul Appledıń 1992-jılı Mac OS ti planshetke alıp keliw ushın jaratılǵan birinshi planshet kompyuter prototipi. Ol Newton paydasına biykar etildi.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Exclusive: New pics of Apple's unreleased tablet prototype from 1992 – and the Mac that flew on the Space Shuttle |url=http://www.stuff.tv/news/exclusive-new-pics-apples-unreleased-tablet-prototype-1992-and-mac-flew-space-shuttle |access-date=April 14, 2016 |publisher=stuff.tv |archive-date=March 31, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331081051/https://www.stuff.tv/news/exclusive-new-pics-apples-unreleased-tablet-prototype-1992-and-mac-flew-space-shuttle |url-status=live}}&lt;/ref&gt;]]
Arzan turmıslıq Maclerdiń, ásirese LC niń tabısı, qımbat mashinalardıń satılıwın kemeytti. Bunı sheshiw ushın basqarma bir neshe jańa brendlerdi kirgizdi, birdey mashinalardı hár túrli bahalarda, hár qıylı bazarlar ushın sattı: joqarı dárejeli Quadra seriyası, orta dárejeli Centris seriyası hám turmıslıq Performa seriyası. Bul kóp modeller arasında ádewir turmıslıq aljasıwlarǵa alıp keldi.&lt;ref name=&quot;vawperforma&quot;&gt;{{Cite web |title=Macintosh Performa |url=http://www.vectronicsappleworld.com/profiles/performa.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20130419164519/http://www.vectronicsappleworld.com/profiles/performa.html |archive-date=April 19, 2013 |access-date=November 29, 2010 |publisher=Vectronics Apple World}}&lt;/ref&gt;

1993-jılı Apple II seriyası toqtatıldı. Onı islep shıǵarıw qımbat edi, hám kompaniya onıń ele de arzan Macintosh modelleriniń satılıwın azaytıp atırǵanın sheshti. LC di shıǵarǵannan keyin, Apple baǵdarlamashılardı Apple II ornına Macintosh ushın qosımshalar jaratıwǵa shaqırdı hám satıwshılarǵa tutınıwshılardı Apple II den Macintosh qa qaray baǵdarlawǵa ruqsat berdi.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=July 10, 2002 |title=The Apple IIGS, Cont |url=http://apple2history.org/history/ah11.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080912044443/http://apple2history.org/history/ah11.html |archive-date=September 12, 2008 |access-date=July 8, 2017 |website=Apple II History}}&lt;/ref&gt; Apple IIe 1993-jılı toqtatıldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Edwards |first=Benj |date=January 18, 2013 |title=30 years of the Apple Lisa and the Apple IIe |url=https://www.macworld.com/article/2025408/30-years-of-the-apple-lisa-and-the-apple-iie.html |access-date=July 8, 2017 |website=[[Macworld]] |publisher=[[International Data Group]] |archive-date=August 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200819175606/https://www.macworld.com/article/2025408/30-years-of-the-apple-lisa-and-the-apple-iie.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Apple 1990-jıllar dawamında bir neshe sátsiz turmıslıq ónimlerdi sınap kórdi, sonıń ishinde QuickTake cifrlı kameraları, PowerCD kóshpeli CD audio pleerleri, kolonkalar, Pippin video oyın konsoli, eWorld onlayn xızmeti hám Apple Interactive Television Box bar. Djon Skallidiń real emes bazar boljawlarına tiykarlanǵan mashqalalı Newton planshet bólimine úlken resurslar jumsaldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Huddleston |first=Tom Jr. |date=January 12, 2021 |title=From Atari's 'Pong' console to the first CD player and Xbox: 10 of the biggest tech products to debut at Las Vegas' famous Consumer Electronics Show |url=https://www.cnbc.com/2021/01/12/biggest-tech-products-to-debut-at-ces-over-the-years.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210218151001/https://www.cnbc.com/2021/01/12/biggest-tech-products-to-debut-at-ces-over-the-years.html |archive-date=February 18, 2021 |access-date=May 10, 2021 |website=[[CNBC]] |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

Usı dáwir dawamında, Microsoft arzan jeke kompyuterlerge programmalıq támiynat jetkiziwge itibar qaratıp, [[Microsoft Windows|Windows]] penen bazar úlesin alıwdı dawam etti, al Apple qımbat bolsa da jaqsı injenerlik tájiriybe usındı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=1990–1995: Why the World Went Windows |url=http://www.roughlydrafted.com/RD/Q4.06/3EC02E78-FD4D-4CDF-92A0-9C4CBDFAB3D2.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120104160236/http://www.roughlydrafted.com/RD/Q4.06/3EC02E78-FD4D-4CDF-92A0-9C4CBDFAB3D2.html |archive-date=January 4, 2012 |access-date=August 12, 2008 |website=Roughly Drafted}}&lt;/ref&gt; Apple joqarı payda normalarına isendi hám hesh qashan anıq juwap bergen joq; ol Apple Computer, Inc. v. Microsoft Corp. isinde Lisaǵa uqsas grafikalıq interfeys islep shıǵarǵanı ushın Microsofttı sudqa berdi''[[Apple Computer, Inc. v. Microsoft Corp.|.]]''&lt;ref name=&quot;lemms&quot;&gt;Hormby, Thomas. [http://lowendmac.com/orchard/06/apple-vs-microsoft.html The Apple vs. Microsoft GUI lawsuit] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080304145809/http://lowendmac.com/orchard/06/apple-vs-microsoft.html|date=March 4, 2008}}, ''[[Low End Mac]]'', August 25, 2006. Retrieved March 2, 2007.&lt;/ref&gt; Sud isleri jıllar dawamında sozıldı hám aqırında biykar etildi. Úlken ónim sátsizlikleri hám Windows qa bazar úlesiniń tez joǵalıwı Applediń abıroyına zıyan jetkerdi, hám 1993-jılı Skallidiń ornına Maykl Spindler bas direktor bolıp tayınlandı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Michael Spindler: The Peter Principle at Apple |url=http://lowendmac.com/orchard/06/michael-spindler-apple.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080908030156/http://lowendmac.com/orchard//06/michael-spindler-apple.html |archive-date=September 8, 2008 |access-date=August 12, 2008}}&lt;/ref&gt;
[[File:PowerMac 6100-66b.JPG|left|thumb|1994-jılı shıǵarılǵan Power Macintosh 6100, PowerPC processorlarına ótkennen keyingi Applediń birinshi jańa úy kompyuter modeli boldı.]]
Spindler basshılıǵında, Apple, [[IBM]] hám Motorola 1994-jılı jańa esaplaw platformasın (PowerPC Reference Platform yamasa PReP) jaratıw ushın AIM birlespesin dúzdi, onda IBM hám Motorola apparatlıq támiynatı Apple programmalıq támiynatı menen birlestirildi. AIM birlespesi PReP tiń ónimdarlıǵı hám Applediń programmalıq támiynatı PC di artta qaldırıp, usılayınsha Windowstıń ústemligine qarsı turadı dep úmit etti. Sol jılı Apple Motorola nıń PowerPC processorı menen jumıs isleytuǵın kóplegen kompyuterlerdiń birinshi bolǵan Power Macintosh-tı tanıstırdı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Power Macintosh 6100 |url=http://www.apple-history.com/body.php?page=gallery&amp;model=6100&amp;performa=off&amp;sort=date&amp;order=ASC&amp;range= |access-date=August 12, 2008 |archive-date=September 11, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070911010221/http://www.apple-history.com/body.php?page=gallery |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Birlespeden soń, Apple Motorola hám basqa kompaniyalarǵa Macintosh klonların islewge ruqsat beriw ideyasına ashıq boldı. Keyingi eki jıl ishinde 75 túrli Macintosh klon modeli shıǵarıldı. Biraq, 1996-jılǵa kelip, Apple basshıları klonlar kompaniyanıń óz joqarı klasslı kompyuterleriniń satılıwın, yaǵnıy payda norması eń joqarı bolǵan ónimlerdiń satılıwın kemsitip atırǵanınan táshiwishlene basladı.{{sfn|Linzmayer|2004|pp=[https://books.google.com/books?id=mXnw5tM8QRwC&amp;pg=PA254 254–256]}}

1996-jılı Spindler ornına Gil Amelio bas direktor etip tayınlandı, ol korporativ qayta tiklewshi sıpatındaǵı abıroyı ushın jumısqa alınǵan edi. Amelio tereń ózgerisler engizdi, sonıń ishinde keń kólemli jumıstan bosatıwlar hám shıǵınlardı qısqartıw da bar edi.&lt;ref&gt;Chaffin, Bryan. [http://www.macobserver.com/article/2001/02/06.13.shtml &quot;Former Apple CEO Gil Amelio Lands A New CEO Job | The Mac Observer&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171128173134/https://www.macobserver.com/article/2001/02/06.13.shtml |date=November 28, 2017 }}, The Mac Observer, February 6, 2001. Retrieved August 15, 2008.&lt;/ref&gt;

Bul dáwir jáne de Macintosh operaciyalıq sistemasın (MacOS) modernizaciyalawdıń kóplegen sátsiz háreketleri menen belgilendi. Dáslepki Macintosh operaciyalıq sisteması (System 1) kóp wazıypalılıq (bir waqıtta bir neshe qosımshalardı isletiw) ushın dúzilmegen edi. Kompaniya bunı System 5-te kooperativ kóp wazıypalı rejim engiziw arqalı dúzetiwge háreket etti, biraq jáne de zamanagóy usıldıń kerek ekenin sheshti.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=1990–1995: Hitting the Wall |url=http://www.roughlydrafted.com/RD/Home/B8DA34A3-333B-4204-BDF3-E74608998702.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080924063130/http://www.roughlydrafted.com/RD/Home/B8DA34A3-333B-4204-BDF3-E74608998702.html |archive-date=September 24, 2008 |access-date=August 14, 2008 |website=Roughly Drafted}}&lt;/ref&gt; Bul 1988-jılı Pink joybarına, sol jılı A/UX-ke, 1994-jılı Copland-qa alıp keldi hám 1996-jılı BeOS-tı satıp alıwdı bahaladı. Be menen sóylesiwler kompaniyanıń bas direktorı, burınǵı Apple basshısı Jan-Lui Gasse $300 million talap etkende toqtap qaldı, Apple bolsa $125 million usınǵan edi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Tom |first=Hormby |date=August 10, 2013 |title=The Rise and Fall of Apple's Gil Amelio |url=http://lowendmac.com/2013/the-rise-and-fall-of-apples-gil-amelio |access-date=March 28, 2015 |website=Low End Mac |publisher=Cobweb Publishing, Inc. |archive-date=March 29, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150329041618/http://lowendmac.com/2013/the-rise-and-fall-of-apples-gil-amelio/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bankrotlıqtan bir neshe hápte aldın,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Thompson |first=Ben |author-link=Ben Thompson (writer) |date=February 5, 2018 |title=Apple's Middle Age |url=https://stratechery.com/2018/apples-middle-age |access-date=March 31, 2019 |website=[[Stratechery]] |archive-date=March 31, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331171319/https://stratechery.com/2018/apples-middle-age/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple direktorlar keńesi NeXTSTEP-ti maqul kórdi hám 1996-jıldıń aqırında NeXT-ti $400 millionǵa satıp aldı, Stiv Djobstı saqlap qaldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Kawamoto |first=Dawn |date=December 20, 1996 |title=Apple acquires Next, Jobs |url=https://www.cnet.com/tech/tech-industry/apple-acquires-next-jobs/ |access-date=October 26, 2022 |website=CNET |language=en |archive-date=June 6, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220606093742/https://www.cnet.com/tech/tech-industry/apple-acquires-next-jobs/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

=== 1997–2007: Paydaǵa qaytıw ===
NeXT kompaniyasın satıp alıw 1997-jılı 9-fevralda juwmaqlandı,&lt;ref name=&quot;archive&quot;&gt;{{Webarchive |url= https://web.archive.org/web/*/product.info.apple.com/pr/press.releases/1997/q2/970207.pr.rel.next.html |date=* |title=Apple Computer, Inc. Finalizes Acquisition of NeXT Software Inc.}}, ''Apple Inc.'', February 7, 1997. Retrieved June 25, 2006.&lt;/ref&gt; hám direktorlar keńesi Djobstı Applege keńesshi sıpatında qaytardı. 1997-jılı 9-iyulda Djobs direktorlar keńesinde awdarıspaq ámelge asırdı, nátiyjede Amelioda úsh jıl dawamında rekord tómen akciya bahası hám aqshalay joǵaltıwlar baqlaǵannan keyin jumıstan ketti. Keńes Djobstı waqıtsha bas direktor etip tayınladı hám ol dárhal ónim qatarın qayta kórip shıqtı. Djobs modellerdiń 70% in biykar etti, 3000 jumıs ornın qısqarttı hám kompyuter ónimleriniń tiykarǵı baǵdarların saqlap qaldı.&lt;ref name=&quot;Entrepreneur20111027&quot;&gt;{{Cite web |last=Fell |first=Jason |date=October 27, 2011 |title=How Steve Jobs Saved Apple |url=https://www.entrepreneur.com/article/220604 |access-date=January 24, 2022 |website=Entrepreneur |language=en |archive-date=January 24, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124054654/https://www.entrepreneur.com/article/220604 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
 
Keleyingi ayda, 1997-jıldıń avgust ayında, Stiv Djobs Microsofttı Appleǵa 150 million dollar investiciya salıwǵa hám Mac ushın programmalıq támiynat islep shıǵıwdı dawam ettiriwge isendirdi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last1=Chrasekaran |first1=Rajiv |last2=Shannon |first2=Victoria |date=August 7, 1997 |title=Struggling Apple gets boost from Microsoft |newspaper=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1997/08/07/struggling-apple-gets-boost-from-microsoft/41cfacec-5ec8-413b-a967-dd0f98a7c1e7/ |access-date=January 24, 2022 |archive-date=January 19, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230119143823/https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1997/08/07/struggling-apple-gets-boost-from-microsoft/41cfacec-5ec8-413b-a967-dd0f98a7c1e7/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bul Microsoft ushın «antimonopoliyalıq qorǵanıw siyasatı» dep qabıl etildi, sebebi kompaniya jaqında ǵana AQSH húkimeti menen monopoliyaǵa qarsı is boyınsha kelisimge kelgen edi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Young |first=Steve |date=August 8, 1997 |title=Apple bailout questioned |work=CNN Money |url=https://money.cnn.com/1997/08/08/technology/apple_microsoft_pkg/ |access-date=January 24, 2022 |archive-date=January 24, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124054636/https://money.cnn.com/1997/08/08/technology/apple_microsoft_pkg/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Sol waqıtları Djobs Applediń ishki kitapxanası hám arxivlerin Stenford universitetine berdi, bul arqalı ótmishke qaraǵanda házirgi waqıt hám keleshekke kóbirek itibar beriwdi názerde tuttı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=December 29, 2011 |title=Stanford archives offer look into Apple history |url=https://www.engadget.com/2011-12-29-stanford-archives-offer-look-into-apple-history.html |access-date=January 18, 2024 |website=Yahoo Finance |language=en-US |archive-date=January 18, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240118204645/https://www.engadget.com/2011-12-29-stanford-archives-offer-look-into-apple-history.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=December 29, 2011 |title=Apple's origins stored in secret Stanford archive |url=https://www.seattletimes.com/business/apples-origins-stored-in-secret-stanford-archive/ |access-date=January 18, 2024 |website=The Seattle Times |language=en-US |archive-date=January 18, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240118204645/https://www.seattletimes.com/business/apples-origins-stored-in-secret-stanford-archive/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Ol Mac klon kelisimlerin toqtattı hám 1997-jıldıń sentyabr ayında eń iri klon óndiriwshi Power Computing kompaniyasın satıp aldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=February 18, 2012 |title=Power Computing Corporation |url=https://support.apple.com/kb/TA37306?locale=en_US |access-date=May 10, 2017 |website=Official Apple Support |publisher=Apple Inc. |archive-date=March 25, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210325120812/https://support.apple.com/kb/TA37306?locale=en_US |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 1997-jılı 10-noyabrde Apple Store veb-saytı iske tústi, ol JK óndiriwshi Dell kompaniyasınıń tabıslı modeli sıyaqlı jańa buyırtpa boyınsha óndiriw modeline baylanıslı edi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Harreld |first=Heather |date=January 5, 1997 |title=Apple gains tech, agency customers in Next deal |url=http://www.fcw.com/print/3_1/news/64412-1.html?type=pf |archive-url=https://web.archive.org/web/20081206061012/http://www.fcw.com/print/3_1/news/64412-1.html?type=pf |archive-date=December 6, 2008 |access-date=August 15, 2008 |website=[[Federal Computer Week]]}}; {{Cite news |date=November 10, 1997 |title=Apple unveils new marketing strategy |work=[[Knight Ridder]]/[[Tribune News Service]] |url=http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-5564882_ITM|url-status=dead|access-date=August 15, 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081113132409/http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-5564882_ITM|archive-date=November 13, 2008}}&lt;/ref&gt; Bul basqıshlar Djobs ushın paydalı boldı; onıń bas direktor sıpatındaǵı birinshi jılınıń aqırında kompaniya 309 million dollar payda taptı.&lt;ref name=&quot;Entrepreneur20111027&quot; /&gt;

{{Multiple image
| direction = horizontal
| total_width = 250
| image1 = IMac G3 Bondi Blue, three-quarters view.png
| caption1 = iMac
| image2 = Clamshell iBook G3.jpg
| caption2 = iBook
| image3 = Apple Yosemite.JPG
| caption3 = Power Macintosh G3
| image4 = Apple PowerBook G3 500 Pismo-2763.jpg
| caption4 = PowerBook G3
| perrow = 2 / 2
}}

1998-jılı 6-mayda Apple dáslepki Macintosh ti eske salatuǵın jańa hámmesi bir qurılmadaǵı kompyuterdi usındı: iMac. iMac úlken jetiskenlikke erisip, birinshi bes ayda 800,000 dana satıldı,&lt;ref name=&quot;800kimacs&quot;&gt;{{Cite web |last=Apple Canada Inc |date=January 5, 1999 |title=800,000 iMacs Sold in First 139 Days |url=http://www.ebooklyn.net/p/800000-imacs-sold-in-first-139-days.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141108074139/http://www.ebooklyn.net/p/800000-imacs-sold-in-first-139-days.html |archive-date=November 8, 2014 |access-date=January 26, 2008}}&lt;/ref&gt; hám 3+1⁄2 dyuymlik disketalar sıyaqlı eski texnologiyalardan bas tartıw, USB jalǵaǵıshın erte qabıllaw hám Ethernet hám telefon modemi arqalı internetke qosılıw múmkinshiligi («i» háribi iMac atamasında)&lt;ref name=&quot;Alyson Raletz&quot;&gt;{{Cite web |last=Raletz |first=Alyson |date=June 7, 2012 |title=Man who came up with iMac name tells what the 'i' stands for |url=http://www.bizjournals.com/kansascity/blog/2012/06/man-who-came-up-with-imac-name-tells.html?page=all |access-date=March 30, 2013 |website=Kansas City Business Journal |archive-date=November 6, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121106125948/http://www.bizjournals.com/kansascity/blog/2012/06/man-who-came-up-with-imac-name-tells.html?page=all |url-status=live}}&lt;/ref&gt; menen aldın ala ornatılıp keliwi arqalı sanaatta úlken ózgerislerge alıp keldi. Onıń kózge kóringen tamshı forması hám yarım móldir materialları Amelio tárepinen jumısqa alınǵan Djonatan Ayv tárepinen dizayn islengen edi, ol Djobs penen on jıldan aslam waqıt birge islesip, Apple ónimleriniń dizaynın qayta quradı.&lt;ref name=&quot;Time&quot;&gt;{{Cite magazine |last=John Arlidge |date=March 17, 2014 |title=Jonathan Ive Designs Tomorrow |magazine=Time |url=https://time.com/jonathan-ive-apple-interview/ |access-date=March 22, 2014 |archive-date=March 21, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140321233000/http://time.com/jonathan-ive-apple-interview/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Lev Grossman|Grossman, Lev]]. [https://web.archive.org/web/20070114062907/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1576854,00.html The Apple Of Your Ear], ''[[Time (magazine)|Time]]'', January 12, 2007. Retrieved February 1, 2007; Wilson, Greg. [https://web.archive.org/web/20080228235549/http://www.nydailynews.com/news/2007/01/14/2007-01-14_private_icreator_is_genius_behind_apples.html Private iCreator is genius behind Apple's polish], ''[[New York Daily News]]'', January 14, 2007. Retrieved February 1, 2007.&lt;/ref&gt;

Bir jıldan sál kóbirek waqıt ótkennen keyin, 1999-jılı 21-iyulda, Apple iBook atlı tutınıwshılar ushın noutbuktı usındı. Bul Djobstıń tek tórt ónim shıǵarıw strategiyasın juwmaqladı: professionallar ushın Power Macintosh G3 stol ústi kompyuteri hám PowerBook G3 noutbuginiń jetilistirilgen versiyaları, hám tutınıwshılar ushın iMac stol ústi kompyuteri hám iBook noutbugi. Djobs kishi ónim qatarı sapa hám innovaciyaǵa kóbirek itibar beriwge múmkinshilik beretuǵının ayttı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=July 26, 2019 |title=The one thing Steve Jobs did that turned around Apple |url=https://www.launchtomorrow.com/2019/07/the-one-thing-steve-jobs-did-that-turned-around-apple |access-date=January 24, 2022 |website=Launch Tomorrow |language=en-US |archive-date=March 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220330020730/https://www.launchtomorrow.com/2019/07/the-one-thing-steve-jobs-did-that-turned-around-apple |url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

Sol waqıtları Apple professionallar hám tutınıwshılar ushın cifrlı media óndiriw programmalıq támiynatınıń portfelin jaratıw ushın kóplegen satıp alıwlardı ámelge asırdı. Apple Macromedia kompaniyasınıń Key Grip cifrlı video montajlaw programmalıq támiynat joybarın satıp aldı, ol 1999-jılı aprelde Final Cut Pro sıpatında iske túsirildi.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=October 25, 2006 |title=Why Apple Bounced Back |url=http://www.roughlydrafted.com/RD/Q4.06/8F4B780E-674F-4421-A44D-7B1EAE9C1BA6.html |access-date=November 8, 2014 |website=Roughly Drafted |archive-date=August 15, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180815205629/http://www.roughlydrafted.com/RD/Q4.06/8F4B780E-674F-4421-A44D-7B1EAE9C1BA6.html |url-status=live}}; {{Cite web |date=June 7, 2013 |title=A new beginning or swan song for Final Cut Pro X |url=http://www.grreporter.info/en/new_beginning_or_swan_song_final_cut_pro_x/9411 |access-date=November 8, 2014 |website=GR Reporter |publisher=GRRreporter Ltd |archive-date=April 2, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190402132734/http://www.grreporter.info/en/new_beginning_or_swan_song_final_cut_pro_x/9411 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Key Grip tiń islep shıǵılıwı jáne de Apple kompaniyasınıń 1999-jılı oktyabrde tutınıwshılar ushın video montajlaw ónimi iMovie di shıǵarıwına alıp keldi.&lt;ref name=&quot;Bell&quot;&gt;{{Cite web |last=Matt Bell, Mark Wherry |date=September 2002 |title=APPLE/EMAGIC TAKEOVER The Inside Story Of The Deal That Changed The Music World |url=http://www.soundonsound.com/sos/sep02/articles/emagic.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141108080250/https://www.soundonsound.com/sos/sep02/articles/emagic.asp |archive-date=November 8, 2014 |access-date=November 8, 2014 |website=Sound on Sound |publisher=SOS Publications Group}}&lt;/ref&gt; Apple 2000-jılı aprelde DVD avtorlıq programmalıq támiynatı DVDirector di islep shıqqan nemis kompaniyası Astarte ni satıp aldı, Apple onı professionallarǵa baǵdarlanǵan DVD Studio Pro etip qayta qapladı hám onıń texnologiyasın tutınıwshılar bazarı ushın iDVD di jaratıw ushın qayta paydalandı.&lt;ref name=&quot;Bell&quot; /&gt; 2000-jılı Apple Casady &amp; Greene kompaniyasınan SoundJam MP audio pleer programmalıq támiynatın satıp aldı. Apple baǵdarlamanı iTunes dep qayta atadı hám paydalanıwshı interfeysin ápiwayılastırıp, CD jazıw funkciyasın qostı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Seff |first=Jonathan |date=May 1, 2001 |title=The Song Is Over for SoundJam |url=https://www.macworld.com/article/1002145/11soundjam.html |access-date=December 16, 2017 |website=[[Macworld]] |publisher=[[International Data Group]] |archive-date=April 2, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190402152452/https://www.macworld.com/article/1002145/11soundjam.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2001-jılı Apple úsh xabarlandırıw menen baǵdarın ózgertti. Birinshi, 2001-jılı 24-martta, Apple jańa zamanagóy operaciyalıq sistema, Mac OS X tiń shıǵarılıwın járiyaladı. Bul 1990-jıllardıń basındaǵı bir neshe sátsiz urınıwlardan hám bir neshe jıllıq rawajlanıwdan keyin boldı. Mac OS X, [[Unix]] tiń turaqlılıǵı, isenimliligi hám qáwipsizligin qayta islengen paydalanıwshı interfeysiniń qolaylılıǵı menen biriktiriw ushın NeXTSTEP, OpenStep hám BSD Unix ke tiykarlanǵan. Ekinshi, 2001-jılı mayda, birinshi eki Apple Store usaqlap satıw orınları Virginiya hám Kaliforniyada ashıldı, kompaniya ónimleriniń jaqsılanǵan prezentaciyasın usındı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Apple Stores 2001–2003 |url=http://www.ifoapplestore.com/stores/chronology_2001-2003.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110927210608/http://www.ifoapplestore.com/stores/chronology_2001-2003.html |archive-date=September 27, 2011 |access-date=October 7, 2011 |publisher=IFO Apple Store}}&lt;/ref&gt; Sol waqıtta kóplegen dúkanlardıń sátsizlikke ushıraytuǵının boljaǵan edi, biraq olar úlken tabısqa erisip, pútkil dúnya boyınsha 500 den aslam dúkannıń birinshi boldı. Úshinshi, 2001-jılı 23-oktyabrde iPod kóshpeli cifrlı audio pleerdi debyut isledi. Ónim dáslep 2001-jılı 10-noyabrde satıwǵa shıqtı hám oǵada tabıslı boldı, altı jıl ishinde 100 millionnan aslam dana satıldı.&lt;ref&gt;[http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/4625262.stm Apple enjoys ongoing iPod demand] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171128173200/http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/4625262.stm|date=November 28, 2017}}, [[BBC News]], January 18, 2006. Retrieved April 27, 2007; Cantrell, Amanda. [https://money.cnn.com/2006/03/29/technology/apple_anniversary Apple's remarkable comeback story] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200915151355/https://money.cnn.com/2006/03/29/technology/apple_anniversary/|date=September 15, 2020}}, [[CNN]], March 29, 2006. Retrieved March 2, 2007.&lt;/ref&gt;[[File:ITunes Store Songs Sales.jpg|thumb|iTunes Store nızamlı muzıka júklep alıw industriyasın qáliplestiriwde júdá tabıslı boldı; diagramma 2003-jıldan 2010-jılǵa shekem satılǵan qosıqlar sanın kórsetedi.]]
2003-jılı iTunes Store bir qosıq ushın 99 cent bahasında muzıka júklep alıw hám iPod integraciyası menen iske qosıldı. Ol tez arada onlayn muzıka xızmetleri bazarında jetekshige aylandı, 2008-jıldıń 19-iyunına kelip 5 milliardtan aslam júklep alıwǵa eristi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Chacksfield |first=Marc |date=June 19, 2008 |title=iTunes hits 5 billion downloads |url=http://www.techradar.com/news/internet/itunes-hits-5-billion-downloads-397997 |access-date=May 24, 2017 |website=[[TechRadar]] |publisher=[[Future plc]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403082332/https://www.techradar.com/news/internet/itunes-hits-5-billion-downloads-397997 |url-status=live}}; {{Cite web |last=Skillings |first=Jon |date=June 19, 2008 |title=Apple's iTunes hits 5 billion mark |url=https://www.cnet.com/news/apples-itunes-hits-5-billion-mark |access-date=May 24, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081517/https://www.cnet.com/news/apples-itunes-hits-5-billion-mark/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Eki jıldan soń, iTunes Store dúnyadaǵı eń iri muzıka usaqlap satıwshısına aylandı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last1=Griggs |first1=Brandon |last2=Leopold |first2=Todd |date=April 26, 2013 |title=How iTunes changed music, and the world |publisher=[[CNN]] |url=https://edition.cnn.com/2013/04/26/tech/web/itunes-10th-anniversary |access-date=May 24, 2017 |archive-date=December 3, 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131203003319/http://edition.cnn.com/2013/04/26/tech/web/itunes-10th-anniversary |url-status=live}}; {{Cite web |last=Arthur |first=Charles |date=April 28, 2013 |title=iTunes is 10 years old today. Was it the best idea Apple ever had? |url=https://www.theguardian.com/technology/2013/apr/28/itunes-10-years-old-best-idea-apple-ever-had |access-date=May 24, 2017 |website=[[The Guardian]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403082324/https://www.theguardian.com/technology/2013/apr/28/itunes-10-years-old-best-idea-apple-ever-had |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2002-jılı Apple Nothing Real kompaniyasın onıń rawajlanǵan cifrlı kompoziciya dúziw qosımshası Shake ushın,&lt;ref&gt;Chaffin, Bryan. [http://www.macobserver.com/article/2002/02/07.6.shtml &quot;Apple Shake: Apple Buys Nothing Real, A High End Compositing Software Maker&quot;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171128173026/https://www.macobserver.com/article/2002/02/07.6.shtml |date=November 28, 2017 }}, ''The Mac Observer'', February 7, 2002. Retrieved August 15, 2008.&lt;/ref&gt; hám Emagic ti muzıkalıq ónimdarlıq qosımshası Logic ushın satıp aldı. Emagic ti satıp alıw Apple di muzıkalıq programmalıq támiynat kompaniyasına iye bolǵan birinshi kompyuter óndiriwshige aylandırdı. Bul satıp alıwdan soń Apple dıń turmıslıq dárejedegi GarageBand qosımshası rawajlandırıldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Deitrich |first=Andy |date=February 2, 2004 |title=Garage Band |url=https://arstechnica.com/features/2004/02/garageband |access-date=March 23, 2017 |website=[[Ars Technica]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324084409/https://arstechnica.com/features/2004/02/garageband/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Sol jılı iPhoto nıń shıǵarılıwı iLife toplamın tolıqtırdı.&lt;ref&gt;[https://web.archive.org/web/20151030021825/https://www.apple.com/pr/library/2002/01/07Apple-Introduces-iPhoto.html Apple Introduces iPhoto], Apple Inc., January 7, 2002. Retrieved October 30, 2015.&lt;/ref&gt;

[[File:MacBook Pro.jpg|thumb|left|MacBook Pro - Apple dıń 2006-jılı tanıstırılǵan [[Intel]] mikroprocessorı menen úskenelengen birinshi noutbugı.]]
2005-jıldıń 6-iyunında [[Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyası|Dúnya júzilik baǵdarlamashılar konferenciyasınıń]] ashılıw sózinde Djobs Apple kompaniyasınıń PowerPC processorlarınan bas tartıp, 2006-jılı Mac kompyuterleriniń Intel processorlarına ótetuǵının járiyaladı. 2006-jıldıń 10-yanvarında jańa MacBook Pro hám iMac Intel kompaniyasınıń Core Duo processorın qollanǵan birinshi Apple kompyuterleri boldı. 2006-jıldıń 7-avgustına kelip, Apple pútkil Mac ónim qatarın Intel chiplerine ótkerdi - járiyalanǵan múddetten bir jıldan kóbirek erte.&lt;ref name=&quot;printel&quot;&gt;[https://www.apple.com/newsroom/2005/06/06Apple-to-Use-Intel-Microprocessors-Beginning-in-2006 Apple to Use Intel Microprocessors Beginning in 2006] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180130185804/https://www.apple.com/newsroom/2005/06/06Apple-to-Use-Intel-Microprocessors-Beginning-in-2006|date=January 30, 2018}}, Apple Inc., June 6, 2005. Retrieved March 2, 2007.&lt;/ref&gt; Ótiw dáwirinde Power Mac, iBook hám PowerBook brendleri toqtatıldı; Mac Pro, MacBook hám MacBook Pro olardıń ornın basıwshıları boldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Johnson |first=Bobbie |date=August 10, 2006 |title=Bye-bye Power Mac... hello Mac Pro |url=https://www.theguardian.com/technology/2006/aug/10/applemacs.guardianweeklytechnologysection |access-date=March 23, 2017 |website=[[The Guardian]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403090703/https://www.theguardian.com/technology/2006/aug/10/applemacs.guardianweeklytechnologysection |url-status=live}}; {{Cite web |date=May 16, 2006 |title=Apple Unveils New MacBook Featuring Intel Core Duo Processors |url=https://www.apple.com/newsroom/2006/05/16Apple-Unveils-New-MacBook-Featuring-Intel-Core-Duo-Processors |publisher=Apple Inc. |access-date=November 6, 2017 |archive-date=November 7, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171107002431/https://www.apple.com/newsroom/2006/05/16Apple-Unveils-New-MacBook-Featuring-Intel-Core-Duo-Processors/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Sonday-aq, Apple 2006-jılı paydalanıwshılarǵa ózleriniń Intel Mac kompyuterlerinde Mac OS X menen birge Windows XP yamasa Windows Vista operaciyalıq sistemaların ornatıwǵa járdem beriw ushın Boot Camp di tanıstırdı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Hesseldahl |first=Arik |date=April 5, 2006 |title=News Flash: Apple Introduces 'Boot Camp' To Run Windows XP on Macs |work=[[BusinessWeek]] |publisher=[[Bloomberg L.P.]] |url=https://www.bloomberg.com/bw/stories/2006-04-04/news-flash-apple-introduces-boot-camp-to-run-windows-xp-on-macs |access-date=August 18, 2008 |archive-date=March 4, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304001009/http://www.bloomberg.com/bw/stories/2006-04-04/news-flash-apple-introduces-boot-camp-to-run-windows-xp-on-macs |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Apple kompaniyasınıń bul dáwirdegi tabısı onıń akciya bahasınan kórinip turdı. 2003-jıldıń basınan 2006-jılǵa shekem, Apple akciyalarınıń bahası on eseden de kóbirek ósti, shama menen 6 dollardan (bólistirilgen) 80 dollardan aslamǵa jetti.&lt;ref&gt;{{Cite web |last1=Carter |first1=Shawn M. |last2=Martin |first2=Emmie |date=August 2, 2018 |title=If you invested $1,000 in Apple 10 years ago, here's how much you'd have now |url=https://www.cnbc.com/2018/08/02/if-you-invested-1000-dollars-in-apple-10-years-ago-youd-have-this-now.html |access-date=April 5, 2020 |website=CNBC |language=en |archive-date=April 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403062834/https://www.cnbc.com/2018/08/02/if-you-invested-1000-dollars-in-apple-10-years-ago-youd-have-this-now.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple 2006-jıldıń yanvar ayında Dell kompaniyasınıń bazar kapitalizaciyasınan asıp ketkende,&lt;ref name=&quot;modell&quot;&gt;Gamet, Jeff (January 16, 2006). [http://www.macobserver.com/stockwatch/2006/01/16.1.shtml Apple Passes Dell's Market Cap] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171128173617/https://www.macobserver.com/stockwatch/2006/01/16.1.shtml |date=November 28, 2017 }}, ''The MacObserver''. Retrieved March 2, 2007.&lt;/ref&gt; Djobs Apple xızmetkerlerine Dell kompaniyasınıń bas direktorı Maykl Delldiń óz sózlerin jutıwı kerek degen xabar jiberdi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Markoff |first=John |author-link=John Markoff |date=January 16, 2006 |title=Michael Dell Should Eat His Words, Apple Chief Suggests |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/2006/01/16/technology/michael-dell-should-eat-his-words-apple-chief-suggests.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170318032151/http://www.nytimes.com/2006/01/16/technology/michael-dell-should-eat-his-words-apple-chief-suggests.html |archive-date=March 18, 2017}}&lt;/ref&gt; Toǵız jıl aldın, Dell eger ol Apple di basqarǵanda, «onı jawıp, akcionerlerge aqshaların qaytarıp beretuǵın edim» degen edi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Singh |first=Jai |date=October 6, 1997 |title=Dell: Apple should close shop |url=https://www.cnet.com/news/dell-apple-should-close-shop |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324085458/https://www.cnet.com/news/dell-apple-should-close-shop/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

=== 2007–2011: Mobil qurılmalar menen jetiskenlikke erisiw ===
[[File:First iPhone Macworld 2007 DSCF1283.agr.jpg|thumb|Jańadan járiyalanǵan [[IPhone (1-áwlad)|birinshi áwlad iPhone]] 2007-jılǵı MacWorld kórgizbesinde kórsetildi.]]
2007-jıldıń 9-yanvarında Macworld Expo da óziniń tiykarǵı bayanatında, Djobs Apple Computer, Inc. kompaniyasınıń atın Apple Inc. dep ózgertilgenin járiyaladı, sebebi kompaniya óz dıqqatın kompyuterlerden tutınıwshı elektronikasına keńeytken edi.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=January 11, 2007 |title=Drop the Computer |newspaper=[[The Economist]] |publisher=[[Economist Group]] |url=https://www.economist.com/node/8521960 |access-date=May 24, 2017 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525090817/http://www.economist.com/node/8521960 |url-status=live}}; {{Cite news |title=What's In A Name Change? Look At Apple |url=https://www.forbes.com/2007/01/25/apple-microsoft-motorola-ent-sales-cx_kw_0125wharton.html |website=[[Forbes]] |date=January 25, 2007 |access-date= May 24, 2017 |archive-date= April 3, 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190403110914/https://www.forbes.com/2007/01/25/apple-microsoft-motorola-ent-sales-cx_kw_0125wharton.html |url-status= live}}&lt;/ref&gt; Bul ilajda sonday-aq [[iPhone]]&lt;ref&gt;{{Cite web |date=January 9, 2007 |title=Apple Announces The iPhone |url=https://www.macrumors.com/2007/01/09/apple-announces-the-iphone |access-date=May 24, 2017 |website=[[MacRumors]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081631/https://www.macrumors.com/2007/01/09/apple-announces-the-iphone/ |url-status=live}}; {{Cite news |first=Michael |last=Arrington |author-link= Michael Arrington |title=Apple Announces iPhone, Stock Soars |url=https://techcrunch.com/2007/01/09/apple-announces-iphone-stock-soars |website=[[TechCrunch]] |publisher=[[AOL]] |date=January 9, 2007 |access-date= May 24, 2017 |archive-date= May 25, 2017 |archive-url= https://web.archive.org/web/20170525081220/https://techcrunch.com/2007/01/09/apple-announces-iphone-stock-soars/ |url-status= live}}&lt;/ref&gt; hám Apple TV&lt;ref&gt;{{Cite web |date=January 9, 2007 |title=Apple Announces Apple TV (Formerly 'iTV') |url=https://www.macrumors.com/2007/01/09/apple-announces-apple-tv-formerly-itv |access-date=May 24, 2017 |website=[[MacRumors]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525083813/https://www.macrumors.com/2007/01/09/apple-announces-apple-tv-formerly-itv/ |url-status=live}}; {{Cite web |date=January 9, 2007 |title=Apple TV Coming to Your Living Room |url=https://www.apple.com/newsroom/2007/01/09Apple-TV-Coming-to-Your-Living-Room |access-date=May 24, 2017 |publisher=Apple Inc. |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525090605/https://www.apple.com/newsroom/2007/01/09Apple-TV-Coming-to-Your-Living-Room/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; járiyalandı. Kompaniya satıwdıń dáslepki 30 saatında 270,000 birinshi áwlad iPhone ın sattı,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Miller |first=Paul |date=July 25, 2007 |title=Apple sold 270,000 iPhones in the first 30 hours |url=https://www.engadget.com/2007/07/25/apple-sold-270-000-iphones-in-the-first-30-hours |access-date=May 24, 2017 |website=[[Engadget]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081023/https://www.engadget.com/2007/07/25/apple-sold-270-000-iphones-in-the-first-30-hours/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám bul qurılma «sanaat ushın oyınnıń qaǵıydaların ózgertken» dep ataldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Oyedele |first=Akin |date=March 21, 2016 |title=Here's how Apple shares do right after the new iPhone launches |url=http://www.businessinsider.com/apple-stock-after-iphone-launches-2016-3 |access-date=May 24, 2017 |website=[[Business Insider]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403110155/https://www.businessinsider.com/apple-stock-after-iphone-launches-2016-3 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2007-jıldıń 6-fevralında Apple veb-saytında járiyalanǵan maqalada, Djobs Apple kompaniyası iTunes Store da muzıkanı cifrlı huqıqlardı basqarıw texnologiyasısız satıwǵa tayar ekenin jazdı, eger jazba studiyaları bul texnologiyadan bas tartıwǵa kelisim berse, bul treklerdi úshinshi tárep oynatqıshlarında oynatıwǵa múmkinshilik beretuǵın edi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Block |first=Ryan |author-link=Ryan Block |date=February 6, 2007 |title=A letter from Steve Jobs on DRM: let's get rid of it |url=https://www.engadget.com/2007/02/06/a-letter-from-steve-jobs-on-drm-lets-get-rid-of-it |access-date=March 23, 2017 |website=[[Engadget]] |publisher=[[AOL]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324084248/https://www.engadget.com/2007/02/06/a-letter-from-steve-jobs-on-drm-lets-get-rid-of-it/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2007-jıldıń 2-aprelinde Apple hám EMI birgelikte iTunes Store daǵı EMI katalogınan DRM texnologiyasın alıp taslawdı járiyaladı, bul 2007-jıldıń may ayınan baslap kúshke kirdi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Dalrymple |first=Jim |date=April 2, 2007 |title=Apple, EMI offer higher-quality DRM free downloads |url=https://www.macworld.com/article/57098/2007/04/drmfree.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120104152526/http://www.macworld.com/article/57098/2007/04/drmfree.html |archive-date=January 4, 2012 |access-date=November 29, 2010 |website=[[Macworld]]}}&lt;/ref&gt; Basqa jazba studiyaları da sońında usılay isledi hám Apple 2009-jıldıń yanvar ayında iTunes Store daǵı barlıq qosıqlar FairPlay DRM siz jetkilikli ekenin xabarlaw arqalı járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=January 6, 2009 |title=Changes Coming to the iTunes Store |url=https://www.apple.com/newsroom/2009/01/06Changes-Coming-to-the-iTunes-Store |access-date=March 23, 2014 |publisher=Apple Inc. |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525090607/https://www.apple.com/newsroom/2009/01/06Changes-Coming-to-the-iTunes-Store/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2008-jıldıń iyul ayında Apple iPhone hám iPod Touch ushın úshinshi tárep qosımshaların satıw ushın App Store nı iske qostı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Flandez |first=Raymund |date=August 5, 2008 |title=Programmers Jockey for iPhone Users at Apple Site |work=[[The Wall Street Journal]] |url=https://www.wsj.com/articles/SB121789232442511743 |url-access=subscription |access-date=August 16, 2008 |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403110148/https://www.wsj.com/articles/SB121789232442511743 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bir ay ishinde dúkán 60 million qosımsha sattı hám ortasha kúnlik 1 million dollar tabıs aldı, Djobs 2008-jıldıń avgust ayında App Store Apple ushın milliard dollarlıq bizneske aylanıwı múmkin dep boljadı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=McLaughlin |first=Kevin |date=August 11, 2008 |title=Apple's Jobs Gushes Over App Store Success |url=http://www.crn.com/software/210002313 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100301213959/http://crn.com/software/210002313 |archive-date=March 1, 2010 |access-date=August 16, 2008 |publisher=The Channel Wire}}&lt;/ref&gt; 2008-jıldıń oktyabr ayına kelip, iPhone nıń keń tarqalǵanlıǵı sebepli Apple dúnyadaǵı úshinshi eń iri mobil telefon jetkerip beriwshi boldı.&lt;ref&gt;{{Cite magazine |last=Chen |first=Brian |date=October 21, 2008 |title=Jobs: Apple Is Third Largest Handset Supplier |url=https://www.wired.com/epicenter/2008/10/with-iphone-app |magazine=[[Wired (magazine)|Wired]] |access-date=March 23, 2014 |archive-date=November 11, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111111185853/http://www.wired.com/epicenter/2008/10/with-iphone-app/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
[[File:IPod classic in dock.jpg|thumb|Dok-stanciyaǵa qosılǵan iPod Classic; Apple basqa óndiriwshiler menen birge arnawlı «iPod ushın islengen» dok-stanciyaların islep shıǵarıw ústinde islesti.]]
2009-jıldıń 14-yanvarında Djobs ishki xabarda 2009-jıldıń iyun ayınıń aqırına shekem Apple kompaniyasınan altı aylıq medicinalıq demalıs alatuǵının hám bul waqıttı óz densawlıǵına itibar beriwge jumsaytuǵının járiyaladı. Elektron xatta Djobs: «Meniń jeke densawlıǵıma bolǵan qızıǵıwshılıq tek men hám meniń shańaraǵım ushın ǵana emes, sonday-aq Apple daǵı hár bir adam ushın da dıqqattı bóliwshi faktor bolıp qalmaqta» dep ayttı hám bul úzilis kompaniyaǵa «ájayıp ónimlerdi jetkiziwge itibar qaratıwǵa» múmkinshilik beretuǵının túsindirdi.&lt;ref&gt;{{Cite press release |title=Apple Media Advisory |date=January 14, 2009 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2009/01/14Apple-Media-Advisory |last1=Jobs |first1=Steve |access-date=March 23, 2014 |author-link1=Steve Jobs |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525091217/https://www.apple.com/newsroom/2009/01/14Apple-Media-Advisory/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Djobstıń joqlıǵına qaramastan, Apple recessiya dáwirinde bayramnan tıs eń jaqsı kvartalın (2009-jılǵı birinshi kvartal) jazıp aldı, tabısı 8.16 milliard dollar hám paydası 1.21 milliard dollardı quradı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Apple Inc, Form 10-Q, Quarterly Report, Filing Date Apr 23, 2009 |url=http://edgar.secdatabase.com/2508/119312509085781/filing-main.htm |access-date=March 8, 2013 |publisher=secdatabase.com |archive-date=May 2, 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130502065621/http://edgar.secdatabase.com/2508/119312509085781/filing-main.htm |url-status=live}}; {{Cite web |date=April 22, 2009 |title=Apple reports the best non-holiday quarter in its history |url=http://www.betanews.com/article/Apple-reports-the-best-nonholiday-quarter-in-its-history/1240433273 |access-date=November 22, 2010 |publisher=[[Betanews]] |archive-date=April 25, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090425074450/http://www.betanews.com/article/Apple-reports-the-best-nonholiday-quarter-in-its-history/1240433273 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Kóp jıllıq boljawlar hám bir neshe márte «aǵıwlar» haqqındaǵı gáp-sózlerden soń, Apple 2010-jıldıń 27-yanvarında iPad dep atalatuǵın úlken ekranlı, planshetke uqsas media qurılmanı kópshilikke usındı. iPad iPhone menen birdey sensorlı operaciyalıq sistemanı paydalandı hám barlıq iPhone qosımshaları iPad penen úylesimli boldı. Bul iPad-qa shıǵarılıw waqtında úlken qosımshalar katalogın berdi, degen menen onıń shıǵarılıwına shekem islep shıǵıw waqtı júdá az boldı. Sol jıldıń 3-aprelinde iPad AQSHta satıwǵa shıǵarıldı. Ol birinshi kúni 300,000 nan kóbirek, al birinshi hápteniń aqırına kelip 500,000 dana satıldı.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=Apple iPad reaches 1 million sales faster than iPhone |language=en-US |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-apple-ipad/apple-ipad-reaches-1-million-sales-faster-than-iphone-idUSTRE64002T20100503 |access-date=September 10, 2018 |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403110147/https://www.reuters.com/article/us-apple-ipad/apple-ipad-reaches-1-million-sales-faster-than-iphone-idUSTRE64002T20100503 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2010-jıldıń may ayında Appledıń bazar kapitalizaciyası 1989-jıldan berli birinshi márte básekilesi [[Microsoft|Microsofttan]] ozıp ketti.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=May 27, 2010 |title=Apple passes Microsoft to be biggest tech company |work=[[BBC News]] |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/10168684.stm |url-status=live |access-date=May 29, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100529063247/http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/10168684.stm |archive-date=May 29, 2010}}&lt;/ref&gt;

2010-jıldıń iyun ayında Apple [[IPhone 4|iPhone 4-ti]] shıǵardı,&lt;ref&gt;{{Cite press release |title=Apple Presents iPhone 4 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2010/06/07Apple-Presents-iPhone-4 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110903135840/http://www.apple.com/pr/library/2010/06/07Apple-Presents-iPhone-4.html |archive-date=September 3, 2011}}; {{Cite news |last=Beaumont |first=Claudine |date=June 24, 2010 |title=Apple iPhone 4: Full review |language=en-GB |work=[[The Daily Telegraph|The Telegraph]] |url=https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/7849655/Apple-iPhone-4-Full-review.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=September 10, 2018 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/7849655/Apple-iPhone-4-Full-review.html |archive-date=January 10, 2022 |issn=0307-1235}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; ol FaceTime arqalı video qońırawlardı, kóp wazıypalıqtı hám telefonnıń antenna sisteması sıpatında ashıq turǵan tat baspaytuǵın polat ramkası bar jańa dizayndı usındı. Sol jıldıń keyinirek waqtında Apple jáne de iPod qatarın jańaladı, kóp sensorlı iPod Nano, FaceTime funkciyası bar iPod Touch hám aldıńǵı áwladlardıń basqarıw dóńgelegin qaytarǵan iPod Shuffle-dı tanıstırdı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Topolsky |first=Joshua |author-link=Joshua Topolsky |date=September 7, 2010 |title=iPod touch review (2010) |url=https://www.engadget.com/2010/09/07/ipod-touch-review-2010 |access-date=March 23, 2017 |website=[[Engadget]] |publisher=[[AOL]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324084759/https://www.engadget.com/2010/09/07/ipod-touch-review-2010/ |url-status=live}}; {{Cite press release |title=Apple Reinvents iPod nano With Multi-Touch Interface |date=September 1, 2010 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2010/09/01Apple-Reinvents-iPod-nano-With-Multi-Touch-Interface |access-date=November 11, 2010 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20101115202127/http://www.apple.com/pr/library/2010/09/01ipodnano.html |archive-date=November 15, 2010}}; {{Cite web |last=Bell |first=Donald |date=September 7, 2010 |title=Apple iPod Shuffle 2010 (2&amp;nbsp;GB) review |url=https://www.cnet.com/reviews/apple-ipod-shuffle-2010-2gb-review |access-date=April 4, 2019 |website=[[CNet]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404032559/https://www.cnet.com/reviews/apple-ipod-shuffle-2010-2gb-review/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Sonday-aq, ol filmler hám kórsetiwlerdi ijaraǵa alıwǵa múmkinshilik beretuǵın kishirek hám arzanıraq ekinshi áwlad Apple TV-nı da usındı.&lt;ref name=&quot;yahoo1&quot;&gt;{{Cite news |last1=Mintz |first1=Jessica |last2=Robertson |first2=Jordan |title=Apple unveils new TV box for renting movies, shows |work=[[Yahoo! News]] |publisher=[[Yahoo!]] |url=https://news.yahoo.com/s/ap/20100901/ap_on_hi_te/us_tec_apple |access-date=September 2, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100902211653/https://news.yahoo.com/s/ap/20100901/ap_on_hi_te/us_tec_apple |archive-date=September 2, 2010}}&lt;/ref&gt;

2011-jıldıń 17-yanvarında Djobs Apple-dıń ishki jazbasında óziniń densawlıǵına kóbirek dıqqat awdarıw ushın belgisiz múddetke jáne bir medicinalıq demalıs alatuǵının járiyaladı. Bas operaciyalıq direktor Tim Kuk Apple-daǵı Djobstıń kúndelikli jumısların óz moynına aldı, biraq Djobs ele de «úlken strategiyalıq sheshimlerge qatnasatuǵın» edi.&lt;ref name=&quot;JobsLeave2011&quot;&gt;{{Cite news |date=January 17, 2011 |title=Apple boss Steve Jobs takes 'medical leave' |work=[[BBC News]] |url=https://www.bbc.co.uk/news/technology-12205173 |url-status=live |access-date=January 17, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110119050439/http://www.bbc.co.uk/news/technology-12205173 |archive-date=January 19, 2011}}&lt;/ref&gt; Apple dúnyadaǵı eń qunlı tutınıwshıǵa baǵdarlanǵan brendke aylandı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Indvik |first=Lauren |date=May 9, 2011 |title=Apple Now World's Most Valuable Brand |url=http://mashable.com/2011/05/09/apple-google-brandz-study |access-date=October 7, 2011 |website=[[Mashable]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403110200/https://mashable.com/2011/05/09/apple-google-brandz-study/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2011-jıldıń iyun ayında Djobs kútilmegende saxnaǵa shıǵıp, muzıka, súwretler, fayllar hám programmalıq támiynat ushın onlayn saqlaw hám sinxronizaciyalaw xızmeti iCloud-tı tanıstırdı, ol Apple-dıń aldıńǵı kontentti sinxronizaciyalaw háreketi bolǵan MobileMe-niń ornın bastı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Helft |first=Miguel |date=June 6, 2011 |title=Apple Unveils a 'Cloud' Music and Storage Service |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/2011/06/07/technology/07apple.html |url-access=limited |access-date=June 7, 2011 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220101/https://www.nytimes.com/2011/06/07/technology/07apple.html |archive-date=January 1, 2022}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; Bul Djobstıń qaytıs bolıwınan aldın qatnasqan aqırǵı ónim tanıstırıwı boldı.

2011-jıldıń 24-avgustında Djobs Apple-dıń bas direktorı lawazımınan ketti.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Primack |first=Doug |title=Fallen Apple: Steve Jobs resigns |url=http://finance.fortune.cnn.com/2011/08/24/fallen-apple-steve-jobs-resigns |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110926040400/http://finance.fortune.cnn.com/2011/08/24/fallen-apple-steve-jobs-resigns |archive-date=September 26, 2011 |access-date=August 24, 2011 |website=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]]}}&lt;/ref&gt; Onıń ornına Kuk keldi, al Djobs Apple-dıń baslıǵı boldı. Sol waqıtta Apple-dıń baslıǵı joq edi&lt;ref&gt;{{Cite news |last1=Olivarez-Giles |first1=Nathan |last2=Suh Lauder |first2=Thomas |date=August 24, 2011 |title=What does Steve Jobs' chairman role mean for Apple? |work=Los Angeles Times |url=https://latimesblogs.latimes.com/technology/2011/08/steve-jobs-apple-chairman.html |access-date=April 11, 2020 |archive-date=April 11, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200411222157/https://latimesblogs.latimes.com/technology/2011/08/steve-jobs-apple-chairman.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám onıń ornına eki birge basqarıwshı direktor - Andrea Yung hám Artur D. Levinson&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Foresman |first=Chris |date=November 15, 2011 |title=Genentech's Levinson replaces Steve Jobs as Apple chairman |work=ars technica |url=https://arstechnica.com/gadgets/2011/11/genetechs-levinson-now-apple-chairman-disneys-iger-joins-the-board |access-date=April 11, 2020 |archive-date=April 11, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200411222157/https://arstechnica.com/gadgets/2011/11/genetechs-levinson-now-apple-chairman-disneys-iger-joins-the-board/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; bar edi, olar Djobstıń qaytıs bolıwınan soń noyabr ayında Levinson direktorlar keńesiniń baslıǵı bolıp tayınlanǵanǵa shekem usı lawazımlarda qaldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=August 25, 2011 |title=Meet Apple's Board of Directors |url=http://www.ethiopianreview.com/index/20113/?p=25598 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120928000035/http://www.ethiopianreview.com/index/20113/?p=25598 |archive-date=September 28, 2012 |access-date=October 7, 2011 |website=[[Ethiopian Review]]}}&lt;/ref&gt;

=== 2011–házirgi kúnge shekem: Djobstan keyingi dáwir, Tim Kuk ===
2011-jıldıń 5-oktyabr kúni Stiv Djobs qaytıs boldı, bul Apple kompaniyası ushın bir dáwirdiń juwmaqlanǵanın bildirdi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Griggs |first=Brandon |date=October 6, 2011 |title=Steve Jobs, Apple founder, dies |url=https://edition.cnn.com/2011/10/05/us/obit-steve-jobs/index.html |access-date=March 27, 2017 |publisher=[[CNN]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404121737/https://edition.cnn.com/2011/10/05/us/obit-steve-jobs/index.html |url-status=live}}; {{Cite web |first=Ken |last=Hess |title=October 5th, 2011. The day Apple died |url=https://www.zdnet.com/article/october-5th-2011-the-day-apple-died/ |website=[[ZDNet]] |date=October 5, 2011 |access-date=March 27, 2017 |archive-date=March 28, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170328105730/http://www.zdnet.com/article/october-5th-2011-the-day-apple-died/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple kompaniyasınıń keyingi úlken ónim járiyalawı 2012-jıldıń 19-yanvarında boldı. Sol kúni Nyu-York qalasında Apple kompaniyasınıń wákili Fil Shiller iOS ushın iBooks Textbooks hám Mac OS X ushın iBook Author programmalıq támiynatların tanıstırdı.&lt;ref&gt;{{Cite press release |title=Apple Reinvents Textbooks with iBooks 2 for iPad – New iBooks Author Lets Anyone Create Stunning iBooks Textbooks |date=January 19, 2012 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2012/01/19Apple-Reinvents-Textbooks-with-iBooks-2-for-iPad |access-date=February 22, 2012 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525092914/https://www.apple.com/newsroom/2012/01/19Apple-Reinvents-Textbooks-with-iBooks-2-for-iPad/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; «Stiv Djobs» atlı biografiyasında Djobs sabaqlıq kitaplar industriyası menen bilimlendiriw tarawın qayta dúziwdi qálegenin aytqan edi.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Steve Jobs' Plans to Disrupt the Textbook Industry. How Disruptive Were They? |url=https://www.insidehighered.com/blogs/hack-higher-education/steve-jobs-plans-disrupt-textbook-industry-how-disruptive-were-they |access-date=November 10, 2017 |website=Inside Higher Ed |first1=Audrey |last1=Watters |date=November 7, 2011 |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084144/https://www.insidehighered.com/blogs/hack-higher-education/steve-jobs-plans-disrupt-textbook-industry-how-disruptive-were-they |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2011-jıldan 2012-jılǵa shekem Apple kompaniyası [[iPhone 4s]]&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Ziegler |first=Chris |date=October 4, 2011 |title=iPhone 4S announced, available October 14th starting at $199 |url=https://www.theverge.com/apple/2011/10/4/2470139/iphone-4s-announced-available-october-14th-starting-at-199 |access-date=March 23, 2017 |website=[[The Verge]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084143/https://www.theverge.com/apple/2011/10/4/2470139/iphone-4s-announced-available-october-14th-starting-at-199 |url-status=live}}; {{Cite web |first=Ben |last=Parr |title=Apple Announces iPhone 4S |url=http://mashable.com/2011/10/04/apple-iphone-4s |website=[[Mashable]] |date=October 4, 2011 |access-date=March 23, 2017 |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324085238/http://mashable.com/2011/10/04/apple-iphone-4s/ |url-status=dead}}&lt;/ref&gt; hám [[iPhone 5]],&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Savov |first=Vlad |date=September 12, 2012 |title=Apple announces 4-inch iPhone 5 with LTE, Lightning connector, September 21st release date |url=https://www.theverge.com/2012/9/12/3316830/iphone-5-release-date-specs-features-price-announcement |access-date=March 23, 2017 |website=[[The Verge]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084145/https://www.theverge.com/2012/9/12/3316830/iphone-5-release-date-specs-features-price-announcement |url-status=live}}; {{Cite web |first=Anand Lal |last=Shimpi |title=Apple iPhone 5: Announced |url=http://www.anandtech.com/show/6280/apple-iphone-5-announced |website=[[AnandTech]] |publisher=[[Purch Group]] |date=September 12, 2012 |access-date=March 23, 2017 |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084149/https://www.anandtech.com/show/6280/apple-iphone-5-announced |url-status=live}}&lt;/ref&gt; smartfonların shıǵardı. Bul smartfonlarda jaqsılanǵan kameralar, Siri atlı aqıllı programmalıq járdemshi hám iCloud arqalı bult texnologiyası menen sinxronlanǵan maǵlıwmatlar bar edi. Sonıń menen birge, Retina displeyli úshinshi hám tórtinshi áwlad iPad planshetleri&lt;ref&gt;{{Cite news |url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052702304459804577281472610072322 |title=New iPad: a Million More Pixels Than HDTV |work=[[The Wall Street Journal]] |date=March 15, 2012 |access-date= March 15, 2012 |last=Mossberg |first=Walter |author-link= Walter Mossberg |url-access= subscription |archive-date= April 4, 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190404084143/https://www.wsj.com/articles/SB10001424052702304459804577281472610072322 |url-status= live}}; {{Cite web |last=Lowensohn |first=Josh |date=March 7, 2012 |title=Apple iPad live blog (Wednesday, March 7) |url=https://www.cnet.com/news/apple-ipad-live-blog-wednesday-march-7 |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324092526/https://www.cnet.com/news/apple-ipad-live-blog-wednesday-march-7/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Lightning strikes again&quot; /&gt; hám iPad-tıń 9.7 dyuymlik ekranına qaraǵanda 7.9 dyuymlik ekranı bar iPad Mini de shıǵarıldı.&lt;ref name=&quot;mini&quot; /&gt; Bul ónimler úlken jetiskenlikke eristi. 2012-jıldıń 21-sentyabrinde shıǵarılǵan iPhone 5 eki millionnan aslam aldın ala buyırtpa menen Appledıń eń úlken iPhone shıǵarılıwı boldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Stein |first=Scott |date=October 5, 2012 |title=Apple iPhone 5 review |url=https://www.cnet.com/uk/products/apple-iphone-5/review |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324095535/https://www.cnet.com/uk/products/apple-iphone-5/review/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Al 2012-jıldıń 3-noyabrinde shıǵarılǵan iPad Mini hám tórtinshi áwlad iPad-lardıń úsh kún ishinde úsh million dana satılıwı da ayrıqsha tabıs boldı.&lt;ref&gt;{{Cite press release |title=Apple Sells Three Million iPads in Three Days |date=November 5, 2012 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2012/11/05Apple-Sells-Three-Million-iPads-in-Three-Days |access-date=February 22, 2013 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525092916/https://www.apple.com/newsroom/2012/11/05Apple-Sells-Three-Million-iPads-in-Three-Days/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple jáne de Retina displeyli úshinshi áwlad 13 dyuymlik MacBook Pro noutbugi menen jańa iMac hám Mac Mini kompyuterlerin de shıǵardı.&lt;ref name=&quot;Lightning strikes again&quot;&gt;{{Cite web |last=Wood |first=Molly |date=October 23, 2012 |title=The new 'new iPad': Lightning strikes again |url=https://www.cnet.com/news/the-new-new-ipad-lightning-strikes-again |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324092517/https://www.cnet.com/news/the-new-new-ipad-lightning-strikes-again/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;mini&quot;&gt;{{Cite news |last=Dudley-Nicholson |first=Jennifer |date=October 24, 2012 |title=Apple unveils new iPad Mini, updated iPad and new Macs |work=Herald Sun |url=http://www.heraldsun.com.au/technology/apple-prepares-to-reveal-ipad-mini/story-fn7celvh-1226501774885 |url-status=dead |access-date=November 11, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130217023327/http://www.heraldsun.com.au/technology/apple-prepares-to-reveal-ipad-mini/story-fn7celvh-1226501774885 |archive-date=February 17, 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Brown |first=Rich |date=November 11, 2013 |title=Apple Mac Mini with Fusion Drive review |url=https://www.cnet.com/products/apple-mac-mini/review |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324085503/https://www.cnet.com/products/apple-mac-mini/review/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2012-jıldıń 20-avgustında Apple kompaniyasınıń akciya bahasınıń kóteriliwi nátiyjesinde kompaniyanıń bazar kapitalizaciyası sol waqıttaǵı rekord bolǵan 624 milliard dollarǵa jetti. Bul [[Microsoft]] kompaniyası 1999-jılı ornatqan, inflyaciyaǵa dúzetiw kirgizilmegen bazar kapitalizaciyası rekordın jeńdi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Svensson |first=Peter |title=Apple Sets Record for Company Value at $624B |agency=[[Associated Press]] |url=http://hosted.ap.org/dynamic/stories/U/US_TEC_APPLE_BIGGEST_COMPANY?SITE=AP&amp;SECTION=HOME&amp;TEMPLATE=DEFAULT |url-status=dead |access-date=August 20, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120822164535/http://hosted.ap.org/dynamic/stories/U/US_TEC_APPLE_BIGGEST_COMPANY?SITE=AP&amp;SECTION=HOME&amp;TEMPLATE=DEFAULT |archive-date=August 22, 2012}}&lt;/ref&gt; 2012-jıldıń 24-avgustında AQSH sud tóreshisi Samsung kompaniyasınıń Apple kompaniyasına intellektual múlk shaǵımı boyınsha 1.05 milliard dollar (665 million funt sterling) zıyan kompensaciya tólewi kerekligin qarar etti.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=August 25, 2012 |title=Apple awarded $1bn in damages from Samsung in US court |work=[[BBC News]] |url=https://www.bbc.co.uk/news/technology-19377261 |access-date=August 25, 2012 |archive-date=April 5, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190405222055/https://www.bbc.co.uk/news/technology-19377261 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Samsung bul qararǵa qarsı shaǵım berdi, nátiyjede zıyan kompensaciyası 450 million dollarǵa kemeytildi&lt;ref name=&quot;FOSS Patents&quot;&gt;{{Cite web |title=Judge strikes $450 million from $1 billion damages award in Apple v. Samsung: second trial needed |url=http://www.fosspatents.com/2013/03/judge-strikes-450-million-from-1.html |access-date=March 1, 2013 |publisher=FOSS Patents |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084143/http://www.fosspatents.com/2013/03/judge-strikes-450-million-from-1.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám Samsungtıń jańa sud processi ótkeriw talabı qabıl etildi.&lt;ref name=&quot;FOSS Patents&quot; /&gt; 2012-jıldıń 10-noyabrinde Apple kompaniyası HTC kompaniyası menen global kelisimge kelgenin tastıyıqladı. Bul kelisim eki kompaniya arasındaǵı barlıq sóz etilip atırǵan sud shaǵımların jawıp, házirgi hám keleshektegi patentler boyınsha on jıllıq licenziya kelisimin dúzdi.&lt;ref&gt;{{Cite press release |title=HTC and Apple Settle Patent Dispute |date=November 10, 2012 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2012/11/11HTC-and-Apple-Settle-Patent-Dispute |access-date=February 22, 2013 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525092921/https://www.apple.com/newsroom/2012/11/11HTC-and-Apple-Settle-Patent-Dispute/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Boljawlarǵa qaraǵanda, Apple bul HTC menen dúzilgen kelisimnen jılına 280 million AQSH dolları tabıs tabadı dep kútilmekte.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Reisinger |first=Don |date=November 12, 2012 |title=Apple predicted to generate up to $280 million a year in HTC deal |url=https://www.cnet.com/news/apple-predicted-to-generate-up-to-280-million-a-year-in-htc-deal |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324173724/https://www.cnet.com/news/apple-predicted-to-generate-up-to-280-million-a-year-in-htc-deal/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2014-jıldıń may ayında Apple kompaniyası Dr. Dre hám Djimmi Ayovin-niń audio kompaniyası Beats Electronicsti - «Beats by Dr. Dre» qulaqlıq hám dinamik ónimleri qatarın islep shıǵarıwshı hám Beats Music muzıka aǵımlı xızmetin basqarıwshı kompaniyanı - 3 milliard AQSH dollarına satıp alıw niyetin tastıyıqladı. Sonday-aq, olardıń ónimlerin Appledıń usaqlap satıw dúkanları hám qayta satıwshıları arqalı satıw jobalandı. Ayovinniń pikirinshe, Beats bárqulla Apple menen «birge bolıwı» kerek edi, óytkeni kompaniya ózin Appledıń «mádeniyat penen texnologiyanı biriktiriwdegi teńsiz qábiletine» qarap úlgi alǵan edi. Bul satıp alıw Apple tariyxındaǵı eń úlken satıp alıw boldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Steele |first=Billy |date=May 28, 2014 |title=Apple acquires Beats Electronics for $3 billion |url=https://www.engadget.com/2014/05/28/apple-acquires-beats-electronics-for-3-billion |access-date=March 23, 2017 |website=[[Engadget]] |publisher=[[AOL]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324084801/https://www.engadget.com/2014/05/28/apple-acquires-beats-electronics-for-3-billion/ |url-status=live}}; {{Cite web |last=Welch |first=Chris |date=May 28, 2014 |title=Apple confirms it's buying Beats for $3 billion |url=https://www.theverge.com/2014/5/28/5700530/apple-confirms-beats-acquisition |access-date=March 23, 2017 |website=[[The Verge]] |archive-date=May 29, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140529051629/http://www.theverge.com/2014/5/28/5700530/apple-confirms-beats-acquisition |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

[[File:Apple Watch でチェックインしました！ 2015 (17187691969).jpg|thumb|Birinshi áwlad Apple Watch (2015)]]
2014-jıldıń 9-sentyabrinde ótkerilgen baspasóz ilajında Apple kompaniyası Apple Watch dep atalǵan aqıllı saattı tanıstırdı.&lt;ref name=&quot;verge-watchannounce&quot;&gt;{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=Apple Watch announced: available for $349 early next year |url=https://www.theverge.com/2014/9/9/6125873/apple-watch-smartwatch-announced |access-date=July 15, 2015 |website=[[The Verge]] |archive-date=September 9, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140909183047/http://www.theverge.com/2014/9/9/6125873/apple-watch-smartwatch-announced |url-status=live}}; {{Cite web |date=September 9, 2014 |title=The Apple Watch is poised to dominate the market for digital fitness trackers |url=https://www.theverge.com/2014/9/9/6127839/apple-watch-healthkit-digital-health-fitness |access-date=July 15, 2015 |website=[[The Verge]] |archive-date=May 25, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220525110122/https://www.theverge.com/2014/9/9/6127839/apple-watch-healthkit-digital-health-fitness |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Dáslep, Apple bul qurılmanı sán buyımı&lt;ref name=&quot;wp-fashion&quot;&gt;{{Cite news |title=Apple Watch is competing as a fashion accessory, and that's a risky move |newspaper=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/blogs/innovations/wp/2015/03/05/apple-watch-is-competing-as-a-fashion-accessory-and-thats-a-risky-move |access-date=July 15, 2015 |archive-date=July 16, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150716123229/http://www.washingtonpost.com/blogs/innovations/wp/2015/03/05/apple-watch-is-competing-as-a-fashion-accessory-and-thats-a-risky-move |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám iPhoneǵa qosımsha sıpatında bazarǵa shıǵardı. Bul arqalı adamlardıń smartfonlarına qaraw jiyiligin azaytıw itibarǵa alınǵan edi.&lt;ref name=&quot;wired.com&quot;&gt;{{Cite magazine |title=iPhone Killer: The Secret History of the Apple Watch |url=https://www.wired.com/2015/04/the-apple-watch |magazine=[[Wired (magazine)|Wired]] |access-date=January 31, 2022 |archive-date=June 18, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220618223947/https://www.wired.com/2015/04/the-apple-watch |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Waqıttıń ótiwi menen, kompaniya arnawlı fizikalıq aktivlik trekerleri menen básekilesiw maqsetinde saatta densawlıq hám fitneske baǵdarlanǵan funkciyalardı islep shıǵarıwǵa kóbirek itibar qarattı. 2016-jıldıń yanvar ayında Apple dúnya júzi boyınsha bir milliardtan aslam Apple qurılmasınıń belsendi qollanılıp atırǵanın járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Statt |first=Nick |date=January 26, 2016 |title=1 billion Apple devices are in active use around the world |url=https://www.theverge.com/2016/1/26/10835748/apple-devices-active-1-billion-iphone-ipad-ios |access-date=May 24, 2017 |website=[[The Verge]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084144/https://www.theverge.com/2016/1/26/10835748/apple-devices-active-1-billion-iphone-ipad-ios |url-status=live}}; {{Cite news |last=Rossignol |first=Joe |date=January 26, 2016 |title=Apple Now Has Over 1 Billion Active Devices Worldwide |work=[[MacRumors]] |url=https://www.macrumors.com/2016/01/26/apple-1-billion-active-device-installed-base |access-date=May 24, 2017 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525083819/https://www.macrumors.com/2016/01/26/apple-1-billion-active-device-installed-base/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2016-jıldıń 6-iyunında Fortune jurnalı óziniń kompaniyalardı tabısqa erisiw boyınsha reytingke kirgizgen Fortune 500 dizimin járiyaladı. 2015-jıldıń fiskal jılı nátiyjeleri boyınsha Apple texnologiya kompaniyaları arasında birinshi orındı iyeledi.&lt;ref name=&quot;Top Tech Company&quot;&gt;{{Cite web |last=McBride |first=Sarah |date=June 6, 2016 |title=Apple leads Tech Industry in Fortune 500 |url=https://www.yahoo.com/tech/apple-top-tech-company-fortune-132100720.html |access-date=June 6, 2016 |website=[[Yahoo Tech]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081107/https://www.yahoo.com/tech/apple-top-tech-company-fortune-132100720.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Ulıwma esapta ol 233 milliard AQSH dolları tabısı menen úshinshi orındı iyeledi.&lt;ref name=&quot;Top Tech Company&quot; /&gt; Bul aldıńǵı jılǵı dizimdegiden eki orın joqarılaǵanın kórsetedi.&lt;ref name=&quot;Top Tech Company&quot; /&gt;

2017-jıldıń iyun ayında Apple HomePod dep atalǵan óziniń aqıllı dinamigin járiyaladı. Bul ónim Sonos, Google Home hám Amazon Echo menen básekilesiwge baǵdarlanǵan edi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Gartenberg |first=Chaim |date=June 5, 2017 |title=Apple announces HomePod speaker to take on Sonos |work=[[The Verge]] |publisher=[[Vox Media]] |url=https://www.theverge.com/2017/6/5/15732144/apple-homepod-speaker-announced-siri-price-release-date-wwdc-2017 |access-date=December 14, 2017 |archive-date=June 5, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170605203335/https://www.theverge.com/2017/6/5/15732144/apple-homepod-speaker-announced-siri-price-release-date-wwdc-2017 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Sol jıldıń aqırına kelip TechCrunch basılımı Apple kompaniyasınıń Shazam kompaniyasın satıp alıp atırǵanı haqqında xabar berdi. Shazam óz ónimlerin [[Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyası|WWDC]] konferenciyasında tanıstırǵan hám muzıka, televidenie, kino hám reklama tanıw texnologiyalarına qánigelesken kompaniya edi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last1=Lunden |first1=Ingrid |last2=Roof |first2=Katie |date=December 8, 2017 |title=Sources: Apple is acquiring music recognition app Shazam |work=[[TechCrunch]] |publisher=[[Oath Inc.]] |url=https://techcrunch.com/2017/12/08/sources-apple-is-acquiring-music-recognition-app-shazam |access-date=December 14, 2017 |archive-date=December 14, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171214023447/https://techcrunch.com/2017/12/08/sources-apple-is-acquiring-music-recognition-app-shazam/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bir neshe kúnnen soń bul satıp alıw tastıyıqlandı. Xabarlarǵa qaraǵanda, Apple bul kompaniyanı shama menen 400 million AQSH dollarına satıp alǵan. Media xabarlarında bul satıp alıwdıń Apple Music aǵımlı xızmetin kúsheytiw ushın maǵlıwmatlar hám qurallardı alıwǵa baǵdarlanǵan basqısh ekenligi aytıldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Singleton |first=Micah |date=December 11, 2017 |title=Apple confirms it has acquired Shazam |url=https://www.theverge.com/2017/12/11/16761984/apple-shazam-acquisition |access-date=December 14, 2017 |website=[[The Verge]] |publisher=[[Vox Media]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084143/https://www.theverge.com/2017/12/11/16761984/apple-shazam-acquisition |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bul satıp alıw 2018-jıldıń sentyabr ayında Evropa Awqamı tárepinen maqullandı.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=September 6, 2018 |title=EU clears Apple's purchase of song-recognition app Shazam |work=[[CNBC]] |url=https://www.cnbc.com/2018/09/06/the-associated-press-eu-clears-apples-purchase-of-song-recognition-app-shazam.html |url-status=dead |access-date=September 7, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180907144731/https://www.cnbc.com/2018/09/06/the-associated-press-eu-clears-apples-purchase-of-song-recognition-app-shazam.html |archive-date=September 7, 2018}}; {{Cite news |last=Welch |first=Chris |date=September 24, 2018 |title=Apple completes Shazam acquisition, will make app ad-free for everyone |work=[[The Verge]] |url=https://www.theverge.com/2018/9/24/17896350/apple-shazam-app-acquisition-complete-free |access-date=September 24, 2018 |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084143/https://www.theverge.com/2018/9/24/17896350/apple-shazam-app-acquisition-complete-free |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2017-jıldıń iyun ayında Apple kompaniyası Djeymi Erlixt hám Zak Van Amburgtı jańadan dúzilgen dúnyajúzlik video bólimin basqarıwǵa tayınladı. 2017-jıldıń noyabrinde Apple óziniń túpnusqa scenariyli baǵdarlamalarǵa tarmaqlanıp atırǵanın járiyaladı: Djennifer Eniston hám Riz Uizerspun baslı rollerde oynaytuǵın drama serialı hám Stiven Spilberg penen birge Amazing Stories antologiya serialın qayta islew.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=November 8, 2017 |title=Apple Gives Reese Witherspoon-Jennifer Aniston Morning Show Series 2-Season Order, Confirms 'Amazing Stories' Reboot |url=https://deadline.com/2017/11/apple-reese-witherspoon-jennifer-aniston-morning-show-series-2-season-order-amazing-stories-reboot-1202204293 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=January 20, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190120044428/https://deadline.com/2017/11/apple-reese-witherspoon-jennifer-aniston-morning-show-series-2-season-order-amazing-stories-reboot-1202204293/ |url-status=dead}}&lt;/ref&gt; 2018-jıldıń iyunında Apple Amerika Jazıwshılar gildiyasınıń minimal tiykarǵı kelisimine hám Opra Uinfri menen kóp jıllıq kontent boyınsha birge islesiw kelisimine qol qoydı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Robb |first=David |date=June 7, 2018 |title=Apple Signs WGA Contract As It Ramps Up Scripted Shows |url=https://deadline.com/2018/06/apple-signs-wga-contract-as-it-ramps-up-scripted-shows-1202405862 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=March 27, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327091242/https://deadline.com/2018/06/apple-signs-wga-contract-as-it-ramps-up-scripted-shows-1202405862/ |url-status=dead}}; {{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 15, 2018 |title=Oprah Winfrey Partners With Apple For Original Content |url=https://deadline.com/2018/06/oprah-winfrey-content-partnership-apple-for-original-programming-1202411370 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=March 26, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190326025016/https://deadline.com/2018/06/oprah-winfrey-content-partnership-apple-for-original-programming-1202411370/ |url-status=dead}}&lt;/ref&gt; Túpnusqa seriallar ushın qosımsha birge islesiwler Sesame Workshop hám DHX Media hám onıń sıńar kompaniyası Peanuts Worldwide, sonday-aq túpnusqa filmler jaratıw ushın A24 penen birge islesiwdi óz ishine aladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last1=Andreeva |first1=Nellie |last2=Petski |first2=Denise |date=June 20, 2018 |title=Apple Teams With Sesame Workshop On Children's Programming Slate |url=https://deadline.com/2018/06/apple-sesame-workshop-childrens-programming-slate-live-action-animated-series-1202414268 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=March 27, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327090610/https://deadline.com/2018/06/apple-sesame-workshop-childrens-programming-slate-live-action-animated-series-1202414268/ |url-status=dead}}; {{Cite web |last1=Andreeva |first1=Nellie |last2=Petski |first2=Denise |date=December 14, 2018 |title=Apple Makes 'Peanuts' Deal; DHX Media To Produce New Series, Specials &amp; Shorts With Classic Characters For Streamer |url=https://deadline.com/2018/12/apple-makes-peanuts-deal-dhx-media-to-produce-new-series-specials-shorts-with-classic-characters-for-streamer-1202520215 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=February 1, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190201080858/https://deadline.com/2018/12/apple-makes-peanuts-deal-dhx-media-to-produce-new-series-specials-shorts-with-classic-characters-for-streamer-1202520215/ |url-status=dead}}; {{Cite web |last1=Hipes |first1=Patrick |last2=Andreeva |first2=Nellie |date=November 15, 2018 |title=Apple Inks Deal With A24 For Multiple Films As Part Of Push Into Movies |url=https://deadline.com/2018/11/apple-original-movies-a24-slate-deal-1202502828 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=November 17, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181117104937/https://deadline.com/2018/11/apple-original-movies-a24-slate-deal-1202502828/ |url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

2017-jıldıń sentyabrindegi Apple arnawlı ilajında AirPower sımsız zaryadlaw qurılması iPhone X, iPhone 8 hám Watch Series 3 penen birge járiyalandı. AirPower bir waqıtta bir neshe qurılmanı sımsız zaryadlaw ushın arnalǵan edi. Dáslep 2018-jıldıń basında shıǵarılıwı kerek bolsa da, AirPower 2019-jıldıń martında biykar etildi, bul Kuktıń basshılıǵındaǵı birinshi qurılma biykar etiliwi boldı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Gurman |first=Mark |author-link=Mark Gurman (journalist) |date=March 29, 2019 |title=Apple Cancels Plan for AirPower Wireless Charger |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-03-29/apple-cancels-anticipated-airpower-wireless-charging-accessory |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210805050713/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-03-29/apple-cancels-anticipated-airpower-wireless-charging-accessory |archive-date=August 5, 2021 |access-date=August 25, 2022 |work=Bloomberg.com}}; {{Cite web |last=Panzarino |first=Matthew |date=March 29, 2019 |title=Apple cancels AirPower product, citing inability to meet its high standards for hardware |url=https://techcrunch.com/2019/03/29/apple-cancels-airpower-product-citing-inability-to-meet-its-high-standards-for-hardware/ |access-date=August 25, 2022 |website=TechCrunch |archive-date=March 29, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190329231507/https://techcrunch.com/2019/03/29/apple-cancels-airpower-product-citing-inability-to-meet-its-high-standards-for-hardware/ |url-status=live}}; {{Cite magazine |last=Goode |first=Lauren |date=March 29, 2019 |title=RIP AirPower: Apple Kills Its Elusive Wireless Charging Pad |url=https://www.wired.com/story/apple-kills-airpower |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220825111224/https://www.wired.com/story/apple-kills-airpower/ |archive-date=August 25, 2022 |magazine=Wired |issn=1059-1028 |accessdate=August 25, 2022}}&lt;/ref&gt; 2020-jıldıń 19-avgustında Apple akciyalarınıń bahası qısqa waqıtqa 467,77 dollardan asıp ketti, bul onı bazar kapitalizaciyası 2 trillion AQSH dollarına jetken birinshi AQSH kompaniyasına aylandırdı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Bursztynsky |first=Jessica |date=August 19, 2020 |title=Apple becomes first U.S. company to reach a $2 trillion market cap |url=https://www.cnbc.com/2020/08/19/apple-reaches-2-trillion-market-cap.html |access-date=August 19, 2020 |website=CNBC |language=en |archive-date=July 21, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220721003235/https://www.cnbc.com/2020/08/19/apple-reaches-2-trillion-market-cap.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

[[File:Macbook Air M1 Silver PNG.png|thumb|left|MacBook Air M1 (2020), Apple kompaniyasınıń Intel x86 processorınan ARM processorlarına ótiwinen keyingi birinshi noutbuk kompyuteri]]
2020-jıldıń 22-iyunında óziniń jıllıq WWDC bayanatında Apple Intel processorlarınan bas tartıp, Mac kompyuterleriniń kompaniya tárepinen islep shıǵılǵan processorlarǵa ótetuǵının járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Warren |first=Tom |date=June 22, 2020 |title=Apple announces it will switch to its own processors for future Macs |work=[[The Verge]] |url=https://www.theverge.com/2020/6/22/21295475/apple-mac-processors-arm-silicon-chips-wwdc-2020 |access-date=June 22, 2020 |archive-date=June 22, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200622192505/https://www.theverge.com/2020/6/22/21295475/apple-mac-processors-arm-silicon-chips-wwdc-2020 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bul járiyalaw taraw analitikleri tárepinen kútilgen edi hám Apple processorları menen úskenelengen Mac kompyuterleriniń házirgi Intelge tiykarlanǵan modellerge salıstırǵanda úlken ónimdarlıq artımshılıqlarına iye bolatuǵını atap ótildi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Haselton |first=Todd |date=June 22, 2020 |title=Apple will stop using Intel chips in all Macs by 2021, top analyst says |work=[[CNBC]] |url=https://www.cnbc.com/2020/06/22/new-macbook-pro-and-imac-coming-with-arm-chips-instead-of-intel---kuo.html |access-date=June 22, 2020 |archive-date=June 1, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220601092329/https://www.cnbc.com/2020/06/22/new-macbook-pro-and-imac-coming-with-arm-chips-instead-of-intel---kuo.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2020-jıldıń 10-noyabrinde MacBook Air, MacBook Pro hám Mac Mini Apple tárepinen joybarlanǵan processor - Apple M1 menen jumıs isleytuǵın birinshi Mac kompyuterleri boldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=November 2, 2020 |title=Apple announces 'One More Thing' event for November 10th |url=https://www.theverge.com/2020/11/2/21546136/apple-event-date-time-november-10th-one-more-thing-arm-mac-silicon |access-date=November 2, 2020 |website=The Verge |archive-date=June 2, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220602162103/https://www.theverge.com/2020/11/2/21546136/apple-event-date-time-november-10th-one-more-thing-arm-mac-silicon |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2022-jıldıń aprel ayında Samsung Electro-Mechanics kompaniyasınıń LG Innotek ornına Apple kompaniyasınıń M2 chipin islep shıǵıwda birge islesetuǵını haqqında xabar berildi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=McDaniel |first=Allison |date=April 21, 2022 |title=Apple's M2 chip nears as Samsung beats LG as processor packaging partner |url=https://9to5mac.com/2022/04/21/apple-m2-chip-samsung |access-date=April 27, 2022 |website=9to5Mac |language=en-US |archive-date=April 22, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220422080359/https://9to5mac.com/2022/04/21/apple-m2-chip-samsung/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Baǵdarlamashı jazbaları tórt túrli M2 chipi menen keminde toǵız Mac modeli sınalıp atırǵanın kórsetti.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=April 14, 2022 |title=Apple tests several new Macs with next-generation M2 chips – Bloomberg News |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/technology/apple-tests-several-new-macs-with-next-generation-m2-chips-bloomberg-news-2022-04-14 |access-date=April 27, 2022 |archive-date=April 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220427123652/https://www.reuters.com/technology/apple-tests-several-new-macs-with-next-generation-m2-chips-bloomberg-news-2022-04-14/ |url-status=live}}; {{Cite web |last=Clark |first=Mitchell |date=April 14, 2022 |title=Apple's M2 chips and the computers they'll power detailed in new leak |url=https://www.theverge.com/2022/4/14/23026073/apple-m2-silicon-macbook-air-pro-mac-mini-rumors |access-date=April 27, 2022 |website=The Verge |language=en |archive-date=June 2, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220602195315/https://www.theverge.com/2022/4/14/23026073/apple-m2-silicon-macbook-air-pro-mac-mini-rumors |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

The Wall Street Journal basılımınıń xabar beriwinshe, Apple kompaniyasınıń óz chiplerin islep shıǵıw boyınsha háreketleri oǵan COVID-19 pandemiyası dáwirinde payda bolǵan yarım ótkizgishler jetispewshiligi menen jaqsıraq gúresiwge járdem berdi, bul bolsa 2020 hám 2021-jıllarda M1 tiykarındaǵı Mac kompyuterleriniń satılıwınıń anaǵurlım ósiwi menen paydanıń artıwına alıp keldi. Bul jáne de Tesla, Amazon hám [[Meta Platforms]] sıyaqlı kompaniyalardı usınday joldan barıwǵa ruwxlandırdı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Higgins |first=Tim |date=April 16, 2022 |title=The Chips That Rebooted the Mac |language=en-US |work=[[The Wall Street Journal]] |url=https://www.wsj.com/articles/the-chips-that-rebooted-the-mac-11650081649 |access-date=April 27, 2022 |issn=0099-9660 |archive-date=July 29, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220729031056/https://www.wsj.com/articles/the-chips-that-rebooted-the-mac-11650081649 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2022-jıldıń aprel ayında Apple AQSHtaǵı hár bir adamǵa ońlaw qollanbaların kóriw hám ayırım jańa iPhone modelleri ushın almastırıw bóleklerin buyırtpa beriw imkaniyatın beretuǵın onlayn dúkan ashtı, biraq bul usıl menen rásmiy ońlaw arasındaǵı baha ayırmashılıǵı minimal boladı dep kútilmekte.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Brown |first=Dalvin |date=April 27, 2022 |title=Apple Opens Self-Repair Store With $300 iPhone Screens, 19-Cent Screws |url=https://www.wsj.com/articles/apple-opens-self-repair-store-with-300-iphone-screens-19-cent-screws-11651031828 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220801153719/https://www.wsj.com/articles/apple-opens-self-repair-store-with-300-iphone-screens-19-cent-screws-11651031828 |archive-date=August 1, 2022 |access-date=April 27, 2022 |work=[[The Wall Street Journal]] |language=en-US |issn=0099-9660}}; {{Cite web |last=Feiner |first=Lauren |date=April 27, 2022 |title=Apple now lets you buy parts so you can fix your iPhone yourself |url=https://www.cnbc.com/2022/04/27/apple-now-lets-you-buy-iphone-parts-so-you-can-fix-it-yourself.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220625155230/https://www.cnbc.com/2022/04/27/apple-now-lets-you-buy-iphone-parts-so-you-can-fix-it-yourself.html |archive-date=June 25, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=CNBC |language=en}}; {{Cite web |last=Porter |first=Jon |date=April 27, 2022 |title=Apple's DIY repair service is now available in the US |url=https://www.theverge.com/2022/4/27/23044301/apple-iphone-diy-repair-self-service-program-spare-parts-12-13 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220629180938/https://www.theverge.com/2022/4/27/23044301/apple-iphone-diy-repair-self-service-program-spare-parts-12-13 |archive-date=June 29, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=The Verge |language=en}}; {{Cite web |date=April 27, 2022 |title=Apple's Self Service Repair program is now open to iPhone owners in the US |url=https://www.engadget.com/apple-self-service-repair-release-date-122332505.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220802150900/https://www.engadget.com/apple-self-service-repair-release-date-122332505.html |archive-date=August 2, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=Engadget |language=en-US}}; {{Cite web |date=April 27, 2022 |title=Apple opens Self Service Repair to US iPhone users |url=https://techcrunch.com/2022/04/27/apple-opens-self-service-repair-to-us-iphone-users/ |access-date=April 27, 2022 |website=TechCrunch |language=en-US |archive-date=April 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220427120236/https://techcrunch.com/2022/04/27/apple-opens-self-service-repair-to-us-iphone-users/ |url-status=live}}; {{Cite web |last=Sherr |first=Ian |title=Apple Launches Do-It-Yourself Repairs For iPhone 13, iPhone 12 and iPhone SE |url=https://www.cnet.com/tech/mobile/apple-launches-do-it-yourself-repairs-for-iphone-13-iphone-12-and-iphone-se |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220427120621/https://www.cnet.com/tech/mobile/apple-launches-do-it-yourself-repairs-for-iphone-13-iphone-12-and-iphone-se/ |archive-date=April 27, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=CNET |language=en}}; {{Cite web |title=Apple's Self-Service Repair Store Finally Launches |url=https://www.pcmag.com/news/apples-self-service-repair-store-finally-launches |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220613180932/https://www.pcmag.com/news/apples-self-service-repair-store-finally-launches |archive-date=June 13, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=PCMAG |date=April 27, 2022 |language=en}}&lt;/ref&gt;

2022-jıldıń may ayında birinshi ret 2017-jılı aytılǵan, virtual hám tolıqtırılǵan reallıq garnituraları ushın arnalǵan operaciyalıq sistema - RealityOS ushın sawda belgisi tapsırıldı. Bloomberg basılımınıń maǵlıwmatına sáykes, garnitura 2023-jılı shıǵıwı múmkin.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Porter |first=Jon |date=May 30, 2022 |title=Apple's RealityOS for rumored headset appears in trademark application |url=https://www.theverge.com/2022/5/30/23147213/realityos-os-ros-trademark-apple-virtual-augmented-reality-headset |access-date=May 30, 2022 |website=The Verge |archive-date=July 8, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220708040805/https://www.theverge.com/2022/5/30/23147213/realityos-os-ros-trademark-apple-virtual-augmented-reality-headset |url-status=live}}; {{Cite web |last1=Gurman |first1=Mark |author-link1=Mark Gurman (journalist) |last2=Mochizuki |first2=Takashi |last3=Wu |first3=Debby |date=January 14, 2022 |title=Apple's New VR/AR Headset Risks Being Delayed Until 2023 |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-01-14/apple-s-hotly-anticipated-headset-risks-being-delayed-until-2023?sref=ExbtjcSG |access-date=May 30, 2022 |website=Bloomberg |archive-date=April 19, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220419120240/https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-01-14/apple-s-hotly-anticipated-headset-risks-being-delayed-until-2023?sref=ExbtjcSG |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Qosımsha insayderlik esabatlarda qurılmanıń tólemdi tastıyıqlaw hám akkauntlarǵa kiriw ushın kózdiń nurın skanerlewdi paydalanatuǵını aytıladı.&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Fingas |first1=Jon |title=Apple's mixed reality headset reportedly uses iris scanning for payments and sign-ins |url=https://www.engadget.com/apple-mixed-reality-headset-iris-scanning-153036223.html |website=Engadget |date=October 14, 2022 |access-date=October 19, 2022 |archive-date=October 19, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221019194454/https://www.engadget.com/apple-mixed-reality-headset-iris-scanning-153036223.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2022-jıldıń 18-iyunında Merilend shtatınıń Tauson qalasındaǵı Apple Store dúkanı AQSHtaǵı birinshi kásiplik awqam dúkanına aylandı, jumısshılar Xalıqaralıq mashina qurawshılar hám aerokosmos jumısshıları birlespesine qosılıw ushın dawıs berdi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last1=Lerman |first1=Rachel |last2=Gregg |first2=Aaron |last3=Somasundaram |first3=Praveena |date=June 19, 2022 |title=Apple Store workers approve union, the first in the U.S. |newspaper=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/technology/2022/06/18/apple-union-vote |access-date=June 19, 2022 |archive-date=June 19, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220619003224/https://www.washingtonpost.com/technology/2022/06/18/apple-union-vote/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2022-jıldıń 7-iyulında Apple aldıńǵı Pegasus ashılıwlarına juwap retinde macOS 13 hám iOS 16 ǵa Lockdown Mode rejimin qostı; bul rejim joqarı qáwipli paydalanıwshılar ushın maqsetli nol kúnlik zıyanlı programmalıq támiynatlarǵa qarsı qáwipsizlik qorǵanıwın kúsheytedi.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=July 6, 2022 |title=Apple launches Lockdown Mode to block spyware attacks on at-risk users |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/technology-62069255 |access-date=July 7, 2022 |archive-date=July 28, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220728005310/https://www.bbc.com/news/technology-62069255 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Apple 2023-jıldıń mart ayında Apple Wallet paydalanıwshıları ushın 'Apple Pay Later' dep atalǵan házir satıp alıp, keyin tólew xızmetin iske qostı. Baǵdarlama paydalanıwshılarǵa onlayn yamasa qosımsha ishindegi satıp alıwlar ushın 50 dollardan 1000 dollarǵa shekem qarız alıwǵa hám olardı altı hápte dawamında tórt bólekke bólip, procentsiz hám qosımsha tólemsiz qaytarıw imkaniyatın beredi.&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Hunter |first1=Tatum |last2=Velazco |first2=Chris |date=March 28, 2023 |title=Now you can 'buy now, pay later' with Apple Wallet |url=https://www.washingtonpost.com/technology/2023/03/28/apple-buy-now-pay-later/ |newspaper=The Washington Post |access-date=March 29, 2023 |archive-date=March 29, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230329102346/https://www.washingtonpost.com/technology/2023/03/28/apple-buy-now-pay-later/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |last=De Avila |first=Joseph |date=March 28, 2023 |title=Apple Rolls Out Buy Now, Pay Later Plan |url=https://www.wsj.com/articles/apple-rolls-out-buy-now-pay-later-plan-640ae583 |newspaper=The Wall Street Journal |access-date=March 29, 2023 |archive-date=March 29, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230329053013/https://www.wsj.com/articles/apple-rolls-out-buy-now-pay-later-plan-640ae583 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2023-jıldıń noyabr ayında Apple AQSH Ádillik ministrliginiń Apple kompaniyasın jumısqa alıwda AQSH puqaralarına qarsı kemsitiw boldı degen isinde 25 million dollarlıq kelisimge keldi. Apple onlayn járiyalanbaǵan hám qaǵaz túrinde ótinish beriwdi talap etetuǵın jumıs orınların dúzdi, sol waqıtta usı jumıs orınların PERM baǵdarlaması boyınsha shet ellik jumısshılarǵa járiyaladı.&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Gurman |first1=Mark |author-link1=Mark Gurman (journalist) |date=November 9, 2023 |title=Apple Settles DOJ Case That It Discriminated Against US Workers |url=https://news.bloomberglaw.com/tech-and-telecom-law/apple-settles-doj-case-that-it-discriminated-against-us-workers |newspaper=Bloomberg News |access-date=November 27, 2023 |archive-date=November 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231127152701/https://news.bloomberglaw.com/tech-and-telecom-law/apple-settles-doj-case-that-it-discriminated-against-us-workers |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2024-jıldıń yanvar ayında Apple Evropa Awqamınıń básekilesiw nızamına boysınıwın, App Store hám basqa xızmetlerge 7-martta kúshke kiretuǵın úlken ózgerisler kirgiziletuǵının járiyaladı. Bul 27 mámleketten ibarat bloktaǵı iOS paydalanıwshılarına alternativ qosımshalar dúkanların hám qosımshalar ishinde alternativ tólem usılların paydalanıw imkaniyatın beredi. Bul Safari brauzerine Chrome yamasa Firefox sıyaqlı alternativ brauzerlerdi júklep alıw ushın menyu qosadı.&lt;ref&gt;{{Cite news |language=en |url=https://www.nytimes.com/2024/01/25/technology/apple-app-store-europe.html |title=Apple Overhauls App Store in Europe, in Response to New Digital Law |work=The New York Times |date=January 25, 2024 |access-date=January 29, 2024|archive-date=January 26, 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240126040405/https://www.nytimes.com/2024/01/25/technology/apple-app-store-europe.html |last1=Satariano |first1=Adam |last2=Mickle |first2=Tripp}}&lt;/ref&gt;

2024-jıldıń iyun ayında Apple qurılmada jasalma intellekt imkaniyatların biriktiriw ushın Apple Intelligence ti tanıstırdı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Tilley |first=Aaron |title=Apple Introduces 'Apple Intelligence,' New OpenAI Partnership as AI Takes Center Stage |url=https://www.wsj.com/tech/ai/apple-wwdc-2024-ai-release-356c5303 |access-date=June 11, 2024 |work=WSJ |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

2024-jıldıń 1-noyabrinde Apple iPhone hám Mac ushın súwretti redaktorlaw qosımshaları menen tanılǵan Pixelmator kompaniyasın satıp alǵanın járiyaladı. Apple burın Pixelmator qosımshaların óz ónimleriniń prezentaciyalarında kórsetken edi, sonıń ishinde 2018-jılı mashinalıq oqıtıw hám jasalma intellektti innovaciyalıq paydalanǵanı ushın Pixelmator Pro nı jıldıń Mac qosımshası dep ataǵan edi. Járiyalanıwda Pixelmator satıp alınıwdan keyin onıń bar qosımshalarında áhmiyetli ózgerisler bolmaytuǵının bildirdi.&lt;ref&gt;{{cite news|last=Leswing |first=Kif |title=Apple to buy Pixelmator, the iPhone image editing app with AI features |date=1 November 2024 |url=https://www.cnbc.com/2024/11/01/apple-will-buy-pixelmator-iphone-image-editing-app-with-ai-features-.html |website=CNBC |access-date=3 November 2024}}&lt;/ref&gt;

2024-jıldıń 31-dekabrinde Kaliforniyanıń Oklend qalasındaǵı federal sudında Apple kompaniyasın Siri di qátelik penen aktivlestiriw arqalı jeke sáwbetlerdi nızamsız jazıp alıw hám olardı reklama beriwshiler qatarı úshinshi tárepler menen bólisiwde ayıplaǵan dáslepki kelisim tapsırıldı. Apple óziniń Siri járdemshisiniń paydalanıwshılar qupıyalıǵın buzǵanı boyınsha bul sudtı sheshiw ushın 95 million dollarlıq naq aqsha kelisimine kelisti. Apple qanday da bir nızam buzıwshılıqtı moyınlamasa da, isti kelisim menen juwmaqladı, bul arqalı zıyan kórgen paydalanıwshılarǵa hár bir qurılma ushın 20 dollarǵa shekem talap etiw imkaniyatı berildi. Advokatlar kelisim qorınan 28,5 million dollar kóleminde tólem talap etti.&lt;ref&gt;{{cite news|last=Stempel |first=Jonathan |title=Apple to pay $95 million to settle Siri privacy lawsuit |date=2 January 2025 |url=https://www.reuters.com/legal/apple-pay-95-million-settle-siri-privacy-lawsuit-2025-01-02/ |website=Reuters |access-date=4 January 2025}}&lt;/ref&gt;

== Ónimler ==
Kompaniyanıń qurılǵan waqtınan baslap 2000-jıllardıń basına shekem, Apple tiykarınan kompyuterler sattı, olar 1980-jıllardıń ortasınan baslap Macintosh dep ataldı. Sonnan keyin kompaniya óz ónim kategoriyaların keńeytip, házir óndiriwden shıǵarılǵan iPod (2001) penen baslap, keyinirek [[iPhone]] (2007) hám iPad (2010) sıyaqlı hár túrli portativ qurılmalardı qostı. Apple jáne de «Kiyiletuǵın buyımlar, Úy hám Aksessuarlar» dep kategoriyalanǵan bir qansha basqa ónimlerdi satadı, mısalı Apple Watch, Apple TV, AirPods, HomePod hám Apple Vision Pro.

Apple qurılmaları basqa Apple ónimleri menen birge qollanılǵanda bir pútin ekosistema jaratqanı ushın maqtawǵa ılayıq dep tabılǵan,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Ricker |first=Thomas |date=2016-09-07 |title=Apple's greatest innovation is its ecosystem |url=https://www.theverge.com/2016/9/7/12828846/apple-s-greatest-product-is-its-ecosystem |access-date=2024-10-13 |website=The Verge |language=en-US}}&lt;/ref&gt; biraq básekiles qurılmalar menen birge qollanılǵanda sonday jaqsı islemegeni yaki kóp funkciyaları bolmaǵanı ushın sınǵa alınǵan hám onıń ornına kóbinese Apple tárepinen názerde tutılǵanday islewi ushın Apple dıń menshikli funkciyaları, programmalıq támiynatı hám xızmetlerine súyenedi, bul kózqaras kóbinese «diywallı baǵ» dep sıpatlanadı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Johnson |first=Allison |date=2024-04-27 |title=The walls of Apple's garden are tumbling down |url=https://www.theverge.com/24141929/apple-iphone-imessage-antitrust-dma-lock-in |access-date=2024-12-12 |website=The Verge |language=en}}&lt;/ref&gt; 2023-jılǵa kelip, dúnya júzi boyınsha 2 milliardtan aslam Apple qurılması belsendi qollanılıp atır.

=== Mac ===
{{Multiple image
| total_width       = 250
| image1            = M2 Macbook Air Midnight model - 1.jpg
| caption1          = M2 chipli MacBook Air
| image2            = M1 iMac blue model (cropped).jpg
| caption2          = M1 chipli iMac
| alt1              = Aǵash stolda turǵan túngi reńdegi MacBook Air.
| alt2              = Stolda turǵan kók reńli jińishke iMac.
}}

Mac, yaǵnıy Macintosh - 1999-jılǵa shekem onıń rásmiy atı - Apple kompaniyasınıń óziniń menshikli macOS operaciyalıq sistemasın qollanatuǵın jeke kompyuterler qatarı. Jeke kompyuterler Apple kompaniyasınıń dáslepki biznes baǵdarı bolǵan, biraq 2024-jıldıń aqırına kelip olar kompaniya tabısınıń tek segiz procentin quraydı.

Házirgi waqıtta óndirilip atırǵan altı Mac kompyuter toparı bar:
* iMac: Tutınıwshılarǵa arnalǵan hámmesi bir qurılmada jámlengen stol ústi kompyuteri, 1998-jılı islep shıǵarılǵan.
* Mac Mini: Tutınıwshılarǵa arnalǵan kishi kólemli stol ústi kompyuteri, 2005-jılı islep shıǵarılǵan.
* MacBook Pro: Kásiplik noutbuk, 2006-jılı islep shıǵarılǵan.
* Mac Pro: Kásiplik jumıs stanciyası, 2006-jılı islep shıǵarılǵan.
* MacBook Air: Tutınıwshılarǵa arnalǵan júdá juqa noutbuk, 2008-jılı islep shıǵarılǵan.
* Mac Studio: Kásiplik kishi kólemli jumıs stanciyası, 2022-jılı islep shıǵarılǵan.

Kóbinese qorshalǵan baǵ sıpatında táriyiplenetuǵın Mac kompyuterleri Apple silicon chiplerin paydalanadı, macOS operaciyalıq sistemasında isleydi hám Safari veb-brauzeri, úy filmlerin montajlaw ushın iMovie, muzıka dóretiw ushın GarageBand hám iWork ónimdarlıq toplamı sıyaqlı Apple programmalıq támiynatların óz ishine aladı. Apple jáne de kásiplik qosımshalardı satadı: video óndiris ushın Final Cut Pro, muzıkantlar hám prodyuserler ushın Logic Pro hám baǵdarlamashılar ushın Xcode. Apple sonday-aq Mac ushın hár túrli qosımsha qurılmalardı satadı, sonıń ishinde Pro Display XDR, Apple Studio Display, Magic Mouse, Magic Trackpad hám Magic Keyboard.

=== iPhone ===
[[File:IPhone 15 6.1&quot;.jpg|alt=|thumb|[[iPhone 15]] (shep tárepte) hám iPhone 15 Pro (oń tárepte)]]
iPhone - bul Apple kompaniyasınıń [[iOS]] operaciyalıq sistemasında isleytuǵın smartfonlar qatarı. Birinshi iPhone Stiv Djobs tárepinen 2007-jıl 9-yanvarda kópshilikke kórsetilgen edi. Sol waqıttan baslap hár jılı jańa iPhone modelleri shıǵarılmaqta. Ol islep shıǵarılǵanda, onıń kóp sensorlı ekranı mobil telefon industriyası ushın «revolyuciyalıq» hám «oyındı ózgertiwshi» dep táriyiplengen edi. Bul qurılma qosımsha ekonomikasın jaratıwda úlken úles qostı dep esaplanadı.

iOS - dúnyadaǵı eki tiykarǵı smartfon platformasınıń biri, Android penen birge. iPhone kompaniya ushın úlken tabıs alıp keldi hám Apple kompaniyasın dúnyadaǵı eń qımbat bahalanatuǵın ashıq akcionerlik jámiyetlerdiń birine aylandırıwǵa járdem berdi dep esaplanadı.&lt;ref&gt;{{cite web |last=Satariano |first=Adam |date=August 10, 2011 |title=Apple Surpasses Exxon as World's Most Valuable Company Before Retreating |url=https://www.bloomberg.com/news/2011-08-09/apple-rises-from-near-bankruptcy-to-become-most-valuable-company.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810082324/http://www.bloomberg.com/news/2011-08-09/apple-rises-from-near-bankruptcy-to-become-most-valuable-company.html |archive-date=August 10, 2011 |access-date=May 28, 2017 |work=[[Bloomberg News]]}}&lt;/ref&gt; 2024-jıldıń aqırına kelip, iPhone kompaniya tabısınıń derlik yarımın quraydı.

=== iPad ===
iPad - bul Apple kompaniyasınıń iPadOS operaciyalıq sistemasında isleytuǵın planshetler qatarı. Birinshi áwlad iPad 2010-jıl 27-yanvarda járiyalanǵan edi. iPad tiykarınan multimediya tutınıw, kórkem óner dóretiw, hújjetler ústinde islew, videokonferenciya ótkeriw hám oyınlar oynaw ushın bazarǵa shıǵarıladı. iPad qatarına bir neshe tiykarǵı iPad modelleri, kishirek iPad Mini, jetilistirilgen iPad Air hám joqarı dárejeli iPad Pro kiredi. Apple iPad ónimdarlıǵın turaqlı jaqsılap kelmekte, iPad Pro modeline Mac kompyuterlerindegi sıyaqlı M1 hám M2 chipleri ornatılǵan; biraq iPad házirgi waqıtqa shekem sheklengen operaciyalıq sisteması ushın sınǵa ushıramaqta.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Bohn |first=Dieter |date=May 19, 2021 |title=iPad Pro (2021) review: the best screen, but is that enough? |url=https://www.theverge.com/22442084/ipad-pro-2021-review-features-screen-mini-led-m1-processor |access-date=November 7, 2022 |website=The Verge |language=en-US |archive-date=November 5, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211105160939/https://www.theverge.com/22442084/ipad-pro-2021-review-features-screen-mini-led-m1-processor |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Ivanov |first=Dzhoro |title=The M1 iPad Pro can run a desktop OS – Apple just won't let it |url=https://www.phonearena.com/news/The-M1-iPad-Pro-can-run-a-desktop-OS---Apple-just-wont-let-it_id142585 |access-date=November 7, 2022 |website=Phone Arena |date=September 18, 2022 |language=en-US |archive-date=November 7, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221107210123/https://www.phonearena.com/news/The-M1-iPad-Pro-can-run-a-desktop-OS---Apple-just-wont-let-it_id142585 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2020-jıldıń sentyabr ayına kelip, Apple 500 millionnan aslam iPad satqan, biraq satıwlar 2013-jılı eń joqarı kórsetkishke jetken.&lt;ref name=&quot;500m ipads&quot;&gt;{{Cite web |title=Apple has sold a total of 500 million iPads in the last 10 years |url=https://appleinsider.com/articles/20/09/15/apple-has-sold-a-total-of-500-million-ipads-in-the-last-10-years |access-date=September 21, 2020 |website=AppleInsider |date=September 15, 2020 |language=en |archive-date=January 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220130200317/https://appleinsider.com/articles/20/09/15/apple-has-sold-a-total-of-500-million-ipads-in-the-last-10-years |url-status=live}}; {{cite web |last=Fried |first=Ina |date=January 31, 2017 |title=iPad sales keep shrinking – down another 20 percent |url=https://www.recode.net/2017/1/31/14460952/apple-ipad-sales-still-falling|access-date=March 20, 2019 |website=[[Recode]]|archive-date=April 29, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190429144854/https://www.recode.net/2017/1/31/14460952/apple-ipad-sales-still-falling|url-status=live}}; {{cite news |date=March 23, 2017 |title='Clearance sale' shows Apple's iPad is over. It's done |work=[[The Register]] |url=https://www.theregister.co.uk/2017/03/23/clearance_sale_shows_the_ipad_is_over_its_done|access-date=March 20, 2019|archive-date=December 3, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181203202632/https://www.theregister.co.uk/2017/03/23/clearance_sale_shows_the_ipad_is_over_its_done/|url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2020-jıldıń ekinshi kvartalına kelip, iPad ele de satılıw boyınsha eń kóp satılatuǵın planshet kompyuter bolıp qalmaqta,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Potuck |first=Michael |date=August 5, 2020 |title=Latest data suggests iPad sales hit highest growth rate in 6 years during Q2 |url=https://9to5mac.com/2020/08/05/latest-data-suggests-ipad-sales-hit-highest-growth-rate-in-6-years-during-q2 |access-date=September 21, 2020 |website=9to5Mac |language=en-US |archive-date=January 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210118135627/https://9to5mac.com/2020/08/05/latest-data-suggests-ipad-sales-hit-highest-growth-rate-in-6-years-during-q2/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám 2024-jıldıń aqırına kelip kompaniya tabısınıń jeti procentin quradı. Apple bir neshe iPad aksessuarların satadı, sonıń ishinde Apple Pencil, Smart Keyboard, Smart Keyboard Folio, Magic Keyboard hám bir qansha adapterler bar..

=== Basqa ónimler ===
{{Multiple image
| image1            = Apple AirPods Max 6.jpg
| caption1          = AirPods Max
| image2            = Apple Watch Ultra - 2.jpg
| caption2          = Apple Watch Ultra
| total_width       = 250
| perrow            = 2 / 2
}}

Apple «Kiyiletuǵın buyımlar, Úy hám Aksessuarlar» dep kategoriyalanǵan bir qansha basqa ónimlerdi de islep shıǵaradı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Leswing |first=Kif |date=January 28, 2020 |title=Apple's fastest-growing business segment, which includes AirPods and Watch, is now bigger than Mac |url=https://www.cnbc.com/2020/01/28/apple-wearables-home-and-accessories-segment-now-bigger-than-mac.html |access-date=October 19, 2022 |website=CNBC |language=en |archive-date=October 19, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221019225049/https://www.cnbc.com/2020/01/28/apple-wearables-home-and-accessories-segment-now-bigger-than-mac.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bul ónimlerge AirPods sımsız naushnikler qatarı, Apple TV cifrlı media pleerleri, Apple Watch aqıllı saatları, Beats naushnikleri, HomePod aqıllı dinamikleri hám Vision Pro aralas reallıq garniturası kiredi. 2024-jıldıń aqırına kelip, ónimlerdiń bul keń qatarı kompaniya tabısınıń on procentin quraydı.

=== Xızmetler ===
Apple keń kólemli xızmetler usınadı, sonıń ishinde App Store hám Apple News qosımshalarındaǵı reklama, AppleCare+ keńeytilgen kepillik jobası, iCloud+ bultqa tiykarlanǵan maǵlıwmat saqlaw xızmeti, Apple Card kredit kartası hám Apple Pay tólem platforması arqalı tólem xızmetleri, Apple Books, Apple Fitness+, Apple Music, Apple News+, Apple TV+ hám iTunes Store sıyaqlı cifrlı kontent xızmetleri bar. 2024-jıldıń aqırına kelip, xızmetler kompaniya tabısınıń shama menen 26 procentin quraydı. 2019-jılı Apple óziniń xızmet tabısların keńeytiw ushın birlesken háreket isleytuǵının járiyaladı.&lt;ref name=&quot;AppleVideoRevenue2&quot;&gt;{{Cite news |last=Pullen |first=John Patrick |date=March 24, 2019 |title=Apple's Two-Word Plan for the Future of the Internet: Subscribe Now |work=[[Forbes]] |url=http://fortune.com/2019/03/24/watch-apple-event-live-stream-television-news-service |url-status=live |access-date=March 25, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190325135825/http://fortune.com/2019/03/24/watch-apple-event-live-stream-television-news-service |archive-date=March 25, 2019}}&lt;/ref&gt;

== Marketing ==

=== Brend jaratıw ===
[[File:Apple Computer Logo rainbow.svg|thumb|upright|Apple Inc. kompaniyasınıń birinshi rásmiy logotibi 1977-jıldan 1998-jılǵa shekem qollanılǵan.&lt;ref name=&quot;logo&quot;&gt;{{Cite web |title=Logo Evolution: How Top Brands Redesigned Logos and Boosted Conversion |url=https://www.vardot.com/blog/logo-evolution-how-top-brands-redesigned-emblems-and-boosted-conversion-721 |access-date=April 9, 2017 |website=Vardot |archive-date=March 29, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220329001610/https://www.vardot.com/en-us/ideas/blog/how-top-brands-redesigned-emblems-and-boosted-conversion |url-status=live}}&lt;/ref&gt;]]
Stiv Djobstıń aytıwınsha, kompaniyanıń atı onıń miywe menen awqatlanıw dietasında bolǵan waqtında alma baǵına barǵanınan ilhamlanǵan.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=October 20, 2011 |title=Steve Jobs bio says Apple CEO abhorred 'corrupt' execs |publisher=[[CBC News]] |url=https://www.cbc.ca/news/science/steve-jobs-chose-herbal-medicine-delayed-cancer-surgery-1.1124855 |access-date=October 21, 2011 |archive-date=September 9, 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130909103558/http://www.cbc.ca/news/world/story/2011/10/20/steve-jobs-bio.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Appledıń birinshi logotibi, Ron Ueyn tárepinen dizayn islengen bolıp, onda ser Isaak Nyutonnıń alma tereginiń astında otırǵanı súwretlengen. Bul logotip derlik birden Rob Janoftıń «ayqulaq alması» logotibi menen almastırıldı, házir hámmege tanıs bolǵan tislengen almanıń ayqulaq reńli silueti.&lt;ref&gt;{{Cite news |url=http://www.wired.com/2003/09/apple-doin-the-logo-motion/ |title=Wired News: Apple Doin' the Logo-Motion |date=September 26, 2003 |access-date=December 3, 2023 |archive-date=December 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231203130321/https://www.wired.com/2003/09/apple-doin-the-logo-motion/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 

1999-jıl 27-avgustta&lt;ref name=&quot;web.archive.org&quot;&gt;{{Cite web |date=August 27, 1999 |title=Apple Computer |url=https://www.apple.com |archive-url=https://web.archive.org/web/19990827174523/http://www.apple.com |archive-date=August 27, 1999 |access-date=January 1, 2014}}&lt;/ref&gt; Apple rásmiy túrde ayqulaq sxemasın alıp taslap, aldıńǵı ayqulaq versiyasına forması boyınsha derlik uqsas bir reńli logotiplerdi qollanıwdı basladı. Bir reńli logotiptiń Aqua temasındaǵı nusqası 1998-jıldan 2003-jılǵa shekem, al shiyshe temasındaǵı versiyası 2007-jıldan 2013-jılǵa shekem qollanıldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=The Lost Apple Logos You've Never Seen |url=http://thebrainfever.com/apple/the-lost-apple-logos-you-ve-never-seen |publisher=thebrainfever}}&lt;/ref&gt;

Apple evangelistleri bir waqıtları kompaniya tárepinen belsendi túrde tartılǵan, biraq bul qubılıs álleqashan bekkem ornatılǵannan keyin boldı. Apple evangelisti Gay Kavasaki brend fanatizmin «tosattan ushırasqan nárse» dep ataǵan,&lt;ref&gt;{{Cite web |last1=McConnell |first1=Ben |last2=Huba |first2=Jackie |title=The father of evangelism marketing |url=http://creatingcustomerevangelists.com/resources/evangelists/guy_kawasaki.asp |archive-url=https://web.archive.org/web/20030725064021/http://creatingcustomerevangelists.com/resources/evangelists/guy_kawasaki.asp |archive-date=July 25, 2003 |access-date=April 18, 2017 |website=Creating Customer Evangelists}}&lt;/ref&gt; al Ayv 2014-jılı «adamlardıń Apple ónimleri menen ayrıqsha jeke qatnası bar» dep málimledi.

Fortune jurnalı Apple kompaniyasın 2008-jılı Amerika Qurama Shtatlarındaǵı, al 2008-jıldan 2012-jılǵa shekem dúnya júzindegi eń húrmetke ılayıq kompaniya dep atadı.&lt;ref&gt;{{Cite magazine |last=Fisher |first=Anne |date=March 17, 2008 |title=America's Most Admired Companies |url=https://money.cnn.com/galleries/2008/fortune/0802/gallery.mostadmired_top20.fortune/index.html |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |volume=157 |issue=5 |pages=65–67 |access-date=August 2, 2020 |archive-date=May 23, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220523090601/https://money.cnn.com/galleries/2008/fortune/0802/gallery.mostadmired_top20.fortune/index.html |url-status=live}}; {{Cite magazine |last=Colvin |first=Geoff |title=The World's Most Admired Companies 2009 |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |volume=159 |issue=5 |page=76 |date=March 16, 2009 |url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2009/full_list |access-date=August 2, 2020 |archive-date=August 14, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200814123717/https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2009/full_list/ |url-status=live}}; {{Cite magazine |url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2010/snapshots/670.html |title=World's Most Admired Companies |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |date=March 2010 |access-date=March 7, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100307092117/https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2010/snapshots/670.html |archive-date=March 7, 2010 |url-status=live}}; {{Cite magazine |url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2011/snapshots/670.html |title=World's Most Admired Companies |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |date=November 2011 |access-date=November 10, 2011 |archive-date=June 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220627230421/https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2011/snapshots/670.html |url-status=live}}; {{Cite magazine |title=The World's Most Admired Companies |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |date=March 19, 2012 |volume=165 |issue=4 |pages=139–140 |url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/most-admired/2012/snapshots/670.html?iid=splwinners |access-date=August 2, 2020 |archive-date=June 23, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220623014503/https://money.cnn.com/magazines/fortune/most-admired/2012/snapshots/670.html?iid=splwinners |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2013-jıl 30-sentyabrde Apple Omnicom Grouptıń «Dúnyanıń eń jaqsı brendleri» esabatında Coca-Coladan ozıp, dúnyadaǵı eń qunlı brend boldı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Elliot |first=Stuart |date=September 29, 2013 |title=Apple Passes Coca-Cola as Most Valuable Brand |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/2013/09/30/business/media/apple-passes-coca-cola-as-most-valuable-brand.html |url-access=limited |access-date=October 21, 2013 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220101/https://www.nytimes.com/2013/09/30/business/media/apple-passes-coca-cola-as-most-valuable-brand.html |archive-date=January 1, 2022}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; Boston Consulting Group 2005-jıldan baslap hár jılı Appledı dúnyadaǵı eń innovaciyalıq brend dep bahalap kelmekte.&lt;ref&gt;[https://www.forbes.com/sites/susanadams/2013/09/27/is-apple-the-worlds-most-innovative-company-still Is Apple The World's Most Innovative Company (Still)?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170910005018/https://www.forbes.com/sites/susanadams/2013/09/27/is-apple-the-worlds-most-innovative-company-still/|date=September 10, 2017}}, ''[[Forbes]]'', September 27, 2013.&lt;/ref&gt; 2021-jıldıń yanvar ayına kelip, 1.65 milliard Apple ónimi belsendi qollanısta boldı.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=January 27, 2021 |title=Apple sees revenue growth accelerating after setting record for iPhone sales, China strength |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-apple-results-idUSKBN29W2TD |access-date=July 18, 2023 |archive-date=July 18, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230718201014/https://www.reuters.com/article/us-apple-results-idUSKBN29W2TD |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |title=Apple Now Has 1.65 Billion Active Devices Worldwide |language=en |url=https://www.macrumors.com/2021/01/27/apple-active-devices-worldwide-january-2021 |access-date=January 27, 2021 |archive-date=January 27, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210127220139/https://www.macrumors.com/2021/01/27/apple-active-devices-worldwide-january-2021/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2023-jıldıń fevral ayında bul san 2 milliard qurılmadan asıp ketti.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=February 2, 2023 |title=Apple Now Has More Than Two Billion Active Devices Worldwide |url=https://www.macrumors.com/2023/02/02/apple-two-billion-active-devices/ |access-date=July 18, 2023 |website=MacRumors |language=en |archive-date=July 18, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230718194120/https://www.macrumors.com/2023/02/02/apple-two-billion-active-devices/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;TheVerge20230202&quot;&gt;{{Cite web |last=Shakir |first=Umar |date=February 2, 2023 |title=Apple surpasses 2 billion active devices |url=https://www.theverge.com/2023/2/2/23583501/apple-iphone-ipad-active-2-billion-devices-q1-2023 |access-date=July 18, 2023 |website=The Verge |language=en-US |archive-date=July 18, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230718194119/https://www.theverge.com/2023/2/2/23583501/apple-iphone-ipad-active-2-billion-devices-q1-2023 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2023-jılı Pútkil dúnya júzlik intellektual múlk shólkemi (WIPO) niń Madrid jıllıq sholıwında Apple Inc. kompaniyasınıń Madrid sisteması boyınsha toltırılǵan belgiler ótinishi dúnya boyınsha 10-orındı iyeledi, 2023-jıl dawamında 74 sawda belgisi ótinishi berilgen.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Madrid Yearly Review 2024 |url=https://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/wipo-pub-940-2024-en-madrid-yearly-review-2024.pdf |page=22}}&lt;/ref&gt;

Apple 2024-jılǵı Fortune 500 diziminde dúnya boyınsha 3-orındı iyeledi.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Fortune 500 |url=https://fortune.com/ranking/fortune500/ |access-date=2024-10-02 |website=Fortune |language=en}}&lt;/ref&gt;

=== Reklama ===
Appledıń birinshi uranı «Byte into an Apple» («Almanı tisle») 1970-jıllardıń aqırında payda boldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=December 10, 2007 |title=Apple Company |url=http://www.operating-system.org/betriebssystem/_english/fa-apple.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080921095608/http://www.operating-system.org/betriebssystem/_english/fa-apple.htm |archive-date=September 21, 2008 |access-date=August 18, 2008 |website=Operating System Documentation Project}}&lt;/ref&gt; 1997-jıldan 2002-jılǵa shekem «Think different» («Basqasha oyla») uranı reklama kampaniyalarında qollanıldı hám házirgi waqıtqa shekem Apple menen tıǵız baylanıslı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=October 6, 2005 |title=Apple Think Different Campaign |url=http://www.theinspirationroom.com/daily/2005/apple-think-different |access-date=August 12, 2008 |website=The Inspiration Room Daily |archive-date=August 19, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100819174102/http://theinspirationroom.com/daily/2005/apple-think-different/ |url-status=dead}}&lt;/ref&gt; Apple jáne de belgili ónim qatarları ushın arnawlı uranlarǵa iye - mısalı, 1998-jılı iMactı reklamalaw ushın «iThink, therefore iMac» («Men oylayman, demek men iMacpan») qollanılǵan,&lt;ref&gt;{{Cite web |title=MacWorld New York: I think, therefore iMac |url=http://www.wap.org/tours/macworldny/ithink.html |access-date=August 13, 2008 |archive-date=May 21, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110521031031/http://wap.org/tours/macworldny/ithink.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; al iPhone reklamalarında «Say hello to iPhone» («iPhoneǵa sálem ayt») qollanılǵan.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=June 29, 2007 |title=Say hello to iPhone |url=http://billday.com/2007/06/29/say-hello-to-iphone |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080907003704/http://billday.com/2007/06/29/say-hello-to-iphone |archive-date=September 7, 2008 |access-date=August 13, 2008 |website=BillDay.com}}&lt;/ref&gt; «Hello» («Sálem») sózi dáslepki Macintosh, Newton, iMac («hello (again)» - «jáne sálem») hám iPodtı tanıstırıwda da qollanılǵan.&lt;ref&gt;{{Cite magazine |last=Manjoo |first=Farhad |date=January 11, 2002 |title=IMac: What's in a Design, Anyway? |url=https://www.wired.com/2002/01/imac-whats-in-a-design-anyway |url-status=live |magazine=[[Wired (magazine)|Wired]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140304092046/http://www.wired.com/science/discoveries/news/2002/01/49652 |archive-date=March 4, 2014 |access-date=February 15, 2010}}&lt;/ref&gt;

1984-jılı Macintoshtıń 1984-jılǵı Super Bowl reklaması menen tanıstırılıwınan baslap, zamanagóy «Get a Mac» reklamalarına shekem, Apple óz ónimlerin nátiyjeli reklamalaw hám marketing jumısların alıp barǵanı ushın tanılǵan. Biraq, keyingi kampaniyalardaǵı ayırım pikirler sınǵa ushıradı,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Williams |first=Ian |date=June 13, 2007 |title=UK watchdog clears Apple ads |url=http://www.computing.co.uk/vnunet/news/2192019/asa-clears-apple-ads |archive-url=https://archive.today/20080110012153/http://www.computing.co.uk/vnunet/news/2192019/asa-clears-apple-ads |archive-date=January 10, 2008 |access-date=April 18, 2017 |website=Computing |publisher=Incisive Media Ltd}}&lt;/ref&gt; ásirese 2005-jılǵı Power Mac reklamaları.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=June 11, 2004 |title=Apple Power Mac ads 'misleading' |work=[[BBC News]] |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/3797261.stm |access-date=April 18, 2017 |archive-date=June 1, 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130601142554/http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/3797261.stm |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple ónim reklamaları óziniń kózdi qamastıratuǵın grafikası hám este qalatuǵın saz-sáwbetleri menen úlken dıqqatqa iye boldı. Apple reklamalarına qosılǵan qosıqları arqalı ataqlılıǵın arttırǵan muzıkantlar arasında kanadalı qosıqshı Feist «1234» qosıǵı menen hám Yael Naim «New Soul» qosıǵı menen belgili.&lt;ref name=&quot;Daily News&quot;&gt;Farber, Jim. [http://www.nydailynews.com/entertainment/music/2008/03/11/2008-03-11_apple_ad_creates_recognition_for_yael_na.html Apple ad creates recognition for Yael Naim] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111011102630/http://www.nydailynews.com/entertainment/music/2008/03/11/2008-03-11_apple_ad_creates_recognition_for_yael_na.html|date=October 11, 2011}}, ''[[New York Daily News]]'', March 11, 2008.&lt;/ref&gt;

=== Dúkanlar ===
[[File:Apple store fifth avenue.jpg|thumb|Apple Fifth Avenue Nyu-York qalasındaǵı bas dúkan bolıp esaplanadı.]]
[[File:Apple Genius Bar Regentstreet London.jpg|thumb|2006-jılı tutınıwshılar Appledıń Regent Street dúkanındaǵı Genius Barǵa barıp atır.]]
Dáslepki Apple dúkanları 2001-jıldıń may ayında sol waqıttaǵı bas direktor Stiv Djobs tárepinen eki orında ashılǵan, dúkan ishindegi dúkan koncepciyasın ámelge asırıwǵa bir neshe jıl dawamında urınıp, biraq sátsizlikke ushıraǵannan keyin. Kompaniya ónimleriniń usaqlap satıw kórsetiliwin jaqsılaw zárúrligin sezip, ol 1997-jılı usaqlap satıw baǵdarlamasın qayta islep shıǵıw hám tutınıwshılar menen qarım-qatnastı jaqsılaw boyınsha jumıslardı basladı hám 2000-jılı Ron Djonsondı jumısqa aldı. Djobs 1997-jılı Appledıń onlayn dúkanın qayta iske qostı,&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Fiegerman |first=Seth |date=May 16, 2014 |title=The Slow Evolution of Apple's Online Store |url=http://mashable.com/2014/05/16/apple-online-store-history |access-date=May 27, 2017 |website=[[Mashable]] |archive-date=July 1, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170701015357/http://mashable.com/2014/05/16/apple-online-store-history/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; al 2001-jılı dáslepki eki fizikalıq dúkandı ashtı.&lt;ref name=&quot;First stores&quot;&gt;{{Cite press release |title=Apple to Open 25 Retail Stores in 2001 |date=May 15, 2001 |publisher=Apple |url=https://www.apple.com/newsroom/2001/05/15Apple-to-Open-25-Retail-Stores-in-2001 |access-date=May 27, 2017 |archive-date=July 2, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170702110910/https://www.apple.com/newsroom/2001/05/15Apple-to-Open-25-Retail-Stores-in-2001/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Dáslep ǵalaba xabar quralları Appledıń sátsizlikke ushıraytuǵının boljadı, biraq onıń dúkanları júdá tabıslı boldı, jaqın átiraptaǵı básekiles dúkanlardıń satıw kórsetkishlerinen ozıp ketti hám úsh jıl ishinde jıllıq satıw kólemi 1 milliard AQSH dollarına jetti, usılayınsha tariyxtaǵı eń tez ósip atırǵan usaqlap satıwshıǵa aylandı.&lt;ref name=&quot;fortune-best-retailer&quot;&gt;{{Cite web|url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/fortune_archive/2007/03/19/8402321/index.htm|title=Apple: America's best retailer|last=Useem|first=Jerry|date=March 8, 2007|access-date=May 27, 2017|website=[[Fortune (magazine)|Fortune]]}}&lt;/ref&gt;

Jıllar dawamında Apple usaqlap satıw orınlarınıń sanın hám geografiyalıq qamtıw aymaǵın keńeytti, 2017-jıldıń dekabr ayına kelip dúnya júzi boyınsha 22 mámlekette 499 dúkanǵa iye boldı.&lt;ref name=&quot;storelist&quot;&gt;{{Cite web |title=Store List |url=https://www.apple.com/retail/storelist |access-date=December 5, 2017 |website=Apple Retail |publisher=Apple Inc. |archive-date=November 28, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171128172800/https://www.apple.com/retail/storelist/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Ónimlerdiń joqarı satılıwı Apple kompaniyasın joqarı dárejeli usaqlap satıwshılar qatarına qostı, 2011-jılı dúnya júzi boyınsha satıw kólemi 16 milliard AQSH dollarınan astı. 2016-jıldıń may ayınan baslap Apple dúkanları áhmiyetli qayta dizaynlaw dáwirin basınan keshirdi. Bul qayta dizaynlaw Apple dúkanlarınıń fizikalıq ózgerislerin, mısalı ashıq keńislikler hám qayta brendlengen bólmelerdi, sonday-aq tutınıwshılar menen isbilermenler arasındaǵı óz-ara tásirdi jeńillestiriw ushın funkciyalardaǵı ózgerislerdi óz ishine aldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Webb |first=Alex |date=May 19, 2016 |title=Inside the New Apple Retail Store Design |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-05-19/why-apple-is-building-a-town-inside-its-stores |url-access=subscription |access-date=April 26, 2017 |publisher=[[Bloomberg L.P.]] |archive-date=April 27, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170427003823/https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-05-19/why-apple-is-building-a-town-inside-its-stores |url-status=live}}; {{Cite web |first=Nick |last=Statt |title=Apple just revealed the future of its retail stores |url=https://www.theverge.com/2016/5/19/11715726/apple-flagship-store-opening-san-francisco-photos |website=[[The Verge]] |date=May 19, 2016 |access-date=May 27, 2017 |archive-date=April 27, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170427003737/http://www.theverge.com/2016/5/19/11715726/apple-flagship-store-opening-san-francisco-photos |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Kóplegen Apple dúkanları sawda oraylarınıń ishinde jaylasqan, biraq Apple joqarı áhmiyetli orınlarda bir neshe óz aldına turǵan «bayraq» dúkanların da qurǵan.&lt;ref name=&quot;MacRumors stores&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.macrumors.com/roundup/apple-retail-stores|title=Apple Stores|archive-url=https://web.archive.org/web/20170527110627/https://www.macrumors.com/roundup/apple-retail-stores/|archive-date=May 27, 2017|access-date=May 27, 2017|website=[[MacRumors]]|url-status=live}}&lt;/ref&gt; Kompaniya óz dúkanlarınıń dizaynı hám qurılısı ushın, ásirese shiyshe teksheler hám kublardıń qollanılıwı ushın dizayn patentlerin alǵan hám dizayn sıylıqlarına iye bolǵan.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Panzarino |first=Matthew |date=April 19, 2012 |title=Apple out to patent curved glass panels used in Shanghai Retail Store |url=https://thenextweb.com/apple/2012/04/19/apple-out-to-patent-curved-glass-panels-used-in-shanghai-retail-store |access-date=May 27, 2017 |website=[[The Next Web]] |archive-date=October 26, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171026054352/https://thenextweb.com/apple/2012/04/19/apple-out-to-patent-curved-glass-panels-used-in-shanghai-retail-store/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple dúkanlarınıń tabısı basqa da elektronika usaqlap satıwshılarına áhmiyetli tásir kórsetti, olar Apple dúkanlarındaǵı xızmet hám ónimlerdiń sapası joqarıraq dep qabıl etiliwi sebepli klientler, baqlaw hám paydanı joyıttı.&lt;ref&gt;{{Cite news |first=Stephen D. |last=Simpson |title=How Apple's fortunes affect other stocks |url=https://www.theglobeandmail.com/globe-investor/investment-ideas/how-apples-fortunes-affect-other-stocks/article4596866 |website=[[The Globe and Mail]] |publisher=[[The Woodbridge Company]] |date=October 8, 2012 |access-date=May 27, 2017 |archive-date=April 15, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160415153836/http://www.theglobeandmail.com/globe-investor/investment-ideas/how-apples-fortunes-affect-other-stocks/article4596866/ |url-status=live}}; {{Cite web |last=Crothers |first=Brooke |date=March 29, 2012 |title=Is Best Buy following CompUSA, Circuit City to certain doom? |url=https://www.cnet.com/news/is-best-buy-following-compusa-circuit-city-to-certain-doom |access-date=May 27, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=July 9, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160709072737/http://www.cnet.com/news/is-best-buy-following-compusa-circuit-city-to-certain-doom/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Brendtiń keń tanılǵanlıǵı sebepli, Apple kóp sanlı jumısqa kiriw ushın ótinish aladı, olardıń kópshiligi jas jumısshılardan keledi. Apple dúkanı xızmetkerleri ortashadan joqarı miynet haqı alsa da, bilim alıw hám medicinalıq xızmet ushın qarjılay járdem alsa da, hám ónim bahalarına jeńillikler berilse de, kásiplik ósiw jolları sheklengen yamasa joq.&lt;ref name=&quot;retail army&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2012/06/24/business/apple-store-workers-loyal-but-short-on-pay.html|title=Apple's Retail Army, Long on Loyalty but Short on Pay|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220101/https://www.nytimes.com/2012/06/24/business/apple-store-workers-loyal-but-short-on-pay.html|archive-date=January 1, 2022|last=Segal|first=David|date=June 23, 2012|access-date=May 27, 2017|url-access=limited|website=[[The New York Times]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt;

=== Bazar kúshi ===
2020-jıldıń 16-martında Franciya Apple kompaniyasına eki ulıwma satıwshı menen birge básekelesti basıp, ǵárezsiz qayta satıwshılarǵa kesent beriw arqalı bahalardı joqarı saqlaǵanı ushın 1.1 milliard evro ayıp pul saldı. Bul kelisim Franciya usaqlap satıw bazarınıń shama menen yarımında iPad hám jeke kompyuterler sıyaqlı Apple ónimleri ushın birdey bahalardı dúzdi. Francuz qadaǵalawshı uyımlarınıń aytıwınsha, bul asıra paydalanıwlar 2005-jıldan 2017-jılǵa shekem bolǵan, biraq 2012-jılı ǵárezsiz qayta satıwshı eBizcuss tárepinen berilgen shaǵım tiykarında birinshi ret anıqlanǵan.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Abboud |first=Leila |date=March 16, 2020 |title=France hits Apple with €1.1bn antitrust fine |work=[[Financial Times]] |url=https://www.ft.com/content/e9bb4da1-867a-40ba-abc0-4a63d3421e31 |url-status=live |url-access=subscription |access-date=March 16, 2020 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210/https://www.ft.com/content/e9bb4da1-867a-40ba-abc0-4a63d3421e31 |archive-date=December 10, 2022}}&lt;/ref&gt;

2020-jıldıń 13-avgustında, ataqlı Fortnite oyınınıń jaratıwshısı Epic Games kompaniyası Apple hám [[Google]] kompaniyalarına qarsı sud isin qozǵadı, sebebi Fortnite oyını Apple hám Google dúkanlarınan alıp taslanǵan edi. Bul sud isleri Apple hám Google kompaniyaları oyındı bloklaǵannan keyin baslandı, sebebi oyın Apple hám Google salǵan tólemlerdi aylanıp ótetuǵın tuwrıdan-tuwrı tólem sistemasın engizgen edi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last1=Nicas |first1=Jack |last2=Browning |first2=Kellen |last3=Griffith |first3=Erin |date=August 13, 2020 |title=Fortnite Creator Sues Apple and Google After Ban From App Stores |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2020/08/13/technology/apple-fortnite-ban.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=August 13, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200813200127/https://www.nytimes.com/2020/08/13/technology/apple-fortnite-ban.html |archive-date=August 13, 2020}}&lt;/ref&gt; 2020-jıldıń sentyabr ayında Epic Games kompaniyası basqa on úsh kompaniya menen birge Ádil qosımshalar koaliciyasın dúzdi, bul koaliciya qosımshalardı qosımsha dúkanlarına kirgiziw shártlerin jaqsılawdı maqset etedi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Amadeo |first=Ron |date=September 24, 2020 |title=Epic, Spotify, and others take on Apple with &quot;Coalition for App Fairness&quot; |url=https://arstechnica.com/gadgets/2020/09/epic-spotify-and-others-take-on-apple-with-coalition-for-app-fairness |access-date=September 26, 2020 |website=Ars Technica |language=en-us |archive-date=September 26, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200926044427/https://arstechnica.com/gadgets/2020/09/epic-spotify-and-others-take-on-apple-with-coalition-for-app-fairness/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Keyinirek, 2020-jıldıń dekabr ayında, [[Facebook]] kompaniyası Epic kompaniyasına Apple-ge qarsı nızamlı gúresinde járdem beriwge kelisti, kompaniyaǵa materiallar hám hújjetler beriw arqalı járdemlesiwdi jobalastırdı. Biraq, Facebook kompaniyası sud isine tikkeley qatnaspaytuǵının bildirgen bolsa da, 2021-jılǵı sud procesine baylanıslı dálillerdi tabıwǵa járdem beriwge wáde berdi. Olardıń kelisiminen aldınǵı aylarda Facebook kompaniyası pullı qosımshalardıń bahaları hám jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw qaǵıydalarınıń ózgeriwine baylanıslı Apple menen dawlasıp atırǵan edi.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Horwitz |first=Patience Haggin and Jeff |date=August 26, 2020 |title=Facebook Says Apple's New iPhone Update Will Disrupt Online Advertising |language=en-US |work=[[The Wall Street Journal]] |url=https://www.wsj.com/articles/facebook-says-apples-new-iphone-update-will-disrupt-online-advertising-11598458715 |access-date=December 25, 2020 |issn=0099-9660 |archive-date=December 20, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201220162451/https://www.wsj.com/articles/facebook-says-apples-new-iphone-update-will-disrupt-online-advertising-11598458715 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Facebook kompaniyasınıń reklama ónimleri boyınsha basshısı Dan Levi bılay dep pikir bildirdi: «Bul olar ushın haqıyqatında da jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw haqqında emes, bul jekelestirilgen reklamalarǵa hújim hám onıń kishi biznes iyelerine keltiretuǵın aqıbetleri haqqında», - dep 2020-jıldıń dekabr ayında Facebook tárepinen hár túrli gazetalarǵa jaylastırılǵan tolıq betli reklamalar haqqında pikir bildirdi.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=December 17, 2020 |title=How Convincing is Facebook's Case Against Apple? |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2020-12-17/how-convincing-is-facebook-s-case-against-apple |access-date=December 25, 2020 |archive-date=December 17, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201217121137/https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2020-12-17/how-convincing-is-facebook-s-case-against-apple |url-status=live}}; {{Cite news |last=Horwitz |first=Sarah E. Needleman and Jeff |date=December 16, 2020 |title=Facebook Wades Into 'Fortnite' Maker's Dispute With Apple |language=en-US |work=[[The Wall Street Journal]] |url=https://www.wsj.com/articles/facebook-looks-for-allies-in-privacy-battle-with-apple-11608138311 |access-date=December 25, 2020 |issn=0099-9660 |archive-date=March 28, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210328001211/https://www.wsj.com/articles/facebook-looks-for-allies-in-privacy-battle-with-apple-11608138311 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

=== Jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw ===
Apple kompaniyası jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw tárepdarı sıpatında ashıq poziciyanı uslap, jeke maǵlıwmatlardı qorǵawǵa baǵdarlanǵan funkciyalar hám sazlawlardı óz konferenciyalarınıń, reklama kampaniyalarınıń hám jámiyetlik imidjiniń bir bólegi etip kelmekte.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Vincent |first=James |date=June 13, 2016 |title=Apple promises to deliver AI smarts without sacrificing your privacy |url=https://www.theverge.com/2016/6/13/11924080/apple-ai-on-device-privacy-wwdc-2016 |access-date=December 9, 2017 |website=[[The Verge]] |publisher=[[Vox Media]] |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713024019/https://www.theverge.com/2016/6/13/11924080/apple-ai-on-device-privacy-wwdc-2016 |url-status=live}}; {{Cite web |last=Heisler |first=Yoni |date=May 22, 2017 |title=Apple is expertly trolling Android users with its new iPhone ads |url=http://bgr.com/2017/05/22/iphone-vs-android-switchers-ad-campaign |access-date=December 9, 2017 |website=[[Boy Genius Report|BGR]] |archive-date=December 14, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171214014228/http://bgr.com/2017/05/22/iphone-vs-android-switchers-ad-campaign/ |url-status=live}}; {{Cite journal |last=Greenberg |first=Andy |date=June 8, 2015 |title=Apple's latest selling point: how little it knows about you |url=https://www.wired.com/2015/06/apples-latest-selling-point-little-knows |journal=[[Wired (website)|Wired]] |access-date=December 9, 2017 |archive-date=March 28, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180328115215/https://www.wired.com/2015/06/apples-latest-selling-point-little-knows/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2014-jılı [[iOS 8]] mobil operaciyalıq sisteması menen kompaniya [[iOS]] qurılmalarınıń barlıq mazmunın paydalanıwshılardıń parolleri arqalı shifrlawdı basladı, bul kompaniyaǵa sol waqıtta huqıq qorǵaw organlarınıń usınday informaciyanı talap etiwshi sorawlarına juwap beriwdi múmkin emes etti.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Farivar |first=Cyrus |date=September 18, 2014 |title=Apple expands data encryption under iOS 8, making handover to cops moot |url=https://arstechnica.com/gadgets/2014/09/apple-expands-data-encryption-under-ios-8-making-handover-to-cops-moot |access-date=December 9, 2017 |website=[[Ars Technica]] |archive-date=December 13, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171213204234/https://arstechnica.com/gadgets/2014/09/apple-expands-data-encryption-under-ios-8-making-handover-to-cops-moot/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Bultlı saqlaw sheshimleriniń ataqlılıǵı artıwı menen, Apple 2016-jılı paydalanıwshınıń jergilikli qurılmasındaǵı súwretlerdegi bet maǵlıwmatların [[tereń oqıtıw]] skanerlewin ámelge asırıw hám mazmundı Apple kompaniyasınıń iCloud saqlaw sistemasına júklewden aldın shifrlaw usılın basladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Hall |first=Zac |date=November 16, 2017 |title=Apple details how it performs on-device facial detection in latest machine learning journal entry |url=https://9to5mac.com/2017/11/16/apple-machine-learning-journal-facial-detection |access-date=December 9, 2017 |website=[[9to5Mac]] |archive-date=December 13, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171213204531/https://9to5mac.com/2017/11/16/apple-machine-learning-journal-facial-detection/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Sonday-aq, ol «differencial jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw» usılın engizdi, bul jeke paydalanıwshılardı anonimli saqlap kóp paydalanıwshılardan jámáátlik maǵlıwmatlardı jıynawdıń bir usılı bolıp, Wired jurnalı bunı «topar haqqında múmkin bolǵanınsha kóbirek, biraq ondaǵı hár bir adam haqqında ilajı barınsha azıraq biliwge urınıw» dep táriyiplegen.&lt;ref&gt;{{Cite journal |last=Greenberg |first=Andy |date=June 13, 2016 |title=Apple's 'differential privacy' is about collecting your data – but not ''your'' data |url=https://www.wired.com/2016/06/apples-differential-privacy-collecting-data |journal=[[Wired (website)|Wired]] |access-date=December 9, 2017 |archive-date=December 13, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171213210548/https://www.wired.com/2016/06/apples-differential-privacy-collecting-data/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Paydalanıwshılardan qatnasıwdı qáleytuǵın-qálemeytuǵını anıq soraladı hám olar óz qálewi boyınsha qatnasıwı yaki bas tartıwı múmkin.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Rossignol |first=Joe |date=December 6, 2017 |title=Here's How Apple Improves the iOS and Mac User Experience While Protecting Your Privacy |url=https://www.macrumors.com/2017/12/06/apple-differential-privacy-journal |access-date=December 9, 2017 |website=[[MacRumors]] |archive-date=December 10, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171210053953/https://www.macrumors.com/2017/12/06/apple-differential-privacy-journal/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Biraq, Apple kompaniyası paydalanıwshılardıń qurılmalarınıń iCloud rezerv kóshirmelerin beriw arqalı jınayatlardı tergew islerinde huqıq qorǵaw organlarına járdem bergen,&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Menn |first1=Joseph |date=January 21, 2020 |title=Exclusive: Apple dropped plan for encrypting backups after FBI complained – sources |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-apple-fbi-icloud-exclusive-idUSKBN1ZK1CT |access-date=April 15, 2020 |ref=iCloudBackupsArePlainText |archive-date=April 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200423192006/https://www.reuters.com/article/us-apple-fbi-icloud-exclusive-idUSKBN1ZK1CT |url-status=live}}; {{Cite web |last=Pagliery |first=Jose |date=February 22, 2016 |title=Apple promises privacy – but not on iCloud |url=https://money.cnn.com/2016/02/22/technology/apple-privacy-icloud/index.html |access-date=December 13, 2017 |website=[[CNN]] |archive-date=December 10, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171210143010/http://money.cnn.com/2016/02/22/technology/apple-privacy-icloud/index.html |url-status=live}}; {{Cite web |last=Cunningham |first=Andrew |date=February 24, 2016 |title=The case for using iTunes, not iCloud, to back up your iPhone |url=https://arstechnica.com/gadgets/2016/02/the-case-for-using-itunes-not-icloud-to-back-up-your-iphone |access-date=December 13, 2017 |website=[[Ars Technica]] |archive-date=December 14, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171214014102/https://arstechnica.com/gadgets/2016/02/the-case-for-using-itunes-not-icloud-to-back-up-your-iphone/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; hám kompaniyanıń jeke maǵlıwmatlardı qorǵawǵa bolǵan baǵdarı onıń jańa iPhone úlgilerinde biometrikalıq autentifikaciya texnologiyasın ilgeriletiw háreketleri sebepli gúman astına alınǵan, sebebi bul texnologiya AQSHta paroller menen birdey konstituciyalıq qorǵaw dárejesine iye emes.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Robertson |first=Adi |date=September 12, 2017 |title=Why Face ID won't give you the legal protection of a passcode |url=https://www.theverge.com/2017/9/12/16298192/apple-iphone-face-id-legal-security-fifth-amendment |access-date=December 13, 2017 |website=[[The Verge]] |publisher=[[Vox Media]] |archive-date=May 7, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180507104714/https://www.theverge.com/2017/9/12/16298192/apple-iphone-face-id-legal-security-fifth-amendment |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Apple kompaniyasınıń iOS 14 ke jańalaw shıǵarıwı menen, iPhone, iPad hám iPod Touch qosımshalarınıń barlıq baǵdarlamashılarınan iPhone paydalanıwshılarınan olardı qadaǵalawǵa tikkeley ruqsat sorawı talap etildi. «App Tracking Transparency» dep atalǵan bul funkciya [[Facebook]] tárepinen qattı sınǵa ushıradı, sebebi onıń tiykarǵı biznes modeli paydalanıwshılar maǵlıwmatların qadaǵalaw hám bul maǵlıwmatlardı reklama beriwshiler menen bólisiw arqalı paydalanıwshılarǵa kóbirek sáykes reklamalardı kórsetiwge tiykarlanǵan, bul usıl ádette maqsetli reklama dep ataladı. Facebooktıń App Tracking Transparency ke qarsı tolıq betli gazeta reklamaların satıp alıw sıyaqlı ilajlarınan soń, Apple 2021-jıldıń basında jańalawdı shıǵardı. Verizon kompaniyasınıń sıńar kompaniyası Flurry Analytics alıp barǵan izertlew AQSHtaǵı iOS paydalanıwshılarınıń tek 4% i hám dúnya boyınsha 12% i qadaǵalawǵa ruqsat bergenin xabarladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Aten |first=Jason |date=May 12, 2021 |title=Apple's App Tracking Transparency Update Is Turning Out to Be the Worst-Case Scenario for Facebook |url=https://www.inc.com/jason-aten/apples-privacy-update-is-turning-out-to-be-worst-case-scenario-for-facebook.html |access-date=May 12, 2021 |website=Inc.com |language=en |archive-date=May 12, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512071734/https://www.inc.com/jason-aten/apples-privacy-update-is-turning-out-to-be-worst-case-scenario-for-facebook.html |url-status=live|postscript=; }} {{Cite web |title=New data shows how devastating Apple's new anti-tracking feature is for Facebook |url=https://www.msn.com/en-us/news/technology/new-data-shows-how-devastating-apple-e2-80-99s-new-anti-tracking-feature-is-for-facebook/ar-BB1gCVJc?ocid=BingNewsSearch |access-date=May 12, 2021 |website=MSN |agency=BGR |first1= Yoni |last1=Heisler |archive-date=May 12, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512124835/https://www.msn.com/en-us/news/technology/new-data-shows-how-devastating-apple-e2-80-99s-new-anti-tracking-feature-is-for-facebook/ar-BB1gCVJc?ocid=BingNewsSearch |url-status=dead |postscript=; }} {{Cite web |date=May 8, 2021 |title=Too Bad, Zuck: Just 4% of U.S. iPhone Users Let Apps Track Them After iOS Update |first1= Alyse |last1=Stanley  |url=https://gizmodo.com/too-bad-zuck-just-4-of-u-s-iphone-users-let-apps-tra-1846851013 |access-date=May 12, 2021 |website=Gizmodo |language=en-us |archive-date=May 12, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512124834/https://gizmodo.com/too-bad-zuck-just-4-of-u-s-iphone-users-let-apps-tra-1846851013 |url-status=live|postscript=; }} {{Cite web |last=Datti |first=Sharmishte |date=May 12, 2021 |title=Apple's App Tracking Transparency Becomes Facebook's Nightmare: Only 4% Allow Tracking |url=https://www.gizbot.com/mobile/news/apple-app-tracking-transparency-becomes-facebook-nightmare-only-4-percent-allow-tracking-074217.html |access-date=May 12, 2021 |website=Gizbot |language=en |archive-date=June 4, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210604024443/https://www.gizbot.com/mobile/news/apple-app-tracking-transparency-becomes-facebook-nightmare-only-4-percent-allow-tracking-074217.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

iOS 15 ti shıǵarıwdan aldın, Apple iOS hám Mac platformalarında balalarǵa qarsı jınısıy zorlıq materiallarına qarsı gúresiwdiń jańa usılların járiyaladı. Endi kishkentay iMessage paydalanıwshılarınıń ata-anaları, eger olardıń balaları jalańash súwretlerdi jiberse yaki alsa, xabardar etiledi. Sonıń menen birge, iCloud qa júklew ushın arnalǵan media fayllarda qurılmanıń ózinde xeshlew ámelge asırıladı hám xeshler huqıq qorǵaw organları tárepinen berilgen belgili zıyanlı súwretler dizimi menen salıstırıladı; eger jetkilikli sáykeslikler tabılsa, Apple eskertiledi hám biylik organlarına xabar beriledi. Jańa funkciyalar huqıq qorǵaw organları hám jábirleniwshilerdiń huqıqların qorǵawshılar tárepinen maqullawǵa eristi. Biraq, Electronic Frontier Foundation qosıp alǵanda, jeke turmıs qorǵawshıları jańa funkciyalardı basqınshılıq hám avtoritar húkimetler tárepinen ańsatlıq penen unamsız paydalanılıwı múmkin dep ayıpladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=August 5, 2021 |title=Apple to scan U.S. iPhones for images of child sexual abuse |url=https://apnews.com/article/technology-business-child-abuse-apple-inc-7fe2a09427d663cda8addfeeffc40196 |first1= Frank |last1=Bajak |first2=Barbara |last2=Ortutay |access-date=August 6, 2021 |website=AP NEWS |language=en |archive-date=August 5, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210805235943/https://apnews.com/article/technology-business-child-abuse-apple-inc-7fe2a09427d663cda8addfeeffc40196 |url-status=live|postscript=; }} {{Cite news |first1=India |last1=McKinney |first2=Erica |last2=Portnoy |date=August 5, 2021 |title=Apple's Plan to &quot;Think Different&quot; About Encryption Opens a Backdoor to Your Private Life |url=https://www.eff.org/deeplinks/2021/08/apples-plan-think-different-about-encryption-opens-backdoor-your-private-life |access-date=August 6, 2021 |website=Electronic Frontier Foundation |language=en |archive-date=October 18, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221018221139/https://www.eff.org/deeplinks/2021/08/apples-plan-think-different-about-encryption-opens-backdoor-your-private-life |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Irlandiyanıń Maǵlıwmatlardı Qorǵaw Komissiyası Apple kompaniyasınıń óz platformasında maqsetli reklamalar menen jeke maǵlıwmatlardı qalay qayta isleytuǵının tekseriwden keyin, kompaniyanıń Evropa Awqamınıń GDPR nızamına boysınıwın izertlew ushın jeke turmıs tekseriwin basladı.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=July 3, 2019 |title=Irish Regulator Opens Third Privacy Probe Into Apple |publisher=Gadgets360 |url=https://gadgets.ndtv.com/apps/news/apple-ireland-data-protection-commissioner-privacy-investigation-2063517 |agency=Reuters |access-date=July 24, 2019 |archive-date=July 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190724113326/https://gadgets.ndtv.com/apps/news/apple-ireland-data-protection-commissioner-privacy-investigation-2063517 |url-status=live|postscript=; }} {{Cite news |date=July 2, 2019 |title=Data Protection Commission opens privacy investigation into Apple |publisher=RTE |url=https://www.rte.ie/news/ireland/2019/0702/1059764-apple-privacy |access-date=July 24, 2019 |archive-date=July 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190724113325/https://www.rte.ie/news/ireland/2019/0702/1059764-apple-privacy/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2019-jıldıń dekabr ayında, qáwipsizlik izertlewshisi Brayan Krebs iPhone 11 Pro telefonında tiykarǵı ornalasıw xızmetleri qosılǵanda, barlıq jeke ornalasıw xızmetleri óshirilgen bolsa da, ekrannıń joqarǵı bóliminde ornalasıw xızmetleriniń qollanılıp atırǵanın bildiretuǵın kórsetkish belgisiniń kórinip turatuǵının anıqladı. Krebs bul jaǵdaydı eski modellerde qaytalay almadı hám Apple kompaniyasınan túsindirme soraǵanda, oǵan «Ornalasıw xızmetleri qosılǵan waqıtta status qatarında Ornalasıw xızmetleri belgishesiniń payda bolıwı kútilgen jaǵday. Bul belgishe Parametrlerde qosqıshı joq sistema xızmetleri ushın payda boladı» dep juwap berildi.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=December 3, 2019 |title=The iPhone 11 Pro's Location Data Puzzler |url=https://krebsonsecurity.com/2019/12/the-iphone-11-pros-location-data-puzzler/ |first=Brian |last=Krebs |access-date=March 2, 2024 |website=KrebsonSecurity |language=en-us |archive-date=March 2, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240302163635/https://krebsonsecurity.com/2019/12/the-iphone-11-pros-location-data-puzzler/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
Keyinirek Apple bul jaǵdaydı anıǵıraq túsindirip, bul háreket belgili ellerde ultra keń diapazonlı texnologiyalarǵa baylanıslı nızamlarǵa sáykes keliw ushın ekenin ayttı. Apple bul texnologiyanı iPhone 11 Pro-dan baslap iPhone-larǵa engize baslaǵan edi. Olar «ultra keń diapazonlı texnologiyalarǵa sáykeslik hám onıń ornalasıw maǵlıwmatların qollanıwı tolıǵı menen qurılmanıń ózinde ámelge asırıladı hám Apple paydalanıwshınıń ornalasıw maǵlıwmatların jıynamaydı» dep toqtalıp ótti. Guardian Firewall qáwipsizlik kompaniyasınıń basshısı Uill Strafach ornalasıw maǵlıwmatlarınıń sırtqı serverge jiberilgenine hesh qanday dálil joq ekenin tastıyıqladı. Apple bul funkciya ushın jańa qosqısh qosıwǵa wáde berdi hám keyingi iOS versiyalarında paydalanıwshılarǵa Basqarıw orayındaǵı ornalasıw xızmetleri kórsetkishin basıp, qurılmanıń ornalasıwın qaysı xızmettiń paydalanıp atırǵanın kóriw múmkinshiligin berdi.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=December 5, 2019 |title=Apple says its ultra wideband technology is why newer iPhones appear to share location data, even when the setting is disabled |url=https://techcrunch.com/2019/12/05/apple-ultra-wideband-newer-iphones-location/ |first=Zack |last=Whittaker |access-date=March 2, 2024 |website=[[TechCrunch]] |language=en-us |archive-date=March 2, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240302163635/https://techcrunch.com/2019/12/05/apple-ultra-wideband-newer-iphones-location/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Learn the meaning of the iPhone status icons |url=https://support.apple.com/guide/iphone/learn-the-meaning-of-the-status-icons-iphef7bb57dc/ios |access-date= March 2, 2024 |website=iPhone User Guide |language=en-us |archive-date= March 2, 2024 |archive-url= https://web.archive.org/web/20240302163635/https://support.apple.com/guide/iphone/learn-the-meaning-of-the-status-icons-iphef7bb57dc/ios |url-status= live}}&lt;/ref&gt;

Bloomberg News tiń 2022-jıldıń 30-martında járiyalanǵan esabatlarına muwapıq, Apple ózlerin huqıq qorǵaw organlarınıń wákilleri sıpatında kórsetken hám jalǵan hújjetlerden paydalanǵan xakerlerge telefon nomerleri, fizikalıq mánziller hám IP mánziller sıyaqlı maǵlıwmatlardı bergen. Huqıq qorǵaw organlarınıń sorawlarında geyde haqıyqıy yaki oydan shıǵarılǵan lawazımlı tulǵalardıń jalǵan qolları da bolǵan. Bul ayıplawlar haqqında soraǵanda, Apple wákili xabarshını kompaniyanıń huqıq qorǵaw organları ushın nızamlar bólimine jiberdi. Bul bólimde bılay delingen: «Biz hár bir maǵlıwmat sorawın nızam jaǵınan tekseremiz hám huqıq qorǵaw organlarınıń sorawların tastıyıqlaw hám qasaqanalıqtı anıqlaw ushın rawajlanǵan sistemalar hám processlerden paydalanamız.»&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Turton |first=William |date=March 30, 2022 |title=Apple and Meta Gave User Data to Hackers Who Used Forged Legal Requests |work=[[Yahoo! Finance]] |url=https://ca.finance.yahoo.com/news/apple-meta-gave-user-data-175918825.html |access-date=March 30, 2022 |archive-date=May 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220530182914/https://ca.finance.yahoo.com/news/apple-meta-gave-user-data-175918825.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

== Korporativ isler ==

=== Biznes baǵdarları ===
Apple ushın tiykarǵı baǵdarlar, hár bir finans jılınıń 24-sentyabrde juwmaqlanıwı boyınsha:&lt;ref name=&quot;investor-relations&quot;&gt;{{Cite web |title=Investor Relations – Apple |url=https://investor.apple.com/investor-relations/default.aspx |access-date=November 13, 2023 |website=investor.apple.com |archive-date=May 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200504135459/https://investor.apple.com/investor-relations/default.aspx |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;sec-fillings&quot;&gt;{{Cite web |title=SEC Filings – Apple |url=https://investor.apple.com/sec-filings/default.aspx |access-date=November 13, 2023 |website=investor.apple.com |archive-date=November 11, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211111032600/https://investor.apple.com/sec-filings/default.aspx |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |'''Finans jılı''' 
! colspan=&quot;6&quot; |'''Tabıs kórsetkishleri''' 
! colspan=&quot;2&quot; |'''Tabıstan tıs kórsetkishler''' 
! rowspan=&quot;2&quot; |'''Derek'''
|-
!'''Ulıwma tabıs''' 
'''(mlrd AQSH dolları)''' 
!'''iPhone tabısı''' 
'''(mlrd AQSH dolları)'''
!'''Mac tabısı''' 
'''(mlrd AQSH dolları)'''
!'''iPad tabısı''' 
'''(mlrd AQSH dolları)'''
!'''Kiyiletuǵın qurılmalar,''' 
'''Úy hám Aksessuarlar tabısı (mlrd AQSH dolları)'''
!'''Xızmetler tabısı (mlrd AQSH dolları)''' 
!'''Taza payda (mlrd AQSH dolları)''' 
!'''Xızmetkerler sanı (mıń, tolıq''' 
'''shtatlı ekvivalent)'''
|-
|2011
|108
|45.9
|21.7
|19.1
|11.9
|9.3
|25.9
|60.4
|&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2011 10-K |url=https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/64c7905f-0468-48d9-8f25-e6ec8f3b5e32.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231113212509/https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/64c7905f-0468-48d9-8f25-e6ec8f3b5e32.pdf |archive-date=November 13, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|-
|2012
|156
|78.6
|23.2
|30.9
|10.7
|12.8
|41.7
|72.8
|&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2012 10-K |url=https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/da2b9499-7462-4333-bc37-75212f65699e.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231113212507/https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/da2b9499-7462-4333-bc37-75212f65699e.pdf |archive-date=November 13, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|-
|2013
|170
|91.2
|21.4
|31.9
|10.1
|16.0
|37.0
|80.3
|&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2013 10-K |url=https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/e3115d1d-4246-45ae-94f2-f8e3762d8e3e.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231109122616/http://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/e3115d1d-4246-45ae-94f2-f8e3762d8e3e.pdf |archive-date=November 9, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|-
|2014
|182
|101
|24.0
|30.2
|8.3
|18.0
|39.5
|92.6
|&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2014 10-K |url=https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/61236a14-a4e7-4bb2-8130-ddc2c66c9678.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231113164631/https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/61236a14-a4e7-4bb2-8130-ddc2c66c9678.pdf |archive-date=November 13, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|-
|2015
|233
|155
|25.4
|23.2
|10.0
|19.9
|53.3
|110
|&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2015 10-K |url=https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/fae19475-b538-441b-ab15-0a311f161ebb.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231113164631/https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/fae19475-b538-441b-ab15-0a311f161ebb.pdf |archive-date=November 13, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|-
|2016
|215
|136
|22.8
|20.6
|11.1
|24.3
|45.6
|116
|&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2016 10-K |url=https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/ffb58afc-aa5d-4b55-8d12-8e0937575a35.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231113164631/https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/ffb58afc-aa5d-4b55-8d12-8e0937575a35.pdf |archive-date=November 13, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|-
|2017
|229
|139
|25.5
|18.8
|12.8
|32.7
|48.3
|123
|&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2017 10-K |url=https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/ca6735cd-5ab7-4bb9-abf8-564739c3506b.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231113164632/https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/ca6735cd-5ab7-4bb9-abf8-564739c3506b.pdf |archive-date=November 13, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|-
|2018
|265
|164
|25.1
|18.3
|17.3
|39.7
|59.3
|132
|&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2018 10-K |url=https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/68027c6d-356d-46a4-a524-65d8ec05a1da.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412094749/https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/68027c6d-356d-46a4-a524-65d8ec05a1da.pdf |archive-date=April 12, 2019 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|-
|2019
|260
|142
|25.7
|21.2
|24.4
|46.2
|55.2
|137
|&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2019 10-K |url=https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2019/ar/_10-K-2019-(As-Filed).pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200505181714/https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2019/ar/_10-K-2019-%28As-Filed%29.pdf |archive-date=May 5, 2020 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|-
|2020
|274
|137
|28.6
|23.7
|30.6
|53.7
|57.4
|147
|&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2020 10-K |url=https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2020/ar/_10-K-2020-(As-Filed).pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231204044601/https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2020/ar/_10-K-2020-(As-Filed).pdf |archive-date=December 4, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|-
|2021
|365
|191
|35.1
|31.8
|38.3
|68.4
|94.6
|154
|&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2021 10-K |url=https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2021/q4/_10-K-2021-(As-Filed).pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231127162909/https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2021/q4/_10-K-2021-(As-Filed).pdf |archive-date=November 27, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|-
|2022
|394
|205
|40.1
|29.2
|41.2
|78.1
|99.8
|164
|&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2022 10-K |url=https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2022/q4/_10-K-2022-(As-Filed).pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231127162943/https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2022/q4/_10-K-2022-(As-Filed).pdf |archive-date=November 27, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|-
|2023
|383
|200
|29.3
|28.3
|39.8
|85.2
|96.9
|161
|&lt;ref&gt;{{Cite web |title=2023 10-K |url=https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/faab4555-c69b-438a-aaf7-e09305f87ca3.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231127073643/https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/faab4555-c69b-438a-aaf7-e09305f87ca3.pdf |archive-date=November 27, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|-
|2024
|391
|201
|29.9
|26.6
|37.0
|96.1
|93.7
|164
|&lt;ref&gt;{{Cite web |date=1 November 2024 |title=2024 10-K |url=https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/c87043b9-5d89-4717-9f49-c4f9663d0061.pdf |website=Apple}}&lt;/ref&gt;
|}

=== Basshılıq ===

==== Joqarı basqarıw ====
2025-jıldıń 3-yanvar jaǵdayına muwapıq, Apple Inc. basqarıwı tómendegilerdi óz ishine aladı:&lt;ref name=&quot;aaplLeadership&quot;&gt;{{Cite web |title=Apple Leadership |url=https://www.apple.com/leadership |access-date=January 3, 2025 |publisher=Apple Inc. |archive-date=January 4, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250104061052/https://www.apple.com/leadership/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
* Tim Kuk (bas atqarıwshı direktor)
* Djeff Uilyams (bas operaciyalıq direktor)
* Kevan Parex (bas vice-prezident hám bas finans direktorı)
* Ketrin L. Adams (bas vice-prezident hám bas yurist)
* Eddi Kyu (bas vice-prezident – Internet Programmalıq támiynatı hám Xızmetleri)
* Kreyg Federigi (bas vice-prezident – Programmalıq támiynattı islep shıǵıw)
* Djon Djannandrea (bas vice-prezident – Mashinalıq oqıtıw hám Jasalma intellekt strategiyası)
* Deyrdre O'Brayen (bas vice-prezident – Usaqlap satıw + Adamlar)
* Djon Ternus (bas vice-prezident – Apparatlıq támiynattı islep shıǵıw)
* Greg Djozvyak (bas vice-prezident – Dúnya júzilik marketing)
* Djonni Srudji (bas vice-prezident – Apparatlıq texnologiyalar)
* Sabix Xan (bas vice-prezident – Operaciyalar)

==== Direktorlar keńesi ====
2023-jıldıń 20-yanvar jaǵdayına muwapıq, Apple Inc. direktorlar keńesi tómendegilerdi óz ishine aladı:&lt;ref name=&quot;aaplLeadership&quot; /&gt;
* Artur D. Levinson (basshı)
* Tim Kuk (atqarıwshı direktor hám bas atqarıwshı direktor)
* Djeyms A. Bell
* Aleks Gorski
* Andrea Yung
* Monika Lozano
* Ronald Shugar
* Syuzan Vagner

==== Aldıńǵı bas atqarıwshı direktorlar ====
# Maykl Skott (1977–1981)
# Mayk Markulla (1981–1983)
# Djon Skalli (1983–1993)
# Maykl Spindler (1993–1996)
# Gil Amelio (1996–1997)
# [[Stiv Djobs]] (1997–2011)

=== Iyelik ===
2024-jıldıń 30-dekabr jaǵdayına muwapıq, Apple kompaniyasınıń eń iri akcionerleri:&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Apple Inc. (AAPL) Stock Major Holders – Yahoo Finance |url=https://finance.yahoo.com/quote/AAPL/holders/ |access-date=March 6, 2024 |website=finance.yahoo.com |language=en-US |archive-date=June 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200603173427/https://finance.yahoo.com/quote/AAPL/holders/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

* The Vanguard Group (1,400,000,000 akciya, 9.29%)
* BlackRock (1,120,000,0000 akciya, 7.48%)
* State Street Corporation (595,500,000 akciya, 3.96%)
* Fidelity Investments (341,640,000 akciya, 2.27%)
* Geode Capital Management (340,160,000 akciya, 2.26%)
* Berkshire Hathaway (300,000,000 akciya, 2.00%)
* Morgan Stanley (238,260,000 akciya, 1.59%)
* T. Rowe Price (220,110,000 akciya, 1.47%)
* Norges Bank (187,160,000 akciya, 1.25%)
* JPMorgan Chase (183,010,000 akciya, 1.22%)

=== Korporativ mádeniyat ===
[[File:Steve Wozniak and Andy Hertzfeld 1985.jpg|thumb|Tiykarın salıwshılardıń biri Stiv Voznyak hám Macintosh injeneri Endi Xercfeld 1985-jılı Apple paydalanıwshılar toparı baylanıs klubına qatnastı.]]
[[File:Colleges with the most alumni at Apple.png|upright=1.25|thumb|right|Bul universitetler Apple xızmetkerlerine aylanǵan eń kóp pitkeriwshilerdi shıǵardı.]]
Apple 1970-jılları qurılǵan, dástúrli korporativ mádeniyat túsiniklerine qarsı shıqqan bir neshe júdá tabıslı kompaniyalardıń biri. Djobs kóbinese Apple Fortune 500 kompaniyasına aylanǵannan keyin de keńsede jalań ayaq júretuǵın edi. «1984» televiziyalıq reklaması waqtına kelip, Appledıń rásmiy emes mádeniyatı onı básekileslerinen ajıratıp turatuǵın tiykarǵı ózgeshelik bolıp qaldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Deutschman |first=Alan |date=October 11, 2000 |title=The once and future Steve Jobs |url=http://www.salon.com/technology/books/2000/10/11/jobs_excerpt |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20101202183854/http://www.salon.com/technology/books/2000/10/11/jobs_excerpt |archive-date=December 2, 2010 |access-date=November 22, 2010 |website=[[Salon.com]]}}&lt;/ref&gt; Fortune jurnalınıń 2011-jılǵı esabına sáykes, bul kóp milletli korporaciyadan góre startapqa uqsas korporativ mádeniyatqa alıp keldi.&lt;ref name=&quot;Fortune1&quot;&gt;{{Cite news |last=Lashinsky |first=Adam |date=August 25, 2011 |title=How Apple works: inside the world's largest startup |work=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |url=http://tech.fortune.cnn.com/2011/08/25/how-apple-works-inside-the-worlds-biggest-startup |url-status=dead |access-date=November 14, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111113121932/http://tech.fortune.cnn.com/2011/08/25/how-apple-works-inside-the-worlds-biggest-startup |archive-date=November 13, 2011}}&lt;/ref&gt; 2017-jılǵı intervyude Voznyak jaslıǵında Star Trek-ti kóriw hám Star Trek konvenciyalarına qatnasıwdıń Appledı birge qurıwǵa ilham bergenin atap ótti.&lt;ref&gt;[https://www.huffingtonpost.com/entry/interview-steve-wozniak-on-sci-fi-comic-books-and_us_58f7e86de4b081380af51897 Huffingtonpost Interview: Steve Wozniak on Sci-Fi, Comic Books, and How Star Trek Shaped the Future] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170918211621/http://www.huffingtonpost.com/entry/interview-steve-wozniak-on-sci-fi-comic-books-and_us_58f7e86de4b081380af51897 |date=September 18, 2017 }}. April 19, 2017.&lt;/ref&gt;

Kompaniya ósip, hár túrli pikirdegi bas atqarıwshı direktorlar tárepinen basqarılǵanlıqtan, ayırım ǵalaba xabar quralları onıń dáslepki ayrım ózgesheliklerin joytqanın aytıp ótti.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Murphy |first=Margi |date=2018-07-31 |title=Has the Apple brand really lost its bite? |url=https://www.smh.com.au/business/companies/has-the-apple-brand-really-lost-its-bite-20180731-p4zujl.html |access-date=2024-10-12 |website=The Sydney Morning Herald |language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite magazine |last=Levy |first=Steven |date=2022-05-06 |title=Apple Has Lost Its Soul. But Who Cares? |url=https://www.wired.com/story/plaintext-apple-soul-who-cares/ |access-date=2024-10-12 |magazine=Wired |language=en-US |issn=1059-1028}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=2021-10-04 |title=A decade after Steve Jobs's death, has Apple lost its magic? |url=https://economictimes.indiatimes.com/magazines/panache/a-decade-after-steve-jobss-death-has-apple-lost-its-magic/articleshow/86753764.cms?from=mdr |access-date=2024-10-12 |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Shirky |first=Clay |date=2022-05-01 |title=Apple Inc., 'After Steve' |url=https://www.nytimes.com/2022/05/01/books/review/after-steve-tripp-mickle.html |access-date=2024-10-12 |website=[[The New York Times]]}}&lt;/ref&gt; Soǵan qaramastan, ol óziniń jeke qábiletlerdi hám joqarı sapanı qollap-quwatlaw reputaciyasın saqlap qaldı, bul bolsa talantlı xızmetkerlerdi, ásirese Djobs qaytıp kelgennen keyin, isenimli túrde tarttı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Haden |first=Jeff |date=2023-03-09 |title=27 Years Ago, Steve Jobs Said the Best Employees Focus on Content, Not Process. Research Shows He Was Right |url=https://www.inc.com/jeff-haden/27-years-ago-steve-jobs-said-best-employees-focus-on-content-not-process-workplace-research-shows-he-was-right.html |access-date=2024-10-13 |website=[[Inc. (magazine)|Inc.]]}}&lt;/ref&gt; Kóplegen Apple xızmetkerleri Djobs qatnaspaǵan joybarlardıń basqalarǵa qaraǵanda kóbirek waqıt alatuǵının bildirgen.&lt;ref name=&quot;cultofmacwork&quot;&gt;{{Cite web |last=Brownlee |first=John |date=July 7, 2010 |title=What It's Like To Work At Apple |url=http://www.cultofmac.com/what-its-like-to-work-at-apple |website=[[Cult of Mac]] |access-date=November 10, 2010 |archive-date=July 25, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110725052719/http://www.cultofmac.com/what-its-like-to-work-at-apple |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Apple Fellows baǵdarlaması xızmetkerlerge jeke kompyuterler tarawındaǵı ayrıqsha texnikalıq yamasa basshılıq úlesleri ushın sıylıqlar beredi. Alıwshılar qatarına Bill Atkinson,&lt;ref name=&quot;hertzfeld&quot;&gt;[[Andy Hertzfeld|Hertzfeld, Andy]]. [http://www.folklore.org/StoryView.py?project=Macintosh&amp;story=Credit_Where_Due.txt Credit Where Due] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140326024714/http://www.folklore.org/StoryView.py?project=Macintosh|date=March 26, 2014}}, ''Folklore.org'', January 1983. Retrieved May 26, 2006.&lt;/ref&gt; Stiv Kaps,&lt;ref&gt;{{Cite news |title=Newton Hall of Fame! |url=https://msu.edu/~luckie/hallofame.htm |newspaper=Technology at Msu |date=August 7, 2015 |access-date=March 26, 2019 |archive-date=March 26, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190326202443/https://msu.edu/~luckie/hallofame.htm |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Rod Xolt,&lt;ref name=&quot;hertzfeld&quot; /&gt; Alan Key,&lt;ref name=&quot;yoyow&quot;&gt;Eisenhart, Mary. [http://www.yoyow.com/marye/mtstories/kawasaki.html Fighting Back For Mac] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170525081647/http://www.yoyow.com/marye/mtstories/kawasaki.html |date=May 25, 2017 }}, ''MicroTimes'', 1997. Retrieved May 26, 2006.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[[Andy Hertzfeld|Hertzfeld, Andy]]. [http://www.folklore.org/StoryView.py?project=Macintosh&amp;story=Leave_Of_Absence.txt Leave of Absence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140326024714/http://www.folklore.org/StoryView.py?project=Macintosh|date=March 26, 2014}}, ''Folklore.org'', March 1984. Retrieved May 26, 2006.&lt;/ref&gt; Gay Kavasaki,&lt;ref name=&quot;yoyow&quot; /&gt;&lt;ref&gt;Kawakami, John. [http://www.mactech.com/articles/mactech/Vol.11/11.09/Sep95Newsbits/index.html Apple Taps Guy Kawasaki For Apple Fellows Program] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170903042644/http://www.mactech.com/articles/mactech/Vol.11/11.09/Sep95Newsbits/index.html|date=September 3, 2017}}, ''[[MacTech]]'', September 1995. Retrieved May 26, 2006.&lt;/ref&gt; Al Alkorn,&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Montfort |first=Nick |title=Wired 4.10: Spawn of Atari |url=https://www.wired.com/wired/archive/4.10/atari.html |access-date=March 5, 2017 |archive-date=November 3, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121103195502/http://www.wired.com/wired/archive/4.10/atari.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Don Norman,&lt;ref name=&quot;yoyow&quot; /&gt; Rich Peydj,&lt;ref name=&quot;hertzfeld&quot; /&gt; Stiv Voznyak,&lt;ref name=&quot;hertzfeld&quot; /&gt; hám Fil Shiller kiredi.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Phil Schiller advances to Apple Fellow |url=https://www.apple.com/newsroom/2020/08/phil-schiller-advances-to-apple-fellow |access-date=August 9, 2020 |website=Apple Newsroom |language=en-US |archive-date=August 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200808213814/https://www.apple.com/newsroom/2020/08/phil-schiller-advances-to-apple-fellow/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Djobs xızmetkerlerdiń óz tarawınan tısqarı funkciyalarǵa tartılmaytuǵın qánigeler bolıwın maqset etken. Mısalı, Ron Djonson — 2011-jıldıń 1-noyabrine shekem Usaqlap satıw operaciyaları boyınsha bas vice-prezident — dúkan ornın tańlaw, dúkanda xızmet kórsetiw hám dúkan dúzilisine juwapker bolǵan, biraq óz dúkanlarındaǵı tovar qorına baqlaw júrgizbegen. Bul jumıstı jetkerip beriw sistemasın basqarıw tájiriybesine iye bolǵan Tim Kuk ámelge asırǵan.&lt;ref name=&quot;Lashinsky2011&quot;&gt;{{Cite news |last=Lashinsky |first=Adam |title=How Apple works: Inside the world's biggest startup – Fortune Tech |publisher=Tech.fortune.cnn.com |url=http://tech.fortune.cnn.com/2011/08/25/how-apple-works-inside-the-worlds-biggest-startup |url-status=dead |access-date=December 24, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120102064844/http://tech.fortune.cnn.com/2011/08/25/how-apple-works-inside-the-worlds-biggest-startup |archive-date=January 2, 2012}}&lt;/ref&gt; Apple juwapkershilikti qatań túrde ámelge asırıwı menen belgili. Hár bir joybardıń Apple jargonında «tikkeley juwapker adam» yamasa «DRI» bar.&lt;ref name=&quot;Fortune1&quot; /&gt;&lt;ref&gt;{{Cite book |last1=Lichty |first1=Ron |title=Managing the Unmanageable: Rules, Tools, and Insights for Managing Software |last2=Mantle |first2=Mickey |page=207}}&lt;/ref&gt; Basqa iri AQSH kompaniyalarınan ayırmashılıǵı, Apple basshılar ushın basqa bas atqarıwshı direktorlar paydalanatuǵın golf klubları yamasa kompaniya samolyotinen jeke paydalanıw sıyaqlı qosımsha tólemlerdi óz ishine almaytuǵın salıstırmalı túrde ápiwayı kompensaciya siyasatın usınadı. Kompaniya ádette hár eki jılda bir ret basshılarǵa akciya opcionların beredi.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=December 27, 2012 |title=Apple CEO gets modest 2012 pay after huge 2011 |url=http://www.ctvnews.ca/sci-tech/apple-ceo-gets-modest-2012-pay-after-huge-2011-1.1092906 |access-date=December 27, 2012 |archive-date=June 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230627232805/https://www.ctvnews.ca/sci-tech/apple-ceo-gets-modest-2012-pay-after-huge-2011-1.1092906 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

2015-jılı Apple kompaniyasında 110,000 tolıq shtatlı xızmetker bolǵan. Keyingi jılı bul san 116,000 ǵa jetken, bul aytarlıqtay jumısqa alıw páseyiwin kórsetedi, tiykarınan birinshi ret túsimniń tómenlewine baylanıslı. Apple óz xızmetkerleriniń neshewi usaqlap satıwda isleytuǵının anıq kórsetpeydi, biraq 2014-jılǵı SEC esabatında xızmetkerler bazasınıń shama menen yarımı ekenligi aytılǵan.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Leswing |first=Kif |date=October 27, 2016 |title=Apple added only 6,000 people last year – its slowest growth since 2009 |url=http://nordic.businessinsider.com/apple-hired-only-6000-people-fin-fy-2016-2016-10 |access-date=May 29, 2017 |website=[[Business Insider]] |archive-date=September 26, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180926130646/https://nordic.businessinsider.com/apple-hired-only-6000-people-fin-fy-2016-2016-10 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2017-jıldıń sentyabr ayında Apple 123,000 nan aslam tolıq shtatlı xızmetkeri bar ekenligin járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=November 3, 2017 |title=BRIEF-Apple says had 123,000 full-time employees as of Sept. 30 |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/brief-apple-says-had-123000-full-time-em/brief-apple-says-had-123000-full-time-employees-as-of-sept-30-idUSFWN1N914R |access-date=November 9, 2017 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713025416/https://www.reuters.com/article/brief-apple-says-had-123000-full-time-em/brief-apple-says-had-123000-full-time-employees-as-of-sept-30-idUSFWN1N914R |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Apple kúshli korporativ qupıyalıq mádeniyatına iye hám Milliy qáwipsizlik agentligi, Federallıq tergew byurosı hám AQSH Qupıya xızmetinen kadrlar jıynaytuǵın informaciya aǵıp ketiwine qarsı Global qáwipsizlik komandasına iye.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Turton |first=William |date=June 20, 2017 |title=Leaked recording: Inside Apple's global war on leakers |url=https://theoutline.com/post/1766/leaked-recording-inside-apple-s-global-war-on-leakers |access-date=June 20, 2017 |website=[[The Outline (website)|The Outline]] |archive-date=September 20, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230920003844/https://theoutline.com/post/1766/leaked-recording-inside-apple-s-global-war-on-leakers |url-status=live}}; {{Cite web |first=Dani |last=Deahl |title=Internal Apple presentation on how to handle leaks gets leaked |url=https://www.theverge.com/2017/6/20/15837522/apple-internal-presentation-leaks |website=[[The Verge]] |date=June 20, 2017 |access-date=June 20, 2017 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713023601/https://www.theverge.com/2017/6/20/15837522/apple-internal-presentation-leaks |url-status=live}}; {{Cite web |first=Benjamin |last=Mayo |title=Report details Apple's efforts to increase product secrecy, more leaks from Apple campus than supply chain in 2016 |url=https://9to5mac.com/2017/06/20/apple-product-secrecy-leaks-leaked-meeting |website=[[9to5Mac]] |date=June 20, 2017 |access-date=June 20, 2017 |archive-date=June 20, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620225032/https://9to5mac.com/2017/06/20/apple-product-secrecy-leaks-leaked-meeting/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2017-jıldıń dekabr ayında Glassdoor Appledıń jumıs islew ushın 48-orındaǵı eń jaqsı orın ekenligin málimledi. Kompaniya dáslep 2009-jılı 19-orınǵa kirgen, 2012-jılı 10-orınǵa shekem kóterilgen hám keyingi jıllarda tómenlep barǵan.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Lovejoy |first=Ben |date=December 6, 2017 |title=Facebook named Glassdoor's 'best place to work' as Apple falls 48 places to No. 84 |url=https://9to5mac.com/2017/12/06/apple-glassdoor-rating-2017-2018 |access-date=December 14, 2017 |website=[[9to5Mac]] |archive-date=December 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171215110749/https://9to5mac.com/2017/12/06/apple-glassdoor-rating-2017-2018/ |url-status=live}}; {{Cite web |first=Joe |last=Rossignol |title=Apple Plummets to Lowest Ranking Ever in Glassdoor's Annual List of Best Places to Work |url=https://www.macrumors.com/2017/12/06/apple-drops-on-best-of-glassdoor |website=[[MacRumors]] |date=December 6, 2017 |access-date=December 14, 2017 |archive-date=December 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171215053427/https://www.macrumors.com/2017/12/06/apple-drops-on-best-of-glassdoor/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2023-jılı Bloomberg tiń Mark Gurman Appledıń Izertlew dizayn toparı (XDG) bar ekenligin ashtı, ol Apple Watch qa glyukozanı baqlaw funkciyasın qosıw ústinde jumıs alıp barǵan. Gurman XDG dı Alphabet tiń X «ay túsiretuǵın zavodı» menen salıstırdı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Gurman |first=Mark |author-link=Mark Gurman (journalist) |date=February 26, 2023 |title=Apple's Secret 'XDG' Team Is Working on More Than Just a Glucose Monitor |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2023-02-26/apple-aapl-exploratory-design-group-xdg-no-prick-glucose-tracker |access-date=February 28, 2023 |archive-date=February 28, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230228003203/https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2023-02-26/apple-aapl-exploratory-design-group-xdg-no-prick-glucose-tracker |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

=== Keńseler ===
Apple Inc. kompaniyasınıń dúnya júzilik korporativ bas keńsesi Kaliforniyanıń Silikon oypatlıǵınıń ortasında, Kupertino qalasında jaylasqan Apple Park te ornalasqan. Bul jer átirapı bir mil (1.6 km) bolǵan úlken dóńgelek jer ústi imaratı. Imarat 2017-jıldıń aprel ayında ashılǵan hám 12,000 nan aslam xızmetkerdi jumıs penen támiyinleydi. Apple diń teń tiykarshısı Stiv Djobs Apple Park tiń biznes parkinen góre tábiyat qorǵawxanasına uqsawın qáledi hám 2011-jıldıń iyun ayında óziniń qaytıs bolıwınan aldınǵı aqırǵı jámiyetlik sózinde usı usınıstı beriw ushın Kupertino qala keńesine jeke ózi keldi.
[[File:Apple Headquarters in Cupertino.jpg|thumb|Dáslepki Apple Campus tiń kóshe mákan jayı: 1 Infinite Loop, Sunnyvale, California.]]
Apple sonday-aq Apple Campus ten (1 Infinite Loop mákan jayı menen de belgili) jumıs alıp baradı. Bul Kupertinoda jaylasqan altı imarattan ibarat kompleks bolıp, ulıwma maydanı 850,000 kvadrat fut (79,000 m²) di quraydı hám Apple Park ten shama menen 1 mil (1.6 km) qubla-batısta jaylasqan.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Simonson |first=Sharon |date=October 2, 2005 |title=Apple gobbles up Cupertino office space |url=http://sanjose.bizjournals.com/sanjose/stories/2005/10/03/story4.html |access-date=July 31, 2006 |archive-date=August 11, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100811164932/http://sanjose.bizjournals.com/sanjose/stories/2005/10/03/story4.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Apple Campus 1993-jılı ashılǵannan baslap 2017-jılı Apple Park ashılǵanǵa shekem kompaniyanıń bas keńsesi bolǵan. 1–6 Infinite Loop mákan jayında jaylasqan imaratlar oraylıq jasıl maydan átirapında dóńgelek formada jaylasqan bolıp, bul dizayn universitet dizaynına uqsas.

Apple Park hám Apple Campus ten tısqarı, Apple Kupertino qalası boylap jaylasqan qosımsha otız keńse imaratın iyeleydi. Buǵan aldınǵı úsh bas keńse de kiredi: 1977-jıldan 1978-jılǵa shekem Stephens Creek Three, 1978-jıldan 1982-jılǵa shekem Bandley One hám 1982-jıldan 1993-jılǵa shekem Mariani One.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Steeber |first=Michael |date=November 13, 2017 |title=Before the spaceship: A look back at the previous campuses that Apple called home |url=https://9to5mac.com/2017/11/13/apple-original-campus-headquarters |access-date=January 7, 2022 |website=9to5Mac |language=en-US |archive-date=January 8, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220108225101/https://9to5mac.com/2017/11/13/apple-original-campus-headquarters/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Ulıwma alǵanda, Apple qaladaǵı bar bolǵan keńse maydanınıń derlik 40% in iyeleydi.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Simonson |first=Sharon |date=September 30, 2005 |title=Apple gobbles up Cupertino office space |url=http://sanjose.bizjournals.com/sanjose/stories/2005/10/03/story4.html?page=1 |access-date=May 11, 2010 |website=San Jose Business Journal |archive-date=March 20, 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060320204822/http://sanjose.bizjournals.com/sanjose/stories/2005/10/03/story4.html?page=1 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Apple kompaniyasınıń Evropa, Orta Shıǵıs hám Afrika (EMEA) boyınsha bas keńsesi Irlandiyanıń qublasında jaylasqan Kork qalasındaǵı Hollyhill kampusında ornalasqan.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Shead |first=Sam |title=We went to see Apple's European HQ in Ireland — here's what we found |url=https://www.businessinsider.com/apples-growing-irish-empire-in-pictures-2016-2 |access-date=January 7, 2022 |website=Business Insider |language=en-US |archive-date=January 7, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220107223809/https://www.businessinsider.com/apples-growing-irish-empire-in-pictures-2016-2 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 1980-jılı ashılǵan bul orayda 5,500 adam jumıs isleydi hám ol Apple kompaniyasınıń AQSHtan tısqarıdaǵı birinshi ornı bolǵan.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=October 6, 2011 |title=Irish Examiner Article |url=http://www.irishexaminer.com/ireland/kfgbsnsnmhoj/rss2 |access-date=April 21, 2012 |website=[[Irish Examiner]] |archive-date=July 11, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120711192309/http://www.irishexaminer.com/ireland/kfgbsnsnmhoj/rss2/ |url-status=dead}}&lt;/ref&gt; Appledıń xalıqaralıq satıw hám tarqatıw bólimleri Korktegi usı kampustan jumıs alıp baradı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Bloomberg Businessweek Profile of Apple Sales International |url=http://investing.businessweek.com/research/stocks/private/snapshot.asp?privcapId=26016763l |archive-url=https://web.archive.org/web/20130501232104/http://investing.businessweek.com/research/stocks/private/snapshot.asp?privcapId=26016763l |url-status=dead |archive-date=May 1, 2013 |access-date=April 18, 2012 |website=[[Bloomberg Businessweek]]}}{{Verify source|date=November 2017}}; {{Cite web |title=Apple's Irish website with contact information for Apple Distribution International at Cork |url=https://www.apple.com/ie/contact |access-date=April 18, 2012 |website=[[Apple.com]] |archive-date=April 14, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120414024251/http://www.apple.com/ie/contact/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Apple kompaniyasınıń Texas shtatınıń Ostin qalası janında eki kampusı bar: 2014-jılı ashılǵan 216,000 kvadrat futlıq (20,100 m²) kampusta Apple kremniyi ústinde jumıs alıp baratuǵın&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Goel |first=Vindu |date=November 20, 2016 |title=How Apple Empowers, and Employs, the American Working Class |url=https://www.nytimes.com/2016/11/21/technology/how-apple-empowers-and-employs-the-american-working-class.html |url-access=limited |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220101/https://www.nytimes.com/2016/11/21/technology/how-apple-empowers-and-employs-the-american-working-class.html |archive-date=January 1, 2022 |access-date=July 14, 2017 |website=[[The New York Times]]}}{{cbignore}}&lt;/ref&gt; 500 injener jumıs isleydi hám 2021-jılı ashılǵan 1.1 million kvadrat futlıq (100,000 m²) kampusta 6,000 adam texnikalıq qollap-quwatlaw, jetkerip beriw sistemasın basqarıw, onlayn dúkan mazmunın saylaw hám Apple Maps maǵlıwmatların basqarıw boyınsha jumıs alıp baradı. Kompaniyanıń sonday-aq Bolder (Kolorado), Kalver-Siti (Kaliforniya), Gercliya (Izrail), London, Nyu-York, Pittsburg, San-Diego hám Sietlde de bir neshe júzlegen adamdı jumıs penen támiyinleytuǵın basqa da orınları bar.&lt;ref&gt;{{Cite news |last1=Tsang |first1=Amie |last2=Satariano |first2=Adam |date=December 13, 2018 |title=Apple to Add $1 Billion Campus in Austin, Tex., in Broad U.S. Hiring Push |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2018/12/13/business/apple-austin-campus.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=January 7, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181213121245/https://www.nytimes.com/2018/12/13/business/apple-austin-campus.html |archive-date=December 13, 2018 |issn=0362-4331}}; {{Cite news |title=Apple CEO Tim Cook to inaugurate new Israeli headquarters next week |url=http://www.jpost.com/Israel-News/New-Tech/Apple-CEO-Tim-Cook-to-inaugurate-new-Israeli-headquarters-next-week-390866 |access-date=February 12, 2015 |website=[[The Jerusalem Post]] |archive-date=June 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230627235000/https://www.jpost.com/Israel-News/New-Tech/Apple-CEO-Tim-Cook-to-inaugurate-new-Israeli-headquarters-next-week-390866 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

=== Sud isleri ===
Apple óz jumısın baslaǵannan berli hár túrli huqıqıy processler hám talaplarǵa qatnasıp kelgen.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Federal Court Cases Involving Apple, Inc |url=https://www.docketalarm.com/cases/AllNaturesOfSuit/Apple%2C%20Inc. |access-date=May 10, 2014 |publisher=Docket Alarm, Inc. |archive-date=July 6, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140706223129/https://www.docketalarm.com/cases/AllNaturesOfSuit/Apple%2C%20Inc./ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; Ásirese, Apple óziniń intellektual múlk huqıqların belsendi hám qatań túrde qorǵaytuǵını menen tanılǵan hám bunı ózi de járiyalaydı. Sud isleriniń ayırım mısalları - Apple Samsung qa qarsı, Apple Microsoft ke qarsı, Motorola Mobility Apple Inc. ke qarsı hám Apple Corps Apple Computer ge qarsı shaǵımlar. Sonday-aq, Apple kóp márte intellektual múlk huqıqların buzǵanı ushın ayıplanıwlarǵa qarsı ózin qorǵawǵa májbúr bolǵan. Olardıń kópshiligi sudlar tárepinen patent trolleri dep atalatuǵın qabıq kompaniyalar sıpatında biykar etilgen, sebebi nızamda kórsetilgen patentlerdiń haqıyqıy qollanılǵanına hesh qanday dálil tabılmaǵan.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Mullin |first=Joe |date=January 26, 2016 |title=Patent troll VirnetX wants jury to give it a half-billion dollars of Apple's cash |url=https://arstechnica.com/tech-policy/2016/01/virnetx-kicks-off-final-massive-patent-trolling-attempt-vs-apple |access-date=March 23, 2017 |website=[[Ars Technica]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324173704/https://arstechnica.com/tech-policy/2016/01/virnetx-kicks-off-final-massive-patent-trolling-attempt-vs-apple/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2016-jıldıń 21-dekabrinde Nokia AQSH hám Germaniyada Appleǵa qarsı sud isin qozǵaǵanın járiyaladı. Bunda Nokia Apple ónimleriniń Nokia patentlerin buzıp atırǵanında ayıplaǵan.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Novet |first=Jordan |date=December 21, 2016 |title=Nokia sues Apple for patent infringement in the U.S. and Germany |url=https://venturebeat.com/2016/12/21/nokia-sues-apple-for-patent-infringement-in-the-u-s-and-germany |access-date=March 23, 2017 |website=[[VentureBeat]] |archive-date=May 11, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170511194947/https://venturebeat.com/2016/12/21/nokia-sues-apple-for-patent-infringement-in-the-u-s-and-germany/ |url-status=live}}; {{Cite news |last=Swartz |first=Jon |date=December 21, 2016 |title=Nokia sues Apple for patent infringement |work=[[USA Today]] |url=https://www.usatoday.com/story/tech/2016/12/21/nokia-sues-apple-patent-infringement/95709378 |access-date=March 23, 2017 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081228/https://www.usatoday.com/story/tech/2016/12/21/nokia-sues-apple-patent-infringement/95709378/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Eń sońǵı waqıtta, 2017-jıldıń noyabr ayında, Amerika Qurama Shtatları Xalıqaralıq Sawda Komissiyası Apple kompaniyasınıń aralıqtan basqarıw texnologiyasına baylanıslı patent buzıwshılıq ayıplawları boyınsha tergew baslaǵanın járiyaladı; aralıqtan basqarıw programmalıq támiynatın islep shıǵaratuǵın Aqua Connect kompaniyası Apple óziniń eki patentin buzǵanında ayıpladı.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Orlowski |first=Andrew |date=November 15, 2017 |title=US trade cops agree to investigate Apple's 'embrace and extend |url=https://www.theregister.co.uk/2017/11/15/trade_cops_probe_apples_embrace_nextend |access-date=November 16, 2017 |website=[[The Register]] |archive-date=November 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171115212535/https://www.theregister.co.uk/2017/11/15/trade_cops_probe_apples_embrace_nextend/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Epic Games kompaniyası 2020-jıldıń avgust ayında Appleǵa qarsı AQSHtıń Arqa Kaliforniya rayonlıq sudında shaǵım qozǵadı. Bul shaǵım Appledıń iOS App Store daǵı is-háreketlerine baylanıslı edi.

2022-jıldıń yanvar ayında Ericsson kompaniyası 5G texnologiyası ushın royalti tólewge baylanıslı Appleǵa qarsı sud isin qozǵadı.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Mukherjee |first=Supantha |date=January 18, 2022 |title=Ericsson sues Apple again over 5G patent licensing |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/technology/ericsson-sues-apple-again-over-5g-patent-licensing-2022-01-18 |access-date=January 18, 2022 |archive-date=January 18, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220118112833/https://www.reuters.com/technology/ericsson-sues-apple-again-over-5g-patent-licensing-2022-01-18/ |url-status=live}}&lt;/ref&gt; 2024-jıldıń 24-iyun kúni Evropa Komissiyası Appledı «programma baǵdarlamashılarınıń tutınıwshılardı alternativ kanallarǵa usınıslar hám kontent ushın erkin baǵdarlawına» tosqınlıq qılıp, Cifrlı bazarlar haqqındaǵı nızamdı buzǵanı ushın ayıpladı.&lt;ref&gt;{{cite news| last= Brodkin| first= Jon| date= June 24, 2024| title= EU says Apple violated app developers' rights, could be fined 10% of revenue| url= https://arstechnica.com/tech-policy/2024/06/eu-says-apple-violated-app-developers-rights-could-be-fined-10-of-revenue/| work= arstechnica| access-date= June 25, 2024}}&lt;/ref&gt; 2025-jıldıń aprel ayında Apple ayıplı dep tabıldı hám Cifrlı bazarlar haqqındaǵı nızamdı buzǵanı ushın 500 million evro (570 million dollar) ayıp pul tólewge húkim shıǵarıldı.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=EU Commission fines Apple, Meta over digital law breaches – DW – 04/23/2025 |url=https://www.dw.com/en/eu-commission-fines-apple-meta-over-digital-law-breaches/a-72317692 |access-date=2025-04-23 |website=dw.com |language=en}}&lt;/ref&gt;

==Derekler==
{{Derekler}}
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
[[Kategoriya:Apple Inc.]]</text>
      <sha1>1potj588e7khvs1nlsfijvgm25uijfk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Italiya</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1772</id>
    <revision>
      <id>119953</id>
      <parentid>119790</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T03:27:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>91.234.208.128</ip>
      </contributor>
      <origin>119953</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="145616" sha1="evnpm614c3st5upvn1gk2akzefzfa35" xml:space="preserve">'''Ìtaliya''' (Italia), '''Ìtaliya Respùblikasi''' (Repubblica Italiana) - [[Äwropa]] qublasinda, Orta teñiz häwizinde jaylasqan mämleket. Apennìn yarimatawi, Sìtsiliya, Sardìniya häm basqa kici atawlardi öz icine alğan. Maydani 301,2 miñ km2. Halqi 62 234 878 mln. adam (2023). Basqariw tärepten 20 wälayatqa bölinedi. Paytahti - [[Rìm]] qalasi. Ìtaliya Äwropa mämleketleri arasinda JÏÖ-niñ kölemi häm rawajlaniw därejesine köre, 1-orindi ïyeleydi, dünyada bolsa 37-orindi ïyeleydi.

== Tiykargi maǵlıwmatlar ==
Ol arqa-batısta [[Franciya]] (shegara uzınlıǵı - 488 km), arqada [[Shveycariya]] (740 km) hám [[Avstriya]] (430 km), arqa-shıǵısta [[Sloveniya]] (232 km) menen shegaralas. Italiya aymaǵında eki anklav mámleket bar: San-Marino mámleketi hám Italiya menen baylanıslı bolǵan Vatikan mámleketi, Rim aymaǵında jaylasqan bolıp, olardıń hár biri menen Italiyanıń ishki shegarasına mas túrde 39 km hám 3,2 km. Apennin yarım atawın, Balkan yarım atawınıń shet arqa-batısın, Padana tegisligi, Alp tawlarınıń qubla janbawırları, Siciliya, Sardiniya atawları hám bir qatar kishi atawlardı iyeleydi. Italiyada 58 dana YUNESKO nıń Pútkil jáhán miyrasları obiektleri bar.

== Etimologiyası ==
''Tiykarǵı maqala: [[Italiya ataması]]''
 
Italiya sóziniń kelip shıǵıwı belgisiz. Eń keń tarqalǵan kózqarasqa kóre, bul termin Greciyadan kelgen hám &quot;baspaqlar mámleketi&quot; degen mánisti ańlatadı. Buǵa Italiyanıń qublasında jasaǵan xalıqlardıń simvolı bolıp, kóbinese Rim qasqırdı awlaǵan halda súwretlengen. Dáslep, Italiya ataması tek Qubla Italiya (zamanagóy Kalabriya wálayatı) tárepinen iyelep alınǵan aymaqtıń bir bólegine tiyisli edi.

== Mámleket dúzilisi ==
=== Mámleket basqarıwı tiykarları ===
Italiya unitar parlament respublikası. Mámlekettiń tiykarǵı nızamı 1947-jılda qabıl etilgen konstituciya bolıp tabıladı. Mámleket basshısı - Italiya prezidenti. Atqarıwshı húkimet hám húkimetti Italiya Ministrler Keńesi Baslıǵı basqaradı. 2013-jıl fevral jaǵdayına kóre húkimet strukturası tómendegi ministrliklerdi óz ishine alǵan:

* Sırtqı isler ministrligi
* Ishki isler ministrligi
* Ádillik ministrligi
* Qorǵaw ministrligi
* Ekonomika hám finans ministrligi
* Ekonomikalıq rawajlanıw ministrligi
* Infrasistema hám transport ministrligi
* Awıl xojalıǵı, azıq-awqat hám orman xojalıǵı siyasatı ministrligi
* Bilimlendiriw ministirligi
* Miynet jáne sociallıq siyasat ministrligi
* Mádeniy miyraslar hám mádeniy iskerlik ministrligi
* Italiya Qorshaǵan ortalıq hám qurǵaqlıq hám teńizdi qorǵaw ministrligi
* Densawlıqtı saqlaw ministrligi.

Nızam shıǵarıwshı húkimet Italiyanıń eki palatalı parlamenti bolıp, 5 jılǵa saylanadı.
* Italiya Deputatlar palatası - 400 aǵza.
* Italiya Senatı - 200 aǵza.

=== Siyasiy partiyalar ===
''Tiykarǵı maqala: [[Italiyadaǵı siyasiy partiyalar]]'' 

Italiyada zamanagóy partiya sisteması Ekinshi jáhán urısınan keyin rawajlandı. Italiya Respublikası Konstituciyasınıń 49-statyasına kóre, siyasiy partiya puqaralardıń «milliy siyasattı belgilewge demokratiyalıq úles qosıw» huqıqınan paydalanatuǵın erkin birlespesi bolıp tabıladı. 2013-jılǵı parlament saylawları nátiyjelerine kóre, Italiya parlamenti palatalarınan keminde birewinde 25, atap aytqanda, regionlıq hám emigrant partiyalar wákillik etedi. Zamanagóy Italiya rawajlanǵan kóp partiyalılıq sisteması menen ajıralıp turadı (50 ge jaqın siyasiy partiyalar aktiv). Saylawda qatnasıwshı partiyalar iskerligi salıq tólewshilerdiń ózleriniń tańlawına kóre salıqlar esabınan finanslastırıladı. Parlamentte tolıq kópshilikke iye bolmaǵan mámlekettiń iri partiyaları kishilew partiyalar menen koaliciya húkimetlerin dúziwge májbúr. Fashizm úgit-násiyatlawı hám fashistlik shólkemlerdiń iskerligi nızam menen qadaǵan etilgen.

Eń iri partiyalar:

* &quot;Demokratiyalıq partiya&quot; - shep oray 
* &quot;Bes juldız háreketi&quot; - shep qanat populist
* &quot;Italiya alǵa&quot; - konservativ
* &quot;Italiya biradarlar&quot; - oń oray 
* &quot;Arqa liga&quot; - tuwrı 
* &quot;Italiya ushın polyuslar&quot; - ataqlı 

Partiyalar koaliciyalarda birlesken - oń (Azatlıq xalqı, Xristian-demokratiyalıq partiyası, Arqa liga) hám shep (DPLS, SP, Xalıq partiyası, ekologlar).

=== Huqıqıy sistema ===
Joqarı sud - Joqarı kassaciya sudı (Corte suprema di cassazione), apellyaciya sudı - apellyaciya sudı (Corte d'appello) hám arbitrler komissiyası (Corte d'assise d'appello), 26 sud. Apellyaciya hár bir rayonda (distretto), birinshi instanciya sudları - sudlar (Tribunale) hám arbitrler komissiyası (Corte d'assise), hár bir rayonda (circondario), sud sistemasınıń eń tómen dárejesinde (Giudice di pace) isleydi, prokuratura qadaǵalawı shólkemleri - Joqarı kassaciya instanciyası Bas prokuraturası (Procura Generale presso la Suprema Corte di Cassazione), apellyaciya sudı janındaǵı bas prokuraturalar (Procure Generali presso le Corti d'Appello), respublika prokuraturaları. Ápiwayı sudlarda (Procure della Repubblica presso il Tribunale ordinario), basqarıw sudlawınıń eń joqarı sudı - Mámleket keńesi (Consiglio di Stato), basqarıw ádillik apellyaciya sudlarında - regionlıq basqarıw sudlar (Tribunale Amministrativo Regionale), eń joqarı qadaǵalaw organı - Esap sudı (Corte dei conti), mafiyaǵa qarsı gúres shólkemleri - Joqarı kassaciya sudı Bas prokuraturası janındaǵı Milliy antimafiya basqarması (Direzione nazionale antimafia), rayon mafiyaǵa qarsı gúres bólimleri (Direzione distrettuale antimafia) janında. Apellyaciya sudınıń bas prokurorları, Ishki isler ministrliginiń jámiyetlik qáwipsizligi basqarması janındaǵı Mafiyaǵa qarsı tergew bólimi (Direzione Investigativa Antimafia) (Jınayat mafiyasına qarsı gúresti muwapıqlastırıw boyınsha Joqarı komissar (Alto commissario) ornına jaratılǵan). Peril coordinamento della lotta contro la delinquenza mafiosa)) hám Milliy antimafiya prokurorı (Procuratore nazionale antimafia), sudyalardı oqıtıw yuridikalıq kásipler qánigelesiwi mektebi (Scuola di specializzazione per le profession and) tárepinen ámelge asırıladı. Joqarı magistratura mektebi (Scuola superiore della magistratura). Konstituciyalıq qadaǵalawdıń sud organı Konstituciyalıq sud bolıp tabıladı.

=== Konstituciyalıq áhmiyetke iye bolǵan organlar ===
Konstituciyalıq organlardan [u], yaǵnıy Prezident, Parlament, Húkimet, Sud [u] hám Konstituciyalıq sudtan tısqarı, Italiya Konstituciyası konstituciyalıq áhmiyetke iye bolǵan organlar sistemasın da názerde tutadı:

* Milliy ekonomikalıq hám miynet qatnasları keńesi [it]
* Italiya Respublikası Mámleket Keńesi [it]
* Esap palatası [it]
* Sudyalar Joqarǵı Keńesi [bu]
* Italiya Joqarı Qorǵaw Keńesi
* Siciliya wálayatı mámleket komissarlıǵı [bu]
* Mámleket nıshanları 
* Tiykarǵı maqalalar: Italiya bayraǵı, Italiya gerbi hám Italiya gimni 
* Italiyanıń mámleket nıshanları konstituciya hám bar nızam hújjetleri menen tártipke salınadı. Italiya bayraǵına 3:2 koefficientte bolǵan tórtmuyushler paneli bolıp, teń ólshemdegi úsh vertikal sızıqqa bólingen - polyus shetinde jasıl, ortada aq hám paneldiń erkin shetinde qızıl reńde. Italiya úsh reńli birinshi ret 1797-jıl 7-yanvarda Emiliyada Juzeppe Compagnoni tárepinen daǵaza etilgen respublika bayraǵı retinde payda boldı. Napoleon húkimranlıǵı dáwirinde bayraq francuz revolyuciyasınıń nıshanı retinde de qollanılǵan. Vena kongressi hám qayta tikleniwden keyin, úsh reńli reń azatlıq nıshanı bolıp qaldı hám 1831 hám 1848-jıllardaǵı revolyuciyalıq háreketlerde qollanıldı. Italiyanıń milliy gerbi - shep tárepte zeytun putaǵı hám ońda emen putaǵı arasında jaylasqan bes qırlı tisli dóngelek ústine ornatılǵan qızıl qırları bolǵan aq bes qırlı juldız. Jasıl putaqlar baslı aq háriplerde «Italiya Respublikası» (Italiya: REPUBBLICA ITALIANA) jazıwı menen qızıl lenta menen baylanısqan. Italiya Respublikasınıń rásmiy gerbi Italiya Prezidenti Enriko de Nikola tárepinen 1948-jıl 5-mayda daǵaza etilgen. Gerbtiń eskizin súwretshi Paolo Paschetto jaratqan bolıp, ol 1946 hám 1947-jıllardaǵı tańlawlarda 500 dana basqa kandidat hám 800 ge jaqın eskizler arasında bul huqıqtı qolǵa kirgizgen. Italiyanıń milliy gimni, sonıń menen birge, &quot;Italiya biradarlar&quot; hám &quot;Italiyalıqlar qosıǵı&quot; retinde de belgili, 1946-jıl 12-oktyabrden 2017-jıl 15-noyabrge shekem Italiya Respublikasınıń rásmiy bolmaǵan gimni edi]. 2005-jıl 17-noyabrde Senat rásmiy gimni tuwrısındaǵı nızamdı birinshi oqılıwında qabılladı, biraq nızam aqır-aqıbette 12 jıldan keyin qabıllandı. Gimn teksti 1847-jıldıń gúzinde Goffredo Mameli tárepinen, muzıkası bolsa azmazdan keyin kompozitor Mishel Novaro tárepinen jazılǵan. XX ásirdiń 80-jıllarında Juzeppe Verdidiń «Nabukko» operasınan bólekshe de keń tarqalıp, gimn retinde atqarılǵan.

== Mámleket bayramları ==
* 1-yanvar - Jańa jıl (II Capodanno);
* 6-yanvar - Epiphany (l'Epifania) yamasa Befana (La Befana), Epiphany, Epiphany;
* 8-mart - Xalıqaralıq hayal-qızlar kúni (La Festa della Donna);
* 21-aprel - Rimniń dúzilgen kúni (Natale di Roma);
* 25-aprel - Fashizm hám nemis basqınshılıǵınan azat etilgen kún (La Liberazione);
* 1-may - Miynet kúni (Miynet kúni) (La Festa del Lavoro);
* 2-iyun - Italiya Respublikası daǵaza etilgen kún (La Festa della Repubblica);
* 15-avgust - Ferragosto (II Ferragosto) Bibi Maryamniń shaması yamasa Bibi Maryamniń shaması (L'Assunzione);
* 1-noyabr - Barlıq ázizler kúni (Il giorno di tutti i Santi yamasa Ognissanti);
* 2-noyabr - Ólgen barlıq ruxlar kúni (Il giorno della Commemorazione dei Defunti);
* 8-dekabr - Bibi Maryamniń pák koncepciyası (L'Immacolata Concezione);
* 25-dekabr - Masihtiń tuwılǵan kúni (Il Natale);
* 26-dekabr - Múqáddes Stiven kúni (Santo siyasat)

== Sırtqı siyasat ==
''Tiykarǵı maqala: [[Italiya sırtqı siyasatı]]'' 

=== Tariyxıy kórinis ===
1861-jılǵa shekem Italiya bóleklenip ketken edi, sol sebepli kóplegen Italiya mámleketleri qońsılas kúshli mámleketlerge itibar qaratıp, ózleriniń sırtqı siyasatın alıp bardı. Jáhán urısınan aldınǵı Evropa áskeriy blokı 1861-jıldan baslap birlesken Italiyanıń siyasatı ol jerde jasawshı italiyalıqlar menen aymaqlardı, yaǵnıy Papa mámleketleri, Trentino, Istriya, Dalmatiyanı qosıp alıwǵa qaratılǵan edi. Italiya da óziniń koloniya imperiyasın jaratıwǵa umtıldı. 1870-jılǵı Frank-Prussiya urısı waqtında Italiya Papa mámleketlerin anneksiya etti. Keyinirek sırtqı siyasatın Germaniyaǵa qarattı, sebebi ol Franciya da dawa etken Tuniste óz ornın iyelewdi qáledi. Biraq Istriya hám Trentinonı qosıp alıw qálewi sebepli Italiya XIX ásir aqırı XX ásir baslarında Avstriya-Vengriya menen toqnas keldi.

1914-jıldan beri Italiya Germaniya menen awqamshı Antanta menen ózara kelisimler alıp barmaqta. Nátiyjede, 1915-jılda Antanta mámleketleri Italiyaǵa Antanta tárepin alıwǵa razı bolsa, kerekli aymaqlardı wáde etti. Hám 1915-jılda Italiya Avstriya-Vengriyaǵa hújim etti. 1918-jıldaǵı Parij tınıshlıq konferenciyası nátiyjesinde Italiya Istria, Trentino hám Adriatik teńizindegi bir qatar atawlardı qabılladı. Birinshi jáhán urısınan keyin Italiyanıń jańa qarsılası - Serblar, Xorvatlar hám Slovenlar Patshalıǵı payda boldı, ol 1929-jılda Yugoslaviyaǵa aylandı. Fashistler húkimet tóbesine kelgennen keyin, Italiyanıń sırtqı siyasatı asa radikal tús aldı. Yugoslaviya menen soqlıǵısıwlar [[Ekinshi jáhán urısı]] aqırına shekem aktual bolıp qaldı, bunıń nátiyjesinde Italiya Dalmatiya, Istriyanı Yugoslaviyaǵa qaytardı hám Albaniyaǵa ǵárezsizlik berdi.

Sırtqı siyasattaǵı eń áhmiyetli waqıyalardan biri 1947-jıl fevralında Parijde Italiya menen Awqamshı tınıshlıq shártnamasına qol qoyılıwı boldı. Shártnamaǵa kóre, Italiyada fashistlik shólkemler tarqatıp jiberildi, basqınshı áskerler alıp shıǵıldı, shegaralar belgilendi, Italiya aymaǵında áskeriy bazalardı jaylastırıw qadaǵan etildi. Ekinshi jáhán urısınan keyin Italiyanıń siyasatı passiv edi, mámleket NATO hám AQSh jolınan bardı. Mámlekette Italiyanıń &quot;orta kúsh&quot; roli ideyası húkimran edi. 1949-jıl 4-aprelde Vashingtonda Arqa Atlantika shártnamasına rásmiy qol qoyıldı. AQSh, Franciya, Ullı Britaniya, Belgiya, Kanada, Gollandiya, Lyuksemburg, Norvegiya, Daniya, Portugaliya hám Islandiya wákilleri menen birgelikte Arqa Atlantika pakti Italiya húkimeti wákili, Sırtqı isler ministri Karlo Sforza tárepinen qol qoyıldı. Sırtqı islrr ministri Sforza, sonıń menen birge, Italiyanıń Evropa Keńesi (1949) hám Evropa Kómir hám Polat Jámiyetshiligine (1951) qosılıwın aktiv túrde alǵa súrdi.

1955-jıl aqırında Italiya BMSh ǵa aǵza boldı. 1960-jıllardıń basınan berli Italiya krizislerdi basqarıw hám dúnyanıń túrli mámleketlerinde BMSh nıń tınıshlıqsúyer operaciyalarında qatnasıwda ájayıp tájiriybege iye boldı. Bunday xalıqaralıq iskerlik Italiya sırtqı siyasatınıń ajıralmas bólegine aylanadı hám Italiyanıń xalıqaralıq ornın bekkemleydi. Italiya 1963-jılda Kongoda tınıshlıq ornatıw ámeliyatına úlken úles qostı. Italiyanıń waqıyalardı sheshiwdegi qatnası 1980-jıldaǵı Liviya missiyası qatnası menen jáne de áhmiyetlilew boldı hám sol sebepli keńeydi. 1964-jıldan beri Italiya Sırtqı isler ministrligi (ishki italyansha termini Farnesina) birinshi ret hayallardı jumısqa qabıl ete basladı. 1970-jıllardıń aqırına kelip, izbe-iz ishki siyasiy krizisti bastan keshirip atırǵan Italiyanıń passivligi Batıs Evropada evropaizmge sadıqlıq haqqındaǵı ritorikalıq deklaraciyalar menen qaplandı. 1980-jıllar aqırında Batıs Evropa hám Qurama Shtatlar arasında qozǵalıp turǵan Italiya sırtqı siyasatınıń mayatnik Amerika basqıshında qatıp qaldı.

1980-jıllardıń aqırında bul ideologiya Yugoslaviya bólekleniwiniń baslanıwı sebepli ózgerip basladı. Italiya post-Yugoslaviya mákanında hám ulıwma Orta jer teńizindegi processlerge kóbirek itibar berip basladı. 1980-jıllar basında Italiyanıń Orta jer teńizi siyasatına jańa túrtki berildi. Mámleket NATO boyınsha sheriklerinen sezilerli dárejede ǵárezsizlikke erise aldı hám regionda óz baǵdarın dawam ettirip basladı. 1980-jılda Malta menen áskeriy hám ekonomikalıq sheriklik tuwrısında shártnamalar dúziliwi, 1982-1984-jıllarda italiyalıqlardıń Livandaǵı xalıqaralıq áskerler quramında qatnasıwı hám Suvaysh kanalın minalardan tazalaw boyınsha operaciyalar sol dáwirde Italiya siyasatınıń ayrıqsha kórinislerinen bolıp tabıladı. 1984-jıl 90-jıllardıń ekinshi yarımınan baslap Italiya sırtqı siyasatında Evropa Awqamındaǵı mámleketti anıqlaw menen baylanıslı mashqala birinshi orınǵa shıqtı. Bárinen burın, birden-bir Evropa valyutası - evronı engiziw máselesine itibar qaratıldı.

XXI ásirdiń baslarında mámleket Greciya, Sloveniya, Xorvatiya, Bosniya hám Gercegovina hám Albaniya menen birgelikte jańa subregionlıq joybar - Adriatik hám Ioniya baslaması (AII) n alǵa súriwde qatnastı. Sırtqı isler ministrleri dárejesindegi konferenciya 2000-jıl 20-mayda Italiyanıń Ankona qalasında bolıp ótti hám Italiya ushın Balqanda jańa tásir kanalların ashtı. Sonıń menen birge, AII dúzilgennen keyin, Italiya ámelde Balqandaǵı krizisten keyingi rawajlanıwdı tártipke salıwǵa ılayıq bolǵan Batıs Evropanıń tiykarǵı mámleketlerinen birine aylandı, bul Italiyaǵa ózin qubla mámleketlerdiń tartısıw oraylarınan biri retinde kórsetiw múmkinshiligin berdi. Shıǵıs Evropa 2001-jıl 11-sentyabrde AQSh ta júz bergen waqıyalardan keyin Italiya óz is-háreketlerin Batıs hám Islam dúnyası arasındaǵı baylanıslardı qayta tiklewge jumsadı. 2001-2006-jıllarda Bas ministr hám Italiya sırtqı isler ministrleri regionlıq krizisti sheshiwde Rim dáldalshılıǵında Palestina hám Izrail administraciyaları arasında baylanıs ornatıw maqsetinde bir qansha saparlar etti. Italiya Prezidentiniń Túrkiyaǵa birinshi mámleket saparı 2005-jıl 22-noyabrde bolıp ótti. Karlo Chapmi Túrkiyanıń Evropa Awqamına aǵza bolıw umtılıwların qollap-quwatlawın bildirdi, sonıń menen birge, mámleket jáne onıń administraciyası YeI tárepinen qabıl etilgen standartlarǵa erisiw ushın is-háreketlerdi ámelge asırıwı kerekligini aytıp ótti.

Italiya sırtqı siyasatınıń ústem turatuǵın baǵdarlarına tómendegiler kiredi: Orta jer teńizi, Balqan regionı, Amerika Qurama Shtatları, Evropa Awqamı, Oraylıq hám Shıǵıs Evropa mámleketleri, Rossiya, Italiya sırtqı siyasatınıń eń áhmiyetli maqsetlerinen biri BMSh Qáwipsizlik Sovetiniń turaqlı aǵzası retinde orın aldı. 2011-jılǵa kelip, Italiya sırtqı xızmetiniń global tarmaǵı 300 den artıq elshixanalar, konsullikler, mádeniyat institutları hám jergilikli sheriklik agentliklerinen ibarat  bolǵanlıǵı sebepli tek 22 dana diplomat Italiya elshisi dárejesine iye edi. 2016-jılda transmilliy dárejede islegen italiyalıq diplomatlardıń eń kózge kóringenleri Evropa Awqamınıń sırtqı isler hám qáwipsizlik siyasatı boyınsha Joqarı wákili Federika Mogerini hám BMSh nıń Siriya boyınsha arnawlı wákili Staffan de Mistura bolıp tabıladı. 2011-jıl maǵlıwmatlarına kóre, shet eldegi italyan diasporası dúnyadaǵı eń iri diasporalardan biri bolıp, shama menen 5 million adamdı quraydı.

== Rossiya menen qatnaslar ==
Tiykarǵı maqala: Rossiya - Italiya qatnasları 

XXI ásirdiń baslarında Rossiya hám Apennin yarım atawı mámleketleri arasındaǵı qatnaslar ornatılǵanınıń 500 jıllıǵı bayramlandı, olar birdey civilizaciyaǵa tiyislilikti ańlaw hám ulıwma etikalıq principlerge tiykarlanǵan edi. Italiya Rossiya Federaciyası menen diplomatiyalıq qatnaslarǵa iye: SSSR menen 1924-jıl 7-fevralda ornatılǵan, 1941-jıl 22-iyunda Italiya tárepinen dúzilgen, 1944-jıl 25-oktyabrde tiklengen. Sol waqıt ishinde Italiya hám SSSR/Rossiya arasında ózara viza rejimi ámelde bolǵan. 1966-jıl aprel ayında SSSR Sırtqı isler ministri Andrey Gromikonıń Italiya Respublikasına birinshi rásmiy saparı boldı. Italiyanıń Gitler koaliciyasında qatnasıwı nátiyjesinde júzege kelgen on jıllıq suwıq qatnaslardan keyin, sapar tekǵana ózara qatnaslar salasında anıq nátiyjeler berdi, bálkim xalıqaralıq siyasat hám bloklar aralıq máseleler boyınsha SSSR hám Italiya poziciyalarınıń jaqınlasıwına alıp keldi. NATO hám Varshava shártnaması arasındaǵı qarama-qarsılıq. 1970-jıllardan berli Sovet-Italiya qatnasları ádette kóteriliw baǵdarı boyınsha rawajlanıp barıp atır hám intensivligi hám natiyjeliligi menen ajıralıp turadı. 1975-jılda Italiya hám SSSR arasındaǵı dos sıpatında qatnaslardı rawajlandırıw qálewi sáwlelendirilgen Sovet-Italiya deklaraciyasına qol qoyıldı. 1969-jılda Apennin atawlarına tábiyiy gaz jetkeriw boyınsha birinshi Sovet-Italiya shártnamasına qol qoyıldı, 2006-jılda ENI hám Gazprom arasındaǵı Italiyaǵa gaz jetkeriw boyınsha strategiyalıq shártnama 2035-jılǵa shekem uzaytırıldı.

Birinshi joqarı dárejedegi ózara kelisimler Mixail Gorbachyovtıń 1989-jıl 29-30-noyabr kúnleri Rimge saparı waqtında bolıp ótti. Italiya birinshilerden bolıp jańa Rossiyanı SSSR dıń huqıqıy miyrasxorı retinde tán aldı. Rossiya Prezidenti Baris Yeltsinniń 1991-jıl 19-20-dekabr kúnleri Rimge saparı áhmiyetli waqıya boldı. Nátiyjede eki tárepleme qatnaslar tiykarları tuwrısında qospa bayanat qabıllandı, mádeniy almasıw tuwrısındaǵı protokolǵa qol qoyıldı. 1994-jıl 14-oktyabrde Doslıq hám sheriklik shártnamasına qol qoyıldı. 1994-jılda Bas ministr Silvio Berluskonıń baslaması menen Yeltsin Neapolda bolıp ótken dúnyanıń jeti jetekshi mámleketi sammitine usınıs etildi, bul Rossiyanıń G7 ge integraciyalasıwı hám G8 ge aylanıwınıń baslanıwı boldı. 1998-jılda &quot;Rossiya hám Italiya arasındaǵı qatnaslar boyınsha háreketler rejesi&quot; engizildi. 2014-jılǵa shekem Italiya Ukrainadaǵı waqıyalar qatnası menen Evropa Awqamınıń Rossiyaǵa qarsı sankciyalarına qosılǵannan keyin, Moskva hám Rimde úzliksiz túrde joqarı dárejedegi rásmiy ushırasıwlar bolıp ótti. Chigi sarayı hám Kreml arasında tuwrıdan-tuwrı baylanıs liniyası bar. Sankciyalar 2020-jıl 31-iyulǵa shekem uzaytırıldı. Usınıń menen birge, ǵalaba xabar quralları Italiya Evropa Awqamınıń úsh mámleketinen biri (Vengriya hám Greciya menen birge) Rossiyaǵa qarsı sheklew ilajların keminde qollap-quwatlaytuǵın hám olardı hálsiretiwdi talap etip atırǵanın aytıp ótti.

Italiya sırtqı siyasatınıń zamanagóy basqıshı, ásirese Bas ministr Berluskoni dáwirinde, Rossiya menen konstruktiv qatnaslar menen ajıralıp turar edi - Italiyanıń NATO hám Evropa Awqamındaǵı minnetlemelerin saqlap qalǵan halda, Rossiya ushın qabıl etiliwi múmkin emes. 2004-jıl iyun ayında Rossiya Federaciyası hám Italiya Respublikası puqaralarına vizalar beriwdi ápiwayılastırıw boyınsha húkimetler aralıq kelisimge qol qoyılǵanı áhmiyetli waqıya bolıp, ol jaslar, ilimpazlar, mádeniyat ǵayratkerleri, isbilermenler hám mámleket xizmetkerleri ushın ózara baylanıslardı jolǵa qoydı. Rossiyadan turistlerdi qabıl etiwshi eń iri italyan kompaniyası Italcamel esaplanadı. 2014-jıl jaǵdayına kóre Rossiyada 24 Italiya viza orayları iskerlik kórsetken; 2013-jılda rossiyalıqlarǵa maksimal vizalar berilgen - 770 mıń; 2013-jılda Italiyaǵa 1,2 million Rossiya puqaraları kelgen, bul pútkil Rossiya-Italiya tariyxındaǵı eń joqarı kórsetkish bolıp tabıladı. Evropa Awqamı tárepinen Rossiyaǵa qarsı sankciyalar kirgizilgennen keyin, Rossiyadan kelgen turistlerdiń jıllıq sanı 50% ke kemeydi.

2013-jılda ózara tovar almasıw tariyxıy eń joqarı kórsetkishke jetti - 53,9 milliard dollar, ózara sankciyalardan keyin keskin tómenlew gúzetildi, 2016-jılda tovar almasıw tek 19,8 milliard dollardı quradı. Bul kórsetkishke kóre, Italiya 2013-jılda Rossiyanıń Evropa Awqamındaǵı úshinshi iri sawda sherigi, dúnyada tórtinshi orındı iyeledi. 2015-jılda Italiya Rossiyadan Germaniyaǵa «Arqa aǵım II» gaz trubası qurılısına qarsı shıqtı jáne bul joybar Rossiyaǵa qarsı sanksiyalar ruwxın buzıwı hám Germaniyanıń ekonomikalıq máplerin Evropa birliginen ústem qoyıwın aytıp ótti. Usınıń menen birge, Italiya húkimeti Evropa Awqamınıń &quot;Qubla aǵım&quot; qurılısın biykar etiwge alıp kelgen háreketlerin kritikaladı, yaǵnıy bul jónelis arqalı Rossiya gazi Italiyaǵa aǵıp shıǵıwı kerek edi. 2020-jıldıń mart ayında Italiyada COVID-19 koronavirus infekciyası háwij alǵan waqıtta, mámlekette pandemiyadan qaytıs bolǵanlar sanı 10 mıń adamǵa jaqınlasqanda, Rossiya Apennin atawlarına rossiyalıq shıpakerler brigadaların jiberdi hám olar menen qorǵaw quralları, mobil sistemalar bazasında. Transport hám aymaqtı aerozol menen zıyansızlandırıw ushın &quot;KAMAZ&quot;, medicinalıq ásbap-úskeneler, sterilizaciya ushın atız laboratoriyaları. Járdem Rossiya Federaciyası Aerokosmik kúshleri samolyotların tartqan halda Rossiya Federaciyası Qorǵaw ministrligi arqalı usınıldı. Italiyaǵa jetekshi áskeriy virusologlar hám basqa qánigeler menen 14 VKS samolyotı jiberildi; jámi 100 ge jaqın rus internacionalist áskeri VKS bartına keldi; olardıń iskerliginiń tiykarǵı jayı Bergamo qalasındaǵı infekciyanıń eń úlken tarqalıwı edi. Usınıń menen birge, La Stampa gazetası dáreklerge súyene otırıp, bul járdemdi «paydasız» dep atadı hám tiykarǵı bolmaǵan ministrlik (Densawlıqtı saqlaw ministrligi emes, Qorǵaw ministrligi) medicinalıq járdem kórsetip atırǵanın aytıp ótti.

== Xalıqaralıq aǵzalıq ==
* Birlesken Milletler Shólkemi (1955)
* NATO (1949)
* Evropa Keńesi (1949)
* Evropa Awqamı (1957)
* Onlıq toparı (1964).

NATO nıń bir bólegi retinde Italiya 1949-jıl aprel ayında awqam dúzilgeninen berli NATO aǵzası. NATO da bolıwınıń basınan-aq Italiya bloktıń Orta jer teńizindegi paydalı strategiyalıq forposti, Qubla Evropada Amerika áskeriy qatnasıwın keńeytiw ushın tramplin rolin oynawǵa arnalǵan edi. Italiyanıń Arqa Atlantika alyansına kiriwi bas ministr De Gasperi basshılıǵındaǵı Italiya xristian demokratlarınıń (CDA) amerika kursı sebepli edi, ol Qurama Shtatlar jáne onıń qorǵaw potencialın tiykarǵı tayanısh hám qorǵaw dep esaplaǵan hám kúshli háreketlerge qarsı gúresken. Vashington tárepinen Italiyanı amerika blokqa qosıwdı maqset etken.

Óziniń áskeriy bazaların Italiya aymaǵında jaylastırıwǵa umtılıp atırǵan Qurama Shtatlar 1947-jılda Italiya menen bul másele boyınsha ózara kelisimlerdi basladı hám qashannan berli 1948-jılda mámleketler arasında jasırın áskeriy protokolǵa qol qoyıldı. Hújjetke kóre, Amerika áskerleri tárepinen Italiya aymaǵınan paydalanıw úshinshi kúshke, itimal, NATO doktrinasına kóre, Batıstıń tiykarǵı potencial dushpanı esaplanǵan Sovet Awqamına qarsı áskeriy ámeliyatlar ótkerilgen táǵdirde názerde tutılǵan. Vashington shártnamasına qol qoyılǵanınan kóp ótpey, Italiya húkimeti áskeriy járdem sorap AQSh qa múrájat etti. Onıń ushın Italiya Amerika áskeriy bazaların jaylastırıw ushın aymaq beriwge razı boldı. 1949-jıldıń jazında Qurama Shtatlar jańa zamanagóy áskeriy obiektlerdi qurıw, eski gónergen aerodromlar hám portlardı qayta tiklew hám rekonstrukciya etiw boyınsha islerdi basladı. Bul rejege kóre, Italiyanıń Pantelleriya hám Lampeduza atawlarında AQSh áskeriy-teńiz bazaları dúzilgen. 1954-jılda húkimet AQSh penen Italiyada Amerika áskeriy bazaların jaylastırıw tuwrısında shártnama dúzdi, onı basılım da, parlament te tastıyıqlamadı. 1956-jılda NATO, Amerika Qurama Shtatları hám Ullı Britaniya Gladio programmasın islep shıqtı, onıń maqseti Sovet Awqamı basqınshılıǵınan qorǵaw ushın Italiyada jer astı jawınger kletkaların jaratıw edi. 1972-jılda Italiya húkimeti Sovet Awqamı menen siyasiy másláhátlesiwler tuwrısındaǵı protokolǵa qol qoyıw menen derlik bir waqıtta Maddalena atawında Amerika yadro suw astı kemelerin baza menen támiyinlew tuwrısında AQSh penen shártnama dúzdi. Italiya Suwıq urıs dáwirinde de, ol tawsılǵanınan keyin de AQSh hám NATO nıń Orta jer teńizindegi tiykarǵı forpostı edi. Bul on jıllıqlar dawamında Italiya NATO siyasatın aktiv qollap-quwatlap, óz aymaǵın tekǵana bazanı, bálkim áskeriy háreketler ushın, mısalı, 1999-jılda Yugoslaviyanı bombalaw waqtında, Liviyadaǵı operaciya waqtında (2012) hám basqa orınlarda &quot;sekiriw&quot; aerodromları retinde usınıs etti.

Usınıń menen birge, Italiyanıń ózi (ya atom elektr stanciyaları, ya neft, gaz, kómirdiń sanaat rezervleri bar bolmaǵan energiya tańsıq mámleket) tez ózgerip turatuǵın húkimetleri hám turaqsız ishki siyasiy jaǵdayı menen, áhmiyetli ekonomikalıq hám áskeriy resurslarǵa iye emes. Uzaq waqıttan berli NATO da strategiyalıq qararlar qabıllaw maqsetinde Italiyanıń NATO daǵı roli 1990-jıllardaǵı Yugoslaviya daǵdarısı dáwirinde artıp bardı. Yugoslaviya bóleklenip ketkeninen keyin, Kosovo daǵdarısı hám Italiyada Kosovo ǵárezsizligi daǵaza etilgeninen keyin &quot;orta kúsh&quot; ideyası&quot; qaharmanlar dúnyası&quot; ideyasına aylandı, yaǵnıy, Italiya áhmiyetli orın iyelegen. Dúnyada Italiya birinshilerden bolıp Serbiyanıń burınǵı Kosovo wálayatı suverenitetin tán aldı hám keyin Balqan regionın NATO sheńberindegi juwapkershilik aymaǵı dep járiyaladı. 2003-jılda Italiya urısqa qarsı keyip húkimran bolıwına qaramay, awqamshılıq minnetlemelerin atqardı hám Saddam Huseyndi awdarıw ushın koaliciya kúshleriniń Irakqa bastırıp kiriwin qollap-quwatladı. 2005-jıl mart ayında Irakta terrorshılar tárepinen qamaqqa alınǵan, girewge alınǵanlardı azat etiwde janın qurban etken italyan razvedkası Nikolo Kaliparidiń qaharmanlıǵı dúnyada úlken rezonansqa iye boldı. Bul baxıtsızlıq Italiyanıń Irak urısındaǵı qatnasıwınıń mánisi haqqındaǵı ǵalabalıq tartıslarda burılıs noqatı boldı hám 2006-jılda Bas ministr Romano Prodi dáwirinde Italiya áskerleri Iraktan shıǵıp ketti. 2003-jılda Italiya urısqa qarsı keyip húkimran bolıwına qaramay, awqamshılıq minnetlemelerin atqardı hám Saddam Huseyndi awdarıw ushın koaliciya kúshleriniń Irakqa bastırıp kiriwin qollap-quwatladı. 2005-jıl mart ayında Irakta terrorshılar tárepinen qamaqqa alınǵan, girewge alınǵanlardı azat etiwde janın qurban etken italyan razvedkası Nikolo Kaliparidiń qaharmanlıǵı dúnyada úlken rezonansqa iye boldı. Bul baxıtsızlıq Italiyanıń Irak urısındaǵı qatnasıwınıń mánisi haqqındaǵı ǵalabalıq tartıslarda burılıs noqatı boldı hám 2006-jılda Bas ministr Romano Prodi dáwirinde Italiya áskerleri Iraktan shıǵıp ketti.

2015-jılda Italiya NATO nıń eń abıraylı aǵzalarınan biri esaplanadı. Italiya áskeriy xızmetkerleri Arqa Atlantika alyansiniń túrli shınıǵıwlar hám operaciyalarında aktiv qatnasadı. Kosovo, Irak hám Awǵanıstandaǵı NATO missiyalarında 6500 ge jaqın italiyalıq áskeriy xizmetkerler hám arnawlı xızmetler xızmetkerleri qatnastı. Italiya áskeriy-teńiz kúshleriniń kemeleri NATO nıń Orta jer teńizindegi Active Endeavour teńiz operaciyasında qatnastı. Liviyadaǵı áskeriy operaciyanıń birinshi basqıshında Italiya NATO ıqtıyarında úshinshi iri hawa kúshlerin berdi. Italiya NATO byudjetine kirgizilgen qarjı muǵdarı boyınsha besinshi orında turadı. 2015-jılǵa kelip Italiyada [[AQSh]] hám NATO nıń bir neshe onlap áskeriy bazaları hám poligonları hám de Arqa Atlantika alyansiniń bir qatar komandirlik shólkemleri jaylasqan. Olar arasında Qurama áskeriy komandirlik (JMC) shtab-kvartirası hám Neapoldaǵı JMC qadaǵalawı astındaǵı teńiz kúshleri komandirligi, tap sol qalada [[AQSh]] konsulligi jaylasqan. Italiyada NATO izertlew orayı hám bir qansha alyans tálim mákemeleri jaylasqan. Olar arasında Rimdegi Áskeriy kolledj, Latinadaǵı Baylanıs hám informaciya sistemaları mektebi, La Spesidaǵı Suw astı izertlew orayı.

Suwıq urıs dáwirinen berli Italiyadaǵı Amerika bazalarında AQSh hám NATOnıń strategiyalıq bolmaǵan yadro arsenalınıń bir bólegi bolǵan taktikalıq yadro quralları (90 gellek) jaylastırıldı. Usınıń menen birge, Italiyada bir neshe onlap yadrolıq bombalardıń jaylastırılıwı italiyalıqlardıń ózleri tárepinen qollap-quwatlanbaydı, Italiya xalqınıń yarımına jaqını mámlekette bunday qurallar bar ekenliginen ulıwma xabarı joq. Qurama Shtatlarda yadrolıq bombalardı modernizaciyalaw dawam eter eken, Italiyada hám basqa Evropa NATO aǵzalarında bul qurallardı alıp juretuǵın samolyotlar rawajlandırılmaqta. 2015-jılda NATO Evropada, atap aytqanda, Italiyada 200 ge jaqın yadro bombası hám 310 tasıwshı samolyotqa iye edi. 2020-jılǵa kelip, AQSh ta islep shıǵılǵan hám sınaqtan ótkerilgen sońǵı basqarılatuǵın B61-12 yadrolıq bombaları Italiyadaǵı NATO bazalarında jaylastırılıwı kútilip atır. Italiyanıń NATO keleshegine tiyisli siyasatı koncecsiyası alyanstıń basqa mámleketleriniń strategiyalıq kórsetpelerine jaqın. Italiya NATO nıń &quot;Tınıshlıq jolında sheriklik&quot; arnawlı programması sheńberinde Rossiya menen jaqınlasıwǵa sadıq bolıp tabıladı. Rossiya menen baylanıslı Silvio Berluskonı tórt ese bas ministrlik dáwirinde eń úlken rawajlanıw hám intensivlikti aldı, ol mámleket máplerinen tısqarı Vladimir Putin menen jeke doslıqqa iye edi. 2002-jıl 28-mayda Berluskonıń baslaması menen Rossiya hám Batıs arasında áskeriy-siyasiy jaqınlasıw bolıp ótti; Pratika di Mare áskeriy bazasında bolıp ótken Rim sammitinde Rossiya-NATO keńesi dúzildi. Sonda &quot;suwıq urıs&quot; qa shek qoyıwına isengen. Matteo Renzi hám Paolo Gentiloni kabinetiniń náwbettegi kabineti talay keskin xalıqaralıq jaǵdayda birdey kórsetpelerge ámel etiwge háreket etti. Italiyanıń poziciyasına ózgerisler Ukrainada 2014-jılda baslanǵan krizis hám nátiyjede Batıs hám Rossiya arasındaǵı qatnaslardıń quramalasıwı menen ámelge asırıldı, oǵan qarsı Italiya da sanksiyalarǵa qosıldı. Soǵan qaramay, Italiya awızbirshilikte bolǵan NATO nıń rásmiy hújjetleri ele de awqamdı ózgertiw hám Rossiya menen baylanıstı dawam ettiriw zárúr ekenligin tastıyıqlaydı.

== Qurallı Kúshleri ==
Italiya qurallı kúshleri quramına tómendegiler kiredi: armiya, teńiz flotı, hawa kúshleri, karabineri. 2005-jıl 1-yanvardan baslap áskeriy xızmet biykar etildi. Buǵan deyin Italiyada shaqırıw jası 18 jastan baslanǵan, xızmet múddeti bolsa 10 ay edi.

* Urısqa tayın xalıq (er adamlar): 15-49 jas - 2001-jılda 14 248 674;
* Urısqa jaramlı xalıq (er adamlar): áskeriy xızmetke 15-49 jas - 2001-jılda 12 244 166 adam;
* Áskeriy miynet rezervleri (hár jılı áskeriy xızmetke shaqırılıw jasına jetkenler): 2001-jılda 304 369 adam;
* Áskeriy ǵárejetler: jılına 28,9 milliard dollar, bul JIÓ niń 1,5% in quraydı.

Italiyada áskeriy xızmetti bıykarlaw hám professional armiya jaratıw tuwrısındaǵı nızam qabıllandı. 1985-jıl 31-dekabrden keyin tuwılǵan jaslar endi múddetli áskeriy xızmetke shaqırılmaydı. Rásmiy túrde, jańa nızam tek áskeriy xızmetti toqtatıp turıw menen baylanıslı, sebebi Italiya Konstituciyasınıń 52-statyasında &quot;Watandı qorǵaw puqaranıń múqaddes minneti&quot; dep belgilengen. Solay etip, urıs baslanǵan yamasa basqa ayrıqsha jaǵday júzege kelgen táǵdirde, áskeriy xızmetke shaqırıw ámeliyatı qayta tikleniwi múmkin. Biraq, Rim professional armiya jaratıw baǵdarın belgilep aldı, olardıń sanı 2006-jıl aqırına kelip 190 mıńdı quradı, yaǵnıy 80 mıń áskeriy xızmetkerge qısqardı. Nızamda áskeriy xizmetkerlerdiń bes jıllıq xızmet múddeti, shártnamanı eki jılǵa eki ret uzaytırıw múmkinshiligi názerde tutılǵan. Bunnan tısqarı, tek bir jılǵa shártnama dúziw múmkin. Qurallı kúshlerden shıǵıp ketkennen keyin, burınǵı áskeriy xızmetkerlerdiń kópshiligi policiya, ot óshiriw bólimleri hám puqaralıq qorǵanıwı xızmetlerine qabıl etiledi dep shama etiledi. Bunnan tısqarı, reforma hayallarǵa armiyanıń barlıq buwınlarında derlik hár qanday lawazımdı iyelew múmkinshiligin ashıp beredi. Italiya áskeriy razvedkası AISE (2007-jılǵa shekem - SISMI) xızmetkerleri Italiyadan sırttaǵı operaciyalarda qatnasadı.

== Basqarıw jaqtan bóliniwi ==
''Tiykarǵı maqala: [[Italiyanıń basqarıw bólimleri]]''

Italiya oraylaspaǵan unitar mámleket bolıp tabıladı. Shtattıń paytaxtı - Rim. Mámleket 20 regionǵa bólingen - Valled'Aosta, Lombardiya, Trentino-Alto-Adige, Friuli-Venesiya - Juliya, Piemont, Liguriya, Veneciya, Toskana, Umbria, Emiliya - Romagna, Marche, Abortssia-Molisa, Kampsi, Laborsia, Kalabriya, Apuliya, Sardiniya hám Siciliya (sonnan 5 ewi - Siciliya, Sardiniya, Trentino-Alto-Adij, Valled'Aosta hám Friuli-Venesiya Juliya bólek mártebege iye), aymaqlıq birlik retinde 110 provinciyanı óz ishine aladı. Wálayatlar, óz gezeginde, jámi 8101 kommunadan ibarat kommunalarǵa bólingen. Avtonom wálayatlardıń óz wákillik shólkemleri - regionlıq keńesler hám atqarıwshı shólkemleri - xuntalar, wálayatlar hám avtonom wálayatlar nızamlarda belgilengen máseleler boyınsha regionlıq hám wálayat nızamların qabıllawı múmkin.

== Mámleketlik basqarıw principi ==
Italiya - respublika. Ámeldegi Konstituciyası 1947-jıl 22-dekabrde qabıl etilgen hám 1948-jıl 1-yanvardan kúshke kirgen. Mámleket baslıǵı - prezident (1999-jıl maydan K. A. Champi). Ol parlament eki palatasınıń qospa májilisinde wálayatlar wákilleri qatnasıwında 10 jıl múddetke saylanadı. Nızam shıǵarıwshı organ deputatlar palatası hám senattan ibarat parlament. Atqarıwshı hákimiyattı Ministrler Keńesi ámelge asıradı. Prezident Ministrler Keńesi baslıǵı jáne onıń usınısına qaray ministrlerdi tayınlaydı.

== Tábiyatı ==
Italiya sızıǵı (7,5 mıń km) Apennin yarım atawdıń qublasında tómen-biyik bolsa, basqa bóleginde derlik tegis. Aymaǵınıń 4/5 bólegi taw hám qırlardan ibarat. Italiyanıń arqasında Alp tawları jaylasqan: Batıs Alp tawları (Monblan shıńı, 4807 m - Italiyanıń eń biyik noqatı) nıń janbawırları tik. Shıǵıs Alp tawları (eń biyik noqatı - Ortles tawı, 3899 m) az-azdan páseyip barıp, shıǵısta Karst platosına tutasıp ketken. Alp tawları qublasında jaylasqan Padan tegisligi shıǵısta Adriatika teńizine qaray tómenlep baradı. Po dáryasınıń oypatlıǵı batpaqlı oypatlıq. Alennin yarım atawı boylap 1200 km aralıqta Apennin tawları jaylasqan. Bir neshe sóngen hám sónbegen vulkanlar (Amiata - 1734 m, Vezuviy - 1277 m) bar. Italiya atawlarınıń relyefi, tiykarınan, tawlıq, atawlarda Etna (3340 m), Stromboli, Vulkano vulqanları bar. Italiyanıń orta hám qubla bólimlerinde tez-tez kúshli jer silkiniw bolıp turadı. Italiyada taskómir, bitumli slanec, neft, gaz, qorǵasın, rux, temir káni, boksit, altınkúkirt hám as duzı kánleri bar. Italiya sınap rudası rezervi boyınsha dúnyada jetekshi orında. Toskanada mramor qazıp alınadı. Metalllı hám ıssı (temperaturası 100-200°) bulaq, kóp.

== Íqlımı ==
Íqlımı Orta teńizge tán subtropikalıq, Padan tegisliginde ortasha. Alp tawları arqasınan keletuǵın suwıq samaldı tosıp turadı. Jazı ıssı hám qurǵaq. Iyuldıń ortasha temperaturası taw etekleri hám tegisliklerde 20-28°, geyde ıssı samal eskende 40-45° qa kóteriledi. Yanvardıń ortasha temperaturası Alp tawları etekleri hám Padan tegisliginde 0°, Apennin yarım ataw hám atawlarda 1-12°. Shıǵıs Alp hám Arqa Apennin tawları Italiyanıń eń jawın kóp (jılına 3000 mm) jayları bolıp tabıladı. Mámleket ishkerisinde jılına 600-800 mm, Siciliya hám Sardiniya atawlarında 500 mm jawın jawadı. Alp tawlarınıń Italiya aymaǵındaǵı bóleginde 800 den artıq muzlıqlar bar. Eń iri dáryası - Po jáne onıń aǵıslarında keme qatnaydı. Dáryalar Italiyanıń arqa bóleginde kóbirek. Dáryaları jawın, qar hám muzlıqlardan suw aladı. Olardan suwǵarıw hám gidroenergiya alıwda paydalanıladı.

Iri kólleri: Garda, Komo, Lago-Majore, Bolsena hám basqalar. Olarda keme qatnaydı, jaǵalarında kurort kóp. Alp tawlarınıń 1800 m biyiklikke shekem bolǵan qońır-orman topıraqlı janbawırında keń japıraqlı hám iyne japıraqlı ormanlar, onnan joqarıdaǵı taw-otlaqı topıraqlarda putalıqlar, subalp hám alp otlaqları bar. Apennin yarım ataw, Siciliya hám Sardiniya atawlarında (topıraǵı qońır) 500-600 m biyiklikte mudam jasıl tas emen hám qara qayın qabıǵınan tayarlanǵan material emenleri, piniya, halab qaraǵayları, putalar ósedi. 1500 m biyiklikke shekem qońır hám sur taw topıraqlı jerlerde emen, qara qayın hám kesten ormanları, 2000 m den biyikte iyne japıraqlı, keń japıraqlı ormanlar, taw tóbelerinde subalp otlaqları bar. Italiyada jabayı haywanlar, tiykarınan, tawlarda ushıraydı. Alp hám Apennin tawlarında serna, jabayı pıshıq, taw hám orman suvsari, sassiqkoʻzan, qońır ayıw, qoyan, tıyın jasaydı. Quslardıń 400 ge jaqın túri, jer bawırlawshılar bar. Awlanatuǵın balıq túri kóp. Italiyada az ushıraytuǵın ósimlik, haywan hám geologiyalıq obiektlerdi saqlaw ushın qorıqxanalar dúzilgen. Milliy baǵları: Stelvio, Granparadizo, Abrutsso, Kalabriya, Chircheo hám basqalar - jámi maydan 200 mıń ga.

== Xalqı ==
Xalqınıń 98% ten kóbi italyanlar; qalǵan bólegi retoromanlar, tirollar, francuzlar, sloven hám xorvatlar, sonıń menen birge, albanlar, katalonlar hám basqalar. Rásmiy tili - italyan tili. Tiykarǵı dini - katolik dini. Xalıqtıń 67% i qalalarda jasaydı. Iri qalaları: Rim, Milan, Neapol, Turin, Genuya, Palermo.

== Tariyxı ==
Italiya aymaǵında paleolit dáwirinde adamlar jasaǵan. Apuliyanıń Kastro qalası qasındaǵı Romanelli goridan, Liguriyanıń Grimaldi awılı qasındaǵı Barma-Grande úńgirinen, Emiliyanıń Savinyano mákan-jayınan tabılǵan arxeologiya estelikleri sonnan dárek beredi. Arqa Italiyada jez dáwirine tiyisli arxeologiya mádeniyatı, orta Italiyada oǵan uqsas bolǵan mádeniyatlar nıshanları júdá kóp. Temir dáwirinde Italiya aymaǵında payda bolǵan bir qansha mádeniyatlar kóplegen arxeologiya esteliklerin qaldırǵan. Olar arasında villanlar mádeniyatı jetekshi bolǵan. Eramızǵa shekemgi 2-1 mıń jıllıqlarda házirgi Italiya aymaǵında ligurlar, etrusklar jasaǵan, az-azdan italiyalıqlar (sonday-aq, latınlar) kóship kelip jaylasıp baslaǵan. Italiyalıqlar toparına tiyisli bolǵan sabinlar menen birge latınlar Rimge tiykar salǵan (eramızǵa shekemgi 754-753-jıllar). Eramızǵa shekemgi V-III ásirlerde Italiya aymaǵı áyyemgi Ashtıń tiykarǵı bólegi bolǵan. Eramızdıń V ásirge shekem, yaǵnıy Italiya Rim mámleketi quramına kirgen dáwirge shekem bolǵan Italiyanıń sonnan keyingi tariyxı jáne onıń aymaǵında qulshılıq basqarıw principi qálipleskenligi haqqında Áyyemgi Rim maqalasına qarańız.

Eramızdıń III ásirde, tiykarınan, Italiya aymaǵınan ibarat bolǵan Rim imperiyasında qulshılıq basqarıw principi kriziske ushıraǵan. Qulshılıq jámiyeti waqtında feodalizm elementleri júzege kele basladı: iri jer iyeligi menen birge mayda xojalıqtıń bar ekenligi, natural xojalıq basshılıǵı Rim imperiyası dáwirinde pútkilley toqtamaǵan jer iyeleriniń siyasiy hákimiyatı asıp barǵan edi. IV-V ásirde Italiyaǵa bastırıp kirgen german qáwimleri hám basqa varvar qáwimler Rim imperiyasına sezilerli soqqı berdi. V ásir baslarında Italiyaǵa kirip kelgen vestgotlar 413-jılda Rimdi basıp aldı. 455-jılda Rim vandallar tárepinen joq etildl. Eramızdıń V ásirde german, vestgot, vandal hám basqa qáwimlerdiń hújimi, qullar hám de kolonlardıń kóterilisleri nátiyjesinde Batıs Rim imperiyası jemirilgennen keyin, 476-jıl Odoakr basshılıǵında korollik hákimiyatı ornatıldı. 488-jılda Teodorix basshılıǵında ostgotlar patshalıǵı qurıldı. 554-jıl Italiyanı Vizantiya, basıp aldı hám Vizantiya imperatorı Yustinian I 554-jıl Pragmatik sanksiya shıǵardı, bul hújjet Rim imperiyasınıń sociallıq-ekonomikalıq qatnasların qayta qayta tiklewge qaratılǵan edi. 568-jılda Arqa Italiyaǵa langobardlar keldi.

Langobardlardıń basqınshılıǵı qulshılıq rejimine úzil-kesil soqqı berdi. Olar qul iyelewshilerdiń kóp bólegin qırıp tasladı hám quwıp jiberdi. Olardan tartıp alınǵan jerler basqınshı mákánshılar arasında bólistirildi. Erkin dıyqan waqtınsha tiykarǵı islep shıǵarıwshı kúshke aylandı. Biraq Rimdegi iri jer iyeliginiń bir bólegi (qullar hám kolonlar menen birge) báribir saqlanıp qalǵan edi. Rim jeke menshikligi tásirinde langobardlar komandasınıń bólekleniwi kúsheydi, ǵárezli dıyqanlar klası hám jer iyeleri klasınıń qáliplesiw procesi tezlesti. Dáslepki feodal mámleketi payda boldı. Italiyanıń bir bólegi Vizantiya húkimranlıǵı astında qala berdi. 751-jılda langobardlar Ravenna ekzarxatidi basıp aldı, keyninen franklar onı langobardlardan tartıp aldı. 556-jılda franklar patshası Pipin Pakana Ravenna ekzarxatı, Rim dukati hám Pentapolisti papaǵa sıylıq etkennen soń, papalardıń teokratik mámleketi (Papa wálayatı) quramına qosıldı. 773-774-jıllarda Italiyanı franklar patshası Ullı Karl basıp aldı. Italiyanıń franklarǵa baǵınıqlı bolıwı onda jer iyeleri qatnaslarınıń rawajlanıwın tezlestirdi. 781-jılda Italiya patshalıǵı dúzildi. Ullı Karldıń balası Pipin onıń patshası boldı. Franklar basqınshılıǵınan keyin Italiyada múlklik qatnasları tez rawajlana basladı. 887-jıl Ullı Karl dinastiyasınan bolǵan Karl III awdarılǵannan keyin, iri zıyalılar arasında Italiya taxtı ushın gúres háwij aldı. IX ásirde Italiyaǵa qubladan arablar, arqadan vengerlar hújim etti.

X ásirdiń 2-yarımınan XII ásir baslarına shekem Italiyanıń kóp bólegi german imperatorı Otton I tásirinde boldı. X-XI ásirlerde Italiyanıń Milan, Veneciya, Genuya, Piza hám basqa da qalaları episkop-senorlar iskenjesinen qutılıp, ǵárezsiz qalalarǵa aylandı. XI-XII ásirlerde Italiya qalalarında ónermentler hám sawdagerler korporaciyaları-cexlar payda boldı. Kommunalar jeńiske eriskennen soń, húkimet senordan konsullar komissiyası qolına ótti, qala zıyalılarınıń, bay sawdagerlerdiń wákilleri sol komissiya quramına kiretuǵın edi. Ónermentler menen mayda sawdagerler húkimetke jolatılmaytuǵın edi. Xalıq jıyınınıń áhmiyeti onsha úlken emes edi. Siyasiy hám ekonomikalıq huqıqlardıń kommunaga ótiwi jer iyeleriniń qúdiretine ziyan jetkerdi hám Italiya ekonomikasınıń rawajlanıwı hám de átiraptaǵı mayda qala hám awıllar aymaǵında boysındırıw jolı menen qala-mámleketlerdiń dúziliwi ushın túrtki boldı, bul qala-mámleketlerde sol dáwir ushın oǵada aldıńǵı bolǵan jańa mámleket forması - respublika basqarıw principi ornatıldı. Qala kommunalar tovar - pul qatnasları rawajlanǵan qúdiretli oraylarǵa aylandı; atanaq júrisleri bolsa bul jerde port qalalar (Veneciya, Genuya, Piza, Ankona) gúlleniwine, olardı Evropa menen Shıǵıs arasındaǵı tiykarǵı sawda dáldalshılarına aylandırdı. Arqa hám Orta Italiyadaǵı qalalardıń ekonomikalıq ústemligi Italiyanıń sol bóleginde XI-XII ásirlerde iri jer iyeleriniń jerlerdi dıyqanlar, ricarlar, sawdagerler hám geyde qalalardıń joqarı siyasiy toparına girewge beriwine alıp keldi. XII-XIII ásirlerde Italiya qalalarınıń qollap-quwatlawı menen awıl kommunaları júzege kele basladı, olar ózin-ózi basqarıw huqıqı beriliwin talap etti.

Awıl kommunaları jer iyeleri húkimranlıǵınan azat bolıwı menen-aq qońsılas qalalarǵa ǵárezli bola bardı. XII-XIII ásirde Paviya, Milan hám basqa qalalarda ónerment, sawdager hám mayda ricarlar iri zıyalılarǵa qarsı gúresti. Sol dáwirdegi qalalar xalqı Italiyaǵa bastırıp kirgen german jer iyelerine qarsı qaharmanlarday gúresti. 1158-jılda imperator shıǵarǵan Ronkal sheshimine qaray Italiya kommunaları siyasiy ǵárezsizlikten ayırıldı. German jer iyelerine qarsı gúres dáwirinde Italiya qalalarında gvelflar hám gibellinlerdiń siyasiy partiyaları payda boldı. 1162-jılda german basqınshılarına qarsılıq kórsetiwdiń tiykarǵı orayı bolǵan Milan wayran etildi. 1167-jılda Arqa Italiya qalaları birlesip, «Múqaddes Rim imperiyası» imperatorlarına soqqı beriw ushın Lombardiya ligasın dúzdi. German jer iyelerine qarsı gúres italyan xalqınıń milliy ózligin ańlaw elementleri payda bolıwına kómeklesti. 1183-jıl Konstansa pitimine qaray Italiya qalaları imperatordan haqıyqıy ǵárezsizlikti jáne tiklep aldı.

XI ásirde Qubla Italiya hám Siciliyanı normanlar basıp alǵan edi, bul jerlerde jer iyelik qatnasları Arqa hám Orta Italiyadaǵıdan tómenlew rawajlandı. XIII ásirde de yarım dıyqanlardıń úlken qatlamı bar edi. Siciliya koroli hám «Múqaddes Rim imperiyası» imperatorı Fridrix II Shtaufen Siciliyanı oraylasqan byurokratik monarxiyaǵa aylandırdı, óz húkimranlıǵın pútkil Italiyaǵa jayıwǵa zaya urındı. XIII ásir 60-jıllarda Qubla Italiya ózine Anjuy dinastiyasın boysındırıp aldı. 1282-jıldaǵı xalıq kóterilisi sebepli Siciliya korolligi ıdıradı. XIII ásir aqırı XIV ásir baslarında Siciliyanı, XV ásir ortalarında Qubla Italiyanı da Aragon dinastiyası qolǵa kirgizip aldı. Nátiyjede Italiya qubla ispanlar húkimranlıǵı astına ótti. XIII ásirde Italiya qalalarınıń dáslepki rawajlanıwı sebepli Arqa hám Orta Italiyadaǵı aldıńǵı qala-mámleketlerde dáslepki tovar-pul qatnasları nıshanları payda boldı: bank jumısı rawajlandı, teńiz artı sawdası, mawıtı toqıw gúllendi (Florensiya, Veneciya, Genuya, Piza, Bolonya). Bank hám sawda qarjısınan sanaattı rawajlandırıw ushın paydalanıldı. Ónermentshiliktiń keńeyiwi qala-mámleketlerdiń ózine qaraslı aymaqlarda dıyqanlardıń servaj (krepostnoy ǵárezlilik) dan azat etiwine múmkinshilik berdi. Dıyqanlardıń kóbisi qalalarǵa kóship, ustaxanalardaǵı jalshılar sapın toltırdı. Arqa hám Orta Italiya qalalarında sawdager-ónermentler menen jer iyeleri arasında kúshli gúres nátiyjesinde jer iyeleri siyasiy huqıqlarınan ayırıldı.

Arqa hám Orta Italiya qala hám awıllarında islep shıǵarıw kúshleriniń jedel rawajlanıwı sebepli XIV-XVI ásirlerde dúnyada birinshi ret dáslepki tovar - pul qatnasları payda bolıwı hám rawajlanıwına alıp keldi. XIV ásir Arqa hám Orta Italiyanıń ayırım iri qalalarında jalshılar sanı neshe on mıńlaǵan adamǵa jetti, tiykarınan, mawıtı toqımashılıǵında manufaktura payda boldı. XIV-XV ásirlerde xalıq kóterilisleri kúsheyip barıwınan shoshıǵan «semiz» popolanlar qalalarda respublika mákeme usılın tiraniya menen almastırdı. XV ásirde Florensiya, Milan, Bolonya, Ferrara, Urbino hám basqa orınlarda tiraniya bekkem júzege keldi. XVI ásir 2-yarımında Italiyada reakciya kúsheyiwi, mal-múlklik qatnaslarınıń daǵdarısı hám sawda-sanaat qatnaslarınıń keń tamır jayıwı Italiyada aǵartıwshılıq aǵımın keltirip shıǵardı. Sawda-sanaattıń rawajlanıwı hám aǵartıwshılıq háreketi Italiya tariyxında jańa dáwir - shet el húkimranlıǵına qarsı gúres baslanıwına sebep boldı. 1789-1794-jıllarda Franciyada bolıp ótken revolyuciya Italiyadaǵı revolyuciyashılar iskerligin kúsheytti. Franciyadaǵı sıyaqlı Italiyada da yakobinshiler háreketi payda boldı. 1796-1797-jıllardaǵı Napoleon júrisinen keyin Italiya Respublikası (1797) dúzildi. 1799-jıl A. V. Suvorov armiyası francuz armiyasın Italiyadan jıljıtıp shıǵardı. Biraq 1800-jıl Napoleon armiyası Italiyaǵa taǵı bastırıp kirdi. Pyemont, Liguriya, Toskana, Papa wálayatları Franciyaǵa qosıp alındı, Sizalpin (1802-jıldan Italiya) Respublikası Italiya patshalıǵına aylandırıldı (Napoleonnıń ózi imperator edi). Solay etip, pútkil Italiya (Sardiniya hám Siciliya atawlarınan tısqarı) Franciya qol astında birlestirildi. 1814-jıldan Italiyada Franciya húkimranlıǵına qarsı gúresiwshi shólkemler dúzile basladı. Napoleon imperiyası jemirilgennen keyin, Vena kongressi (1814-1815) mámlekettiń Avstriyaǵa qaraslılıǵı hám kóplegen korolliklerge bólingenligin rásmiylestirdi. XIX ásir 40-jıllarınan Lombardiya, keyninen Pyemontta sanaat awdarıspaǵı baslandı.

1848-1849-jıllarda revolyuciya júz berdi. Franciya, Avstriya hám de Italiya jer iyeleri til biriktirip, revolyuciyanı bastırdı, aldınǵı tártiplerdi tikledi. 1860-jıl may ayında J. Garibaldi shólkemlestirgen áskeriy júris Italiyanı birlestiriwde áhmiyetli rol oynadı. Avstriya zulımınan azat etilgen jerler Pyemontqa birlestirildi, 1861-jıldan Pyemont birlesken Italiya patshalıǵı dep júrgizildi. 1870-jılǵa kelip Italiya birlestirip bólindi hám ol qaraqshılıq jolın tuta basladı. Italiya Germaniya hám Avstriya-Vengriya menen birge Úshler Awqamın dúzdi (1882). Italiya áskerleri 1889-1890-jıllarda Somali hám Eritreyanı basıp aldı, bıraq Efiopiyada awır soqqıǵa ushıradı. 1911-1912-jıllardaǵı Italiya-Túrkiya urısı nátiyjesinde Italiya Liviyanı basıp aldı. 1916-jıl 27-avgustta Italiya Germaniyaǵa qarsı urıs járiyaladı. Urıs mámleket ekonomikasına úlken zıyan keltirdi. Urıstıń awır aqıbetleri hám ekonomikalıq krizis Italiyada qozǵalańlar baslanıwına alıp keldi. Ásirese, Turin jumısshılarınıń kóterilisi júdá kúshli boldı. Revolyuciyalıq kúshlerdiń tarqaqlıǵınan paydalanǵan revolyuciyashı elementler húkimet joqarısına 1922-jıl 31-dekabrde B. Mussolinidi keltirip qoydı. Mussolini húkimeti demokratiyalıq kúshlerge qarsı gúres basladı. 1929-1933-jıllardaǵı jáhán ekonomikalıq krizisi Italiya ekonomikasın qıyın jaǵdayǵa salıp qoydı. Soǵan qaramay, Mussolini húkimeti mámleketti áskeriylestire berdi hám jańa urısqa tayarlıq kóre basladı. 1935-jıl 3-oktyabrde Italiya urıs járiyalamastan Efiopiyaǵa hújim baslap, 1936-jıldıń may ayında onı hám 1939-jılda Albaniyanı basıp aldı. Italiya Milletler Awqamınan shıǵıp, «Antikomintern pakti» ne qosıldı (1937) hám gitlershiler Germaniyasınıń tiykarǵı awqamshısına aylandı. 1940-jıl oktyabrde Italiya Greciyaǵa, 1941-jıl aprelde Yugoslaviyaǵa hújim etti. 1941-jıl 22-iyunda Italiya burınǵı SSSR ǵa urıs járiyaladı, shıǵıs frontqa italyan ekspedicion korpusı (1942-jıldan armiya) n jiberdi.

Bıraq 1943-jıl Italiya áskerleri burınǵı Sovet armiyası tárepinen joq etildi. Siciliyaǵa Angliya-Amerika áskerleri bastırıp kirdi. Bul waqıyalar Mussolini siyasatınıń kriziske ushırawına hám húkimettiń Marshal P. Badolo qolına ótiwine sebep boldı (1943-jıl 25-iyul). Badolo Angliya-Amerika komandirligi menen jarasıw (sózsiz taslim bolıw) shártnamasına jasırınsha qol qoydı. Bunnan xabardar bolǵan Germaniya Italiyanıń úlken bólegin basıp alıp, Mussolini basshı quwırshaq húkimet dúzdi. 1943-jıl gúzinen italyan xalqı azatlıq ushın gúres basladı. Aqır-aqıbette, 1944-jıl aprelde barlıq antifashist partiyalardıń wákillerinen ibarat jańa húkimet (Badolo basshı) dúzildi. Pútkil xalıq qurallı kóterilisi nátiyjesinde 1945-jıl aprelde mámleket fashistlerden azat boldı. 1946-jıl 2-iyunda Respublika dep, daǵaza etildi.

Italiya 1945-jıldan baslap [[BMSh]] aǵzası. 1992-jıl 10-yanvarda Ózbekstan Respublikası suverenitetti tán aldı hám sol jıl 24-martta diplomatiyalıq qatnasın ornattı. Milliy bayramı - 2-iyun - Respublika dep daǵaza etilgen kún (1946); 1977-jıldan 2000-jılǵa shekem iyunnıń birinshi ekshembisinde bayramlanǵan. Trir qalası diywallarınıń arqa dárwazası (qurılıs 180-jılda baslanǵan, biraq aqırına jetpegen).

== Fiziologiyalıq qásiyetleri ==
=== Geografiyalıq jaylasıwı ===
Tiykarǵı maqala: Italiya geografiyası 

Italiya aymaǵı 302 073 km² (maydanı boyınsha dúnyada 72-orında turadı). Italiya Franciya, Shveycariya, Avstriya hám Sloveniya menen qurǵaqlıqta shegaralas.

=== Geologiyalıq dúziliwi ===
Italiya litosfera plitaları arasındaǵı baylanıs aymaǵında jaylasqan, sol sebepli jer silkiniwler tez-tez boladı. XX-XXI ásirlerde belgilengen eń úlken jer silkiniwler:
* 1908-jıl: Reggio hám Messina qalasındaǵı jer silkiniw
* 1915-jıl: Marsikadaǵı jer silkiniw
* 1929-jıl: Boloniya jer silkiniwi
* 1932-jıl: Abruzzo jer silkiniwi
* 1972-jıl: Ankonda jer silkiniwi
* 1976-jıl: Friuli jer silkiniwi
* 1990-jıl: Santa-Lyusiyadaǵı jer silkiniw
* 1997-jıl: Umbria hám Marche qalalarındaǵı jer silkiniwi
* 2002-jıl: Molise jer silkiniwi
* 2009-jıl: L' Aquila jer silkiniwi
* 2012-jıl: Emilie-Romagna jer silkiniwi
* 2016-jıl: Abruzzoda jer silkiniw, Latsio

Italiyada aktiv hám óshken vulkanlar bar. Olar arasında eń úlken 5 ewi bar:

* 1. Etna - Evropadaǵı eń biyik aktiv vulkan - 3340 m. Ol Siciliya atawınıń arqa-shıǵısında jaylasqan bolıp, basqa kraterlar menen birge Kalabriya regionı jaǵasınan ashılǵan ájayıp gózzallıq landshaftın usınıs etedi.
* 2. Vezuviy - (1277 m) Neapol hám qoltıq ústindegi minarlar - bul landshaft dúnyaǵa ataqlı. Vezuviydiń eń ataqlı atılıwı eramızǵa shekemgi 79-jılda júz bergen. Pompey, Stabiae hám Herculaneum derlik pútkilley lava hám kúl astında bolǵanında. Aqırǵı ret Vezuviy 1944-jılda oyanǵan, biraq qánigelerdiń aytıp ótiwinshe, keleshekte vulkan mudam aktiv hám júdá qáwipli boladı.
* 3. Stromboli - Tirren teńizindegi Eol atawlarınıń bir bólegin quraytuǵın aktiv vulkan.
* 4. Vulkan tap sol atamadaǵı atawda jaylasqan Eol atawlarınıń taǵı bir vulqanı bolıp tabıladı.
* 5. Marsiglia - Tirren teńizinde jaylasqan potencial qáwipli suw astı vulkanı.

=== Tawlar,dárya hám kólleri ===
Arqada Alp tawlarınıń qubla janbawırları Batıs Evropanıń eń biyik noqatı Montblan tawı (4810 m), qublada Padan tegisligi; yarım atawda Apennin tawları jaylasqan (eń biyik noqatı - Korno Grande tawı, 2914 m). Apennin tawları tómendegilerge bólinedi: Ligurian, Toskana-Emilian, Umbro-Marsiya, Abruzze, Kampaniya, Lukaniya, Kalabriya Apennin hám Monti Sabini. Sonıń menen birge, yarım atawdıń shıǵıs bóleginde Gargano yarım atawı, qubla-shıǵısında hám qubla-batıs bóleginde Salentina hám Kalabriya yarım atawları jaylasqan. Aktiv vulkanlar - (Vezuviy, Etna); jer silkiniwler tez-tez júz beredi. Teńizlerdi juwıw - shıǵıstan Apennin yarım atawın Adriatik teńizi, arqa bóleginde Veneciya qoltıǵı menen juwıp turadı. Puglia hám Albaniya arasındaǵı Otranto buǵazı Adriatik teńizin Ion teńizi menen baylanıstıradı. Apuliya hám Kalabriya arasında Taranto qoltıǵı qurǵaqlıqqa tereń kiredi. Júdá tar Messina buǵazı Kalabriyanı Siciliyadan, keńligi 135 km bolǵan Siciliya (yamasa Tunis) buǵazı Siciliyanı Arqa Afrikadan ajıratıp turadı. Tirren teńizi Sardiniya, Korsika, Toskana arxipelagi, Apennin yarım atawı hám Siciliya menen shegaralanǵan úshmúyesh formasındaǵı háwiz bolıp tabıladı. Korsika arqasında Genuya qoltıǵı menen Liguriya teńizi jaylasqan. Siciliya atawınıń arqa-shıǵıs bóleginde Nebrodi tawları, Sardiniya atawınıń qubla-batıs bóleginde Kampidano tegisligi jaylasqan. Kishi atawlardıń kópshiligi arxipelaglarǵa bólingen, mısalı, Napoleon Bonapart quwǵın etilgen Elba atawın óz ishine alǵan Toskana arxipelagi. Italiyadaǵı eń uzın dárya - Po, uzınlıǵı 682 km. Eń úlken kól - Garda kóli (370 km²).

=== Íqlımı ===
''Tiykarǵı maqala: [[Italiya ıqlımı]]'' 

Italiya subtropikalıq Orta jer teńizi ıqlım zonasında jaylasqan bolıp, teńizdiń tásiri arqa hám batıs samallar ushın tosıq bolǵan Alp tawları tárepinen kúsheytiriledi.

=== Paydalı qazılmalar ===
Italiya hár qıylı mineral resurslarǵa iye. Biraq olardıń kóbisiniń kánleri rezervleri tárepinen kishi, pútkil mámleket boylap tarqalǵan, kóbinese olardı ózlestiriw ushın qolaysız orınlarda. Solay etip, 1982-jılda mámlekette, sonday-aq Elba atawında (bir qatar orınlarda, bıraq ásirese Mártera aymaǵında) temir rudasın qazıp alıw pútkilley toqtatıldı. Basqa túrdegi shiyki ónim rezervleri boyınsha Italiya jarlı. Antrasit az muǵdarda Aosta oypatlıǵı aymaǵında, kolloid qońır taslar Toskanada, torf hám torfqa uqsas qońır taslar da ushıraydı. Oraylıq Italiya hám Liguriyada kishi marganets kánleri bar. Apuliyanıń karst shuqırlıqlarınan uzaq waqıttan berli qazıp alınǵan boksit házir derlik tawsıladı. Siciliya atawında kaliy hám tas duzı, asfalt hám bitum rezervleri bar.

Italiyanıń energiya resursları mámlekettiń energiyaǵa bolǵan mútájiniń tek 15 payızın qandıradı. Sardiniya, Toskana, Umbria, Kalabriyada qońır hám tómen sapalı kómir kánleri bar. Siciliya atawı, Padaniya tegisligi hám Oraylıq Italiyanıń shıǵıs jaǵasındaǵı sheklengen neft rezervleri Italiyanıń neftke bolǵan mútájiniń 2% ten azıraǵın támiyinleydi. Padan tegisliginiń tábiyiy gaz kánleri jáne onıń suw astı dawamı, Adriatik teńiziniń kontinental shelfi mámleket ekonomikası ushın júdá áhmiyetli bolıp tabıladı. Tábiyiy gaz Arqa, Oraylıq hám Qubla Apennin hám Siciliyada jaylasqan. Urıstan keyingi jıllarda júdá áhmiyetli (Italiya ushın) neft resursları - Padan oypatlıǵında, Alp tawları eteklerinde, sonıń menen birge Siciliya atawında tabıldı. Olarǵa qosımsha túrde bitumli slaneclar, Ragusa regionındaǵı Siciliya atawında, Abruzzo e Molise regionındaǵı San Valentino qasında, sonıń menen birge, Frozinone regionında (Latsio).

== Xalqı ==
''Tiykarǵı maqala: [[Italiya xalqı]]''

== Tiykarǵı siyasiy partiyaları hám kásiplik awqamları ==
&quot;Alǵa, Italiya&quot; partiyası, 1993-jıl siyasiy awqam retinde dúzilgen, 1996-jıl partiyaǵa aylandırılǵan; Italiya liberal partiyası, 1848-jılda tiykar salınǵan, 1944-jılda qayta tiklengen, 1994-jıl martında ózin-ózi tamamlaǵan hám sol jıl iyulda qayta islengen; Italiya Xalıq partiyası, tamamlanılǵan Xristian-demokratiyalıq partiya negizinde 1994-jıl 18-yanvarda rásmiy túrde dúzilgen; Kommunistlik qayta qurıw partiyası, 1991-jıl dúzilgen; Italiya respublikashılar partiyası, 1832-jıldan iskerlik kórsetedi; Italiya social-demokratiyalıq partiyası, Socialistlik partiya bólekleniwi nátiyjesinde 1947-jılda dúzilgen, 1966-jılda Socialistlik partiya menen qosılǵan, 1969-jıldan taǵı ǵárezsiz partiya; Italiya socialistleri, Italiya socialistlik partiyasınıń bóliniwi nátiyjesinde 1994-jıl dúzilgen; Italiya socialistlik partiyası, 1892-jılda Italiya miynetkeshler partiyası atı menen dúzilgen. Italiya ulıwma miynet konfederaciyası, 1906-jılda dúzilgen; Italiya miynetkeshleri kásiplik awqamları konfederaciyası, 1948-jılda dúzilgen, Xalıqaralıq erkin kásiplik awqamları konfederaciyası aǵzası. Italiya miynet awqamı, 1950-jılda dúzilgen.

== Xalqı, nomer hám esap-kitap ==
2008-jıl aqırına kelip Italiya xalqı 60 million adamnan astı. Usı waqıtta mámleket xalqı sanı boyınsha Evropa Awqamı mámleketleri arasında tórtinshi orında hám dúnya mámleketleri arasında 23-orında. Xalıq tıǵızlıǵı - hár kvadrat metrge 199,2 dana adam. Kilometr - Evropa Awqamında besinshi orın. Eń joqarı tıǵızlıq Arqa Italiyada jaylasqan bolıp, ol jerde mámleket ulıwma xalqınıń derlik yarımı jasaydı. Italiyanıń eń tıǵız jaylasqan aymaqları Kampaniya, Lombardiya hám Liguriya tegislikleri bolıp, bul jerde 1 km² ga 300 den artıq xalıq tuwrı keledi. Bul X ásirge shekem qolaylı ekonomikalıq shárayatlar menen baylanıslı. Mámleket qublası rawajlanǵan hám xalıq tıǵızıraq edi. Po dáryası oypatlıǵı ásirese tıǵız. Tawlı aymaqlarda xalıq talay az. Bul jerde xalıq tıǵızlıǵı 1 km² ga 35 adamǵa shekem páseyedi, Sardiniya hám Bazilikatanıń ekonomikalıq tárepten az rawajlanǵan aymaqlarında xalıq tıǵızlıǵı 1 km² ga 60 adamdı quraydı. Ekinshi jáhán urısınan keyin Italiya uzaq ekonomikalıq rawajlanıwdı bastan keshirdi, bul awıl xalqınıń qalalarǵa migraciyasın keltirip shıǵardı hám emigraciyanı toqtattı hám mámleketti immigrantlar ushın ózine tartarlıq edi. 1970-jıllarǵa shekem tuwılıw dárejesi joqarı bolıp turdı, bıraq tez arada xalıqtı almastırıw dárejesinen tómenge tústi. 2008-jılda hár bes italiyalıqtan biri 65 jastan asqan. Soǵan qaramastan, tiykarınan, sońǵı jigirma jıl ishinde ǵalabalıq immigraciya sebepli, 2000-jıllarda kóp jıllar dawamında birinshi ret tuwılıw dárejesi (ásirese, arqa aymaqlarda) ósti. Tuwılıw dárejesi de astı: 2005-jıldaǵı 1,32 ge salıstırǵanda 2008-jılda 1,41 di quradı.

''Xalıq sanı:''
* 1931-jıl - 41,2 million adam.
* 1960-jıl - 51,0 million adam.
* 1977-jıl - 56,3 million adam.
* 2000-jıl - 57,7 million adam.
* 2007-jıl - 60,1 million adam.
* 2008-jıl - 59,9 million adam.
* 2009-jıl - 60,2 million adam.
* 2011-jıl - 59,6 million adam.
* 2017-jıl - 60,5 million adam.
* 2023-jıl - 58,9 million adam.

2014-jıl jaǵdayına kóre Italiyada ortasha ómir kóriw 83 jastı quraydı, bul dúnyadaǵı eń joqarı kórsetkishlerden biri bolıp tabıladı. Hayallar ushın pensiya jası 65 jas, er adamlar ushın 70 jas bolıp tabıladı.

=== Ósiw pátleri, xalıqtıń jası hám jınısı quramı ===
Italiyada tuwılıwdıń ulıwma dárejesi 1881-1890-jıllarda maksimal dárejege jetti hám 37,8 promilleǵa teń edi, biraq 1932-jılda 23,6 ǵa kemeydi. 2021-jıl jaǵdayına Italiya xalqınıń jas quramı: 0-14 jas - 12,8%; 15-64 jas - 63,7%; 65 jas hám onnan úlken - 23,5%. Italiya xalqınıń ortasha jası The World Factbook maǵlıwmatlarına kóre 2020-jıl ushın 46,5 jastı (dúnyada 5-orın), sonday-aq er adamlar ushın 45,4 jas hám hayallar ushın 47,5 jastı quradı. Er adam hám hayal qatnası: ulıwma xalıq - 0,93 (2020). 2021-jıl jaǵdayına Italiya xalqınıń ortasha ómir kóriw dawamlılıǵı: jámi - 82,67 jıl; er adamlar - 80,01 jas; hayallar - 85,49 jıl. 2021-jıl jaǵdayına kóre, tuwılıw dárejesi hár 1000 xalıqqa 8,37 jańa tuwǵan bópeni quraydı (dúnyada 216-orında). Ulıwma tuwılıw dárejesi (TFR) hár bir hayalǵa 1,47 tuwılıwdı quraydı.

Xalıqtıń demografiyalıq qartayıwı sebepli ólim dárejesi turaqlı asıp barmaqta, 2021-jıl jaǵdayına kóre ólim dárejesi hár 1000 adamǵa 10,7 ólimdi quraydı (dúnyada 24-orında). 2021-jıl jaǵdayına kóre, Italiyanıń sap migraciya dárejesi hár 1000 xalıqqa 3,21 migranttı quraydı (dúnyada 34-orında). 2019-jıl jaǵdayına kóre, Italiyada birinshi tuwılǵan hayaldıń ortasha jası 31,3 jastı quraydı (salıstırıw ushın, Koreya Respublikasında dúnyadaǵı eń tómen TFR ǵa iye bolǵan mámleket 2020-jılda hár bir hayalǵa 0,84 tuwılıwdı quraydı, ortasha jası 2019-jılda birinshi tuwılǵan hayal 32,2 jasta edi). Italiyada regionlar boyınsha tuwılıw dárejesinde úlken ayırmashılıqlar bar edi: dástúriy túrde qubla aymaqlarda tuwılıw dárejesi joqarı bolǵan, biraq jaqında bul tendenciya keri.

2009-jıl jaǵdayına kóre, shet elde tuwılǵan italyanlardıń kelip shıǵıwı geografiyası tómendegishe edi: Evropa (53,5%), Afrika (22,3%), Aziya (15,8%), Amerika (8,1%) hám Okeaniya (0,06%). Italiyanıń shet el xalqı tegis emes bólistirilgen: 87,3% mámlekettiń eń ekonomikalıq rawajlanǵan arqa hám oraylıq regionlarında, tek 12,7% bolsa yarım atawdıń awıl xojalıǵı qubla bóleginde jasaydı. 2019-jıl jaǵdayına kóre, [[BMSh]] esap-kitaplarına kóre, Italiyada 6,3 million immigrant yamasa mámleket xalqınıń 10,4 procenti jasaǵan. Italiya Milliy Statistika Institutı (ISTAT) maǵlıwmatlarına kóre, Italiya mámleketi xalqınıń kóbeyiwine Italiyada turaqlı jasawshı shet el puqaraları úlken úles qosqan. 2001-jıldan 2011-jılǵa shekem shet ellikler sanı úsh ese kóbeydi: 2001-jılǵı xalıqtı dizimge alıwda 1 300 000 den sál kóbirek, 2011-jılda bolsa 3 769 518 dana shet el puqaraları Italiyada jasaǵan. Shet el puqaralarınıń aymaqlıq bólistiriwi derlik ózgermedi: úshten eki bólegi Italiya arqasında, atap aytqanda arqa-batıs bóleginde turaqlı jasaw jayına iye, bul jerde shet elliklerdiń 36 procenti jasaydı. Immigrantlardıń yarımınan azıraǵı jergilikli xalıq sanı 20 000 adamnan aspaytuǵın kishi toparlarda jasaydı. Iri kommunalardan eń joqarı orındı Breshiya iyeleydi, onıń aymaǵında shet el xalqınıń 16% i jasaydı.

== Ekonomikası ==
Italiya - joqarı rawajlanǵan industrial-agrar mámleket. Dúnyada eń rawajlanǵan 10 mámlekettiń biri. Jalpı ishki ónimde sanaattıń úlesi 31,6%, awıl xojalıǵınıń úlesi 2,9%, xizmet kórsetiw salası 65,5% (1997). Italiyada 12 mln. nan zıyat xalıq xizmet kórsetiw salasında, 6,5 mln. adam sanaatta, 1,5 mln. adam awıl xojalıǵında bánt. Sanaatında awır sanaat ústem. Atap aytqanda, mashinasazlıq, metallurgiya, avtomobilsazlıq, toqımashılıq, elektroenergetika, neftti qayta islew, neft ximiyası rawajlanǵan. Sanaat óniminiń ádewir bólegi eksport etiledi. Italiyada shiyki ónim hám energetika rezervleri az, barları da tegis emes jaylasqan. Neft hám gaz (tiykarınan, Padan tegisligi, Po dáryası etekleri, Adriatika teńizi jaǵasına jaqın jaylar hám Siciliya atawında), qorǵasın, rux (tiykarınan, Sardiniya atawında), temir káni (Aostada hám Sardiniya atawda), boksit, kinovar (sınap rudası), pirit (Toskana wálayatında), altınkúkirt, duz (Siciliya atawında), qońır kómir, qurılıs materialları hám basqalar qazıp alınadı.

Íssılıq elektr stanciyaları elektr energetikanıń tiykarın quraydı. Atom elektr stanciyaları hám geotermal stanciyalar qurılǵan. Jılına ortasha 222 mlrd. kvt/saat elektr energiyası payda etiledi. Metallurgiya sanaatı, tiykarınan, shetten keltirilgen shiyki ónim tiykarında isleydi. Qara metallurgiyanıń eń iri kárxanaları Genuya, Neapol átirapında, sonıń menen birge, Pombino hám Tarantoda; reńli metallurgiya kárxanaları Veneciya, Bolsano, Mori, Milan qalaları hám Sardiniya atawında jaylasqan. Neftti qayta islew kárxanaları (shetten keltirilgen shiyki ónim tiykarında), tiykarınan, teńiz jaǵasındaǵı jaylar (Genuya, Neapol, Venetsiya, Spetsiya, Augusta) de hám neft ónimleri eń kóp qollanılatuǵın qalalar (Milan hám basqalar) da. Sanaattıń jetekshi tarawı bolǵan mashinasazlıq tarmaqları: avtomobilsazlıq (Turin), kemasazlıq (Genuya, Livorno, Neapol, Veneciya, Triyest), stanoksazlıq (Milan, Breshna, Turin), priborsazlıq (Ivrea), elektrotexnika (Milan, Varese, Bergamo, Turin, Genuya) hám elektron (Milan átirapı) sanaatı rawajlanǵan. Neft ximiyası, plastmassa, metalllı tógin, jasalma talshıq, farmacevtika hám rezina ónimleri, sintetikalıq kauchuk islep shıǵarıw joqarı dárejege jetken. Lombardiya hám Pyemont - dástúriy toqımashılıq orayları.

Azıq-awqat sanaatınıń tiykarǵı tarmaqları - un, makaron, sır, qant-qumsheker, konserva, zeytun mayı, júzim vinosı (jılına 70 mln. gektolitr) islep shıǵarıw bolıp tabıladı. Jeńil sanaat, atap aytqanda, ayaq kiyim islep shıǵarıw rawajlanǵan. Ónermentshilikke ásirese úlken itibar beriledi. Awıl xojalıǵınıń jetekshi tarmaqları - dıyqanshılıq (58%) hám shárwashılıq (42%). Ónimli jerlerdiń 34,3% (19,6 mln. gektar) awdarılıp, egin egiledi, 11% baǵ, júzimzarlıq hám zeytunzar, 19,2% otlaq hám jaylaw. Tiykarǵı dán eginleri - biyday, makka-júweri, sulı, arpa, salı. Qant láblegi, júzim, zeytun, citrus miyweler hám palız eginleri de jetistiriledi. Vino islep shıǵarıw kólemi tárepinen Italiya dúnyada jetekshi orınlardan birinde turadı. Italiya jılına 6 mln. tonnaǵa jaqın hár qıylı ızǵar miywe beredi, onıń azǵana 60% i mámleket arqasındaǵı qánigelesken fermer xojalıqlarında jetistiriledi. Qubla wálayatlarda badam, ǵoza, fundukzarlar kóp. Júzim ónimi jılına 10 mln. tonna (onıń 90% i qayta isletilinip, vino etiledi), citrus miyweler hasılı jılına 3,3 mln. tonna, pomidor ónimi 5,5 mln. tonna. Shárwashılıqta qaramal (8,8 mln. bas), shoshqa (9,6 mln. bas) hám qoy (12,2 mln. bas) baǵıladı. Mámleket arqasında sút hám gósh shárwashılıǵı ústem. Balıqshılıq jaqsı rawajlanǵan.

== Xalıqtıń etnikalıq quramı ==
=== Tiller ===
''Tiykarǵı maqala: [[Italyan tili]]''

Rásmiy tili italyan tili bolıp, hind-evropa shańaraǵınıń romantikalıq tilleri toparına kiredi. Italiyada italyan tiliniń túrli dialektleri de bar. Barlıq dialektlerdi arqa, oray hám qubla dialektlerine bóliw ádet bolıp tabıladı. Zamanagóy italyan tilin &quot;hámelge erisken&quot; dialekt dep ataw múmkin, ol sociallıq-siyasiy turmısta keń qollanıladı. Usınıń menen birge, Florenciya sóylesiminde olar kóbirek siyasat haqqında emes, bálkim Florenciyada tuwılǵan eń ullı súwretshiler sıyaqlı mádeniyat haqqında sóylesedi - Dante Aligyeri, Jovanni Bokkachcho sıyaqlı mádeniyat haqqında sóylesedi. Nemis tili rásmiy túrde Bolzano hám Qubla Tirolda italyan tiline teń dep tán alınǵan, sloven tili Gorizia hám Triestta regionlıq mártebege iye, Aosta oypatlıǵında francuz tili.

== Din ==
''Tiykarǵı maqala: [[Italiyada din]]''

2003-jıl 31-mart jaǵdayına Rim-katolik shirkewiniń Italiyadaǵı sıyınıwshılarınıń sanı 55 752 000 den 57 610 000 adamǵa shekem (Italiya xalqınıń shama menen 96,77%), olardan 33 ten 38% ke shekem aktiv parishionlar; Katoliklerdiń 10% túrli shirkew ministrliklerinde qatnasadı. Mámlekettegi pravoslav xristianlardıń ulıwma sanı, 2012-jıl ushın esap-kitaplarǵa kóre, 1,4 million adamdı (mámleket xalqınıń 2,3% ten aslamın) quraydı hám Shıǵıs Evropadan kelgen emigrantlar sanınıń kóbeyiwi esabına artıp barmaqta. Yegoryevsk arxiyepiskopi Mark (Golovkov) tıń sózlerine kóre, pravoslavlik Italiyada dinge sıyınıwshılar sanı boyınsha (katolikten keyin) ekinshi din bolıp tabıladı. Batıs Evropa Patriarxal Eksarxi, Italiyadaǵı Moskva Patriarxiyası shirkewleriniń administratorı - Korsun hám Batıs Evropanıń Metropoliti Entoni. Basqa xristian konfessiyaları arasında eń úlkenleri Iegova gúwaları (460 512 aǵza, olardan 2011-jıl aqırına shekem 245 657 si tarqatıwshılar), Italiyadaǵı Quday assambleyaları, pravoslavlıq, Evangelist shirkewleri federaciyası, Italiya (Vaudenlar, Baptistler), Pentikostallar, Jetinshi kún adventistleri).

== Italiya puqaralıǵı ==
''Tiykarǵı maqala: [[Italiya puqaralıǵı]]''

Italiya puqaralıǵın tuwılıw arqalı alıs jus sanguinis (qan huqıqı) principine tiykarlanadı. Bunnan kelip shıǵadı, tuwılıw boyınsha Italiya puqarası italiyalıq ákesi yaki italiyalıq anasınan tuwılǵan bala bolıp tabıladı. Italiyaǵa kóship kelgen basqa mámleketler puqaraları hám puqaralıǵı bolmaǵan shaxslar (puqaralıǵı bolmaǵan shaxslar), eger olar Italiya nızamshılıǵında belgilengen bir qatar shárt hám talaplardı atqarsa, Italiya puqaralıǵın alıwları múmkin. Dáslepki shárt - italyan tilin biliw. Jus soli tárepinen puqaralıq (topıraq huqıqı) (mámleket aymaǵında puqaralıǵı bolmaǵan shaxslardan tuwılǵan balanıń puqaralıǵın avtomatikalıq túrde alıw) Italiyada, Evropanıń hesh bir jayında bolǵanı sıyaqlı, tán alınbaydı.

Puqaralıqqa qabıllaw arqalı, Italiya puqaralıǵın alıw ushın soraw mámlekette 10 jıl nızamlı jasaǵannan keyin, sudlanǵanlıq jaǵdayı bolmasa hám dáramat dáregi bar bolsa, beriliwi múmkin. Italiyanıń burınǵı puqaraları hám olardıń tikkeley áwladları (jus sanguinis) ushın 10 jıllıq dáslepki múddet qısqartırılıwı múmkin; Italiyada tuwılǵan shet ellikler (jus soli); Evropa Awqamı puqaraları, qashqınlar hám puqaralıǵı bolmaǵan shaxslar. Eger Italiya puqarası menen turmıs qurǵan bolsa, ekinshi ómir joldası puqaralıq ushın arza beriwi múmkin, ómir joldaslardıń nekesi hám birgelikte jasawı dawamlılıǵın esapqa alǵan halda: Italiyada nızamlı jasaǵan táǵdirde 2 jıl nekeden keyin; 3 jıllıq nekeden keyin, eger Italiyadan sırtta jasasa. Puqaralıqtı ótkeriw tuwrısındaǵı qarar qabıl etilgen kúnge kelip, ómirlik joldaslardıń ajırasıwı, nekeni bıykarlaw, ajırasıw yamasa nekeniń ámel etiwin tamamlaw bolmawı kerek. Belgilengen múddetler ómirlik joldaslar tárepinen tuwılǵan yamasa saqlap alınǵan balalar qatnasıwında yarımına qısqartırılıwı múmkin.

Italiya puqaralıǵın tán alıw, sonıń menen birge, burınǵı Avstriya-Vengriya imperiyası aymaǵında tuwılǵan hám jasap atırǵan shaxslar hám olardıń áwladları ushın arnawlı nızamlar tiykarında da múmkin. Eki puqaralıq Italiyada &quot;repatriaciya nızamı&quot; astında múmkin. Italiya hám Argentina arasında eki puqaralıq tuwrısındaǵı kelisim. Italiya puqaralıǵın alıw aldınǵı puqaralıǵınan waz keshiwge alıp kelmeydi, eger bunday waz keshiw Italiya puqaralıǵın soraǵan shaxs kelip shıqqan mámleket nızamshılıǵına muwapıq májbúriy bolmasa. Italiya puqaralıǵı Italiyada hám pútkil Evropa Awqamında erkin háreketleniw hám jasaw, saylaw processinde qatnasıw, dúnyanıń kóplegen mámleketlerine vizasız sayaxat etiw, sonıń menen birge basqa huqıqlardı beredi. Nızamǵa qarsı immigraciya Italiya nızamshılıǵına muwapıq jazalanadı: basqarıw járiymaǵa qosımsha túrde, huqıqbuzardı deportaciya etiw hám keleshekte Italiyaǵa viza beriwden bas tartıw.

=== Intim tarawdı huqıqıy tártipke salıw ===
2016-jılǵa shekem Italiya Batıs Evropadaǵı gey puqaralıq awqamları yamasa bir jınıslı nekelerdi tán almaǵan sońǵı mámleket bolıp qaldı, bul bolsa geyler paradı qatnasıwshılarınıń narazılıǵına sebep boldı. 2016-jıl 11-may kúni Deputatlar palatası puqaralıq birlespeleri tuwrısındaǵı nızamdı 372 kópshilik dawıs penen maqulladı, 51 danası qarsı, 99 danası biytárep. Puqaralıq birlespelerin neke menen teńlestiriw haqqında hesh qanday gáp joq. Italiya gomoseksualizmdi kritikalawdı  jınayat dep esaplaytuǵın nızamdı biykarladı. Italiya parlamenti LGBT wákillerin kritikalaw ushın qamaq jazasın názerde tutatuǵın nızam joybarın qollap-quwatlamadı. Senattıń (parlament joqarı palatası) 2021-jıl 27-oktyabrdegi jıynalısında deputatlardıń kóbisi baslamaǵa qarsı dawıs berdi. Italiyada ǵarlıq nızamlı iskerlik emes. 1958-jılǵı ámeldegi nızam tekǵana hayallar sawdası hám ǵarlıqtan paydalanıwdı, bálkim jeke máp ushın ba yamasa joq pa, oǵan járdem beriwdiń hár qanday formasın da qadaǵan etedi. Italiyada ǵarxanalar joq, bıraq on mıńlaǵan hayallar, tiykarınan, emigrantlar Italiya kóshelerinde bul áyyemgi ónermentshilik penen shuǵıllanadı. Italiyada nudizm 2006-jılda nızamlastırılǵan; Italiyadaǵı nudist plyajlarına hár jılı 600 mıńǵa jaqın adam keledi.

== Ekonomika hám finans ==
''Tiykarǵı maqalalar: [[Italiya ekonomikası hám Italiya ekonomikalıq káramatı]]'' 

Pul birligi evro esaplanadı. 2018-jıl jaǵdayına kóre, Italiyada ortasha is haqı ayına 2595 evro (jalpı) hám 1878 evro, social hám jeke jeńillikler (sap) ayına. Italiyanıń 2019-jılda JIÓ ge qosqan úlesi 11,3% ti quraydı. XVJ maǵlıwmatlarına kóre, 2022-jılda Italiyanıń mámleket qarızı mámleket jalpı ishki óniminiń 144,696% in quradı. Áhmiyetli ekonomikalıq jetiskenliklerge qaramay, mámleket ekonomikası búgingi kúnde strukturalıq hám quramsız máselelerden azaplanıp atır. Sońǵı on jıllıqlardaǵı jıllıq ósiw pátleri kóbinese Evropa Awqamınıń ortasha dárejesinen tómen boldı. Italiya, ásirese, 2000-jıllardıń aqırındaǵı global finanslıq krizisten qattı tásirlendi. 1980-jıllardan berli mámlekettiń úlken ǵárejetleri mámleket qarızınıń keskin ósiwine alıp keldi. Bunnan tısqarı, Italiyada turmıs dárejesi arqa hám qubla arasında sezilerli ayırmashılıqqa iye: Arqa Italiyada xalıq jan basına ortasha jalpı ishki ónim Evropa Awqamı ortasha kórsetkishinen sezilerli dárejede joqarı, Italiya qublasındaǵı ayırım wálayatlar hám wálayatlarda bolsa ortasha dárejeden talay tómen. Oraylıq Italiyada xalıq jan basına jalpı ishki ónim ortasha.

Sońǵı jıllarda Italiyada xalıq jan basına jalpı ishki ónimniń ósiwi az-azdan evrozona ortasha dárejesine jaqınlastı, usınıń menen birge bántlik dárejesi ele arqada qalıp atır. Biraq, ekonomistler rásmiy nomerlerdi mámlekettiń jasırın ekonomikası (Evropanıń joqarı tabıslı mámleketleri arasında tek Greciyada kóbirek) hám rásmiy bolmaǵan jumıs orınlarınıń kópligi (jumısshı kúshiniń 10% ten 20% ke shekem bolǵanlıǵı) sebepli tartısıp atır. Ekonomikalıq aktiv emes xalıqtıń real dárejesin hám jumıssızlıq dárejesin tómenletiw. Jasırın ekonomika Italiyanıń qublasında keń tarqalǵan, biraq arqaǵa qaray kúsheyip baradı. Dárejesine teń. Taǵı bir dawam etip atırǵan ekonomikalıq mashqala sonda, italiyalıqlar dúnyadaǵı ekinshi eń kekse millet bolıp tabıladı (yaponlardan keyin) hám dúnyadaǵı eń tez qartayǵan xalıqlardan biri, 2022-jıl 1-yanvar jaǵdayına kóre, Italiya xalqınıń 23,8 procenti 65 jastan asqan. Sonıń menen birge, Italiyada 2022-jıl 1-yanvar jaǵdayına kóre, 5 030 716 dana emigrant bar, bul mámleket ulıwma xalqınıń tek 10,6 payızın quraydı, bul rawajlanǵan mámleketler arasında júdá tómen kórsetkish bolıp tabıladı. Óytkeni, Italiya qubla Evropadaǵı mámleket retinde, turaqlı ekonomikalıq turaqlılıq hám xalıqtıń demografiyalıq qartayıwı sebepli qońsılas bayraq Evropa mámleketleri sıyaqlı potencial emigrantlar ushın ekonomikalıq tárepten ózine tartarlıq emes bolıwı múmkin.

=== Sanaat hám finans ===
'''Abzallıqları:''' kúshli mámleket byudjeti (2012-jıl jaǵdayına kóre 972 mlrd. dollar, dúnyada 7-orın). Básekige shıdamlı orta klass. Dizayn, kiyim-kenshek hám xojalıq texnika islep shıǵarıw salasında dúnya modasın ornatadı. Jetekshi firmalar qatarına Fiat (avtomobilsazlıq), Montedison (plastmassa), Olivetti (baylanıs), Benetton (kiyim-kenshek) kiredi. Joqarı jemisli awıl xojalıǵı hám turistlik islep shıǵarıw, ataqlı moda úyleri. Ullı mádeniy miyras (Italiya Evropa mádeniy baylıqlarınıń úshten eki bólegin óz ishine aladı) Apennin atawları shtatın Evropa hám dúnyadaǵı sayaxatshılar ushın eń ózine tartarlıq mámleketlerden birine aylandıradı, bul bolsa turizm sektorın rawajlandırıw ushın sheksiz perspektivaǵa iye.

Xalıq jan basına jalpı milliy ónim jılına 30 mıń dollardı quraydı. Sanaattıń jetekshi tarmaqları: mashinasazlıq, metallurgiya, ximiya hám neft-ximiya, jeńil hám azıq-awqat. Italiya avtomobiller (ataqlı brendler: Alfa Romeo, Ferrari, Fiat, Iveco, Lamborghini, Lancia, Maserati), motocikller (ataqlı brendler: Aprilia, Ducati), mopedler, velosipedler, traktorlar islep shıǵaratuǵın iri islep shıǵarıwshılar hám jáhán bazarına jetkerip beretuǵınlardan biri esaplanadı, kir juwıw mashinaları hám muzlatqıshlar, jazıw hám esaplaw mashinaları, radioelektron ónimler, sanaat úskeneleri, polat trubalar, plastmassa hám ximiyalıq talshıqlar, avtomobil shinaları, sonıń menen birge, tayın kiyim hám sherim ayaq kiyim, makaron, sır, zeytun mayı, vino, konservalanǵan miywe hám pomidor. Keń kólemde cement, gúl hám miywelerden tábiyiy essensiya hám efir mayları, shiyshe hám ılaydan islengen buyımlar, zergerlik buyımların islep shıǵarıw. Piritler, sınap káni, kaliy duzı, dolomitlar, asbest qazıp alıw.

'''Kemshilikleri:''' Húkimet deficitligi hám mámleket qarızınıń ósiwi ele da áhmiyetli. Ekonomikalıq ósiwdiń tómenligi, jedel menshiklestirilip atırǵan xizmet kórsetiw tarawı nátiyjesiz. Jumıssızlıq 2 ese joqarı bolǵan bay Arqa hám jarlı qubla arasında baylıqtıń teńsiz bólistiriliwi. Salıq tártibiniń jeterli emesligi, az-azdan rawajlanbaqta. Xalıqaralıq básekige jaman baǵdarlanǵan kárxanalar. Shólkemlesken ayıpkerlik, náshebentlik sindikatları, mafiya strukturalarınıń tásiri, ásirese qubla aymaqlarda - Kampaniya, Kalabriya hám Siciliya. Mámleket qublasında mámleket shólkemleriniń byurokratizaciyası hám biznesti tártipke salıwdaǵı korrupciya dárejesi de arqaǵa qaraǵanda kútá joqarı, bul, atap aytqanda, Italiyanıń qubla regionlarınıń ekonomikalıq jáne sociallıq rawajlanıwındaǵı sozılmalı keshigiw menen baylanıslı.

=== Energiya hám import ===
Italiya energetika hám suw resurslarında jarlı, mámlekette neft hám gazdıń sanaat rezervlerine iye bolǵan kánleri yamasa bir atom elektr stanciyası joq. Jobalarǵa kóre, birinshi atom elektr stanciyası Franciya járdeminde 2020-jılǵa shekem qurıladı. Tórt atom elektr stanciyasın qurıw ushın xolding kompaniyaları jaratıladı, olardıń hár birinde Italiyanıń Enel energetika kompaniyasınıń úlesi 60%, Franciya EDF bolsa 40% ti quraydı. Italiya neft hám gazdı Rossiya, Norvegiya, Parsı qoltıǵı mámleketleri hám Afrikadan import etedi, elektr energiyası bolsa Franciyadan támiyinlenedi.

Italiya óziniń jıllıq 60 milliard kub metr tábiyiy gazge bolǵan ulıwma mútájliginiń 10% ten azıraǵın támiyinleydi; deficit import esabına qaplanadı. Talaptıń 40 procenti yamasa 24 milliard kub metrden kóbi &quot;Gazprom eksport&quot; tárepinen támiyinlenedi. 2016-jıl may ayında Rossiyadan jetkerip beriwge ǵárezlilikti kemeytiw maqsetinde 870 kilometr uzınlıqtaǵı Trans-Adriatik gaz trubası (Trans-Anadolu gaz trubasınıń dawamı) qurılısı baslandı, bul 2020-jılǵa kelip Ázerbayjan gazın jetkerip beriw imkaniyatın beredi. Italiya, Rossiya da «Qubla aǵım» joybarı biykar etilgeninen keyin Italiyaǵa tap sonday gaz trubasın qurıp atır.

=== Awıl xojalıǵı hám turizm ===
Italiya joqarı dárejede rawajlanǵan sanaat -agrar mámleket bolıp tabıladı. Tiykarınan sanaat hám joqarı dárejede rawajlanǵan arqa hám az rawajlanǵan, awıl xojalıǵı qublası. Awıl xojalıǵında ósimlikshilik ústemlik etedi. Tiykarǵı eginleri biyday, mákke, salı (Evropada 1-orın; jılına 1 million tonnadan artıq), qant láblebi. Italiya citrus miyweleri (jılına 3,3 million tonnadan artıq), pomidor (5,5 million tonnadan artıq), júzim (jılına shama menen 10 million tonna; 90% ten aslamı vinoǵa qayta islenedi), zeytun jetistiriw boyınsha dúnyadaǵı eń iri hám Evropadaǵı jetekshi mámleketlerden biri bolıp tabıladı. Gúlshilik hám qusshılıq rawajlanǵan. Italiya xalıqaralıq turizmniń eń iri regioni (jılına 50 millionnan artıq adam). Mámlekette 155 YUNESKO nıń Pútkil dunya miyrasları obiektleri jaylasqan bolıp, bul dúnyanıń basqa mámleketlerine qaraǵanda kóbirek. Italiyada turizm ekonomikanıń jetekshi tarmaqlarınan biri bolıp, JIÓ niń 12% in quraydı. Italiya jáhán turizm bazarınıń 5,6 payızın quraydı. Bul kórsetkish boyınsha mámleket Evropa Awqamında Franciya hám Ispaniyadan keyin 3-orındı iyeleydi.

2015-jılda Italiyaǵa 40 million shet el sayaxatshı keldi, bul kórsetkish boyınsha mámleket dúnyada 4-orındı iyeledi. Italiyaǵa eń kóp sayaxatshılar Qıtaydan keledi - jılına 3 millionǵa jaqın. Orta Korollikten sayaxatshılardıń kópligi, sonıń menen birge, Italiyada turaqlı jasawshı iri Qıtay jámiyetshiligin esapqa alǵan halda, 2016-jıldıń báhárinde Italiya húkimeti úlken qádem tasladı: olar Qıtay policiyası xızmetkerlerin ózine tarttı. Pekindaǵı italiyalıq qánigelerdiń kórsetpeleri, Rim hám Milanda kóshelerdi patrul qılıw. Watanlaslardan quralǵan qıtaylıq kiyim-kenshek patrulları júdá belgili hám Italiyadaǵı qıtaylarǵa ózlerin qáwipsiz seziwine járdem beredi hám Italiya huqıqtı qorǵaw keńseleri qosımsha razvedka maǵlıwmatlarınan paydalanadı. Birlesken Milletler Shólkeminiń Jáhán turizm shólkemi (UNWTO) statistikalıq maǵlıwmatlarına kóre, 2017-jılda xalıqaralıq turistlik aǵımlar boyınsha Italiya 58,3 million turist penen Qıtay, AQSh, Ispaniya hám Franciyadan keyin besinshi orındı iyeledi.

== Xalıq bántligi quramı ==
Jámi ekonomikalıq aktiv xalıq: 24,86 million adam (2007-jıl), sonnan 4% awıl xojalıǵında, 31% sanaatta hám 65% joqarı tarmaqta bánt. Házirgi waqıtta Italiyanıń bántlik strukturasıdaǵı regionlıq uyǵınlaspawshılıqları tómendegilerden ibarat:
* Arqa-batıs hám Arqa-shıǵıs regionlar arasındaǵı ayırmashılıqlar kishiliginshe qalıp atır. Bul aymaqlarda sanaat salasında bánt bolǵan xalıqtıń úlesi ulıwma birdey. Ayırmashılıqlar tek joqarı tarmaq hám awıl xojalıǵında bánt bolǵanlar sanında baqlanadı. Arqa-batıs region dástúriy túrde jáne de rawajlanǵan region bolıp, onda ilgeri kúshli sanaat qáliplesken (Italiyanıń tiykarǵı sanaat úshmuyeshi Milan-Turin- Genuya bul jerde jaylasqan). Arqa-shıǵıs region óziniń sanaat strukturasın 1970-jıllardan keyin, alyuminiy sanaatı, energetika, neftti qayta islew hám neft-ximiya sanaatınıń qúdiretli kárxanaları qurılǵanınan keyin iyeledi.
* Oray dástúriy túrde mámleket boyınsha ortasha kórsetkishler menen xarakterlenedi jáne bul region sanaat arqası hám awıl xojalıǵı qublası arasındaǵı ótkel esaplanǵan. Házirgi waqıtta Oray da bul orta poziciyalardı saqlap qaldı, biraq XX ásirde Arqa regionlar hám Oray arasındaǵı ayırmashılıq XXI ásirge qaraǵanda sezilerlirek edi. Házirgi waqıtta Arqa hám Oraylıq regionlarda jumıs penen bánt xalıqtıń ekonomika tarmaqları boyınsha bólistiriliwi derlik birdey. Tek ǵana úshinshi tarmaqtaǵı bántlik boyınsha Oraylıq rayon arqa qońsılarınan sezilerli (8-11 procentke) aldında. Úshinshi dárejeli sektorda xızmetkerler sanınıń bul ósiwi paytaxt bolǵan hám mámlekettegi xizmet kórsetiw salasında bántliktiń eń joqarı úlesine iye bolǵan Latsio wálayatı menen baylanıslı. Oraylıq regionnıń eki aymaǵında (Toskana hám Umbria) stavkalar ele de milliy ortasha kórsetkish penen birdey bolıp qalıp atır.
* Italiyanıń qubla bóleginde qubla-batıs hám qubla-shıǵıs aymaqlardı ajıratıw múmkin. Qublanıń batıs hám shıǵıs aymaqları arasında (arqadan ayrıqshalanadı) ekonomika tarmaqları boyınsha xızmetkerler sanın bólistiriwde bunday birdeylik joq. Solay etip, Qubla-batıs region Qubla-shıǵıs regionnan bántlik quramında ekonomikanıń úshinshi sektorınıń jáne de ayqın ústemligi menen ajıralıp turadı, Qubla-shıǵıs regionda bolsa sanaat sektorı kóbirek rawajlanǵan. Qubla-batıs hám Qubla-shıǵıs aymaqlardı birlestiretuǵın zat awıl xojalıǵında bántliktiń joqarı kórsetkishi bolıp tabıladı, sáykes túrde 7% hám 9%, bul mámleket ortasha kórsetkishinen shama menen 2 ese joqarı. 1995-jılda awıl xojalıǵında bántlik dárejesi Qubla-batıs regionda 11%, Qubla-shıǵıs regionda 12% edi. Solay etip, Oray ekonomika tarmaqlarında bántlik kórsetkishleri boyınsha arqa aymaqlarǵa, qubla bolsa úshinshi hám sanaat tarmaqlarında xızmetkerler sanın kóbeytiw hám soǵan uyqas túrde jumıs penen bántlikti kemeytiw esabına óziniń bántlik strukturasın jaqsıladı. Awıl xojalıǵı sektorı. Zamanagóy Italiyada xalıq bántliginiń &quot;óz-ara&quot; strukturası bar. Strukturanıń birinshi bólegi arqa-batıs, arqa-shıǵıs hám oray regionların, ekinshisi bolsa qublanı óz ishine aladı. Atap aytqanda, arqa aymaqlarda baslanǵısh mektep oqıtıwshınıń ortasha is haqısı shama menen 2000 evronı, qubla wálayatlarda - shama menen 1000 evronı quraydı. Kishi aymaǵı hám xalıq tıǵızlıǵı sebepli zamanagóy Italiyada shıǵındılardı qayta islew máselesi ótkir (Qarańız: Italiyadaǵı taslandıq daǵdarısı). Italiya óziniń ekonomikalıq dárejesi boyınsha ekonomikalıq tárepten eń rawajlanǵan mámleketler hám islep shıǵarıwshı kúshlerdiń ortasha rawajlanıw dárejesine iye mámleketler arasında aralıq orındı iyeleydi. Basqa joqarı rawajlanǵan mámleketlerde bolǵanı sıyaqlı, Italiyada sanaat ekonomikanıń jetekshi tarmaǵı bolıp tabıladı, eger onda intensiv hám uyǵın emes túrde ósip baratırǵan xizmet kórsetiw tarawına qaraǵanda ekonomikalıq aktiv xalıqtıń kishilew bólegi isleydi. Sanaat ónimleriniń ózine túser bahası awıl xojalıǵı ónimleri ózine túser bahasınan asıp ketedi, bunda sanaatqa salıstırǵanda hár jılı azıraq kapital qóyıladı. Italiya eksportında sanaat ónimleri de ústemlik etedi. Italiya milliy baylıǵınıń áhmiyetli bólegi monopoliyalar qolında bolıp, olardıń kópshiligi eń iri transmilliy konsernlerden esaplanadı. Olar ximiya hám elektrotexnika sanaatında (Montedison), avtomobilsazlıq sanaatında (Fiat) hám kauchuk sanaatında (Pirelli) ústemlik etedi.

Usınıń menen birge, mámleketimizde, tiykarınan, jeńil hám azıq-awqat sanaatı, sonıń menen birge, xojalıq elektr úskeneleri, sintetikalıq materiallardı qayta islew úskenelerin islep shıǵarıw, sonıń menen birge, ayırım subiektlerde kóplegen orta, kishi hám kishi firmalar bar. Dáskesazlıq sanaatınıń tarmaqları. Kishi firmalardıń úshten eki bólegi shańaraqqa tiyisli múlk bolıp tabıladı. 1970-jıllardan baslap iri kárxanalardıń qısqarıwı hám kishi hám orta firma hám kárxanalardıń rolin asırıw tendenciyası gúzetildi. Italiya mámleketi mámleket ekonomikasına aktiv hám túrli sırtqı kórinislerde aralasadı: onıń qánigelesken shólkemleri akciya jámiyetlerinde qadaǵalawshı akciya iyeleri retinde qatnasadı, túrli mámleket programmalarına muwapıq sanaat kárxanaları shólkemlestiriledi. Shtat mámlekettegi eń iri isbilermenge aylandı. Onıń poziciyaları ásirese energetika, metallurgiya hám kemasazlıqta kúshli. Kóplegen jeńil sanaat kárxanalarına da iyelik etedi. Eń iri bankler de milliylestirildi. Mámleket sektorınıń rawajlanıw páti pútkil Italiya ekonomikasınıń rawajlanıwınan asıp ketedi. Global krizis Italiyada kóplegen ekonomikalıq mashqalalardı jáne de kúsheytti. Byudjet deficitligi hám mámleket qarızı kólemi boyınsha Italiya evro aymaǵınıń bes &quot;jetekshileri&quot; qatarına kiredi. Solay etip, Italiyada mámleket qarızınıń JIÓ ge qatnası 100% ten artıq. Biraq, suverenli qarız hám menshikli biznes qarızınıń ulıwma muǵdarı boyınsha Italiya Germaniyaǵa qaraǵanda talay jaqsı kórsetkishlerge iye. Bas ministr Berluskoni tárepinen usınıs etilgen Italiya ekonomikasın qutqarıw programmasına is haqısın muzlatıw hám mámleket xizmetkerleriniń pensiyaǵa shıǵıwın keshiktiriw, regionlıq administraciyalardı finanslıq támiynlewdi kemeytiw hám salıq tólewden qashıw ústinen qadaǵalawdı kúsheytiw kiredi. Pensiya jası áyeller ushın 65 jasqa, er adamlar ushın 70 jasqa kóterildi. Basqa qabıl etiwge bolmaytuǵın sharalar hám Italiya ekonomikasınıń olarǵa salıstırǵanda hálsiz qatnası 2011-jıl gúzinde Berluskoni napaqaǵa shıǵıwına alıp keldi. 60 million xalıqqa iye Italiyada jarlılıq shegarasınan tómende jasap atırǵanlar sanı 2016-jılda hár kúni 600 adamǵa astı. 2016-jıl may ayınan baslap Joqarı kassaciya instanciyasınıń sheshimine kóre, ashlıqtı qandırıw ushın az muǵdardaǵı azıq-awqat yamasa tayın azıq-awqat ónimlerin &quot;mútajlik astında qalǵan shaxslar&quot; tárepinen urlanıwı (&quot;azıq-awqatqa turmıslıq mútajlikti qandırıw&quot;) emes. Italiyada jınayat, eger ol tovar iyesi tárepinen toqtatılıwı múmkin. Bul sud sheshimi Italiya jámiyetshiligi hám baspasózi tárepinen kewil bildiriw menen qabıllandı.

== Transport, infrasistema, baylanıs ==
''Tiykarǵı maqala: [[Italiyada transport]]''

Italiyada temirjollar hám avtomobiller tarmaǵı rawajlanǵan. Jolawshılardıń 90% ten aslamı hám júklerdiń 80% ten aslamı avtomobillerde tasıladı. Sırtqı transportta teńiz transportı ústemlik etedi. Italiya sawda flotı 667 kemeden ibarat - ulıwma tonnası boyınsha dúnyada 17-orında. Júk hám jolawshılardı ishki tasıwda tiykarǵı orındı avtomobil transportı, keyin bolsa temirjol transportı iyeleydi. Mámleket temirjollardı elektrlestiriw boyınsha dúnyada birinshi orında turadı.

=== Avtomobil transportı ===
Zamanagóy avtomobil hám temirjollardıń tıǵız tarmaǵı Arqa Italiya qalaların baylanıstıradı. Mámlekettiń arqadan qublaǵa sozılıwı múnásibeti menen onıń temirjol hám avtomobil jolları tarmaǵı tiykarınan meridional jóneliste rawajlanǵan. Padan tegisliginen tısqarı keńliktegi baylanıslar jetkilikli emes. Italiyada kóplegen jollar hám temirjollar tik taw janbawırlarında jatqızılǵan hám sol sebepli kóp kópirler hám tunnellerge iye, bul bolsa olardı isletiw bahasın asıradı. Italiyada avtomobil transportınıń roli úlken: ol barlıq qurǵaqlıqtaǵı júk tasıwdıń 3/4 bólegin quraydı. Jollardıń derlik yarımı Italiya arqasında, mámleket qublasında bolsa jol tarmaǵınıń tıǵızlıǵı talay tómen.

=== Temirjol transportı ===
Italiyanıń temirjol tarmaǵı 16,5 mıń km den asadı, sonday-aq 1 mıń km. 10 iri qalalardı - Turin, Milan, Veneciya, Padua, Verona, Boloniya, Florenciya, Rim, Neapol, Salernonı baylanıstıratuǵın joqarı tezliktegi avtomobil jolları. Italiyada Evropada birinshi ret 1970-jıllarda &quot;Pendolino&quot; qatlamındaǵı poezdler islep shıǵılǵan bolıp, olar jolawshılar ushın qolaylıq jaratatuǵın hám joldıń qıysıq bólimlerinde tezlikti páseytirmeytuǵın arnawlı iymeyiw sistemasına iye (bul texnologiya keyinirek tarqaldı. Tezlikti asırıw ushın úzliksiz trekten jaqsılaw paydalanıw ushın Evropaǵa). Italiyada birinshi tezjúrer temirjol 1984-jılda qurılǵan, poezd Rim hám Florenciya arasındaǵı 254 km aralıqtı 90 minutta basıp ótken. Sonnan berli Italiya temirjolları kúshli texnikalıq rawajlanıwdan ótti hám 2015-jılǵa kelip Evropada eń modernizaciya etilgen hám úskenelestirilgen temirjollar qatarına kiredi. Tiykarǵı mámleket operatorı Trenitalia hám úzliksiz, hám joqarı tezlikte xızmet kórsetedi. 2012-jıl may ayınan baslap, alternativ tezjúrer temirjol operatorı Nuovo Trasporto Viaggiatori (NTV) Italiyada Italo brendinen paydalanǵan halda isley basladı.

&quot;Le Frecce&quot; tez júrer poezdler tarmaǵı Italiyanıń barlıq iri qalaların óz ishine aladı. Tez júrer poezdlerdiń maksimal tezligi 300 km/saat, texnikalıq múmkinshilikleri 360 km/saatqa shekem. Rim hám Milan arasında tez júrer poezdler ushın minimal sayaxat waqtı 2 saat 45 minut, Rim hám Veneciya arasında 3 saat 30 minut, Rim hám Turin arasında 4 saat 10 minut, Rim hám Neapol arasında 1 saat 10 minut. Qızıl oq (Frecciarossa) qatlamındaǵı poezdler tek Turinnen Milan, Florenciya, Rim arqalı Salernoǵa shekem bolǵan jańa tez júrer liniyalarda qollanıladı. Silver Arrow (Frecciargento) taypalı poezdler hám tez júrer, hám ápiwayı jónelislerde (kombinaciyalanǵan sistema) qollanıladı, tezligi saatına 250 km. Bul poezdler Rimdi Veneciya, Verona, Bari, Lechche hám Reggio-Kalabriya menen baylanıstıradı. EuroNight túngi poezdleri Rimdi Trieste, Bolzano, Lecce, Reggio Calabria, Palermo, Syracuse menen baylanıstıradı; hám shet elde - Parij, Myunxen, Vena. Italiyadan tuwrıdan-tuwrı poezdler reysiniń eń uzaq noqatı - Moskva: Nitstsadan Rossiya paytaxtına baratuǵın poezd (40-45 saat) Italiyada San-Remo, Genuya, Milan, Verona, Bolzanoda toqtaydı. Materikti Siciliya menen baylanıstıratuǵın temirjol kópirin joybarlaw basqıshında, házirde Palermoǵa ketip atırǵan poezdlar Messina buǵazın parom arqalı kesip ótedi. Sardiniya atawında temirjollar da bar. Rossiya Federaciyası Tábiyiy monopoliyalar máseleleri institutı (2013) maǵlıwmatlarına kóre, Italiya hár jılı 1000 km temirjol infrasisteması ushın 268 million evro mámleket investiciyasın kirgizedi jáne bul kórsetkish boyınsha Evropada birinshi orında turadı.

=== Teńiz transportı ===
Teńiz transportı mámlekettiń ishki hám sırtqı transportında júdá áhmiyetli rol oynaydı. Bul Italiyanıń Orta jer teńizi suw jolındaǵı poziciyası, uzaq jaǵa sızıǵı hám mámleket ishinde atawlardıń bar ekenligi menen anıqlanadı. Italiya jaǵasında 144 port bar. Portlardıń júk aylanbasında neft hám basqa mineral shiyki ónimler ústemlik etedi. Italiyanıń eń úlken portı Genuya pútkil Orta jer teńizindegi eń áhmiyetli portlardan biri bolıp tabıladı. Genuya pútkil Italiyanıń arqa-batıs bólegi, sonıń menen birge, Shveycariya ushın sırtqı dúnyaǵa kiriw esigi bolıp xızmet etedi. Genuyanıń Adriatikadaǵı tiykarǵı konkurenti hám básekishisi Triest bolıp, júk aylanbası boyınsha Italiyada ekinshi orında turadı hám Evropadaǵı eń áhmiyetli neft portlarınan biri esaplanadı. Triest arqalı Arqa-shıǵıs Italiya Orta jer teńizi, Jaqın hám Orta shıǵıs, Shıǵıs Afrika hám Shıǵıs Aziyadaǵı basqa mámleketler menen baylanısqan. Qubla Italiya portlarınıń (Agusta hám Taranto) júk aylanbası sezilerli dárejede astı, bul neftti qayta islew hám neft-ximiya sanaatınıń rawajlanıwı menen anıqlanadı. Mámlekettegi eń iri jolawshı portlarınan biri bolǵan Neapol Apennin yarım atawı hám Siciliya, Sardiniya hám basqa atawlar arasındaǵı baylanıslar orayı bolıp tabıladı.

=== Dárya transportı ===
Italiyada iri dáryalar joq ekenligi sebepli dárya transportı az rawajlanǵan. Awzınan Piacenza hám Pavia qalalarına shekem bolǵan birden-bir Po dáryası tolıq mániste navigaciya etiledi. Rim orayındaǵı Tiber dáryası máwsimlik turizm tramvayları ushın háreketlenedi.

=== Aviaciya transportı ===
Italiyada puqara avıaciyası júdá tez rawajlanıp atır. Hawa jolları Italiyanıń eń iri qalaların Evropanıń kóplegen qalaları, sonıń menen birge, basqa kontinentler menen baylanıstıradı. Mámlekettiń eń iri aeroportları - Rim qasındaǵı Leonardo da Vinchi, Milan qasındaǵı Malpensa hám Linate, Riminidaǵı Federiko Fellini xalıqaralıq aviakompaniyalar tarmaǵınıń zárúrli orayları bolıp xızmet etedi. Jámi 40 qa jaqın jergilikli aviakompaniyalar bar.

=== Truba transportı ===
Truba uzınlıǵı: shiyki neft - 6503 km, qayta islengen neft ónimleri - 2148 km, tábiyiy gaz - 19 400 km.

=== Sırtqı ekonomikalıq baylanıslar ===
Sırtqı ekonomikalıq baylanıslar Italiyanıń ekonomikalıq rawajlanıwı ushın júdá zárúrli bolıp tabıladı. Barlıq importtıń derlik 15% i neft bolıp tabıladı. Italiya metallurgiya hám basqa sanaat tarmaqları ushın shiyki zat - stanoklar, sanaat ásbap-úskeneleri, aǵash, qaǵaz, azıq-awqattıń hár túrli túrlerin de import etedi. Eksport etiletuǵın tiykarǵı ónimler mashinasazlıq, tiykarınan, transport quralları, túrli úskeneler, jazıw hám esaplaw mashinaları, awıl xojalıǵı hám azıq-awqat ónimleri, ásirese, miywe-palız egini ónimleri, pomidor konservaları, sırlar, tayın kiyim-kenshekler, ayaq kiyimler, ximiya hám neft-ximiya ónimleri esaplanadı. Franciya hám Germaniya menen sawda ásirese aktiv. Italiyaǵa hár jılı 50 million shet el turisti keledi, tiykarınan Germaniya, Franciya hám AQSh tan. Italiyada kóp sanlı turistlerdi qabıllaw ushın materiallıq baza uzaq waqıttan berli jaratılǵan. Mıymanxana jataqlarınıń sanı boyınsha Evropada birinshi orınlardan birin iyeleydi.

== Sociallıq siyasat ==
Úsh tiykarǵı kásiplik awqamları bar: Italiya miynet awqamı, Italiya kásiplik awqamları konfederaciyası hám ulıwma Italiya miynet konfederaciyası.

== Tálim ==
Tiykarǵı maqala: Italiyada tálim

=== Mektepke shekemgi tálim ===
Úsh jastan baslap kishi italiyalıqlar balalar baqshalarına (scuola materna) jiberiledi, ol jerde olar úsh jıl dawamında mektepke tayarlanadı. Balalar 15-30 adamnan ibarat toparlarda oqıydı. Balalar baqshadan keyin baslanǵısh mektepke jiberiledi.

=== Baslanǵısh mektep ===
6 jastan 11 jasqa shekem

Baslanǵısh mektep 2 basqıshqa bólingen - scuola elementare 1 hám scuola elementare 2. Bul eki dáreje de hámme ushın biypul. Baslanǵısh mektep aqırında oqıwshılar jazba hám awızeki imtixanlardı tapsıradı. Olardıń nátiyjelerine kóre, baslanǵısh mektepti tamamlaǵanlıǵı tuwrısındaǵı gúwalıq (diploma di licenza elementare) beriledi. Bul basqıshta oqıw, jazıw, sızıw, arifmetika, muzıka, geografiya, tariyx, informatika hám dene tárbiyası úyreniledi - bul pánler májbúriy bolıp tabıladı; eger qáleseńiz, tek din úyretiledi. Oqıw programmalarına ádette bir shet tilin úyreniw de kiredi.

=== Orta baslanǵısh mektep (scuola media) ===
11 jastan 14 jasqa shekem

Bul basqıshta studentler italyan tili, tariyx, geografiya, matematika hám tábiyat tanıw, eki shet tili, kórkem óner tariyxı, texnologiya hám muzıka pánlerin úyrenedi.

=== Orta mektep ===
14 jastan 19 jasqa shekem

Bul basqıshta studentler ádettegi programma boyınsha oqıw jáne universitetke kiriwge tayarlanıw yamasa oqıwların kásiplik tayarlıq penen birlestiriw haqqında qarar qabıl etedi.

=== Joqarı maǵlıwmat ===
Italiya joqarı tálim sisteması universitetler, texnikalıq universitetler, universitet kolledjleri, konservatoriyalar hám akademiyalardan ibarat. Italiyada 56 universitet bar. Olardan 47 si mámleket, 9 menshikli. Italiya Boloniya procesin qáliplestiriw baslawshılarınan biri bolıp, dúnyadaǵı eń áyyemgi Boloniya universiteti atın aldı, ol jerde 1999-jılda Evropanıń 29 mámleketi bilimlendiriw ministirleri Boloniya deklaraciyasına qol qoydı. 2020-jıl jaǵdayına kóre, 25 jastan 64 jasqa deyingi Italiya xalqınıń 20,1 procenti joqarı maǵlıwmatqa iye. Xalıqtıń 62,9% orta mektepti tamamlaǵan.

== Pán ==
''Tiykarǵı maqala: [[Italiyadaǵı pán]]''

Italiyada ilim uzaq tariyx hám qádiriyatqa iye. Ataqlı italyan ilimpazları:

* Pizalik Leonardo (&quot;Fibonachchi nomerleri &quot;nomerler izbe-izligin Evropaǵa tarqatıwǵa járdem berdi)
* Leon Battista Alberti (Italiya Oyanıw dáwiriniń jetekshi kórkem óner teoretigi, keleshek haqqındaǵı táliymattıń matematikalıq tiykarların belgilep bergen, kriptografiyanıń rawajlanıwına úlken úles qosqan)
* Luka Pacioli (zamanagóy buxgalteriya principleriniń tiykarshılarınan biri)
* Leonardo da Vinchi (anatom, tábiyatshı, oylap tabıwshı)
* Gerolamo Kardano (kardan mili oylap tabıwshısı)
* Andreas vesalius (ilimiy anatomiya tiykarshısı)
* Galileo Galiley (eksperimental fizikanıń tiykarshısı)
* Evangelista Torricelli (atmosfera basımı kontsepciyası avtorı)
* Jovanni Domeniko Kassini (XVII ásir astronomı hám injeneri)
* Jozef Lui Lagranj (XVIII ásirdiń eń ullı matematigi Leonhard Eyler menen birge)
* Alessandro Volta (batareya oylap tabıwshısı)
* Amedeo Avogadro (onıń atı menen atalǵan tiykarǵı fizika-ximiyalıq nızamdı oylap tapqan)
* Antonio Meucci (telefon oylap shıǵarıwshısı)
* Ascanio Sobrero (birinshi bolıp nitrogliserin alǵan)
* Antonio Pachinotti (dinamo jaratıwshılardan biri)
* Juzeppe Peano (matematikalıq logika hám jıynaqlar teoriyası tiykarshılarınan biri)
* Guglielmo Markoni (radio oylap shıǵarıwshısı, fizika boyınsha 1909-jılǵı Nobel sıylıǵı iyesi)
* Enriko Fermi (dúnyadaǵı birinshi yadro reaktorınıń jaratıwshısı, fizika boyınsha 1938-jılǵı Nobel sıylıǵı iyesi)
* Giulio Natta (organikalıq ximik, ximiya boyınsha 1963-jılǵı Nobel sıylıǵı iyesi)
* Daniele Bove (farmakolog, 1957-jıl ushın fiziologiya yamasa medicina boyınsha Nobel sıylıǵı)
* Aurelio Pechcei (insan rawajlanıwınıń global modellerin úyreniwshi Rim klubınıń tiykarshısı hám birinshi prezidenti)
* Rita Levi-Montalchini (neyrobilim, fiziologiya yamasa medicina boyınsha 1986-jılǵı Nobel sıylıǵı iyesi)
* Karlo Rubbiya (fizik, fizika boyınsha 1984-jılǵı Nobel sıylıǵı iyesi)
* Giorgio Parisi (teoriyalıq fizik, fizika boyınsha 2021-jılǵı Nobel sıylıǵı iyesi)

=== Esaplaw kúshi ===
2023-jıl iyun jaǵdayına kóre, Casalecchio di Renoda CINECA jaylasqan bolıp, Italiyadaǵı ilimiy izertlewler ushın eń kúshli superkompyuter orayı bolıp, Evropa Awqamı superkompyuterlerinen biri, EuroHPC JU joybarı, «Leonardo» superkompyuteri jaylasqan. 2022-jıl noyabr ayında Leonardo Evropa hám Evropa Awqamındaǵı ekinshi eń operativ superkompyuterge, Top500 reytinginde bolsa dúnyada tórtinshi orınǵa shıqtı [161. 2023-jıl iyun jaǵdayına kóre, Leonardo Top 500 reytinginde dúnyada tórtinshi orındı iyeledi hám 238,70 petaflops kórsetkishi hám ortasha quwat tutınıwı shama menen 7,4 MVt [bolǵan 304,47 petaflops kórsetkishine iye.

== Mádeniyat hám kórkem óner ==
Tiykarǵı maqalalar: Italiya mádeniyatı hám Italiya kórkem óneri

=== Súwretlew kórkem óneri ===
Tiykarǵı maqala: Italiya súwretlew kórkem óneri

Italiya kórkem óneri tariyxı tiykarınan Batıs civilizaciyası kórkem óneri tariyxın aldınnan belgilep berdi. Kóp ásirler dawamında Apennin atawlarında húkimranlıq etken etrusk hám ásirese Rim jerlerinen keyin Italiya Oyanıw dáwiri Evropa kórkem ónerinde oraylıq orındı iyeleydi. Italiya XVI-XVII ásirlerde barokko usılınıń besigi bolǵan Evropa kórkem turmısında da húkimranlıq etti. XVIII ásirde mámleket mádeniy páseńlewdi bastan ótkerdi hám ol Franciyaǵa jeńilip, Evropanıń ruwxıy ómiriniń lokomotivi rolin joǵalta basladı. Biraq, XIX ásirdiń ortalarında mámleket xalıqaralıq saxnaǵa Makchiaioli, Futurizm, Metafizik súwret, Novesento, Arte Povera, Transavantgarde sıyaqlı kórkem háreketler menen qayttı. Italiya kórkem óneri tariyx dawamında bir qansha iri mádeniy háreketlerge tásir kórsetti hám ullı súwretshiler, arxitektorlar hám músinshiler galaktikasın jarattı. Eń ataqlı italyan súwretshileri: Giotto di Bondone, Jovanni Bellini, Sandro Botticelli, Leonardo de Vinchi, Mikelanjelo, Giorgione, Rafael Santi, Titian, Tintoretto, Karavadjio, Nikolo Pisano italyan músinshiligi mektebiniń tiykarshısı esaplanadı. Músinshi Donatello jańa Oyanıw dáwiri kórkem óneriniń, atap aytqanda Oyanıw dáwiri monumental músinshiligi hám relyefiniń, sonıń menen birge, músinshi portret janrınıń tiykarshılarınan biri esaplanadı. Búgingi kúnde Italiya xalıqaralıq kórkem óneri saxnasında zárúrli orın tutadı, bir neshe iri kórkem óner galereyaları, muzeyler hám kórgizbeler. Mámlekettiń tiykarǵı kórkem orayları onıń paytaxtı Rim, sonıń menen birge Florenciya, Veneciya, Milan, Neapol, Turin hám basqa qalalar bolıp tabıladı.

=== Ádebiyatı ===
Tiykarǵı maqala: Italiya ádebiyatı 

Eń ataqlı italyan jazıwshısı - Ilohiy komediya jaratıwshısı Dante Aligyeri. Sonıń menen birge, dúnyaǵa ataqlı: Franchesko Petrarka, Jovanni Bokaccio, Nikolo Makiavelli, Karlo Kollodi, Janni Rodari, Umberto Eko. Altı italiyalıq jazıwshılar Nobel sıylıǵına iye boldı: Giosue Carducci (1906), Gracia Deledda (1926), Luidji Pirandello (1934), Salvatore Quasimodo (1959), Eugenio Montale (1975), Dario Fo (1997).

=== Arxitektura ===
''Tiykarǵı maqala: [[Italiya arxitekturası]]'' 

Leon Battista Alberti hám Filippo Brunelleschi jańa Evropa arxitekturasınıń jaratıwshıları bolıp tabıladı. Italiyada Kolizey, Piza minarı, Santa Mariya del Fiore soborı, Milan soborı, Áwliye Mark soborı, Doge sarayı, Mole Antonelliana, Villa d'Este, Trevi fontanı sıyaqlı eń jaqsı arxitektorlıq dóretpeleri jaylasqan hám taǵı basqa Italiyanıń barlıq baǵdarlarında kóplegen arxitekturalıq estelikler bar. Bularǵa muzeyler, saraylar, ımaratlar, háykeller, shirkewler, kórkem galereyalar, villalar, fontanlar, tariyxıy ımaratlar hám arxeologiyalıq jaylar kiredi. Sonıń menen birge, Italiyanıń arxitekturalıq tásiri onıń shegaralarınan sırtta da tarqaldı. Mısalı, italyan arxitektorları Bartolomeo Rastrelli hám Karl Rossi Rossiya imperiyasında XVIII-XIX ásirlerdiń eń ataqlı ımaratların qurǵan.

=== Sport ===
Italiyada eń ataqlı sport túri bul futbol. Italiya futbolınıń joqarı divizionı A Seriya esaplanadı. Futbol boyınsha Italiya saylandı komandası 4 márte FIFA Jáhán chempionatı chempionı (1934, 1938, 1982, 2006) hám futbol boyınsha Evropa chempionatında 2 ret (1968, 2020) jeńimpaz shıqqan. Italiya saylandı komandası jeńilissiz oyınlar boyınsha jáhán rekordın ornattı (izbe-iz 37 oyın). Italiya terme jámááti dárwaza qorǵawshısı Janluiji Buffon barlıq dáwirlerdiń eń jaqsı dárwaza qorǵawshısınan biri esaplanadı.

Italiya watanı:
* qılıshpazlıq tariyxındaǵı eń kóp olimpiada hám jáhán chempionatları iyesi Edoardo Mangiarotti;
* bodibildingshi, Arnold Shvarceneggerdiń kásiplesi, mırza Olimpiadanıń eki márte jeńimpazı Franko Kolombo;
* futbol sudyası Perluiji Kollina, onıń kollekciyasi planetadaǵı eń jaqsı sudya ushın altı sıylıqtı óz ishine aladı;
* Barlıq dáwirlerdiń eń tabıslı motocikl báygeshilerinen biri Valentino Rossi.

Italiyada da ataqlı: velosiped, tennis, golf. Sonıń menen birge qarańız: Giro d'Italia, 1934-jılǵı FIFA Jáhán kubogi, 1956-jılǵı qısqı Olimpiada oyınları, 1960-jılǵı jazǵı Olimpiada oyınları, 1990-jılǵı FIFA Jáhán kubogi hám 2006-jılǵı qısqı Olimpiada oyınları.

=== Asxana ===
Tiykarǵı maqala: Italiya asxanası 

Dástúriy italyan asxanası, atap aytqanda, pizza, makaron hám karpaccio sıyaqlı taǵamlar sebepli dúnyada keń tarqalǵan hám ataqlı bolıp tabıladı. 24 mámleketten 25 mıń adam qatnasqan YouGov izertlewi nátiyjelerine kóre, italyan asxanası dúnyadaǵı eń ataqlı taǵam retinde tán alınǵan. Bul júdá hár túrli hám ayrıqsha, hár bir regionnıń ayrıqsha dástúriy tamaqları bar. Italiya asxanası rimlikler, grekler, lombardlar, arablar hám Italiyada jasaǵan yamasa onıń mádeniyatınıń qáliplesiwine tásir kórsetken basqa xalıqlardıń mádeniy tásiri menen tariyxtan ornatılǵan kóp ásirlik dástúrlerge tiykarlanadı. Songbird taǵamları Italiyada uzaq waqıttan berli ataqlı delikates bolıp kelgen, biraq tábiyattı qorǵawshılardıń umtılıw-háreketleri sebepli jabayı quslar sawdası endi mámlekette qadaǵan etilgen. Italiya kóp túrdegi sır islep shıǵaradı, olardan eń ataqlıları mozzarella, parmesan, gorgonzola hám mascarpone. Italiyada dúnyadaǵı birinshi kofe mashinası jaratıldı hám kofe ishimlikleri dúnyada keń tarqaldı: espresso, ristretto, americano, latte, kapuchino. Dúnyada ataqlı bolǵan italyan shiyrinlikleri - tiramisu, panna kotta hám italyan muzqaymaqları. Italiyada uzaq waqıttan berli vinoshılıq dástúrleri bar. Alkogollı ishimlikler tiykarınan Italiyadan: Amaretto, Aperol, Grappa, Limoncello, Martın, Prosecco, Sambuca, Fragolino.

=== Muzıka ===
Tiykarǵı maqala: Italiya muzıkası 

Italiya muzıkası tariyx dawamında joqarı bahalanǵan hám italyan muzıkasınıń kóplegen dóretpeleri joqarı kórkem óner esaplanadı. Opera muzıka, sóz hám saxna háreketin birlestirgen spektakl túri retinde Italiyada tuwılǵan. Janr XVI ásirdiń aqırında Florenciyada rawajlana basladı hám keyin pútkil mámleket boylap jáne onıń shegaralarınan sırtta tarqaldı. Italiyada dóretiwshilik etken kompozitorlar qatarına dúnyaǵa «Sevilya shashtárezi» hám «Uilyam Tell» operaların usınıs etken Joachino Rossini, onıń isiniń dawamshıları Donizetti hám Bellini, «Traviata», «Aida» dóretpelerin jazǵan opera novatorı Juzeppe Verdi kiredi hám &quot;Rigoletto&quot;, &quot;Manon Lescaut&quot;, &quot;Madama Butterfly&quot;, &quot;Turandot&quot; hám basqalardı jazǵan Jakomo Puccini. Italiyanıń eń ataqlı opera qosıqshıları: Enriko Karuso, Lusiano Pavarotti hám Andrea Bocelli. Italiyanıń eń ataqlı opera teatrı La Scala Milanda jaylasqan. Ataqlı opera qosıqshısı Anatoliy Solovyanenko: &quot;Italiya qosıqshılıq mektebi bar bolǵan eń aldıńǵı hám eń jaqsı qosıqshılıq mektebi&quot; hám &quot;ol insan dawısınıń maksimal múmkinshiliklerinen paydalanadı&quot; dep aytıp ótti. Italiya Antonio Vivaldi, Nikolo Paganini, Tomaso Albinoni, Pietro Lokatelli, Arkanjelo Korelli, Juzeppe Torelli, Federiko Agostini sıyaqlı ataqlı skripkashı hám kompozitorlar hám Nikolo Amati, Antonio Gi Stradivarilar sıyaqlı skripkashılardıń watanı esaplanadı. Italiyadaǵı ataqlı kino kompozitorları: Ennio Morrikone, Nino Rota, Giorgio Moroder. Dúnyadaǵı eń ataqlı italyan estrada artistleri : Adriano Çelentano, Toto Kutugno, Al Bano hám Romina Pauer, Rikkardo Fogli, Viola Valentino, Raffaella Márte, Robertino Loreti, Janni Morandi, Savage, Gazebo, Robert Miles, Toni Umberzi Totsi Pupo, Eros Ramazzotti, Ricchi hám Poveri, Eyfel 65, Måneskin. Hár jılı Italiyada &quot;Sanremo festivalı&quot; qosıq tańlawı ótkeriledi.

=== Kino ===
Tiykarǵı maqala: Italiya kinosı 

Italiya kino kórkem óneri menen XIX-XX  ásirler bosaǵasında payda bolǵanınan berli shuǵıllanǵan jáne onıń rawajlanıwına úlken tásir kórsetken. 1905-jılda Italiya kinosı payda boldı. Birinshi film Filoteo Alberinidiń &quot;Rimniń basıp alınıwı&quot; filmi esaplanadı. Sonnan keyin Italiyada kinonıń rawajlanıwı baslandı. Ataqlı italiyalıq rejissyorlar: Federiko Fellini (Eń jaqsı rejissyorlik ushın Oskarǵa kandidat bolǵan birinshi shet elli rejissyor), Serxio Leone, Kastelano hám Pipolo, Luchino Viskonti, Roberto Rossellini, Mikelanjelo Antonioni, Bernardo Bertoluchchi, Per Paolo Pasolini, Franko Pasolinipe, Franko Pasolini, Janni Amelio, Pupi Avati, Pietro Germi, Tonino Guerra, Dino Risi. Ataqlı italyan kino aktyorları hám kinoaktrisaları: Adriano Çelentano, Ornella Muti, Jina Lollobrigida, Marcello Mastroianni, Monika Belluchchi, Roberto Benigni, Nikoletta Brashi, Sofiya Loren (inglis tilinde bolmaǵan roli ushın Oskar alǵan birinshi aktrisa boldı). Italiyada Batıs filmleriniń &quot;Spagetti Western&quot; kishi janrı payda boldı, ásirese 1960 hám 1970-jıllarda ataqlı. Bul waqıt ishinde Italiyada 600 ge jaqın vestern filmleri súwretke alındı. Olardan eń ataqlısı Klint Istvud penen &quot;Jaqsı, jaman hám shıraysız&quot;. SSSR menen birgelikte tómendegi filmler súwretke alınǵan:

* 1964-jıl - &quot;Olar Shıǵısqa ketti&quot;, rejissyor Juzeppe De Santis
* 1969-jıl - &quot;Qızıl shatır&quot;, rejissyor Mixail Kalatozov
* 1970-jıl - &quot;Voterloo&quot;, rejissyor Sergey Bondarchuk
* 1970-jıl - &quot;Ayǵabaǵarlar&quot;, rejissyor Vittorio De Sika
* 1973-jıl - &quot;Italiyalıqlardıń Rossiyadaǵı aqılǵa sıymaytuǵın hádiyseleri&quot;, rejissyor Eldar Ryazanov
* 1980-jıl - &quot;Turmıs gózzal&quot;, rejissyor Grigoriy Chuxray
* 1987-jıl - &quot;Qarańǵı kózler&quot;, rejissyor Nikita Mixalkov

Dúnyadaǵı eń áyyemgi xalıqaralıq kinofestival - Veneciya kinofestivalı hár jılı Italiyada ótkeriledi. Baslı sıylıq - «Altın arıslan». Festivaldıń barlıq bólimleri nátiyjelerine kóre, Luiji De Laurentis sıylıǵı da beriledi.

== Ǵalaba xabar quralları ==
Tiykarǵı maqala: Italiyadaǵı gazetalar dizimi

Eń ataqlı baspasóz ǵalaba xabar quralları arasında Corriere Della Sera, Il Giornale, La Repubblica, La Stampa, L'Espresso, Italia Oggi, La Nazione, Il Sole 24 Ore gazeta hám jurnalları bar. ANSA informaciya agentligi bar. Italiyada ǵalaba xabar quralların sheklewshi hám jınayat jumısları boyınsha tergewge tiyisli hár qanday maǵlıwmattı sudqa shekem aparıwdı qadaǵalaytuǵın nızam joybarı qızǵın dodalanbaqta. Jurnalistler hám ápiwayı adamlardıń narazılıǵına juwap retinde siyasatshılar nızamnıń názik tárepleri taǵı dodalanıwın aytıp atır.

Xalıqaralıq Baspasóz Institutınıń anıqlıq kirgiziwinshe, nızam joybarı «basılımlar ushın 464,700 evroǵa shekem jáne onı buzǵan jurnalistler ushın 20,000 evroǵa shekem járiyma» nı názerde tutadı. Bul nızam, sonıń menen birge, tergewshiler jınayatı ámelge asırılǵanlıǵın tastıyıqlamaǵanǵa shekem, adamlardı olardıń razılıǵısız súwretke alıw hám videoǵa alıw (buzılıw azatlıqtan ayırıw menen jazalanadı) hám telefon sáwbetlerin tıńlawdı da qadaǵan etedi. Nızam joybarına qosılmaǵanlardıń aytıwına qaraǵanda, siyasatshılar ápiwayı jeke turmısı menen baylanıslı jánjellerden qashıwǵa háreket etip atır. Nızam joybarı belgili siyasatshılar, atap aytqanda, napaqaǵa shıǵıwǵa májbúr bolǵan Bas ministr Silvio Berluskoni hám sanaat ministri Klaudio Skaiolanıń telefonları tıńlanıwına juwap retinde kóriledi.

=== Esittiriwler ===
Tiykarǵı maqala: Italiyada televidenie

Italiyada televidenie hám radioesittiriw ǵalabalıq hám kommerciyaǵa bólinedi. Italiyanıń ǵalabalıq esittiriwi 1-shi (Rai 1), 2-shi (Rai 2) hám 3-shi (Rai 3) telekanallarında, 3 radiostanciyada (Rai Radio 1, Rai Radio 2 hám Rai Radio 3) efirge uzatılatuǵın Rai teleradiokompaniyası tárepinen usınıs etiledi. Italiya kommerciyalıq televidenie hám radioesittiriw Mediaset xoldinginde birlesken Rete 4 (4-kanal), Canale 5 (5-kanal) hám Italia 1 (6 -kanal) teleradiokompaniyaları tárepinen usınıs etiledi.

== Astronomiyada ==
Asteroid (477) Italiya, 1901-jılda oylap tabılǵan, Italiya atı menen atalǵan.

== Transportı ==
Jolawshılardıń 90% ten kóbi, júklerdiń 80% ten aslamı avtomobil transportında tasıladı. Avtomobil jollarınıń uzınlıǵı −304 mıń km, temirjol uzınlıǵı - 19,6 mıń km. Shetke jiberiletuǵın hám shetten alınatuǵın júklerdiń kópshiligi teńiz transportı arqalı tasıladı (eksport júkleriniń 60-65%, import júkleriniń 80-90%). Tiykarǵı teńiz portları: Genuya, Triyest, Veneciya, Neapol. Italiya - xalıqaralıq turizmniń eń úlken oraylarınan biri (jılına 50 mln. nan kóp turist kelip ketedi).

== Sırtqı sawda ==
Italiya ekonomikası kóp tárepten sırtqı sawdaǵa baylanıslı. Italiya shetke sanaat mashina-úskeneleri, transport quralları, jazıw hám esap mashinaları, ximiya hám awıl xojalıǵı ónimleri, kiyim-kenshek hám ayaq kiyim, neft ónimleri hám basqalardı shıǵaradı. Shetten neft, kómir, temir rudası, qara hám reńli metallar, paxta, sonıń menen birge, mashinalar, aǵash, qaǵaz, azıq-awqat keltiredi. Sawda-satıqtaǵı tiykarǵı klientleri: Evropa ekonomikalıq jámiyetlik birlik mámleketleri, AQSh, Rossiya. Pul birligi - lira.

== Medicinalıq xızmeti ==
Italiyada mámleket emlew mákemelerinen tısqarı menshikli shıpakerlik te keń tarqalǵan. Shıpakerler universitetlerdiń 27 medicina fakultetinde tayarlanadı. Kurortlar, ásirese, mineral suw hám ılay-balshıqlar jardeminde emleytuǵın sanatoriyalar kóp. Eń ataqlıları: Montekatini-Terme, Fyuji, Salsomajore, Kastellammare-di-Stabiya, AbanoTerme, Kapri.

== Bilimlendiriwi, mádeniy-aǵartıwshılıq hám ilimiy mákemeleri ==
Italiyadaǵı zamanagóy xalıq tálimi sisteması XIX ásirdiń 2-yarımınan shólkemlestirilip baslaǵan. 1859-jılda 6-9 jastaǵı balalardıń májburiy tálimi tuwrısında nızam (Kazati nızamı) qabıl etilgen edi. Italiyada 6-14 jastaǵı balalar ushın májburiy 8 jıllıq tálim engizilgen. Mámleket mektepleri menen birge, tiykarınan, diniy shólkemler támiynatındaǵı menshikli mektepler de bar. Xalıq tálimi sistemasına tómendegiler kiredi: 3-5 jaslı balalar ushın májburiy bolmaǵan mektepke shekemgi tárbiya mákemeleri, májburiy mektepler (6-11 jaslı balalar ushın 5 jıllıq baslanǵısh hám 3 jıllıq tómen orta mektep), májburiy mektep negizinde orta ulıwma tálim hám óner tálimi beretuǵın tolıq orta ulıwma tálim mektep liceyleri (5 jıl tálim beretuǵın usı oqıw jurtın pitkergenler universitetke kiriw ruxsatın aladı), orta pedagogika oqıw orınları (baslanǵısh mektep muǵallimlerin tayarlawshı 4 jıllıq oqıtıwshılar institutları hám mektepke shekemgi tárbiya mákemeleri tárbiyashıların tayarlawshı 3 jıllıq pedagogika mektepleri), óner oqıw orınları (maman jumısshılardı tayarlawshı 3 jıllıq óner institutları, orta texnika maǵlıwmatlı xızmetkerlerdi tayarlawshı texnika institutları), orta kórkem hám muzıka oqıw orınları, joqarı oqıw orınları (universitet hám joqarı mektepler).

Italiyada 27 universitet, 50 den artıq mámleket hám menshikli joqarı mektepleri hám de menshikli universitetler bar. Iri universitetleri: Bolonya universiteti, Rim universiteti, Neapol universiteti, Milan, Bari, Genuya hám basqa qalalardaǵı universitetler. Italiyada 150 iri kitapxana, atap aytqanda, Rimde 31, Milanda 19, Neapolda 19, Florensiyada 9, Turinda 6 kitapxana bar. 170 ten artıq muzey hám súwret galereyaları bar. Eń ataqlıları: Rimdegi Milliy muzey, Julia muzeyi hám villası, Bargeze muzeyi hám galereyası, áyyemgi kórkem óner galereyası, zamanagóy kórkem óner milliy galereyası, Florensiyadaǵı Milliy muzey, arxeologiya muzeyi, súwret galereyası (atap aytqanda, Uffitsi galereyası), Messina, Neapol, Palermo, Peruja, Veneciyadaǵı muzeyler.

Izertlewler milliy keńesi (1923) atom energiyası máselelerinen tısqarı barlıq pán tarawların basqaratuǵın hám oǵan basshılıq etetuǵın tiykarǵı mámleket shólkemi bolıp tabıladı. Oǵan ilimiy izertlew institut hám izertlew orayları, laboratoriyalar boysınadı. Keńes Italiyanıń xalıqaralıq ilimiy baylanısların ámelge asıradı. Atom energiyası Milliy komiteti atom energiyası salasındaǵı izertlew jumısların basqaradı. Italiyada bir neshe akademiya, atap aytqanda, Dei Linnei milliy akademiyası, Milandaǵı tábiyiy pánler hám ádebiyat akademiyası (1803), Palermo, Turin, Rim hám basqa qalalarda Medicina Pánler akademiyaları bar. Universitetler qasında ilimiy mákemeler isleydi. Yadro fizikalıq milliy institutı mámlekette sol tarawda alıp barılatuǵın barlıq izertlew jumısların birlestiredi. 20 dan aslam institutta awıl xojalıǵı pánleri salasında izertlew alıp barıladı. Densawlıqtı saqlaw ministrligi biologiya, ximiya, farmakologiya, gigiena hám basqa tarawlardaǵı islerdi qadaǵan etip turadı. Italiyada ayırım xalıqaralıq izertlew orayları - Neapolda Genetika hám biofizika institutı, Triyestta Teoriyalıq fizika orayı, Udineda Mexanika orayı, Isprada Yadro izertlewleri orayı bar.

== Baspasózi, radioesittiriwi hám telekórsetiwi ==
Italiyada bir qansha gazeta hám jurnallar baspa etiledi. Eń irileri: «Messagero» («Xabarshı», kúndelik gazeta, 1878-jıldan), «Corriera della sera» («Keshki xabarnama», kúndelik gazeta, 1876-jıldan), «La Stampa» («Baspasóz», kúndelik gazeta, 1868-jıldan), «Discussione» («Báseki», háptelik jurnal, 1953-jıldan), «Mondo operaio» («Jumısshı dúnyası», háptede 2 ret shıǵatuǵın jurnal, 1948-jıldan), «Panorama» (háptelik jurnal, 1962-jıldan), «Unità» («Birlik», kúndelik gazeta, 1924-jıldan), «Repubblica» («Respublika», kúndelik gazeta, 1976-jıldan). Italiyada 1924-jıldan radioesittiriw, 1954-jıldan telekórsetiwler alıp barıladı. Italiya radioesittiriw hám telekórsetiwler xızmeti - RAI-TV 1924-jılda dúzilgen. Ajensiya Natsionale Stampa Assochata (ANSA) informaciya agentligi 1945-jıldan, Ajensiya Jornalistika Italia (AJI) informaciya agentligi 1950-jıldan berli isleydi.

== Ádebiyatı ==
Ádebiyatınıń dáslepki úlgileri orta ásirlerde latın tilinde jaratılǵan (tiykarınan, liniy táriypler, ańızlar, waqıyalı qıssalar toqılǵan). Italyan ádebiyatında áyyemgi grek hám rim ádebiyatı dástúrleri hám shıǵıs mádeniyatınıń tásiri kúshli bolǵan. XII-XIII ásirlerde xalıq tilinde diniy hám dúnyalıq ádebiyat úlgileri («Novellino», «Jeti danıshpan kitabı» hám basqalar) jaratıldı. XIII ásirde shólkemlestirilgen «Jaǵımlı jańa usıl» filosofiyalıq poeziya mektebi wákilleri (G. Gvinitselli, G. Kavalkanti, Chinoda Pistoya, D. Freskobaldi) shın muhabbattı jırladı. Italiya ádebiyatınıń ullı wákili Dante dóretiwshiligi sol mektep tásirinde qáliplesti hám rawalandı. Onıń dóretiwshiligi italyan ádebiyatı hám ádebiy tilin rawajlandırıwǵa úlken úles qostı. Italiyada gumanistlik dúnyaqaras hám jańa ádebiyat erte payda boldı. F. Petrarka, J. Bokkachcho, L. Ariosto hám basqa jazıwshılar absolyutizmi, diniy nadanlıqtı áshkara etti. Orta ásirlerde Italiyada komediya janrı rawajlandı. Bul janrda B. Bibbiyena, N. Makiavelli, P. Aretino ájayıp dóretpeler jarattı.

XVI ásir baslarında milliy ádebiy til qáliplesti, ádebiyatta gumanistlik dúńyaǵa kózqaras húkimranlıq etti, jańa ádebiy janrlar payda boldı. Biraq XVI ásir 2-yarımında mámlekette júz bergen ulıwma páseńlew tásirinde reakciya kúsheydi. Mikelanjelo Buonarroti, J. Bruno, T. Tasso hám basqa jazıwshılar gumanizm dástúrlerin dawam ettirdi. XVII ásirde formalıq aǵımlar, barokko usılı payda boldı. XVIII ásirde «nıqaplar komediyası» nıń qorǵawshısı K. Gotssi jańa dóretpeleri menen maydanǵa shıqtı. K. Goldoni milliy realistlik komediya janrı teoriyasın hám onlaǵan ájayıp komediyalardı jarattı. XVIII ásir aqırı hám XIX ásir baslarında Italiya ádebiyatında revolyuciyalıq klassicizm aǵımı ústemlik etti. V. Alfyeri jawınger tragediyalar («Brut I», «Brut II», «Saul» hám taǵı basqalar) jarattı. Napoleon júrisleri dáwirinde patriotlıq ruwxındaǵı ádebiyat júzege keldi (U. Foskolonıń roman, tragediyaları). A. Mandzonıń romanları («Azatlıq bayramı», «Besinshi may» hám basqalar) nda miynetkesh xalıq wákilleriniń mártlik gúresi, shayır J. Leopardi dóretpeleri («Italiyaǵa», «Etikalıq taxtalar» sıyaqlı toplamlar) nde Italiya xalqınıń awır turmısı súwretlendi. XIX ásir 30-jıllarınan ádebiyat milliy azatlıq gúresi ideyalarınıń úgitshisi bolıp xızmet etti. Bul dáwirde, ásirese, tariyxıy roman, romantik drama, poeziya keń rawajlandı.

Italiya milliy ǵárezsizlikke eriskennen keyin de ádebiyatta milliy azatlıq ushın gúres dástúrleri dawam etti (R. Jovanolidiń «Spartak» romanı hám basqalar). Verizm (Italiya naturalizmi) aǵımınıń wákilleri - J. Kaduchchi, J. Verga, M. Serao, G. Deledda, L. Pirandello hám basqalar óz dóretpelerinde miynetkesh xalıq ómirin shın sáwlelendirdi. XIX ásir aqırlarında Italiya ádebiyatında páseńlew ruwxındaǵı neoromantizm, futurizm aǵımları payda boldı. Birinshi jáhán urısınan keyin mámlekette fashistler diktaturası ornatılǵannan soń, demokratik ádebiyat hám baspasóz qadaǵan etilip, tek «sap kórkem óner» ruwxındaǵı dóretpeler baspa etildi. 30-jıllar aqırınan Italiya demokratiyalıq ádebiyatı taǵı rawajlana basladı. Ekinshi jáhán urısı jıllarında Qarsılıq kórsetiw háreketi milliy mádeniyat hám ádebiyat rawajlanıwına jardem berdi. Urıstan keyingi jıllarda Italiya ádebiyatında bir qatar jas shayır hám jazıwshılar (I. Kalvino, M. Venturi, J. Vassani, D. Pea hám basqalar) payda boldı. Neorealizm jetekshi aǵımǵa aylandı. 60-90-jıllarda realistlik ádebiyat jańa basqıshta rawajlandı. Onıń iri wákilleri - V. Pratolini, A. Moravia, I. Kalvino, L. Shashi, M. Venturi, L. Malebra, S. Kvazimodo, E. Montale, D. Fo hám basqalar. Italiya ádebiyatı rawajlanıwına salmaqlı úles qostı. K. Goldoni («Eki bayǵa bir malay»), K. Gotssi («Baxıtlı gedey»), R. Jovanoli («Spartak»), Sh. Perro («Qızıl qalpaqsha»), J. Rodari («Sálem balalar»), Dante, J. Bokkachcho hám basqalardıń dóretpeleri ózbek tiline awdarma etilgen.

== Arxitektura ==
Etrusklar hám Áyyemgi Rim arxitektorlıq ansamblleri hám turaq-jay ımaratları Italiyanıń eń áyyemgi arxitekturalıq  estelikleri bolıp tabıladı (Qarańız: Rim). Dáslepki orta ásirlerden Rimdegi bazilika (Santa-Mariya Majore, V ásir, Santa Anessa, VII ásir) hám orayı gúmbezli shirkewler (San-Stefano Rotondo, V ásir), sonıń menen birge, Ravenna estelikleri kompleksi hám basqa estelikler saqlanǵan. XI-XIII ásirlerde roman usılında júzege kelgen ımaratlar payda boldı (Milandaǵı Sant-Ambrojo bazilikası, XI ásir, Aretssodaǵı Santa-Mariya della Pove shirkewi, XII ásir hám basqalar). Ayırım dóretpelerde Vizantiya arxitektorlıǵınıń tásiri bilinedi (Veneciyadaǵı áwliye Mark sobori, XI ásir, Palermodaǵı sobor).

XI-XII ásirlerde Pizadaǵı sobor maydanı kompleksi áyyemgi arxitektorlıq dástúrleri usılında júzege kelgen. Qalalardıń tez pát penen rawajlanıwı záwlim diniy-basqarıw ımaratları menen bir qatarda qala diywalları, dárwaza, minar, turar jay ımaratları, ratushalar qurıwdı da talap etti. XIII-XIV ásirlerde gotika rawajlandı (Milan, Orvyeto, Florensiya soborlari). Úlken qalalar júzege kele baslaǵannan keyin, qurılıstıń jańa ózgerisleri payda boldı (jámiyetlik hám mádeniyat ımaratlarına ayrıqsha itibar menen qarala basladı). B. Mikelanjelo, D. Bramante, J. Vinola hám basqa ataqlı arxitektorlar Rim hám Veneciyada saltanatlı ımaratlar qurıldı. Barokko arxitektorları (XVI ásir) kóp qalalarda bay xojalıqlar ushın úlken ansambller, jeke qorǵanlardı qıyabanlı, kolonnadalı hám fontanlı etip qurdı.

Ímaratlardıń sánine, salawatına ayrıqsha itibar berildi (L. Bernini, F. Barromini). Rimdegi áwliye Pyotr sobori menen  Navon maydanı (XVI-XVII ásirler) gózzal arxitekturalıq ansambllerden esaplanadı. XVIII ásirden klassicizm rawajlanıp, bul usıl Milan hám Neapol qalalarındaǵı ansambl hám teatr ımaratlarında iz qaldırdı. XX ásirde modernizm (Turindegi kórgizbe zalı), neoklassicizm (Rimdegi sport orayı), 60-jıllardan bolsa organikalıq arxitektorlıq ózgerisleri qáliplesti. Zamanagóy arxitekturalıq qurılıs hám ımaratlar qurıwda maydannıń keńligi hám qolaylıǵına, jańasha sheshimlerge ayrıqsha itibar berildi (Rimdegi Termini vokzalı, sport sarayı, Paduyadaǵı Italiya banki ımaratı).

== Súwretlew kórkem óneri ==
Italiya aymaǵındaǵı eń áyyemgi estelikler paleolit hám neolit dáwirlerine tiyisli (Apuliyadaǵı jartas súwretleri, Liguriya hám Emiliyadaǵı áyeller háykelsheleri). Jez dáwirinde (eramızǵa shekemgi 2 mıń jıllıqtıń 2-yarımı) kórkem ılaydan islengen ıdıs buyımlar soǵıldı. Eramızǵa shekemgi VIII-II ásirlerden etrusklar estelikleri málim. Eramızǵa shekemgi VIII-VI ásirlerden Italiya, Greciya, eramızǵa shekemgi V ásirden eramızdıń V ásirine shekem Áyyemgi Rim mádeniyatı hám kórkem ónerin qáliplestiriw oraylarınan birine aylandı. Orta ásirlerde diniy ańızlar tiykarındaǵı dóretpeler payda boldı. Veneciya hám Siciliyada Vizantiya kórkem ónerine jaqın mozaika súwretleri jaratıldı. XII ásir aqırınan baslap diniy dáske súwretshiligi hám diniy ruwxtaǵı tábiyat kórinisli músinshilik tarqaldı.

XIII-XIV ásirlerde Florensiya, Piza, Siyena hám basqa qalalar kórkem ónerinde realistlik principler rawajlana basladı. XV ásirden Oyanıw dáwiri realistlik kórkem óneri rawajlandı. Súwretshiler tábiyatqa, insanǵa kóbirek múrájat ete basladı: Súwretshi hám músinshiler anatomiya hám optikanı ilimiy tiykarda úyrenip, ájayıp kórkem óner úlgilerin jarattı (Leonardo da Vinchi, Mikelanjelo, Rafael, Jorjone, Titsian hám basqalar). XV-XVI ásirlerde maylı boyaw súwretshiligi, gravyura, ámeliy bezew (mebel, keramika, zergerlik), teatr dekoraciyası kórkem óneri joqarı tekshege kóterildi. XVI ásir aqırı hám XVIII ásirde saltanatlı hám dábdebeli barokko usılı (háykelshi L. Bernini, súwretshilerden Pyetroda Kortona, L. Jordano) payda boldı.

XVI ásir aqırlarında payda bolǵan akademizm (áǵa-ini Kartachchi) hám manyerizm (músinshi B. Chellini hám súwretshiler F. Parmijanino, A. Bronzino) kórkem óneri húkimranlıq etti. XVIII ásir Veneciya súwretshiliginde (J. B. Tyepolo, A. Kanaletto, F. Gvardi) turmıslıq baqlawlar kúshliligi menen kózge taslanatuǵın mazmunlı dóretpeler jaratıldı. XVIII ásir 2-yarımında klassicizm (A. Kanova) hám romantizm (F. Ayes, D. Morelli) payda boldı, keyinirek xojalıq janr hám peyzaj súwretshiligi rawajlandı. Músinshi V. Vela, súwretshilerden J. Fattori, T. Sinorini, S. Lega, J. Segantini hám basqa miynetkesh xalılarq turmısı, azatlıq ushın gúres temalarında dóretiwshilik etti. Ekinshi jáhán urısınan keyin syurrealizm, abstrakt kórkem óner háwij alıp ketti. Bıraq olaqlıq hám formalizmniń bul bir úlgilerine qarsı gúreste realistlik kórkem óner wákilleriniń dóretiwshiligi kámal taptı. Músinshilerden F. Messini, J. Mansu, súwretshi R. Guttuzo, G. Mukki, K. Levi, K. Meloni hám olardıń dawamshıları italyan xalqınıń real ishki sezimlerin, miynetin, ómirin sáwlelendiriwshi dóretpeler jarattı.

== Muzıkası ==
Italiya - ataqlı qosıqshılar, opera, zamanagóy nota jazıwı hám fortepianonıń watanı. Uvertyura, simfoniya, kantata hám basqa muzıka janrları Italiyada jaratılǵan. Barkarola, gondolyera, frotolla, vilanella sıyaqlı qosıq túrleri, galyarda, siciliana, tarantella oyınları folklor tiykarında payda bolǵan. Xalıq muzıkasınıń bay dárekleri shirkew hám Italiya professional muzıkasına mákán bolǵan. Oyanıw dáwirinde dúnyalıq muzıka rawajlandı. XIV ásirde Are Nova mektebi, XV-XVI ásirlerde muzıka akademiyaları júzege keldi. XVI-XVII ásirlerde vokal-saz muzıkanıń oratoriya, kantata sıyaqlı jańa túrleri payda boldı. Florensiya hám Neapolda gomofoniya usılı rawajlanıwı tásirinde opera kórkem óneri qáliplesti. Ya. Peridiń «Dafna» (1594) operası usı janrdıń dáslepki úlgisi bolıp tabıladı. K. Monteverdi tariyxta birinshi bolıp ǵalabalıq opera teatrın ashtı (1637).

XVIII ásirde opera hám milliy qosıq kórkem óneri keń rawajlandı, belkanto usılı payda boldı. Florensiya, Bolonya, Neapol teatrlarında J. Pergolezi, A. Salyeri, J. Paiziyello hám basqalardıń reń-báreń operaları saxnalastırıldı. XVIII ásirde buff opera qáliplesti, jańa opera teatrları ashıldı. A. Vivaldi, D. Skarlatti, J. Tartini sıyaqlı sazende kompozitorlar koncert, sonata janrlarına tiykar salındı. N. Paganini óziniń az ushıraytuǵın atqarıwshılıq talantı hám romantik dóretpeleri menen ataqlı. XIX ásir opera kórkem óneri sociallıq-siyasiy qaraslar tásirinde rawajlandı. J. Rossini, V. Bellini, G. Donitsetti, J. Verdi operalarında xalıqtıń azatlıqqa umtılıwı óz kórinisin taptı. XIX ásir aqırında R. Leonkovallo, Sh. Puchchini hám basqa kompozitorlardıń operalarında turmıstı shın sáwlelendiriwge jóneltirilgen verizm usılı júzege kelgen. O. Respigi, A. Kazella hám basqalardıń dóretiwshiliginde muzıkalıq impressionizm hám de neoklassicizm usılları rawajlanǵan. Ekinshi jáhán urısınan keyin Italiya muzıkasında tınıshlıq, azatlıq ushın, fashizmge qarsı gúres temaları áhmiyetli orın aldı. 50-jıllardan avangardizm tásiri kúsheydi. L. Dallapikkola, L. Berio, L. Nono dóretpelerinde ishki qarama-qarsılıq namaları jańlaydı, joqarı ideologiyalıq sáwlelendiriw qurallarınıń quramalılıǵı, toqımalılıǵı menen qosılıp ketedi.

Zamanagóy italyan kompozitorları arasında R. Vlad, J. F. Gedini, I. Montemetssi, G. Petrassilar ayrıqsha ajıralıp turadı. Ataqlı dirijyorları: A. Toskanini, P. Arjento, V. De Sabata, G. Kantelli, V. Ferrero, K. Sekki, K. Abbado; qosıqshıları: J. Simonato, R. Skotto, A. Stella, R. Tebaldi, J. Bekki, T. Gobbi, E. Karuzo, M. Del Monako, L. Pavarotti hám basqalar. Teatrlarınan «La Skala» (Milan), «San-Karlo» (Neapol), «Feniche» (Veneciya), Rim operası hám basqalar jáhánge ataqlı. 1970-jıllardan Italiya estrada kórkem óneri wákilleri jáhán kóleminde belgili (T. Kutuno, A. Chelentano, A. hám R. Pauer, J. Morandi, R. Kara, Pupo, R. Fogli, F. Papetti hám basqalar). Jańa muzıka korporaciyası (1923-jıldan), Muzıkashılar jámiyeti, 14 konservatoriya, kóplegen muzıka liceyleri, mektepleri, ilimiy institutları (atap aytqanda, Verdi miyrasların úyreniw institutı) bar. Veneciya, Florensiya, Verona sıyaqlı qalalarda hár jılı muzıka festivalları ótkeriledi. Ózbekstan teatrlarında Italiya kompozitorları (J. Rossini, J. Verdi, J. Puchchini, R. Leonkavallo, V. Bellini hám basqalar) nıń operaları («Sevilya shashtárezi», «Traviata», «Rigoletto», «Aida», «Otello», «Chiochio-San», «Masqarapazlar», «Luchiya de Lamermur» hám basqalar) jeńisli saxnalastırılǵan.

== Teatr ==
Teatr kórkem óneriniń búrtikleri xalıq dástúrleri, karnaval bayramları hám oyınlarına barıp taqaladı. Orta ásirlerde katolik shirkewine maqul túsken liturgik drama, misteriya, lauda janrları ústem edi. Oyanıw dáwirinde dúnyalıq pyesalar, komik janr rawajlandı. XVI-XVIII ásirlerde professional teatr payda boldı, saxnalardı dekoraciya menen bezew tártip-qaǵıydaları islep shıǵıldı. Xalıq dóretiwshiligi tásirinde «nıqaplar komediyası» rawajlandı. XVIII ásirde teatr kórkem ónerine aǵartıwshılıq ideyaları sińdirildi. K. Goldonidiń dramaturgiyadaǵı reformalıq iskerligi úlken rol oynadı.

XVIII ásir aqırlarında revolyuciyalıq hárekettiń kúsheyiwi nátiyjesinde jáhán dramaturglarınıń eń jaqsı dóretpeleri saxnalastırıldı. E. Rossi, T. Salvini, E. Duze, A. Ristori sıyaqlı ataqlı artistler jetilisip shıqtı. XIX ásirde hám XX ásir baslarında Italiya ádebiyatındaǵı, ásirese dramaturgiyadaǵı aǵım hám principler teatrda óz kórinisin taptı. Fashistler diktaturası jıllarında Italiya teatrı pútkilley páseńlewge ushıradı. Fashizm joq etilgennen keyin, demokratiyalıq kúshler tásirinde Italiya teatrı taǵı janlandı. L. Viskonti, E. De Filippe, J. Streler, L. Skuarsina gumanistlik ruwxtaǵı dóretpelerdi saxnalastırdı. Dáslepki turaqlı teatr («stabile») lar payda boldı. Rim, Milan, Genuya, Turin teatrları jáhán klassikası hám jergilikli avtorlardıń dóretpelerin kórsete basladı. Qospa truppalar da bar. V. Gasman, J. Le Lullo, F. Dzefirelli sıyaqlı rejissyorlar, A. Proklamer, G. Mauri, P. Stoppa, V. Marikoni hám basqa aktyorlar ataqlı.

== Kino ==
1895-jıl «Milan vokzalına kelgen poezd» atlı birinshi hújjetli film (rejissyor I. Pakkoni) jaratıldı. 1901-jıl Florensiya hám Rimde dáslepki kinoteatrlar ashıldı. Biraq 1904-jıl Turinde hújjetli-xronika filmleri studiyası ashılǵanınan keyin waqıyalı italyan kinematografiyası payda boldı. 1905-jılda F. Alberini menen D. Santoni Rimde óz kinostudiyasın dúzdi (1906-jıldan ol «Chines» dep atala basladı). 1905-1906-jıllardan Turin hám Milandaǵı kinofirmalar kórkem filmler islep shıǵarıwǵa kiristi. 1905-jılda «Chines» ǵalabalıq saxnalarǵa bay bolǵan birinshi italyan filmi - «Rimniń basıp alınıwı», keyinirek Italiyanıń birlestiriliwine arnalǵan dúrkinli kartinalardı jarattı. 1909 -1910-jıllarda «Kitilina», «Makbet», «Anita Garibaldi», «Don Karlos», «Otello», «Beatriche Chenchi» hám basqa filmler ekranǵa shıǵarıldı.

Italiya kinosı 1913-jılda joqarı tekshege kóterildi, onıń 497 filmi shet el kino bazarın toltırıp jiberdi. Bul dáwirde M. Kazerini, E. Benchivenga, D. Le Liguoro, E. Guatssioni, L. Maji, B. Negroni, D. Pastrone sıyaqlı rejissyorlar dóretiwshilik etti. Fashistler basshılıǵı dáwirinde (1922-1943) Italiya kino kórkem óneri nacizmniń agitaciya quralına aylandı. Soǵan qaramastan, A. Blazetti hám M. Kamerini súwretke alǵan filmlerde Italiya turmısındaǵı illetler áshkara etildi. Ekinshi jáhán urısınan keyin Italiya kino kórkem ónerinde shın haqıyqatlıqtı sáwlelendiretuǵın progressiv baǵdardaǵı filmler jaratıla basladı. L. Viskonti, J. D. Santis, P. Jermi, Ch. Dzavettini, E. de Filippo hám basqalar. Italiya xalqınıń fashizmge qarsı gúresin, ápiwayı insannıń ómirin kinolentalarda real sáwlelendirdi («Rim, saat II», «Zeytunler astında tınıshlıq joq», «Chochara» hám basqalar).

Keyingi jıllarda «Italyansha neke», «Italyansha ajırasıw», «Hár kimdiki ózine…», «Sakko hám Vansetti», «Olar Shıǵısqa baradı», «Ayǵabaǵar» sıyaqlı filmler jaratıldı. Italiyadaǵı 40 tan artıq kinofirma jılına 200 den aslam film islep shıǵaradı. Kinoaktyorlar arasında A. Manyani, J. Mazina, S. Loren, J. Lollabrijida, K. Kardinale, S. Sandrelli, M. Mastroyanni, J. M. Volonte, F. Nero, A. Sordi, U. Tonyassi, M. Vitti, M. Plachido hám basqalar ataqlı. 1970-1990-jıllardaǵı eń jaqsı filmlerden «Teris aywan» (rejissyor E. Skola), «Gúl adamnıń baxıtsızlıǵı» (rejissyor B. Bertoluchchi), «Hayallar qalası» (rejissyor F. Fellini), «Úsh aǵa-ini» (rejissyor F. Rozi) n kórsetiw múmkin.

== Ózbekstan - Italiya qatnasları ==
''Tiykarǵı maqala: [[Ózbekstan - Italiya qatnasları]]''

== Derekler ==
&lt;references/&gt;

{{Evropa}}
{{Sırtqı siltemeler}}
[[Kategoriya:Italiya| ]]
[[Kategoriya:Mámleketler]]
[[Kategoriya:Evropa]]
{{geo-stub}}</text>
      <sha1>evnpm614c3st5upvn1gk2akzefzfa35</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>S.S.C. Napoli</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3414</id>
    <revision>
      <id>119910</id>
      <parentid>116547</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T17:08:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>37.100.173.175</ip>
      </contributor>
      <origin>119910</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1591" sha1="eip6y62if6ocp9laovgcwpkeio2rli2" xml:space="preserve">{{Futbol klubı
|atama = S.S.C. Napoli
|gerb =
|tolıq atı =Società Sportiva Calcio Napoli
|laqap = Azzurri, Partenopei
|qısqa atı =
|tiykar salınǵan = 1926, ''A.C. Napoli''
|stadion = [[Stadio Diego Armando Maradona]]
|stadion sıyımlılıǵı = 54,726
|basshı = [[Aurelio De Laurentiis]]
|trener = [[Antonio Conte]]
|liga = Serie A
|sezon = 2024–25
|orın = Serie A, 1.
| pattern_la1 = _napoli2425h
| pattern_b1 = _napoli2425h
| pattern_ra1 = _napoli2425h
| pattern_sh1 = _napoli2425h
| pattern_so1 = _napoli2425hl
| leftarm1 = 0686CB
| body1 = 0686CB
| rightarm1 = 0686CB
| shorts1 = FFFFFF
| socks1 = 0686CB
| pattern_b2 = _napoli2425a
| body2 = FFFFFF
| pattern_la2 = _napoli2425a
| leftarm2 = FFFFFF
| pattern_ra2 = _napoli2425a
| pattern_sh2 = _napoli2425A
| pattern_so2 = _napoli2425al
| rightarm2 = FFFFFF
| shorts2 = FFFFFF
| socks2 = FFFFFF
| pattern_la3 = _napoli2425t
| pattern_b3 = _napoli2425t
| pattern_ra3 = _napoli2425t
| pattern_sh3 = _napoli2425t
| pattern_so3 = _napoli2425tl
| leftarm3 = 000000
| body3 = 000000
| rightarm3 = 000000
| shorts3 = 000000
| socks3 = 000000
}}

'''Societá Sportiva Calcio Napoli''' - [[Italiya]]nıń [[Napoli]] qalasında jaylasqan sport klub esaplanadı. Klubqa 1926-jılı tiykar salınǵan. Bul klub 4 márte [[Serie A]] chempionligina, 6 márte [[Coppa Italia]] kubogina, 2 márte Italiyaniń superkubogina ham 1 márte [[UEFA kubogina]]. Napoli qalasındaǵı Diego Armando Maradona stadionında jaylasqan.
== Derekler ==
{{Derekler}}

[[Kategoriya:Italiya futbol klubları|Napoli]]


{{shala}}

== Derekler ==
{{derekler}}</text>
      <sha1>eip6y62if6ocp9laovgcwpkeio2rli2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Biometrikalıq pasport</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4903</id>
    <revision>
      <id>119907</id>
      <parentid>119080</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T13:41:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Yacine Boussoufa</username>
        <id>14004</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119907</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="599" sha1="6w6x6tfd6nbyrtr7qvyo05fi0fg7tye" xml:space="preserve">[[Fayl:Countries with Biometric Passports.svg|nobaý|300x300 nükte|Biometrik pasportlar qollanatuǵi'n úlkeler]]
[[Fayl:ePassport logo.svg|thumb|Biometrik pasport belgisi]]

'''Biometrik pasport''', e-pasport hám de ePasport dep te ataladi', sayaxat etetuǵinlardiń kimligin belgilewi ushi'n [[biometrik]] qollanilatuǵi'n birlestirilgen hám elektronik pasport esaplanadi'. Biometrik pasport Belgi chipi hám bir mikroislewshi chipi arqali aqıllı karta teqnologiyasi qollanıladi.

{{Commons|Biometric passport}}

[[Kategoriya:Pasportlar]]
[[Kategoriya:Biometrik|Pasport]]
[[Kategoriya:RFID]]</text>
      <sha1>6w6x6tfd6nbyrtr7qvyo05fi0fg7tye</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119909</id>
      <parentid>119907</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T15:26:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Biometrik pasport]] betin [[Biometrikalıq pasport]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi</comment>
      <origin>119907</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="599" sha1="6w6x6tfd6nbyrtr7qvyo05fi0fg7tye" xml:space="preserve">[[Fayl:Countries with Biometric Passports.svg|nobaý|300x300 nükte|Biometrik pasportlar qollanatuǵi'n úlkeler]]
[[Fayl:ePassport logo.svg|thumb|Biometrik pasport belgisi]]

'''Biometrik pasport''', e-pasport hám de ePasport dep te ataladi', sayaxat etetuǵinlardiń kimligin belgilewi ushi'n [[biometrik]] qollanilatuǵi'n birlestirilgen hám elektronik pasport esaplanadi'. Biometrik pasport Belgi chipi hám bir mikroislewshi chipi arqali aqıllı karta teqnologiyasi qollanıladi.

{{Commons|Biometric passport}}

[[Kategoriya:Pasportlar]]
[[Kategoriya:Biometrik|Pasport]]
[[Kategoriya:RFID]]</text>
      <sha1>6w6x6tfd6nbyrtr7qvyo05fi0fg7tye</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úlgi:Shala</title>
    <ns>10</ns>
    <id>8564</id>
    <revision>
      <id>119933</id>
      <parentid>58806</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T19:41:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119933</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="353" sha1="r9nkopfxa1qwe2b9uwpo063ok0cp5b8" xml:space="preserve">{{asbox
| suwret     = Stub W.svg
| pix       = 50
| haqqındaǵı   = 
| maqala   = Bul maqala
| tiyisli = 
| kategoriya  = Shala maqalalar
| tempsort  = no
| shablonatı      = Úlgi:Stub
| tusindirme    = Bul shala maqala haqqında ulıwma úlgi bolıp, ilajı bolsa ol [[Wikipedia:Shala maqala|jáne de anıqlaw]] úlgige almastırılıwı kerek.
}}</text>
      <sha1>r9nkopfxa1qwe2b9uwpo063ok0cp5b8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úlgi:Qaǵıydalar</title>
    <ns>10</ns>
    <id>10560</id>
    <revision>
      <id>119935</id>
      <parentid>60151</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T20:10:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119935</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="736" sha1="jc4puqd0t08jzf7m0zv2ucxy84pj1xo" xml:space="preserve">{{ambox
| type      = notice
| image     = [[Fayl:Green check.svg|30px|link=]]
| imageright = {{#if:{{{1|}}}|{{qısqartpa|{{{1|}}}|{{{2|}}}|{{{3|}}}|{{{4|}}}|{{{5|}}}}}}}
| text      = &lt;div style=&quot;padding-top: 6px; padding-bottom: 5px;&quot;&gt;{{{textoverride|'''Bul bet Qaraqalpaqsha Wikipedia [[:Kategoriya:Wikipedia:Qaǵıydalar|qaǵıydalarınıń]] bir bólegi bolıp esaplanadı.'''&lt;br&gt;&lt;div style=&quot;font-size: 90%;&quot;&gt;Barlıq paydalanıwshılar usı qaǵıydalarǵa boysınıp háreket etiwi tiyis. Bul betti ózgertiwden aldın basqa paydalanıwshılar menen [[{{TALKPAGENAME}}|oylasıw]] usınıs etiledi.&lt;/div&gt;{{#if:{{{text|}}}|&amp;nbsp;{{{text}}}}}}}}&lt;/div&gt;
}}&lt;noinclude&gt;[[Kategoriya:Qaǵıydalar ushın úlgiler|{{PAGENAME}}]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jc4puqd0t08jzf7m0zv2ucxy84pj1xo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Qol</title>
    <ns>4</ns>
    <id>10704</id>
    <revision>
      <id>119970</id>
      <parentid>60124</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T08:24:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Kategoriya:Wikipedia:Minez-qulıq kórsetpeleri|Wikipedia:Minez-qulıq kórsetpeleri]]» kategoriyası qosıldı ([[WP:HOTCAT|HotCat]] quralınıń kómegi menen)</comment>
      <origin>119970</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2896" sha1="ah1rj8nnsw20a1ehqyrtjdxkt5wkdt6" xml:space="preserve">{{Qollanbalar|[[:WP:QOL]]}}
[[Járdem:Talqılaw betleri|Talqılaw betlerinde]] ózińizdiń '''qolıńızdı''' qoyıwdı umıtpań. Bul basqa paydalanıwshılarǵa olar kim menen sáwbetlesip atırǵanlıǵı, xabar qashan qaldırılǵanlıǵı haqqında maǵlıwmat beredi.

== Qol qalay qoyıladı? ==
[[Fayl:Signature button.png|thumb|Talqılaw betlerinde usınday qol qoyıw múmkin.]]

Xabardı jazıp bolǵanıńızdan keyin, onı saqlawdan aldın tómendegi ózgesheliklerden kelip shıǵıp xabar aqırına kerekli tilda belgilerin (&lt;nowiki&gt;~&lt;/nowiki&gt;) qoyıp shıǵıń:
* Qatara tórt dana tilda belgisi (&lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;) qoyılsa, ózgerisler járiyalanǵannan keyin xabardıń tildalar qoyılǵan jerinde paydalanıwshı atı, onıń paydalanıwshı betine silteme hám xabar jazılǵan sáne maǵlıwmatları payda boladı. 
* Qatara úsh dana tilda belgisi (&lt;nowiki&gt;~~~&lt;/nowiki&gt;) jazılsa da dál joqarıdaǵı qoldıń ózi boladı, biraq sáne kórsetilmeydi. 
* Qatara úsh dana tilda belgisi (&lt;nowiki&gt;~~~~~&lt;/nowiki&gt;) menen siz tek ǵana sáneni kórsetiwshi (yaǵnıy, paydalanıwshı atısız) qol qoyıwıńız múmkin. Yamasa redaktorlaw aynasınıń tóbesindegi „Qol hám waqıt“ ([[Fayl:OOjs UI icon signature-ltr.svg|22px]]) túymesin basıwıńız múmkin.

{|class=wikitable cellpadding=3 border=1
!Usılay jazasız
!Usılay saqlanadı
!Usılay kórinedi
|-
|&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;~~~&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;
|&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;[[Paydalanıwshı: Pálensheev Tólenshe]]&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;
|[[Paydalanıwshı: Pálensheev Tólenshe]]
|-
|&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;
|&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;[[Paydalanıwshı: Pálensheev Tólenshe]] &lt;/nowiki&gt; {{CURRENTTIME}}, {{CURRENTDAY}}-{{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}} (UTC)&lt;/code&gt;
|[[Paydalanıwshı: Pálensheev Tólenshe]] {{CURRENTTIME}}, {{CURRENTDAY}}-{{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}} (UTC)
|-
|&lt;code&gt;&lt;nowiki&gt;~~~~~&lt;/nowiki&gt;&lt;/code&gt;
|&lt;code&gt;{{CURRENTTIME}}, {{CURRENTDAY}}-{{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}} (UTC)&lt;/code&gt;
|{{CURRENTTIME}}, {{CURRENTDAY}}-{{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}} (UTC)
|}

== Qol qoyıw umıtılǵan jaǵdaylar ==
Eger belgili bir bettegi xabardı jazǵan paydalanıwshı qol qoymaǵan bolsa, sol bettiń tariyxın ashıp, onı kim jazǵanlıǵın anıqlawǵa boladı. Basqalar da tariyxtı ashıp otırmasın deseńiz, {{tl|qolsız}} úlgisi arqalı qol qoyıwdı ózińiz iske asırıwıńız múmkin.

== Qol qayerge qoyıladı? ==
Tiykarǵı maqalalarda qol qoyıw múmkin emes. Ol tek ǵana paydalanıwshılar arasındaǵı óz-ara jazba sáwbetler barısında qollanıladı. Demek qol qoyıw ámeli tiykarınan talqılaw (atap aytqanda, maqala talqılawı, paydalanıwshı talqılawı, Wikipedia talqılawı h. t. b.) betlerinde paydalanılıwı kerek.

== Qosımsha qarańız ==
* [[toolforge:signatures]] 

[[Kategoriya:Wikipedia:Qollanbalar]]
[[Kategoriya:Wikipedia:Minez-qulıq kórsetpeleri]]</text>
      <sha1>ah1rj8nnsw20a1ehqyrtjdxkt5wkdt6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Forum/Texnikalıq sorawlar</title>
    <ns>4</ns>
    <id>10850</id>
    <revision>
      <id>119962</id>
      <parentid>103204</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T07:39:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119962</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5540" sha1="5r6pnjwdxfyoay38opv7ekaudnrvk95" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;{{Wikipedia:Forum/Texnikalıq sorawlar/Tóbesi}}&lt;/noinclude&gt;
__NEWSECTIONLINK__

== Portal namespace jaratıw/Enable Portal namespace ==
{{Arxiv joqarı}}
Qaraqalpaqsha Wikipediada Portal keńisligi atların bılay qosıwdı usınıs etemen:
&lt;pre&gt;Portal = Portal
Portal talk = Portal talqılawı&lt;/pre&gt;
Bunıń nátiyjesin Pharicatorǵa jiberemen. [[Paydalanıwshı:Janabaevazizbek|Janabaevazizbek]] ([[Paydalanıwshı talqılawı:Janabaevazizbek|talqılaw]]) 10:12, 2025 j. marttıń 9 (UTC)

:# &lt;nowiki&gt;{{Qollayman}}&lt;/nowiki&gt;
:[[Arnawlı:Paydalanıwshı úlesi/95.214.211.25|95.214.211.25]] 03:46, 2025 j. marttıń 11 (UTC)

&lt;pre&gt;
# {{Qollayman}} ~~~~
# {{Qarsıman}} ~~~~
# {{Biytáreppen}} ~~~~
&lt;/pre&gt;

=== Qollawshılar ===

# Portalǵa ele mútájlik sezilmese de, keleshekte bulardıń da rawajlanıp, jaqsı joybarlar islep shıǵatuǵın paydalanıwshılar kóbeyedi degen maqsette, álbette, {{Qollayman}} [[Paydalanıwshı:Inosham|Inosham]] ([[Paydalanıwshı talqılawı:Inosham|talqılaw]]) 17:53, 2025 j. marttıń 9 (UTC)

=== Qarsılar ===
=== Biytárepler ===
=== Juwmaq ===
{{Nátiyje}} Portal keńisligi qosıldı.
{{Arxiv tómen}}

== Qaraqalpaqsha Wikipedianıń qaptal paneli boyınsha ózgerisler ==
{{Arxiv joqarı}}
Qaraqalpaqsha Wikipedianıń qaptal paneline tazadan &quot;Úles&quot; bólimi qosıldı. Ol óz astına &quot;Qaǵıydalar&quot;, &quot;Járdem&quot;, &quot;Forum&quot;, &quot;Baylanıs&quot; joybar betlerin biriktiredi. Navigaciyalıq panelden MediaWikige alıp ótetuǵın &quot;Járdem&quot; atamalı joybar beti alıp taslandı. Eger Qaraqalpaqsha Wikipedianıń qaptal paneli boyınsha qarsılıqlarıńız bolsa, forumdaǵı usı tema astına pikir qaldırıńız. [[Paydalanıwshı: Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] 06:52, 2023 j. apreldiń 26 (UTC)

=== Qollawshılar ===
=== Qarsılar ===
=== Biytárepler ===
=== Juwmaq ===
{{Nátiyje}}Bir ayǵa jaqın waqıt dawamında hesh qanday qarsı hám qollawshı pikirler bolmaǵanlıǵı sebepli interfeys administatorlarına Qaraqalpaqsha Wikipedaianıń interfeysi boyınsha máselelerdi basqa adminler menen oylasıp, sheshim qabıl etiw wákilligi berildi. Eger qaysı bir paydalanıwshı tárepinen Qaraqalpaqsha Wikipedaia interfeysine kirgizilip atırǵan ózgerisler boyınsha anıq, orınlı qarsı pikirler bildirilse, bul wákillik toqtatıladı hám interfeys ózgerisleri boyınsha máseleler qayta dodalanadı. Bundaǵı maqset hár bir kishi ózgeris ushın forum jaratıp, waqıt ketirip otırmaw bolıp esaplanadı. – [[Paydalanıwshı: Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] 03:28, 2023 j. maydıń 23 (UTC)
{{Arxiv tómen}}

== Paydalanıwshı paneline Qaralama betin qosıw haqqında ==
{{Arxiv joqarı}}
Hámmege sálem. Xabarıńız bolsa kópshilik Wikibólimlerde (ruwiki, enwiki) joqarı oń jaqtaǵı paydalanıwshı panelinde Sandbox (enwiki) Черновик (ruwiki) keńeytpesi, yaǵnıy Qaralama beti qosılǵan. Kaawikige de sol tárizdegi betti qossaq, bul jańa paydalanıwshılarǵa Qaralama betin sınaq maydanı sıpatında paydalanıwına járdem berer edi. Pikirlerińizdi tómendegi kóriniste jazıp qaldırıń. [[Paydalanıwshı: Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] 04:10, 2023 j. maydıń 14 (UTC)

&lt;pre&gt;
# {{Qollayman}} ~~~~
# {{Qarsıman}} ~~~~
# {{Biytáreppen}} ~~~~
&lt;/pre&gt;

=== Qollawshılar ===
# {{Qollayman}} [[Paydalanıwshı:PirjanovNurlan|PirjanovNurlan]] ([[Paydalanıwshı talqılawı:PirjanovNurlan|talqılaw]]) 05:12, 2023 j. maydıń 14 (UTC)
# {{Qollayman}} [[User:Inosham|&lt;span style=&quot;font-family: Lucida Calligraphy&quot;&gt;&lt;b style=&quot;color: #7A69B8&quot;&gt;Inabat&lt;/b&gt;&lt;b style=&quot;color:#191970&quot;&gt;Allanova&lt;/b&gt;&lt;/span&gt;]] [[Image:Bouncywikilogo.gif|25px]][[Paydalanıwshı talqılawı:Inosham|&lt;sup&gt;talqılaw&lt;/sup&gt;]] هىخساشة 15:20, 2023 j. maydıń 15 (UTC)

=== Qarsılar ===
=== Biytárepler ===
=== Juwmaq ===
Baslamaǵa qarsı paydalanıwshılar bolmaǵanlıǵı sebepli, usınıs globallıq adminlerge jiberildi. – [[Paydalanıwshı: Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] 03:27, 2023 j. maydıń 23 (UTC)

{{Nátiyje}} Paydalanıwshı paneline '''Qaralama''' beti qosıldı. – [[Paydalanıwshı: Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] 03:29, 2023 j. maydıń 23 (UTC)
{{Arxiv tómen}}

== Qaraqalpaqsha Wikipedianıń logotip súwretin ózgertiw haqqında ==
{{Arxiv joqarı}}
Sálemler. Xabarıńız bolsa qaraqalpaqsha Wikipedianıń hárekettegi logotipi eski imlada jaratılǵan bolıp, ondaǵı '''ensiklopediya''' sózi házirgi imla qaǵıydaları boyınsha qáte esaplanadı.
Sol ushın&lt;br&gt; 
''ensiklopediya - x''&lt;br&gt;
''enciklopediya - v''&lt;br&gt;
ekenliginen kelip shıǵıp, logotipti '''enciklopediya''' jazıwlısına ózgertiwdi usınaman. Pikirlerińizdi tómendegi kóriniste jazıp qaldırıń. [[Paydalanıwshı: Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] 18:25, 2023 j. maydıń 23 (UTC)
&lt;pre&gt;
# {{Qollayman}} ~~~~
# {{Qarsıman}} ~~~~
# {{Biytáreppen}} ~~~~
&lt;/pre&gt; 

=== Qollawshılar ===
# {{Qollayman}} [[Paydalanıwshı:PirjanovNurlan|PirjanovNurlan]] ([[Paydalanıwshı talqılawı:PirjanovNurlan|talqılaw]]) 18:30, 2023 j. maydıń 23 (UTC)
# {{Qollayman}} [[User:Inosham|&lt;span style=&quot;font-family: Lucida Calligraphy&quot;&gt;&lt;b style=&quot;color: #7A69B8&quot;&gt;Inabat&lt;/b&gt;&lt;b style=&quot;color:#191970&quot;&gt;Allanova&lt;/b&gt;&lt;/span&gt;]] [[Image:Bouncywikilogo.gif|25px]][[Paydalanıwshı talqılawı:Inosham|&lt;sup&gt;talqılaw&lt;/sup&gt;]] هىخساشة 18:34, 2023 j. maydıń 23 (UTC)
=== Qarsılar ===
=== Biytárepler ===
=== Juwmaq ===
{{Nátiyje}} Barlıq skinler ushın logotip ózgertildi. – [[Paydalanıwshı:Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] 06:09, 2023 j. sentyabrdiń 23 (UTC)
{{Arxiv tómen}}</text>
      <sha1>5r6pnjwdxfyoay38opv7ekaudnrvk95</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Shala maqala</title>
    <ns>4</ns>
    <id>12161</id>
    <revision>
      <id>119955</id>
      <parentid>118015</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T07:07:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Wikipedia:Shala maqalalar]] betin [[Wikipedia:Shala maqala]] betine kóshirdi</comment>
      <origin>118015</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1318" sha1="1dceicif8wc6x3syfunv1fa9uqsn1f5" xml:space="preserve">{{shortcut|[[WP:SHALA]]}}
{{Qollanbalar}}

'''Shala maqala''' — Wikipedia joybarlarında bázibir paydalı maǵlıwmat keltirilgen, biraq teması ele enciklopediyalıq tártipte tolıq jarıtılmaǵan maqala. Ayırım jaǵdaylarda bunday maqala tek ǵana birneshe gápten (túsindirme hám/yamasa eń ulıwmalıq maǵlıwmattan) ibarat boladı. Áste-aqırın bunday maqalalar [[Wikipedia:Qaǵıydalar|Wikipedia nızam-qaǵıydalarına]] tiykarlanıp tolıqtırılıwı lazım. Shala maqalalarǵa ádette {{tl|shala}} úlgisi qoyıladı, biraq onı imkanı barınsha [[Wikipedia:Úlgiler/Shala maqalalar|tematikalıq]] úlgige almastırıw usınıs etiledi.

Shala maqalalardıń [[Wikipedia:Óshiriwge|óshiriliwi kerek bolǵan]] maqalalardan parqı: a) teması enciklopediyalıq áhmiyetke iye; b) eń áhmiyetli bólimler, keminde bir kategoriya, kerekli úlgiler hám interwikiler (eger bolsa) ámelde bar boladı.
Shala maqalalar kishi kólemge iye boladı, biraq barlıq kishi maqalalardı shala maqalalar qatarına qosıw natuwrı. Geybir maqalalar temasına baylanıslı maǵlıwmat kemligi sebepli kishi bolıwı múmkin.

== Jáne qarań ==
* [[:meta:The Perfect Stub Article|Shala maqalalar haqqında Meta-wikide]]
* [[:Kategoriya:Shala maqalalar|Shala maqalalar toplamı]]

[[Kategoriya:Shala maqalalar]]</text>
      <sha1>1dceicif8wc6x3syfunv1fa9uqsn1f5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119969</id>
      <parentid>119955</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T08:17:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri|Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri]]» kategoriyası qosıldı ([[WP:HOTCAT|HotCat]] quralınıń kómegi menen)</comment>
      <origin>119969</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1369" sha1="l5n67siheqpwisu87tkkniqd3q1ed4p" xml:space="preserve">{{shortcut|[[WP:SHALA]]}}
{{Qollanbalar}}

'''Shala maqala''' — Wikipedia joybarlarında bázibir paydalı maǵlıwmat keltirilgen, biraq teması ele enciklopediyalıq tártipte tolıq jarıtılmaǵan maqala. Ayırım jaǵdaylarda bunday maqala tek ǵana birneshe gápten (túsindirme hám/yamasa eń ulıwmalıq maǵlıwmattan) ibarat boladı. Áste-aqırın bunday maqalalar [[Wikipedia:Qaǵıydalar|Wikipedia nızam-qaǵıydalarına]] tiykarlanıp tolıqtırılıwı lazım. Shala maqalalarǵa ádette {{tl|shala}} úlgisi qoyıladı, biraq onı imkanı barınsha [[Wikipedia:Úlgiler/Shala maqalalar|tematikalıq]] úlgige almastırıw usınıs etiledi.

Shala maqalalardıń [[Wikipedia:Óshiriwge|óshiriliwi kerek bolǵan]] maqalalardan parqı: a) teması enciklopediyalıq áhmiyetke iye; b) eń áhmiyetli bólimler, keminde bir kategoriya, kerekli úlgiler hám interwikiler (eger bolsa) ámelde bar boladı.
Shala maqalalar kishi kólemge iye boladı, biraq barlıq kishi maqalalardı shala maqalalar qatarına qosıw natuwrı. Geybir maqalalar temasına baylanıslı maǵlıwmat kemligi sebepli kishi bolıwı múmkin.

== Jáne qarań ==
* [[:meta:The Perfect Stub Article|Shala maqalalar haqqında Meta-wikide]]
* [[:Kategoriya:Shala maqalalar|Shala maqalalar toplamı]]

[[Kategoriya:Shala maqalalar]]
[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri]]</text>
      <sha1>l5n67siheqpwisu87tkkniqd3q1ed4p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úlgi:Bas bet/Kalendar/3-iyun</title>
    <ns>10</ns>
    <id>14693</id>
    <revision>
      <id>119982</id>
      <parentid>84025</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T10:01:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119982</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="759" sha1="ledayayxsqjaxc6ck0ao1reuv54itre" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;'''[[3-iyun]]''' ([[Wikipedia:Kalendar|proekt]])&lt;/noinclude&gt;__NOTOC__

'''[[File:Roaze2wkped05.JPG|25px]] Bayramlar'''
*


'''[[File:Liferea.svg|25px]] Waqıyalar'''
* 


[[File:Baby_anthony_liekens_01-human.svg|15px]] '''Tuwılǵanlar''' &lt;small&gt;([[:Kategoriya:3-iyunda tuwılǵanlar|hámmesi]])&lt;/small&gt;
* [[1986]] — [[Rafael Nadal]], [[ispaniya]]lı burınǵı professional tennisshi.


[[File:Kerze.png|7px]] '''Qaytıs bolǵanlar''' &lt;small&gt;([[:Kategoriya:3-iyunda qaytıs bolǵanlar|hámmesi]])&lt;/small&gt;
* [[1924]] — [[Franz Kafka]], [[avstriya]]lı jazıwshı.
* [[2016]] — [[Muhammed Ali]], [[Amerika Qurama Shtatları|amerika]]lı professional boksshı hám aktivist.


&lt;noinclude&gt;[[Kategoriya:Bas bet úlgileri:Kalendar|06]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ledayayxsqjaxc6ck0ao1reuv54itre</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Iygilikli maqsetti gózleń</title>
    <ns>4</ns>
    <id>16337</id>
    <revision>
      <id>119972</id>
      <parentid>103771</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T08:26:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Kategoriya:Wikipedia:Minez-qulıq kórsetpeleri|Wikipedia:Minez-qulıq kórsetpeleri]]» kategoriyası qosıldı ([[WP:HOTCAT|HotCat]] quralınıń kómegi menen)</comment>
      <origin>119972</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1071" sha1="biwgavj84shy8nwf5xqqk1ns3xpaf6s" xml:space="preserve">'''Hár bir iste iygilikli maqsetti gózlew''' — jumıstıń ideal orınlanıwınıń girewi esaplanadı. [[Wikipedia]]da da áyne sonday. Paydalanıwshılardıń bárshesi redaktorlaw huqıqına iye. Barlıq redaktorlaw hám dúzetiwler basqalarǵa paydalı maǵlıwmatlardı jetkeriw ushın isleniwi lazım. [[Wikipedia:Vandalizm|Mánissiz, jartıwsız, mazmunsız hám kereksiz kóriniste]] redaktorlap atırǵan paydalanıwshılar dáslep [[Wikipedia:Administratorlar|adminstratorlar]] tárepinen bloklanıw haqqındaǵı xabar menen eskertiledi. Eger eskertilip atırǵan paydalanıwshı betlerdi búldiriwdi dawam etse, onıń esap beti (akkauntı) belgili bir yamasa sheksiz múddetke bloklanadı. Bolmasa Wikipedianıń [[Wikipedia:Enciklopediyalıq áhmiyet|ensiklopediyalıq áhmiyeti]] joǵalıp ketken bolar edi.

Tájriybeli paydalanıwshılar jańa dizimnen ótken paydalanıwshılar menen dos sıyaqlı qatnasıqta bolıwı hám óz bilimleri menen bólisiwi kerek.
[[Kategoriya:Wikipedia:Qollanbalar]]
[[Kategoriya:Wikipedia:Minez-qulıq kórsetpeleri]]</text>
      <sha1>biwgavj84shy8nwf5xqqk1ns3xpaf6s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Access IS</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17567</id>
    <revision>
      <id>119908</id>
      <parentid>82111</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T15:25:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Texnologiyası */</comment>
      <origin>119908</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5521" sha1="abftw8vd08gxxj3ms0yzn0u84yd49mk" xml:space="preserve">
'''Access-IS''' súwretti qayta islew, RFID/NFC texnologiyası bolıp, shtrix-kodtı oqıw boyınsha 30 jıllıq tájiriybege tiykarlanǵan halda maǵlıwmatlardı anıq jazıp aladı hám elektron sistemalardı islep shıǵadı. Access-IS sonıń menen birge, bank hám PoS (Satıw noqatı) qosımshaları ushın arnawlı klaviaturalar islep shıǵaradı.

72 den aslam mámleketlerde iskerlik júrgiziwshi Access-IS sisteması 3 iskerlikke qaratılǵan; aviakompaniya/aeroport, identifikaciya hújjetlerin oqıw hám qáwipsizlik hám transport biletlerin tekseriw.

Access IS tiń shtab-kvartirası [[Ullı Britaniya|Ullı Britaniyanıń]] Ridingda, Berkshire qalasında jaylasqan bolıp, shama menen 60 dana  xizmetkerlerine iye. Bunnan tısqarı, [[Amerika Qurama Shtatları|Amerika Qurama Shtatlarınıń]] [[Atlanta]] qalasında sawda kárxanasına iye.

Access IS Access Limited kompaniyasınıń sawda atı bolıp tabıladı.

== At ushın fon == 
Access IS «Access Interfacing Solutions» sóziniń qısqartpası&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.access-is.com/access-is_history.php|bet=Archived copy|kiriw sánesi=2014-12-10|arxivurl=https://web.archive.org/web/20141214000102/http://www.access-is.com/access-is_history.php|arxivsáne=2014-12-14}}&lt;/ref&gt;. Dáslep Access Keyboards Limited dep atalǵan keyinirek, kompaniya Access Ltd dep qayta at berildi hám kompaniya keńlew ónimdi sáwlelendiriw ushın 2007-jıl oktyabr ayında Access IS brendin qabılladı. Jańa logotip apparatı klaviaturanı qaytarıw túymesi formasınan paydalanıp, kompaniyanıń klaviatura dizaynındaǵı tariyxına belgi beriw ushın arnalǵan edi. Logotip apparatın quraytuǵın eki bir-birine baylanısqan forma sistemalar arasında yamasa media hám host sistemaları arasında maǵlıwmatlardı uzatıw ushın interfeys procesin ańlatıw ushın arnalǵan&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.access-is.com/access-is_history.php|bet=Archived copy|kiriw sánesi=2014-12-10|arxivurl=https://web.archive.org/web/20141214000102/http://www.access-is.com/access-is_history.php|arxivsáne=2014-12-14}}&lt;/ref&gt;.

== Texnologiyası ==
Optikalıq belgilerdi anıqlap oqıw, MICR, Magnit sızıqlı kartanı oqıw, biometrik barmaq izin oqıw qurılmaları, smart-karta hám kontaktsız smart-kartalardı oqıw, [[Biometrikalıq pasport|elektron pasporttı]] dekodlaw hám oqıw, [[Shtrixkod skaneri|shtrix-kod skanerleri]] hám aeroportqa shıǵıw qapıların oqılıwında xizmet etedi.

== Tariyxı ==

=== 1980-jıllar === 
Kompaniya 1984-jıl dekabr ayında islengen, tolıq videocom kompaniyalar toparına tiyisli edi. Access IS (keyinirek Access Keyboards dep atalǵan) 1985-jıl yanvar ayında sawdanı baslaǵan. 1989-jıl — Cherry klaviaturaları ushın kepillikli distribyutor boldı.

=== 1990-jıllar === 
1992-jıl — ISO 9001 akkreditatsiyasın aldı&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.access-is.com/iso9001_at_access_is.php|bet=Archived copy|kiriw sánesi=2014-12-11|arxivurl=https://web.archive.org/web/20141215072337/http://www.access-is.com/iso9001_at_access_is.php|arxivsáne=2014-12-15}}&lt;/ref&gt;. 1994-jıl — 1994-jılda basqarıw 3 tárepinen usınıs etilgen aqsha menen satıp alınǵanınan keyin avtonom boldı. 1997-jıl — birinshi programmalastırılatuǵın sawda noqatı klaviaturaları jumısqa túsirildi.

=== 2000-jıldan keyin ===
2004-jıl — 3i akciyaları taǵı kompaniyaǵa satıldı. 2006-jıl — Kirisiw islep shıǵarıw BGR (boarding gate readers). 2007-jıl — Atlantada sawda kárxana dúzildi. 2007-jıl — Access Keyboards Limited kompaniyası Access Limited dep qayta at berildi hám Access-IS retinde sawda ete basladı. 2009-jıl — Access-IS ISO 9001:2008 standartına iye. (Sertifikat № 21703) 2011-jıl — Access-IS hújjetti autentifikatsiya qılıw ushın bir qatar ID Document Reader programmasın shıǵardı. 2014-jıl — [[Saudiya Arabstan]] Patshalıǵı ziyaratshısınıń passportların rásmiylestiriw ushın dúnya boylap Haj hám Umra hajı ziyaratı turoperatorları hám agentleri tárepinen paydalanıw ushın eki Access-IS elektron passport oqıwshısın akkreditatsiya etti.

2015-jıl — Iyeleri kompaniyanı satıwdı hám menshiklik sherikler tárepinen qayta finanslastırıldı. 2020-jıl: HID Global menshikli kapital sheriklerinen Access-IS ti satıp aldı.

== Ónimleri ==
* Aeroportlar/Aerokompaniya — Access-IS shtrix -kodlar, RFID/NFC hám pasportlar/ID-kartalardı dizimnen ótiwdi baslap bartǵa shıǵıwǵa shekem oqıw texnologiyasın islep shıǵadı hám islep shıǵaradı. 

* ID &amp; Qáwipsizlik — Ónimler; Mámleket hám kommerciya qosımshaları ushın elektron passport, e-ID hám e-aydawshılıq gúwalıǵı óz ishine aladı. Kishkene OEM OCR oqıwshılarınan (mobil qurılmalarǵa integraciya qılıw ushın tolıq/yarım betli passport oqıwshılarıǵa shekem, Access-IS ónimleri sıyaqlı qosımshalar, Shegara qadaǵalawı, immigratsiya, hújjetlerdi beriw, huqıqtı qorǵaw shólkemleri, bank jumısı, oyınlar, usaqlap satıw, KYC hám pul juwıwǵa qarsı gúres hám basqalar ushın arnalǵan.

* Transport biletleri — óz-ózine xizmet kórsetiw ushın maǵlıwmatlardı jıynaw qosımshaları ushın shtrix-kod hám RFID/NFC oqıwshıları; jámiyetlik transport sistemaları, ilajlar hám stadionǵa kiriw hám shıǵıw, sonıń menen birge, basqa qosımshalar ushın bilet oqıwshılar hám validatorları.

== Derekler ==
{{derekler}}

[[Kategoriya:Kompyuter]]
[[Kategoriya: Kompyuter sawatxanlıǵı]]</text>
      <sha1>abftw8vd08gxxj3ms0yzn0u84yd49mk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Redaktorlawlar sanı boyınsha Wikipediashılar dizimi</title>
    <ns>4</ns>
    <id>23879</id>
    <revision>
      <id>119906</id>
      <parentid>119785</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T12:00:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jembot</username>
        <id>4424</id>
      </contributor>
      <comment>Bot: Maǵlıwmatlar jańalandı</comment>
      <origin>119906</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8121" sha1="j1tk88z4s8oeyte2molhi94uhoayq7v" xml:space="preserve">{{/begin|50}}
|-
| 1 || [[User:Qaraqalpaqpan|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Qaraqalpaqpan&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Qaraqalpaqpan|{{formatnum:17813}}]] || {{Permissions|Qaraqalpaqpan}}
|-
| 2 || [[User:Janabaevazizbek|Janabaevazizbek]] || [[Special:Contributions/Janabaevazizbek|{{formatnum:14822}}]] || {{Permissions|Janabaevazizbek}}
|-
| 3 || [[User:Inosham|Inosham]] || [[Special:Contributions/Inosham|{{formatnum:3891}}]] || {{Permissions|Inosham}}
|-
| 4 || [[User:Frhdkazan|Frhdkazan]] || [[Special:Contributions/Frhdkazan|{{formatnum:3411}}]] || {{Permissions|Frhdkazan}}
|-
| 5 || [[User:Abdullaeva Shaxnoza-Banu|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Abdullaeva Shaxnoza-Banu&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Abdullaeva Shaxnoza-Banu|{{formatnum:3374}}]] || {{Permissions|Abdullaeva Shaxnoza-Banu}}
|-
| 6 || [[User:Srajatdin Usnatdinov|Srajatdin Usnatdinov]] || [[Special:Contributions/Srajatdin Usnatdinov|{{formatnum:2557}}]] || {{Permissions|Srajatdin Usnatdinov}}
|-
| 7 || [[User:Рахман3|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Рахман3&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Рахман3|{{formatnum:2150}}]] || {{Permissions|Рахман3}}
|-
| 8 || [[User:Doniyor Yóldoshev|Doniyor Yóldoshev]] || [[Special:Contributions/Doniyor Yóldoshev|{{formatnum:1922}}]] || {{Permissions|Doniyor Yóldoshev}}
|-
| 9 || [[User:Bekan88|Bekan88]] || [[Special:Contributions/Bekan88|{{formatnum:1820}}]] || {{Permissions|Bekan88}}
|-
| 10 || [[User:PirjanovNurlan|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;PirjanovNurlan&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/PirjanovNurlan|{{formatnum:1553}}]] || {{Permissions|PirjanovNurlan}}
|-
| 11 || [[User:Rabiga Shabatova|Rabiga Shabatova]] || [[Special:Contributions/Rabiga Shabatova|{{formatnum:1363}}]] || {{Permissions|Rabiga Shabatova}}
|-
| 12 || [[User:Anas1712|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Anas1712&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Anas1712|{{formatnum:1155}}]] || {{Permissions|Anas1712}}
|-
| 13 || [[User:Qarahat|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Qarahat&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Qarahat|{{formatnum:1104}}]] || {{Permissions|Qarahat}}
|-
| 14 || [[User:Gozzalina|Gozzalina]] || [[Special:Contributions/Gozzalina|{{formatnum:1043}}]] || {{Permissions|Gozzalina}}
|-
| 15 || [[User:Makenzis|Makenzis]] || [[Special:Contributions/Makenzis|{{formatnum:785}}]] || {{Permissions|Makenzis}}
|-
| 16 || [[User:Kuwanishbek|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Kuwanishbek&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Kuwanishbek|{{formatnum:778}}]] || {{Permissions|Kuwanishbek}}
|-
| 17 || [[User:AlefZet|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;AlefZet&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/AlefZet|{{formatnum:678}}]] || {{Permissions|AlefZet}}
|-
| 18 || [[User:Aysabirlijol|Aysabirlijol]] || [[Special:Contributions/Aysabirlijol|{{formatnum:624}}]] || {{Permissions|Aysabirlijol}}
|-
| 19 || [[User:Umarxon III|Umarxon III]] || [[Special:Contributions/Umarxon III|{{formatnum:615}}]] || {{Permissions|Umarxon III}}
|-
| 20 || [[User:Baurzhanuly|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Baurzhanuly&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Baurzhanuly|{{formatnum:538}}]] || {{Permissions|Baurzhanuly}}
|-
| 21 || [[User:Biypona|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Biypona&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Biypona|{{formatnum:517}}]] || {{Permissions|Biypona}}
|-
| 22 || [[User:Bazarbaeva Eleonora|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Bazarbaeva Eleonora&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Bazarbaeva Eleonora|{{formatnum:433}}]] || {{Permissions|Bazarbaeva Eleonora}}
|-
| 23 || [[User:QRNKS|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;QRNKS&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/QRNKS|{{formatnum:413}}]] || {{Permissions|QRNKS}}
|-
| 24 || [[User:Mrshaxas|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Mrshaxas&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Mrshaxas|{{formatnum:404}}]] || {{Permissions|Mrshaxas}}
|-
| 25 || [[User:Pathoschild|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Pathoschild&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Pathoschild|{{formatnum:399}}]] || {{Permissions|Pathoschild}}
|-
| 26 || [[User:Muxammedqudaynazarov|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Muxammedqudaynazarov&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Muxammedqudaynazarov|{{formatnum:352}}]] || {{Permissions|Muxammedqudaynazarov}}
|-
| 27 || [[User:Minorax|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Minorax&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Minorax|{{formatnum:352}}]] || {{Permissions|Minorax}}
|-
| 28 || [[User:Begdullaman|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Begdullaman&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Begdullaman|{{formatnum:310}}]] || {{Permissions|Begdullaman}}
|-
| 29 || [[User:Nurlibek Urgenichbaev|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Nurlibek Urgenichbaev&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Nurlibek Urgenichbaev|{{formatnum:297}}]] || {{Permissions|Nurlibek Urgenichbaev}}
|-
| 30 || [[User:Qareken Balasi|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Qareken Balasi&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Qareken Balasi|{{formatnum:285}}]] || {{Permissions|Qareken Balasi}}
|-
| 31 || [[User:BEGJIGIT|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;BEGJIGIT&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/BEGJIGIT|{{formatnum:252}}]] || {{Permissions|BEGJIGIT}}
|-
| 32 || [[User:Saxibjamal Esemuratova|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Saxibjamal Esemuratova&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Saxibjamal Esemuratova|{{formatnum:239}}]] || {{Permissions|Saxibjamal Esemuratova}}
|-
| 33 || [[User:Pirnazarova|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Pirnazarova&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Pirnazarova|{{formatnum:221}}]] || {{Permissions|Pirnazarova}}
|-
| 34 || [[User:Holder|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Holder&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Holder|{{formatnum:218}}]] || {{Permissions|Holder}}
|-
| 35 || [[User:Miracle0302|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Miracle0302&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Miracle0302|{{formatnum:213}}]] || {{Permissions|Miracle0302}}
|-
| 36 || [[User:Begjigit|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Begjigit&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Begjigit|{{formatnum:208}}]] || {{Permissions|Begjigit}}
|-
| 37 || [[User:Kmoksy|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Kmoksy&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Kmoksy|{{formatnum:207}}]] || {{Permissions|Kmoksy}}
|-
| 38 || [[User:ДолбоЯщер|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;ДолбоЯщер&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/ДолбоЯщер|{{formatnum:192}}]] || {{Permissions|ДолбоЯщер}}
|-
| 39 || [[User:NurkaArzay|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;NurkaArzay&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/NurkaArzay|{{formatnum:173}}]] || {{Permissions|NurkaArzay}}
|-
| 40 || [[User:Gúlxan Medetbekovna|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Gúlxan Medetbekovna&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Gúlxan Medetbekovna|{{formatnum:168}}]] || {{Permissions|Gúlxan Medetbekovna}}
|-
| 41 || [[User:Bakhit|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Bakhit&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Bakhit|{{formatnum:164}}]] || {{Permissions|Bakhit}}
|-
| 42 || [[User:Melek jurnalist|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Melek jurnalist&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Melek jurnalist|{{formatnum:155}}]] || {{Permissions|Melek jurnalist}}
|-
| 43 || [[User:DARIO SEVERI|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;DARIO SEVERI&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/DARIO SEVERI|{{formatnum:148}}]] || {{Permissions|DARIO SEVERI}}
|-
| 44 || [[User:Jannazarova Sh|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Jannazarova Sh&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Jannazarova Sh|{{formatnum:136}}]] || {{Permissions|Jannazarova Sh}}
|-
| 45 || [[User:Jámiy|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Jámiy&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Jámiy|{{formatnum:133}}]] || {{Permissions|Jámiy}}
|-
| 46 || [[User:Romaine|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Romaine&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Romaine|{{formatnum:128}}]] || {{Permissions|Romaine}}
|-
| 47 || [[User:Kagansky|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Kagansky&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Kagansky|{{formatnum:124}}]] || {{Permissions|Kagansky}}
|-
| 48 || [[User:Munavvaroy|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Munavvaroy&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Munavvaroy|{{formatnum:123}}]] || {{Permissions|Munavvaroy}}
|-
| 49 || [[User:Purodha|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Purodha&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Purodha|{{formatnum:121}}]] || {{Permissions|Purodha}}
|-
| 50 || [[User:Maqmud Abdujaparov|&lt;span style=&quot;color:gray&quot;&gt;Maqmud Abdujaparov&lt;/span&gt;]] || [[Special:Contributions/Maqmud Abdujaparov|{{formatnum:112}}]] || {{Permissions|Maqmud Abdujaparov}}
{{/end}}</text>
      <sha1>j1tk88z4s8oeyte2molhi94uhoayq7v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Jańalıqlar</title>
    <ns>4</ns>
    <id>25033</id>
    <revision>
      <id>119939</id>
      <parentid>119905</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T20:18:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119939</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3088" sha1="3f1pxwv2axk4emg5c5retaum37qbgy5" xml:space="preserve">{{Sociallıq menyu}}
----
{{Qısqartpa|[[WP:JR]]}}
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:150%; color:#1560BD&quot;&gt;[[FAyl:Megaphone.svg|100px]] '''Jańalıqlar'''&lt;/span&gt;
''Jańalıqlarǵa xosh keldińiz. Wikipediaǵa baylanıslı jańalıqlardı usı jerden alasız.''
&lt;/div&gt;&lt;br&gt;
-----


== 2025 ==
=== May ===
* [[14-may]] — Qaraqalpaqsha Wikipediada maqalalar sanı '''10.000''' ǵa jetti.

=== Mart ===
* [[19-mart]] — «Portal» atlar kópligi ashıldı.
* [[3-mart]] — Qaraqalpaqsha Wikipediada betler sanı '''20.000''' ǵa jetti.

=== Yanvar ===
* [[26-yanvar]] — [[Paydalanıwshı:Janabaevazizbek|Janabaevazizbek]] altı ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.
* [[22-yanvar]] — Qaraqalpaqsha Wikipediada redaktorlawlar sanı '''100.000''' ǵa jetti.
* [[20-yanvar]] — [[Paydalanıwshı:Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] eki jılǵa waqtınsha interfeys administrator bolıp saylandı.
* [[20-yanvar]] — [[Paydalanıwshı:Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] eki jılǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

== 2024 ==
=== Noyabr ===
* [[26-aprel]] — [[Paydalanıwshı:Doniyor Yóldoshev|Doniyor Yóldoshev]] bir jılǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

=== Aprel ===
* [[26-aprel]] — [[Paydalanıwshı:Doniyor Yóldoshev|Doniyor Yóldoshev]] altı ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

== 2023 ==
=== Sentyabr ===
* [[22-sentyabr]] — [[Paydalanıwshı:Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] bir jılǵa waqtınsha interfeys administrator bolıp saylandı.

=== Aprel ===
* [[25-aprel]] — [[Paydalanıwshı:Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] bes ayǵa waqtınsha interfeys administrator bolıp saylandı.
=== Mart ===
* [[23-mart]] — [[Paydalanıwshı:Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] altı ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

== 2022 ==
=== Dekabr ===
* [[17-dekabr]] — [[Paydalanıwshı:Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] úsh ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.
* [[9-dekabr]] — [[Paydalanıwshı:Inosham|Inosham]] úsh ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.
* [[6-dekabr]] — [[Paydalanıwshı:PirjanovNurlan|PirjanovNurlan]] úsh ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

=== Sentyabr ===
* [[6-sentyabr]] — [[Paydalanıwshı:PirjanovNurlan|PirjanovNurlan]] úsh ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

=== May ===
* [[23-may]] — Qaraqalpaqsha Wikipediada dizimnen ótken paydalanıwshılar sanı '''10.000''' boldı.
* [[4-may]] — Qaraqalpaqsha Wikipediada maqalalar sanı '''2.000''' ǵa jetti.

== 2021 ==
=== Febral ===
* [[12-fevral]] — [[Paydalanıwshı:Qarahat|Qarahat]] [https://meta.wikimedia.org/wiki/Admin_activity_review/2020/Data#K_(Done) belsendi bolmaǵanlıqtan] administratorlıqtan túsirildi.

== 2014 ==
=== Avgust ===
* [[17-avgust]] — Qaraqalpaqsha Wikipediada maqalalar sanı '''1.000''' ǵa jetti.

== 2008 ==
=== Iyun ===
* [[18-iyun]] — [[Paydalanıwshı:AlefZet|AlefZet]] bir ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

=== May ===
* [[26-may]] — Qaraqalpaqsha Wikipedia saytı ashıldı.

[[Kategoriya:Wikipedia:Xabarlasıw]]</text>
      <sha1>3f1pxwv2axk4emg5c5retaum37qbgy5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119985</id>
      <parentid>119939</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T11:31:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <origin>119985</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3465" sha1="kc8ss2n6x3s5v0tty2h5w8fyenda5qc" xml:space="preserve">{{Sociallıq menyu}}
----
{{Qısqartpa|[[WP:JR]]}}
&lt;div style=&quot;text-align:center;&quot;&gt;&lt;span style=&quot;font-size:150%; color:#1560BD&quot;&gt;[[FAyl:Megaphone.svg|100px]] '''Jańalıqlar'''&lt;/span&gt;
''Jańalıqlarǵa xosh keldińiz. Wikipediaǵa baylanıslı jańalıqlardı usı jerden alasız.''
&lt;/div&gt;&lt;br&gt;
-----


== 2025 ==
=== May ===
* [[14-may]] — Qaraqalpaqsha Wikipediada maqalalar sanı '''10.000''' ǵa jetti.

=== Mart ===
* [[19-mart]] — «Portal» atlar kópligi ashıldı.
* [[3-mart]] — Qaraqalpaqsha Wikipediada betler sanı '''20.000''' ǵa jetti.

=== Yanvar ===
* [[26-yanvar]] — [[Paydalanıwshı:Janabaevazizbek|Janabaevazizbek]] altı ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.
* [[22-yanvar]] — Qaraqalpaqsha Wikipediada redaktorlawlar sanı '''100.000''' ǵa jetti.
* [[20-yanvar]] — [[Paydalanıwshı:Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] eki jılǵa waqtınsha interfeys administrator bolıp saylandı.
* [[20-yanvar]] — [[Paydalanıwshı:Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] eki jılǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

== 2024 ==
=== Noyabr ===
* [[26-aprel]] — [[Paydalanıwshı:Doniyor Yóldoshev|Doniyor Yóldoshev]] bir jılǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

=== Aprel ===
* [[26-aprel]] — [[Paydalanıwshı:Doniyor Yóldoshev|Doniyor Yóldoshev]] altı ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

== 2023 ==
=== Sentyabr ===
* [[22-sentyabr]] — [[Paydalanıwshı:Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] bir jılǵa waqtınsha interfeys administrator bolıp saylandı.

=== Aprel ===
* [[25-aprel]] — [[Paydalanıwshı:Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] bes ayǵa waqtınsha interfeys administrator bolıp saylandı.

=== Mart ===
* [[23-mart]] — [[Paydalanıwshı:Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] altı ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

=== Yanvar===
* [[5-yanvar]] — [[Paydalanıwshı:QRNKS|QRNKS]] waqtınsha administrator bolıp saylandı.

== 2022 ==
=== Dekabr ===
* [[17-dekabr]] — [[Paydalanıwshı:Qaraqalpaqpan|Qaraqalpaqpan]] úsh ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.
* [[9-dekabr]] — [[Paydalanıwshı:Inosham|Inosham]] úsh ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.
* [[6-dekabr]] — [[Paydalanıwshı:PirjanovNurlan|PirjanovNurlan]] úsh ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

=== Sentyabr ===
* [[6-sentyabr]] — [[Paydalanıwshı:PirjanovNurlan|PirjanovNurlan]] úsh ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

=== May ===
* [[23-may]] — Qaraqalpaqsha Wikipediada dizimnen ótken paydalanıwshılar sanı '''10.000''' boldı.
* [[4-may]] — Qaraqalpaqsha Wikipediada maqalalar sanı '''2.000''' ǵa jetti.

== 2021 ==
=== Febral ===
* [[12-fevral]] — [[Paydalanıwshı:Qarahat|Qarahat]] [https://meta.wikimedia.org/wiki/Admin_activity_review/2020/Data#K_(Done) belsendi bolmaǵanlıqtan] administratorlıqtan túsirildi.

== 2015 ==
=== May ===
* [[20-may]] — [[Paydalanıwshı:Рахман3|Рахман3]] óz qálewi menen administratorlıqtan túsirildi.

=== Yanvar ===
* [[31-yanvar]] — [[Paydalanıwshı:Рахман3|Рахман3]] waqtınsha administrator bolıp saylandı.

== 2014 ==
=== Avgust ===
* [[17-avgust]] — Qaraqalpaqsha Wikipediada maqalalar sanı '''1.000''' ǵa jetti.

== 2008 ==
=== Iyun ===
* [[18-iyun]] — [[Paydalanıwshı:AlefZet|AlefZet]] bir ayǵa waqtınsha administrator bolıp saylandı.

=== May ===
* [[26-may]] — Qaraqalpaqsha Wikipedia saytı ashıldı.

[[Kategoriya:Wikipedia:Xabarlasıw]]</text>
      <sha1>kc8ss2n6x3s5v0tty2h5w8fyenda5qc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Neatx</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25045</id>
    <revision>
      <id>119911</id>
      <timestamp>2025-06-02T18:19:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:en:Special:Redirect/revision/1232791450|Neatx]]» betinen awdarılıp jaratıldı</comment>
      <origin>119911</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="734" sha1="67p0otw1smtml1ac964cmo9yyf7x078" xml:space="preserve">'''Neatx''' – bul NoMachine kompaniyasınıń NX texnologiyasına tiykarlanǵan ashıq kodlı NX serveri. Ol [[Google]] tárepinen jaratılǵan. Neatx tiykarınan [[Python (Programmalastırıw tili)|Python]] tilinde jazılǵan, tek az ǵana orawshı skriptler bash tilinde hám bir programma [[C]] tilinde jazılǵan. Neatx - [[biypul hám ashıq kodlı programmalıq támiynat]] bolıp, GNU General Public License (GPL) 2-versiyasınıń talaplarına boysınadı.

== Tariyxı ==
Google Neatxtiń shıǵarılǵanın 2009-jıl 7-iyulda járiyaladı; házirgi waqıtta joybar boyınsha belsendi rawajlanıw joq.

Derek kodı repozitoriyi sońǵı ret 2010-jıldıń fevral ayında jańalanǵan.

== Derekler ==

[[Kategoriya:Google]]</text>
      <sha1>67p0otw1smtml1ac964cmo9yyf7x078</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119912</id>
      <parentid>119911</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T18:21:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <origin>119912</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="971" sha1="dlnnnyi92ult6bwd1a245kxhzs4sbuj" xml:space="preserve">'''Neatx''' – bul NoMachine kompaniyasınıń NX texnologiyasına tiykarlanǵan ashıq kodlı NX serveri. Ol [[Google]] tárepinen jaratılǵan. Neatx tiykarınan [[Python (Programmalastırıw tili)|Python]] tilinde jazılǵan, tek az ǵana orawshı skriptler bash tilinde hám bir programma [[C]] tilinde jazılǵan. Neatx - [[biypul hám ashıq kodlı programmalıq támiynat]] bolıp, GNU General Public License (GPL) 2-versiyasınıń talaplarına boysınadı.

== Tariyxı ==
Google Neatxtiń shıǵarılǵanın 2009-jıl 7-iyulda járiyaladı;&lt;ref&gt;[http://google-opensource.blogspot.com/2009/07/releasing-neatx-open-source-nx-servier.html Google-opensource.blogspot.com]&lt;/ref&gt; házirgi waqıtta joybar boyınsha belsendi rawajlanıw joq.&lt;ref&gt;[https://code.google.com/p/neatx/ code.google.com/p/neatx]&lt;/ref&gt;

Derek kodı repozitoriyi sońǵı ret 2010-jıldıń fevral ayında jańalanǵan.

== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Google]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__</text>
      <sha1>dlnnnyi92ult6bwd1a245kxhzs4sbuj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Neverware</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25046</id>
    <revision>
      <id>119913</id>
      <timestamp>2025-06-02T18:21:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:en:Special:Redirect/revision/1219665032|Neverware]]» betinen awdarılıp jaratıldı</comment>
      <origin>119913</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8869" sha1="h1tk021ofgqcar531t1y41y2iu5hya4" xml:space="preserve">'''Neverware Inc''' [[Nyu-York|Nyu-Yorkta]] jaylasqan texnologiya kompaniyası hám [[Google]] kompaniyasınıń [[Sıńar kompaniya|sıńar kompaniyası]] bolǵan.

Ol CloudReadydiń baǵdarlamashısı edi, bul Google kompaniyasınıń ChromiumOS operaciyalıq sistemasınıń bar kompyuterlerge ornatıwǵa arnalǵan versiyası (Googledıń kommerciyalıq versiyası [[ChromeOS]]-ten ayırmashılıǵı, ol tiykarınan netbuklarǵa aldın ala júklengen programmalıq támiynat sıpatında satıladı). Neverware CloudReady-di eski kompyuterlerdi qayta qollanıw usılı sıpatında (ásirese mekteplerde) bazarǵa shıǵardı, usılayınsha elektron qaldıqların azaytıwǵa umtıldı.

Kompaniya dáslep tek [[Amerika Qurama Shtatları|AQSHtıń]] K-12 bilimlendiriw sektorına baǵdarlanǵan bolsa da, 2017-jıldıń oktyabr ayında Googledan alǵan B Seriyası qarjılandırıwın paydalanıp, kárxana bazarına keńeyiw niyetin járiyaladı.&lt;ref name=&quot;prnewswire.com&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.prnewswire.com/news-releases/neverware-launches-series-b-funding-round-to-fuel-enterprise-expansion-of-cloudready-300535004.html|bet=Neverware Launches Series B Funding Round to Fuel Enterprise Expansion of CloudReady}}&lt;/ref&gt; 2020-jıldıń 16-dekabr kúni Neverware Google tárepinen satıp alınǵanın járiyaladı.

== Tariyxı ==
[[Fayl:Jonathan_Hefter.png|oñğa|nobaý|200x200 nükte|Djonatan Xefter, Neverware kompaniyasınıń tiykarın salıwshısı]]
Djonatan Xefter 2009-jılı Pensilvaniya universitetiniń Uorton Biznes mektebin pitkergennen keyin Neverware kompaniyasınıń tiykarǵı texnologiyasın islep shıǵıwdı basladı. 2010-jıldıń may ayında Dogpetch Labs Xefterdi ózleriniń [[Manhetten|Manxettendegi]] inkubatorında jumıs islewge shaqırdı, al 2011-jıldıń basında Neverware rásmiy túrde shólkemlestirildi, Djeneral Assembli-diń Manxettendegi ornına kóshti hám jumısın basladı. Xefter házirgi waqıtqa shekem Neverware kompaniyasınıń baslıǵı lawazımında qalmaqta.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.neverware.com/about#meet-the-team|bet=About us}}&lt;/ref&gt;

Tabıslı sınaq baǵdarlamasınan keyin, Neverware 2013-jıldıń yanvar ayında óz jumısın basladı hám óziniń birinshi ónimi PCReady stol virtualizaciya platformasın Nyu-York qalası átirapındaǵı mekteplerge engizdi. Bul ónim tiykarınan K-12 mektep bazarına baǵdarlanǵan bolıp, elektron standartlastırılǵan testlerdi keńirek engiziwge tayarlıq kóriw ushın eski kompyuterlerdi jańalaw usılı sıpatında qollanıldı.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2016/2/17/11030406/neverware-google-chromebook-chromium-os-education-microsoft|bet=How schools around the country are turning dead Microsoft PCs into speedy Chromebooks|avtor=Popper|at=Ben|sáne=2016-02-17|til=en-US|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=2020-12-21}}&lt;/ref&gt; 2015-jılǵa kelip, PCReady Nyu-York qalası mektepleriniń 10% inde qabıl etilgen edi.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.edsurge.com/news/2015-02-04-cloudy-with-a-chance-of-great-performance-neverware-heads-to-the-cloud|bet=Cloudy with a Chance of (Great) Performance: Neverware Heads to the Cloud|arxivurl=|arxivsáne=|avtor=|at=|sáne=2015-02-04|til=en|jumıs=EdSurge|qaralǵan sáne=2020-12-21}}&lt;/ref&gt;

PCReady dáslep jaqsı qabıl etilgen bolsa da, ol bilimlendiriw bazarında Google kompaniyasınıń [[ChromeOS]] ekosisteması (Chromebook qurılmaların qosqanda) menen básekilesiwge tuwra keldi, sebebi bul sistema bult xızmetleri hám jeńil apparatlıq támiynattı paydalandı. Buǵan juwap retinde, Neverware Google kompaniyasınıń [[Ashıq kodlı programmalıq támiynat|ashıq kodlı]] ChromiumOS sistemasınıń CloudReady dep atalatuǵın tarmaǵın islep shıǵıwdı basladı. Bul sistema «kóplegen mektepler Chromebook sıyaqlı ónimler menen alıp atırǵan artıqmashılıqlardı kóbirek mekteplerge tómenirek bahada jetkeriw» ushın jobalastırılǵan edi.

2017-jıldıń oktyabr ayında Neverware kompaniyası Google kompaniyasınıń strategiyalıq sherik hám investor sıpatında onıń B seriyalı investiciya aylanımına basshılıq etetuǵının járiyaladı.

2018-jıldıń mart ayında Neverware kompaniyası Britaniyada jaylasqan hám ChromiumOS sistemasınıń jáne bir tarmaǵı Flint OS ti islep shıqqan Flint Innovations kompaniyasın satıp alatuǵının bildirdi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.neverware.com/pressrelease-03-06-2018|bet=Neverware to Acquire Flint Innovations, Creators of Flint OS}}&lt;/ref&gt;

2020-jıldıń 16-dekabr kúni Neverware kompaniyası Google tárepinen satıp alınǵanın hám onıń xızmetkerleriniń tiykarǵı ChromeOS komandasına qosılatuǵının járiyaladı. Kompaniya CloudReady óniminde dárhal ózgerisler bolmaytuǵının bildirdi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2020/12/16/22179242/google-neverware-chromebook-laptops-chrome-os-software|bet=Google acquires Neverware, a company that turns old PCs into Chromebooks|avtor=Chin|at=Monica|sáne=2020-12-16|til=en|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=2020-12-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/gadgets/2020/12/google-acquired-neverware-makers-of-cloudready-chromeos-variant/|bet=Google bought CloudReady, the largest ChromiumOS distribution|avtor=Salter|at=Jim|sáne=2020-12-16|til=en-us|jumıs=Ars Technica|qaralǵan sáne=2020-12-16}}&lt;/ref&gt; 2022-jıldıń iyul ayında Google kompaniyası CloudReady ge uqsas baǵdarǵa iye bolǵan ChromeOS tiń rásmiy tarmaǵı ChromeOS Flex ti shıǵardı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/gadgets/2022/02/chromeos-flex-is-an-ideal-off-ramp-for-millions-of-pcs-that-cant-run-windows-11/|bet=Chrome OS Flex is an ideal off-ramp for millions of PCs that can't run Windows 11|avtor=Cunningham|at=Andrew|sáne=2022-02-16|til=en-us|jumıs=Ars Technica|qaralǵan sáne=2022-02-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2022/7/14/23215019/google-chrome-os-flex-operating-system-pc-mac-available|bet=Google's Chrome OS Flex is now available for old PCs and Macs|avtor=Warren|at=Tom|sáne=2022-07-14|til=en|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=2022-07-14}}&lt;/ref&gt;

== Ónimler ==

=== PCReady ===
Neverware kompaniyasınıń birinshi ónimi PCReady kóp orınlı stol virtualizaciya platforması bolıp, ol eski kompyuterlerdi alıstan basqarılatuǵın «Juicebox» server qurılması arqalı Windows 7 tiykarındaǵı juqa klientlerge aylandırıwǵa umtıldı. Bul platforma hár bir klient ushın jazılıw xızmeti túrinde satıldı.

=== CloudReady ===
Neverware kompaniyasınıń ekinshi ónimi CloudReady, ChromiumOS tiń bir tarqatılıwı bolıp, ol programmalıq támiynattı bar kompyuterlerge ornatıwdı qálegen paydalanıwshılar hám shólkemlerge baǵdarlanǵan edi. Ónimniń kommerciyalıq versiyasın Google kompaniyasınıń bar kárxana quralların paydalanıp basqarıwǵa bolatuǵın edi, bul artıq apparatlıq támiynattı [[ChromeOS]] qurılmaları menen birge qollanıwǵa múmkinshilik berdi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2017/10/11/16455490/google-invest-neverware-chromebooks-refurbish|bet=Google invests in Neverware, a startup that's turning dead PCs into Chromebooks|avtor=Popper|at=Ben|sáne=2017-10-11|til=en|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=2020-12-21}}&lt;/ref&gt;

== Qarjılandırıw ==
Neverware hár túrli texnologiya hám venchurlıq kapital firmaları tárepinen qollap-quwatlandı. Investorlar arasında [[Google]], Khosla Ventures, Upfront Ventures, Thrive Capital, General Catalyst Partners, Collaborative Fund, OurCrowd hám Mark Saster bar edi.&lt;ref name=&quot;Business Insider - Admirable&quot;&gt;{{Cite news}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Tech Crunch&quot;&gt;{{Cite news}}&lt;/ref&gt;

== Tán alınıwı ==
Neverware Googledan alǵan investiciyası,&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2017/10/11/16455490/google-invest-neverware-chromebooks-refurbish|bet=Google invests in Neverware, a startup that's turning dead PCs into Chromebooks|sáne=Oct 11, 2017}}&lt;/ref&gt; jas tiykarshısı, dıqqatqa ılayıq maqseti, hám boljawǵa uqıplılıǵı sebepli medianıń dıqqatın tartqan edi. Sonday-aq, ol eski apparatlıq támiynattıń xızmet múddetin uzaytıw arqalı elektron qaldıqlardı azaytıw múmkinshiligi ushın da qızıǵıwshılıq payda etken. Neverware Wall Street Journal, Boston Globe, Guardian, Forbes.com, The New York Times, TechCrunch, The Verge, Engadget, hám The MIT Technology Review sıyaqlı basılımlarda kóringen edi. Sonday-aq, Neverware Crain's New York, Built in NYC, Business Intelligence Group hám Great Place to Work sıyaqlı shólkemler tárepinen bir neshe márte jumıs islew ushın ájayıp orın sıpatında tán alınǵan edi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.neverware.com/about#our-accolades|bet=Neverware Accolades}}&lt;/ref&gt;

== Derekler ==

[[Kategoriya:Google]]</text>
      <sha1>h1tk021ofgqcar531t1y41y2iu5hya4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119914</id>
      <parentid>119913</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T18:22:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <origin>119914</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8801" sha1="8f9t0lilcp4ng3s7l2gjjnpd4powaso" xml:space="preserve">'''Neverware Inc''' [[Nyu-York|Nyu-Yorkta]] jaylasqan texnologiya kompaniyası hám [[Google]] kompaniyasınıń [[Sıńar kompaniya|sıńar kompaniyası]] bolǵan.

Ol CloudReadydiń baǵdarlamashısı edi, bul Google kompaniyasınıń ChromiumOS operaciyalıq sistemasınıń bar kompyuterlerge ornatıwǵa arnalǵan versiyası (Googledıń kommerciyalıq versiyası [[ChromeOS]]-ten ayırmashılıǵı, ol tiykarınan netbuklarǵa aldın ala júklengen programmalıq támiynat sıpatında satıladı). Neverware CloudReady-di eski kompyuterlerdi qayta qollanıw usılı sıpatında (ásirese mekteplerde) bazarǵa shıǵardı, usılayınsha elektron qaldıqların azaytıwǵa umtıldı.

Kompaniya dáslep tek [[Amerika Qurama Shtatları|AQSHtıń]] K-12 bilimlendiriw sektorına baǵdarlanǵan bolsa da, 2017-jıldıń oktyabr ayında Googledan alǵan B Seriyası qarjılandırıwın paydalanıp, kárxana bazarına keńeyiw niyetin járiyaladı.&lt;ref name=&quot;prnewswire.com&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.prnewswire.com/news-releases/neverware-launches-series-b-funding-round-to-fuel-enterprise-expansion-of-cloudready-300535004.html|bet=Neverware Launches Series B Funding Round to Fuel Enterprise Expansion of CloudReady}}&lt;/ref&gt; 2020-jıldıń 16-dekabr kúni Neverware Google tárepinen satıp alınǵanın járiyaladı.

== Tariyxı ==
[[Fayl:Jonathan_Hefter.png|oñğa|nobaý|200x200 nükte|Djonatan Xefter, Neverware kompaniyasınıń tiykarın salıwshısı]]
Djonatan Xefter 2009-jılı Pensilvaniya universitetiniń Uorton Biznes mektebin pitkergennen keyin Neverware kompaniyasınıń tiykarǵı texnologiyasın islep shıǵıwdı basladı. 2010-jıldıń may ayında Dogpetch Labs Xefterdi ózleriniń [[Manhetten|Manxettendegi]] inkubatorında jumıs islewge shaqırdı, al 2011-jıldıń basında Neverware rásmiy túrde shólkemlestirildi, Djeneral Assembli-diń Manxettendegi ornına kóshti hám jumısın basladı. Xefter házirgi waqıtqa shekem Neverware kompaniyasınıń baslıǵı lawazımında qalmaqta.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.neverware.com/about#meet-the-team|bet=About us}}&lt;/ref&gt;

Tabıslı sınaq baǵdarlamasınan keyin, Neverware 2013-jıldıń yanvar ayında óz jumısın basladı hám óziniń birinshi ónimi PCReady stol virtualizaciya platformasın Nyu-York qalası átirapındaǵı mekteplerge engizdi. Bul ónim tiykarınan K-12 mektep bazarına baǵdarlanǵan bolıp, elektron standartlastırılǵan testlerdi keńirek engiziwge tayarlıq kóriw ushın eski kompyuterlerdi jańalaw usılı sıpatında qollanıldı.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2016/2/17/11030406/neverware-google-chromebook-chromium-os-education-microsoft|bet=How schools around the country are turning dead Microsoft PCs into speedy Chromebooks|avtor=Popper|at=Ben|sáne=2016-02-17|til=en-US|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=2020-12-21}}&lt;/ref&gt; 2015-jılǵa kelip, PCReady Nyu-York qalası mektepleriniń 10% inde qabıl etilgen edi.&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.edsurge.com/news/2015-02-04-cloudy-with-a-chance-of-great-performance-neverware-heads-to-the-cloud|bet=Cloudy with a Chance of (Great) Performance: Neverware Heads to the Cloud|arxivurl=|arxivsáne=|avtor=|at=|sáne=2015-02-04|til=en|jumıs=EdSurge|qaralǵan sáne=2020-12-21}}&lt;/ref&gt;

PCReady dáslep jaqsı qabıl etilgen bolsa da, ol bilimlendiriw bazarında Google kompaniyasınıń [[ChromeOS]] ekosisteması (Chromebook qurılmaların qosqanda) menen básekilesiwge tuwra keldi, sebebi bul sistema bult xızmetleri hám jeńil apparatlıq támiynattı paydalandı. Buǵan juwap retinde, Neverware Google kompaniyasınıń [[Ashıq kodlı programmalıq támiynat|ashıq kodlı]] ChromiumOS sistemasınıń CloudReady dep atalatuǵın tarmaǵın islep shıǵıwdı basladı. Bul sistema «kóplegen mektepler Chromebook sıyaqlı ónimler menen alıp atırǵan artıqmashılıqlardı kóbirek mekteplerge tómenirek bahada jetkeriw» ushın jobalastırılǵan edi.

2017-jıldıń oktyabr ayında Neverware kompaniyası Google kompaniyasınıń strategiyalıq sherik hám investor sıpatında onıń B seriyalı investiciya aylanımına basshılıq etetuǵının járiyaladı.

2018-jıldıń mart ayında Neverware kompaniyası Britaniyada jaylasqan hám ChromiumOS sistemasınıń jáne bir tarmaǵı Flint OS ti islep shıqqan Flint Innovations kompaniyasın satıp alatuǵının bildirdi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.neverware.com/pressrelease-03-06-2018|bet=Neverware to Acquire Flint Innovations, Creators of Flint OS}}&lt;/ref&gt;

2020-jıldıń 16-dekabr kúni Neverware kompaniyası Google tárepinen satıp alınǵanın hám onıń xızmetkerleriniń tiykarǵı ChromeOS komandasına qosılatuǵının járiyaladı. Kompaniya CloudReady óniminde dárhal ózgerisler bolmaytuǵının bildirdi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2020/12/16/22179242/google-neverware-chromebook-laptops-chrome-os-software|bet=Google acquires Neverware, a company that turns old PCs into Chromebooks|avtor=Chin|at=Monica|sáne=2020-12-16|til=en|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=2020-12-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/gadgets/2020/12/google-acquired-neverware-makers-of-cloudready-chromeos-variant/|bet=Google bought CloudReady, the largest ChromiumOS distribution|avtor=Salter|at=Jim|sáne=2020-12-16|til=en-us|jumıs=Ars Technica|qaralǵan sáne=2020-12-16}}&lt;/ref&gt; 2022-jıldıń iyul ayında Google kompaniyası CloudReady ge uqsas baǵdarǵa iye bolǵan ChromeOS tiń rásmiy tarmaǵı ChromeOS Flex ti shıǵardı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/gadgets/2022/02/chromeos-flex-is-an-ideal-off-ramp-for-millions-of-pcs-that-cant-run-windows-11/|bet=Chrome OS Flex is an ideal off-ramp for millions of PCs that can't run Windows 11|avtor=Cunningham|at=Andrew|sáne=2022-02-16|til=en-us|jumıs=Ars Technica|qaralǵan sáne=2022-02-18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2022/7/14/23215019/google-chrome-os-flex-operating-system-pc-mac-available|bet=Google's Chrome OS Flex is now available for old PCs and Macs|avtor=Warren|at=Tom|sáne=2022-07-14|til=en|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=2022-07-14}}&lt;/ref&gt;

== Ónimler ==

=== PCReady ===
Neverware kompaniyasınıń birinshi ónimi PCReady kóp orınlı stol virtualizaciya platforması bolıp, ol eski kompyuterlerdi alıstan basqarılatuǵın «Juicebox» server qurılması arqalı Windows 7 tiykarındaǵı juqa klientlerge aylandırıwǵa umtıldı. Bul platforma hár bir klient ushın jazılıw xızmeti túrinde satıldı.

=== CloudReady ===
Neverware kompaniyasınıń ekinshi ónimi CloudReady, ChromiumOS tiń bir tarqatılıwı bolıp, ol programmalıq támiynattı bar kompyuterlerge ornatıwdı qálegen paydalanıwshılar hám shólkemlerge baǵdarlanǵan edi. Ónimniń kommerciyalıq versiyasın Google kompaniyasınıń bar kárxana quralların paydalanıp basqarıwǵa bolatuǵın edi, bul artıq apparatlıq támiynattı [[ChromeOS]] qurılmaları menen birge qollanıwǵa múmkinshilik berdi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2017/10/11/16455490/google-invest-neverware-chromebooks-refurbish|bet=Google invests in Neverware, a startup that's turning dead PCs into Chromebooks|avtor=Popper|at=Ben|sáne=2017-10-11|til=en|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=2020-12-21}}&lt;/ref&gt;

== Qarjılandırıw ==
Neverware hár túrli texnologiya hám venchurlıq kapital firmaları tárepinen qollap-quwatlandı. Investorlar arasında [[Google]], Khosla Ventures, Upfront Ventures, Thrive Capital, General Catalyst Partners, Collaborative Fund, OurCrowd hám Mark Saster bar edi.

== Tán alınıwı ==
Neverware Googledan alǵan investiciyası,&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2017/10/11/16455490/google-invest-neverware-chromebooks-refurbish|bet=Google invests in Neverware, a startup that's turning dead PCs into Chromebooks|sáne=Oct 11, 2017}}&lt;/ref&gt; jas tiykarshısı, dıqqatqa ılayıq maqseti, hám boljawǵa uqıplılıǵı sebepli medianıń dıqqatın tartqan edi. Sonday-aq, ol eski apparatlıq támiynattıń xızmet múddetin uzaytıw arqalı elektron qaldıqlardı azaytıw múmkinshiligi ushın da qızıǵıwshılıq payda etken. Neverware Wall Street Journal, Boston Globe, Guardian, Forbes.com, The New York Times, TechCrunch, The Verge, Engadget, hám The MIT Technology Review sıyaqlı basılımlarda kóringen edi. Sonday-aq, Neverware Crain's New York, Built in NYC, Business Intelligence Group hám Great Place to Work sıyaqlı shólkemler tárepinen bir neshe márte jumıs islew ushın ájayıp orın sıpatında tán alınǵan edi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.neverware.com/about#our-accolades|bet=Neverware Accolades}}&lt;/ref&gt;

== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Google]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__</text>
      <sha1>8f9t0lilcp4ng3s7l2gjjnpd4powaso</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>O3b Networks</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25047</id>
    <revision>
      <id>119915</id>
      <timestamp>2025-06-02T18:23:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:en:Special:Redirect/revision/1283149909|O3b Networks]]» betinen awdarılıp jaratıldı</comment>
      <origin>119915</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3905" sha1="915d4oalroahzy0pfjqhjoq0dt3hln5" xml:space="preserve">
'''O3b Networks Ltd.''' tiykarınan mobil operatorlarǵa hám [[Provayder|Internet xızmet kórsetiwshilerge]] dawıs hám maǵlıwmat baylanısın támiyinlew ushın orta Jer orbitasında (MEO) jasalma joldas toparın qurıp hám paydalanǵan tarmaq baylanıs xızmeti kórsetiwshi edi. O3b Networks 2016-jılı SES kompaniyasınıń tolıq iyeligindegi sıńar kompaniyaǵa aylandı hám keyinnen operator atı SES Networks, SES bólimi paydasına alıp taslandı. Házirgi waqıtta SES flotınıń bir bólegi bolǵan jasalma joldaslar O3b atın qollanıwdı dawam etpekte.

== Sholıw ==
Tarmaq jasalma joldastıń salıstırmalı túrde úlken qamtıw maydanın joqarı tezlik hám ortasha keshigiw menen biriktirip, rawajlanıp kiyatırǵan bazarlarǵa jasalma joldas arqalı Internet xızmetlerin hám mobil baylanıs xızmetlerin jetkerip beredi. «O3b» atı «Other 3 billion» (Basqa 3 milliard) degendi ańlatadı, bul házirgi waqıtta keń polosalı Internetke iye bolmaǵan dúnya júzi xalqına tiyisli. 

8,062 kilometr (5,009 milya) biyiklikte aylanıp júrgen, geostacionar jasalma joldaslar biyikliginiń tórtten birinen de kem bolǵan O3b jasalma joldaslar toparı, 20 Ka-diapazonlı jasalma joldastan ibarat bolıp, baylanıs keshigiwin ádewir qısqartadı. 
[[Fayl:O3b_satellite_constellation.png|oñğa|nobaý|Ekvator átirapındaǵı O3b jasalma joldaslarınıń qamtıw maydanları hám kóriniw aymaqlarınıń súwretleniwi.]]
Dáslep 2010-jılı iske qosıwdı jobalastırǵannan keyin, birinshi tórt jasalma joldas 2013-jıldıń 25-iyunında ushırıldı.&lt;ref name=&quot;arianespace2013&quot;&gt;{{Web deregi|url=http://www.arianespace.com/news-mission-update/2013/1061.asp|bet=&quot;The journey begins&quot; with a lift from Arianespace: O3b Networks' first four satellites are in orbit|sáne=25 June 2013|baspaxana=[[Arianespace]]|qaralǵan sáne=27 June 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.o3bnetworks.com/additional-pages/blog/o3b's-satellites-launch-successfully|bet=O3b's Satellites Launch Successfully|arxivurl=https://web.archive.org/web/20140521125821/http://www.o3bnetworks.com/additional-pages/blog/o3b's-satellites-launch-successfully|arxivsáne=21 May 2014|sáne=25 June 2013|baspaxana=O3b|qaralǵan sáne=30 June 2013}}&lt;/ref&gt; Ekinshi tórt jasalma joldas 2014-jıldıń iyul ayında, al jáne tórtewi 2014-jıldıń dekabr ayında ushırılıp, jasalma joldaslar toparınıń sanı 12-ge jetti. Úsh jıldan soń, 2018-jıldıń mart ayında qosımsha tórt jasalma joldas ushırıldı, al 2019-jıldıń aprel ayında sońǵı tórt jasalma joldas ushırılıp, topardıń ulıwma sanı 20 jasalma joldasqa jetti, sonıń ishinde házirgi waqıtta orbitada awısıq sıpatında paydalanılatuǵın úsh jasalma joldas ta bar.

2017-jıldıń sentyabr ayında, SES kompaniyası keń polosalı internet xızmetleri ushın O3b jasalma joldaslarınıń keyingi áwladın - O3b mPOWER-di járiyaladı hám Boeing Satellite Systems kompaniyasına dáslepki jeti jasalma joldasqa buyırtpa berdi. O3b mPOWER orta Jer orbitasındaǵı (MEO) jasalma joldaslar toparı «teńizdegi hár qanday kemege júzlegen megabitten 10 gigabitke shekem tezlikti» 30,000 noqatlı nur arqalı jetkize aladı, bunda programmalıq támiynat tárepinen anıqlanatuǵın marshrutlastırıw MEO jasalma joldasları menen SES kompaniyasınıń geostacionar flotı arasındaǵı trafikti basqaradı. O3b mPOWER jasalma joldaslarınıń buyırtpa berilgen sanı 11-ge, keyin 13-ke kóbeytildi, hám 2022-jıldıń 16-dekabrinde birinshi eki O3b mPOWER jasalma joldası sátli ushırıldı, 2023-jılı jáne tórtewi ushırıldı, al 2024-jıldıń aprel ayında xızmet kórsetiw bar O3b toparı menen birge baslandı. Jetinshi hám segizinshi (jańalanǵan) jasalma joldaslar 2024-jıldıń dekabr ayında topardıń quwatın arttırıw ushın ushırıldı.

== Derekler ==

[[Kategoriya:Google]]</text>
      <sha1>915d4oalroahzy0pfjqhjoq0dt3hln5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119916</id>
      <parentid>119915</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T18:23:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <origin>119916</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3940" sha1="egc222a1wl7saamayf4v2gx5n4nk4yh" xml:space="preserve">
'''O3b Networks Ltd.''' tiykarınan mobil operatorlarǵa hám [[Provayder|Internet xızmet kórsetiwshilerge]] dawıs hám maǵlıwmat baylanısın támiyinlew ushın orta Jer orbitasında (MEO) jasalma joldas toparın qurıp hám paydalanǵan tarmaq baylanıs xızmeti kórsetiwshi edi. O3b Networks 2016-jılı SES kompaniyasınıń tolıq iyeligindegi sıńar kompaniyaǵa aylandı hám keyinnen operator atı SES Networks, SES bólimi paydasına alıp taslandı. Házirgi waqıtta SES flotınıń bir bólegi bolǵan jasalma joldaslar O3b atın qollanıwdı dawam etpekte.

== Sholıw ==
Tarmaq jasalma joldastıń salıstırmalı túrde úlken qamtıw maydanın joqarı tezlik hám ortasha keshigiw menen biriktirip, rawajlanıp kiyatırǵan bazarlarǵa jasalma joldas arqalı Internet xızmetlerin hám mobil baylanıs xızmetlerin jetkerip beredi. «O3b» atı «Other 3 billion» (Basqa 3 milliard) degendi ańlatadı, bul házirgi waqıtta keń polosalı Internetke iye bolmaǵan dúnya júzi xalqına tiyisli. 

8,062 kilometr (5,009 milya) biyiklikte aylanıp júrgen, geostacionar jasalma joldaslar biyikliginiń tórtten birinen de kem bolǵan O3b jasalma joldaslar toparı, 20 Ka-diapazonlı jasalma joldastan ibarat bolıp, baylanıs keshigiwin ádewir qısqartadı. 
[[Fayl:O3b_satellite_constellation.png|oñğa|nobaý|Ekvator átirapındaǵı O3b jasalma joldaslarınıń qamtıw maydanları hám kóriniw aymaqlarınıń súwretleniwi.]]
Dáslep 2010-jılı iske qosıwdı jobalastırǵannan keyin, birinshi tórt jasalma joldas 2013-jıldıń 25-iyunında ushırıldı.&lt;ref name=&quot;arianespace2013&quot;&gt;{{Web deregi|url=http://www.arianespace.com/news-mission-update/2013/1061.asp|bet=&quot;The journey begins&quot; with a lift from Arianespace: O3b Networks' first four satellites are in orbit|sáne=25 June 2013|baspaxana=[[Arianespace]]|qaralǵan sáne=27 June 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.o3bnetworks.com/additional-pages/blog/o3b's-satellites-launch-successfully|bet=O3b's Satellites Launch Successfully|arxivurl=https://web.archive.org/web/20140521125821/http://www.o3bnetworks.com/additional-pages/blog/o3b's-satellites-launch-successfully|arxivsáne=21 May 2014|sáne=25 June 2013|baspaxana=O3b|qaralǵan sáne=30 June 2013}}&lt;/ref&gt; Ekinshi tórt jasalma joldas 2014-jıldıń iyul ayında, al jáne tórtewi 2014-jıldıń dekabr ayında ushırılıp, jasalma joldaslar toparınıń sanı 12-ge jetti. Úsh jıldan soń, 2018-jıldıń mart ayında qosımsha tórt jasalma joldas ushırıldı, al 2019-jıldıń aprel ayında sońǵı tórt jasalma joldas ushırılıp, topardıń ulıwma sanı 20 jasalma joldasqa jetti, sonıń ishinde házirgi waqıtta orbitada awısıq sıpatında paydalanılatuǵın úsh jasalma joldas ta bar.

2017-jıldıń sentyabr ayında, SES kompaniyası keń polosalı internet xızmetleri ushın O3b jasalma joldaslarınıń keyingi áwladın - O3b mPOWER-di járiyaladı hám Boeing Satellite Systems kompaniyasına dáslepki jeti jasalma joldasqa buyırtpa berdi. O3b mPOWER orta Jer orbitasındaǵı (MEO) jasalma joldaslar toparı «teńizdegi hár qanday kemege júzlegen megabitten 10 gigabitke shekem tezlikti» 30,000 noqatlı nur arqalı jetkize aladı, bunda programmalıq támiynat tárepinen anıqlanatuǵın marshrutlastırıw MEO jasalma joldasları menen SES kompaniyasınıń geostacionar flotı arasındaǵı trafikti basqaradı. O3b mPOWER jasalma joldaslarınıń buyırtpa berilgen sanı 11-ge, keyin 13-ke kóbeytildi, hám 2022-jıldıń 16-dekabrinde birinshi eki O3b mPOWER jasalma joldası sátli ushırıldı, 2023-jılı jáne tórtewi ushırıldı, al 2024-jıldıń aprel ayında xızmet kórsetiw bar O3b toparı menen birge baslandı. Jetinshi hám segizinshi (jańalanǵan) jasalma joldaslar 2024-jıldıń dekabr ayında topardıń quwatın arttırıw ushın ushırıldı.

== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Google]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__</text>
      <sha1>egc222a1wl7saamayf4v2gx5n4nk4yh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Maqsetler hám tiykarǵı nátiyjeler</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25048</id>
    <revision>
      <id>119917</id>
      <timestamp>2025-06-02T18:24:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:en:Special:Redirect/revision/1287291987|Objectives and key results]]» betinen awdarılıp jaratıldı</comment>
      <origin>119917</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15809" sha1="ibbwhrt421vw1d43uu4mufs9gmndshk" xml:space="preserve">'''Maqsetler hám tiykarǵı nátiyjeler''' (MTN, basqasha MTNler) – bul jeke adamlar, komandalar hám shólkemler tárepinen ólshenetuǵın maqsetlerdi belgilew hám olardıń nátiyjelerin baqlaw ushın qollanılatuǵın maqset qoyıw strukturası. MTNnıń rawajlanıwı ulıwma túrde Endryu Growǵa tiyisli bolıp, ol bul usıldı 1970-jıllarda [[Intel]] kompaniyasına kirgizgen hám bul sistemanı óziniń 1983-jılǵı «Joqarı ónimdarlıqtı basqarıw» kitabında bayanlaǵan.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.plai.team/blog/history-of-objectives-and-key-results|bet=A History of Objectives and Key Results (OKRs)|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220829155549/https://www.plai.team/blog/history-of-objectives-and-key-results|arxivsáne=29 August 2022|avtor=Bas|at=Andriy|jumıs=Plai|qaralǵan sáne=29 August 2022}}&lt;/ref&gt;

== Sholıw ==
MTNler maqsetten (áhmiyetli, konkret, anıq belgilengen maqset) hám 3-5 tiykarǵı nátiyjeden (sol maqsetke erisiwdi baqlaw ushın qollanılatuǵın ólshenetuǵın tabıs kriteriyleri) ibarat.&lt;ref name=&quot;wodtke_book&quot;&gt;{{Cite book|title=Introduction to OKRs|last=Wodtke|first=Christina|publisher=O’Reilly Media, Inc.|year=2016|isbn=9781491960271}}&lt;/ref&gt;

Maqsetler tek áhmiyetli, konkret hám anıq belgilengen bolıp qoymastan, olar sol maqsetke umtılıp atırǵan jeke adam, komanda yamasa shólkem ushın ruwxlandırıwshı bolıwı kerek.&lt;ref name=&quot;whatmatters_what_is_okr&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.whatmatters.com/faqs/okr-meaning-definition-example/|bet=What is an OKR? Definition and examples|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210824173635/https://www.whatmatters.com/faqs/okr-meaning-definition-example/|arxivsáne=24 August 2021|til=en|jumıs=What Matters|qaralǵan sáne=24 August 2021}}&lt;/ref&gt; Maqsetler jáne de baslama menen qollanılıwı múmkin, olar tiykarǵı nátiyjelerdi alǵa jıljıtıw hám maqsetke erisiwge járdem beretuǵın jobalar hám is-háreketler bolıp tabıladı.&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Maasik|first1=Alexander|title=Step by Step Guide to OKRs}}&lt;/ref&gt;

Tiykarǵı nátiyjeler 0-100% shkalası boyınsha yamasa jobalawshılar hám sheshim qabıllawshılar tárepinen tiykarǵı nátiyjege erisiw baǵdarında jumıs islep atırǵanlardıń tabıslı bolǵanın yamasa bolmaǵanın anıqlaw ushın qollanıla alatuǵın hár qanday sanlı mánis (mısalı, san, dollar muǵdarı yamasa procent) penen ólsheniwi kerek. Tiykarǵı nátiyjeni anıqlawda «kúlreń aymaq» ushın orın bolmawı kerek.

== Tariyxı ==
Endryu Grow 1970-jıllarda [[Intel]] kompaniyasında islegen waqtında MTN koncepciyasın keń tarqattı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.plai.team/blog/history-of-objectives-and-key-results|bet=A History of Objectives and Key Results (OKRs)|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220829155549/https://www.plai.team/blog/history-of-objectives-and-key-results|arxivsáne=29 August 2022|avtor=Bas|at=Andriy|jumıs=Plai|qaralǵan sáne=29 August 2022}}&lt;/ref&gt; Keyinirek ol MTNdı óziniń 1983-jılǵı «Joqarı ónimdarlıqtı basqarıw» kitabında bayanladı.&lt;ref name=&quot;grove_book&quot;&gt;{{Cite book|last=Grove|first=Andrew|title=High Output Management|publisher=Random House|year=1983|isbn=0394532341}}&lt;/ref&gt;

1975-jılı sol waqıtta Intel kompaniyasında satıwshı bolıp islegen Djon Dorr, Intel ishinde Grow tárepinen ótilgen kursta qatnastı, sol jerde ol sol waqıtta «iMBO» («Intel Management by Objectives» - «Intel maqsetler arqalı basqarıw») dep atalǵan MTN teoriyası menen tanıstı.&lt;ref name=&quot;doerr_book&quot;&gt;{{Cite book|title=Measure What Matters: How Google, Bono, and the Gates Foundation Rock the World with OKRs|last1=Doerr|first1=John}}&lt;/ref&gt;

1999-jılǵa kelip venchurlıq kapital firması Kleiner Perkins kompaniyasında islep atırǵan Dorr MTN ideyasın [[Google]] kompaniyasına usındı. Bul ideya orın aldı hám MTNler tez arada Google mádeniyatınıń oraylıq bólegine aylandı, sebebi ol «shólkemniń barlıq bólimleriniń kúsh-jigerin bir áhmiyetli máselelerge qaratıwın támiyinleytuǵın basqarıw metodologiyası» sıpatında xızmet etti.

Dorr 2018-jılı MTN sisteması haqqında «Áhmiyetli nárseni ólshe» degen kitap baspadan shıǵardı. Growdıń ápiwayı biraq nátiyjeli koncepciyasın Djon Dorr óz kitabında bılay túsindiredi:

''«Tiykarǵı nátiyje ólsheniwi kerek. Biraq aqırında siz qarap, hesh qanday tartıssız: Men bunı isledim be yamasa islemedim be? Awa? Yaq? Ápiwayı. Bunda hesh qanday bahalaw joq.»''

[[Alphabet Inc.|Alphabet]] kompaniyasınıń burınǵı bas direktorı hám [[Google]] kompaniyasınıń teń tiykarshısı Larri Peydj Dorrdıń kitabınıń alǵı sózinde MTNlarǵa bılay baha bergen:

''«MTNlar bizge bir neshe márte 10 ese ósiwge járdem berdi. Olar biziń 'dúnyadaǵı informaciyanı sistemalastırıw' degen aqılǵa sıymaytuǵın missiyamızdı ámelge asırıwǵa múmkinshilik berdi. Olar meni hám kompaniyanıń qalǵan bólegin eń áhmiyetli waqıtlarda belgilengen waqıt hám baǵıt boyınsha alıp júrdi.»''

[[Google]] kompaniyasında keń tarqalǵannan keyin, MTNlar LinkedIn&lt;ref name=&quot;enterprise_gamification&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://felipecastro.com/en/okr-cycle/|bet=OKR Cycle|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210208202846/https://felipecastro.com/en/okr-cycle/|arxivsáne=8 February 2021|sáne=18 October 2017|baspaxana=Enterprise Gamification|qaralǵan sáne=14 August 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;linkedin&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://zokri.com/okr-objectives-key-results/okr-case-studies/|bet=OKR Case Studies &amp; Stories - Learn from the best who have had success|baspaxana=[[ZOKRI]]|qaralǵan sáne=13 July 2021}}&lt;/ref&gt; [[Twitter]],&lt;ref name=&quot;twitter&quot;&gt;{{Web deregi|url=http://recode.net/2015/07/27/following-frat-party-twitters-jack-dorsey-vows-to-make-diversity-a-company-goal/|bet=Following Frat Party, Twitter's Jack Dorsey Vows to Make Diversity a Company Goal|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210208202850/https://www.vox.com/2015/7/27/11615058/following-frat-party-twitters-jack-dorsey-vows-to-make-diversity-a|arxivsáne=8 February 2021|avtor=Wagner|at=Kurt|sáne=27 July 2015|jumıs=recode|baspaxana=[[Vox Media, Inc]]|qaralǵan sáne=3 November 2015}}&lt;/ref&gt; Uber,&lt;ref name=&quot;uber&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.susanjfowler.com/blog/2017/2/19/reflecting-on-one-very-strange-year-at-uber|bet=Reflecting On One Very, Very Strange Year At Uber|arxivurl=https://web.archive.org/web/20180420163321/https://www.susanjfowler.com/blog/2017/2/19/reflecting-on-one-very-strange-year-at-uber|arxivsáne=20 April 2018|avtor=Fowler|avtorsilteme=Susan Fowler|at=Susan|jumıs=Susan Fowler Blog|baspaxana=Susan Fowler|qaralǵan sáne=2018-04-19}}&lt;/ref&gt; [[Microsoft]]&lt;ref name=&quot;Microsoft&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://medium.com/@sandeepchads/6-things-i-learnt-about-okrs-microsoft-f9a43a422b0d|bet=6 things I learnt about OKRs @ Microsoft|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210208202849/https://geekintraining.medium.com/6-things-i-learnt-about-okrs-microsoft-f9a43a422b0d|arxivsáne=8 February 2021|avtor=Chadda|at=Sandeep|jumıs=Medium|qaralǵan sáne=2020-09-09}}&lt;/ref&gt; hám GitLab&lt;ref name=&quot;GitLab&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://about.gitlab.com/company/okrs|bet=GitLab: Objectives and Key Results (OKRs)|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220225064728/https://about.gitlab.com/company/okrs/|arxivsáne=25 February 2022|jumıs=GitLab|qaralǵan sáne=2022-02-25}}&lt;/ref&gt; sıyaqlı bir qansha basqa uqsas iri texnologiyalıq shólkemler arasında da qollanıla basladı.

== Eń jaqsı tájiriybeler ==
Dorr shólkemlerdiń tiykarǵı nátiyjeler boyınsha maqsetli tabıs dárejesi 70% bolıwın usınıs etedi. 70% tabıs dárejesi tómen qáwip penen xızmetkerlerdi rawajlandırıwǵa baǵdarlanǵan básekige qabiletli maqset qoyıwdı xoshametleydi. Eger tiykarǵı nátiyjelerdiń 100% úziliksiz orınlanıp atırǵan bolsa, tiykarǵı nátiyjeler qayta bahalanıwı kerek.

Bunı esapqa alıp, MTNlar 0.0 den 1.0 ge shekemgi shkalada bahalanadı, bunda 0.7 «umtılıwshı» Tiykarǵı Nátiyjeler ushın normal obyekt bolıp esaplanadı (bunda maqset múmkin bolǵanınsha kóbirek progresske erisiw), al 1.0 «minnetlengen» Tiykarǵı Nátiyjeler ushın kútilgen maqset bolıp tabıladı (bunda nátiyje ónim yamasa funkciyanı jetkerip beriw, múddetke úlgeriw, yamasa binar «islendi» yamasa «islenbedi» statusı).&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.okr-dash.com/articles/how-to-score-okrs|bet=How to score OKRs|til=en|jumıs=OKR-Dash Blog|qaralǵan sáne=21 September 2024}}&lt;/ref&gt;

Shólkemler óz MTNların islep shıǵıwda ádettegi biznesti sáwlelendirmewine itibar beriwi kerek, sebebi bunday maqsetler, anıqlama boyınsha, háreketke baǵdarlanǵan hám ruwxlandırıwshı emes.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.whatmatters.com/series_entries/s2-3-okrs-bau-business-as-usual/|bet=OKRs are not &quot;BAU&quot;|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210813191400/https://www.whatmatters.com/series_entries/s2-3-okrs-bau-business-as-usual/|arxivsáne=13 August 2021|til=en|jumıs=What Matters|qaralǵan sáne=24 August 2021}}&lt;/ref&gt; Sonday-aq «járdem beriw» hám «keńes beriw» sıyaqlı sózlerden qashıw kerek, sebebi olar konkret, ólshenetuǵın nátiyjelerge qaraǵanda belgisiz is-háreketlerdi táriyiplew ushın qollanıladı.&lt;ref name=&quot;rework_set_okrs&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://rework.withgoogle.com/guides/set-goals-with-okrs/steps/set-objectives-and-develop-key-results/|bet=re:Work - Guide: Set goals with OKRs|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211119141606/https://rework.withgoogle.com/guides/set-goals-with-okrs/steps/set-objectives-and-develop-key-results/|arxivsáne=19 November 2021|til=en|jumıs=rework.withgoogle.com|qaralǵan sáne=24 August 2021}}&lt;/ref&gt;

Tiykarǵı nátiyjelerdi islep shıǵıwda keshigiwshi indikatorlardıń ornına aldıńǵı indikatorlardı ólshew usınıs etiledi. Aldıńǵı indikatorlar ańsat ólshenedi hám shólkemlerge bir nárse durıs bolmay atırǵanda erte eskertiw beredi, solay etip olar óz baǵıtın dúzetiwi múmkin. Kerisinshe, keshigiwshi indikatorlar - bul belgili bir ózgerislerge baylanıstırıw múmkin bolmaǵan kórsetkishler bolıp, olar shólkemlerdiń óz waqtında baǵıtın dúzetiwine kesent beredi.&lt;ref name=&quot;whatmatters_leading&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.whatmatters.com/series_entries/s3-4-okr-key-results-examples/|bet=Going from Good to Better Part 2|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210813125231/https://www.whatmatters.com/series_entries/s3-4-okr-key-results-examples/|arxivsáne=13 August 2021|til=en|jumıs=What Matters|qaralǵan sáne=24 August 2021}}&lt;/ref&gt;

«MTNlar boyınsha qollanba» kitabınıń avtorı Ben Lamorte MTN trenerleri ushın 5 jaqsı tájiriybeni usınıs etedi:&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://okrs.com/2020/10/five-mantras-for-the-okrs-coach/#:~:text=%20Five%20Mantras%20for%20the%20OKRs%20Coach%20,reflect%20outcomes%20%28results%29%20rather%20than%20output...%20More%20|bet=5 mantras for OKRs coaches|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220908210326/https://okrs.com/2020/10/five-mantras-for-the-okrs-coach/#:~:text=%20Five%20Mantras%20for%20the%20OKRs%20Coach%20,reflect%20outcomes%20%28results%29%20rather%20than%20output...%20More%20|arxivsáne=8 September 2022|avtor=Lamorte|at=Ben|sáne=29 October 2020|jumıs=The OKRs Blog|baspaxana=Ben Lamorte|qaralǵan sáne=8 September 2022}}&lt;/ref&gt;

# «Az kóp» - MTNlardıń kishi toparın anıqlań
# «Eńbeklew-júriw-juwırıw» - MTNlardı bólek-bólek engiziń. Pútkil shólkem boyınsha tolıq kólemde engiziwdiń ornına pilot komandalardan baslań. Birinshi ciklde MTNlar haqqında úyreniwge itibar qaratıń. Ekinshi cikldi programmanı qalay jaqsıraq keńeytiwdi izertlew ushın saqlań.
# «Nátiyje, ónim emes» - Tiykarǵı nátiyjelerdi kóbinese ónim (islengen jumıs muǵdarı) emes, al nátiyjelerdi (juwmaqlar) sáwlelendiretuǵın etip jazıń.
# «MTNlar hámme nárse emes» - Islep atırǵan hámme nárseńizdi sáwlelendiriwge urınbastan, ólshenetuǵın progresske erisiwdiń eń áhmiyetli tarawların sáwlelendiretuǵın MTNlardı jazıń. MTNlardı wazıypalar hám salamatlıq kórsetkishlerinen ayırıń. Salamatlıq kórsetkishleri baqlanadı hám olardı qadaǵalaw áhmiyetli, biraq tiykarǵı nátiyjelerden ayırmashılıǵı, olar jaqın múddetli jaqsılanıwdıń tiykarǵı dıqqat orayı emes.
# MTNlardı úyreniwdiń jalǵız jolı - MTNlardı ámelge asırıw.


MTNlardı jobalaw hám islep shıǵıw tamamlanǵannan keyin, komandalar MTN cikli dawamında óz jumısların nátiyjeli basqarıwdıń áhmiyetli wazıypasına iye boladı. Biznesmen hám avtor Kristina Vodtke maqsetlerge qaray progresske erisiwdi támiyinlew ushın háptelik ritmdi belgilewdi usınıs etedi. 

Óz freymvorkinde&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://eleganthack.com/monday-commitments-and-friday-wins/|bet=Monday Commitments and Friday Wins|avtor=Wodtke|at=Christina|sáne=16 February 2014|jumıs=Elegant Hack|qaralǵan sáne=6 March 2024}}&lt;/ref&gt; Vodtke hár dúyshembi kúni tómendegi sorawlarǵa juwap beriwdi usınıs etedi:

# Komandanıń MTNlarǵa erisiw isenimliligi qanday?
# Komandanıń Salamatlıq Kórsetkishleri jaqsı jaǵdayda ma?
# Bul háptede isleniwi kerek bolǵan eń áhmiyetli nárseler qaysılar?
# Komanda keyingi tórt hápte ishinde nege tayar bolıwı kerek?

== Sın pikirler ==
MTNlar bir waqıtları ádette jeke adam, komanda hám shólkem dárejelerinde belgilenetuǵın edi; biraq, házirgi waqıtta kópshilik shólkemler jeke qatnasıwshılar ushın MTNlardı anıqlamaydı, sebebi bunday MTNlar wazıypalar dizimine uqsap ketedi hám MTNlardı jumıs nátiyjeliligin bahalaw menen aralastırıp jiberiwge alıp keledi. Kompaniya, komanda hám jeke dárejelerde MTNlardı baslaw ushın motivaciya 2014-jılǵı Google Ventures seminarı videojazbasınan alınǵan, onda Rik Klau MTNlardıń 3 dárejede bolatuǵının túsindiredi. Keyinirek, 2017-jıldıń noyabr ayında, Klau Twitter arqalı anıqlıq kirgizdi: «6- Jeke MTNlardı tolıǵı menen ótkizip jiberiń. Ásirese jas, kishi kompaniyalar ushın. Olar artıqmash. Kompaniya hám komanda dárejesindegi MTNlarǵa dıqqat qaratıń.» Bunnan tısqarı, bir neshe dárejede MTNlardı dúziw MTNlar kóp tárepleri menen qashıwǵa urınatuǵın sarqırama usılınıń artıqmash qollanılıwına alıp keliwi múmkin degen sın pikirler bar.&lt;ref name=&quot;okr_waterfall_criticism&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.itsinthenode.com/en/blog/the-power-of-making-a-difference-at-work|bet=Power of making a difference at work – Blog Article|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210208202848/https://www.itsinthenode.com/en/blog/the-power-of-making-a-difference-at-work|arxivsáne=8 February 2021|avtor=Formgren|at=Johan|sáne=2018-10-15|baspaxana=Its in the Node|qaralǵan sáne=2018-10-15}}&lt;/ref&gt;

== Uqsas strukturalar ==
Maqsetler, obyektler, strategiyalar hám ólshemler (MNSÓ) hám Xoshin Kanridiń X-Matricası sıyaqlı basqa strategiyalıq jobalaw freymvorları menen sáykeslik bar. Biraq, MNSÓ óz komponentleriniń biri sıpatında «strategiya»nı anıq kirgizedi.

Sonıń menen birge, MTNlar basqa jumıs nátiyjeliligin basqarıw freymvorkları menen beyimlesedi, tiykarǵı nátiyjelilik kórsetkishleri (TNK) hám teńlestirilgen kórsetkishler kartası arasında jaylasqan.&lt;ref name=&quot;davies_interview&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.perdoo.com/blog/okr-vs-balanced-scorecard/|bet=OKR vs Balanced Scorecard – Paul Niven Explains the Difference|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210208202853/https://www.perdoo.com/resources/okr-vs-balanced-scorecard/|arxivsáne=8 February 2021|avtor=Davies|at=Rob|sáne=2018-10-09|baspaxana=Perdoo GmbH|qaralǵan sáne=2018-12-03}}&lt;/ref&gt;

== Derekler ==

[[Kategoriya:Google]]</text>
      <sha1>ibbwhrt421vw1d43uu4mufs9gmndshk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119918</id>
      <parentid>119917</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T18:25:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <origin>119918</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15844" sha1="3n7ygctk9tbl5xg097svcptv57i6zfa" xml:space="preserve">'''Maqsetler hám tiykarǵı nátiyjeler''' (MTN, basqasha MTNler) – bul jeke adamlar, komandalar hám shólkemler tárepinen ólshenetuǵın maqsetlerdi belgilew hám olardıń nátiyjelerin baqlaw ushın qollanılatuǵın maqset qoyıw strukturası. MTNnıń rawajlanıwı ulıwma túrde Endryu Growǵa tiyisli bolıp, ol bul usıldı 1970-jıllarda [[Intel]] kompaniyasına kirgizgen hám bul sistemanı óziniń 1983-jılǵı «Joqarı ónimdarlıqtı basqarıw» kitabında bayanlaǵan.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.plai.team/blog/history-of-objectives-and-key-results|bet=A History of Objectives and Key Results (OKRs)|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220829155549/https://www.plai.team/blog/history-of-objectives-and-key-results|arxivsáne=29 August 2022|avtor=Bas|at=Andriy|jumıs=Plai|qaralǵan sáne=29 August 2022}}&lt;/ref&gt;

== Sholıw ==
MTNler maqsetten (áhmiyetli, konkret, anıq belgilengen maqset) hám 3-5 tiykarǵı nátiyjeden (sol maqsetke erisiwdi baqlaw ushın qollanılatuǵın ólshenetuǵın tabıs kriteriyleri) ibarat.&lt;ref name=&quot;wodtke_book&quot;&gt;{{Cite book|title=Introduction to OKRs|last=Wodtke|first=Christina|publisher=O’Reilly Media, Inc.|year=2016|isbn=9781491960271}}&lt;/ref&gt;

Maqsetler tek áhmiyetli, konkret hám anıq belgilengen bolıp qoymastan, olar sol maqsetke umtılıp atırǵan jeke adam, komanda yamasa shólkem ushın ruwxlandırıwshı bolıwı kerek.&lt;ref name=&quot;whatmatters_what_is_okr&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.whatmatters.com/faqs/okr-meaning-definition-example/|bet=What is an OKR? Definition and examples|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210824173635/https://www.whatmatters.com/faqs/okr-meaning-definition-example/|arxivsáne=24 August 2021|til=en|jumıs=What Matters|qaralǵan sáne=24 August 2021}}&lt;/ref&gt; Maqsetler jáne de baslama menen qollanılıwı múmkin, olar tiykarǵı nátiyjelerdi alǵa jıljıtıw hám maqsetke erisiwge járdem beretuǵın jobalar hám is-háreketler bolıp tabıladı.&lt;ref&gt;{{Cite book|last1=Maasik|first1=Alexander|title=Step by Step Guide to OKRs}}&lt;/ref&gt;

Tiykarǵı nátiyjeler 0-100% shkalası boyınsha yamasa jobalawshılar hám sheshim qabıllawshılar tárepinen tiykarǵı nátiyjege erisiw baǵdarında jumıs islep atırǵanlardıń tabıslı bolǵanın yamasa bolmaǵanın anıqlaw ushın qollanıla alatuǵın hár qanday sanlı mánis (mısalı, san, dollar muǵdarı yamasa procent) penen ólsheniwi kerek. Tiykarǵı nátiyjeni anıqlawda «kúlreń aymaq» ushın orın bolmawı kerek.

== Tariyxı ==
Endryu Grow 1970-jıllarda [[Intel]] kompaniyasında islegen waqtında MTN koncepciyasın keń tarqattı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.plai.team/blog/history-of-objectives-and-key-results|bet=A History of Objectives and Key Results (OKRs)|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220829155549/https://www.plai.team/blog/history-of-objectives-and-key-results|arxivsáne=29 August 2022|avtor=Bas|at=Andriy|jumıs=Plai|qaralǵan sáne=29 August 2022}}&lt;/ref&gt; Keyinirek ol MTNdı óziniń 1983-jılǵı «Joqarı ónimdarlıqtı basqarıw» kitabında bayanladı.&lt;ref name=&quot;grove_book&quot;&gt;{{Cite book|last=Grove|first=Andrew|title=High Output Management|publisher=Random House|year=1983|isbn=0394532341}}&lt;/ref&gt;

1975-jılı sol waqıtta Intel kompaniyasında satıwshı bolıp islegen Djon Dorr, Intel ishinde Grow tárepinen ótilgen kursta qatnastı, sol jerde ol sol waqıtta «iMBO» («Intel Management by Objectives» - «Intel maqsetler arqalı basqarıw») dep atalǵan MTN teoriyası menen tanıstı.&lt;ref name=&quot;doerr_book&quot;&gt;{{Cite book|title=Measure What Matters: How Google, Bono, and the Gates Foundation Rock the World with OKRs|last1=Doerr|first1=John}}&lt;/ref&gt;

1999-jılǵa kelip venchurlıq kapital firması Kleiner Perkins kompaniyasında islep atırǵan Dorr MTN ideyasın [[Google]] kompaniyasına usındı. Bul ideya orın aldı hám MTNler tez arada Google mádeniyatınıń oraylıq bólegine aylandı, sebebi ol «shólkemniń barlıq bólimleriniń kúsh-jigerin bir áhmiyetli máselelerge qaratıwın támiyinleytuǵın basqarıw metodologiyası» sıpatında xızmet etti.

Dorr 2018-jılı MTN sisteması haqqında «Áhmiyetli nárseni ólshe» degen kitap baspadan shıǵardı. Growdıń ápiwayı biraq nátiyjeli koncepciyasın Djon Dorr óz kitabında bılay túsindiredi:

''«Tiykarǵı nátiyje ólsheniwi kerek. Biraq aqırında siz qarap, hesh qanday tartıssız: Men bunı isledim be yamasa islemedim be? Awa? Yaq? Ápiwayı. Bunda hesh qanday bahalaw joq.»''

[[Alphabet Inc.|Alphabet]] kompaniyasınıń burınǵı bas direktorı hám [[Google]] kompaniyasınıń teń tiykarshısı Larri Peydj Dorrdıń kitabınıń alǵı sózinde MTNlarǵa bılay baha bergen:

''«MTNlar bizge bir neshe márte 10 ese ósiwge járdem berdi. Olar biziń 'dúnyadaǵı informaciyanı sistemalastırıw' degen aqılǵa sıymaytuǵın missiyamızdı ámelge asırıwǵa múmkinshilik berdi. Olar meni hám kompaniyanıń qalǵan bólegin eń áhmiyetli waqıtlarda belgilengen waqıt hám baǵıt boyınsha alıp júrdi.»''

[[Google]] kompaniyasında keń tarqalǵannan keyin, MTNlar LinkedIn&lt;ref name=&quot;enterprise_gamification&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://felipecastro.com/en/okr-cycle/|bet=OKR Cycle|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210208202846/https://felipecastro.com/en/okr-cycle/|arxivsáne=8 February 2021|sáne=18 October 2017|baspaxana=Enterprise Gamification|qaralǵan sáne=14 August 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;linkedin&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://zokri.com/okr-objectives-key-results/okr-case-studies/|bet=OKR Case Studies &amp; Stories - Learn from the best who have had success|baspaxana=[[ZOKRI]]|qaralǵan sáne=13 July 2021}}&lt;/ref&gt; [[Twitter]],&lt;ref name=&quot;twitter&quot;&gt;{{Web deregi|url=http://recode.net/2015/07/27/following-frat-party-twitters-jack-dorsey-vows-to-make-diversity-a-company-goal/|bet=Following Frat Party, Twitter's Jack Dorsey Vows to Make Diversity a Company Goal|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210208202850/https://www.vox.com/2015/7/27/11615058/following-frat-party-twitters-jack-dorsey-vows-to-make-diversity-a|arxivsáne=8 February 2021|avtor=Wagner|at=Kurt|sáne=27 July 2015|jumıs=recode|baspaxana=[[Vox Media, Inc]]|qaralǵan sáne=3 November 2015}}&lt;/ref&gt; Uber,&lt;ref name=&quot;uber&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.susanjfowler.com/blog/2017/2/19/reflecting-on-one-very-strange-year-at-uber|bet=Reflecting On One Very, Very Strange Year At Uber|arxivurl=https://web.archive.org/web/20180420163321/https://www.susanjfowler.com/blog/2017/2/19/reflecting-on-one-very-strange-year-at-uber|arxivsáne=20 April 2018|avtor=Fowler|avtorsilteme=Susan Fowler|at=Susan|jumıs=Susan Fowler Blog|baspaxana=Susan Fowler|qaralǵan sáne=2018-04-19}}&lt;/ref&gt; [[Microsoft]]&lt;ref name=&quot;Microsoft&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://medium.com/@sandeepchads/6-things-i-learnt-about-okrs-microsoft-f9a43a422b0d|bet=6 things I learnt about OKRs @ Microsoft|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210208202849/https://geekintraining.medium.com/6-things-i-learnt-about-okrs-microsoft-f9a43a422b0d|arxivsáne=8 February 2021|avtor=Chadda|at=Sandeep|jumıs=Medium|qaralǵan sáne=2020-09-09}}&lt;/ref&gt; hám GitLab&lt;ref name=&quot;GitLab&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://about.gitlab.com/company/okrs|bet=GitLab: Objectives and Key Results (OKRs)|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220225064728/https://about.gitlab.com/company/okrs/|arxivsáne=25 February 2022|jumıs=GitLab|qaralǵan sáne=2022-02-25}}&lt;/ref&gt; sıyaqlı bir qansha basqa uqsas iri texnologiyalıq shólkemler arasında da qollanıla basladı.

== Eń jaqsı tájiriybeler ==
Dorr shólkemlerdiń tiykarǵı nátiyjeler boyınsha maqsetli tabıs dárejesi 70% bolıwın usınıs etedi. 70% tabıs dárejesi tómen qáwip penen xızmetkerlerdi rawajlandırıwǵa baǵdarlanǵan básekige qabiletli maqset qoyıwdı xoshametleydi. Eger tiykarǵı nátiyjelerdiń 100% úziliksiz orınlanıp atırǵan bolsa, tiykarǵı nátiyjeler qayta bahalanıwı kerek.

Bunı esapqa alıp, MTNlar 0.0 den 1.0 ge shekemgi shkalada bahalanadı, bunda 0.7 «umtılıwshı» Tiykarǵı Nátiyjeler ushın normal obyekt bolıp esaplanadı (bunda maqset múmkin bolǵanınsha kóbirek progresske erisiw), al 1.0 «minnetlengen» Tiykarǵı Nátiyjeler ushın kútilgen maqset bolıp tabıladı (bunda nátiyje ónim yamasa funkciyanı jetkerip beriw, múddetke úlgeriw, yamasa binar «islendi» yamasa «islenbedi» statusı).&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.okr-dash.com/articles/how-to-score-okrs|bet=How to score OKRs|til=en|jumıs=OKR-Dash Blog|qaralǵan sáne=21 September 2024}}&lt;/ref&gt;

Shólkemler óz MTNların islep shıǵıwda ádettegi biznesti sáwlelendirmewine itibar beriwi kerek, sebebi bunday maqsetler, anıqlama boyınsha, háreketke baǵdarlanǵan hám ruwxlandırıwshı emes.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.whatmatters.com/series_entries/s2-3-okrs-bau-business-as-usual/|bet=OKRs are not &quot;BAU&quot;|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210813191400/https://www.whatmatters.com/series_entries/s2-3-okrs-bau-business-as-usual/|arxivsáne=13 August 2021|til=en|jumıs=What Matters|qaralǵan sáne=24 August 2021}}&lt;/ref&gt; Sonday-aq «járdem beriw» hám «keńes beriw» sıyaqlı sózlerden qashıw kerek, sebebi olar konkret, ólshenetuǵın nátiyjelerge qaraǵanda belgisiz is-háreketlerdi táriyiplew ushın qollanıladı.&lt;ref name=&quot;rework_set_okrs&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://rework.withgoogle.com/guides/set-goals-with-okrs/steps/set-objectives-and-develop-key-results/|bet=re:Work - Guide: Set goals with OKRs|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211119141606/https://rework.withgoogle.com/guides/set-goals-with-okrs/steps/set-objectives-and-develop-key-results/|arxivsáne=19 November 2021|til=en|jumıs=rework.withgoogle.com|qaralǵan sáne=24 August 2021}}&lt;/ref&gt;

Tiykarǵı nátiyjelerdi islep shıǵıwda keshigiwshi indikatorlardıń ornına aldıńǵı indikatorlardı ólshew usınıs etiledi. Aldıńǵı indikatorlar ańsat ólshenedi hám shólkemlerge bir nárse durıs bolmay atırǵanda erte eskertiw beredi, solay etip olar óz baǵıtın dúzetiwi múmkin. Kerisinshe, keshigiwshi indikatorlar - bul belgili bir ózgerislerge baylanıstırıw múmkin bolmaǵan kórsetkishler bolıp, olar shólkemlerdiń óz waqtında baǵıtın dúzetiwine kesent beredi.&lt;ref name=&quot;whatmatters_leading&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.whatmatters.com/series_entries/s3-4-okr-key-results-examples/|bet=Going from Good to Better Part 2|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210813125231/https://www.whatmatters.com/series_entries/s3-4-okr-key-results-examples/|arxivsáne=13 August 2021|til=en|jumıs=What Matters|qaralǵan sáne=24 August 2021}}&lt;/ref&gt;

«MTNlar boyınsha qollanba» kitabınıń avtorı Ben Lamorte MTN trenerleri ushın 5 jaqsı tájiriybeni usınıs etedi:&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://okrs.com/2020/10/five-mantras-for-the-okrs-coach/#:~:text=%20Five%20Mantras%20for%20the%20OKRs%20Coach%20,reflect%20outcomes%20%28results%29%20rather%20than%20output...%20More%20|bet=5 mantras for OKRs coaches|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220908210326/https://okrs.com/2020/10/five-mantras-for-the-okrs-coach/#:~:text=%20Five%20Mantras%20for%20the%20OKRs%20Coach%20,reflect%20outcomes%20%28results%29%20rather%20than%20output...%20More%20|arxivsáne=8 September 2022|avtor=Lamorte|at=Ben|sáne=29 October 2020|jumıs=The OKRs Blog|baspaxana=Ben Lamorte|qaralǵan sáne=8 September 2022}}&lt;/ref&gt;

# «Az kóp» - MTNlardıń kishi toparın anıqlań
# «Eńbeklew-júriw-juwırıw» - MTNlardı bólek-bólek engiziń. Pútkil shólkem boyınsha tolıq kólemde engiziwdiń ornına pilot komandalardan baslań. Birinshi ciklde MTNlar haqqında úyreniwge itibar qaratıń. Ekinshi cikldi programmanı qalay jaqsıraq keńeytiwdi izertlew ushın saqlań.
# «Nátiyje, ónim emes» - Tiykarǵı nátiyjelerdi kóbinese ónim (islengen jumıs muǵdarı) emes, al nátiyjelerdi (juwmaqlar) sáwlelendiretuǵın etip jazıń.
# «MTNlar hámme nárse emes» - Islep atırǵan hámme nárseńizdi sáwlelendiriwge urınbastan, ólshenetuǵın progresske erisiwdiń eń áhmiyetli tarawların sáwlelendiretuǵın MTNlardı jazıń. MTNlardı wazıypalar hám salamatlıq kórsetkishlerinen ayırıń. Salamatlıq kórsetkishleri baqlanadı hám olardı qadaǵalaw áhmiyetli, biraq tiykarǵı nátiyjelerden ayırmashılıǵı, olar jaqın múddetli jaqsılanıwdıń tiykarǵı dıqqat orayı emes.
# MTNlardı úyreniwdiń jalǵız jolı - MTNlardı ámelge asırıw.


MTNlardı jobalaw hám islep shıǵıw tamamlanǵannan keyin, komandalar MTN cikli dawamında óz jumısların nátiyjeli basqarıwdıń áhmiyetli wazıypasına iye boladı. Biznesmen hám avtor Kristina Vodtke maqsetlerge qaray progresske erisiwdi támiyinlew ushın háptelik ritmdi belgilewdi usınıs etedi. 

Óz freymvorkinde&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://eleganthack.com/monday-commitments-and-friday-wins/|bet=Monday Commitments and Friday Wins|avtor=Wodtke|at=Christina|sáne=16 February 2014|jumıs=Elegant Hack|qaralǵan sáne=6 March 2024}}&lt;/ref&gt; Vodtke hár dúyshembi kúni tómendegi sorawlarǵa juwap beriwdi usınıs etedi:

# Komandanıń MTNlarǵa erisiw isenimliligi qanday?
# Komandanıń Salamatlıq Kórsetkishleri jaqsı jaǵdayda ma?
# Bul háptede isleniwi kerek bolǵan eń áhmiyetli nárseler qaysılar?
# Komanda keyingi tórt hápte ishinde nege tayar bolıwı kerek?

== Sın pikirler ==
MTNlar bir waqıtları ádette jeke adam, komanda hám shólkem dárejelerinde belgilenetuǵın edi; biraq, házirgi waqıtta kópshilik shólkemler jeke qatnasıwshılar ushın MTNlardı anıqlamaydı, sebebi bunday MTNlar wazıypalar dizimine uqsap ketedi hám MTNlardı jumıs nátiyjeliligin bahalaw menen aralastırıp jiberiwge alıp keledi. Kompaniya, komanda hám jeke dárejelerde MTNlardı baslaw ushın motivaciya 2014-jılǵı Google Ventures seminarı videojazbasınan alınǵan, onda Rik Klau MTNlardıń 3 dárejede bolatuǵının túsindiredi. Keyinirek, 2017-jıldıń noyabr ayında, Klau Twitter arqalı anıqlıq kirgizdi: «6- Jeke MTNlardı tolıǵı menen ótkizip jiberiń. Ásirese jas, kishi kompaniyalar ushın. Olar artıqmash. Kompaniya hám komanda dárejesindegi MTNlarǵa dıqqat qaratıń.» Bunnan tısqarı, bir neshe dárejede MTNlardı dúziw MTNlar kóp tárepleri menen qashıwǵa urınatuǵın sarqırama usılınıń artıqmash qollanılıwına alıp keliwi múmkin degen sın pikirler bar.&lt;ref name=&quot;okr_waterfall_criticism&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.itsinthenode.com/en/blog/the-power-of-making-a-difference-at-work|bet=Power of making a difference at work – Blog Article|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210208202848/https://www.itsinthenode.com/en/blog/the-power-of-making-a-difference-at-work|arxivsáne=8 February 2021|avtor=Formgren|at=Johan|sáne=2018-10-15|baspaxana=Its in the Node|qaralǵan sáne=2018-10-15}}&lt;/ref&gt;

== Uqsas strukturalar ==
Maqsetler, obyektler, strategiyalar hám ólshemler (MNSÓ) hám Xoshin Kanridiń X-Matricası sıyaqlı basqa strategiyalıq jobalaw freymvorları menen sáykeslik bar. Biraq, MNSÓ óz komponentleriniń biri sıpatında «strategiya»nı anıq kirgizedi.

Sonıń menen birge, MTNlar basqa jumıs nátiyjeliligin basqarıw freymvorkları menen beyimlesedi, tiykarǵı nátiyjelilik kórsetkishleri (TNK) hám teńlestirilgen kórsetkishler kartası arasında jaylasqan.&lt;ref name=&quot;davies_interview&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.perdoo.com/blog/okr-vs-balanced-scorecard/|bet=OKR vs Balanced Scorecard – Paul Niven Explains the Difference|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210208202853/https://www.perdoo.com/resources/okr-vs-balanced-scorecard/|arxivsáne=8 February 2021|avtor=Davies|at=Rob|sáne=2018-10-09|baspaxana=Perdoo GmbH|qaralǵan sáne=2018-12-03}}&lt;/ref&gt;

== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Google]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__</text>
      <sha1>3n7ygctk9tbl5xg097svcptv57i6zfa</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>OpenPOWER</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25049</id>
    <revision>
      <id>119919</id>
      <timestamp>2025-06-02T18:25:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:en:Special:Redirect/revision/1249053747|OpenPOWER Foundation]]» betinen awdarılıp jaratıldı</comment>
      <origin>119919</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13636" sha1="lsl6f1ars2j6uv3ytd5q04lhmvgjwhu" xml:space="preserve">'''OpenPOWER Fondı''' – bul [[IBM]] tárepinen baslanǵan hám 2013-jıldıń 6-avgustında «OpenPOWER Konsorciumı» sıpatında járiyalanǵan Power ISA tiykarındaǵı ónimler átirapındaǵı birge islesiw.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.anandtech.com/show/7204/ibm-offers-power-technology-for-licensing-forms-openpower-consortium|bet=IBM Offers POWER Technology for Licensing, Forms OpenPOWER Consortium|avtor=Walton|at=Jarred|sáne=August 7, 2013|jumıs=AnandTech|qaralǵan sáne=January 25, 2024}}&lt;/ref&gt; IBMniń tiykarǵı dıqqatı Power Architecture ónimlerine baylanıslı texnologiyalardı, sonıń ishinde processor specifikaciyaları, mikroprogrammalıq támiynat hám [[Programmalıq támiynat|programmalıq támiynattı]] erkin licenziya menen ashıq etiw, hám óz sherikleri menen birge islesiw rawajlanıw modelin qollanıwǵa qaratılǵan.&lt;ref name=&quot;TheReg130806&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.theregister.co.uk/2013/08/06/ibm_opens_up_power_chips_armstyle_to_take_on_chipzilla/|bet=IBM opens up Power chips, ARM-style, to take on Chipzilla|avtor=at 16:44|at=Timothy Prickett Morgan 6 Aug 2013|jumıs=www.theregister.co.uk}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;IBMSmarterPlanet&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://asmarterplanet.com/blog/2013/08/open-and-collaborative-development-is-the-future-of-cloud-computing.html|bet=Open and Collaborative Development is the Future of Cloud Computing|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160909231043/http://asmarterplanet.com/blog/2013/08/open-and-collaborative-development-is-the-future-of-cloud-computing.html|arxivsáne=September 9, 2016|avtor=Rosamilia|at=Tom|sáne=August 6, 2013|jumıs=IBM's A Smarter Planet blog|qaralǵan sáne=August 22, 2016}}&lt;/ref&gt;

Maqset - server vendorları ekosistemasına keleshektegi maǵlıwmat orayları hám bult esaplawları ushın ózleriniń qálegen server, tarmaq hám saqlaw qurılmaların qurıw imkaniyatın beriw.&lt;ref name=&quot;ZDNet130806&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.zdnet.com/article/ibms-openpower-consortium-with-nvidia-google-aims-to-advance-datacenter/|bet=IBM's OpenPower consortium with Nvidia, Google aims to advance datacenter|avtor=Dignan|at=Larry|jumıs=ZDNet}}&lt;/ref&gt;

Power ISA buyrıqlar toplamı átirapındaǵı basqarıwshı organ házir OpenPOWER Fondı bolıp tabıladı: IBM óz patentlerin sáykes keletuǵın ámelge asırıwlar ushın royaltisiz paydalanıwǵa ruqsat beredi. IBMniń intellektual múlki tiykarındaǵı processorlar házir hár qanday óndiriwshi zavodta islep shıǵarılıwı hám integratorlardıń qálegen basqa apparatlıq támiynat ónimleri menen aralastırılıwı múmkin.

2019-jıldıń 20-avgustında IBM OpenPOWER Fondınıń Linux Fondınıń bir bólegine aylanatuǵının járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://openpowerfoundation.org/the-next-step-in-the-openpower-foundation-journey/|bet=OpenPOWER Foundation &amp;#124; The Next Step in the OpenPOWER Foundation Journey}}&lt;/ref&gt;

== Ashıqlıq ==
[[Fayl:IBM_Power_System_S812LC_(8971).png|alt=S812LC.png|nobaý|IBM S812LC – Habanero – Tyan tárepinen islep shıǵarılǵan OpenPOWER sisteması]]
IBM bul joybardı táriyiplew ushın «ashıq» sózin úsh jol menen qollanadı:

# Olar mikroprocessor texnologiyasın óz sheriklerine ashıq túrde licenziyalap atır. Olar óz apparatlıq hám programmalıq támiynatınıń sızılmaların óz sherikleri menen bólisip atır, solay etip olar IBM yamasa basqa kompaniyalardı processorlar yamasa basqa baylanıslı chiplerdi islep shıǵarıw ushın jallay aladı.
# Olar qatnasıwshılar bir-biri menen texnologiyalar hám innovaciyalardı bólisetuǵın ashıq birge islesiw biznes modelinde ashıq túrde birge islesedi.
# [[Linux]] [[Operaciyalıq sistema|operaciyalıq sisteması]] sıyaqlı [[ashıq kodlı programmalıq támiynat]] arqalı artıqmashılıqlar.

== Power Arxitekturası ==
OpenPower Fondı jáne de Power Arxitekturası boyınsha Hújjetlerdi shıǵaradı.

Ayırım tiyisli hújjetler Power ISA hám Power Architecture Platform Reference bolıp tabıladı.

== Apparatlıq támiynat ==
[[Fayl:S822LC_9036.png|alt=S822LC.png|nobaý|IBM S822LC – Firestone – Wistron tárepinen islep shıǵarılǵan OpenPOWER sisteması]]
IBM OpenPOWER baslaması astında POWER8 chip texnologiyasın hám basqa keleshektegi versiyaların usınıwdı jobalastırıp atır, biraq olar jáne de aldıńǵı dizaynlardı licenziyalaw ushın jetkilikli etip atır.&lt;ref name=&quot;The400&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.itjungle.com/2013/08/12/tfh081213-story01/|bet=IBM Forms OpenPower Consortium, Breathes New Life Into Power|sáne=August 12, 2013|jumıs=IT Jungle}}&lt;/ref&gt; Joqarı dárejeli statusqa erisiw ushın sherikler OpenPOWER Fondına intellektual múlk qosıwı talap etiledi.

POWER8 processor arxitekturası onı arnawlı dizaynlarǵa ańsatıraq biriktiriw ushın qurallardı óz ishine aladı. Ulıwmalıq yad kontrollerleri keleshek texnologiyalar menen rawajlanıw ushın dizaynlanǵan, al jańa CAPI (Coherent Accelerator Processor Interface) keńeytiw shinası GPUlar, ASICler hám FPGAlar sıyaqlı sırtqı qosımsha processorlar menen ańsat biriktiriliw ushın qurılǵan.

Nvidia óziniń tez baylanıs texnologiyası NVLinkti qosıp atır, ol Nvidianıń Pascal tiykarındaǵı grafikalıq processorların keleshektegi POWER processorlarına tıǵız baylanıstırıw imkaniyatın beredi.&lt;ref name=&quot;nvidia-nvlink&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://newsfactor.com/|bet=NewsFactor|jumıs=NewsFactor}}&lt;/ref&gt;

=== Ashıq kodlar ===
2019-jıldıń avgust ayında IBM OpenPOWER ushın anıqlama dizayn sıpatında qollanılatuǵın Power ISA v.3.0 di ámelge asıratuǵın kishi Microwatt processor yadrosın shıǵardı. Ol tolıǵı menen ashıq dereklerge iye hám [[GitHub|GitHubta]] járiyalanǵan. Keyinirek, Chiselwatt ekinshi ashıq derekler ámelge asırılıwı sıpatında qosıldı.

2020-jıldıń iyun ayında IBM joqarı ónimli A2I yadrosın uqsas ashıq kodlı licenziyası astında shıǵardı&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://github.com/openpower-cores/a2i|bet=A2I on GitHub|avtor=IBM|sáne=2020-06-27|baspaxana=IBM}}&lt;/ref&gt; hám 2020-jıldıń sentyabr ayında A2O yadrosın shıǵarıw menen dawam etti.

Libre-SOC - bul Power ISA v.3.0 diń úshinshi, nolden qurılǵan ámelge asırılıwı hám IBMnen tısqarı birinshi Erkin/Ashıq POWER ISA yadrosı.

== Programmalıq támiynat ==
OpenPOWER baslaması mikroprogrammalıq támiynat, KVM gipervizorı hám kishi endian [[Linux]] operaciyalıq sistemasın óz ishine aladı. Fondtıń ashıq kodlar sıpatında shıǵarıp atırǵan programmalıq támiynatı ushın [[GitHub|GitHubta]] saytı bar. 2014-jıldıń iyul ayına kelip, ol Linuxtı júklew ushın mikroprogrammalıq támiynattı shıǵardı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.enterpriseai.news/2014/07/15/open-sourced-bios-helps-power8-compete-x86/|bet=Open Sourced BIOS Helps Power8 Compete With X86|sáne=July 15, 2014|jumıs=EnterpriseAI}}&lt;/ref&gt;

SUSE óziniń kárxanalıq Linux distribuciyası SUSE Linux Enterprise Server 12-versiyasında (2014-jıl 27-oktyabr shıǵarılıwı) Power8 ushın qollaw kirgizdi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.suse.com/c/suse-linux-enterprise-12-ibm-power8/|bet=SUSE Linux Enterprise 12 and IBM POWER8|avtor=Miller|at=Michael|sáne=April 29, 2014|jumıs=SUSE Communities}}&lt;/ref&gt;

Canonical Ltd. Ubuntu Server 16.04 LTS versiyasınan baslap bul arxitekturanı qollaydı. &lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.zdnet.com/article/ibm-intros-next-gen-power8-microprocessor-servers-along-with-openpower-roadmap/|bet=IBM intros next-gen Power8 microprocessor, servers along with OpenPower roadmap|avtor=King|at=Rachel|jumıs=ZDNet}}&lt;/ref&gt;

FreeBSD de bul arxitektura ushın dáslepki qollawǵa iye ekenligi haqqında xabar berilgen.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://adrianchadd.blogspot.com/2015/02/freebsd-on-power8-its-alive.html|bet=Adrian Chadd's Ramblings: FreeBSD on the POWER8: it's alive!|sáne=February 22, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://wiki.freebsd.org/POWER8|bet=FreeBSD Wiki: POWER8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170829073731/https://wiki.freebsd.org/POWER8|arxivsáne=2017-08-29|qaralǵan sáne=2017-11-12}}&lt;/ref&gt;

Collabora Online - bul veb tiykarındaǵı ofis toplamı menen haqıyqıy waqıt rejiminde birge islesiw imkaniyatına iye kárxanalarǵa tayar LibreOffice versiyası, OpenPOWER ppc64le arxitekturasın qollaw 2022-jıldıń oktyabr ayında járiyalandı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.collaboraoffice.com/press-releases/collabora-online-unlocks-the-openpower-architecture/|bet=Collabora Online Unlocks the OpenPOWER Architecture|sáne=26 October 2022|jumıs=Collabora Online|qaralǵan sáne=2022-10-28}}&lt;/ref&gt; Ol Ubuntu 20.04 paketleri hám Docker súwretleri menen birge keledi hám fayllardı bólisiw, elektron xatlar jazıw, chatlar hám video konferenciyalar ótkeriwge qánigelesken Nextcloud Enterprise quramında jetkerip beriledi.

== Aǵzalar ==
[[Google]], Tyan, Nvidia hám Mellanox OpenPOWER Fondınıń tiykarın salıwshı aǵzaları bolıp tabıladı.&lt;ref name=&quot;TheReg130806&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.theregister.co.uk/2013/08/06/ibm_opens_up_power_chips_armstyle_to_take_on_chipzilla/|bet=IBM opens up Power chips, ARM-style, to take on Chipzilla|avtor=at 16:44|at=Timothy Prickett Morgan 6 Aug 2013|jumıs=www.theregister.co.uk}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFat_16:44&quot;&gt;at 16:44, Timothy Prickett Morgan 6 Aug 2013. &lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Nvidia óziniń grafikalıq yadroların biriktiriwdi, al Mellanox óziniń joqarı ónimli baylanısların Power yadroları menen biriktiriwdi jobalastırıp atır. Tyannıń POWER8 di qollanatuǵın serverler ústinde jumıs islep atırǵanı aytıladı,&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.pcworld.idg.com.au/article/524768/ibm_new_power8_doubles_performance_watson_chip/|bet=IBM's new Power8 doubles performance of Watson chip|jumıs=PC World}}&lt;/ref&gt; al Google Power processorların óziniń maǵlıwmat oraylarında qollanıwdı keleshektegi múmkinshilik sıpatında kóredi.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887323420604578650412719931232|title=IBM Gets Allies to Chip Away at Intel}}&lt;/ref&gt;
Altera 2013-jıldıń noyabr ayında óziniń FPGA ónimleri hám OpenCL programmalıq támiynatı menen OpenPOWER di qollaytuǵının járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.abc27.com/story/23996554/altera-brings-fpga-based-acceleration-to-ibm-power-systems-and-announces-support-for-openpower-consortium|bet=Altera Brings FPGA-based Acceleration to IBM Power Systems and Announces Support for OpenPOWER Consortium - abc27 WHTM|arxivurl=https://archive.today/20131122122642/http://www.abc27.com/story/23996554/altera-brings-fpga-based-acceleration-to-ibm-power-systems-and-announces-support-for-openpower-consortium|arxivsáne=November 22, 2013|qaralǵan sáne=January 20, 2014}}&lt;/ref&gt;

2014-jıldıń 19-yanvarında Suzhou PowerCore Technology Company hám Research Institute of Jiangsu Industrial Technology OpenPOWER Fondına qosılatuǵının hám úlken maǵlıwmatlar hám bultlı esaplawlar qollanıwları ushın sistemalar dógereginde qurıw hám arnawlı islengen processorlardı dizaynlawǵa járdem beriw ushın POWER8 texnologiyaların licenziyalaytuǵının járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/42980.wss|bet=China Tech Groups Embrace IBM POWER Technology|arxivurl=https://web.archive.org/web/20140123072817/http://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/42980.wss|arxivsáne=January 23, 2014|sáne=January 19, 2014|jumıs=www-03.ibm.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.itprotoday.com/|bet=IT Pro|jumıs=www.itprotoday.com}}&lt;/ref&gt; 2014-jıldıń 12-fevralında Samsung Electronics qosıldı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/43195.wss|bet=Samsung Electronics Joins OpenPOWER Foundation|arxivurl=https://web.archive.org/web/20140223013437/http://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/43195.wss|arxivsáne=February 23, 2014|sáne=February 12, 2014|jumıs=www-03.ibm.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.pcworld.com/article/2097300/samsung-joins-ibm-google-in-openpower-alliance.html|bet=Samsung joins IBM, Google in OpenPower alliance|sáne=February 12, 2014|jumıs=PCWorld}}&lt;/ref&gt; 2014-jıldıń mart ayına kelip, qosımsha aǵzalar Altera, Fusion-io, Hynix, Micron, Servergy hám Xilinx boldı. 2014-jıldıń aprel ayına kelip, Canonical, Chuanghe Mobile, Emulex, Hitachi, Inspur, Jülich Research Centre, Oregon State University, Teamsun, Unisource Technology Inc hám ZTE hár qıylı dárejelerdegi aǵzalar sıpatında dizimge kirgizilgen.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://openpowerfoundation.org/membership/current-members/|bet=Current members|jumıs=OpenPOWER}}&lt;/ref&gt; 2014-jıldıń dekabr ayına kelip, Rackspace, Avnet, Lawrence Livermore National Laboratory, Sandia National Laboratories, Tsinghua University, Nallatech, Bull, QLogic hám Bloombase qosılıp, ulıwma aǵzalar sanı shama menen 80 ge jetti.&lt;ref name=&quot;press-dec16&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://openpowerfoundation.org/openpower-tops-off-first-year-with-80-members-worldwide-and-12-systems-under-development/|bet=OpenPOWER Foundation &amp;#124; OpenPOWER Gains Momentum Heading into Second Year}}&lt;/ref&gt;

Birinshi jıllıq OpenPOWER Sammiti 2015te shólkem Wistron, Cirrascale hám PMC-Sierra qosılıp, aǵzalar sanı 113ke jetkenin járiyaladı.

2016-jıldıń aqırına kelip, OpenPOWER fondınıń 250den aslam aǵzası bar edi.

2020-jıldıń iyul ayına kelip, OpenPOWER Fondı 350den aslam aǵzaǵa iye ekenligi haqqında xabar berdi.

== Derekler ==

[[Kategoriya:Google]]</text>
      <sha1>lsl6f1ars2j6uv3ytd5q04lhmvgjwhu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119920</id>
      <parentid>119919</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T18:26:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <origin>119920</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13254" sha1="fu9y8omz2cq02ts3ortinaxmd5gndi1" xml:space="preserve">'''OpenPOWER Fondı''' – bul [[IBM]] tárepinen baslanǵan hám 2013-jıldıń 6-avgustında «OpenPOWER Konsorciumı» sıpatında járiyalanǵan Power ISA tiykarındaǵı ónimler átirapındaǵı birge islesiw.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.anandtech.com/show/7204/ibm-offers-power-technology-for-licensing-forms-openpower-consortium|bet=IBM Offers POWER Technology for Licensing, Forms OpenPOWER Consortium|avtor=Walton|at=Jarred|sáne=August 7, 2013|jumıs=AnandTech|qaralǵan sáne=January 25, 2024}}&lt;/ref&gt; IBMniń tiykarǵı dıqqatı Power Architecture ónimlerine baylanıslı texnologiyalardı, sonıń ishinde processor specifikaciyaları, mikroprogrammalıq támiynat hám [[Programmalıq támiynat|programmalıq támiynattı]] erkin licenziya menen ashıq etiw, hám óz sherikleri menen birge islesiw rawajlanıw modelin qollanıwǵa qaratılǵan.&lt;ref name=&quot;IBMSmarterPlanet&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://asmarterplanet.com/blog/2013/08/open-and-collaborative-development-is-the-future-of-cloud-computing.html|bet=Open and Collaborative Development is the Future of Cloud Computing|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160909231043/http://asmarterplanet.com/blog/2013/08/open-and-collaborative-development-is-the-future-of-cloud-computing.html|arxivsáne=September 9, 2016|avtor=Rosamilia|at=Tom|sáne=August 6, 2013|jumıs=IBM's A Smarter Planet blog|qaralǵan sáne=August 22, 2016}}&lt;/ref&gt;

Maqset - server vendorları ekosistemasına keleshektegi maǵlıwmat orayları hám bult esaplawları ushın ózleriniń qálegen server, tarmaq hám saqlaw qurılmaların qurıw imkaniyatın beriw.&lt;ref name=&quot;ZDNet130806&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.zdnet.com/article/ibms-openpower-consortium-with-nvidia-google-aims-to-advance-datacenter/|bet=IBM's OpenPower consortium with Nvidia, Google aims to advance datacenter|avtor=Dignan|at=Larry|jumıs=ZDNet}}&lt;/ref&gt;

Power ISA buyrıqlar toplamı átirapındaǵı basqarıwshı organ házir OpenPOWER Fondı bolıp tabıladı: IBM óz patentlerin sáykes keletuǵın ámelge asırıwlar ushın royaltisiz paydalanıwǵa ruqsat beredi. IBMniń intellektual múlki tiykarındaǵı processorlar házir hár qanday óndiriwshi zavodta islep shıǵarılıwı hám integratorlardıń qálegen basqa apparatlıq támiynat ónimleri menen aralastırılıwı múmkin.

2019-jıldıń 20-avgustında IBM OpenPOWER Fondınıń Linux Fondınıń bir bólegine aylanatuǵının járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://openpowerfoundation.org/the-next-step-in-the-openpower-foundation-journey/|bet=OpenPOWER Foundation &amp;#124; The Next Step in the OpenPOWER Foundation Journey}}&lt;/ref&gt;

== Ashıqlıq ==
[[Fayl:IBM_Power_System_S812LC_(8971).png|alt=S812LC.png|nobaý|IBM S812LC – Habanero – Tyan tárepinen islep shıǵarılǵan OpenPOWER sisteması]]
IBM bul joybardı táriyiplew ushın «ashıq» sózin úsh jol menen qollanadı:

# Olar mikroprocessor texnologiyasın óz sheriklerine ashıq túrde licenziyalap atır. Olar óz apparatlıq hám programmalıq támiynatınıń sızılmaların óz sherikleri menen bólisip atır, solay etip olar IBM yamasa basqa kompaniyalardı processorlar yamasa basqa baylanıslı chiplerdi islep shıǵarıw ushın jallay aladı.
# Olar qatnasıwshılar bir-biri menen texnologiyalar hám innovaciyalardı bólisetuǵın ashıq birge islesiw biznes modelinde ashıq túrde birge islesedi.
# [[Linux]] [[Operaciyalıq sistema|operaciyalıq sisteması]] sıyaqlı [[ashıq kodlı programmalıq támiynat]] arqalı artıqmashılıqlar.

== Power Arxitekturası ==
OpenPower Fondı jáne de Power Arxitekturası boyınsha Hújjetlerdi shıǵaradı.

Ayırım tiyisli hújjetler Power ISA hám Power Architecture Platform Reference bolıp tabıladı.

== Apparatlıq támiynat ==
[[Fayl:S822LC_9036.png|alt=S822LC.png|nobaý|IBM S822LC – Firestone – Wistron tárepinen islep shıǵarılǵan OpenPOWER sisteması]]
IBM OpenPOWER baslaması astında POWER8 chip texnologiyasın hám basqa keleshektegi versiyaların usınıwdı jobalastırıp atır, biraq olar jáne de aldıńǵı dizaynlardı licenziyalaw ushın jetkilikli etip atır.&lt;ref name=&quot;The400&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.itjungle.com/2013/08/12/tfh081213-story01/|bet=IBM Forms OpenPower Consortium, Breathes New Life Into Power|sáne=August 12, 2013|jumıs=IT Jungle}}&lt;/ref&gt; Joqarı dárejeli statusqa erisiw ushın sherikler OpenPOWER Fondına intellektual múlk qosıwı talap etiledi.

POWER8 processor arxitekturası onı arnawlı dizaynlarǵa ańsatıraq biriktiriw ushın qurallardı óz ishine aladı. Ulıwmalıq yad kontrollerleri keleshek texnologiyalar menen rawajlanıw ushın dizaynlanǵan, al jańa CAPI (Coherent Accelerator Processor Interface) keńeytiw shinası GPUlar, ASICler hám FPGAlar sıyaqlı sırtqı qosımsha processorlar menen ańsat biriktiriliw ushın qurılǵan.

Nvidia óziniń tez baylanıs texnologiyası NVLinkti qosıp atır, ol Nvidianıń Pascal tiykarındaǵı grafikalıq processorların keleshektegi POWER processorlarına tıǵız baylanıstırıw imkaniyatın beredi.&lt;ref name=&quot;nvidia-nvlink&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://newsfactor.com/|bet=NewsFactor|jumıs=NewsFactor}}&lt;/ref&gt;

=== Ashıq kodlar ===
2019-jıldıń avgust ayında IBM OpenPOWER ushın anıqlama dizayn sıpatında qollanılatuǵın Power ISA v.3.0 di ámelge asıratuǵın kishi Microwatt processor yadrosın shıǵardı. Ol tolıǵı menen ashıq dereklerge iye hám [[GitHub|GitHubta]] járiyalanǵan. Keyinirek, Chiselwatt ekinshi ashıq derekler ámelge asırılıwı sıpatında qosıldı.

2020-jıldıń iyun ayında IBM joqarı ónimli A2I yadrosın uqsas ashıq kodlı licenziyası astında shıǵardı&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://github.com/openpower-cores/a2i|bet=A2I on GitHub|avtor=IBM|sáne=2020-06-27|baspaxana=IBM}}&lt;/ref&gt; hám 2020-jıldıń sentyabr ayında A2O yadrosın shıǵarıw menen dawam etti.

Libre-SOC - bul Power ISA v.3.0 diń úshinshi, nolden qurılǵan ámelge asırılıwı hám IBMnen tısqarı birinshi Erkin/Ashıq POWER ISA yadrosı.

== Programmalıq támiynat ==
OpenPOWER baslaması mikroprogrammalıq támiynat, KVM gipervizorı hám kishi endian [[Linux]] operaciyalıq sistemasın óz ishine aladı. Fondtıń ashıq kodlar sıpatında shıǵarıp atırǵan programmalıq támiynatı ushın [[GitHub|GitHubta]] saytı bar. 2014-jıldıń iyul ayına kelip, ol Linuxtı júklew ushın mikroprogrammalıq támiynattı shıǵardı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.enterpriseai.news/2014/07/15/open-sourced-bios-helps-power8-compete-x86/|bet=Open Sourced BIOS Helps Power8 Compete With X86|sáne=July 15, 2014|jumıs=EnterpriseAI}}&lt;/ref&gt;

SUSE óziniń kárxanalıq Linux distribuciyası SUSE Linux Enterprise Server 12-versiyasında (2014-jıl 27-oktyabr shıǵarılıwı) Power8 ushın qollaw kirgizdi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.suse.com/c/suse-linux-enterprise-12-ibm-power8/|bet=SUSE Linux Enterprise 12 and IBM POWER8|avtor=Miller|at=Michael|sáne=April 29, 2014|jumıs=SUSE Communities}}&lt;/ref&gt;

Canonical Ltd. Ubuntu Server 16.04 LTS versiyasınan baslap bul arxitekturanı qollaydı. &lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.zdnet.com/article/ibm-intros-next-gen-power8-microprocessor-servers-along-with-openpower-roadmap/|bet=IBM intros next-gen Power8 microprocessor, servers along with OpenPower roadmap|avtor=King|at=Rachel|jumıs=ZDNet}}&lt;/ref&gt;

FreeBSD de bul arxitektura ushın dáslepki qollawǵa iye ekenligi haqqında xabar berilgen.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://adrianchadd.blogspot.com/2015/02/freebsd-on-power8-its-alive.html|bet=Adrian Chadd's Ramblings: FreeBSD on the POWER8: it's alive!|sáne=February 22, 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://wiki.freebsd.org/POWER8|bet=FreeBSD Wiki: POWER8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170829073731/https://wiki.freebsd.org/POWER8|arxivsáne=2017-08-29|qaralǵan sáne=2017-11-12}}&lt;/ref&gt;

Collabora Online - bul veb tiykarındaǵı ofis toplamı menen haqıyqıy waqıt rejiminde birge islesiw imkaniyatına iye kárxanalarǵa tayar LibreOffice versiyası, OpenPOWER ppc64le arxitekturasın qollaw 2022-jıldıń oktyabr ayında járiyalandı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.collaboraoffice.com/press-releases/collabora-online-unlocks-the-openpower-architecture/|bet=Collabora Online Unlocks the OpenPOWER Architecture|sáne=26 October 2022|jumıs=Collabora Online|qaralǵan sáne=2022-10-28}}&lt;/ref&gt; Ol Ubuntu 20.04 paketleri hám Docker súwretleri menen birge keledi hám fayllardı bólisiw, elektron xatlar jazıw, chatlar hám video konferenciyalar ótkeriwge qánigelesken Nextcloud Enterprise quramında jetkerip beriledi.

== Aǵzalar ==
[[Google]], Tyan, Nvidia hám Mellanox OpenPOWER Fondınıń tiykarın salıwshı aǵzaları bolıp tabıladı.&lt;ref name=&quot;TheReg130806&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://www.theregister.co.uk/2013/08/06/ibm_opens_up_power_chips_armstyle_to_take_on_chipzilla/|bet=IBM opens up Power chips, ARM-style, to take on Chipzilla|avtor=at 16:44|at=Timothy Prickett Morgan 6 Aug 2013|jumıs=www.theregister.co.uk}}&lt;/ref&gt; Nvidia óziniń grafikalıq yadroların biriktiriwdi, al Mellanox óziniń joqarı ónimli baylanısların Power yadroları menen biriktiriwdi jobalastırıp atır. Tyannıń POWER8 di qollanatuǵın serverler ústinde jumıs islep atırǵanı aytıladı,&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.pcworld.idg.com.au/article/524768/ibm_new_power8_doubles_performance_watson_chip/|bet=IBM's new Power8 doubles performance of Watson chip|jumıs=PC World}}&lt;/ref&gt; al Google Power processorların óziniń maǵlıwmat oraylarında qollanıwdı keleshektegi múmkinshilik sıpatında kóredi.&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887323420604578650412719931232|title=IBM Gets Allies to Chip Away at Intel}}&lt;/ref&gt;
Altera 2013-jıldıń noyabr ayında óziniń FPGA ónimleri hám OpenCL programmalıq támiynatı menen OpenPOWER di qollaytuǵının járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.abc27.com/story/23996554/altera-brings-fpga-based-acceleration-to-ibm-power-systems-and-announces-support-for-openpower-consortium|bet=Altera Brings FPGA-based Acceleration to IBM Power Systems and Announces Support for OpenPOWER Consortium - abc27 WHTM|arxivurl=https://archive.today/20131122122642/http://www.abc27.com/story/23996554/altera-brings-fpga-based-acceleration-to-ibm-power-systems-and-announces-support-for-openpower-consortium|arxivsáne=November 22, 2013|qaralǵan sáne=January 20, 2014}}&lt;/ref&gt;

2014-jıldıń 19-yanvarında Suzhou PowerCore Technology Company hám Research Institute of Jiangsu Industrial Technology OpenPOWER Fondına qosılatuǵının hám úlken maǵlıwmatlar hám bultlı esaplawlar qollanıwları ushın sistemalar dógereginde qurıw hám arnawlı islengen processorlardı dizaynlawǵa járdem beriw ushın POWER8 texnologiyaların licenziyalaytuǵının járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/42980.wss|bet=China Tech Groups Embrace IBM POWER Technology|arxivurl=https://web.archive.org/web/20140123072817/http://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/42980.wss|arxivsáne=January 23, 2014|sáne=January 19, 2014|jumıs=www-03.ibm.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.itprotoday.com/|bet=IT Pro|jumıs=www.itprotoday.com}}&lt;/ref&gt; 2014-jıldıń 12-fevralında Samsung Electronics qosıldı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/43195.wss|bet=Samsung Electronics Joins OpenPOWER Foundation|arxivurl=https://web.archive.org/web/20140223013437/http://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/43195.wss|arxivsáne=February 23, 2014|sáne=February 12, 2014|jumıs=www-03.ibm.com}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.pcworld.com/article/2097300/samsung-joins-ibm-google-in-openpower-alliance.html|bet=Samsung joins IBM, Google in OpenPower alliance|sáne=February 12, 2014|jumıs=PCWorld}}&lt;/ref&gt; 2014-jıldıń mart ayına kelip, qosımsha aǵzalar Altera, Fusion-io, Hynix, Micron, Servergy hám Xilinx boldı. 2014-jıldıń aprel ayına kelip, Canonical, Chuanghe Mobile, Emulex, Hitachi, Inspur, Jülich Research Centre, Oregon State University, Teamsun, Unisource Technology Inc hám ZTE hár qıylı dárejelerdegi aǵzalar sıpatında dizimge kirgizilgen.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://openpowerfoundation.org/membership/current-members/|bet=Current members|jumıs=OpenPOWER}}&lt;/ref&gt; 2014-jıldıń dekabr ayına kelip, Rackspace, Avnet, Lawrence Livermore National Laboratory, Sandia National Laboratories, Tsinghua University, Nallatech, Bull, QLogic hám Bloombase qosılıp, ulıwma aǵzalar sanı shama menen 80 ge jetti.&lt;ref name=&quot;press-dec16&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://openpowerfoundation.org/openpower-tops-off-first-year-with-80-members-worldwide-and-12-systems-under-development/|bet=OpenPOWER Foundation &amp;#124; OpenPOWER Gains Momentum Heading into Second Year}}&lt;/ref&gt;

Birinshi jıllıq OpenPOWER Sammiti 2015te shólkem Wistron, Cirrascale hám PMC-Sierra qosılıp, aǵzalar sanı 113ke jetkenin járiyaladı.

2016-jıldıń aqırına kelip, OpenPOWER fondınıń 250den aslam aǵzası bar edi.

2020-jıldıń iyul ayına kelip, OpenPOWER Fondı 350den aslam aǵzaǵa iye ekenligi haqqında xabar berdi.

== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Google]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__</text>
      <sha1>fu9y8omz2cq02ts3ortinaxmd5gndi1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>OpenSocial</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25050</id>
    <revision>
      <id>119921</id>
      <timestamp>2025-06-02T18:26:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:en:Special:Redirect/revision/1277438637|OpenSocial]]» betinen awdarılıp jaratıldı</comment>
      <origin>119921</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13236" sha1="b8vs3ejemkbbgvmd46ho8ywnrlnqw23" xml:space="preserve">'''OpenSocial''' – bul [[Veb-qosımsha|veb-qosımshalar]] ushın ulıwmalıq qosımsha programmalastırıw interfeysleriniń (API) toplamın táriyipleytuǵın ashıq specifikaciya. Dáslep [[sociallıq tarmaq]] qosımshaları ushın dizaynlanǵan, ol [[Google]], MySpace hám basqa sociallıq tarmaqlar tárepinen birge islesiw arqalı rawajlandırılǵan. Sońınan ol úshinshi tárep komponentleriniń, olardıń isenim dárejesine qaramastan, bar veb qosımsha ishinde islewine múmkinshilik beretuǵın orınlanıw ortalıǵına rawajlandı.

OpenSocial Fondı OAuth hám OAuth 2.0, Activity Streams hám Portable Contacts qosıp alınǵan hár qıylı Ashıq Veb texnologiyaların biriktirgen yamasa qollaǵan. 2007-jıldıń 1-noyabrinde dúzilgennen baslap,&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://googlepress.blogspot.com/2007/11/google-launches-opensocial-to-spread_01.html|bet=Google Launches OpenSocial to Spread Social Applications Across the Web – News announcements – News from Google – Google|jumıs=googlepress.blogspot.com|qaralǵan sáne=November 23, 2015}}&lt;/ref&gt; OpenSocial APIların ámelge asıratuǵın qosımshalar olardı qollaytuǵın hár qanday sociallıq tarmaq sisteması menen birge isley aladı.

OpenSocial dáslep rawajlanıwǵa universal usıldı qabıl etti. Platforma jetilisken hám paydalanıwshılar bazası keńeygen sayın, ol modullestirildi, bul baǵdarlamashılarǵa platformanıń tek zárúr komponentlerin kirgiziw imkaniyatın berdi.&lt;ref name=&quot;OS100&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://opensocial.github.io/spec/2.5.1/OpenSocial-Specification-Release-Notes.xml#rfc.section.6|bet=OpenSocial Specification 1.0.0 Release Notes|avtor=Mark Marum|sáne=January 1, 2013|baspaxana=[[GitHub]]|qaralǵan sáne=November 28, 2015}}&lt;/ref&gt; Google klienti bolǵan Orkut OpenSocialdı qollaǵan birinshi boldı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/tech/tech-industry/opensocial-opens-new-can-of-worms/|bet=OpenSocial opens new can of worms|til=en|jumıs=CNET|qaralǵan sáne=2023-11-08}}&lt;/ref&gt;

2014-jıldıń 16-dekabrinde Dúnya júzilik veb konsorciumı (W3C) OpenSocial Fondınıń óz standartlar jumısın W3C Social Web Activity ge ótkeretuǵının járiyaladı.&lt;ref name=&quot;press release-move&quot;&gt;{{Web deregi|url=http://www.w3.org/2014/12/opensocial.html.en|bet=OpenSocial Foundation Moving Standards Work to W3C Social Web Activity|sáne=December 16, 2014|baspaxana=[[W3C]]|qaralǵan sáne=December 17, 2014}}&lt;/ref&gt; Bul OpenSocialdı nátiyjeli túrde W3Cnıń Social Web Working Group hám Social Interest Group ke biriktirdi, solay etip OpenSocial óz aldına shólkem sıpatında saplastırıldı.

== Strukturası ==
[[Fayl:Opensocial.jpg|nobaý|400x400 nükte|OpenSocial strukturası&lt;ref&gt;{{Cite journal|title=Opensocial: An Enabler for Social Applications on the Web|journal=Commun. ACM|date=January 1, 2011|issn=0001-0782|pages=139–144|volume=54|issue=1|doi=10.1145/1866739.1866765|first=Matthias|last=Häsel}}&lt;/ref&gt;]]
Óziniń 0.9 versiyasında OpenSocial OSML dep belgili bolǵan teg tiykarındaǵı tildi qollawdı kirgizdi.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Web deregi|url=http://opensocial-resources.googlecode.com/svn/spec/2.0/OpenSocial-Specification-Release-Notes.xml#rfc.section.4|bet=OpenSocial Specification Release Notes|arxivurl=https://web.archive.org/web/20110811204023/http://opensocial-resources.googlecode.com/svn/spec/2.0/OpenSocial-Specification-Release-Notes.xml#rfc.section.4|arxivsáne=August 11, 2011|jumıs=opensocial-resources.googlecode.com|qaralǵan sáne=November 23, 2015}}&lt;/ref&gt; Bul til OpenSocial APIlarınan maǵlıwmatlarǵa teg tiykarında kiriwdi ańsatlastıradı, burın bul asinxron klient tárepi sorawın talap etetuǵın edi. Sonıń menen birge, ol keń kólemli teg shablon sistemasın ornattı hám [[Java (programmalastırıw tili)|Java]] Expression Language tiykarında erkin túrde dúzilgen ańlatpa tilin qabıl etti.

2.0 versiyasınan baslap, OpenSocial Activity Streams formatın qollay basladı.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Web deregi|url=http://opensocial-resources.googlecode.com/svn/spec/2.0/OpenSocial-Specification-Release-Notes.xml#rfc.section.4|bet=OpenSocial Specification Release Notes|arxivurl=https://web.archive.org/web/20110811204023/http://opensocial-resources.googlecode.com/svn/spec/2.0/OpenSocial-Specification-Release-Notes.xml#rfc.section.4|arxivsáne=August 11, 2011|jumıs=opensocial-resources.googlecode.com|qaralǵan sáne=November 23, 2015}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://web.archive.org/web/20110811204023/http://opensocial-resources.googlecode.com/svn/spec/2.0/OpenSocial-Specification-Release-Notes.xml#rfc.section.4 &quot;OpenSocial Specification Release Notes&quot;]. ''opensocial-resources.googlecode.com''. Archived from [http://opensocial-resources.googlecode.com/svn/spec/2.0/OpenSocial-Specification-Release-Notes.xml#rfc.section.4 the original] on August 11, 2011&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;November 23,&lt;/span&gt; 2015&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== Tariyxı ==

=== Tiykar ===
OpenSocial ádette ataqlı [[sociallıq tarmaq]] xızmeti [[Facebook]] tıń menshik xızmeti bolǵan Facebook Platform ǵa ashıǵıraq platforma aralıq alternativa sıpatında táriyiplenedi.&lt;ref name=&quot;NY Times&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2007/10/31/technology/31google.html|title=Google and Friends to Gang Up on Facebook|access-date=October 31, 2007|last=Helft|first=Miguel|author2=Brad Stone|date=October 31, 2007|work=[[The New York Times]]}}&lt;/ref&gt;

=== Rawajlanıw ===
OpenSocial Google tárepinen «Maka-Maka» dep atalǵan úlken sociallıq tarmaq baslamasınıń bir bólegi bolǵan degen gápler bar edi,&lt;ref name=&quot;Makamaka&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2007/10/29/googles-response-to-facebook-maka-maka/|bet=Google's Response to Facebook: &quot;Maka-Maka&quot;|avtor=Schonfeld|at=Erick|sáne=October 29, 2007|jumıs=[[TechCrunch]]|qaralǵan sáne=October 31, 2007}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jurnal deregi |last=Sloane |first=Julie |title=Will Google's &quot;Maka-Maka&quot; Turn the Web Into a Social Network? |url=https://www.wired.com/2007/10/will-googles-ma/ |magazine=Wired |language=en-US |issn=1059-1028 |access-date=2024-05-20}}&lt;/ref&gt; gavay tilinde bul «bir-biri menen erkin alıp-beriwde bolǵan jaqın dos» degen mánisti ańlatadı.&lt;ref name=&quot;makamaka meaning&quot;&gt;{{Web deregi|url=http://www.wehewehe.org/gsdl2.5/cgi-bin/hdict?d=D12283|bet=maka.maka|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130918182810/http://www.wehewehe.org/gsdl2.5/cgi%2Dbin/hdict?d%3DD12283|arxivsáne=September 18, 2013|jumıs=Nā Puke Wehewehe ʻŌlelo Hawaiʻi|baspaxana=Ulukau: The Hawaiian Electronic Library|qaralǵan sáne=November 1, 2007}}&lt;/ref&gt;

=== Ámelge asırıw ===
OpenSocial standartlarınıń tiykarǵı ámelge asırılıwın támiyinlew ushın 2007-jıldıń dekabr ayında Shindig dep atalǵan [[Ashıq kodlı programmalıq támiynat|ashıq kodlı]] joybar iske qosıldı. Bul joybar Google, Ning hám basqa da OpenSocial baǵdarında programmalıq támiynat islep shıǵarıwshı kompaniyalardıń qollap-quwatlawına iye boldı. MySpace OpenSocial analizatorı 2011-jıldıń yanvar ayında Negroni joybarı sıpatında shıǵarıldı hám OpenSocial standartlarınıń C# tilinde ámelge asırılıwın támiyinledi.

Apache Rave - bul OpenSocial hám W3C Widget qatnaslı texnologiyalar menen xızmetlerdi paydalanıw, birlestiriw hám jaylastırıw ushın jeńil hám ashıq standartlarǵa tiykarlanǵan keńeytiliwshi platforma. Ol jáne de kúshli kontekstke baǵdarlanǵan jekelestiriw, birge islesiw hám kontentti birlestiriw imkaniyatların, sonday-aq sapalı dáslepki ornatıwdı támiyinleydi hám basqa platformalar menen sheshimlerge ańsat birlestiriledi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.w3.org/blog/2014/12/opensocial-foundation-moves-standards-work-to-w3c-social-web-activity/#Container_Information|bet=Open Social Foundation Moves Standards Work to W3C Social Web Activity|sáne=December 16, 2014|qaralǵan sáne=December 2, 2015}}&lt;/ref&gt;

Shindig hám Apache Rave ekewi de házirgi waqıtta rawajlandırılmaydı hám Apache Foundation tárepinen toqtatılǵan.

== Qollanılıwı ==
Friendster, hi5, LinkedIn, MySpace, Orkut hám Salesforce.com sıyaqlı kárxanalıq veb-saytlar OpenSocial texnologiyasınıń tiykarǵı paydalanıwshıları bolıp esaplanadı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.webopedia.com/TERM/O/OpenSocial.html|bet=What is OpenSocial? A Webopedia Definition|jumıs=www.webopedia.com|qaralǵan sáne=November 23, 2015}}&lt;/ref&gt;

=== Friendster ===
Friendster OpenSocial specifikaciyasınıń 0.7 versiyasınıń API-ların engizdi, bul 0.7 versiyasın paydalanatuǵın bar OpenSocial qosımshalarınıń Friendster platformasında iske qosılıwın ańsatlastırdı hám Friendster-diń 75 millionnan artıq paydalanıwshılarına jetiw imkaniyatın berdi. Friendster jáne de keleshek aylarda jańa 0.8 API-ların qosqan qosımsha OpenSocial API-ların qollap-quwatlawdı jobalastırmaqta.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.pcworld.com/article/138956/article.html|bet=Friendster Opens Platform to Developers|sáne=October 28, 2007|jumıs=PCWorld|qaralǵan sáne=December 2, 2015}}&lt;/ref&gt;

=== hi5 ===
hi5 Widgetbox usınatuǵın veb-vidjetlerdi tańlaw imkaniyatına iye bolıw ushın OpenSocial ushın Widgetbox qollap-quwatlawınan paydalanadı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://go.galegroup.com/ps/i.do?id=GALE%257CA185000528&amp;v=2.1&amp;it=r&amp;p=&amp;sw=w&amp;asid=12ff4338141eb7d8148c8a27147041a0|bet=&quot;hi5 Taps Widgetbox for OpenSocial Support and Access to the World's Widest Selection of Widgets.&quot; Science Letter 9 Sept. 2008: 4265. Academic OneFile. Web.|jumıs=go.galegroup.com|qaralǵan sáne=September 9, 2015}}&lt;/ref&gt;

=== MySpace ===
MySpace Baǵdarlamashılar Platforması (MDP) OpenSocial API tiykarında dúzilgen. Ol sociallıq tarmaqlarǵa sociallıq hám interaktiv vidjetlerdi islep shıǵıw imkaniyatın beredi. Bul Facebook baǵdarlamashılar platformasına juwap sıpatında qaralıwı múmkin.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://developer.myspace.com/Community/blogs/devteam/archive/2008/02/05/let-me-see-my-app.aspx|bet=Let me see my app!|arxivurl=https://web.archive.org/web/20080209102606/http://developer.myspace.com/Community/blogs/devteam/archive/2008/02/05/let-me-see-my-app.aspx|arxivsáne=February 9, 2008|sáne=February 5, 2008|qaralǵan sáne=February 5, 2008}}&lt;/ref&gt;

== Qáwipsizlik máseleleri ==
Dáslepki OpenSocial qollap-quwatlawında qáwipsizlik boyınsha kemshilikler sezildi, ózin háwesker baǵdarlamashı dep ataǵan adam Plaxo platformasındaǵı RockYou gadjetiniń hám Ning sociallıq tarmaqlarındaǵı iLike gadjetiniń kemshiliklerin kórsetip berdi.&lt;ref name=&quot;theharmonyguy&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2007/11/05/opensocial-hacked-again|bet=OpenSocial Hacked Again|avtor=Arrington|avtorsilteme=Michael Arrington|at=Michael|sáne=November 5, 2007|baspaxana=[[TechCrunch]]|qaralǵan sáne=November 6, 2007}}&lt;/ref&gt; TechCrunch saytınıń 2007-jıl 5-noyabrde xabarlawına qaraǵanda, OpenSocial tez buzılǵan. Ning platformasındaǵı OpenSocial tiykarındaǵı iLike gadjetin buzıw ushın 20 minut ketken, bunda hújimshi paydalanıwshınıń pleylistine qosıqlardı qosıw hám óshiriw, sonday-aq paydalanıwshınıń dosları haqqındaǵı maǵlıwmatlarǵa kiriw imkaniyatına iye bolǵan.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2007/11/05/opensocial-hacked-again/|bet=OpenSocial Hacked Again|avtor=Arrington|at=Michael|sáne=November 5, 2007|jumıs=[[TechCrunch]]|qaralǵan sáne=July 24, 2010}}&lt;/ref&gt;

Hasel hám Iacono «OpenSocial specifikaciyaları qáwipsizlik jaǵınan tolıq emes ekenligin» kórsetti.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Security in OpenSocial-Instrumented Social Networking Services|date=May 31, 2010|pages=40–52|doi=10.1007/978-3-642-13241-4_5|first=Matthias|last=Häsel}}&lt;/ref&gt; Olar OpenSocial kontekstinde hár túrli qáwipsizlik nátiyjelerin talqıladı. Olar Xabar Pútinligi hám Autentifikaciya, Xabar Qupıyalılıǵı hám Sáykeslik Basqarıw menen Kiriw Baqlawında bolıwı múmkin bolǵan kemshiliklerdi kórsetip ótti.

== Shıǵarılǵan versiyaları ==

=== Dáslepki shıǵarılıwına sın pikirler ===
Dáslepki hawlıǵıw hám jańalıqlarǵa qaramastan, OpenSocial dáslepki basqıshta kóplegen mashqalalarǵa ushıradı; ol tek Google kompaniyasına tiyisli bolǵan Orkut platformasında hám sheklengen qurılmalarda ǵana isley aldı, basqa qurılmalarda kóplegen qátelikler xabarlandı. Basqa tarmaqlar ele de bul freymvorkti engiziw múmkinshiliklerin izertlep atırǵan edi.

6-dekabrde TechCrunch MediaPops shólkemlestiriwshisi Russ Whitman-nıń esabatın járiyaladı, onda ol: «Dáslep biz júdá quwanıshlı edik, biraq bul shıǵarılıwdıń qanshelli sheklengen ekenligin awır jol menen bildik» dep ayttı. Russ jáne de «tiykarǵı funkcional komponentler» jetispeytuǵının hám «bir ret jazıp, keń tarqatıw» principi durıs emes ekenligin qosıp ótti.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2007/12/06/opensocial-still-not-open-for-business/|bet=OpenSocial Still &quot;Not Open for Business&quot;|avtor=Schonfeld|at=Erick|sáne=December 6, 2007|jumıs=[[TechCrunch]]|qaralǵan sáne=July 24, 2010}}&lt;/ref&gt;

== Derekler ==

[[Kategoriya:Google]]</text>
      <sha1>b8vs3ejemkbbgvmd46ho8ywnrlnqw23</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119922</id>
      <parentid>119921</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T18:27:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <origin>119922</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12246" sha1="so1yhll620al4bn98nftuggu5kx0v9q" xml:space="preserve">'''OpenSocial''' – bul [[Veb-qosımsha|veb-qosımshalar]] ushın ulıwmalıq qosımsha programmalastırıw interfeysleriniń (API) toplamın táriyipleytuǵın ashıq specifikaciya. Dáslep [[sociallıq tarmaq]] qosımshaları ushın dizaynlanǵan, ol [[Google]], MySpace hám basqa sociallıq tarmaqlar tárepinen birge islesiw arqalı rawajlandırılǵan. Sońınan ol úshinshi tárep komponentleriniń, olardıń isenim dárejesine qaramastan, bar veb qosımsha ishinde islewine múmkinshilik beretuǵın orınlanıw ortalıǵına rawajlandı.

OpenSocial Fondı OAuth hám OAuth 2.0, Activity Streams hám Portable Contacts qosıp alınǵan hár qıylı Ashıq Veb texnologiyaların biriktirgen yamasa qollaǵan. 2007-jıldıń 1-noyabrinde dúzilgennen baslap,&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://googlepress.blogspot.com/2007/11/google-launches-opensocial-to-spread_01.html|bet=Google Launches OpenSocial to Spread Social Applications Across the Web – News announcements – News from Google – Google|jumıs=googlepress.blogspot.com|qaralǵan sáne=November 23, 2015}}&lt;/ref&gt; OpenSocial APIların ámelge asıratuǵın qosımshalar olardı qollaytuǵın hár qanday sociallıq tarmaq sisteması menen birge isley aladı.

OpenSocial dáslep rawajlanıwǵa universal usıldı qabıl etti. Platforma jetilisken hám paydalanıwshılar bazası keńeygen sayın, ol modullestirildi, bul baǵdarlamashılarǵa platformanıń tek zárúr komponentlerin kirgiziw imkaniyatın berdi.&lt;ref name=&quot;OS100&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://opensocial.github.io/spec/2.5.1/OpenSocial-Specification-Release-Notes.xml#rfc.section.6|bet=OpenSocial Specification 1.0.0 Release Notes|avtor=Mark Marum|sáne=January 1, 2013|baspaxana=[[GitHub]]|qaralǵan sáne=November 28, 2015}}&lt;/ref&gt; Google klienti bolǵan Orkut OpenSocialdı qollaǵan birinshi boldı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/tech/tech-industry/opensocial-opens-new-can-of-worms/|bet=OpenSocial opens new can of worms|til=en|jumıs=CNET|qaralǵan sáne=2023-11-08}}&lt;/ref&gt;

2014-jıldıń 16-dekabrinde Dúnya júzilik veb konsorciumı (W3C) OpenSocial Fondınıń óz standartlar jumısın W3C Social Web Activity ge ótkeretuǵının járiyaladı.&lt;ref name=&quot;press release-move&quot;&gt;{{Web deregi|url=http://www.w3.org/2014/12/opensocial.html.en|bet=OpenSocial Foundation Moving Standards Work to W3C Social Web Activity|sáne=December 16, 2014|baspaxana=[[W3C]]|qaralǵan sáne=December 17, 2014}}&lt;/ref&gt; Bul OpenSocialdı nátiyjeli túrde W3Cnıń Social Web Working Group hám Social Interest Group ke biriktirdi, solay etip OpenSocial óz aldına shólkem sıpatında saplastırıldı.

== Strukturası ==
[[Fayl:Opensocial.jpg|nobaý|400x400 nükte|OpenSocial strukturası&lt;ref&gt;{{Cite journal|title=Opensocial: An Enabler for Social Applications on the Web|journal=Commun. ACM|date=January 1, 2011|issn=0001-0782|pages=139–144|volume=54|issue=1|doi=10.1145/1866739.1866765|first=Matthias|last=Häsel}}&lt;/ref&gt;]]
Óziniń 0.9 versiyasında OpenSocial OSML dep belgili bolǵan teg tiykarındaǵı tildi qollawdı kirgizdi.&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Web deregi|url=http://opensocial-resources.googlecode.com/svn/spec/2.0/OpenSocial-Specification-Release-Notes.xml#rfc.section.4|bet=OpenSocial Specification Release Notes|arxivurl=https://web.archive.org/web/20110811204023/http://opensocial-resources.googlecode.com/svn/spec/2.0/OpenSocial-Specification-Release-Notes.xml#rfc.section.4|arxivsáne=August 11, 2011|jumıs=opensocial-resources.googlecode.com|qaralǵan sáne=November 23, 2015}}&lt;/ref&gt; Bul til OpenSocial APIlarınan maǵlıwmatlarǵa teg tiykarında kiriwdi ańsatlastıradı, burın bul asinxron klient tárepi sorawın talap etetuǵın edi. Sonıń menen birge, ol keń kólemli teg shablon sistemasın ornattı hám [[Java (programmalastırıw tili)|Java]] Expression Language tiykarında erkin túrde dúzilgen ańlatpa tilin qabıl etti.

2.0 versiyasınan baslap, OpenSocial Activity Streams formatın qollay basladı.

== Tariyxı ==

=== Tiykar ===
OpenSocial ádette ataqlı [[sociallıq tarmaq]] xızmeti [[Facebook]] tıń menshik xızmeti bolǵan Facebook Platform ǵa ashıǵıraq platforma aralıq alternativa sıpatında táriyiplenedi.&lt;ref name=&quot;NY Times&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2007/10/31/technology/31google.html|title=Google and Friends to Gang Up on Facebook|access-date=October 31, 2007|last=Helft|first=Miguel|author2=Brad Stone|date=October 31, 2007|work=[[The New York Times]]}}&lt;/ref&gt;

=== Rawajlanıw ===
OpenSocial Google tárepinen «Maka-Maka» dep atalǵan úlken sociallıq tarmaq baslamasınıń bir bólegi bolǵan degen gápler bar edi,&lt;ref name=&quot;Makamaka&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2007/10/29/googles-response-to-facebook-maka-maka/|bet=Google's Response to Facebook: &quot;Maka-Maka&quot;|avtor=Schonfeld|at=Erick|sáne=October 29, 2007|jumıs=[[TechCrunch]]|qaralǵan sáne=October 31, 2007}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Jurnal deregi |last=Sloane |first=Julie |title=Will Google's &quot;Maka-Maka&quot; Turn the Web Into a Social Network? |url=https://www.wired.com/2007/10/will-googles-ma/ |magazine=Wired |language=en-US |issn=1059-1028 |access-date=2024-05-20}}&lt;/ref&gt; gavay tilinde bul «bir-biri menen erkin alıp-beriwde bolǵan jaqın dos» degen mánisti ańlatadı.&lt;ref name=&quot;makamaka meaning&quot;&gt;{{Web deregi|url=http://www.wehewehe.org/gsdl2.5/cgi-bin/hdict?d=D12283|bet=maka.maka|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130918182810/http://www.wehewehe.org/gsdl2.5/cgi%2Dbin/hdict?d%3DD12283|arxivsáne=September 18, 2013|jumıs=Nā Puke Wehewehe ʻŌlelo Hawaiʻi|baspaxana=Ulukau: The Hawaiian Electronic Library|qaralǵan sáne=November 1, 2007}}&lt;/ref&gt;

=== Ámelge asırıw ===
OpenSocial standartlarınıń tiykarǵı ámelge asırılıwın támiyinlew ushın 2007-jıldıń dekabr ayında Shindig dep atalǵan [[Ashıq kodlı programmalıq támiynat|ashıq kodlı]] joybar iske qosıldı. Bul joybar Google, Ning hám basqa da OpenSocial baǵdarında programmalıq támiynat islep shıǵarıwshı kompaniyalardıń qollap-quwatlawına iye boldı. MySpace OpenSocial analizatorı 2011-jıldıń yanvar ayında Negroni joybarı sıpatında shıǵarıldı hám OpenSocial standartlarınıń C# tilinde ámelge asırılıwın támiyinledi.

Apache Rave - bul OpenSocial hám W3C Widget qatnaslı texnologiyalar menen xızmetlerdi paydalanıw, birlestiriw hám jaylastırıw ushın jeńil hám ashıq standartlarǵa tiykarlanǵan keńeytiliwshi platforma. Ol jáne de kúshli kontekstke baǵdarlanǵan jekelestiriw, birge islesiw hám kontentti birlestiriw imkaniyatların, sonday-aq sapalı dáslepki ornatıwdı támiyinleydi hám basqa platformalar menen sheshimlerge ańsat birlestiriledi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.w3.org/blog/2014/12/opensocial-foundation-moves-standards-work-to-w3c-social-web-activity/#Container_Information|bet=Open Social Foundation Moves Standards Work to W3C Social Web Activity|sáne=December 16, 2014|qaralǵan sáne=December 2, 2015}}&lt;/ref&gt;

Shindig hám Apache Rave ekewi de házirgi waqıtta rawajlandırılmaydı hám Apache Foundation tárepinen toqtatılǵan.

== Qollanılıwı ==
Friendster, hi5, LinkedIn, MySpace, Orkut hám Salesforce.com sıyaqlı kárxanalıq veb-saytlar OpenSocial texnologiyasınıń tiykarǵı paydalanıwshıları bolıp esaplanadı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.webopedia.com/TERM/O/OpenSocial.html|bet=What is OpenSocial? A Webopedia Definition|jumıs=www.webopedia.com|qaralǵan sáne=November 23, 2015}}&lt;/ref&gt;

=== Friendster ===
Friendster OpenSocial specifikaciyasınıń 0.7 versiyasınıń API-ların engizdi, bul 0.7 versiyasın paydalanatuǵın bar OpenSocial qosımshalarınıń Friendster platformasında iske qosılıwın ańsatlastırdı hám Friendster-diń 75 millionnan artıq paydalanıwshılarına jetiw imkaniyatın berdi. Friendster jáne de keleshek aylarda jańa 0.8 API-ların qosqan qosımsha OpenSocial API-ların qollap-quwatlawdı jobalastırmaqta.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.pcworld.com/article/138956/article.html|bet=Friendster Opens Platform to Developers|sáne=October 28, 2007|jumıs=PCWorld|qaralǵan sáne=December 2, 2015}}&lt;/ref&gt;

=== hi5 ===
hi5 Widgetbox usınatuǵın veb-vidjetlerdi tańlaw imkaniyatına iye bolıw ushın OpenSocial ushın Widgetbox qollap-quwatlawınan paydalanadı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://go.galegroup.com/ps/i.do?id=GALE%257CA185000528&amp;v=2.1&amp;it=r&amp;p=&amp;sw=w&amp;asid=12ff4338141eb7d8148c8a27147041a0|bet=&quot;hi5 Taps Widgetbox for OpenSocial Support and Access to the World's Widest Selection of Widgets.&quot; Science Letter 9 Sept. 2008: 4265. Academic OneFile. Web.|jumıs=go.galegroup.com|qaralǵan sáne=September 9, 2015}}&lt;/ref&gt;

=== MySpace ===
MySpace Baǵdarlamashılar Platforması (MDP) OpenSocial API tiykarında dúzilgen. Ol sociallıq tarmaqlarǵa sociallıq hám interaktiv vidjetlerdi islep shıǵıw imkaniyatın beredi. Bul Facebook baǵdarlamashılar platformasına juwap sıpatında qaralıwı múmkin.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://developer.myspace.com/Community/blogs/devteam/archive/2008/02/05/let-me-see-my-app.aspx|bet=Let me see my app!|arxivurl=https://web.archive.org/web/20080209102606/http://developer.myspace.com/Community/blogs/devteam/archive/2008/02/05/let-me-see-my-app.aspx|arxivsáne=February 9, 2008|sáne=February 5, 2008|qaralǵan sáne=February 5, 2008}}&lt;/ref&gt;

== Qáwipsizlik máseleleri ==
Dáslepki OpenSocial qollap-quwatlawında qáwipsizlik boyınsha kemshilikler sezildi, ózin háwesker baǵdarlamashı dep ataǵan adam Plaxo platformasındaǵı RockYou gadjetiniń hám Ning sociallıq tarmaqlarındaǵı iLike gadjetiniń kemshiliklerin kórsetip berdi.&lt;ref name=&quot;theharmonyguy&quot;&gt;{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2007/11/05/opensocial-hacked-again|bet=OpenSocial Hacked Again|avtor=Arrington|avtorsilteme=Michael Arrington|at=Michael|sáne=November 5, 2007|baspaxana=[[TechCrunch]]|qaralǵan sáne=November 6, 2007}}&lt;/ref&gt; TechCrunch saytınıń 2007-jıl 5-noyabrde xabarlawına qaraǵanda, OpenSocial tez buzılǵan. Ning platformasındaǵı OpenSocial tiykarındaǵı iLike gadjetin buzıw ushın 20 minut ketken, bunda hújimshi paydalanıwshınıń pleylistine qosıqlardı qosıw hám óshiriw, sonday-aq paydalanıwshınıń dosları haqqındaǵı maǵlıwmatlarǵa kiriw imkaniyatına iye bolǵan.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2007/11/05/opensocial-hacked-again/|bet=OpenSocial Hacked Again|avtor=Arrington|at=Michael|sáne=November 5, 2007|jumıs=[[TechCrunch]]|qaralǵan sáne=July 24, 2010}}&lt;/ref&gt;

Hasel hám Iacono «OpenSocial specifikaciyaları qáwipsizlik jaǵınan tolıq emes ekenligin» kórsetti.&lt;ref&gt;{{Cite book|title=Security in OpenSocial-Instrumented Social Networking Services|date=May 31, 2010|pages=40–52|doi=10.1007/978-3-642-13241-4_5|first=Matthias|last=Häsel}}&lt;/ref&gt; Olar OpenSocial kontekstinde hár túrli qáwipsizlik nátiyjelerin talqıladı. Olar Xabar Pútinligi hám Autentifikaciya, Xabar Qupıyalılıǵı hám Sáykeslik Basqarıw menen Kiriw Baqlawında bolıwı múmkin bolǵan kemshiliklerdi kórsetip ótti.

== Shıǵarılǵan versiyaları ==

=== Dáslepki shıǵarılıwına sın pikirler ===
Dáslepki hawlıǵıw hám jańalıqlarǵa qaramastan, OpenSocial dáslepki basqıshta kóplegen mashqalalarǵa ushıradı; ol tek Google kompaniyasına tiyisli bolǵan Orkut platformasında hám sheklengen qurılmalarda ǵana isley aldı, basqa qurılmalarda kóplegen qátelikler xabarlandı. Basqa tarmaqlar ele de bul freymvorkti engiziw múmkinshiliklerin izertlep atırǵan edi.

6-dekabrde TechCrunch MediaPops shólkemlestiriwshisi Russ Whitman-nıń esabatın járiyaladı, onda ol: «Dáslep biz júdá quwanıshlı edik, biraq bul shıǵarılıwdıń qanshelli sheklengen ekenligin awır jol menen bildik» dep ayttı. Russ jáne de «tiykarǵı funkcional komponentler» jetispeytuǵının hám «bir ret jazıp, keń tarqatıw» principi durıs emes ekenligin qosıp ótti.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2007/12/06/opensocial-still-not-open-for-business/|bet=OpenSocial Still &quot;Not Open for Business&quot;|avtor=Schonfeld|at=Erick|sáne=December 6, 2007|jumıs=[[TechCrunch]]|qaralǵan sáne=July 24, 2010}}&lt;/ref&gt;

== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Google]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__</text>
      <sha1>so1yhll620al4bn98nftuggu5kx0v9q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Google PageSpeed</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25051</id>
    <revision>
      <id>119923</id>
      <timestamp>2025-06-02T18:27:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:en:Special:Redirect/revision/1292543453|Google PageSpeed Tools]]» betinen awdarılıp jaratıldı</comment>
      <origin>119923</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7256" sha1="23bey1x7nvsxqjauikiazgm8otfzrxa" xml:space="preserve">'''PageSpeed''' – bul [[Google|Google, Inc.]] kompaniyasınıń veb-sayt ónimdarlıǵın optimallastırıwǵa járdem beriw ushın islep shıǵılǵan qurallar toparı&lt;nowiki/&gt;[[Google|.]]&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://developers.google.com/speed/docs/insights/v5/about|bet=About PageSpeed Insights|til=en|jumıs=Google Developers|qaralǵan sáne=2022-08-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://huffingtonpost.com/alex-ivanovs/pagespeed-module-improvin_b_5130698.html|bet=PageSpeed Module: Improving Your Websites' Performance|avtor=Ivanovs|at=Alex|sáne=16 April 2014|jumıs=huffingtonpost.com/|baspaxana=The Huffington Post|qaralǵan sáne=23 March 2015}}&lt;/ref&gt; It was introduced at a Developer Conference in 2010.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.serverwatch.com/news/article.php/3911511/Google-Speeds-Up-the-Web-with-Apache-Web-Server-Module.htm|bet=Google Speeds Up the Web with Apache Web Server Module|avtor=Kerner|at=Sean Michael|sáne=4 November 2010|jumıs=serverwatch.com/news/|qaralǵan sáne=23 March 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://googlecode.blogspot.com/2011/07/page-speed-service-web-performance.html|bet=Page Speed Service: Web performance, delivered|avtor=Ram|at=Ramani|sáne=2011-07-29|jumıs=googlecode.blogspot.com/|qaralǵan sáne=17 March 2015}}&lt;/ref&gt;
PageSpeed qurallar toparınıń tórt tiykarǵı komponenti bar:

* PageSpeed Module (Apache HTTP serveri ushın mod_PageSpeed&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://github.com/apache/incubator-pagespeed-mod|bet=Github|jumıs=github.com|baspaxana=Google Inc|qaralǵan sáne=6 August 2020}}&lt;/ref&gt; hám [[Nginx]] ushın ngx_PageSpeed&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://github.com/apache/incubator-pagespeed-ngx|bet=Github|jumıs=github.com|baspaxana=Google Inc|qaralǵan sáne=6 August 2020}}&lt;/ref&gt; qurallarınan ibarat)&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.modpagespeed.com/|bet=Apache Incubator|jumıs=modpagespeed.com/|baspaxana=Google Inc|qaralǵan sáne=6 August 2020}}&lt;/ref&gt;
* PageSpeed Insights
* PageSpeed Service
* PageSpeed Chrome DevTools keńeytpesi. Bul komponentler Google kompaniyasınıń Veb-ónimdarlıq boyınsha eń jaqsı ámeliyatlarınan awıtqıwlardı anıqlawǵa hám avtomatlıq túrde dúzetiwge baǵdarlanǵan.

== PageSpeed modulleri ==
PageSpeed modulleri – bul [[ashıq kodlı]] Apache HTTP Server yamasa [[Nginx]] [[veb-server]] modulleri bolıp, olar tańlanǵan filtrlerdi betlerge, baylanıslı aktivlerge ([[CSS|stiller kestesi]], [[JavaScript]] hám [[HTML]] faylları sıyaqlı), sonday-aq súwretlerge hám [[veb-sayt]] kesh talaplarına avtomatlı túrde qollanadı. Bul moduller ámeldegi kontentke yamasa jumıs procesine ózgerisler kirgiziwdi talap etpeydi,&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://benedfit.com/2014/07/authoring-critical-above-the-fold-css/|bet=Authoring critical above-the-fold CSS|avtor=Edwards|at=Ben|sáne=2014-07-28|jumıs=benedfit.com|qaralǵan sáne=23 March 2015}}&lt;/ref&gt; yaǵnıy barlıq ishki optimallastırıwlar hám fayllarǵa kirgizilgen ózgerisler server tárepinde ámelge asırıladı hám ózgerilgen fayllardı tikkeley paydalanıwshıǵa usınadı. 40+ filtrlerdiń hár biri Google kompaniyasınıń veb-ónimdarlıq boyınsha eń jaqsı ámeliyatlarınıń birine sáykes keledi.

PageSpeed moduli [[ashıq kodlı]] kitapxana bolǵanlıqtan, ol dúnya júzindegi kóp sanlı baǵdarlamashılar tárepinen turaqlı túrde jańartılıp turadı. Onı hár qanday jeke sayt, xosting provayderleri yamasa CDNler ornata aladı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://code.google.com/p/page-speed/|bet=PageSpeed Insights SDK|jumıs=code.google.com|baspaxana=Google Inc|qaralǵan sáne=23 March 2015}}&lt;/ref&gt;

Ornatıw eki túrli usılda ámelge asırılıwı múmkin: paketlerden yamasa tómendegi qollap-quwatlanatuǵın platformalarda derek kodınan qurıw arqalı:

* Fedora/Rocky, 32-bitlik hám 64-bitlik
* Debian/Ubuntu, 32-bitlik hám 64-bitlik

=== Portlar ===
Google Page Speed SDK tiykarında PageSpeed optimallastırıw modulin usınatuǵın basqa serverler:

* Apache Traffic Server - ATS page speed&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.iispeed.com/products/ats-pagespeed|bet=ats_pagespeed|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150525224139/https://www.iispeed.com/products/ats-pagespeed|arxivsáne=2015-05-25|jumıs=iispeed.com/|baspaxana=IISpeed B.V.|qaralǵan sáne=2015-05-25}}&lt;/ref&gt;
* Microsoft Internet Information Services - IIS WebSpeed&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.iiswebspeed.com/products|bet=IIS WebSpeed|jumıs=iiswebspeed.com/|baspaxana=IISpeed B.V.}}&lt;/ref&gt;

== Filtrler ==
PageSpeed modul filtrleri – bul veb-betti optimallastırıw qaǵıydası qollanılatuǵın parametrler. Olardı bes tiykarǵı kategoriyaǵa bóliwge boladı:

* Stiller kestesin optimallastırıw
* Javascript faylların optimallastırıw
* Súwretlerdi optimallastırıw
* HTML optimallastırıw
* Baqlaw belsendiligi filtrleri

== Tezlikke tásiri ==
PageSpeed moduli basqa sanaat usınıslarına salıstırǵanda veb-betti júklew waqtın, júkleme ólshemin hám sorawlar sanın azaytıwda eń áhmiyetli tásir kórsetti. Bir neshe izertlewshilerdiń pikirine muwapıq, 'mod_pagespeed' júklew waqtın 80% ke shekem qısqartıwı múmkin, baylanıs liniyasındaǵı baytlar sanın 30% ke azaytıwı múmkin, al ulıwma sorawlar sanı 20% ten aslamǵa tómenlewi múmkin. Google sıyaqlı kópshilik izlew sistemaları bettiń júkleniw tezligine tásir etetuǵın reyting algoritmin qollanatuǵınlıqtan, bul optimallastırıwlar veb-sayttıń izlew nátiyjelerindegi ornına tásir etiwi múmkin.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://searchenginewatch.com/sew/study/2064113/case-study-impact-code-cleanup-site-traffic|bet=Case Study: Impact of Code Cleanup on Site Traffic|avtor=Enge|at=Eric|sáne=2011-03-06|jumıs=searchenginewatch.com/|baspaxana=Search Engine Watch|qaralǵan sáne=23 March 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.retailtouchpoints.com/cross-channel-strategies/885-the-growing-need-for-speed-how-site-performance-increasingly-influences-search-rankings|bet=The Growing Need For Speed: How Site Performance Increasingly Influences Search Rankings|avtor=Kuchler|at=Margaret|sáne=19 May 2011|jumıs=retailtouchpoints.com/|baspaxana=Retail Touch Points|qaralǵan sáne=23 March 2015}}&lt;/ref&gt; 2015-jıl fevral ayınan baslap Google belgili bir júklew waqtınan asıp ketetuǵın veb-saytlar ushın mobil qurılmalarda «Áste aqırın» belgilerin sınaqtan ótkere basladı,&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://searchengineland.com/google-testing-red-slow-label-search-results-slower-sites-215483|bet=Google Testing A Red &quot;Slow&quot; Label In The Search Results For Slower Sites|avtor=Barry|at=Shwartz|sáne=2015-02-25|jumıs=searchengineland.com/|qaralǵan sáne=17 March 2015}}&lt;/ref&gt; fbul baǵdarlamashılardı bettiń júkleniw tezligin arttırıw jolların úyreniwge túrtki boldı.

Google kompaniyasınıń esap-sanaqlarına muwapıq, mobil bettiń júkleniw waqtındaǵı hár bir keshigiw ushın konversiya dárejesi 20% ke tómenleydi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.thinkwithgoogle.com/marketing-strategies/app-and-mobile/mobile-page-speed-conversion-data/|bet=Mobile Page Load Delay Causes Conversion Loss|til=en|jumıs=Think with Google|qaralǵan sáne=2024-05-23}}&lt;/ref&gt;

== Derekler ==

[[Kategoriya:Google]]</text>
      <sha1>23bey1x7nvsxqjauikiazgm8otfzrxa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119924</id>
      <parentid>119923</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T18:28:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <origin>119924</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7291" sha1="1bju99zqd2b92g3c5zxgp9ik98zlcat" xml:space="preserve">'''PageSpeed''' – bul [[Google|Google, Inc.]] kompaniyasınıń veb-sayt ónimdarlıǵın optimallastırıwǵa járdem beriw ushın islep shıǵılǵan qurallar toparı&lt;nowiki/&gt;[[Google|.]]&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://developers.google.com/speed/docs/insights/v5/about|bet=About PageSpeed Insights|til=en|jumıs=Google Developers|qaralǵan sáne=2022-08-13}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://huffingtonpost.com/alex-ivanovs/pagespeed-module-improvin_b_5130698.html|bet=PageSpeed Module: Improving Your Websites' Performance|avtor=Ivanovs|at=Alex|sáne=16 April 2014|jumıs=huffingtonpost.com/|baspaxana=The Huffington Post|qaralǵan sáne=23 March 2015}}&lt;/ref&gt; It was introduced at a Developer Conference in 2010.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.serverwatch.com/news/article.php/3911511/Google-Speeds-Up-the-Web-with-Apache-Web-Server-Module.htm|bet=Google Speeds Up the Web with Apache Web Server Module|avtor=Kerner|at=Sean Michael|sáne=4 November 2010|jumıs=serverwatch.com/news/|qaralǵan sáne=23 March 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://googlecode.blogspot.com/2011/07/page-speed-service-web-performance.html|bet=Page Speed Service: Web performance, delivered|avtor=Ram|at=Ramani|sáne=2011-07-29|jumıs=googlecode.blogspot.com/|qaralǵan sáne=17 March 2015}}&lt;/ref&gt;
PageSpeed qurallar toparınıń tórt tiykarǵı komponenti bar:

* PageSpeed Module (Apache HTTP serveri ushın mod_PageSpeed&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://github.com/apache/incubator-pagespeed-mod|bet=Github|jumıs=github.com|baspaxana=Google Inc|qaralǵan sáne=6 August 2020}}&lt;/ref&gt; hám [[Nginx]] ushın ngx_PageSpeed&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://github.com/apache/incubator-pagespeed-ngx|bet=Github|jumıs=github.com|baspaxana=Google Inc|qaralǵan sáne=6 August 2020}}&lt;/ref&gt; qurallarınan ibarat)&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.modpagespeed.com/|bet=Apache Incubator|jumıs=modpagespeed.com/|baspaxana=Google Inc|qaralǵan sáne=6 August 2020}}&lt;/ref&gt;
* PageSpeed Insights
* PageSpeed Service
* PageSpeed Chrome DevTools keńeytpesi. Bul komponentler Google kompaniyasınıń Veb-ónimdarlıq boyınsha eń jaqsı ámeliyatlarınan awıtqıwlardı anıqlawǵa hám avtomatlıq túrde dúzetiwge baǵdarlanǵan.

== PageSpeed modulleri ==
PageSpeed modulleri – bul [[ashıq kodlı]] Apache HTTP Server yamasa [[Nginx]] [[veb-server]] modulleri bolıp, olar tańlanǵan filtrlerdi betlerge, baylanıslı aktivlerge ([[CSS|stiller kestesi]], [[JavaScript]] hám [[HTML]] faylları sıyaqlı), sonday-aq súwretlerge hám [[veb-sayt]] kesh talaplarına avtomatlı túrde qollanadı. Bul moduller ámeldegi kontentke yamasa jumıs procesine ózgerisler kirgiziwdi talap etpeydi,&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://benedfit.com/2014/07/authoring-critical-above-the-fold-css/|bet=Authoring critical above-the-fold CSS|avtor=Edwards|at=Ben|sáne=2014-07-28|jumıs=benedfit.com|qaralǵan sáne=23 March 2015}}&lt;/ref&gt; yaǵnıy barlıq ishki optimallastırıwlar hám fayllarǵa kirgizilgen ózgerisler server tárepinde ámelge asırıladı hám ózgerilgen fayllardı tikkeley paydalanıwshıǵa usınadı. 40+ filtrlerdiń hár biri Google kompaniyasınıń veb-ónimdarlıq boyınsha eń jaqsı ámeliyatlarınıń birine sáykes keledi.

PageSpeed moduli [[ashıq kodlı]] kitapxana bolǵanlıqtan, ol dúnya júzindegi kóp sanlı baǵdarlamashılar tárepinen turaqlı túrde jańartılıp turadı. Onı hár qanday jeke sayt, xosting provayderleri yamasa CDNler ornata aladı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://code.google.com/p/page-speed/|bet=PageSpeed Insights SDK|jumıs=code.google.com|baspaxana=Google Inc|qaralǵan sáne=23 March 2015}}&lt;/ref&gt;

Ornatıw eki túrli usılda ámelge asırılıwı múmkin: paketlerden yamasa tómendegi qollap-quwatlanatuǵın platformalarda derek kodınan qurıw arqalı:

* Fedora/Rocky, 32-bitlik hám 64-bitlik
* Debian/Ubuntu, 32-bitlik hám 64-bitlik

=== Portlar ===
Google Page Speed SDK tiykarında PageSpeed optimallastırıw modulin usınatuǵın basqa serverler:

* Apache Traffic Server - ATS page speed&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.iispeed.com/products/ats-pagespeed|bet=ats_pagespeed|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150525224139/https://www.iispeed.com/products/ats-pagespeed|arxivsáne=2015-05-25|jumıs=iispeed.com/|baspaxana=IISpeed B.V.|qaralǵan sáne=2015-05-25}}&lt;/ref&gt;
* Microsoft Internet Information Services - IIS WebSpeed&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.iiswebspeed.com/products|bet=IIS WebSpeed|jumıs=iiswebspeed.com/|baspaxana=IISpeed B.V.}}&lt;/ref&gt;

== Filtrler ==
PageSpeed modul filtrleri – bul veb-betti optimallastırıw qaǵıydası qollanılatuǵın parametrler. Olardı bes tiykarǵı kategoriyaǵa bóliwge boladı:

* Stiller kestesin optimallastırıw
* Javascript faylların optimallastırıw
* Súwretlerdi optimallastırıw
* HTML optimallastırıw
* Baqlaw belsendiligi filtrleri

== Tezlikke tásiri ==
PageSpeed moduli basqa sanaat usınıslarına salıstırǵanda veb-betti júklew waqtın, júkleme ólshemin hám sorawlar sanın azaytıwda eń áhmiyetli tásir kórsetti. Bir neshe izertlewshilerdiń pikirine muwapıq, 'mod_pagespeed' júklew waqtın 80% ke shekem qısqartıwı múmkin, baylanıs liniyasındaǵı baytlar sanın 30% ke azaytıwı múmkin, al ulıwma sorawlar sanı 20% ten aslamǵa tómenlewi múmkin. Google sıyaqlı kópshilik izlew sistemaları bettiń júkleniw tezligine tásir etetuǵın reyting algoritmin qollanatuǵınlıqtan, bul optimallastırıwlar veb-sayttıń izlew nátiyjelerindegi ornına tásir etiwi múmkin.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://searchenginewatch.com/sew/study/2064113/case-study-impact-code-cleanup-site-traffic|bet=Case Study: Impact of Code Cleanup on Site Traffic|avtor=Enge|at=Eric|sáne=2011-03-06|jumıs=searchenginewatch.com/|baspaxana=Search Engine Watch|qaralǵan sáne=23 March 2015}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.retailtouchpoints.com/cross-channel-strategies/885-the-growing-need-for-speed-how-site-performance-increasingly-influences-search-rankings|bet=The Growing Need For Speed: How Site Performance Increasingly Influences Search Rankings|avtor=Kuchler|at=Margaret|sáne=19 May 2011|jumıs=retailtouchpoints.com/|baspaxana=Retail Touch Points|qaralǵan sáne=23 March 2015}}&lt;/ref&gt; 2015-jıl fevral ayınan baslap Google belgili bir júklew waqtınan asıp ketetuǵın veb-saytlar ushın mobil qurılmalarda «Áste aqırın» belgilerin sınaqtan ótkere basladı,&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://searchengineland.com/google-testing-red-slow-label-search-results-slower-sites-215483|bet=Google Testing A Red &quot;Slow&quot; Label In The Search Results For Slower Sites|avtor=Barry|at=Shwartz|sáne=2015-02-25|jumıs=searchengineland.com/|qaralǵan sáne=17 March 2015}}&lt;/ref&gt; fbul baǵdarlamashılardı bettiń júkleniw tezligin arttırıw jolların úyreniwge túrtki boldı.

Google kompaniyasınıń esap-sanaqlarına muwapıq, mobil bettiń júkleniw waqtındaǵı hár bir keshigiw ushın konversiya dárejesi 20% ke tómenleydi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.thinkwithgoogle.com/marketing-strategies/app-and-mobile/mobile-page-speed-conversion-data/|bet=Mobile Page Load Delay Causes Conversion Loss|til=en|jumıs=Think with Google|qaralǵan sáne=2024-05-23}}&lt;/ref&gt;

== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Google]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__</text>
      <sha1>1bju99zqd2b92g3c5zxgp9ik98zlcat</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>People Cards</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25052</id>
    <revision>
      <id>119925</id>
      <timestamp>2025-06-02T18:28:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:en:Special:Redirect/revision/1281917260|People Cards]]» betinen awdarılıp jaratıldı</comment>
      <origin>119925</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2023" sha1="25bfxvx02c69v2jtyzqo25ok7c2w3qa" xml:space="preserve">'''Google People Cards''' – bul [[Google]] hám onıń xızmetleri tárepinen [[Hindstan|Hindstandaǵı]] adamlardan jıynalǵan informaciya menen óziniń izlew sistemasınıń nátiyjelerin jaqsılaw ushın paydalanılǵan bilimler bazası boldı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://indianexpress.com/article/technology/tech-news-technology/google-launches-people-cards-feature-from-india-6549707/|bet=Google launches People Cards feature for India|sáne=August 11, 2020}}&lt;/ref&gt; Hindstanda iske túsirilgennen keyin, Google bul xızmetti Afrika ellerinde, máselen, [[Keniya]], [[Nigeriya]] hám [[Qubla Afrika|Qubla Afrikada]] iske qostı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.androidpolice.com/2020/12/07/google-search-people-cards-are-official-in-india/|bet=After launching in India, Google Search 'people cards' are now rolling out in Africa|sáne=2020-12-07|til=en-US|jumıs=Android Police|qaralǵan sáne=2021-08-11}}&lt;/ref&gt; Bul xızmet jeke adamlarǵa Google izlew sistemasında óz profilin jaratıwǵa imkaniyat beredi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://gadgets.ndtv.com/internet/news/google-search-people-cards-individual-profile-india-launch-2277517|bet=Google Now Lets You Build Your Public Profile for Its Search Engine|jumıs=NDTV Gadgets 360}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://tech.hindustantimes.com/tech/news/add-me-to-search-google-launches-people-cards-in-india-to-make-users-more-visible-online-71597120955914.html|bet=Google launches People Cards in India to make users more visible online|sáne=11 August 2020|jumıs=Hindustan Times Tech}}&lt;/ref&gt;

Degen menen, 2024-jıl 7-aprelde Google People Cards funkciyası hám jańa adamlar kartochkaların jaratıw yamasa bar bolǵanların jańalaw imkaniyatı toqtatıldı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.seroundtable.com/google-search-people-cards-going-away-37023.html|bet=Google Search People Cards Going Away|sáne=|til=en|jumıs=Search Engine Roundtable}}&lt;/ref&gt; Bul xızmet kútilgenindey paydalı bolmadı dep málimlendi.

== Derekler ==

[[Kategoriya:Google]]</text>
      <sha1>25bfxvx02c69v2jtyzqo25ok7c2w3qa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119926</id>
      <parentid>119925</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T18:32:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <origin>119926</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2058" sha1="t8hwm56pe3169nyczopsgbj4jcdd15y" xml:space="preserve">'''Google People Cards''' – bul [[Google]] hám onıń xızmetleri tárepinen [[Hindstan|Hindstandaǵı]] adamlardan jıynalǵan informaciya menen óziniń izlew sistemasınıń nátiyjelerin jaqsılaw ushın paydalanılǵan bilimler bazası boldı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://indianexpress.com/article/technology/tech-news-technology/google-launches-people-cards-feature-from-india-6549707/|bet=Google launches People Cards feature for India|sáne=August 11, 2020}}&lt;/ref&gt; Hindstanda iske túsirilgennen keyin, Google bul xızmetti Afrika ellerinde, máselen, [[Keniya]], [[Nigeriya]] hám [[Qubla Afrika|Qubla Afrikada]] iske qostı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.androidpolice.com/2020/12/07/google-search-people-cards-are-official-in-india/|bet=After launching in India, Google Search 'people cards' are now rolling out in Africa|sáne=2020-12-07|til=en-US|jumıs=Android Police|qaralǵan sáne=2021-08-11}}&lt;/ref&gt; Bul xızmet jeke adamlarǵa Google izlew sistemasında óz profilin jaratıwǵa imkaniyat beredi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://gadgets.ndtv.com/internet/news/google-search-people-cards-individual-profile-india-launch-2277517|bet=Google Now Lets You Build Your Public Profile for Its Search Engine|jumıs=NDTV Gadgets 360}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://tech.hindustantimes.com/tech/news/add-me-to-search-google-launches-people-cards-in-india-to-make-users-more-visible-online-71597120955914.html|bet=Google launches People Cards in India to make users more visible online|sáne=11 August 2020|jumıs=Hindustan Times Tech}}&lt;/ref&gt;

Degen menen, 2024-jıl 7-aprelde Google People Cards funkciyası hám jańa adamlar kartochkaların jaratıw yamasa bar bolǵanların jańalaw imkaniyatı toqtatıldı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.seroundtable.com/google-search-people-cards-going-away-37023.html|bet=Google Search People Cards Going Away|sáne=|til=en|jumıs=Search Engine Roundtable}}&lt;/ref&gt; Bul xızmet kútilgenindey paydalı bolmadı dep málimlendi.

== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Google]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__</text>
      <sha1>t8hwm56pe3169nyczopsgbj4jcdd15y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pimp My Search</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25053</id>
    <revision>
      <id>119927</id>
      <timestamp>2025-06-02T18:32:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:en:Special:Redirect/revision/1159844915|Pimp My Search]]» betinen awdarılıp jaratıldı</comment>
      <origin>119927</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1659" sha1="a0jgdzhkele2l57uckggdp6sur9j3lo" xml:space="preserve">
'''Pimp My Search''' – bul «Google» sózin paydalanıwshı tańlaǵan sóz yamasa fraza menen almastırıp, [[Google]] kompaniyasına uqsas [[veb-bet]] jaratıwǵa arnalǵan jańa [[veb-sayt]] boldı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.npr.org/blogs/newsandviews/2008/05/has_google_finally_met_its_mat.html|bet=Has Google Finally Met Its Match?|avtor=Bennett, Geoffrey|sáne=2008-05-14|jumıs=[[NPR]]|baspaxana=|qaralǵan sáne=2009-05-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.newsday.com/services/newspaper/printedition/monday/partii/ny-lshow5833924sep08a,0,4325335.story|bet=Pimpmysearch.com offers a Google-like Web site|avtor=Gill, Ronnie|sáne=2008-09-08|jumıs=[[Newsday]]|baspaxana=|qaralǵan sáne=2009-05-21}}&lt;/ref&gt; Pimp My Search 2006-jılı iske qosıldı, biraq tek 2008-jılı kópshilik media veb-saytlarında hám [[YouTube]] videolarında kórsetilgennen keyin ǵana belgili boldı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.youtube.com/results?search_query=pimpmysearch.com|bet=pimpmysearch.com - YouTube|jumıs=www.youtube.com}}&lt;/ref&gt; Sayt keyinirek 2009-jılı «sawda belgisi máseleleri» boyınsha kelispewshilikke tiykarlanıp jabıldı.

== Google menen kelispewshilikler ==
2009-jıl fevral ayında Pimp my Search Google izlew imkaniyatların toqtattı hám tómendegi mazmundaǵı xabardı jariyaladı: «Sawda belgisi máseleleri sebepli Google endi bizden izlewlerge ruqsat bermeydi...». Sayt jabıq jaǵdayda qaldı, bir qansha waqıt (2009-jıldan baslap) «Sawda belgisi máseleleri sebepli Pimp my Search máńgilikke jabıldı» degen xabardı kórsetti hám basqa veb-saytqa silteme berdi.

== Derekler ==

[[Kategoriya:Google]]</text>
      <sha1>a0jgdzhkele2l57uckggdp6sur9j3lo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119928</id>
      <parentid>119927</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T18:33:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <origin>119928</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1694" sha1="d67eccxqva40rdor2wnn14l1nkrs4os" xml:space="preserve">
'''Pimp My Search''' – bul «Google» sózin paydalanıwshı tańlaǵan sóz yamasa fraza menen almastırıp, [[Google]] kompaniyasına uqsas [[veb-bet]] jaratıwǵa arnalǵan jańa [[veb-sayt]] boldı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.npr.org/blogs/newsandviews/2008/05/has_google_finally_met_its_mat.html|bet=Has Google Finally Met Its Match?|avtor=Bennett, Geoffrey|sáne=2008-05-14|jumıs=[[NPR]]|baspaxana=|qaralǵan sáne=2009-05-21}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=http://www.newsday.com/services/newspaper/printedition/monday/partii/ny-lshow5833924sep08a,0,4325335.story|bet=Pimpmysearch.com offers a Google-like Web site|avtor=Gill, Ronnie|sáne=2008-09-08|jumıs=[[Newsday]]|baspaxana=|qaralǵan sáne=2009-05-21}}&lt;/ref&gt; Pimp My Search 2006-jılı iske qosıldı, biraq tek 2008-jılı kópshilik media veb-saytlarında hám [[YouTube]] videolarında kórsetilgennen keyin ǵana belgili boldı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://www.youtube.com/results?search_query=pimpmysearch.com|bet=pimpmysearch.com - YouTube|jumıs=www.youtube.com}}&lt;/ref&gt; Sayt keyinirek 2009-jılı «sawda belgisi máseleleri» boyınsha kelispewshilikke tiykarlanıp jabıldı.

== Google menen kelispewshilikler ==
2009-jıl fevral ayında Pimp my Search Google izlew imkaniyatların toqtattı hám tómendegi mazmundaǵı xabardı jariyaladı: «Sawda belgisi máseleleri sebepli Google endi bizden izlewlerge ruqsat bermeydi...». Sayt jabıq jaǵdayda qaldı, bir qansha waqıt (2009-jıldan baslap) «Sawda belgisi máseleleri sebepli Pimp my Search máńgilikke jabıldı» degen xabardı kórsetti hám basqa veb-saytqa silteme berdi.

== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Google]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__</text>
      <sha1>d67eccxqva40rdor2wnn14l1nkrs4os</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Poly (veb-sayt)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>25054</id>
    <revision>
      <id>119929</id>
      <timestamp>2025-06-02T18:34:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <comment>«[[:en:Special:Redirect/revision/1280891814|Poly (website)]]» betinen awdarılıp jaratıldı</comment>
      <origin>119929</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2731" sha1="pyht80f69ujlvz283oelj66g1ewhjpc" xml:space="preserve">
'''Poly''' [[Google]] tárepinen paydalanıwshılarǵa 3D obektlerin kóriw, tarqatıw hám júklep alıw ushın jaratılǵan veb-sayt. Ol 2017-jılı iske qosıldı hám dóretiwshilerge 3D obektlerin ańsat bólisiw hám olarǵa kiriw imkaniyatın beriwge arnalǵan edi. Onda virtual reallıq hám tolıqtırılǵan reallıq qosımshalarında paydalanıw ushın mıńlaǵan 3D obektlerinen ibarat biypul kitapxana bar edi.

2020-jıldıń dekabr ayında Google Poly 2021-jıldıń 30-iyunında jabılatuǵının járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://support.google.com/poly/answer/10192635|bet=Poly will be shut down on June 30, 2021. - Poly Help|jumıs=support.google.com|qaralǵan sáne=2020-12-21}}&lt;/ref&gt;

== Qásiyetleri ==
Paydalanıwshılar Poly modeller kitapxanasınan belgili bir gilt sózler arqalı izley aladı hám modellerdi OBJ fayl formatında júkley aladı yamasa júklep aladı.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=November 1, 2017}}&lt;/ref&gt; Kópshilik modellerdi Tilt Brush hám Google Blocks qosımshalarınıń integraciyası arqalı «remikslewge» bolatuǵın edi; remikslengen obekt Poly platformasında avtomatlı túrde dóretiwshige silteme hám onıń atı kórsetilgen jaǵdayda járiyalanatuǵın edi.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=November 1, 2017}}&lt;/ref&gt; 3D obektlerin Google Cardboard yamasa Daydream View arqalı kóriwge bolatuǵın edi.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=November 1, 2017}}&lt;/ref&gt; Paydalanıwshılar sonday-aq júklep alıw ushın qoljetimli bolǵan obektlerdiń ápiwayı animaciyalanǵan GIFlerin isley alatuǵın edi.

=== API ===
2017-jıldıń 30-noyabrinde Google Poly API-in shıǵardı. Bul baǵdarlamashılarǵa 3D obektlerin óz joybarlarına ańsat integraciyalawǵa imkaniyat berdi hám qosımshanıń ózi islep turǵan waqıtta paydalanıwshılarǵa obektler kitapxanasına kiriw imkaniyatın berdi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://developers.google.com/poly/develop/|bet=Poly {{pipe}} Google Developers|sáne=November 29, 2017|til=en|jumıs=Google Developers|qaralǵan sáne=December 5, 2017}}&lt;/ref&gt; API sonday-aq Poly Upload API arqalı 3D obektlerin tikkeley Poly platformasına júklewge de imkaniyat berdi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://twitter.com/GoogleARVR/status/1027273945261568005|bet=Google AR &amp; VR|til=en|jumıs=Twitter|qaralǵan sáne=2018-09-10}}&lt;/ref&gt; API-di [[Veb-qosımsha|veb]], [[Android]] hám [[iOS]] qosımshaları ushın paydalanıwǵa bolatuǵın edi, al Poly Toolkit Unity hám Unreal baǵdarlamashıları ushın talap etiletuǵın edi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://developers.google.com/poly/|bet=Poly - Google Developer {{pipe}} Poly {{pipe}} Google Developers|til=en|jumıs=Google Developers|qaralǵan sáne=December 5, 2017}}&lt;/ref&gt;

== Derekler ==

[[Kategoriya:Google]]</text>
      <sha1>pyht80f69ujlvz283oelj66g1ewhjpc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119930</id>
      <parentid>119929</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T18:34:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bekan88</username>
        <id>11311</id>
      </contributor>
      <origin>119930</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2766" sha1="6lgf1a5gpmhgpxc8vfwc4dmw19qwqnb" xml:space="preserve">
'''Poly''' [[Google]] tárepinen paydalanıwshılarǵa 3D obektlerin kóriw, tarqatıw hám júklep alıw ushın jaratılǵan veb-sayt. Ol 2017-jılı iske qosıldı hám dóretiwshilerge 3D obektlerin ańsat bólisiw hám olarǵa kiriw imkaniyatın beriwge arnalǵan edi. Onda virtual reallıq hám tolıqtırılǵan reallıq qosımshalarında paydalanıw ushın mıńlaǵan 3D obektlerinen ibarat biypul kitapxana bar edi.

2020-jıldıń dekabr ayında Google Poly 2021-jıldıń 30-iyunında jabılatuǵının járiyaladı.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://support.google.com/poly/answer/10192635|bet=Poly will be shut down on June 30, 2021. - Poly Help|jumıs=support.google.com|qaralǵan sáne=2020-12-21}}&lt;/ref&gt;

== Qásiyetleri ==
Paydalanıwshılar Poly modeller kitapxanasınan belgili bir gilt sózler arqalı izley aladı hám modellerdi OBJ fayl formatında júkley aladı yamasa júklep aladı.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=November 1, 2017}}&lt;/ref&gt; Kópshilik modellerdi Tilt Brush hám Google Blocks qosımshalarınıń integraciyası arqalı «remikslewge» bolatuǵın edi; remikslengen obekt Poly platformasında avtomatlı túrde dóretiwshige silteme hám onıń atı kórsetilgen jaǵdayda járiyalanatuǵın edi.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=November 1, 2017}}&lt;/ref&gt; 3D obektlerin Google Cardboard yamasa Daydream View arqalı kóriwge bolatuǵın edi.&lt;ref&gt;{{Cite news|date=November 1, 2017}}&lt;/ref&gt; Paydalanıwshılar sonday-aq júklep alıw ushın qoljetimli bolǵan obektlerdiń ápiwayı animaciyalanǵan GIFlerin isley alatuǵın edi.

=== API ===
2017-jıldıń 30-noyabrinde Google Poly API-in shıǵardı. Bul baǵdarlamashılarǵa 3D obektlerin óz joybarlarına ańsat integraciyalawǵa imkaniyat berdi hám qosımshanıń ózi islep turǵan waqıtta paydalanıwshılarǵa obektler kitapxanasına kiriw imkaniyatın berdi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://developers.google.com/poly/develop/|bet=Poly {{pipe}} Google Developers|sáne=November 29, 2017|til=en|jumıs=Google Developers|qaralǵan sáne=December 5, 2017}}&lt;/ref&gt; API sonday-aq Poly Upload API arqalı 3D obektlerin tikkeley Poly platformasına júklewge de imkaniyat berdi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://twitter.com/GoogleARVR/status/1027273945261568005|bet=Google AR &amp; VR|til=en|jumıs=Twitter|qaralǵan sáne=2018-09-10}}&lt;/ref&gt; API-di [[Veb-qosımsha|veb]], [[Android]] hám [[iOS]] qosımshaları ushın paydalanıwǵa bolatuǵın edi, al Poly Toolkit Unity hám Unreal baǵdarlamashıları ushın talap etiletuǵın edi.&lt;ref&gt;{{Web deregi|url=https://developers.google.com/poly/|bet=Poly - Google Developer {{pipe}} Poly {{pipe}} Google Developers|til=en|jumıs=Google Developers|qaralǵan sáne=December 5, 2017}}&lt;/ref&gt;

== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Google]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__</text>
      <sha1>6lgf1a5gpmhgpxc8vfwc4dmw19qwqnb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úlgi:Potd/2025-06-03</title>
    <ns>10</ns>
    <id>25055</id>
    <revision>
      <id>119931</id>
      <timestamp>2025-06-02T18:43:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Frhdkazan</username>
        <id>4819</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «Duisburg, Landschaftspark Duisburg-Nord, Hochofen 5, Halle -- 2024 -- 4164 (kreativ 4).jpg»</comment>
      <origin>119931</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="90" sha1="hdxtbkxb2onvrc36jsnwtuu3lsg3y67" xml:space="preserve">Duisburg, Landschaftspark Duisburg-Nord, Hochofen 5, Halle -- 2024 -- 4164 (kreativ 4).jpg</text>
      <sha1>hdxtbkxb2onvrc36jsnwtuu3lsg3y67</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úlgi:Motd/2025-06-03</title>
    <ns>10</ns>
    <id>25056</id>
    <revision>
      <id>119932</id>
      <timestamp>2025-06-02T18:46:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Frhdkazan</username>
        <id>4819</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «Rain and thunder.ogg»</comment>
      <origin>119932</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20" sha1="nyqed83oht8wgc18k5bixxtky0rz481" xml:space="preserve">Rain and thunder.ogg</text>
      <sha1>nyqed83oht8wgc18k5bixxtky0rz481</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Maqala kólemi</title>
    <ns>4</ns>
    <id>25057</id>
    <revision>
      <id>119934</id>
      <timestamp>2025-06-02T20:09:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «{{Qaǵıydalar}} {{Qısqasha|Maqalalardıń ólshemi júdá úlken yamasa júdá kishi bolmawı kerek.}} Bul bette '''maqalanıń kólemi''' menen baylanıslı tiykarǵı máselelerge ulıwma kózqaras berilgen. Maqalalardıń ólshemi menen baylanıslı úsh ólshem bar: * ''Oqıw múmkin bolǵan'' ólshem ólshemi: Kesteler, dizimler yamasa kishi bólimlerden tısqarı maqalanıń tiykarǵı bólimlerinde kórsetiletuǵın teksttiń muǵdarı; * ''Wiki formatlaw'...»</comment>
      <origin>119934</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2190" sha1="i42hu6jvkwzvbak6mw1vbyyzxklxvyd" xml:space="preserve">{{Qaǵıydalar}}
{{Qısqasha|Maqalalardıń ólshemi júdá úlken yamasa júdá kishi bolmawı kerek.}}
Bul bette '''maqalanıń kólemi''' menen baylanıslı tiykarǵı máselelerge ulıwma kózqaras berilgen. Maqalalardıń ólshemi menen baylanıslı úsh ólshem bar:
* ''Oqıw múmkin bolǵan'' ólshem ólshemi: Kesteler, dizimler yamasa kishi bólimlerden tısqarı maqalanıń tiykarǵı bólimlerinde kórsetiletuǵın teksttiń muǵdarı;
* ''Wiki formatlaw'' ólshemi: [[Járdem:Bet tariyxı|Tariyx betindegi]] ózgeris hám belgiler sanı menen kórsetilgen pútin betti ózgertiw aynasındaǵı teksttiń muǵdarı;
* ''Brauzer betiniń'' ólshemi: Web-brauzer tárepinen júklengen bettiń ulıwma ólshemi.

Maqalanıń kólemi menen baylanıslı paydalanıw múmkinligi tómendegilerdi óz ishine aladı:
* ''Oqıwshıǵa tiyisli'': Dıqqat-itibar múddeti, oqıw múmkinshiligi, maǵlıwmat jeterliligi hám basqalar.
* ''Avtorlarǵa baylanıslı'': Talqılaw betiniń keskinligi, arzımaǵan redaktorlawlar haqqındaǵı talqılawlar, úlken maqalanıń qalay bóliniwi haqqındaǵı talqılawlar hám t.b.
* ''Redaktorlawlarǵa tiyisli'': Úles qosılıwı múmkin bolǵan másele boyınsha maǵlıwmatlarǵa qaramastan, belgili bir ólshemge jetkende ósiwi sezilerli dárejede sheklengen maqalalar
* ''Basqa texnikalıq máseleler boyınsha'': Mobil tarmaqtıń sheklewleri hám basqalar.

Maqala júdá úlken bolsa, onı mayda bóleklerge bóliw, bir bólegin jańa maqalalarǵa aylandırıw yaki bir bólegin basqa maqalaǵa qosıwdı oylań. Maqala júdá kishkene bolsa, ol bar bolǵan bir yamasa birneshe basqa maqalalar menen [[Wikipedia:Birlestiriliw|birlestiriliwi múmkin]]. Bunday qararlar [[Wikipedia:Konsensus|kelisiwdi]] talap etedi. Maqalalardıń ólshemleri boyınsha kórsetpeler hám tolıq sheshimler tómende keltirilgen. [[Wikipedia:Wikipedia ishinde nusqalaw|Licenziya kórsetpesi]]ne muwapıq, hár qanday kontent bir maqaladan basqa jańa yamasa ámeldegi maqalaǵa kóshirilgende, «[[Wikipedia:ÚLGI|ÚLGI]] betindegi kontent» sıyaqlı [[Wikipedia:Redaktorlawlar túsindirmesi|ózgerisler haqqındaǵı maǵlıwmat]]tan paydalanıw shárt.</text>
      <sha1>i42hu6jvkwzvbak6mw1vbyyzxklxvyd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119936</id>
      <parentid>119934</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T20:15:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119936</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2216" sha1="ilwylbtw3ctteok0bgukie551iflheq" xml:space="preserve">{{Qaǵıydalar|[[:WP:MK]]|[[:WP:KÓLEM]]}}
{{Qısqasha|Maqalalardıń ólshemi júdá úlken yamasa júdá kishi bolmawı kerek.}}
Bul bette '''maqalanıń kólemi''' menen baylanıslı tiykarǵı máselelerge ulıwma kózqaras berilgen. Maqalalardıń ólshemi menen baylanıslı úsh ólshem bar:
* ''Oqıw múmkin bolǵan'' ólshem ólshemi: Kesteler, dizimler yamasa kishi bólimlerden tısqarı maqalanıń tiykarǵı bólimlerinde kórsetiletuǵın teksttiń muǵdarı;
* ''Wiki formatlaw'' ólshemi: [[Járdem:Bet tariyxı|Tariyx betindegi]] ózgeris hám belgiler sanı menen kórsetilgen pútin betti ózgertiw aynasındaǵı teksttiń muǵdarı;
* ''Brauzer betiniń'' ólshemi: Web-brauzer tárepinen júklengen bettiń ulıwma ólshemi.

Maqalanıń kólemi menen baylanıslı paydalanıw múmkinligi tómendegilerdi óz ishine aladı:
* ''Oqıwshıǵa tiyisli'': Dıqqat-itibar múddeti, oqıw múmkinshiligi, maǵlıwmat jeterliligi hám basqalar.
* ''Avtorlarǵa baylanıslı'': Talqılaw betiniń keskinligi, arzımaǵan redaktorlawlar haqqındaǵı talqılawlar, úlken maqalanıń qalay bóliniwi haqqındaǵı talqılawlar hám t.b.
* ''Redaktorlawlarǵa tiyisli'': Úles qosılıwı múmkin bolǵan másele boyınsha maǵlıwmatlarǵa qaramastan, belgili bir ólshemge jetkende ósiwi sezilerli dárejede sheklengen maqalalar
* ''Basqa texnikalıq máseleler boyınsha'': Mobil tarmaqtıń sheklewleri hám basqalar.

Maqala júdá úlken bolsa, onı mayda bóleklerge bóliw, bir bólegin jańa maqalalarǵa aylandırıw yaki bir bólegin basqa maqalaǵa qosıwdı oylań. Maqala júdá kishkene bolsa, ol bar bolǵan bir yamasa birneshe basqa maqalalar menen [[Wikipedia:Birlestiriliw|birlestiriliwi múmkin]]. Bunday qararlar [[Wikipedia:Konsensus|kelisiwdi]] talap etedi. Maqalalardıń ólshemleri boyınsha kórsetpeler hám tolıq sheshimler tómende keltirilgen. [[Wikipedia:Wikipedia ishinde nusqalaw|Licenziya kórsetpesi]]ne muwapıq, hár qanday kontent bir maqaladan basqa jańa yamasa ámeldegi maqalaǵa kóshirilgende, «[[Wikipedia:ÚLGI|ÚLGI]] betindegi kontent» sıyaqlı [[Wikipedia:Redaktorlawlar túsindirmesi|ózgerisler haqqındaǵı maǵlıwmat]]tan paydalanıw shárt.</text>
      <sha1>ilwylbtw3ctteok0bgukie551iflheq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119942</id>
      <parentid>119936</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T20:26:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri|Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri]]» kategoriyası qosıldı ([[WP:HOTCAT|HotCat]] quralınıń kómegi menen)</comment>
      <origin>119942</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2268" sha1="f9cud4t6mz679hi1z399jyskljjt26j" xml:space="preserve">{{Qaǵıydalar|[[:WP:MK]]|[[:WP:KÓLEM]]}}
{{Qısqasha|Maqalalardıń ólshemi júdá úlken yamasa júdá kishi bolmawı kerek.}}
Bul bette '''maqalanıń kólemi''' menen baylanıslı tiykarǵı máselelerge ulıwma kózqaras berilgen. Maqalalardıń ólshemi menen baylanıslı úsh ólshem bar:
* ''Oqıw múmkin bolǵan'' ólshem ólshemi: Kesteler, dizimler yamasa kishi bólimlerden tısqarı maqalanıń tiykarǵı bólimlerinde kórsetiletuǵın teksttiń muǵdarı;
* ''Wiki formatlaw'' ólshemi: [[Járdem:Bet tariyxı|Tariyx betindegi]] ózgeris hám belgiler sanı menen kórsetilgen pútin betti ózgertiw aynasındaǵı teksttiń muǵdarı;
* ''Brauzer betiniń'' ólshemi: Web-brauzer tárepinen júklengen bettiń ulıwma ólshemi.

Maqalanıń kólemi menen baylanıslı paydalanıw múmkinligi tómendegilerdi óz ishine aladı:
* ''Oqıwshıǵa tiyisli'': Dıqqat-itibar múddeti, oqıw múmkinshiligi, maǵlıwmat jeterliligi hám basqalar.
* ''Avtorlarǵa baylanıslı'': Talqılaw betiniń keskinligi, arzımaǵan redaktorlawlar haqqındaǵı talqılawlar, úlken maqalanıń qalay bóliniwi haqqındaǵı talqılawlar hám t.b.
* ''Redaktorlawlarǵa tiyisli'': Úles qosılıwı múmkin bolǵan másele boyınsha maǵlıwmatlarǵa qaramastan, belgili bir ólshemge jetkende ósiwi sezilerli dárejede sheklengen maqalalar
* ''Basqa texnikalıq máseleler boyınsha'': Mobil tarmaqtıń sheklewleri hám basqalar.

Maqala júdá úlken bolsa, onı mayda bóleklerge bóliw, bir bólegin jańa maqalalarǵa aylandırıw yaki bir bólegin basqa maqalaǵa qosıwdı oylań. Maqala júdá kishkene bolsa, ol bar bolǵan bir yamasa birneshe basqa maqalalar menen [[Wikipedia:Birlestiriliw|birlestiriliwi múmkin]]. Bunday qararlar [[Wikipedia:Konsensus|kelisiwdi]] talap etedi. Maqalalardıń ólshemleri boyınsha kórsetpeler hám tolıq sheshimler tómende keltirilgen. [[Wikipedia:Wikipedia ishinde nusqalaw|Licenziya kórsetpesi]]ne muwapıq, hár qanday kontent bir maqaladan basqa jańa yamasa ámeldegi maqalaǵa kóshirilgende, «[[Wikipedia:ÚLGI|ÚLGI]] betindegi kontent» sıyaqlı [[Wikipedia:Redaktorlawlar túsindirmesi|ózgerisler haqqındaǵı maǵlıwmat]]tan paydalanıw shárt.

[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri]]</text>
      <sha1>f9cud4t6mz679hi1z399jyskljjt26j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119944</id>
      <parentid>119942</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T20:30:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>«[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw|Wikipedia:Redaktorlaw]]» kategoriyası qosıldı ([[WP:HOTCAT|HotCat]] quralınıń kómegi menen)</comment>
      <origin>119944</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2305" sha1="7vsvx7vejjzcaul2ywbwu7nluisq6fg" xml:space="preserve">{{Qaǵıydalar|[[:WP:MK]]|[[:WP:KÓLEM]]}}
{{Qısqasha|Maqalalardıń ólshemi júdá úlken yamasa júdá kishi bolmawı kerek.}}
Bul bette '''maqalanıń kólemi''' menen baylanıslı tiykarǵı máselelerge ulıwma kózqaras berilgen. Maqalalardıń ólshemi menen baylanıslı úsh ólshem bar:
* ''Oqıw múmkin bolǵan'' ólshem ólshemi: Kesteler, dizimler yamasa kishi bólimlerden tısqarı maqalanıń tiykarǵı bólimlerinde kórsetiletuǵın teksttiń muǵdarı;
* ''Wiki formatlaw'' ólshemi: [[Járdem:Bet tariyxı|Tariyx betindegi]] ózgeris hám belgiler sanı menen kórsetilgen pútin betti ózgertiw aynasındaǵı teksttiń muǵdarı;
* ''Brauzer betiniń'' ólshemi: Web-brauzer tárepinen júklengen bettiń ulıwma ólshemi.

Maqalanıń kólemi menen baylanıslı paydalanıw múmkinligi tómendegilerdi óz ishine aladı:
* ''Oqıwshıǵa tiyisli'': Dıqqat-itibar múddeti, oqıw múmkinshiligi, maǵlıwmat jeterliligi hám basqalar.
* ''Avtorlarǵa baylanıslı'': Talqılaw betiniń keskinligi, arzımaǵan redaktorlawlar haqqındaǵı talqılawlar, úlken maqalanıń qalay bóliniwi haqqındaǵı talqılawlar hám t.b.
* ''Redaktorlawlarǵa tiyisli'': Úles qosılıwı múmkin bolǵan másele boyınsha maǵlıwmatlarǵa qaramastan, belgili bir ólshemge jetkende ósiwi sezilerli dárejede sheklengen maqalalar
* ''Basqa texnikalıq máseleler boyınsha'': Mobil tarmaqtıń sheklewleri hám basqalar.

Maqala júdá úlken bolsa, onı mayda bóleklerge bóliw, bir bólegin jańa maqalalarǵa aylandırıw yaki bir bólegin basqa maqalaǵa qosıwdı oylań. Maqala júdá kishkene bolsa, ol bar bolǵan bir yamasa birneshe basqa maqalalar menen [[Wikipedia:Birlestiriliw|birlestiriliwi múmkin]]. Bunday qararlar [[Wikipedia:Konsensus|kelisiwdi]] talap etedi. Maqalalardıń ólshemleri boyınsha kórsetpeler hám tolıq sheshimler tómende keltirilgen. [[Wikipedia:Wikipedia ishinde nusqalaw|Licenziya kórsetpesi]]ne muwapıq, hár qanday kontent bir maqaladan basqa jańa yamasa ámeldegi maqalaǵa kóshirilgende, «[[Wikipedia:ÚLGI|ÚLGI]] betindegi kontent» sıyaqlı [[Wikipedia:Redaktorlawlar túsindirmesi|ózgerisler haqqındaǵı maǵlıwmat]]tan paydalanıw shárt.

[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri]]
[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw]]</text>
      <sha1>7vsvx7vejjzcaul2ywbwu7nluisq6fg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119946</id>
      <parentid>119944</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T20:43:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <origin>119946</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4243" sha1="8mmr3967etj1g2frgc3yvjj5ug360ae" xml:space="preserve">{{Qaǵıydalar|[[:WP:MK]]|[[:WP:KÓLEM]]}}
{{Qısqasha|Maqalalardıń ólshemi júdá úlken yamasa júdá kishi bolmawı kerek.}}
Bul bette '''maqalanıń kólemi''' menen baylanıslı tiykarǵı máselelerge ulıwma kózqaras berilgen. Maqalalardıń ólshemi menen baylanıslı úsh ólshem bar:
* ''Oqıw múmkin bolǵan'' ólshem ólshemi: Kesteler, dizimler yamasa kishi bólimlerden tısqarı maqalanıń tiykarǵı bólimlerinde kórsetiletuǵın teksttiń muǵdarı;
* ''Wiki formatlaw'' ólshemi: [[Járdem:Bet tariyxı|Tariyx betindegi]] ózgeris hám belgiler sanı menen kórsetilgen pútin betti ózgertiw aynasındaǵı teksttiń muǵdarı;
* ''Brauzer betiniń'' ólshemi: Web-brauzer tárepinen júklengen bettiń ulıwma ólshemi.

Maqalanıń kólemi menen baylanıslı paydalanıw múmkinligi tómendegilerdi óz ishine aladı:
* ''Oqıwshıǵa tiyisli'': Dıqqat-itibar múddeti, oqıw múmkinshiligi, maǵlıwmat jeterliligi hám basqalar.
* ''Avtorlarǵa baylanıslı'': Talqılaw betiniń keskinligi, arzımaǵan redaktorlawlar haqqındaǵı talqılawlar, úlken maqalanıń qalay bóliniwi haqqındaǵı talqılawlar hám t.b.
* ''Redaktorlawlarǵa tiyisli'': Úles qosılıwı múmkin bolǵan másele boyınsha maǵlıwmatlarǵa qaramastan, belgili bir ólshemge jetkende ósiwi sezilerli dárejede sheklengen maqalalar
* ''Basqa texnikalıq máseleler boyınsha'': Mobil tarmaqtıń sheklewleri hám basqalar.

Maqala júdá úlken bolsa, onı mayda bóleklerge bóliw, bir bólegin jańa maqalalarǵa aylandırıw yaki bir bólegin basqa maqalaǵa qosıwdı oylań. Maqala júdá kishkene bolsa, ol bar bolǵan bir yamasa birneshe basqa maqalalar menen [[Wikipedia:Birlestiriliw|birlestiriliwi múmkin]]. Bunday qararlar [[Wikipedia:Konsensus|kelisiwdi]] talap etedi. Maqalalardıń ólshemleri boyınsha kórsetpeler hám tolıq sheshimler tómende keltirilgen. [[Wikipedia:Wikipedia ishinde nusqalaw|Licenziya kórsetpesi]]ne muwapıq, hár qanday kontent bir maqaladan basqa jańa yamasa ámeldegi maqalaǵa kóshirilgende, «[[Wikipedia:ÚLGI|ÚLGI]] betindegi kontent» sıyaqlı [[Wikipedia:Redaktorlawlar túsindirmesi|ózgerisler haqqındaǵı maǵlıwmat]]tan paydalanıw shárt.

== Oqıw múmkinshiligi mashqalası ==
Wikipedianıń hár bir maqalası evolyuciya procesinde bolıp, rawajlanıwda dawam etiwi múmkin. Bir maqala penen islesiw tamamlansa, basqa paydalanıwshılar bul maqalanı ózgertiwdi baslaydı. Wikipedia ámelde sheklenbegen saqlaw ornına iye, biraq úlken maqalalardı oqıw, kóriw hám túsiniw qıyın bolıwı múmkin.

Basıp shıǵarılganda bir yamasa eki betten kóbirek bolǵan maqala basıp shıǵıwdı ańsatlastırıw ushın bólimlerge ajıratılıwı kerek (qarań: [[Wikipediya:Maqalalardı bezew]]). Kópshilik uzın maqalalar ushın bólimlerge ajıratıw tábiyiy tártip bolıp esaplanadı. Wikipedianıń [[Mobil internet|mobil versiyası]] oqıwshılarına bólimler boyınsha háreketleniwge tosqınlıq etetuǵın dárejede uzın yamasa kóp bolmawın támiyinlew arqalı járdem beriw múmkin.

30 000 bayttan 50 000 baytqa shekemgi, shama menen, 4 000 nan 10 000 ǵa shekem sózge teń bolǵan bet ortasha tezlikte 30-40 minut aralıǵında oqıladı (maqalanıń ólshemi haqqındaǵı maǵlıwmattı betke kirgennen keyin shep baganadaǵı «bet haqqındaǵı maǵlıwmat» siltemesi yamasa joqarıdaǵı oń táreptegi «tariyxın kóriw» betinen kóriw múmkin).

Ásirese, texnikalıq máselelerdi óz ishine alǵan maqalalar ulıwma alǵanda basqa maqalalarǵa qaraǵanda qısqa bolıwı kerek. Bunday smaqalalardı oqıp atırǵan qánige oqıwshılar, eger maqala jaqsı jazılǵan bolsa, uzınlıqtı yamasa tolıqlıqtı qanday da bir tárizde qabıl etiwi múmkin, biraq texnikalıq maqalalar ulıwma mániste oqıwshılar ushın anıq hám túsinikli bolıwı kerek. Uzın yamasa júdá uzın maqalanıń sózsiz bolatuǵın waqıtları boladı, biraq onıń quramalılıǵın barlıq waqıtta minimallastırıw kerek. Bul maqalalar túsiniksiz bolsa, onı {{tl|Túsiniksiz}} úlgisi menen belgilew múmkin. Oqıw múmkinshiligi — tiykarǵı ólshem.

[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri]]
[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw]]</text>
      <sha1>8mmr3967etj1g2frgc3yvjj5ug360ae</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119954</id>
      <parentid>119946</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T07:05:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <origin>119954</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6520" sha1="2bt8onqs4q7q9d4c3f87g5voxbz531c" xml:space="preserve">{{Qaǵıydalar|[[:WP:MK]]|[[:WP:KÓLEM]]}}
{{Qısqasha|Maqalalardıń ólshemi júdá úlken yamasa júdá kishi bolmawı kerek.}}
Bul bette '''maqalanıń kólemi''' menen baylanıslı tiykarǵı máselelerge ulıwma kózqaras berilgen. Maqalalardıń ólshemi menen baylanıslı úsh ólshem bar:
* ''Oqıw múmkin bolǵan'' ólshem: Kesteler, dizimler yamasa kishi bólimlerden tısqarı maqalanıń tiykarǵı bólimlerinde kórsetiletuǵın teksttiń muǵdarı;
* ''Wiki formatlaw'' ólshemi: [[Járdem:Bet tariyxı|Tariyx betindegi]] ózgeris hám belgiler sanı menen kórsetilgen pútin betti ózgertiw aynasındaǵı teksttiń muǵdarı;
* ''Brauzer betiniń'' ólshemi: Web-brauzer tárepinen júklengen bettiń ulıwma ólshemi.

Maqalanıń kólemi menen baylanıslı paydalanıw múmkinligi tómendegilerdi óz ishine aladı:
* ''Oqıwshıǵa tiyisli'': Dıqqat-itibar múddeti, oqıw múmkinshiligi, maǵlıwmat jeterliligi hám basqalar.
* ''Avtorlarǵa baylanıslı'': Talqılaw betiniń keskinligi, arzımaǵan redaktorlawlar haqqındaǵı talqılawlar, úlken maqalanıń qalay bóliniwi haqqındaǵı talqılawlar hám t.b.
* ''Redaktorlawlarǵa tiyisli'': Úles qosılıwı múmkin bolǵan másele boyınsha maǵlıwmatlarǵa qaramastan, belgili bir ólshemge jetkende ósiwi sezilerli dárejede sheklengen maqalalar
* ''Basqa texnikalıq máseleler boyınsha'': Mobil tarmaqtıń sheklewleri hám basqalar.

Maqala júdá úlken bolsa, onı mayda bóleklerge bóliw, bir bólegin jańa maqalalarǵa aylandırıw yaki bir bólegin basqa maqalaǵa qosıwdı oylań. Maqala júdá kishkene bolsa, ol bar bolǵan bir yamasa birneshe basqa maqalalar menen [[Wikipedia:Birlestiriliw|birlestiriliwi múmkin]]. Bunday qararlar [[Wikipedia:Konsensus|kelisiwdi]] talap etedi. Maqalalardıń ólshemleri boyınsha kórsetpeler hám tolıq sheshimler tómende keltirilgen. [[Wikipedia:Wikipedia ishinde nusqalaw|Licenziya kórsetpesi]]ne muwapıq, hár qanday kontent bir maqaladan basqa jańa yamasa ámeldegi maqalaǵa kóshirilgende, «[[Wikipedia:ÚLGI|ÚLGI]] betindegi kontent» sıyaqlı [[Wikipedia:Redaktorlawlar túsindirmesi|ózgerisler haqqındaǵı maǵlıwmat]]tan paydalanıw shárt.

== Oqıw múmkinshiligi mashqalası ==
Wikipedianıń hár bir maqalası evolyuciya procesinde bolıp, rawajlanıwda dawam etiwi múmkin. Bir maqala penen islesiw tamamlansa, basqa paydalanıwshılar bul maqalanı ózgertiwdi baslaydı. Wikipedia ámelde sheklenbegen saqlaw ornına iye, biraq úlken maqalalardı oqıw, kóriw hám túsiniw qıyın bolıwı múmkin.

Basıp shıǵarılganda bir yamasa eki betten kóbirek bolǵan maqala basıp shıǵıwdı ańsatlastırıw ushın bólimlerge ajıratılıwı kerek (qarań: [[Wikipediya:Maqalalardı bezew]]). Kópshilik uzın maqalalar ushın bólimlerge ajıratıw tábiyiy tártip bolıp esaplanadı. Wikipedianıń [[Mobil internet|mobil versiyası]] oqıwshılarına bólimler boyınsha háreketleniwge tosqınlıq etetuǵın dárejede uzın yamasa kóp bolmawın támiyinlew arqalı járdem beriw múmkin.

30 000 bayttan 50 000 baytqa shekemgi, shama menen, 4 000 nan 10 000 ǵa shekem sózge teń bolǵan bet ortasha tezlikte 30-40 minut aralıǵında oqıladı (maqalanıń ólshemi haqqındaǵı maǵlıwmattı betke kirgennen keyin shep baganadaǵı «bet haqqındaǵı maǵlıwmat» siltemesi yamasa joqarıdaǵı oń táreptegi «tariyxın kóriw» betinen kóriw múmkin).

Ásirese, texnikalıq máselelerdi óz ishine alǵan maqalalar ulıwma alǵanda basqa maqalalarǵa qaraǵanda qısqa bolıwı kerek. Bunday smaqalalardı oqıp atırǵan qánige oqıwshılar, eger maqala jaqsı jazılǵan bolsa, uzınlıqtı yamasa tolıqlıqtı qanday da bir tárizde qabıl etiwi múmkin, biraq texnikalıq maqalalar ulıwma mániste oqıwshılar ushın anıq hám túsinikli bolıwı kerek. Uzın yamasa júdá uzın maqalanıń sózsiz bolatuǵın waqıtları boladı, biraq onıń quramalılıǵın barlıq waqıtta minimallastırıw kerek. Bul maqalalar túsiniksiz bolsa, onı {{tl|Túsiniksiz}} úlgisi menen belgilew múmkin. Oqıw múmkinshiligi — tiykarǵı ólshem.

=== Oqıw múmkin bolǵan tekst ===
Oqıw múmkin bolǵan qara sóz formasındaǵı tekst; eskertpeler hám derekler bólimleri («taǵı qarań», «sırtqı siltemeler», «derekler» hám basqalar), diagrammalar hám súwretler, kesteler hám dizimler, ishki hám sırtqı siltemeler, formalar sıyaqlı mazmunlardan tısqarı, qara sóz formasındaǵı teksttiń tiykarǵı mazmunın belgileydi.

[https://xtools.wmflabs.org/articleinfo XTools] tekst maǵlıwmatların, sonıń ishinde, belgiler sanın kórsetedi («ulıwma statistika» bólimindegi «tekst» bóliminiń astında). Házirgi waqıtta kórip shıǵılıp atırǵan maqalaǵaǵa shep baǵandaǵı «bet haqqında maǵlıwmat» siltemesin basıw hám tómendegi «sırtqı qurallar» betindegi «úlesler» siltemesin basıw arqalı kiriw múmkin.

=== Dizimler, kesteler hám rezyumeler ===
Dizimler, kesteler hám basqa materiallar álleqashan rezyume formasında bolǵanlıǵı sebepli bul betlerdi [[Wikipedia:Qısqasha usıl|rezyume usılı]]nda jáne de qısqartıw yamasa rezyume qılıw maqsetke muwapıq bolmawı múmkin. Uzın dizimdi yamasa kesteni bóliw yamasa qısqartıwdıń «tábiyiy» usılı bolmasa, onı eń jaqsı jaǵdayda qaldırıw, tiykarǵı maqaladaǵıday etip saqlaw yamasa erkin betke bóliw maqsetke muwapıq bolıwı múmkin. Qaysı jaǵdayda da, dizim yamasa keste maqseti hám kólemi ushın imkanı bolǵanınsha qısqa bolıwı kerek. Statistikalıq maǵlıwmatlardıń kópligi qaǵıydalarǵa qayshı keledi.

== Texnikalıq temalar ==
Smartfon hám tómen sapadaǵı keń polosalı baylanıs sıyaqlı tómen tezliktegi baylanıslardan paydalanıwshı paydalanıwshılar ushın ulıwma maqala ólshemi aqılǵa muwapıq dárejede tómen bolıwı kerek. 32 000 bayt ólshemdegi bettegi tekstti ózgertiw ushın 20 sekund waqıt sarplanadı, sonıń ushın qosımsha súwretlerdi qosıw kerek boladı hám bunnan úlken betlerdi eski brauzerlerde kórsetiw qıyın boladı. Tereńlik hám detallardı talap etetuǵın temalar ushın 200 000 bayttan úlken (~ 50 bet) temalar bar, biraq ádette bul ólshemdegi temalar eki yamasa onnan artıq kishi temalarǵa ajıratıladı. [[Arnawlı:Uzın betler]] házirgi waqıtta ólshemi eń úlken bolǵan maqalalar dizimin kórsetedi.

[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri]]
[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw]]</text>
      <sha1>2bt8onqs4q7q9d4c3f87g5voxbz531c</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119974</id>
      <parentid>119954</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T09:02:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <origin>119974</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8581" sha1="iadua5hu16lvay40l69gu6wqa1mt8sp" xml:space="preserve">{{Qaǵıydalar|[[:WP:MK]]|[[:WP:KÓLEM]]}}
{{Qısqasha|Maqalalardıń ólshemi júdá úlken yamasa júdá kishi bolmawı kerek.}}
Bul bette '''maqalanıń kólemi''' menen baylanıslı tiykarǵı máselelerge ulıwma kózqaras berilgen. Maqalalardıń ólshemi menen baylanıslı úsh ólshem bar:
* ''Oqıw múmkin bolǵan'' ólshem: Kesteler, dizimler yamasa kishi bólimlerden tısqarı maqalanıń tiykarǵı bólimlerinde kórsetiletuǵın teksttiń muǵdarı;
* ''Wiki formatlaw'' ólshemi: [[Járdem:Bet tariyxı|Tariyx betindegi]] ózgeris hám belgiler sanı menen kórsetilgen pútin betti ózgertiw aynasındaǵı teksttiń muǵdarı;
* ''Brauzer betiniń'' ólshemi: Web-brauzer tárepinen júklengen bettiń ulıwma ólshemi.

Maqalanıń kólemi menen baylanıslı paydalanıw múmkinligi tómendegilerdi óz ishine aladı:
* ''Oqıwshıǵa tiyisli'': Dıqqat-itibar múddeti, oqıw múmkinshiligi, maǵlıwmat jeterliligi hám basqalar.
* ''Avtorlarǵa baylanıslı'': Talqılaw betiniń keskinligi, arzımaǵan redaktorlawlar haqqındaǵı talqılawlar, úlken maqalanıń qalay bóliniwi haqqındaǵı talqılawlar hám t.b.
* ''Redaktorlawlarǵa tiyisli'': Úles qosılıwı múmkin bolǵan másele boyınsha maǵlıwmatlarǵa qaramastan, belgili bir ólshemge jetkende ósiwi sezilerli dárejede sheklengen maqalalar
* ''Basqa texnikalıq máseleler boyınsha'': Mobil tarmaqtıń sheklewleri hám basqalar.

Maqala júdá úlken bolsa, onı mayda bóleklerge bóliw, bir bólegin jańa maqalalarǵa aylandırıw yaki bir bólegin basqa maqalaǵa qosıwdı oylań. Maqala júdá kishkene bolsa, ol bar bolǵan bir yamasa birneshe basqa maqalalar menen [[Wikipedia:Birlestiriliw|birlestiriliwi múmkin]]. Bunday qararlar [[Wikipedia:Konsensus|kelisiwdi]] talap etedi. Maqalalardıń ólshemleri boyınsha kórsetpeler hám tolıq sheshimler tómende keltirilgen. [[Wikipedia:Wikipedia ishinde nusqalaw|Licenziya kórsetpesi]]ne muwapıq, hár qanday kontent bir maqaladan basqa jańa yamasa ámeldegi maqalaǵa kóshirilgende, «[[Wikipedia:ÚLGI|ÚLGI]] betindegi kontent» sıyaqlı [[Wikipedia:Redaktorlawlar túsindirmesi|ózgerisler haqqındaǵı maǵlıwmat]]tan paydalanıw shárt.

== Oqıw múmkinshiligi mashqalası ==
Wikipedianıń hár bir maqalası evolyuciya procesinde bolıp, rawajlanıwda dawam etiwi múmkin. Bir maqala penen islesiw tamamlansa, basqa paydalanıwshılar bul maqalanı ózgertiwdi baslaydı. Wikipedia ámelde sheklenbegen saqlaw ornına iye, biraq úlken maqalalardı oqıw, kóriw hám túsiniw qıyın bolıwı múmkin.

Basıp shıǵarılganda bir yamasa eki betten kóbirek bolǵan maqala basıp shıǵıwdı ańsatlastırıw ushın bólimlerge ajıratılıwı kerek (qarań: [[Wikipediya:Maqalalardı bezew]]). Kópshilik uzın maqalalar ushın bólimlerge ajıratıw tábiyiy tártip bolıp esaplanadı. Wikipedianıń [[Mobil internet|mobil versiyası]] oqıwshılarına bólimler boyınsha háreketleniwge tosqınlıq etetuǵın dárejede uzın yamasa kóp bolmawın támiyinlew arqalı járdem beriw múmkin.

30 000 bayttan 50 000 baytqa shekemgi, shama menen, 4 000 nan 10 000 ǵa shekem sózge teń bolǵan bet ortasha tezlikte 30-40 minut aralıǵında oqıladı (maqalanıń ólshemi haqqındaǵı maǵlıwmattı betke kirgennen keyin shep baganadaǵı «bet haqqındaǵı maǵlıwmat» siltemesi yamasa joqarıdaǵı oń táreptegi «tariyxın kóriw» betinen kóriw múmkin).

Ásirese, texnikalıq máselelerdi óz ishine alǵan maqalalar ulıwma alǵanda basqa maqalalarǵa qaraǵanda qısqa bolıwı kerek. Bunday smaqalalardı oqıp atırǵan qánige oqıwshılar, eger maqala jaqsı jazılǵan bolsa, uzınlıqtı yamasa tolıqlıqtı qanday da bir tárizde qabıl etiwi múmkin, biraq texnikalıq maqalalar ulıwma mániste oqıwshılar ushın anıq hám túsinikli bolıwı kerek. Uzın yamasa júdá uzın maqalanıń sózsiz bolatuǵın waqıtları boladı, biraq onıń quramalılıǵın barlıq waqıtta minimallastırıw kerek. Bul maqalalar túsiniksiz bolsa, onı {{tl|Túsiniksiz}} úlgisi menen belgilew múmkin. Oqıw múmkinshiligi — tiykarǵı ólshem.

=== Oqıw múmkin bolǵan tekst ===
Oqıw múmkin bolǵan qara sóz formasındaǵı tekst; eskertpeler hám derekler bólimleri («taǵı qarań», «sırtqı siltemeler», «derekler» hám basqalar), diagrammalar hám súwretler, kesteler hám dizimler, ishki hám sırtqı siltemeler, formalar sıyaqlı mazmunlardan tısqarı, qara sóz formasındaǵı teksttiń tiykarǵı mazmunın belgileydi.

[https://xtools.wmflabs.org/articleinfo XTools] tekst maǵlıwmatların, sonıń ishinde, belgiler sanın kórsetedi («ulıwma statistika» bólimindegi «tekst» bóliminiń astında). Házirgi waqıtta kórip shıǵılıp atırǵan maqalaǵaǵa shep baǵandaǵı «bet haqqında maǵlıwmat» siltemesin basıw hám tómendegi «sırtqı qurallar» betindegi «úlesler» siltemesin basıw arqalı kiriw múmkin.

=== Dizimler, kesteler hám rezyumeler ===
Dizimler, kesteler hám basqa materiallar álleqashan rezyume formasında bolǵanlıǵı sebepli bul betlerdi [[Wikipedia:Qısqasha usıl|rezyume usılı]]nda jáne de qısqartıw yamasa rezyume qılıw maqsetke muwapıq bolmawı múmkin. Uzın dizimdi yamasa kesteni bóliw yamasa qısqartıwdıń «tábiyiy» usılı bolmasa, onı eń jaqsı jaǵdayda qaldırıw, tiykarǵı maqaladaǵıday etip saqlaw yamasa erkin betke bóliw maqsetke muwapıq bolıwı múmkin. Qaysı jaǵdayda da, dizim yamasa keste maqseti hám kólemi ushın imkanı bolǵanınsha qısqa bolıwı kerek. Statistikalıq maǵlıwmatlardıń kópligi qaǵıydalarǵa qayshı keledi.

== Texnikalıq temalar ==
Smartfon hám tómen sapadaǵı keń polosalı baylanıs sıyaqlı tómen tezliktegi baylanıslardan paydalanıwshı paydalanıwshılar ushın ulıwma maqala ólshemi aqılǵa muwapıq dárejede tómen bolıwı kerek. 32 000 bayt ólshemdegi bettegi tekstti ózgertiw ushın 20 sekund waqıt sarplanadı, sonıń ushın qosımsha súwretlerdi qosıw kerek boladı hám bunnan úlken betlerdi eski brauzerlerde kórsetiw qıyın boladı. Tereńlik hám detallardı talap etetuǵın temalar ushın 200 000 bayttan úlken (~ 50 bet) temalar bar, biraq ádette bul ólshemdegi temalar eki yamasa onnan artıq kishi temalarǵa ajıratıladı. [[Arnawlı:Uzın betler]] házirgi waqıtta ólshemi eń úlken bolǵan maqalalar dizimin kórsetedi.

Úlken maqalalar mobil brauzerlerde mashqala tuwdırıwı múmkin, sebebi bunday qurılmalarda kóbinese yad az hám processor áste isleydi. Uzın betlerdi tolıq júklew hám qayta islew kóp waqıt talap etiwi múmkin. Analog awdarıwshı modemge jalǵanǵan kompyuter yamasa ayırım mobil qurılmalardıń sımsız jalǵanıwı sıyaqlı ásten jalǵanıwlar uzın maqalalardı júdá uzaq waqıtta júklep alıwına sebep bolıwı múmkin.

Wikipedia maqalası ushın [[mw:Manual:$wgMaxArticleSize|joqarı shegara]] 2 097 152 bayt (~2 [[Megabayt|MB]]) bolıp, bul MediaWiki programmasınıń standart maqala ólshemi shegarası.

== Maqalanı bóliw ==
Júdá úlken maqalalar logikalıq jaqtan óz aldına maqalalarǵa bóliniwi kerek. Uzın maqalalar álipbe, san yamasa tómengi bólimler kórinisinde basqa betlerge bólinedi. Sonday-aq, bólingen bóleklerdi túrlendiriwdi de oylap kóriń.

Uzın maqalanıń bir bólegin ǵárezsiz baslı maqalaǵa bólegende, alıp taslanǵan mazmunnıń qısqasha mazmunın aldınǵı maqalaǵa qaldırıwıńız kerek. Wikipedia ózgeris kirgiziwge ruqsat beriwshi, biraq qayta paydalanıwda kontentke úles qosıwshılarǵa silteme beriwdi talap etiwshi [[Wikipedia:Avtorlıq huqıqları|licenziya talapları]]na juwap beriwi ushın jańa bet «kontent &lt;nowiki&gt;[[maqala atı]]&lt;/nowiki&gt;nan alındı» jazıwın óz ishine alǵan ózgeris rezyumesi menen jaratılıwı kerek (bul basqısh hám bet atın qosıw bólimin ótkerip jibermeń). Sonday-aq, maqalanı múmkin bolǵan óshiriwlerden qorǵaw, maǵlıwmatlardıń joǵalıwınıń aldın alıw hám maqalanıń tariyxı óshiriliwiniń aldın alıw maqsetinde derek maqalanıń (yaǵnıy uzın maqalanıń) ózgeriwi haqqındaǵı qısqasha maǵlıwmatta «mazmun &lt;nowiki&gt;[[maqala ataması]]&lt;/nowiki&gt;na ótkerildi» túrindegi jazıw jazılıwı kerek. Bunıń ushın hár eki maqalanıń talqılaw betlerine {{tl|Nusqalandı}} úlgisin qoyıw múmkin.

Sonday-aq, betlerdi maqala izbe-izligi kórinisinde de toparlastırıw múmkinligin de umıtpań.

[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri]]
[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw]]</text>
      <sha1>iadua5hu16lvay40l69gu6wqa1mt8sp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119975</id>
      <parentid>119974</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T09:44:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <origin>119975</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13101" sha1="6zna01zjsc2l2q4psiaars9vbwu5yzh" xml:space="preserve">{{Qaǵıydalar|[[:WP:MK]]|[[:WP:KÓLEM]]}}
{{Qısqasha|Maqalalardıń ólshemi júdá úlken yamasa júdá kishi bolmawı kerek.}}
Bul bette '''maqalanıń kólemi''' menen baylanıslı tiykarǵı máselelerge ulıwma kózqaras berilgen. Maqalalardıń ólshemi menen baylanıslı úsh ólshem bar:
* ''Oqıw múmkin bolǵan'' ólshem: Kesteler, dizimler yamasa kishi bólimlerden tısqarı maqalanıń tiykarǵı bólimlerinde kórsetiletuǵın teksttiń muǵdarı;
* ''Wiki formatlaw'' ólshemi: [[Járdem:Bet tariyxı|Tariyx betindegi]] ózgeris hám belgiler sanı menen kórsetilgen pútin betti ózgertiw aynasındaǵı teksttiń muǵdarı;
* ''Brauzer betiniń'' ólshemi: Web-brauzer tárepinen júklengen bettiń ulıwma ólshemi.

Maqalanıń kólemi menen baylanıslı paydalanıw múmkinligi tómendegilerdi óz ishine aladı:
* ''Oqıwshıǵa tiyisli'': Dıqqat-itibar múddeti, oqıw múmkinshiligi, maǵlıwmat jeterliligi hám basqalar.
* ''Avtorlarǵa baylanıslı'': Talqılaw betiniń keskinligi, arzımaǵan redaktorlawlar haqqındaǵı talqılawlar, úlken maqalanıń qalay bóliniwi haqqındaǵı talqılawlar hám t.b.
* ''Redaktorlawlarǵa tiyisli'': Úles qosılıwı múmkin bolǵan másele boyınsha maǵlıwmatlarǵa qaramastan, belgili bir ólshemge jetkende ósiwi sezilerli dárejede sheklengen maqalalar
* ''Basqa texnikalıq máseleler boyınsha'': Mobil tarmaqtıń sheklewleri hám basqalar.

Maqala júdá úlken bolsa, onı mayda bóleklerge bóliw, bir bólegin jańa maqalalarǵa aylandırıw yaki bir bólegin basqa maqalaǵa qosıwdı oylań. Maqala júdá kishkene bolsa, ol bar bolǵan bir yamasa birneshe basqa maqalalar menen [[Wikipedia:Birlestiriliw|birlestiriliwi múmkin]]. Bunday qararlar [[Wikipedia:Konsensus|kelisiwdi]] talap etedi. Maqalalardıń ólshemleri boyınsha kórsetpeler hám tolıq sheshimler tómende keltirilgen. [[Wikipedia:Wikipedia ishinde nusqalaw|Licenziya kórsetpesi]]ne muwapıq, hár qanday kontent bir maqaladan basqa jańa yamasa ámeldegi maqalaǵa kóshirilgende, «[[Wikipedia:ÚLGI|ÚLGI]] betindegi kontent» sıyaqlı [[Wikipedia:Redaktorlawlar túsindirmesi|ózgerisler haqqındaǵı maǵlıwmat]]tan paydalanıw shárt.

== Oqıw múmkinshiligi mashqalası ==
Wikipedianıń hár bir maqalası evolyuciya procesinde bolıp, rawajlanıwda dawam etiwi múmkin. Bir maqala penen islesiw tamamlansa, basqa paydalanıwshılar bul maqalanı ózgertiwdi baslaydı. Wikipedia ámelde sheklenbegen saqlaw ornına iye, biraq úlken maqalalardı oqıw, kóriw hám túsiniw qıyın bolıwı múmkin.

Basıp shıǵarılganda bir yamasa eki betten kóbirek bolǵan maqala basıp shıǵıwdı ańsatlastırıw ushın bólimlerge ajıratılıwı kerek (qarań: [[Wikipediya:Maqalalardı bezew]]). Kópshilik uzın maqalalar ushın bólimlerge ajıratıw tábiyiy tártip bolıp esaplanadı. Wikipedianıń [[Mobil internet|mobil versiyası]] oqıwshılarına bólimler boyınsha háreketleniwge tosqınlıq etetuǵın dárejede uzın yamasa kóp bolmawın támiyinlew arqalı járdem beriw múmkin.

30 000 bayttan 50 000 baytqa shekemgi, shama menen, 4 000 nan 10 000 ǵa shekem sózge teń bolǵan bet ortasha tezlikte 30-40 minut aralıǵında oqıladı (maqalanıń ólshemi haqqındaǵı maǵlıwmattı betke kirgennen keyin shep baganadaǵı «bet haqqındaǵı maǵlıwmat» siltemesi yamasa joqarıdaǵı oń táreptegi «tariyxın kóriw» betinen kóriw múmkin).

Ásirese, texnikalıq máselelerdi óz ishine alǵan maqalalar ulıwma alǵanda basqa maqalalarǵa qaraǵanda qısqa bolıwı kerek. Bunday smaqalalardı oqıp atırǵan qánige oqıwshılar, eger maqala jaqsı jazılǵan bolsa, uzınlıqtı yamasa tolıqlıqtı qanday da bir tárizde qabıl etiwi múmkin, biraq texnikalıq maqalalar ulıwma mániste oqıwshılar ushın anıq hám túsinikli bolıwı kerek. Uzın yamasa júdá uzın maqalanıń sózsiz bolatuǵın waqıtları boladı, biraq onıń quramalılıǵın barlıq waqıtta minimallastırıw kerek. Bul maqalalar túsiniksiz bolsa, onı {{tl|Túsiniksiz}} úlgisi menen belgilew múmkin. Oqıw múmkinshiligi — tiykarǵı ólshem.

=== Oqıw múmkin bolǵan tekst ===
Oqıw múmkin bolǵan qara sóz formasındaǵı tekst; eskertpeler hám derekler bólimleri («taǵı qarań», «sırtqı siltemeler», «derekler» hám basqalar), diagrammalar hám súwretler, kesteler hám dizimler, ishki hám sırtqı siltemeler, formalar sıyaqlı mazmunlardan tısqarı, qara sóz formasındaǵı teksttiń tiykarǵı mazmunın belgileydi.

[https://xtools.wmflabs.org/articleinfo XTools] tekst maǵlıwmatların, sonıń ishinde, belgiler sanın kórsetedi («ulıwma statistika» bólimindegi «tekst» bóliminiń astında). Házirgi waqıtta kórip shıǵılıp atırǵan maqalaǵaǵa shep baǵandaǵı «bet haqqında maǵlıwmat» siltemesin basıw hám tómendegi «sırtqı qurallar» betindegi «úlesler» siltemesin basıw arqalı kiriw múmkin.

=== Dizimler, kesteler hám rezyumeler ===
Dizimler, kesteler hám basqa materiallar álleqashan rezyume formasında bolǵanlıǵı sebepli bul betlerdi [[Wikipedia:Qısqasha usıl|rezyume usılı]]nda jáne de qısqartıw yamasa rezyume qılıw maqsetke muwapıq bolmawı múmkin. Uzın dizimdi yamasa kesteni bóliw yamasa qısqartıwdıń «tábiyiy» usılı bolmasa, onı eń jaqsı jaǵdayda qaldırıw, tiykarǵı maqaladaǵıday etip saqlaw yamasa erkin betke bóliw maqsetke muwapıq bolıwı múmkin. Qaysı jaǵdayda da, dizim yamasa keste maqseti hám kólemi ushın imkanı bolǵanınsha qısqa bolıwı kerek. Statistikalıq maǵlıwmatlardıń kópligi qaǵıydalarǵa qayshı keledi.

== Texnikalıq temalar ==
Smartfon hám tómen sapadaǵı keń polosalı baylanıs sıyaqlı tómen tezliktegi baylanıslardan paydalanıwshı paydalanıwshılar ushın ulıwma maqala ólshemi aqılǵa muwapıq dárejede tómen bolıwı kerek. 32 000 bayt ólshemdegi bettegi tekstti ózgertiw ushın 20 sekund waqıt sarplanadı, sonıń ushın qosımsha súwretlerdi qosıw kerek boladı hám bunnan úlken betlerdi eski brauzerlerde kórsetiw qıyın boladı. Tereńlik hám detallardı talap etetuǵın temalar ushın 200 000 bayttan úlken (~ 50 bet) temalar bar, biraq ádette bul ólshemdegi temalar eki yamasa onnan artıq kishi temalarǵa ajıratıladı. [[Arnawlı:Uzın betler]] házirgi waqıtta ólshemi eń úlken bolǵan maqalalar dizimin kórsetedi.

Úlken maqalalar mobil brauzerlerde mashqala tuwdırıwı múmkin, sebebi bunday qurılmalarda kóbinese yad az hám processor áste isleydi. Uzın betlerdi tolıq júklew hám qayta islew kóp waqıt talap etiwi múmkin. Analog awdarıwshı modemge jalǵanǵan kompyuter yamasa ayırım mobil qurılmalardıń sımsız jalǵanıwı sıyaqlı ásten jalǵanıwlar uzın maqalalardı júdá uzaq waqıtta júklep alıwına sebep bolıwı múmkin.

Wikipedia maqalası ushın [[mw:Manual:$wgMaxArticleSize|joqarı shegara]] 2 097 152 bayt (~2 [[Megabayt|MB]]) bolıp, bul MediaWiki programmasınıń standart maqala ólshemi shegarası.

== Maqalanı bóliw ==
Júdá úlken maqalalar logikalıq jaqtan óz aldına maqalalarǵa bóliniwi kerek. Uzın maqalalar álipbe, san yamasa tómengi bólimler kórinisinde basqa betlerge bólinedi. Sonday-aq, bólingen bóleklerdi túrlendiriwdi de oylap kóriń.

Uzın maqalanıń bir bólegin ǵárezsiz baslı maqalaǵa bólegende, alıp taslanǵan mazmunnıń qısqasha mazmunın aldınǵı maqalaǵa qaldırıwıńız kerek. Wikipedia ózgeris kirgiziwge ruqsat beriwshi, biraq qayta paydalanıwda kontentke úles qosıwshılarǵa silteme beriwdi talap etiwshi [[Wikipedia:Avtorlıq huqıqları|licenziya talapları]]na juwap beriwi ushın jańa bet «kontent &lt;nowiki&gt;[[maqala atı]]&lt;/nowiki&gt;nan alındı» jazıwın óz ishine alǵan ózgeris rezyumesi menen jaratılıwı kerek (bul basqısh hám bet atın qosıw bólimin ótkerip jibermeń). Sonday-aq, maqalanı múmkin bolǵan óshiriwlerden qorǵaw, maǵlıwmatlardıń joǵalıwınıń aldın alıw hám maqalanıń tariyxı óshiriliwiniń aldın alıw maqsetinde derek maqalanıń (yaǵnıy uzın maqalanıń) ózgeriwi haqqındaǵı qısqasha maǵlıwmatta «mazmun &lt;nowiki&gt;[[maqala ataması]]&lt;/nowiki&gt;na ótkerildi» túrindegi jazıw jazılıwı kerek. Bunıń ushın hár eki maqalanıń talqılaw betlerine {{tl|Nusqalandı}} úlgisin qoyıw múmkin.

Sonday-aq, betlerdi maqala izbe-izligi kórinisinde de toparlastırıw múmkinligin de umıtpań.

=== Asıǵıwdıń keregi joq ===
{{Qısqartpa|[[WP:ASÍǴÍW]]}}
Brauzerlerdiń rawajlanıwı yamasa maqalalardıń óse baslawı menen maqalanı bóliw ushın asıǵıwdıń keregi joq. Ayırım waqıtları maqalanı jeterli dárejede qamtıp alıw ushın maqalanıń kólemi úlken bolıwı kerek. Eger siz isenimsiz bolsańız yamasa maqalanıń qanday kólemde bolıwı kerekligi anıq emes bolsa, usı másele boyınsha maqalanıń talqılaw betinde dodalawdı baslań. Temaǵa birneshe qısqa maqalalar sıpatında qaralıwı yamasa qaralmawı kerekligin hám eger sonday bolsa, basqa paydalanıwshılardıń pikirin alıw arqalı olardı qalayınsha durıs shólkemlestiriw kerekligin anıqlań. Eger talqılanbasa, maqalaǵa {{tl|Júdá uzın}} úlgisin kirgiziń.

=== Áhmiyetsiz yamasa tartıslı bólimlerdi qırqıp taslaw ===
Ayırım waqıtları óz-ózinen áhmiyetsiz bolıp kóringen másele ayrıqsha máselelerge baylanıslı úlken maqala ushın orınlı bolıwı múmkin, al bul málimlemeni basqa maqalalarǵa ótkeriw orınsız bolıwı múmkin. Kópshilik jaǵdaylarda ózgerisler haqqında jeterli maǵlıwmat qaldırmastan, tartıslı bólimdi arnawlı túrde kesip taslaw [[Wikipedia:Biytárep kózqaras|biytárep kóz-qaras]]qa qarsı keledi. Sonıń menen birge, jańa maqalanı, atap aytqanda, tiykarǵı maqalanı alıp taslaw boyınsha kelisilgen maǵlıwmatlardı óz ishine alǵan jańa maqalanı jaratıw da qatań kózqaras siyasatın buzadı. Maqalanıń áhmiyetsiz yamasa tartıslı bólimlerin qırqıp taslawdan aldın pikirińizdi basqa paydalanıwshılar menen talqılaw betinde talqılań hám [[Wikipedia:Konsensus|konsensus]]qa erisiń. Sebebi siz ushın áhmiyetsiz bolǵan sóz basqa paydalanıwshılar ushın áhmiyetli bolıwı múmkin. Sonday-aq, maqalanı bóliwde jámiyettiń basqa principlerin de esapqa alıń hám kesip alınıp atırǵan  maqalanıń ataması hám mazmunı neytral kóz-qarastı sáwlelendiriwine isenim payda etiń.

=== Kerek emes bólimdi óshiirw ===
Eger bir maqalanıń bir bólimi funkcional emes úleslerge tiykarlanǵan bolsa (máselen, «sırtqı siltemeler» yamasa «esletpeler» bólimi), basqa maqalaǵa ótkeriwde olardı alıp taslaw tiykarǵı smaqalanı tazalawǵa járdem beriwi múmkin. Biraq pútkilley islemeytuǵın úleslerdi alıp taslaǵanıńızdı tekseriń. Eger basqa paydalanıwshılardan narazılıq kelip tússe, siz oylamaǵan jaǵday bolıwı múmkin, kontentti alıp taslawǵa baylanıslı pikirlerińizdi temanıń talqılaw betinde bildiriń. Eger maqalada enciklopediyaǵa kirgiziwge bolmaytuǵın kóp muǵdardaǵı kontent bar bolsa, jańa maqala jaratıwdan góre, bul kontentti alıp taslaǵan jaqsı.

=== Ólshemler boyınsha kórsetpe ===
{{Qısqartpa|[[WP:ÓBK]]|[[WP:JÚDÁUZÍN]]}}
Maqalalardı bóliw hám kishi betlerdi birlestiriw ushın birneshe paydalı qaǵıydalar;

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;4&quot; style=&quot;background:none;&quot;
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| '''Oqılatuǵın jazıw ólshemi''' || '''Ne islew kerek?'''
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 100&amp;nbsp;kB || Derlik anıq itimallıq penen bóliniw kerek
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| 60-100&amp;nbsp;kB &lt;br&gt;|| Bálkim: bóliniwi múmkin (bir temanıń kólemi ayırım waqıtları qosılǵan mazmundı durıs dep esaplasa da).
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 50&amp;nbsp;kB || Bóliw kerek bolıwı múmkin (bolıwı múmkinlik júdá artadı)
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 30&amp;nbsp;kB || Maqalanıń bóliniwine baylanıslı talqılawlar baslanıwı múmkin, keleshekte ótkeriliwi kerek bolıwı múmkin.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| 1-30&amp;nbsp;kB || Maqalanıń kólemin ózgertiw maqsetinde hár qanday háreketlerdi ámelge asırıw talap etilmeydi. Tek uzınlıq bóliniwdi aqlamaydı.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center; width:10%;&quot;| &amp;lt; 1&amp;nbsp;kB || Eger bir maqala yamasa dizim bir neshe aydan kóbirek waqıt usı ólshemde turǵan bolsa, tiyisli bet penen birlestiriwdi kórip shıǵıń. Sonday-aq, maqalanı keńeytiw múmkin.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center; width:10%;&quot;| &amp;lt; 1-300&amp;nbsp;karakter || [[Wikipedia:Shala maqala|Shala maqala]] kriteriyalarǵa juwap bermese, ádette, [[Wikipedia:Tez óshiriw|óshiriliiw kerek]] ([[Wikipedia:Tez óshiriw#Maqalalar|#M1]]) yamasa [[Járdem:Baǵdarlaw|baǵdarlaw kerek]].
|}

;Ótinish, umıtpań:

[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri]]
[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw]]</text>
      <sha1>6zna01zjsc2l2q4psiaars9vbwu5yzh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119979</id>
      <parentid>119975</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T09:50:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ólshemler boyınsha kórsetpe */</comment>
      <origin>119979</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13100" sha1="marczpczu9ibqg5ovzc6u79rbidkv5t" xml:space="preserve">{{Qaǵıydalar|[[:WP:MK]]|[[:WP:KÓLEM]]}}
{{Qısqasha|Maqalalardıń ólshemi júdá úlken yamasa júdá kishi bolmawı kerek.}}
Bul bette '''maqalanıń kólemi''' menen baylanıslı tiykarǵı máselelerge ulıwma kózqaras berilgen. Maqalalardıń ólshemi menen baylanıslı úsh ólshem bar:
* ''Oqıw múmkin bolǵan'' ólshem: Kesteler, dizimler yamasa kishi bólimlerden tısqarı maqalanıń tiykarǵı bólimlerinde kórsetiletuǵın teksttiń muǵdarı;
* ''Wiki formatlaw'' ólshemi: [[Járdem:Bet tariyxı|Tariyx betindegi]] ózgeris hám belgiler sanı menen kórsetilgen pútin betti ózgertiw aynasındaǵı teksttiń muǵdarı;
* ''Brauzer betiniń'' ólshemi: Web-brauzer tárepinen júklengen bettiń ulıwma ólshemi.

Maqalanıń kólemi menen baylanıslı paydalanıw múmkinligi tómendegilerdi óz ishine aladı:
* ''Oqıwshıǵa tiyisli'': Dıqqat-itibar múddeti, oqıw múmkinshiligi, maǵlıwmat jeterliligi hám basqalar.
* ''Avtorlarǵa baylanıslı'': Talqılaw betiniń keskinligi, arzımaǵan redaktorlawlar haqqındaǵı talqılawlar, úlken maqalanıń qalay bóliniwi haqqındaǵı talqılawlar hám t.b.
* ''Redaktorlawlarǵa tiyisli'': Úles qosılıwı múmkin bolǵan másele boyınsha maǵlıwmatlarǵa qaramastan, belgili bir ólshemge jetkende ósiwi sezilerli dárejede sheklengen maqalalar
* ''Basqa texnikalıq máseleler boyınsha'': Mobil tarmaqtıń sheklewleri hám basqalar.

Maqala júdá úlken bolsa, onı mayda bóleklerge bóliw, bir bólegin jańa maqalalarǵa aylandırıw yaki bir bólegin basqa maqalaǵa qosıwdı oylań. Maqala júdá kishkene bolsa, ol bar bolǵan bir yamasa birneshe basqa maqalalar menen [[Wikipedia:Birlestiriliw|birlestiriliwi múmkin]]. Bunday qararlar [[Wikipedia:Konsensus|kelisiwdi]] talap etedi. Maqalalardıń ólshemleri boyınsha kórsetpeler hám tolıq sheshimler tómende keltirilgen. [[Wikipedia:Wikipedia ishinde nusqalaw|Licenziya kórsetpesi]]ne muwapıq, hár qanday kontent bir maqaladan basqa jańa yamasa ámeldegi maqalaǵa kóshirilgende, «[[Wikipedia:ÚLGI|ÚLGI]] betindegi kontent» sıyaqlı [[Wikipedia:Redaktorlawlar túsindirmesi|ózgerisler haqqındaǵı maǵlıwmat]]tan paydalanıw shárt.

== Oqıw múmkinshiligi mashqalası ==
Wikipedianıń hár bir maqalası evolyuciya procesinde bolıp, rawajlanıwda dawam etiwi múmkin. Bir maqala penen islesiw tamamlansa, basqa paydalanıwshılar bul maqalanı ózgertiwdi baslaydı. Wikipedia ámelde sheklenbegen saqlaw ornına iye, biraq úlken maqalalardı oqıw, kóriw hám túsiniw qıyın bolıwı múmkin.

Basıp shıǵarılganda bir yamasa eki betten kóbirek bolǵan maqala basıp shıǵıwdı ańsatlastırıw ushın bólimlerge ajıratılıwı kerek (qarań: [[Wikipediya:Maqalalardı bezew]]). Kópshilik uzın maqalalar ushın bólimlerge ajıratıw tábiyiy tártip bolıp esaplanadı. Wikipedianıń [[Mobil internet|mobil versiyası]] oqıwshılarına bólimler boyınsha háreketleniwge tosqınlıq etetuǵın dárejede uzın yamasa kóp bolmawın támiyinlew arqalı járdem beriw múmkin.

30 000 bayttan 50 000 baytqa shekemgi, shama menen, 4 000 nan 10 000 ǵa shekem sózge teń bolǵan bet ortasha tezlikte 30-40 minut aralıǵında oqıladı (maqalanıń ólshemi haqqındaǵı maǵlıwmattı betke kirgennen keyin shep baganadaǵı «bet haqqındaǵı maǵlıwmat» siltemesi yamasa joqarıdaǵı oń táreptegi «tariyxın kóriw» betinen kóriw múmkin).

Ásirese, texnikalıq máselelerdi óz ishine alǵan maqalalar ulıwma alǵanda basqa maqalalarǵa qaraǵanda qısqa bolıwı kerek. Bunday smaqalalardı oqıp atırǵan qánige oqıwshılar, eger maqala jaqsı jazılǵan bolsa, uzınlıqtı yamasa tolıqlıqtı qanday da bir tárizde qabıl etiwi múmkin, biraq texnikalıq maqalalar ulıwma mániste oqıwshılar ushın anıq hám túsinikli bolıwı kerek. Uzın yamasa júdá uzın maqalanıń sózsiz bolatuǵın waqıtları boladı, biraq onıń quramalılıǵın barlıq waqıtta minimallastırıw kerek. Bul maqalalar túsiniksiz bolsa, onı {{tl|Túsiniksiz}} úlgisi menen belgilew múmkin. Oqıw múmkinshiligi — tiykarǵı ólshem.

=== Oqıw múmkin bolǵan tekst ===
Oqıw múmkin bolǵan qara sóz formasındaǵı tekst; eskertpeler hám derekler bólimleri («taǵı qarań», «sırtqı siltemeler», «derekler» hám basqalar), diagrammalar hám súwretler, kesteler hám dizimler, ishki hám sırtqı siltemeler, formalar sıyaqlı mazmunlardan tısqarı, qara sóz formasındaǵı teksttiń tiykarǵı mazmunın belgileydi.

[https://xtools.wmflabs.org/articleinfo XTools] tekst maǵlıwmatların, sonıń ishinde, belgiler sanın kórsetedi («ulıwma statistika» bólimindegi «tekst» bóliminiń astında). Házirgi waqıtta kórip shıǵılıp atırǵan maqalaǵaǵa shep baǵandaǵı «bet haqqında maǵlıwmat» siltemesin basıw hám tómendegi «sırtqı qurallar» betindegi «úlesler» siltemesin basıw arqalı kiriw múmkin.

=== Dizimler, kesteler hám rezyumeler ===
Dizimler, kesteler hám basqa materiallar álleqashan rezyume formasında bolǵanlıǵı sebepli bul betlerdi [[Wikipedia:Qısqasha usıl|rezyume usılı]]nda jáne de qısqartıw yamasa rezyume qılıw maqsetke muwapıq bolmawı múmkin. Uzın dizimdi yamasa kesteni bóliw yamasa qısqartıwdıń «tábiyiy» usılı bolmasa, onı eń jaqsı jaǵdayda qaldırıw, tiykarǵı maqaladaǵıday etip saqlaw yamasa erkin betke bóliw maqsetke muwapıq bolıwı múmkin. Qaysı jaǵdayda da, dizim yamasa keste maqseti hám kólemi ushın imkanı bolǵanınsha qısqa bolıwı kerek. Statistikalıq maǵlıwmatlardıń kópligi qaǵıydalarǵa qayshı keledi.

== Texnikalıq temalar ==
Smartfon hám tómen sapadaǵı keń polosalı baylanıs sıyaqlı tómen tezliktegi baylanıslardan paydalanıwshı paydalanıwshılar ushın ulıwma maqala ólshemi aqılǵa muwapıq dárejede tómen bolıwı kerek. 32 000 bayt ólshemdegi bettegi tekstti ózgertiw ushın 20 sekund waqıt sarplanadı, sonıń ushın qosımsha súwretlerdi qosıw kerek boladı hám bunnan úlken betlerdi eski brauzerlerde kórsetiw qıyın boladı. Tereńlik hám detallardı talap etetuǵın temalar ushın 200 000 bayttan úlken (~ 50 bet) temalar bar, biraq ádette bul ólshemdegi temalar eki yamasa onnan artıq kishi temalarǵa ajıratıladı. [[Arnawlı:Uzın betler]] házirgi waqıtta ólshemi eń úlken bolǵan maqalalar dizimin kórsetedi.

Úlken maqalalar mobil brauzerlerde mashqala tuwdırıwı múmkin, sebebi bunday qurılmalarda kóbinese yad az hám processor áste isleydi. Uzın betlerdi tolıq júklew hám qayta islew kóp waqıt talap etiwi múmkin. Analog awdarıwshı modemge jalǵanǵan kompyuter yamasa ayırım mobil qurılmalardıń sımsız jalǵanıwı sıyaqlı ásten jalǵanıwlar uzın maqalalardı júdá uzaq waqıtta júklep alıwına sebep bolıwı múmkin.

Wikipedia maqalası ushın [[mw:Manual:$wgMaxArticleSize|joqarı shegara]] 2 097 152 bayt (~2 [[Megabayt|MB]]) bolıp, bul MediaWiki programmasınıń standart maqala ólshemi shegarası.

== Maqalanı bóliw ==
Júdá úlken maqalalar logikalıq jaqtan óz aldına maqalalarǵa bóliniwi kerek. Uzın maqalalar álipbe, san yamasa tómengi bólimler kórinisinde basqa betlerge bólinedi. Sonday-aq, bólingen bóleklerdi túrlendiriwdi de oylap kóriń.

Uzın maqalanıń bir bólegin ǵárezsiz baslı maqalaǵa bólegende, alıp taslanǵan mazmunnıń qısqasha mazmunın aldınǵı maqalaǵa qaldırıwıńız kerek. Wikipedia ózgeris kirgiziwge ruqsat beriwshi, biraq qayta paydalanıwda kontentke úles qosıwshılarǵa silteme beriwdi talap etiwshi [[Wikipedia:Avtorlıq huqıqları|licenziya talapları]]na juwap beriwi ushın jańa bet «kontent &lt;nowiki&gt;[[maqala atı]]&lt;/nowiki&gt;nan alındı» jazıwın óz ishine alǵan ózgeris rezyumesi menen jaratılıwı kerek (bul basqısh hám bet atın qosıw bólimin ótkerip jibermeń). Sonday-aq, maqalanı múmkin bolǵan óshiriwlerden qorǵaw, maǵlıwmatlardıń joǵalıwınıń aldın alıw hám maqalanıń tariyxı óshiriliwiniń aldın alıw maqsetinde derek maqalanıń (yaǵnıy uzın maqalanıń) ózgeriwi haqqındaǵı qısqasha maǵlıwmatta «mazmun &lt;nowiki&gt;[[maqala ataması]]&lt;/nowiki&gt;na ótkerildi» túrindegi jazıw jazılıwı kerek. Bunıń ushın hár eki maqalanıń talqılaw betlerine {{tl|Nusqalandı}} úlgisin qoyıw múmkin.

Sonday-aq, betlerdi maqala izbe-izligi kórinisinde de toparlastırıw múmkinligin de umıtpań.

=== Asıǵıwdıń keregi joq ===
{{Qısqartpa|[[WP:ASÍǴÍW]]}}
Brauzerlerdiń rawajlanıwı yamasa maqalalardıń óse baslawı menen maqalanı bóliw ushın asıǵıwdıń keregi joq. Ayırım waqıtları maqalanı jeterli dárejede qamtıp alıw ushın maqalanıń kólemi úlken bolıwı kerek. Eger siz isenimsiz bolsańız yamasa maqalanıń qanday kólemde bolıwı kerekligi anıq emes bolsa, usı másele boyınsha maqalanıń talqılaw betinde dodalawdı baslań. Temaǵa birneshe qısqa maqalalar sıpatında qaralıwı yamasa qaralmawı kerekligin hám eger sonday bolsa, basqa paydalanıwshılardıń pikirin alıw arqalı olardı qalayınsha durıs shólkemlestiriw kerekligin anıqlań. Eger talqılanbasa, maqalaǵa {{tl|Júdá uzın}} úlgisin kirgiziń.

=== Áhmiyetsiz yamasa tartıslı bólimlerdi qırqıp taslaw ===
Ayırım waqıtları óz-ózinen áhmiyetsiz bolıp kóringen másele ayrıqsha máselelerge baylanıslı úlken maqala ushın orınlı bolıwı múmkin, al bul málimlemeni basqa maqalalarǵa ótkeriw orınsız bolıwı múmkin. Kópshilik jaǵdaylarda ózgerisler haqqında jeterli maǵlıwmat qaldırmastan, tartıslı bólimdi arnawlı túrde kesip taslaw [[Wikipedia:Biytárep kózqaras|biytárep kóz-qaras]]qa qarsı keledi. Sonıń menen birge, jańa maqalanı, atap aytqanda, tiykarǵı maqalanı alıp taslaw boyınsha kelisilgen maǵlıwmatlardı óz ishine alǵan jańa maqalanı jaratıw da qatań kózqaras siyasatın buzadı. Maqalanıń áhmiyetsiz yamasa tartıslı bólimlerin qırqıp taslawdan aldın pikirińizdi basqa paydalanıwshılar menen talqılaw betinde talqılań hám [[Wikipedia:Konsensus|konsensus]]qa erisiń. Sebebi siz ushın áhmiyetsiz bolǵan sóz basqa paydalanıwshılar ushın áhmiyetli bolıwı múmkin. Sonday-aq, maqalanı bóliwde jámiyettiń basqa principlerin de esapqa alıń hám kesip alınıp atırǵan  maqalanıń ataması hám mazmunı neytral kóz-qarastı sáwlelendiriwine isenim payda etiń.

=== Kerek emes bólimdi óshiirw ===
Eger bir maqalanıń bir bólimi funkcional emes úleslerge tiykarlanǵan bolsa (máselen, «sırtqı siltemeler» yamasa «esletpeler» bólimi), basqa maqalaǵa ótkeriwde olardı alıp taslaw tiykarǵı smaqalanı tazalawǵa járdem beriwi múmkin. Biraq pútkilley islemeytuǵın úleslerdi alıp taslaǵanıńızdı tekseriń. Eger basqa paydalanıwshılardan narazılıq kelip tússe, siz oylamaǵan jaǵday bolıwı múmkin, kontentti alıp taslawǵa baylanıslı pikirlerińizdi temanıń talqılaw betinde bildiriń. Eger maqalada enciklopediyaǵa kirgiziwge bolmaytuǵın kóp muǵdardaǵı kontent bar bolsa, jańa maqala jaratıwdan góre, bul kontentti alıp taslaǵan jaqsı.

=== Ólshemler boyınsha kórsetpe ===
{{Qısqartpa|[[WP:ÓBK]]|[[WP:JÚDÁUZÍN]]}}
Maqalalardı bóliw hám kishi betlerdi birlestiriw ushın birneshe paydalı qaǵıydalar;

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;4&quot; style=&quot;background:none;&quot;
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| '''Oqılatuǵın jazıw ólshemi''' || '''Ne islew kerek?'''
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 100&amp;nbsp;kB || Derlik anıq itimallıq penen bóliniw kerek
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| 60-100&amp;nbsp;kB &lt;br&gt;|| Bálkim: bóliniwi múmkin (bir temanıń kólemi ayırım waqıtları qosılǵan mazmundı durıs dep esaplasa da).
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 50&amp;nbsp;kB || Bóliw kerek bolıwı múmkin (bolıwı múmkinlik júdá artadı)
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 30&amp;nbsp;kB || Maqalanıń bóliniwine baylanıslı talqılawlar baslanıwı múmkin, keleshekte ótkeriliwi kerek bolıwı múmkin.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| 1-30&amp;nbsp;kB || Maqalanıń kólemin ózgertiw maqsetinde hár qanday háreketlerdi ámelge asırıw talap etilmeydi. Tek uzınlıq bóliniwdi aqlamaydı.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center; width:10%;&quot;| &amp;lt; 1&amp;nbsp;kB || Eger bir maqala yamasa dizim bir neshe aydan kóbirek waqıt usı ólshemde turǵan bolsa, tiyisli bet penen birlestiriwdi kórip shıǵıń. Sonday-aq, maqalanı keńeytiw múmkin.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center; width:10%;&quot;| &amp;lt; 1-300&amp;nbsp;xarakter || [[Wikipedia:Shala maqala|Shala maqala]] kriteriyalarǵa juwap bermese, ádette, [[Wikipedia:Tez óshiriw|óshiriliw kerek]] ([[Wikipedia:Tez óshiriw#Maqalalar|#M1]]) yamasa [[Járdem:Baǵdarlaw|baǵdarlaw kerek]].
|}

;Ótinish, umıtpań:

[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri]]
[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw]]</text>
      <sha1>marczpczu9ibqg5ovzc6u79rbidkv5t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119980</id>
      <parentid>119979</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T09:52:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Oqıw múmkin bolǵan tekst */</comment>
      <origin>119980</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13127" sha1="lxpkcupfb0ucbjepi5n2lf82j2imys8" xml:space="preserve">{{Qaǵıydalar|[[:WP:MK]]|[[:WP:KÓLEM]]}}
{{Qısqasha|Maqalalardıń ólshemi júdá úlken yamasa júdá kishi bolmawı kerek.}}
Bul bette '''maqalanıń kólemi''' menen baylanıslı tiykarǵı máselelerge ulıwma kózqaras berilgen. Maqalalardıń ólshemi menen baylanıslı úsh ólshem bar:
* ''Oqıw múmkin bolǵan'' ólshem: Kesteler, dizimler yamasa kishi bólimlerden tısqarı maqalanıń tiykarǵı bólimlerinde kórsetiletuǵın teksttiń muǵdarı;
* ''Wiki formatlaw'' ólshemi: [[Járdem:Bet tariyxı|Tariyx betindegi]] ózgeris hám belgiler sanı menen kórsetilgen pútin betti ózgertiw aynasındaǵı teksttiń muǵdarı;
* ''Brauzer betiniń'' ólshemi: Web-brauzer tárepinen júklengen bettiń ulıwma ólshemi.

Maqalanıń kólemi menen baylanıslı paydalanıw múmkinligi tómendegilerdi óz ishine aladı:
* ''Oqıwshıǵa tiyisli'': Dıqqat-itibar múddeti, oqıw múmkinshiligi, maǵlıwmat jeterliligi hám basqalar.
* ''Avtorlarǵa baylanıslı'': Talqılaw betiniń keskinligi, arzımaǵan redaktorlawlar haqqındaǵı talqılawlar, úlken maqalanıń qalay bóliniwi haqqındaǵı talqılawlar hám t.b.
* ''Redaktorlawlarǵa tiyisli'': Úles qosılıwı múmkin bolǵan másele boyınsha maǵlıwmatlarǵa qaramastan, belgili bir ólshemge jetkende ósiwi sezilerli dárejede sheklengen maqalalar
* ''Basqa texnikalıq máseleler boyınsha'': Mobil tarmaqtıń sheklewleri hám basqalar.

Maqala júdá úlken bolsa, onı mayda bóleklerge bóliw, bir bólegin jańa maqalalarǵa aylandırıw yaki bir bólegin basqa maqalaǵa qosıwdı oylań. Maqala júdá kishkene bolsa, ol bar bolǵan bir yamasa birneshe basqa maqalalar menen [[Wikipedia:Birlestiriliw|birlestiriliwi múmkin]]. Bunday qararlar [[Wikipedia:Konsensus|kelisiwdi]] talap etedi. Maqalalardıń ólshemleri boyınsha kórsetpeler hám tolıq sheshimler tómende keltirilgen. [[Wikipedia:Wikipedia ishinde nusqalaw|Licenziya kórsetpesi]]ne muwapıq, hár qanday kontent bir maqaladan basqa jańa yamasa ámeldegi maqalaǵa kóshirilgende, «[[Wikipedia:ÚLGI|ÚLGI]] betindegi kontent» sıyaqlı [[Wikipedia:Redaktorlawlar túsindirmesi|ózgerisler haqqındaǵı maǵlıwmat]]tan paydalanıw shárt.

== Oqıw múmkinshiligi mashqalası ==
Wikipedianıń hár bir maqalası evolyuciya procesinde bolıp, rawajlanıwda dawam etiwi múmkin. Bir maqala penen islesiw tamamlansa, basqa paydalanıwshılar bul maqalanı ózgertiwdi baslaydı. Wikipedia ámelde sheklenbegen saqlaw ornına iye, biraq úlken maqalalardı oqıw, kóriw hám túsiniw qıyın bolıwı múmkin.

Basıp shıǵarılganda bir yamasa eki betten kóbirek bolǵan maqala basıp shıǵıwdı ańsatlastırıw ushın bólimlerge ajıratılıwı kerek (qarań: [[Wikipediya:Maqalalardı bezew]]). Kópshilik uzın maqalalar ushın bólimlerge ajıratıw tábiyiy tártip bolıp esaplanadı. Wikipedianıń [[Mobil internet|mobil versiyası]] oqıwshılarına bólimler boyınsha háreketleniwge tosqınlıq etetuǵın dárejede uzın yamasa kóp bolmawın támiyinlew arqalı járdem beriw múmkin.

30 000 bayttan 50 000 baytqa shekemgi, shama menen, 4 000 nan 10 000 ǵa shekem sózge teń bolǵan bet ortasha tezlikte 30-40 minut aralıǵında oqıladı (maqalanıń ólshemi haqqındaǵı maǵlıwmattı betke kirgennen keyin shep baganadaǵı «bet haqqındaǵı maǵlıwmat» siltemesi yamasa joqarıdaǵı oń táreptegi «tariyxın kóriw» betinen kóriw múmkin).

Ásirese, texnikalıq máselelerdi óz ishine alǵan maqalalar ulıwma alǵanda basqa maqalalarǵa qaraǵanda qısqa bolıwı kerek. Bunday smaqalalardı oqıp atırǵan qánige oqıwshılar, eger maqala jaqsı jazılǵan bolsa, uzınlıqtı yamasa tolıqlıqtı qanday da bir tárizde qabıl etiwi múmkin, biraq texnikalıq maqalalar ulıwma mániste oqıwshılar ushın anıq hám túsinikli bolıwı kerek. Uzın yamasa júdá uzın maqalanıń sózsiz bolatuǵın waqıtları boladı, biraq onıń quramalılıǵın barlıq waqıtta minimallastırıw kerek. Bul maqalalar túsiniksiz bolsa, onı {{tl|Túsiniksiz}} úlgisi menen belgilew múmkin. Oqıw múmkinshiligi — tiykarǵı ólshem.

=== Oqıw múmkin bolǵan tekst ===
{{Qısqartpa|[[WP:OMBT]]}}
Oqıw múmkin bolǵan qara sóz formasındaǵı tekst; eskertpeler hám derekler bólimleri («taǵı qarań», «sırtqı siltemeler», «derekler» hám basqalar), diagrammalar hám súwretler, kesteler hám dizimler, ishki hám sırtqı siltemeler, formalar sıyaqlı mazmunlardan tısqarı, qara sóz formasındaǵı teksttiń tiykarǵı mazmunın belgileydi.

[https://xtools.wmflabs.org/articleinfo XTools] tekst maǵlıwmatların, sonıń ishinde, belgiler sanın kórsetedi («ulıwma statistika» bólimindegi «tekst» bóliminiń astında). Házirgi waqıtta kórip shıǵılıp atırǵan maqalaǵaǵa shep baǵandaǵı «bet haqqında maǵlıwmat» siltemesin basıw hám tómendegi «sırtqı qurallar» betindegi «úlesler» siltemesin basıw arqalı kiriw múmkin.

=== Dizimler, kesteler hám rezyumeler ===
Dizimler, kesteler hám basqa materiallar álleqashan rezyume formasında bolǵanlıǵı sebepli bul betlerdi [[Wikipedia:Qısqasha usıl|rezyume usılı]]nda jáne de qısqartıw yamasa rezyume qılıw maqsetke muwapıq bolmawı múmkin. Uzın dizimdi yamasa kesteni bóliw yamasa qısqartıwdıń «tábiyiy» usılı bolmasa, onı eń jaqsı jaǵdayda qaldırıw, tiykarǵı maqaladaǵıday etip saqlaw yamasa erkin betke bóliw maqsetke muwapıq bolıwı múmkin. Qaysı jaǵdayda da, dizim yamasa keste maqseti hám kólemi ushın imkanı bolǵanınsha qısqa bolıwı kerek. Statistikalıq maǵlıwmatlardıń kópligi qaǵıydalarǵa qayshı keledi.

== Texnikalıq temalar ==
Smartfon hám tómen sapadaǵı keń polosalı baylanıs sıyaqlı tómen tezliktegi baylanıslardan paydalanıwshı paydalanıwshılar ushın ulıwma maqala ólshemi aqılǵa muwapıq dárejede tómen bolıwı kerek. 32 000 bayt ólshemdegi bettegi tekstti ózgertiw ushın 20 sekund waqıt sarplanadı, sonıń ushın qosımsha súwretlerdi qosıw kerek boladı hám bunnan úlken betlerdi eski brauzerlerde kórsetiw qıyın boladı. Tereńlik hám detallardı talap etetuǵın temalar ushın 200 000 bayttan úlken (~ 50 bet) temalar bar, biraq ádette bul ólshemdegi temalar eki yamasa onnan artıq kishi temalarǵa ajıratıladı. [[Arnawlı:Uzın betler]] házirgi waqıtta ólshemi eń úlken bolǵan maqalalar dizimin kórsetedi.

Úlken maqalalar mobil brauzerlerde mashqala tuwdırıwı múmkin, sebebi bunday qurılmalarda kóbinese yad az hám processor áste isleydi. Uzın betlerdi tolıq júklew hám qayta islew kóp waqıt talap etiwi múmkin. Analog awdarıwshı modemge jalǵanǵan kompyuter yamasa ayırım mobil qurılmalardıń sımsız jalǵanıwı sıyaqlı ásten jalǵanıwlar uzın maqalalardı júdá uzaq waqıtta júklep alıwına sebep bolıwı múmkin.

Wikipedia maqalası ushın [[mw:Manual:$wgMaxArticleSize|joqarı shegara]] 2 097 152 bayt (~2 [[Megabayt|MB]]) bolıp, bul MediaWiki programmasınıń standart maqala ólshemi shegarası.

== Maqalanı bóliw ==
Júdá úlken maqalalar logikalıq jaqtan óz aldına maqalalarǵa bóliniwi kerek. Uzın maqalalar álipbe, san yamasa tómengi bólimler kórinisinde basqa betlerge bólinedi. Sonday-aq, bólingen bóleklerdi túrlendiriwdi de oylap kóriń.

Uzın maqalanıń bir bólegin ǵárezsiz baslı maqalaǵa bólegende, alıp taslanǵan mazmunnıń qısqasha mazmunın aldınǵı maqalaǵa qaldırıwıńız kerek. Wikipedia ózgeris kirgiziwge ruqsat beriwshi, biraq qayta paydalanıwda kontentke úles qosıwshılarǵa silteme beriwdi talap etiwshi [[Wikipedia:Avtorlıq huqıqları|licenziya talapları]]na juwap beriwi ushın jańa bet «kontent &lt;nowiki&gt;[[maqala atı]]&lt;/nowiki&gt;nan alındı» jazıwın óz ishine alǵan ózgeris rezyumesi menen jaratılıwı kerek (bul basqısh hám bet atın qosıw bólimin ótkerip jibermeń). Sonday-aq, maqalanı múmkin bolǵan óshiriwlerden qorǵaw, maǵlıwmatlardıń joǵalıwınıń aldın alıw hám maqalanıń tariyxı óshiriliwiniń aldın alıw maqsetinde derek maqalanıń (yaǵnıy uzın maqalanıń) ózgeriwi haqqındaǵı qısqasha maǵlıwmatta «mazmun &lt;nowiki&gt;[[maqala ataması]]&lt;/nowiki&gt;na ótkerildi» túrindegi jazıw jazılıwı kerek. Bunıń ushın hár eki maqalanıń talqılaw betlerine {{tl|Nusqalandı}} úlgisin qoyıw múmkin.

Sonday-aq, betlerdi maqala izbe-izligi kórinisinde de toparlastırıw múmkinligin de umıtpań.

=== Asıǵıwdıń keregi joq ===
{{Qısqartpa|[[WP:ASÍǴÍW]]}}
Brauzerlerdiń rawajlanıwı yamasa maqalalardıń óse baslawı menen maqalanı bóliw ushın asıǵıwdıń keregi joq. Ayırım waqıtları maqalanı jeterli dárejede qamtıp alıw ushın maqalanıń kólemi úlken bolıwı kerek. Eger siz isenimsiz bolsańız yamasa maqalanıń qanday kólemde bolıwı kerekligi anıq emes bolsa, usı másele boyınsha maqalanıń talqılaw betinde dodalawdı baslań. Temaǵa birneshe qısqa maqalalar sıpatında qaralıwı yamasa qaralmawı kerekligin hám eger sonday bolsa, basqa paydalanıwshılardıń pikirin alıw arqalı olardı qalayınsha durıs shólkemlestiriw kerekligin anıqlań. Eger talqılanbasa, maqalaǵa {{tl|Júdá uzın}} úlgisin kirgiziń.

=== Áhmiyetsiz yamasa tartıslı bólimlerdi qırqıp taslaw ===
Ayırım waqıtları óz-ózinen áhmiyetsiz bolıp kóringen másele ayrıqsha máselelerge baylanıslı úlken maqala ushın orınlı bolıwı múmkin, al bul málimlemeni basqa maqalalarǵa ótkeriw orınsız bolıwı múmkin. Kópshilik jaǵdaylarda ózgerisler haqqında jeterli maǵlıwmat qaldırmastan, tartıslı bólimdi arnawlı túrde kesip taslaw [[Wikipedia:Biytárep kózqaras|biytárep kóz-qaras]]qa qarsı keledi. Sonıń menen birge, jańa maqalanı, atap aytqanda, tiykarǵı maqalanı alıp taslaw boyınsha kelisilgen maǵlıwmatlardı óz ishine alǵan jańa maqalanı jaratıw da qatań kózqaras siyasatın buzadı. Maqalanıń áhmiyetsiz yamasa tartıslı bólimlerin qırqıp taslawdan aldın pikirińizdi basqa paydalanıwshılar menen talqılaw betinde talqılań hám [[Wikipedia:Konsensus|konsensus]]qa erisiń. Sebebi siz ushın áhmiyetsiz bolǵan sóz basqa paydalanıwshılar ushın áhmiyetli bolıwı múmkin. Sonday-aq, maqalanı bóliwde jámiyettiń basqa principlerin de esapqa alıń hám kesip alınıp atırǵan  maqalanıń ataması hám mazmunı neytral kóz-qarastı sáwlelendiriwine isenim payda etiń.

=== Kerek emes bólimdi óshiirw ===
Eger bir maqalanıń bir bólimi funkcional emes úleslerge tiykarlanǵan bolsa (máselen, «sırtqı siltemeler» yamasa «esletpeler» bólimi), basqa maqalaǵa ótkeriwde olardı alıp taslaw tiykarǵı smaqalanı tazalawǵa járdem beriwi múmkin. Biraq pútkilley islemeytuǵın úleslerdi alıp taslaǵanıńızdı tekseriń. Eger basqa paydalanıwshılardan narazılıq kelip tússe, siz oylamaǵan jaǵday bolıwı múmkin, kontentti alıp taslawǵa baylanıslı pikirlerińizdi temanıń talqılaw betinde bildiriń. Eger maqalada enciklopediyaǵa kirgiziwge bolmaytuǵın kóp muǵdardaǵı kontent bar bolsa, jańa maqala jaratıwdan góre, bul kontentti alıp taslaǵan jaqsı.

=== Ólshemler boyınsha kórsetpe ===
{{Qısqartpa|[[WP:ÓBK]]|[[WP:JÚDÁUZÍN]]}}
Maqalalardı bóliw hám kishi betlerdi birlestiriw ushın birneshe paydalı qaǵıydalar;

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;4&quot; style=&quot;background:none;&quot;
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| '''Oqılatuǵın jazıw ólshemi''' || '''Ne islew kerek?'''
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 100&amp;nbsp;kB || Derlik anıq itimallıq penen bóliniw kerek
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| 60-100&amp;nbsp;kB &lt;br&gt;|| Bálkim: bóliniwi múmkin (bir temanıń kólemi ayırım waqıtları qosılǵan mazmundı durıs dep esaplasa da).
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 50&amp;nbsp;kB || Bóliw kerek bolıwı múmkin (bolıwı múmkinlik júdá artadı)
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 30&amp;nbsp;kB || Maqalanıń bóliniwine baylanıslı talqılawlar baslanıwı múmkin, keleshekte ótkeriliwi kerek bolıwı múmkin.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| 1-30&amp;nbsp;kB || Maqalanıń kólemin ózgertiw maqsetinde hár qanday háreketlerdi ámelge asırıw talap etilmeydi. Tek uzınlıq bóliniwdi aqlamaydı.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center; width:10%;&quot;| &amp;lt; 1&amp;nbsp;kB || Eger bir maqala yamasa dizim bir neshe aydan kóbirek waqıt usı ólshemde turǵan bolsa, tiyisli bet penen birlestiriwdi kórip shıǵıń. Sonday-aq, maqalanı keńeytiw múmkin.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center; width:10%;&quot;| &amp;lt; 1-300&amp;nbsp;xarakter || [[Wikipedia:Shala maqala|Shala maqala]] kriteriyalarǵa juwap bermese, ádette, [[Wikipedia:Tez óshiriw|óshiriliw kerek]] ([[Wikipedia:Tez óshiriw#Maqalalar|#M1]]) yamasa [[Járdem:Baǵdarlaw|baǵdarlaw kerek]].
|}

;Ótinish, umıtpań:

[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri]]
[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw]]</text>
      <sha1>lxpkcupfb0ucbjepi5n2lf82j2imys8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119983</id>
      <parentid>119980</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T10:58:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <origin>119983</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16206" sha1="owv2abusvnpcp6c0g089y41nz95lzvk" xml:space="preserve">{{Qaǵıydalar|[[:WP:MK]]|[[:WP:KÓLEM]]}}
{{Qısqasha|Maqalalardıń ólshemi júdá úlken yamasa júdá kishi bolmawı kerek.}}
Bul bette '''maqalanıń kólemi''' menen baylanıslı tiykarǵı máselelerge ulıwma kózqaras berilgen. Maqalalardıń ólshemi menen baylanıslı úsh ólshem bar:
* ''Oqıw múmkin bolǵan'' ólshem: Kesteler, dizimler yamasa kishi bólimlerden tısqarı maqalanıń tiykarǵı bólimlerinde kórsetiletuǵın teksttiń muǵdarı;
* ''Wiki formatlaw'' ólshemi: [[Járdem:Bet tariyxı|Tariyx betindegi]] ózgeris hám belgiler sanı menen kórsetilgen pútin betti ózgertiw aynasındaǵı teksttiń muǵdarı;
* ''Brauzer betiniń'' ólshemi: Web-brauzer tárepinen júklengen bettiń ulıwma ólshemi.

Maqalanıń kólemi menen baylanıslı paydalanıw múmkinligi tómendegilerdi óz ishine aladı:
* ''Oqıwshıǵa tiyisli'': Dıqqat-itibar múddeti, oqıw múmkinshiligi, maǵlıwmat jeterliligi hám basqalar.
* ''Avtorlarǵa baylanıslı'': Talqılaw betiniń keskinligi, arzımaǵan redaktorlawlar haqqındaǵı talqılawlar, úlken maqalanıń qalay bóliniwi haqqındaǵı talqılawlar hám t.b.
* ''Redaktorlawlarǵa tiyisli'': Úles qosılıwı múmkin bolǵan másele boyınsha maǵlıwmatlarǵa qaramastan, belgili bir ólshemge jetkende ósiwi sezilerli dárejede sheklengen maqalalar
* ''Basqa texnikalıq máseleler boyınsha'': Mobil tarmaqtıń sheklewleri hám basqalar.

Maqala júdá úlken bolsa, onı mayda bóleklerge bóliw, bir bólegin jańa maqalalarǵa aylandırıw yaki bir bólegin basqa maqalaǵa qosıwdı oylań. Maqala júdá kishkene bolsa, ol bar bolǵan bir yamasa birneshe basqa maqalalar menen [[Wikipedia:Birlestiriliw|birlestiriliwi múmkin]]. Bunday qararlar [[Wikipedia:Konsensus|kelisiwdi]] talap etedi. Maqalalardıń ólshemleri boyınsha kórsetpeler hám tolıq sheshimler tómende keltirilgen. [[Wikipedia:Wikipedia ishinde nusqalaw|Licenziya kórsetpesi]]ne muwapıq, hár qanday kontent bir maqaladan basqa jańa yamasa ámeldegi maqalaǵa kóshirilgende, «[[Wikipedia:ÚLGI|ÚLGI]] betindegi kontent» sıyaqlı [[Wikipedia:Redaktorlawlar túsindirmesi|ózgerisler haqqındaǵı maǵlıwmat]]tan paydalanıw shárt.

== Oqıw múmkinshiligi mashqalası ==
Wikipedianıń hár bir maqalası evolyuciya procesinde bolıp, rawajlanıwda dawam etiwi múmkin. Bir maqala penen islesiw tamamlansa, basqa paydalanıwshılar bul maqalanı ózgertiwdi baslaydı. Wikipedia ámelde sheklenbegen saqlaw ornına iye, biraq úlken maqalalardı oqıw, kóriw hám túsiniw qıyın bolıwı múmkin.

Basıp shıǵarılganda bir yamasa eki betten kóbirek bolǵan maqala basıp shıǵıwdı ańsatlastırıw ushın bólimlerge ajıratılıwı kerek (qarań: [[Wikipediya:Maqalalardı bezew]]). Kópshilik uzın maqalalar ushın bólimlerge ajıratıw tábiyiy tártip bolıp esaplanadı. Wikipedianıń [[Mobil internet|mobil versiyası]] oqıwshılarına bólimler boyınsha háreketleniwge tosqınlıq etetuǵın dárejede uzın yamasa kóp bolmawın támiyinlew arqalı járdem beriw múmkin.

30 000 bayttan 50 000 baytqa shekemgi, shama menen, 4 000 nan 10 000 ǵa shekem sózge teń bolǵan bet ortasha tezlikte 30-40 minut aralıǵında oqıladı (maqalanıń ólshemi haqqındaǵı maǵlıwmattı betke kirgennen keyin shep baganadaǵı «bet haqqındaǵı maǵlıwmat» siltemesi yamasa joqarıdaǵı oń táreptegi «tariyxın kóriw» betinen kóriw múmkin).

Ásirese, texnikalıq máselelerdi óz ishine alǵan maqalalar ulıwma alǵanda basqa maqalalarǵa qaraǵanda qısqa bolıwı kerek. Bunday smaqalalardı oqıp atırǵan qánige oqıwshılar, eger maqala jaqsı jazılǵan bolsa, uzınlıqtı yamasa tolıqlıqtı qanday da bir tárizde qabıl etiwi múmkin, biraq texnikalıq maqalalar ulıwma mániste oqıwshılar ushın anıq hám túsinikli bolıwı kerek. Uzın yamasa júdá uzın maqalanıń sózsiz bolatuǵın waqıtları boladı, biraq onıń quramalılıǵın barlıq waqıtta minimallastırıw kerek. Bul maqalalar túsiniksiz bolsa, onı {{tl|Túsiniksiz}} úlgisi menen belgilew múmkin. Oqıw múmkinshiligi — tiykarǵı ólshem.

=== Oqıw múmkin bolǵan tekst ===
{{Qısqartpa|[[WP:OMBT]]}}
Oqıw múmkin bolǵan qara sóz formasındaǵı tekst; eskertpeler hám derekler bólimleri («taǵı qarań», «sırtqı siltemeler», «derekler» hám basqalar), diagrammalar hám súwretler, kesteler hám dizimler, ishki hám sırtqı siltemeler, formalar sıyaqlı mazmunlardan tısqarı, qara sóz formasındaǵı teksttiń tiykarǵı mazmunın belgileydi.

[https://xtools.wmflabs.org/articleinfo XTools] tekst maǵlıwmatların, sonıń ishinde, belgiler sanın kórsetedi («ulıwma statistika» bólimindegi «tekst» bóliminiń astında). Házirgi waqıtta kórip shıǵılıp atırǵan maqalaǵaǵa shep baǵandaǵı «bet haqqında maǵlıwmat» siltemesin basıw hám tómendegi «sırtqı qurallar» betindegi «úlesler» siltemesin basıw arqalı kiriw múmkin.

=== Dizimler, kesteler hám rezyumeler ===
Dizimler, kesteler hám basqa materiallar álleqashan rezyume formasında bolǵanlıǵı sebepli bul betlerdi [[Wikipedia:Qısqasha usıl|rezyume usılı]]nda jáne de qısqartıw yamasa rezyume qılıw maqsetke muwapıq bolmawı múmkin. Uzın dizimdi yamasa kesteni bóliw yamasa qısqartıwdıń «tábiyiy» usılı bolmasa, onı eń jaqsı jaǵdayda qaldırıw, tiykarǵı maqaladaǵıday etip saqlaw yamasa erkin betke bóliw maqsetke muwapıq bolıwı múmkin. Qaysı jaǵdayda da, dizim yamasa keste maqseti hám kólemi ushın imkanı bolǵanınsha qısqa bolıwı kerek. Statistikalıq maǵlıwmatlardıń kópligi qaǵıydalarǵa qayshı keledi.

== Texnikalıq temalar ==
Smartfon hám tómen sapadaǵı keń polosalı baylanıs sıyaqlı tómen tezliktegi baylanıslardan paydalanıwshı paydalanıwshılar ushın ulıwma maqala ólshemi aqılǵa muwapıq dárejede tómen bolıwı kerek. 32 000 bayt ólshemdegi bettegi tekstti ózgertiw ushın 20 sekund waqıt sarplanadı, sonıń ushın qosımsha súwretlerdi qosıw kerek boladı hám bunnan úlken betlerdi eski brauzerlerde kórsetiw qıyın boladı. Tereńlik hám detallardı talap etetuǵın temalar ushın 200 000 bayttan úlken (~ 50 bet) temalar bar, biraq ádette bul ólshemdegi temalar eki yamasa onnan artıq kishi temalarǵa ajıratıladı. [[Arnawlı:Uzın betler]] házirgi waqıtta ólshemi eń úlken bolǵan maqalalar dizimin kórsetedi.

Úlken maqalalar mobil brauzerlerde mashqala tuwdırıwı múmkin, sebebi bunday qurılmalarda kóbinese yad az hám processor áste isleydi. Uzın betlerdi tolıq júklew hám qayta islew kóp waqıt talap etiwi múmkin. Analog awdarıwshı modemge jalǵanǵan kompyuter yamasa ayırım mobil qurılmalardıń sımsız jalǵanıwı sıyaqlı ásten jalǵanıwlar uzın maqalalardı júdá uzaq waqıtta júklep alıwına sebep bolıwı múmkin.

Wikipedia maqalası ushın [[mw:Manual:$wgMaxArticleSize|joqarı shegara]] 2 097 152 bayt (~2 [[Megabayt|MB]]) bolıp, bul MediaWiki programmasınıń standart maqala ólshemi shegarası.

== Maqalanı bóliw ==
Júdá úlken maqalalar logikalıq jaqtan óz aldına maqalalarǵa bóliniwi kerek. Uzın maqalalar álipbe, san yamasa tómengi bólimler kórinisinde basqa betlerge bólinedi. Sonday-aq, bólingen bóleklerdi túrlendiriwdi de oylap kóriń.

Uzın maqalanıń bir bólegin ǵárezsiz baslı maqalaǵa bólegende, alıp taslanǵan mazmunnıń qısqasha mazmunın aldınǵı maqalaǵa qaldırıwıńız kerek. Wikipedia ózgeris kirgiziwge ruqsat beriwshi, biraq qayta paydalanıwda kontentke úles qosıwshılarǵa silteme beriwdi talap etiwshi [[Wikipedia:Avtorlıq huqıqları|licenziya talapları]]na juwap beriwi ushın jańa bet «kontent &lt;nowiki&gt;[[maqala atı]]&lt;/nowiki&gt;nan alındı» jazıwın óz ishine alǵan ózgeris rezyumesi menen jaratılıwı kerek (bul basqısh hám bet atın qosıw bólimin ótkerip jibermeń). Sonday-aq, maqalanı múmkin bolǵan óshiriwlerden qorǵaw, maǵlıwmatlardıń joǵalıwınıń aldın alıw hám maqalanıń tariyxı óshiriliwiniń aldın alıw maqsetinde derek maqalanıń (yaǵnıy uzın maqalanıń) ózgeriwi haqqındaǵı qısqasha maǵlıwmatta «mazmun &lt;nowiki&gt;[[maqala ataması]]&lt;/nowiki&gt;na ótkerildi» túrindegi jazıw jazılıwı kerek. Bunıń ushın hár eki maqalanıń talqılaw betlerine {{tl|Nusqalandı}} úlgisin qoyıw múmkin.

Sonday-aq, betlerdi maqala izbe-izligi kórinisinde de toparlastırıw múmkinligin de umıtpań.

=== Asıǵıwdıń keregi joq ===
{{Qısqartpa|[[WP:ASÍǴÍW]]}}
Brauzerlerdiń rawajlanıwı yamasa maqalalardıń óse baslawı menen maqalanı bóliw ushın asıǵıwdıń keregi joq. Ayırım waqıtları maqalanı jeterli dárejede qamtıp alıw ushın maqalanıń kólemi úlken bolıwı kerek. Eger siz isenimsiz bolsańız yamasa maqalanıń qanday kólemde bolıwı kerekligi anıq emes bolsa, usı másele boyınsha maqalanıń talqılaw betinde dodalawdı baslań. Temaǵa birneshe qısqa maqalalar sıpatında qaralıwı yamasa qaralmawı kerekligin hám eger sonday bolsa, basqa paydalanıwshılardıń pikirin alıw arqalı olardı qalayınsha durıs shólkemlestiriw kerekligin anıqlań. Eger talqılanbasa, maqalaǵa {{tl|Júdá uzın}} úlgisin kirgiziń.

=== Áhmiyetsiz yamasa tartıslı bólimlerdi qırqıp taslaw ===
Ayırım waqıtları óz-ózinen áhmiyetsiz bolıp kóringen másele ayrıqsha máselelerge baylanıslı úlken maqala ushın orınlı bolıwı múmkin, al bul málimlemeni basqa maqalalarǵa ótkeriw orınsız bolıwı múmkin. Kópshilik jaǵdaylarda ózgerisler haqqında jeterli maǵlıwmat qaldırmastan, tartıslı bólimdi arnawlı túrde kesip taslaw [[Wikipedia:Biytárep kózqaras|biytárep kóz-qaras]]qa qarsı keledi. Sonıń menen birge, jańa maqalanı, atap aytqanda, tiykarǵı maqalanı alıp taslaw boyınsha kelisilgen maǵlıwmatlardı óz ishine alǵan jańa maqalanı jaratıw da qatań kózqaras siyasatın buzadı. Maqalanıń áhmiyetsiz yamasa tartıslı bólimlerin qırqıp taslawdan aldın pikirińizdi basqa paydalanıwshılar menen talqılaw betinde talqılań hám [[Wikipedia:Konsensus|konsensus]]qa erisiń. Sebebi siz ushın áhmiyetsiz bolǵan sóz basqa paydalanıwshılar ushın áhmiyetli bolıwı múmkin. Sonday-aq, maqalanı bóliwde jámiyettiń basqa principlerin de esapqa alıń hám kesip alınıp atırǵan  maqalanıń ataması hám mazmunı neytral kóz-qarastı sáwlelendiriwine isenim payda etiń.

=== Kerek emes bólimdi óshiirw ===
Eger bir maqalanıń bir bólimi funkcional emes úleslerge tiykarlanǵan bolsa (máselen, «sırtqı siltemeler» yamasa «esletpeler» bólimi), basqa maqalaǵa ótkeriwde olardı alıp taslaw tiykarǵı smaqalanı tazalawǵa járdem beriwi múmkin. Biraq pútkilley islemeytuǵın úleslerdi alıp taslaǵanıńızdı tekseriń. Eger basqa paydalanıwshılardan narazılıq kelip tússe, siz oylamaǵan jaǵday bolıwı múmkin, kontentti alıp taslawǵa baylanıslı pikirlerińizdi temanıń talqılaw betinde bildiriń. Eger maqalada enciklopediyaǵa kirgiziwge bolmaytuǵın kóp muǵdardaǵı kontent bar bolsa, jańa maqala jaratıwdan góre, bul kontentti alıp taslaǵan jaqsı.

=== Ólshemler boyınsha kórsetpe ===
{{Qısqartpa|[[WP:ÓBK]]|[[WP:JÚDÁUZÍN]]}}
Maqalalardı bóliw hám kishi betlerdi birlestiriw ushın birneshe paydalı qaǵıydalar;

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;4&quot; style=&quot;background:none;&quot;
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| '''Oqılatuǵın jazıw ólshemi''' || '''Ne islew kerek?'''
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 100&amp;nbsp;kB || Derlik anıq itimallıq penen bóliniw kerek
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| 60-100&amp;nbsp;kB &lt;br&gt;|| Bálkim: bóliniwi múmkin (bir temanıń kólemi ayırım waqıtları qosılǵan mazmundı durıs dep esaplasa da).
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 50&amp;nbsp;kB || Bóliw kerek bolıwı múmkin (bolıwı múmkinlik júdá artadı)
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 30&amp;nbsp;kB || Maqalanıń bóliniwine baylanıslı talqılawlar baslanıwı múmkin, keleshekte ótkeriliwi kerek bolıwı múmkin.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| 1-30&amp;nbsp;kB || Maqalanıń kólemin ózgertiw maqsetinde hár qanday háreketlerdi ámelge asırıw talap etilmeydi. Tek uzınlıq bóliniwdi aqlamaydı.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center; width:10%;&quot;| &amp;lt; 1&amp;nbsp;kB || Eger bir maqala yamasa dizim bir neshe aydan kóbirek waqıt usı ólshemde turǵan bolsa, tiyisli bet penen birlestiriwdi kórip shıǵıń. Sonday-aq, maqalanı keńeytiw múmkin.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center; width:10%;&quot;| &amp;lt; 1-300&amp;nbsp;belgi || [[Wikipedia:Shala maqala|Shala maqala]] kriteriyalarǵa juwap bermese, ádette, [[Wikipedia:Tez óshiriw|óshiriliw kerek]] ([[Wikipedia:Tez óshiriw#Maqalalar|#M1]]) yamasa [[Járdem:Baǵdarlaw|baǵdarlaw kerek]].
|}

;Ótinish, umıtpań:
Bul qaǵıydalar tek oqıw múmkin bolǵan qara jazıw ushin ámel etedi hám wiki formatlaw processlerine qollanılmaydı (ótmish dizimlerinde yamasa basqa usıllarda tabıladı) hám hár bir 1000 bayt (~1 kB) 1000 belgige teń. Bir maqaladaǵı belgiler sanın [https://xtools.wmflabs.org/articleinfo XTools] járdeminde (yamasa tiyisli maqalada bolǵanda shep baǵanadaǵı «Bet haqqında maǵlıwmat» siltemesin basıp, tómendegi «Sırtqı qurallar» betindegi «Qosımshalar» siltemesin basıw arqalı) tabıwǵa boladı.

Bul tiykarǵı qaǵıydalar mánilerdi ajıratıw betlerinde az qollanıladı hám tábiyiy túrde [[Wikipedia:Baǵdarlaw|baǵdarlaw]] betlerinde qollanılmaydı. Sonıń menen birge, belgili bir máseleler tiykarında dúzilgen dizimlerde bóliw procesin ámelge asırıw ulıwma túrde maqsetke muwapıq emes, ásirese, maqala bóliw procesin ámelge asırıw ushın kestelerdi qırqıwdı talap etse, bóliw procesin ámelge asırıw maqsetke muwapıq emes.

== Forma ólshemi ==
{{Qosımsha qarańız|Wikipedia:Wikilestiriw}}
Formatlaw yaki [[Belgilew tili|belgilew tili]] — hújjetti ózgertiw hám oqıw ushın qollanılatuǵın kod. Wikipediada qollanılatuǵın kodlar Wikipedia formatı dep ataladı. Formatlaw ólshemi oqıw múmkin bolǵan tekstti de, Wiki kodların da, súwret yamasa audio klipler sıyaqlı maqalada qollanılatuǵın fayllardı da óz ishine aladı. Formatlaw ólshemi bárqulla joqarıdaǵı ólshemler boyınsha kórsetpede keltirilgen oqılıwshı qara tekst ólsheminen úlken yamasa oǵan teń boladı.

Bettiń formatlaw ólshemin [[Bayt|bayt]] kórinisinde [[Járdem:Bet tariyxı|bet tariyxı]]nan kóriwińiz múmkin. Sonday-aq, joqarı oń táreptegi [[Járdem:Izlew|izlew]] maydanshasına &lt;code&gt;intitle:Maqala atı&lt;/code&gt; jazıwı arqalı maqaladaǵı sózlerdiń sanı da, maqalanıń [[kilobayt]]lardaǵı ólshemi de kórsetiledi. Biraq sonı da itibarǵa alıw kerek, kópshilik jaǵdaylarda bul maǵlıwmatlar óz-ózinen maqalanı bóliw kerek yamasa kerek emesligi haqqında isenimli kórsetkish bolmaydı.

Formatlaw ólshemi boyınsha eń úlken maqalalar [[Arnawlı:Uzın betler]]de keltirilgen.

Esletip ótiw kerek, pútin bettiń ornına onıń bir bólimin almastırıw kútiw waqtın qısqartadı hám kópshilik paydalanıwshılar ushın úlken bet mashqalasın saplastıradı. Biraq aqırın modemi bar oqıwshılar pútkil bettiń júkleniwin kútiwi kerek boladı.

Óz sazlawlarıńızdı (joqarı oń táreptegi «Sazlawlar» betinde jaylasqan «sırtqı kórinis» betindegi «qaralama baylanısı forması ushın shek» bólimin ózgertiw arqalı)belgili ólshemdegi betlerden kishi betlerge baylanıslardıń túrli reńde kóriniwi ushın ózgertiwińiz múmkin. Bul jerde «ólshem» ózgerisler qutısında kórinetuģin derek teksttiń ólshemin bildiredi.

== Tekstti alıp taslaw ==
Tekst tek ǵana maqalanı qısqartıw maqsetinde alıp taslanbawı kerek.

== Taǵı qarań ==
* [[Arnawlı:Uzın betler]]
* [[Wikipedia:Birlestiriw testi]]
* [[Wikipedia:Maqala bólimleri]]

[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri]]
[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw]]</text>
      <sha1>owv2abusvnpcp6c0g089y41nz95lzvk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119984</id>
      <parentid>119983</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T11:05:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <origin>119984</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18026" sha1="ohb1vsbaqzc24f79mnr99j186a7ri5t" xml:space="preserve">{{Qaǵıydalar|[[:WP:MK]]|[[:WP:KÓLEM]]}}
{{Qısqasha|Maqalalardıń ólshemi júdá úlken yamasa júdá kishi bolmawı kerek.}}
Bul bette '''maqalanıń kólemi''' menen baylanıslı tiykarǵı máselelerge ulıwma kózqaras berilgen. Maqalalardıń ólshemi menen baylanıslı úsh ólshem bar:
* ''Oqıw múmkin bolǵan'' ólshem: Kesteler, dizimler yamasa kishi bólimlerden tısqarı maqalanıń tiykarǵı bólimlerinde kórsetiletuǵın teksttiń muǵdarı;
* ''Wiki formatlaw'' ólshemi: [[Járdem:Bet tariyxı|Tariyx betindegi]] ózgeris hám belgiler sanı menen kórsetilgen pútin betti ózgertiw aynasındaǵı teksttiń muǵdarı;
* ''Brauzer betiniń'' ólshemi: Web-brauzer tárepinen júklengen bettiń ulıwma ólshemi.

Maqalanıń kólemi menen baylanıslı paydalanıw múmkinligi tómendegilerdi óz ishine aladı:
* ''Oqıwshıǵa tiyisli'': Dıqqat-itibar múddeti, oqıw múmkinshiligi, maǵlıwmat jeterliligi hám basqalar.
* ''Avtorlarǵa baylanıslı'': Talqılaw betiniń keskinligi, arzımaǵan redaktorlawlar haqqındaǵı talqılawlar, úlken maqalanıń qalay bóliniwi haqqındaǵı talqılawlar hám t.b.
* ''Redaktorlawlarǵa tiyisli'': Úles qosılıwı múmkin bolǵan másele boyınsha maǵlıwmatlarǵa qaramastan, belgili bir ólshemge jetkende ósiwi sezilerli dárejede sheklengen maqalalar
* ''Basqa texnikalıq máseleler boyınsha'': Mobil tarmaqtıń sheklewleri hám basqalar.

Maqala júdá úlken bolsa, onı mayda bóleklerge bóliw, bir bólegin jańa maqalalarǵa aylandırıw yaki bir bólegin basqa maqalaǵa qosıwdı oylań. Maqala júdá kishkene bolsa, ol bar bolǵan bir yamasa birneshe basqa maqalalar menen [[Wikipedia:Birlestiriliw|birlestiriliwi múmkin]]. Bunday qararlar [[Wikipedia:Konsensus|kelisiwdi]] talap etedi. Maqalalardıń ólshemleri boyınsha kórsetpeler hám tolıq sheshimler tómende keltirilgen. [[Wikipedia:Wikipedia ishinde nusqalaw|Licenziya kórsetpesi]]ne muwapıq, hár qanday kontent bir maqaladan basqa jańa yamasa ámeldegi maqalaǵa kóshirilgende, «[[Wikipedia:ÚLGI|ÚLGI]] betindegi kontent» sıyaqlı [[Wikipedia:Redaktorlawlar túsindirmesi|ózgerisler haqqındaǵı maǵlıwmat]]tan paydalanıw shárt.

== Oqıw múmkinshiligi mashqalası ==
Wikipedianıń hár bir maqalası evolyuciya procesinde bolıp, rawajlanıwda dawam etiwi múmkin. Bir maqala penen islesiw tamamlansa, basqa paydalanıwshılar bul maqalanı ózgertiwdi baslaydı. Wikipedia ámelde sheklenbegen saqlaw ornına iye, biraq úlken maqalalardı oqıw, kóriw hám túsiniw qıyın bolıwı múmkin.

Basıp shıǵarılganda bir yamasa eki betten kóbirek bolǵan maqala basıp shıǵıwdı ańsatlastırıw ushın bólimlerge ajıratılıwı kerek (qarań: [[Wikipediya:Maqalalardı bezew]]). Kópshilik uzın maqalalar ushın bólimlerge ajıratıw tábiyiy tártip bolıp esaplanadı. Wikipedianıń [[Mobil internet|mobil versiyası]] oqıwshılarına bólimler boyınsha háreketleniwge tosqınlıq etetuǵın dárejede uzın yamasa kóp bolmawın támiyinlew arqalı járdem beriw múmkin.

30 000 bayttan 50 000 baytqa shekemgi, shama menen, 4 000 nan 10 000 ǵa shekem sózge teń bolǵan bet ortasha tezlikte 30-40 minut aralıǵında oqıladı (maqalanıń ólshemi haqqındaǵı maǵlıwmattı betke kirgennen keyin shep baganadaǵı «bet haqqındaǵı maǵlıwmat» siltemesi yamasa joqarıdaǵı oń táreptegi «tariyxın kóriw» betinen kóriw múmkin).

Ásirese, texnikalıq máselelerdi óz ishine alǵan maqalalar ulıwma alǵanda basqa maqalalarǵa qaraǵanda qısqa bolıwı kerek. Bunday smaqalalardı oqıp atırǵan qánige oqıwshılar, eger maqala jaqsı jazılǵan bolsa, uzınlıqtı yamasa tolıqlıqtı qanday da bir tárizde qabıl etiwi múmkin, biraq texnikalıq maqalalar ulıwma mániste oqıwshılar ushın anıq hám túsinikli bolıwı kerek. Uzın yamasa júdá uzın maqalanıń sózsiz bolatuǵın waqıtları boladı, biraq onıń quramalılıǵın barlıq waqıtta minimallastırıw kerek. Bul maqalalar túsiniksiz bolsa, onı {{tl|Túsiniksiz}} úlgisi menen belgilew múmkin. Oqıw múmkinshiligi — tiykarǵı ólshem.

=== Oqıw múmkin bolǵan tekst ===
{{Qısqartpa|[[WP:OMBT]]}}
Oqıw múmkin bolǵan qara sóz formasındaǵı tekst; eskertpeler hám derekler bólimleri («taǵı qarań», «sırtqı siltemeler», «derekler» hám basqalar), diagrammalar hám súwretler, kesteler hám dizimler, ishki hám sırtqı siltemeler, formalar sıyaqlı mazmunlardan tısqarı, qara sóz formasındaǵı teksttiń tiykarǵı mazmunın belgileydi.

[https://xtools.wmflabs.org/articleinfo XTools] tekst maǵlıwmatların, sonıń ishinde, belgiler sanın kórsetedi («ulıwma statistika» bólimindegi «tekst» bóliminiń astında). Házirgi waqıtta kórip shıǵılıp atırǵan maqalaǵaǵa shep baǵandaǵı «bet haqqında maǵlıwmat» siltemesin basıw hám tómendegi «sırtqı qurallar» betindegi «úlesler» siltemesin basıw arqalı kiriw múmkin.

=== Dizimler, kesteler hám rezyumeler ===
Dizimler, kesteler hám basqa materiallar álleqashan rezyume formasında bolǵanlıǵı sebepli bul betlerdi [[Wikipedia:Qısqasha usıl|rezyume usılı]]nda jáne de qısqartıw yamasa rezyume qılıw maqsetke muwapıq bolmawı múmkin. Uzın dizimdi yamasa kesteni bóliw yamasa qısqartıwdıń «tábiyiy» usılı bolmasa, onı eń jaqsı jaǵdayda qaldırıw, tiykarǵı maqaladaǵıday etip saqlaw yamasa erkin betke bóliw maqsetke muwapıq bolıwı múmkin. Qaysı jaǵdayda da, dizim yamasa keste maqseti hám kólemi ushın imkanı bolǵanınsha qısqa bolıwı kerek. Statistikalıq maǵlıwmatlardıń kópligi qaǵıydalarǵa qayshı keledi.

== Texnikalıq temalar ==
Smartfon hám tómen sapadaǵı keń polosalı baylanıs sıyaqlı tómen tezliktegi baylanıslardan paydalanıwshı paydalanıwshılar ushın ulıwma maqala ólshemi aqılǵa muwapıq dárejede tómen bolıwı kerek. 32 000 bayt ólshemdegi bettegi tekstti ózgertiw ushın 20 sekund waqıt sarplanadı, sonıń ushın qosımsha súwretlerdi qosıw kerek boladı hám bunnan úlken betlerdi eski brauzerlerde kórsetiw qıyın boladı. Tereńlik hám detallardı talap etetuǵın temalar ushın 200 000 bayttan úlken (~ 50 bet) temalar bar, biraq ádette bul ólshemdegi temalar eki yamasa onnan artıq kishi temalarǵa ajıratıladı. [[Arnawlı:Uzın betler]] házirgi waqıtta ólshemi eń úlken bolǵan maqalalar dizimin kórsetedi.

Úlken maqalalar mobil brauzerlerde mashqala tuwdırıwı múmkin, sebebi bunday qurılmalarda kóbinese yad az hám processor áste isleydi. Uzın betlerdi tolıq júklew hám qayta islew kóp waqıt talap etiwi múmkin. Analog awdarıwshı modemge jalǵanǵan kompyuter yamasa ayırım mobil qurılmalardıń sımsız jalǵanıwı sıyaqlı ásten jalǵanıwlar uzın maqalalardı júdá uzaq waqıtta júklep alıwına sebep bolıwı múmkin.

Wikipedia maqalası ushın [[mw:Manual:$wgMaxArticleSize|joqarı shegara]] 2 097 152 bayt (~2 [[Megabayt|MB]]) bolıp, bul MediaWiki programmasınıń standart maqala ólshemi shegarası.

== Maqalanı bóliw ==
Júdá úlken maqalalar logikalıq jaqtan óz aldına maqalalarǵa bóliniwi kerek. Uzın maqalalar álipbe, san yamasa tómengi bólimler kórinisinde basqa betlerge bólinedi. Sonday-aq, bólingen bóleklerdi túrlendiriwdi de oylap kóriń.

Uzın maqalanıń bir bólegin ǵárezsiz baslı maqalaǵa bólegende, alıp taslanǵan mazmunnıń qısqasha mazmunın aldınǵı maqalaǵa qaldırıwıńız kerek. Wikipedia ózgeris kirgiziwge ruqsat beriwshi, biraq qayta paydalanıwda kontentke úles qosıwshılarǵa silteme beriwdi talap etiwshi [[Wikipedia:Avtorlıq huqıqları|licenziya talapları]]na juwap beriwi ushın jańa bet «kontent &lt;nowiki&gt;[[maqala atı]]&lt;/nowiki&gt;nan alındı» jazıwın óz ishine alǵan ózgeris rezyumesi menen jaratılıwı kerek (bul basqısh hám bet atın qosıw bólimin ótkerip jibermeń). Sonday-aq, maqalanı múmkin bolǵan óshiriwlerden qorǵaw, maǵlıwmatlardıń joǵalıwınıń aldın alıw hám maqalanıń tariyxı óshiriliwiniń aldın alıw maqsetinde derek maqalanıń (yaǵnıy uzın maqalanıń) ózgeriwi haqqındaǵı qısqasha maǵlıwmatta «mazmun &lt;nowiki&gt;[[maqala ataması]]&lt;/nowiki&gt;na ótkerildi» túrindegi jazıw jazılıwı kerek. Bunıń ushın hár eki maqalanıń talqılaw betlerine {{tl|Nusqalandı}} úlgisin qoyıw múmkin.

Sonday-aq, betlerdi maqala izbe-izligi kórinisinde de toparlastırıw múmkinligin de umıtpań.

=== Asıǵıwdıń keregi joq ===
{{Qısqartpa|[[WP:ASÍǴÍW]]}}
Brauzerlerdiń rawajlanıwı yamasa maqalalardıń óse baslawı menen maqalanı bóliw ushın asıǵıwdıń keregi joq. Ayırım waqıtları maqalanı jeterli dárejede qamtıp alıw ushın maqalanıń kólemi úlken bolıwı kerek. Eger siz isenimsiz bolsańız yamasa maqalanıń qanday kólemde bolıwı kerekligi anıq emes bolsa, usı másele boyınsha maqalanıń talqılaw betinde dodalawdı baslań. Temaǵa birneshe qısqa maqalalar sıpatında qaralıwı yamasa qaralmawı kerekligin hám eger sonday bolsa, basqa paydalanıwshılardıń pikirin alıw arqalı olardı qalayınsha durıs shólkemlestiriw kerekligin anıqlań. Eger talqılanbasa, maqalaǵa {{tl|Júdá uzın}} úlgisin kirgiziń.

=== Áhmiyetsiz yamasa tartıslı bólimlerdi qırqıp taslaw ===
Ayırım waqıtları óz-ózinen áhmiyetsiz bolıp kóringen másele ayrıqsha máselelerge baylanıslı úlken maqala ushın orınlı bolıwı múmkin, al bul málimlemeni basqa maqalalarǵa ótkeriw orınsız bolıwı múmkin. Kópshilik jaǵdaylarda ózgerisler haqqında jeterli maǵlıwmat qaldırmastan, tartıslı bólimdi arnawlı túrde kesip taslaw [[Wikipedia:Biytárep kózqaras|biytárep kóz-qaras]]qa qarsı keledi. Sonıń menen birge, jańa maqalanı, atap aytqanda, tiykarǵı maqalanı alıp taslaw boyınsha kelisilgen maǵlıwmatlardı óz ishine alǵan jańa maqalanı jaratıw da qatań kózqaras siyasatın buzadı. Maqalanıń áhmiyetsiz yamasa tartıslı bólimlerin qırqıp taslawdan aldın pikirińizdi basqa paydalanıwshılar menen talqılaw betinde talqılań hám [[Wikipedia:Konsensus|konsensus]]qa erisiń. Sebebi siz ushın áhmiyetsiz bolǵan sóz basqa paydalanıwshılar ushın áhmiyetli bolıwı múmkin. Sonday-aq, maqalanı bóliwde jámiyettiń basqa principlerin de esapqa alıń hám kesip alınıp atırǵan  maqalanıń ataması hám mazmunı neytral kóz-qarastı sáwlelendiriwine isenim payda etiń.

=== Kerek emes bólimdi óshiirw ===
Eger bir maqalanıń bir bólimi funkcional emes úleslerge tiykarlanǵan bolsa (máselen, «sırtqı siltemeler» yamasa «esletpeler» bólimi), basqa maqalaǵa ótkeriwde olardı alıp taslaw tiykarǵı smaqalanı tazalawǵa járdem beriwi múmkin. Biraq pútkilley islemeytuǵın úleslerdi alıp taslaǵanıńızdı tekseriń. Eger basqa paydalanıwshılardan narazılıq kelip tússe, siz oylamaǵan jaǵday bolıwı múmkin, kontentti alıp taslawǵa baylanıslı pikirlerińizdi temanıń talqılaw betinde bildiriń. Eger maqalada enciklopediyaǵa kirgiziwge bolmaytuǵın kóp muǵdardaǵı kontent bar bolsa, jańa maqala jaratıwdan góre, bul kontentti alıp taslaǵan jaqsı.

=== Ólshemler boyınsha kórsetpe ===
{{Qısqartpa|[[WP:ÓBK]]|[[WP:JÚDÁUZÍN]]}}
Maqalalardı bóliw hám kishi betlerdi birlestiriw ushın birneshe paydalı qaǵıydalar;

{| cellspacing=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;4&quot; style=&quot;background:none;&quot;
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| '''Oqılatuǵın jazıw ólshemi''' || '''Ne islew kerek?'''
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 100&amp;nbsp;kB || Derlik anıq itimallıq penen bóliniw kerek
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| 60-100&amp;nbsp;kB &lt;br&gt;|| Bálkim: bóliniwi múmkin (bir temanıń kólemi ayırım waqıtları qosılǵan mazmundı durıs dep esaplasa da).
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 50&amp;nbsp;kB || Bóliw kerek bolıwı múmkin (bolıwı múmkinlik júdá artadı)
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| &amp;gt; 30&amp;nbsp;kB || Maqalanıń bóliniwine baylanıslı talqılawlar baslanıwı múmkin, keleshekte ótkeriliwi kerek bolıwı múmkin.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center;&quot;| 1-30&amp;nbsp;kB || Maqalanıń kólemin ózgertiw maqsetinde hár qanday háreketlerdi ámelge asırıw talap etilmeydi. Tek uzınlıq bóliniwdi aqlamaydı.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center; width:10%;&quot;| &amp;lt; 1&amp;nbsp;kB || Eger bir maqala yamasa dizim bir neshe aydan kóbirek waqıt usı ólshemde turǵan bolsa, tiyisli bet penen birlestiriwdi kórip shıǵıń. Sonday-aq, maqalanı keńeytiw múmkin.
|-
| style=&quot;vertical-align:top; text-align:center; width:10%;&quot;| &amp;lt; 1-300&amp;nbsp;belgi || [[Wikipedia:Shala maqala|Shala maqala]] kriteriyalarǵa juwap bermese, ádette, [[Wikipedia:Tez óshiriw|óshiriliw kerek]] ([[Wikipedia:Tez óshiriw#Maqalalar|#M1]]) yamasa [[Járdem:Baǵdarlaw|baǵdarlaw kerek]].
|}

;Ótinish, umıtpań:
Bul qaǵıydalar tek oqıw múmkin bolǵan qara jazıw ushin ámel etedi hám wiki formatlaw processlerine qollanılmaydı (ótmish dizimlerinde yamasa basqa usıllarda tabıladı) hám hár bir 1000 bayt (~1 kB) 1000 belgige teń. Bir maqaladaǵı belgiler sanın [https://xtools.wmflabs.org/articleinfo XTools] járdeminde (yamasa tiyisli maqalada bolǵanda shep baǵanadaǵı «Bet haqqında maǵlıwmat» siltemesin basıp, tómendegi «Sırtqı qurallar» betindegi «Qosımshalar» siltemesin basıw arqalı) tabıwǵa boladı.

Bul tiykarǵı qaǵıydalar mánilerdi ajıratıw betlerinde az qollanıladı hám tábiyiy túrde [[Wikipedia:Baǵdarlaw|baǵdarlaw]] betlerinde qollanılmaydı. Sonıń menen birge, belgili bir máseleler tiykarında dúzilgen dizimlerde bóliw procesin ámelge asırıw ulıwma túrde maqsetke muwapıq emes, ásirese, maqala bóliw procesin ámelge asırıw ushın kestelerdi qırqıwdı talap etse, bóliw procesin ámelge asırıw maqsetke muwapıq emes.

== Forma ólshemi ==
{{Qosımsha qarańız|Wikipedia:Wikilestiriw}}
Formatlaw yaki [[Belgilew tili|belgilew tili]] — hújjetti ózgertiw hám oqıw ushın qollanılatuǵın kod. Wikipediada qollanılatuǵın kodlar Wikipedia formatı dep ataladı. Formatlaw ólshemi oqıw múmkin bolǵan tekstti de, Wiki kodların da, súwret yamasa audio klipler sıyaqlı maqalada qollanılatuǵın fayllardı da óz ishine aladı. Formatlaw ólshemi bárqulla joqarıdaǵı ólshemler boyınsha kórsetpede keltirilgen oqılıwshı qara tekst ólsheminen úlken yamasa oǵan teń boladı.

Bettiń formatlaw ólshemin [[Bayt|bayt]] kórinisinde [[Járdem:Bet tariyxı|bet tariyxı]]nan kóriwińiz múmkin. Sonday-aq, joqarı oń táreptegi [[Járdem:Izlew|izlew]] maydanshasına &lt;code&gt;intitle:Maqala atı&lt;/code&gt; jazıwı arqalı maqaladaǵı sózlerdiń sanı da, maqalanıń [[kilobayt]]lardaǵı ólshemi de kórsetiledi. Biraq sonı da itibarǵa alıw kerek, kópshilik jaǵdaylarda bul maǵlıwmatlar óz-ózinen maqalanı bóliw kerek yamasa kerek emesligi haqqında isenimli kórsetkish bolmaydı.

Formatlaw ólshemi boyınsha eń úlken maqalalar [[Arnawlı:Uzın betler]]de keltirilgen.

Esletip ótiw kerek, pútin bettiń ornına onıń bir bólimin almastırıw kútiw waqtın qısqartadı hám kópshilik paydalanıwshılar ushın úlken bet mashqalasın saplastıradı. Biraq aqırın modemi bar oqıwshılar pútkil bettiń júkleniwin kútiwi kerek boladı.

Óz sazlawlarıńızdı (joqarı oń táreptegi «Sazlawlar» betinde jaylasqan «sırtqı kórinis» betindegi «qaralama baylanısı forması ushın shek» bólimin ózgertiw arqalı)belgili ólshemdegi betlerden kishi betlerge baylanıslardıń túrli reńde kóriniwi ushın ózgertiwińiz múmkin. Bul jerde «ólshem» ózgerisler qutısında kórinetuģin derek teksttiń ólshemin bildiredi.

== Tekstti alıp taslaw ==
Tekst tek ǵana maqalanı qısqartıw maqsetinde alıp taslanbawı kerek.

== Eger siz uzın maqalanı ózgertiwde qıyınshılıqqa ushırasańız ==
Eger siz júdá uzın maqalaǵa dus kelseńiz, maqalanı ózgerte almasańız yaki ózgertiwge háreket etkeninizde brauzerińiz maqalanıń aqırında jaylasqan gáplerdi kórsetpese, mashqalanı sheshiwdiń bir neshe usılı bar.

Eń jaqsı jol — múmkin bolǵansha zamanagóy web-brauzerge ótiw. Házirgi brauzerdi eń sońǵı versiyaǵa ótkeriwdiń qáwipsizlikti jaqsılaw, zamanagóy HTMLda jazılǵan kontentti kórsetiw hám qátelerdi dúzetiw sıyaqlı paydalı tárepleri kóp. Wikipediadaǵı kóplegen maqalalar turaqlı túrde 32 000 bayttan kóp bolıwı múmkin, sonıń ushın eski brauzerler waqtı-waqtı menen uzın maqalalar menen baylanıslı mashqalalarǵa dus keledi.

Ádette, maqaladaǵı hárbir atama janında kórinetuǵın «derekti redaktorlaw» siltemelerinen paydalanıp, maqalanı bir waqıttıń ózinde bólim kórinisinde almastırıw múmkin. Bul jol bólimler 32 000 bayttan kóp bolmaǵanda durıs isleydi, álbette, «bólim» bunday úlken ólshemde bolmawı kerek. Maqalanıń birinshi kirisiw tekstin, usı tekstten keyingi bólimdi ózgertkennen keyin URL diń &lt;code&gt;&amp;section=1&lt;/code&gt; bólimin &lt;code&gt;&amp;section=0&lt;/code&gt; etip ózgertiwge boladı. «Baqlawlar» bólimindegi «jańa bólim» siltemesi (eger bar bolsa) járdeminde yamasa bar bólimdi ózgertiw hám ekinshi jańa atama qatarın qosıw arqalı jańa bólim jaratıw múmkin.

Solay bolsa da, eger siz maqalanı ózgertiw ushın júdá úlken bólimge dus kelseńiz yamasa bul máselege baylanıslı basqa mashqalalarıńız bolsa, [[Wikipedia:Forum/Járdem|másláhát stolı]]nan járdem sorawıńız múmkin. Házirgi tekstti ózgertpesten jańa pikir jiberiw imkaniyatın beretuǵın «jańa bólim» bólimi menen tanısıń.

== Taǵı qarań ==
* [[Arnawlı:Uzın betler]]
* [[Wikipedia:Birlestiriw testi]]
* [[Wikipedia:Maqala bólimleri]]

[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri]]
[[Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw]]</text>
      <sha1>ohb1vsbaqzc24f79mnr99j186a7ri5t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:MK</title>
    <ns>4</ns>
    <id>25058</id>
    <redirect title="Wikipedia:Maqala kólemi" />
    <revision>
      <id>119937</id>
      <timestamp>2025-06-02T20:16:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>[[Wikipedia:Maqala kólemi]] degen betke baǵdarladı</comment>
      <origin>119937</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" sha1="6nh7h8jx65g6w8qvyucvy3bytw1kq5r" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Wikipedia:Maqala kólemi]]</text>
      <sha1>6nh7h8jx65g6w8qvyucvy3bytw1kq5r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:KÓLEM</title>
    <ns>4</ns>
    <id>25059</id>
    <redirect title="Wikipedia:Maqala kólemi" />
    <revision>
      <id>119938</id>
      <timestamp>2025-06-02T20:17:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>[[Wikipedia:Maqala kólemi]] degen betke baǵdarladı</comment>
      <origin>119938</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" sha1="6nh7h8jx65g6w8qvyucvy3bytw1kq5r" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Wikipedia:Maqala kólemi]]</text>
      <sha1>6nh7h8jx65g6w8qvyucvy3bytw1kq5r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:JR</title>
    <ns>4</ns>
    <id>25060</id>
    <redirect title="Wikipedia:Jańalıqlar" />
    <revision>
      <id>119940</id>
      <timestamp>2025-06-02T20:19:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>[[Wikipedia:Jańalıqlar]] degen betke baǵdarladı</comment>
      <origin>119940</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36" sha1="42z78lomu7hgvq02ycfsdyac2sjh6ib" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Wikipedia:Jańalıqlar]]</text>
      <sha1>42z78lomu7hgvq02ycfsdyac2sjh6ib</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri</title>
    <ns>14</ns>
    <id>25061</id>
    <revision>
      <id>119943</id>
      <timestamp>2025-06-02T20:26:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Bos bet jarattı</comment>
      <origin>119943</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" sha1="phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw</title>
    <ns>14</ns>
    <id>25062</id>
    <revision>
      <id>119945</id>
      <timestamp>2025-06-02T20:31:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «[[Kategoriya:Wikipedia:Járdem]]»</comment>
      <origin>119945</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" sha1="371d2eh21xn578inuojw2si8d3ehcle" xml:space="preserve">[[Kategoriya:Wikipedia:Járdem]]</text>
      <sha1>371d2eh21xn578inuojw2si8d3ehcle</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Paydalanıwshı:Janabaevazizbek/common.css</title>
    <ns>2</ns>
    <id>25063</id>
    <revision>
      <id>119947</id>
      <timestamp>2025-06-02T20:57:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «/* Barlıq tekstlerde Noto Sans paydalan */ body, .mw-body, .mw-parser-output {   font-family: &quot;Noto Sans&quot;, sans-serif !important;   font-size: 16px;   line-height: 1.6; }»</comment>
      <origin>119947</origin>
      <model>css</model>
      <format>text/css</format>
      <text bytes="171" sha1="6qdgvlb6cnifd0hopksr75cmjic8iym" xml:space="preserve">/* Barlıq tekstlerde Noto Sans paydalan */
body, .mw-body, .mw-parser-output {
  font-family: &quot;Noto Sans&quot;, sans-serif !important;
  font-size: 16px;
  line-height: 1.6;
}</text>
      <sha1>6qdgvlb6cnifd0hopksr75cmjic8iym</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119948</id>
      <parentid>119947</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T21:00:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119948</origin>
      <model>css</model>
      <format>text/css</format>
      <text bytes="171" sha1="kb22go0zjfppu1nitw3e8wvakypv3fn" xml:space="preserve">/* Barlıq tekstlerde Noto Sans paydalan */
body, .mw-body, .mw-parser-output {
  font-family: &quot;Noto Sans&quot;, sans-serif !important;
  font-size: 13px;
  line-height: 1.6;
}</text>
      <sha1>kb22go0zjfppu1nitw3e8wvakypv3fn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119949</id>
      <parentid>119948</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T21:02:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119949</origin>
      <model>css</model>
      <format>text/css</format>
      <text bytes="171" sha1="h5nskavrizdv5w3ysiykgcej753kru8" xml:space="preserve">/* Barlıq tekstlerde Noto Sans paydalan */
body, .mw-body, .mw-parser-output {
  font-family: &quot;Noto Sans&quot;, sans-serif !important;
  font-size: 14px;
  line-height: 1.5;
}</text>
      <sha1>h5nskavrizdv5w3ysiykgcej753kru8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119950</id>
      <parentid>119949</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T21:13:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119950</origin>
      <model>css</model>
      <format>text/css</format>
      <text bytes="171" sha1="9qh883uov9q99k3zkmgtpmy7bq9j7rh" xml:space="preserve">/* Barlıq tekstlerde Noto Sans paydalan */
body, .mw-body, .mw-parser-output {
  font-family: &quot;Noto Sans&quot;, sans-serif !important;
  font-size: 13px;
  line-height: 1.5;
}</text>
      <sha1>9qh883uov9q99k3zkmgtpmy7bq9j7rh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119952</id>
      <parentid>119950</parentid>
      <timestamp>2025-06-02T22:18:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <origin>119952</origin>
      <model>css</model>
      <format>text/css</format>
      <text bytes="178" sha1="2h79lcd4q13s0fo0bvqa6s5jcyjnhww" xml:space="preserve">@media screen and (max-width: 720px) {
  body, .mw-body, .mw-parser-output {
    font-family: &quot;Noto Sans&quot;, sans-serif !important;
    font-size: 13px;
    line-height: 1.5;
  }
}</text>
      <sha1>2h79lcd4q13s0fo0bvqa6s5jcyjnhww</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:Shala maqalalar</title>
    <ns>4</ns>
    <id>25064</id>
    <redirect title="Wikipedia:Shala maqala" />
    <revision>
      <id>119956</id>
      <timestamp>2025-06-03T07:07:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Wikipedia:Shala maqalalar]] betin [[Wikipedia:Shala maqala]] betine kóshirdi</comment>
      <origin>119956</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34" sha1="qgmfwhv3n268w62omde593syawrsxuf" xml:space="preserve">#AÝDAW [[Wikipedia:Shala maqala]]</text>
      <sha1>qgmfwhv3n268w62omde593syawrsxuf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úlgi:Arxiv joqarı</title>
    <ns>10</ns>
    <id>25065</id>
    <revision>
      <id>119957</id>
      <timestamp>2025-06-03T07:13:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «&lt;div class=&quot;boilerplate metadata&quot; style=&quot;background-color: #edeaff; padding: 0px 10px 0px 10px; border: 1px solid #8779DD;&quot;&gt;{{#if:{{{result|{{{1|}}}}}} |{{quote box2   | title = {{#switch:{{{jaǵday|}}}     |resolved=ShEShILDI:     |withdrawn=QAYTARÍLDÍ:     |moved=KÓShIRILDI:     |none=NÁTIYJESIZ:     |{{#if:{{{jaǵday|}}}|{{uc:{{{jaǵday|}}}: }} }} }}   | title_bg = #aaa   | title_fnt = white   | quote = {{{nátiyje|{{{1|}}}}}}   | width = 30%|halign=left}} }...»</comment>
      <origin>119957</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="714" sha1="2bza4sf8n39codnwibvlazff7mfv19q" xml:space="preserve">&lt;div class=&quot;boilerplate metadata&quot; style=&quot;background-color: #edeaff; padding: 0px 10px 0px 10px; border: 1px solid #8779DD;&quot;&gt;{{#if:{{{result|{{{1|}}}}}}
|{{quote box2
  | title = {{#switch:{{{jaǵday|}}}
    |resolved=ShEShILDI:
    |withdrawn=QAYTARÍLDÍ:
    |moved=KÓShIRILDI:
    |none=NÁTIYJESIZ:
    |{{#if:{{{jaǵday|}}}|{{uc:{{{jaǵday|}}}: }} }} }}
  | title_bg = #aaa
  | title_fnt = white
  | quote = {{{nátiyje|{{{1|}}}}}}
  | width = 30%|halign=left}} }}
:''Tómendegi talqılaw jabıldı. &lt;span style=&quot;color:red&quot;&gt;'''Ótinish, oǵan heshqanday ózgeris kirgizbeń.'''&lt;/span&gt;  Keyingi pikirler talqılaw betiniń tiyisli bóliminde jazılıwı kerek.''
----&lt;noinclude&gt;&lt;/div&gt;
{{hújjet}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2bza4sf8n39codnwibvlazff7mfv19q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úlgi:Arxiv joqarı/doc</title>
    <ns>10</ns>
    <id>25066</id>
    <revision>
      <id>119958</id>
      <timestamp>2025-06-03T07:26:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «{{Documentation subpage}}  Bul úlgi talqılaw betindegi yamasa daǵazalar taxtasındaǵı talqılawlardı jabıw ushın qollanıladı.  === Paydalanıw ===  Ótinish, bul úlgini talqılaw temasınıń astına kirgiziń, keyin talqılawdıń eń tómenine {{tl|Arxiv tómen}} úlgisin kirgiziń.  '''Tiykarǵı temalardı úlgige kirgizbeń'''. Jaqında qosılǵan funkciyalar menen birge temalarǵa jazılıw, hám t.b. sıyaqlı funkciyalar qosılǵanlıǵı sebepli...»</comment>
      <origin>119958</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2672" sha1="s1xl3r0igqpvez5r0isuaczjcobpt0q" xml:space="preserve">{{Documentation subpage}}

Bul úlgi talqılaw betindegi yamasa daǵazalar taxtasındaǵı talqılawlardı jabıw ushın qollanıladı.

=== Paydalanıw ===

Ótinish, bul úlgini talqılaw temasınıń astına kirgiziń, keyin talqılawdıń eń tómenine {{tl|Arxiv tómen}} úlgisin kirgiziń.

'''Tiykarǵı temalardı úlgige kirgizbeń'''. Jaqında qosılǵan funkciyalar menen birge temalarǵa jazılıw, hám t.b. sıyaqlı funkciyalar qosılǵanlıǵı sebepli bunday bólimler mazmunı ajıratılǵanda arxiv úlgisi atama ústinde bolǵanda kórsetilmeydi.

'''Úlgi:'''
&lt;pre&gt;
== Tiykarǵı bólim ==
{{Arxiv joqarı}}
Interdum et malesuada fames ac ante ipsum primis in faucibus. Pellentesque convallis condimentum sapien sed feugiat. Suspendisse vestibulum mattis nisi, in ullamcorper enim interdum non. Maecenas feugiat, augue eget porta sagittis, arcu sapien elementum erat, nec varius ligula lectus in mauris. Ut consequat velit sed sagittis vestibulum. Nulla at leo porttitor, faucibus nibh sed, facilisis elit. Donec non libero erat. Curabitur et nibh enim.
{{Arxiv tómen}}
&lt;/pre&gt; 

&lt;!--=== Parametrler ===
Úlgige eki qálegen parametrdi kirgiziw múmkin:
* nátiyje - talqılaw nátiyjesi.
* jaǵday - sheshildi/qaytarıldı/kóshirildi/nátiyjesiz, yamasa hár qanday qısqa sóz.

Bul paramterler menen [[şablone:Quote box]] járdeminde nátiyje qutısı jaratılmaqta. --&gt;

=== Úlgi ===
;Normal arxiv
&lt;pre style=&quot;width: 60%&gt;{{Arxiv joqarı}}
{{lorem ipsum}}
{{Arxiv tómen}}&lt;/pre&gt;

{{Arxiv joqarı}}
{{lorem ipsum}}
{{Arxiv tómen}}

&lt;!-- '''Nátiyje qutısı'''
&lt;pre style=&quot;width: 60%&gt;{{Arxiv joqarı
|nátiyje = Twas brillig, and the slithy toves / Did gyre and gimble in the wabe: / All mimsy were the borogoves, / And the mome raths outgrabe.
|jaǵday =none}}
{{lorem ipsum}}
{{Arxiv tómen}}&lt;/pre&gt;

{{Arxiv joqarı
|result = Twas brillig, and the slithy toves / Did gyre and gimble in the wabe: / All mimsy were the borogoves, / And the mome raths outgrabe.
|status = none }}{{lorem ipsum}}
{{Arxiv tómen}}

'''Result box, no header, bulleted list'''
&lt;pre style=&quot;width: 60%&gt;{{Arxiv joqarı
|result = * Twas brillig, and the slithy toves
* Did gyre and gimble in the wabe: 
* All mimsy were the borogoves, 
* And the mome raths outgrabe. }}
{{lorem ipsum}}
{{Arşxiv tómen}}&lt;/pre&gt;
{{Arxiv joqarı
|result = * Twas brillig, and the slithy toves
* Did gyre and gimble in the wabe: 
* All mimsy were the borogoves, 
* And the mome raths outgrabe. }}
{{lorem ipsum}}
{{Arxiv tómen}}

=== See also ===

* {{tl|discussion top}}
* {{tl|collapse top}}
* {{tl|hidden Arxiv tómen}} --&gt;
&lt;includeonly&gt;[[Kategoriya:Arxivlew úlgileri]]

&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>s1xl3r0igqpvez5r0isuaczjcobpt0q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úlgi:Arxiv tómen</title>
    <ns>10</ns>
    <id>25067</id>
    <revision>
      <id>119959</id>
      <timestamp>2025-06-03T07:30:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «---- :''Joqarıdaǵı talqılaw arxiv túrinde saqlanbaqta. &lt;span style=&quot;color:red&quot;&gt;'''Ótinish, oǵan ózgeris kirgizbeń.'''&lt;/span&gt; Keyingi pikirler sáykes talqılaw betindegi aktual dodalawlar sıyaqlı beriliwi kerek.&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt; {{hújjet}} [[ia:Patrono:Talk archive]] &lt;/noinclude&gt;»</comment>
      <origin>119959</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="292" sha1="f6uc99q0njpgk7j5e36cteuo0bt5b19" xml:space="preserve">----
:''Joqarıdaǵı talqılaw arxiv túrinde saqlanbaqta. &lt;span style=&quot;color:red&quot;&gt;'''Ótinish, oǵan ózgeris kirgizbeń.'''&lt;/span&gt; Keyingi pikirler sáykes talqılaw betindegi aktual dodalawlar sıyaqlı beriliwi kerek.&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;
{{hújjet}}
[[ia:Patrono:Talk archive]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f6uc99q0njpgk7j5e36cteuo0bt5b19</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119963</id>
      <parentid>119959</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T07:43:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119963</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="264" sha1="liqpcdoikm0oomg5k213244robnbqfx" xml:space="preserve">----
:''Joqarıdaǵı talqılaw arxiv túrinde saqlanbaqta. &lt;span style=&quot;color:red&quot;&gt;'''Ótinish, oǵan ózgeris kirgizbeń.'''&lt;/span&gt; Keyingi pikirler sáykes talqılaw betindegi aktual dodalawlar sıyaqlı beriliwi kerek.&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;
{{hújjet}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>liqpcdoikm0oomg5k213244robnbqfx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úlgi:Arxiv tómen/doc</title>
    <ns>10</ns>
    <id>25068</id>
    <revision>
      <id>119960</id>
      <timestamp>2025-06-03T07:30:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «{{Documentation subpage}}&lt;includeonly&gt; [[Kategoriya:Arxivlew úlgileri]] &lt;/includeonly&gt;»</comment>
      <origin>119960</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="87" sha1="5x838ycxrx3dfsrl3k205rtx4mz8i7b" xml:space="preserve">{{Documentation subpage}}&lt;includeonly&gt;
[[Kategoriya:Arxivlew úlgileri]]
&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>5x838ycxrx3dfsrl3k205rtx4mz8i7b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úlgi:Nátiyje</title>
    <ns>10</ns>
    <id>25069</id>
    <revision>
      <id>119961</id>
      <timestamp>2025-06-03T07:35:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «[[Fayl:OOUI Talk icon - Abstainer.svg|18px]] '''Nátiyje'''&lt;noinclude&gt; OOUI Talk icon - Result.svg [[Kategoriya:Súwretli pikir úlgileri]] &lt;/noinclude&gt;»</comment>
      <origin>119961</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="152" sha1="drsb10sfbmq17xs62hgdqe2s5w1qyuc" xml:space="preserve">[[Fayl:OOUI Talk icon - Abstainer.svg|18px]] '''Nátiyje'''&lt;noinclude&gt;
OOUI Talk icon - Result.svg
[[Kategoriya:Súwretli pikir úlgileri]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>drsb10sfbmq17xs62hgdqe2s5w1qyuc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úlgi:Kórsetpeler</title>
    <ns>10</ns>
    <id>25070</id>
    <revision>
      <id>119964</id>
      <timestamp>2025-06-03T08:03:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «{{Helpbox |clear:right;width:21.5em; |templatename=Kórsetpeler |name=[[:Kategoriya:Wikipedia yönergeleri|Wikipedia yönergeleri]] |bodyclass= hlist  | list1 = * [[Wikipedia:Politikalar listesi|Politikalar listesi]] * [[Wikipedia:Yönergeler listesi|Yönergeler listesi]]  |group2=[[:Kategoriya:Vikipedi davranış yönergeleri|Davranış]] |list2= * [[Wikipedia:Çıkar çatışması|Çıkar çatışması]] * [[Wikipedia:Görgü kuralları|Görgü kuralları]] * W...»</comment>
      <origin>119964</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2536" sha1="pwd9z9yvkk15vdgja8dpktgkromby4p" xml:space="preserve">{{Helpbox |clear:right;width:21.5em;
|templatename=Kórsetpeler
|name=[[:Kategoriya:Wikipedia yönergeleri|Wikipedia yönergeleri]]
|bodyclass= hlist

| list1 =
* [[Wikipedia:Politikalar listesi|Politikalar listesi]]
* [[Wikipedia:Yönergeler listesi|Yönergeler listesi]]

|group2=[[:Kategoriya:Vikipedi davranış yönergeleri|Davranış]]
|list2=
* [[Wikipedia:Çıkar çatışması|Çıkar çatışması]]
* [[Wikipedia:Görgü kuralları|Görgü kuralları]]
* [[Wikipedia:İşleyişi aksatıcı değişiklik|İşleyişi aksatıcı değişiklik]]
* [[Wikipedia:İyi niyet varsayın|İyi niyet varsayın]]
* [[Wikipedia:Görüşlerinizi açıklamak için Vikipedi'yi aksatmayın|Konuyla ilgisiz görüş açıklamayın]]
* [[Wikipedia:Kullanıcı sayfası|Kullanıcı sayfaları]]
* [[Wikipedia:Sistemle oynamak|Sistemle oynamak]]
* [[Wikipedia:Lütfen yeni kullanıcıları ısırmayınız|Yeni kullanıcıları ısırmayınız]]

|group3=[[:Kategoriya:Vikipedi tartışma|Tartışma]]
|list3=
* [[Wikipedia:Qol|Qol qoyıw]]
* [[Wikipedia:Tartışma sayfası|Tartışma sayfası yönergeleri]]

|group4=[[:Kategoriya:Vikipedi içerik yönergeleri|İçerik]]
|list4=
* [[Wikipedia:Adil kullanım|Adil kullanım]]
* [[Wikipedia:Anlamsız içerik|Anlamsız içerik]]
* [[Wikipedia:Asparagas|Asparagas]]
* [[Wikipedia:Dış bağlantılar|Dış bağlantılar]]
* [[Wikipedia:Güvenilir kaynaklar|Güvenilir kaynaklar]]
* [[Wikipedia:Kayda değerlik|Kayda değerlik]]
* [[Wikipedia:Kaynak gösterme|Kaynak gösterme]]
* [[Wikipedia:Rahatsız edici malzeme|Rahatsız edici malzeme]]
* [[Wikipedia:Reklama|Reklama]]
* [[Wikipedia:Spoiler|Spoiler]]
* [[Wikipedia:Uzun birincil kaynakların tam metnini dahil etmeyin|Uzun birincil kaynaklar]]

|group5=[[:Kategoriya:Vikipedi değişiklik yönergeleri|Değişiklik]]
|list5=
* [[Wikipedia:Cesur ol|Cesur ol]]
* [[Wikipedia:Maqala kólemi|Maqala kólemi]]

|group6=[[:Kategoriya:Vikipedi kategorilendirme|Organizasyon]]
|list6=
* [[Wikipedia:Anlam ayrımı|Anlam ayrımı]]
* [[Wikipedia:Kategorilendirme|Kategorilendirme]]

|group7=[[:Kategoriya:Vikipedi biçem yönergeleri|Biçem]]
|list7=
* [[Wikipedia:Biçem el kitabı|Biçem el kitabı]]
** [[Wikipedia:Biçem el kitabı/İçindekiler|İçindekiler]]
** [[Wikipedia:Biçem el kitabı/Listeler|Listeler]]


|group8=Joybar mazmunı
|list8=
* [[Wikipedia:Qısqartpa|Qısqartpa]]
* [[Wikipedia:Kullanıcı sayfası|Kullanıcı sayfaları]]
** [[Wikipedia:Kullanıcı kutuları|Kullanıcı kutuları]]

}}&lt;noinclude&gt;
{{hújjet}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pwd9z9yvkk15vdgja8dpktgkromby4p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119965</id>
      <parentid>119964</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T08:05:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119965</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2793" sha1="owglbdp3otrzoz46y4k8f9imjt6lujh" xml:space="preserve">{{Helpbox |clear:right;width:21.5em;
|templatename=Kórsetpeler
|name=[[:Kategoriya:Wikipedia yönergeleri|Wikipedia yönergeleri]]
|bodyclass= hlist

| list1 =
* [[Wikipedia:Politikalar listesi|Politikalar listesi]]
* [[Wikipedia:Yönergeler listesi|Yönergeler listesi]]

|group2=[[:Kategoriya:Vikipedi davranış yönergeleri|Davranış]]
|list2=
* [[Wikipedia:Çıkar çatışması|Çıkar çatışması]]
* [[Wikipedia:Görgü kuralları|Görgü kuralları]]
* [[Wikipedia:İşleyişi aksatıcı değişiklik|İşleyişi aksatıcı değişiklik]]
* [[Wikipedia:İyi niyet varsayın|İyi niyet varsayın]]
* [[Wikipedia:Görüşlerinizi açıklamak için Vikipedi'yi aksatmayın|Konuyla ilgisiz görüş açıklamayın]]
* [[Wikipedia:Kullanıcı sayfası|Kullanıcı sayfaları]]
* [[Wikipedia:Sistemle oynamak|Sistemle oynamak]]
* [[Wikipedia:Lütfen yeni kullanıcıları ısırmayınız|Yeni kullanıcıları ısırmayınız]]

|group3=[[:Kategoriya:Vikipedi tartışma|Tartışma]]
|list3=
* [[Wikipedia:Qol|Qol qoyıw]]
* [[Wikipedia:Tartışma sayfası|Tartışma sayfası yönergeleri]]

|group4=[[:Kategoriya:Vikipedi içerik yönergeleri|İçerik]]
|list4=
* [[Wikipedia:Adil kullanım|Adil kullanım]]
* [[Wikipedia:Anlamsız içerik|Anlamsız içerik]]
* [[Wikipedia:Asparagas|Asparagas]]
* [[Wikipedia:Dış bağlantılar|Dış bağlantılar]]
* [[Wikipedia:Güvenilir kaynaklar|Güvenilir kaynaklar]]
* [[Wikipedia:Kayda değerlik|Kayda değerlik]]
* [[Wikipedia:Kaynak gösterme|Kaynak gösterme]]
* [[Wikipedia:Rahatsız edici malzeme|Rahatsız edici malzeme]]
* [[Wikipedia:Reklama|Reklama]]
* [[Wikipedia:Spoiler|Spoiler]]
* [[Wikipedia:Uzun birincil kaynakların tam metnini dahil etmeyin|Uzun birincil kaynaklar]]

|group5=[[:Kategoriya:Vikipedi değişiklik yönergeleri|Değişiklik]]
|list5=
* [[Wikipedia:Cesur ol|Cesur ol]]
* [[Wikipedia:Maqala kólemi|Maqala kólemi]]

|group6=[[:Kategoriya:Vikipedi kategorilendirme|Organizasyon]]
|list6=
* [[Wikipedia:Anlam ayrımı|Anlam ayrımı]]
* [[Wikipedia:Kategorilendirme|Kategorilendirme]]

|group7=[[:Kategoriya:Vikipedi biçem yönergeleri|Biçem]]
|list7=
* [[Wikipedia:Biçem el kitabı|Biçem el kitabı]]
** [[Wikipedia:Biçem el kitabı/İçindekiler|İçindekiler]]
** [[Wikipedia:Biçem el kitabı/Listeler|Listeler]]


|group8=Joybar mazmunı
|list8=
* [[Wikipedia:Qısqartpa|Qısqartpa]]
* [[Wikipedia:Kullanıcı sayfası|Kullanıcı sayfaları]]
** [[Wikipedia:Kullanıcı kutuları|Kullanıcı kutuları]]

&lt;inputbox&gt;
id = style-searchbox
type=fulltext
width=20
break=yes
searchfilter=deepcat:&quot;Wikipedia guidelines&quot;
namespaces=Wikipedia**
searchbuttonlabel = Jol-joba izlew
&lt;/inputbox&gt;
}}&lt;noinclude&gt;
{{hújjet}}
&lt;!-- Add categories to the /doc subpage, interwikis to Wikidata, not here --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>owglbdp3otrzoz46y4k8f9imjt6lujh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119966</id>
      <parentid>119965</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T08:08:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119966</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2797" sha1="i4vyykmwu6vlh39j7utaswzjr1ngt7f" xml:space="preserve">{{Helpbox |clear:right;width:21.5em;
|templatename=Kórsetpeler
|name=[[:Kategoriya:Wikipedia yönergeleri|Wikipedia yönergeleri]]
|bodyclass= hlist

| list1 =
* [[Wikipedia:Politikalar listesi|Politikalar listesi]]
* [[Wikipedia:Yönergeler listesi|Yönergeler listesi]]

|group2=[[:Kategoriya:Vikipedi davranış yönergeleri|Davranış]]
|list2=
* [[Wikipedia:Çıkar çatışması|Çıkar çatışması]]
* [[Wikipedia:Görgü kuralları|Görgü kuralları]]
* [[Wikipedia:İşleyişi aksatıcı değişiklik|İşleyişi aksatıcı değişiklik]]
* [[Wikipedia:İyi niyet varsayın|İyi niyet varsayın]]
* [[Wikipedia:Görüşlerinizi açıklamak için Vikipedi'yi aksatmayın|Konuyla ilgisiz görüş açıklamayın]]
* [[Wikipedia:Kullanıcı sayfası|Kullanıcı sayfaları]]
* [[Wikipedia:Sistemle oynamak|Sistemle oynamak]]
* [[Wikipedia:Lütfen yeni kullanıcıları ısırmayınız|Yeni kullanıcıları ısırmayınız]]

|group3=[[:Kategoriya:Vikipedi tartışma|Tartışma]]
|list3=
* [[Wikipedia:Qol|Qol qoyıw]]
* [[Wikipedia:Tartışma sayfası|Tartışma sayfası yönergeleri]]

|group4=[[:Kategoriya:Vikipedi içerik yönergeleri|İçerik]]
|list4=
* [[Wikipedia:Adil kullanım|Adil kullanım]]
* [[Wikipedia:Anlamsız içerik|Anlamsız içerik]]
* [[Wikipedia:Asparagas|Asparagas]]
* [[Wikipedia:Dış bağlantılar|Dış bağlantılar]]
* [[Wikipedia:Güvenilir kaynaklar|Güvenilir kaynaklar]]
* [[Wikipedia:Kayda değerlik|Kayda değerlik]]
* [[Wikipedia:Kaynak gösterme|Kaynak gösterme]]
* [[Wikipedia:Rahatsız edici malzeme|Rahatsız edici malzeme]]
* [[Wikipedia:Reklama|Reklama]]
* [[Wikipedia:Spoiler|Spoiler]]
* [[Wikipedia:Uzun birincil kaynakların tam metnini dahil etmeyin|Uzun birincil kaynaklar]]

|group5=[[:Kategoriya:Vikipedi değişiklik yönergeleri|Değişiklik]]
|list5=
* [[Wikipedia:Cesur ol|Cesur ol]]
* [[Wikipedia:Maqala kólemi|Maqala kólemi]]

|group6=[[:Kategoriya:Vikipedi kategorilendirme|Organizasyon]]
|list6=
* [[Wikipedia:Anlam ayrımı|Anlam ayrımı]]
* [[Wikipedia:Kategorilendirme|Kategorilendirme]]

|group7=[[:Kategoriya:Vikipedi biçem yönergeleri|Biçem]]
|list7=
* [[Wikipedia:Biçem el kitabı|Biçem el kitabı]]
** [[Wikipedia:Biçem el kitabı/İçindekiler|İçindekiler]]
** [[Wikipedia:Biçem el kitabı/Listeler|Listeler]]


|group8=Joybar mazmunı
|list8=
* [[Wikipedia:Qısqartpa|Qısqartpa]]
* [[Wikipedia:Kullanıcı sayfası|Kullanıcı sayfaları]]
** [[Wikipedia:Kullanıcı kutuları|Kullanıcı kutuları]]

&lt;inputbox&gt;
id = style-searchbox
type=fulltext
width=20
break=yes
searchfilter=deepcat:&quot;Wikipedia qaǵıydaları&quot;
namespaces=Wikipedia**
searchbuttonlabel = Jol-joba izlew
&lt;/inputbox&gt;
}}&lt;noinclude&gt;
{{hújjet}}
&lt;!-- Add categories to the /doc subpage, interwikis to Wikidata, not here --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i4vyykmwu6vlh39j7utaswzjr1ngt7f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119967</id>
      <parentid>119966</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T08:14:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119967</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2811" sha1="46rrttefkhuy5y8aw5o555ftejrfc8o" xml:space="preserve">{{Helpbox |clear:right;width:21.5em;
|templatename=Kórsetpeler
|name=[[:Kategoriya:Wikipedia yönergeleri|Wikipedia yönergeleri]]
|bodyclass= hlist

| list1 =
* [[Wikipedia:Politikalar listesi|Politikalar listesi]]
* [[Wikipedia:Yönergeler listesi|Yönergeler listesi]]

|group2=[[:Kategoriya:Vikipedi davranış yönergeleri|Davranış]]
|list2=
* [[Wikipedia:Çıkar çatışması|Çıkar çatışması]]
* [[Wikipedia:Görgü kuralları|Görgü kuralları]]
* [[Wikipedia:İşleyişi aksatıcı değişiklik|İşleyişi aksatıcı değişiklik]]
* [[Wikipedia:Iygilikli maqsetti gózleń|Iygilikli maqsetti gózleń]]
* [[Wikipedia:Görüşlerinizi açıklamak için Vikipedi'yi aksatmayın|Konuyla ilgisiz görüş açıklamayın]]
* [[Wikipedia:Kullanıcı sayfası|Kullanıcı sayfaları]]
* [[Wikipedia:Sistemle oynamak|Sistemle oynamak]]
* [[Wikipedia:Lütfen yeni kullanıcıları ısırmayınız|Yeni kullanıcıları ısırmayınız]]

|group3=[[:Kategoriya:Vikipedi tartışma|Tartışma]]
|list3=
* [[Wikipedia:Qol|Qol qoyıw]]
* [[Wikipedia:Tartışma sayfası|Tartışma sayfası yönergeleri]]

|group4=[[:Kategoriya:Vikipedi içerik yönergeleri|İçerik]]
|list4=
* [[Wikipedia:Adil kullanım|Adil kullanım]]
* [[Wikipedia:Anlamsız içerik|Anlamsız içerik]]
* [[Wikipedia:Asparagas|Asparagas]]
* [[Wikipedia:Dış bağlantılar|Dış bağlantılar]]
* [[Wikipedia:Güvenilir kaynaklar|Güvenilir kaynaklar]]
* [[Wikipedia:Kayda değerlik|Kayda değerlik]]
* [[Wikipedia:Kaynak gösterme|Kaynak gösterme]]
* [[Wikipedia:Rahatsız edici malzeme|Rahatsız edici malzeme]]
* [[Wikipedia:Reklama|Reklama]]
* [[Wikipedia:Spoiler|Spoiler]]
* [[Wikipedia:Uzun birincil kaynakların tam metnini dahil etmeyin|Uzun birincil kaynaklar]]

|group5=[[:Kategoriya:Vikipedi değişiklik yönergeleri|Değişiklik]]
|list5=
* [[Wikipedia:Cesur ol|Cesur ol]]
* [[Wikipedia:Maqala kólemi|Maqala kólemi]]

|group6=[[:Kategoriya:Vikipedi kategorilendirme|Organizasyon]]
|list6=
* [[Wikipedia:Anlam ayrımı|Anlam ayrımı]]
* [[Wikipedia:Kategorilendirme|Kategorilendirme]]

|group7=[[:Kategoriya:Vikipedi biçem yönergeleri|Biçem]]
|list7=
* [[Wikipedia:Biçem el kitabı|Biçem el kitabı]]
** [[Wikipedia:Biçem el kitabı/İçindekiler|İçindekiler]]
** [[Wikipedia:Biçem el kitabı/Listeler|Listeler]]


|group8=Joybar mazmunı
|list8=
* [[Wikipedia:Qısqartpa|Qısqartpa]]
* [[Wikipedia:Kullanıcı sayfası|Kullanıcı sayfaları]]
** [[Wikipedia:Kullanıcı kutuları|Kullanıcı kutuları]]

&lt;inputbox&gt;
id = style-searchbox
type=fulltext
width=20
break=yes
searchfilter=deepcat:&quot;Wikipedia qaǵıydaları&quot;
namespaces=Wikipedia**
searchbuttonlabel = Jol-joba izlew
&lt;/inputbox&gt;
}}&lt;noinclude&gt;
{{hújjet}}
&lt;!-- Add categories to the /doc subpage, interwikis to Wikidata, not here --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>46rrttefkhuy5y8aw5o555ftejrfc8o</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119968</id>
      <parentid>119967</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T08:17:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119968</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2811" sha1="f6vayyaxjn9mnhxcec45oj3q7ixxfb2" xml:space="preserve">{{Helpbox |clear:right;width:21.5em;
|templatename=Kórsetpeler
|name=[[:Kategoriya:Wikipedia yönergeleri|Wikipedia yönergeleri]]
|bodyclass= hlist

| list1 =
* [[Wikipedia:Politikalar listesi|Politikalar listesi]]
* [[Wikipedia:Yönergeler listesi|Yönergeler listesi]]

|group2=[[:Kategoriya:Vikipedi davranış yönergeleri|Davranış]]
|list2=
* [[Wikipedia:Çıkar çatışması|Çıkar çatışması]]
* [[Wikipedia:Görgü kuralları|Görgü kuralları]]
* [[Wikipedia:İşleyişi aksatıcı değişiklik|İşleyişi aksatıcı değişiklik]]
* [[Wikipedia:Iygilikli maqsetti gózleń|Iygilikli maqsetti gózleń]]
* [[Wikipedia:Görüşlerinizi açıklamak için Vikipedi'yi aksatmayın|Konuyla ilgisiz görüş açıklamayın]]
* [[Wikipedia:Kullanıcı sayfası|Kullanıcı sayfaları]]
* [[Wikipedia:Sistemle oynamak|Sistemle oynamak]]
* [[Wikipedia:Lütfen yeni kullanıcıları ısırmayınız|Yeni kullanıcıları ısırmayınız]]

|group3=[[:Kategoriya:Vikipedi tartışma|Tartışma]]
|list3=
* [[Wikipedia:Qol|Qol qoyıw]]
* [[Wikipedia:Tartışma sayfası|Tartışma sayfası yönergeleri]]

|group4=[[:Kategoriya:Vikipedi içerik yönergeleri|İçerik]]
|list4=
* [[Wikipedia:Adil kullanım|Adil kullanım]]
* [[Wikipedia:Anlamsız içerik|Anlamsız içerik]]
* [[Wikipedia:Asparagas|Asparagas]]
* [[Wikipedia:Dış bağlantılar|Dış bağlantılar]]
* [[Wikipedia:Güvenilir kaynaklar|Güvenilir kaynaklar]]
* [[Wikipedia:Kayda değerlik|Kayda değerlik]]
* [[Wikipedia:Kaynak gösterme|Kaynak gösterme]]
* [[Wikipedia:Rahatsız edici malzeme|Rahatsız edici malzeme]]
* [[Wikipedia:Reklama|Reklama]]
* [[Wikipedia:Spoiler|Spoiler]]
* [[Wikipedia:Uzun birincil kaynakların tam metnini dahil etmeyin|Uzun birincil kaynaklar]]

|group5=[[:Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri|Redaktorlaw]]
|list5=
* [[Wikipedia:Cesur ol|Cesur ol]]
* [[Wikipedia:Maqala kólemi|Maqala kólemi]]

|group6=[[:Kategoriya:Vikipedi kategorilendirme|Organizasyon]]
|list6=
* [[Wikipedia:Anlam ayrımı|Anlam ayrımı]]
* [[Wikipedia:Kategorilendirme|Kategorilendirme]]

|group7=[[:Kategoriya:Vikipedi biçem yönergeleri|Biçem]]
|list7=
* [[Wikipedia:Biçem el kitabı|Biçem el kitabı]]
** [[Wikipedia:Biçem el kitabı/İçindekiler|İçindekiler]]
** [[Wikipedia:Biçem el kitabı/Listeler|Listeler]]


|group8=Joybar mazmunı
|list8=
* [[Wikipedia:Qısqartpa|Qısqartpa]]
* [[Wikipedia:Kullanıcı sayfası|Kullanıcı sayfaları]]
** [[Wikipedia:Kullanıcı kutuları|Kullanıcı kutuları]]

&lt;inputbox&gt;
id = style-searchbox
type=fulltext
width=20
break=yes
searchfilter=deepcat:&quot;Wikipedia qaǵıydaları&quot;
namespaces=Wikipedia**
searchbuttonlabel = Jol-joba izlew
&lt;/inputbox&gt;
}}&lt;noinclude&gt;
{{hújjet}}
&lt;!-- Add categories to the /doc subpage, interwikis to Wikidata, not here --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f6vayyaxjn9mnhxcec45oj3q7ixxfb2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119973</id>
      <parentid>119968</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T08:28:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119973</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2817" sha1="3k1w8s28el0bpjz5v6ttzwrzhwozvnq" xml:space="preserve">{{Helpbox |clear:right;width:21.5em;
|templatename=Kórsetpeler
|name=[[:Kategoriya:Wikipedia yönergeleri|Wikipedia yönergeleri]]
|bodyclass= hlist

| list1 =
* [[Wikipedia:Politikalar listesi|Politikalar listesi]]
* [[Wikipedia:Yönergeler listesi|Yönergeler listesi]]

|group2=[[:Kategoriya:Wikipedia:Minez-qulıq kórsetpeleri|Minez-qulıq]]
|list2=
* [[Wikipedia:Çıkar çatışması|Çıkar çatışması]]
* [[Wikipedia:Görgü kuralları|Görgü kuralları]]
* [[Wikipedia:İşleyişi aksatıcı değişiklik|İşleyişi aksatıcı değişiklik]]
* [[Wikipedia:Iygilikli maqsetti gózleń|Iygilikli maqsetti gózleń]]
* [[Wikipedia:Görüşlerinizi açıklamak için Vikipedi'yi aksatmayın|Konuyla ilgisiz görüş açıklamayın]]
* [[Wikipedia:Kullanıcı sayfası|Kullanıcı sayfaları]]
* [[Wikipedia:Sistemle oynamak|Sistemle oynamak]]
* [[Wikipedia:Lütfen yeni kullanıcıları ısırmayınız|Yeni kullanıcıları ısırmayınız]]

|group3=[[:Kategoriya:Vikipedi tartışma|Tartışma]]
|list3=
* [[Wikipedia:Qol|Qol qoyıw]]
* [[Wikipedia:Tartışma sayfası|Tartışma sayfası yönergeleri]]

|group4=[[:Kategoriya:Vikipedi içerik yönergeleri|İçerik]]
|list4=
* [[Wikipedia:Adil kullanım|Adil kullanım]]
* [[Wikipedia:Anlamsız içerik|Anlamsız içerik]]
* [[Wikipedia:Asparagas|Asparagas]]
* [[Wikipedia:Dış bağlantılar|Dış bağlantılar]]
* [[Wikipedia:Güvenilir kaynaklar|Güvenilir kaynaklar]]
* [[Wikipedia:Kayda değerlik|Kayda değerlik]]
* [[Wikipedia:Kaynak gösterme|Kaynak gösterme]]
* [[Wikipedia:Rahatsız edici malzeme|Rahatsız edici malzeme]]
* [[Wikipedia:Reklama|Reklama]]
* [[Wikipedia:Spoiler|Spoiler]]
* [[Wikipedia:Uzun birincil kaynakların tam metnini dahil etmeyin|Uzun birincil kaynaklar]]

|group5=[[:Kategoriya:Wikipedia:Redaktorlaw kórsetpeleri|Redaktorlaw]]
|list5=
* [[Wikipedia:Cesur ol|Cesur ol]]
* [[Wikipedia:Maqala kólemi|Maqala kólemi]]

|group6=[[:Kategoriya:Vikipedi kategorilendirme|Organizasyon]]
|list6=
* [[Wikipedia:Anlam ayrımı|Anlam ayrımı]]
* [[Wikipedia:Kategorilendirme|Kategorilendirme]]

|group7=[[:Kategoriya:Vikipedi biçem yönergeleri|Biçem]]
|list7=
* [[Wikipedia:Biçem el kitabı|Biçem el kitabı]]
** [[Wikipedia:Biçem el kitabı/İçindekiler|İçindekiler]]
** [[Wikipedia:Biçem el kitabı/Listeler|Listeler]]


|group8=Joybar mazmunı
|list8=
* [[Wikipedia:Qısqartpa|Qısqartpa]]
* [[Wikipedia:Kullanıcı sayfası|Kullanıcı sayfaları]]
** [[Wikipedia:Kullanıcı kutuları|Kullanıcı kutuları]]

&lt;inputbox&gt;
id = style-searchbox
type=fulltext
width=20
break=yes
searchfilter=deepcat:&quot;Wikipedia qaǵıydaları&quot;
namespaces=Wikipedia**
searchbuttonlabel = Jol-joba izlew
&lt;/inputbox&gt;
}}&lt;noinclude&gt;
{{hújjet}}
&lt;!-- Add categories to the /doc subpage, interwikis to Wikidata, not here --&gt;
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3k1w8s28el0bpjz5v6ttzwrzhwozvnq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategoriya:Wikipedia:Minez-qulıq kórsetpeleri</title>
    <ns>14</ns>
    <id>25071</id>
    <revision>
      <id>119971</id>
      <timestamp>2025-06-03T08:25:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «[[Kategoriya:Wikipedia:Kórsetpeler]]»</comment>
      <origin>119971</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37" sha1="27myrm5ocv88agrxgltt7jxsf6vm69w" xml:space="preserve">[[Kategoriya:Wikipedia:Kórsetpeler]]</text>
      <sha1>27myrm5ocv88agrxgltt7jxsf6vm69w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:ASÍǴÍW</title>
    <ns>4</ns>
    <id>25072</id>
    <redirect title="Wikipedia:Maqala kólemi" />
    <revision>
      <id>119976</id>
      <timestamp>2025-06-03T09:46:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>[[Wikipedia:Maqala kólemi#Asıǵıwdıń keregi joq]] degen betke baǵdarladı</comment>
      <origin>119976</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64" sha1="c2hxzkpzuifjn4jdvwn8ln9kmzj9p94" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Wikipedia:Maqala kólemi#Asıǵıwdıń keregi joq]]</text>
      <sha1>c2hxzkpzuifjn4jdvwn8ln9kmzj9p94</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:ÓBK</title>
    <ns>4</ns>
    <id>25073</id>
    <redirect title="Wikipedia:Maqala kólemi" />
    <revision>
      <id>119977</id>
      <timestamp>2025-06-03T09:47:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>[[Wikipedia:Maqala kólemi#Ólshemler boyınsha kórsetpe]] degen betke baǵdarladı</comment>
      <origin>119977</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69" sha1="que6ycxsw79icfdlux7frxgydmqpyvv" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Wikipedia:Maqala kólemi#Ólshemler boyınsha kórsetpe]]</text>
      <sha1>que6ycxsw79icfdlux7frxgydmqpyvv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:JÚDÁUZÍN</title>
    <ns>4</ns>
    <id>25074</id>
    <redirect title="Wikipedia:Maqala kólemi" />
    <revision>
      <id>119978</id>
      <timestamp>2025-06-03T09:47:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>[[Wikipedia:Maqala kólemi#Ólshemler boyınsha kórsetpe]] degen betke baǵdarladı</comment>
      <origin>119978</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69" sha1="que6ycxsw79icfdlux7frxgydmqpyvv" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Wikipedia:Maqala kólemi#Ólshemler boyınsha kórsetpe]]</text>
      <sha1>que6ycxsw79icfdlux7frxgydmqpyvv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wikipedia:OMBT</title>
    <ns>4</ns>
    <id>25075</id>
    <redirect title="Wikipedia:Maqala kólemi" />
    <revision>
      <id>119981</id>
      <timestamp>2025-06-03T09:52:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>[[Wikipedia:Maqala kólemi#Oqıw múmkin bolǵan tekst]] degen betke baǵdarladı</comment>
      <origin>119981</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66" sha1="1f4t6rmhvjmj1ty9h92lsgvvysci9zs" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Wikipedia:Maqala kólemi#Oqıw múmkin bolǵan tekst]]</text>
      <sha1>1f4t6rmhvjmj1ty9h92lsgvvysci9zs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úlgi:Kórsetpe</title>
    <ns>10</ns>
    <id>25076</id>
    <revision>
      <id>119986</id>
      <timestamp>2025-06-03T11:52:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «{{ambox | type = notice | image = [[Fayl:Blue check.svg|30px|link=Wikipedia:Ulıwma qaǵıydalar|Kórsetpe]] | imageright = {{#if: {{{1|}}} | {{Kısayol|{{{1|&lt;noinclude&gt;VP:KY&lt;/noinclude&gt;}}}|{{{2|}}}|{{{3|}}}|{{{4|}}}|{{{5|}}} }} }} | text = '''Bul bet Wikipedia ushın [[Wikipedia:Ulıwma qaǵıydalar|qaǵıyda]] bolıp esaplanadı.''' Qollanılıwı kerek bolǵan standart sıpatında bettiń mazmunı [[Wikipedia:Wikipediashılar|wikipediashılar]] tárepinen qabıl...»</comment>
      <origin>119986</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1033" sha1="d7w9mdrt2fblzwcm2gif1yf5hpf7bvs" xml:space="preserve">{{ambox
| type = notice
| image = [[Fayl:Blue check.svg|30px|link=Wikipedia:Ulıwma qaǵıydalar|Kórsetpe]]
| imageright = {{#if: {{{1|}}} | {{Kısayol|{{{1|&lt;noinclude&gt;VP:KY&lt;/noinclude&gt;}}}|{{{2|}}}|{{{3|}}}|{{{4|}}}|{{{5|}}} }} }}
| text = '''Bul bet Wikipedia ushın [[Wikipedia:Ulıwma qaǵıydalar|qaǵıyda]] bolıp esaplanadı.''' Qollanılıwı kerek bolǵan standart sıpatında bettiń mazmunı [[Wikipedia:Wikipediashılar|wikipediashılar]] tárepinen qabıl etiledi. Biraq onı ózgertiw múmkin hám aqılǵa urǵas islew kerek. Betke ózgeris kirgiziwden aldın bul ózgerislerdi wikipediashılardıń &lt;!-- Eskertpe: Mekshikli atlarǵa jalǵanǵan sóz jasawshı qosımtalar, kóplik jalǵawı hám olardan keyin keletuǵın basqa qosımtalar ótkermelenbeydi. --&gt;'''tastıyıqlaǵanına''' isenimińiz kámil bolsın. Eger bir maqalanı maqsetke muwapıq emes dep esaplasańız, [[{{NAMESPACE}} talqılaw:{{NAMESPACE}}|'''talqılaw betinde''']] sebepleri menen anıq kórsetiń. 
}}&lt;noinclude&gt;
{{hújjet}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d7w9mdrt2fblzwcm2gif1yf5hpf7bvs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119990</id>
      <parentid>119986</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T11:57:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119990</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1036" sha1="1cxuxrnu8rxkf71wko73j4wmn1iug7i" xml:space="preserve">{{ambox
| type = notice
| image = [[Fayl:Blue check.svg|30px|link=Wikipedia:Ulıwma qaǵıydalar|Kórsetpe]]
| imageright = {{#if: {{{1|}}} | {{Kısayol|{{{1|&lt;noinclude&gt;VP:KY&lt;/noinclude&gt;}}}|{{{2|}}}|{{{3|}}}|{{{4|}}}|{{{5|}}} }} }}
| text = '''Bul bet Wikipedia ushın [[Wikipedia:Ulıwma qaǵıydalar|qaǵıyda]] bolıp esaplanadı.''' Qollanılıwı kerek bolǵan standart sıpatında bettiń mazmunı [[Wikipedia:Wikipediashılar|wikipediashılar]] tárepinen qabıl etiledi. Biraq onı ózgertiw múmkin hám aqılǵa urǵas islew kerek. Betke ózgeris kirgiziwden aldın bul ózgerislerdi wikipediashılardıń &lt;!-- Eskertpe: Mekshikli atlarǵa jalǵanǵan sóz jasawshı qosımtalar, kóplik jalǵawı hám olardan keyin keletuǵın basqa qosımtalar ótkermelenbeydi. --&gt;'''tastıyıqlaǵanına''' isenimińiz kámil bolsın. Eger bir maqalanı maqsetke muwapıq emes dep esaplasańız, [[{{PAGENAMEBASE}} talqılaw:{{NAMESPACE}}|'''talqılaw betinde''']] sebepleri menen anıq kórsetiń. 
}}&lt;noinclude&gt;
{{hújjet}}
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1cxuxrnu8rxkf71wko73j4wmn1iug7i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Úlgi:Kórsetpe/doc</title>
    <ns>10</ns>
    <id>25077</id>
    <revision>
      <id>119987</id>
      <timestamp>2025-06-03T11:55:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <comment>Taza bet jaratıldı: «{{Documentation subpage}} Qısqartpa qosıw ushın tómendegishe paydalanıń:  &lt;code&gt;{&amp;#123;{{NAMESPACE}}|WP:QÍSQARTPA&amp;#125;}&lt;/code&gt;&lt;includeonly&gt; &lt;/includeonly&gt;»</comment>
      <origin>119987</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="162" sha1="e6zw3jsdujlw91pqy1ocnvwuhjsgzcw" xml:space="preserve">{{Documentation subpage}}
Qısqartpa qosıw ushın tómendegishe paydalanıń:

&lt;code&gt;{&amp;#123;{{NAMESPACE}}|WP:QÍSQARTPA&amp;#125;}&lt;/code&gt;&lt;includeonly&gt;
&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>e6zw3jsdujlw91pqy1ocnvwuhjsgzcw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119988</id>
      <parentid>119987</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T11:55:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119988</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="162" sha1="ft2z94qm18w3p3cyb0o1si0otdx8ij0" xml:space="preserve">{{Documentation subpage}}
Qısqartpa qosıw ushın tómendegishe paydalanıń:

&lt;code&gt;{&amp;#123;{{Kórsetpe}}|WP:QÍSQARTPA&amp;#125;}&lt;/code&gt;&lt;includeonly&gt;
&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>ft2z94qm18w3p3cyb0o1si0otdx8ij0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>119989</id>
      <parentid>119988</parentid>
      <timestamp>2025-06-03T11:57:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Janabaevazizbek</username>
        <id>10433</id>
      </contributor>
      <minor />
      <origin>119989</origin>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="165" sha1="q682tzxm91hlcjeq3id0uxv6xmn4w1z" xml:space="preserve">{{Documentation subpage}}
Qısqartpa qosıw ushın tómendegishe paydalanıń:

&lt;code&gt;{&amp;#123;{{PAGENAMEBASE}}|WP:QÍSQARTPA&amp;#125;}&lt;/code&gt;&lt;includeonly&gt;
&lt;/includeonly&gt;</text>
      <sha1>q682tzxm91hlcjeq3id0uxv6xmn4w1z</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>