Wikipedia kaawiki https://kaa.wikipedia.org/wiki/Bas_bet MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter Media Arnawlı Talqılaw Paydalanıwshı Paydalanıwshı talqılawı Wikipedia Wikipedia talqılawı Fayl Fayl talqılawı MediaWiki MediaWiki talqılawı Úlgi Úlgi talqılawı Járdem Járdem talqılawı Kategoriya Kategoriya talqılawı Portal Portal talqılawı TimedText TimedText talk Module Module talk Avesto 0 176 121350 107725 2025-06-13T06:23:53Z Janabaevazizbek 10433 «[[Kategoriya:Zardushtıylıq|Zardushtıylıq]]» kategoriyası qosıldı ([[WP:HOTCAT|HotCat]] quralınıń kómegi menen) 121350 wikitext text/x-wiki {{Kitap infoqutısı|qaraqalpaqsha atı=Avesto|Súwret=Avesta, translated by Ignacy Pietraszewski.jpg}} '''«Avesto»''' — áyyemgi Orta Shıǵıs dini bolǵan [[Zárdúshtiylik dini|zardushtiylik]]tiń muqaddes kitabı. Bul isenimniń tiykarın salıwshı Zardusht jazǵan «Gatalar» dep atalǵan tórtlikler «Avesto»da jámlengen<ref> {{ Web deregi | url=http://www.livius.org/au-az/avesta/avesta.html | title = The Avesta at LIVIUS | arxivurl = https://web.archive.org/web/20070206193310/http://www.livius.org/au-az/avesta/avesta.html | arxivsáne = 6-2-2007 }}</ref>. «Avesto» Zardusht nelerge isengenligi hám zardushtiylik tiykarları haqqındaǵı birden-bir hújjet esaplanadı. «Avesto» tili hind-iran tili bolıp, basqa hind-iran tilleri menen uqsaslıqqa iye<ref>{{Web deregi | title = Avestan, Iranian & Zoroastrian Languages | url = http://www.heritageinstitute.com/zoroastrianism/languages/ | website = www.heritageinstitute.com | arxivurl = https://web.archive.org/web/20130716165625/http://www.heritageinstitute.com/zoroastrianism/languages/ | archivedate = 16-7-2013}}</ref>. Házirgi kúnde zardushtiylikti qabıl etken [[parsılar]] az. «Avesto» 21 kitaptan ibarat bolsa, Iskender basqınshılıǵı dáwirinde joq bolıp ketken kitaplardan tek «Yasna», «Visperad» hám «Vandidod» (yamasa «Videvdat») ǵana qalǵan. == Derekler == {{derekler}} == Sırtqı siltemeler == * [http://www.avesta.org/ avesta.org: Translations of the Avesta texts]{{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070607053942/http://www.avesta.org/ |date =7-iyul 2007 }} [[Kategoriya:Ádebiyat]] [[Kategoriya:Zoroastrizm]] [[Kategoriya:Zardushtıylıq]] jluujvzeqb8if92k3ljfo5t8m4o01h7 Burkina-Faso 0 1988 121349 120388 2025-06-13T06:21:26Z Janabaevazizbek 10433 «[[Kategoriya:Burkina Faso|Burkina Faso]]» kategoriyası qosıldı ([[WP:HOTCAT|HotCat]] quralınıń kómegi menen) 121349 wikitext text/x-wiki '''Burkina-Faso''' (''Bourkina Faso'') (1984-jıl avgustqa shekem Joqarı Volta Respublikası) — [[Batıs Afrika]]daǵı mámleket. [[BMSh]] aǵzası. Maydanı 274,2 mıń km2. Xalqı 10,4 mln. adam (1990-jıllar aqırı). Paytaxtı — [[Uagadugu]] qalası. Basqarıw tárepten 45 wálayatqa bólinedi. == Mámleketlik basqarıw principi == Ámeldegi konstituciya 1991-jıl 2-iyundaǵı referendumda maqullanǵan. Mámleket baslıǵı — prezident. Ol ulıwma tuwrı hám jasırın dawıs beriw jolı menen 7 jıl múddetke saylanadı hám shegaralanbaǵan muǵdarda qayta saylanıwı múmkin. Nızam shıǵarıwshı húkimet — Milliy assambleya. Atqarıwshı húkimet — prezident hám ol tárepinen tayınlanatuǵın bas ministr basshılıǵındaǵı húkimet. == Tábiyatı == Jer maydanı qır-adırlardan ibarat 200-500 m ge shekem biyikliktegi plato. Qubla-batısındaǵı tawlar 750 m ge shekem baradı. Íqlımı — subekvatorial mussonlı, arqa aymaqlarında qurǵaq máwsim 8-10 ay dawam etedi. Ortasha aylıq temperatura 24-26° tan 30-35° qa shekem. Jılına 500-1000 mm ge shekem jawın jawadı. Tiykarǵı dáryaları — Qara Volta hám Aq Volta. Topıraqları qızıl hám qızıl-qońır, laterit topıraqlar. Ósimlikleri savannaǵa tán, ayırım jaylarında orman hám putalıqlar ushıraydı. Aymaǵınıń 9% orman. Savannalarda arıslan, qaplan, pil, buǵı, kiyik sıyaqlı haywanlar saqlanıp qalǵan. Qublada sese shıbını tarqalǵan. Milliy baǵlar hám qorıqxanalar, atap aytqanda mámleket shıǵısında Dubl-Be, Kurtyagu, Arli milliy baǵları bar. == Xalqı == Xalqınıń tiykarǵı bólegi (50%) mosilar; lobi, fulbe, bobo hám basqa da xalıqlar jasaydı. Xalıqtıń 50% ten kóbi jergilikli dástúriy dinlerge, 40% musulman dinine sıyınadı; qalǵanları xristianlar. Qala xalqı 9% ti quraydı. Rásmiy tili — francuz tili. == Tariyxı == Arxeologiya tabılmalarına qaraǵanda, Burkina-Fasoda neolit dáwirinde adamlar jasaǵan. Arqa-batısta áyyemgi qorǵanlar hám qudıqlar, Yatenga átirapında ańshılar hám jabayı jániwarlar súwretlengen jartas súwretleri tabılǵan. XI ásirde Burkina-Faso aymaǵında mosilar mámleketi qurala basladı. XIV ásirde Uagadugu, Yatenga hám basqa mámleketler bolǵan. XIX ásir aqırı — XX ásir baslarında francuz kolonizatorları tárepinen basıp alındı. 1904-jıl Burkina-Faso Franciyanıń Joqarı Senegal-Niger koloniyası quramına qosıp alındı. 1919-jıl Franciya Batıs Afrikası quramında bólek-bólek basqarıw birlik etip ajıratıldı, biraq 1932-jıl Franciya Burkina-Faso aymaǵın Pil Súyegi Jaǵası, Niger hám Franciya Sudanı koloniyaları arasında bólip jiberdi. 1947-jıl Burkina-Faso aldınǵı shegaralarda Franciyanıń "teńiz artındaǵı aymaǵı" retinde tiklendi, 1958-jıl dekabrde Burkina-Faso mámleket atın aldı hám Franciya Doslıq awqamı quramında avtonomiya respublika dep daǵaza etildi. 1960-jıl 5-avgustta ǵárezsizlikke eristi. 1984-jıl 4-avgusttan Burkina-Faso dep atala basladı. M. Yameogo Joqarı Volta Respublikası (házirgi Burkina-Faso) nıń birinshi prezidenti bolıp tabıladı. 1983-jılǵa shekem bir neshe ret mámleket awdarıspaǵı boldı. 1983-jıl 4-avgustta húkimet" joqarı jaǵına T. Sankara basshılıǵındaǵı Milliy revolyuciya keńesi keldi. 1987-jılda bolsa Burkina-Fasoda náwbettegi mámleket awdarıspaǵı bolıp, kapitan Blez Kompaore basshılıǵındaǵı Xalıq frontı hákimiyattı qolǵa aldı. B. Kompaore — 1991-jıl 1-dekabrden mámleket prezidenti. 1991-jıl mámlekette kóp partiyalı sistema engizildi. Burkina-Faso — 1960-jıldan [[BMSh]] aǵzası. Ózbekstan Respublikası suverenitetin 1992-jıl 25-yanvarda tán alǵan. Milliy bayramı — 4-avgust — Revolyuciya kúni (1983). == Siyasiy partiyaları hám kásiplik awqamları == Demokratiya hám federaciya ushın alyans, 1990-jılda dúzilgen partiya; Afrika demokratiyalıq birlespesi partiyası; Demokratiya hám rawajlanıw kongressi partiyası, 1996-jılda dúzilgen; Aldınǵı patriotlar milliy konventi — Social-demokratiyalıq partiya, 1991-jıl dúzilgen; Demokratiya hám rawajlanıw partiyası, 1993-jılda dúzilgen; Xalıq frontı, túrli siyasiy jáne sociallıq shólkemler awqamı, 1987-jılda dúzilgen. Burkina-Faso bas miynet konfederaciyası, 1988-jılda dúzilgen; Burkina-Faso miynetkeshleri kásiplik birlespesi, 1958-jılda dúzilgen. == Ekonomikası == Burkina-Faso — agrar mámleket. Jalpı ishki ónimde awıl xojalıǵınıń úlesi 40%, sanaattıń úlesi — 14%. Egin maydanınıń 75% ine ǵálle egiledi. Awıl xojalıǵınıń tiykarǵı ónimleri: paxta, jer ǵoza, maylı palma, qumshekerqamıs, salı, batat, lobıya. Dárya balıqshılıǵı menen shuǵıllanıladı. Jaylaw shárwashılıǵı ústem. 4 mln. ǵa jaqın qaramal bar. Jılına 68 mıń tonna gósh jetistiriledi. 100 ge jaqın kárxana, atap aytqanda aǵash tiliw, paxta tazalaw, toqımashılıq, sabın, sherim ayaq kiyim, salı aqlaw kárxanaları, qassapxanalar bar. Sınap, altın, marganes, nikel, mramor qazıp alınadı. Jılına ortasha 157 mln. kvt/saat elektr energiya payda etiledi. Shetke qaramal, shárwashılıq ónimleri, paxta, jer ǵoza, palız eginleri, kunjut tuqımın satadı. Shetten mashina hám ásbap-úskeneler, azıq-awqat, neft ónimlerin aladı. Avtomobil jollarıniń uzınlıǵı 4,6 mıń km, temirjol uzınlıǵı — 1 155 km. Sırtqı sawda-satıqtaǵı qarıydarları: Franciya. Kotd'Ivuar; Germaniya, Kanada, AQSh, Niderlandiya menen de jaqın baylanıs baylanıstırǵan. Xalıqaralıq aeroportları: Uagadugu, Bobo-Diulaso. Pul birligi — Afrika franki. == Medicinalıq xızmeti == Burkina-Fasoda mámlekettiń 9 emlewxanası hám 400 den artıq basqa medicinalıq mákemeler bar. 3,6 mıń orınlı emlewxanalarda 150 shıpaker, 800 den artıq miyirbiyke hám akusher isleydi. == Bilimlendiriwi, mádeniy-aǵartıwshılıq hám ilimiy mákemeleri == Ǵárezsizlik daǵaza etilgenge shekem (1960) xalıq sawatsız edi. Ǵárezsizlik sharapatı menen bilimlendiriwdi rawajlandırıw jobası qabıl etildi. Awıllarda 3 jıllıq tálim orayları ashıldı, májburiy biypul baslanǵısh tálim jolǵa qoyıldı. Burkina-Fasoda mámleket mektepleri menen bir qatarda pullı menshikli mektepler de bar. 6 jastan baslap balalar ushın 6 jıllıq baslanǵısh, awıllıq jaylarda 3 jıllıq tolıqsız baslanǵısh mektepler bar. Tolıqsız orta mektep (kolledj) 4 jıllıq, tolıq orta mektep (licey) 7 jıllıq. Baslanǵısh mektep negizinde 4 jıllıq tómen ónertexnika tálimi, 7 jıllıq orta texnika tálimi jolǵa qoyılǵan. Baslanǵısh mektepler ushın oqıtıwshılar pedagogika bilim orınlarında 3 jıl dawamında, orta mektepler ushın oqıtıwshılar universitette tayarlanadı. Burkina-Fasoda Uagadugu universiteti (1969-jılda Joqarı tálim orayı retinde dúzilgen, 1974-jıldan universitet mártebesin alǵan), Kino hám telekórsetiw oqıw institutı bar. Mámlekettegi iri ilimiy mákemeler: Ilimiy izertlew orayı, Tropikalıq awıl xojalıǵı institutı, Ilimiy-texnika izertlewleri byurosı, kánshilik geologiya direksiyası, Tropikalıq orman texnika orayı (1963), Milliy pedagogika institutı, Paxta hám toqımashılıq institutı, Ekonomikalıq jáne sociallıq pánler orayı hám basqalar. Universitet janındaǵı kitapxana, Milliy pedagogika institutınıń kitapxanası, Ilimiy izertlewler orayı janındaǵı kitapxana, Kánshilik geologiya direksiyasınıń kitapxanası bar. == Baspasózi, radioesittiriwi hám telekórsetiwi == Burkina-Fasodaǵı iri gazeta hám jurnallar: "Sidvaya" ("Haqıyqat", francuz tilinde shıǵatuǵın kúndelik gazeta, 1984-jıldan), "Byulten de lajans denformason dyu Burkina" ("Burkina informaciya agentliginiń byulleteni", francuz tilinde shıǵatuǵın háptelik jurnal), "Jurnal dyu jyodi" ("Piyshembilik gazeta", francuz tilindegi háptelik gazeta, 1991-jıldan), "Maten" ("Tań", francuz tilindegi háptenama, 1992-jıldan), "Pen" ("Mámleket", francuz tilindegi kúndelik gazeta, 1991-jıldan). Burkina-Faso informaciya agentligi 1963-jılda dúzilgen. Burkina milliy radioesittiriwi húkimet agentligi. Burkina-Faso milliy telekórsetiwine 1963-jılda tiykar salınǵan. == Ádebiyatı == Ádebiyatı XX ásir 60-jıllarınıń ortalarınan baslap francuz tilinde rawajlana basladı. R. Nikyemniń xalıq awızeki dóretiwshiligi usılındaǵı "Ǵárez" romanı 1967-jılda basılıp shıqtı. P. Dabire óziniń "Samsoa" romanında mosilardıń awıl ómirin súwretledi. S. Kulibali qosıq hám romanları menen ataqlı boldı. A. Kere qosıqları ana jurt tábiyatın maqtaw etedi. F. Passer, E. Savadogo, J. Yu. Bazye hám basqalar milliy ádebiyattı rawajlandırıwǵa úles qostı. 1984-jılda baspa etilgen "Burkina-Faso poeziyası antologiyası" na kirgen dóretpeler mámlekettiń ótkir social-siyasiy máselelerin sáwlelendiredi. Jas shayırlar urısqa qarsı, jer júzinde tınıshlıqtı saqlaw temaların qálemge almaqta. == Arxitektura hám súwretlew kórkem óneri == Burkina-Faso xalıqları (moyey, baba, fulbe hám basqalar) nıń turar jayı konus formasındaǵı dóńgelek yamasa tegis tóbeli tuwrı múyeshli 4-5 xanalı úylerden ibarat. Ayırım xalıqlardıń bekkemlengen turar jayları 2-3 qabatlı tegis tóbeli dóńgelek minarlardı yadqa saladı. Ílaydan jasalıp qurǵatılǵan qurılıs materialınan dóńgelek etip tiklengen dán bazalarınıń diywallarına "kóz tiymesin" dep hayallar, tasbaqalar hám kesirtkeler súwreti túsirilgen. Ílaydan jasalıp qurǵatılǵan qurılıs materialınan tegis tóbeli meshitlerdi minar hám mezanalar menen birge qurıw ádet bolǵan. Ayırım ımaratlardıń bosaǵaına kiyik shaqları hám túrli naǵıslar salınǵan taxtalar ilip qoyıladı. Házirgi francuz arxitektorları joybarı tiykarında zamanagóy ımaratlar qurılıp atır. Bronzadan jasalǵan buyımlarda ósimlikke uqsatıp naǵıs salınǵan kórkem óner dóretpeleri jaratıladı. Milliy kiyim-kensheklerge kók reńde túrli naǵıslar tigiledi. == Muzıka == Burkina-Fasodaǵı kóplegen xalıqlardıń muzıkalıq dástúrleri hár túrli. Awıl toparlarında miynet processleri, bayram dástúrleri, diniy úrp-ádetlerge baǵıshlanǵan túrlishe muzıkalıq usıl hám jollar bar. Kóbinese muzıka, oyın hám qosıq birge atqarıladı. Bayram dástúrlerinde atqarılatuǵın kóplegen qosıqlarda áwladlar ruwxına shaqırıq etilip, densawlıq, aman-esenlik hám ónim payda bolıwı haqqındaǵı tilekler aytıladı. Saz ásbapları: nay, dombıra, shań, girjek hám haywan shaqlarınan jasalǵan gernay sıyaqlılar. Keyingi jıllarda zamanagóy muzıkanı rawajlandırıwǵa úlken áhmiyet berilmekte. Uagadugudaǵı milliy teatr hám milliy folklor dástesi, bir qansha estrada qosıq hám oyın dásteleri bar. == Kino == 1969-jılda Uagaduguda bolıp ótken 1 Ulıwma Afrika kinofestivalı milliy kinematografiyanıń rawajlanıwına túrtki boldı. Birinshi tolıq metrajlı film 1972-jılda jaratılǵan. Keyinirek "Jarasıw jolı", "Allahtıń sawǵası", "Poko-Poko" sıyaqlı filmler júzege keldi. == Derekler == {{derekler}} {{Afrika}} {{shala}} [[Kategoriya:Burkina-Faso| ]] [[Kategoriya:Afrika mámleketleri]] [[Kategoriya:Burkina Faso]] ieuf5bod922fnfxhymdk7kgrd3cina8 Prinston universiteti 0 4030 121322 114434 2025-06-12T15:05:55Z Janabaevazizbek 10433 [[Princeton universiteti]] maqalasındaǵı maǵlıwmatlar usı betke alındı. Atı atalǵan maqala óshirildi. 121322 wikitext text/x-wiki [[Image:Firestone Library Princeton front.jpg|thumb|right|250px|Prinston universitetindegi Firestone kitapxanası]] '''Prinston universiteti''' ({{lang-en|Princeton University}}) - [[AQSh]]tıń eń belgili hám abıroylı universitetlerinıń biri bolıp, 1746-shı jılda dúzilgen. Hazirgi waqıtta bul jerde 4,5 mıń student oqıp atır. Sonday-aq ol jerde 400-den kóbirek professor sabaq berip, olardıń 7-wi [[Nobel sıylıǵı]]na múnasip tabılǵan. 1896-jıldan universitet maqamına iye. Kolledjda [[vilson Tóbeas vudro|T. v. vilson]] (1902—10 jıllarda universitet rektori, 1912— 21 jıllarda AQSh prezidenti) oqıǵan. Texnika hám fizikamat, pánleri, aeronavtika hám kosmik izertlewler boyınsha iri oqıw hám ilimiy izertlewler orayı esaplanadı. Fizika, mat., geol., geofizika, biol., ximiya, ekonomika, filosofiya, siyasatshunoslik, psixologiya, sotsiologiya, dinge sıyınıw, roman tilleri hám ádebiyatı, german tilleri hám ádebiyatı, dene tárbiyası hám basqa qánigelikler boyınsha qánigeler tayarlaydı. 6 mıńnan zıyat student tálim aladı. Kitapxanalarında 2 mln. den artıq dóretpe saqlanadı<ref>[[:uz:Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi|ÓzME]]. Birinshi bet. Tashkent, 2000-jıl</ref>. == Derekler == {{derekler}} [[Kategoriya:Bilim]] [[Kategoriya:Universitetler]] 5vysay21hnljc1yfvi88v2dykgdbfmo Majungasaurus 0 6754 121321 114206 2025-06-12T15:02:17Z Janabaevazizbek 10433 Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Majungasauras (Majungasaurin)]] betin [[Majungasaurus]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi 114206 wikitext text/x-wiki '''Majungasaurinae''' (''Majungasaurus'' atınan kelip shiǵip, [[Madagaskar]]daǵi [[Mahajanga]] qalası atı menen atalǵan) — joqarı [[Theropoda|teropodlar]] iri jırtqısh haywanlar toparıınıń bir túri.[[Kretase]], Madagaskar,[[Hindstan]] hám [[Franciya]]da kóp ushraydı. Bul [[Abelisauridae]] teropodlar shańaraǵınıń kishi toparı bolıp,[[Gondvana]]n taypası, óziniń qalıń hám kóbinese shaqlı bas súyegi hám izli qolları menen ataqlı. Abelisauridae toparınıń eki kishi toparı [[Qubla Amerika]]nıń ''[[Karnotavr]]''dan málim bolǵan [[Carnotaurinae]] hám Madagaskardıń ''[[Majungasaurus]]''dan ibarat Majungasaurinae jáne onıń gruppalarınan ibarat. bawırlas aǵayınlar. Olardıń ájdadları Orta [[Yura]]de payda bolǵan hám topar joqarı por dáwirige shekem dawam etken. Majungasaurinlar orta bóyli, eki ayoqli jırtqıshlar edi, lekin salıstırǵanda aste háreketlanardi. Olardıń quwatlı ayaqları juwırıw ushın emes, qádem taslaw ushın qurılǵan. Olardıń bálent bóyli, tereń basları kúshli jaqları bar edi, lekin bileklerinde bilekleri bolmaǵan kishi bilekleri bar edi. Aste júriwleri hám kishi qolı sebepli olar kishilew, tezirek [[ornitopod]]larni emes, bálki úlkenlew, astelew sauropodlarni olja etiwgen. Olardıń áwladları birlesken qubla kontinentte, Gondvanada, erte por dáwirinde jasaǵan, biraq qurǵaqlıq bóliniwi nátiyjesinde olar Qubla Amerikadaǵı tuwısqan aǵalarınıń balalarınan hám aqır-aqıbet bir-birinen ajralıp ketken. {|clade |style=font-size:100%; line-height:100% |} |label1=[[Abelisauridae]] |1={|clade |1=''[[Kryptops]]'' [[File:Kryptops life restoration.jpg|80 px]] |2=''[[Rugops]]'' |3=''[[Genusaurus]]'' |4=MCF-PVPH-237 abelisaurid |5=''[[Xenotarsosaurus]]'' |6=''[[Tarascosaurus]]'' |7=La Boucharde abelisaurid |label8=&nbsp; |8={|clade |label1='''Majungasaurinae''' |1={|clade |1=Pourcieux abelisaurid |2=''[[Arcovenator]]'' [[File:Arcovenator.jpg|80 px]] |3=''[[Majungasaurus]]'' [[File:Majungasaurus_BW_(flipped).jpg|80 px]] |5=''[[Indosaurus]]'' |6=''[[Rahiolisaurus]]'' |7=''[[Rajasaurus]]'' [[File:Rajasaurus_restoration.jpg|80 px]] |label2=[[Brachyrostra]] |2={|clade |1=''[[Ilokelesia]]'' [[File:Ilokelesia_(flipped).jpg|80 px]] |label2=&nbsp; |2={|clade |1=''[[Ekrixinatosaurus]]'' [[File:Ekrixinatosaurus_novasi_by_Henrique_Paes.png|80 px]] |label2=&nbsp; |2={|clade |1=''[[Skorpiovenator]]'' [[File:Skorpiovenator_bustingorryi.jpg|80 px]] |label2=&nbsp; |2={|clade |label1=[[Carnotaurini]] |1={|clade |1=''[[Abelisaurus]]'' |2=''[[Aucasaurus]]'' [[File:Aucasaurus_garridoi_by_Paleocolour.jpg|80 px]] |3=''[[Pycnonemosaurus]]'' |4=''[[Quilmesaurus]]''[[File:Quilmesaurus_curriei.jpg|80 px]] |5=''[[Carnotaurus]]'' [[File:Carnotaurus_DB_2_white_background.jpg|80 px]] == Derekler == [[Kategoriya:Shala maqala, dinozavrlar tariyxi]] nj1bquolfnqjddfc2pwr6wxd3m3cu5p Kenjebay Ubaydullaev 0 6873 121316 108523 2025-06-12T13:43:19Z Janabaevazizbek 10433 121316 wikitext text/x-wiki {{Alım infoqutısı|atı=Kenjebay Ubaydullaev|súwret=Kenjebay Ubaydullaev.jpg|tuwılǵan jeri=Sorkól awılı, [[Moynaq rayonı]]|belgili tezisi=«Házirgi qaraqalpaq tilindegi anıqlıq meyildiń ótken máháli kategoriyası» (1955)|jumıs orınları=Tórtkúl pedtexnikumı (1930-1941)<br/>Qaraqalpaqstan xalıq bilimlendiriw komissarı (1941-1943)<br/>[[Qońırat rayonı]] Kirov atındaǵı mektep (1943-1944)<br/>ÓzIA QF N.Dáwqaraev atındaǵı TTÁI (1959-1966)<br/>[[Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı|NMPI]] (1966-1970)|sıylıqları=«Ózbekstan SSRına xızmet kórsetken muǵallim» (1946)<br/>«Miynette ayrıqshalıǵı ushın» medalı (1949)<br/>«Qaraqalpaqstan ASSRına miyneti sińgen ilim hám texnika ǵayratkeri» (1964)|oqıǵan jeri=Tórtkúl pedtexnikumı (1927-1929)<br/>[[Moskva]]da Til bilimi institutı (aspirantura, 1949-1953)}} '''Kenjebay Ubaydullaev''' (1907-1970) — 1907-jılı 16-aprelde [[Moynaq rayonı]]nıń Sorkól awılında diyqan shańaraqta dúnyaǵa keledi. == Miynet jolı == 1924-25-jılları dáslep Xiywa qalasında, sońınan 1927-29-jılları [[Tórtkúl]]<nowiki/>degi pedtexnikumda oqıdı hám balalar úyine muǵallim hám tárbiyashı, 1929-30-jılları [[Qońırat rayonı]]<nowiki/>nda dáslep muǵallim, sońınan rayonlıq xalıq bilimlendiriw bóliminiń baslıǵı bolıp isledi. 1930-41-jılları [[Tórtkúl]]<nowiki/>degi pedtexnikumda qaraqalpaq tili hám ádebiyatı boyınsha sabaq berdi hám Qaraqalpaqstan kompleksli ilim izertlew institutında úlken ilimiy xızmetker bolıp isledi. 1941-43-jılları Qaraqalpaqstan xalıq bilimlendiriw komissarı, 1943-44-jılları [[Qońırat rayonı]]<nowiki/>nıń Kirov atındaǵı mektebinde muǵallim, 1944–47-jılları Respublikalıq muǵallimlerdiń bilimin jetilistiriw institutınıń direktorı, 1947–49-jılları Qaraqalpaqstan xalıq bilimlendiriw ministriniń orınbasarı, 1950–53-jılları QMPI qaraqalpaq tili hám ádebiyatı kafedrasınıń baslıǵı hám 1951-53-jılları usı instituttıń direktorı bolıp isledi. 1949-53-jılları [[Moskva]]<nowiki/>da Til bilimi institutınıń aspiranturasında oqıdı. 1955–59-jılları Nókiste ÓzIA Qaraqalpaqstan ekonomika hám mádeniyat institutında úlken ilimiy xızmetker, sońınan sektor baslıǵı bolıp isledi. 1959–66-jılları ÓzIA QF N.Dáwqaraev atındaǵı TTÁI házirgi qaraqalpaq tili sektorın basqardı. Al 1966-jılı ómiriniń aqırına deyin [[Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı|NMPI]] qaraqalpaq tili kafedrasında docent bolıp isledi. 1970-jılı 31-avgustta [[Nókis]]<nowiki/>te qaytıs boldı. == Ilim jolı == 1955-jılı [[Moskva]]<nowiki/>da '''«Házirgi qaraqalpaq tilindegi anıqlıq meyildiń ótken máháli kategoriyası»''' degen temada kandidatlıq dissertaciyasın jaqladı. Ilimpaz 1930-jıllardan baslap qaraqalpaq jazıwın dúziwde, onıń álipbe hám orfografiyasın jetilistirip barıwda harımay-talmay xızmet etti. Qaraqalpaq tiliniń fonetikalıq sistemasın arnawlı miynetinde keńnen sóz etti. Qaraqalpaq tili leksikologiyası, ásirese leksikografiyası tarawında da kóp miynet etti. Ol «Miynette ayrıqshalıǵı ushın» medalı (1949), «Ózbekstan SSRına xızmet kórsetken muǵallim» (1946) hám «Qaraqalpaqstan ASSRına miyneti sińgen ilim hám texnika ǵayratkeri» (1964) húrmetli ataqları berildi. == Miynetleri == * Kategoriya proshedshego vremeni glagolov v izyavitelnom naklonenii v sovremennom karakalpakskom yazike. (M., 1955); * Qaraqalpaq tili jazıwınıń rawajlanıwı. (N., 1957); * Házirgi zaman qaraqalpaq tili. Fonetika. (N., 1965); * Qaraqalpaq tili boyınsha tańlamalı miynetleri. (N., 1976); * Kategoriya proshedshego vremeni glagolov izyavitelnom naklonenii v sovremennom karakalpakskom yazike. (N., 1978). == Ádebiyatlar == * Бекбергенов А., Пахратдинов Қ. Қарақалпақ тилин изертлеўшилер. Биобиблиографиялық очерклер. —Нөкис, «Қарақалпақстан», 2000. 52 бет, ISBN 5-8272-0196-0 [[Kategoriya:Qaraqalpaq tilshileri]] [[Kategoriya:Filologlar]] [[Kategoriya:Ilim ǵayratkerleri]] [[Kategoriya:Ilimpazlar]] aqona08xdthc2unnx0z22c4zrro8unc Ráwiya Esemuratova 0 6898 121319 116545 2025-06-12T13:51:03Z Janabaevazizbek 10433 121319 wikitext text/x-wiki {{Alım infoqutısı|tuwılǵan sánesi=13.6.1927|qaytıs bolǵan sánesi=24.10.2019|atı=Ráwiya Esemuratova|belgili tezisi=«Qaraqalpaq leksikasınıń Ullı Oktyabr revolyuciyasınan keyingi dáwirde rawajlanıwı» (1964)|oqıǵan jeri=Shımbay peduchilishesi (1946)<br/>QMPI (1949-1952)<br/>M.V.Lomonosov atındaǵı Moskva mámleketlik universiteti (1952-1956)|islegen jeri=Qaraqalpaqstan bilimlendiriw ministrligi (1946-1947)<br/>ÓzIA Qaraqalpaqstandaǵı ekonomika hám mádeniyat institutı (1956-1957)<br/>ÓzIA QF N.Dáwqaraev atındaǵı TTAI (1961)|sıylıqları=«Qaraqalpaqstanǵa miyneti sińgen ilim ǵayratkeri» (1977)<br/>Beruniy sıylıǵınıń laureatı (1996)|súwret=Ráwiya Esemuratova.jpg}} '''Ráwiya Esemuratova''' ([[1927]]-[[2019]]) — [[Qaraqalpaqlar|qaraqalpaq]] tilshi alımı, leksikolog. «[[Qaraqalpaqstan Respublikasına miyneti sińgen ilim ǵayratkeri|Qaraqalpaqstanǵa miyneti sińgen ilim ǵayratkeri]]» ([[1977]]). == Ómir hám miynet jolı == 1927-jılı 13-iyunde [[Tórtkúl]] qalasında tuwıldı. 1946-jılı Shımbay peduchilishesin pitkerip, 1946-1947-jılları Qaraqalpaqstan bilimlendiriw ministrliginde baslanǵısh mektepler boyınsha inspektor bolıp isledi. 1949-1952-jılları QMPI pitkergennen keyin [[Nókis]] qalasınıń mekteplerinde qaraqalpaq tili hám ádebiyatınan sabaq berdi. 1952-1956-jılları M.V.Lomonosov atındaǵı Moskva mámleketlik universitetinde oqıdı. 1956-1957-jılları ÓzIA [[Qaraqalpaqstan]]daǵı ekonomika hám mádeniyat institutında kishi ilimiy xızmetker islese, 1961-jıl ÓzIA QF N.Dáwqaraev atındaǵı TTAI sózlikler hám terminologiya  bóliminde úlken ilimiy xızmetker bolıp isledi. Ilimpaz 2019-jılı 24-oktyabrde dúnyadan ótti. == Ilim jolı == 1964-jılı Tashkentte '''«Qaraqalpaq leksikasınıń Ullı Oktyabr revolyuciyasınan keyingi dáwirde rawajlanıwı»''' temada kandidatlıq dissertaciyasın jaqladı. == Sıylıqları == 1977-jılı R.Esemuratovaǵa «Qaraqalpaqstanǵa miyneti sińgen ilim ǵayratkeri» húrmetli ataǵı berildi. 1996-jılı ol tórt  tomlıq «[[Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózligi (1982-1992)|Qaraqalpaq tiliniń túsindirme sózligi]]»n dúziwge qatnasqanlıǵı ushın Ózbekstan Respublikası ilim hám texnika tarawındaǵı Beruniy sıylıǵınıń laureatı  boldı. == Miynetleri == * Razvitie karakalpakskoy leksiki posle Velikoy Oktyabrskoy socialisticheskoy revolyucii. (T., 1964); * Oktyabr hám qaraqalpaq leksikası. (N., 1966); * Qaraqalpaq tiliniń qısqasha orfografiyalıq sózligi. (N., 1989 basqa avtorlar menen birge); * Qaraqalpaq tiliniń qısqasha orfoepiyalıq sózligi. (N., 1992 basqa avtorlar menen birge). == Derekler == * Бекбергенов А., Пахратдинов Қ. Қарақалпақ тилин изертлеўшилер. Биобиблиографиялық очерклер. —Нөкис, «Қарақалпақстан», 2000. 52 бет, ISBN 5-8272-0196-0 [[Kategoriya:Qaraqalpaq tilshileri]] 1mzo4zdayyuujj8jh6i4g1cmpwr8ek8 Úlgi:Qosıqshı infoqutısı 10 8714 121352 91668 2025-06-13T08:36:00Z Janabaevazizbek 10433 121352 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Infoqutı | deneusılı = biography vcard | joqarǵı = {{#if:{{{atı|}}}|{{{atı}}}|{{{qaraqalpaqsha atı|}}}|{{{qaraqalpaqsha atı}}}|{{PAGENAME}}}} | asttemausılı = background-color: &#35;b0c4de; font-size: 125%; | asttema = {{{negizgi atı|}}}{{{Negizgi atı|}}} | joqarǵıusılı = background-color: &#35;b0c4de; font-size: 125%; | súwret = {{#if:{{{Foto|}}}{{{foto|}}}{{{súwret|}}}{{{image|}}}|[[File:{{{Foto|}}}{{{foto|}}}{{{súwret|}}}{{{image|}}}|{{px|{{{eni|}}}|200px}}|alt={{{alt|}}}]]}} | astjazıw = {{{súwret táriypi|}}} | astjazıwusılı= width:40%; |tema1 = Ulıwma maǵlıwmatlar |temausılı = background-color: &#35;b0c4de; |belgi2 = Tuwılǵandaǵı atı |maǵlıwmat2 = {{{tuwılǵandaǵı atı|}}} |belgi3 = Tolıq atı |maǵlıwmat3 = {{{tolıq atı|}}} |belgi4 = Tuwılǵan sánesi |maǵlıwmat4 = {{wikidata/p569|{{{tuwılǵan sánesi|}}}|{{{qaytıs bolǵan sánesi|}}}|from={{{from|}}}|nocat={{{nocat|}}}}} |belgi5 = Tuwılǵan jeri |maǵlıwmat5 = {{{tuwılǵan jeri|{{{tuwǵan jeri|}}}}}} |belgi6 = Qaytıs bolǵan sánesi |maǵlıwmat6 = {{wikidata/p570|{{{qaytıs bolǵan sánesi|}}}|{{{tuwılǵan sánesi|}}}|from={{{from|}}}|nocat={{{nocat|}}}}} |belgi7 = Qaytıs bolǵan&nbsp;jeri |maǵlıwmat7 = {{{qaytıs bolǵan jeri|}}} |belgi8 = Puqaralıǵı |maǵlıwmat8 = {{#if:{{{puqaralıǵı|}}}|<span class="country-name">{{{puqaralıǵı}}}</span>}} |klass7 = adr |belgi9 = Milleti |maǵlıwmat9 = {{{milleti|}}} |belgi10 = Kásibi |maǵlıwmat10 = {{{kásibi|}}} |klass9 = note |belgi11 = Oqıǵan jeri |maǵlıwmat11 = {{{oqıw ornı|{{{oqıǵan jeri|{{{kolledj|{{{institut|{{{universitet|}}}}}}}}}}}}}}} |belgi12 = Iskerlik jılları |maǵlıwmat12 = {{{iskerlik_jılları|}}}{{{iskerlik jılları|}}} |belgi13 = Belgili pikirleri |maǵlıwmat13 = {{{belgili pikirleri|}}} |belgi14 = Ákesi |maǵlıwmat14 = {{{ákesi|}}} |belgi15 = Anası |maǵlıwmat15 = {{{anası|}}} |belgi16 = Qostarı |maǵlıwmat16 = {{{ómirlik joldası|}}} |belgi17 = Qostarları |maǵlıwmat17 = {{{ómirlik joldasları|}}} |belgi18 = Perzentleri |maǵlıwmat18 = {{{balaları|}}}{{{perzentleri|}}} |belgi19 = Leybl |maǵlıwmat19 = {{{Leybl|}}}{{{lable|}}}{{{leybl|}}}{{{Lable|}}} |belgi20 = Bilimi |maǵlıwmat20 = {{{bilimi|}}} |belgi21 = Partiyası |maǵlıwmat21 = {{{partiyası|}}} |belgi22 = Universitet |maǵlıwmat22 = {{{universitet|}}} |belgi23 = Dini |maǵlıwmat23 = {{{dini|}}}{{{din|}}} |belgi24 = Boyı |maǵlıwmat24 = {{{height|}}}{{{boyı|}}}{{{boyı|}}} |belgi25 = Topar |maǵlıwmat25 = {{{Topar|}}}{{{topar|}}} |belgi26 = Aǵzalar |maǵlıwmat26 = {{{házirgi_aǵzalar|}}}{{{aǵzalar|}}} |belgi27 = Jónelis |maǵlıwmat27 = {{{Jonelis|}}}{{{Jónelis|}}} |belgi28 = Sıylıqları |maǵlıwmat28 = {{{sovrinlar|}}}{{{sıylıqlar|}}}{{{sıylıqları|}}}{{{Sıylıqları|}}} |belgi29 = Janr |maǵlıwmat29 = {{wikidata|p136|{{{Janr|}}}{{{janr|}}}}} |belgi30 = Sherikligi |maǵlıwmat30 = {{{Sherikligi|}}}{{{sherikligi|}}} |belgi31 = Sayt |maǵlıwmat31 = {{wikidata|p856|{{{sayt|}}}{{{Sayt|}}}{{{website|}}}{{{websayt|}}}}} |tema32 = {{#if:{{{imzá|}}}|Imzá}} |maǵlıwmat33 = {{#if:{{{Qolı|}}}{{{imzásı|}}}{{{qol|}}}|[[File:{{{qolı}}}|{{px|125px}}]]}} }} </includeonly><noinclude>{{hújjet}}</noinclude> 9g0yqghg98pl1xruklbjvytsu4mwpat Zirabad meshiti 0 8818 121312 115041 2025-06-12T13:28:56Z Janabaevazizbek 10433 Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Zirabod meshiti]] betin [[Zirabad meshiti]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi 115041 wikitext text/x-wiki '''Zirabod (Zirobod) jome' meshiti''' — [[Ózbekstan|Ózbekstannıń]] [[Buxara wálayatı|Buxara wálayatı]] [[Kogon qalası|Kogon qalasında]] jaylasqan jome' meshit<ref name="Minjust">[https://web.archive.org/web/20230101152931/https://www.minjust.uz/upload/iblock/opendata-files/4-quater/relig_uz.pdf Oʻzbekiston Respublikasi Adliya vazirligida davlat roʻyxatidan oʻtgan diniy tashkilotlar]</ref><ref name="Adliya">[https://buxoro.adliya.uz/uz/news/detail.php?ID=32449 Buxoro viloyat adliya boshqarmasi tomonidan davlat roʻyxatidan oʻtgan diniy tashkilotlar]</ref>. Qala daǵı dáslepki hám birden-bir [[shialar]] meshiti. Ol sonıń menen birge Buxara wálayatında jaylasqan 2 shialar meshitinen biri ham bolıp tabıladı<ref name="Asiaterra">[http://m.asiaterra.info/news/v-uzbekistane-blokiruetsya-otkrytie-shiitskikh-mechetej „В Узбекистане блокируется открытие шиитских мечетей]</ref>. Meshit 1989—1992-jıllarda 15x15 metr maydanda qurılǵan. Ol Zirobod hám Navzirobod mezgilleri ortasında jaylasqanı ushın oǵan «Zirobod» atı berilgen. 1992-jıl meshitke 80 m² maydan ajıratıp berilgen. 2008-jılda meshitti keńeytiw jumısları baslanıp, onıń tiykarǵı jayı qayta qurılǵan. Keyinirek meshitke tiyisli maydan 1203 m² ga jetken<ref name="Naqshband">[https://web.archive.org/web/20230102080449/https://naqshband.uz/masjidlar/zirabod_masjidi Zirobod jomeʼ masjid tarixi.]</ref>. 2017—2019-jıllar dawamında meshitte qurılıs-remont jumısları alıp barıldı. Meshittiń házirgi jayı 350 adamlıq namaz oqıwshılardıń namaz oqıwı ushın mólsherlengen<ref name="Naqshband"/>. == Manbalar == {{Derekler|2}} [[Kategoriya:Ózbekstandaǵı meshitler]] agx2trcfzn5ykqigia211ed35zeg84q Axmedjan kárwansarayı 0 9066 121313 111938 2025-06-12T13:34:06Z Janabaevazizbek 10433 Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Ahmadjon karwansarayı]] betin [[Axmedjan kárwansarayı]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi 111938 wikitext text/x-wiki '''Ahmadjon karwansarayı''' — [[Ózbekstan]]nıń [[Buxara|Buxara qalası]] tariyxıy orayında jaylasqan materiallıq miyraslar esteligi. [[Ózbekstan mádeniy miyrasınıń kóshpes múlk obiektleri]] milliy dizimine kiritilgen — mámleket qáwipsizligine alınǵan<ref>{{Web deregi|url=https://lex.uz/ru/docs/4543266|title=Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatini tasdiqlash toʻgʻrisida Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 4-oktabrdagi 846-sonli qarori|date=2019-10-04|accessdate=2022-01-09}}</ref>. Sovetler húkimranlıǵı dáwirinde kóp jıllar jataqxana wazıypasın atqarǵan, bara-bara qurılıs hám xojalıq taslandıqına tólib barǵan. 2003-jıldan berli yarım buzılǵan jaǵdayǵa kelip qalǵan karvonsaroyni fransuz asotsiatsiyasi tárepinen qayta qurıw jumısları alıp barılmaqta<ref name="Rusrav">{{Web deregi|url=https://rusrav.uz/2018/01/17/karavansaraj-ahmadzhon/|title=Караван-сарай Ахмаджон|date=2018-01-17|accessdate=2022-01-10}}</ref>. == Derekler == {{Derekler|2}} [[Kategoriya:Ózbekstan arxitekturalıq estelikleri]] 88j9d4c6jkg4gworl4c8uy43oal57a2 Alımjan kárwansarayı 0 9126 121310 111214 2025-06-12T13:26:50Z Janabaevazizbek 10433 Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Olimjon karwansarayı]] betin [[Alımjan kárwansarayı]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi 111214 wikitext text/x-wiki '''Olimjon karwansarayı''' — [[Ózbekstan|Ózbekstannıń]] [[Buxara|Buxara qalası]] tariyxıy orayında jaylasqan materiallıq miyraslar esteligi. [[Ózbekstan mádeniy miyrasınıń kóshpes múlk obiektleri]] milliy dizimine kiritilgen — mámleket qáwipsizligine alınǵan<ref>{{Shablon:Cite web|url=https://lex.uz/ru/docs/4543266|title=Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatini tasdiqlash toʻgʻrisida Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 4-oktabrdagi 846-sonli qarori|date=2019-10-04|accessdate=2022-01-14}}</ref>. Alımjon karvonsaroyi 1813-jılda qurılǵan. Talay jıllardan keyin, ol jaǵdayda afg'on sawdagerleri, keyininen hind sawdagerleri iskerlik aparıwǵan. XX ásirdiń baslarınan [[1920-jılǵı]] [[Buxara revolyuciyası|Buxara revolyuciyasına]] shekem ol jaǵdayda «Kavkaz-Merkuriy» transport jámiyeti mekememesi jaylasqan. Házirde karvonsaroy ójirelerinde ónermentshilik ustaxanalari hám fotogalereya jaylasqan<ref>{{Shablon:Cite web|url=https://rusrav.uz/2018/01/17/karavansaraj-olimzhon/|title=Караван-сарай Олимджон|date=2018-01-17|accessdate=2022-01-14}}</ref>. == Derekler == {{Derekler}} [[Kategoriya:Ózbekstan arxitekturalıq estelikleri]] mmvy1d8y9updic2zaoiblgrbr4a597e Jórabek kárwansarayı 0 9260 121311 112471 2025-06-12T13:28:09Z Janabaevazizbek 10433 Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Jórabek karwansarayı]] betin [[Jórabek kárwansarayı]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi 112471 wikitext text/x-wiki '''Jórabek karwansarayı''' — [[Ózbekstan|Ózbekstannıń]] [[Buxara|Buxara qalası]] tariyxıy orayında jaylasqan materiallıq miyraslar esteligi. [[Ózbekstan mádeniy miyrasınıń kóshpes múlk obyektleri]] milliy dizimine kiritilgen — mámleket qáwipsizligine alınǵan<ref>{{Web deregi|url=https://lex.uz/ru/docs/4543266|title=Moddiy madaniy merosning koʻchmas mulk obyektlari milliy roʻyxatini tasdiqlash toʻgʻrisida Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 4-oktabrdagi 846-sonli qarori|date=2019-10-04|accessdate=2022-01-19}}</ref>. Karwansaray buxaralıq iri baylardan biri bolǵan Jórabek Arabov tárepinen qurılǵan. [[1920-jılǵı]] [[Buxara revolyuciyası|Buxara revolyuciyasına]] shekem ol jerde qorakól terisi kótere sawdası menen shuǵıllanılǵan. Obyektnıń 2-qabatında Union Banktiń filliali iskerlik júrgizgen. Obyekt 2018—2019-jıllarda kapital remonttan shıǵarılıp, házirde ol jayda miniatyura mektep iskerlik júrgizip kelip atır<ref>{{Web deregi|url=https://rusrav.uz/2018/01/17/karavansaraj-dzhurabekzdanie-junion-b/|title=Караван-сарай Джурабек (Здание Юнион банка)|date=2018-01-17|accessdate=2022-01-19}}</ref>. == Derekler == {{Derekler|2}} [[Kategoriya:Ózbekstan arxitekturalıq estelikleri]] 6rgdau7t5g3ck8m1a8bigq7mttqq4gp Úlgi:Bayraqlastırıw/Rossiya 10 9991 121347 78883 2025-06-13T00:29:03Z CommonsDelinker 163 Replacing Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg with [[File:Flag_of_Russia_(1858–1896).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]]). 121347 wikitext text/x-wiki {{ {{{1<noinclude>|bayraqlastırıw/bayraq</noinclude>}}} | alias = Rossiya | flag alias = Flag of Russia.svg | flag alias-1858 = Flag of Russia (1858–1896).svg | flag alias-1918 = Flag of the Russian Soviet Federative Socialist Republic (1918-1920).svg | flag alias-1925 = Flag of the Russian Soviet Federative Socialist Republic (1918-1920).svg | flag alias-1937 = Flag of the Russian Soviet Federative Socialist Republic (1937-1954).svg | flag alias-1954 = Flag of the Russian Soviet Federative Socialist Republic.svg | flag alias-1991 = Flag of Russia 1991-1993.svg | flag alias-ÁTK-1918 = Naval Ensign of RSFSR (1920-1923).svg | flag alias-ÁTK = Naval Ensign of Russia.svg | flag alias-ÁHK = Flag of the Air Force of the Russian Federation.svg | flag alias-QM = Flag of the Ministry of Defence of the Russian Federation.svg | flag alias-QÁ = Flag of the Russian ground forces.svg | flag alias-SRÁ = Flag of Strategic Rocket Forces of Russia.svg | flag alias-HDÁ = Flag of the Russian Airborne Troops.svg | flag alias-AJM = Flag of the Russian Ministry of Extraordinary Situations.svg | flag alias-IIM = Flag of MVD of Russia.png | flag alias-FQáwX = Flag of Federal security service.svg | flag alias-FQáwX ShX = Flag of Border Troops of Russia.svg | flag alias-ÁTF-1992 = Russian. Naval flag 1992.svg | flag alias-ÁTF = Naval Ensign of Russia.svg | flag alias-KÁ = Russian military space troops flag.svg | flag alias-ShQ = Russia, Flag of border service 2008.svg | flag alias-FQorX = Flag of the Federal Guard Service.svg | flag alias-IÁ = Flag of Internal Troops of Russia.svg | flag alias-MGÁ = Flag of National Guard Forces Command.svg | flag alias-HKK = Flag of Russian Aerospace Forces.svg | variant = {{{variant|}}} <noinclude> | var1 = 1858 | var2 = 1918 | var3 = 1925 | var4 = 1937 | var5 = 1954 | var6 = 1991 | var7 = ÁTK-1918 | var8 = ÁTK | var9 = ÁHK | var10 = QM | var11 = QÁ | var12 = SRÁ | var13 = HDÁ | var14 = AJM | var15 = IIM | var16 = FQáwX | var17 = FQáwX ShX | var18 = ÁTF-1992 | var19 = ÁTF | var20 = KÁ | var21 = ShQ | var22 = FQorX | var23 = IÁ | var24 = MGÁ | var25 = HKK | related1 = Rossiya Imperiyası | related2 = Rossiya Respublikası | related3 = SSRA | related4 = RSFSR </noinclude> | redir1 = RUS | ólshem = {{{ólshem|}}} }} e4pk0ok6lxbfq2x9w6cmwlusjg8mm47 Úlgi:Bayraqlastırıw/Rossiya Imperiyası 10 10000 121348 78884 2025-06-13T00:33:03Z CommonsDelinker 163 Replacing Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg with [[File:Flag_of_Russia_(1858–1896).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]]). 121348 wikitext text/x-wiki {{ {{{1<noinclude>|bayraqlastırıw/bayraq</noinclude>}}} | variant = {{{variant|}}} | alias = Rossiya Imperiyası | flag alias = Flag of Russia.svg | flag alias-1858 = Flag of Russia (1858–1896).svg | flag alias-ÁTK = Naval Ensign of Russia.svg | flag alias-Imperator shtandartı = Imperial Standard of the Emperor of Russia (1858–1917).svg | var1 = 1858 | var2 = ÁTK | var3 = Imperator shtandartı }} g7mtn7mfbk1ot4yw1ki9tcbdencq95m .ai 0 11786 121320 117073 2025-06-12T14:06:05Z Janabaevazizbek 10433 121320 wikitext text/x-wiki '''.ai''' — [[Anguilla]] ushın joqarı dárejeli milliy domen. == Siltemeler == * [https://web.archive.org/web/20080516200938/http://www.iana.org/root-whois/ai.htm IANA .ai whois maǵlıwmatları]{{ref-en}} * [https://web.archive.org/web/20050923212447/http://nic.com.ai/ .ai NIC beti]{{ref-en}} {{ccTLD}} k9r7fj70abs3cmg27izsnr50x6npv6m Talqılaw:Axmedjan kárwansarayı 1 16538 121314 77132 2025-06-12T13:34:06Z Janabaevazizbek 10433 Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Talqılaw:Ahmadjon karwansarayı]] betin [[Talqılaw:Axmedjan kárwansarayı]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi 77132 wikitext text/x-wiki {{Talqılaw}} 1mstbrplpl5zdevl10vqvxamy49mz67 Arsha 0 17849 121343 118919 2025-06-12T15:34:27Z Janabaevazizbek 10433 Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Arsha aǵashı miywesi]] betin [[Arsha]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi 118919 wikitext text/x-wiki [[Fayl:Juniperus_communis_fruits_-_Keila.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Juniperus_communis_fruits_-_Keila.jpg/220px-Juniperus_communis_fruits_-_Keila.jpg|thumb| Juniper maydalar tiykarınan ózgertirilgen [[Qubba|Iynejapıraqlı konuslar]].]] '''Arsha aǵashı mıywesi''' — hár túrlı túrdegi arsha aǵashlar payda etetuǵın gúmbez. Bul haqıyqıy mıywe emes, bálki naádetiy etli hám birlestirilgen máwsimlerge iye bolǵan konus bolıp, bul oǵan maydaǵa uqsas kórinis beredi. Ayırım arsha aǵashı túrleriniń mıywesi mısalı, ''Juniperus communis'' tatımlıq retinde, Evropa asxanasında ginga ayriqsha dám beriw ushın qollanıladı. Arsha aǵashı miyweleri ignabargli tereklerden alınǵan birden-bir tatımlıq esaplanadı. [[Fayl:Juniperus communis cones, Ukraine.jpg|thumb|Juniperus communis miyweleri, [[Ukraina]]]] == Ximiya == Arsha aǵashı miywelerinde hár qıylı fitokimyoviy elementlar, atap aytqanda, shama menen 2% efir moyi, flavonoid, qatronlar (shama menen 10% kólem), beloklar, sirke, alma hám qumırsqa kislotalar bar. Maydalar ekstraktidan may kislotaları, terpenlar, aromatik birikpeler hám uglevodorodlar, mısalı, pinen, sabinen, terpinen-4-al, limonen hám mirsen ajıratıp alınǵan. [[Fayl:Juniperus_communis_at_Valjala_on_2005-08-11.jpg|thumb| Tap sol ósimlikte ósip atırǵan jas jasıl hám etuk biynápshe gúli miywelerdi kóriw múmkin.]] == Toksiklik == Qospa Shtatlarda ádetde qawipsiz dep klassifikaciyalanǵan bolsa da, arsha aǵashı maydaları klinikalıq sınaqlarda sınap kórilmegen hár qıylı orınsız tásirinlerge ıyelewi múmkin. Tiykarınan, hámledarlar ushın qáwipli, kishi dozalarda da, arsha aǵashı maydaların tutınıw qılıw hámledar yamasa emizikli áyellerge, diabetke shalınǵanlarǵa, qan ketiwiniń aynıwı yamasa operatsiyadan keyin zıyanlı tásir etiwi múmkin. Dástúriy medicinada, arsha aǵashı maydaları hayal tuwıwdı baqlaw ushın paydalı dep esaplanǵan. [[Fayl:4628_-_Bacche_di_ginepro_al_mercato_di_Ortigia,_Siracusa_-_Foto_Giovanni_Dall'Orto,_20_marzo_2014.jpg|thumb| [[Siracusa|Sitsiliyaning Sirakuza]] qalasındaǵı bazarda qurıtılǵan arsha aǵashı miyweleri]] == Paydalanadı == Ayırım arsha aǵashı túrleriniń miyweleri zirabor retinde isletiw ushın júdá ashshı esaplanadı. Bunnan tısqarı, J. communis hám J. drupacea, jeyiletuǵın túrlerge J. fenikiya, J. deppeana hám J. californika. Maydalardıń sırtqı máwsimleri salıstırǵanda támsiz bolıp tabıladı, sol sebepli maydalar tatımlıq retinde isletiwden aldın derlik mudamı keminde jeńil eziladi. Miyweler de jańa, da qurıtılǵan halda qollanıladı, biraq olardıń támi hám hidi júdá kúshli. == Mádeniyat == Arsha aǵashı maydaları, atap aytqanda Juniperus phoenicea hám J. oxycedrus, bir neshe jerlerde [[Mısır|áyyemgi Egipet]] qábirlerinde tapilan. J. oxycedrus Egipette óspeydi. Egipetke alıp kelińan maydalar [[Áyyemgi Greciya|Greciya]]<nowiki/>dan keltirilgen bólis múmkin. Grekler ózleriniń kóplegen Olimpiada oyınlarında maydalardan paydalanıwǵan, sebebi olar maydalar sportshılardıń fizikalıq shıdamlılıǵın asıradı dep esaplawgam. [[:uz:Qadimgi_Rim|Rimlik]]<nowiki/>ler [[Hindistan|Indiya]]<nowiki/>dan alıp kelińan qımbat qara qálempir hám uzın qálempir ornına arzan jergilikli islep shıǵarılǵan arsha aǵashı maydalarınan paydalanǵanlar. <gallery>File:Blue and green juniper berries in a branch in Norrkila 4.jpg| File:2012-366-336 Berry Accumulation (8237330432).jpg| File:Juniper berries at Bryce Canyon national park.jpg| File:Juniper berries 1776.jpg| </gallery> == Derekler == {{derekler}} ipfevfxp83ro81gsiq9x8b3xqh3ut9d 121344 121343 2025-06-12T15:35:34Z Janabaevazizbek 10433 121344 wikitext text/x-wiki [[Fayl:Juniperus_communis_fruits_-_Keila.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Juniperus_communis_fruits_-_Keila.jpg/220px-Juniperus_communis_fruits_-_Keila.jpg|thumb| Juniper maydalar tiykarınan ózgertirilgen [[Qubba|Iynejapıraqlı konuslar]].]] == Miywesi == Arsha aǵashı mıywesi hár túrlı túrdegi arsha aǵashlar payda etetuǵın gúmbez. Bul haqıyqıy mıywe emes, bálki naádetiy etli hám birlestirilgen máwsimlerge iye bolǵan konus bolıp, bul oǵan maydaǵa uqsas kórinis beredi. Ayırım arsha aǵashı túrleriniń mıywesi mısalı, ''Juniperus communis'' tatımlıq retinde, Evropa asxanasında ginga ayriqsha dám beriw ushın qollanıladı. Arsha aǵashı miyweleri ignabargli tereklerden alınǵan birden-bir tatımlıq esaplanadı. [[Fayl:Juniperus communis cones, Ukraine.jpg|thumb|Juniperus communis miyweleri, [[Ukraina]]]] === Ximiya === Arsha aǵashı miywelerinde hár qıylı fitokimyoviy elementlar, atap aytqanda, shama menen 2% efir moyi, flavonoid, qatronlar (shama menen 10% kólem), beloklar, sirke, alma hám qumırsqa kislotalar bar. Maydalar ekstraktidan may kislotaları, terpenlar, aromatik birikpeler hám uglevodorodlar, mısalı, pinen, sabinen, terpinen-4-al, limonen hám mirsen ajıratıp alınǵan. [[Fayl:Juniperus_communis_at_Valjala_on_2005-08-11.jpg|thumb| Tap sol ósimlikte ósip atırǵan jas jasıl hám etuk biynápshe gúli miywelerdi kóriw múmkin.]] === Toksiklik === Qospa Shtatlarda ádetde qawipsiz dep klassifikaciyalanǵan bolsa da, arsha aǵashı maydaları klinikalıq sınaqlarda sınap kórilmegen hár qıylı orınsız tásirinlerge ıyelewi múmkin. Tiykarınan, hámledarlar ushın qáwipli, kishi dozalarda da, arsha aǵashı maydaların tutınıw qılıw hámledar yamasa emizikli áyellerge, diabetke shalınǵanlarǵa, qan ketiwiniń aynıwı yamasa operatsiyadan keyin zıyanlı tásir etiwi múmkin. Dástúriy medicinada, arsha aǵashı maydaları hayal tuwıwdı baqlaw ushın paydalı dep esaplanǵan. [[Fayl:4628_-_Bacche_di_ginepro_al_mercato_di_Ortigia,_Siracusa_-_Foto_Giovanni_Dall'Orto,_20_marzo_2014.jpg|thumb| [[Siracusa|Sitsiliyaning Sirakuza]] qalasındaǵı bazarda qurıtılǵan arsha aǵashı miyweleri]] === Paydalanadı === Ayırım arsha aǵashı túrleriniń miyweleri zirabor retinde isletiw ushın júdá ashshı esaplanadı. Bunnan tısqarı, J. communis hám J. drupacea, jeyiletuǵın túrlerge J. fenikiya, J. deppeana hám J. californika. Maydalardıń sırtqı máwsimleri salıstırǵanda támsiz bolıp tabıladı, sol sebepli maydalar tatımlıq retinde isletiwden aldın derlik mudamı keminde jeńil eziladi. Miyweler de jańa, da qurıtılǵan halda qollanıladı, biraq olardıń támi hám hidi júdá kúshli. === Mádeniyat === Arsha aǵashı maydaları, atap aytqanda Juniperus phoenicea hám J. oxycedrus, bir neshe jerlerde [[Mısır|áyyemgi Egipet]] qábirlerinde tapilan. J. oxycedrus Egipette óspeydi. Egipetke alıp kelińan maydalar [[Áyyemgi Greciya|Greciya]]<nowiki/>dan keltirilgen bólis múmkin. Grekler ózleriniń kóplegen Olimpiada oyınlarında maydalardan paydalanıwǵan, sebebi olar maydalar sportshılardıń fizikalıq shıdamlılıǵın asıradı dep esaplawgam. [[:uz:Qadimgi_Rim|Rimlik]]<nowiki/>ler [[Hindistan|Indiya]]<nowiki/>dan alıp kelińan qımbat qara qálempir hám uzın qálempir ornına arzan jergilikli islep shıǵarılǵan arsha aǵashı maydalarınan paydalanǵanlar. <gallery>File:Blue and green juniper berries in a branch in Norrkila 4.jpg| File:2012-366-336 Berry Accumulation (8237330432).jpg| File:Juniper berries at Bryce Canyon national park.jpg| File:Juniper berries 1776.jpg| </gallery> == Derekler == {{derekler}} sgkxvkm4gvj5mst5bk8bsjmh646japo Shiyshe 0 17861 121342 85907 2025-06-12T15:28:34Z Janabaevazizbek 10433 Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Shıyshe]] betin [[Shiyshe]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi 85907 wikitext text/x-wiki '''Shıyshe''' qattı amorf element bolıp tabıladı. Shıyshe ádetde mort hám ashıq boladı. Shıyshe - quramı Shıyshe payda etiwshi komponentler ([[kremniy]], bar, alyuminiy, fosfor, germaniy oksidleri hám basqalar ) hám metallar (litiy, kaliy, natriy, kaltsiy, magniy, qorǵasın hám basqalar ) dıń oksidlerinen ibarat qospanı qızdırıw jolı menen suyıqlantirip suwituwdan payda bolǵan amorf mort material. Shıyshe qızdırılǵanda kristall elementlar sıyaqlı málim bir trada suyıqlanmaydi hám qatpaydi, bálki az-azdan qattı jaǵdaydan shozılıwshı jumsaq jaǵdayǵa hám aqır-aqıbetde suyıq jaǵdayǵa ótedi. Suyıqlantirilgan Shıyshe eritpesi suwitilganda málim tralar aralıǵinda aldın plastik jaǵdayǵa ótedi, keyininen qatadi. Shıyshe - izotrop, yaǵnıy onıń fizikalıq ózgeshelikleri (jaqtılıq nurın sındırıw kórsetkishi, ıssılıq ótkezgishligi hám basqalar ) túrli boyınsha olshengenda birdey boladı. Quramındaǵı anorganik birikpelerdiń túrine kóre, Shıyshe tómendegi klasslarǵa bólinedi: elementar Shıyshe, oksid Shıyshe, galogenid Shıyshe, xalkogenid Shıyshe hám aralas Shıyshe Elementar Shıyshe - tek bir element atomlarınan ibarat. Altınkukirturt, selen, margimush, fosforni, oǵada tez suwitilg'anda bolsa ayırım metallardı da shıyshetarizli jaǵdayda alıw múmkin. Oksid shıyshediń tiykarǵı komponentleri kislorodlı birikpelerden shólkemlesken. Kremniy, germaniy, bar, fosfor, margimush oksidleri júdá ańsatǵana Shıyshe payda etedi. Xalkogenid Shıyshe sulfidlar, selenidlar hám telluridlar tiykarında alınadı. Margimush sulfid (A8, 83), surma sulfid (8253), selenidlar (Az28 e3), (828 e3), telluridlar (A$2 Te3) tiykarındaǵı Shıyshelar málim. Galogenid Shıyshe berilliy ftorid veG'2 va rux xlorid 2 pS12 asosida alınadı. Oksid Shıyshe quramındaǵı Shıyshe payda etiwshi oksid xiliga kóre tómendegi gruppalarǵa bólinedi (qawıslarda Shıyshe payda etiwshi komponent kórsetilgen): silikat Shıyshe (8 YU2), barat Shıyshe (v, 03), fosfat Shıyshe (R2 b5), germanat Shıyshe, (Oye02), barosilikat Shıyshe (v20 hám 8 YU2), alyumosilikat Shıyshe (A1203 va 8 YU2). Isletiliwine kóre, qurılıs Shıyshesi (áynek áynegi, Shıyshe bloklar hám basqalar ), arxitektorlıq qurılıs Shıyshesi, avtomobil Shıyshesi, termik turaqlı Shıyshe, ximiyalıq erin. Shıyshesi, medicina Shıyshesi, optikalıq Shıyshe, elektrovakuum Shıyshesi, jaqtılıq texnikası Shıyshesi, ıdıs Shıyshesi, sortlı Shıyshe, sonıń menen birge Shıyshe talshıq hám Shıyshe plastikler parıq etedi. Ionlaytuǵın nurlardan saqlaytuǵın Shıyshe, jarıp ótetuǵın radiatsiya indikatorlari Shıyshesi, ózgeriwshen jaqtılıq ótkeriwshi fotoxrom Shıyshe, lazer materialları retinde qollanılatuǵın Shıyshe, eriwsheń Shıyshe hám t.b. islep shiǵarıladı. Eń ápiwayı quramlı bir komponentli kvars Shıyshesi sanaatda kremniy dioksid 8 YU2 asosida alınadı. Me20 p 8 YU2 (bul jerde Me - №, K; p=2*4) quramlı eriwsheń binar siltiiysilikat Shıyshe de sanaat áhmiyetine iye. Áynek áynegi, arxitektorlikqurilish, sortlı, ıdıs hám basqalar sanaat Shıysheları tiykarın №20 -SaO-8 YU2 uchlik sistema daǵı kompozitsiyalar quraydı. Bul oksidlerden tısqarı olar quramına Shıysheiing kristallanishga beyimligin azaytiwshi M§0 hám ximiyalıq turaqlılıǵındı asırıwshı A120, kiredi. Ayırım Shıyshe túrleriniń ximiyalıq quramı kestede keltirilgen. Shıyshe mil. av. 4 mıń jıllarda áyyemgi Egipet hám Oraylıq Aziyada islep shıǵarıla baslaǵan. Daslep bo'g'iq Shıyshe islep shıǵarılǵan. Quramındaǵı elementlar az-azdan ózgertirila barǵan. Odaǵı siltiiy metallardıń oksidleri 30% ten 20% ge shekem kemeytirilgen. shıyshege qorǵasın hám qalay oksidleri qosılatuǵın bolǵan, reń kirgiziw maqsetinde marganets hám kobalt birikpeleri qosılǵan. Mil. av. 2 mıńınchi jıllarda Egipette kólemi 0, 25 l li ılaydan islengen ıdıs gúzelerde Shıyshe eritilgan. Áyyemgi Shıyshelar 1000 -1100°da pısırılgen. 8efaeqzb58xzn2q9al1qxotcc727bei Aqaral (Jambıl wálayatı) 0 18330 121331 113727 2025-06-12T15:21:32Z Janabaevazizbek 10433 Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Aqaral (Jambul wáláyatı)]] betin [[Aqaral (Jambıl wálayatı)]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi 113727 wikitext text/x-wiki {{Xalıq punkti infoqutısı | qaraqalpaqsha atı = Aqaral | negizgi atı = Ақарал | túri = awıl | súwret = | gerb = | bayraq = | gerb túsindirmesi = | bayraq túsindirmesi = | gerb eni = | bayraq eni = | lat_dir = | lat_deg = | lat_min = | lat_sec = | lon_dir = | lon_deg = | lon_min = | lon_sec = | CoordAddon = | CoordScale = | mámleket = Qazaqstan | status = | qaraydı = | region túri = | region = | kestede region = | rayon túri = | rayon = | rayon 2 = | rayon 3 = | rayon 4 = | rayon 5 = | kestede rayon = | kestede rayon 2 = | kestede rayon 3 = | kestede rayon 4 = | kestede rayon 5 = | jámáát túri = | jámáát = | kestede jámáát = | mámleket kartası = | region kartası = | rayon kartası = | mámleket kartası ólshemi = | region kartası ólshemi = | rayon kartası ólshemi = | ishki bóliniwi = | basshı túri = | basshı = | dúzilgen waqtı = | dáslepki derekler = | aldınǵı atı = | aldınǵı atları = Krasnooktyabrskoye | status qashan berilgen = | jer maydanı = | ıqlımı = | xalıq sanı = 2206 | sanalǵan jıl = 2009 | xalıq tıǵızlıǵı = | aglomeraciya = | milliy quramı = | konfessiyalıq quramı = | rásmiy til = | rásmiy tiller = | etnoxoronim = | waqıt zonası = +6:00 | DST = | telefon kodı = +772632 | pochta indeksi = | pochta indeksleri = 080505 | avtomobil kodı = 08 (H) | identifikator túri = | sanlı identifikator = | sayt = }} '''Aqaral''' ({{Lang-kk|Ақарал}}, eski atı — Krasnooktyabrskoye) — [[Qazaqstan|Qazaqstan Respublikasınıń]] [[Jambul (wáláyat)|Jambul wáláyatı]], [[Merki (rayon)|Merki rayonındaǵı]] awıl. Aqaral awıl okrugı hákimshiligi orayı. ([[Qazaqstan . Milliy ensiklopediya|Qazaqstan . Milliy ensiklopediyasınıń maǵlıwmatlarına]] kóre, Sarımoldaev awıl okrugı quramına kirgen). Rayon orayı Merki awılınan 11&nbsp;km shıǵısta jaylasqan. KATO kodı — 315451100<ref>{{Web deregi|url=http://www.stat.kz/klassifikacii/DocLib/государственные/katonew1.xls|bet=База КАТО|nashriyot=Агентство Республики Казахстан по статистике|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130927150729/http://www.stat.kz/klassifikacii/DocLib/государственные/katonew1.xls|arxivsáne=2013-09-27}}</ref>. == Xalqı == 1999-jılda awıl xalqı 2186 kisi (1070 erkek hám 1116 hayal)dı quraǵan<ref name="stat">{{Web deregi|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|bet=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|nashriyot=Агентство Республики Казахстан по статистике|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|arxivsáne=2013-05-13}}</ref>. 2003-jılda xalq sanı 2 mıń kisini quraǵan. 2009-jılǵı xalqtı esapqa alıw maǵlıwmatlarına kóre, awılda 2206 kisi (1055 erkek hám 1151 hayal) jasaǵan<ref name="stat" />. == Derekler == {{Derekler}} == Ádebiyatlar == * Akaral // Kazaxstan. Natsionalnaya ensiklopediya (rus.). — Almati: Qazaq ensiklopediyasi, 2004. — T. I. — <nowiki>ISBN 9965-9389-9-7</nowiki>. (CC BY-SA 3.0) Ushbu maqolani yozishda «Qozogʻiston. Milliy entsiklopediya» (1998—2007), Creative Commons BY-SA 3.0 Unported litsenziyasi ostida «Qozoq entsiklopediyasi» tahririyati tomonidan taqdim etilgan maʼlumotlardan foydalanilgan. {{Merki rayonını xalqı jasaw punktleri}} [[Kategoriya:Qazaqstan xalıq punktleri]] [[Kategoriya:Qazaqstan awılları]] [[Kategoriya:Merki rayonı xalqı punktleri]] {{Kz-geo-stub}} kaou4sfn5i1mblfvyrmdaq9wxgrrs4q 121336 121331 2025-06-12T15:23:40Z Janabaevazizbek 10433 121336 wikitext text/x-wiki {{Xalıq punkti infoqutısı | qaraqalpaqsha atı = Aqaral | negizgi atı = Ақарал | túri = awıl | súwret = | gerb = | bayraq = | gerb túsindirmesi = | bayraq túsindirmesi = | gerb eni = | bayraq eni = | lat_dir = | lat_deg = | lat_min = | lat_sec = | lon_dir = | lon_deg = | lon_min = | lon_sec = | CoordAddon = | CoordScale = | mámleket = Qazaqstan | status = | qaraydı = | region túri = | region = | kestede region = | rayon túri = | rayon = | rayon 2 = | rayon 3 = | rayon 4 = | rayon 5 = | kestede rayon = | kestede rayon 2 = | kestede rayon 3 = | kestede rayon 4 = | kestede rayon 5 = | jámáát túri = | jámáát = | kestede jámáát = | mámleket kartası = | region kartası = | rayon kartası = | mámleket kartası ólshemi = | region kartası ólshemi = | rayon kartası ólshemi = | ishki bóliniwi = | basshı túri = | basshı = | dúzilgen waqtı = | dáslepki derekler = | aldınǵı atı = | aldınǵı atları = Krasnooktyabrskoye | status qashan berilgen = | jer maydanı = | ıqlımı = | xalıq sanı = 2206 | sanalǵan jıl = 2009 | xalıq tıǵızlıǵı = | aglomeraciya = | milliy quramı = | konfessiyalıq quramı = | rásmiy til = | rásmiy tiller = | etnoxoronim = | waqıt zonası = +6:00 | DST = | telefon kodı = +772632 | pochta indeksi = | pochta indeksleri = 080505 | avtomobil kodı = 08 (H) | identifikator túri = | sanlı identifikator = | sayt = }} '''Aqaral''' ({{Lang-kk|Ақарал}}, eski atı — Krasnooktyabrskoye) — [[Qazaqstan|Qazaqstan Respublikasınıń]] [[Jambul (wáláyat)|Jambul wáláyatı]], [[Merki (rayon)|Merki rayonındaǵı]] awıl. Aqaral awıl okrugı hákimshiligi orayı. ([[Qazaqstan . Milliy ensiklopediya|Qazaqstan . Milliy ensiklopediyasınıń maǵlıwmatlarına]] kóre, Sarımoldaev awıl okrugı quramına kirgen). Rayon orayı Merki awılınan 11&nbsp;km shıǵısta jaylasqan. KATO kodı — 315451100<ref>{{Web deregi|url=http://www.stat.kz/klassifikacii/DocLib/государственные/katonew1.xls|bet=База КАТО|nashriyot=Агентство Республики Казахстан по статистике|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130927150729/http://www.stat.kz/klassifikacii/DocLib/государственные/katonew1.xls|arxivsáne=2013-09-27}}</ref>. == Xalqı == 1999-jılda awıl xalqı 2186 kisi (1070 erkek hám 1116 hayal)dı quraǵan<ref name="stat">{{Web deregi|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|bet=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|nashriyot=Агентство Республики Казахстан по статистике|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|arxivsáne=2013-05-13}}</ref>. 2003-jılda xalq sanı 2 mıń kisini quraǵan. 2009-jılǵı xalqtı esapqa alıw maǵlıwmatlarına kóre, awılda 2206 kisi (1055 erkek hám 1151 hayal) jasaǵan<ref name="stat" />. == Ádebiyatlar == * Akaral // Kazaxstan. Natsionalnaya ensiklopediya (rus.). — [[Almatı]]: Qazaq ensiklopediyasi, 2004. — T. I. —ISBN 9965-9389-9-7 == Derekler == {{Derekler}} {{Merki rayonını xalqı jasaw punktleri}} {{Kz-geo-stub}} [[Kategoriya:Qazaqstan xalıq punktleri]] [[Kategoriya:Qazaqstan awılları]] [[Kategoriya:Merki rayonı xalqı punktleri]] 1mwgqxjobv4etzyfhrhkivh7rbw6ywk Aqbalıq (Jetisuw wálayatı) 0 18333 121341 113729 2025-06-12T15:26:35Z Janabaevazizbek 10433 Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Aqbalıq (Almatı wáláyatı)]] betin [[Aqbalıq (Jetisuw wálayatı)]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi 113729 wikitext text/x-wiki {{Xalıq punkti infoqutısı | qaraqalpaqsha atı = Aqbalıq | negizgi atı = Ақбалық | túri = stansiya | súwret = | gerb = | bayraq = | gerb túsindirmesi = | bayraq túsindirmesi = | gerb eni = | bayraq eni = | lat_dir = | lat_deg = | lat_min = | lat_sec = | lon_dir = | lon_deg = | lon_min = | lon_sec = | CoordAddon = | CoordScale = | mámleket = Qazaqstan | status = | qaraydı = | region túri = | region = | kestede region = | rayon túri = | rayon = Sarqan (rayon) | rayon 2 = | rayon 3 = | rayon 4 = | rayon 5 = | kestede rayon = | kestede rayon 2 = | kestede rayon 3 = | kestede rayon 4 = | kestede rayon 5 = | jámáát túri = | jámáát = | kestede jámáát = | mámleket kartası = | region kartası = | rayon kartası = | mámleket kartası ólshemi = | region kartası ólshemi = | rayon kartası ólshemi = | ishki bóliniwi = | basshı túri = | basshı = | dúzilgen waqtı = 1931 | dáslepki derekler = | aldınǵı atı = | aldınǵı atları = | status qashan berilgen = | jer maydanı = | ıqlımı = | xalıq sanı =90 | sanalǵan jıl = 2009 | xalıq tıǵızlıǵı = | aglomeraciya = | milliy quramı = | konfessiyalıq quramı = | rásmiy til = | rásmiy tiller = | etnoxoronim = | waqıt zonası = +6:00 | DST = | telefon kodı = | pochta indeksi = | pochta indeksleri = | avtomobil kodı = 05 (aldın B, V) | identifikator túri = | sanlı identifikator = | sayt = }} '''Aqbaliq''' ({{Lang-kk|Ақбалық}}) — [[Qazaqstan|Qazaqstan Respublikasınıń]] [[Almatı (wáláyat)|Almatı wáláyatı]], [[Sarqan (rayon)|Sarqan rayonındaǵı]] [[Temir jol stansiyasi|stansiya]]. Lepsinskiy awıl okrugı quramına kiredi. KATO kodı — 196055200<ref>{{Web deregi|url=http://www.stat.kz/klassifikacii/DocLib/государственные/katonew1.xls|bet=База КАТО|nashriyot=Агентство Республики Казахстан по статистике|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130927150729/http://www.stat.kz/klassifikacii/DocLib/государственные/katonew1.xls|arxivsáne=2013-09-27}}</ref>. == Xalqı == 1999-jılda xalqı 83 kisini (45 erkek hám 38 hayal) quraǵan<ref name="stat">{{Web deregi|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|bet=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|nashriyot=Агентство Республики Казахстан по статистике|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|arxivsáne=2013-05-13}}</ref>. 2009-jılǵı xalqtı esapqa alıw maǵlıwmatlarına kóre, awılda 90 kisi (46 erkek hám 44 hayal) jasaǵan<ref name="stat" />. == Derekler == {{Derekler}} {{Sarqan rayonını xalqı jasaw punktleri}} [[Kategoriya:Qazaqstan xalıq punktleri]] [[Kategoriya:Qazaqstan awılları]] [[Kategoriya:Sarqan rayonı xalqı punktleri]] {{Kz-geo-stub}} mp19rnteyr5e99va26gu9w9m1lwaodn Aqbaqay (Jambıl wálayatı) 0 18337 121338 115590 2025-06-12T15:24:27Z Janabaevazizbek 10433 Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Aqbaqay (Jambul wáláyatı)]] betin [[Aqbaqay (Jambıl wálayatı)]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi 115590 wikitext text/x-wiki {{Xalıq punkti infoqutısı | qaraqalpaqsha atı = Aqbaqay | negizgi atı = Ақбақай | túri = awıl | súwret = | gerb = | bayraq = | gerb túsindirmesi = | bayraq túsindirmesi = | gerb eni = | bayraq eni = | lat_dir = | lat_deg = | lat_min = | lat_sec = | lon_dir = | lon_deg = | lon_min = | lon_sec = | CoordAddon = | CoordScale = | mámleket = Qazaqstan | status = | qaraydı = | region túri = | region = | kestede region = | rayon túri = | rayon = Moyınqum rayonı | rayon 2 = | rayon 3 = | rayon 4 = | rayon 5 = | kestede rayon = | kestede rayon 2 = | kestede rayon 3 = | kestede rayon 4 = | kestede rayon 5 = | jámáát túri = | jámáát = | kestede jámáát = | mámleket kartası = | region kartası = | rayon kartası = | mámleket kartası ólshemi = | region kartası ólshemi = | rayon kartası ólshemi = | ishki bóliniwi = | basshı túri = | basshı = | dúzilgen waqtı = | dáslepki derekler = | aldınǵı atı = | aldınǵı atları = | status qashan berilgen = | jer maydanı = | ıqlımı = | xalıq sanı = 1473 | sanalǵan jıl = 2009 | xalıq tıǵızlıǵı = | aglomeraciya = | milliy quramı = | konfessiyalıq quramı = | rásmiy til = | rásmiy tiller = | etnoxoronim = | waqıt zonası = +6:00 | DST = | telefon kodı = | pochta indeksi = | pochta indeksleri = 080601 | avtomobil kodı = 08 (H) | identifikator túri = | sanlı identifikator = | sayt = }} '''Aqbaqay''' ({{Lang-kk|Ақбақай}}) — [[Qazaqstan|Qazaqstan Respublikasınıń]] [[Jambul (wáláyat)|Jambul wáláyatı]], [[Moyınqum (rayon)|Moyınqum rayonındaǵı]] awıl<ref>{{Web deregi|url=http://adilet.zan.kz/rus/docs/V13G0001964|bet=О преобразовании отдельных поселков, поселковых округов и упразднении поселковых округов Мойынкумского района|qaralgan sana=2014-04-06|arxivsáne=2014-04-07|arxivurl=https://web.archive.org/web/20140407084953/http://adilet.zan.kz/rus/docs/V13G0001964}}</ref> (aldın posyolka bolǵan). AWıl Aqbaqay posyolkasınıń hákimshilik orayı hám ol jerdegi jalǵız xalq punktı. Rayon orayı Moyınqum awılınan 96&nbsp;km arqada jaylasqan. KATO kodı — 315632100<ref>{{Web deregi|url=http://www.stat.kz/klassifikacii/DocLib/государственные/katonew1.xls|bet=База КАТО|nashriyot=Агентство Республики Казахстан по статистике|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130927150729/http://www.stat.kz/klassifikacii/DocLib/государственные/katonew1.xls|arxivsáne=2013-09-27}}</ref>. == Xalqı == 1999-jılda awıl xalqı 1163 kisi (602 erkek hám 561 hayal)dı quraǵan<ref>{{Web deregi|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|bet=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|nashriyot=Агентство Республики Казахстан по статистике|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/</ref> 2009-jılǵı xalqtı esapqa alıw maǵlıwmatlarına kóre, awılda 1473 kisi (804 erkek hám 669 hayal) jasaǵan. == Derekler == {{Derekler}} [[Kategoriya:Qazaqstan xalıq punktleri]] [[Kategoriya:Qazaqstan awılları]] [[Kategoriya:Moyınqum rayonı xalqı punktleri]] {{Kz-geo-stub}} 0mznpj4cryuj6p36rbp0r3ufls0auh3 Aqbastaw (Jambıl wálayatı) 0 18851 121327 115592 2025-06-12T15:20:23Z Janabaevazizbek 10433 Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Aqbastaw (Jambul wáláyatı)]] betin [[Aqbastaw (Jambıl wálayatı)]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi 115592 wikitext text/x-wiki {{Xalıq punkti infoqutısı | qaraqalpaqsha atı = Aqbastaw | negizgi atı = Ақбастау | túri = awıl | súwret = | gerb = | bayraq = | gerb túsindirmesi = | bayraq túsindirmesi = | gerb eni = | bayraq eni = | lat_dir = | lat_deg = | lat_min = | lat_sec = | lon_dir = | lon_deg = | lon_min = | lon_sec = | CoordAddon = | CoordScale = | mámleket = Qazaqstan | status = | qaraydı = | region túri = | region = | kestede region = | rayon túri = | rayon = Jualiy rayonı | rayon 2 = | rayon 3 = | rayon 4 = | rayon 5 = | kestede rayon = | kestede rayon 2 = | kestede rayon 3 = | kestede rayon 4 = | kestede rayon 5 = | jámáát túri = | jámáát = | kestede jámáát = | mámleket kartası = | region kartası = | rayon kartası = | mámleket kartası ólshemi = | region kartası ólshemi = | rayon kartası ólshemi = | ishki bóliniwi = | basshı túri = | basshı = | dúzilgen waqtı = | dáslepki derekler = | aldınǵı atı = | aldınǵı atları = Yasnaya Polyana | status qashan berilgen = | jer maydanı = | ıqlımı = | xalıq sanı = 657 | sanalǵan jıl = 2009 | xalıq tıǵızlıǵı = | aglomeraciya = | milliy quramı = | konfessiyalıq quramı = | rásmiy til = | rásmiy tiller = | etnoxoronim = | waqıt zonası = +6:00 | DST = | telefon kodı = | pochta indeksi = | pochta indeksleri = | avtomobil kodı = 08 (H) | identifikator túri = | sanlı identifikator = | sayt = }} '''Aqbastaw''' ({{lang-kk|Ақбастау}}, 1999-jılǵa shekem — Yasnaya Polyana) — [[Qazaqstan|Qazaqstan Respublikasınıń]] [[Jambul (wáláyat)|Jambul wáláyatı]], [[Jualiy rayonı]]ndaǵı awıl. Qarasóz awıl okrugı quramına kiredi. KATO kodı — 314253200<ref>{{Web deregi|url=http://www.stat.kz/klassifikacii/DocLib/государственные/katonew1.xls|bet=База КАТО|nashriyot=Агентство Республики Казахстан по статистике|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130927150729/http://www.stat.kz/klassifikacii/DocLib/государственные/katonew1.xls|arxivsáne=2013-09-27}}</ref>. == Xalqı == 1999-jılda awıl xalqı 625 kisi (324 erkek hám 301 hayal)dı quraǵan<ref name="stat">{{Web deregi|url=http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|bet=Итоги Национальной переписи населения Республики Казахстан 2009 года|nashriyot=Агентство Республики Казахстан по статистике|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130513004943/http://www.stat.kz/p_perepis/DocLib1/Население%20рус%201%20том.pdf|arxivsáne=2013-05-13}}</ref>. 2009-jılǵı xalqtı esapqa alıw maǵlıwmatlarına kóre, awılda 657 kisi (337 erkek hám 320 hayal) jasaǵan<ref name="stat" />. == Derekler == {{Derekler}} [[Kategoriya:Qazaqstan xalıq punktleri]] [[Kategoriya:Qazaqstan awılları]] [[Kategoriya:Jualiy rayonı xalqı punktleri]] {{Kz-geo-stub}} 7n5dkkseaiu9r2mstkwdwut4u6211zy Axmet Qıdırbaev 0 20814 121315 117611 2025-06-12T13:41:28Z Janabaevazizbek 10433 121315 wikitext text/x-wiki {{Alım infoqutısı|tuwılǵan sánesi=2.7.1913|atı=Axmet Qıdırbaev|milleti=[[Qazaqlar|Qazaq]]|qaytıs bolǵan sánesi=11.10.1981|qaytıs bolǵan jeri=[[Nókis]]|tuwılǵan jeri=Sarkop awılı, Shabbaz bolısı, Ámiwdárya bólimi (házirgi [[Beruniy rayonı]]|belgili tezisi=«Qaraqalpaq tilindegi seplew kategoriyası» (1944)|sıylıqları=«Xalıq bilimlendiriw aǵlası»<br/>«Ózbekstan SSSRına miyneti sińgen muǵallim» (1943)<br/>«Qaraqalpaqstan ASSRına miyneti sińgen ilim ǵayratkeri» (1972}} '''Qıdırbaev Axmet''' — 1913-jılı 2-iyulda Ámiwdárya bóliminiń (házirgi [[Beruniy rayonı]]) Shabbaz bolısınıń Sarkop awılında gedey diyqan shańaraǵında tuwıldı. [[Qazaqlar|Qazaq]]. 1932-jılı Tórtkúldegi pedtexnikumdı tamamlaǵannan keyin 1938-jılǵa shekem baslanǵısh hám orta mekteplerde muǵallim bolıp isledi. 1938-1940-jıllarda Qaraqalpaq mámleketlik muǵallimler institutında oqıdı. 1940-1950-jılları usı institutta qaraqalpaq tili boyınsha lekciyalar oqıdı. Sonıń menen birge 1946-1953-jılları ÓzIA Qaraqalpaqstandaǵı ekonomika hám mádeniyat institutınıń til bóliminde úlken ilimiy xızmetker bolıp isledi. 1953-1958-jılları Respublikalıq muǵallimlerdiń bilimin jetilistiriw institutında pedagogika kabinetiniń basqarıwshısı xızmetin atqardı. 1958-jıldan ómiriniń aqırına deyin ÓzIA KF N.Dáwqaraev atındaǵı TTAI sózlikler hám terminologiya bóliminde dáslep bólim baslıǵı, sońınan úlken ilimiy xızmetker bolıp isledi. 1981-jılı 11-oktyabrde Nókiste qaytıs boldı. == Ilim jolı == 1944-jılı 22-noyabrde Orta Aziya mámleketlik universitetinde (házirgi TashGU) '''«Qaraqalpaq tilindegi seplew kategoriyası»''' degen temada kandidatlıq dissertaciyasın jaqladı. 1945-jılı docent ataǵın aldı. A.Qıdırbaev — qaraqalpaq tiliniń kóplegen tarawları: jazıw hám alfavit, leksikografiya hám terminologiya, fonetika hám grammatika boyınsha miynetlerdiń avtorı. Ol sonday-aq qaraqalpaq tili boyınsha birinshi mektep sabaqlıqların hám programmaların, «Russha-qaraqalpaqsha sózlik»ti (M., 1967) dúziwge qatnastı. == Sıylıqları == Ol 1943-jılı «Ózbekstan SSSRına miyneti sińgen muǵallim», 1972-jılı «Qaraqalpaqstan ASSRına miyneti sińgen ilim ǵayratkeri» húrmetli ataqların aldı, bir qansha medallar, «Xalıq bilimlendiriw aǵlası» belgisi menen sıylıqlandı. == Miynetler == * Qaraqalpaq tiliniń grammatikası. 1-bólim. Fonetika hám morfologiya. M. — Tórtkúl, 1949; * Házirgi qaraqalpaq tilindegi atlıq sózler. N., 1961. 64 b.; * Qaraqalpaq til iliminiń geypara máseleleri. N.,1988. 72 b. == Ádebiyatlar == * Бекбергенов А., Пахратдинов Қ. Қарақалпақ тилин изертлеўшилер. Биобиблиографиялық очерклер. —Нөкис, «Қарақалпақстан», 2000. 52 бет, ISBN 5-8272-0196-0 [[Kategoriya:Qaraqalpaq tilshileri]] [[Kategoriya:Ilimpazlar]] [[Kategoriya:Filologlar]] [[Kategoriya:Ilim ǵayratkerleri]] qkl2g8twt8azin3gb53vkzwij9qnpt4 Áziza Aymurzaeva 0 21379 121318 108539 2025-06-12T13:46:02Z Janabaevazizbek 10433 121318 wikitext text/x-wiki {{Alım infoqutısı|atı=Áziza Aymurzaeva|qaytıs bolǵan sánesi=2016|tuwılǵan sánesi=1945|tuwılǵan jeri=[[Taxtakópir rayonı]]|belgili tezisi=«Házirgi qaraqalpaq tilindegi kelbetlik hám kelbetlik feyildiń substantivlesiwi» (1985)|ilimiy dárejesi=Docent (1985)|súwret=Áziza Aymurzaeva.jpg}} '''Áziza Aymurzaeva''' (1945-2016) – [[qaraqalpaq tili]] ilimpazı. == Ómir jolı == 1945-jılı [[Taxtakópir rayonı]]nda tuwılǵan. 1967-jılı QMPI tariyx-filologiya (qaraqalpaq tili hám ádebiyatı bólimi) fakultetin pitkerip, 1967-69-jılları instituttıń qaraqalpaq tili kafedrasında oqıtıwshı bolıp isledi. 1969-1972-jılları TashMU aspiranturasında ishten oqıdı. 1972-1976-jılları QMPI qaraqalpaq tili kafedrasında oqıtıwshı bolıp isledi. 1977-1983-jılları ÓzIA Qaraqalpaqstan filialı N. Dáwqaraev atındaǵı TTÁIda úlken laborant boldı. 1983-1990-jılları NQU qaraqalpaq tili kafedrasında oqıtıwshı, sońınan úlken oqıtıwshı bolıp isledi. == Ilim jolı == 1985-jılı 24-iyunde ÓzIA Til hám ádebiyat institutında «Házirgi qaraqalpaq tilindegi kelbetlik hám kelbetlik feyildiń substantivlesiwi» degen temada kandidatlıq dissertaciyasın jaqladı. 1994-jıl oǵan docent ataǵı berildi. === Miynetleri === * «Substantivaciya imen prilagatelnıx i prichastiy v sovremennom karakalpakskom yazike» (T.,1985); * «Házirgi qaraqalpaq tilindegi kelbetlik hám kelbetlik feyildiń substantivlesiwi» (N.,1992). == Ádebiyatlar == [[Kategoriya:Filologlar]] [[Kategoriya:Qaraqalpaq tilshileri]] [[Kategoriya:Ilimpazlar]] [[Kategoriya:Ilim ǵayratkerleri]] 94941zj2wytngloysrfgwrx2dw1q67z Wikipedia:Redaktorlawlar sanı boyınsha Wikipediashılar dizimi 4 23879 121309 121242 2025-06-12T12:00:39Z Jembot 4424 Bot: Maǵlıwmatlar jańalandı 121309 wikitext text/x-wiki {{/begin|50}} |- | 1 || [[User:Qaraqalpaqpan|<span style="color:gray">Qaraqalpaqpan</span>]] || [[Special:Contributions/Qaraqalpaqpan|{{formatnum:17813}}]] || {{Permissions|Qaraqalpaqpan}} |- | 2 || [[User:Janabaevazizbek|Janabaevazizbek]] || [[Special:Contributions/Janabaevazizbek|{{formatnum:15723}}]] || {{Permissions|Janabaevazizbek}} |- | 3 || [[User:Inosham|Inosham]] || [[Special:Contributions/Inosham|{{formatnum:3907}}]] || {{Permissions|Inosham}} |- | 4 || [[User:Frhdkazan|Frhdkazan]] || [[Special:Contributions/Frhdkazan|{{formatnum:3431}}]] || {{Permissions|Frhdkazan}} |- | 5 || [[User:Abdullaeva Shaxnoza-Banu|<span style="color:gray">Abdullaeva Shaxnoza-Banu</span>]] || [[Special:Contributions/Abdullaeva Shaxnoza-Banu|{{formatnum:3374}}]] || {{Permissions|Abdullaeva Shaxnoza-Banu}} |- | 6 || [[User:Srajatdin Usnatdinov|Srajatdin Usnatdinov]] || [[Special:Contributions/Srajatdin Usnatdinov|{{formatnum:2800}}]] || {{Permissions|Srajatdin Usnatdinov}} |- | 7 || [[User:Рахман3|<span style="color:gray">Рахман3</span>]] || [[Special:Contributions/Рахман3|{{formatnum:2150}}]] || {{Permissions|Рахман3}} |- | 8 || [[User:Bekan88|Bekan88]] || [[Special:Contributions/Bekan88|{{formatnum:1987}}]] || {{Permissions|Bekan88}} |- | 9 || [[User:Doniyor Yóldoshev|Doniyor Yóldoshev]] || [[Special:Contributions/Doniyor Yóldoshev|{{formatnum:1922}}]] || {{Permissions|Doniyor Yóldoshev}} |- | 10 || [[User:PirjanovNurlan|<span style="color:gray">PirjanovNurlan</span>]] || [[Special:Contributions/PirjanovNurlan|{{formatnum:1553}}]] || {{Permissions|PirjanovNurlan}} |- | 11 || [[User:Rabiga Shabatova|Rabiga Shabatova]] || [[Special:Contributions/Rabiga Shabatova|{{formatnum:1376}}]] || {{Permissions|Rabiga Shabatova}} |- | 12 || [[User:Anas1712|<span style="color:gray">Anas1712</span>]] || [[Special:Contributions/Anas1712|{{formatnum:1155}}]] || {{Permissions|Anas1712}} |- | 13 || [[User:Qarahat|<span style="color:gray">Qarahat</span>]] || [[Special:Contributions/Qarahat|{{formatnum:1104}}]] || {{Permissions|Qarahat}} |- | 14 || [[User:Gozzalina|Gozzalina]] || [[Special:Contributions/Gozzalina|{{formatnum:1043}}]] || {{Permissions|Gozzalina}} |- | 15 || [[User:Makenzis|Makenzis]] || [[Special:Contributions/Makenzis|{{formatnum:785}}]] || {{Permissions|Makenzis}} |- | 16 || [[User:Kuwanishbek|<span style="color:gray">Kuwanishbek</span>]] || [[Special:Contributions/Kuwanishbek|{{formatnum:778}}]] || {{Permissions|Kuwanishbek}} |- | 17 || [[User:AlefZet|<span style="color:gray">AlefZet</span>]] || [[Special:Contributions/AlefZet|{{formatnum:678}}]] || {{Permissions|AlefZet}} |- | 18 || [[User:Aysabirlijol|Aysabirlijol]] || [[Special:Contributions/Aysabirlijol|{{formatnum:624}}]] || {{Permissions|Aysabirlijol}} |- | 19 || [[User:Umarxon III|Umarxon III]] || [[Special:Contributions/Umarxon III|{{formatnum:615}}]] || {{Permissions|Umarxon III}} |- | 20 || [[User:Baurzhanuly|<span style="color:gray">Baurzhanuly</span>]] || [[Special:Contributions/Baurzhanuly|{{formatnum:538}}]] || {{Permissions|Baurzhanuly}} |- | 21 || [[User:Biypona|<span style="color:gray">Biypona</span>]] || [[Special:Contributions/Biypona|{{formatnum:517}}]] || {{Permissions|Biypona}} |- | 22 || [[User:Bazarbaeva Eleonora|<span style="color:gray">Bazarbaeva Eleonora</span>]] || [[Special:Contributions/Bazarbaeva Eleonora|{{formatnum:433}}]] || {{Permissions|Bazarbaeva Eleonora}} |- | 23 || [[User:QRNKS|<span style="color:gray">QRNKS</span>]] || [[Special:Contributions/QRNKS|{{formatnum:413}}]] || {{Permissions|QRNKS}} |- | 24 || [[User:Mrshaxas|<span style="color:gray">Mrshaxas</span>]] || [[Special:Contributions/Mrshaxas|{{formatnum:404}}]] || {{Permissions|Mrshaxas}} |- | 25 || [[User:Pathoschild|<span style="color:gray">Pathoschild</span>]] || [[Special:Contributions/Pathoschild|{{formatnum:399}}]] || {{Permissions|Pathoschild}} |- | 26 || [[User:Muxammedqudaynazarov|<span style="color:gray">Muxammedqudaynazarov</span>]] || [[Special:Contributions/Muxammedqudaynazarov|{{formatnum:352}}]] || {{Permissions|Muxammedqudaynazarov}} |- | 27 || [[User:Minorax|<span style="color:gray">Minorax</span>]] || [[Special:Contributions/Minorax|{{formatnum:352}}]] || {{Permissions|Minorax}} |- | 28 || [[User:Begdullaman|Begdullaman]] || [[Special:Contributions/Begdullaman|{{formatnum:312}}]] || {{Permissions|Begdullaman}} |- | 29 || [[User:Nurlibek Urgenichbaev|<span style="color:gray">Nurlibek Urgenichbaev</span>]] || [[Special:Contributions/Nurlibek Urgenichbaev|{{formatnum:297}}]] || {{Permissions|Nurlibek Urgenichbaev}} |- | 30 || [[User:Qareken Balasi|<span style="color:gray">Qareken Balasi</span>]] || [[Special:Contributions/Qareken Balasi|{{formatnum:285}}]] || {{Permissions|Qareken Balasi}} |- | 31 || [[User:BEGJIGIT|<span style="color:gray">BEGJIGIT</span>]] || [[Special:Contributions/BEGJIGIT|{{formatnum:252}}]] || {{Permissions|BEGJIGIT}} |- | 32 || [[User:Saxibjamal Esemuratova|<span style="color:gray">Saxibjamal Esemuratova</span>]] || [[Special:Contributions/Saxibjamal Esemuratova|{{formatnum:239}}]] || {{Permissions|Saxibjamal Esemuratova}} |- | 33 || [[User:Pirnazarova|<span style="color:gray">Pirnazarova</span>]] || [[Special:Contributions/Pirnazarova|{{formatnum:221}}]] || {{Permissions|Pirnazarova}} |- | 34 || [[User:Holder|<span style="color:gray">Holder</span>]] || [[Special:Contributions/Holder|{{formatnum:218}}]] || {{Permissions|Holder}} |- | 35 || [[User:Miracle0302|<span style="color:gray">Miracle0302</span>]] || [[Special:Contributions/Miracle0302|{{formatnum:213}}]] || {{Permissions|Miracle0302}} |- | 36 || [[User:Begjigit|<span style="color:gray">Begjigit</span>]] || [[Special:Contributions/Begjigit|{{formatnum:208}}]] || {{Permissions|Begjigit}} |- | 37 || [[User:Kmoksy|<span style="color:gray">Kmoksy</span>]] || [[Special:Contributions/Kmoksy|{{formatnum:207}}]] || {{Permissions|Kmoksy}} |- | 38 || [[User:ДолбоЯщер|<span style="color:gray">ДолбоЯщер</span>]] || [[Special:Contributions/ДолбоЯщер|{{formatnum:192}}]] || {{Permissions|ДолбоЯщер}} |- | 39 || [[User:NurkaArzay|<span style="color:gray">NurkaArzay</span>]] || [[Special:Contributions/NurkaArzay|{{formatnum:173}}]] || {{Permissions|NurkaArzay}} |- | 40 || [[User:Gúlxan Medetbekovna|<span style="color:gray">Gúlxan Medetbekovna</span>]] || [[Special:Contributions/Gúlxan Medetbekovna|{{formatnum:168}}]] || {{Permissions|Gúlxan Medetbekovna}} |- | 41 || [[User:Bakhit|<span style="color:gray">Bakhit</span>]] || [[Special:Contributions/Bakhit|{{formatnum:164}}]] || {{Permissions|Bakhit}} |- | 42 || [[User:Melek jurnalist|<span style="color:gray">Melek jurnalist</span>]] || [[Special:Contributions/Melek jurnalist|{{formatnum:155}}]] || {{Permissions|Melek jurnalist}} |- | 43 || [[User:DARIO SEVERI|<span style="color:gray">DARIO SEVERI</span>]] || [[Special:Contributions/DARIO SEVERI|{{formatnum:148}}]] || {{Permissions|DARIO SEVERI}} |- | 44 || [[User:Jannazarova Sh|<span style="color:gray">Jannazarova Sh</span>]] || [[Special:Contributions/Jannazarova Sh|{{formatnum:136}}]] || {{Permissions|Jannazarova Sh}} |- | 45 || [[User:Jámiy|<span style="color:gray">Jámiy</span>]] || [[Special:Contributions/Jámiy|{{formatnum:133}}]] || {{Permissions|Jámiy}} |- | 46 || [[User:Romaine|<span style="color:gray">Romaine</span>]] || [[Special:Contributions/Romaine|{{formatnum:128}}]] || {{Permissions|Romaine}} |- | 47 || [[User:Kagansky|<span style="color:gray">Kagansky</span>]] || [[Special:Contributions/Kagansky|{{formatnum:124}}]] || {{Permissions|Kagansky}} |- | 48 || [[User:Munavvaroy|<span style="color:gray">Munavvaroy</span>]] || [[Special:Contributions/Munavvaroy|{{formatnum:123}}]] || {{Permissions|Munavvaroy}} |- | 49 || [[User:Purodha|<span style="color:gray">Purodha</span>]] || [[Special:Contributions/Purodha|{{formatnum:121}}]] || {{Permissions|Purodha}} |- | 50 || [[User:Maqmud Abdujaparov|<span style="color:gray">Maqmud Abdujaparov</span>]] || [[Special:Contributions/Maqmud Abdujaparov|{{formatnum:112}}]] || {{Permissions|Maqmud Abdujaparov}} {{/end}} 5bhsmpin7hpzambu6sl6fbi8qjuhd0t Úlgi:Dıqqatqa ılayıq orınlar 10 25218 121351 121091 2025-06-13T06:52:49Z Janabaevazizbek 10433 Janabaevazizbek atlı paydalanıwshı [[Úlgi:Diqqatqa ılayıq orın]] betin [[Úlgi:Dıqqatqa ılayıq orınlar]] betine aldınǵı bette baǵdarlawshı silteme qaldırmastan kóshirdi 121091 wikitext text/x-wiki <includeonly> {| class="infobox bordered" style="width: 280px; font-size: 90%;" <!-- atı --> |- ! colspan="2" style="text-align: center; font-size: 110%;" | {{{Qaraqalpaqsha atı|}}} <!-- original atı --> {{#if:{{{Original atı|}}}| |- | colspan="2" style="text-align: center;" | ''{{{Original atı}}}'' }} <!-- Súwret --> {{#if:{{{Súwret|}}}| |- | colspan="2" style="text-align: center;" | [[File:{{{Súwret}}}|{{{Súwret uzınlıǵı|250px}}}|center]] }} {{#if:{{{Súwret túsindirmesi|}}}| |- | colspan="2" style="text-align: center;" | {{{Súwret túsindirmesi}}} }} <!-- Túri --> {{#if:{{{Túri|}}}| |- | Túri || {{{Túri}}} }} <!-- Status --> {{#if:{{{Status|}}}| |- | Status || {{{Status}}} }} <!-- Mámleket --> {{#if:{{{Mámleket|}}}| |- | Mámleket || {{{Mámleket}}} }} 5649bej2og2dkhtoohnxzioh3w09taw Fayl:Áziza Aymurzaeva.jpg 6 25253 121317 2025-06-12T13:44:57Z Janabaevazizbek 10433 Qaraqalpaq tilshi alıma Áziza Aymurzaeva 121317 wikitext text/x-wiki == Juwmaq == Qaraqalpaq tilshi alıma Áziza Aymurzaeva == Licenziyalaw == {{Insaplı paydalanıw}} cpg07w9zq5yyo7ry5ezbptu6w2t6pnc Kategoriya:Úsh-Qorǵan awıl okrugı 14 25254 121323 2025-06-12T15:09:07Z Janabaevazizbek 10433 Taza bet jaratıldı: «[[Kategoriya:Qadamjay rayonınıń awıl okrugları]]» 121323 wikitext text/x-wiki [[Kategoriya:Qadamjay rayonınıń awıl okrugları]] a1xu962pi64x93cdg35b1ru8ek8rnpm FIFA tártip kodeksi 0 25255 121324 2025-06-12T15:18:52Z Bekan88 11311 «[[:en:Special:Redirect/revision/1261825165|FIFA Disciplinary Code]]» betinen awdarılıp jaratıldı 121324 wikitext text/x-wiki '''FIFA Tártip Kodeksi''' (FDC) — bul [[FIFA|FIFAnıń]] huqıqıy organları tárepinen járiyalanǵan kodeksler hám qaǵıydalar jıynaǵı bolıp, ol «Tártip Komiteti» hám «Apellyaciya Komiteti»nen quralǵan<ref>{{Web deregi|url=https://resources.fifa.com/mm/document/affederation/administration/50/02/75/fifadisciplinarycode2017eng_neutral.pdf|bet=FIFA Disciplinary Code|arxivurl=https://web.archive.org/web/20171013122555/http://resources.fifa.com/mm/document/affederation/administration/50/02/75/fifadisciplinarycode2017eng_neutral.pdf|arxivsáne=2017-10-13}}</ref>. FDC doping, korrupciya, arbitraj, rasizm, [[Stadion|stadionlarǵa]] kiriwge tıyım salıw hám t.b. baylanıslı barlıq máselelerdi derlik tártipke saladı. Sonday-aq, ol [[Futbol|futboldıń]] dúnya júzilik basqarıwshı organınıń [[minez-qulıq]] kodeksin de detallı sáwlelendiredi. == Derekler == [[Kategoriya:Futbol associaciyasınıń nızamları]] 4mjbma5tfhpl0ehnqgw9lfonyxlpt1m 121325 121324 2025-06-12T15:19:44Z Bekan88 11311 121325 wikitext text/x-wiki '''FIFA Tártip Kodeksi''' (FDC) — bul [[FIFA|FIFAnıń]] huqıqıy organları tárepinen járiyalanǵan kodeksler hám qaǵıydalar jıynaǵı bolıp, ol «Tártip Komiteti» hám «Apellyaciya Komiteti»nen quralǵan<ref>{{Web deregi|url=https://resources.fifa.com/mm/document/affederation/administration/50/02/75/fifadisciplinarycode2017eng_neutral.pdf|bet=FIFA Disciplinary Code|arxivurl=https://web.archive.org/web/20171013122555/http://resources.fifa.com/mm/document/affederation/administration/50/02/75/fifadisciplinarycode2017eng_neutral.pdf|arxivsáne=2017-10-13}}</ref>. FDC doping, korrupciya, arbitraj, rasizm, [[Stadion|stadionlarǵa]] kiriwge tıyım salıw hám t.b. baylanıslı barlıq máselelerdi derlik tártipke saladı. Sonday-aq, ol [[Futbol|futboldıń]] dúnya júzilik basqarıwshı organınıń [[minez-qulıq]] kodeksin de detallı sáwlelendiredi. == Derekler == {{Derekler}} [[Kategoriya:Futbol associaciyasınıń nızamları]] __BÖLİDİMÖNDEMEW__ 916df7bkxz5xtlv5ljol6uwxm2v7m27 Futbol video járdemi 0 25256 121326 2025-06-12T15:20:01Z Bekan88 11311 «[[:en:Special:Redirect/revision/1294889724|Football video support]]» betinen awdarılıp jaratıldı 121326 wikitext text/x-wiki [[Fayl:Video_Support.jpg|nobaý|VS belgisi 2021-jılǵı FIFA Jáhán chempionatlarında qollanıldı, qayta kóriw processi waqtında ekranda payda boldı.]] '''Futbol video járdemi''' (FVS) — [[Futbol|futbolda]] tóreshilerge belgili bir waqıyalardı trenerdiń talabı boyınsha qayta kórip shıǵıw arqalı qararlardı dúzetiwge járdem beriw ushın dúzilgen sistema. Bul video járdemshi tóreshi (VAR) tárepinen turaqlı baqlawdıń ornına qollanıladı. Bul sistema birinshi ret rásmiy túrde 2021-jılǵı FIFA Futzal Jáhán Kubogında Litvada qollanıldı. Video járdem VAR-ǵa ápiwayılastırılǵan alternativa usınadı. == Procedura == Qayta kórip shıǵılıwı múmkin bolǵan tórt kategoriyadaǵı qararlar bar: * '''Gol/gol emes''' - [[Qaǵıyda buzıwlar hám tártipsizlik (futbol)|hújimshi komanda tárepinen jasalǵan qaǵıyda buzıwshılıq]], toptıń oyın maydanınan shıǵıp ketiwi, toptıń dárwazaǵa kiriwi, ofsayd, qol menen oynaw, penalti soqqıları waqtında islengen qaǵıyda buzıwshılıqlar hám maydanǵa ruqsatsız kiriw. * '''Penalti/penalti emes''' - [[Qaǵıyda buzıwlar hám tártipsizlik (futbol)|hújim etiwshi komanda tárepinen ámelge asırılǵan qaǵıyda buzıwshılıq]], toptıń oyın maydanınan shıǵıp ketiwi, qaǵıyda buzıwshılıq ornı, nadurıs penalti beriw, jazalanbaǵan qaǵıyda buzıwshılıq. * '''Tikkeley qızıl kartochka''' - anıq gol urıw múmkinshiligin bermew, awır qaǵıyda buzıwshılıq, zorlıq-zombılıq/tislew/túpiriw, topılatuǵın/mazaqlaytuǵın/ádepsiz sózler yamasa ım-belgilerdi qollanıw. * Qızıl yamasa sarı kartochka beriwde oyınshını '''shatastırıw'''. === Tekseriw === Video járdem procedurası bir neshe basqıshlardı óz ishine aladı: # Qayta kóriw talabı: VAR-dan ayırmashılıǵı, onda sheshimler avtomat túrde Video járdemshi tóreshi tárepinen qayta kórip shıǵıladı, al VS tek trener qayta kóriw talap kartasın kórsetip, sheshimge qarsılıq bildirgende ǵana baslanadı. Trenerlerge tiykarǵı oyın waqtında eki ret qayta kóriwdi talap etiw múmkinshiligi beriledi, qosımsha waqıtta jáne bir márte qayta kóriwdi talap etiw múmkin. # Qayta kóriw processi: Tóreshi waqıyanı maydan shetindegi monitorda kóredi, hár qıylı kamera rakursları hám tezliklerin paydalanıp, dáslepki sheshimniń durıs bolǵanın anıqlaydı. # Aqırǵı sheshim: Tóreshi video dáliller tiykarında aqırǵı sheshim qabıl etedi. Eger qarsılıq tabıslı bolsa, komanda jáne bir márte qarsılıq bildiriw huqıqın saqlap qaladı; eger tabıssız bolsa, trener sol taymnıń yamasa qosımsha waqıttıń qalǵan bóliminde qarsılıq bildiriw múmkinshiliginen ayırıladı<ref>{{Web deregi|url=https://inside.fifa.com/technical/football-technology/news/what-is-football-video-support|bet=What is Football Video Support?|sáne=18 May 2024|baspaxana=FIFA|qaralǵan sáne=16 September 2024}}</ref>. == Tariyxı == Video járdem Ispaniya futzal ligasında sınaqtan ótkerilgennen keyin, ol 2021-jılǵı Futzal boyınsha jáhán chempionatında FIFA turnirindegi dáslepki ret qollanıldı. Futzalda sátli engizilgennen soń, bul sistema Futbol video járdemi dep qayta ataldı hám hár qıylı FIFA associaciyalıq futbol turnirlerinde sınaqtan ótkerildi. Milliy federaciyalar tez arada bul texnologiyanı óz jarıslarına engiziwge qızıǵıwshılıq bildirdi. === Futzal === Futbol video járdemi [[Futzal|futzalda]] birinshi ret 2021-jılı [[Litva|Litvada]] ótkerilgen FIFA Futzal boyınsha jáhán chempionatında qollanıldı<ref>{{Web deregi|url=https://inside.fifa.com/news/video-support-to-debut-at-fifa-futsal-world-cup-lithuania-2021-tm|bet=Video support to debut at FIFA Futsal World Cup Lithuania 2021™|sáne=10 September 2021|baspaxana=FIFA|qaralǵan sáne=16 September 2024}}</ref>. Onıń qollanılıwınıń aytarlıqtay mısalı Portugaliya hám Argentina arasındaǵı final oyınında boldı, onda Argentina oyınshısı Kristian Borruto Portugaliya komandasınıń tabıslı qarsılıǵınan keyin maydannan shıǵarıldı. Burın video járdem Ispaniya Futzal Premer-Divizionında hám Korollik Ispaniya Futbol Federaciyası shólkemlestirgen basqa da futzal jarıslarında sınaqtan ótkerilgen edi. Video járdem 2024-jılǵı FIFA Futzal boyınsha jáhán chempionatında jáne qollanıldı. === Associaciyalıq futbol === Futzalda tabıslı engizilgennen keyin, FIFA jańa sistemanı 2024-jılı Blue Stars/FIFA Jaslar Kubogında da qollandı, sońınan onı 2024-jılǵı FIFA 20 jasqa shekemgi hayal-qızlar arasındaǵı jáhán chempionatında engiziwdi járiyaladı<ref>{{Web deregi|url=https://inside.fifa.com/technical/refereeing/news/football-video-support-to-be-implemented-at-fifa-u-20-womens-world-cup|bet=Football Video Support to be implemented at FIFA U-20 Women's World Cup Colombia 2024™|sáne=5 June 2024|baspaxana=FIFA|qaralǵan sáne=5 June 2024}}</ref>. 2024-jıldıń oktyabr ayında FIGC Prezidenti Gabriele Gravina IFABqa Italiyanıń S Seriyasında video járdemdi sınap kórgisi keletuǵının bildirdi<ref>{{Web deregi|url=https://www.ran.de/sports/fussball/news/italien-der-bessere-var-serie-c-testet-video-support-mit-challenge-system-443346|bet=VAR-Alternative? Italien testet Challenge-System|sáne=2024-10-10|til=de|jumıs=www.ran.de|qaralǵan sáne=2024-10-20}}</ref>. DFB Schiri GmbH sport direktorı Knut Kirxer de onı Germaniya ligalarına engiziwge tayar ekenliklerin bildirdi<ref>{{Web deregi|url=https://www.zdf.de/nachrichten/sport/bundesliga-videobeweis-kircher-offen-fuer-reform-100.html|bet=Fußball: Schiri-Chef offen für Reform des Videobeweises|sáne=2024-10-19|til=de|jumıs=ZDFheute|qaralǵan sáne=2024-10-20}}</ref>. == VAR menen ayırmashılıqları == Video járdem hám VAR ekewi de anıq hám kózge kórinip turǵan qátelerdi dúzetiwge baǵdarlanǵan bolsa da, olardı ámelge asırıw hám islew tártibi ádewir ózgeshelenedi: * Baslaw: VAR avtomat túrde video járdemshi tóreshi tárepinen iske túsiriledi, al video járdem trenerdiń talabı menen baslanadı. * Aqırǵı sheshim: Eki sistemada da maydandaǵı tóreshi aqırǵı sheshimdi qabıl etedi, biraq VARda bul process oyındı keshiktirmeytuǵın «únsiz tekseriwlerdi» óz ishine alıwı múmkin, al video járdem talabın qarap shıǵıw ushın oyındı májbúriy túrde toqtatıw kerek boladı. == Derekler == [[Kategoriya:Futbol associaciyasınıń nızamları]] lo468ksixp6udfi567ihquszqqro6nb 121328 121326 2025-06-12T15:20:33Z Bekan88 11311 121328 wikitext text/x-wiki [[Fayl:Video_Support.jpg|nobaý|VS belgisi 2021-jılǵı FIFA Jáhán chempionatlarında qollanıldı, qayta kóriw processi waqtında ekranda payda boldı.]] '''Futbol video járdemi''' (FVS) — [[Futbol|futbolda]] tóreshilerge belgili bir waqıyalardı trenerdiń talabı boyınsha qayta kórip shıǵıw arqalı qararlardı dúzetiwge járdem beriw ushın dúzilgen sistema. Bul video járdemshi tóreshi (VAR) tárepinen turaqlı baqlawdıń ornına qollanıladı. Bul sistema birinshi ret rásmiy túrde 2021-jılǵı FIFA Futzal Jáhán Kubogında Litvada qollanıldı. Video járdem VAR-ǵa ápiwayılastırılǵan alternativa usınadı. == Procedura == Qayta kórip shıǵılıwı múmkin bolǵan tórt kategoriyadaǵı qararlar bar: * '''Gol/gol emes''' - [[Qaǵıyda buzıwlar hám tártipsizlik (futbol)|hújimshi komanda tárepinen jasalǵan qaǵıyda buzıwshılıq]], toptıń oyın maydanınan shıǵıp ketiwi, toptıń dárwazaǵa kiriwi, ofsayd, qol menen oynaw, penalti soqqıları waqtında islengen qaǵıyda buzıwshılıqlar hám maydanǵa ruqsatsız kiriw. * '''Penalti/penalti emes''' - [[Qaǵıyda buzıwlar hám tártipsizlik (futbol)|hújim etiwshi komanda tárepinen ámelge asırılǵan qaǵıyda buzıwshılıq]], toptıń oyın maydanınan shıǵıp ketiwi, qaǵıyda buzıwshılıq ornı, nadurıs penalti beriw, jazalanbaǵan qaǵıyda buzıwshılıq. * '''Tikkeley qızıl kartochka''' - anıq gol urıw múmkinshiligin bermew, awır qaǵıyda buzıwshılıq, zorlıq-zombılıq/tislew/túpiriw, topılatuǵın/mazaqlaytuǵın/ádepsiz sózler yamasa ım-belgilerdi qollanıw. * Qızıl yamasa sarı kartochka beriwde oyınshını '''shatastırıw'''. === Tekseriw === Video járdem procedurası bir neshe basqıshlardı óz ishine aladı: # Qayta kóriw talabı: VAR-dan ayırmashılıǵı, onda sheshimler avtomat túrde Video járdemshi tóreshi tárepinen qayta kórip shıǵıladı, al VS tek trener qayta kóriw talap kartasın kórsetip, sheshimge qarsılıq bildirgende ǵana baslanadı. Trenerlerge tiykarǵı oyın waqtında eki ret qayta kóriwdi talap etiw múmkinshiligi beriledi, qosımsha waqıtta jáne bir márte qayta kóriwdi talap etiw múmkin. # Qayta kóriw processi: Tóreshi waqıyanı maydan shetindegi monitorda kóredi, hár qıylı kamera rakursları hám tezliklerin paydalanıp, dáslepki sheshimniń durıs bolǵanın anıqlaydı. # Aqırǵı sheshim: Tóreshi video dáliller tiykarında aqırǵı sheshim qabıl etedi. Eger qarsılıq tabıslı bolsa, komanda jáne bir márte qarsılıq bildiriw huqıqın saqlap qaladı; eger tabıssız bolsa, trener sol taymnıń yamasa qosımsha waqıttıń qalǵan bóliminde qarsılıq bildiriw múmkinshiliginen ayırıladı<ref>{{Web deregi|url=https://inside.fifa.com/technical/football-technology/news/what-is-football-video-support|bet=What is Football Video Support?|sáne=18 May 2024|baspaxana=FIFA|qaralǵan sáne=16 September 2024}}</ref>. == Tariyxı == Video járdem Ispaniya futzal ligasında sınaqtan ótkerilgennen keyin, ol 2021-jılǵı Futzal boyınsha jáhán chempionatında FIFA turnirindegi dáslepki ret qollanıldı. Futzalda sátli engizilgennen soń, bul sistema Futbol video járdemi dep qayta ataldı hám hár qıylı FIFA associaciyalıq futbol turnirlerinde sınaqtan ótkerildi. Milliy federaciyalar tez arada bul texnologiyanı óz jarıslarına engiziwge qızıǵıwshılıq bildirdi. === Futzal === Futbol video járdemi [[Futzal|futzalda]] birinshi ret 2021-jılı [[Litva|Litvada]] ótkerilgen FIFA Futzal boyınsha jáhán chempionatında qollanıldı<ref>{{Web deregi|url=https://inside.fifa.com/news/video-support-to-debut-at-fifa-futsal-world-cup-lithuania-2021-tm|bet=Video support to debut at FIFA Futsal World Cup Lithuania 2021™|sáne=10 September 2021|baspaxana=FIFA|qaralǵan sáne=16 September 2024}}</ref>. Onıń qollanılıwınıń aytarlıqtay mısalı Portugaliya hám Argentina arasındaǵı final oyınında boldı, onda Argentina oyınshısı Kristian Borruto Portugaliya komandasınıń tabıslı qarsılıǵınan keyin maydannan shıǵarıldı. Burın video járdem Ispaniya Futzal Premer-Divizionında hám Korollik Ispaniya Futbol Federaciyası shólkemlestirgen basqa da futzal jarıslarında sınaqtan ótkerilgen edi. Video járdem 2024-jılǵı FIFA Futzal boyınsha jáhán chempionatında jáne qollanıldı. === Associaciyalıq futbol === Futzalda tabıslı engizilgennen keyin, FIFA jańa sistemanı 2024-jılı Blue Stars/FIFA Jaslar Kubogında da qollandı, sońınan onı 2024-jılǵı FIFA 20 jasqa shekemgi hayal-qızlar arasındaǵı jáhán chempionatında engiziwdi járiyaladı<ref>{{Web deregi|url=https://inside.fifa.com/technical/refereeing/news/football-video-support-to-be-implemented-at-fifa-u-20-womens-world-cup|bet=Football Video Support to be implemented at FIFA U-20 Women's World Cup Colombia 2024™|sáne=5 June 2024|baspaxana=FIFA|qaralǵan sáne=5 June 2024}}</ref>. 2024-jıldıń oktyabr ayında FIGC Prezidenti Gabriele Gravina IFABqa Italiyanıń S Seriyasında video járdemdi sınap kórgisi keletuǵının bildirdi<ref>{{Web deregi|url=https://www.ran.de/sports/fussball/news/italien-der-bessere-var-serie-c-testet-video-support-mit-challenge-system-443346|bet=VAR-Alternative? Italien testet Challenge-System|sáne=2024-10-10|til=de|jumıs=www.ran.de|qaralǵan sáne=2024-10-20}}</ref>. DFB Schiri GmbH sport direktorı Knut Kirxer de onı Germaniya ligalarına engiziwge tayar ekenliklerin bildirdi<ref>{{Web deregi|url=https://www.zdf.de/nachrichten/sport/bundesliga-videobeweis-kircher-offen-fuer-reform-100.html|bet=Fußball: Schiri-Chef offen für Reform des Videobeweises|sáne=2024-10-19|til=de|jumıs=ZDFheute|qaralǵan sáne=2024-10-20}}</ref>. == VAR menen ayırmashılıqları == Video járdem hám VAR ekewi de anıq hám kózge kórinip turǵan qátelerdi dúzetiwge baǵdarlanǵan bolsa da, olardı ámelge asırıw hám islew tártibi ádewir ózgeshelenedi: * Baslaw: VAR avtomat túrde video járdemshi tóreshi tárepinen iske túsiriledi, al video járdem trenerdiń talabı menen baslanadı. * Aqırǵı sheshim: Eki sistemada da maydandaǵı tóreshi aqırǵı sheshimdi qabıl etedi, biraq VARda bul process oyındı keshiktirmeytuǵın «únsiz tekseriwlerdi» óz ishine alıwı múmkin, al video járdem talabın qarap shıǵıw ushın oyındı májbúriy túrde toqtatıw kerek boladı. == Derekler == {{Derekler}} [[Kategoriya:Futbol associaciyasınıń nızamları]] ppudso4bav8cbquqal4nr3qmxt6my9k 121329 121328 2025-06-12T15:20:48Z Bekan88 11311 121329 wikitext text/x-wiki [[Fayl:Video_Support.jpg|nobaý|VS belgisi 2021-jılǵı FIFA Jáhán chempionatlarında qollanıldı, qayta kóriw processi waqtında ekranda payda boldı.]] '''Futbol video járdemi''' (FVS) — [[Futbol|futbolda]] tóreshilerge belgili bir waqıyalardı trenerdiń talabı boyınsha qayta kórip shıǵıw arqalı qararlardı dúzetiwge járdem beriw ushın dúzilgen sistema. Bul video járdemshi tóreshi (VAR) tárepinen turaqlı baqlawdıń ornına qollanıladı. Bul sistema birinshi ret rásmiy túrde 2021-jılǵı FIFA Futzal Jáhán Kubogında Litvada qollanıldı. Video járdem VAR-ǵa ápiwayılastırılǵan alternativa usınadı. == Procedura == Qayta kórip shıǵılıwı múmkin bolǵan tórt kategoriyadaǵı qararlar bar: * '''Gol/gol emes''' - [[Qaǵıyda buzıwlar hám tártipsizlik (futbol)|hújimshi komanda tárepinen jasalǵan qaǵıyda buzıwshılıq]], toptıń oyın maydanınan shıǵıp ketiwi, toptıń dárwazaǵa kiriwi, ofsayd, qol menen oynaw, penalti soqqıları waqtında islengen qaǵıyda buzıwshılıqlar hám maydanǵa ruqsatsız kiriw. * '''Penalti/penalti emes''' - [[Qaǵıyda buzıwlar hám tártipsizlik (futbol)|hújim etiwshi komanda tárepinen ámelge asırılǵan qaǵıyda buzıwshılıq]], toptıń oyın maydanınan shıǵıp ketiwi, qaǵıyda buzıwshılıq ornı, nadurıs penalti beriw, jazalanbaǵan qaǵıyda buzıwshılıq. * '''Tikkeley qızıl kartochka''' - anıq gol urıw múmkinshiligin bermew, awır qaǵıyda buzıwshılıq, zorlıq-zombılıq/tislew/túpiriw, topılatuǵın/mazaqlaytuǵın/ádepsiz sózler yamasa ım-belgilerdi qollanıw. * Qızıl yamasa sarı kartochka beriwde oyınshını '''shatastırıw'''. === Tekseriw === Video járdem procedurası bir neshe basqıshlardı óz ishine aladı: # Qayta kóriw talabı: VAR-dan ayırmashılıǵı, onda sheshimler avtomat túrde Video járdemshi tóreshi tárepinen qayta kórip shıǵıladı, al VS tek trener qayta kóriw talap kartasın kórsetip, sheshimge qarsılıq bildirgende ǵana baslanadı. Trenerlerge tiykarǵı oyın waqtında eki ret qayta kóriwdi talap etiw múmkinshiligi beriledi, qosımsha waqıtta jáne bir márte qayta kóriwdi talap etiw múmkin. # Qayta kóriw processi: Tóreshi waqıyanı maydan shetindegi monitorda kóredi, hár qıylı kamera rakursları hám tezliklerin paydalanıp, dáslepki sheshimniń durıs bolǵanın anıqlaydı. # Aqırǵı sheshim: Tóreshi video dáliller tiykarında aqırǵı sheshim qabıl etedi. Eger qarsılıq tabıslı bolsa, komanda jáne bir márte qarsılıq bildiriw huqıqın saqlap qaladı; eger tabıssız bolsa, trener sol taymnıń yamasa qosımsha waqıttıń qalǵan bóliminde qarsılıq bildiriw múmkinshiliginen ayırıladı<ref>{{Web deregi|url=https://inside.fifa.com/technical/football-technology/news/what-is-football-video-support|bet=What is Football Video Support?|sáne=18 May 2024|baspaxana=FIFA|qaralǵan sáne=16 September 2024}}</ref>. == Tariyxı == Video járdem Ispaniya futzal ligasında sınaqtan ótkerilgennen keyin, ol 2021-jılǵı Futzal boyınsha jáhán chempionatında FIFA turnirindegi dáslepki ret qollanıldı. Futzalda sátli engizilgennen soń, bul sistema Futbol video járdemi dep qayta ataldı hám hár qıylı FIFA associaciyalıq futbol turnirlerinde sınaqtan ótkerildi. Milliy federaciyalar tez arada bul texnologiyanı óz jarıslarına engiziwge qızıǵıwshılıq bildirdi. === Futzal === Futbol video járdemi [[Futzal|futzalda]] birinshi ret 2021-jılı [[Litva|Litvada]] ótkerilgen FIFA Futzal boyınsha jáhán chempionatında qollanıldı<ref>{{Web deregi|url=https://inside.fifa.com/news/video-support-to-debut-at-fifa-futsal-world-cup-lithuania-2021-tm|bet=Video support to debut at FIFA Futsal World Cup Lithuania 2021™|sáne=10 September 2021|baspaxana=FIFA|qaralǵan sáne=16 September 2024}}</ref>. Onıń qollanılıwınıń aytarlıqtay mısalı Portugaliya hám Argentina arasındaǵı final oyınında boldı, onda Argentina oyınshısı Kristian Borruto Portugaliya komandasınıń tabıslı qarsılıǵınan keyin maydannan shıǵarıldı. Burın video járdem Ispaniya Futzal Premer-Divizionında hám Korollik Ispaniya Futbol Federaciyası shólkemlestirgen basqa da futzal jarıslarında sınaqtan ótkerilgen edi. Video járdem 2024-jılǵı FIFA Futzal boyınsha jáhán chempionatında jáne qollanıldı. === Associaciyalıq futbol === Futzalda tabıslı engizilgennen keyin, FIFA jańa sistemanı 2024-jılı Blue Stars/FIFA Jaslar Kubogında da qollandı, sońınan onı 2024-jılǵı FIFA 20 jasqa shekemgi hayal-qızlar arasındaǵı jáhán chempionatında engiziwdi járiyaladı<ref>{{Web deregi|url=https://inside.fifa.com/technical/refereeing/news/football-video-support-to-be-implemented-at-fifa-u-20-womens-world-cup|bet=Football Video Support to be implemented at FIFA U-20 Women's World Cup Colombia 2024™|sáne=5 June 2024|baspaxana=FIFA|qaralǵan sáne=5 June 2024}}</ref>. 2024-jıldıń oktyabr ayında FIGC Prezidenti Gabriele Gravina IFABqa Italiyanıń S Seriyasında video járdemdi sınap kórgisi keletuǵının bildirdi<ref>{{Web deregi|url=https://www.ran.de/sports/fussball/news/italien-der-bessere-var-serie-c-testet-video-support-mit-challenge-system-443346|bet=VAR-Alternative? Italien testet Challenge-System|sáne=2024-10-10|til=de|jumıs=www.ran.de|qaralǵan sáne=2024-10-20}}</ref>. DFB Schiri GmbH sport direktorı Knut Kirxer de onı Germaniya ligalarına engiziwge tayar ekenliklerin bildirdi<ref>{{Web deregi|url=https://www.zdf.de/nachrichten/sport/bundesliga-videobeweis-kircher-offen-fuer-reform-100.html|bet=Fußball: Schiri-Chef offen für Reform des Videobeweises|sáne=2024-10-19|til=de|jumıs=ZDFheute|qaralǵan sáne=2024-10-20}}</ref>. == VAR menen ayırmashılıqları == Video járdem hám VAR ekewi de anıq hám kózge kórinip turǵan qátelerdi dúzetiwge baǵdarlanǵan bolsa da, olardı ámelge asırıw hám islew tártibi ádewir ózgeshelenedi: * Baslaw: VAR avtomat túrde video járdemshi tóreshi tárepinen iske túsiriledi, al video járdem trenerdiń talabı menen baslanadı. * Aqırǵı sheshim: Eki sistemada da maydandaǵı tóreshi aqırǵı sheshimdi qabıl etedi, biraq VARda bul process oyındı keshiktirmeytuǵın «únsiz tekseriwlerdi» óz ishine alıwı múmkin, al video járdem talabın qarap shıǵıw ushın oyındı májbúriy túrde toqtatıw kerek boladı. == Derekler == {{Derekler}} [[Kategoriya:Futbol associaciyasınıń nızamları]] __BÖLİDİMÖNDEMEW__ 4h03s5yw7krfm0niv2i6fbhqfp0tp7z Dárwaza soqqısı 0 25257 121330 2025-06-12T15:21:01Z Bekan88 11311 «[[:en:Special:Redirect/revision/1295130452|Goal kick]]» betinen awdarılıp jaratıldı 121330 wikitext text/x-wiki [[Fayl:20121216_PSG-ASSE_05_-_Méline_Gérard.jpg|nobaý|Sent-Eten komandasınıń dárwazamanı Melin Jerar dárwaza soqqısın orınlamaqta.]] '''Dárwaza soqqısı''' — [[futbol]] oyınında oyındı qayta baslaw usılı. Onıń tártibi [[Oyın nızamları (futbol)|Oyın Nızamlarınıń]] 16-nızamı menen belgilengen<ref name="GK law">{{Web deregi|url=https://www.fifa.com/aboutfifa/footballdevelopment/technicalsupport/refereeing/laws-of-the-game/law/newsid=1290877.html|bet=FIFA.com – The Laws of the Game – Law 16: The Goal-Kick|arxivurl=https://web.archive.org/web/20121008104743/http://www.fifa.com/aboutfifa/footballdevelopment/technicalsupport/refereeing/laws-of-the-game/law/newsid=1290877.html|arxivsáne=8 October 2012|baspaxana=[[FIFA]]|qaralǵan sáne=5 June 2014}}</ref>. == Beriliwi == Dárwaza soqqısı qorǵanıwshı komandaǵa mına jaǵdaylarda beriledi: top [[Futbol maydanı|oyın maydanınan]] shıǵıp, jerde yamasa hawada dárwaza sızıǵın kesip ótkende, gol urılmaǵan jaǵdayda hám topqa sońǵı tiygen oyınshı hújim etiwshi komandanıń aǵzası bolǵanda. Eger topqa sońǵı tiygen oyınshı qorǵanıwshı táreptiń aǵzası bolsa, onda hújim etiwshilerge [[múyesh soqqısı]] beriledi. Dárwaza soqqısı qorǵanıwshı komandaǵa mına jaǵdayda da beriledi: top tuwrı dárwazaǵa kirip, sońǵı ret hújim etiwshi komanda tárepinen tiyilgen bolsa hám nızamlar hújim etiwshi gol tuwrı urılıwına ruqsat bermeytuǵın jaǵdaylarda. Bul jaǵdaylar: * qıya [[Erkin soqqı (futbol)|erkin soqqı]] * hújim etiwshi komandanıń awt taslanıwı * [[túsirilgen top]] * hújim etiwshi dárwazamannıń óz jaza maydanı ishinen toptı ılaqtırıwı. Tóreshi dárwaza soqqısın belgilew ushın soqqı orınlanatuǵın dárwaza maydanına qaray tómen baǵıtta qolı menen belgi beredi. == Procedura == [[Fayl:Goal_area_and_penalty_area_green.png|nobaý|Dárwaza]] * Top qozǵalıssız hám soqqı beriwshi komandanıń [[Futbol maydanı|dárwaza maydanı]] (sonday-aq altı yardlıq maydan dep te ataladı) ishinde jerde jatıwı kerek. Barlıq qarsılas oyınshılar top oyınǵa kirgizilgenshe jaza maydanınan tısqarı bolıwı kerek. Top tebiliwi kerek ([[Dárwazaman (futbol)|dárwazaman]] toptı qolına alıwına bolmaydı). * Top tebilip, anıq qozǵalǵan waqıtta oyınǵa kirgizilgen bolıp esaplanadı. Dárwaza soqqısın orınlaǵan oyınshı basqa oyınshı topqa tiymegenshe, onı ekinshi márte uslay almaydı<ref>{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/791/171520_110319_IFAB_LoG_changes_and_clarifications.pdf|bet=Laws of the Game 2019/20: Changes and clarifications|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190331003107/http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/791/171520_110319_IFAB_LoG_changes_and_clarifications.pdf|arxivsáne=31 March 2019}}</ref>. * Dárwaza soqqısınan qarsılas komandanıń dárwazasına tikkeley gol urıwǵa boladı. Dárwaza soqqısınan óz dárwazańa gol urıw múmkin emes; eger top basqa oyınshıǵa tiymey soqqı beriwshiniń óz dárwazasına kirip ketse (bul júdá siyrek jaǵday), [[múyesh soqqısı]] beriledi. * Dárwaza soqqısınan keyin tuwrıdan-tuwrı ofsayd ushın jaza berilmeydi<ref name="Offside law">{{Cite book|title=LAWS OF THE GAME 2015/2016|url=https://www.fifa.com/mm/Document/FootballDevelopment/Refereeing/02/36/01/11/LawsofthegamewebEN_Neutral.pdf}}</ref>. Dárwaza soqqıların kóbinese [[Dárwazaman (futbol)|dárwazamanlar]] orınlaydı, biraq onı hár qanday oyınshı orınlay aladı. == Qaǵıyda buzıwlar == Eger soqqı qozǵalıstaǵı toptan yamasa nadurıs orınnan orınlansa, dárwaza soqqısı qayta orınlanadı. Qarsılaslar dárwaza soqqısı orınlanbastan aldın jaza maydanınan shıǵıp ketiwge háreket etiwi kerek. Biraq, eger «tez» dárwaza soqqısı qarsılas jaza maydanınan shıǵıp ketiwge háreket etip atırǵan waqıtta orınlansa, sol qarsılas top oyınǵa kirgizilgennen keyin oǵan tiyiwi yamasa onı alıwǵa háreket etiwi múmkin<ref name="clarification">{{Web deregi|url=https://theifab.com/news/clarification-law-16-the-goal-kick|bet=Clarification: Law 16, The Goal Kick|sáne=2019-08-02|qaralǵan sáne=2019-09-22}}</ref>. Eger qarsılas oyınshı qasaqana jaza maydanında qalsa, yamasa dárwaza soqqısı orınlanbastan aldın jaza maydanına kirse, dárwaza soqqısı qayta orınlanadı. Eger bul bir neshe márte qaytalansa, qarsılas oyınshıǵa Oyın Nızamların úziliksiz buzǵanı ushın eskertiw beriledi. Eger soqqı beriwshi topqa basqa oyınshı tiymey turıp ekinshi márte tiyse, qarsılas komandaǵa buzıwshılıq bolǵan jerden janapay erkin soqqı beriledi. Biraq, eger ekinshi tiyiw qoldan oynaw sıyaqlı awır buzıwshılıq bolsa, onda qarsılas komandaǵa tuwrıdan-tuwrı [[Erkin soqqı (futbol)|erkin soqqı]] beriledi (eger bul jaza maydanı ishinde bolsa hám soqqı beriwshi dárwazaman bolmasa, penalti beriledi)<ref name="Law 16 Guidance">{{Web deregi|url=https://www.fifa.com/aboutfifa/footballdevelopment/technicalsupport/refereeing/laws-of-the-game/law/newsid=1290877.html|bet=Law 16 – The Goal Kick|arxivurl=https://web.archive.org/web/20121008104743/http://www.fifa.com/aboutfifa/footballdevelopment/technicalsupport/refereeing/laws-of-the-game/law/newsid=1290877.html|arxivsáne=8 October 2012|baspaxana=[[FIFA]]|qaralǵan sáne=4 March 2014}}</ref>. == Tariyxı == === 1863 jılǵa shekem === Futboldıń dáslepki kodeksinde dárwaza soqqısınıń uqsasları tabılǵan. Futboldıń qálegen kodeksi boyınsha járiyalanǵan birinshi qaǵıydalar toplamı, yaǵnıy Regbi mektebiniki (1845), komanda óz dárwaza maydanında toptı jerge tiygizgennen keyin on yard yamasa jigirma bes yardtan «shıǵarıw soqqısın» qamtıǵan. Bul házirgi regbi-yuniondaǵı 22 metrlik túsiriw soqqısınıń ata-babası edi. Uqsas 25 yardlıq «shıǵarıw soqqısı» Sheffild qaǵıydalarınıń birinshi nusqasında (1858) tabılǵan. 1856-jılǵı [[Kembridj qaǵıydaları]] «on adımnan artıq emes» shıǵarıw soqqısın názerde tutqan, al 1859-jılǵı Melburn Futbol klubınıń qaǵıydaları 20 yardlıq «baslaw soqqısın» belgilegen. Sol waqıtta, Iton dala oyınınıń (1857) hám Xarrou futbolınıń (1858) járiyalanǵan nızamları, top hújim etiwshi komanda esap ashpastan dárwazanıń artına ketken jaǵdayda, dárwaza sızıǵınıń ózinen qorǵanıw soqqısın támiyinlegen. === 1863-jılǵı FA qaǵıydaları === 1863-jılǵı dáslepki FA qaǵıydaları «dárwaza sızıǵınan erkin soqqını», yaǵnıy dárwaza soqqısınıń dáslepkisin, tómendegishe anıqlaǵan: Eger top dárwaza sızıǵınıń artına ketse, dárwaza tiyisli bolǵan táreptiń oyınshısı toptı birinshi bolıp iyelese, <nowiki>'''onıń komandasınıń bir aǵzası top iyelengen orınnıń qarsısındaǵı noqattan dárwaza sızıǵınan erkin soqqı beriw huqıqına iye boladı'''</nowiki>. Eger qarsılas táreptiń oyınshısı toptı birinshi bolıp iyelese, onıń komandasınıń bir aǵzası top iyelengen orınnıń qarsısındaǵı dárwaza sızıǵınan 15 yard aralıqtaǵı noqattan (biraq tek dárwazaǵa qaray) erkin soqqı beriw huqıqına iye boladı. Qarsılas komanda ol soqqı bermegenshe óz dárwaza sızıǵınıń artında turıwı kerek. Bul «dárwaza sızıǵınan erkin soqqı» menen házirgi dárwaza soqqısı arasında bir neshe ayırmashılıqlar bar: * Ol qorǵanıwshı komanda top dárwaza sızıǵın kesip ótkennen keyin onı birinshi bolıp iyelegende berilgen. Bul házirgi associaciya futbolı menen salıstırǵanda ayırmashılıq, onda dárwaza soqqısı top oyınnan shıǵıp ketpesten aldın oǵan sońǵı tiygen komandaǵa qarsı beriletuǵın edi. * Ol dárwaza sızıǵınıń ózinen orınlanǵan. * Ol top iyelengen orınnıń tuwrı sızıǵı boyınsha orınlanǵan. * Ol «soqqı beriwshi qalay maqul kórse, solay» orınlanıwı múmkin edi - yaǵnıy, punt, drop-soqqı yamasa jerden soqqı túrinde. Bunday soqqıdan keyin oyınshı ofsayd jaǵdayında bola almaytuǵın edi, bul nızamnıń ózgesheligi házirgi kúnge shekem saqlanıp qalǵan. 1866-jılı nızam ózgertilip, qaysı komanda toptı iyelegenine qaramastan, qorǵanıwshı komandaǵa dárwaza soqqısı beriletuǵın boldı. (Eger hújim qılıwshı komanda toptı iyelese, oǵan [[Matchtıń nátiyjesin anıqlaw (futbol)|«tach-daun»]] berilgen, bul oyın gollar boyınsha teń jaǵdayda tamamlansa, jeńimpazdı anıqlawda qollanılǵan; biraq qorǵanıwshı komandaǵa báribir dárwaza soqqısı berilgen.) 1867-jılı Wanderers FC usınısı boyınsha nızam ápiwayılastırıldı; tach-daun talabı da, qısqa múddetli «tach-daun» jeńimpazdı anıqlaw usılı da tolıǵı menen nızamnan alıp taslandı. Endi dárwaza soqqısı «dárwaza shegaraları sheńberinde altı yard radiusında» hár qanday noqattan orınlanıwı múmkin boldı, al qarsılaslarǵa topqa altı yardtan jaqın keliwge ruqsat etilmedi. Bul erte nızamlardıń bir máselesi 1867-jılǵı FA jıynalısında aytıp ótilgen edi:<ref>{{Cite journal|title=The Football Association|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Football_Association_(Bell%27s_Life_in_London)_1867-03-02.png}}</ref> Bir komanda ekinshi komandadan ádewir hálsizirek bolǵan jaǵdayda, oyınshılar qasaqana toptı óz dárwazasınıń sızıǵınan shıǵarıp jiberiw arqalı (geyde ózleri toptı sol jerge tebiw arqalı) kóp waqıt joǵaltatuǵın edi, ásirese waqıttı sozıw maqsetinde oynaǵanda. Bul jaǵday 1872-jılǵa shekem dawam etti, sol waqıtta Sheffild futbol nızamlarınan [[múyesh soqqısı]] qaǵıydası kirgizildi. 1872-jılǵı nızam boyınsha, dárwaza soqqısı tek top tuwrı dárwazanıń ústinen ótkende ǵana beriletuǵın boldı (qaysı komanda tárepinen bolsa da). Top dárwaza sızıǵın dárwazanıń qaptalınan kesip ótkende, top oyınnan shıǵıp ketpesten aldın onı sońǵı iyelegen komandaǵa baylanıslı hújimshi yaki qorǵanıwshı komandaǵa múyesh soqqısı beriletuǵın edi. Bul nızam keyingi jılı (1873-jılı) Great Marlow FC usınısı tiykarında qayta jazıldı: eger hújim qılıwshı komanda toptı dárwaza sızıǵınan shıǵarıp jiberse, dárwaza soqqısı beriletuǵın boldı. Soqqı eń jaqın dárwaza baǵanasınan altı yard radiusında orınlanıwı kerek edi. 1873-jılǵı nızamda bılay jazılǵan edi: Qarsılas komanda tárepinen top dárwaza sızıǵınan shıǵarılǵanda, top shıqqan dárwaza sızıǵınıń artındaǵı oyınshılardıń birewi tárepinen, eń jaqın dárwaza baǵanasınan altı yard ishinde turıp tebiledi; biraq eger top sol dárwaza sızıǵı komandasınıń birewi tárepinen shıǵarılsa, qarsılas komandanıń oyınshısı onı eń jaqın múyesh bayraq baǵanasınan tebedi. Eki jaǵdayda da, top tebilgenshe basqa hesh bir oyınshıǵa toptan altı yard jaqınlawǵa ruqsat etilmeydi. === Keyingi ózgerisler === [[Fayl:Plan_of_the_field_of_play_for_association_football_(1902).png|nobaý|1902-jılǵı nızamlar házirgi dárwaza maydanshasın kirgizdi]] === Atı === «Dárwaza soqqısı» sóz dizbegi ulıwma qollanısta 1867-jıldan baslap ushırasadı,<ref>{{Cite journal|journal=Field|title=Football Rules|date=1867-03-16|author=J.C.T[hring]|author-link=John Charles Thring|page=199|quote=every time the ball passes the line a goal kick might be claimed}}</ref> biraq ol oyın nızamlarında 1890-jılǵa shekem payda bolmaǵan. Bunnan aldın «dárwaza sızıǵınan tebiw» sıyaqlı sóz dizbekleri qollanılǵan. === Soqqı poziciyası === 1873-jılǵı dárwaza soqqısı «top oyınnan shıqqan jerge eń jaqın dárwaza baǵanasınan 6 yard ishinde» tebiletuǵın edi. 1891-jılı hár bir dárwaza baǵanasınan altı yard radiustı belgilew ushın maydan belgileri qosıldı. 1902-jılı dárwaza soqqısı tebiletuǵın jer ushın «dárwaza maydanshası» termini engizildi; ol hár bir dárwaza baǵanasınan altı yard sozılǵan tik múyeshli formaǵa iye boldı. Dárwaza soqqısı top oyınnan shıqqan jerge eń jaqın dárwaza maydanshasınıń yarımınan tebiliwi kerek edi. Bul talap 1992-jılı alıp taslandı, sol waqıttan baslap dárwaza soqqısın dárwaza maydanshasınıń qálegen jerinen tebiwge ruqsat etildi. Bul ózgeris «keń tarqalǵan waqıttı sozıw taktikalarınıń birin saplastırıw» ushın islendi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1992min.pdf|bet=International Football Association Board: 1992 Minutes of the Annual General Meeting|qaralǵan sáne=2018-10-23}}</ref><ref name="fifa">{{Web deregi|url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/the-laws/1990-2000.html|bet=History of the Laws of the Game – 1990–2000|arxivurl=https://web.archive.org/web/20151106062303/http://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/the-laws/1990-2000.html|arxivsáne=6 November 2015|qaralǵan sáne=2018-09-02}}</ref>. === Qarsılaslardıń poziciyası === 1913 hám 1914-jılları qarsılaslar sheginiwi kerek bolǵan aralıq altı yardtan on yardqa shekem kóbeytildi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1913min.pdf|bet=International Football Association Board: 1914 Minutes of the Annual General Meeting}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1914min.pdf|bet=International Football Association Board: 1914 Minutes of the Annual General Meeting}}</ref><ref name="laws_1913_14">The [[wikisource:Laws_of_the_Game_(1913)|Laws of 1913]] are ambiguous: Law 7, which governs goal-kicks and corner-kicks, states "an opponent shall not be allowed within six yards of the ball until it is kicked off"; but Law 10, which governs several types of set-piece kicks, was changed to state that "the kicker's opponents shall not approach within '''10''' yards of the ball until the kick is taken". The Football Association used the new 10-yard rule for goal-kicks and corner-kicks during the 1913–14 season, while the Scottish Football Association used the older 6-yard rule – see {{Cite journal|page=1|title=The New Free Kick Law}} This ambiguity was resolved in [[wikisource:Laws_of_the_Game_(1914)|1914]] by requiring a 10-yard radius in both laws.</ref>. 1948-jılı dárwaza soqqısı tebilgende qarsılaslar jaza maydanshasınan tolıq sırtta bolıwı talap etildi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1948min.pdf|bet=International Football Association Board: 1948 Minutes of the Annual General Meeting|qaralǵan sáne=2018-10-07}}</ref>. === Toptı oyınǵa kirgiziw === 1905-jılı toptıń «tolıq aylanıp ótiwi yamasa óz sheńber uzınlıǵına teń aralıqtı júriwi» kerek ekenligi anıqlandı. 1936-jılı Shotlandiya Futbol Associaciyasınıń usınısı boyınsha jańa sheklew qosıldı: dárwaza soqqısınan keyin top oyınǵa kiriw ushın jaza maydanshasınan shıǵıwı kerek dep belgilendi; eger top jaza maydanshasınan shıqpasa, soqqı qayta tebiliwi kerek. Dárwazamanǵa da «dárwaza soqqısınan keyin toptı qolına alıp, sońınan onı oyınǵa kirgiziw ushın tebiwine» anıq tıyım salındı<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1936min.pdf|bet=International Football Association Board: 1936 Minutes of the Annual General Meeting|qaralǵan sáne=2018-10-23}}</ref>. 2019-jılı toptıń jaza maydanshasınan shıǵıw talabı alıp taslandı: top tebilip, anıq qozǵalǵan waqıtta-aq oyınǵa kirgen bolıp esaplanatuǵın boldı<ref>{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/793/103202_200519_LotG_201920_EN_SinglePage.pdf|bet=Laws of the Game 2019/20|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190603034707/http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/793/103202_200519_LotG_201920_EN_SinglePage.pdf|arxivsáne=3 June 2019}}</ref>. === Dárwaza soqqısınan gol urıw === 1890-jılı dárwaza soqqısınan tuwrı gol urıwǵa tıyım salındı. 1997-jılı nızamlarǵa ózgeris kirgizilip, dárwaza soqqısınan tuwrı gol urıwǵa ruqsat berildi, biraq tek qarsılas komandaǵa qarsı ǵana<ref>{{Web deregi|url=https://www.fifa.com/about-fifa/news/y=2000/m=8/news=starts-and-restarts-play-74128.html|bet=Starts and restarts of play|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170325172851/http://www.fifa.com/about-fifa/news/y=2000/m=8/news=starts-and-restarts-play-74128.html|arxivsáne=25 March 2017|qaralǵan sáne=2018-09-02}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|bet=International Football Association Board: 1997 Minutes of the Annual General Meeting|qaralǵan sáne=2018-10-08}}</ref>. === Dárwaza soqqısınan toptı eki ret tiygiziw === 1890-jılı dárwaza soqqısın orınlaǵan oyınshıǵa toptı basqa oyınshı tiymegenshe ekinshi ret tiygiziwge tıyım salındı. === Qaǵıyda buzılǵanı ushın jaza === 1890-jılı dárwaza soqqısın orınlaǵan oyınshı toptı eki ret tiygizgende, qarsılas komandaǵa janapay erkin soqqı beriletuǵın boldı. 1939-jılı bul jaza top jaza maydanshasınan shıǵıp oyınǵa kirmesten burın eki ret tiygizilgen jaǵdayda qollanılmaytuǵını anıqlandı — bunday jaǵdayda soqqı qayta tebiliwi kerek edi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1939min.pdf|bet=International Football Association Board: 1937 Minutes of the Annual General Meeting}}</ref>. 1905-jılı qarsılas komanda oyınshılarınıń dárwaza soqqısı waqtında belgilengen aralıqtan jaqınlawı da janapay erkin soqqı menen jazalanatuǵın boldı<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1937min.pdf|bet=International Football Association Board: 1937 Minutes of the Annual General Meeting|citata=Delete the words 'and goal-kick'}}</ref>. Bul jaza 1937-jılı alıp taslandı. 1997-jılı nızamlarda qarsılas komanda oyınshıları belgilengen aralıqtan jaqınlaǵan jaǵdayda soqqınıń qayta tebiliwi kerekligi anıq kórsetildi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|bet=International Football Association Board: 1997 Minutes of the Annual General Meeting|at=p. 34 [p. 139 of PDF]}}</ref>. == Derekler == [[Kategoriya:Futbol associaciyasınıń nızamları]] 5zeb9ww00i7rau7dlklfzrfbzzetun1 121332 121330 2025-06-12T15:21:39Z Bekan88 11311 121332 wikitext text/x-wiki [[Fayl:20121216_PSG-ASSE_05_-_Méline_Gérard.jpg|nobaý|Sent-Eten komandasınıń dárwazamanı Melin Jerar dárwaza soqqısın orınlamaqta.]] '''Dárwaza soqqısı''' — [[futbol]] oyınında oyındı qayta baslaw usılı. Onıń tártibi [[Oyın nızamları (futbol)|Oyın Nızamlarınıń]] 16-nızamı menen belgilengen<ref name="GK law">{{Web deregi|url=https://www.fifa.com/aboutfifa/footballdevelopment/technicalsupport/refereeing/laws-of-the-game/law/newsid=1290877.html|bet=FIFA.com – The Laws of the Game – Law 16: The Goal-Kick|arxivurl=https://web.archive.org/web/20121008104743/http://www.fifa.com/aboutfifa/footballdevelopment/technicalsupport/refereeing/laws-of-the-game/law/newsid=1290877.html|arxivsáne=8 October 2012|baspaxana=[[FIFA]]|qaralǵan sáne=5 June 2014}}</ref>. == Beriliwi == Dárwaza soqqısı qorǵanıwshı komandaǵa mına jaǵdaylarda beriledi: top [[Futbol maydanı|oyın maydanınan]] shıǵıp, jerde yamasa hawada dárwaza sızıǵın kesip ótkende, gol urılmaǵan jaǵdayda hám topqa sońǵı tiygen oyınshı hújim etiwshi komandanıń aǵzası bolǵanda. Eger topqa sońǵı tiygen oyınshı qorǵanıwshı táreptiń aǵzası bolsa, onda hújim etiwshilerge [[múyesh soqqısı]] beriledi. Dárwaza soqqısı qorǵanıwshı komandaǵa mına jaǵdayda da beriledi: top tuwrı dárwazaǵa kirip, sońǵı ret hújim etiwshi komanda tárepinen tiyilgen bolsa hám nızamlar hújim etiwshi gol tuwrı urılıwına ruqsat bermeytuǵın jaǵdaylarda. Bul jaǵdaylar: * qıya [[Erkin soqqı (futbol)|erkin soqqı]] * hújim etiwshi komandanıń awt taslanıwı * [[túsirilgen top]] * hújim etiwshi dárwazamannıń óz jaza maydanı ishinen toptı ılaqtırıwı. Tóreshi dárwaza soqqısın belgilew ushın soqqı orınlanatuǵın dárwaza maydanına qaray tómen baǵıtta qolı menen belgi beredi. == Procedura == [[Fayl:Goal_area_and_penalty_area_green.png|nobaý|Dárwaza]] * Top qozǵalıssız hám soqqı beriwshi komandanıń [[Futbol maydanı|dárwaza maydanı]] (sonday-aq altı yardlıq maydan dep te ataladı) ishinde jerde jatıwı kerek. Barlıq qarsılas oyınshılar top oyınǵa kirgizilgenshe jaza maydanınan tısqarı bolıwı kerek. Top tebiliwi kerek ([[Dárwazaman (futbol)|dárwazaman]] toptı qolına alıwına bolmaydı). * Top tebilip, anıq qozǵalǵan waqıtta oyınǵa kirgizilgen bolıp esaplanadı. Dárwaza soqqısın orınlaǵan oyınshı basqa oyınshı topqa tiymegenshe, onı ekinshi márte uslay almaydı<ref>{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/791/171520_110319_IFAB_LoG_changes_and_clarifications.pdf|bet=Laws of the Game 2019/20: Changes and clarifications|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190331003107/http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/791/171520_110319_IFAB_LoG_changes_and_clarifications.pdf|arxivsáne=31 March 2019}}</ref>. * Dárwaza soqqısınan qarsılas komandanıń dárwazasına tikkeley gol urıwǵa boladı. Dárwaza soqqısınan óz dárwazańa gol urıw múmkin emes; eger top basqa oyınshıǵa tiymey soqqı beriwshiniń óz dárwazasına kirip ketse (bul júdá siyrek jaǵday), [[múyesh soqqısı]] beriledi. * Dárwaza soqqısınan keyin tuwrıdan-tuwrı ofsayd ushın jaza berilmeydi<ref name="Offside law">{{Cite book|title=LAWS OF THE GAME 2015/2016|url=https://www.fifa.com/mm/Document/FootballDevelopment/Refereeing/02/36/01/11/LawsofthegamewebEN_Neutral.pdf}}</ref>. Dárwaza soqqıların kóbinese [[Dárwazaman (futbol)|dárwazamanlar]] orınlaydı, biraq onı hár qanday oyınshı orınlay aladı. == Qaǵıyda buzıwlar == Eger soqqı qozǵalıstaǵı toptan yamasa nadurıs orınnan orınlansa, dárwaza soqqısı qayta orınlanadı. Qarsılaslar dárwaza soqqısı orınlanbastan aldın jaza maydanınan shıǵıp ketiwge háreket etiwi kerek. Biraq, eger «tez» dárwaza soqqısı qarsılas jaza maydanınan shıǵıp ketiwge háreket etip atırǵan waqıtta orınlansa, sol qarsılas top oyınǵa kirgizilgennen keyin oǵan tiyiwi yamasa onı alıwǵa háreket etiwi múmkin<ref name="clarification">{{Web deregi|url=https://theifab.com/news/clarification-law-16-the-goal-kick|bet=Clarification: Law 16, The Goal Kick|sáne=2019-08-02|qaralǵan sáne=2019-09-22}}</ref>. Eger qarsılas oyınshı qasaqana jaza maydanında qalsa, yamasa dárwaza soqqısı orınlanbastan aldın jaza maydanına kirse, dárwaza soqqısı qayta orınlanadı. Eger bul bir neshe márte qaytalansa, qarsılas oyınshıǵa Oyın Nızamların úziliksiz buzǵanı ushın eskertiw beriledi. Eger soqqı beriwshi topqa basqa oyınshı tiymey turıp ekinshi márte tiyse, qarsılas komandaǵa buzıwshılıq bolǵan jerden janapay erkin soqqı beriledi. Biraq, eger ekinshi tiyiw qoldan oynaw sıyaqlı awır buzıwshılıq bolsa, onda qarsılas komandaǵa tuwrıdan-tuwrı [[Erkin soqqı (futbol)|erkin soqqı]] beriledi (eger bul jaza maydanı ishinde bolsa hám soqqı beriwshi dárwazaman bolmasa, penalti beriledi)<ref name="Law 16 Guidance">{{Web deregi|url=https://www.fifa.com/aboutfifa/footballdevelopment/technicalsupport/refereeing/laws-of-the-game/law/newsid=1290877.html|bet=Law 16 – The Goal Kick|arxivurl=https://web.archive.org/web/20121008104743/http://www.fifa.com/aboutfifa/footballdevelopment/technicalsupport/refereeing/laws-of-the-game/law/newsid=1290877.html|arxivsáne=8 October 2012|baspaxana=[[FIFA]]|qaralǵan sáne=4 March 2014}}</ref>. == Tariyxı == === 1863 jılǵa shekem === Futboldıń dáslepki kodeksinde dárwaza soqqısınıń uqsasları tabılǵan. Futboldıń qálegen kodeksi boyınsha járiyalanǵan birinshi qaǵıydalar toplamı, yaǵnıy Regbi mektebiniki (1845), komanda óz dárwaza maydanında toptı jerge tiygizgennen keyin on yard yamasa jigirma bes yardtan «shıǵarıw soqqısın» qamtıǵan. Bul házirgi regbi-yuniondaǵı 22 metrlik túsiriw soqqısınıń ata-babası edi. Uqsas 25 yardlıq «shıǵarıw soqqısı» Sheffild qaǵıydalarınıń birinshi nusqasında (1858) tabılǵan. 1856-jılǵı [[Kembridj qaǵıydaları]] «on adımnan artıq emes» shıǵarıw soqqısın názerde tutqan, al 1859-jılǵı Melburn Futbol klubınıń qaǵıydaları 20 yardlıq «baslaw soqqısın» belgilegen. Sol waqıtta, Iton dala oyınınıń (1857) hám Xarrou futbolınıń (1858) járiyalanǵan nızamları, top hújim etiwshi komanda esap ashpastan dárwazanıń artına ketken jaǵdayda, dárwaza sızıǵınıń ózinen qorǵanıw soqqısın támiyinlegen. === 1863-jılǵı FA qaǵıydaları === 1863-jılǵı dáslepki FA qaǵıydaları «dárwaza sızıǵınan erkin soqqını», yaǵnıy dárwaza soqqısınıń dáslepkisin, tómendegishe anıqlaǵan: Eger top dárwaza sızıǵınıń artına ketse, dárwaza tiyisli bolǵan táreptiń oyınshısı toptı birinshi bolıp iyelese, <nowiki>'''onıń komandasınıń bir aǵzası top iyelengen orınnıń qarsısındaǵı noqattan dárwaza sızıǵınan erkin soqqı beriw huqıqına iye boladı'''</nowiki>. Eger qarsılas táreptiń oyınshısı toptı birinshi bolıp iyelese, onıń komandasınıń bir aǵzası top iyelengen orınnıń qarsısındaǵı dárwaza sızıǵınan 15 yard aralıqtaǵı noqattan (biraq tek dárwazaǵa qaray) erkin soqqı beriw huqıqına iye boladı. Qarsılas komanda ol soqqı bermegenshe óz dárwaza sızıǵınıń artında turıwı kerek. Bul «dárwaza sızıǵınan erkin soqqı» menen házirgi dárwaza soqqısı arasında bir neshe ayırmashılıqlar bar: * Ol qorǵanıwshı komanda top dárwaza sızıǵın kesip ótkennen keyin onı birinshi bolıp iyelegende berilgen. Bul házirgi associaciya futbolı menen salıstırǵanda ayırmashılıq, onda dárwaza soqqısı top oyınnan shıǵıp ketpesten aldın oǵan sońǵı tiygen komandaǵa qarsı beriletuǵın edi. * Ol dárwaza sızıǵınıń ózinen orınlanǵan. * Ol top iyelengen orınnıń tuwrı sızıǵı boyınsha orınlanǵan. * Ol «soqqı beriwshi qalay maqul kórse, solay» orınlanıwı múmkin edi - yaǵnıy, punt, drop-soqqı yamasa jerden soqqı túrinde. Bunday soqqıdan keyin oyınshı ofsayd jaǵdayında bola almaytuǵın edi, bul nızamnıń ózgesheligi házirgi kúnge shekem saqlanıp qalǵan. 1866-jılı nızam ózgertilip, qaysı komanda toptı iyelegenine qaramastan, qorǵanıwshı komandaǵa dárwaza soqqısı beriletuǵın boldı. (Eger hújim qılıwshı komanda toptı iyelese, oǵan [[Matchtıń nátiyjesin anıqlaw (futbol)|«tach-daun»]] berilgen, bul oyın gollar boyınsha teń jaǵdayda tamamlansa, jeńimpazdı anıqlawda qollanılǵan; biraq qorǵanıwshı komandaǵa báribir dárwaza soqqısı berilgen.) 1867-jılı Wanderers FC usınısı boyınsha nızam ápiwayılastırıldı; tach-daun talabı da, qısqa múddetli «tach-daun» jeńimpazdı anıqlaw usılı da tolıǵı menen nızamnan alıp taslandı. Endi dárwaza soqqısı «dárwaza shegaraları sheńberinde altı yard radiusında» hár qanday noqattan orınlanıwı múmkin boldı, al qarsılaslarǵa topqa altı yardtan jaqın keliwge ruqsat etilmedi. Bul erte nızamlardıń bir máselesi 1867-jılǵı FA jıynalısında aytıp ótilgen edi:<ref>{{Cite journal|title=The Football Association|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Football_Association_(Bell%27s_Life_in_London)_1867-03-02.png}}</ref> Bir komanda ekinshi komandadan ádewir hálsizirek bolǵan jaǵdayda, oyınshılar qasaqana toptı óz dárwazasınıń sızıǵınan shıǵarıp jiberiw arqalı (geyde ózleri toptı sol jerge tebiw arqalı) kóp waqıt joǵaltatuǵın edi, ásirese waqıttı sozıw maqsetinde oynaǵanda. Bul jaǵday 1872-jılǵa shekem dawam etti, sol waqıtta Sheffild futbol nızamlarınan [[múyesh soqqısı]] qaǵıydası kirgizildi. 1872-jılǵı nızam boyınsha, dárwaza soqqısı tek top tuwrı dárwazanıń ústinen ótkende ǵana beriletuǵın boldı (qaysı komanda tárepinen bolsa da). Top dárwaza sızıǵın dárwazanıń qaptalınan kesip ótkende, top oyınnan shıǵıp ketpesten aldın onı sońǵı iyelegen komandaǵa baylanıslı hújimshi yaki qorǵanıwshı komandaǵa múyesh soqqısı beriletuǵın edi. Bul nızam keyingi jılı (1873-jılı) Great Marlow FC usınısı tiykarında qayta jazıldı: eger hújim qılıwshı komanda toptı dárwaza sızıǵınan shıǵarıp jiberse, dárwaza soqqısı beriletuǵın boldı. Soqqı eń jaqın dárwaza baǵanasınan altı yard radiusında orınlanıwı kerek edi. 1873-jılǵı nızamda bılay jazılǵan edi: Qarsılas komanda tárepinen top dárwaza sızıǵınan shıǵarılǵanda, top shıqqan dárwaza sızıǵınıń artındaǵı oyınshılardıń birewi tárepinen, eń jaqın dárwaza baǵanasınan altı yard ishinde turıp tebiledi; biraq eger top sol dárwaza sızıǵı komandasınıń birewi tárepinen shıǵarılsa, qarsılas komandanıń oyınshısı onı eń jaqın múyesh bayraq baǵanasınan tebedi. Eki jaǵdayda da, top tebilgenshe basqa hesh bir oyınshıǵa toptan altı yard jaqınlawǵa ruqsat etilmeydi. === Keyingi ózgerisler === [[Fayl:Plan_of_the_field_of_play_for_association_football_(1902).png|nobaý|1902-jılǵı nızamlar házirgi dárwaza maydanshasın kirgizdi]] === Atı === «Dárwaza soqqısı» sóz dizbegi ulıwma qollanısta 1867-jıldan baslap ushırasadı,<ref>{{Cite journal|journal=Field|title=Football Rules|date=1867-03-16|author=J.C.T[hring]|author-link=John Charles Thring|page=199|quote=every time the ball passes the line a goal kick might be claimed}}</ref> biraq ol oyın nızamlarında 1890-jılǵa shekem payda bolmaǵan. Bunnan aldın «dárwaza sızıǵınan tebiw» sıyaqlı sóz dizbekleri qollanılǵan. === Soqqı poziciyası === 1873-jılǵı dárwaza soqqısı «top oyınnan shıqqan jerge eń jaqın dárwaza baǵanasınan 6 yard ishinde» tebiletuǵın edi. 1891-jılı hár bir dárwaza baǵanasınan altı yard radiustı belgilew ushın maydan belgileri qosıldı. 1902-jılı dárwaza soqqısı tebiletuǵın jer ushın «dárwaza maydanshası» termini engizildi; ol hár bir dárwaza baǵanasınan altı yard sozılǵan tik múyeshli formaǵa iye boldı. Dárwaza soqqısı top oyınnan shıqqan jerge eń jaqın dárwaza maydanshasınıń yarımınan tebiliwi kerek edi. Bul talap 1992-jılı alıp taslandı, sol waqıttan baslap dárwaza soqqısın dárwaza maydanshasınıń qálegen jerinen tebiwge ruqsat etildi. Bul ózgeris «keń tarqalǵan waqıttı sozıw taktikalarınıń birin saplastırıw» ushın islendi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1992min.pdf|bet=International Football Association Board: 1992 Minutes of the Annual General Meeting|qaralǵan sáne=2018-10-23}}</ref><ref name="fifa">{{Web deregi|url=https://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/the-laws/1990-2000.html|bet=History of the Laws of the Game – 1990–2000|arxivurl=https://web.archive.org/web/20151106062303/http://www.fifa.com/about-fifa/who-we-are/the-laws/1990-2000.html|arxivsáne=6 November 2015|qaralǵan sáne=2018-09-02}}</ref>. === Qarsılaslardıń poziciyası === 1913 hám 1914-jılları qarsılaslar sheginiwi kerek bolǵan aralıq altı yardtan on yardqa shekem kóbeytildi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1913min.pdf|bet=International Football Association Board: 1914 Minutes of the Annual General Meeting}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1914min.pdf|bet=International Football Association Board: 1914 Minutes of the Annual General Meeting}}</ref><ref name="laws_1913_14">The [[wikisource:Laws_of_the_Game_(1913)|Laws of 1913]] are ambiguous: Law 7, which governs goal-kicks and corner-kicks, states "an opponent shall not be allowed within six yards of the ball until it is kicked off"; but Law 10, which governs several types of set-piece kicks, was changed to state that "the kicker's opponents shall not approach within '''10''' yards of the ball until the kick is taken". The Football Association used the new 10-yard rule for goal-kicks and corner-kicks during the 1913–14 season, while the Scottish Football Association used the older 6-yard rule – see {{Cite journal|page=1|title=The New Free Kick Law}} This ambiguity was resolved in [[wikisource:Laws_of_the_Game_(1914)|1914]] by requiring a 10-yard radius in both laws.</ref>. 1948-jılı dárwaza soqqısı tebilgende qarsılaslar jaza maydanshasınan tolıq sırtta bolıwı talap etildi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1948min.pdf|bet=International Football Association Board: 1948 Minutes of the Annual General Meeting|qaralǵan sáne=2018-10-07}}</ref>. === Toptı oyınǵa kirgiziw === 1905-jılı toptıń «tolıq aylanıp ótiwi yamasa óz sheńber uzınlıǵına teń aralıqtı júriwi» kerek ekenligi anıqlandı. 1936-jılı Shotlandiya Futbol Associaciyasınıń usınısı boyınsha jańa sheklew qosıldı: dárwaza soqqısınan keyin top oyınǵa kiriw ushın jaza maydanshasınan shıǵıwı kerek dep belgilendi; eger top jaza maydanshasınan shıqpasa, soqqı qayta tebiliwi kerek. Dárwazamanǵa da «dárwaza soqqısınan keyin toptı qolına alıp, sońınan onı oyınǵa kirgiziw ushın tebiwine» anıq tıyım salındı<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1936min.pdf|bet=International Football Association Board: 1936 Minutes of the Annual General Meeting|qaralǵan sáne=2018-10-23}}</ref>. 2019-jılı toptıń jaza maydanshasınan shıǵıw talabı alıp taslandı: top tebilip, anıq qozǵalǵan waqıtta-aq oyınǵa kirgen bolıp esaplanatuǵın boldı<ref>{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/793/103202_200519_LotG_201920_EN_SinglePage.pdf|bet=Laws of the Game 2019/20|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190603034707/http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/793/103202_200519_LotG_201920_EN_SinglePage.pdf|arxivsáne=3 June 2019}}</ref>. === Dárwaza soqqısınan gol urıw === 1890-jılı dárwaza soqqısınan tuwrı gol urıwǵa tıyım salındı. 1997-jılı nızamlarǵa ózgeris kirgizilip, dárwaza soqqısınan tuwrı gol urıwǵa ruqsat berildi, biraq tek qarsılas komandaǵa qarsı ǵana<ref>{{Web deregi|url=https://www.fifa.com/about-fifa/news/y=2000/m=8/news=starts-and-restarts-play-74128.html|bet=Starts and restarts of play|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170325172851/http://www.fifa.com/about-fifa/news/y=2000/m=8/news=starts-and-restarts-play-74128.html|arxivsáne=25 March 2017|qaralǵan sáne=2018-09-02}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|bet=International Football Association Board: 1997 Minutes of the Annual General Meeting|qaralǵan sáne=2018-10-08}}</ref>. === Dárwaza soqqısınan toptı eki ret tiygiziw === 1890-jılı dárwaza soqqısın orınlaǵan oyınshıǵa toptı basqa oyınshı tiymegenshe ekinshi ret tiygiziwge tıyım salındı. === Qaǵıyda buzılǵanı ushın jaza === 1890-jılı dárwaza soqqısın orınlaǵan oyınshı toptı eki ret tiygizgende, qarsılas komandaǵa janapay erkin soqqı beriletuǵın boldı. 1939-jılı bul jaza top jaza maydanshasınan shıǵıp oyınǵa kirmesten burın eki ret tiygizilgen jaǵdayda qollanılmaytuǵını anıqlandı — bunday jaǵdayda soqqı qayta tebiliwi kerek edi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1939min.pdf|bet=International Football Association Board: 1937 Minutes of the Annual General Meeting}}</ref>. 1905-jılı qarsılas komanda oyınshılarınıń dárwaza soqqısı waqtında belgilengen aralıqtan jaqınlawı da janapay erkin soqqı menen jazalanatuǵın boldı<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1937min.pdf|bet=International Football Association Board: 1937 Minutes of the Annual General Meeting|citata=Delete the words 'and goal-kick'}}</ref>. Bul jaza 1937-jılı alıp taslandı. 1997-jılı nızamlarda qarsılas komanda oyınshıları belgilengen aralıqtan jaqınlaǵan jaǵdayda soqqınıń qayta tebiliwi kerekligi anıq kórsetildi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|bet=International Football Association Board: 1997 Minutes of the Annual General Meeting|at=p. 34 [p. 139 of PDF]}}</ref>. == Derekler == {{Derekler}} [[Kategoriya:Futbol associaciyasınıń nızamları]] __BÖLİDİMÖNDEMEW__ bbobdjvx8r7i0r9xhl0iw6iu294easg Xalıqaralıq futbol associaciyası keńesi 0 25258 121333 2025-06-12T15:22:06Z Bekan88 11311 «[[:en:Special:Redirect/revision/1284771791|International Football Association Board]]» betinen awdarılıp jaratıldı 121333 wikitext text/x-wiki '''Xalıqaralıq futbol associaciyası keńesi''' (XFAK) — [[Futbol|futboldıń]] [[Oyın nızamları (futbol)|Oyın Nızamların]], yaǵnıy futbol oyınınıń qaǵıydaların belgileytuǵın xalıqaralıq ózin-ózi basqarıw organı. Ol 1886-jılı xalıqaralıq jarıslarda oyın ushın standartlastırılǵan qaǵıydalar yamasa «Nızamlar» ornatıw maqsetinde dúzilgen hám sonnan berli bul Nızamlardıń tiykarǵı qollap-quwatlawshısı («Qorǵawshısı») retinde háreket etti. [[FIFA]], futboldıń kórnekli basqarıwshı organı, 1904-jılı shólkemlestirilgennen baslap XFAKtıń Nızamlar ústinen yurisdikciyasın moyınlap kelmekte<ref name="Dunmore2011">{{Cite book|author=Tom Dunmore|title=Historical Dictionary of Soccer|url=https://books.google.com/books?id=9j1wbp2t1usC&pg=PA150|date=16 September 2011|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-7188-5|pages=150–}}</ref>. XFAK FIFAdan bólek organ bolsa da, FIFA keńeste wákillikke iye hám dawıs beriw huqıqınıń 50% in iyeleydi. XFAKtı shólkemlestirgen futbol associaciyaları - [[Angliya]], [[Shotlandiya]], Arqa Irlandiya hám [[Uels]] shólkemniń turaqlı aǵzaları bolıp esaplanadı. Nızamlarǵa ózgerisler kirgiziw ushın tórtten úsh kópshilik dawıs talap etiledi, bul FIFAnıń qollawı zárúr ekenin, biraq usınıstı qabıl etiw ushın jetkilikli emes ekenin bildiredi. == Tariyxı == === Shólkemlestiriliwi === [[Fayl:1903_Laws_of_the_Game.pdf|oñğa|nobaý|1903-jılǵı Oyın Nızamları]] 1880-jıllardıń baslarına kelip futbol qaǵıydaları kóbinese standartlastırılǵan bolsa da, Angliyanıń Futbol Associaciyası (FA), Shotlandiya Futbol Associaciyası (SHFA), Uels Futbol Associaciyası (UFA) hám Irlandiya Futbol Associaciyası (IFA) arasında qarama-qarsı qaǵıydalar bar edi. Xalıqaralıq oyınlar ótkerilgende, úy komandasınıń milliy associaciyasınıń qaǵıydaları qollanılatuǵın edi. Bul sheshim texnikalıq jaqtan múmkin bolsa da, ámeliy jaqtan qolaysız edi. Bunı sheshiw ushın, Futbol Associaciyaları 1882-jılı 6-dekabrde [[Manchester|Manchesterdegi]] Kuins miymanxanasında jıynalısqa shaqırdı. Bul jıynalıstıń maqseti Birgelesken Korollik futbol associaciyalarınıń milliy komandaları arasındaǵı oyınlarǵa birdey qollanılatuǵın qaǵıydalar toplamın sistemalastırıw edi. Keyinirek bul jıynalıs «Xalıqaralıq Futbol Konferenciyası» dep ataldı. 1885-jıldıń jazında, Angliya Futbol Associaciyası professionallıqtı nızamlastırǵanın járiyaladı<ref>{{Web deregi|url=http://www.thefa.com/about-football-association/what-we-do/history|bet=The History of The FA|avtor=Association|at=The Football|til=en|jumıs=www.thefa.com|qaralǵan sáne=2024-04-11}}</ref>. Shotlandiya Futbol Associaciyası buǵan juwap retinde óz milliy komandasında professionallarǵa ruqsat bermeytuǵının hám quramında professionallar bar Angliya komandasına qarsı xalıqaralıq oyınlar ótkermeytuǵının bildirdi<ref>{{Cite journal|date=1886-01-27|title=The International Match: England v Scotland}}</ref>. Irlandiya Futbol Associaciyası ortada turıp, «hár jılı, máselen, avgust ayında hár milliy associaciya gezekpe-gezek shaqıratuǵın xalıqaralıq konferenciya ótkerilsin, onda oyın nızamları talqılanıp, Associaciya futbolına baylanıslı basqa da máseleler dodalanıp, xalıqaralıq dawlar sheshilsin» degen usınıstı berdi<ref>{{Cite journal|date=1886-02-13|title=Scottish Football Association}}</ref>. === Dáslepki jıynalıs hám FIFAnıń integraciyası === XFAKtıń dáslepki jıynalısı 1886-jılı 2-iyunda [[London|Londondaǵı]] Xolborn Viadukindegi FA keńsesinde ótkerildi<ref>{{Web deregi|url=http://www.thefa.com:80/TheFA/TheOrganisation/Postings/2004/03/HISTORY_OF_THE_FA.htm|bet=TheFA.com - History of The FA|arxivurl=https://web.archive.org/web/20080220220220/http://www.thefa.com:80/TheFA/TheOrganisation/Postings/2004/03/HISTORY_OF_THE_FA.htm|arxivsáne=20 February 2008|sáne=2008-02-20|qaralǵan sáne=2024-04-11}}</ref>. FA, SHFA, UFA hám IFA hár biri teń dawıs huqıqına iye boldı. Jıynalısqa ser Frensis Marindin baslıq boldı, al Charlz U. Alkok xatker sıpatında qatnastı<ref name=":1">{{Web deregi|url=http://englandfootballonline.com/Seas1872-00/1886-87/IFAB1886.html|bet=International Football Association Board meeting 1886|jumıs=englandfootballonline.com|qaralǵan sáne=2024-04-11}}</ref>. Bul jıynalıs Marindinniń «Hesh bir oyınshı óz butsınıń tabanında yamasa ókshesinde, maqullanǵan úlgidegi tegis teri sızıqlardan basqa hesh qanday shıǵıp turatuǵın nárse kiyip júrmewi kerek» degen usınısı menen belgili boldı. 1912-jılı 8-iyunda IFABtıń jıllıq ulıwma jıynalısı (JUJ) waqtında, xatker J.K. Makdowall jaqında shólkemlestirilgen FIFAǵa tiyisli bolǵan xattı úyrenip shıqtı. Xatta XFAKtan FIFA aǵzasın Keńeske qatnasıwǵa mirát etiwin soraǵan edi.<ref>{{Web deregi|url=http://www.englandfootballonline.com/Seas1900-39/1912-13/IFAB1912.html|bet=International Football Association Board meeting 1912|jumıs=www.englandfootballonline.com|qaralǵan sáne=2024-04-11}}</ref> Bul ótinish talqılandı hám XFAK FIFAnı aǵza sıpatında qabıl etiw ushın házir tuwrı waqıt emes degen juwmaqqa keldi, hám Makdowall shólkemge bul kelisimdi túsindirip juwap jazıwǵa kiristi. 1913-jılı 25-yanvarda Reksemde ótkerilgen arnawlı jıynalısta, Futbol Associaciyası (The FA) tárepinen FIFAdan eki aǵzanıń keńeske qatnasıwı haqqındaǵı usınıs kirgizilgennen keyin, XFAK FIFAnıń ótinishin maqulladı, solay etip FIFA XFAKtıń besinshi aǵzası boldı. === Urıstan keyingi dáwir === Urıstan keyingi dáslepki tórt XFAK jıynalısında (1920, 1921, 1922 hám 1923-jılları) FIFA jáne de qatnaspadı. Bunıń sebebi FIFA menen úy associaciyaları arasında háwesker oyınshılarǵa tólenetuǵın aqshalar boyınsha kelispewshilik edi. 1924-jıldan baslap bul daw sheshilip, FIFA qaytadan XFAK jıynalıslarına qatnasa basladı. 1958-jılı Keńes búgingi kúnge shekem qollanılıp kiyatırǵan dawıs beriw sistemasın qabıl etti. 1921-jılǵı Irlandiyanıń bóliniwinen keyin, IFA Arqa Irlandiyadaǵı futboldı shólkemlestiriwshi shólkem bolıp qáliplesti, al [[Irlandiya|Irlandiya Respublikasındaǵı]] futbol FAI tárepinen shólkemlestirile basladı. FAIdıń XFAK aǵzası bolıw haqqındaǵı ótinishi 1923-jılǵı jıllıq ulıwma jıynalısta qabıl etilmedi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1923min.pdf|bet=Minutes of the 1923 Annual General Meeting|arxivurl=https://web.archive.org/web/20181229220458/https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1923min.pdf|arxivsáne=29 December 2018|qaralǵan sáne=2019-01-16}}</ref>. == Jumıs tártibi == === Aǵzalıq === XFAK Angliyanıń Futbol Associaciyası (FA), Shotlandiya Futbol Associaciyası (SHFA), Uels Futbol Associaciyası (UFA) hám Arqa Irlandiyanıń Irlandiya Futbol Associaciyası (IFA) - hám [[FIFA|Xalıqaralıq Futbol Associaciyaları Federaciyası]] (FIFA, futboldıń xalıqaralıq basqarıwshı organı) wákillerinen quralǵan. Hár bir Britaniya associaciyası bir dawısqa iye, al FIFA tórt dawısqa iye. XFAK qararları dawıslardıń tórtten úsh bóleginiń, yaǵnıy keminde segiz dawıstıń altawınıń maqullawın talap etedi<ref name="IFAB Article 7">{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/63/IFAB_Statutes_v2.0.pdf|bet=Article 7: General Assembly|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170329060009/http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/63/IFAB_Statutes_v2.0.pdf|arxivsáne=29 March 2017|sáne=5 March 2016|jumıs=Statutes of the International Association Football Board (IFAB)|qaralǵan sáne=21 July 2016}}</ref>. Solay etip, XFAKtıń hár qanday sheshimi ushın FIFAnıń maqullawı zárúr, biraq FIFA ózi jalǵız Oyın Nızamların ózgerte almaydı - olar Birlesken Korollik aǵzalarınıń keminde ekewi tárepinen maqullanıwı kerek. 2016-jıldan baslap, májbúriy dawıs beriw ushın barlıq aǵzalar qatnasıwı shárt. === Keńestiń jıynalısları === Keńes jılına eki ret jıynaladı, bir ret futbol oyının basqaratuǵın qaǵıydalarǵa múmkin bolǵan ózgerislerdi qarar etiw ushın (Jıllıq ulıwma jıynalıs (JUJ)) hám bir ret óziniń ishki islerin talqılaw ushın (Jıllıq biznes jıynalısı (JBJ)). [[FIFA jáhán chempionatı|FIFA Jáhán chempionatı]] ótkeriletuǵın jıllarda, JUJ FIFA keńsesinde ótkeriledi; basqa jaǵdaylarda, ol gezekpe-gezek Arqa Irlandiya, Uels, Angliya hám Shotlandiyada ótkeriledi. JUJdan tórt hápte burın, aǵza associaciyalar ózleriniń jazba usınısların qabıllawshı associyaciyanıń xatkerine jiberiwi kerek. Sońınan FIFA basqa barlıq associaciyalarǵa úyreniw ushın usınıslar dizimin basıp shıǵaradı. JUJ fevral yamasa mart aylarında, al JBJ sentyabr hám oktyabr ayları aralıǵında ótkeriledi. Zárúr jaǵdaylarda, Keńes eki ádettegi jıllıq jıynalıstan tısqarı Arnawlı jıynalıs ótkeriwi múmkin. 2012-jıldıń dekabr ayına kelip, sońǵı Arnawlı jıynalıs 2012-jıldıń 5-iyulinde FIFA tárepinen Cyurixte ótkerilgen edi. Keńestiń hár jılǵı Jıllıq Ulıwma Jıynalısında Oyın Nızamlarına ózgerisler kirgiziw boyınsha qabıl etilgen qararlar 1-iyuldan kúshke kiredi (hám FIFA hám Keńestiń basqa aǵzaları ushın májbúriy boladı, sonday-aq FIFA Ustavında FIFA hám onıń aǵza associaciyaları hám filialları XFAK tárepinen belgilengen Oyın Nızamlarına ámel etiwi kórsetilgenlikten, bul ózgerisler FIFAnıń basqa aǵza associaciyaların, FIFAnıń kontinental konfederaciyaların hám milliy associaciyalardıń submilliy subektlerin de baylaydı), biraq aǵımdaǵı máwsimi 1-iyulǵa shekem juwmaqlanbaǵan konfederaciyalar, aǵza associaciyalar hám basqa shólkemler óz jarıslarında Oyın Nızamlarına qabıl etilgen ózgerislerdi keyingi máwsimniń basına shekem keyinge qaldırıwı múmkin. XFAK Oyın Nızamlarına turaqlı ózgerislerden tısqarı, potencial dúzetiwlerdiń sınaqların da tastıyıqlaydı<ref name="videotrials">{{Cite news|title=Football's lawmakers approve live trials for video technology to aid referees|url=https://www.theguardian.com/football/2016/mar/05/football-live-trials-video-technology-referees-gianni-infantino|access-date=7 June 2016}}</ref>. == Derekler == [[Kategoriya:Futbol associaciyasınıń nızamları]] 2ffa1l5nhdoqu4htzzr77kr1u2e9dpl 121334 121333 2025-06-12T15:23:14Z Bekan88 11311 121334 wikitext text/x-wiki '''Xalıqaralıq futbol associaciyası keńesi''' (XFAK) — [[Futbol|futboldıń]] [[Oyın nızamları (futbol)|Oyın Nızamların]], yaǵnıy futbol oyınınıń qaǵıydaların belgileytuǵın xalıqaralıq ózin-ózi basqarıw organı. Ol 1886-jılı xalıqaralıq jarıslarda oyın ushın standartlastırılǵan qaǵıydalar yamasa «Nızamlar» ornatıw maqsetinde dúzilgen hám sonnan berli bul Nızamlardıń tiykarǵı qollap-quwatlawshısı («Qorǵawshısı») retinde háreket etti. [[FIFA]], futboldıń kórnekli basqarıwshı organı, 1904-jılı shólkemlestirilgennen baslap XFAKtıń Nızamlar ústinen yurisdikciyasın moyınlap kelmekte<ref name="Dunmore2011">{{Cite book|author=Tom Dunmore|title=Historical Dictionary of Soccer|url=https://books.google.com/books?id=9j1wbp2t1usC&pg=PA150|date=16 September 2011|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-7188-5|pages=150–}}</ref>. XFAK FIFAdan bólek organ bolsa da, FIFA keńeste wákillikke iye hám dawıs beriw huqıqınıń 50% in iyeleydi. XFAKtı shólkemlestirgen futbol associaciyaları - [[Angliya]], [[Shotlandiya]], Arqa Irlandiya hám [[Uels]] shólkemniń turaqlı aǵzaları bolıp esaplanadı. Nızamlarǵa ózgerisler kirgiziw ushın tórtten úsh kópshilik dawıs talap etiledi, bul FIFAnıń qollawı zárúr ekenin, biraq usınıstı qabıl etiw ushın jetkilikli emes ekenin bildiredi. == Tariyxı == === Shólkemlestiriliwi === [[Fayl:1903_Laws_of_the_Game.pdf|oñğa|nobaý|1903-jılǵı Oyın Nızamları]] 1880-jıllardıń baslarına kelip futbol qaǵıydaları kóbinese standartlastırılǵan bolsa da, Angliyanıń Futbol Associaciyası (FA), Shotlandiya Futbol Associaciyası (SHFA), Uels Futbol Associaciyası (UFA) hám Irlandiya Futbol Associaciyası (IFA) arasında qarama-qarsı qaǵıydalar bar edi. Xalıqaralıq oyınlar ótkerilgende, úy komandasınıń milliy associaciyasınıń qaǵıydaları qollanılatuǵın edi. Bul sheshim texnikalıq jaqtan múmkin bolsa da, ámeliy jaqtan qolaysız edi. Bunı sheshiw ushın, Futbol Associaciyaları 1882-jılı 6-dekabrde [[Manchester|Manchesterdegi]] Kuins miymanxanasında jıynalısqa shaqırdı. Bul jıynalıstıń maqseti Birgelesken Korollik futbol associaciyalarınıń milliy komandaları arasındaǵı oyınlarǵa birdey qollanılatuǵın qaǵıydalar toplamın sistemalastırıw edi. Keyinirek bul jıynalıs «Xalıqaralıq Futbol Konferenciyası» dep ataldı. 1885-jıldıń jazında, Angliya Futbol Associaciyası professionallıqtı nızamlastırǵanın járiyaladı<ref>{{Web deregi|url=http://www.thefa.com/about-football-association/what-we-do/history|bet=The History of The FA|avtor=Association|at=The Football|til=en|jumıs=www.thefa.com|qaralǵan sáne=2024-04-11}}</ref>. Shotlandiya Futbol Associaciyası buǵan juwap retinde óz milliy komandasında professionallarǵa ruqsat bermeytuǵının hám quramında professionallar bar Angliya komandasına qarsı xalıqaralıq oyınlar ótkermeytuǵının bildirdi<ref>{{Cite journal|date=1886-01-27|title=The International Match: England v Scotland}}</ref>. Irlandiya Futbol Associaciyası ortada turıp, «hár jılı, máselen, avgust ayında hár milliy associaciya gezekpe-gezek shaqıratuǵın xalıqaralıq konferenciya ótkerilsin, onda oyın nızamları talqılanıp, Associaciya futbolına baylanıslı basqa da máseleler dodalanıp, xalıqaralıq dawlar sheshilsin» degen usınıstı berdi<ref>{{Cite journal|date=1886-02-13|title=Scottish Football Association}}</ref>. === Dáslepki jıynalıs hám FIFAnıń integraciyası === XFAKtıń dáslepki jıynalısı 1886-jılı 2-iyunda [[London|Londondaǵı]] Xolborn Viadukindegi FA keńsesinde ótkerildi<ref>{{Web deregi|url=http://www.thefa.com:80/TheFA/TheOrganisation/Postings/2004/03/HISTORY_OF_THE_FA.htm|bet=TheFA.com - History of The FA|arxivurl=https://web.archive.org/web/20080220220220/http://www.thefa.com:80/TheFA/TheOrganisation/Postings/2004/03/HISTORY_OF_THE_FA.htm|arxivsáne=20 February 2008|sáne=2008-02-20|qaralǵan sáne=2024-04-11}}</ref>. FA, SHFA, UFA hám IFA hár biri teń dawıs huqıqına iye boldı. Jıynalısqa ser Frensis Marindin baslıq boldı, al Charlz U. Alkok xatker sıpatında qatnastı<ref name=":1">{{Web deregi|url=http://englandfootballonline.com/Seas1872-00/1886-87/IFAB1886.html|bet=International Football Association Board meeting 1886|jumıs=englandfootballonline.com|qaralǵan sáne=2024-04-11}}</ref>. Bul jıynalıs Marindinniń «Hesh bir oyınshı óz butsınıń tabanında yamasa ókshesinde, maqullanǵan úlgidegi tegis teri sızıqlardan basqa hesh qanday shıǵıp turatuǵın nárse kiyip júrmewi kerek» degen usınısı menen belgili boldı. 1912-jılı 8-iyunda IFABtıń jıllıq ulıwma jıynalısı (JUJ) waqtında, xatker J.K. Makdowall jaqında shólkemlestirilgen FIFAǵa tiyisli bolǵan xattı úyrenip shıqtı. Xatta XFAKtan FIFA aǵzasın Keńeske qatnasıwǵa mirát etiwin soraǵan edi.<ref>{{Web deregi|url=http://www.englandfootballonline.com/Seas1900-39/1912-13/IFAB1912.html|bet=International Football Association Board meeting 1912|jumıs=www.englandfootballonline.com|qaralǵan sáne=2024-04-11}}</ref> Bul ótinish talqılandı hám XFAK FIFAnı aǵza sıpatında qabıl etiw ushın házir tuwrı waqıt emes degen juwmaqqa keldi, hám Makdowall shólkemge bul kelisimdi túsindirip juwap jazıwǵa kiristi. 1913-jılı 25-yanvarda Reksemde ótkerilgen arnawlı jıynalısta, Futbol Associaciyası (The FA) tárepinen FIFAdan eki aǵzanıń keńeske qatnasıwı haqqındaǵı usınıs kirgizilgennen keyin, XFAK FIFAnıń ótinishin maqulladı, solay etip FIFA XFAKtıń besinshi aǵzası boldı. === Urıstan keyingi dáwir === Urıstan keyingi dáslepki tórt XFAK jıynalısında (1920, 1921, 1922 hám 1923-jılları) FIFA jáne de qatnaspadı. Bunıń sebebi FIFA menen úy associaciyaları arasında háwesker oyınshılarǵa tólenetuǵın aqshalar boyınsha kelispewshilik edi. 1924-jıldan baslap bul daw sheshilip, FIFA qaytadan XFAK jıynalıslarına qatnasa basladı. 1958-jılı Keńes búgingi kúnge shekem qollanılıp kiyatırǵan dawıs beriw sistemasın qabıl etti. 1921-jılǵı Irlandiyanıń bóliniwinen keyin, IFA Arqa Irlandiyadaǵı futboldı shólkemlestiriwshi shólkem bolıp qáliplesti, al [[Irlandiya|Irlandiya Respublikasındaǵı]] futbol FAI tárepinen shólkemlestirile basladı. FAIdıń XFAK aǵzası bolıw haqqındaǵı ótinishi 1923-jılǵı jıllıq ulıwma jıynalısta qabıl etilmedi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1923min.pdf|bet=Minutes of the 1923 Annual General Meeting|arxivurl=https://web.archive.org/web/20181229220458/https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1923min.pdf|arxivsáne=29 December 2018|qaralǵan sáne=2019-01-16}}</ref>. == Jumıs tártibi == === Aǵzalıq === XFAK Angliyanıń Futbol Associaciyası (FA), Shotlandiya Futbol Associaciyası (SHFA), Uels Futbol Associaciyası (UFA) hám Arqa Irlandiyanıń Irlandiya Futbol Associaciyası (IFA) - hám [[FIFA|Xalıqaralıq Futbol Associaciyaları Federaciyası]] (FIFA, futboldıń xalıqaralıq basqarıwshı organı) wákillerinen quralǵan. Hár bir Britaniya associaciyası bir dawısqa iye, al FIFA tórt dawısqa iye. XFAK qararları dawıslardıń tórtten úsh bóleginiń, yaǵnıy keminde segiz dawıstıń altawınıń maqullawın talap etedi<ref name="IFAB Article 7">{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/63/IFAB_Statutes_v2.0.pdf|bet=Article 7: General Assembly|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170329060009/http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/63/IFAB_Statutes_v2.0.pdf|arxivsáne=29 March 2017|sáne=5 March 2016|jumıs=Statutes of the International Association Football Board (IFAB)|qaralǵan sáne=21 July 2016}}</ref>. Solay etip, XFAKtıń hár qanday sheshimi ushın FIFAnıń maqullawı zárúr, biraq FIFA ózi jalǵız Oyın Nızamların ózgerte almaydı - olar Birlesken Korollik aǵzalarınıń keminde ekewi tárepinen maqullanıwı kerek. 2016-jıldan baslap, májbúriy dawıs beriw ushın barlıq aǵzalar qatnasıwı shárt. === Keńestiń jıynalısları === Keńes jılına eki ret jıynaladı, bir ret futbol oyının basqaratuǵın qaǵıydalarǵa múmkin bolǵan ózgerislerdi qarar etiw ushın (Jıllıq ulıwma jıynalıs (JUJ)) hám bir ret óziniń ishki islerin talqılaw ushın (Jıllıq biznes jıynalısı (JBJ)). [[FIFA jáhán chempionatı|FIFA Jáhán chempionatı]] ótkeriletuǵın jıllarda, JUJ FIFA keńsesinde ótkeriledi; basqa jaǵdaylarda, ol gezekpe-gezek Arqa Irlandiya, Uels, Angliya hám Shotlandiyada ótkeriledi. JUJdan tórt hápte burın, aǵza associaciyalar ózleriniń jazba usınısların qabıllawshı associyaciyanıń xatkerine jiberiwi kerek. Sońınan FIFA basqa barlıq associaciyalarǵa úyreniw ushın usınıslar dizimin basıp shıǵaradı. JUJ fevral yamasa mart aylarında, al JBJ sentyabr hám oktyabr ayları aralıǵında ótkeriledi. Zárúr jaǵdaylarda, Keńes eki ádettegi jıllıq jıynalıstan tısqarı Arnawlı jıynalıs ótkeriwi múmkin. 2012-jıldıń dekabr ayına kelip, sońǵı Arnawlı jıynalıs 2012-jıldıń 5-iyulinde FIFA tárepinen Cyurixte ótkerilgen edi. Keńestiń hár jılǵı Jıllıq Ulıwma Jıynalısında Oyın Nızamlarına ózgerisler kirgiziw boyınsha qabıl etilgen qararlar 1-iyuldan kúshke kiredi (hám FIFA hám Keńestiń basqa aǵzaları ushın májbúriy boladı, sonday-aq FIFA Ustavında FIFA hám onıń aǵza associaciyaları hám filialları XFAK tárepinen belgilengen Oyın Nızamlarına ámel etiwi kórsetilgenlikten, bul ózgerisler FIFAnıń basqa aǵza associaciyaların, FIFAnıń kontinental konfederaciyaların hám milliy associaciyalardıń submilliy subektlerin de baylaydı), biraq aǵımdaǵı máwsimi 1-iyulǵa shekem juwmaqlanbaǵan konfederaciyalar, aǵza associaciyalar hám basqa shólkemler óz jarıslarında Oyın Nızamlarına qabıl etilgen ózgerislerdi keyingi máwsimniń basına shekem keyinge qaldırıwı múmkin. XFAK Oyın Nızamlarına turaqlı ózgerislerden tısqarı, potencial dúzetiwlerdiń sınaqların da tastıyıqlaydı<ref name="videotrials">{{Cite news|title=Football's lawmakers approve live trials for video technology to aid referees|url=https://www.theguardian.com/football/2016/mar/05/football-live-trials-video-technology-referees-gianni-infantino|access-date=7 June 2016}}</ref>. == Derekler == {{Derekler}} [[Kategoriya:Futbol associaciyasınıń nızamları]] __BÖLİDİMÖNDEMEW__ mp4d7y0qyi9py9dvlhqz38drhppvfzf Xalıqaralıq futbol konferenciyası 0 25259 121335 2025-06-12T15:23:39Z Bekan88 11311 «[[:en:Special:Redirect/revision/1263146258|International Football Conference]]» betinen awdarılıp jaratıldı 121335 wikitext text/x-wiki [[Fayl:Queen's_Hotel_Manchester_(1888).png|nobaý|Konferenciya Manchesterdegi Kuins miymanxanasında ótkerildi]] '''Xalıqaralıq futbol konferenciyası''' qatnasıwshı mámleketlerdiń tórt [[futbol]] associaciyasınıń ushırasıwı. == Tariyxı == Angliyanıń Futbol Associaciyası (The FA), Shotlandiya Futbol Associaciyası (SFA), Uels Futbol Associaciyası (FAW) hám Irlandiya Futbol Associaciyası (IFA) 1882-jıldıń 6-dekabrinde [[Manchester|Manchesterdegi]] Kuins miymanxanasında ushırastı<ref>{{Cite journal|title=National Football Conference in Manchester|journal=Glasgow Herald|volume=100|issue=292|page=5|date=1882-12-07|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:National_Football_Conference_In_Manchester_(Glasgow_Herald)_1887-12-07.png}}</ref><ref>{{Cite journal|journal=Leeds Mercury|title=International Football Conference|date=1882-12-07|page=8}}</ref>. Xalıqaralıq Futbol Associaciyaları Keńesiniń aldın ala jıynalısı bolǵan bul ushırasıwdıń tiykarǵı maqseti hár túrli associaciyalardıń, ásirese Angliya menen Shotlandiya arasındaǵı nızamlardaǵı sáykessizliklerdi sheshiw edi. == Nátiyjeli háreketler == Konferenciya nátiyjesinde alınǵan ózgerisler arasında mınalar bar edi: * Toptı maydanǵa túsiriw eki qol menen bastıń ústinen ılaqtırılıwı kerek edi (burın FA toptı bir qol menen ılaqtırıwǵa ruqsat bergen). * Kross-plankanı qollanıw májbúriy etip belgilendi (burın FA lenta yamasa kross-plankanı qollanıwǵa ruqsat bergen). * Oyındı baslaw soqqısı aldıǵa qaray urılıwı kerek edi (burın FA bunı talap etpegen). * Qarsılastıń gol urıwǵa kesent etiwshi qol oyını ushın avtomatik túrde gol beriw (FA tárepinen sol jılı qabıl etilgen) biykar etildi. * Múyeshten soqqı beriwde ofsayd bolıw múmkinshiligi joq etildi (burın FA oǵan ruqsat bergen). * Oyın maydanınıń shegarası bayraqlar menen birge shetki sızıq penen de belgileniwi kerek. Jańa nızamlar 1882-83-máwsimniń xalıqaralıq oyınlarında qollanıldı (birinshi Angliya - Uels oyınınan basqa, onda ele eski qaǵıydalar qollanıldı)<ref>{{Cite journal|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Football_Association_(Sporting_Life)_1883_02_08.png|title=The Football Association|journal=The Sporting Life|issue=2704|page=4|date=1883-02-08}}</ref>. Olar 1883-84-máwsimniń basında Oyın Nızamlarında ulıwma kúshke kirdi. == Delegatlar == * Frensis Marindin (FA prezidenti, Angliya atınan) * Uilyam Pirs Diks (FA vice-prezidenti hám Sheffild Futbol Associaciyasınıń ǵaznashısı, Angliya atınan) * Djon Uolles (SFA Komitetiniń aǵzası, Shotlandiya atınan) * Tomas Lori (SFA vice-prezidenti, Shotlandiya atınan) * Llevelin Kendrik (Uels atınan) * U. R. Ouen (Uels atınan) * Djon Sinkler (IFA vice-prezidenti, Irlandiya atınan) * Dj. M. Makkalleri (IFA xatkeri, Irlandiya atınan) == Derekler == [[Kategoriya:Futbol associaciyasınıń nızamları]] 79nvq0fngjynzo1xvplhzu6alf15jbf 121337 121335 2025-06-12T15:24:16Z Bekan88 11311 121337 wikitext text/x-wiki [[Fayl:Queen's_Hotel_Manchester_(1888).png|nobaý|Konferenciya Manchesterdegi Kuins miymanxanasında ótkerildi]] '''Xalıqaralıq futbol konferenciyası''' qatnasıwshı mámleketlerdiń tórt [[futbol]] associaciyasınıń ushırasıwı. == Tariyxı == Angliyanıń Futbol Associaciyası (The FA), Shotlandiya Futbol Associaciyası (SFA), Uels Futbol Associaciyası (FAW) hám Irlandiya Futbol Associaciyası (IFA) 1882-jıldıń 6-dekabrinde [[Manchester|Manchesterdegi]] Kuins miymanxanasında ushırastı<ref>{{Cite journal|title=National Football Conference in Manchester|journal=Glasgow Herald|volume=100|issue=292|page=5|date=1882-12-07|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:National_Football_Conference_In_Manchester_(Glasgow_Herald)_1887-12-07.png}}</ref><ref>{{Cite journal|journal=Leeds Mercury|title=International Football Conference|date=1882-12-07|page=8}}</ref>. Xalıqaralıq Futbol Associaciyaları Keńesiniń aldın ala jıynalısı bolǵan bul ushırasıwdıń tiykarǵı maqseti hár túrli associaciyalardıń, ásirese Angliya menen Shotlandiya arasındaǵı nızamlardaǵı sáykessizliklerdi sheshiw edi. == Nátiyjeli háreketler == Konferenciya nátiyjesinde alınǵan ózgerisler arasında mınalar bar edi: * Toptı maydanǵa túsiriw eki qol menen bastıń ústinen ılaqtırılıwı kerek edi (burın FA toptı bir qol menen ılaqtırıwǵa ruqsat bergen). * Kross-plankanı qollanıw májbúriy etip belgilendi (burın FA lenta yamasa kross-plankanı qollanıwǵa ruqsat bergen). * Oyındı baslaw soqqısı aldıǵa qaray urılıwı kerek edi (burın FA bunı talap etpegen). * Qarsılastıń gol urıwǵa kesent etiwshi qol oyını ushın avtomatik túrde gol beriw (FA tárepinen sol jılı qabıl etilgen) biykar etildi. * Múyeshten soqqı beriwde ofsayd bolıw múmkinshiligi joq etildi (burın FA oǵan ruqsat bergen). * Oyın maydanınıń shegarası bayraqlar menen birge shetki sızıq penen de belgileniwi kerek. Jańa nızamlar 1882-83-máwsimniń xalıqaralıq oyınlarında qollanıldı (birinshi Angliya - Uels oyınınan basqa, onda ele eski qaǵıydalar qollanıldı)<ref>{{Cite journal|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Football_Association_(Sporting_Life)_1883_02_08.png|title=The Football Association|journal=The Sporting Life|issue=2704|page=4|date=1883-02-08}}</ref>. Olar 1883-84-máwsimniń basında Oyın Nızamlarında ulıwma kúshke kirdi. == Delegatlar == * Frensis Marindin (FA prezidenti, Angliya atınan) * Uilyam Pirs Diks (FA vice-prezidenti hám Sheffild Futbol Associaciyasınıń ǵaznashısı, Angliya atınan) * Djon Uolles (SFA Komitetiniń aǵzası, Shotlandiya atınan) * Tomas Lori (SFA vice-prezidenti, Shotlandiya atınan) * Llevelin Kendrik (Uels atınan) * U. R. Ouen (Uels atınan) * Djon Sinkler (IFA vice-prezidenti, Irlandiya atınan) * Dj. M. Makkalleri (IFA xatkeri, Irlandiya atınan) == Derekler == {{Derekler}} [[Kategoriya:Futbol associaciyasınıń nızamları]] __BÖLİDİMÖNDEMEW__ kwdjjlhvxkuwfbx0od8lvgw07ljr8dv Oyındı baslaw (futbol) 0 25260 121339 2025-06-12T15:24:48Z Bekan88 11311 «[[:en:Special:Redirect/revision/1294688702|Kick-off (association football)]]» betinen awdarılıp jaratıldı 121339 wikitext text/x-wiki [[Fayl:Milwaukee_vs._Marquette_men's_soccer_2022_12_(kick-off).jpg|nobaý|Oyındı baslaw waqtında, toptı tebiwshi oyınshıdan basqa barlıq oyınshılar óz komandasınıń maydannıń yarımında bolıwı kerek, al qarsılas komanda oyınshıları oraydaǵı diametri 10 yard bolǵan sheńberde bolmawı kerek.]] '''Oyındı baslaw''' — bul [[futbol]] oyının baslaw hám ayırım jaǵdaylarda qayta baslaw usılı. Oyındı baslaw haqqındaǵı qaǵıydalar [[Oyın nızamları (futbol)|Oyın Nızamlarınıń]] 8-babına kiredi<ref name="law-kick-off">{{Web deregi|url=http://theifab.com/laws/the-start-and-restart-of-play2018/chapters/kick-off-2018|bet=Laws of the Game 2018/19 - Law 8 - The Start and Restart of Play - 1. Kick-off|arxivurl=https://web.archive.org/web/20180615085405/http://theifab.com/laws/the-start-and-restart-of-play2018/chapters/kick-off-2018|arxivsáne=15 June 2018|avtor=IFAB|sáne=1 June 2018|jumıs=theifab.com|baspaxana=[[International Football Association Board]]|qaralǵan sáne=10 October 2018|citata=A kick-off starts both halves of a match, both halves of extra time and restarts play after a goal has been scored. Free kicks (direct or indirect), penalty kicks, throw-ins, goal kicks and corner kicks are other restarts (see Laws 13–17).}}</ref>. == Beriw tártibi == Oyındı baslaw hár bir taymnıń basında hám kerek bolǵan jaǵdayda qosımsha waqıttıń hár bir dáwirinde qollanıladı. Oyın aldındaǵı shek taslawda jeńgen komanda tómendegilerdiń birewin tańlay aladı: * dáslepki oyındı baslawdı óz moynına alıw (bunday jaǵdayda shek taslawda jeńilgen komanda birinshi taymda maydannıń qaysı tárepinen hújim etiwdi tańlaydı), yamasa * birinshi taymda maydannıń qaysı tárepinen hújim etiwdi tańlaw (bunday jaǵdayda shek taslawda jeńilgen komanda dáslepki oyındı baslaydı). Ekinshi taymdı baslaw dáslepki oyındı baslamaǵan komanda tárepinen ámelge asırıladı. Eger qosımsha waqıt oynalsa, bul dáwirdiń basında jáne bir shek taslaw ótkeriledi. Oyındı baslaw jáne gol kirgizilgennen keyin oyındı qayta baslaw ushın da qollanıladı hám gol jibergen komanda tárepinen ámelge asırıladı. == Orınlaw tártibi == Top qozǵalmay turıwı hám oray noqatında bolıwı kerek. Toptı tebiwshi oyınshıdan basqa barlıq oyınshılar [[Futbol maydanı|oyın maydanınıń]] óz yarımında bolıwı kerek, al barlıq qarsılas oyınshılar top oyınǵa kirgizilgenshe onnan keminde 10 yard (9.15 m) aralıqta (bul aralıq maydanda oray sheńberi menen belgilengen) turıwı kerek. Tóreshi oyındı baslaw ushın belgi bergennen soń, top qálegen baǵdarǵa tebiledi. Top tebilip, anıq qozǵalǵannan soń oyında bolıp esaplanadı. Oyındı baslaǵan oyınshı toptı basqa oyınshı tiymegenshe jáne bir márte tiye almaydı. Oyındı baslawdan qarsılas komandanıń dárwazasına tuwrıdan-tuwrı gol kirgiziw múmkin. == Qaǵıyda buzıwlar == Eger oyın qozǵalıstaǵı top penen yamasa nadurıs orınnan baslansa, ol qayta baslanadı. Eger tebiwshi oyınshıdan basqa oyınshı qarsılastıń yarım maydanında bolsa, yamasa qarsılas oyınshı oray noqatınan 10 yardtan jaqın tursa, oyın jáne qayta baslanadı. Oyındı qayta baslawdı artıqsha keshiktirgen oyınshıǵa eskertiw beriledi<ref>{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/793/103202_200519_LotG_201920_EN_SinglePage.pdf|bet=Laws of the Game 2019/20|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190603034707/http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/793/103202_200519_LotG_201920_EN_SinglePage.pdf|arxivsáne=3 June 2019|qaralǵan sáne=9 February 2020}}</ref>. Tebiwshi oyınshınıń toptı basqa oyınshı tiymey turıp ekinshi márte tiyiwi qaǵıyda buzıwshılıq bolıp esaplanadı; bul jaǵdayda qarsılas komandaǵa buzıwshılıq bolǵan orınnan [[Erkin soqqı (futbol)|janapay erkin soqqı]] beriledi, eger ekinshi márte tiyiw jáne de awır qol menen oynaw buzıwshılıǵı bolmasa, bunday jaǵdayda tuwrıdan-tuwrı erkin soqqı beriledi. == Tariyxı == === 1863-jılǵa shekem === [[Fayl:Kick_Off_(Harcourt_Chambers,_1845).jpg|nobaý|Regbi mektebinde (1845) qollanılǵan oyındı baslaw illyustraciyası]] Inglis dástúrli futbolınıń qaǵıydaları haqqında belgili bolǵan az nárselerdiń biri - bul matchlardıń qalay baslanǵanı: bir neshe jerde oyınnıń biytárep wákil tárepinen oyın maydanınıń ortasında toptı «joqarıǵa ılaqtırıw» menen baslanıwı ádetke aylanǵan kórinedi<ref>{{Cite journal|journal=Morning Chronicle|date=1815-12-27|page=4|title=Foot-Ball Match|location=London|issue=14555|quote=The ball was thrown up between the parties by the Duke of Buccleuch}}</ref><ref>{{Cite journal|journal=Kentish Gazette|title=London|location=Canterbury|issue=358|date=1771-10-26|page=3|quote=On beginning a second time, two of the gentlemen of opposite parties met together at the ball with such violence, the one of them had his leg broke, and the other his shoulder dislocated}}</ref><ref>{{Cite journal|journal=Lincoln, Rutland, and Stamford Mercury|location=Stamford|issue=7489|date=1839-02-15|page=3|title=Lincoln Municipality|quote=Through the interference of the authorities at Market Rasen, the annual nuisance of foot-ball playing in the streets of that town on Shrove Tuesday has been discontinued [...] This year, although several groups of men and boys were observed in various parts of the town, no attempt was made to throw up the ball}}</ref>. Surrey Futbol Klubınıń 1849-jılı járiyalanǵan qaǵıydalarında da oyınnıń «maydannıń ortasında toptı joqarıǵa ılaqtırıw» menen baslanatuǵını kórsetilgen 1841-jılı Rojdestvo kúni ótkerilgen oyın toptı maydannıń ortasına qoyıw menen baslanǵan. Matchtıń baslanıwın bildiriw ushın [[Tapansha|tapanshadan]] atılǵan, sonnan keyin hár bir komanda «birinshi soqqını» beriwge háreket etken<ref name="roch2">{{Cite journal|journal=Bell's Life in London|date=1842-01-02|page=4|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bodyguard_vs_Fearnoughts_Report_1842.png|title=Foot-ball|quote=the ball was placed in the middle of the field, and both parties, at the fire of the pistol, started for the game, the Fearnoughts getting the first kick}}</ref>. Futboldıń eń eski járiyalanǵan nızamlarında (Regbi mektebi, 1845) oyınnıń maydannıń ortasınan «oyındı baslaw» menen baslanıwı kerek ekenligi hám bul jerden tebiw bolıwı kerekligi kórsetilgen. Bul dáwirdegi kópshilik nızam kodeksleri maydannıń ortasınan usınday «oyındı baslaw»dı názerde tutadı; bularǵa 1856-jılǵı [[Kembridj qaǵıydaları]], 1858-jılǵı Sheffild qaǵıydaları hám 1858-jılǵı Xarrou futbol qaǵıydaları kiredi. Bir ayırmashılıq - bul Iton dala oyını nızamları (1862), onda maydannıń ortasında «bulli» (regbi-yuniondaǵı sxvatkaǵa uqsas) kórsetilgen. «Tom Brown's School Days» romanı (1857-jılı járiyalanǵan, biraq avtordıń 1834-jıldan 1842-jılǵa shekem Regbi mektebindegi tájiriybelerine tiykarlanǵan) oyındı baslawdıń tolıq táriyplemesin beredi:<ref>{{Cite book|author="An Old Boy" [Thomas Hughes]|year=1857|publisher=Macmillan|location=Cambridge|title=Tom Brown's School Days|pages=113, 115|url=https://archive.org/stream/tombrownsschool00cogoog#page/n128}}</ref> Eski Bruk óziniń baxıtlı yarım tıyını menen shek taslawda utıp, dárwazalardı tańlaw hám oyındı baslaw huqıqın almadı ma? Jańa toptıń maydannıń ortasında jalǵız ózi, mektep yamasa ataw dárwazasına qarap turǵanın kóriwińiz múmkin; jáne bir minuttan keyin ol sol jaqqa jol aladı [...] Eski Bruk altı tez adım taslaydı, hám top Mektep dárwazasına qaray aylanıp ushıp ketedi; jerge tiymey turıp jetpis yard jol ótedi hám hesh bir noqatta on eki yamasa on bes futtan joqarı kóterilmeydi, úlgili oyın baslaw; hám Mektep-úyi quwanıshlı baqırıwlar menen alǵa umtıladı; top qaytarıladı, hám olar onı qarsı alıp, álleqashan qozǵalısqa kelgen Mektep massaları arasına qaytarıp jiberedi. Joqarıdaǵı úzindi Regbi oyınında shek taslawda jeńgen komanda hám oyındı baslaw, hám dárwazalardı tańlaw huqıqın alǵanın kórsetedi. Bul 1863-jılǵı Kembridj Qaǵıydalarında da usılay bolǵan, al 1859 hám 1860-jıllardaǵı Melburn FK Qaǵıydalarında shek taslawda jeńgen komanda dárwazalardı tańlaǵan, al jeńilgen komanda oyındı baslaǵan. === 1863-jılǵı FA Nızamları === 1863-jılǵı dáslepki FA nızamlarında «shek taslawda jeńgen komanda dárwazalardı tańlaw huqıqına iye boladı. Oyın shek taslawda jeńilgen komanda tárepinen maydannıń ortasınan jerden tebiw menen baslanadı, basqa komanda top tebilmegenshe oǵan 10 yardtan jaqınlaspawı kerek» dep kórsetilgen. «Jerden tebiw» jáne «toptı jerde turıp, tebiwshi tańlaǵan qálegen poziciyadan tebiw» dep anıqlanǵan. Solay etip, toptıń jerde bolıwın talap etetuǵın oyındı baslaw, «tebiwshi qálegen usılda» orınlay alatuǵın erkin soqqıdan ózgeshelengen, bul sózler qoldan tebiwge (túsirip tebiw yamasa punt) ruqsat beretuǵın etip túsindirilgen<ref>See e.g. {{Cite journal|journal=Sporting Life|date=1864-01-27|page=1|title=Eleven of Barnes v. Mr. Greaves's Eleven|quote=Hay, on the part of Barnes, touched the ball down behind his adversary's goal. Being by the new rules entitled to a free kick from fifteen yards outside the goal line, '''he punted the ball very neatly between the posts''' [emphasis added]}}</ref>. Basqa bir nızamda «gol kirgizilgennen keyin jeńilgen komanda oyındı baslaydı hám dárwazalar almastırıladı» dep kórsetilgen. === Keyingi rawajlanıwlar === ==== Dáslepki oyındı baslaw ==== 1863-jılǵı dáslepki nızamlarda dáslepki oyındı baslaw shek taslawda jeńilgen komanda tárepinen ámelge asırılıwı kerek ekenligi kórsetilgen edi. 1873-jılı shek taslawda jeńgen komandaǵa táreplerdi tańlaw yamasa dáslepki oyındı baslaw múmkinshiligi berildi. 1997-jılı nızam qayta ózgertilip, dáslepki oyındı baslaw jáne bir márte shek taslawda jeńilgen komanda tárepinen ámelge asırılatuǵın boldı<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|bet=International Football Association Board: 1997 Minutes of the Annual General Meeting|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210709073738/https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|arxivsáne=9 July 2021|qaralǵan sáne=8 October 2018|citata=A coin is tossed and the team which wins the toss decides which goal it will attack in the first half of the match. The other team takes the kick-off to start the match}}</ref>. 2019-jıl 1-iyunnan baslap nızam jáne bir márte ózgertilip, shek taslawda jeńgen komanda jáne oyındı baslaw hám táreplerdi tańlaw arasında tańlaw huqıqına iye boldı. Bul qaǵıyda ózgerisiniń tiykarı: «Sońǵı nızam ózgerisleri oyındı baslawdı kóbirek dinamikalı etti (mısalı, oyındı baslawdan tuwrıdan-tuwrı gol kirgiziw múmkin), sonlıqtan shek taslawda jeńgen kapitanlar kóbinese oyındı baslawdı soraytuǵın boldı.»<ref>{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/793/103202_200519_LotG_201920_EN_SinglePage.pdf|bet=Laws of the Game 2019/20|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190603034707/http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/793/103202_200519_LotG_201920_EN_SinglePage.pdf|arxivsáne=3 June 2019}}</ref> ==== Ekinshi taymdaǵı oyındı baslaw ==== 1863-jılǵı dáslepki nızamlarda birinshi taym haqqında hesh qanday kórsetpe bolmaǵan. 1870-jılı Wanderers FK usınısı tiykarında birinshi taymda táreplerdi almastırıw kirgizilgen, biraq tek birinshi taymda gol kirgizilmegen jaǵdayda ǵana; nızamda ekinshi taymda oyınnıń qalay baslanıwı kerekligi kórsetilmegen edi. 1874-jılı Harrow Chequers usınǵan nızam ózgerisi boyınsha, eger sol waqıtqa shekem gol kirgizilmegen bolsa, ekinshi taymnıń basında oyındı baslaw bolıwı kerek ekenligi belgilendi; bul oyındı baslaw dáslep oyındı baslaǵan komanda tárepinen ámelge asırıldı. 1875-jılı Queen's Park FK usınǵan jáne bir ózgeris qabıl etildi; hár waqıtta birinshi taymda úzilis hám táreplerdi almastırıw boladı, al ekinshi taymdaǵı oyındı baslaw birinshi taymda oyındı baslamaǵan komanda tárepinen ámelge asırıladı. ==== Oyınshılardıń jaylasıwı ==== 1863-jılǵı dáslepki nızamlarda oyındı baslaw waqtında oyınshılardıń jaylasıwına (ofsaydtan basqa) hesh qanday sheklew qoyılmaǵan, tek qarsılaslar topqa 10 yardtan jaqınlasa almaytuǵını kórsetilgen. 1874-jılı barlıq oyınshılar óz yarım maydanında bolıwı kerek degen jańa sheklew qosıldı. 2017-jılı nızam ózgertilip, tebiwshi oyınshınıń qarsılastıń yarım maydanında bolıwına ruqsat berildi<ref name="law-kick-off-kicker">{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/271/LotG_17_18_FINAL_EN_150dpi.pdf|bet=Laws of the Game 2017-18|arxivurl=https://web.archive.org/web/20191225232133/http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/271/LotG_17_18_FINAL_EN_150dpi.pdf|arxivsáne=25 December 2019|avtor=IFAB|sáne=2017|baspaxana=[[International Football Association Board]]|qaralǵan sáne=25 December 2019|citata=...all players, '''except the player taking the kick-off''', must be in their own half of the field of play.}}</ref>. ==== Soqqınıń baǵdarı ==== [[Fayl:Suarez_and_Carroll_crop.jpg|nobaý|2016-jılǵa deyin oyındı baslaw soqqısı alǵa qaray baǵdarlanǵan bolıwı kerek edi. Ádette bir oyınshı toptı alǵa qaray jeńil tebetuǵın, sońınan komandalası dárriw toptı komandanıń qalǵan aǵzalarına artqa qaray uzatıp beretuǵın edi.]] 1882-jıldıń dekabrindegi Xalıqaralıq Futbol Konferenciyasınıń nátiyjesinde, oyındı baslaw soqqısı alǵa qaray tebiliwi kerek dep sheshildi. Bul ózgeris 1883-jılı Oyın Nızamlarına kirgizildi. 2016-jılı bul sheklew alıp taslandı<ref>{{Cite news|work=Guardian|url=https://www.theguardian.com/football/2016/jan/08/kickoffs-backwards-rule-changes|title=Kick-offs can now go backwards, and other rule changes newly approved|date=8 January 2016}}</ref>. ==== Toptı oyınǵa kirgiziw ==== 1905-jılı top «oyında bolıwı ushın tolıq aylanıw islewi yamasa óz sheńber uzınlıǵına teń qashıqlıqtı júriwi kerek» dep belgilendi. 1997-jılı bul talap biykar etildi: top tebilip, qozǵalǵan waqıtta-aq oyında bolıp esaplanatuǵın boldı<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|bet=International Football Association Board: 1997 Minutes of the Annual General Meeting|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210709073738/https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|arxivsáne=9 July 2021|qaralǵan sáne=3 December 2019}}</ref>. 2016-jılı toptıń «anıq» qozǵalıwı kerek ekenligi kórsetip ótildi<ref>{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/assets/documents/IFAB_laws_of_the_game_changes.pdf|bet=IFAB: Law Changes 2016-17|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160615041349/http://static-3eb8.kxcdn.com/assets/documents/IFAB_laws_of_the_game_changes.pdf|arxivsáne=15 June 2016|qaralǵan sáne=2019-12-03}}</ref>. ==== Dribling ==== 1875-jılı oyındı baslaǵan oyınshıǵa toptı basqa oyınshı tepkenge shekem qayta oynawǵa tıyım salındı. ==== Oyındı baslawdan gol urıw ==== 1875-jılı oyındı baslawdan tuwrıdan-tuwrı gol kirgiziwge tıyım salındı. 1997-jılı bul sheklew biykar etilip, oyındı baslawdan tikkeley gol urıwǵa taǵı ruqsat berildi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|bet=International Football Association Board: 1997 Minutes of the Annual General Meeting|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210709073738/https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|arxivsáne=9 July 2021|qaralǵan sáne=8 October 2018|citata=A goal may be scored directly from the kick-off}}</ref>. 2016-jılı, artqa qaray oyındı baslaw nızamlastırılǵan waqıtta, oyındı baslawdan tuwrıdan-tuwrı óz dárwazasına gol kirgiziw (júdá siyrek jaǵday) múmkinshiligi alıp taslandı, onıń ornına qarsılas komandaǵa múyesh soqqısı beriletuǵın boldı<ref>{{Web deregi|url=https://www.canadasoccer.com/files/Laws_of_the_Game_2016_17_English.pdf|bet=Laws of the Game 2016/17|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170524142838/https://www.canadasoccer.com/files/Laws_of_the_Game_2016_17_English.pdf|arxivsáne=24 May 2017|qaralǵan sáne=9 October 2018|citata=A goal may be scored directly against the opponents from the kick-off}}</ref>. ==== Maydan belgileri ==== 1891-jılı maydannıń ishki belgileri kirgizildi. Bularǵa maydannıń ortasındaǵı «sáykes belgi» hám qarsılaslarǵa kiriwge tıyım salınǵan aymaqtı belgilew ushın «radiusı 10 yard bolǵan sheńber» (házir «oray sheńberi» dep ataladı) kiredi. ==== Nızam buzıwshılıqlar ushın jaza ==== 1882-jılı oyındı baslaǵan oyınshı toptı basqa oyınshı tiymey turıp ekinshi márte tiygen jaǵdayda qarsılas komandaǵa janapay [[Erkin soqqı (futbol)|erkin soqqı]] beriletuǵın boldı. 1887-jılı basqa da nızam buzıwshılıqları ushın janapay erkin soqqı beriletuǵın boldı; 1903-jılı bul qayta oyındı baslawǵa ózgertildi. == Derekler == [[Kategoriya:Futbol associaciyasınıń nızamları]] 8sb52wh5b6msdojtd7vlh8cgzsukasd 121340 121339 2025-06-12T15:25:32Z Bekan88 11311 121340 wikitext text/x-wiki [[Fayl:Milwaukee_vs._Marquette_men's_soccer_2022_12_(kick-off).jpg|nobaý|Oyındı baslaw waqtında, toptı tebiwshi oyınshıdan basqa barlıq oyınshılar óz komandasınıń maydannıń yarımında bolıwı kerek, al qarsılas komanda oyınshıları oraydaǵı diametri 10 yard bolǵan sheńberde bolmawı kerek.]] '''Oyındı baslaw''' — bul [[futbol]] oyının baslaw hám ayırım jaǵdaylarda qayta baslaw usılı. Oyındı baslaw haqqındaǵı qaǵıydalar [[Oyın nızamları (futbol)|Oyın Nızamlarınıń]] 8-babına kiredi<ref name="law-kick-off">{{Web deregi|url=http://theifab.com/laws/the-start-and-restart-of-play2018/chapters/kick-off-2018|bet=Laws of the Game 2018/19 - Law 8 - The Start and Restart of Play - 1. Kick-off|arxivurl=https://web.archive.org/web/20180615085405/http://theifab.com/laws/the-start-and-restart-of-play2018/chapters/kick-off-2018|arxivsáne=15 June 2018|avtor=IFAB|sáne=1 June 2018|jumıs=theifab.com|baspaxana=[[International Football Association Board]]|qaralǵan sáne=10 October 2018|citata=A kick-off starts both halves of a match, both halves of extra time and restarts play after a goal has been scored. Free kicks (direct or indirect), penalty kicks, throw-ins, goal kicks and corner kicks are other restarts (see Laws 13–17).}}</ref>. == Beriw tártibi == Oyındı baslaw hár bir taymnıń basında hám kerek bolǵan jaǵdayda qosımsha waqıttıń hár bir dáwirinde qollanıladı. Oyın aldındaǵı shek taslawda jeńgen komanda tómendegilerdiń birewin tańlay aladı: * dáslepki oyındı baslawdı óz moynına alıw (bunday jaǵdayda shek taslawda jeńilgen komanda birinshi taymda maydannıń qaysı tárepinen hújim etiwdi tańlaydı), yamasa * birinshi taymda maydannıń qaysı tárepinen hújim etiwdi tańlaw (bunday jaǵdayda shek taslawda jeńilgen komanda dáslepki oyındı baslaydı). Ekinshi taymdı baslaw dáslepki oyındı baslamaǵan komanda tárepinen ámelge asırıladı. Eger qosımsha waqıt oynalsa, bul dáwirdiń basında jáne bir shek taslaw ótkeriledi. Oyındı baslaw jáne gol kirgizilgennen keyin oyındı qayta baslaw ushın da qollanıladı hám gol jibergen komanda tárepinen ámelge asırıladı. == Orınlaw tártibi == Top qozǵalmay turıwı hám oray noqatında bolıwı kerek. Toptı tebiwshi oyınshıdan basqa barlıq oyınshılar [[Futbol maydanı|oyın maydanınıń]] óz yarımında bolıwı kerek, al barlıq qarsılas oyınshılar top oyınǵa kirgizilgenshe onnan keminde 10 yard (9.15 m) aralıqta (bul aralıq maydanda oray sheńberi menen belgilengen) turıwı kerek. Tóreshi oyındı baslaw ushın belgi bergennen soń, top qálegen baǵdarǵa tebiledi. Top tebilip, anıq qozǵalǵannan soń oyında bolıp esaplanadı. Oyındı baslaǵan oyınshı toptı basqa oyınshı tiymegenshe jáne bir márte tiye almaydı. Oyındı baslawdan qarsılas komandanıń dárwazasına tuwrıdan-tuwrı gol kirgiziw múmkin. == Qaǵıyda buzıwlar == Eger oyın qozǵalıstaǵı top penen yamasa nadurıs orınnan baslansa, ol qayta baslanadı. Eger tebiwshi oyınshıdan basqa oyınshı qarsılastıń yarım maydanında bolsa, yamasa qarsılas oyınshı oray noqatınan 10 yardtan jaqın tursa, oyın jáne qayta baslanadı. Oyındı qayta baslawdı artıqsha keshiktirgen oyınshıǵa eskertiw beriledi<ref>{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/793/103202_200519_LotG_201920_EN_SinglePage.pdf|bet=Laws of the Game 2019/20|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190603034707/http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/793/103202_200519_LotG_201920_EN_SinglePage.pdf|arxivsáne=3 June 2019|qaralǵan sáne=9 February 2020}}</ref>. Tebiwshi oyınshınıń toptı basqa oyınshı tiymey turıp ekinshi márte tiyiwi qaǵıyda buzıwshılıq bolıp esaplanadı; bul jaǵdayda qarsılas komandaǵa buzıwshılıq bolǵan orınnan [[Erkin soqqı (futbol)|janapay erkin soqqı]] beriledi, eger ekinshi márte tiyiw jáne de awır qol menen oynaw buzıwshılıǵı bolmasa, bunday jaǵdayda tuwrıdan-tuwrı erkin soqqı beriledi. == Tariyxı == === 1863-jılǵa shekem === [[Fayl:Kick_Off_(Harcourt_Chambers,_1845).jpg|nobaý|Regbi mektebinde (1845) qollanılǵan oyındı baslaw illyustraciyası]] Inglis dástúrli futbolınıń qaǵıydaları haqqında belgili bolǵan az nárselerdiń biri - bul matchlardıń qalay baslanǵanı: bir neshe jerde oyınnıń biytárep wákil tárepinen oyın maydanınıń ortasında toptı «joqarıǵa ılaqtırıw» menen baslanıwı ádetke aylanǵan kórinedi<ref>{{Cite journal|journal=Morning Chronicle|date=1815-12-27|page=4|title=Foot-Ball Match|location=London|issue=14555|quote=The ball was thrown up between the parties by the Duke of Buccleuch}}</ref><ref>{{Cite journal|journal=Kentish Gazette|title=London|location=Canterbury|issue=358|date=1771-10-26|page=3|quote=On beginning a second time, two of the gentlemen of opposite parties met together at the ball with such violence, the one of them had his leg broke, and the other his shoulder dislocated}}</ref><ref>{{Cite journal|journal=Lincoln, Rutland, and Stamford Mercury|location=Stamford|issue=7489|date=1839-02-15|page=3|title=Lincoln Municipality|quote=Through the interference of the authorities at Market Rasen, the annual nuisance of foot-ball playing in the streets of that town on Shrove Tuesday has been discontinued [...] This year, although several groups of men and boys were observed in various parts of the town, no attempt was made to throw up the ball}}</ref>. Surrey Futbol Klubınıń 1849-jılı járiyalanǵan qaǵıydalarında da oyınnıń «maydannıń ortasında toptı joqarıǵa ılaqtırıw» menen baslanatuǵını kórsetilgen 1841-jılı Rojdestvo kúni ótkerilgen oyın toptı maydannıń ortasına qoyıw menen baslanǵan. Matchtıń baslanıwın bildiriw ushın [[Tapansha|tapanshadan]] atılǵan, sonnan keyin hár bir komanda «birinshi soqqını» beriwge háreket etken<ref name="roch2">{{Cite journal|journal=Bell's Life in London|date=1842-01-02|page=4|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bodyguard_vs_Fearnoughts_Report_1842.png|title=Foot-ball|quote=the ball was placed in the middle of the field, and both parties, at the fire of the pistol, started for the game, the Fearnoughts getting the first kick}}</ref>. Futboldıń eń eski járiyalanǵan nızamlarında (Regbi mektebi, 1845) oyınnıń maydannıń ortasınan «oyındı baslaw» menen baslanıwı kerek ekenligi hám bul jerden tebiw bolıwı kerekligi kórsetilgen. Bul dáwirdegi kópshilik nızam kodeksleri maydannıń ortasınan usınday «oyındı baslaw»dı názerde tutadı; bularǵa 1856-jılǵı [[Kembridj qaǵıydaları]], 1858-jılǵı Sheffild qaǵıydaları hám 1858-jılǵı Xarrou futbol qaǵıydaları kiredi. Bir ayırmashılıq - bul Iton dala oyını nızamları (1862), onda maydannıń ortasında «bulli» (regbi-yuniondaǵı sxvatkaǵa uqsas) kórsetilgen. «Tom Brown's School Days» romanı (1857-jılı járiyalanǵan, biraq avtordıń 1834-jıldan 1842-jılǵa shekem Regbi mektebindegi tájiriybelerine tiykarlanǵan) oyındı baslawdıń tolıq táriyplemesin beredi:<ref>{{Cite book|author="An Old Boy" [Thomas Hughes]|year=1857|publisher=Macmillan|location=Cambridge|title=Tom Brown's School Days|pages=113, 115|url=https://archive.org/stream/tombrownsschool00cogoog#page/n128}}</ref> Eski Bruk óziniń baxıtlı yarım tıyını menen shek taslawda utıp, dárwazalardı tańlaw hám oyındı baslaw huqıqın almadı ma? Jańa toptıń maydannıń ortasında jalǵız ózi, mektep yamasa ataw dárwazasına qarap turǵanın kóriwińiz múmkin; jáne bir minuttan keyin ol sol jaqqa jol aladı [...] Eski Bruk altı tez adım taslaydı, hám top Mektep dárwazasına qaray aylanıp ushıp ketedi; jerge tiymey turıp jetpis yard jol ótedi hám hesh bir noqatta on eki yamasa on bes futtan joqarı kóterilmeydi, úlgili oyın baslaw; hám Mektep-úyi quwanıshlı baqırıwlar menen alǵa umtıladı; top qaytarıladı, hám olar onı qarsı alıp, álleqashan qozǵalısqa kelgen Mektep massaları arasına qaytarıp jiberedi. Joqarıdaǵı úzindi Regbi oyınında shek taslawda jeńgen komanda hám oyındı baslaw, hám dárwazalardı tańlaw huqıqın alǵanın kórsetedi. Bul 1863-jılǵı Kembridj Qaǵıydalarında da usılay bolǵan, al 1859 hám 1860-jıllardaǵı Melburn FK Qaǵıydalarında shek taslawda jeńgen komanda dárwazalardı tańlaǵan, al jeńilgen komanda oyındı baslaǵan. === 1863-jılǵı FA Nızamları === 1863-jılǵı dáslepki FA nızamlarında «shek taslawda jeńgen komanda dárwazalardı tańlaw huqıqına iye boladı. Oyın shek taslawda jeńilgen komanda tárepinen maydannıń ortasınan jerden tebiw menen baslanadı, basqa komanda top tebilmegenshe oǵan 10 yardtan jaqınlaspawı kerek» dep kórsetilgen. «Jerden tebiw» jáne «toptı jerde turıp, tebiwshi tańlaǵan qálegen poziciyadan tebiw» dep anıqlanǵan. Solay etip, toptıń jerde bolıwın talap etetuǵın oyındı baslaw, «tebiwshi qálegen usılda» orınlay alatuǵın erkin soqqıdan ózgeshelengen, bul sózler qoldan tebiwge (túsirip tebiw yamasa punt) ruqsat beretuǵın etip túsindirilgen<ref>See e.g. {{Cite journal|journal=Sporting Life|date=1864-01-27|page=1|title=Eleven of Barnes v. Mr. Greaves's Eleven|quote=Hay, on the part of Barnes, touched the ball down behind his adversary's goal. Being by the new rules entitled to a free kick from fifteen yards outside the goal line, '''he punted the ball very neatly between the posts''' [emphasis added]}}</ref>. Basqa bir nızamda «gol kirgizilgennen keyin jeńilgen komanda oyındı baslaydı hám dárwazalar almastırıladı» dep kórsetilgen. === Keyingi rawajlanıwlar === ==== Dáslepki oyındı baslaw ==== 1863-jılǵı dáslepki nızamlarda dáslepki oyındı baslaw shek taslawda jeńilgen komanda tárepinen ámelge asırılıwı kerek ekenligi kórsetilgen edi. 1873-jılı shek taslawda jeńgen komandaǵa táreplerdi tańlaw yamasa dáslepki oyındı baslaw múmkinshiligi berildi. 1997-jılı nızam qayta ózgertilip, dáslepki oyındı baslaw jáne bir márte shek taslawda jeńilgen komanda tárepinen ámelge asırılatuǵın boldı<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|bet=International Football Association Board: 1997 Minutes of the Annual General Meeting|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210709073738/https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|arxivsáne=9 July 2021|qaralǵan sáne=8 October 2018|citata=A coin is tossed and the team which wins the toss decides which goal it will attack in the first half of the match. The other team takes the kick-off to start the match}}</ref>. 2019-jıl 1-iyunnan baslap nızam jáne bir márte ózgertilip, shek taslawda jeńgen komanda jáne oyındı baslaw hám táreplerdi tańlaw arasında tańlaw huqıqına iye boldı. Bul qaǵıyda ózgerisiniń tiykarı: «Sońǵı nızam ózgerisleri oyındı baslawdı kóbirek dinamikalı etti (mısalı, oyındı baslawdan tuwrıdan-tuwrı gol kirgiziw múmkin), sonlıqtan shek taslawda jeńgen kapitanlar kóbinese oyındı baslawdı soraytuǵın boldı.»<ref>{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/793/103202_200519_LotG_201920_EN_SinglePage.pdf|bet=Laws of the Game 2019/20|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190603034707/http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/793/103202_200519_LotG_201920_EN_SinglePage.pdf|arxivsáne=3 June 2019}}</ref> ==== Ekinshi taymdaǵı oyındı baslaw ==== 1863-jılǵı dáslepki nızamlarda birinshi taym haqqında hesh qanday kórsetpe bolmaǵan. 1870-jılı Wanderers FK usınısı tiykarında birinshi taymda táreplerdi almastırıw kirgizilgen, biraq tek birinshi taymda gol kirgizilmegen jaǵdayda ǵana; nızamda ekinshi taymda oyınnıń qalay baslanıwı kerekligi kórsetilmegen edi. 1874-jılı Harrow Chequers usınǵan nızam ózgerisi boyınsha, eger sol waqıtqa shekem gol kirgizilmegen bolsa, ekinshi taymnıń basında oyındı baslaw bolıwı kerek ekenligi belgilendi; bul oyındı baslaw dáslep oyındı baslaǵan komanda tárepinen ámelge asırıldı. 1875-jılı Queen's Park FK usınǵan jáne bir ózgeris qabıl etildi; hár waqıtta birinshi taymda úzilis hám táreplerdi almastırıw boladı, al ekinshi taymdaǵı oyındı baslaw birinshi taymda oyındı baslamaǵan komanda tárepinen ámelge asırıladı. ==== Oyınshılardıń jaylasıwı ==== 1863-jılǵı dáslepki nızamlarda oyındı baslaw waqtında oyınshılardıń jaylasıwına (ofsaydtan basqa) hesh qanday sheklew qoyılmaǵan, tek qarsılaslar topqa 10 yardtan jaqınlasa almaytuǵını kórsetilgen. 1874-jılı barlıq oyınshılar óz yarım maydanında bolıwı kerek degen jańa sheklew qosıldı. 2017-jılı nızam ózgertilip, tebiwshi oyınshınıń qarsılastıń yarım maydanında bolıwına ruqsat berildi<ref name="law-kick-off-kicker">{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/271/LotG_17_18_FINAL_EN_150dpi.pdf|bet=Laws of the Game 2017-18|arxivurl=https://web.archive.org/web/20191225232133/http://static-3eb8.kxcdn.com/documents/271/LotG_17_18_FINAL_EN_150dpi.pdf|arxivsáne=25 December 2019|avtor=IFAB|sáne=2017|baspaxana=[[International Football Association Board]]|qaralǵan sáne=25 December 2019|citata=...all players, '''except the player taking the kick-off''', must be in their own half of the field of play.}}</ref>. ==== Soqqınıń baǵdarı ==== [[Fayl:Suarez_and_Carroll_crop.jpg|nobaý|2016-jılǵa deyin oyındı baslaw soqqısı alǵa qaray baǵdarlanǵan bolıwı kerek edi. Ádette bir oyınshı toptı alǵa qaray jeńil tebetuǵın, sońınan komandalası dárriw toptı komandanıń qalǵan aǵzalarına artqa qaray uzatıp beretuǵın edi.]] 1882-jıldıń dekabrindegi Xalıqaralıq Futbol Konferenciyasınıń nátiyjesinde, oyındı baslaw soqqısı alǵa qaray tebiliwi kerek dep sheshildi. Bul ózgeris 1883-jılı Oyın Nızamlarına kirgizildi. 2016-jılı bul sheklew alıp taslandı<ref>{{Cite news|work=Guardian|url=https://www.theguardian.com/football/2016/jan/08/kickoffs-backwards-rule-changes|title=Kick-offs can now go backwards, and other rule changes newly approved|date=8 January 2016}}</ref>. ==== Toptı oyınǵa kirgiziw ==== 1905-jılı top «oyında bolıwı ushın tolıq aylanıw islewi yamasa óz sheńber uzınlıǵına teń qashıqlıqtı júriwi kerek» dep belgilendi. 1997-jılı bul talap biykar etildi: top tebilip, qozǵalǵan waqıtta-aq oyında bolıp esaplanatuǵın boldı<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|bet=International Football Association Board: 1997 Minutes of the Annual General Meeting|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210709073738/https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|arxivsáne=9 July 2021|qaralǵan sáne=3 December 2019}}</ref>. 2016-jılı toptıń «anıq» qozǵalıwı kerek ekenligi kórsetip ótildi<ref>{{Web deregi|url=http://static-3eb8.kxcdn.com/assets/documents/IFAB_laws_of_the_game_changes.pdf|bet=IFAB: Law Changes 2016-17|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160615041349/http://static-3eb8.kxcdn.com/assets/documents/IFAB_laws_of_the_game_changes.pdf|arxivsáne=15 June 2016|qaralǵan sáne=2019-12-03}}</ref>. ==== Dribling ==== 1875-jılı oyındı baslaǵan oyınshıǵa toptı basqa oyınshı tepkenge shekem qayta oynawǵa tıyım salındı. ==== Oyındı baslawdan gol urıw ==== 1875-jılı oyındı baslawdan tuwrıdan-tuwrı gol kirgiziwge tıyım salındı. 1997-jılı bul sheklew biykar etilip, oyındı baslawdan tikkeley gol urıwǵa taǵı ruqsat berildi<ref>{{Web deregi|url=https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|bet=International Football Association Board: 1997 Minutes of the Annual General Meeting|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210709073738/https://ssbra.org/ifab/assets/pdf/1997min.pdf|arxivsáne=9 July 2021|qaralǵan sáne=8 October 2018|citata=A goal may be scored directly from the kick-off}}</ref>. 2016-jılı, artqa qaray oyındı baslaw nızamlastırılǵan waqıtta, oyındı baslawdan tuwrıdan-tuwrı óz dárwazasına gol kirgiziw (júdá siyrek jaǵday) múmkinshiligi alıp taslandı, onıń ornına qarsılas komandaǵa múyesh soqqısı beriletuǵın boldı<ref>{{Web deregi|url=https://www.canadasoccer.com/files/Laws_of_the_Game_2016_17_English.pdf|bet=Laws of the Game 2016/17|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170524142838/https://www.canadasoccer.com/files/Laws_of_the_Game_2016_17_English.pdf|arxivsáne=24 May 2017|qaralǵan sáne=9 October 2018|citata=A goal may be scored directly against the opponents from the kick-off}}</ref>. ==== Maydan belgileri ==== 1891-jılı maydannıń ishki belgileri kirgizildi. Bularǵa maydannıń ortasındaǵı «sáykes belgi» hám qarsılaslarǵa kiriwge tıyım salınǵan aymaqtı belgilew ushın «radiusı 10 yard bolǵan sheńber» (házir «oray sheńberi» dep ataladı) kiredi. ==== Nızam buzıwshılıqlar ushın jaza ==== 1882-jılı oyındı baslaǵan oyınshı toptı basqa oyınshı tiymey turıp ekinshi márte tiygen jaǵdayda qarsılas komandaǵa janapay [[Erkin soqqı (futbol)|erkin soqqı]] beriletuǵın boldı. 1887-jılı basqa da nızam buzıwshılıqları ushın janapay erkin soqqı beriletuǵın boldı; 1903-jılı bul qayta oyındı baslawǵa ózgertildi. == Derekler == {{Derekler}} [[Kategoriya:Futbol associaciyasınıń nızamları]] __BÖLİDİMÖNDEMEW__ 33t0zwaf979nn5noe0jdbywgmdqlmr5 Úlgi:Potd/2025-06-13 10 25261 121345 2025-06-12T19:24:36Z Frhdkazan 4819 Taza bet jaratıldı: «SMS Arcona NH 65764 - Restoration.jpg» 121345 wikitext text/x-wiki SMS Arcona NH 65764 - Restoration.jpg df6y7t1qo0dkb3fpo5u1bm7eyr84bzu Úlgi:Motd/2025-06-13 10 25262 121346 2025-06-12T19:40:24Z Frhdkazan 4819 Taza bet jaratıldı: «Tour New Mexico's volcanic badlands.webm» 121346 wikitext text/x-wiki Tour New Mexico's volcanic badlands.webm 5zj99bms1i9lkge8lckivd1uwmrsopk