Wikipedia
kaawiki
https://kaa.wikipedia.org/wiki/Bas_bet
MediaWiki 1.45.0-wmf.8
first-letter
Media
Arnawlı
Talqılaw
Paydalanıwshı
Paydalanıwshı talqılawı
Wikipedia
Wikipedia talqılawı
Fayl
Fayl talqılawı
MediaWiki
MediaWiki talqılawı
Úlgi
Úlgi talqılawı
Járdem
Járdem talqılawı
Kategoriya
Kategoriya talqılawı
Portal
Portal talqılawı
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Event
Event talk
Apple Inc.
0
1000
124843
124418
2025-07-06T15:12:49Z
Bekan88
11311
124843
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width: 22em; text-align: left;"
| colspan="2" style="text-align: center; font-size: 125%; font-weight: bold;" class="fn org" | Apple Inc.
|-
| colspan="2" style="text-align: center;" | [[Fayl:Apple_logo_black.svg|100px|Apple logotipi]]
|-
| colspan="2" style="text-align: center;" | 1998-jıldan berli qollanılıp kiyatırǵan Apple logotibi
|-
| colspan="2" style="text-align: center;" | [[Fayl:Aerial_view_of_Apple_Park_dllu.jpg|300px]]
|-
| colspan="2" style="text-align: center;" | [[Kaliforniya shtatı|Kaliforniya shtatınıń]] Kupertino qalasındaǵı kompaniyanıń bas keńsesi Apple Parktıń joqarıdan kórinisi
|-
| '''Burınǵı atamaları'''
|
*Apple Computer Company (1976–1977)
*Apple Computer, Inc. (1977–2007)
|-
| '''Kompaniya túri'''
| Ashıq akcionerlik jámiyet
|-
| '''Birjada sawda belgileri'''
|
*Nasdaq: AAPL
*Nasdaq-100 komponenti
*DJIA komponenti
*S&P 100 komponenti
*S&P 500 komponenti
|-
| '''ISIN'''
| US0378331005
|-
| '''Tarawı'''
|
*Tutınıwshı elektronikası
*Programmalıq támiynat xızmetleri
*Onlayn xızmetler
|-
| '''Dúzilgen sánesi'''
| [[1-aprel]], [[1976]]; Los-Altos, [[Kaliforniya shtatı|Kaliforniya]], [[Amerika Qurama Shtatları|AQSH]]
|-
| '''Tiykarın salǵanlar'''
|
*[[Stiv Djobs]]
*Stiv Voznyak
*Ronald Ueyn
|-
| '''Bas keńse'''
| 1 Apple Park Way, Kupertino, [[Kaliforniya shtatı|Kaliforniya]], [[Amerika Qurama Shtatları|AQSH]]
|-
| '''Dúkanlar sanı'''
| 535 Apple Store dúkanları (2025)
|-
| '''Xızmet kórsetiw aymaǵı'''
| Dúnya júzi boyınsha
|-
| '''Tiykarǵı tulǵalar'''
|
*Tim Kuk (Bas direktor)
*Artur Levinson (direktorlar keńesiniń baslıǵı)
|-
| '''Ónimleri'''
|
*AirPods
*Apple TV
*Apple Watch
*iPad
*[[iPhone]]
*Mac
|-
| '''Xızmetleri'''
|
*[[App Store]]
*[[Apple Card]]
*[[Apple Music]]
*[[Apple Pay]]
*Apple TV+
*[[iCloud]]
|-
| '''Tabıs'''
| {{profit}} US$391 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Operaciyalıq tabıs'''
| {{profit}} US$123 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Taza tabıs'''
| {{decrease}} US$94 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Barlıq aktivler'''
| {{profit}} US$365 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Barlıq kapital'''
| {{decrease}} US$57 milliard (2024-finans jılı)
|-
| '''Xızmetkerler sanı'''
| 164,000 (2024-jıl)
|-
| '''[[Sıńar kompaniya|Sıńar kompaniyaları]]'''
|
*Apple Studios
*Beats Electronics
*Beddit
*Braeburn Capital
*Claris
*Globalstar (20%)
|-
| '''ASN'''
| 714
|-
| '''Veb-saytı'''
| [https://www.apple.com apple.com]
|-
| colspan="2" style="font-size: 85%;" | Finans maǵlıwmatları 2024-jıldıń 28-sentyabrinde juwmaqlanǵan finans jılına tiyisli.
|}
'''Apple Inc.''' – Amerika kóp milletli korporaciyası hám texnologiya kompaniyası bolıp, onıń bas keńsesi [[Kaliforniya shtatı|Kaliforniya]] shtatınıń Kupertino qalasında, Silikon oypatlıǵında jaylasqan. Ol tiykarınan tutınıwshı elektronikası, [[programmalıq támiynat]] hám xızmetleri menen ataqlı. 1976-jılı [[Stiv Djobs]], Stiv Voznyak hám Ronald Ueyn tárepinen Apple Computer Company retinde shólkemlestirilgen, keyingi jılı Djobs hám Voznyak tárepinen Apple Computer, Inc. retinde dizimge alındı. 2007-jılı kompaniyanıń dıqqatı kompyuterlerden tutınıwshı elektronikasına keńeygenlikten, Apple Inc. dep qayta ataldı. Apple 2024-jılǵı finans jılında 391.04 milliard AQSH dolları tabıs penen eń iri texnologiya kompaniyası bolıp tabıladı.
Kompaniya Voznyaktıń Apple I jeke kompyuterin islep shıǵarıw hám satıw ushın shólkemlestirilgen. Onıń ekinshi kompyuteri, Apple II, dáslep kóplegen islep shıǵarılǵan mikrokompyuterlerdiń biri retinde eń kóp satılatuǵın ónimge aylandı. Apple 1983-jılı Lisa hám 1984-jılı Macintosh kompyuterlerin usındı, olar grafikalıq paydalanıwshı interfeysi hám tıshqanshanı qollanǵan dáslepki kompyuterlerdiń biri boldı. 1985-jılǵa kelip, kompaniya ishindegi mashqalalar sebepli Djobs NeXT kompaniyasın shólkemlestiriw ushın ketti, al Voznyak basqa joybarlarǵa ketti; Djon Skalli on jıldan aslam waqıt dawamında bas direktor lawazımın atqardı. 1990-jılları Apple jeke kompyuter sanaatında [[Microsoft Windows]] [[Operaciyalıq sistema|operaciyalıq sisteması]] hám [[Intel]] processorlı JK klonlarınıń arzan bahalı duopoliyasına salıstırǵanda ádewir bazar úlesin joǵalttı. 1997-jılı Apple bankrotlıqqa bir neshe hápte qalǵan edi. Sátsiz operaciyalıq sistema strategiyasın sheshiw ushın, ol NeXT kompaniyasın satıp aldı, bul Djobstı kompaniyaǵa qaytarıwǵa alıp keldi. Ol keyingi on jıl ishinde iMac, iPod, [[iPhone]] hám iPad qurılmaların úlken maqtawǵa ılayıq etip usınıw, sonday-aq [[iTunes Store]] dúkanın iske qosıw, «Basqasha oyla» reklama kampaniyasın baslaw hám Apple Store usaqlap satıw tarmaǵın ashıw arqalı Appledı qaytadan paydalılıqqa qaytardı. Bul háreketler Appledı shama menen 2010-jıldan baslap dúnyadaǵı eń qımbat brendlerdiń biri bolıwın támiyinledi. Djobs 2011-jılı densawlıǵına baylanıslı lawazımınan ketti hám eki aydan soń qaytıs boldı; onıń ornına bas direktor lawazımına Tim Kuk keldi.
Apple ónimler qatarına iPhone, iPad, Apple Watch, Mac hám Apple TV sıyaqlı kóshpeli hám úy apparatlıq támiynatı; [[iOS]], iPadOS hám macOS sıyaqlı operaciyalıq sistemalar; hám [[Apple Pay]], [[iCloud]], sonday-aq Apple Music hám Apple TV+ sıyaqlı multimediyalıq aǵımlı xızmetler kiredi. Apple Amerikadaǵı bes úlken informaciyalıq texnologiya kompaniyalarınıń biri bolıp tabıladı; kóbinese 2011-jıldan baslap,[b] Apple dúnyadaǵı bazar kapitalizaciyası boyınsha eń iri kompaniya bolıp kelgen, al 2023-jılǵa kelip, payda boyınsha eń iri óndiriwshi kompaniya, satılǵan birlikler boyınsha tórtinshi eń iri jeke kompyuter jetkiziwshi, eń iri planshet kompyuterler jetkiziwshi hám dúnyadaǵı eń iri mobil telefonlar jetkiziwshi bolıp tabıladı. Apple 2018-jılı bahası 1 trillion dollardan asqan birinshi AQSH akcionerlik kompaniyası boldı hám 2024-jıldıń dekabr ayına kelip, onıń bahası 3,74 trillion dollardan astı. Apple Nasdaq birjasındaǵı eń iri kompaniya bolıp, onda «AAPL» belgisi astında sawda isleydi.
Apple óz jallawshılarınıń miynet ámeliyatları, kásiplik awqamlar menen qarım-qatnası, ekologiyalıq ámeliyatları hám básekige qarsı ámeliyatlar menen materiallardı alıw usılların óz ishine alǵan biznes etikası boyınsha sınǵa ushıraǵan. Soǵan qaramastan, kompaniyanıń úlken qollap-quwatlawshılar toparı bar hám brend sadıqlıǵınıń joqarı dárejesinen paydalanadı.
== Tariyxı ==
=== 1976–1980: Shólkemlestiriw hám korporaciya bolıw ===
[[File:Apple Garage.jpg|thumb|left|1976-jılı Stiv Djobs hám Stiv Voznyak Kaliforniya shtatınıń Los-Altos qalasındaǵı Krist-drayvta jaylasqan Djobstıń ata-anasınıń úyinde Apple kompaniyasın birge shólkemlestirdi.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=6–8}} Voznyak kompaniyanıń garajda qurılǵanı haqqındaǵı keń tarqalǵan pikirdi «azǵana ápsana» dep atadı,<ref>{{Cite web |last=Gibbs |first=Samuel |date=December 5, 2014 |title=Steve Wozniak: Apple starting in a garage is a myth |url=https://www.theguardian.com/technology/2014/dec/05/steve-wozniak-apple-starting-in-a-garage-is-a-myth |archive-url=https://web.archive.org/web/20150425011132/https://www.theguardian.com/technology/2014/dec/05/steve-wozniak-apple-starting-in-a-garage-is-a-myth |archive-date=April 25, 2015 |access-date=November 12, 2019 |website=[[The Guardian]]}}</ref> biraq jataq bólme tarlıq etip baslaǵanda, olar ayırım jumısların garajǵa kóshirdi.<ref name="Linzmayer01">{{Cite news |last=Linzmayer |first=Owen W. |title=Apple Confidential: The Real Story of Apple Computer, Inc |work=The Denver Post |url=http://extras.denverpost.com/books/chap0411h.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120414125259/http://extras.denverpost.com/books/chap0411h.htm |archive-date=April 14, 2012}}</ref>]]
[[File:2019-08-04 Apple I computer.jpg|thumb|Apple I - bul Apple kompaniyasınıń dáslepki ónimi bolıp, Voznyak tárepinen islep shıǵarılǵan hám zárúr klaviatura, monitor, quwat blogı hám qosımsha korpussız jıynalǵan sxema taxtası túrinde satılǵan.]]
'''Apple Computer Company''' 1976-jılı 1-aprelde Stiv Djobs, Stiv Voznyak hám Ronald Ueyn tárepinen sheriklik retinde shólkemlestirildi.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=6–8}}<ref>{{Cite news |last=Williams |first=Rhiannon |date=April 1, 2015 |title=Apple celebrates 39th year on April 1 |work=[[The Daily Telegraph|The Telegraph]] |url=https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/11507451/Apple-celebrates-39th-year-on-April-1.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=July 9, 2017 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/11507451/Apple-celebrates-39th-year-on-April-1.html |archive-date=January 10, 2022}}{{cbignore}}</ref> Kompaniyanıń birinshi ónimi - Apple I kompyuteri bolıp, onı tolıǵı menen Voznyak dizayn islegen hám qoldan islegen.<ref>{{Cite web |date=September 28, 2006 |title=Apple co-founder tells his side of the story |url=https://www.smh.com.au/news/laptops--desktops/wozniak-tells-his-side-of-the-story/2006/09/28/1159337270259.html |access-date=July 9, 2017 |website=[[The Sydney Morning Herald]] |archive-date=July 3, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170703154618/http://www.smh.com.au/news/laptops--desktops/wozniak-tells-his-side-of-the-story/2006/09/28/1159337270259.html |url-status=live}}; {{Cite news |title=A Chat with Computing Pioneer Steve Wozniak |url=https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=6167297 |website=[[NPR]] |date=September 29, 2006 |access-date=July 9, 2017 |archive-date=March 27, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327091333/https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=6167297 |url-status=live}}</ref> Onıń jaratılıwın qarjılandırıw ushın Djobs óziniń Volkswagen avtobusın, al Voznyak bolsa HP-65 kalkulyatorın sattı.<ref>{{Cite book |last=Isaacson |first=Walter |url=https://books.google.com/books?id=26ev_abfrU8C |title=Steve Jobs: The Exclusive Biography |date=October 24, 2011 |publisher=Little, Brown Book Group |isbn=978-0-7481-3132-7 |language=en}}</ref> Ekewi de tolıq satıw bahasın almadı, biraq ulıwma 1,300 dollar (2024-jılǵa kelip 7,200 dollarǵa teń) tabıs taptı. Voznyak birinshi Apple I prototipin 1976-jıldıń iyul ayında Homebrew Computer Club-ta tanıstırdı.<ref>{{Harvnb|O'Grady|2009|pages=2–3}}; {{Cite web |title=The Homebrew Computer Club |url=http://www.computerhistory.org/revolution/personal-computers/17/312 |access-date=July 9, 2017 |publisher=[[Computer History Museum]] |archive-date=March 27, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327102109/https://www.computerhistory.org/revolution/personal-computers/17/312 |url-status=live}}</ref> Apple I oraylıq processor (CPU), yad (RAM) hám tiykarǵı tekstli-video chipleri bar tiykarǵı plata retinde satıldı – bul tolıq jeke kompyuter retinde bazarda ele usınılmaǵan tiykarǵı jıynaqlı koncepciyası edi.<ref>{{Cite magazine |last=Kahney |first=Leander |date=November 19, 2002 |title=Rebuilding an Apple From the Past |language=en-US |magazine=Wired |url=https://www.wired.com/2002/12/56426/ |access-date=November 7, 2022 |issn=1059-1028 |archive-date=November 7, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221107195134/https://www.wired.com/2002/12/56426/ |url-status=live}}</ref> Ol dáslepki tanıstırılǵannan keyin tez arada 666.66 dollarǵa (2024-jılǵa kelip 3,700 dollarǵa teń) bahalandı.<ref>{{Cite news |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/7091190.stm |work=[[BBC News]] |title=Building the digital age |access-date=January 19, 2008 |date=November 15, 2007 |archive-date=November 28, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171128173707/http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/7091190.stm |url-status=live}}; {{Cite web |title=Apple I |url=http://staging.computerhistory.org/exhibits/highlights/apple1.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20070326115844/http://staging.computerhistory.org/exhibits/highlights/apple1.shtml |archive-date=March 26, 2007 |access-date=January 19, 2008 |publisher=[[Computer History Museum]]}}; [https://web.archive.org/web/20170204212503/http://www.g4tv.com/gamemakers/episodes/3781/Apple_II.html Game Makers (TV Show)]: Apple II. Originally aired January 6, 2005; {{Cite web |url=http://www.macmothership.com/gallery/newads7/1976apple1.jpg |title=Picture of original ad featuring US666.66 price|access-date=January 21, 2008|archive-date=January 15, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200115222510/http://www.macmothership.com/gallery/newads7/1976apple1.jpg|url-status=live}}</ref><ref name="iWoz">{{Cite book |last1=Wozniak |first1=Steve |title=iWoz: Computer Geek to Cult Icon: How I Invented the Personal Computer, Co-Founded Apple, and Had Fun Doing It |title-link=iWoz: Computer Geek to Cult Icon: How I Invented the Personal Computer, Co-Founded Apple, and Had Fun Doing It |last2=Smith |first2=Gina |publisher=[[W. W. Norton & Company]] |year=2006 |isbn=978-0-393-06143-7 |oclc=502898652 |author-link=Steve Wozniak |author-link2=Gina Smith (author)}}</ref> Voznyak keyinirek 666 sanındaǵı haywannıń belgisiniń tosınnan ekenliginen xabarı bolmaǵanın hám bul bahanı «qaytalanatuǵın sanlardı» unatqanı ushın oylap tapqanın ayttı.<ref name="VintageNews">{{Cite news |last=Blazeski |first=Goran |date=November 25, 2017 |title=Apple-1, Steve Wozniak's hand-built creation, was Apple's first official product, priced at $666.66 |work=The Vintage News |url=https://www.thevintagenews.com/2017/11/25/apples-first-official-product-was-priced-at-666-66 |access-date=November 24, 2019 |archive-date=July 26, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200726090158/https://www.thevintagenews.com/2017/11/25/apples-first-official-product-was-priced-at-666-66/ |url-status=live}}</ref>
'''Apple Computer, Inc.''' 1977-jılı 3-yanvarda Kaliforniyanıń Kupertino qalasında rásmiy túrde dizimge alındı, bul waqıtta Ueyn kompaniyadan ketken edi, ol kompaniyanı birgelikte qurǵannan 12 kún ótkennen soń óz úlesin Djobs hám Voznyak-qa 800 dollarǵa satıp jibergen. Multimillioner Mayk Markkula Appledı dizimge alıw barısında Djobs hám Voznyak-qa zárúrli biznes tájiriybe hám 250,000 dollar (2024-jılǵı 1,297,000 dollarǵa teń) qarjı menen járdem berdi.<ref>{{Cite web |date=January 6, 1998 |title=Apple chronology |url=https://money.cnn.com/1998/01/06/technology/apple_chrono |access-date=May 2, 2017 |publisher=[[CNNMoney]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081036/http://money.cnn.com/1998/01/06/technology/apple_chrono/ |url-status=live}}; {{Cite web |first=Ben |last=Gilbert |title=Where are the first 10 Apple employees today? |url=http://www.businessinsider.com/the-first-10-apple-employees-2016-12 |website=[[Business Insider]] |date=December 26, 2016 |access-date=May 2, 2017 |archive-date=March 30, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190330085628/https://www.businessinsider.com/the-first-10-apple-employees-2016-12 |url-status=live}}</ref> Jumıs islewdiń dáslepki bes jılında tabıs tez ósti, shama menen hár tórt ayda eki ese kóbeydi. 1977-jıldıń sentyabrinen 1980-jıldıń sentyabrine shekem jıllıq satıw kólemi 775,000 dollardan 118 million AQSH dollarına shekem ósti, bul ortasha jıllıq ósiw páti 533% degendi ańlatadı.<ref>[[Infinite Loop]] {{Cite book|author-link=Michael S. Malone|first=Michael S.|last=Malone|year=1999|title=Infinite loop: how the world's most insanely great computer company went insane|isbn=978-0-385-48684-2|oclc=971131326|url=https://archive.org/details/infiniteloophoww00malo|location=New York|publisher=Currency/Doubleday|page=157}}; {{Cite web|url=https://news.fastcompany.com/apples-sales-grew-150x-between-1977-1980-4001956|title=Apple's sales grew 150x between 1977–1980|archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081616/https://news.fastcompany.com/apples-sales-grew-150x-between-1977-1980-4001956|archive-date=May 25, 2017|last=McCracken|first=Harry|date=April 1, 2016|access-date=May 2, 2017|website=[[Fast Company]]|url-status=dead}}</ref>
Sonday-aq Voznyak tárepinen dizayn islengen Apple II 1977-jılı 16-aprelde birinshi West Coast Computer Faire kórgizbesinde kórsetildi.{{Sfn|Linzmayer|2004|page=12}} Ol óziniń tiykarǵı básekilesi TRS-80 hám Commodore PET-ten simvollıq yacheykalarǵa tiykarlanǵan reńli grafikası hám ashıq arxitekturası menen ayırmashılıq qıladı. Apple I hám dáslepki Apple II modelleri saqlaw qurılması sıpatında ádettegi audio kassetalardı paydalanǵan, olar 1978-jılı 5+1⁄4 dyuymli disketa diskovodı hám Disk II dep atalǵan interfeys tárepinen almastırıldı.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=13–15}}<ref>{{Cite web |last=Weyhrich |first=Steven |date=April 21, 2002 |title=Apple II History Chapter 4 |url=http://apple2history.org/history/ah04 |access-date=August 18, 2008 |archive-date=August 1, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100801191644/http://apple2history.org/history/ah04/ |url-status=live}}</ref>
[[File:Apple II Plus cropped.jpg|thumb|left|1977-jılı shıǵarılǵan hám tiykarınan Voznyak tárepinen dizayn islengen Apple II kompaniyanıń birinshi úlken tabısı boldı.]]
Apple II biznes dúnyasınıń birinshi «killer qosımshası» VisiCalc programması ushın stol ústi platforması sıpatında tańlandı. VisiCalc - bul 1979-jılı shıǵarılǵan elektron keste programması.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=13–15}} VisiCalc Apple II ushın biznes bazarın jarattı hám úy paydalanıwshılarına Apple II satıp alıwdıń qosımsha sebebin berdi: keńse menen úylesimlilik,{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=13–15}} biraq Apple II bazar úlesi Atari, Commodore hám Tandy sıyaqlı básekilesler tárepinen islep shıǵarılǵan úy kompyuterlerinen artta qaldı.<ref>{{Cite book |last=Bagnall |first=Brian |title=On the Edge: The Spectacular Rise and Fall of Commodore |publisher=Variant Press |year=2005 |isbn=978-0-9738649-0-8 |pages=109–112}}; [http://www.jeremyreimer.com/total_share.html Personal Computer Market Share: 1975–2004] {{Webarchive |url=https://web.archive.org/web/20120606003537/http://www.jeremyreimer.com/total_share.html |date=June 6, 2012}} The figures show Mac higher, but that is not a single model.</ref><ref>{{Cite web |url=https://arstechnica.com/features/2005/12/total-share/ |title=Total share: 30 years of personal computer market share figures |first=Jeremy |last=Reimer |date=December 15, 2005 |website=Ars Technica |accessdate=September 1, 2023|archive-date=June 7, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120607023023/http://arstechnica.com/features/2005/12/total-share/|url-status=live}}</ref>
1980-jılı 12-dekabrde Apple tolıǵı menen elektron NASDAQ birjasında dáslepki jámiyetlik usınıs (IPO) penen shıqtı, hár bir akciyanı 22 dollardan (2022-jıldıń 3-sentyabrine shekemgi akciya bóliniwlerin esapqa alǵanda $.10) 4.6 million akciya sattı,<ref name="Apple FAQ">{{Cite web|url=https://investor.apple.com/faq/default.aspx|title=Frequently Asked Questions|archive-url=https://web.archive.org/web/20200312205405/https://investor.apple.com/faq/default.aspx|archive-date=March 12, 2020|publisher=Apple Inc.|access-date=January 19, 2020|url-status=live}}</ref> bul 100 million dollardan artıq kapital jarattı, bul 1956-jıldan berli Ford Motor Company kompaniyasınan keyingi eń úlken IPO boldı<ref name="EDNAAPLSTOCK">{{Cite web |last=Deffree |first=Suzanne |date=December 12, 2018 |title=Apple IPO makes instant millionaires, December 12, 1980 |url=https://www.edn.com/electronics-blogs/edn-moments/4403276/Apple-IPO-makes-instant-millionaires--December-12--1980 |access-date=May 16, 2019 |archive-date=June 10, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190610002442/https://www.edn.com/electronics-blogs/edn-moments/4403276/Apple-IPO-makes-instant-millionaires--December-12--1980 |url-status=live}}</ref> Kúnniń aqırına kelip, akciya bahası 29 dollarǵa<ref name="DEDIPO">{{Cite web |last=Dilger |first=Daniel Eran |date=December 12, 2013 |title=Apple, Inc. stock IPO created 300 millionaires 33 years ago today |url=http://appleinsider.com/articles/13/12/12/apple-inc-stock-ipo-created-300-millionaires-33-years-ago-today |access-date=April 18, 2017 |website=[[AppleInsider]] |archive-date=March 30, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190330102914/https://appleinsider.com/articles/13/12/12/apple-inc-stock-ipo-created-300-millionaires-33-years-ago-today |url-status=live}}</ref> hám bazar kapitalizaciyası 1.778 milliard dollarǵa<ref name="EDNAAPLSTOCK" /><ref name="DEDIPO" /> jetip, Djobs hám Voznyak qosılǵan shama menen 300 millioner payda boldı.
=== 1980–1990: Macintosh penen jetiskenlik ===
[[File:Steve Jobs and Macintosh computer, January 1984, by Bernard Gotfryd - edited 2.jpg|thumb|1984-jılı [[Stiv Djobs]] Macintosh penen, integraciyalanǵan [[grafikalıq paydalanıwshı interfeysi]] hám tıshqanshası bar birinshi ǵalabalıq bazardaǵı jeke kompyuter menen.]]
1979-jıldıń dekabr ayında Stiv Djobs hám Djef Raskin qosılǵan Apple xızmetkerleri Xerox PARC-qa bardı, onda olar [[grafikalıq paydalanıwshı interfeysi]] (GUI) bar Xerox Alto-nı kórdi. Keyin Apple PARC texnologiyasına kiriw múmkinshiligi boyınsha kelisimge keldi, bul Apple kompaniyasına artıqmashlıqlı bahada akciyalardı satıp alıw múmkinshiligin berdi. Bul sapar Djobsqa Apple ónimlerinde GUI engiziwge tásir etti, Apple Lisa menen baslap. Ǵalabalıq bazarǵa shıǵarılǵan GUI kompyuteri retinde novator bolıwına qaramastan, Lisa joqarı bahası hám sheklengen programmalıq támiynat múmkinshilikleri sebepli kommerciyalıq sátsizlikke ushıradı.
Djobs, Lisa komandasınan shıǵarılǵanına ashıwlanıp, kompaniyanıń Macintosh bólimin óz qolına aldı. Voznyak hám Raskin Macintosh-tı Apple II sıyaqlı tekstke tiykarlanǵan interfeysi bar arzan kompyuter etip jobalastırǵan edi, biraq 1981-jılǵı samolyot apatı Voznyaktıń joybardan sheginiwine májbúr etti. Djobs tez arada Macintosh-tı Lisa-dan arzanıraq bolatuǵın grafikalıq sistema retinde qayta anıqladı, burınǵı bóliminiń bahasın tómenletip.<ref name="TheVerge">{{Cite web |date=June 27, 2013 |title=Steve Wozniak on Newton, Tesla, and why the original Macintosh was a 'lousy' product |url=https://www.theverge.com/2013/6/27/4468314/steve-wozniak-on-how-the-newton-changed-his-life |archive-url=https://web.archive.org/web/20160312014832/http://www.theverge.com/2013/6/27/4468314/steve-wozniak-on-how-the-newton-changed-his-life |archive-date=March 12, 2016 |access-date=June 25, 2018}}</ref> Sonday-aq, Djobs sol waqıtta kompaniyanıń kópshilik tabısın keltirip atırǵan Apple II bólimine de jaqtırmay qaradı.<ref name="rice19850415" />
1984-jılı Apple Macintosh-tı iske qostı, ol [[programmalastırıw tili]] bolmaǵan birinshi jeke kompyuter edi.<ref name="IsProgramingObsolete">{{Cite web |last=Harvey |first=Brian |date=1994 |title=Is Programing Obsolete? |url=http://www.eecs.berkeley.edu/~bh/obsolete.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131005000323/http://www.eecs.berkeley.edu/~bh/obsolete.html |archive-date=October 5, 2013 |access-date=June 14, 2013 |publisher=Electrical Engineering and Computer Sciences, [[University of California, Berkeley]]}}</ref> Onıń debyutı «1984» dep atalǵan, Ridli Skott tárepinen rejissyorlıq etilgen hám 1984-jıl 22-yanvarda Super Bowl XVIII-diń úshinshi shereginde kórsetilgen 1.5 million AQSH dollarlıq telereklama menen belgilendi.<ref>{{Cite web |last=Friedman |first=Ted |title=Apple's 1984: The Introduction of the Macintosh in the Cultural History of Personal Computers |url=http://www.duke.edu/~tlove/mac.htm |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20121014051705/http://www.duke.edu/~tlove/mac.htm |archive-date=October 14, 2012}}</ref> Bul Apple kompaniyasınıń tabısı ushın ayrıqsha waqıya dep bahalandı<ref>{{Cite news |last=Maney |first=Kevin |date=January 28, 2004 |title=Apple's '1984' Super Bowl commercial still stands as watershed event |work=[[USA Today]] |url=https://usatoday30.usatoday.com/tech/columnist/kevinmaney/2004-01-28-maney_x.htm |access-date=April 18, 2017 |archive-date=March 13, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180313054828/https://usatoday30.usatoday.com/tech/columnist/kevinmaney/2004-01-28-maney_x.htm |url-status=live}}</ref> hám CNN tárepinen «shedevr»,<ref>{{Cite web |last=Leopold |first=Todd |date=February 3, 2006 |title=Why 2006 isn't like '1984' |url=https://edition.cnn.com/2006/SHOWBIZ/02/02/eye.ent.commercials/ |access-date=April 18, 2017 |publisher=[[CNN]] |archive-date=April 5, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140405133016/http://edition.cnn.com/2006/SHOWBIZ/02/02/eye.ent.commercials |url-status=live}}</ref> al TV Guide tárepinen barlıq waqıtlardaǵı eń ullı telereklamalardıń biri dep tán alındı.<ref>{{Cite web |date=October 12, 1999 |title=The greatest commercials of all time |url=https://www.tvguide.com/tv/magazine/990628/ftr6.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/19991012071246/http://www.tvguide.com/tv/magazine/990628/ftr6.asp |archive-date=October 12, 1999 |access-date=April 18, 2017 |website=[[TV Guide]]}}; {{Cite web |first=Aaron |last=Taube |title=How The Greatest Super Bowl Ad Ever – Apple's '1984' – Almost Didn't Make It To Air |url=http://www.businessinsider.com/apple-super-bowl-retrospective-2014-1 |website=[[Business Insider]] |date=January 22, 2014 |access-date=April 18, 2017 |archive-date=March 30, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190330104642/https://www.businessinsider.com/apple-super-bowl-retrospective-2014-1 |url-status=live}}</ref>
Reklama Macintoshqa úlken qızıǵıwshılıq payda etti, hám dáslepki satıwlar jaqsı boldı, biraq úsh aydan keyin pikirler kele baslaǵanda satıwlar ádewir tómenley basladı. Djobs 128 kilobayt RAM talap etken edi, bul onıń tezligin hám programmalıq támiynatın sheklep, 1,000 dollar (2024-jılda 3,000 dollarǵa teń) bahaǵa umtılıwǵa alıp keldi. Macintosh 2,495 dollarǵa (2024-jılda 7,600 dollarǵa teń) satıldı, bul baha áste islewi sebepli sınshılar tárepinen qattı sınǵa alındı.<ref>{{Harvnb|Linzmayer|2004|page=98}}; {{Harvnb|Swaine|2014|pages=441–443}}; {{Cite book |last=Isaacson |first=Walter |title=Steve Jobs |title-link=Steve Jobs (book) |publisher=[[Simon and Schuster]] |year=2015 |isbn=978-1-5011-2762-5}} pp. 186–187; {{Cite book |first=Andy |last=Hertzfeld |year=2005 |title=Revolution in The Valley: The Insanely Great Story of How the Mac Was Made |publisher=O'Reilly Media |isbn=978-0-596-00719-5}}</ref> 1985-jıldıń basında bul satıwlardıń tómenlewi Stiv Djobs penen eki jıl burın Pepsi kompaniyasınan Djobstıń «Siz ómirińizdiń qalǵan bólegin qant suwın satıwǵa arnaysız ba, yamasa meniń menen birge dúnyanı ózgertesiz be?»<ref>{{Harvnb|Linzmayer|2004|page=156}}; {{Harvnb|Isaacson|2015|pages=153–154}}</ref> degen sózleri menen shaqırılǵan CEO Djon Skalli arasında biylik gúresin qozǵadı.<ref>{{Cite web |last=Gallo |first=Carmine |date=January 22, 2014 |title=How Steve Jobs And Bill Gates Inspired John Sculley To Pursue The 'Noble Cause |url=https://www.forbes.com/sites/carminegallo/2016/11/12/how-steve-jobs-and-bill-gates-inspired-john-sculley-to-pursue-the-noble-cause/#9eaee3232bd5 |access-date=March 31, 2019 |website=[[Forbes]] |archive-date=March 31, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331065556/https://www.forbes.com/sites/carminegallo/2016/11/12/how-steve-jobs-and-bill-gates-inspired-john-sculley-to-pursue-the-noble-cause/#9eaee3232bd5 |url-status=live}}</ref> Skalli Apple direktorlar keńesiniń bir awızdan qollawı menen Djobstı Macintosh bóliminiń basshısı lawazımınan bosattı.<ref>{{Cite book |last1=Schlender |first1=Brent |title=Becoming Steve Jobs: The Evolution of a Reckless Upstart into a Visionary Leader |last2=Tetzeli |first2=Rick |date=2016 |publisher=Crown Business; Reprint edition |isbn=978-0-385-34742-6 |ref={{harvid|Schlender|2016}} |pages=87–92}}; {{Harvnb|Linzmayer|2004|page=156}}</ref>
Direktorlar keńesi Skallige Djobstı hám onıń sınaqtan ótpegen ónimlerge qımbat kirisiwlerdi baslaw múmkinshiligin sheklewdi tapsırdı. Skallidiń basqarıwına boysınıwdıń ornına, Djobs onı basshılıqtan shetletiwge urındı.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=156–157}} Jan-Lui Gasse Skallige Djobstıń direktorlar keńesinde awdarıspaq shólkemlestiriwge urınıp atırǵanın xabarladı hám shuǵıl jıynalısqa shaqırdı, onda Apple kompaniyasınıń atqarıwshı xızmetkerleri Skallidiń tárepin alıp, Djobstı barlıq operaciyalıq wazıypalardan bosattı.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=156–157}} Djobs 1985-jıldıń sentyabr ayında Apple kompaniyasınan ketti hám NeXT kompaniyasın shólkemlestiriw ushın bir neshe Apple xızmetkerlerin ózi menen birge alıp ketti.<ref>{{Cite news |last=Spector |first=G |date=September 24, 1985 |title=Apple's Jobs Starts New Firm, Targets Education Market |page=109 |work=[[PC Week]]}}</ref> Voznyak ta 1985-jıldıń basında basqa joybarlar menen shuǵıllanıw ushın Apple kompaniyasındaǵı aktiv jumısınan ketken edi, Apple II bólimine kompaniyanıń qatnasına narazılıǵın bildirip hám kompaniya «sońǵı bes jıl dawamında nadurıs baǵıtta ketip atır» dep aytqan edi.<ref name="rice19850415">{{Cite news |last=Rice |first=Valerie |date=April 15, 1985 |title=Unrecognized Apple II Employees Exit |page=35 |work=[[InfoWorld]] |url=https://books.google.com/books?id=zC4EAAAAMBAJ&pg=PA35 |access-date=November 6, 2017 |archive-date=March 1, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230301054845/https://books.google.com/books?id=zC4EAAAAMBAJ&pg=PA35 |url-status=live}}</ref><ref name="wozemployee">{{Cite news |date=January 3, 2018 |title=I Never Left Apple |language=en-US |work=Offally Woz |url=http://woz.org/letters/never-left-apple |access-date=October 2, 2018 |archive-date=October 2, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181002215223/http://woz.org/letters/never-left-apple/ |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news |title=CNN.com Video |work=[[CNN]] |url=http://www.cnn.com/video/?/video/bestoftv/2011/08/25/exp.piers.wozniak.jobs.reaction.cnn |access-date=March 27, 2019 |archive-date=February 3, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140203113642/http://www.cnn.com/video/?%2Fvideo%2Fbestoftv%2F2011%2F08%2F25%2Fexp.piers.wozniak.jobs.reaction.cnn |url-status=live}}</ref> Voznyak Apple kompaniyasında wákil sıpatında jumıs islewin dawam etti, jılına shama menen 120,000 dollar kóleminde stipendiya alıp turdı.<ref name="wozemployee" /><ref name="iWoz" /> Djobs hám Voznyak ketkennen keyin de Apple kompaniyasınıń akcionerleri bolıp qaldı.<ref name="wozstock">[http://www.fool.com/research/2000/features000302.htm Apple's ''Other'' Steve (Stock Research)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061019134707/http://www.fool.com/research/2000/features000302.htm|date=October 19, 2006}} March 2, 2000, [[The Motley Fool]].</ref>
1985-jılı Djobs hám Voznyak ketkennen keyin, Skalli sol jılı yadı tórt ese kóp bolǵan Macintosh 512K kompyuterin shıǵardı hám birinshi aqılǵa muwapıq bahadaǵı PostScript lazer printeri LaserWriter'di tanıstırdı. Sonday-aq, PostScript tiliniń artıqmashılıqlarınan paydalanǵan dáslepki stol ústi baspa qosımshası PageMaker, Aldus Corporation tárepinen 1985-jıldıń iyul ayında shıǵarıldı.{{Sfn|Linzmayer|2004|pages=158–159}} Macintosh, LaserWriter hám PageMaker birikpesiniń stol ústi baspa bazarın jaratıwǵa sebepshi bolǵanı aytıladı.<ref>{{Cite web |title=The History of Desktop Publishing |url=https://www.lifewire.com/when-was-desktop-publishing-invented-1073863 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210227131823/https://www.lifewire.com/when-was-desktop-publishing-invented-1073863 |archive-date=February 27, 2021 |access-date=April 30, 2007 |publisher=[[Lifewire]]}}</ref>
Stol ústi baspa bazarındaǵı bul ústem poziciya<ref>{{Cite book |last=Swaine |first=Michael |title=Fire in the Valley: The Birth and Death of the Personal Computer |publisher=Pragmatic Bookshelf |year=2014 |isbn=978-1-68050-352-4}} pp. 359–363</ref> kompaniyaǵa joqarı bahalı segmentlerine itibar qaratıwǵa múmkinshilik berdi, bul «joqarı-oń siyasatı» dep atalıp, baha hám payda diagrammasındaǵı ornı menen baylanıslı edi. Joqarıraq baha noqatlarında satılatuǵın jańa modeller joqarı payda shegarasın usındı hám tájiriybeli paydalanıwshılar tezliktiń hár bir artıwın qabıl etkenlikten, ulıwma satıwlarǵa hesh qanday tásir etpegendey kórindi. Ayırımlar ózlerin bazardan shıǵarıp taslawı múmkin dep táshiwishlense de, 1980-jıllardıń ortasına kelip «joqarı-oń siyasatı» tolıq kúshke kirdi, bul Jan-Lui Gasseniń Macintosh II kompyuteriniń 55% payda shegine tiykarlanǵan «eliw bes yamasa ólim» uranına baylanıslı edi.<ref name="insidestoryCarlton">{{Cite book |last=Carlton |first=Jim |url=https://archive.org/details/appleinsidestory00carl |title=Apple: The inside story of intrigue, egomania, and business blunders |publisher=[[Random House]] |year=1997 |isbn=978-0-8129-2851-8 |location=New York}}</ref>
Bul siyasat 1980-jıllardıń aqırında keri tásir ete basladı, sebebi IBM PC úylesimli kompyuterlerde Macintoshtıń ayırım funkciyalarına iye bolǵan, biraq ádewir arzan bahadaǵı stol ústi baspa programmaları payda boldı. Kompaniya stol ústi baspa bazarındaǵı ústem poziciyasınan ayrıldı hám Apple ónimlerin endi satıp ala almaytuǵın kóplegen dáslepki tutınıwshı bazasınan alıslap ketti. 1989-jılǵı Rojdestvo máwsimi kompaniya tariyxında birinshi ret satıwlardıń tómenlewi menen belgilendi, bul Apple akciyalarınıń bahasınıń 20% tómenlewine alıp keldi.<ref name="insidestoryCarlton" /> Usı dáwir dawamında Skalli menen Gasse arasındaǵı qatnasıqlar jamanlastı, bul Skallidiń 1990-jıldıń yanvar ayında Maykl Spindlerdi bas operaciyalıq direktor etip tayınlaw arqalı Gasseni lawazımınan túsiriwine alıp keldi.{{Sfn|Linzmayer|2004|page=184–185}} Sol jılı Gasse kompaniyadan ketip, básekiles Be Inc. kompaniyasın shólkemlestiredi<nowiki/>[[Be Inc.|.]]{{Sfn|Linzmayer|2004|page=160}}
=== 1990–1997: Qulaw hám qayta shólkemlestiriw ===
[[File:Apple macintosh lcII.jpg|thumb|Macintosh LC II]]
Kompaniya strategiyasın ózgertti hám 1990-jıldıń oktyabr ayında úsh arzan modeldi usındı: Macintosh Classic, Macintosh LC hám Macintosh IIsi. Bulardıń hámmesi jıynalǵan talap sebepli ádewir satılıwlarǵa eristi.{{Sfn|Linzmayer|2004|page=128}} 1991-jılı Apple házirgi derlik barlıq zamanagóy noutbuklardıń formasın belgilep bergen dizaynı menen úlken tabısqa erisken PowerBooktı usındı. Sol jılı Apple System 7 di de usındı, bul Macintosh operaciyalıq sistemasınıń úlken jańalanıwı bolıp, interfeyske reńlerdi qostı hám jańa tarmaq imkaniyatların kirgizdi.
Arzan Maclerdiń hám PowerBooktıń tabısı kirislerdiń artıwına alıp keldi.<ref name="lemsculley">{{Cite web |last=Hormby |first=Thomas |date=February 22, 2006 |title=Growing Apple with the Macintosh: The Sculley years |url=http://lowendmac.com/orchard/06/john-sculley-years-apple.html |access-date=March 2, 2007 |website=[[Low End Mac]] |archive-date=March 25, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140325231124/http://lowendmac.com/orchard/06/john-sculley-years-apple.html |url-status=live}}</ref> Bir qansha waqıt dawamında Apple júdá jaqsı islep, paydanı arttırıp jańa ónimlerdi usındı. MacAddict jurnalı 1989-jıllar menen 1991-jıllar arasındaǵı dáwirdi Macintoshtıń «birinshi altın dáwiri» dep atadı.<ref>{{Cite magazine |date=January 2004 |title=MacAddict |url=https://archive.org/stream/MacAddict-089-200401/MacAddict-089-200401-BobKiwi-v1_djvu.txt |magazine=[[MacAddict]] |issue=89 |access-date=April 1, 2017}}</ref>[[File:Apple PenLite prototype, 1992.jpg|thumb|PenLite - bul Appledıń 1992-jılı Mac OS ti planshetke alıp keliw ushın jaratılǵan birinshi planshet kompyuter prototipi. Ol Newton paydasına biykar etildi.<ref>{{Cite web |title=Exclusive: New pics of Apple's unreleased tablet prototype from 1992 – and the Mac that flew on the Space Shuttle |url=http://www.stuff.tv/news/exclusive-new-pics-apples-unreleased-tablet-prototype-1992-and-mac-flew-space-shuttle |access-date=April 14, 2016 |publisher=stuff.tv |archive-date=March 31, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331081051/https://www.stuff.tv/news/exclusive-new-pics-apples-unreleased-tablet-prototype-1992-and-mac-flew-space-shuttle |url-status=live}}</ref>]]
Arzan turmıslıq Maclerdiń, ásirese LC niń tabısı, qımbat mashinalardıń satılıwın kemeytti. Bunı sheshiw ushın basqarma bir neshe jańa brendlerdi kirgizdi, birdey mashinalardı hár túrli bahalarda, hár qıylı bazarlar ushın sattı: joqarı dárejeli Quadra seriyası, orta dárejeli Centris seriyası hám turmıslıq Performa seriyası. Bul kóp modeller arasında ádewir turmıslıq aljasıwlarǵa alıp keldi.<ref name="vawperforma">{{Cite web |title=Macintosh Performa |url=http://www.vectronicsappleworld.com/profiles/performa.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20130419164519/http://www.vectronicsappleworld.com/profiles/performa.html |archive-date=April 19, 2013 |access-date=November 29, 2010 |publisher=Vectronics Apple World}}</ref>
1993-jılı Apple II seriyası toqtatıldı. Onı islep shıǵarıw qımbat edi, hám kompaniya onıń ele de arzan Macintosh modelleriniń satılıwın azaytıp atırǵanın sheshti. LC di shıǵarǵannan keyin, Apple baǵdarlamashılardı Apple II ornına Macintosh ushın qosımshalar jaratıwǵa shaqırdı hám satıwshılarǵa tutınıwshılardı Apple II den Macintosh qa qaray baǵdarlawǵa ruqsat berdi.<ref>{{Cite web |date=July 10, 2002 |title=The Apple IIGS, Cont |url=http://apple2history.org/history/ah11.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080912044443/http://apple2history.org/history/ah11.html |archive-date=September 12, 2008 |access-date=July 8, 2017 |website=Apple II History}}</ref> Apple IIe 1993-jılı toqtatıldı.<ref>{{Cite web |last=Edwards |first=Benj |date=January 18, 2013 |title=30 years of the Apple Lisa and the Apple IIe |url=https://www.macworld.com/article/2025408/30-years-of-the-apple-lisa-and-the-apple-iie.html |access-date=July 8, 2017 |website=[[Macworld]] |publisher=[[International Data Group]] |archive-date=August 19, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200819175606/https://www.macworld.com/article/2025408/30-years-of-the-apple-lisa-and-the-apple-iie.html |url-status=live}}</ref>
Apple 1990-jıllar dawamında bir neshe sátsiz turmıslıq ónimlerdi sınap kórdi, sonıń ishinde QuickTake cifrlı kameraları, PowerCD kóshpeli CD audio pleerleri, kolonkalar, Pippin video oyın konsoli, eWorld onlayn xızmeti hám Apple Interactive Television Box bar. Djon Skallidiń real emes bazar boljawlarına tiykarlanǵan mashqalalı Newton planshet bólimine úlken resurslar jumsaldı.<ref>{{Cite web |last=Huddleston |first=Tom Jr. |date=January 12, 2021 |title=From Atari's 'Pong' console to the first CD player and Xbox: 10 of the biggest tech products to debut at Las Vegas' famous Consumer Electronics Show |url=https://www.cnbc.com/2021/01/12/biggest-tech-products-to-debut-at-ces-over-the-years.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210218151001/https://www.cnbc.com/2021/01/12/biggest-tech-products-to-debut-at-ces-over-the-years.html |archive-date=February 18, 2021 |access-date=May 10, 2021 |website=[[CNBC]] |language=en-US}}</ref>
Usı dáwir dawamında, Microsoft arzan jeke kompyuterlerge programmalıq támiynat jetkiziwge itibar qaratıp, [[Microsoft Windows|Windows]] penen bazar úlesin alıwdı dawam etti, al Apple qımbat bolsa da jaqsı injenerlik tájiriybe usındı.<ref>{{Cite web |title=1990–1995: Why the World Went Windows |url=http://www.roughlydrafted.com/RD/Q4.06/3EC02E78-FD4D-4CDF-92A0-9C4CBDFAB3D2.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120104160236/http://www.roughlydrafted.com/RD/Q4.06/3EC02E78-FD4D-4CDF-92A0-9C4CBDFAB3D2.html |archive-date=January 4, 2012 |access-date=August 12, 2008 |website=Roughly Drafted}}</ref> Apple joqarı payda normalarına isendi hám hesh qashan anıq juwap bergen joq; ol Apple Computer, Inc. v. Microsoft Corp. isinde Lisaǵa uqsas grafikalıq interfeys islep shıǵarǵanı ushın Microsofttı sudqa berdi''[[Apple Computer, Inc. v. Microsoft Corp.|.]]''<ref name="lemms">Hormby, Thomas. [http://lowendmac.com/orchard/06/apple-vs-microsoft.html The Apple vs. Microsoft GUI lawsuit] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080304145809/http://lowendmac.com/orchard/06/apple-vs-microsoft.html|date=March 4, 2008}}, ''[[Low End Mac]]'', August 25, 2006. Retrieved March 2, 2007.</ref> Sud isleri jıllar dawamında sozıldı hám aqırında biykar etildi. Úlken ónim sátsizlikleri hám Windows qa bazar úlesiniń tez joǵalıwı Applediń abıroyına zıyan jetkerdi, hám 1993-jılı Skallidiń ornına Maykl Spindler bas direktor bolıp tayınlandı.<ref>{{Cite web |title=Michael Spindler: The Peter Principle at Apple |url=http://lowendmac.com/orchard/06/michael-spindler-apple.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080908030156/http://lowendmac.com/orchard//06/michael-spindler-apple.html |archive-date=September 8, 2008 |access-date=August 12, 2008}}</ref>
[[File:PowerMac 6100-66b.JPG|left|thumb|1994-jılı shıǵarılǵan Power Macintosh 6100, PowerPC processorlarına ótkennen keyingi Applediń birinshi jańa úy kompyuter modeli boldı.]]
Spindler basshılıǵında, Apple, [[IBM]] hám Motorola 1994-jılı jańa esaplaw platformasın (PowerPC Reference Platform yamasa PReP) jaratıw ushın AIM birlespesin dúzdi, onda IBM hám Motorola apparatlıq támiynatı Apple programmalıq támiynatı menen birlestirildi. AIM birlespesi PReP tiń ónimdarlıǵı hám Applediń programmalıq támiynatı PC di artta qaldırıp, usılayınsha Windowstıń ústemligine qarsı turadı dep úmit etti. Sol jılı Apple Motorola nıń PowerPC processorı menen jumıs isleytuǵın kóplegen kompyuterlerdiń birinshi bolǵan Power Macintosh-tı tanıstırdı.<ref>{{Cite web |title=Power Macintosh 6100 |url=http://www.apple-history.com/body.php?page=gallery&model=6100&performa=off&sort=date&order=ASC&range= |access-date=August 12, 2008 |archive-date=September 11, 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070911010221/http://www.apple-history.com/body.php?page=gallery |url-status=live}}</ref>
Birlespeden soń, Apple Motorola hám basqa kompaniyalarǵa Macintosh klonların islewge ruqsat beriw ideyasına ashıq boldı. Keyingi eki jıl ishinde 75 túrli Macintosh klon modeli shıǵarıldı. Biraq, 1996-jılǵa kelip, Apple basshıları klonlar kompaniyanıń óz joqarı klasslı kompyuterleriniń satılıwın, yaǵnıy payda norması eń joqarı bolǵan ónimlerdiń satılıwın kemsitip atırǵanınan táshiwishlene basladı.{{sfn|Linzmayer|2004|pp=[https://books.google.com/books?id=mXnw5tM8QRwC&pg=PA254 254–256]}}
1996-jılı Spindler ornına Gil Amelio bas direktor etip tayınlandı, ol korporativ qayta tiklewshi sıpatındaǵı abıroyı ushın jumısqa alınǵan edi. Amelio tereń ózgerisler engizdi, sonıń ishinde keń kólemli jumıstan bosatıwlar hám shıǵınlardı qısqartıw da bar edi.<ref>Chaffin, Bryan. [https://web.archive.org/web/20171128173134/https://www.macobserver.com/article/2001/02/06.13.shtml "Former Apple CEO Gil Amelio Lands A New CEO Job | The Mac Observer"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171128173134/https://www.macobserver.com/article/2001/02/06.13.shtml |date=November 28, 2017 }}, The Mac Observer, February 6, 2001. Retrieved August 15, 2008.</ref>
Bul dáwir jáne de Macintosh operaciyalıq sistemasın (MacOS) modernizaciyalawdıń kóplegen sátsiz háreketleri menen belgilendi. Dáslepki Macintosh operaciyalıq sisteması (System 1) kóp wazıypalılıq (bir waqıtta bir neshe qosımshalardı isletiw) ushın dúzilmegen edi. Kompaniya bunı System 5-te kooperativ kóp wazıypalı rejim engiziw arqalı dúzetiwge háreket etti, biraq jáne de zamanagóy usıldıń kerek ekenin sheshti.<ref>{{Cite web |title=1990–1995: Hitting the Wall |url=http://www.roughlydrafted.com/RD/Home/B8DA34A3-333B-4204-BDF3-E74608998702.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080924063130/http://www.roughlydrafted.com/RD/Home/B8DA34A3-333B-4204-BDF3-E74608998702.html |archive-date=September 24, 2008 |access-date=August 14, 2008 |website=Roughly Drafted}}</ref> Bul 1988-jılı Pink joybarına, sol jılı A/UX-ke, 1994-jılı Copland-qa alıp keldi hám 1996-jılı BeOS-tı satıp alıwdı bahaladı. Be menen sóylesiwler kompaniyanıń bas direktorı, burınǵı Apple basshısı Jan-Lui Gasse $300 million talap etkende toqtap qaldı, Apple bolsa $125 million usınǵan edi.<ref>{{Cite web |last=Tom |first=Hormby |date=August 10, 2013 |title=The Rise and Fall of Apple's Gil Amelio |url=http://lowendmac.com/2013/the-rise-and-fall-of-apples-gil-amelio |access-date=March 28, 2015 |website=Low End Mac |publisher=Cobweb Publishing, Inc. |archive-date=March 29, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150329041618/http://lowendmac.com/2013/the-rise-and-fall-of-apples-gil-amelio/ |url-status=live}}</ref> Bankrotlıqtan bir neshe hápte aldın,<ref>{{Cite web |last=Thompson |first=Ben |author-link=Ben Thompson (writer) |date=February 5, 2018 |title=Apple's Middle Age |url=https://stratechery.com/2018/apples-middle-age |access-date=March 31, 2019 |website=[[Stratechery]] |archive-date=March 31, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331171319/https://stratechery.com/2018/apples-middle-age/ |url-status=live}}</ref> Apple direktorlar keńesi NeXTSTEP-ti maqul kórdi hám 1996-jıldıń aqırında NeXT-ti $400 millionǵa satıp aldı, Stiv Djobstı saqlap qaldı.<ref>{{Cite web |last=Kawamoto |first=Dawn |date=December 20, 1996 |title=Apple acquires Next, Jobs |url=https://www.cnet.com/tech/tech-industry/apple-acquires-next-jobs/ |access-date=October 26, 2022 |website=CNET |language=en |archive-date=June 6, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220606093742/https://www.cnet.com/tech/tech-industry/apple-acquires-next-jobs/ |url-status=live}}</ref>
=== 1997–2007: Paydaǵa qaytıw ===
NeXT kompaniyasın satıp alıw 1997-jılı 9-fevralda juwmaqlandı,<ref name="archive">{{Webarchive |url= https://web.archive.org/web/*/product.info.apple.com/pr/press.releases/1997/q2/970207.pr.rel.next.html |date=* |title=Apple Computer, Inc. Finalizes Acquisition of NeXT Software Inc.}}, ''Apple Inc.'', February 7, 1997. Retrieved June 25, 2006.</ref> hám direktorlar keńesi Djobstı Applege keńesshi sıpatında qaytardı. 1997-jılı 9-iyulda Djobs direktorlar keńesinde awdarıspaq ámelge asırdı, nátiyjede Amelioda úsh jıl dawamında rekord tómen akciya bahası hám aqshalay joǵaltıwlar baqlaǵannan keyin jumıstan ketti. Keńes Djobstı waqıtsha bas direktor etip tayınladı hám ol dárhal ónim qatarın qayta kórip shıqtı. Djobs modellerdiń 70% in biykar etti, 3000 jumıs ornın qısqarttı hám kompyuter ónimleriniń tiykarǵı baǵdarların saqlap qaldı.<ref name="Entrepreneur20111027">{{Cite web |last=Fell |first=Jason |date=October 27, 2011 |title=How Steve Jobs Saved Apple |url=https://www.entrepreneur.com/article/220604 |access-date=January 24, 2022 |website=Entrepreneur |language=en |archive-date=January 24, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124054654/https://www.entrepreneur.com/article/220604 |url-status=live}}</ref>
Keleyingi ayda, 1997-jıldıń avgust ayında, Stiv Djobs Microsofttı Appleǵa 150 million dollar investiciya salıwǵa hám Mac ushın programmalıq támiynat islep shıǵıwdı dawam ettiriwge isendirdi.<ref>{{Cite news |last1=Chrasekaran |first1=Rajiv |last2=Shannon |first2=Victoria |date=August 7, 1997 |title=Struggling Apple gets boost from Microsoft |newspaper=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1997/08/07/struggling-apple-gets-boost-from-microsoft/41cfacec-5ec8-413b-a967-dd0f98a7c1e7/ |access-date=January 24, 2022 |archive-date=January 19, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230119143823/https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1997/08/07/struggling-apple-gets-boost-from-microsoft/41cfacec-5ec8-413b-a967-dd0f98a7c1e7/ |url-status=live}}</ref> Bul Microsoft ushın «antimonopoliyalıq qorǵanıw siyasatı» dep qabıl etildi, sebebi kompaniya jaqında ǵana AQSH húkimeti menen monopoliyaǵa qarsı is boyınsha kelisimge kelgen edi.<ref>{{Cite news |last=Young |first=Steve |date=August 8, 1997 |title=Apple bailout questioned |work=CNN Money |url=https://money.cnn.com/1997/08/08/technology/apple_microsoft_pkg/ |access-date=January 24, 2022 |archive-date=January 24, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124054636/https://money.cnn.com/1997/08/08/technology/apple_microsoft_pkg/ |url-status=live}}</ref> Sol waqıtları Djobs Applediń ishki kitapxanası hám arxivlerin Stenford universitetine berdi, bul arqalı ótmishke qaraǵanda házirgi waqıt hám keleshekke kóbirek itibar beriwdi názerde tuttı.<ref>{{Cite web |date=December 29, 2011 |title=Stanford archives offer look into Apple history |url=https://www.engadget.com/2011-12-29-stanford-archives-offer-look-into-apple-history.html |access-date=January 18, 2024 |website=Yahoo Finance |language=en-US |archive-date=January 18, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240118204645/https://www.engadget.com/2011-12-29-stanford-archives-offer-look-into-apple-history.html |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |date=December 29, 2011 |title=Apple's origins stored in secret Stanford archive |url=https://www.seattletimes.com/business/apples-origins-stored-in-secret-stanford-archive/ |access-date=January 18, 2024 |website=The Seattle Times |language=en-US |archive-date=January 18, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240118204645/https://www.seattletimes.com/business/apples-origins-stored-in-secret-stanford-archive/ |url-status=live}}</ref> Ol Mac klon kelisimlerin toqtattı hám 1997-jıldıń sentyabr ayında eń iri klon óndiriwshi Power Computing kompaniyasın satıp aldı.<ref>{{Cite web |date=February 18, 2012 |title=Power Computing Corporation |url=https://support.apple.com/kb/TA37306?locale=en_US |access-date=May 10, 2017 |website=Official Apple Support |publisher=Apple Inc. |archive-date=March 25, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210325120812/https://support.apple.com/kb/TA37306?locale=en_US |url-status=live}}</ref> 1997-jılı 10-noyabrde Apple Store veb-saytı iske tústi, ol JK óndiriwshi Dell kompaniyasınıń tabıslı modeli sıyaqlı jańa buyırtpa boyınsha óndiriw modeline baylanıslı edi.<ref>{{Cite web |last=Harreld |first=Heather |date=January 5, 1997 |title=Apple gains tech, agency customers in Next deal |url=http://www.fcw.com/print/3_1/news/64412-1.html?type=pf |archive-url=https://web.archive.org/web/20081206061012/http://www.fcw.com/print/3_1/news/64412-1.html?type=pf |archive-date=December 6, 2008 |access-date=August 15, 2008 |website=[[Federal Computer Week]]}}; {{Cite news |date=November 10, 1997 |title=Apple unveils new marketing strategy |work=[[Knight Ridder]]/[[Tribune News Service]] |url=http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-5564882_ITM|url-status=dead|access-date=August 15, 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081113132409/http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-5564882_ITM|archive-date=November 13, 2008}}</ref> Bul basqıshlar Djobs ushın paydalı boldı; onıń bas direktor sıpatındaǵı birinshi jılınıń aqırında kompaniya 309 million dollar payda taptı.<ref name="Entrepreneur20111027" />
{{Multiple image
| direction = horizontal
| total_width = 250
| image1 = IMac G3 Bondi Blue, three-quarters view.png
| caption1 = iMac
| image2 = Clamshell iBook G3.jpg
| caption2 = iBook
| image3 = Apple Yosemite.JPG
| caption3 = Power Macintosh G3
| image4 = Apple PowerBook G3 500 Pismo-2763.jpg
| caption4 = PowerBook G3
| perrow = 2 / 2
}}
1998-jılı 6-mayda Apple dáslepki Macintosh ti eske salatuǵın jańa hámmesi bir qurılmadaǵı kompyuterdi usındı: iMac. iMac úlken jetiskenlikke erisip, birinshi bes ayda 800,000 dana satıldı,<ref name="800kimacs">{{Cite web |last=Apple Canada Inc |date=January 5, 1999 |title=800,000 iMacs Sold in First 139 Days |url=http://www.ebooklyn.net/p/800000-imacs-sold-in-first-139-days.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141108074139/http://www.ebooklyn.net/p/800000-imacs-sold-in-first-139-days.html |archive-date=November 8, 2014 |access-date=January 26, 2008}}</ref> hám 3+1⁄2 dyuymlik disketalar sıyaqlı eski texnologiyalardan bas tartıw, USB jalǵaǵıshın erte qabıllaw hám Ethernet hám telefon modemi arqalı internetke qosılıw múmkinshiligi («i» háribi iMac atamasında)<ref name="Alyson Raletz">{{Cite web |last=Raletz |first=Alyson |date=June 7, 2012 |title=Man who came up with iMac name tells what the 'i' stands for |url=http://www.bizjournals.com/kansascity/blog/2012/06/man-who-came-up-with-imac-name-tells.html?page=all |access-date=March 30, 2013 |website=Kansas City Business Journal |archive-date=November 6, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121106125948/http://www.bizjournals.com/kansascity/blog/2012/06/man-who-came-up-with-imac-name-tells.html?page=all |url-status=live}}</ref> menen aldın ala ornatılıp keliwi arqalı sanaatta úlken ózgerislerge alıp keldi. Onıń kózge kóringen tamshı forması hám yarım móldir materialları Amelio tárepinen jumısqa alınǵan Djonatan Ayv tárepinen dizayn islengen edi, ol Djobs penen on jıldan aslam waqıt birge islesip, Apple ónimleriniń dizaynın qayta quradı.<ref name="Time">{{Cite magazine |last=John Arlidge |date=March 17, 2014 |title=Jonathan Ive Designs Tomorrow |magazine=Time |url=https://time.com/jonathan-ive-apple-interview/ |access-date=March 22, 2014 |archive-date=March 21, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140321233000/http://time.com/jonathan-ive-apple-interview/ |url-status=live}}</ref><ref>[[Lev Grossman|Grossman, Lev]]. [https://web.archive.org/web/20070114062907/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1576854,00.html The Apple Of Your Ear], ''[[Time (magazine)|Time]]'', January 12, 2007. Retrieved February 1, 2007; Wilson, Greg. [https://web.archive.org/web/20080228235549/http://www.nydailynews.com/news/2007/01/14/2007-01-14_private_icreator_is_genius_behind_apples.html Private iCreator is genius behind Apple's polish], ''[[New York Daily News]]'', January 14, 2007. Retrieved February 1, 2007.</ref>
Bir jıldan sál kóbirek waqıt ótkennen keyin, 1999-jılı 21-iyulda, Apple iBook atlı tutınıwshılar ushın noutbuktı usındı. Bul Djobstıń tek tórt ónim shıǵarıw strategiyasın juwmaqladı: professionallar ushın Power Macintosh G3 stol ústi kompyuteri hám PowerBook G3 noutbuginiń jetilistirilgen versiyaları, hám tutınıwshılar ushın iMac stol ústi kompyuteri hám iBook noutbugi. Djobs kishi ónim qatarı sapa hám innovaciyaǵa kóbirek itibar beriwge múmkinshilik beretuǵının ayttı.<ref>{{Cite web |date=July 26, 2019 |title=The one thing Steve Jobs did that turned around Apple |url=https://www.launchtomorrow.com/2019/07/the-one-thing-steve-jobs-did-that-turned-around-apple |access-date=January 24, 2022 |website=Launch Tomorrow |language=en-US |archive-date=March 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220330020730/https://www.launchtomorrow.com/2019/07/the-one-thing-steve-jobs-did-that-turned-around-apple |url-status=dead}}</ref>
Sol waqıtları Apple professionallar hám tutınıwshılar ushın cifrlı media óndiriw programmalıq támiynatınıń portfelin jaratıw ushın kóplegen satıp alıwlardı ámelge asırdı. Apple Macromedia kompaniyasınıń Key Grip cifrlı video montajlaw programmalıq támiynat joybarın satıp aldı, ol 1999-jılı aprelde Final Cut Pro sıpatında iske túsirildi.<ref>{{Cite web |date=October 25, 2006 |title=Why Apple Bounced Back |url=http://www.roughlydrafted.com/RD/Q4.06/8F4B780E-674F-4421-A44D-7B1EAE9C1BA6.html |access-date=November 8, 2014 |website=Roughly Drafted |archive-date=August 15, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180815205629/http://www.roughlydrafted.com/RD/Q4.06/8F4B780E-674F-4421-A44D-7B1EAE9C1BA6.html |url-status=live}}; {{Cite web |date=June 7, 2013 |title=A new beginning or swan song for Final Cut Pro X |url=http://www.grreporter.info/en/new_beginning_or_swan_song_final_cut_pro_x/9411 |access-date=November 8, 2014 |website=GR Reporter |publisher=GRRreporter Ltd |archive-date=April 2, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190402132734/http://www.grreporter.info/en/new_beginning_or_swan_song_final_cut_pro_x/9411 |url-status=live}}</ref> Key Grip tiń islep shıǵılıwı jáne de Apple kompaniyasınıń 1999-jılı oktyabrde tutınıwshılar ushın video montajlaw ónimi iMovie di shıǵarıwına alıp keldi.<ref name="Bell">{{Cite web |last=Matt Bell, Mark Wherry |date=September 2002 |title=APPLE/EMAGIC TAKEOVER The Inside Story Of The Deal That Changed The Music World |url=http://www.soundonsound.com/sos/sep02/articles/emagic.asp |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20141108080250/https://www.soundonsound.com/sos/sep02/articles/emagic.asp |archive-date=November 8, 2014 |access-date=November 8, 2014 |website=Sound on Sound |publisher=SOS Publications Group}}</ref> Apple 2000-jılı aprelde DVD avtorlıq programmalıq támiynatı DVDirector di islep shıqqan nemis kompaniyası Astarte ni satıp aldı, Apple onı professionallarǵa baǵdarlanǵan DVD Studio Pro etip qayta qapladı hám onıń texnologiyasın tutınıwshılar bazarı ushın iDVD di jaratıw ushın qayta paydalandı.<ref name="Bell" /> 2000-jılı Apple Casady & Greene kompaniyasınan SoundJam MP audio pleer programmalıq támiynatın satıp aldı. Apple baǵdarlamanı [[iTunes]] dep qayta atadı hám paydalanıwshı interfeysin ápiwayılastırıp, CD jazıw funkciyasın qostı.<ref>{{Cite web |last=Seff |first=Jonathan |date=May 1, 2001 |title=The Song Is Over for SoundJam |url=https://www.macworld.com/article/1002145/11soundjam.html |access-date=December 16, 2017 |website=[[Macworld]] |publisher=[[International Data Group]] |archive-date=April 2, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190402152452/https://www.macworld.com/article/1002145/11soundjam.html |url-status=live}}</ref>
2001-jılı Apple úsh xabarlandırıw menen baǵdarın ózgertti. Birinshi, 2001-jılı 24-martta, Apple jańa zamanagóy operaciyalıq sistema, Mac OS X tiń shıǵarılıwın járiyaladı. Bul 1990-jıllardıń basındaǵı bir neshe sátsiz urınıwlardan hám bir neshe jıllıq rawajlanıwdan keyin boldı. Mac OS X, [[Unix]] tiń turaqlılıǵı, isenimliligi hám qáwipsizligin qayta islengen paydalanıwshı interfeysiniń qolaylılıǵı menen biriktiriw ushın NeXTSTEP, OpenStep hám BSD Unix ke tiykarlanǵan. Ekinshi, 2001-jılı mayda, birinshi eki Apple Store usaqlap satıw orınları Virginiya hám Kaliforniyada ashıldı, kompaniya ónimleriniń jaqsılanǵan prezentaciyasın usındı.<ref>{{Cite web |title=Apple Stores 2001–2003 |url=http://www.ifoapplestore.com/stores/chronology_2001-2003.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110927210608/http://www.ifoapplestore.com/stores/chronology_2001-2003.html |archive-date=September 27, 2011 |access-date=October 7, 2011 |publisher=IFO Apple Store}}</ref> Sol waqıtta kóplegen dúkanlardıń sátsizlikke ushıraytuǵının boljaǵan edi, biraq olar úlken tabısqa erisip, pútkil dúnya boyınsha 500 den aslam dúkannıń birinshi boldı. Úshinshi, 2001-jılı 23-oktyabrde iPod kóshpeli cifrlı audio pleerdi debyut isledi. Ónim dáslep 2001-jılı 10-noyabrde satıwǵa shıqtı hám oǵada tabıslı boldı, altı jıl ishinde 100 millionnan aslam dana satıldı.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/4625262.stm Apple enjoys ongoing iPod demand] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171128173200/http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/4625262.stm|date=November 28, 2017}}, [[BBC News]], January 18, 2006. Retrieved April 27, 2007; Cantrell, Amanda. [https://money.cnn.com/2006/03/29/technology/apple_anniversary Apple's remarkable comeback story] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200915151355/https://money.cnn.com/2006/03/29/technology/apple_anniversary/|date=September 15, 2020}}, [[CNN]], March 29, 2006. Retrieved March 2, 2007.</ref>[[File:ITunes Store Songs Sales.jpg|thumb|[[iTunes Store]] nızamlı muzıka júklep alıw industriyasın qáliplestiriwde júdá tabıslı boldı; diagramma 2003-jıldan 2010-jılǵa shekem satılǵan qosıqlar sanın kórsetedi.]]
2003-jılı [[iTunes Store]] bir qosıq ushın 99 cent bahasında muzıka júklep alıw hám iPod integraciyası menen iske qosıldı. Ol tez arada onlayn muzıka xızmetleri bazarında jetekshige aylandı, 2008-jıldıń 19-iyunına kelip 5 milliardtan aslam júklep alıwǵa eristi.<ref>{{Cite web |last=Chacksfield |first=Marc |date=June 19, 2008 |title=iTunes hits 5 billion downloads |url=http://www.techradar.com/news/internet/itunes-hits-5-billion-downloads-397997 |access-date=May 24, 2017 |website=[[TechRadar]] |publisher=[[Future plc]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403082332/https://www.techradar.com/news/internet/itunes-hits-5-billion-downloads-397997 |url-status=live}}; {{Cite web |last=Skillings |first=Jon |date=June 19, 2008 |title=Apple's iTunes hits 5 billion mark |url=https://www.cnet.com/news/apples-itunes-hits-5-billion-mark |access-date=May 24, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081517/https://www.cnet.com/news/apples-itunes-hits-5-billion-mark/ |url-status=live}}</ref> Eki jıldan soń, iTunes Store dúnyadaǵı eń iri muzıka usaqlap satıwshısına aylandı.<ref>{{Cite news |last1=Griggs |first1=Brandon |last2=Leopold |first2=Todd |date=April 26, 2013 |title=How iTunes changed music, and the world |publisher=[[CNN]] |url=https://edition.cnn.com/2013/04/26/tech/web/itunes-10th-anniversary |access-date=May 24, 2017 |archive-date=December 3, 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131203003319/http://edition.cnn.com/2013/04/26/tech/web/itunes-10th-anniversary |url-status=live}}; {{Cite web |last=Arthur |first=Charles |date=April 28, 2013 |title=iTunes is 10 years old today. Was it the best idea Apple ever had? |url=https://www.theguardian.com/technology/2013/apr/28/itunes-10-years-old-best-idea-apple-ever-had |access-date=May 24, 2017 |website=[[The Guardian]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403082324/https://www.theguardian.com/technology/2013/apr/28/itunes-10-years-old-best-idea-apple-ever-had |url-status=live}}</ref>
2002-jılı Apple Nothing Real kompaniyasın onıń rawajlanǵan cifrlı kompoziciya dúziw qosımshası Shake ushın,<ref>Chaffin, Bryan. [http://www.macobserver.com/article/2002/02/07.6.shtml "Apple Shake: Apple Buys Nothing Real, A High End Compositing Software Maker"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171128173026/https://www.macobserver.com/article/2002/02/07.6.shtml |date=November 28, 2017 }}, ''The Mac Observer'', February 7, 2002. Retrieved August 15, 2008.</ref> hám Emagic ti muzıkalıq ónimdarlıq qosımshası Logic ushın satıp aldı. Emagic ti satıp alıw Apple di muzıkalıq programmalıq támiynat kompaniyasına iye bolǵan birinshi kompyuter óndiriwshige aylandırdı. Bul satıp alıwdan soń Apple dıń turmıslıq dárejedegi GarageBand qosımshası rawajlandırıldı.<ref>{{Cite web |last=Deitrich |first=Andy |date=February 2, 2004 |title=Garage Band |url=https://arstechnica.com/features/2004/02/garageband |access-date=March 23, 2017 |website=[[Ars Technica]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324084409/https://arstechnica.com/features/2004/02/garageband/ |url-status=live}}</ref> Sol jılı iPhoto nıń shıǵarılıwı iLife toplamın tolıqtırdı.<ref>[https://web.archive.org/web/20151030021825/https://www.apple.com/pr/library/2002/01/07Apple-Introduces-iPhoto.html Apple Introduces iPhoto], Apple Inc., January 7, 2002. Retrieved October 30, 2015.</ref>
[[File:MacBook Pro.jpg|thumb|left|MacBook Pro - Apple dıń 2006-jılı tanıstırılǵan [[Intel]] mikroprocessorı menen úskenelengen birinshi noutbugı.]]
2005-jıldıń 6-iyunında [[Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyası|Dúnya júzilik baǵdarlamashılar konferenciyasınıń]] ashılıw sózinde Djobs Apple kompaniyasınıń PowerPC processorlarınan bas tartıp, 2006-jılı Mac kompyuterleriniń Intel processorlarına ótetuǵının járiyaladı. 2006-jıldıń 10-yanvarında jańa MacBook Pro hám iMac Intel kompaniyasınıń Core Duo processorın qollanǵan birinshi Apple kompyuterleri boldı. 2006-jıldıń 7-avgustına kelip, Apple pútkil Mac ónim qatarın Intel chiplerine ótkerdi - járiyalanǵan múddetten bir jıldan kóbirek erte.<ref name="printel">[https://www.apple.com/newsroom/2005/06/06Apple-to-Use-Intel-Microprocessors-Beginning-in-2006 Apple to Use Intel Microprocessors Beginning in 2006] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180130185804/https://www.apple.com/newsroom/2005/06/06Apple-to-Use-Intel-Microprocessors-Beginning-in-2006|date=January 30, 2018}}, Apple Inc., June 6, 2005. Retrieved March 2, 2007.</ref> Ótiw dáwirinde Power Mac, iBook hám PowerBook brendleri toqtatıldı; Mac Pro, MacBook hám MacBook Pro olardıń ornın basıwshıları boldı.<ref>{{Cite web |last=Johnson |first=Bobbie |date=August 10, 2006 |title=Bye-bye Power Mac... hello Mac Pro |url=https://www.theguardian.com/technology/2006/aug/10/applemacs.guardianweeklytechnologysection |access-date=March 23, 2017 |website=[[The Guardian]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403090703/https://www.theguardian.com/technology/2006/aug/10/applemacs.guardianweeklytechnologysection |url-status=live}}; {{Cite web |date=May 16, 2006 |title=Apple Unveils New MacBook Featuring Intel Core Duo Processors |url=https://www.apple.com/newsroom/2006/05/16Apple-Unveils-New-MacBook-Featuring-Intel-Core-Duo-Processors |publisher=Apple Inc. |access-date=November 6, 2017 |archive-date=November 7, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171107002431/https://www.apple.com/newsroom/2006/05/16Apple-Unveils-New-MacBook-Featuring-Intel-Core-Duo-Processors/ |url-status=live}}</ref> Sonday-aq, Apple 2006-jılı paydalanıwshılarǵa ózleriniń Intel Mac kompyuterlerinde Mac OS X menen birge Windows XP yamasa Windows Vista operaciyalıq sistemaların ornatıwǵa járdem beriw ushın Boot Camp di tanıstırdı.<ref>{{Cite news |last=Hesseldahl |first=Arik |date=April 5, 2006 |title=News Flash: Apple Introduces 'Boot Camp' To Run Windows XP on Macs |work=[[BusinessWeek]] |publisher=[[Bloomberg L.P.]] |url=https://www.bloomberg.com/bw/stories/2006-04-04/news-flash-apple-introduces-boot-camp-to-run-windows-xp-on-macs |access-date=August 18, 2008 |archive-date=March 4, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304001009/http://www.bloomberg.com/bw/stories/2006-04-04/news-flash-apple-introduces-boot-camp-to-run-windows-xp-on-macs |url-status=live}}</ref>
Apple kompaniyasınıń bul dáwirdegi tabısı onıń akciya bahasınan kórinip turdı. 2003-jıldıń basınan 2006-jılǵa shekem, Apple akciyalarınıń bahası on eseden de kóbirek ósti, shama menen 6 dollardan (bólistirilgen) 80 dollardan aslamǵa jetti.<ref>{{Cite web |last1=Carter |first1=Shawn M. |last2=Martin |first2=Emmie |date=August 2, 2018 |title=If you invested $1,000 in Apple 10 years ago, here's how much you'd have now |url=https://www.cnbc.com/2018/08/02/if-you-invested-1000-dollars-in-apple-10-years-ago-youd-have-this-now.html |access-date=April 5, 2020 |website=CNBC |language=en |archive-date=April 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200403062834/https://www.cnbc.com/2018/08/02/if-you-invested-1000-dollars-in-apple-10-years-ago-youd-have-this-now.html |url-status=live}}</ref> Apple 2006-jıldıń yanvar ayında Dell kompaniyasınıń bazar kapitalizaciyasınan asıp ketkende,<ref name="modell">Gamet, Jeff (January 16, 2006). [https://web.archive.org/web/20171128173617/https://www.macobserver.com/stockwatch/2006/01/16.1.shtml Apple Passes Dell's Market Cap] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171128173617/https://www.macobserver.com/stockwatch/2006/01/16.1.shtml |date=November 28, 2017 }}, ''The MacObserver''. Retrieved March 2, 2007.</ref> Djobs Apple xızmetkerlerine Dell kompaniyasınıń bas direktorı Maykl Delldiń óz sózlerin jutıwı kerek degen xabar jiberdi.<ref>{{Cite news |last=Markoff |first=John |author-link=John Markoff |date=January 16, 2006 |title=Michael Dell Should Eat His Words, Apple Chief Suggests |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/2006/01/16/technology/michael-dell-should-eat-his-words-apple-chief-suggests.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170318032151/http://www.nytimes.com/2006/01/16/technology/michael-dell-should-eat-his-words-apple-chief-suggests.html |archive-date=March 18, 2017}}</ref> Toǵız jıl aldın, Dell eger ol Apple di basqarǵanda, «onı jawıp, akcionerlerge aqshaların qaytarıp beretuǵın edim» degen edi.<ref>{{Cite web |last=Singh |first=Jai |date=October 6, 1997 |title=Dell: Apple should close shop |url=https://www.cnet.com/news/dell-apple-should-close-shop |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324085458/https://www.cnet.com/news/dell-apple-should-close-shop/ |url-status=live}}</ref>
=== 2007–2011: Mobil qurılmalar menen jetiskenlikke erisiw ===
[[File:First iPhone Macworld 2007 DSCF1283.agr.jpg|thumb|Jańadan járiyalanǵan [[IPhone (1-áwlad)|birinshi áwlad iPhone]] 2007-jılǵı MacWorld kórgizbesinde kórsetildi.]]
2007-jıldıń 9-yanvarında Macworld Expo da óziniń tiykarǵı bayanatında, Djobs Apple Computer, Inc. kompaniyasınıń atın Apple Inc. dep ózgertilgenin járiyaladı, sebebi kompaniya óz dıqqatın kompyuterlerden tutınıwshı elektronikasına keńeytken edi.<ref>{{Cite news |date=January 11, 2007 |title=Drop the Computer |newspaper=[[The Economist]] |publisher=[[Economist Group]] |url=https://www.economist.com/node/8521960 |access-date=May 24, 2017 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525090817/http://www.economist.com/node/8521960 |url-status=live}}; {{Cite news |title=What's In A Name Change? Look At Apple |url=https://www.forbes.com/2007/01/25/apple-microsoft-motorola-ent-sales-cx_kw_0125wharton.html |website=[[Forbes]] |date=January 25, 2007 |access-date= May 24, 2017 |archive-date= April 3, 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190403110914/https://www.forbes.com/2007/01/25/apple-microsoft-motorola-ent-sales-cx_kw_0125wharton.html |url-status= live}}</ref> Bul ilajda sonday-aq [[iPhone]]<ref>{{Cite web |date=January 9, 2007 |title=Apple Announces The iPhone |url=https://www.macrumors.com/2007/01/09/apple-announces-the-iphone |access-date=May 24, 2017 |website=[[MacRumors]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081631/https://www.macrumors.com/2007/01/09/apple-announces-the-iphone/ |url-status=live}}; {{Cite news |first=Michael |last=Arrington |author-link= Michael Arrington |title=Apple Announces iPhone, Stock Soars |url=https://techcrunch.com/2007/01/09/apple-announces-iphone-stock-soars |website=[[TechCrunch]] |publisher=[[AOL]] |date=January 9, 2007 |access-date= May 24, 2017 |archive-date= May 25, 2017 |archive-url= https://web.archive.org/web/20170525081220/https://techcrunch.com/2007/01/09/apple-announces-iphone-stock-soars/ |url-status= live}}</ref> hám Apple TV<ref>{{Cite web |date=January 9, 2007 |title=Apple Announces Apple TV (Formerly 'iTV') |url=https://www.macrumors.com/2007/01/09/apple-announces-apple-tv-formerly-itv |access-date=May 24, 2017 |website=[[MacRumors]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525083813/https://www.macrumors.com/2007/01/09/apple-announces-apple-tv-formerly-itv/ |url-status=live}}; {{Cite web |date=January 9, 2007 |title=Apple TV Coming to Your Living Room |url=https://www.apple.com/newsroom/2007/01/09Apple-TV-Coming-to-Your-Living-Room |access-date=May 24, 2017 |publisher=Apple Inc. |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525090605/https://www.apple.com/newsroom/2007/01/09Apple-TV-Coming-to-Your-Living-Room/ |url-status=live}}</ref> járiyalandı. Kompaniya satıwdıń dáslepki 30 saatında 270,000 birinshi áwlad iPhone ın sattı,<ref>{{Cite web |last=Miller |first=Paul |date=July 25, 2007 |title=Apple sold 270,000 iPhones in the first 30 hours |url=https://www.engadget.com/2007/07/25/apple-sold-270-000-iphones-in-the-first-30-hours |access-date=May 24, 2017 |website=[[Engadget]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081023/https://www.engadget.com/2007/07/25/apple-sold-270-000-iphones-in-the-first-30-hours/ |url-status=live}}</ref> hám bul qurılma «sanaat ushın oyınnıń qaǵıydaların ózgertken» dep ataldı.<ref>{{Cite web |last=Oyedele |first=Akin |date=March 21, 2016 |title=Here's how Apple shares do right after the new iPhone launches |url=http://www.businessinsider.com/apple-stock-after-iphone-launches-2016-3 |access-date=May 24, 2017 |website=[[Business Insider]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403110155/https://www.businessinsider.com/apple-stock-after-iphone-launches-2016-3 |url-status=live}}</ref>
2007-jıldıń 6-fevralında Apple veb-saytında járiyalanǵan maqalada, Djobs Apple kompaniyası iTunes Store da muzıkanı cifrlı huqıqlardı basqarıw texnologiyasısız satıwǵa tayar ekenin jazdı, eger jazba studiyaları bul texnologiyadan bas tartıwǵa kelisim berse, bul treklerdi úshinshi tárep oynatqıshlarında oynatıwǵa múmkinshilik beretuǵın edi.<ref>{{Cite web |last=Block |first=Ryan |author-link=Ryan Block |date=February 6, 2007 |title=A letter from Steve Jobs on DRM: let's get rid of it |url=https://www.engadget.com/2007/02/06/a-letter-from-steve-jobs-on-drm-lets-get-rid-of-it |access-date=March 23, 2017 |website=[[Engadget]] |publisher=[[AOL]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324084248/https://www.engadget.com/2007/02/06/a-letter-from-steve-jobs-on-drm-lets-get-rid-of-it/ |url-status=live}}</ref> 2007-jıldıń 2-aprelinde Apple hám EMI birgelikte iTunes Store daǵı EMI katalogınan DRM texnologiyasın alıp taslawdı járiyaladı, bul 2007-jıldıń may ayınan baslap kúshke kirdi.<ref>{{Cite web |last=Dalrymple |first=Jim |date=April 2, 2007 |title=Apple, EMI offer higher-quality DRM free downloads |url=https://www.macworld.com/article/57098/2007/04/drmfree.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120104152526/http://www.macworld.com/article/57098/2007/04/drmfree.html |archive-date=January 4, 2012 |access-date=November 29, 2010 |website=[[Macworld]]}}</ref> Basqa jazba studiyaları da sońında usılay isledi hám Apple 2009-jıldıń yanvar ayında iTunes Store daǵı barlıq qosıqlar FairPlay DRM siz jetkilikli ekenin xabarlaw arqalı járiyaladı.<ref>{{Cite web |date=January 6, 2009 |title=Changes Coming to the iTunes Store |url=https://www.apple.com/newsroom/2009/01/06Changes-Coming-to-the-iTunes-Store |access-date=March 23, 2014 |publisher=Apple Inc. |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525090607/https://www.apple.com/newsroom/2009/01/06Changes-Coming-to-the-iTunes-Store/ |url-status=live}}</ref>
2008-jıldıń iyul ayında Apple iPhone hám iPod Touch ushın úshinshi tárep qosımshaların satıw ushın App Store nı iske qostı.<ref>{{Cite news |last=Flandez |first=Raymund |date=August 5, 2008 |title=Programmers Jockey for iPhone Users at Apple Site |work=[[The Wall Street Journal]] |url=https://www.wsj.com/articles/SB121789232442511743 |url-access=subscription |access-date=August 16, 2008 |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403110148/https://www.wsj.com/articles/SB121789232442511743 |url-status=live}}</ref> Bir ay ishinde dúkán 60 million qosımsha sattı hám ortasha kúnlik 1 million dollar tabıs aldı, Djobs 2008-jıldıń avgust ayında App Store Apple ushın milliard dollarlıq bizneske aylanıwı múmkin dep boljadı.<ref>{{Cite web |last=McLaughlin |first=Kevin |date=August 11, 2008 |title=Apple's Jobs Gushes Over App Store Success |url=http://www.crn.com/software/210002313 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100301213959/http://crn.com/software/210002313 |archive-date=March 1, 2010 |access-date=August 16, 2008 |publisher=The Channel Wire}}</ref> 2008-jıldıń oktyabr ayına kelip, iPhone nıń keń tarqalǵanlıǵı sebepli Apple dúnyadaǵı úshinshi eń iri mobil telefon jetkerip beriwshi boldı.<ref>{{Cite magazine |last=Chen |first=Brian |date=October 21, 2008 |title=Jobs: Apple Is Third Largest Handset Supplier |url=https://www.wired.com/epicenter/2008/10/with-iphone-app |magazine=[[Wired (magazine)|Wired]] |access-date=March 23, 2014 |archive-date=November 11, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111111185853/http://www.wired.com/epicenter/2008/10/with-iphone-app/ |url-status=live}}</ref>
[[File:IPod classic in dock.jpg|thumb|Dok-stanciyaǵa qosılǵan iPod Classic; Apple basqa óndiriwshiler menen birge arnawlı «iPod ushın islengen» dok-stanciyaların islep shıǵarıw ústinde islesti.]]
2009-jıldıń 14-yanvarında Djobs ishki xabarda 2009-jıldıń iyun ayınıń aqırına shekem Apple kompaniyasınan altı aylıq medicinalıq demalıs alatuǵının hám bul waqıttı óz densawlıǵına itibar beriwge jumsaytuǵının járiyaladı. Elektron xatta Djobs: «Meniń jeke densawlıǵıma bolǵan qızıǵıwshılıq tek men hám meniń shańaraǵım ushın ǵana emes, sonday-aq Apple daǵı hár bir adam ushın da dıqqattı bóliwshi faktor bolıp qalmaqta» dep ayttı hám bul úzilis kompaniyaǵa «ájayıp ónimlerdi jetkiziwge itibar qaratıwǵa» múmkinshilik beretuǵının túsindirdi.<ref>{{Cite press release |title=Apple Media Advisory |date=January 14, 2009 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2009/01/14Apple-Media-Advisory |last1=Jobs |first1=Steve |access-date=March 23, 2014 |author-link1=Steve Jobs |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525091217/https://www.apple.com/newsroom/2009/01/14Apple-Media-Advisory/ |url-status=live}}</ref> Djobstıń joqlıǵına qaramastan, Apple recessiya dáwirinde bayramnan tıs eń jaqsı kvartalın (2009-jılǵı birinshi kvartal) jazıp aldı, tabısı 8.16 milliard dollar hám paydası 1.21 milliard dollardı quradı.<ref>{{Cite web |title=Apple Inc, Form 10-Q, Quarterly Report, Filing Date Apr 23, 2009 |url=http://edgar.secdatabase.com/2508/119312509085781/filing-main.htm |access-date=March 8, 2013 |publisher=secdatabase.com |archive-date=May 2, 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130502065621/http://edgar.secdatabase.com/2508/119312509085781/filing-main.htm |url-status=live}}; {{Cite web |date=April 22, 2009 |title=Apple reports the best non-holiday quarter in its history |url=http://www.betanews.com/article/Apple-reports-the-best-nonholiday-quarter-in-its-history/1240433273 |access-date=November 22, 2010 |publisher=[[Betanews]] |archive-date=April 25, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090425074450/http://www.betanews.com/article/Apple-reports-the-best-nonholiday-quarter-in-its-history/1240433273 |url-status=live}}</ref>
Kóp jıllıq boljawlar hám bir neshe márte «aǵıwlar» haqqındaǵı gáp-sózlerden soń, Apple 2010-jıldıń 27-yanvarında iPad dep atalatuǵın úlken ekranlı, planshetke uqsas media qurılmanı kópshilikke usındı. iPad iPhone menen birdey sensorlı operaciyalıq sistemanı paydalandı hám barlıq iPhone qosımshaları iPad penen úylesimli boldı. Bul iPad-qa shıǵarılıw waqtında úlken qosımshalar katalogın berdi, degen menen onıń shıǵarılıwına shekem islep shıǵıw waqtı júdá az boldı. Sol jıldıń 3-aprelinde iPad AQSHta satıwǵa shıǵarıldı. Ol birinshi kúni 300,000 nan kóbirek, al birinshi hápteniń aqırına kelip 500,000 dana satıldı.<ref>{{Cite news |title=Apple iPad reaches 1 million sales faster than iPhone |language=en-US |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/us-apple-ipad/apple-ipad-reaches-1-million-sales-faster-than-iphone-idUSTRE64002T20100503 |access-date=September 10, 2018 |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403110147/https://www.reuters.com/article/us-apple-ipad/apple-ipad-reaches-1-million-sales-faster-than-iphone-idUSTRE64002T20100503 |url-status=live}}</ref> 2010-jıldıń may ayında Appledıń bazar kapitalizaciyası 1989-jıldan berli birinshi márte básekilesi [[Microsoft|Microsofttan]] ozıp ketti.<ref>{{Cite news |date=May 27, 2010 |title=Apple passes Microsoft to be biggest tech company |work=[[BBC News]] |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/10168684.stm |url-status=live |access-date=May 29, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100529063247/http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/10168684.stm |archive-date=May 29, 2010}}</ref>
2010-jıldıń iyun ayında Apple [[IPhone 4|iPhone 4-ti]] shıǵardı,<ref>{{Cite press release |title=Apple Presents iPhone 4 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2010/06/07Apple-Presents-iPhone-4 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110903135840/http://www.apple.com/pr/library/2010/06/07Apple-Presents-iPhone-4.html |archive-date=September 3, 2011}}; {{Cite news |last=Beaumont |first=Claudine |date=June 24, 2010 |title=Apple iPhone 4: Full review |language=en-GB |work=[[The Daily Telegraph|The Telegraph]] |url=https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/7849655/Apple-iPhone-4-Full-review.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=September 10, 2018 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220110/https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/7849655/Apple-iPhone-4-Full-review.html |archive-date=January 10, 2022 |issn=0307-1235}}{{cbignore}}</ref> ol FaceTime arqalı video qońırawlardı, kóp wazıypalıqtı hám telefonnıń antenna sisteması sıpatında ashıq turǵan tat baspaytuǵın polat ramkası bar jańa dizayndı usındı. Sol jıldıń keyinirek waqtında Apple jáne de iPod qatarın jańaladı, kóp sensorlı iPod Nano, FaceTime funkciyası bar iPod Touch hám aldıńǵı áwladlardıń basqarıw dóńgelegin qaytarǵan iPod Shuffle-dı tanıstırdı.<ref>{{Cite web |last=Topolsky |first=Joshua |author-link=Joshua Topolsky |date=September 7, 2010 |title=iPod touch review (2010) |url=https://www.engadget.com/2010/09/07/ipod-touch-review-2010 |access-date=March 23, 2017 |website=[[Engadget]] |publisher=[[AOL]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324084759/https://www.engadget.com/2010/09/07/ipod-touch-review-2010/ |url-status=live}}; {{Cite press release |title=Apple Reinvents iPod nano With Multi-Touch Interface |date=September 1, 2010 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2010/09/01Apple-Reinvents-iPod-nano-With-Multi-Touch-Interface |access-date=November 11, 2010 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20101115202127/http://www.apple.com/pr/library/2010/09/01ipodnano.html |archive-date=November 15, 2010}}; {{Cite web |last=Bell |first=Donald |date=September 7, 2010 |title=Apple iPod Shuffle 2010 (2 GB) review |url=https://www.cnet.com/reviews/apple-ipod-shuffle-2010-2gb-review |access-date=April 4, 2019 |website=[[CNet]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404032559/https://www.cnet.com/reviews/apple-ipod-shuffle-2010-2gb-review/ |url-status=live}}</ref> Sonday-aq, ol filmler hám kórsetiwlerdi ijaraǵa alıwǵa múmkinshilik beretuǵın kishirek hám arzanıraq ekinshi áwlad Apple TV-nı da usındı.<ref name="yahoo1">{{Cite news |last1=Mintz |first1=Jessica |last2=Robertson |first2=Jordan |title=Apple unveils new TV box for renting movies, shows |work=[[Yahoo! News]] |publisher=[[Yahoo!]] |url=https://news.yahoo.com/s/ap/20100901/ap_on_hi_te/us_tec_apple |access-date=September 2, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100902211653/https://news.yahoo.com/s/ap/20100901/ap_on_hi_te/us_tec_apple |archive-date=September 2, 2010}}</ref>
2011-jıldıń 17-yanvarında Djobs Apple-dıń ishki jazbasında óziniń densawlıǵına kóbirek dıqqat awdarıw ushın belgisiz múddetke jáne bir medicinalıq demalıs alatuǵının járiyaladı. Bas operaciyalıq direktor Tim Kuk Apple-daǵı Djobstıń kúndelikli jumısların óz moynına aldı, biraq Djobs ele de «úlken strategiyalıq sheshimlerge qatnasatuǵın» edi.<ref name="JobsLeave2011">{{Cite news |date=January 17, 2011 |title=Apple boss Steve Jobs takes 'medical leave' |work=[[BBC News]] |url=https://www.bbc.co.uk/news/technology-12205173 |url-status=live |access-date=January 17, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110119050439/http://www.bbc.co.uk/news/technology-12205173 |archive-date=January 19, 2011}}</ref> Apple dúnyadaǵı eń qunlı tutınıwshıǵa baǵdarlanǵan brendke aylandı.<ref>{{Cite web |last=Indvik |first=Lauren |date=May 9, 2011 |title=Apple Now World's Most Valuable Brand |url=http://mashable.com/2011/05/09/apple-google-brandz-study |access-date=October 7, 2011 |website=[[Mashable]] |archive-date=April 3, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190403110200/https://mashable.com/2011/05/09/apple-google-brandz-study/ |url-status=live}}</ref> 2011-jıldıń iyun ayında Djobs kútilmegende saxnaǵa shıǵıp, muzıka, súwretler, fayllar hám programmalıq támiynat ushın onlayn saqlaw hám sinxronizaciyalaw xızmeti [[iCloud]]-tı tanıstırdı, ol Apple-dıń aldıńǵı kontentti sinxronizaciyalaw háreketi bolǵan [[MobileMe]]-niń ornın bastı.<ref>{{Cite news |last=Helft |first=Miguel |date=June 6, 2011 |title=Apple Unveils a 'Cloud' Music and Storage Service |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/2011/06/07/technology/07apple.html |url-access=limited |access-date=June 7, 2011 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220101/https://www.nytimes.com/2011/06/07/technology/07apple.html |archive-date=January 1, 2022}}{{cbignore}}</ref> Bul Djobstıń qaytıs bolıwınan aldın qatnasqan aqırǵı ónim tanıstırıwı boldı.
2011-jıldıń 24-avgustında Djobs Apple-dıń bas direktorı lawazımınan ketti.<ref>{{Cite web |last=Primack |first=Doug |title=Fallen Apple: Steve Jobs resigns |url=http://finance.fortune.cnn.com/2011/08/24/fallen-apple-steve-jobs-resigns |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110926040400/http://finance.fortune.cnn.com/2011/08/24/fallen-apple-steve-jobs-resigns |archive-date=September 26, 2011 |access-date=August 24, 2011 |website=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]]}}</ref> Onıń ornına Kuk keldi, al Djobs Apple-dıń baslıǵı boldı. Sol waqıtta Apple-dıń baslıǵı joq edi<ref>{{Cite news |last1=Olivarez-Giles |first1=Nathan |last2=Suh Lauder |first2=Thomas |date=August 24, 2011 |title=What does Steve Jobs' chairman role mean for Apple? |work=Los Angeles Times |url=https://latimesblogs.latimes.com/technology/2011/08/steve-jobs-apple-chairman.html |access-date=April 11, 2020 |archive-date=April 11, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200411222157/https://latimesblogs.latimes.com/technology/2011/08/steve-jobs-apple-chairman.html |url-status=live}}</ref> hám onıń ornına eki birge basqarıwshı direktor - Andrea Yung hám Artur D. Levinson<ref>{{Cite news |last=Foresman |first=Chris |date=November 15, 2011 |title=Genentech's Levinson replaces Steve Jobs as Apple chairman |work=ars technica |url=https://arstechnica.com/gadgets/2011/11/genetechs-levinson-now-apple-chairman-disneys-iger-joins-the-board |access-date=April 11, 2020 |archive-date=April 11, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200411222157/https://arstechnica.com/gadgets/2011/11/genetechs-levinson-now-apple-chairman-disneys-iger-joins-the-board/ |url-status=live}}</ref> bar edi, olar Djobstıń qaytıs bolıwınan soń noyabr ayında Levinson direktorlar keńesiniń baslıǵı bolıp tayınlanǵanǵa shekem usı lawazımlarda qaldı.<ref>{{Cite web |date=August 25, 2011 |title=Meet Apple's Board of Directors |url=http://www.ethiopianreview.com/index/20113/?p=25598 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120928000035/http://www.ethiopianreview.com/index/20113/?p=25598 |archive-date=September 28, 2012 |access-date=October 7, 2011 |website=[[Ethiopian Review]]}}</ref>
=== 2011–házirgi kúnge shekem: Djobstan keyingi dáwir, Tim Kuk ===
2011-jıldıń 5-oktyabr kúni Stiv Djobs qaytıs boldı, bul Apple kompaniyası ushın bir dáwirdiń juwmaqlanǵanın bildirdi.<ref>{{Cite web |last=Griggs |first=Brandon |date=October 6, 2011 |title=Steve Jobs, Apple founder, dies |url=https://edition.cnn.com/2011/10/05/us/obit-steve-jobs/index.html |access-date=March 27, 2017 |publisher=[[CNN]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404121737/https://edition.cnn.com/2011/10/05/us/obit-steve-jobs/index.html |url-status=live}}; {{Cite web |first=Ken |last=Hess |title=October 5th, 2011. The day Apple died |url=https://www.zdnet.com/article/october-5th-2011-the-day-apple-died/ |website=[[ZDNet]] |date=October 5, 2011 |access-date=March 27, 2017 |archive-date=March 28, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170328105730/http://www.zdnet.com/article/october-5th-2011-the-day-apple-died/ |url-status=live}}</ref> Apple kompaniyasınıń keyingi úlken ónim járiyalawı 2012-jıldıń 19-yanvarında boldı. Sol kúni Nyu-York qalasında Apple kompaniyasınıń wákili Fil Shiller iOS ushın iBooks Textbooks hám Mac OS X ushın iBook Author programmalıq támiynatların tanıstırdı.<ref>{{Cite press release |title=Apple Reinvents Textbooks with iBooks 2 for iPad – New iBooks Author Lets Anyone Create Stunning iBooks Textbooks |date=January 19, 2012 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2012/01/19Apple-Reinvents-Textbooks-with-iBooks-2-for-iPad |access-date=February 22, 2012 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525092914/https://www.apple.com/newsroom/2012/01/19Apple-Reinvents-Textbooks-with-iBooks-2-for-iPad/ |url-status=live}}</ref> «Stiv Djobs» atlı biografiyasında Djobs sabaqlıq kitaplar industriyası menen bilimlendiriw tarawın qayta dúziwdi qálegenin aytqan edi.<ref>{{Cite web |title=Steve Jobs' Plans to Disrupt the Textbook Industry. How Disruptive Were They? |url=https://www.insidehighered.com/blogs/hack-higher-education/steve-jobs-plans-disrupt-textbook-industry-how-disruptive-were-they |access-date=November 10, 2017 |website=Inside Higher Ed |first1=Audrey |last1=Watters |date=November 7, 2011 |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084144/https://www.insidehighered.com/blogs/hack-higher-education/steve-jobs-plans-disrupt-textbook-industry-how-disruptive-were-they |url-status=live}}</ref>
2011-jıldan 2012-jılǵa shekem Apple kompaniyası [[iPhone 4s]]<ref>{{Cite web |last=Ziegler |first=Chris |date=October 4, 2011 |title=iPhone 4S announced, available October 14th starting at $199 |url=https://www.theverge.com/apple/2011/10/4/2470139/iphone-4s-announced-available-october-14th-starting-at-199 |access-date=March 23, 2017 |website=[[The Verge]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084143/https://www.theverge.com/apple/2011/10/4/2470139/iphone-4s-announced-available-october-14th-starting-at-199 |url-status=live}}; {{Cite web |first=Ben |last=Parr |title=Apple Announces iPhone 4S |url=http://mashable.com/2011/10/04/apple-iphone-4s |website=[[Mashable]] |date=October 4, 2011 |access-date=March 23, 2017 |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324085238/http://mashable.com/2011/10/04/apple-iphone-4s/ |url-status=dead}}</ref> hám [[iPhone 5]],<ref>{{Cite web |last=Savov |first=Vlad |date=September 12, 2012 |title=Apple announces 4-inch iPhone 5 with LTE, Lightning connector, September 21st release date |url=https://www.theverge.com/2012/9/12/3316830/iphone-5-release-date-specs-features-price-announcement |access-date=March 23, 2017 |website=[[The Verge]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084145/https://www.theverge.com/2012/9/12/3316830/iphone-5-release-date-specs-features-price-announcement |url-status=live}}; {{Cite web |first=Anand Lal |last=Shimpi |title=Apple iPhone 5: Announced |url=http://www.anandtech.com/show/6280/apple-iphone-5-announced |website=[[AnandTech]] |publisher=[[Purch Group]] |date=September 12, 2012 |access-date=March 23, 2017 |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084149/https://www.anandtech.com/show/6280/apple-iphone-5-announced |url-status=live}}</ref> smartfonların shıǵardı. Bul smartfonlarda jaqsılanǵan kameralar, Siri atlı aqıllı programmalıq járdemshi hám [[iCloud]] arqalı bult texnologiyası menen sinxronlanǵan maǵlıwmatlar bar edi. Sonıń menen birge, Retina displeyli úshinshi hám tórtinshi áwlad iPad planshetleri<ref>{{Cite news |url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052702304459804577281472610072322 |title=New iPad: a Million More Pixels Than HDTV |work=[[The Wall Street Journal]] |date=March 15, 2012 |access-date= March 15, 2012 |last=Mossberg |first=Walter |author-link= Walter Mossberg |url-access= subscription |archive-date= April 4, 2019 |archive-url= https://web.archive.org/web/20190404084143/https://www.wsj.com/articles/SB10001424052702304459804577281472610072322 |url-status= live}}; {{Cite web |last=Lowensohn |first=Josh |date=March 7, 2012 |title=Apple iPad live blog (Wednesday, March 7) |url=https://www.cnet.com/news/apple-ipad-live-blog-wednesday-march-7 |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324092526/https://www.cnet.com/news/apple-ipad-live-blog-wednesday-march-7/ |url-status=live}}</ref><ref name="Lightning strikes again" /> hám iPad-tıń 9.7 dyuymlik ekranına qaraǵanda 7.9 dyuymlik ekranı bar iPad Mini de shıǵarıldı.<ref name="mini" /> Bul ónimler úlken jetiskenlikke eristi. 2012-jıldıń 21-sentyabrinde shıǵarılǵan iPhone 5 eki millionnan aslam aldın ala buyırtpa menen Appledıń eń úlken iPhone shıǵarılıwı boldı.<ref>{{Cite web |last=Stein |first=Scott |date=October 5, 2012 |title=Apple iPhone 5 review |url=https://www.cnet.com/uk/products/apple-iphone-5/review |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324095535/https://www.cnet.com/uk/products/apple-iphone-5/review/ |url-status=live}}</ref> Al 2012-jıldıń 3-noyabrinde shıǵarılǵan iPad Mini hám tórtinshi áwlad iPad-lardıń úsh kún ishinde úsh million dana satılıwı da ayrıqsha tabıs boldı.<ref>{{Cite press release |title=Apple Sells Three Million iPads in Three Days |date=November 5, 2012 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2012/11/05Apple-Sells-Three-Million-iPads-in-Three-Days |access-date=February 22, 2013 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525092916/https://www.apple.com/newsroom/2012/11/05Apple-Sells-Three-Million-iPads-in-Three-Days/ |url-status=live}}</ref> Apple jáne de Retina displeyli úshinshi áwlad 13 dyuymlik MacBook Pro noutbugi menen jańa iMac hám Mac Mini kompyuterlerin de shıǵardı.<ref name="Lightning strikes again">{{Cite web |last=Wood |first=Molly |date=October 23, 2012 |title=The new 'new iPad': Lightning strikes again |url=https://www.cnet.com/news/the-new-new-ipad-lightning-strikes-again |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324092517/https://www.cnet.com/news/the-new-new-ipad-lightning-strikes-again/ |url-status=live}}</ref><ref name="mini">{{Cite news |last=Dudley-Nicholson |first=Jennifer |date=October 24, 2012 |title=Apple unveils new iPad Mini, updated iPad and new Macs |work=Herald Sun |url=http://www.heraldsun.com.au/technology/apple-prepares-to-reveal-ipad-mini/story-fn7celvh-1226501774885 |url-status=dead |access-date=November 11, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130217023327/http://www.heraldsun.com.au/technology/apple-prepares-to-reveal-ipad-mini/story-fn7celvh-1226501774885 |archive-date=February 17, 2013}}</ref><ref>{{Cite web |last=Brown |first=Rich |date=November 11, 2013 |title=Apple Mac Mini with Fusion Drive review |url=https://www.cnet.com/products/apple-mac-mini/review |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324085503/https://www.cnet.com/products/apple-mac-mini/review/ |url-status=live}}</ref>
2012-jıldıń 20-avgustında Apple kompaniyasınıń akciya bahasınıń kóteriliwi nátiyjesinde kompaniyanıń bazar kapitalizaciyası sol waqıttaǵı rekord bolǵan 624 milliard dollarǵa jetti. Bul [[Microsoft]] kompaniyası 1999-jılı ornatqan, inflyaciyaǵa dúzetiw kirgizilmegen bazar kapitalizaciyası rekordın jeńdi.<ref>{{Cite news |last=Svensson |first=Peter |title=Apple Sets Record for Company Value at $624B |agency=[[Associated Press]] |url=http://hosted.ap.org/dynamic/stories/U/US_TEC_APPLE_BIGGEST_COMPANY?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |url-status=dead |access-date=August 20, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120822164535/http://hosted.ap.org/dynamic/stories/U/US_TEC_APPLE_BIGGEST_COMPANY?SITE=AP&SECTION=HOME&TEMPLATE=DEFAULT |archive-date=August 22, 2012}}</ref> 2012-jıldıń 24-avgustında AQSH sud tóreshisi Samsung kompaniyasınıń Apple kompaniyasına intellektual múlk shaǵımı boyınsha 1.05 milliard dollar (665 million funt sterling) zıyan kompensaciya tólewi kerekligin qarar etti.<ref>{{Cite news |date=August 25, 2012 |title=Apple awarded $1bn in damages from Samsung in US court |work=[[BBC News]] |url=https://www.bbc.co.uk/news/technology-19377261 |access-date=August 25, 2012 |archive-date=April 5, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190405222055/https://www.bbc.co.uk/news/technology-19377261 |url-status=live}}</ref> Samsung bul qararǵa qarsı shaǵım berdi, nátiyjede zıyan kompensaciyası 450 million dollarǵa kemeytildi<ref name="FOSS Patents">{{Cite web |title=Judge strikes $450 million from $1 billion damages award in Apple v. Samsung: second trial needed |url=http://www.fosspatents.com/2013/03/judge-strikes-450-million-from-1.html |access-date=March 1, 2013 |publisher=FOSS Patents |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084143/http://www.fosspatents.com/2013/03/judge-strikes-450-million-from-1.html |url-status=live}}</ref> hám Samsungtıń jańa sud processi ótkeriw talabı qabıl etildi.<ref name="FOSS Patents" /> 2012-jıldıń 10-noyabrinde Apple kompaniyası HTC kompaniyası menen global kelisimge kelgenin tastıyıqladı. Bul kelisim eki kompaniya arasındaǵı barlıq sóz etilip atırǵan sud shaǵımların jawıp, házirgi hám keleshektegi patentler boyınsha on jıllıq licenziya kelisimin dúzdi.<ref>{{Cite press release |title=HTC and Apple Settle Patent Dispute |date=November 10, 2012 |publisher=Apple Inc. |url=https://www.apple.com/newsroom/2012/11/11HTC-and-Apple-Settle-Patent-Dispute |access-date=February 22, 2013 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525092921/https://www.apple.com/newsroom/2012/11/11HTC-and-Apple-Settle-Patent-Dispute/ |url-status=live}}</ref> Boljawlarǵa qaraǵanda, Apple bul HTC menen dúzilgen kelisimnen jılına 280 million AQSH dolları tabıs tabadı dep kútilmekte.<ref>{{Cite web |last=Reisinger |first=Don |date=November 12, 2012 |title=Apple predicted to generate up to $280 million a year in HTC deal |url=https://www.cnet.com/news/apple-predicted-to-generate-up-to-280-million-a-year-in-htc-deal |access-date=March 23, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324173724/https://www.cnet.com/news/apple-predicted-to-generate-up-to-280-million-a-year-in-htc-deal/ |url-status=live}}</ref>
2014-jıldıń may ayında Apple kompaniyası Dr. Dre hám Djimmi Ayovin-niń audio kompaniyası Beats Electronicsti - «Beats by Dr. Dre» qulaqlıq hám dinamik ónimleri qatarın islep shıǵarıwshı hám Beats Music muzıka aǵımlı xızmetin basqarıwshı kompaniyanı - 3 milliard AQSH dollarına satıp alıw niyetin tastıyıqladı. Sonday-aq, olardıń ónimlerin Appledıń usaqlap satıw dúkanları hám qayta satıwshıları arqalı satıw jobalandı. Ayovinniń pikirinshe, Beats bárqulla Apple menen «birge bolıwı» kerek edi, óytkeni kompaniya ózin Appledıń «mádeniyat penen texnologiyanı biriktiriwdegi teńsiz qábiletine» qarap úlgi alǵan edi. Bul satıp alıw Apple tariyxındaǵı eń úlken satıp alıw boldı.<ref>{{Cite web |last=Steele |first=Billy |date=May 28, 2014 |title=Apple acquires Beats Electronics for $3 billion |url=https://www.engadget.com/2014/05/28/apple-acquires-beats-electronics-for-3-billion |access-date=March 23, 2017 |website=[[Engadget]] |publisher=[[AOL]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324084801/https://www.engadget.com/2014/05/28/apple-acquires-beats-electronics-for-3-billion/ |url-status=live}}; {{Cite web |last=Welch |first=Chris |date=May 28, 2014 |title=Apple confirms it's buying Beats for $3 billion |url=https://www.theverge.com/2014/5/28/5700530/apple-confirms-beats-acquisition |access-date=March 23, 2017 |website=[[The Verge]] |archive-date=May 29, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140529051629/http://www.theverge.com/2014/5/28/5700530/apple-confirms-beats-acquisition |url-status=live}}</ref>
[[File:Apple Watch でチェックインしました! 2015 (17187691969).jpg|thumb|Birinshi áwlad Apple Watch (2015)]]
2014-jıldıń 9-sentyabrinde ótkerilgen baspasóz ilajında Apple kompaniyası Apple Watch dep atalǵan aqıllı saattı tanıstırdı.<ref name="verge-watchannounce">{{Cite web |date=September 9, 2014 |title=Apple Watch announced: available for $349 early next year |url=https://www.theverge.com/2014/9/9/6125873/apple-watch-smartwatch-announced |access-date=July 15, 2015 |website=[[The Verge]] |archive-date=September 9, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140909183047/http://www.theverge.com/2014/9/9/6125873/apple-watch-smartwatch-announced |url-status=live}}; {{Cite web |date=September 9, 2014 |title=The Apple Watch is poised to dominate the market for digital fitness trackers |url=https://www.theverge.com/2014/9/9/6127839/apple-watch-healthkit-digital-health-fitness |access-date=July 15, 2015 |website=[[The Verge]] |archive-date=May 25, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220525110122/https://www.theverge.com/2014/9/9/6127839/apple-watch-healthkit-digital-health-fitness |url-status=live}}</ref> Dáslep, Apple bul qurılmanı sán buyımı<ref name="wp-fashion">{{Cite news |title=Apple Watch is competing as a fashion accessory, and that's a risky move |newspaper=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/blogs/innovations/wp/2015/03/05/apple-watch-is-competing-as-a-fashion-accessory-and-thats-a-risky-move |access-date=July 15, 2015 |archive-date=July 16, 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150716123229/http://www.washingtonpost.com/blogs/innovations/wp/2015/03/05/apple-watch-is-competing-as-a-fashion-accessory-and-thats-a-risky-move |url-status=live}}</ref> hám iPhoneǵa qosımsha sıpatında bazarǵa shıǵardı. Bul arqalı adamlardıń smartfonlarına qaraw jiyiligin azaytıw itibarǵa alınǵan edi.<ref name="wired.com">{{Cite magazine |title=iPhone Killer: The Secret History of the Apple Watch |url=https://www.wired.com/2015/04/the-apple-watch |magazine=[[Wired (magazine)|Wired]] |access-date=January 31, 2022 |archive-date=June 18, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220618223947/https://www.wired.com/2015/04/the-apple-watch |url-status=live}}</ref> Waqıttıń ótiwi menen, kompaniya arnawlı fizikalıq aktivlik trekerleri menen básekilesiw maqsetinde saatta densawlıq hám fitneske baǵdarlanǵan funkciyalardı islep shıǵarıwǵa kóbirek itibar qarattı. 2016-jıldıń yanvar ayında Apple dúnya júzi boyınsha bir milliardtan aslam Apple qurılmasınıń belsendi qollanılıp atırǵanın járiyaladı.<ref>{{Cite web |last=Statt |first=Nick |date=January 26, 2016 |title=1 billion Apple devices are in active use around the world |url=https://www.theverge.com/2016/1/26/10835748/apple-devices-active-1-billion-iphone-ipad-ios |access-date=May 24, 2017 |website=[[The Verge]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084144/https://www.theverge.com/2016/1/26/10835748/apple-devices-active-1-billion-iphone-ipad-ios |url-status=live}}; {{Cite news |last=Rossignol |first=Joe |date=January 26, 2016 |title=Apple Now Has Over 1 Billion Active Devices Worldwide |work=[[MacRumors]] |url=https://www.macrumors.com/2016/01/26/apple-1-billion-active-device-installed-base |access-date=May 24, 2017 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525083819/https://www.macrumors.com/2016/01/26/apple-1-billion-active-device-installed-base/ |url-status=live}}</ref>
2016-jıldıń 6-iyunında Fortune jurnalı óziniń kompaniyalardı tabısqa erisiw boyınsha reytingke kirgizgen Fortune 500 dizimin járiyaladı. 2015-jıldıń fiskal jılı nátiyjeleri boyınsha Apple texnologiya kompaniyaları arasında birinshi orındı iyeledi.<ref name="Top Tech Company">{{Cite web |last=McBride |first=Sarah |date=June 6, 2016 |title=Apple leads Tech Industry in Fortune 500 |url=https://www.yahoo.com/tech/apple-top-tech-company-fortune-132100720.html |access-date=June 6, 2016 |website=[[Yahoo Tech]] |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081107/https://www.yahoo.com/tech/apple-top-tech-company-fortune-132100720.html |url-status=live}}</ref> Ulıwma esapta ol 233 milliard AQSH dolları tabısı menen úshinshi orındı iyeledi.<ref name="Top Tech Company" /> Bul aldıńǵı jılǵı dizimdegiden eki orın joqarılaǵanın kórsetedi.<ref name="Top Tech Company" />
2017-jıldıń iyun ayında Apple HomePod dep atalǵan óziniń aqıllı dinamigin járiyaladı. Bul ónim Sonos, Google Home hám Amazon Echo menen básekilesiwge baǵdarlanǵan edi.<ref>{{Cite news |last=Gartenberg |first=Chaim |date=June 5, 2017 |title=Apple announces HomePod speaker to take on Sonos |work=[[The Verge]] |publisher=[[Vox Media]] |url=https://www.theverge.com/2017/6/5/15732144/apple-homepod-speaker-announced-siri-price-release-date-wwdc-2017 |access-date=December 14, 2017 |archive-date=June 5, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170605203335/https://www.theverge.com/2017/6/5/15732144/apple-homepod-speaker-announced-siri-price-release-date-wwdc-2017 |url-status=live}}</ref> Sol jıldıń aqırına kelip TechCrunch basılımı Apple kompaniyasınıń Shazam kompaniyasın satıp alıp atırǵanı haqqında xabar berdi. Shazam óz ónimlerin [[Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyası|WWDC]] konferenciyasında tanıstırǵan hám muzıka, televidenie, kino hám reklama tanıw texnologiyalarına qánigelesken kompaniya edi.<ref>{{Cite news |last1=Lunden |first1=Ingrid |last2=Roof |first2=Katie |date=December 8, 2017 |title=Sources: Apple is acquiring music recognition app Shazam |work=[[TechCrunch]] |publisher=[[Oath Inc.]] |url=https://techcrunch.com/2017/12/08/sources-apple-is-acquiring-music-recognition-app-shazam |access-date=December 14, 2017 |archive-date=December 14, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171214023447/https://techcrunch.com/2017/12/08/sources-apple-is-acquiring-music-recognition-app-shazam/ |url-status=live}}</ref> Bir neshe kúnnen soń bul satıp alıw tastıyıqlandı. Xabarlarǵa qaraǵanda, Apple bul kompaniyanı shama menen 400 million AQSH dollarına satıp alǵan. Media xabarlarında bul satıp alıwdıń [[Apple Music]] aǵımlı xızmetin kúsheytiw ushın maǵlıwmatlar hám qurallardı alıwǵa baǵdarlanǵan basqısh ekenligi aytıldı.<ref>{{Cite web |last=Singleton |first=Micah |date=December 11, 2017 |title=Apple confirms it has acquired Shazam |url=https://www.theverge.com/2017/12/11/16761984/apple-shazam-acquisition |access-date=December 14, 2017 |website=[[The Verge]] |publisher=[[Vox Media]] |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084143/https://www.theverge.com/2017/12/11/16761984/apple-shazam-acquisition |url-status=live}}</ref> Bul satıp alıw 2018-jıldıń sentyabr ayında Evropa Awqamı tárepinen maqullandı.<ref>{{Cite news |date=September 6, 2018 |title=EU clears Apple's purchase of song-recognition app Shazam |work=[[CNBC]] |url=https://www.cnbc.com/2018/09/06/the-associated-press-eu-clears-apples-purchase-of-song-recognition-app-shazam.html |url-status=dead |access-date=September 7, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180907144731/https://www.cnbc.com/2018/09/06/the-associated-press-eu-clears-apples-purchase-of-song-recognition-app-shazam.html |archive-date=September 7, 2018}}; {{Cite news |last=Welch |first=Chris |date=September 24, 2018 |title=Apple completes Shazam acquisition, will make app ad-free for everyone |work=[[The Verge]] |url=https://www.theverge.com/2018/9/24/17896350/apple-shazam-app-acquisition-complete-free |access-date=September 24, 2018 |archive-date=April 4, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190404084143/https://www.theverge.com/2018/9/24/17896350/apple-shazam-app-acquisition-complete-free |url-status=live}}</ref>
2017-jıldıń iyun ayında Apple kompaniyası Djeymi Erlixt hám Zak Van Amburgtı jańadan dúzilgen dúnyajúzlik video bólimin basqarıwǵa tayınladı. 2017-jıldıń noyabrinde Apple óziniń túpnusqa scenariyli baǵdarlamalarǵa tarmaqlanıp atırǵanın járiyaladı: Djennifer Eniston hám Riz Uizerspun baslı rollerde oynaytuǵın drama serialı hám Stiven Spilberg penen birge Amazing Stories antologiya serialın qayta islew.<ref>{{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=November 8, 2017 |title=Apple Gives Reese Witherspoon-Jennifer Aniston Morning Show Series 2-Season Order, Confirms 'Amazing Stories' Reboot |url=https://deadline.com/2017/11/apple-reese-witherspoon-jennifer-aniston-morning-show-series-2-season-order-amazing-stories-reboot-1202204293 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=January 20, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190120044428/https://deadline.com/2017/11/apple-reese-witherspoon-jennifer-aniston-morning-show-series-2-season-order-amazing-stories-reboot-1202204293/ |url-status=dead}}</ref> 2018-jıldıń iyunında Apple Amerika Jazıwshılar gildiyasınıń minimal tiykarǵı kelisimine hám Opra Uinfri menen kóp jıllıq kontent boyınsha birge islesiw kelisimine qol qoydı.<ref>{{Cite web |last=Robb |first=David |date=June 7, 2018 |title=Apple Signs WGA Contract As It Ramps Up Scripted Shows |url=https://deadline.com/2018/06/apple-signs-wga-contract-as-it-ramps-up-scripted-shows-1202405862 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=March 27, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327091242/https://deadline.com/2018/06/apple-signs-wga-contract-as-it-ramps-up-scripted-shows-1202405862/ |url-status=dead}}; {{Cite web |last=Andreeva |first=Nellie |date=June 15, 2018 |title=Oprah Winfrey Partners With Apple For Original Content |url=https://deadline.com/2018/06/oprah-winfrey-content-partnership-apple-for-original-programming-1202411370 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=March 26, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190326025016/https://deadline.com/2018/06/oprah-winfrey-content-partnership-apple-for-original-programming-1202411370/ |url-status=dead}}</ref> Túpnusqa seriallar ushın qosımsha birge islesiwler Sesame Workshop hám DHX Media hám onıń sıńar kompaniyası Peanuts Worldwide, sonday-aq túpnusqa filmler jaratıw ushın A24 penen birge islesiwdi óz ishine aladı.<ref>{{Cite web |last1=Andreeva |first1=Nellie |last2=Petski |first2=Denise |date=June 20, 2018 |title=Apple Teams With Sesame Workshop On Children's Programming Slate |url=https://deadline.com/2018/06/apple-sesame-workshop-childrens-programming-slate-live-action-animated-series-1202414268 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=March 27, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327090610/https://deadline.com/2018/06/apple-sesame-workshop-childrens-programming-slate-live-action-animated-series-1202414268/ |url-status=dead}}; {{Cite web |last1=Andreeva |first1=Nellie |last2=Petski |first2=Denise |date=December 14, 2018 |title=Apple Makes 'Peanuts' Deal; DHX Media To Produce New Series, Specials & Shorts With Classic Characters For Streamer |url=https://deadline.com/2018/12/apple-makes-peanuts-deal-dhx-media-to-produce-new-series-specials-shorts-with-classic-characters-for-streamer-1202520215 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=February 1, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190201080858/https://deadline.com/2018/12/apple-makes-peanuts-deal-dhx-media-to-produce-new-series-specials-shorts-with-classic-characters-for-streamer-1202520215/ |url-status=dead}}; {{Cite web |last1=Hipes |first1=Patrick |last2=Andreeva |first2=Nellie |date=November 15, 2018 |title=Apple Inks Deal With A24 For Multiple Films As Part Of Push Into Movies |url=https://deadline.com/2018/11/apple-original-movies-a24-slate-deal-1202502828 |access-date=January 18, 2019 |website=[[Deadline Hollywood]] |language=en |archive-date=November 17, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181117104937/https://deadline.com/2018/11/apple-original-movies-a24-slate-deal-1202502828/ |url-status=dead}}</ref>
2017-jıldıń sentyabrindegi Apple arnawlı ilajında AirPower sımsız zaryadlaw qurılması iPhone X, iPhone 8 hám Watch Series 3 penen birge járiyalandı. AirPower bir waqıtta bir neshe qurılmanı sımsız zaryadlaw ushın arnalǵan edi. Dáslep 2018-jıldıń basında shıǵarılıwı kerek bolsa da, AirPower 2019-jıldıń martında biykar etildi, bul Kuktıń basshılıǵındaǵı birinshi qurılma biykar etiliwi boldı.<ref>{{Cite news |last=Gurman |first=Mark |author-link=Mark Gurman (journalist) |date=March 29, 2019 |title=Apple Cancels Plan for AirPower Wireless Charger |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-03-29/apple-cancels-anticipated-airpower-wireless-charging-accessory |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210805050713/https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-03-29/apple-cancels-anticipated-airpower-wireless-charging-accessory |archive-date=August 5, 2021 |access-date=August 25, 2022 |work=Bloomberg.com}}; {{Cite web |last=Panzarino |first=Matthew |date=March 29, 2019 |title=Apple cancels AirPower product, citing inability to meet its high standards for hardware |url=https://techcrunch.com/2019/03/29/apple-cancels-airpower-product-citing-inability-to-meet-its-high-standards-for-hardware/ |access-date=August 25, 2022 |website=TechCrunch |archive-date=March 29, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190329231507/https://techcrunch.com/2019/03/29/apple-cancels-airpower-product-citing-inability-to-meet-its-high-standards-for-hardware/ |url-status=live}}; {{Cite magazine |last=Goode |first=Lauren |date=March 29, 2019 |title=RIP AirPower: Apple Kills Its Elusive Wireless Charging Pad |url=https://www.wired.com/story/apple-kills-airpower |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220825111224/https://www.wired.com/story/apple-kills-airpower/ |archive-date=August 25, 2022 |magazine=Wired |issn=1059-1028 |accessdate=August 25, 2022}}</ref> 2020-jıldıń 19-avgustında Apple akciyalarınıń bahası qısqa waqıtqa 467,77 dollardan asıp ketti, bul onı bazar kapitalizaciyası 2 trillion AQSH dollarına jetken birinshi AQSH kompaniyasına aylandırdı.<ref>{{Cite web |last=Bursztynsky |first=Jessica |date=August 19, 2020 |title=Apple becomes first U.S. company to reach a $2 trillion market cap |url=https://www.cnbc.com/2020/08/19/apple-reaches-2-trillion-market-cap.html |access-date=August 19, 2020 |website=CNBC |language=en |archive-date=July 21, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220721003235/https://www.cnbc.com/2020/08/19/apple-reaches-2-trillion-market-cap.html |url-status=live}}</ref>
[[File:Macbook Air M1 Silver PNG.png|thumb|left|MacBook Air M1 (2020), Apple kompaniyasınıń Intel x86 processorınan ARM processorlarına ótiwinen keyingi birinshi noutbuk kompyuteri]]
2020-jıldıń 22-iyunında óziniń jıllıq WWDC bayanatında Apple Intel processorlarınan bas tartıp, Mac kompyuterleriniń kompaniya tárepinen islep shıǵılǵan processorlarǵa ótetuǵının járiyaladı.<ref>{{Cite news |last=Warren |first=Tom |date=June 22, 2020 |title=Apple announces it will switch to its own processors for future Macs |work=[[The Verge]] |url=https://www.theverge.com/2020/6/22/21295475/apple-mac-processors-arm-silicon-chips-wwdc-2020 |access-date=June 22, 2020 |archive-date=June 22, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200622192505/https://www.theverge.com/2020/6/22/21295475/apple-mac-processors-arm-silicon-chips-wwdc-2020 |url-status=live}}</ref> Bul járiyalaw taraw analitikleri tárepinen kútilgen edi hám Apple processorları menen úskenelengen Mac kompyuterleriniń házirgi Intelge tiykarlanǵan modellerge salıstırǵanda úlken ónimdarlıq artımshılıqlarına iye bolatuǵını atap ótildi.<ref>{{Cite news |last=Haselton |first=Todd |date=June 22, 2020 |title=Apple will stop using Intel chips in all Macs by 2021, top analyst says |work=[[CNBC]] |url=https://www.cnbc.com/2020/06/22/new-macbook-pro-and-imac-coming-with-arm-chips-instead-of-intel---kuo.html |access-date=June 22, 2020 |archive-date=June 1, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220601092329/https://www.cnbc.com/2020/06/22/new-macbook-pro-and-imac-coming-with-arm-chips-instead-of-intel---kuo.html |url-status=live}}</ref> 2020-jıldıń 10-noyabrinde MacBook Air, MacBook Pro hám Mac Mini Apple tárepinen joybarlanǵan processor - Apple M1 menen jumıs isleytuǵın birinshi Mac kompyuterleri boldı.<ref>{{Cite web |date=November 2, 2020 |title=Apple announces 'One More Thing' event for November 10th |url=https://www.theverge.com/2020/11/2/21546136/apple-event-date-time-november-10th-one-more-thing-arm-mac-silicon |access-date=November 2, 2020 |website=The Verge |archive-date=June 2, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220602162103/https://www.theverge.com/2020/11/2/21546136/apple-event-date-time-november-10th-one-more-thing-arm-mac-silicon |url-status=live}}</ref>
2022-jıldıń aprel ayında Samsung Electro-Mechanics kompaniyasınıń LG Innotek ornına Apple kompaniyasınıń M2 chipin islep shıǵıwda birge islesetuǵını haqqında xabar berildi.<ref>{{Cite web |last=McDaniel |first=Allison |date=April 21, 2022 |title=Apple's M2 chip nears as Samsung beats LG as processor packaging partner |url=https://9to5mac.com/2022/04/21/apple-m2-chip-samsung |access-date=April 27, 2022 |website=9to5Mac |language=en-US |archive-date=April 22, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220422080359/https://9to5mac.com/2022/04/21/apple-m2-chip-samsung/ |url-status=live}}</ref> Baǵdarlamashı jazbaları tórt túrli M2 chipi menen keminde toǵız Mac modeli sınalıp atırǵanın kórsetti.<ref>{{Cite news |date=April 14, 2022 |title=Apple tests several new Macs with next-generation M2 chips – Bloomberg News |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/technology/apple-tests-several-new-macs-with-next-generation-m2-chips-bloomberg-news-2022-04-14 |access-date=April 27, 2022 |archive-date=April 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220427123652/https://www.reuters.com/technology/apple-tests-several-new-macs-with-next-generation-m2-chips-bloomberg-news-2022-04-14/ |url-status=live}}; {{Cite web |last=Clark |first=Mitchell |date=April 14, 2022 |title=Apple's M2 chips and the computers they'll power detailed in new leak |url=https://www.theverge.com/2022/4/14/23026073/apple-m2-silicon-macbook-air-pro-mac-mini-rumors |access-date=April 27, 2022 |website=The Verge |language=en |archive-date=June 2, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220602195315/https://www.theverge.com/2022/4/14/23026073/apple-m2-silicon-macbook-air-pro-mac-mini-rumors |url-status=live}}</ref>
The Wall Street Journal basılımınıń xabar beriwinshe, Apple kompaniyasınıń óz chiplerin islep shıǵıw boyınsha háreketleri oǵan COVID-19 pandemiyası dáwirinde payda bolǵan yarım ótkizgishler jetispewshiligi menen jaqsıraq gúresiwge járdem berdi, bul bolsa 2020 hám 2021-jıllarda M1 tiykarındaǵı Mac kompyuterleriniń satılıwınıń anaǵurlım ósiwi menen paydanıń artıwına alıp keldi. Bul jáne de Tesla, Amazon hám [[Meta Platforms]] sıyaqlı kompaniyalardı usınday joldan barıwǵa ruwxlandırdı.<ref>{{Cite news |last=Higgins |first=Tim |date=April 16, 2022 |title=The Chips That Rebooted the Mac |language=en-US |work=[[The Wall Street Journal]] |url=https://www.wsj.com/articles/the-chips-that-rebooted-the-mac-11650081649 |access-date=April 27, 2022 |issn=0099-9660 |archive-date=July 29, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220729031056/https://www.wsj.com/articles/the-chips-that-rebooted-the-mac-11650081649 |url-status=live}}</ref>
2022-jıldıń aprel ayında Apple AQSHtaǵı hár bir adamǵa ońlaw qollanbaların kóriw hám ayırım jańa iPhone modelleri ushın almastırıw bóleklerin buyırtpa beriw imkaniyatın beretuǵın onlayn dúkan ashtı, biraq bul usıl menen rásmiy ońlaw arasındaǵı baha ayırmashılıǵı minimal boladı dep kútilmekte.<ref>{{Cite news |last=Brown |first=Dalvin |date=April 27, 2022 |title=Apple Opens Self-Repair Store With $300 iPhone Screens, 19-Cent Screws |url=https://www.wsj.com/articles/apple-opens-self-repair-store-with-300-iphone-screens-19-cent-screws-11651031828 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220801153719/https://www.wsj.com/articles/apple-opens-self-repair-store-with-300-iphone-screens-19-cent-screws-11651031828 |archive-date=August 1, 2022 |access-date=April 27, 2022 |work=[[The Wall Street Journal]] |language=en-US |issn=0099-9660}}; {{Cite web |last=Feiner |first=Lauren |date=April 27, 2022 |title=Apple now lets you buy parts so you can fix your iPhone yourself |url=https://www.cnbc.com/2022/04/27/apple-now-lets-you-buy-iphone-parts-so-you-can-fix-it-yourself.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220625155230/https://www.cnbc.com/2022/04/27/apple-now-lets-you-buy-iphone-parts-so-you-can-fix-it-yourself.html |archive-date=June 25, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=CNBC |language=en}}; {{Cite web |last=Porter |first=Jon |date=April 27, 2022 |title=Apple's DIY repair service is now available in the US |url=https://www.theverge.com/2022/4/27/23044301/apple-iphone-diy-repair-self-service-program-spare-parts-12-13 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220629180938/https://www.theverge.com/2022/4/27/23044301/apple-iphone-diy-repair-self-service-program-spare-parts-12-13 |archive-date=June 29, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=The Verge |language=en}}; {{Cite web |date=April 27, 2022 |title=Apple's Self Service Repair program is now open to iPhone owners in the US |url=https://www.engadget.com/apple-self-service-repair-release-date-122332505.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220802150900/https://www.engadget.com/apple-self-service-repair-release-date-122332505.html |archive-date=August 2, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=Engadget |language=en-US}}; {{Cite web |date=April 27, 2022 |title=Apple opens Self Service Repair to US iPhone users |url=https://techcrunch.com/2022/04/27/apple-opens-self-service-repair-to-us-iphone-users/ |access-date=April 27, 2022 |website=TechCrunch |language=en-US |archive-date=April 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220427120236/https://techcrunch.com/2022/04/27/apple-opens-self-service-repair-to-us-iphone-users/ |url-status=live}}; {{Cite web |last=Sherr |first=Ian |title=Apple Launches Do-It-Yourself Repairs For iPhone 13, iPhone 12 and iPhone SE |url=https://www.cnet.com/tech/mobile/apple-launches-do-it-yourself-repairs-for-iphone-13-iphone-12-and-iphone-se |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220427120621/https://www.cnet.com/tech/mobile/apple-launches-do-it-yourself-repairs-for-iphone-13-iphone-12-and-iphone-se/ |archive-date=April 27, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=CNET |language=en}}; {{Cite web |title=Apple's Self-Service Repair Store Finally Launches |url=https://www.pcmag.com/news/apples-self-service-repair-store-finally-launches |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220613180932/https://www.pcmag.com/news/apples-self-service-repair-store-finally-launches |archive-date=June 13, 2022 |access-date=April 27, 2022 |website=PCMAG |date=April 27, 2022 |language=en}}</ref>
2022-jıldıń may ayında birinshi ret 2017-jılı aytılǵan, virtual hám tolıqtırılǵan reallıq garnituraları ushın arnalǵan operaciyalıq sistema - RealityOS ushın sawda belgisi tapsırıldı. Bloomberg basılımınıń maǵlıwmatına sáykes, garnitura 2023-jılı shıǵıwı múmkin.<ref>{{Cite web |last=Porter |first=Jon |date=May 30, 2022 |title=Apple's RealityOS for rumored headset appears in trademark application |url=https://www.theverge.com/2022/5/30/23147213/realityos-os-ros-trademark-apple-virtual-augmented-reality-headset |access-date=May 30, 2022 |website=The Verge |archive-date=July 8, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220708040805/https://www.theverge.com/2022/5/30/23147213/realityos-os-ros-trademark-apple-virtual-augmented-reality-headset |url-status=live}}; {{Cite web |last1=Gurman |first1=Mark |author-link1=Mark Gurman (journalist) |last2=Mochizuki |first2=Takashi |last3=Wu |first3=Debby |date=January 14, 2022 |title=Apple's New VR/AR Headset Risks Being Delayed Until 2023 |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-01-14/apple-s-hotly-anticipated-headset-risks-being-delayed-until-2023?sref=ExbtjcSG |access-date=May 30, 2022 |website=Bloomberg |archive-date=April 19, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220419120240/https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-01-14/apple-s-hotly-anticipated-headset-risks-being-delayed-until-2023?sref=ExbtjcSG |url-status=live}}</ref> Qosımsha insayderlik esabatlarda qurılmanıń tólemdi tastıyıqlaw hám akkauntlarǵa kiriw ushın kózdiń nurın skanerlewdi paydalanatuǵını aytıladı.<ref>{{cite web |last1=Fingas |first1=Jon |title=Apple's mixed reality headset reportedly uses iris scanning for payments and sign-ins |url=https://www.engadget.com/apple-mixed-reality-headset-iris-scanning-153036223.html |website=Engadget |date=October 14, 2022 |access-date=October 19, 2022 |archive-date=October 19, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221019194454/https://www.engadget.com/apple-mixed-reality-headset-iris-scanning-153036223.html |url-status=live}}</ref>
2022-jıldıń 18-iyunında Merilend shtatınıń Tauson qalasındaǵı Apple Store dúkanı AQSHtaǵı birinshi kásiplik awqam dúkanına aylandı, jumısshılar Xalıqaralıq mashina qurawshılar hám aerokosmos jumısshıları birlespesine qosılıw ushın dawıs berdi.<ref>{{Cite news |last1=Lerman |first1=Rachel |last2=Gregg |first2=Aaron |last3=Somasundaram |first3=Praveena |date=June 19, 2022 |title=Apple Store workers approve union, the first in the U.S. |newspaper=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/technology/2022/06/18/apple-union-vote |access-date=June 19, 2022 |archive-date=June 19, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220619003224/https://www.washingtonpost.com/technology/2022/06/18/apple-union-vote/ |url-status=live}}</ref>
2022-jıldıń 7-iyulında Apple aldıńǵı Pegasus ashılıwlarına juwap retinde macOS 13 hám iOS 16 ǵa Lockdown Mode rejimin qostı; bul rejim joqarı qáwipli paydalanıwshılar ushın maqsetli nol kúnlik zıyanlı programmalıq támiynatlarǵa qarsı qáwipsizlik qorǵanıwın kúsheytedi.<ref>{{Cite news |date=July 6, 2022 |title=Apple launches Lockdown Mode to block spyware attacks on at-risk users |publisher=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/technology-62069255 |access-date=July 7, 2022 |archive-date=July 28, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220728005310/https://www.bbc.com/news/technology-62069255 |url-status=live}}</ref>
Apple 2023-jıldıń mart ayında Apple Wallet paydalanıwshıları ushın 'Apple Pay Later' dep atalǵan házir satıp alıp, keyin tólew xızmetin iske qostı. Baǵdarlama paydalanıwshılarǵa onlayn yamasa qosımsha ishindegi satıp alıwlar ushın 50 dollardan 1000 dollarǵa shekem qarız alıwǵa hám olardı altı hápte dawamında tórt bólekke bólip, procentsiz hám qosımsha tólemsiz qaytarıw imkaniyatın beredi.<ref>{{cite news |last1=Hunter |first1=Tatum |last2=Velazco |first2=Chris |date=March 28, 2023 |title=Now you can 'buy now, pay later' with Apple Wallet |url=https://www.washingtonpost.com/technology/2023/03/28/apple-buy-now-pay-later/ |newspaper=The Washington Post |access-date=March 29, 2023 |archive-date=March 29, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230329102346/https://www.washingtonpost.com/technology/2023/03/28/apple-buy-now-pay-later/ |url-status=live}}</ref><ref>{{cite news |last=De Avila |first=Joseph |date=March 28, 2023 |title=Apple Rolls Out Buy Now, Pay Later Plan |url=https://www.wsj.com/articles/apple-rolls-out-buy-now-pay-later-plan-640ae583 |newspaper=The Wall Street Journal |access-date=March 29, 2023 |archive-date=March 29, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230329053013/https://www.wsj.com/articles/apple-rolls-out-buy-now-pay-later-plan-640ae583 |url-status=live}}</ref>
2023-jıldıń noyabr ayında Apple AQSH Ádillik ministrliginiń Apple kompaniyasın jumısqa alıwda AQSH puqaralarına qarsı kemsitiw boldı degen isinde 25 million dollarlıq kelisimge keldi. Apple onlayn járiyalanbaǵan hám qaǵaz túrinde ótinish beriwdi talap etetuǵın jumıs orınların dúzdi, sol waqıtta usı jumıs orınların PERM baǵdarlaması boyınsha shet ellik jumısshılarǵa járiyaladı.<ref>{{cite news |last1=Gurman |first1=Mark |author-link1=Mark Gurman (journalist) |date=November 9, 2023 |title=Apple Settles DOJ Case That It Discriminated Against US Workers |url=https://news.bloomberglaw.com/tech-and-telecom-law/apple-settles-doj-case-that-it-discriminated-against-us-workers |newspaper=Bloomberg News |access-date=November 27, 2023 |archive-date=November 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231127152701/https://news.bloomberglaw.com/tech-and-telecom-law/apple-settles-doj-case-that-it-discriminated-against-us-workers |url-status=live}}</ref>
2024-jıldıń yanvar ayında Apple Evropa Awqamınıń básekilesiw nızamına boysınıwın, App Store hám basqa xızmetlerge 7-martta kúshke kiretuǵın úlken ózgerisler kirgiziletuǵının járiyaladı. Bul 27 mámleketten ibarat bloktaǵı iOS paydalanıwshılarına alternativ qosımshalar dúkanların hám qosımshalar ishinde alternativ tólem usılların paydalanıw imkaniyatın beredi. Bul Safari brauzerine Chrome yamasa Firefox sıyaqlı alternativ brauzerlerdi júklep alıw ushın menyu qosadı.<ref>{{Cite news |language=en |url=https://www.nytimes.com/2024/01/25/technology/apple-app-store-europe.html |title=Apple Overhauls App Store in Europe, in Response to New Digital Law |work=The New York Times |date=January 25, 2024 |access-date=January 29, 2024|archive-date=January 26, 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240126040405/https://www.nytimes.com/2024/01/25/technology/apple-app-store-europe.html |last1=Satariano |first1=Adam |last2=Mickle |first2=Tripp}}</ref>
2024-jıldıń iyun ayında Apple qurılmada jasalma intellekt imkaniyatların biriktiriw ushın Apple Intelligence ti tanıstırdı.<ref>{{Cite news |last=Tilley |first=Aaron |title=Apple Introduces 'Apple Intelligence,' New OpenAI Partnership as AI Takes Center Stage |url=https://www.wsj.com/tech/ai/apple-wwdc-2024-ai-release-356c5303 |access-date=June 11, 2024 |work=WSJ |language=en-US}}</ref>
2024-jıldıń 1-noyabrinde Apple iPhone hám Mac ushın súwretti redaktorlaw qosımshaları menen tanılǵan Pixelmator kompaniyasın satıp alǵanın járiyaladı. Apple burın Pixelmator qosımshaların óz ónimleriniń prezentaciyalarında kórsetken edi, sonıń ishinde 2018-jılı mashinalıq oqıtıw hám jasalma intellektti innovaciyalıq paydalanǵanı ushın Pixelmator Pro nı jıldıń Mac qosımshası dep ataǵan edi. Járiyalanıwda Pixelmator satıp alınıwdan keyin onıń bar qosımshalarında áhmiyetli ózgerisler bolmaytuǵının bildirdi.<ref>{{cite news|last=Leswing |first=Kif |title=Apple to buy Pixelmator, the iPhone image editing app with AI features |date=1 November 2024 |url=https://www.cnbc.com/2024/11/01/apple-will-buy-pixelmator-iphone-image-editing-app-with-ai-features-.html |website=CNBC |access-date=3 November 2024}}</ref>
2024-jıldıń 31-dekabrinde Kaliforniyanıń Oklend qalasındaǵı federal sudında Apple kompaniyasın Siri di qátelik penen aktivlestiriw arqalı jeke sáwbetlerdi nızamsız jazıp alıw hám olardı reklama beriwshiler qatarı úshinshi tárepler menen bólisiwde ayıplaǵan dáslepki kelisim tapsırıldı. Apple óziniń Siri járdemshisiniń paydalanıwshılar qupıyalıǵın buzǵanı boyınsha bul sudtı sheshiw ushın 95 million dollarlıq naq aqsha kelisimine kelisti. Apple qanday da bir nızam buzıwshılıqtı moyınlamasa da, isti kelisim menen juwmaqladı, bul arqalı zıyan kórgen paydalanıwshılarǵa hár bir qurılma ushın 20 dollarǵa shekem talap etiw imkaniyatı berildi. Advokatlar kelisim qorınan 28,5 million dollar kóleminde tólem talap etti.<ref>{{cite news|last=Stempel |first=Jonathan |title=Apple to pay $95 million to settle Siri privacy lawsuit |date=2 January 2025 |url=https://www.reuters.com/legal/apple-pay-95-million-settle-siri-privacy-lawsuit-2025-01-02/ |website=Reuters |access-date=4 January 2025}}</ref>
== Ónimler ==
Kompaniyanıń qurılǵan waqtınan baslap 2000-jıllardıń basına shekem, Apple tiykarınan kompyuterler sattı, olar 1980-jıllardıń ortasınan baslap Macintosh dep ataldı. Sonnan keyin kompaniya óz ónim kategoriyaların keńeytip, házir óndiriwden shıǵarılǵan iPod (2001) penen baslap, keyinirek [[iPhone]] (2007) hám iPad (2010) sıyaqlı hár túrli portativ qurılmalardı qostı. Apple jáne de «Kiyiletuǵın buyımlar, Úy hám Aksessuarlar» dep kategoriyalanǵan bir qansha basqa ónimlerdi satadı, mısalı Apple Watch, Apple TV, AirPods, HomePod hám Apple Vision Pro.
Apple qurılmaları basqa Apple ónimleri menen birge qollanılǵanda bir pútin ekosistema jaratqanı ushın maqtawǵa ılayıq dep tabılǵan,<ref>{{Cite web |last=Ricker |first=Thomas |date=2016-09-07 |title=Apple's greatest innovation is its ecosystem |url=https://www.theverge.com/2016/9/7/12828846/apple-s-greatest-product-is-its-ecosystem |access-date=2024-10-13 |website=The Verge |language=en-US}}</ref> biraq básekiles qurılmalar menen birge qollanılǵanda sonday jaqsı islemegeni yaki kóp funkciyaları bolmaǵanı ushın sınǵa alınǵan hám onıń ornına kóbinese Apple tárepinen názerde tutılǵanday islewi ushın Apple dıń menshikli funkciyaları, programmalıq támiynatı hám xızmetlerine súyenedi, bul kózqaras kóbinese «diywallı baǵ» dep sıpatlanadı.<ref>{{Cite web |last=Johnson |first=Allison |date=2024-04-27 |title=The walls of Apple's garden are tumbling down |url=https://www.theverge.com/24141929/apple-iphone-imessage-antitrust-dma-lock-in |access-date=2024-12-12 |website=The Verge |language=en}}</ref> 2023-jılǵa kelip, dúnya júzi boyınsha 2 milliardtan aslam Apple qurılması belsendi qollanılıp atır.
=== Mac ===
{{Multiple image
| total_width = 250
| image1 = M2 Macbook Air Midnight model - 1.jpg
| caption1 = M2 chipli MacBook Air
| image2 = M1 iMac blue model (cropped).jpg
| caption2 = M1 chipli iMac
| alt1 = Aǵash stolda turǵan túngi reńdegi MacBook Air.
| alt2 = Stolda turǵan kók reńli jińishke iMac.
}}
Mac, yaǵnıy Macintosh - 1999-jılǵa shekem onıń rásmiy atı - Apple kompaniyasınıń óziniń menshikli macOS operaciyalıq sistemasın qollanatuǵın jeke kompyuterler qatarı. Jeke kompyuterler Apple kompaniyasınıń dáslepki biznes baǵdarı bolǵan, biraq 2024-jıldıń aqırına kelip olar kompaniya tabısınıń tek segiz procentin quraydı.
Házirgi waqıtta óndirilip atırǵan altı Mac kompyuter toparı bar:
* iMac: Tutınıwshılarǵa arnalǵan hámmesi bir qurılmada jámlengen stol ústi kompyuteri, 1998-jılı islep shıǵarılǵan.
* Mac Mini: Tutınıwshılarǵa arnalǵan kishi kólemli stol ústi kompyuteri, 2005-jılı islep shıǵarılǵan.
* MacBook Pro: Kásiplik noutbuk, 2006-jılı islep shıǵarılǵan.
* Mac Pro: Kásiplik jumıs stanciyası, 2006-jılı islep shıǵarılǵan.
* MacBook Air: Tutınıwshılarǵa arnalǵan júdá juqa noutbuk, 2008-jılı islep shıǵarılǵan.
* Mac Studio: Kásiplik kishi kólemli jumıs stanciyası, 2022-jılı islep shıǵarılǵan.
Kóbinese qorshalǵan baǵ sıpatında táriyiplenetuǵın Mac kompyuterleri Apple silicon chiplerin paydalanadı, macOS operaciyalıq sistemasında isleydi hám Safari veb-brauzeri, úy filmlerin montajlaw ushın iMovie, muzıka dóretiw ushın GarageBand hám iWork ónimdarlıq toplamı sıyaqlı Apple programmalıq támiynatların óz ishine aladı. Apple jáne de kásiplik qosımshalardı satadı: video óndiris ushın Final Cut Pro, muzıkantlar hám prodyuserler ushın Logic Pro hám baǵdarlamashılar ushın Xcode. Apple sonday-aq Mac ushın hár túrli qosımsha qurılmalardı satadı, sonıń ishinde Pro Display XDR, Apple Studio Display, Magic Mouse, Magic Trackpad hám Magic Keyboard.
=== iPhone ===
[[File:IPhone 15 6.1".jpg|alt=|thumb|[[iPhone 15]] (shep tárepte) hám iPhone 15 Pro (oń tárepte)]]
iPhone - bul Apple kompaniyasınıń [[iOS]] operaciyalıq sistemasında isleytuǵın smartfonlar qatarı. Birinshi iPhone Stiv Djobs tárepinen 2007-jıl 9-yanvarda kópshilikke kórsetilgen edi. Sol waqıttan baslap hár jılı jańa iPhone modelleri shıǵarılmaqta. Ol islep shıǵarılǵanda, onıń kóp sensorlı ekranı mobil telefon industriyası ushın «revolyuciyalıq» hám «oyındı ózgertiwshi» dep táriyiplengen edi. Bul qurılma qosımsha ekonomikasın jaratıwda úlken úles qostı dep esaplanadı.
iOS - dúnyadaǵı eki tiykarǵı smartfon platformasınıń biri, Android penen birge. iPhone kompaniya ushın úlken tabıs alıp keldi hám Apple kompaniyasın dúnyadaǵı eń qımbat bahalanatuǵın ashıq akcionerlik jámiyetlerdiń birine aylandırıwǵa járdem berdi dep esaplanadı.<ref>{{cite web |last=Satariano |first=Adam |date=August 10, 2011 |title=Apple Surpasses Exxon as World's Most Valuable Company Before Retreating |url=https://www.bloomberg.com/news/2011-08-09/apple-rises-from-near-bankruptcy-to-become-most-valuable-company.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110810082324/http://www.bloomberg.com/news/2011-08-09/apple-rises-from-near-bankruptcy-to-become-most-valuable-company.html |archive-date=August 10, 2011 |access-date=May 28, 2017 |work=[[Bloomberg News]]}}</ref> 2024-jıldıń aqırına kelip, iPhone kompaniya tabısınıń derlik yarımın quraydı.
=== iPad ===
iPad - bul Apple kompaniyasınıń iPadOS operaciyalıq sistemasında isleytuǵın planshetler qatarı. Birinshi áwlad iPad 2010-jıl 27-yanvarda járiyalanǵan edi. iPad tiykarınan multimediya tutınıw, kórkem óner dóretiw, hújjetler ústinde islew, videokonferenciya ótkeriw hám oyınlar oynaw ushın bazarǵa shıǵarıladı. iPad qatarına bir neshe tiykarǵı iPad modelleri, kishirek iPad Mini, jetilistirilgen iPad Air hám joqarı dárejeli iPad Pro kiredi. Apple iPad ónimdarlıǵın turaqlı jaqsılap kelmekte, iPad Pro modeline Mac kompyuterlerindegi sıyaqlı M1 hám M2 chipleri ornatılǵan; biraq iPad házirgi waqıtqa shekem sheklengen operaciyalıq sisteması ushın sınǵa ushıramaqta.<ref>{{Cite web |last=Bohn |first=Dieter |date=May 19, 2021 |title=iPad Pro (2021) review: the best screen, but is that enough? |url=https://www.theverge.com/22442084/ipad-pro-2021-review-features-screen-mini-led-m1-processor |access-date=November 7, 2022 |website=The Verge |language=en-US |archive-date=November 5, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211105160939/https://www.theverge.com/22442084/ipad-pro-2021-review-features-screen-mini-led-m1-processor |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |last=Ivanov |first=Dzhoro |title=The M1 iPad Pro can run a desktop OS – Apple just won't let it |url=https://www.phonearena.com/news/The-M1-iPad-Pro-can-run-a-desktop-OS---Apple-just-wont-let-it_id142585 |access-date=November 7, 2022 |website=Phone Arena |date=September 18, 2022 |language=en-US |archive-date=November 7, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221107210123/https://www.phonearena.com/news/The-M1-iPad-Pro-can-run-a-desktop-OS---Apple-just-wont-let-it_id142585 |url-status=live}}</ref>
2020-jıldıń sentyabr ayına kelip, Apple 500 millionnan aslam iPad satqan, biraq satıwlar 2013-jılı eń joqarı kórsetkishke jetken.<ref name="500m ipads">{{Cite web |title=Apple has sold a total of 500 million iPads in the last 10 years |url=https://appleinsider.com/articles/20/09/15/apple-has-sold-a-total-of-500-million-ipads-in-the-last-10-years |access-date=September 21, 2020 |website=AppleInsider |date=September 15, 2020 |language=en |archive-date=January 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220130200317/https://appleinsider.com/articles/20/09/15/apple-has-sold-a-total-of-500-million-ipads-in-the-last-10-years |url-status=live}}; {{cite web |last=Fried |first=Ina |date=January 31, 2017 |title=iPad sales keep shrinking – down another 20 percent |url=https://www.recode.net/2017/1/31/14460952/apple-ipad-sales-still-falling|access-date=March 20, 2019 |website=[[Recode]]|archive-date=April 29, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190429144854/https://www.recode.net/2017/1/31/14460952/apple-ipad-sales-still-falling|url-status=live}}; {{cite news |date=March 23, 2017 |title='Clearance sale' shows Apple's iPad is over. It's done |work=[[The Register]] |url=https://www.theregister.co.uk/2017/03/23/clearance_sale_shows_the_ipad_is_over_its_done|access-date=March 20, 2019|archive-date=December 3, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181203202632/https://www.theregister.co.uk/2017/03/23/clearance_sale_shows_the_ipad_is_over_its_done/|url-status=live}}</ref> 2020-jıldıń ekinshi kvartalına kelip, iPad ele de satılıw boyınsha eń kóp satılatuǵın planshet kompyuter bolıp qalmaqta,<ref>{{Cite web |last=Potuck |first=Michael |date=August 5, 2020 |title=Latest data suggests iPad sales hit highest growth rate in 6 years during Q2 |url=https://9to5mac.com/2020/08/05/latest-data-suggests-ipad-sales-hit-highest-growth-rate-in-6-years-during-q2 |access-date=September 21, 2020 |website=9to5Mac |language=en-US |archive-date=January 18, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210118135627/https://9to5mac.com/2020/08/05/latest-data-suggests-ipad-sales-hit-highest-growth-rate-in-6-years-during-q2/ |url-status=live}}</ref> hám 2024-jıldıń aqırına kelip kompaniya tabısınıń jeti procentin quradı. Apple bir neshe iPad aksessuarların satadı, sonıń ishinde Apple Pencil, Smart Keyboard, Smart Keyboard Folio, Magic Keyboard hám bir qansha adapterler bar..
=== Basqa ónimler ===
{{Multiple image
| image1 = Apple AirPods Max 6.jpg
| caption1 = AirPods Max
| image2 = Apple Watch Ultra - 2.jpg
| caption2 = Apple Watch Ultra
| total_width = 250
| perrow = 2 / 2
}}
Apple «Kiyiletuǵın buyımlar, Úy hám Aksessuarlar» dep kategoriyalanǵan bir qansha basqa ónimlerdi de islep shıǵaradı.<ref>{{Cite web |last=Leswing |first=Kif |date=January 28, 2020 |title=Apple's fastest-growing business segment, which includes AirPods and Watch, is now bigger than Mac |url=https://www.cnbc.com/2020/01/28/apple-wearables-home-and-accessories-segment-now-bigger-than-mac.html |access-date=October 19, 2022 |website=CNBC |language=en |archive-date=October 19, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221019225049/https://www.cnbc.com/2020/01/28/apple-wearables-home-and-accessories-segment-now-bigger-than-mac.html |url-status=live}}</ref> Bul ónimlerge AirPods sımsız naushnikler qatarı, Apple TV cifrlı media pleerleri, Apple Watch aqıllı saatları, Beats naushnikleri, HomePod aqıllı dinamikleri hám Vision Pro aralas reallıq garniturası kiredi. 2024-jıldıń aqırına kelip, ónimlerdiń bul keń qatarı kompaniya tabısınıń on procentin quraydı.
=== Xızmetler ===
Apple keń kólemli xızmetler usınadı, sonıń ishinde App Store hám [[Apple News]] qosımshalarındaǵı reklama, AppleCare+ keńeytilgen kepillik jobası, iCloud+ bultqa tiykarlanǵan maǵlıwmat saqlaw xızmeti, Apple Card kredit kartası hám [[Apple Pay]] tólem platforması arqalı tólem xızmetleri, Apple Books, Apple Fitness+, [[Apple Music]], Apple News+, Apple TV+ hám [[iTunes Store]] sıyaqlı cifrlı kontent xızmetleri bar. 2024-jıldıń aqırına kelip, xızmetler kompaniya tabısınıń shama menen 26 procentin quraydı. 2019-jılı Apple óziniń xızmet tabısların keńeytiw ushın birlesken háreket isleytuǵının járiyaladı.<ref name="AppleVideoRevenue2">{{Cite news |last=Pullen |first=John Patrick |date=March 24, 2019 |title=Apple's Two-Word Plan for the Future of the Internet: Subscribe Now |work=[[Forbes]] |url=http://fortune.com/2019/03/24/watch-apple-event-live-stream-television-news-service |url-status=live |access-date=March 25, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190325135825/http://fortune.com/2019/03/24/watch-apple-event-live-stream-television-news-service |archive-date=March 25, 2019}}</ref>
== Marketing ==
=== Brend jaratıw ===
[[File:Apple Computer Logo rainbow.svg|thumb|upright|Apple Inc. kompaniyasınıń birinshi rásmiy logotibi 1977-jıldan 1998-jılǵa shekem qollanılǵan.<ref name="logo">{{Cite web |title=Logo Evolution: How Top Brands Redesigned Logos and Boosted Conversion |url=https://www.vardot.com/blog/logo-evolution-how-top-brands-redesigned-emblems-and-boosted-conversion-721 |access-date=April 9, 2017 |website=Vardot |archive-date=March 29, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220329001610/https://www.vardot.com/en-us/ideas/blog/how-top-brands-redesigned-emblems-and-boosted-conversion |url-status=live}}</ref>]]
Stiv Djobstıń aytıwınsha, kompaniyanıń atı onıń miywe menen awqatlanıw dietasında bolǵan waqtında alma baǵına barǵanınan ilhamlanǵan.<ref>{{Cite news |date=October 20, 2011 |title=Steve Jobs bio says Apple CEO abhorred 'corrupt' execs |publisher=[[CBC News]] |url=https://www.cbc.ca/news/science/steve-jobs-chose-herbal-medicine-delayed-cancer-surgery-1.1124855 |access-date=October 21, 2011 |archive-date=September 9, 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130909103558/http://www.cbc.ca/news/world/story/2011/10/20/steve-jobs-bio.html |url-status=live}}</ref> Appledıń birinshi logotibi, Ron Ueyn tárepinen dizayn islengen bolıp, onda ser Isaak Nyutonnıń alma tereginiń astında otırǵanı súwretlengen. Bul logotip derlik birden Rob Janoftıń «ayqulaq alması» logotibi menen almastırıldı, házir hámmege tanıs bolǵan tislengen almanıń ayqulaq reńli silueti.<ref>{{Cite news |url=http://www.wired.com/2003/09/apple-doin-the-logo-motion/ |title=Wired News: Apple Doin' the Logo-Motion |date=September 26, 2003 |access-date=December 3, 2023 |archive-date=December 3, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231203130321/https://www.wired.com/2003/09/apple-doin-the-logo-motion/ |url-status=live}}</ref>
1999-jıl 27-avgustta<ref name="web.archive.org">{{Cite web |date=August 27, 1999 |title=Apple Computer |url=https://www.apple.com |archive-url=https://web.archive.org/web/19990827174523/http://www.apple.com |archive-date=August 27, 1999 |access-date=January 1, 2014}}</ref> Apple rásmiy túrde ayqulaq sxemasın alıp taslap, aldıńǵı ayqulaq versiyasına forması boyınsha derlik uqsas bir reńli logotiplerdi qollanıwdı basladı. Bir reńli logotiptiń Aqua temasındaǵı nusqası 1998-jıldan 2003-jılǵa shekem, al shiyshe temasındaǵı versiyası 2007-jıldan 2013-jılǵa shekem qollanıldı.<ref>{{Cite web |title=The Lost Apple Logos You've Never Seen |url=http://thebrainfever.com/apple/the-lost-apple-logos-you-ve-never-seen |publisher=thebrainfever}}</ref>
Apple evangelistleri bir waqıtları kompaniya tárepinen belsendi túrde tartılǵan, biraq bul qubılıs álleqashan bekkem ornatılǵannan keyin boldı. Apple evangelisti Gay Kavasaki brend fanatizmin «tosattan ushırasqan nárse» dep ataǵan,<ref>{{Cite web |last1=McConnell |first1=Ben |last2=Huba |first2=Jackie |title=The father of evangelism marketing |url=http://creatingcustomerevangelists.com/resources/evangelists/guy_kawasaki.asp |archive-url=https://web.archive.org/web/20030725064021/http://creatingcustomerevangelists.com/resources/evangelists/guy_kawasaki.asp |archive-date=July 25, 2003 |access-date=April 18, 2017 |website=Creating Customer Evangelists}}</ref> al Ayv 2014-jılı «adamlardıń Apple ónimleri menen ayrıqsha jeke qatnası bar» dep málimledi.
Fortune jurnalı Apple kompaniyasın 2008-jılı Amerika Qurama Shtatlarındaǵı, al 2008-jıldan 2012-jılǵa shekem dúnya júzindegi eń húrmetke ılayıq kompaniya dep atadı.<ref>{{Cite magazine |last=Fisher |first=Anne |date=March 17, 2008 |title=America's Most Admired Companies |url=https://money.cnn.com/galleries/2008/fortune/0802/gallery.mostadmired_top20.fortune/index.html |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |volume=157 |issue=5 |pages=65–67 |access-date=August 2, 2020 |archive-date=May 23, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220523090601/https://money.cnn.com/galleries/2008/fortune/0802/gallery.mostadmired_top20.fortune/index.html |url-status=live}}; {{Cite magazine |last=Colvin |first=Geoff |title=The World's Most Admired Companies 2009 |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |volume=159 |issue=5 |page=76 |date=March 16, 2009 |url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2009/full_list |access-date=August 2, 2020 |archive-date=August 14, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200814123717/https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2009/full_list/ |url-status=live}}; {{Cite magazine |url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2010/snapshots/670.html |title=World's Most Admired Companies |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |date=March 2010 |access-date=March 7, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100307092117/https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2010/snapshots/670.html |archive-date=March 7, 2010 |url-status=live}}; {{Cite magazine |url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2011/snapshots/670.html |title=World's Most Admired Companies |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |date=November 2011 |access-date=November 10, 2011 |archive-date=June 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220627230421/https://money.cnn.com/magazines/fortune/mostadmired/2011/snapshots/670.html |url-status=live}}; {{Cite magazine |title=The World's Most Admired Companies |magazine=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |date=March 19, 2012 |volume=165 |issue=4 |pages=139–140 |url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/most-admired/2012/snapshots/670.html?iid=splwinners |access-date=August 2, 2020 |archive-date=June 23, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220623014503/https://money.cnn.com/magazines/fortune/most-admired/2012/snapshots/670.html?iid=splwinners |url-status=live}}</ref> 2013-jıl 30-sentyabrde Apple Omnicom Grouptıń «Dúnyanıń eń jaqsı brendleri» esabatında Coca-Coladan ozıp, dúnyadaǵı eń qunlı brend boldı.<ref>{{Cite news |last=Elliot |first=Stuart |date=September 29, 2013 |title=Apple Passes Coca-Cola as Most Valuable Brand |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/2013/09/30/business/media/apple-passes-coca-cola-as-most-valuable-brand.html |url-access=limited |access-date=October 21, 2013 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220101/https://www.nytimes.com/2013/09/30/business/media/apple-passes-coca-cola-as-most-valuable-brand.html |archive-date=January 1, 2022}}{{cbignore}}</ref> Boston Consulting Group 2005-jıldan baslap hár jılı Appledı dúnyadaǵı eń innovaciyalıq brend dep bahalap kelmekte.<ref>[https://www.forbes.com/sites/susanadams/2013/09/27/is-apple-the-worlds-most-innovative-company-still Is Apple The World's Most Innovative Company (Still)?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170910005018/https://www.forbes.com/sites/susanadams/2013/09/27/is-apple-the-worlds-most-innovative-company-still/|date=September 10, 2017}}, ''[[Forbes]]'', September 27, 2013.</ref> 2021-jıldıń yanvar ayına kelip, 1.65 milliard Apple ónimi belsendi qollanısta boldı.<ref>{{Cite news |date=January 27, 2021 |title=Apple sees revenue growth accelerating after setting record for iPhone sales, China strength |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-apple-results-idUSKBN29W2TD |access-date=July 18, 2023 |archive-date=July 18, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230718201014/https://www.reuters.com/article/us-apple-results-idUSKBN29W2TD |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news |title=Apple Now Has 1.65 Billion Active Devices Worldwide |language=en |url=https://www.macrumors.com/2021/01/27/apple-active-devices-worldwide-january-2021 |access-date=January 27, 2021 |archive-date=January 27, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210127220139/https://www.macrumors.com/2021/01/27/apple-active-devices-worldwide-january-2021/ |url-status=live}}</ref> 2023-jıldıń fevral ayında bul san 2 milliard qurılmadan asıp ketti.<ref>{{Cite web |date=February 2, 2023 |title=Apple Now Has More Than Two Billion Active Devices Worldwide |url=https://www.macrumors.com/2023/02/02/apple-two-billion-active-devices/ |access-date=July 18, 2023 |website=MacRumors |language=en |archive-date=July 18, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230718194120/https://www.macrumors.com/2023/02/02/apple-two-billion-active-devices/ |url-status=live}}</ref><ref name="TheVerge20230202">{{Cite web |last=Shakir |first=Umar |date=February 2, 2023 |title=Apple surpasses 2 billion active devices |url=https://www.theverge.com/2023/2/2/23583501/apple-iphone-ipad-active-2-billion-devices-q1-2023 |access-date=July 18, 2023 |website=The Verge |language=en-US |archive-date=July 18, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230718194119/https://www.theverge.com/2023/2/2/23583501/apple-iphone-ipad-active-2-billion-devices-q1-2023 |url-status=live}}</ref> 2023-jılı Pútkil dúnya júzlik intellektual múlk shólkemi (WIPO) niń Madrid jıllıq sholıwında Apple Inc. kompaniyasınıń Madrid sisteması boyınsha toltırılǵan belgiler ótinishi dúnya boyınsha 10-orındı iyeledi, 2023-jıl dawamında 74 sawda belgisi ótinishi berilgen.<ref>{{Cite web |title=Madrid Yearly Review 2024 |url=https://www.wipo.int/edocs/pubdocs/en/wipo-pub-940-2024-en-madrid-yearly-review-2024.pdf |page=22}}</ref>
Apple 2024-jılǵı Fortune 500 diziminde dúnya boyınsha 3-orındı iyeledi.<ref>{{Cite web |title=Fortune 500 |url=https://fortune.com/ranking/fortune500/ |access-date=2024-10-02 |website=Fortune |language=en}}</ref>
=== Reklama ===
Appledıń birinshi uranı «Byte into an Apple» («Almanı tisle») 1970-jıllardıń aqırında payda boldı.<ref>{{Cite web |date=December 10, 2007 |title=Apple Company |url=http://www.operating-system.org/betriebssystem/_english/fa-apple.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080921095608/http://www.operating-system.org/betriebssystem/_english/fa-apple.htm |archive-date=September 21, 2008 |access-date=August 18, 2008 |website=Operating System Documentation Project}}</ref> 1997-jıldan 2002-jılǵa shekem «Think different» («Basqasha oyla») uranı reklama kampaniyalarında qollanıldı hám házirgi waqıtqa shekem Apple menen tıǵız baylanıslı.<ref>{{Cite web |date=October 6, 2005 |title=Apple Think Different Campaign |url=http://www.theinspirationroom.com/daily/2005/apple-think-different |access-date=August 12, 2008 |website=The Inspiration Room Daily |archive-date=August 19, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100819174102/http://theinspirationroom.com/daily/2005/apple-think-different/ |url-status=dead}}</ref> Apple jáne de belgili ónim qatarları ushın arnawlı uranlarǵa iye - mısalı, 1998-jılı iMactı reklamalaw ushın «iThink, therefore iMac» («Men oylayman, demek men iMacpan») qollanılǵan,<ref>{{Cite web |title=MacWorld New York: I think, therefore iMac |url=http://www.wap.org/tours/macworldny/ithink.html |access-date=August 13, 2008 |archive-date=May 21, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110521031031/http://wap.org/tours/macworldny/ithink.html |url-status=live}}</ref> al iPhone reklamalarında «Say hello to iPhone» («iPhoneǵa sálem ayt») qollanılǵan.<ref>{{Cite web |date=June 29, 2007 |title=Say hello to iPhone |url=http://billday.com/2007/06/29/say-hello-to-iphone |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080907003704/http://billday.com/2007/06/29/say-hello-to-iphone |archive-date=September 7, 2008 |access-date=August 13, 2008 |website=BillDay.com}}</ref> «Hello» («Sálem») sózi dáslepki Macintosh, Newton, iMac («hello (again)» - «jáne sálem») hám iPodtı tanıstırıwda da qollanılǵan.<ref>{{Cite magazine |last=Manjoo |first=Farhad |date=January 11, 2002 |title=IMac: What's in a Design, Anyway? |url=https://www.wired.com/2002/01/imac-whats-in-a-design-anyway |url-status=live |magazine=[[Wired (magazine)|Wired]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20140304092046/http://www.wired.com/science/discoveries/news/2002/01/49652 |archive-date=March 4, 2014 |access-date=February 15, 2010}}</ref>
1984-jılı Macintoshtıń 1984-jılǵı Super Bowl reklaması menen tanıstırılıwınan baslap, zamanagóy «Get a Mac» reklamalarına shekem, Apple óz ónimlerin nátiyjeli reklamalaw hám marketing jumısların alıp barǵanı ushın tanılǵan. Biraq, keyingi kampaniyalardaǵı ayırım pikirler sınǵa ushıradı,<ref>{{Cite web |last=Williams |first=Ian |date=June 13, 2007 |title=UK watchdog clears Apple ads |url=http://www.computing.co.uk/vnunet/news/2192019/asa-clears-apple-ads |archive-url=https://archive.today/20080110012153/http://www.computing.co.uk/vnunet/news/2192019/asa-clears-apple-ads |archive-date=January 10, 2008 |access-date=April 18, 2017 |website=Computing |publisher=Incisive Media Ltd}}</ref> ásirese 2005-jılǵı Power Mac reklamaları.<ref>{{Cite news |date=June 11, 2004 |title=Apple Power Mac ads 'misleading' |work=[[BBC News]] |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/technology/3797261.stm |access-date=April 18, 2017 |archive-date=June 1, 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130601142554/http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/3797261.stm |url-status=live}}</ref> Apple ónim reklamaları óziniń kózdi qamastıratuǵın grafikası hám este qalatuǵın saz-sáwbetleri menen úlken dıqqatqa iye boldı. Apple reklamalarına qosılǵan qosıqları arqalı ataqlılıǵın arttırǵan muzıkantlar arasında kanadalı qosıqshı Feist «1234» qosıǵı menen hám Yael Naim «New Soul» qosıǵı menen belgili.<ref name="Daily News">Farber, Jim. [http://www.nydailynews.com/entertainment/music/2008/03/11/2008-03-11_apple_ad_creates_recognition_for_yael_na.html Apple ad creates recognition for Yael Naim] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111011102630/http://www.nydailynews.com/entertainment/music/2008/03/11/2008-03-11_apple_ad_creates_recognition_for_yael_na.html|date=October 11, 2011}}, ''[[New York Daily News]]'', March 11, 2008.</ref>
=== Dúkanlar ===
[[File:Apple store fifth avenue.jpg|thumb|Apple Fifth Avenue Nyu-York qalasındaǵı bas dúkan bolıp esaplanadı.]]
[[File:Apple Genius Bar Regentstreet London.jpg|thumb|2006-jılı tutınıwshılar Appledıń Regent Street dúkanındaǵı Genius Barǵa barıp atır.]]
Dáslepki Apple dúkanları 2001-jıldıń may ayında sol waqıttaǵı bas direktor Stiv Djobs tárepinen eki orında ashılǵan, dúkan ishindegi dúkan koncepciyasın ámelge asırıwǵa bir neshe jıl dawamında urınıp, biraq sátsizlikke ushıraǵannan keyin. Kompaniya ónimleriniń usaqlap satıw kórsetiliwin jaqsılaw zárúrligin sezip, ol 1997-jılı usaqlap satıw baǵdarlamasın qayta islep shıǵıw hám tutınıwshılar menen qarım-qatnastı jaqsılaw boyınsha jumıslardı basladı hám 2000-jılı Ron Djonsondı jumısqa aldı. Djobs 1997-jılı Appledıń onlayn dúkanın qayta iske qostı,<ref>{{Cite web |last=Fiegerman |first=Seth |date=May 16, 2014 |title=The Slow Evolution of Apple's Online Store |url=http://mashable.com/2014/05/16/apple-online-store-history |access-date=May 27, 2017 |website=[[Mashable]] |archive-date=July 1, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170701015357/http://mashable.com/2014/05/16/apple-online-store-history/ |url-status=live}}</ref> al 2001-jılı dáslepki eki fizikalıq dúkandı ashtı.<ref name="First stores">{{Cite press release |title=Apple to Open 25 Retail Stores in 2001 |date=May 15, 2001 |publisher=Apple |url=https://www.apple.com/newsroom/2001/05/15Apple-to-Open-25-Retail-Stores-in-2001 |access-date=May 27, 2017 |archive-date=July 2, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170702110910/https://www.apple.com/newsroom/2001/05/15Apple-to-Open-25-Retail-Stores-in-2001/ |url-status=live}}</ref> Dáslep ǵalaba xabar quralları Appledıń sátsizlikke ushıraytuǵının boljadı, biraq onıń dúkanları júdá tabıslı boldı, jaqın átiraptaǵı básekiles dúkanlardıń satıw kórsetkishlerinen ozıp ketti hám úsh jıl ishinde jıllıq satıw kólemi 1 milliard AQSH dollarına jetti, usılayınsha tariyxtaǵı eń tez ósip atırǵan usaqlap satıwshıǵa aylandı.<ref name="fortune-best-retailer">{{Cite web|url=https://money.cnn.com/magazines/fortune/fortune_archive/2007/03/19/8402321/index.htm|title=Apple: America's best retailer|last=Useem|first=Jerry|date=March 8, 2007|access-date=May 27, 2017|website=[[Fortune (magazine)|Fortune]]}}</ref>
Jıllar dawamında Apple usaqlap satıw orınlarınıń sanın hám geografiyalıq qamtıw aymaǵın keńeytti, 2017-jıldıń dekabr ayına kelip dúnya júzi boyınsha 22 mámlekette 499 dúkanǵa iye boldı.<ref name="storelist">{{Cite web |title=Store List |url=https://www.apple.com/retail/storelist |access-date=December 5, 2017 |website=Apple Retail |publisher=Apple Inc. |archive-date=November 28, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171128172800/https://www.apple.com/retail/storelist/ |url-status=live}}</ref> Ónimlerdiń joqarı satılıwı Apple kompaniyasın joqarı dárejeli usaqlap satıwshılar qatarına qostı, 2011-jılı dúnya júzi boyınsha satıw kólemi 16 milliard AQSH dollarınan astı. 2016-jıldıń may ayınan baslap Apple dúkanları áhmiyetli qayta dizaynlaw dáwirin basınan keshirdi. Bul qayta dizaynlaw Apple dúkanlarınıń fizikalıq ózgerislerin, mısalı ashıq keńislikler hám qayta brendlengen bólmelerdi, sonday-aq tutınıwshılar menen isbilermenler arasındaǵı óz-ara tásirdi jeńillestiriw ushın funkciyalardaǵı ózgerislerdi óz ishine aldı.<ref>{{Cite web |last=Webb |first=Alex |date=May 19, 2016 |title=Inside the New Apple Retail Store Design |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-05-19/why-apple-is-building-a-town-inside-its-stores |url-access=subscription |access-date=April 26, 2017 |publisher=[[Bloomberg L.P.]] |archive-date=April 27, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170427003823/https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-05-19/why-apple-is-building-a-town-inside-its-stores |url-status=live}}; {{Cite web |first=Nick |last=Statt |title=Apple just revealed the future of its retail stores |url=https://www.theverge.com/2016/5/19/11715726/apple-flagship-store-opening-san-francisco-photos |website=[[The Verge]] |date=May 19, 2016 |access-date=May 27, 2017 |archive-date=April 27, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170427003737/http://www.theverge.com/2016/5/19/11715726/apple-flagship-store-opening-san-francisco-photos |url-status=live}}</ref>
Kóplegen Apple dúkanları sawda oraylarınıń ishinde jaylasqan, biraq Apple joqarı áhmiyetli orınlarda bir neshe óz aldına turǵan «bayraq» dúkanların da qurǵan.<ref name="MacRumors stores">{{Cite web|url=https://www.macrumors.com/roundup/apple-retail-stores|title=Apple Stores|archive-url=https://web.archive.org/web/20170527110627/https://www.macrumors.com/roundup/apple-retail-stores/|archive-date=May 27, 2017|access-date=May 27, 2017|website=[[MacRumors]]|url-status=live}}</ref> Kompaniya óz dúkanlarınıń dizaynı hám qurılısı ushın, ásirese shiyshe teksheler hám kublardıń qollanılıwı ushın dizayn patentlerin alǵan hám dizayn sıylıqlarına iye bolǵan.<ref>{{Cite web |last=Panzarino |first=Matthew |date=April 19, 2012 |title=Apple out to patent curved glass panels used in Shanghai Retail Store |url=https://thenextweb.com/apple/2012/04/19/apple-out-to-patent-curved-glass-panels-used-in-shanghai-retail-store |access-date=May 27, 2017 |website=[[The Next Web]] |archive-date=October 26, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171026054352/https://thenextweb.com/apple/2012/04/19/apple-out-to-patent-curved-glass-panels-used-in-shanghai-retail-store/ |url-status=live}}</ref> Apple dúkanlarınıń tabısı basqa da elektronika usaqlap satıwshılarına áhmiyetli tásir kórsetti, olar Apple dúkanlarındaǵı xızmet hám ónimlerdiń sapası joqarıraq dep qabıl etiliwi sebepli klientler, baqlaw hám paydanı joyıttı.<ref>{{Cite news |first=Stephen D. |last=Simpson |title=How Apple's fortunes affect other stocks |url=https://www.theglobeandmail.com/globe-investor/investment-ideas/how-apples-fortunes-affect-other-stocks/article4596866 |website=[[The Globe and Mail]] |publisher=[[The Woodbridge Company]] |date=October 8, 2012 |access-date=May 27, 2017 |archive-date=April 15, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160415153836/http://www.theglobeandmail.com/globe-investor/investment-ideas/how-apples-fortunes-affect-other-stocks/article4596866/ |url-status=live}}; {{Cite web |last=Crothers |first=Brooke |date=March 29, 2012 |title=Is Best Buy following CompUSA, Circuit City to certain doom? |url=https://www.cnet.com/news/is-best-buy-following-compusa-circuit-city-to-certain-doom |access-date=May 27, 2017 |website=[[CNET]] |archive-date=July 9, 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160709072737/http://www.cnet.com/news/is-best-buy-following-compusa-circuit-city-to-certain-doom/ |url-status=live}}</ref> Brendtiń keń tanılǵanlıǵı sebepli, Apple kóp sanlı jumısqa kiriw ushın ótinish aladı, olardıń kópshiligi jas jumısshılardan keledi. Apple dúkanı xızmetkerleri ortashadan joqarı miynet haqı alsa da, bilim alıw hám medicinalıq xızmet ushın qarjılay járdem alsa da, hám ónim bahalarına jeńillikler berilse de, kásiplik ósiw jolları sheklengen yamasa joq.<ref name="retail army">{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2012/06/24/business/apple-store-workers-loyal-but-short-on-pay.html|title=Apple's Retail Army, Long on Loyalty but Short on Pay|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220101/https://www.nytimes.com/2012/06/24/business/apple-store-workers-loyal-but-short-on-pay.html|archive-date=January 1, 2022|last=Segal|first=David|date=June 23, 2012|access-date=May 27, 2017|url-access=limited|website=[[The New York Times]]}}{{cbignore}}</ref>
=== Bazar kúshi ===
2020-jıldıń 16-martında Franciya Apple kompaniyasına eki ulıwma satıwshı menen birge básekelesti basıp, ǵárezsiz qayta satıwshılarǵa kesent beriw arqalı bahalardı joqarı saqlaǵanı ushın 1.1 milliard evro ayıp pul saldı. Bul kelisim Franciya usaqlap satıw bazarınıń shama menen yarımında iPad hám jeke kompyuterler sıyaqlı Apple ónimleri ushın birdey bahalardı dúzdi. Francuz qadaǵalawshı uyımlarınıń aytıwınsha, bul asıra paydalanıwlar 2005-jıldan 2017-jılǵa shekem bolǵan, biraq 2012-jılı ǵárezsiz qayta satıwshı eBizcuss tárepinen berilgen shaǵım tiykarında birinshi ret anıqlanǵan.<ref>{{Cite news |last=Abboud |first=Leila |date=March 16, 2020 |title=France hits Apple with €1.1bn antitrust fine |work=[[Financial Times]] |url=https://www.ft.com/content/e9bb4da1-867a-40ba-abc0-4a63d3421e31 |url-status=live |url-access=subscription |access-date=March 16, 2020 |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20221210/https://www.ft.com/content/e9bb4da1-867a-40ba-abc0-4a63d3421e31 |archive-date=December 10, 2022}}</ref>
2020-jıldıń 13-avgustında, ataqlı Fortnite oyınınıń jaratıwshısı Epic Games kompaniyası Apple hám [[Google]] kompaniyalarına qarsı sud isin qozǵadı, sebebi Fortnite oyını Apple hám Google dúkanlarınan alıp taslanǵan edi. Bul sud isleri Apple hám Google kompaniyaları oyındı bloklaǵannan keyin baslandı, sebebi oyın Apple hám Google salǵan tólemlerdi aylanıp ótetuǵın tuwrıdan-tuwrı tólem sistemasın engizgen edi.<ref>{{Cite news |last1=Nicas |first1=Jack |last2=Browning |first2=Kellen |last3=Griffith |first3=Erin |date=August 13, 2020 |title=Fortnite Creator Sues Apple and Google After Ban From App Stores |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2020/08/13/technology/apple-fortnite-ban.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=August 13, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200813200127/https://www.nytimes.com/2020/08/13/technology/apple-fortnite-ban.html |archive-date=August 13, 2020}}</ref> 2020-jıldıń sentyabr ayında Epic Games kompaniyası basqa on úsh kompaniya menen birge Ádil qosımshalar koaliciyasın dúzdi, bul koaliciya qosımshalardı qosımsha dúkanlarına kirgiziw shártlerin jaqsılawdı maqset etedi.<ref>{{Cite web |last=Amadeo |first=Ron |date=September 24, 2020 |title=Epic, Spotify, and others take on Apple with "Coalition for App Fairness" |url=https://arstechnica.com/gadgets/2020/09/epic-spotify-and-others-take-on-apple-with-coalition-for-app-fairness |access-date=September 26, 2020 |website=Ars Technica |language=en-us |archive-date=September 26, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200926044427/https://arstechnica.com/gadgets/2020/09/epic-spotify-and-others-take-on-apple-with-coalition-for-app-fairness/ |url-status=live}}</ref> Keyinirek, 2020-jıldıń dekabr ayında, [[Facebook]] kompaniyası Epic kompaniyasına Apple-ge qarsı nızamlı gúresinde járdem beriwge kelisti, kompaniyaǵa materiallar hám hújjetler beriw arqalı járdemlesiwdi jobalastırdı. Biraq, Facebook kompaniyası sud isine tikkeley qatnaspaytuǵının bildirgen bolsa da, 2021-jılǵı sud procesine baylanıslı dálillerdi tabıwǵa járdem beriwge wáde berdi. Olardıń kelisiminen aldınǵı aylarda Facebook kompaniyası pullı qosımshalardıń bahaları hám jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw qaǵıydalarınıń ózgeriwine baylanıslı Apple menen dawlasıp atırǵan edi.<ref>{{Cite news |last=Horwitz |first=Patience Haggin and Jeff |date=August 26, 2020 |title=Facebook Says Apple's New iPhone Update Will Disrupt Online Advertising |language=en-US |work=[[The Wall Street Journal]] |url=https://www.wsj.com/articles/facebook-says-apples-new-iphone-update-will-disrupt-online-advertising-11598458715 |access-date=December 25, 2020 |issn=0099-9660 |archive-date=December 20, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201220162451/https://www.wsj.com/articles/facebook-says-apples-new-iphone-update-will-disrupt-online-advertising-11598458715 |url-status=live}}</ref> Facebook kompaniyasınıń reklama ónimleri boyınsha basshısı Dan Levi bılay dep pikir bildirdi: «Bul olar ushın haqıyqatında da jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw haqqında emes, bul jekelestirilgen reklamalarǵa hújim hám onıń kishi biznes iyelerine keltiretuǵın aqıbetleri haqqında», - dep 2020-jıldıń dekabr ayında Facebook tárepinen hár túrli gazetalarǵa jaylastırılǵan tolıq betli reklamalar haqqında pikir bildirdi.<ref>{{Cite news |date=December 17, 2020 |title=How Convincing is Facebook's Case Against Apple? |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2020-12-17/how-convincing-is-facebook-s-case-against-apple |access-date=December 25, 2020 |archive-date=December 17, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201217121137/https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2020-12-17/how-convincing-is-facebook-s-case-against-apple |url-status=live}}; {{Cite news |last=Horwitz |first=Sarah E. Needleman and Jeff |date=December 16, 2020 |title=Facebook Wades Into 'Fortnite' Maker's Dispute With Apple |language=en-US |work=[[The Wall Street Journal]] |url=https://www.wsj.com/articles/facebook-looks-for-allies-in-privacy-battle-with-apple-11608138311 |access-date=December 25, 2020 |issn=0099-9660 |archive-date=March 28, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210328001211/https://www.wsj.com/articles/facebook-looks-for-allies-in-privacy-battle-with-apple-11608138311 |url-status=live}}</ref>
=== Jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw ===
Apple kompaniyası jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw tárepdarı sıpatında ashıq poziciyanı uslap, jeke maǵlıwmatlardı qorǵawǵa baǵdarlanǵan funkciyalar hám sazlawlardı óz konferenciyalarınıń, reklama kampaniyalarınıń hám jámiyetlik imidjiniń bir bólegi etip kelmekte.<ref>{{Cite web |last=Vincent |first=James |date=June 13, 2016 |title=Apple promises to deliver AI smarts without sacrificing your privacy |url=https://www.theverge.com/2016/6/13/11924080/apple-ai-on-device-privacy-wwdc-2016 |access-date=December 9, 2017 |website=[[The Verge]] |publisher=[[Vox Media]] |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713024019/https://www.theverge.com/2016/6/13/11924080/apple-ai-on-device-privacy-wwdc-2016 |url-status=live}}; {{Cite web |last=Heisler |first=Yoni |date=May 22, 2017 |title=Apple is expertly trolling Android users with its new iPhone ads |url=http://bgr.com/2017/05/22/iphone-vs-android-switchers-ad-campaign |access-date=December 9, 2017 |website=[[Boy Genius Report|BGR]] |archive-date=December 14, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171214014228/http://bgr.com/2017/05/22/iphone-vs-android-switchers-ad-campaign/ |url-status=live}}; {{Cite journal |last=Greenberg |first=Andy |date=June 8, 2015 |title=Apple's latest selling point: how little it knows about you |url=https://www.wired.com/2015/06/apples-latest-selling-point-little-knows |journal=[[Wired (website)|Wired]] |access-date=December 9, 2017 |archive-date=March 28, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180328115215/https://www.wired.com/2015/06/apples-latest-selling-point-little-knows/ |url-status=live}}</ref> 2014-jılı [[iOS 8]] mobil operaciyalıq sisteması menen kompaniya [[iOS]] qurılmalarınıń barlıq mazmunın paydalanıwshılardıń parolleri arqalı shifrlawdı basladı, bul kompaniyaǵa sol waqıtta huqıq qorǵaw organlarınıń usınday informaciyanı talap etiwshi sorawlarına juwap beriwdi múmkin emes etti.<ref>{{Cite web |last=Farivar |first=Cyrus |date=September 18, 2014 |title=Apple expands data encryption under iOS 8, making handover to cops moot |url=https://arstechnica.com/gadgets/2014/09/apple-expands-data-encryption-under-ios-8-making-handover-to-cops-moot |access-date=December 9, 2017 |website=[[Ars Technica]] |archive-date=December 13, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171213204234/https://arstechnica.com/gadgets/2014/09/apple-expands-data-encryption-under-ios-8-making-handover-to-cops-moot/ |url-status=live}}</ref> Bultlı saqlaw sheshimleriniń ataqlılıǵı artıwı menen, Apple 2016-jılı paydalanıwshınıń jergilikli qurılmasındaǵı súwretlerdegi bet maǵlıwmatların [[tereń oqıtıw]] skanerlewin ámelge asırıw hám mazmundı Apple kompaniyasınıń iCloud saqlaw sistemasına júklewden aldın shifrlaw usılın basladı.<ref>{{Cite web |last=Hall |first=Zac |date=November 16, 2017 |title=Apple details how it performs on-device facial detection in latest machine learning journal entry |url=https://9to5mac.com/2017/11/16/apple-machine-learning-journal-facial-detection |access-date=December 9, 2017 |website=[[9to5Mac]] |archive-date=December 13, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171213204531/https://9to5mac.com/2017/11/16/apple-machine-learning-journal-facial-detection/ |url-status=live}}</ref> Sonday-aq, ol «differencial jeke maǵlıwmatlardı qorǵaw» usılın engizdi, bul jeke paydalanıwshılardı anonimli saqlap kóp paydalanıwshılardan jámáátlik maǵlıwmatlardı jıynawdıń bir usılı bolıp, Wired jurnalı bunı «topar haqqında múmkin bolǵanınsha kóbirek, biraq ondaǵı hár bir adam haqqında ilajı barınsha azıraq biliwge urınıw» dep táriyiplegen.<ref>{{Cite journal |last=Greenberg |first=Andy |date=June 13, 2016 |title=Apple's 'differential privacy' is about collecting your data – but not ''your'' data |url=https://www.wired.com/2016/06/apples-differential-privacy-collecting-data |journal=[[Wired (website)|Wired]] |access-date=December 9, 2017 |archive-date=December 13, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171213210548/https://www.wired.com/2016/06/apples-differential-privacy-collecting-data/ |url-status=live}}</ref> Paydalanıwshılardan qatnasıwdı qáleytuǵın-qálemeytuǵını anıq soraladı hám olar óz qálewi boyınsha qatnasıwı yaki bas tartıwı múmkin.<ref>{{Cite web |last=Rossignol |first=Joe |date=December 6, 2017 |title=Here's How Apple Improves the iOS and Mac User Experience While Protecting Your Privacy |url=https://www.macrumors.com/2017/12/06/apple-differential-privacy-journal |access-date=December 9, 2017 |website=[[MacRumors]] |archive-date=December 10, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171210053953/https://www.macrumors.com/2017/12/06/apple-differential-privacy-journal/ |url-status=live}}</ref>
Biraq, Apple kompaniyası paydalanıwshılardıń qurılmalarınıń iCloud rezerv kóshirmelerin beriw arqalı jınayatlardı tergew islerinde huqıq qorǵaw organlarına járdem bergen,<ref>{{cite news |last1=Menn |first1=Joseph |date=January 21, 2020 |title=Exclusive: Apple dropped plan for encrypting backups after FBI complained – sources |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/article/us-apple-fbi-icloud-exclusive-idUSKBN1ZK1CT |access-date=April 15, 2020 |ref=iCloudBackupsArePlainText |archive-date=April 23, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200423192006/https://www.reuters.com/article/us-apple-fbi-icloud-exclusive-idUSKBN1ZK1CT |url-status=live}}; {{Cite web |last=Pagliery |first=Jose |date=February 22, 2016 |title=Apple promises privacy – but not on iCloud |url=https://money.cnn.com/2016/02/22/technology/apple-privacy-icloud/index.html |access-date=December 13, 2017 |website=[[CNN]] |archive-date=December 10, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171210143010/http://money.cnn.com/2016/02/22/technology/apple-privacy-icloud/index.html |url-status=live}}; {{Cite web |last=Cunningham |first=Andrew |date=February 24, 2016 |title=The case for using iTunes, not iCloud, to back up your iPhone |url=https://arstechnica.com/gadgets/2016/02/the-case-for-using-itunes-not-icloud-to-back-up-your-iphone |access-date=December 13, 2017 |website=[[Ars Technica]] |archive-date=December 14, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171214014102/https://arstechnica.com/gadgets/2016/02/the-case-for-using-itunes-not-icloud-to-back-up-your-iphone/ |url-status=live}}</ref> hám kompaniyanıń jeke maǵlıwmatlardı qorǵawǵa bolǵan baǵdarı onıń jańa iPhone úlgilerinde biometrikalıq autentifikaciya texnologiyasın ilgeriletiw háreketleri sebepli gúman astına alınǵan, sebebi bul texnologiya AQSHta paroller menen birdey konstituciyalıq qorǵaw dárejesine iye emes.<ref>{{Cite web |last=Robertson |first=Adi |date=September 12, 2017 |title=Why Face ID won't give you the legal protection of a passcode |url=https://www.theverge.com/2017/9/12/16298192/apple-iphone-face-id-legal-security-fifth-amendment |access-date=December 13, 2017 |website=[[The Verge]] |publisher=[[Vox Media]] |archive-date=May 7, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180507104714/https://www.theverge.com/2017/9/12/16298192/apple-iphone-face-id-legal-security-fifth-amendment |url-status=live}}</ref>
Apple kompaniyasınıń iOS 14 ke jańalaw shıǵarıwı menen, iPhone, iPad hám iPod Touch qosımshalarınıń barlıq baǵdarlamashılarınan iPhone paydalanıwshılarınan olardı qadaǵalawǵa tikkeley ruqsat sorawı talap etildi. «App Tracking Transparency» dep atalǵan bul funkciya [[Facebook]] tárepinen qattı sınǵa ushıradı, sebebi onıń tiykarǵı biznes modeli paydalanıwshılar maǵlıwmatların qadaǵalaw hám bul maǵlıwmatlardı reklama beriwshiler menen bólisiw arqalı paydalanıwshılarǵa kóbirek sáykes reklamalardı kórsetiwge tiykarlanǵan, bul usıl ádette maqsetli reklama dep ataladı. Facebooktıń App Tracking Transparency ke qarsı tolıq betli gazeta reklamaların satıp alıw sıyaqlı ilajlarınan soń, Apple 2021-jıldıń basında jańalawdı shıǵardı. Verizon kompaniyasınıń sıńar kompaniyası Flurry Analytics alıp barǵan izertlew AQSHtaǵı iOS paydalanıwshılarınıń tek 4% i hám dúnya boyınsha 12% i qadaǵalawǵa ruqsat bergenin xabarladı.<ref>{{Cite web |last=Aten |first=Jason |date=May 12, 2021 |title=Apple's App Tracking Transparency Update Is Turning Out to Be the Worst-Case Scenario for Facebook |url=https://www.inc.com/jason-aten/apples-privacy-update-is-turning-out-to-be-worst-case-scenario-for-facebook.html |access-date=May 12, 2021 |website=Inc.com |language=en |archive-date=May 12, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512071734/https://www.inc.com/jason-aten/apples-privacy-update-is-turning-out-to-be-worst-case-scenario-for-facebook.html |url-status=live|postscript=; }} {{Cite web |title=New data shows how devastating Apple's new anti-tracking feature is for Facebook |url=https://www.msn.com/en-us/news/technology/new-data-shows-how-devastating-apple-e2-80-99s-new-anti-tracking-feature-is-for-facebook/ar-BB1gCVJc?ocid=BingNewsSearch |access-date=May 12, 2021 |website=MSN |agency=BGR |first1= Yoni |last1=Heisler |archive-date=May 12, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512124835/https://www.msn.com/en-us/news/technology/new-data-shows-how-devastating-apple-e2-80-99s-new-anti-tracking-feature-is-for-facebook/ar-BB1gCVJc?ocid=BingNewsSearch |url-status=dead |postscript=; }} {{Cite web |date=May 8, 2021 |title=Too Bad, Zuck: Just 4% of U.S. iPhone Users Let Apps Track Them After iOS Update |first1= Alyse |last1=Stanley |url=https://gizmodo.com/too-bad-zuck-just-4-of-u-s-iphone-users-let-apps-tra-1846851013 |access-date=May 12, 2021 |website=Gizmodo |language=en-us |archive-date=May 12, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210512124834/https://gizmodo.com/too-bad-zuck-just-4-of-u-s-iphone-users-let-apps-tra-1846851013 |url-status=live|postscript=; }} {{Cite web |last=Datti |first=Sharmishte |date=May 12, 2021 |title=Apple's App Tracking Transparency Becomes Facebook's Nightmare: Only 4% Allow Tracking |url=https://www.gizbot.com/mobile/news/apple-app-tracking-transparency-becomes-facebook-nightmare-only-4-percent-allow-tracking-074217.html |access-date=May 12, 2021 |website=Gizbot |language=en |archive-date=June 4, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210604024443/https://www.gizbot.com/mobile/news/apple-app-tracking-transparency-becomes-facebook-nightmare-only-4-percent-allow-tracking-074217.html |url-status=live}}</ref>
iOS 15 ti shıǵarıwdan aldın, Apple iOS hám Mac platformalarında balalarǵa qarsı jınısıy zorlıq materiallarına qarsı gúresiwdiń jańa usılların járiyaladı. Endi kishkentay iMessage paydalanıwshılarınıń ata-anaları, eger olardıń balaları jalańash súwretlerdi jiberse yaki alsa, xabardar etiledi. Sonıń menen birge, iCloud qa júklew ushın arnalǵan media fayllarda qurılmanıń ózinde xeshlew ámelge asırıladı hám xeshler huqıq qorǵaw organları tárepinen berilgen belgili zıyanlı súwretler dizimi menen salıstırıladı; eger jetkilikli sáykeslikler tabılsa, Apple eskertiledi hám biylik organlarına xabar beriledi. Jańa funkciyalar huqıq qorǵaw organları hám jábirleniwshilerdiń huqıqların qorǵawshılar tárepinen maqullawǵa eristi. Biraq, Electronic Frontier Foundation qosıp alǵanda, jeke turmıs qorǵawshıları jańa funkciyalardı basqınshılıq hám avtoritar húkimetler tárepinen ańsatlıq penen unamsız paydalanılıwı múmkin dep ayıpladı.<ref>{{Cite web |date=August 5, 2021 |title=Apple to scan U.S. iPhones for images of child sexual abuse |url=https://apnews.com/article/technology-business-child-abuse-apple-inc-7fe2a09427d663cda8addfeeffc40196 |first1= Frank |last1=Bajak |first2=Barbara |last2=Ortutay |access-date=August 6, 2021 |website=AP NEWS |language=en |archive-date=August 5, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210805235943/https://apnews.com/article/technology-business-child-abuse-apple-inc-7fe2a09427d663cda8addfeeffc40196 |url-status=live|postscript=; }} {{Cite news |first1=India |last1=McKinney |first2=Erica |last2=Portnoy |date=August 5, 2021 |title=Apple's Plan to "Think Different" About Encryption Opens a Backdoor to Your Private Life |url=https://www.eff.org/deeplinks/2021/08/apples-plan-think-different-about-encryption-opens-backdoor-your-private-life |access-date=August 6, 2021 |website=Electronic Frontier Foundation |language=en |archive-date=October 18, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221018221139/https://www.eff.org/deeplinks/2021/08/apples-plan-think-different-about-encryption-opens-backdoor-your-private-life |url-status=live}}</ref>
Irlandiyanıń Maǵlıwmatlardı Qorǵaw Komissiyası Apple kompaniyasınıń óz platformasında maqsetli reklamalar menen jeke maǵlıwmatlardı qalay qayta isleytuǵının tekseriwden keyin, kompaniyanıń Evropa Awqamınıń GDPR nızamına boysınıwın izertlew ushın jeke turmıs tekseriwin basladı.<ref>{{Cite news |date=July 3, 2019 |title=Irish Regulator Opens Third Privacy Probe Into Apple |publisher=Gadgets360 |url=https://gadgets.ndtv.com/apps/news/apple-ireland-data-protection-commissioner-privacy-investigation-2063517 |agency=Reuters |access-date=July 24, 2019 |archive-date=July 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190724113326/https://gadgets.ndtv.com/apps/news/apple-ireland-data-protection-commissioner-privacy-investigation-2063517 |url-status=live|postscript=; }} {{Cite news |date=July 2, 2019 |title=Data Protection Commission opens privacy investigation into Apple |publisher=RTE |url=https://www.rte.ie/news/ireland/2019/0702/1059764-apple-privacy |access-date=July 24, 2019 |archive-date=July 24, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190724113325/https://www.rte.ie/news/ireland/2019/0702/1059764-apple-privacy/ |url-status=live}}</ref>
2019-jıldıń dekabr ayında, qáwipsizlik izertlewshisi Brayan Krebs iPhone 11 Pro telefonında tiykarǵı ornalasıw xızmetleri qosılǵanda, barlıq jeke ornalasıw xızmetleri óshirilgen bolsa da, ekrannıń joqarǵı bóliminde ornalasıw xızmetleriniń qollanılıp atırǵanın bildiretuǵın kórsetkish belgisiniń kórinip turatuǵının anıqladı. Krebs bul jaǵdaydı eski modellerde qaytalay almadı hám Apple kompaniyasınan túsindirme soraǵanda, oǵan «Ornalasıw xızmetleri qosılǵan waqıtta status qatarında Ornalasıw xızmetleri belgishesiniń payda bolıwı kútilgen jaǵday. Bul belgishe Parametrlerde qosqıshı joq sistema xızmetleri ushın payda boladı» dep juwap berildi.<ref>{{Cite web |date=December 3, 2019 |title=The iPhone 11 Pro's Location Data Puzzler |url=https://krebsonsecurity.com/2019/12/the-iphone-11-pros-location-data-puzzler/ |first=Brian |last=Krebs |access-date=March 2, 2024 |website=KrebsonSecurity |language=en-us |archive-date=March 2, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240302163635/https://krebsonsecurity.com/2019/12/the-iphone-11-pros-location-data-puzzler/ |url-status=live}}</ref>
Keyinirek Apple bul jaǵdaydı anıǵıraq túsindirip, bul háreket belgili ellerde ultra keń diapazonlı texnologiyalarǵa baylanıslı nızamlarǵa sáykes keliw ushın ekenin ayttı. Apple bul texnologiyanı iPhone 11 Pro-dan baslap iPhone-larǵa engize baslaǵan edi. Olar «ultra keń diapazonlı texnologiyalarǵa sáykeslik hám onıń ornalasıw maǵlıwmatların qollanıwı tolıǵı menen qurılmanıń ózinde ámelge asırıladı hám Apple paydalanıwshınıń ornalasıw maǵlıwmatların jıynamaydı» dep toqtalıp ótti. Guardian Firewall qáwipsizlik kompaniyasınıń basshısı Uill Strafach ornalasıw maǵlıwmatlarınıń sırtqı serverge jiberilgenine hesh qanday dálil joq ekenin tastıyıqladı. Apple bul funkciya ushın jańa qosqısh qosıwǵa wáde berdi hám keyingi iOS versiyalarında paydalanıwshılarǵa Basqarıw orayındaǵı ornalasıw xızmetleri kórsetkishin basıp, qurılmanıń ornalasıwın qaysı xızmettiń paydalanıp atırǵanın kóriw múmkinshiligin berdi.<ref>{{Cite web |date=December 5, 2019 |title=Apple says its ultra wideband technology is why newer iPhones appear to share location data, even when the setting is disabled |url=https://techcrunch.com/2019/12/05/apple-ultra-wideband-newer-iphones-location/ |first=Zack |last=Whittaker |access-date=March 2, 2024 |website=[[TechCrunch]] |language=en-us |archive-date=March 2, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240302163635/https://techcrunch.com/2019/12/05/apple-ultra-wideband-newer-iphones-location/ |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |title=Learn the meaning of the iPhone status icons |url=https://support.apple.com/guide/iphone/learn-the-meaning-of-the-status-icons-iphef7bb57dc/ios |access-date= March 2, 2024 |website=iPhone User Guide |language=en-us |archive-date= March 2, 2024 |archive-url= https://web.archive.org/web/20240302163635/https://support.apple.com/guide/iphone/learn-the-meaning-of-the-status-icons-iphef7bb57dc/ios |url-status= live}}</ref>
Bloomberg News tiń 2022-jıldıń 30-martında járiyalanǵan esabatlarına muwapıq, Apple ózlerin huqıq qorǵaw organlarınıń wákilleri sıpatında kórsetken hám jalǵan hújjetlerden paydalanǵan xakerlerge telefon nomerleri, fizikalıq mánziller hám IP mánziller sıyaqlı maǵlıwmatlardı bergen. Huqıq qorǵaw organlarınıń sorawlarında geyde haqıyqıy yaki oydan shıǵarılǵan lawazımlı tulǵalardıń jalǵan qolları da bolǵan. Bul ayıplawlar haqqında soraǵanda, Apple wákili xabarshını kompaniyanıń huqıq qorǵaw organları ushın nızamlar bólimine jiberdi. Bul bólimde bılay delingen: «Biz hár bir maǵlıwmat sorawın nızam jaǵınan tekseremiz hám huqıq qorǵaw organlarınıń sorawların tastıyıqlaw hám qasaqanalıqtı anıqlaw ushın rawajlanǵan sistemalar hám processlerden paydalanamız.»<ref>{{Cite news |last=Turton |first=William |date=March 30, 2022 |title=Apple and Meta Gave User Data to Hackers Who Used Forged Legal Requests |work=[[Yahoo! Finance]] |url=https://ca.finance.yahoo.com/news/apple-meta-gave-user-data-175918825.html |access-date=March 30, 2022 |archive-date=May 30, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220530182914/https://ca.finance.yahoo.com/news/apple-meta-gave-user-data-175918825.html |url-status=live}}</ref>
== Korporativ isler ==
=== Biznes baǵdarları ===
Apple ushın tiykarǵı baǵdarlar, hár bir finans jılınıń 24-sentyabrde juwmaqlanıwı boyınsha:<ref name="investor-relations">{{Cite web |title=Investor Relations – Apple |url=https://investor.apple.com/investor-relations/default.aspx |access-date=November 13, 2023 |website=investor.apple.com |archive-date=May 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200504135459/https://investor.apple.com/investor-relations/default.aspx |url-status=live}}</ref><ref name="sec-fillings">{{Cite web |title=SEC Filings – Apple |url=https://investor.apple.com/sec-filings/default.aspx |access-date=November 13, 2023 |website=investor.apple.com |archive-date=November 11, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211111032600/https://investor.apple.com/sec-filings/default.aspx |url-status=live}}</ref>
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
! rowspan="2" |'''Finans jılı'''
! colspan="6" |'''Tabıs kórsetkishleri'''
! colspan="2" |'''Tabıstan tıs kórsetkishler'''
! rowspan="2" |'''Derek'''
|-
!'''Ulıwma tabıs'''
'''(mlrd AQSH dolları)'''
!'''iPhone tabısı'''
'''(mlrd AQSH dolları)'''
!'''Mac tabısı'''
'''(mlrd AQSH dolları)'''
!'''iPad tabısı'''
'''(mlrd AQSH dolları)'''
!'''Kiyiletuǵın qurılmalar,'''
'''Úy hám Aksessuarlar tabısı (mlrd AQSH dolları)'''
!'''Xızmetler tabısı (mlrd AQSH dolları)'''
!'''Taza payda (mlrd AQSH dolları)'''
!'''Xızmetkerler sanı (mıń, tolıq'''
'''shtatlı ekvivalent)'''
|-
|2011
|108
|45.9
|21.7
|19.1
|11.9
|9.3
|25.9
|60.4
|<ref>{{Cite web |title=2011 10-K |url=https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/64c7905f-0468-48d9-8f25-e6ec8f3b5e32.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231113212509/https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/64c7905f-0468-48d9-8f25-e6ec8f3b5e32.pdf |archive-date=November 13, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}</ref>
|-
|2012
|156
|78.6
|23.2
|30.9
|10.7
|12.8
|41.7
|72.8
|<ref>{{Cite web |title=2012 10-K |url=https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/da2b9499-7462-4333-bc37-75212f65699e.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231113212507/https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/da2b9499-7462-4333-bc37-75212f65699e.pdf |archive-date=November 13, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}</ref>
|-
|2013
|170
|91.2
|21.4
|31.9
|10.1
|16.0
|37.0
|80.3
|<ref>{{Cite web |title=2013 10-K |url=https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/e3115d1d-4246-45ae-94f2-f8e3762d8e3e.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231109122616/http://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/e3115d1d-4246-45ae-94f2-f8e3762d8e3e.pdf |archive-date=November 9, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}</ref>
|-
|2014
|182
|101
|24.0
|30.2
|8.3
|18.0
|39.5
|92.6
|<ref>{{Cite web |title=2014 10-K |url=https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/61236a14-a4e7-4bb2-8130-ddc2c66c9678.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231113164631/https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/61236a14-a4e7-4bb2-8130-ddc2c66c9678.pdf |archive-date=November 13, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}</ref>
|-
|2015
|233
|155
|25.4
|23.2
|10.0
|19.9
|53.3
|110
|<ref>{{Cite web |title=2015 10-K |url=https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/fae19475-b538-441b-ab15-0a311f161ebb.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231113164631/https://d1lge852tjjqow.cloudfront.net/CIK-0000320193/fae19475-b538-441b-ab15-0a311f161ebb.pdf |archive-date=November 13, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}</ref>
|-
|2016
|215
|136
|22.8
|20.6
|11.1
|24.3
|45.6
|116
|<ref>{{Cite web |title=2016 10-K |url=https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/ffb58afc-aa5d-4b55-8d12-8e0937575a35.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231113164631/https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/ffb58afc-aa5d-4b55-8d12-8e0937575a35.pdf |archive-date=November 13, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}</ref>
|-
|2017
|229
|139
|25.5
|18.8
|12.8
|32.7
|48.3
|123
|<ref>{{Cite web |title=2017 10-K |url=https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/ca6735cd-5ab7-4bb9-abf8-564739c3506b.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231113164632/https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/ca6735cd-5ab7-4bb9-abf8-564739c3506b.pdf |archive-date=November 13, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}</ref>
|-
|2018
|265
|164
|25.1
|18.3
|17.3
|39.7
|59.3
|132
|<ref>{{Cite web |title=2018 10-K |url=https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/68027c6d-356d-46a4-a524-65d8ec05a1da.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190412094749/https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/68027c6d-356d-46a4-a524-65d8ec05a1da.pdf |archive-date=April 12, 2019 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}</ref>
|-
|2019
|260
|142
|25.7
|21.2
|24.4
|46.2
|55.2
|137
|<ref>{{Cite web |title=2019 10-K |url=https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2019/ar/_10-K-2019-(As-Filed).pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200505181714/https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2019/ar/_10-K-2019-%28As-Filed%29.pdf |archive-date=May 5, 2020 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}</ref>
|-
|2020
|274
|137
|28.6
|23.7
|30.6
|53.7
|57.4
|147
|<ref>{{Cite web |title=2020 10-K |url=https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2020/ar/_10-K-2020-(As-Filed).pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231204044601/https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2020/ar/_10-K-2020-(As-Filed).pdf |archive-date=December 4, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}</ref>
|-
|2021
|365
|191
|35.1
|31.8
|38.3
|68.4
|94.6
|154
|<ref>{{Cite web |title=2021 10-K |url=https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2021/q4/_10-K-2021-(As-Filed).pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231127162909/https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2021/q4/_10-K-2021-(As-Filed).pdf |archive-date=November 27, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}</ref>
|-
|2022
|394
|205
|40.1
|29.2
|41.2
|78.1
|99.8
|164
|<ref>{{Cite web |title=2022 10-K |url=https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2022/q4/_10-K-2022-(As-Filed).pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231127162943/https://s2.q4cdn.com/470004039/files/doc_financials/2022/q4/_10-K-2022-(As-Filed).pdf |archive-date=November 27, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}</ref>
|-
|2023
|383
|200
|29.3
|28.3
|39.8
|85.2
|96.9
|161
|<ref>{{Cite web |title=2023 10-K |url=https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/faab4555-c69b-438a-aaf7-e09305f87ca3.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20231127073643/https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/faab4555-c69b-438a-aaf7-e09305f87ca3.pdf |archive-date=November 27, 2023 |access-date=November 13, 2023 |website=Apple}}</ref>
|-
|2024
|391
|201
|29.9
|26.6
|37.0
|96.1
|93.7
|164
|<ref>{{Cite web |date=1 November 2024 |title=2024 10-K |url=https://d18rn0p25nwr6d.cloudfront.net/CIK-0000320193/c87043b9-5d89-4717-9f49-c4f9663d0061.pdf |website=Apple}}</ref>
|}
=== Basshılıq ===
==== Joqarı basqarıw ====
2025-jıldıń 3-yanvar jaǵdayına muwapıq, Apple Inc. basqarıwı tómendegilerdi óz ishine aladı:<ref name="aaplLeadership">{{Cite web |title=Apple Leadership |url=https://www.apple.com/leadership |access-date=January 3, 2025 |publisher=Apple Inc. |archive-date=January 4, 2025 |archive-url=https://web.archive.org/web/20250104061052/https://www.apple.com/leadership/ |url-status=live}}</ref>
* Tim Kuk (bas atqarıwshı direktor)
* Djeff Uilyams (bas operaciyalıq direktor)
* Kevan Parex (bas vice-prezident hám bas finans direktorı)
* Ketrin L. Adams (bas vice-prezident hám bas yurist)
* Eddi Kyu (bas vice-prezident – Internet Programmalıq támiynatı hám Xızmetleri)
* Kreyg Federigi (bas vice-prezident – Programmalıq támiynattı islep shıǵıw)
* Djon Djannandrea (bas vice-prezident – Mashinalıq oqıtıw hám Jasalma intellekt strategiyası)
* Deyrdre O'Brayen (bas vice-prezident – Usaqlap satıw + Adamlar)
* Djon Ternus (bas vice-prezident – Apparatlıq támiynattı islep shıǵıw)
* Greg Djozvyak (bas vice-prezident – Dúnya júzilik marketing)
* Djonni Srudji (bas vice-prezident – Apparatlıq texnologiyalar)
* Sabix Xan (bas vice-prezident – Operaciyalar)
==== Direktorlar keńesi ====
2023-jıldıń 20-yanvar jaǵdayına muwapıq, Apple Inc. direktorlar keńesi tómendegilerdi óz ishine aladı:<ref name="aaplLeadership" />
* Artur D. Levinson (basshı)
* Tim Kuk (atqarıwshı direktor hám bas atqarıwshı direktor)
* Djeyms A. Bell
* Aleks Gorski
* Andrea Yung
* Monika Lozano
* Ronald Shugar
* Syuzan Vagner
==== Aldıńǵı bas atqarıwshı direktorlar ====
# Maykl Skott (1977–1981)
# Mayk Markulla (1981–1983)
# Djon Skalli (1983–1993)
# Maykl Spindler (1993–1996)
# Gil Amelio (1996–1997)
# [[Stiv Djobs]] (1997–2011)
=== Iyelik ===
2024-jıldıń 30-dekabr jaǵdayına muwapıq, Apple kompaniyasınıń eń iri akcionerleri:<ref>{{Cite web |title=Apple Inc. (AAPL) Stock Major Holders – Yahoo Finance |url=https://finance.yahoo.com/quote/AAPL/holders/ |access-date=March 6, 2024 |website=finance.yahoo.com |language=en-US |archive-date=June 3, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200603173427/https://finance.yahoo.com/quote/AAPL/holders/ |url-status=live}}</ref>
* The Vanguard Group (1,400,000,000 akciya, 9.29%)
* BlackRock (1,120,000,0000 akciya, 7.48%)
* State Street Corporation (595,500,000 akciya, 3.96%)
* Fidelity Investments (341,640,000 akciya, 2.27%)
* Geode Capital Management (340,160,000 akciya, 2.26%)
* Berkshire Hathaway (300,000,000 akciya, 2.00%)
* Morgan Stanley (238,260,000 akciya, 1.59%)
* T. Rowe Price (220,110,000 akciya, 1.47%)
* Norges Bank (187,160,000 akciya, 1.25%)
* JPMorgan Chase (183,010,000 akciya, 1.22%)
=== Korporativ mádeniyat ===
[[File:Steve Wozniak and Andy Hertzfeld 1985.jpg|thumb|Tiykarın salıwshılardıń biri Stiv Voznyak hám Macintosh injeneri Endi Xercfeld 1985-jılı Apple paydalanıwshılar toparı baylanıs klubına qatnastı.]]
[[File:Colleges with the most alumni at Apple.png|upright=1.25|thumb|right|Bul universitetler Apple xızmetkerlerine aylanǵan eń kóp pitkeriwshilerdi shıǵardı.]]
Apple 1970-jılları qurılǵan, dástúrli korporativ mádeniyat túsiniklerine qarsı shıqqan bir neshe júdá tabıslı kompaniyalardıń biri. Djobs kóbinese Apple Fortune 500 kompaniyasına aylanǵannan keyin de keńsede jalań ayaq júretuǵın edi. «1984» televiziyalıq reklaması waqtına kelip, Appledıń rásmiy emes mádeniyatı onı básekileslerinen ajıratıp turatuǵın tiykarǵı ózgeshelik bolıp qaldı.<ref>{{Cite web |last=Deutschman |first=Alan |date=October 11, 2000 |title=The once and future Steve Jobs |url=http://www.salon.com/technology/books/2000/10/11/jobs_excerpt |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20101202183854/http://www.salon.com/technology/books/2000/10/11/jobs_excerpt |archive-date=December 2, 2010 |access-date=November 22, 2010 |website=[[Salon.com]]}}</ref> Fortune jurnalınıń 2011-jılǵı esabına sáykes, bul kóp milletli korporaciyadan góre startapqa uqsas korporativ mádeniyatqa alıp keldi.<ref name="Fortune1">{{Cite news |last=Lashinsky |first=Adam |date=August 25, 2011 |title=How Apple works: inside the world's largest startup |work=[[Fortune (magazine)|Fortune]] |publisher=[[CNN]] |url=http://tech.fortune.cnn.com/2011/08/25/how-apple-works-inside-the-worlds-biggest-startup |url-status=dead |access-date=November 14, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111113121932/http://tech.fortune.cnn.com/2011/08/25/how-apple-works-inside-the-worlds-biggest-startup |archive-date=November 13, 2011}}</ref> 2017-jılǵı intervyude Voznyak jaslıǵında Star Trek-ti kóriw hám Star Trek konvenciyalarına qatnasıwdıń Appledı birge qurıwǵa ilham bergenin atap ótti.<ref>[https://www.huffingtonpost.com/entry/interview-steve-wozniak-on-sci-fi-comic-books-and_us_58f7e86de4b081380af51897 Huffingtonpost Interview: Steve Wozniak on Sci-Fi, Comic Books, and How Star Trek Shaped the Future] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170918211621/http://www.huffingtonpost.com/entry/interview-steve-wozniak-on-sci-fi-comic-books-and_us_58f7e86de4b081380af51897 |date=September 18, 2017 }}. April 19, 2017.</ref>
Kompaniya ósip, hár túrli pikirdegi bas atqarıwshı direktorlar tárepinen basqarılǵanlıqtan, ayırım ǵalaba xabar quralları onıń dáslepki ayrım ózgesheliklerin joytqanın aytıp ótti.<ref>{{Cite web |last=Murphy |first=Margi |date=2018-07-31 |title=Has the Apple brand really lost its bite? |url=https://www.smh.com.au/business/companies/has-the-apple-brand-really-lost-its-bite-20180731-p4zujl.html |access-date=2024-10-12 |website=The Sydney Morning Herald |language=en}}</ref><ref>{{Cite magazine |last=Levy |first=Steven |date=2022-05-06 |title=Apple Has Lost Its Soul. But Who Cares? |url=https://www.wired.com/story/plaintext-apple-soul-who-cares/ |access-date=2024-10-12 |magazine=Wired |language=en-US |issn=1059-1028}}</ref><ref>{{Cite news |date=2021-10-04 |title=A decade after Steve Jobs's death, has Apple lost its magic? |url=https://economictimes.indiatimes.com/magazines/panache/a-decade-after-steve-jobss-death-has-apple-lost-its-magic/articleshow/86753764.cms?from=mdr |access-date=2024-10-12 |work=The Economic Times |issn=0013-0389}}</ref><ref>{{Cite web |last=Shirky |first=Clay |date=2022-05-01 |title=Apple Inc., 'After Steve' |url=https://www.nytimes.com/2022/05/01/books/review/after-steve-tripp-mickle.html |access-date=2024-10-12 |website=[[The New York Times]]}}</ref> Soǵan qaramastan, ol óziniń jeke qábiletlerdi hám joqarı sapanı qollap-quwatlaw reputaciyasın saqlap qaldı, bul bolsa talantlı xızmetkerlerdi, ásirese Djobs qaytıp kelgennen keyin, isenimli túrde tarttı.<ref>{{Cite web |last=Haden |first=Jeff |date=2023-03-09 |title=27 Years Ago, Steve Jobs Said the Best Employees Focus on Content, Not Process. Research Shows He Was Right |url=https://www.inc.com/jeff-haden/27-years-ago-steve-jobs-said-best-employees-focus-on-content-not-process-workplace-research-shows-he-was-right.html |access-date=2024-10-13 |website=[[Inc. (magazine)|Inc.]]}}</ref> Kóplegen Apple xızmetkerleri Djobs qatnaspaǵan joybarlardıń basqalarǵa qaraǵanda kóbirek waqıt alatuǵının bildirgen.<ref name="cultofmacwork">{{Cite web |last=Brownlee |first=John |date=July 7, 2010 |title=What It's Like To Work At Apple |url=http://www.cultofmac.com/what-its-like-to-work-at-apple |website=[[Cult of Mac]] |access-date=November 10, 2010 |archive-date=July 25, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110725052719/http://www.cultofmac.com/what-its-like-to-work-at-apple |url-status=live}}</ref>
Apple Fellows baǵdarlaması xızmetkerlerge jeke kompyuterler tarawındaǵı ayrıqsha texnikalıq yamasa basshılıq úlesleri ushın sıylıqlar beredi. Alıwshılar qatarına Bill Atkinson,<ref name="hertzfeld">[[Andy Hertzfeld|Hertzfeld, Andy]]. [http://www.folklore.org/StoryView.py?project=Macintosh&story=Credit_Where_Due.txt Credit Where Due] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140326024714/http://www.folklore.org/StoryView.py?project=Macintosh|date=March 26, 2014}}, ''Folklore.org'', January 1983. Retrieved May 26, 2006.</ref> Stiv Kaps,<ref>{{Cite news |title=Newton Hall of Fame! |url=https://msu.edu/~luckie/hallofame.htm |newspaper=Technology at Msu |date=August 7, 2015 |access-date=March 26, 2019 |archive-date=March 26, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190326202443/https://msu.edu/~luckie/hallofame.htm |url-status=live}}</ref> Rod Xolt,<ref name="hertzfeld" /> Alan Key,<ref name="yoyow">Eisenhart, Mary. [http://www.yoyow.com/marye/mtstories/kawasaki.html Fighting Back For Mac] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170525081647/http://www.yoyow.com/marye/mtstories/kawasaki.html |date=May 25, 2017 }}, ''MicroTimes'', 1997. Retrieved May 26, 2006.</ref><ref>[[Andy Hertzfeld|Hertzfeld, Andy]]. [http://www.folklore.org/StoryView.py?project=Macintosh&story=Leave_Of_Absence.txt Leave of Absence] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140326024714/http://www.folklore.org/StoryView.py?project=Macintosh|date=March 26, 2014}}, ''Folklore.org'', March 1984. Retrieved May 26, 2006.</ref> Gay Kavasaki,<ref name="yoyow" /><ref>Kawakami, John. [http://www.mactech.com/articles/mactech/Vol.11/11.09/Sep95Newsbits/index.html Apple Taps Guy Kawasaki For Apple Fellows Program] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170903042644/http://www.mactech.com/articles/mactech/Vol.11/11.09/Sep95Newsbits/index.html|date=September 3, 2017}}, ''[[MacTech]]'', September 1995. Retrieved May 26, 2006.</ref> Al Alkorn,<ref>{{Cite news |last=Montfort |first=Nick |title=Wired 4.10: Spawn of Atari |url=https://www.wired.com/wired/archive/4.10/atari.html |access-date=March 5, 2017 |archive-date=November 3, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121103195502/http://www.wired.com/wired/archive/4.10/atari.html |url-status=live}}</ref> Don Norman,<ref name="yoyow" /> Rich Peydj,<ref name="hertzfeld" /> Stiv Voznyak,<ref name="hertzfeld" /> hám Fil Shiller kiredi.<ref>{{Cite web |title=Phil Schiller advances to Apple Fellow |url=https://www.apple.com/newsroom/2020/08/phil-schiller-advances-to-apple-fellow |access-date=August 9, 2020 |website=Apple Newsroom |language=en-US |archive-date=August 8, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200808213814/https://www.apple.com/newsroom/2020/08/phil-schiller-advances-to-apple-fellow/ |url-status=live}}</ref>
Djobs xızmetkerlerdiń óz tarawınan tısqarı funkciyalarǵa tartılmaytuǵın qánigeler bolıwın maqset etken. Mısalı, Ron Djonson — 2011-jıldıń 1-noyabrine shekem Usaqlap satıw operaciyaları boyınsha bas vice-prezident — dúkan ornın tańlaw, dúkanda xızmet kórsetiw hám dúkan dúzilisine juwapker bolǵan, biraq óz dúkanlarındaǵı tovar qorına baqlaw júrgizbegen. Bul jumıstı jetkerip beriw sistemasın basqarıw tájiriybesine iye bolǵan Tim Kuk ámelge asırǵan.<ref name="Lashinsky2011">{{Cite news |last=Lashinsky |first=Adam |title=How Apple works: Inside the world's biggest startup – Fortune Tech |publisher=Tech.fortune.cnn.com |url=http://tech.fortune.cnn.com/2011/08/25/how-apple-works-inside-the-worlds-biggest-startup |url-status=dead |access-date=December 24, 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120102064844/http://tech.fortune.cnn.com/2011/08/25/how-apple-works-inside-the-worlds-biggest-startup |archive-date=January 2, 2012}}</ref> Apple juwapkershilikti qatań túrde ámelge asırıwı menen belgili. Hár bir joybardıń Apple jargonında «tikkeley juwapker adam» yamasa «DRI» bar.<ref name="Fortune1" /><ref>{{Cite book |last1=Lichty |first1=Ron |title=Managing the Unmanageable: Rules, Tools, and Insights for Managing Software |last2=Mantle |first2=Mickey |page=207}}</ref> Basqa iri AQSH kompaniyalarınan ayırmashılıǵı, Apple basshılar ushın basqa bas atqarıwshı direktorlar paydalanatuǵın golf klubları yamasa kompaniya samolyotinen jeke paydalanıw sıyaqlı qosımsha tólemlerdi óz ishine almaytuǵın salıstırmalı túrde ápiwayı kompensaciya siyasatın usınadı. Kompaniya ádette hár eki jılda bir ret basshılarǵa akciya opcionların beredi.<ref>{{Cite web |date=December 27, 2012 |title=Apple CEO gets modest 2012 pay after huge 2011 |url=http://www.ctvnews.ca/sci-tech/apple-ceo-gets-modest-2012-pay-after-huge-2011-1.1092906 |access-date=December 27, 2012 |archive-date=June 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230627232805/https://www.ctvnews.ca/sci-tech/apple-ceo-gets-modest-2012-pay-after-huge-2011-1.1092906 |url-status=live}}</ref>
2015-jılı Apple kompaniyasında 110,000 tolıq shtatlı xızmetker bolǵan. Keyingi jılı bul san 116,000 ǵa jetken, bul aytarlıqtay jumısqa alıw páseyiwin kórsetedi, tiykarınan birinshi ret túsimniń tómenlewine baylanıslı. Apple óz xızmetkerleriniń neshewi usaqlap satıwda isleytuǵının anıq kórsetpeydi, biraq 2014-jılǵı SEC esabatında xızmetkerler bazasınıń shama menen yarımı ekenligi aytılǵan.<ref>{{Cite web |last=Leswing |first=Kif |date=October 27, 2016 |title=Apple added only 6,000 people last year – its slowest growth since 2009 |url=http://nordic.businessinsider.com/apple-hired-only-6000-people-fin-fy-2016-2016-10 |access-date=May 29, 2017 |website=[[Business Insider]] |archive-date=September 26, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180926130646/https://nordic.businessinsider.com/apple-hired-only-6000-people-fin-fy-2016-2016-10 |url-status=live}}</ref> 2017-jıldıń sentyabr ayında Apple 123,000 nan aslam tolıq shtatlı xızmetkeri bar ekenligin járiyaladı.<ref>{{Cite news |date=November 3, 2017 |title=BRIEF-Apple says had 123,000 full-time employees as of Sept. 30 |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/article/brief-apple-says-had-123000-full-time-em/brief-apple-says-had-123000-full-time-employees-as-of-sept-30-idUSFWN1N914R |access-date=November 9, 2017 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713025416/https://www.reuters.com/article/brief-apple-says-had-123000-full-time-em/brief-apple-says-had-123000-full-time-employees-as-of-sept-30-idUSFWN1N914R |url-status=live}}</ref>
Apple kúshli korporativ qupıyalıq mádeniyatına iye hám Milliy qáwipsizlik agentligi, Federallıq tergew byurosı hám AQSH Qupıya xızmetinen kadrlar jıynaytuǵın informaciya aǵıp ketiwine qarsı Global qáwipsizlik komandasına iye.<ref>{{Cite web |last=Turton |first=William |date=June 20, 2017 |title=Leaked recording: Inside Apple's global war on leakers |url=https://theoutline.com/post/1766/leaked-recording-inside-apple-s-global-war-on-leakers |access-date=June 20, 2017 |website=[[The Outline (website)|The Outline]] |archive-date=September 20, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230920003844/https://theoutline.com/post/1766/leaked-recording-inside-apple-s-global-war-on-leakers |url-status=live}}; {{Cite web |first=Dani |last=Deahl |title=Internal Apple presentation on how to handle leaks gets leaked |url=https://www.theverge.com/2017/6/20/15837522/apple-internal-presentation-leaks |website=[[The Verge]] |date=June 20, 2017 |access-date=June 20, 2017 |archive-date=July 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230713023601/https://www.theverge.com/2017/6/20/15837522/apple-internal-presentation-leaks |url-status=live}}; {{Cite web |first=Benjamin |last=Mayo |title=Report details Apple's efforts to increase product secrecy, more leaks from Apple campus than supply chain in 2016 |url=https://9to5mac.com/2017/06/20/apple-product-secrecy-leaks-leaked-meeting |website=[[9to5Mac]] |date=June 20, 2017 |access-date=June 20, 2017 |archive-date=June 20, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170620225032/https://9to5mac.com/2017/06/20/apple-product-secrecy-leaks-leaked-meeting/ |url-status=live}}</ref> 2017-jıldıń dekabr ayında Glassdoor Appledıń jumıs islew ushın 48-orındaǵı eń jaqsı orın ekenligin málimledi. Kompaniya dáslep 2009-jılı 19-orınǵa kirgen, 2012-jılı 10-orınǵa shekem kóterilgen hám keyingi jıllarda tómenlep barǵan.<ref>{{Cite web |last=Lovejoy |first=Ben |date=December 6, 2017 |title=Facebook named Glassdoor's 'best place to work' as Apple falls 48 places to No. 84 |url=https://9to5mac.com/2017/12/06/apple-glassdoor-rating-2017-2018 |access-date=December 14, 2017 |website=[[9to5Mac]] |archive-date=December 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171215110749/https://9to5mac.com/2017/12/06/apple-glassdoor-rating-2017-2018/ |url-status=live}}; {{Cite web |first=Joe |last=Rossignol |title=Apple Plummets to Lowest Ranking Ever in Glassdoor's Annual List of Best Places to Work |url=https://www.macrumors.com/2017/12/06/apple-drops-on-best-of-glassdoor |website=[[MacRumors]] |date=December 6, 2017 |access-date=December 14, 2017 |archive-date=December 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171215053427/https://www.macrumors.com/2017/12/06/apple-drops-on-best-of-glassdoor/ |url-status=live}}</ref> 2023-jılı Bloomberg tiń Mark Gurman Appledıń Izertlew dizayn toparı (XDG) bar ekenligin ashtı, ol Apple Watch qa glyukozanı baqlaw funkciyasın qosıw ústinde jumıs alıp barǵan. Gurman XDG dı Alphabet tiń X «ay túsiretuǵın zavodı» menen salıstırdı.<ref>{{Cite news |last=Gurman |first=Mark |author-link=Mark Gurman (journalist) |date=February 26, 2023 |title=Apple's Secret 'XDG' Team Is Working on More Than Just a Glucose Monitor |language=en |work=Bloomberg.com |url=https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2023-02-26/apple-aapl-exploratory-design-group-xdg-no-prick-glucose-tracker |access-date=February 28, 2023 |archive-date=February 28, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230228003203/https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2023-02-26/apple-aapl-exploratory-design-group-xdg-no-prick-glucose-tracker |url-status=live}}</ref>
=== Keńseler ===
Apple Inc. kompaniyasınıń dúnya júzilik korporativ bas keńsesi Kaliforniyanıń Silikon oypatlıǵınıń ortasında, Kupertino qalasında jaylasqan Apple Park te ornalasqan. Bul jer átirapı bir mil (1.6 km) bolǵan úlken dóńgelek jer ústi imaratı. Imarat 2017-jıldıń aprel ayında ashılǵan hám 12,000 nan aslam xızmetkerdi jumıs penen támiyinleydi. Apple diń teń tiykarshısı Stiv Djobs Apple Park tiń biznes parkinen góre tábiyat qorǵawxanasına uqsawın qáledi hám 2011-jıldıń iyun ayında óziniń qaytıs bolıwınan aldınǵı aqırǵı jámiyetlik sózinde usı usınıstı beriw ushın Kupertino qala keńesine jeke ózi keldi.
[[File:Apple Headquarters in Cupertino.jpg|thumb|Dáslepki Apple Campus tiń kóshe mákan jayı: 1 Infinite Loop, Sunnyvale, California.]]
Apple sonday-aq Apple Campus ten (1 Infinite Loop mákan jayı menen de belgili) jumıs alıp baradı. Bul Kupertinoda jaylasqan altı imarattan ibarat kompleks bolıp, ulıwma maydanı 850,000 kvadrat fut (79,000 m²) di quraydı hám Apple Park ten shama menen 1 mil (1.6 km) qubla-batısta jaylasqan.<ref>{{Cite news |last=Simonson |first=Sharon |date=October 2, 2005 |title=Apple gobbles up Cupertino office space |url=http://sanjose.bizjournals.com/sanjose/stories/2005/10/03/story4.html |access-date=July 31, 2006 |archive-date=August 11, 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100811164932/http://sanjose.bizjournals.com/sanjose/stories/2005/10/03/story4.html |url-status=live}}</ref> Apple Campus 1993-jılı ashılǵannan baslap 2017-jılı Apple Park ashılǵanǵa shekem kompaniyanıń bas keńsesi bolǵan. 1–6 Infinite Loop mákan jayında jaylasqan imaratlar oraylıq jasıl maydan átirapında dóńgelek formada jaylasqan bolıp, bul dizayn universitet dizaynına uqsas.
Apple Park hám Apple Campus ten tısqarı, Apple Kupertino qalası boylap jaylasqan qosımsha otız keńse imaratın iyeleydi. Buǵan aldınǵı úsh bas keńse de kiredi: 1977-jıldan 1978-jılǵa shekem Stephens Creek Three, 1978-jıldan 1982-jılǵa shekem Bandley One hám 1982-jıldan 1993-jılǵa shekem Mariani One.<ref>{{Cite web |last=Steeber |first=Michael |date=November 13, 2017 |title=Before the spaceship: A look back at the previous campuses that Apple called home |url=https://9to5mac.com/2017/11/13/apple-original-campus-headquarters |access-date=January 7, 2022 |website=9to5Mac |language=en-US |archive-date=January 8, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220108225101/https://9to5mac.com/2017/11/13/apple-original-campus-headquarters/ |url-status=live}}</ref> Ulıwma alǵanda, Apple qaladaǵı bar bolǵan keńse maydanınıń derlik 40% in iyeleydi.<ref>{{Cite web |last=Simonson |first=Sharon |date=September 30, 2005 |title=Apple gobbles up Cupertino office space |url=http://sanjose.bizjournals.com/sanjose/stories/2005/10/03/story4.html?page=1 |access-date=May 11, 2010 |website=San Jose Business Journal |archive-date=March 20, 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060320204822/http://sanjose.bizjournals.com/sanjose/stories/2005/10/03/story4.html?page=1 |url-status=live}}</ref>
Apple kompaniyasınıń Evropa, Orta Shıǵıs hám Afrika (EMEA) boyınsha bas keńsesi Irlandiyanıń qublasında jaylasqan Kork qalasındaǵı Hollyhill kampusında ornalasqan.<ref>{{Cite web |last=Shead |first=Sam |title=We went to see Apple's European HQ in Ireland — here's what we found |url=https://www.businessinsider.com/apples-growing-irish-empire-in-pictures-2016-2 |access-date=January 7, 2022 |website=Business Insider |language=en-US |archive-date=January 7, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220107223809/https://www.businessinsider.com/apples-growing-irish-empire-in-pictures-2016-2 |url-status=live}}</ref> 1980-jılı ashılǵan bul orayda 5,500 adam jumıs isleydi hám ol Apple kompaniyasınıń AQSHtan tısqarıdaǵı birinshi ornı bolǵan.<ref>{{Cite web |date=October 6, 2011 |title=Irish Examiner Article |url=http://www.irishexaminer.com/ireland/kfgbsnsnmhoj/rss2 |access-date=April 21, 2012 |website=[[Irish Examiner]] |archive-date=July 11, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120711192309/http://www.irishexaminer.com/ireland/kfgbsnsnmhoj/rss2/ |url-status=dead}}</ref> Appledıń xalıqaralıq satıw hám tarqatıw bólimleri Korktegi usı kampustan jumıs alıp baradı.<ref>{{Cite web |title=Bloomberg Businessweek Profile of Apple Sales International |url=http://investing.businessweek.com/research/stocks/private/snapshot.asp?privcapId=26016763l |archive-url=https://web.archive.org/web/20130501232104/http://investing.businessweek.com/research/stocks/private/snapshot.asp?privcapId=26016763l |url-status=dead |archive-date=May 1, 2013 |access-date=April 18, 2012 |website=[[Bloomberg Businessweek]]}}{{Verify source|date=November 2017}}; {{Cite web |title=Apple's Irish website with contact information for Apple Distribution International at Cork |url=https://www.apple.com/ie/contact |access-date=April 18, 2012 |website=[[Apple.com]] |archive-date=April 14, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120414024251/http://www.apple.com/ie/contact/ |url-status=live}}</ref>
Apple kompaniyasınıń Texas shtatınıń Ostin qalası janında eki kampusı bar: 2014-jılı ashılǵan 216,000 kvadrat futlıq (20,100 m²) kampusta Apple kremniyi ústinde jumıs alıp baratuǵın<ref>{{Cite web |last=Goel |first=Vindu |date=November 20, 2016 |title=How Apple Empowers, and Employs, the American Working Class |url=https://www.nytimes.com/2016/11/21/technology/how-apple-empowers-and-employs-the-american-working-class.html |url-access=limited |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220101/https://www.nytimes.com/2016/11/21/technology/how-apple-empowers-and-employs-the-american-working-class.html |archive-date=January 1, 2022 |access-date=July 14, 2017 |website=[[The New York Times]]}}{{cbignore}}</ref> 500 injener jumıs isleydi hám 2021-jılı ashılǵan 1.1 million kvadrat futlıq (100,000 m²) kampusta 6,000 adam texnikalıq qollap-quwatlaw, jetkerip beriw sistemasın basqarıw, onlayn dúkan mazmunın saylaw hám Apple Maps maǵlıwmatların basqarıw boyınsha jumıs alıp baradı. Kompaniyanıń sonday-aq Bolder (Kolorado), Kalver-Siti (Kaliforniya), Gercliya (Izrail), London, Nyu-York, Pittsburg, San-Diego hám Sietlde de bir neshe júzlegen adamdı jumıs penen támiyinleytuǵın basqa da orınları bar.<ref>{{Cite news |last1=Tsang |first1=Amie |last2=Satariano |first2=Adam |date=December 13, 2018 |title=Apple to Add $1 Billion Campus in Austin, Tex., in Broad U.S. Hiring Push |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2018/12/13/business/apple-austin-campus.html |url-status=live |url-access=subscription |access-date=January 7, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181213121245/https://www.nytimes.com/2018/12/13/business/apple-austin-campus.html |archive-date=December 13, 2018 |issn=0362-4331}}; {{Cite news |title=Apple CEO Tim Cook to inaugurate new Israeli headquarters next week |url=http://www.jpost.com/Israel-News/New-Tech/Apple-CEO-Tim-Cook-to-inaugurate-new-Israeli-headquarters-next-week-390866 |access-date=February 12, 2015 |website=[[The Jerusalem Post]] |archive-date=June 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230627235000/https://www.jpost.com/Israel-News/New-Tech/Apple-CEO-Tim-Cook-to-inaugurate-new-Israeli-headquarters-next-week-390866 |url-status=live}}</ref>
=== Sud isleri ===
Apple óz jumısın baslaǵannan berli hár túrli huqıqıy processler hám talaplarǵa qatnasıp kelgen.<ref>{{Cite web |title=Federal Court Cases Involving Apple, Inc |url=https://www.docketalarm.com/cases/AllNaturesOfSuit/Apple%2C%20Inc. |access-date=May 10, 2014 |publisher=Docket Alarm, Inc. |archive-date=July 6, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140706223129/https://www.docketalarm.com/cases/AllNaturesOfSuit/Apple%2C%20Inc./ |url-status=live}}</ref> Ásirese, Apple óziniń intellektual múlk huqıqların belsendi hám qatań túrde qorǵaytuǵını menen tanılǵan hám bunı ózi de járiyalaydı. Sud isleriniń ayırım mısalları - Apple Samsung qa qarsı, Apple Microsoft ke qarsı, Motorola Mobility Apple Inc. ke qarsı hám Apple Corps Apple Computer ge qarsı shaǵımlar. Sonday-aq, Apple kóp márte intellektual múlk huqıqların buzǵanı ushın ayıplanıwlarǵa qarsı ózin qorǵawǵa májbúr bolǵan. Olardıń kópshiligi sudlar tárepinen patent trolleri dep atalatuǵın qabıq kompaniyalar sıpatında biykar etilgen, sebebi nızamda kórsetilgen patentlerdiń haqıyqıy qollanılǵanına hesh qanday dálil tabılmaǵan.<ref>{{Cite web |last=Mullin |first=Joe |date=January 26, 2016 |title=Patent troll VirnetX wants jury to give it a half-billion dollars of Apple's cash |url=https://arstechnica.com/tech-policy/2016/01/virnetx-kicks-off-final-massive-patent-trolling-attempt-vs-apple |access-date=March 23, 2017 |website=[[Ars Technica]] |archive-date=March 24, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170324173704/https://arstechnica.com/tech-policy/2016/01/virnetx-kicks-off-final-massive-patent-trolling-attempt-vs-apple/ |url-status=live}}</ref> 2016-jıldıń 21-dekabrinde Nokia AQSH hám Germaniyada Appleǵa qarsı sud isin qozǵaǵanın járiyaladı. Bunda Nokia Apple ónimleriniń Nokia patentlerin buzıp atırǵanında ayıplaǵan.<ref>{{Cite web |last=Novet |first=Jordan |date=December 21, 2016 |title=Nokia sues Apple for patent infringement in the U.S. and Germany |url=https://venturebeat.com/2016/12/21/nokia-sues-apple-for-patent-infringement-in-the-u-s-and-germany |access-date=March 23, 2017 |website=[[VentureBeat]] |archive-date=May 11, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170511194947/https://venturebeat.com/2016/12/21/nokia-sues-apple-for-patent-infringement-in-the-u-s-and-germany/ |url-status=live}}; {{Cite news |last=Swartz |first=Jon |date=December 21, 2016 |title=Nokia sues Apple for patent infringement |work=[[USA Today]] |url=https://www.usatoday.com/story/tech/2016/12/21/nokia-sues-apple-patent-infringement/95709378 |access-date=March 23, 2017 |archive-date=May 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170525081228/https://www.usatoday.com/story/tech/2016/12/21/nokia-sues-apple-patent-infringement/95709378/ |url-status=live}}</ref>
Eń sońǵı waqıtta, 2017-jıldıń noyabr ayında, Amerika Qurama Shtatları Xalıqaralıq Sawda Komissiyası Apple kompaniyasınıń aralıqtan basqarıw texnologiyasına baylanıslı patent buzıwshılıq ayıplawları boyınsha tergew baslaǵanın járiyaladı; aralıqtan basqarıw programmalıq támiynatın islep shıǵaratuǵın Aqua Connect kompaniyası Apple óziniń eki patentin buzǵanında ayıpladı.<ref>{{Cite web |last=Orlowski |first=Andrew |date=November 15, 2017 |title=US trade cops agree to investigate Apple's 'embrace and extend |url=https://www.theregister.co.uk/2017/11/15/trade_cops_probe_apples_embrace_nextend |access-date=November 16, 2017 |website=[[The Register]] |archive-date=November 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171115212535/https://www.theregister.co.uk/2017/11/15/trade_cops_probe_apples_embrace_nextend/ |url-status=live}}</ref>
Epic Games kompaniyası 2020-jıldıń avgust ayında Appleǵa qarsı AQSHtıń Arqa Kaliforniya rayonlıq sudında shaǵım qozǵadı. Bul shaǵım Appledıń iOS App Store daǵı is-háreketlerine baylanıslı edi.
2022-jıldıń yanvar ayında Ericsson kompaniyası 5G texnologiyası ushın royalti tólewge baylanıslı Appleǵa qarsı sud isin qozǵadı.<ref>{{Cite news |last=Mukherjee |first=Supantha |date=January 18, 2022 |title=Ericsson sues Apple again over 5G patent licensing |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/technology/ericsson-sues-apple-again-over-5g-patent-licensing-2022-01-18 |access-date=January 18, 2022 |archive-date=January 18, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220118112833/https://www.reuters.com/technology/ericsson-sues-apple-again-over-5g-patent-licensing-2022-01-18/ |url-status=live}}</ref> 2024-jıldıń 24-iyun kúni Evropa Komissiyası Appledı «programma baǵdarlamashılarınıń tutınıwshılardı alternativ kanallarǵa usınıslar hám kontent ushın erkin baǵdarlawına» tosqınlıq qılıp, Cifrlı bazarlar haqqındaǵı nızamdı buzǵanı ushın ayıpladı.<ref>{{cite news| last= Brodkin| first= Jon| date= June 24, 2024| title= EU says Apple violated app developers' rights, could be fined 10% of revenue| url= https://arstechnica.com/tech-policy/2024/06/eu-says-apple-violated-app-developers-rights-could-be-fined-10-of-revenue/| work= arstechnica| access-date= June 25, 2024}}</ref> 2025-jıldıń aprel ayında Apple ayıplı dep tabıldı hám Cifrlı bazarlar haqqındaǵı nızamdı buzǵanı ushın 500 million evro (570 million dollar) ayıp pul tólewge húkim shıǵarıldı.<ref>{{Cite web |title=EU Commission fines Apple, Meta over digital law breaches – DW – 04/23/2025 |url=https://www.dw.com/en/eu-commission-fines-apple-meta-over-digital-law-breaches/a-72317692 |access-date=2025-04-23 |website=dw.com |language=en}}</ref>
==Derekler==
{{Derekler}}
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
[[Kategoriya:Apple Inc.]]
owhw2donraz6kqs3fvaen3tkjxorkju
.tr
0
2922
125053
117948
2025-07-07T10:22:59Z
Janabaevazizbek
10433
clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125053
wikitext
text/x-wiki
'''.tr''' [[Túrkiya|Túrkiya]]nıń internet domeni máselen : www.turkiye.gov.tr
== Derekler ==
{{derekler}}
{{CcTLD}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Shala}}
[[Kategoriya:Túrkiya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
qanmltkmekvcrlhk3oyuzgiabop4d20
.uz
0
3850
124991
72578
2025-07-07T08:04:36Z
Janabaevazizbek
10433
/* top */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
124991
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Top level domain||name=.uz|background=#CCF|image=|introduced=1995|type=Mámleket kodı joqarı dárejeli milliy domen|status=Aktiv|registry=UZINFOCOM|sponsor=UZINFOCOM|intendeduse=|actualuse=Ózbekstanda paydalanıladı|restrictions=hesh qanday|structure=|document=[http://www.iana.org/reports/uz-report-10apr03.htm IANA redelegation report]|disputepolicy=|dnssec=ámelde|website=[http://www.cctld.uz/ cctld.uz]}}
'''.uz''' — [[Ózbekstan]] ushın [[Internet]] domen hám [[mámleket]] kodı joqarı dárejeli milliy domen esaplanadı. Dizimnen ótiw kitapı xızmetlerin aldın Euracom GmbH tárepinen ámelge asırılǵan, lekin keyinirek UZINFOCOM ushın usınıs etildi. Jazıwlardı ekinshi dárejede tuwrı alınadı, lekin burınǵı dizimge alıw, sonıń menen birge, ''gov.uz'' ''co.uz'' hám ''com.uz'' hám basqa úshinshi dárejeli domen atları da bar.
{| class="wikitable"
|+ Birinshi dárejeli domen
! Domen !! Tártipke alınǵan paydalanıwshılar
|-
| .uz || Joqarı dárejeli milliy domenler.
|}
[[Kategoriya:Internet domenleri]]
{| class="wikitable"
|+Ekinshi dárejeli domen
!Domen
!Tártipke alınǵan paydalanıwshılar
|-
!'''.for.uz'''
|Paydalanıwshılardıń ID. UZ PassportID mártebesi ushın belgisiz domen.
|-
|'''.gov.uz'''
|Ózbekstan mámleket shólkemleri ushın.
|-
|'''.com.uz'''
|Jeke shólkemler ushın.
|-
|'''.edu.uz'''
|Joqarı oqıw orınları ushın.
|}
{{CcTLD}}
{{Sırtqı siltemeler}}
[[Kategoriya:Ózbekstan]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
kc15c70n0hzktne1uqosgym6h8zceh2
.ru
0
3851
125046
62024
2025-07-07T10:21:33Z
Janabaevazizbek
10433
/* top */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125046
wikitext
text/x-wiki
'''.rú'' - [[Rossiya]] mámleketiniń internet domeni.
{{CcTLD}}
[[Kategoriya:Internet domenleri]]
[[Kategoriya:Rossiya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
o4youyz622snxxt3gh4ant8qosweuum
.tm
0
3852
125052
117947
2025-07-07T10:22:25Z
Janabaevazizbek
10433
clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125052
wikitext
text/x-wiki
'''.tm''' — [[Túrkmenstan]]ıń Internet domeni.
{{CcTLD}}
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Shala}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
[[Kategoriya:Internet domenleri]]
[[Kategoriya:Túrkmenstan]]
qwmuxbgb958tczo5qbjc7gx4xxfzhn9
.de
0
3854
125004
117342
2025-07-07T08:06:24Z
Janabaevazizbek
10433
/* top */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125004
wikitext
text/x-wiki
'''.de''' — [[Germaniya]] mámleketiniń internet domeni.
{{CcTLD}}
[[Kategoriya:Internet domenleri]]
[[Kategoriya:Germaniya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
sc62g829akvd5tjue0ioksjumqvkfzl
.fr
0
4928
125008
117345
2025-07-07T08:06:50Z
Janabaevazizbek
10433
/* top */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125008
wikitext
text/x-wiki
'''.fr''' — [[Franciya]] mámleketiniń internet domeni.
{{CcTLD}}
[[Kategoriya:Internet domenleri]]
[[Kategoriya:Franciya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
iy5365i2riq5i85pgh8062kjmjfyu3c
.pl
0
4929
125040
117364
2025-07-07T10:21:02Z
Janabaevazizbek
10433
/* top */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125040
wikitext
text/x-wiki
'''.pl''' — [[Polsha]] mámleketiniń internet domeni.
{{CcTLD}}
[[Kategoriya:Internet domenleri]]
[[Kategoriya:Polsha]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
sn9j2jpe2zi46ho424ip52dyywo3j48
.br
0
4931
124998
117339
2025-07-07T08:05:32Z
Janabaevazizbek
10433
/* top */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
124998
wikitext
text/x-wiki
'''.br''' — [[Braziliya]] mámleketiniń internet domeni.
{{CcTLD}}
[[Kategoriya:Internet domenleri]]
[[Kategoriya:Braziliya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
5h45pzet5vvade3vh8uzaxfkgn2o1ku
.jp
0
4933
125019
117354
2025-07-07T08:08:11Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125019
wikitext
text/x-wiki
'''.jp''' — [[Yaponiya]] mámleketiniń internet domeni.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20081012231540/http://www.iana.org/root-whois/jp.htm IANA .jp whois maǵlıwmatlar]
* [http://www.jprs.jp/ JPRS website]
* [http://www.nic.ad.jp/ JPNIC website]
* [https://web.archive.org/web/20081202090034/http://idn.jp-domains.net/ JP-Domains] (.jp domeninde registraciyadan ótiw inglis tilinde)
* [http://domains-japan.com/ domains-japan.com] (.jp registraciyadan ótiw inglis tilinde)
{{CcTLD}}
[[Kategoriya:Internet domenleri]]
[[Kategoriya:Yaponiya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
00ns5hwfquiq245v0ipeotqvqeyk64o
.id
0
5176
125014
117351
2025-07-07T08:07:24Z
Janabaevazizbek
10433
/* top */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125014
wikitext
text/x-wiki
'''.id''' — [[Indoneziya]]nıń internet domeni.
{{CcTLD}}
[[Kategoriya:Internet domenleri]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
3jx8cme8fex5vf6q0a938uateb9e519
.ro
0
5425
125045
117368
2025-07-07T10:21:29Z
Janabaevazizbek
10433
/* top */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125045
wikitext
text/x-wiki
'''.ro''' — [[Rumıniya]] mámleketiniń internet domeni.
{{CcTLD}}
[[Kategoriya:Rumıniya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
fzvbj51fpp5oeok2lylnsloscxf4dxv
.cl
0
5428
125002
117341
2025-07-07T08:06:02Z
Janabaevazizbek
10433
/* top */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125002
wikitext
text/x-wiki
'''.cl''' — [[Chili]] mámleketiniń internet domeni.
{{CcTLD}}
[[Kategoriya:Internet domenleri]]
[[Kategoriya:Chili]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
g9hwed9wbk1ohkx3y61r746qh6koilg
.pt
0
5435
125042
117365
2025-07-07T10:21:13Z
Janabaevazizbek
10433
/* top */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125042
wikitext
text/x-wiki
'''.pt''' — [[Portugaliya]] mámleketiniń internet domeni.
{{CcTLD}}
[[Kategoriya:Internet domenleri]]
[[Kategoriya:Portugaliya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
en1bme6mlbinxdyv5evk1w76gsowbc2
.nl
0
5436
125036
117360
2025-07-07T10:20:32Z
Janabaevazizbek
10433
/* top */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125036
wikitext
text/x-wiki
'''.nl''' — [[Niderlandiya]] mámleketiniń internet domeni.
{{CcTLD}}
[[Kategoriya:Niderlandiya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
6vxfhkxdncs2rvo7a5okwwzqsae8gyd
.nz
0
5437
125039
117362
2025-07-07T10:20:53Z
Janabaevazizbek
10433
/* top */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125039
wikitext
text/x-wiki
'''.nz''' — [[Jańa Zelandiya]] mámleketiniń internet domeni.
{{CcTLD}}
[[Kategoriya:Internet domenleri]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
qqx4bva9zw2syqqs0gs059tt6wcsmwf
Veb-sayt
0
6989
124809
124715
2025-07-06T14:42:34Z
Bekan88
11311
124809
wikitext
text/x-wiki
'''Veb-sayt''' (sonday-aq '''veb sayt''' dep te jazıladı) — bul kontenti ulıwma domen atı menen sáykeslengen hám keminde bir [[Veb-server|veb-serverde]] járiyalanǵan hár qanday [[veb-bet]]. Veb-saytlar ádette [[jańalıqlar]], [[bilimlendiriw]], sawda, [[oyın-zawıq]] yamasa [[Sociallıq tarmaq|sociallıq tarmaqlar]] sıyaqlı belgili bir tema yamasa maqsetke arnalǵan. Veb-betler arasındaǵı gipersiltemeler saytta jol tabıwǵa járdem beredi, ol kóbinese bas bet penen baslanadı. Eń kóp kiriletuǵın saytlar - [[Google]], [[YouTube]] hám [[Facebook]]<ref>{{Cite web |title=Top Websites Ranking |url=https://www.similarweb.com/top-websites/ |website=[[Similarweb]]}}</ref><ref>{{Cite web |title=Top websites |url=https://www.semrush.com/trending-websites/global/all |website=[[Semrush]]}}</ref>.
Barlıq ashıq, kiriwge bolatuǵın veb-saytlardıń hámmesi Dunyajúzilik tarmaqtı quraydı. Sonday-aq tek jeke tarmaqta kiriwge bolatuǵın jeke veb-saytlar da bar, mısalı, kompaniyanıń óz xızmetkerleri ushın ishki veb-saytı. [[Paydalanıwshı (esaplaw texnikası)|Paydalanıwshılar]] veb-saytlarǵa hár túrli qurılmalar, sonıń ishinde stol kompyuterleri, noutbuklar, planshetler hám smartfonlar arqalı kire aladı. Bul qurılmalarda paydalanılatuǵın qosımsha — [[veb-brauzer]] dep ataladı.
== Alǵı sóz ==
Dúnyajúzilik tarmaq (WWW) 1989-jılı britaniyalı CERN kompyuter ilimpazı Tim Berners-Li tárepinen jaratılǵan<ref>{{Cite web|title=Tim Berners-Lee|url=https://www.w3.org/People/Berners-Lee/Overview.html|access-date=2021-11-17|website=W3C |archive-date=27 September 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210927100010/https://www.w3.org/People/Berners-Lee/Overview.html|url-status=live}}</ref><ref name="First page">{{cite web |title=home of the first website |url=https://info.cern.ch/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170610063709/http://info.cern.ch/ |archive-date=10 June 2017 |access-date=30 August 2008 |website=info.cern.ch}}</ref>. 1993-jıl 30-aprelde CERN Pútkil dúnyajúzilik órmekshi torınıń hár qanday adam ushın biypul paydalanıwǵa bolatuǵının járiyaladı, bul Internettiń úlken ósiwine alıp keldi<ref name="w3c">{{cite web |last=Cailliau |first=Robert |title=A Little History of the World Wide Web |url=https://www.w3.org/History.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130506021750/http://www.w3.org/History.html |archive-date=6 May 2013 |access-date=16 February 2007 |website=W3C}}</ref>. Gipertekstti jetkiziw protokolı (HTTP) engizilmesten aldın, serverden ayırım fayllardı alıw ushın Fayl jetkiziw protokolı hám gofer protokolı sıyaqlı basqa protokollar qollanılǵan. Bul protokollar paydalanıwshı jol tabatuǵın hám júklep alıw ushın fayllardı tańlaytuǵın ápiwayı direktoriya dúzilisin usınadı. Hújjetler kóbinese formatlanbaǵan ápiwayı tekst faylları túrinde yamasa sóz processorı formatlarında kodlanǵan túrde berilgen.
== Tariyxı ==
Negizi «veb-sayt» dáslepki jazılıw usılı bolsa da (geyde «Veb» Pútkil dúnyajúzilik torına tiyisli bolǵanda, atlıq bolǵanı ushın «Veb-sayt» dep bas hárip penen jazılǵan), bul variant házir siyrek qollanıladı hám «veb-sayt» standart jazılıw usılına aylanǵan. Chikago stil qollanbası<ref>{{cite web |title=Internet, Web, and Other Post-Watergate Concerns |url=http://www.chicagomanualofstyle.org/CMS_FAQ/InternetWebandOtherPost-WatergateConcerns/InternetWebandOtherPost-WatergateConcerns13.html |access-date=18 September 2010 |publisher=University of Chicago |archive-date=20 February 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100220163158/http://www.chicagomanualofstyle.org/CMS_FAQ/InternetWebandOtherPost-WatergateConcerns/InternetWebandOtherPost-WatergateConcerns13.html |url-status=dead |website=The Chicago Manual of Style}}</ref> hám AP stil qollanbası<ref name="AP tweet">{{Cite tweet|number=12296505018|user=APStylebook|title=Responding to reader input, we are changing Web site to website. This appears on Stylebook Online today and in the 2010 book next month.|author=AP Stylebook|author-link=AP Stylebook|date=16 April 2010|access-date=18 March 2019}}</ref> sıyaqlı barlıq tiykarǵı stil qollanbaları bul ózgeristi sáwlelendirgen.
2009-jılı fevral ayında, 1995-jıldan baslap Internettiń ósiwin baqlap atırǵan Internetti monitoring etiw kompaniyası Netcraft, 2009-jılı domen atamaları hám mazmunı bar 215,675,903 veb-sayt bolǵanın xabarladı, al 1995-jıldıń avgust ayında bul kórsetkish tek 19,732 veb-sayttı quraytuǵın edi<ref>{{Cite web |title=Web Server Survey |url=https://news.netcraft.com/archives/category/web-server-survey/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20110820181833/http://news.netcraft.com/archives/category/web-server-survey/ |archive-date=20 August 2011 |access-date=13 March 2017 |website=[[Netcraft]] |language=en-US}}</ref>. 2014-jıldıń sentyabr ayında 1 milliard veb-saytqa jetiwden keyin - bul jetiskenlik Netcraft kompaniyasınıń 2014-jılǵı oktyabr ayındaǵı Veb-server sorawnamasında tastıyıqlanǵan hám Internet Live Stats birinshi bolıp járiyalaǵan (bunı Dúnyajúzilik tordı oylap tapqan Tim Berners-Lidiń tviti de tastıyıqlaydı) - dúnyadaǵı veb-saytlar sanı keyin ala azayıp, 1 milliardtan tómenlegen. Bul belsendi emes veb-saytlar sanınıń aylıq ózgerislerine baylanıslı. Veb-saytlar sanı 2016-jıldıń mart ayına kelip qaytadan 1 milliardtan asıp ketti hám sonnan berli ósiwin dawam etpekte<ref>{{cite web |url=https://www.internetlivestats.com/total-number-of-websites/ |title=Total number of Websites |website=Internet Live Stats |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170720110402/http://www.internetlivestats.com/total-number-of-websites/|archive-date=20 July 2017 |access-date= 14 April 2015}}</ref>. Netcraft kompaniyasınıń 2020-jılı yanvar ayındaǵı Veb-server sorawnamasında 1,295,973,827 veb-sayt bar ekenligi, al 2021-jıldıń aprel ayında 10,939,637 veb-betke qaratılǵan kompyuterlerde 1,212,139,815 sayt hám 264,469,666 unikal domen bar ekenligi xabarlandı<ref>{{Cite web |title=Web Server Survey |url=https://news.netcraft.com/archives/category/web-server-survey/ |access-date=2021-05-17 |website=Netcraft News |language=en-gb |archive-date=24 July 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180724033250/https://news.netcraft.com/archives/category/web-server-survey/ |url-status=live}}</ref>. Barlıq veb-saytlardıń shama menen 85 procenti belsendi emes dep esaplanadı<ref>{{Cite web |last=Deon |date=2020-05-26 |title=How Many Websites Are There Around the World? [2021] |url=https://siteefy.com/how-many-websites-are-there/ |access-date=2021-05-17 |website=Siteefy |language=en-US |archive-date=17 May 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210517211328/https://siteefy.com/how-many-websites-are-there/ |url-status=live}}</ref>.
== Statikalıq veb-sayt ==
Statikalıq veb-sayt - bul klient veb-brauzerine jiberiletuǵın formatta serverde saqlanǵan veb-betleri bar sayt. Ol tiykarınan Gipertekst belgilew tili (HTML) menen kodlanǵan; Kaskadlı stil kesteleri (CSS) tiykarǵı HTMLden tısqarı kóriniske baqlaw ushın qollanıladı. Súwretler kóbinese qálegen kórinisti jaratıw hám tiykarǵı mazmunnıń bir bólegi retinde qollanıladı. Eger audio yamasa video avtomatik túrde oynatılsa yamasa ulıwma interaktiv bolmasa, olar da «statikalıq» kontent dep esaplanıwı múmkin. Bunday tiptegi veb-sayt ádette barlıq kiriwshilerge birdey informaciyanı kórsetedi. Klientlerge yamasa tutınıwshılarǵa baspa broshyura tarqatıwǵa uqsas, statikalıq veb-sayt ádette uzaq waqıt dawamında turaqlı, standart informaciyanı usınadı. Veb-sayt iyesi waqtı-waqtı menen jańalap tursa da, tekst, fotosúwretler hám basqa mazmundı redaktorlaw qol menen islenetuǵın process bolıp, tiykarǵı veb-dizayn kónlikpeleri hám programmalıq támiynatın talap etiwi múmkin. Ápiwayı formalar yamasa veb-saytlardıń marketing mısalları, máselen klassikalıq veb-sayt, bes betli veb-sayt yamasa broshyura veb-saytı kóbinese statikalıq veb-saytlar boladı, sebebi olar paydalanıwshıǵa aldın ala belgilengen, statikalıq informaciyanı usınadı. Oǵan tekst, fotosúwretler, animaciyalar, audio/video hám navigaciya menyuları arqalı kompaniya hám onıń ónimleri hám xızmetleri haqqında informaciya kiriwi múmkin.
Statikalıq veb-saytlar redaktorlaw qolaylılıǵı ushın server tárepten kirgiziwlerdi (SSI) paydalanıwı múmkin, máselen kóp betlerde ulıwma menyu panelin bólisiw ushın. Sayttıń oqıwshıǵa qatnası ele de statikalıq bolǵanlıqtan, bul dinamikalıq sayt dep esaplanbaydı.
== Dinamikalıq veb-sayt ==
[[Image:Server-side websites programming languages.PNG|thumb|2016-jılı server táreptegi [[Programmalastırıw tili|programmalastırıw tilleriniń]] qollanılıwı]]
Dinamikalıq veb-sayt - bul jiyi hám avtomatik túrde ózgeretuǵın yamasa ózin sáykeslestiretuǵın sayt. Server táreptegi dinamikalıq betler [[HTML]] islep shıǵaratuǵın kompyuter kodı tárepinen «sol waqıtta» generaciyalanadı ([[CSS]] kóriniske juwapker bolıp, sonlıqtan statikalıq fayllar bolıp esaplanadı). Programmalıq támiynatlardıń CGI, Java Servlets hám Java Server Pages (JSP), Active Server Pages hám ColdFusion (CFML) sıyaqlı keń kólemdegi túrleri bar, olar dinamikalıq veb sistemaların hám dinamikalıq saytlardı jaratıw ushın qollanıladı. Quramalı dinamikalıq veb-saytlardı tezirek hám ańsatıraq jaratıw ushın Perl, [[PHP]], [[Python (Programmalastırıw tili)|Python]] hám Ruby sıyaqlı ulıwma qollanılatuǵın programmalastırıw tilleri ushın hár túrli veb-qosımsha freymvorkleri hám veb-shablon sistemaları bar.
Sayt paydalanıwshılar arasındaǵı dialogtıń házirgi jaǵdayın kórsete aladı, ózgerip turatuǵın jaǵdaydı baqlay aladı yamasa hár bir paydalanıwshınıń talaplarına jeke beyimlestirilgen maǵlıwmatlardı bere aladı. Mısalı, jańalıqlar saytınıń bas beti soraw etilgende, veb-serverde islep atırǵan kod saqlanǵan HTML bóleklerin [[RSS]] arqalı maǵlıwmatlar bazasınan yamasa basqa veb-sayttan alınǵan jańalıqlar menen biriktirip, eń sońǵı maǵlıwmatlardı óz ishine alǵan betti jarata aladı. Dinamikalıq saytlar HTML formaların paydalanıw, brauzer cookie faylların saqlaw hám oqıw arqalı, yamasa aldıńǵı basıwlar tariyxın kórsetetuǵın betler dizbegin jaratıw arqalı interaktiv bola aladı. Dinamikalıq mazmunnıń jáne bir mısalı - media ónimler maǵlıwmatlar bazası bar usaqlap satıw veb-saytı paydalanıwshıǵa Beatles sıyaqlı gilt sózdi kirgiziw arqalı izlew sorawın jiberiwge múmkinshilik beredi. Oǵan juwap retinde, veb-bettiń mazmunı óz-ózinen ózgerip, CD diskler, DVD diskler hám kitaplar sıyaqlı Beatles ónimleriniń dizimin kórsetedi. Dinamikalıq HTML veb-brauzerge bettiń mazmunın interaktiv túrde qalay ózgertiwdi kórsetiw ushın JavaScript kodın paydalanadı. Hár bir paydalanıwshı yamasa baylanıs ushın dinamikalıq mashinanı iske túsiriwden bolǵan ónimlilik joǵaltıwlarınan qashıw arqalı belgili bir túrdegi dinamikalıq veb-sayttı simulyaciyalawdıń bir usılı - dáwirli túrde avtomat statikalıq betlerdiń úlken toparın qayta jaratıw bolıp tabıladı.
== Multimedia hám interaktiv kontent ==
Dáslepki veb-saytlarda tek tekst, keyinirek súwretler bolǵan. Sońınan audio, video hám interaktivlikti (máselen, tekst processorı sıyaqlı kompyuter qosımshasınıń quramalılıǵın sáwlelendiretuǵın bay veb-qosımsha ushın) qosıw ushın veb-brauzer plaginleri paydalanılǵan. Bunday plaginlerge mısallar - Microsoft Silverlight, Adobe Flash Player, Adobe Shockwave Player hám Java SE. HTML 5 plaginlersiz audio hám videonı qamtıydı. JavaScript te kópshilik zamanagóy veb-brauzerlerge kirgizilgen hám veb-sayt jaratıwshılarǵa veb-brauzerge bettiń mazmunın interaktiv túrde ózgertiw hám kerek bolǵan jaǵdayda veb-server menen baylanısıw usılların kórsetetuǵın kodtı jiberiwge múmkinshilik beredi. Brauzerdiń mazmundı ishki kórsetiwi Document Object Model (DOM) dep ataladı.
WebGL (Web Graphics Library) - plaginlerdi paydalanbastan interaktiv 3D grafikanı kórsetiw ushın zamanagóy JavaScript API bolıp tabıladı. Ol 3D animaciyalar, vizualizaciyalar hám video túsindirmeler sıyaqlı interaktiv mazmundı paydalanıwshılarǵa eń túsinikli usılda usınıwǵa múmkinshilik beredi<ref>{{Cite web|url=https://www.khronos.org/webgl/|title=OpenGL ES for the Web|website=khronos.org|date=19 July 2011|access-date=1 April 2019|archive-date=15 December 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20091215025546/http://www.khronos.org/webgl/|url-status=live}}</ref>.
2010-jıllardaǵı veb-saytlardaǵı «juwap beriwshi dizayn» dep atalǵan tendenciya qurılmaǵa tiykarlanǵan maketti paydalanıwshılarǵa usınıw arqalı eń jaqsı kóriw tájiriybesin berdi. Bul veb-saytlar ózleriniń maketin qurılma yamasa mobil platformaǵa qaray ózgertedi, solay etip bay paydalanıwshı tájiriybesin beredi<ref>{{Cite web|url=https://developers.google.com/web/fundamentals/design-and-ui/responsive/|title=Responsive Web Design Basics - Web|website=Google Developers|access-date=13 March 2017|author=Pete LePage|archive-date=5 March 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170305050613/https://developers.google.com/web/fundamentals/design-and-ui/responsive/|url-status=live}}</ref>.
== Túrleri ==
Veb-saytlardı eki keń kategoriyaǵa bóliwge boladı - statikalıq hám interaktiv. Interaktiv saytlar Web 2.0 jámiyetiniń bir bólegi bolıp, sayt iyesi menen sayt keliwshileri yamasa paydalanıwshıları arasında interaktivlikke múmkinshilik beredi. Statikalıq saytlar informaciyanı usınadı yamasa jıynaydı, biraq auditoriya yamasa paydalanıwshılar menen tikkeley baylanısıwǵa múmkinshilik bermeydi. Ayırım veb-saytlar informaciyalıq yamasa qızıǵıwshılar tárepinen jaratılǵan ya bolmasa jeke paydalanıw yamasa oyın-zawıq ushın arnalǵan. Kóplegen veb-saytlar bir yamasa bir neshe biznes modellerin paydalanıp, payda tabıwǵa umtıladı, sonıń ishinde:
* Qızıqlı kontentti járiyalaw hám kontekstli reklamanı tikkeley satıw yamasa reklama tarmaǵı arqalı satıw.
* Elektron kommerciya: ónimler yamasa xızmetler veb-sayt arqalı tikkeley satıp alınadı.
* Fizikalıq dúkanda bar ónimler yamasa xızmetlerdi reklamalaw.
* Fremium: tiykarǵı mazmun biypul, biraq premium mazmunǵa kiriw ushın tólem talap etiledi (mısalı, WordPress veb-saytı, ol blog yamasa veb-sayt dúziw ushın ashıq kodlı platforma).
* Ayırım veb-saytlar kontentke kiriw ushın paydalanıwshı dizimnen ótiwin yamasa jazılıwın talap etedi. Jazılıw talap etetuǵın veb-saytlarǵa mısallar - kóplegen biznes saytları, jańalıqlar veb-saytları, akademiyalıq jurnal veb-saytları, oyın veb-saytları, fayl bólisiw veb-saytları, xabar taxtaları, vebke-tiykarlanǵan elektron pochta, sociallıq tarmaq veb-saytları, real waqıt rejiminde birja maǵlıwmatların usınatuǵın veb-saytlar, sonday-aq hár túrli basqa xızmetlerdi usınatuǵın saytlar.
==Derekler==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Internet]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
[[Kategoriya:Programmalıq támiynat arxitekturası]]
jdfedhpyp9n30qcf8zpfr0w4ztz5goe
.ac
0
11726
124992
117070
2025-07-07T08:04:45Z
Janabaevazizbek
10433
/* Derekler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
124992
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Top level domain|
name=.ac|
background=#CCF|
image=|
introduced=[[1997]]|
type=[[Joqarı dárejeli milliy domen]]|
status=Aktiv|
registry=Ascension Island Network Information Centre ([[Internet Computer Bureau]] tárepinen júrgiziledi)|
sponsor=[[Cable and Wireless]] (Voznesenie atawı)|
intendeduse=|
actualuse=Entities connected with {{flagicon|UK}}[[Voznesenie atawı]]|
restrictions=|
structure=Registrations are directly at the second level; some third-level registrations also exist|
document=[http://www.nic.ac/terms.html Terms & Conditions]; [http://www.nic.ac/rules.html Rules]|
disputepolicy=|
website=[http://www.nic.ac/ NIC.AC]|}}
[[.ac]] – [[Voznesenie atawı]]nıń joqarı dárejeli milliy domeni. Ascension Island Network Information Centre tárepinen basqarıladı, bul kompaniya óz gezeginde Internet Computer Bureau ([[Ullı Britaniya]]) tárepinen basqarıladı.
== Derekler ==
* [https://web.archive.org/web/20080516195926/http://www.iana.org/root-whois/ac.htm .ac domeni ushın whois maǵlıwmatları IANA saytında] {{ref-en}}
* [http://info.nic.ru/st/12/out_295.shtml?zone=ac .ac domeni sheńberi haqqında maǵlıwmat] {{ref-ru}}
{{ccTLD}}
[[sv:Toppdomän#A]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
d5gcdp92avqwbqqefl2nkwajks2ikt6
.ag
0
11731
124993
117072
2025-07-07T08:05:15Z
Janabaevazizbek
10433
/* Derekler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
124993
wikitext
text/x-wiki
{{Infobox Top level domain|
name=.ag|
background=#CCF|
image= |
introduced=[[1997]]|
type=[[Joqarı dárejeli milliy domen]]|
status=Active|
registry=[[NicAg]]|
sponsor=|
intendeduse=Entities connected with <br />{{bayraq|Antigua hám Barbuda}} |
actualuse=|
restrictions=|
structure=Names can be registered directly at the second level; third-level registrations are also available under some second-level labels|
document=[http://www.nic.ag/terms.htm Registration terms and conditions]|
disputepolicy=|
website=[http://www.nic.ag/Nic.ag] |
}}
'''.ag'''— [[Antigua hám Barbuda]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Derekler ==
* [https://web.archive.org/web/20061113184146/http://www.iana.org/root-whois/ag.htm .ag domeni ushın whois maǵlıwmatları IANA saytında]{{ref-en}}
* [https://web.archive.org/web/20210829221013/https://info.nic.ru/st/12/out_295.shtml?zone .ag domen zonası haqqında «Domenler tártibi ccTLD hám olarǵa baylanıslı mámleketler menen» RU-CENTER maǵlıwmatları] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20210829221013/https://info.nic.ru/st/12/out_295.shtml?zone |date=2021-08-29 }}{{ref-ru}}
{{ccTLD}}
[[sv:Toppdomän#A]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
b4lxn5fboxb0tr1ybv08olqc0fjwmox
.am
0
11788
124994
123974
2025-07-07T08:05:20Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
124994
wikitext
text/x-wiki
'''.am''' — [[Armeniya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060427015053/http://www.iana.org/root-whois/am.htm IANA saytında .am domeni ushın whois maǵlıwmatları]{{ref-en}}
* [http://info.nic.ru/st/12/out_295.shtml?zone=am .am domen zonası haqqında "Domenler tártibi ccTLD hám olarǵa baylanıslı mámleketler menen" RU-CENTER maǵlıwmatları]{{ref-ru}}
* [https://www.amnic.net Armenia Network Information Centre]{{ref-en}}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:Armeniya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
eci9shz72r1pjytn4b3nzrb7jf54fdl
.su
0
11797
125050
63298
2025-07-07T10:21:58Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125050
wikitext
text/x-wiki
'''.su''' — [[Sovet Awqamı]] ushın [[joqarı dárejeli milliy domenler|joqarı dárejeli milliy domen]] bolıp, Sovet Awqamı bólinip ketkenine qaramay házirgi kúnge shekem iskerlik kórsetedi.
== Faktler ==
* [[Google]] izlew sisteması <tt>site:su</tt> sorawı boyınsha 2007-jıldıń 8-noyabrinde 3 600 000 [[google:site:su|nátiyjeni]] kórsetedi.
== Jáne qarań ==
* [[.ru]]
* [[Runet]]
== Siltemeler ==
* [http://stat.nic.ru/su/ Statistics of registrations under the .su domain] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20060103194551/http://stat.nic.ru/su/ |date=2006-01-03 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060103194551/http://stat.nic.ru/su/ |date=2006-01-03 }}
* [https://web.archive.org/web/20061116040940/http://www.fid.su/english/projects/SU-Registry/SU-Report.html Report on the .su TLD by the .SU Registry Regulation Committee] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20061116040940/http://www.fid.su/english/projects/SU-Registry/SU-Report.html |date=2006-11-16 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061116040940/http://www.fid.su/english/projects/SU-Registry/SU-Report.html |date=2006-11-16 }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
hr92agupysamso9wu3nya8trzo5k3le
.at
0
11810
124995
117081
2025-07-07T08:05:22Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
124995
wikitext
text/x-wiki
'''.at''' — [[Avstriya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080516200130/http://www.iana.org/root-whois/at.htm IANA saytında .at domeni ushın whois maǵlıwmatları]{{ref-en}}
* [http://www.nic.at/ NIC.AT Webbet]{{ref-en}}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:Avstriya]]
[[he:סיומת אינטרנט#טבלת סיומות המדינות]]
[[sv:Toppdomän#A]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
hxfbhoenljdonbwgdiffc52dvs25b6w
.be
0
11816
124996
117087
2025-07-07T08:05:24Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
124996
wikitext
text/x-wiki
'''.be''' — [[Belgiya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080516195238/http://www.iana.org/root-whois/be.htm IANA .be whois maǵlıwmatları]
* [http://www.dns.be/en/home.php?n=81&l=a .be ge dizimnen ótken agentlikler dizimi]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:Belgiya]]
[[sv:Toppdomän#B]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
tpbeit92t5y0zchi86xq6dhg4tzot0k
.cz
0
11822
125003
117115
2025-07-07T08:06:17Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125003
wikitext
text/x-wiki
'''.cz''' — [[Chexiya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20071024114320/http://www.iana.org/root-whois/cz.htm IANA .cz whois maǵlıwmatları]
* [http://www.nic.cz/en/registrars/page.php?sid=18 List of .cz accredited registrars] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070618101910/http://www.nic.cz/en/registrars/page.php?sid=18 |date=2007-06-18 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070618101910/http://www.nic.cz/en/registrars/page.php?sid=18 |date=2007-06-18 }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
47sr217sq6c98lzkqxmgkne9rrej7f7
.dk
0
11825
125005
117117
2025-07-07T08:06:31Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125005
wikitext
text/x-wiki
'''.dk''' — [[Daniya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20071019035310/http://www.iana.org/root-whois/dk.htm IANA .dk whois maǵlıwmatları]
* [http://www.dk-hostmaster.dk/ DK Hostmaster A/S]
* [http://www.dk-hostmaster.dk/index.php?id=147 List of .dk approved registrators]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
lqubqp84zqykydtoqvs11p28j7suonb
.eu
0
11833
125006
120849
2025-07-07T08:06:38Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125006
wikitext
text/x-wiki
'''.eu''' — [[Evropa Awqamı]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
Domen 2005-jıl 7-dekabrden iske túsken, Evropa Awqamı rezidentleri ushın dizimnen ótiw 7-aprel 2006-jıldan baslanǵan, bir saat ishinde 300 mıń múrájáátler kelip túsken. 2006-jıl iyul ayında 2 millionnan aslam domenler dizimnen ótken.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20081012235545/http://www.iana.org/root-whois/eu.htm IANA .eu whois maǵlıwmatları]
* [http://www.eurid.eu/ EURid — The European Registry of Internet Domain names]
* [https://web.archive.org/web/20060411124443/http://status.eurid.eu/ EURid registration status report, including breakdown of registrations by country] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20060411124443/http://status.eurid.eu/ |date=2006-04-11 }}
* [http://ec.europa.eu/information_society/policy/doteu/index_en.htm ".eu": A New Internet Top Level Domain] (EU)
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
qt6022zejhra1dg98nqa661oujvsvor
.fi
0
11834
125007
117126
2025-07-07T08:06:44Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125007
wikitext
text/x-wiki
'''.fi''' — [[Finlyandiya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060629103840/http://www.iana.org/root-whois/fi.htm IANA .fi whois maǵlıwmatları]
* [http://www.ficora.fi/en/index.html FICORA.fi]
* [https://web.archive.org/web/20060926110608/https://domain.ficora.fi/ Ficora domenleri] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20060926110608/https://domain.ficora.fi/ |date=2006-09-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060926110608/https://domain.ficora.fi/ |date=2006-09-26 }}
* [http://www.nic.funet.fi/index/FUNET/history/internet/fi/fi-domain-application.txt .fi joqarı dárejeli domenine dizimnen ótiw]
* [http://www.marcaria.com/News/Domain_articles_finland.htm .fi domenine dizimnen ótiw talapları]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:Finlyandiya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
n4rcf5yklymf7i73950jkfnrfykr0pp
.ie
0
11839
125015
117153
2025-07-07T08:07:43Z
Janabaevazizbek
10433
clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125015
wikitext
text/x-wiki
'''.ie''' — [[Irlandiya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Jáne qarań ==
* [[HEAnet]]
* [[Internet Neutral Exchange|INEX]]
* [[ITnet]]
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060424140504/http://www.iana.org/root-whois/ie.htm IANA .ie whois maǵlıwmatları]
* [http://www.domainregistry.ie/ IE domenine dizimnen ótiw saytı]
* [https://web.archive.org/web/20090815023504/http://www.iedr.ie/ListResellers.php IE Domain Registered resellers] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20090815023504/http://www.iedr.ie/ListResellers.php |date=2009-08-15 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090815023504/http://www.iedr.ie/ListResellers.php |date=2009-08-15 }}
{{CcTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
l4qp2lgtcavnbi122a98q7ksj1eu99a
.il
0
11840
125016
117154
2025-07-07T08:07:50Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125016
wikitext
text/x-wiki
'''.il''' — [[Izrail]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Ekinshi dárejeli domenler dizimi ==
* '''ac.il''': Bilimlendiriw institutları
* '''co.il''': Kommerciyalıq shólkemler
* '''org.il''': Kommerciyalıq emes shólkemler
* '''net.il''': Izrail internet provideri
* '''k12.il''': Mektep hám baqshalar
* '''gov.il''': Mámleket hám mámleket sisteması
* '''muni.il''': Municipal Government
* '''idf.il''': Izrail qurallı kúshleri
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080719162741/http://www.iana.org/root-whois/il.htm IANA .il whois maǵlıwmatları]
* [http://www.isoc.org.il/domains/ Izrail internet assosaciyası] - .il diń rásmiy saytı.
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
aq82ew05duzoy16zxeaqznrbepfqj20
.in
0
11842
125017
117156
2025-07-07T08:07:59Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125017
wikitext
text/x-wiki
'''.in''' — [[Hindistan]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Jáne qarań ==
* [[Drop registrar]]
* [[Domain name registry]]
* [[Independent Domain Registrars]]
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20081012233915/http://www.iana.org/root-whois/in.htm IANA Whois maǵlıwmatları]
* [https://web.archive.org/web/20121105173549/http://www.inregistry.in/Policies .in whois maǵlıwmatları] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121105173549/http://www.inregistry.in/Policies |date=2012-11-05 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121105173549/http://www.inregistry.in/Policies |date=2012-11-05 }} .In domenine dizimnen ótiw saytı
* [https://web.archive.org/web/20121105173549/http://www.inregistry.in/Policies Policies] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121105173549/http://www.inregistry.in/Policies |date=2012-11-05 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121105173549/http://www.inregistry.in/Policies |date=2012-11-05 }} .In saytınan
* [https://web.archive.org/web/20100305162501/http://inregistry.in/Accredited_Registrars .in ge dizimnen ótkenler dizimi] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20100305162501/http://inregistry.in/Accredited_Registrars |date=2010-03-05 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100305162501/http://inregistry.in/Accredited_Registrars |date=2010-03-05 }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
etm3jmrotcic19tf4abwcoydludohs3
.io
0
11843
125018
117157
2025-07-07T08:08:05Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125018
wikitext
text/x-wiki
'''.io''' — [[Hind okeanındaǵı Britaniya aymaqları]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
*[https://web.archive.org/web/20060924185059/http://www.iana.org/root-whois/io.htm IANA .io whois maǵlıwmatları]
* [https://www.mcprovider.de/portal/domainchecker.php?search=bulk/ .io Whois]{{Deadlink|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
04utkc468kxbtutvfhu5ww4gkh4igmb
.ke
0
11849
125020
117355
2025-07-07T08:08:17Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125020
wikitext
text/x-wiki
'''.ke''' — [[Keniya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Ekinshi dárejeli domenler ==
* '''.co.ke''' — Kompaniyalar shın
* '''.or.ke''' — Kommerciyalıq emes shólkemler
* '''.go.ke''' — Mámleketlik shólkemler ushın, tastıyqlawshı hújjet talap etiledi
* '''.ac.ke''' — Joqarı oqıw jurtları ushın , tastıyqlawshı hújjet talap etiledi
* '''.sc.ke''' — Kishi hám orta arnawlı bilimlendiriw mekemeleri ushın, tastıyqlawshı hújjet talap etiledi
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080907135150/http://www.iana.org/root-whois/ke.htm IANA .ke whois maǵlıwmatları]
* [https://web.archive.org/web/20200210125936/http://www.kenic.or.ke/ .ke domenine dizimnen ótiw saytı]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
h5air8iioapfkbtp2ah089gyljalvdu
.kg
0
11850
125021
117165
2025-07-07T08:08:23Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125021
wikitext
text/x-wiki
'''.kg''' — [[Qırǵızstan]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060421163540/http://www.iana.org/root-whois/kg.htm IANA .kg whois maǵlıwmatları]
* [http://www.domain.kg/ .kg domenine dizimnen ótiw saytı]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
beusf60uoerfg8f1h1zd9irdxsgsxdf
.no
0
11870
125037
117210
2025-07-07T10:20:43Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125037
wikitext
text/x-wiki
'''.no''' — [[Norvegiya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20081203154113/http://www.iana.org/root-whois/no.htm IANA .no whois maǵlıwmatları]
* [https://web.archive.org/web/20150923213706/https://www.norid.no/index.en.html Norid, the. no joqarı dárejeli domenge dizimnen ótiw] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20150923213706/http://www.norid.no/index.en.html |date=2015-09-23 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150923213706/https://www.norid.no/index.en.html |date=2015-09-23 }}
* [https://web.archive.org/web/20060514141302/http://www.norid.no/registrar/registrarliste.en.php .no accredited registrars] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20060514141302/http://www.norid.no/registrar/registrarliste.en.php |date=2006-05-14 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060514141302/http://www.norid.no/registrar/registrarliste.en.php |date=2006-05-14 }}
* [https://web.archive.org/web/20120225215019/http://www.norid.no/regelverk/index.en.html Requirements for .no domenine dizimnen ótiw saytı] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120225215019/http://www.norid.no/regelverk/index.en.html |date=2012-02-25 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120225215019/http://www.norid.no/regelverk/index.en.html |date=2012-02-25 }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:Norvegiya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
a6jdaqe1l4bekzkl19p64kctiqd8m3b
.nu
0
11873
125038
117213
2025-07-07T10:20:48Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125038
wikitext
text/x-wiki
'''.nu''' — [[Niue atawı]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060427124655/http://www.iana.org/root-whois/nu.htm IANA WHOIS record for .nu]
* [http://nu-domains.ovh/ .nu IP-mánziller menen domenleri]{{Deadlink|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
f851zmxq9e20z4v8c0vif13e0is9l8n
.pr
0
11883
125041
117221
2025-07-07T10:21:10Z
Janabaevazizbek
10433
clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125041
wikitext
text/x-wiki
'''.pr''' — [[Puerto-Riko]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060629080929/http://www.iana.org/root-whois/pr.htm IANA .pr whois maǵlıwmatları]
* [http://www.nic.pr Puerto Rico Network Information Center]
* [https://web.archive.org/web/20080921105546/http://www.grl.pr/ Gauss Research Laboratory Inc.] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20080921105546/http://www.grl.pr/ |date=2008-09-21 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080921105546/http://www.grl.pr/ |date=2008-09-21 }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
1xh8tx1zd9m42r7d1xqabub6nb1ebo7
.co
0
11885
124989
117109
2025-07-07T07:56:39Z
JigildikBot
14033
124989
wikitext
text/x-wiki
'''.co''' — [[Kolumbiya]] ushın [[Joqarı dárejeli milliy domen|joqarı dárejeli milliy domen]].
Domen atın aymaq sheklewisiz saqlaw múmkin. [[Google|Google Inc. kompaniyası]] .COnı [[gccTLD]] sıpatında tán aldı<ref name='gcctld'>{{Web deregi |url=http://support.google.com/webmasters/bin/answer.py?hl=en&answer=1347922 |title =International Targeting report - Search Console Help<!-- Evrifaessa Bot tarafından başlık oluşturuldu --> |qaralǵan sáne =8-4-2013 |arxivurl=https://web.archive.org/web/20130403161556/https://support.google.com/webmasters/bin/answer.py?hl=en&answer=1347922 |arxivsáne =3-4-2013 }}</ref>.
[[IANA|Internet Assigned Numbers Authority]] dizimine muwapıq, .CO Internet S.A.S.<ref name='iana_root'>[http://www.iana.org/domains/root/db/co.html Delegation Record for .CO] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20130323010753/http://www.iana.org/domains/root/db/co.html |date =23-mart 2013 }} . Retrieved February 6, 2011.</ref> firması tárepinen basqarıladı.
== Derekler ==
{{Derekler}}
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080829161510/http://www.iana.org/root-whois/co.htm IANA .co whois maǵlıwmatları]
* [[NameAction]] ([https://web.archive.org/web/20171025070546/http://www.nameaction.net/ website]) Local Presence for foreign registrants-to-be of «.com.co» domains.
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:Kolumbiya]]
[[Kategoriya:DNSSEC|co]]
8l9abw6rquptih4rciemj7tsiqmsn0o
.bg
0
11907
124997
117088
2025-07-07T08:05:26Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
124997
wikitext
text/x-wiki
'''.bg''' — [[Bolgariya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20081012235234/http://www.iana.org/root-whois/bg.htm IANA .bg whois maǵlıwmatları]
* [http://www.register.bg/ .bg ge dizimnen ótiw]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:Bolgariya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
n3e5ykkba2uos1yhcpzfs0q6w7ul1g6
.by
0
11917
124999
117099
2025-07-07T08:05:43Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
124999
wikitext
text/x-wiki
'''.by''' — [[Belorussiya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [http://tld.by/ SCIS homepage] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070905072117/http://www.tld.by/ |date=2007-09-05 }}
* [https://web.archive.org/web/20071024114315/http://www.iana.org/root-whois/by.htm IANA .by whois maǵlıwmatları]
* [http://www.tld.by/ruleseng_new.html SCIS rules on the use of .by]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:Belorussiya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
erjpwu4ffubd0pllclmfqgufcz3x4lj
.bz
0
11918
125000
117100
2025-07-07T08:05:52Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125000
wikitext
text/x-wiki
'''.bz''' — [[Beliz]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20071019035303/http://www.iana.org/root-whois/bz.htm IANA .bz whois maǵlıwmatları]
* [http://www.icann.org/announcements/icann-pr10nov00-2.htm ICANN advisory about lawsuit]]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
1v99b765ws4nhz4onywda5nd8x3bsqo
.ch
0
11923
125001
117105
2025-07-07T08:05:58Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125001
wikitext
text/x-wiki
'''.ch''' — [[Shveycariya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20071015045859/http://www.iana.org/root-whois/ch.htm IANA .ch whois maǵlıwmatları]
* [https://web.archive.org/web/20051001063056/http://www.switch.ch/id/ Switch domain registry] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20051001063056/http://www.switch.ch/id/ |date=2005-10-01 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051001063056/http://www.switch.ch/id/ |date=2005-10-01 }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:Shveycariya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
6wkemcisewkrnhhb5hbdk455m7u4rpj
.hu
0
11927
125013
117632
2025-07-07T08:07:18Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125013
wikitext
text/x-wiki
'''.hu''' — [[Vengriya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060427063802/http://www.iana.org/root-whois/hu.htm IANA .hu whois maǵlıwmatları]
* [http://www.domainexpressz.hu domain.hu]
* [https://web.archive.org/web/20060510060337/http://www.domain.hu/domain/English/ List of .hu accredited registrars] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20060510060337/http://www.domain.hu/domain/English/ |date=2006-05-10 }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
bvqe9pjgf6k59l9k4krf0ehafd4vsod
.pw
0
11928
125043
117223
2025-07-07T10:21:19Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125043
wikitext
text/x-wiki
'''.pw''' — [[Palaw]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060611214454/http://www.iana.org/root-whois/pw.htm IANA .pw whois maǵlıwmatları]
* [http://www.pwregistry.pw .pw domenine dizimnen ótiw saytı]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
ng97ngkjn709536glwa3cu3je8fc505
.re
0
11931
125044
117226
2025-07-07T10:21:26Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125044
wikitext
text/x-wiki
'''.re''' — [[Reyunyon]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060629112214/http://www.iana.org/root-whois/re.htm IANA .re whois maǵlıwmatları]
* [http://www.afnic.re/ AFNIC]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
20rfne7x7jdnhzzi3vhnsnajw5u07mj
.tw
0
11942
125054
117259
2025-07-07T10:23:06Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125054
wikitext
text/x-wiki
'''.tw''' — [[Tayvan]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [http://whois.twnic.net.tw/ .TW Whois Service]
* [https://web.archive.org/web/20081007075011/http://www.iana.org/root-whois/tw.htm IANA .tw whois maǵlıwmatları]
* [https://web.archive.org/web/20051226034536/http://www.twnic.net.tw/english/dn/dn_03.htm List of registrars accredited by TWNIC] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20051226034536/http://www.twnic.net.tw/english/dn/dn_03.htm |date=2005-12-26 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051226034536/http://www.twnic.net.tw/english/dn/dn_03.htm |date=2005-12-26 }}
* [http://travel-submit.blogspot.com/2007/05/how-to-register-tw-domain-name.html How to register .tw domain name]
* [https://web.archive.org/web/20051214060519/http://www.neulevel.com.tw/content/tw_how.html List of registrars accredited by Neulevel] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20051214060519/http://www.neulevel.com.tw/content/tw_how.html |date=2005-12-14 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051214060519/http://www.neulevel.com.tw/content/tw_how.html |date=2005-12-14 }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
kzh6ebt44quwn7wz3242fqgdxxnb70d
.th
0
11944
125051
117250
2025-07-07T10:22:04Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125051
wikitext
text/x-wiki
'''.th''' — [[Tailand]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Ekinshi dárejeli domenler ==
* ''.ac.th'' Bilimlendiriw
* ''.co.th'' Kommerciya
* ''.in.th'' Shaxslar (yamasa shólkemler)
* ''.go.th'' Mámleketlik
* ''.mi.th'' Áskeriy
* ''.or.th'' Kommerciyalıq emes shólkemler
* ''.net.th'' Internet provayderler
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080725091954/http://www.iana.org/root-whois/th.htm IANA .th whois maǵlıwmatları]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
j0te97xwucn4f4jqehuwp94iuwlkdc9
.na
0
11947
125034
117635
2025-07-07T10:20:21Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125034
wikitext
text/x-wiki
'''.na''' — [[Namibiya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060419011906/http://www.iana.org/root-whois/na.htm IANA .na whois maǵlıwmatları]
* [https://web.archive.org/web/20070608095218/http://www.na-nic.com.na/ .na rásmiy dizimnen ótiw saytı] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070608095218/http://www.na-nic.com.na/|date=2007-06-08 }}
* [https://web.archive.org/web/20060615063011/http://www.ondis.co.na/ .na domenine dizimnen ótiw saytı] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20060615063011/http://www.ondis.co.na/ |date=2006-06-15 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060615063011/http://www.ondis.co.na/ |date=2006-06-15 }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
4cogkta4lvmu1jba2g7965en7kof2fz
.my
0
11957
125033
117202
2025-07-07T10:20:15Z
Janabaevazizbek
10433
clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125033
wikitext
text/x-wiki
'''.my''' — [[Malayziya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
=== Ekinshi dárejeli domenler ===
* '''[[.com]].my''' Kommerciyalıq shólkemler
* '''[[.net]].my''' Baylanıs mekemeleri
* '''[[.org]].my''' Shólkem hám mekemeler
* '''[[.gov]].my''' Tek Malayziya mámleketlik mekemeleri ushın
* '''[[.edu]].my''' Tek Malayziya bilimlendiriw institutları ushın
* '''[[.mil]].my''' Tek Malayziya áskeriy shólkemleri ushın
* '''[[.name]].my''' Tek Malayziya puqaraları ushın
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060611214405/http://www.iana.org/root-whois/my.htm IANA .my whois maǵlıwmatları]
* [https://web.archive.org/web/20060902142240/http://www.mynic.net.my/ myNIC - Malaysia's .my domenine dizimnen ótiw] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20060902142240/http://www.mynic.net.my/ |date=2006-09-02 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060902142240/http://www.mynic.net.my/ |date=2006-09-02 }}
* [https://web.archive.org/web/20090131064619/http://mynic.net.my/newhp/MYNIC-070_SupDoc.htm .my domenine dizimnen ótiw talapları] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20090131064619/http://mynic.net.my/newhp/MYNIC-070_SupDoc.htm |date=2009-01-31 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090131064619/http://mynic.net.my/newhp/MYNIC-070_SupDoc.htm |date=2009-01-31 }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
1ojn0lal7fbgghrlnlslh44e92lm54d
.nc
0
11959
125035
117205
2025-07-07T10:20:28Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125035
wikitext
text/x-wiki
'''.nc''' — [[Jańa Kaledoniya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060611214417/http://www.iana.org/root-whois/nc.htm IANA .nc whois maǵlıwmatları]
* [http://www.cctld.nc/ .nc domenine dizimnen ótiw saytı]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
0zk52vpxmhfvflnyywhwt4qo2tjncqq
.ua
0
11963
125055
117261
2025-07-07T10:23:15Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125055
wikitext
text/x-wiki
'''.ua''' — [[Ukraina]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Ekinshi dárejeli domenler ==
* com.ua: Kommerciyalıq shólkemler
* gov.ua: Mámleketlik shólkemler
* net.ua: internet providerler
* edu.ua: Bilimlendiriw mekemeleri
* org.ua: Basqa shólkemler (kommerciyalıq emes)
* in.ua: Shaxslar ushın domen
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060611214920/http://www.iana.org/root-whois/ua.htm IANA .ua whois maǵlıwmatları]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
lq266tjmv4tdr2046onlwz4fcxyqf4i
.ug
0
12065
125056
117262
2025-07-07T10:23:24Z
Janabaevazizbek
10433
clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125056
wikitext
text/x-wiki
'''.ug''' — [[Uganda]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Ekinshi dárejeli domenler ==
* '''.co.ug''': Kommerciyalıq shólkemler
* '''.ac.ug''': Bilimlendiriw institutları
* '''.sc.ug''': Baslanǵısh, orta arnawlı bilimlendiriw mekemeleri
* '''.go.ug''': Mámleketlik agentlikler
* '''.ne.ug''': Internet providerler
* '''.or.ug''': Mámleketlik emes shólkemler
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20081203160118/http://www.iana.org/root-whois/ug.htm IANA .ug whois maǵlıwmatları]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:Uganda]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
an4xii4reqblur5wpsj3m73mcikdwxj
.uk
0
12066
125057
117263
2025-07-07T10:23:33Z
Janabaevazizbek
10433
clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125057
wikitext
text/x-wiki
'''.uk''' — [[Ullı Britaniya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20081007201528/http://www.iana.org/root-whois/uk.htm IANA .uk whois maǵlıwmatları]
* [http://www.nominet.org.uk/ .uk dizimnen ótiw saytı]
* [https://web.archive.org/web/20150708230354/http://uk-domains.ovh/ .CO.UK, .ORG.UK, .UK IP-mánziller menen domenleri] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20150708230354/http://uk-domains.ovh/ |date=2015-07-08 }}
* [http://www.nic.uk/registrars/becomeregistrar/taglist/ List of Nominet UK Tags / Registrars]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:Ukraina]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
i1pk0ptgadhtfxxgi1vwfe0jjdotzt6
.us
0
12067
125058
117265
2025-07-07T10:23:52Z
Janabaevazizbek
10433
clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125058
wikitext
text/x-wiki
'''.us''' — [[Amerika Qurama Shtatları]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Ekinshi dárejeli domenler ==
* .ak.us: [[Alyaska|Alaska]]
* .al.us: [[Alabama]]
* .ar.us: [[Arkansa]]
* .az.us: [[Arizona]]
* .ca.us: [[Kaliforniya shtatı|Kalifornia]]
* .co.us: [[Kolorado]]
* .ct.us: [[Konnektikut]]
* .dc.us: [[Washington|District of Columbia]]
* .de.us: [[Delaueyr]]
* .fl.us: [[Florida]]
* .ga.us: [[Jeorjiya]]
* .hi.us: [[Gavayi shtatı|Gavaii]]
* .ia.us: [[Ayova]]
* .id.us: [[Aydaxo]]
* .il.us: [[Illinoy]]
* .in.us: [[Indiana]]
* .ks.us: [[Kanzas (shtat)|Kansas]]
* .ky.us: [[Kentaki]]
* .la.us: [[Luyziana]]
* .ma.us: [[Massachusets]]
* .md.us: [[Merilend]]
* .me.us: [[Meyn]]
* .mi.us: [[Michigan]]
* .mn.us: [[Minnesota]]
* .mo.us: [[Missuri]]
* .ms.us: [[Mississipi]]
* .mt.us: [[Montana]]
* .nc.us: [[Arqa Karolina]]
* .nd.us: [[Arqa Dakota]]
* .ne.us: [[Nebraska]]
* .nh.us: [[New Hempshir]]
* .nj.us: [[New Jersey]]
* .nm.us: [[New Meksiko]]
* .nv.us: [[Nevada]]
* .ny.us: [[Nyu-York shtatı|New York]]
* .oh.us: [[Ohayo]]
* .ok.us: [[Oklahoma]]
* .or.us: [[Oregon]]
* .pa.us: [[Pennsil'vania]]
* .ri.us: [[Roud Atawi]]
* .sc.us: [[Qubla Karolina]]
* .sd.us: [[Qubla Dakota]]
* .tn.us: [[Tenessi]]
* .tx.us: [[Texas shtati|Texas]]
* .ut.us: [[Yuta]]
* .va.us: [[Virjinia]]
* .vt.us: [[Vermont]]
* .wa.us: [[Washington shtati]]
* .wi.us: [[Viskonsin]]
* .wv.us: [[Batis Virjinia]]
* .wy.us: [[Vayoming]]
== Derekler ==
{{derekler}}
== Siltemeler ==
* [http://www.nic.us/ .us Domenine dizimnen ótiw]
* [http://www.dot.us/ .us Expiring Lists and Information]
* [https://web.archive.org/web/20080821142359/http://www.iana.org/root-whois/us.htm IANA .us whois maǵlıwmatları]
* [https://web.archive.org/web/20060710033940/http://www.ntia.doc.gov/ntiahome/domainname/usca/ Management of .us Domain Name (U.S. Department of Commerce)] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20060710033940/http://www.ntia.doc.gov/ntiahome/domainname/usca/ |date=2006-07-10 }}
* [http://www.nic.us/policies/docs/ustld_nexus_requirements.pdf usTLD Nexus Requirements] - Requirements for registrants of .us domains, [[Portable Document Format]]
* [https://web.archive.org/web/20060615114804/http://www.kids.us/content_policy/content.html Kids.us Content Policies] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20060615114804/http://www.kids.us/content_policy/content.html |date=2006-06-15 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060615114804/http://www.kids.us/content_policy/content.html |date=2006-06-15 }}
* RFC 1480: The US Domain (June 1993)
* [https://web.archive.org/web/20000302160122/http://www.nic.us/usdom-overview.html#Delegation locality-based namespaces]
{{ccTLD}}
{{Sırtqı siltemeler}}
[[Kategoriya:Amerika Qurama Shtatları]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
iwxzjt4fqyytn2sjqypz3w9vxscolst
.sc
0
12079
125047
117230
2025-07-07T10:21:39Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125047
wikitext
text/x-wiki
'''.sc''' — [[Seyshel Atawları]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Ekinshi dárejeli domenler ==
* '''com.sc''': sawda, kommerciyalıq emes shólkemler
* '''net.sc''': baylanıs mekemeleri
* '''edu.sc''': bilimlendiriw institutları
* '''gov.sc''': mámleketlik institutlar
* '''org.sc''': tiykarınan kommerciyalıq emes shólkemler
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20081012231347/http://www.iana.org/root-whois/sc.htm IANA .sc whois maǵlıwmatları]
* [http://www.maven.sc/ Seyshella Internet Servis provider]
* [http://www.nic.sc/ .sc domenine dizimnen ótiw saytı]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
dghnffgbwv0x3pvhe8yhtqeh3lbv4gt
.se
0
12081
125048
117232
2025-07-07T10:21:43Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125048
wikitext
text/x-wiki
'''.se''' — [[Shveciya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080821204911/http://www.iana.org/root-whois/se.htm IANA .se whois maǵlıwmatları]
* [http://www.nic-se.se/ NIC-SE]
* [http://nic.se/english/nydoman/ombudslista.shtml?lang=en List of approved registrars]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:Shveciya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
s2qre2g3clh07zjsrothkvbltarxjs1
.sh
0
12083
125049
117234
2025-07-07T10:21:49Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125049
wikitext
text/x-wiki
'''.sh''' — [[Ullı Elena atawı]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080907055132/http://www.iana.org/root-whois/sh.htm IANA .sh whois maǵlıwmatları]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
9w1lbfv95i1p6x1j39wl7e8hrc30gff
.wf
0
12093
125059
117274
2025-07-07T10:24:00Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125059
wikitext
text/x-wiki
'''.wf''' — [[Wallis hám Futuna atawları]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080907050336/http://www.iana.org/root-whois/wf.htm IANA .wf whois maǵlıwmatları]
* [https://web.archive.org/web/20051224045614/http://www.afnic.fr/doc/autres-nic/dom-tom .wf rásmiy saytı] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20051224045614/http://www.afnic.fr/doc/autres-nic/dom-tom |date=2005-12-24 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051224045614/http://www.afnic.fr/doc/autres-nic/dom-tom |date=2005-12-24 }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
e06kv4jet5a5v3s31d0yaxvk581ciig
.la
0
12099
125022
117173
2025-07-07T08:08:28Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125022
wikitext
text/x-wiki
'''.la''' — [[Laos]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080907051302/http://www.iana.org/root-whois/la.htm IANA .la whois maǵlıwmatları]
* [http://www.la/ Rásmiy dizimnen ótiw saytı]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
ngo04dluna9jtkp8xy4g7b9mc7knqc7
.lc
0
12101
125023
117175
2025-07-07T08:08:34Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125023
wikitext
text/x-wiki
'''.lc''' — [[Sent-Lyusiya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060611214236/http://www.iana.org/root-whois/lc.htm IANA .lc whois maǵlıwmatları]
* [http://www.isisworld.lc/domains/ .lc domenine dizimnen ótiw saytı]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
0mhbzmm0z0jqrup0k6vnfhql6catxe2
.li
0
12102
125024
117176
2025-07-07T08:08:41Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125024
wikitext
text/x-wiki
'''.li''' — [[Lixtenshteyn]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080704164816/http://www.iana.org/root-whois/li.htm IANA .li whois maǵlıwmatları]
* [http://www.switch.ch SWITCH]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
bp72btiuxv601b54nh6ryqinzdq2141
.hn
0
12106
125012
117151
2025-07-07T08:07:13Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125012
wikitext
text/x-wiki
'''.hn''' — [[Gonduras]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060423053146/http://www.iana.org/root-whois/hn.htm IANA .hn whois maǵlıwmatları]
* [http://www.nic.hn/ .hn domenine dizimnen ótiw saytı]
* [https://web.archive.org/web/20060420212816/http://www.nic.hn/registro/forma_ingles.txt .hn Inglis tilindegi forması] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20060420212816/http://www.nic.hn/registro/forma_ingles.txt |date=2006-04-20}}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
6r5jrcodeayzuzwlubs1k8nrop8pqvs
.gr
0
12109
125011
117143
2025-07-07T08:07:06Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125011
wikitext
text/x-wiki
'''.gr''' — [[Greciya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080705121706/http://www.iana.org/root-whois/gr.htm IANA .gr whois maǵlıwmatları]
* [https://grweb.ics.forth.gr/ .gr dizimnen ótiw]
* [https://web.archive.org/web/20060512071509/http://www.eett.gr/gr_pages/telec/Domainnames/kataxorites/list_katahoriton.php List of .gr accredited registrars] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20060512071509/http://www.eett.gr/gr_pages/telec/Domainnames/kataxorites/list_katahoriton.php |date=2006-05-12 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060512071509/http://www.eett.gr/gr_pages/telec/Domainnames/kataxorites/list_katahoriton.php |date=2006-05-12 }}
* [https://web.archive.org/web/20070622215211/https://grweb.ics.forth.gr/whois_el.jsp Whois .gr domain name.] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070622215211/https://grweb.ics.forth.gr/whois_el.jsp |date=2007-06-22 }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
9289c43oebtrajmz19kzvm9igxr3vkg
.gi
0
12116
125009
117137
2025-07-07T08:06:55Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125009
wikitext
text/x-wiki
'''.gi''' — [[Gibraltar]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
*[http://www.nic.gi Gibraltar NIC]
*[https://web.archive.org/web/20080821140235/http://www.iana.org/root-whois/gi.htm IANA .gi whois maǵlıwmatları]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
jx48kktvmn6dbht7wbx34d4j3ncnwdb
.gl
0
12117
125010
117138
2025-07-07T08:07:00Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125010
wikitext
text/x-wiki
'''.gl''' — [[Grenlandiya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20081012233750/http://www.iana.org/root-whois/gl.htm IANA .gl whois maǵlıwmatları]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
1ivsj9h0tyc6p7nlvjfh2cmasvb7ch3
.mn
0
12122
125031
117192
2025-07-07T08:09:46Z
Janabaevazizbek
10433
clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125031
wikitext
text/x-wiki
'''.mn''' — [[Mongoliya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Ekinshi dárejeli domenler ==
* .gov.mn - mámleket isntitutları
* .edu.mn - bilimlendiriw institutları
* .org.mn - kommerciyalıq emes shólkemler
== Siltemeler ==
* [http://www.nic.mn/ .mn domenine dizimnen ótiw saytı]
* [https://web.archive.org/web/20081203162527/http://www.iana.org/root-whois/mn.htm IANA .mn whois maǵlıwmatları]
* [http://www.senate.mn Senate.mn] - [[Minnesota Senate]]
* [https://web.archive.org/web/20160105024058/http://www.vita.mn/best-of/303678511.html vita.mn] - [[Clever use of .MN to play off vitamin]]
* [https://web.archive.org/web/20211125043308/http://apartments.mn/ apartments.mn] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20211125043308/http://apartments.mn/ |date=2021-11-25 }} - [[MN focused apartment site]]
* [http://www.google.mn google.mn] - [[Google in Mongolia]]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
ltn4ui0ksga777dr9jfoaybocpts07x
.md
0
12130
125029
117186
2025-07-07T08:09:28Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125029
wikitext
text/x-wiki
'''.md''' — [[Moldaviya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080808140328/http://www.iana.org/root-whois/md.htm IANA .md whois maǵlıwmatları]
* [http://www.max.md/register.php .md domenine dizimnen ótiw]
* [http://www.iana.org/reports/md-report-22oct03.htm Request for the Redelegation of .md Top-Level Domain]
* [http://max.md/heroes/verify.php Information about the Verification Process from MaxMD]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
lwtrhqcp4dqkwsgw71z3b8zpaz2epep
.me
0
12135
125030
65063
2025-07-07T08:09:36Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125030
wikitext
text/x-wiki
'''.me''' — [[Chernogoriya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Siltemeler ==
* [http://www.vijesti.cg.yu/naslovna.php?akcija=vijest&id=229762 Vijesti: "Kome i kako dati ME"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927003413/http://www.vijesti.cg.yu/naslovna.php?akcija=vijest&id=229762 |date=2007-09-27 }}
* [http://www.nic.me Domenge dizimnen ótiw saytı]
* [http://www.nic.me/eng/e_index.php Domenge dizimnen ótiw]{{Óli silteme|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{en icon}}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
t9pj7zv4ythbh78smu72k3ilw5q73nd
.lu
0
12136
125027
117181
2025-07-07T08:09:08Z
Janabaevazizbek
10433
clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125027
wikitext
text/x-wiki
'''.lu''' — [[Lyuksemburg]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
Uzaq waqıt dawamında bul domenge tek pochta hám faks arqalı dizimnen ótiw múmkin edi. Domen bahası 40€ hám jılına 40€ (QQS menen birgelikte)
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20060421163657/http://www.iana.org/root-whois/lu.htm IANA .lu whois maǵlıwmatları]
* [http://www.dns.lu/ .lu domenine dizimnen ótiw saytı]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
a0ygrveq9a38sbsd7bijl87r4qn6u85
.lk
0
12152
125025
117177
2025-07-07T08:08:56Z
Janabaevazizbek
10433
clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125025
wikitext
text/x-wiki
'''.lk''' — [[Shri Lanka]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Ekinshi dárejeli domenler ==
Dizimnen ótiw shegaralanǵan:
* '''.gov.lk''': Shri-Lanka mámleketi ministrlikleri
* '''.sch.lk''': Shri-Lankada dizimnen ótken mektepler
* '''.net.lk''': Shri-Lanka internet providerleri
* '''.int.lk''': Xalıqaralıq shólkemler
Dizimnen ótiw shegaralanbaǵan:
* '''.com.lk''': Kommerciyalıq shólkemler
* '''.org.lk''': Kommerciyalıq emes shólkemler
* '''.edu.lk''': Bilimlendiriw saytları
* '''.ngo.lk''': Mámleketlik emes shólkemler
* '''.soc.lk''': Dizimnen ótken shólkemler
* '''.web.lk''': web saytlar
* '''.ltd.lk''': Juwapkershiligi sheklengen kompaniyalar
* '''.assn.lk''': Asosaciyalar
* '''.grp.lk''': Kompaniyalar toparı
* '''.hotel.lk''': Miymanxanalar
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20071016050616/http://www.iana.org/root-whois/lk.htm IANA.lk whois maǵlıwmatları]
* [http://www.nic.lk.lk Domenge dizimnen ótiw hám izlew]{{Óli silteme|date=sentabr 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://www.lankahost.net.lk Domenge tez dizimnen ótiw]{{Óli silteme|date=sentabr 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
gnakxcbgq0hes9zaenmhrr2ztg77d8g
.lr
0
12153
125026
117178
2025-07-07T08:09:02Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125026
wikitext
text/x-wiki
'''.lr''' — [[Liberiya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Ekinshi dárejeli domenler ==
* '''com.lr''': Kommerciyalıq
* '''edu.lr''': Bakalavrdi usınıs etiwshi mektepler
* '''gov.lr''': Mámleketlik mekemeler
* '''org.lr''': Kommerciyalıq emes shólkemler
* '''net.lr''': Baylanıs
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20081203154727/http://www.iana.org/root-whois/lr.htm IANA .lr whois maǵlıwmatları]
* [http://psg.com/dns/lr/ .lr domenine dizimnen ótiw saytı]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:DNSSEC]]
3ndysxjgkqvodxtcniqbdw1ani7uh2z
.lv
0
12154
125028
117357
2025-07-07T08:09:18Z
Janabaevazizbek
10433
/* Siltemeler */ clean up using [[Project:AWB|AWB]]
125028
wikitext
text/x-wiki
'''.lv''' — [[Latviya]] ushın joqarı dárejeli milliy domen.
== Ekinshi dárejeli domenler ==
* '''.com.lv''' — Kommerciyalıq shólkemler
* '''.edu.lv''' — Bilimlendiriw institutları
* '''.gov.lv''' — Mámleketlik mekemeler
* '''.mil.lv''' — Qurallı kúshler
* '''.id.lv''' — Shaxslar
* '''.net.lv''' — internet providerer
* '''.asn.lv''' — Asosaciyalar
* '''.conf.lv''' — internetti qısqa waqıtqa isletetuǵın konferenciya hám kórgizbeler
== Siltemeler ==
* [https://web.archive.org/web/20080907094430/http://www.iana.org/root-whois/lv.htm IANA .lv whois maǵlıwmatları]
{{ccTLD}}
[[Kategoriya:Latviya]]
[[Kategoriya:DNSSEC]]
2h7nlwi5mdpoulpqbx23frabgz3vxvp
Boris Kamenev
0
16731
125090
120363
2025-07-07T10:40:04Z
JigildikBot
14033
125090
wikitext
text/x-wiki
{{Shaxs infoqutısı|tuwılǵan sánesi=7.7.1912|qaytıs bolǵan sánesi=2.10.1952|atı=Boris Dmitrievich Kamenev}}
'''Boris Dmitrievich Kamenev''' ([[1912|1912-jıl]] [[7-iyul]], [[Orenburg]] — [[1957|1957-jıl]] [[2-oktyabr]], [[Nókis]]) — teatr súwretshisi. Ózbekstanda (1957) hám Qaraqalpaqstanda (1944) xızmet kórsetken mádeniyat xızmetkeri.
20-jıllardan Tórtkúl qalasında jasaǵan. 1933-jıldan Qaraqalpaq mámleketlik teatrında súwretshi, 1943-jıldan bas súwretshi. Kamenev qaraqalpaq teatrınıń qáliplesiwine úles qosqan. Ol teatr spektaklı ruhına uyqas ortalıqtı jaqtı hám anıq, xojalıq turmıstı real sáwlelendirgen dekoraciyalar jaratılıwına umtılǵan. «Súymegenge súykenbe» (1945, jańa variantı — 1956 ), «Ámiwdárya jaǵasında» (1949), «Amerika dawısı» (1950), «Berdaq» (1951), «Urlanǵan baxıt» (1954), «Ashıq Ǵarip» (1955) hám b. spektakllerdi bezedi; portretler (akademiyalıq Sh. Musaev, 1950; baqsı [[Japaq Shamuratov|J. Shamuratov]], 1953; shayır [[Berdaq]], 1957) jaratqan. Berdaq atındaǵı Qaraqalpaqstan Mámleket sıylıǵınıń laureatı (1967<ref>[[OʻzME]]. Birinshi tom. Tashkent, 2000-jıl</ref>).
== Derekler ==
{{Derekler}}
{{bio-stub}}
[[Kategoriya:Berdaq atındaǵı Qaraqalpaqstan Respublikası mámleketlik sıylıǵınıń laureatları]]
kzmowuioizhhgve2wixzn931xxowh2d
Béruges
0
18906
124887
120402
2025-07-06T17:23:37Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,549 adam → Xalqı — 1,549 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
124887
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =32.63
| xalıq sanı =1,549
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,549 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 32.63 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
2ie63hckhm4slzv7uturaegvl8ap77c
Béthines
0
18907
124888
120403
2025-07-06T17:23:41Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 472 adam → Xalqı — 472 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124888
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =37.02
| xalıq sanı =472
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 472 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 37.02 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
iqcelt6nmrqrj3qvfxo7a9c3n9k8f22
Brigueil-le-Chantre
0
18918
124882
120378
2025-07-06T17:23:18Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 476 adam → Xalqı — 476 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124882
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =53.79
| xalıq sanı =476
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 476 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 53.79 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
swz2rke652i8bdho9wr7c84n1j1deto
Brion (Vienne)
0
18919
124883
120379
2025-07-06T17:23:23Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 218 adam → Xalqı — 218 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124883
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =16.08
| xalıq sanı =218
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 218 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 16.08 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
a4umn45obnb2mfwjeeqyrp04tf1yivd
Brux (Vienne)
0
18920
124884
120383
2025-07-06T17:23:26Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 752 adam → Xalqı — 752 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124884
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =35.91
| xalıq sanı =752
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 752 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 35.91 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
scnkp2c1trrmpmhbt1dmuzrkfmm7mcm
La Bussière (Vienne)
0
18921
124952
93858
2025-07-06T17:39:12Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 304 adam → Xalqı — 304 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124952
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =32.09
| xalıq sanı =304
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' – [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 304 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 32.09 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
1empoh5sd7uf3isaxk8r4j78wlthv8x
Buxerolles (Vienne)
0
18922
124885
120398
2025-07-06T17:23:30Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 10,105 adam → Xalqı — 10,105 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtq using [[Project:AWB|AWB]]
124885
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =9.10
| xalıq sanı =10,105
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 10,105 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 9.10 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
g5jlax7ke4dk6fm0kk6xnsxv2hpboq2
Buxeuil (Vienne)
0
18923
124886
120399
2025-07-06T17:23:34Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 913 adam → Xalqı — 913 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124886
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =11.96
| xalıq sanı =913
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 913 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 11.96 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
9k68zd3y19lwd7y5ady6v5xudu28yq2
Ceaux-en-Loudun
0
18924
124889
120412
2025-07-06T17:23:44Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 550 adam → Xalqı — 550 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124889
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =28.89
| xalıq sanı =550
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 550 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 28.89 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
96nl3sbir5g6fan2ypotiskgfy5762s
Celle-Lévescault
0
18925
124890
120413
2025-07-06T17:23:48Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,363 adam → Xalqı — 1,363 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
124890
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =42.67
| xalıq sanı =1,363
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,363 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 42.67 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
58xiau3rvvyapsi9e5rl8f9lmehounk
Cenon-sur-Vienne
0
18926
124891
120414
2025-07-06T17:23:51Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,701 adam → Xalqı — 1,701 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
124891
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =8.6
| xalıq sanı =1,701
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,701 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 8.6 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
l2j73l6s9p4g1whxvsdym4wanymhgxi
Cernay (Vienne)
0
18927
124892
120415
2025-07-06T17:23:56Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 491 adam → Xalqı — 491 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124892
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =3.29
| xalıq sanı =491
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 491 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 3.29 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
oeyj1kb27vqvlwe8ttv3t1ixniq5wwv
Chabournay
0
18928
124893
120418
2025-07-06T17:23:59Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,223 adam → Xalqı — 1,223 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
124893
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =5.84
| xalıq sanı =1,223
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,223 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 5.84 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
t61w27iynmst88zsmv37u9i2ybphgbi
Chalais (Vienne)
0
18929
124894
120421
2025-07-06T17:24:03Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 486 adam → Xalqı — 486 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124894
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =14.87
| xalıq sanı =486
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 486 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 14.87 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
mr574l8hf4apjzyi6xblookgogzquhm
Chalandray
0
18930
124895
120422
2025-07-06T17:24:08Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 803 adam → Xalqı — 803 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124895
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =24.97
| xalıq sanı =803
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 803 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 24.97 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
256zxhg7mkvyy716a5q0oixsb07yrqz
Champagné-le-Sec
0
18931
124896
120424
2025-07-06T17:24:12Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 208 adam → Xalqı — 208 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124896
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =7.99
| xalıq sanı =208
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 208 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 7.99 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
7ye8kuufcmhuin0shkj218y6rm658sg
Champagné-Saint-Hilaire
0
18932
124897
120423
2025-07-06T17:24:14Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 991 adam → Xalqı — 991 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124897
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =46.36
| xalıq sanı =991
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 991 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 46.36 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
4fd8o268jkdjofabbptjrp7ri7enze6
Champigny en Rochereau
0
18943
124898
120425
2025-07-06T17:24:17Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,914 adam → Xalqı — 1,914 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
124898
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =33.24
| xalıq sanı =1,914
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,914 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 33.24 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
71bfubh2ix4cq1o3g7s42vuut213qtd
Champniers (Vienne)
0
18956
124899
120426
2025-07-06T17:24:20Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 352 adam → Xalqı — 352 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124899
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =20.03
| xalıq sanı =352
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 352 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 20.03 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
eeohfq24wqefxvmcdkqyece38hjuhi1
La Chapelle-Bâton (Vienne)
0
18957
124953
93854
2025-07-06T17:39:22Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 352 adam → Xalqı — 352 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124953
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 29.68
| xalıq sanı =352
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 352 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 29.68 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
72llrvhh45186f22zmx3mw3b8da8y78
La Chapelle-Moulière
0
18958
124954
93851
2025-07-06T17:39:30Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 736 adam → Xalqı — 736 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124954
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =17.04
| xalıq sanı =736
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 736 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 17.04 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
sx7jk0nznk3p31bc0d09fkou6bjm8pb
Chapelle-Viviers
0
18959
124900
120427
2025-07-06T17:25:00Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 577 adam → Xalqı — 577 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
124900
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =14.53
| xalıq sanı = 577
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 577 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 14.53 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
cpiir5jmwtf987l00otx582xmgr6est
Charroux (Vienne)
0
18960
124901
120432
2025-07-06T17:25:03Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,072 adam → Xalqı — 1,072 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
124901
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =44.29
| xalıq sanı =1,072
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,072 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 44.29 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
g6qw725cbies6hqcquelw2go9cscj9c
Chasseneuil-du-Poitou
0
18961
124902
120434
2025-07-06T17:25:17Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 4,767 adam → Xalqı — 4,767 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
124902
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =17.61
| xalıq sanı =4,767
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 4,767 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 17.61 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
fe3arfos5mb7e1q50ble2e8xync4lj7
Chatain
0
18962
124903
120435
2025-07-06T17:25:23Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 244 adam → Xalqı — 244 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124903
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =22.05
| xalıq sanı =244
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 244 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 22.05 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
34d5d9tubansawypbpcwabcg9zp6gds
Château-Garnier
0
18963
124910
120457
2025-07-06T17:26:28Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 604 adam → Xalqı — 604 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124910
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =35.89
| xalıq sanı =604
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 604 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 35.89 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
px2krfiu6usllbcovn1lcxmqnr0uyz1
Château-Larcher
0
18964
124911
120459
2025-07-06T17:26:32Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,059 adam → Xalqı — 1,059 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
124911
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =15.35
| xalıq sanı =1,059
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,059 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 15.35 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
sd2dixc72kv5ogn1llb6kt3l4f1wryp
Châtellerault
0
18965
124912
120461
2025-07-06T17:26:36Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 31,284 adam → Xalqı — 31,284 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtq using [[Project:AWB|AWB]]
124912
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =51.96
| xalıq sanı =31,284
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 31,284 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 51.96 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
nff78uu58d9znp4f7fhsju5gxsiv7ey
Chaunay
0
18966
124904
120437
2025-07-06T17:25:51Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,209 adam → Xalqı — 1,209 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
124904
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 38.64
| xalıq sanı =1,209
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,209 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 38.64 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
91c9v31ytuh8ephm8fqq5bcrw9ojuwx
La Chaussée (Vienne)
0
18967
124955
93848
2025-07-06T17:39:37Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 185 adam → Xalqı — 185 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommuna using [[Project:AWB|AWB]]
124955
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =13.58
| xalıq sanı = 185
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 185 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 13.58 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
t0wt2bcofnt4h6wra1xrkm9qoq5sers
Chauvigny
0
18968
124905
120438
2025-07-06T17:25:58Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 7,099 adam → Xalqı — 7,099 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
124905
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =95.82
| xalıq sanı =7,099
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 7,099 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 95.82 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
te0fzqtnn5l9qodm4yuw2jzd52gfej7
Chenevelles
0
18969
124906
120443
2025-07-06T17:26:07Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 445 adam → Xalqı — 445 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124906
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =29.3
| xalıq sanı =445
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 445 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 29.3 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
skxpg9vn3rjyuxxmmn186c3gorqpxfg
Cherves
0
18970
124907
120446
2025-07-06T17:26:13Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 521 adam → Xalqı — 521 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124907
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =25.81
| xalıq sanı =521
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 521 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 25.81 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
jdbe201tkywb72j5wpo74zvtex14gvs
Chiré-en-Montreuil
0
18971
124908
120450
2025-07-06T17:26:17Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 924 adam → Xalqı — 924 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
124908
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =21.41
| xalıq sanı = 924
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 924 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 21.41 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
35q17df39ek1hjx7bzgzaaee46w7m2a
Chouppes
0
18972
124909
120451
2025-07-06T17:26:23Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 783 adam → Xalqı — 783 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
124909
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =31.72
| xalıq sanı = 783
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 783 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 31.72 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
rn4hh58gmzl6fzgy7fvwz6uihkk9pmz
Cissé (Vienne)
0
18973
124913
120515
2025-07-06T17:26:45Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,881 adam → Xalqı — 2,881 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
124913
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =16.92
| xalıq sanı =2,881
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,881 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 16.92 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
skmkz8o7tqa6wxgg9fnu57uioo85qu6
Civaux
0
18974
124914
120517
2025-07-06T17:26:52Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,201 adam → Xalqı — 1,201 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
124914
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =26.39
| xalıq sanı = 1,201
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,201 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 26.39 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
3pe6tuq9b87epdf8x63xfb5kps5ha86
Civray (Vienne)
0
18975
124915
120519
2025-07-06T17:27:03Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,558 adam → Xalqı — 2,558 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
124915
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =8.70
| xalıq sanı =2,558
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,558 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 8.70 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
2ivr5hpicdus3aqv8j6f9rele2n1evq
Cloué
0
18976
124916
120520
2025-07-06T17:27:07Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 495 adam → Xalqı — 495 adam, Jer maydani — → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
124916
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =12.21
| xalıq sanı =495
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 495 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 12.21 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
jz34id1qfszx25librwdq9qqx5zulst
Dercé
0
18978
124928
93908
2025-07-06T17:29:10Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 161 adam → Xalqı — 161 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommuna using [[Project:AWB|AWB]]
124928
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =12.28
| xalıq sanı =161
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 161 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 12.28 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
7kayv1mu4o6xlhfxldctvi84jmlsmwr
Dangé-Saint-Romain
0
18979
124927
93909
2025-07-06T17:29:01Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,958 adam → Xalqı — 2,958 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
124927
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =34.99
| xalıq sanı =2,958
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,958 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 34.99 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
bf0vautatterziim1zvirefp449ss1e
La Ferrière-Airoux
0
18980
124956
93843
2025-07-06T17:39:43Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 331 adam → Xalqı — 331 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
124956
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =27.22
| xalıq sanı =331
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 331 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 27.22 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
2oxkdapji6emf67xg8lj8ihyzfdbdi9
Dienné
0
18981
124929
93907
2025-07-06T17:29:20Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 584 adam → Xalqı — 584 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124929
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =16.56
| xalıq sanı = 584
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 584 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 16.56 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
hejqn6erbg2qyabh1kss1rucx363od9
Dissay
0
18982
124930
93906
2025-07-06T17:29:28Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 3,185 adam → Xalqı — 3,185 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
124930
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =23.71
| xalıq sanı =3,185
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 3,185 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 23.71 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
1inbxdwq4qk6n36xxqujamx5j8149r9
Doussay
0
18983
124931
93903
2025-07-06T17:29:46Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 670 adam → Xalqı — 670 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124931
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =27.1
| xalıq sanı =670
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 670 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 27.1 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
inbdg8os2w2o945vrtm70h53hjavfcq
Fleix
0
18984
124932
93899
2025-07-06T17:29:54Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 144 adam → Xalqı — 144 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124932
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =9.15
| xalıq sanı =144
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 144 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 9.15 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
15m3vnsuq5unnhz5jz9rxp9w2q4c6nh
Gouex
0
18985
124940
93886
2025-07-06T17:31:26Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 467 adam → Xalqı — 467 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124940
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =18.16
| xalıq sanı =467
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 467 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 18.16 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
el7r2b973022a0w305vubhu1fzu1ay8
Fleuré (Vienne)
0
18986
124933
93898
2025-07-06T17:30:02Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,079 adam → Xalqı — 1,079 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
124933
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =16.68
| xalıq sanı =1,079
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,079 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 16.68 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
bakyzce78ibttr11nxh8xx5uqv50fxd
Fontaine-le-Comte
0
18987
124934
93897
2025-07-06T17:30:08Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 3,969 adam → Xalqı — 3,969 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
124934
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =18.66
| xalıq sanı =3,969
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 3,969 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 18.66 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
nxbcdwy7fzbf2k99i6o1a1owhb29h1z
Frozes
0
18988
124935
93892
2025-07-06T17:30:17Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 602 adam → Xalqı — 602 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124935
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =8.72
| xalıq sanı =602
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 602 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 8.72 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
o0qqei3ds62n28zjj15809sncpjnq7r
Gençay
0
18989
124937
93890
2025-07-06T17:30:54Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,708 adam → Xalqı — 1,708 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
124937
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =4.74
| xalıq sanı =1,708
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,708 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 4.74 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
4ps0hg5735x1qlgcl77yf5w6q37gp6i
Genouillé (Vienne)
0
18990
124936
93891
2025-07-06T17:30:48Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 489 adam → Xalqı — 489 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124936
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =29.80
| xalıq sanı =489
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 489 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 29.80 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
dvfm87e34lavuwvtdxnnidrh00g9xi2
Gizay
0
18991
124938
93888
2025-07-06T17:31:03Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 363 adam → Xalqı — 363 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124938
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =20.76
| xalıq sanı =363
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 363 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 20.76 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
1xymp0nv8zwbaru9grflopx6hls8yi3
Glénouze
0
18992
124939
93887
2025-07-06T17:31:13Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 93 adam → Xalqı — 93 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunalar using [[Project:AWB|AWB]]
124939
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =9.65
| xalıq sanı =93
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 93 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 9.65 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
demtpzro964uin10stk2bc5uqfbfok5
Guesnes
0
18993
124941
93882
2025-07-06T17:31:35Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 226 adam → Xalqı — 226 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124941
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =12.98
| xalıq sanı =226
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 226 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 12.98 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
o6srik16ld2rljwnp5454ppu0optqh1
La Grimaudière
0
18994
124957
93840
2025-07-06T17:39:52Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 401 adam → Xalqı — 401 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
124957
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =19.09
| xalıq sanı =401
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 401 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 19.09 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
t56i5bfzafjrpvkbvz9ow4d7nyoz10j
Curzay-sur-Vonne
0
18996
124925
93913
2025-07-06T17:28:43Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 378 adam → Xalqı — 378 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124925
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =16.52
| xalıq sanı =378
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 378 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 16.52 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
3twabxg0dh0cfpumtvp9l277zp28tkz
Colombiers (Vienne)
0
18997
124917
93925
2025-07-06T17:27:19Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,421 adam → Xalqı — 1,421 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
124917
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =20.77
| xalıq sanı =1,421
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,421 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 20.77 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
3dr8ytqjjf5g44f230dcmn5be3tlzgu
Coulombiers (Vienne)
0
18998
124918
93922
2025-07-06T17:27:29Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,136 adam → Xalqı — 1,136 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
124918
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =27.93
| xalıq sanı =1,136
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,136 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 27.93 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
f95wseh22iwhxugj7fvwrkg8b3fogze
Coulonges (Vienne)
0
19000
124919
93921
2025-07-06T17:27:40Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 233 adam → Xalqı — 233 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124919
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =18.35
| xalıq sanı =233
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 233 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 18.35 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
178al1ubz7in4zcnybmh2vibntt743w
Coussay
0
19001
124920
93920
2025-07-06T17:27:50Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 254 adam → Xalqı — 254 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124920
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =20.14
| xalıq sanı =254
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 254 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 20.14 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
d13c2q1glluasioy7rcmxv9mbzqdhxv
Coussay-les-Bois
0
19002
124921
93919
2025-07-06T17:28:01Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 918 adam → Xalqı — 918 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124921
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =43.32
| xalıq sanı =918
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 918 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 43.32 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
rthqqg2wq4ll7326n2byqw0jg54m892
Craon (Vienne)
0
19003
124922
93917
2025-07-06T17:28:09Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 183 adam → Xalqı — 183 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124922
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =21.58
| xalıq sanı =183
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 183 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 21.58 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
j3zg05vmn6xlg6nqhxyag62865hdz2k
Croutelle
0
19004
124923
93916
2025-07-06T17:28:21Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 913 adam → Xalqı — 913 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124923
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =1.48
| xalıq sanı =913
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 913 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 1.48 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
medefm2n42hytgdlcr7x6en4junj4e2
Cuhon
0
19005
124924
93914
2025-07-06T17:28:33Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 387 adam → Xalqı — 387 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124924
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =16.34
| xalıq sanı =387
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 387 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 16.34 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
8j65lawnftlll9vilnpd4duhf7cddn5
Curçay-sur-Dive
0
19006
124926
93911
2025-07-06T17:28:52Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 217 adam → Xalqı — 217 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124926
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =15.79
| xalıq sanı =217
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 217 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 15.79 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
rn7wr5hip06lnu9lbf5rb6h476zuipa
Ingrandes (Vienne)
0
19010
124943
93880
2025-07-06T17:38:13Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,714 adam → Xalqı — 1,714 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
124943
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =35.03
| xalıq sanı =1,714
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,714 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 35.03 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
mniu05jye3dfnpe9df8vxd1l65bp7j5
Iteuil
0
19011
124944
93879
2025-07-06T17:38:19Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,981 adam → Xalqı — 2,981 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
124944
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =22.05
| xalıq sanı =2,981
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,981 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 22.05 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
1b4ifn5ci0hcza1n5pmz7ku1vp70x5x
Jardres
0
19012
124945
93877
2025-07-06T17:38:25Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,260 adam → Xalqı — 1,260 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
124945
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =20.74
| xalıq sanı =1,260
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,260 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 20.74 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
08pjdxhe29zinrgjgbz3xp2lupih24z
Jaunay-Marigny
0
19013
124946
93876
2025-07-06T17:38:33Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 7,687 adam → Xalqı — 7,687 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
124946
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =48.29
| xalıq sanı =7,687
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 7,687 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 48.29 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
6z0b00doovqllhxruid3kf5b6rh7lut
Jouhet
0
19014
124948
93874
2025-07-06T17:38:45Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 518 adam → Xalqı — 518 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
124948
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =25.53
| xalıq sanı =518
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 518 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 25.53 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
osa6q0sszyfdgoxwibkq4e4lz5qq0pm
Haims
0
19015
124942
93881
2025-07-06T17:31:44Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 231 adam → Xalqı — 231 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124942
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =32.25
| xalıq sanı =231
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 231 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 32.25 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
02uisf76ei4dribdbesovcml5s5nv5k
Jazeneuil
0
19016
124947
93875
2025-07-06T17:38:38Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 792 adam → Xalqı — 792 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
124947
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =31.82
| xalıq sanı =792
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 792 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 31.82 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
ft71pyux8yt9629jpzgx7oifs982r1d
L'Isle-Jourdain (Vienne)
0
19017
124951
93867
2025-07-06T17:39:05Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,167 adam → Xalqı — 1,167 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
124951
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =5.92
| xalıq sanı =1,167
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,167 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 5.92 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
eut633f7d4j1t6piizcar66bh5b9bo2
Journet
0
19018
124949
93873
2025-07-06T17:38:52Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 370 adam → Xalqı — 370 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
124949
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =58.51
| xalıq sanı =370
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 370 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 58.51 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
8jckrjuo2atvzfymvam3awhg9u6glj7
Joussé
0
19019
124950
93872
2025-07-06T17:38:59Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 306 adam → Xalqı — 306 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
124950
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =7.59
| xalıq sanı =306
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 306 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 7.59 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
rq4iry904v9ohs93edrkzeb6d7saj4z
Lathus-Saint-Rémy
0
19020
125064
93813
2025-07-07T10:28:45Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,213 adam → Xalqı — 1,213 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
125064
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =98.28
| xalıq sanı =1,213
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,213 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 98.28 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
jrqtyrvlmk9iwlh6m2zafumqcemmk1e
Latillé
0
19021
125065
93812
2025-07-07T10:29:14Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,471 adam → Xalqı — 1,471 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
125065
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =25.17
| xalıq sanı =1,471
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,471 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 25.17 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
ti2p8zajxyvgtqk87n647n44oncfxsq
Lauthiers
0
19022
125066
93811
2025-07-07T10:29:25Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 68 adam → Xalqı — 68 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-st using [[Project:AWB|AWB]]
125066
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =8.16
| xalıq sanı =68
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 68 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 8.16 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
fcxbt6zdf3boonedzqnjn5waojniq96
Lavoux
0
19023
125067
93810
2025-07-07T10:29:33Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,181 adam → Xalqı — 1,181 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
125067
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =15.03
| xalıq sanı =1,181
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,181 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 15.03 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
3vrga0d835l6oqzgr4ojq02psgd5m7l
Leigné-les-Bois
0
19024
125070
93786
2025-07-07T10:29:56Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 583 adam → Xalqı — 583 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125070
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =29.97
| xalıq sanı =583
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 583 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 29.97 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
sj6kvumdsbzdmrvt7omu6i4kw0g13m5
Leignes-sur-Fontaine
0
19025
125069
93787
2025-07-07T10:29:49Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 645 adam → Xalqı — 645 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125069
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =32.37
| xalıq sanı =645
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 645 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 32.37 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
4vx3a5egttslfzripi9pbf5tqipt70x
Lizant
0
19026
125081
93764
2025-07-07T10:31:24Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 370 adam → Xalqı — 370 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125081
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =16.95
| xalıq sanı =370
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 370 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 16.95 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
fvuwx7iqo9fslb7kj9lcn6qqabu7vj4
Leigné-sur-Usseau
0
19027
125071
93785
2025-07-07T10:30:04Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 456 adam → Xalqı — 456 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125071
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =11.23
| xalıq sanı =456
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 456 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 11.23 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
g7j9teup2lssmlsiarwalub4cx75613
Lencloître
0
19028
125072
93784
2025-07-07T10:30:12Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,482 adam → Xalqı — 2,482 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
125072
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =19.04
| xalıq sanı =2,482
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,482 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 19.04 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
i3y3ugb2et726u657xw2h5iyixhr8x3
Lésigny (Vienne)
0
19029
125086
93746
2025-07-07T10:32:00Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 521 adam → Xalqı — 521 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125086
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =13.21
| xalıq sanı =521
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 521 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 13.21 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
fbwjlpnhbvc9nxjbzn24hrppy8kkdvn
Leugny (Vienne)
0
19030
125075
93771
2025-07-07T10:30:43Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 370 adam → Xalqı — 370 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125075
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =15.74
| xalıq sanı =370
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 370 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 15.74 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
asy50axybxu6rjrqhg0x6lscrjtcqdk
Lhommaizé
0
19031
125076
93770
2025-07-07T10:30:52Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 901 adam → Xalqı — 901 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125076
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =30.59
| xalıq sanı =901
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 901 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 30.59 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
a8a23rd0szce9v4rpkr4u4b17zi3vc7
Liglet
0
19032
125077
93768
2025-07-07T10:30:58Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 305 adam → Xalqı — 305 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125077
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =52.53
| xalıq sanı =305
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 305 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 52.53 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
kjp4t0umhj47em9g6172g0y9xe0shjj
Ligugé
0
19033
125078
93767
2025-07-07T10:31:07Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 3,408 adam → Xalqı — 3,408 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
125078
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =22.77
| xalıq sanı =3,408
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 3,408 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 22.77 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
hdk6byifw2odu15z5er611pyv1qdek5
Linazay
0
19034
125079
93766
2025-07-07T10:31:14Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 218 adam → Xalqı — 218 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125079
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =9.14
| xalıq sanı =218
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 218 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 9.14 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
fu6h3f267t00y65yx2bsb0wy17yg1p1
Liniers (Vienne)
0
19035
125080
93765
2025-07-07T10:31:20Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 582 adam → Xalqı — 582 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125080
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =16.19
| xalıq sanı =582
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 582 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 16.19 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
0072z7zobydkui29ergn56gk1tyfgyc
Loudun
0
19036
125082
93754
2025-07-07T10:31:30Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 6,743 adam → Xalqı — 6,743 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
125082
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =43.77
| xalıq sanı =6,743| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 6,743 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 43.77 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
n455pgxneba4u9yerimu4xcdb62frm0
Luchapt
0
19037
125083
93752
2025-07-07T10:31:40Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 249 adam → Xalqı — 249 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125083
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =26.39
| xalıq sanı =249
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 249 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 26.39 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
9gzkhrf63f3ti77vcey2d89pn7hoyhj
Lusignan (Vienne)
0
19038
125084
93749
2025-07-07T10:31:45Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,589 adam → Xalqı — 2,589 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
125084
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =37.82
| xalıq sanı =2,589
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,589 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 37.82 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
ljk3sfa1we7yuq0w85xs0mu5vp2ed5j
Lussac-les-Châteaux
0
19039
125085
93748
2025-07-07T10:31:52Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,268 adam → Xalqı — 2,268 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
125085
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =28.06
| xalıq sanı =2,268
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,268 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 28.06 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
8h5xlj8744klp7hg2w460zwa20on6w5
Magné (Vienne)
0
19040
125087
93744
2025-07-07T10:32:07Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 670 adam → Xalqı — 670 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125087
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =20.01
| xalıq sanı =670
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 670 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 20.01 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
e4nmtl629cn18pu65nlsh085nl7qrsq
Maillé (Vienne)
0
19041
125088
93741
2025-07-07T10:32:13Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 637 adam → Xalqı — 637 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125088
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =12.32
| xalıq sanı =637
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 637 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 12.32 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
hk6kxzcmj2s0klpjf8o9eytx3y5kcas
Mairé
0
19042
125089
109230
2025-07-07T10:32:21Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 173 adam → Xalqı — 173 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
125089
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =20.57
| xalıq sanı =173
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 173 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 20.57 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
cfruyts0qdfcuhxdmlq4lnafc1k9e84
Marnay (Vienne)
0
19043
125096
93726
2025-07-07T10:50:41Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 714 adam → Xalqı — 714 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125096
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =45.1
| xalıq sanı =714
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 714 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 45.1 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
n4i60aqwjx050900812pukvke2061hc
Maisonneuve (Vienne)
0
19044
125094
93739
2025-07-07T10:50:28Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 319 adam → Xalqı — 319 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125094
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =8.97
| xalıq sanı =319
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 319 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 8.97 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
7f6igmhjcaicci51a3enmtntbko922b
Marçay (Vienne)
0
19045
125098
93717
2025-07-07T10:50:53Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,155 adam → Xalqı — 1,155 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
125098
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =30.32
| xalıq sanı =1,155
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,155 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 30.32 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
mq7z8ad2wvrijwqv508s9ggo3umym32
Marigny-Chemereau
0
19046
125095
93728
2025-07-07T10:50:35Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 604 adam → Xalqı — 604 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125095
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =11.51
| xalıq sanı =604
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 604 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 11.51 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
604t75pxbzesgmka1h8eduol1pfvxu9
Messemé
0
19047
125104
93695
2025-07-07T10:51:33Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 240 adam → Xalqı — 240 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125104
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =9.84
| xalıq sanı =240
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 240 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 9.84 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
7wiblsbyvkesrw4vpilmdquxozt9jcd
Martaizé
0
19048
125097
93721
2025-07-07T10:50:47Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 365 adam → Xalqı — 365 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125097
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =19.48
| xalıq sanı =365
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 365 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 19.48 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
jo03b97xo81v2kl0fvuh0e47tzopgzi
Massognes
0
19049
125099
93716
2025-07-07T10:51:01Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 269 adam → Xalqı — 269 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125099
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =13.59
| xalıq sanı =269
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 269 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 13.59 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
mxvsx52bkf2dlhxoaia7fzmzy53iu8a
Maulay
0
19050
125100
93712
2025-07-07T10:51:08Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 179 adam → Xalqı — 179 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125100
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =23.01
| xalıq sanı =179
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 179 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 23.01 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
t7f9kgev5vgx82ejygm2aj9c7nshits
Mauprévoir
0
19051
125101
93709
2025-07-07T10:51:14Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 573 adam → Xalqı — 573 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125101
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =48.59
| xalıq sanı =573
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 573 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 48.59 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
mww3lhxui1j87bib2ine0he89ecu9o8
Mazerolles (Vienne)
0
19052
125102
93707
2025-07-07T10:51:20Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 871 adam → Xalqı — 871 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125102
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =21.25
| xalıq sanı =871
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 871 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 21.25 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
k3pkifwbzotvpxy9r5bj7fomplm2r40
Mazeuil
0
19053
125103
93706
2025-07-07T10:51:26Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 251 adam → Xalqı — 251 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125103
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =13.63
| xalıq sanı =251
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 251 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 13.63 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
tkzt7ffeaqqurwim32ah634lawmvfri
Mignaloux-Beauvoir
0
19054
125105
93693
2025-07-07T10:51:40Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 5,176 adam → Xalqı — 5,176 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
125105
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =21.56
| xalıq sanı =5,176
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 5,176 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 21.56 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
cv90b04514pmzmwzv6y18s5m8bc16fd
Migné-Auxances
0
19055
125106
93692
2025-07-07T10:51:45Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 6,197 adam → Xalqı — 6,197 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
125106
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =28.96
| xalıq sanı =6,197
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 6,197 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 28.96 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
p8axa4ha1eqfyfel0jqisa5ho52h315
Millac
0
19056
125107
93691
2025-07-07T10:51:53Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 495 adam → Xalqı — 495 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125107
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =40.59
| xalıq sanı =495
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 495 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 40.59 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
kmbxf4k29zps1dc48mpk1lu6j69cali
Mirebeau
0
19057
125108
93689
2025-07-07T10:52:00Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,141 adam → Xalqı — 2,141 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
125108
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =13.84
| xalıq sanı =2,141
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,141 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 13.84 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
3m96km7aj08g4lkqen47g78wusngpus
Moncontour (Vienne)
0
19058
125109
93684
2025-07-07T10:52:07Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 987 adam → Xalqı — 987 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125109
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =41.06
| xalıq sanı =987
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 987 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 41.06 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
losh2f3xl8yd4a697eu08tejq1n8pcf
Mondion
0
19059
125110
93683
2025-07-07T10:52:18Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne d using [[Project:AWB|AWB]]
125110
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =8.91
| xalıq sanı =116
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
pykao7ayjbymt47rja4kvyv3o7jwhzl
Montamisé
0
19060
125111
93678
2025-07-07T10:52:28Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 3,698 adam → Xalqı — 3,698 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya- using [[Project:AWB|AWB]]
125111
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =31.71
| xalıq sanı =3,698
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 3,698 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 31.71 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
ttrvxkbgizo8pp7y0qd558vhwmi4sil
Monthoiron
0
19061
125112
93677
2025-07-07T10:52:34Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 673 adam → Xalqı — 673 adam, '''{{PAGENAMEBASE}}''' – → '''{{PAGENAMEBASE}}''' —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo- using [[Project:AWB|AWB]]
125112
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =16.66
| xalıq sanı =673
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 673 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 16.66 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
6n8m9s1fh6pjpdkwwx7odsy9sdq4e8m
Saint-Gaudent
0
19082
125166
93471
2025-07-07T11:43:20Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 312 adam → Xalqı — 312 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125166
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =11.76
| xalıq sanı =312
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 312 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 11.76 km<sup>2</sup>.
usi
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
3jznssbmcc5vksw5j871lgwlb906aby
Saint-Genest-d'Ambière
0
19083
125167
93470
2025-07-07T11:43:33Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,194 adam → Xalqı — 1,194 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125167
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =32.06
| xalıq sanı =1,194
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,194 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 32.06 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
o2smc7emoo0h2j29vqym964x0b7m58k
Saint-Georges-lès-Baillargeaux
0
19084
125168
93468
2025-07-07T11:43:58Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 4,271 adam → Xalqı — 4,271 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125168
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =33.90
| xalıq sanı =4,271
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 4,271 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 33.90 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
a1cd1paryuq7rkmk71gubvhed04lit3
Saint-Germain (Vienne)
0
19085
125169
93466
2025-07-07T11:44:06Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 892 adam → Xalqı — 892 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125169
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =20.23
| xalıq sanı =892
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 892 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 20.23 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
gy7k50ceea7wdq2as3jb98os4shnlqp
Saint-Gervais-les-Trois-Clochers
0
19086
125170
93459
2025-07-07T11:44:14Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,324 adam → Xalqı — 1,324 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125170
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =39.15
| xalıq sanı =1,324
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,324 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 39.15 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
lvppvy083mblhyudgxgw2a6sno8prfd
Saint-Jean-de-Sauves
0
19087
125171
93442
2025-07-07T11:44:25Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,331 adam → Xalqı — 1,331 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125171
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =56.58
| xalıq sanı =1,331
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,331 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 56.58 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
6eynjq0srl5neyn4unr6bswqe1xjzxe
Saint-Julien-l'Ars
0
19088
125172
93437
2025-07-07T11:44:34Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,863 adam → Xalqı — 2,863 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125172
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =18.46
| xalıq sanı =2,863
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,863 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 18.46 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
fu0y64eo1njvor31bpp9r94n3x8kf39
Saint-Laon
0
19089
125173
93436
2025-07-07T11:44:43Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 135 adam → Xalqı — 135 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125173
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =11.93
| xalıq sanı =135
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 135 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 11.93 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
3bhv22jmxqiepco5q3er4glm18uenoo
Saint-Laurent-de-Jourdes
0
19091
125174
93434
2025-07-07T11:44:53Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 199adam → Xalqı — 199 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125174
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =17.96
| xalıq sanı =199
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 199 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 17.96 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
2svpa0wsn3k1e94tjo11catzff9dryw
Saint-Léger-de-Montbrillais
0
19092
125175
93428
2025-07-07T11:45:03Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 340 adam → Xalqı — 340 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125175
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =10.4
| xalıq sanı =340
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 340 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 10.4 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
3v0deq7r0touq692fmz1e0mq6m1dqq6
Saint-Léomer
0
19093
125176
93426
2025-07-07T11:45:12Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 171 adam → Xalqı — 171 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125176
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 28.67
| xalıq sanı =171
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 171 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 28.67 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
68cyl6exjv860r1ual0rfqfj5jefr9v
Saint-Macoux
0
19094
125177
93422
2025-07-07T11:45:23Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 478 adam → Xalqı — 478 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125177
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =10.68
| xalıq sanı =478
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 478 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 10.68 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
074rlbdx7ikmncjfctw99w5knj77xpr
Saint-Martin-la-Pallu
0
19095
125179
93403
2025-07-07T11:46:09Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 5,620 adam → Xalqı — 5,620 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125179
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =93.87
| xalıq sanı =5,620
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 5,620 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 93.87 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
6ha9011eln9jz4dxg1jpne64k5zlyow
Saint-Martin-l'Ars
0
19096
125178
93405
2025-07-07T11:45:31Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 376 adam → Xalqı — 376 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125178
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =41.76
| xalıq sanı =376
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 376 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 41.76 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
c64na5gzsazcz29hyvndi0j4wg8zkof
Saint-Maurice-la-Clouère
0
19097
125180
93396
2025-07-07T11:46:18Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,302 adam → Xalqı — 1,302 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125180
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =39.60
| xalıq sanı =1,302
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,302 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 39.60 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
2uk2ervzfryj5ginclx64yibwwb34a5
Saint-Pierre-de-Maillé
0
19098
125182
93378
2025-07-07T11:46:36Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 867 adam → Xalqı — 867 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125182
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =74.89
| xalıq sanı =867
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 867 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 74.89 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
pczc3low4qequl94urn0anwg1yafx5p
Saint-Pierre-d'Exideuil
0
19099
125181
93379
2025-07-07T11:46:27Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 763 adam → Xalqı — 763 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125181
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =19.32
| xalıq sanı =763
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 763 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 19.32 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
jiemc5vvprrcvoa2dgmrrv6nez0q1pc
Saint-Rémy-sur-Creuse
0
19100
125184
93213
2025-07-07T11:46:53Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 432 adam → Xalqı — 432 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125184
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =12.94
| xalıq sanı =432
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 432 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 12.94 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
3ydc6u90vdak0gs5jzbi3rsv860dzxg
Saint-Romain (Vienne)
0
19101
125183
93214
2025-07-07T11:46:46Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 393 adam → Xalqı — 393 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
125183
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =20.48
| xalıq sanı = 393
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 393 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 20.48 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
4447nsdvbx2qjs9fcv13iwlpwolyxsm
Saint-Sauvant (Vienne)
0
19102
125185
93212
2025-07-07T11:47:01Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,283 adam → Xalqı — 1,283 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125185
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =59.58
| xalıq sanı = 1,283
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,283 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 59.58 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
cv3656ov8v6jlrs33fichiagqtdrgnk
Saint-Savin (Vienne)
0
19103
125186
93211
2025-07-07T11:47:11Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 817 adam → Xalqı — 817 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125186
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =18.8
| xalıq sanı =817
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 817 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 18.8 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
5iie184zjasvv52wldw65gue3hxydx3
Saint-Saviol
0
19104
125187
93210
2025-07-07T11:47:20Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 536 adam → Xalqı — 536 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125187
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =10.81
| xalıq sanı =536
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 536 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 10.81 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
jwhak3oubp1cr9b16v3inain0b7o7kt
Saint-Secondin
0
19105
125188
93209
2025-07-07T11:47:28Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 532 adam → Xalqı — 532 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125188
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =38.14
| xalıq sanı =532
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 532 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 38.14 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
4a4ro61o2sm36tqbcdg70umfbt8eesc
Saires
0
19106
125190
93207
2025-07-07T11:47:56Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 124 adam → Xalqı — 124 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125190
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =14.05
| xalıq sanı =124
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 124 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 14.05 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
mkyga2ybw7s4ospibue6859asavqhij
Saix (Vienne)
0
19107
125191
93206
2025-07-07T11:48:04Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 276 adam → Xalqı — 276 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125191
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =22.55
| xalıq sanı =276
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 276 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 22.55 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
jjbt3sznj7jnu9m6woajiuy731snf3c
Sammarçolles
0
19108
125192
93205
2025-07-07T11:48:15Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 649 adam → Xalqı — 649 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
125192
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =21.22
| xalıq sanı = 649
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 649 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 21.22 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
k4ova8yjmq8yisqsql7w634z4rjsu82
Sanxay
0
19109
125193
93204
2025-07-07T11:48:48Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 549 adam → Xalqı — 549 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
125193
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =24.13
| xalıq sanı = 549
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 549 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 24.13 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
m1t2zckugmy96a9jntux50o2ix0fqo0
Saulgé
0
19110
125194
93203
2025-07-07T11:48:56Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 996 adam → Xalqı — 996 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125194
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =62.31
| xalıq sanı =996
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 996 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 62.31 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
91lslpduqmdtx2iw0i1bo60uptocla4
Savigné
0
19111
125197
93200
2025-07-07T11:49:23Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,284 adam → Xalqı — 1,284 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125197
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 36.35
| xalıq sanı =1,284
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,284 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 36.35 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
6euwo37ssz64jvndc6eqy93kvm4pxdc
Savigny-Lévescault
0
19112
125195
93202
2025-07-07T11:49:04Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,223 adam → Xalqı — 1,223 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125195
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =22.14
| xalıq sanı =1,223
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,223 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 22.14 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
s4amgnilg1n4f77okbmsgsp7kw583yw
Savigny-sous-Faye
0
19113
125196
93201
2025-07-07T11:49:14Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 375 adam → Xalqı — 375 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125196
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =15
| xalıq sanı =375
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 375 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 15 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
m6gsvu987xclqkh71cdgrdqai1tbf8j
Scorbé-Clairvaux
0
19114
125198
93199
2025-07-07T11:49:35Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,193 adam → Xalqı — 2,193 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125198
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =22.85
| xalıq sanı = 2,193
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,193 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 22.85 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
jyu0qzx11kw6l9btiu5sfwvwm7hebwi
Senillé-Saint-Sauveur
0
19115
125199
93198
2025-07-07T11:49:44Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,735 adam → Xalqı — 1,735 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125199
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =50.31
| xalıq sanı =1,735
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,735 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 50.31 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
4s6vnio041yn95vq07s9repxuqm85vn
Smarves
0
19118
125201
93196
2025-07-07T11:50:04Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 575adam → Xalqı — 575 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —, == Geografıyası → == Geografiyası, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{ using [[Project:AWB|AWB]]
125201
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =60.79
| xalıq sanı =575
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 575 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 60.79 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
nysimmsx3s52f7cnxn73xseyqwpi109
Sillars
0
19119
125200
93197
2025-07-07T11:49:54Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 575 adam → Xalqı — 575 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125200
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =60.79
| xalıq sanı =575
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 575 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 60.79 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
nysimmsx3s52f7cnxn73xseyqwpi109
La Trimouille
0
19148
125062
93821
2025-07-07T10:28:16Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 860 adam → Xalqı — 860 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125062
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =41.65
| xalıq sanı =860
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 860 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 41.65 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
g9lxpn21ponf5idtlb4mb5elohmn4rr
Les Trois-Moutiers
0
19149
125074
93774
2025-07-07T10:30:33Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,086 adam → Xalqı — 1,086 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
125074
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 35.94
| xalıq sanı =1,086
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,086 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 35.94 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
1i79hhm8z9nerlpjoz44sjeuiaiyqpz
Montmorillon
0
19186
125113
93673
2025-07-07T10:52:40Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 5,919 adam → Xalqı — 5,919 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
125113
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =57
| xalıq sanı =5,919
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' – [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 5,919 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 57 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
5lyakruisbp78w3ug4bsgsgc5vyybto
Monts-sur-Guesnes
0
19187
125114
93667
2025-07-07T10:52:48Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 911 adam → Xalqı — 911 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommuna using [[Project:AWB|AWB]]
125114
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =11.4
| xalıq sanı = 911
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 911 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 11.4 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
tbojiiuugdjyns0w3go7ourerds8wvn
Morton (Vienne)
0
19188
125115
93659
2025-07-07T10:53:00Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 358 adam → Xalqı — 358 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
125115
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =7.99
| xalıq sanı =358
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 358 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 7.99 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
rs7un8jl4hui6igqhu1yfp3yodzl7v9
Moulismes
0
19189
125116
93652
2025-07-07T10:53:06Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 364 adam → Xalqı — 364 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommuna using [[Project:AWB|AWB]]
125116
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =29.06
| xalıq sanı = 364
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 364 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 29.06 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
ha11fsup39p2t5w8g0x54dnvzi61kz5
Moussac (Vienne)
0
19190
125117
93651
2025-07-07T10:53:16Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 431 adam → Xalqı — 431 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
125117
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =24.69
| xalıq sanı =431
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 431 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 24.69 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
r82svo5wabg5uk7p6gzf61yv96zpcgv
Mouterre-Silly
0
19191
125118
93650
2025-07-07T10:53:23Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 640 adam → Xalqı — 640 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommuna using [[Project:AWB|AWB]]
125118
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =30.89
| xalıq sanı = 640
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 640 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 30.89 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
8aekstg1baxgpkck8majmgs13zq0ylv
Mouterre-sur-Blourde
0
19192
125119
93649
2025-07-07T10:53:32Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 164 adam → Xalqı — 164 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommuna using [[Project:AWB|AWB]]
125119
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =20.18
| xalıq sanı = 164
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 164 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 20.18 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
qnob2p0u6ts4da78y65nvzjjy9bfqom
Naintré
0
19193
125120
93640
2025-07-07T10:53:50Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 5,944 adam → Xalqı — 5,944 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
125120
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =24.86
| xalıq sanı =5,944
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 5,944 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 24.86 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
pzu8lwf5y7deuunsvdq91k05r60wj0i
Nalliers (Vienne)
0
19194
125121
93638
2025-07-07T10:54:06Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 304 adam → Xalqı — 304 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
125121
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =16.03
| xalıq sanı =304
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 304 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 16.03 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
15iu1ouoszd71pnbkkqasfyi5oqo2j6
Nérignac
0
19195
125135
93612
2025-07-07T11:37:40Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 123 adam → Xalqı — 123 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommuna using [[Project:AWB|AWB]]
125135
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =4.46
| xalıq sanı = 123
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 123 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 4.46 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
fp68yt9avqpchgdidw5gc3yjseyfp35
Neuville-de-Poitou
0
19196
125122
93631
2025-07-07T10:54:55Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 5,429 adam → Xalqı — 5,429 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kom using [[Project:AWB|AWB]]
125122
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =17.06
| xalıq sanı = 5,429
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 5,429 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 17.06 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
fs3ocubmno2gl15fhqb04i0gpgkxq9f
Nieuil-l'Espoir
0
19197
125132
93629
2025-07-07T11:37:15Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,729 adam → Xalqı — 2,729 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
125132
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =20.64
| xalıq sanı =2,729
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,729 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 20.64 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
jgvlspua5q84d494lth9y6sygv3m1un
Nouaillé-Maupertuis
0
19198
125133
93615
2025-07-07T11:37:24Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,926 adam → Xalqı — 2,926 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kom using [[Project:AWB|AWB]]
125133
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =22.13
| xalıq sanı = 2,926
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,926 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 22.13 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
gyjql204yflukugrt32yapl96bry7bz
Nueil-sous-Faye
0
19199
125134
93614
2025-07-07T11:37:31Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 215 adam → Xalqı — 215 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommuna using [[Project:AWB|AWB]]
125134
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =15.99
| xalıq sanı = 215
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — – [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 215 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 15.99 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
rakoob2u11a6klrp64gimzlf8pcu001
Orches
0
19200
125136
93604
2025-07-07T11:37:49Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 356 adam → Xalqı — 356 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
125136
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =19.22
| xalıq sanı =356
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 356 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 19.22 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
1iwky7a3azc08pl9yt13mn9bjb31fsr
Les Ormes (Vienne)
0
19201
125073
93777
2025-07-07T10:30:20Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,615 adam → Xalqı — 1,615 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
125073
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =24.22
| xalıq sanı =1,615
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,615 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydani — 24.22 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
mvsaynjfs8o3tq0mqotsmdsqq4gsgiv
Ouzilly
0
19202
125137
93596
2025-07-07T11:38:20Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 954 adam → Xalqı — 954 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
125137
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 10.63
| xalıq sanı = 954
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 954 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 10.63 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
og9n4h7g6z9qg8ejb0psb5aijsnb577
Oyré
0
19203
125138
93595
2025-07-07T11:38:27Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 960 adam → Xalqı — 960 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125138
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =33.19
| xalıq sanı =960
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 960 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 33.19 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
e8pf9iozmwiay84skmavj258jk2r65x
Paizay-le-Sec
0
19204
125139
93594
2025-07-07T11:38:40Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 466 adam → Xalqı — 466 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
125139
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =34.65
| xalıq sanı = 466
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 466 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 34.65 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
qso3rpmdaibbvsbkczmivf1t0murqz7
Payroux
0
19205
125140
93589
2025-07-07T11:38:48Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 464 adam → Xalqı — 464 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125140
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =30.05
| xalıq sanı =464
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 464 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 30.05 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
li706u101vn9la5rse09xvsb98ks9gh
Persac
0
19206
125141
93588
2025-07-07T11:38:55Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 719 adam → Xalqı — 719 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
125141
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 59.41
| xalıq sanı =719
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 719 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 59.41 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
dattbvw5bxrj5v3bx2dzqelgp7sbugj
Pindray
0
19207
125142
93580
2025-07-07T11:39:04Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 243 adam → Xalqı — 243 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125142
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 26.74
| xalıq sanı =243
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 243 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 26.74 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
f0z7554ppxo6f8jvzwp1c1bur44qjwv
Plaisance (Vienne)
0
19208
125143
93577
2025-07-07T11:39:11Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 176 adam → Xalqı — 176 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125143
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =13.11
| xalıq sanı =176
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 176 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 13.11 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
1t703x4y7iocbyz52we4amejkutawtz
Pleumartin
0
19209
125145
93575
2025-07-07T11:39:18Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,204 adam → Xalqı — 1,204 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125145
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =23.92
| xalıq sanı = 1,204
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,204 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 23.92 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
q6ldsnsov4nh8j7fngfbdc9mb9cj1t8
Poitiers
0
19210
125146
93573
2025-07-07T11:39:24Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 90,240 adam → Xalqı — 90,240 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtq using [[Project:AWB|AWB]]
125146
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =42.11
| xalıq sanı =90,240
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 90,240 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 42.11 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
ceny88e3q242l68l3t9aenoz7lmmup2
Port-de-Piles
0
19211
125147
93569
2025-07-07T11:39:32Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 556 adam → Xalqı — 556 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
125147
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =5.32
| xalıq sanı = 556
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 556 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 5.32 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
oor5vu3gpzaubaieogdwahdqeoga131
Pouançay
0
19212
125149
93566
2025-07-07T11:39:46Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 233 adam → Xalqı — 233 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
125149
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 5.46
| xalıq sanı = 233
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 233 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 5.46 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
49dvb8o1ccvnckrlqyv8md0364im99r
Pouant
0
19213
125148
93567
2025-07-07T11:39:39Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 413 adam → Xalqı — 413 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
125148
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =26.57
| xalıq sanı = 413
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 413 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 26.57 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
ekjiczrqisqsyuj6sw03wx5zu4f9gw8
Pouillé (Vienne)
0
19214
125150
93564
2025-07-07T11:39:55Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 723 adam → Xalqı — 723 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125150
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 13.96
| xalıq sanı =723
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 723 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 13.96 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
pvq3023gwv8ea3t77dufehp9knegbdb
Pressac
0
19215
125151
93562
2025-07-07T11:40:05Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 555 adam → Xalqı — 555 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125151
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 49.21
| xalıq sanı =555
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 555 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 49.21 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
eweblqwn99oy3ldl9hazod8wsyo7904
Prinçay
0
19216
125153
93560
2025-07-07T11:40:13Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 207 adam → Xalqı — 207 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125153
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =16.59
| xalıq sanı =207
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — – [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 207 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 16.59 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
7vyapeux97utk94nlf0yjo2pkxhjhqb
125157
125153
2025-07-07T11:42:12Z
Inosham
10264
125157
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =16.59
| xalıq sanı =207
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 207 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 16.59 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
ooidgngw17ld4g6800f1xgjmgkgpjvv
La Puye
0
19217
124958
93831
2025-07-06T17:40:03Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 601 adam → Xalqı — 601 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
124958
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =23.57
| xalıq sanı =601
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 601 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 23.57 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
cjwhrsc0cqvmmumqqqnixfuehcyswb3
Queaux
0
19218
125154
93553
2025-07-07T11:41:57Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 546 adam → Xalqı — 546 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125154
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =52.64
| xalıq sanı =546
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 546 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 52.64 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
5f3obktmp2j9wdts2osz01t4gc5px9h
Quinçay
0
19219
125155
93549
2025-07-07T11:42:04Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,113 adam → Xalqı — 2,113 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125155
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =29.66
| xalıq sanı = 2,113
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,113 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 29.66 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
9uwylfyochwcmxgu3ajl04f0jindi6t
Ranton (Vienne)
0
19220
125156
93544
2025-07-07T11:42:10Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 204 adam → Xalqı — 204 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125156
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =6.07
| xalıq sanı =204
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 204 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 6.07 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
nm11essqdmudns5jmeiipkhexmapq6n
Raslay
0
19221
125158
93543
2025-07-07T11:42:16Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 136 adam → Xalqı — 136 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125158
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =3.98
| xalıq sanı =136
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 136 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 3.98 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
m9ls5i2g0rhlr57dk2rna0sac55wbg6
La Roche-Posay
0
19222
125060
93828
2025-07-07T10:27:42Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,570 adam → Xalqı — 1,570 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti komm using [[Project:AWB|AWB]]
125060
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =35.31
| xalıq sanı =1,570
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,570 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 35.31 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
329tz2rlbqyd5uibrzl3nl9v0ku40ro
La Roche-Rigault
0
19223
125061
93827
2025-07-07T10:27:52Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 559 adam → Xalqı — 559 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommuna using [[Project:AWB|AWB]]
125061
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =25.64
| xalıq sanı = 559
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 559 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 25.64 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
cuyepf2b1ovsrijf1tpvaycj5lbdhxy
Roches-Prémarie-Andillé
0
19224
125159
93531
2025-07-07T11:42:24Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,124 adam → Xalqı — 2,124 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125159
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =22.37
| xalıq sanı =2,124
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,124 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 22.37 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
nzq2c4ycz43cgm8ydpe5mb8nh9fkce6
Roiffé
0
19225
125160
93525
2025-07-07T11:42:34Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 747 adam → Xalqı — 747 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125160
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =24.3
| xalıq sanı =747
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 747 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 24.3 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
oqbvyx62fuqb2aqq9ofjzdi3e5ecmor
Romagne (Vienne)
0
19226
125161
93523
2025-07-07T11:42:43Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 836 adam → Xalqı — 836 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı silt using [[Project:AWB|AWB]]
125161
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 40.84
| xalıq sanı =836
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 836 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 40.84 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
q4wbjayme4io4cfmv4yppsk7ug9bvyr
Rouillé
0
19227
125162
93516
2025-07-07T11:42:50Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 2,510 adam → Xalqı — 2,510 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125162
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =52.04
| xalıq sanı =2,510
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 2,510 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 52.04 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
dk07ov1ot0riyxhwiq5o282anuj35ow
Saint-Benoît (Vienne)
0
19228
125163
93486
2025-07-07T11:42:58Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 7,307 adam → Xalqı — 7,307 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125163
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 13.58
| xalıq sanı =7,307
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 7,307 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 13.58 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
rvd6lscti7mnlmk236xl88c83ff9jpt
Saint-Christophe (Vienne)
0
19229
125164
93485
2025-07-07T11:43:06Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 277 adam → Xalqı — 277 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
125164
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı = 15.2
| xalıq sanı = 277
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 277 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 15.2 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
mscvy2ylr0rft09hsxsxneswrik4l0a
Saint-Clair (Vienne)
0
19230
125165
93483
2025-07-07T11:43:13Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 202 adam → Xalqı — 202 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
125165
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =10.67
| xalıq sanı = 202
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 202 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 10.67 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
fv6v3q5u2yawr99myhz6phg6t5gipg5
Sainte-Radégonde
0
19231
125189
93208
2025-07-07T11:47:37Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 178 adam → Xalqı — 178 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı sil using [[Project:AWB|AWB]]
125189
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =13.18
| xalıq sanı = 178
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 178 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 13.18 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
jue8neasqp9hfhsh5gcgyh7legcntfs
Le Vigeant
0
19233
125068
93788
2025-07-07T10:29:42Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 661 adam → Xalqı — 661 adam,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{Vienne departamenti kommunal using [[Project:AWB|AWB]]
125068
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =64.36
| xalıq sanı =661
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 661 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 64.36 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
gfs8fmjmbvez4j2nosimzalfa41fkm7
La Villedieu-du-Clain
0
19234
125063
93817
2025-07-07T10:28:36Z
Janabaevazizbek
10433
clean up, replaced: Xalqı 1,524 adam → Xalqı — 1,524 adam, Jer maydani – → Jer maydanı —,
== Geografıyası == →
== Geografiyası ==, removed: == Derekler ==
{{derekler}}
{{Franciya-geo-stub}}
{{Sırtqı using [[Project:AWB|AWB]]
125063
wikitext
text/x-wiki
{{Xalıq punkti infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = {{PAGENAMEBASE}}
| mámleket = Franciya
| region túri= Franciya departamentleri{{!}}Departament
| region = Vienne
| kestede region =Vienne
| jer maydanı =7.16
| xalıq sanı =1,524
| sanalǵan jıl = 2021
| waqıt zonası = +1
| DST = bar
}}
'''{{PAGENAMEBASE}}''' — [[Franciya]]nıń [[Jańa-Akvitaniya]] departamentinde jaylasqan kommuna.
== Xalqı ==
Xalqı — 1,524 adam<ref>[https://www.insee.fr/fr/statistiques/7725600?geo=COM-30353 Populations légales 2021]</ref>.
== Geografiyası ==
Jer maydanı — 7.16 km<sup>2</sup>.
== Derekler ==
{{derekler}}
{{Vienne departamenti kommunaları}}
{{Sırtqı siltemeler}}
{{franciya-geo-stub}}
ebp7dhd7vngfs16inyspv2j28eol6g0
IPhone
0
21007
124846
123942
2025-07-06T15:14:51Z
Bekan88
11311
124846
wikitext
text/x-wiki
'''iPhone''' — [[Apple Inc.|Apple kompaniyası]] tárepinen jaratılǵan hám satıwǵa shıǵarılǵan, kompaniyanıń óziniń [[IOS|iOS]] [[Mobil operaciyalıq sistema|mobil operaciyalıq sistemasında]] isleytuǵın [[Smartfon|smartfonlar]] tarmaǵı. [[IPhone (1-áwlad)|Birinshi áwlad iPhone]] 2007-jıl 9-yanvarda sol waqıttaǵı Apple CEO-sı [[Stiv Djobs]] tárepinen Macorld 2007-de járiyalandı hám sol jılı keyinirek satıwǵa shıǵarıldı. Sonnan berli Apple hár jılı jańa iPhone modellerin hám iOS versiyaların shıǵarıp kelmekte; eń sońǵı modeller — iPhone 16 hám 16 Plus, joqarı klastaǵı iPhone 16 Pro hám 16 Pro Max. 2024-jıl 1-yanvarǵa kelip, 2.3 milliardtan aslam iPhone satılǵan bolıp, bul Apple-dı 2023-jılı mobil telefonlar satıwshıları arasında eń iri satıwshıǵa aylandırdı.
[[IPhone (1-áwlad)|Dáslepki iPhone]] kóp sensorlı texnologiyanı paydalanǵan birinshi mobil telefon boldı. Óziniń rawajlanıw tariyxı dawamında iPhone úlkenrek, joqarı ólshemli displeylerge, video jazıw funkciyasına, suw ótkizbewshilik qásiyetine hám kóplegen qolaylı funkciyalarǵa iye boldı. iPhone 8 hám 8 Plus-ke shekem, iPhone-larda aldıńǵı panelde bir knopka bar edi, iPhone 5s hám onnan keyingi modellerge [[Touch ID]] barmaq izi sensorı qosıldı. iPhone X-tan baslap, iPhone modelleri [[Face ID]] betti tanıw sisteması menen Touch ID-diń ornına autentifikaciya ushın ramkası joq aldıńǵı ekran dizaynına ótip, navigaciya ushın úy knopkasınıń ornına jest qollanıwdı kóbeytken.
iPhone, [[Apple Inc.|Apple]] kompaniyasınıń [[IOS|iOS]] [[Programmalıq támiynat|baǵdarlaması]] menen isleytuǵın, dúnyadaǵı eki tiykarǵı [[smartfon]] platformalarınıń biri bolıp, [[Android]] penen bir qatarda turıptı. Birinshi áwlad iPhone-dı [[Stiv Djobs]] mobil telefon industriyası ushın "revolyuciya" dep súwretlegen edi. iPhone tegis smartfon formasın keń tarqatıw menen birge, smarfon baǵdarlamaları yamasa "app ekonomikası" ushın úlken bazar jaratıwda, mobil qurılmalar bazarınıń tez ósiwine tiykar salıwda úlken áhmiyetke iye boldı. iOS-ta aldınnan ornatılǵan baǵdarlamalardan tısqarı, 2024-jıldıń avgust ayına kelip, Apple-dıń mobil distribyuciya bazarı [[App Store]]-dan júkleniwge tayar bolǵan 2 millionga jaqın baǵdarlama bar.
[[Apple Inc.|Apple]] [[Smartfon|smartfonın]] rawajlandırıw 2004-jılı baslandı, sol waqıtta kompaniya apparatlıq injener Tony Fadell, programmalıq támiyinat injeneri Skott Forstall hám dizayn xızmetkeri Jony Ive, basshılıǵında 1000 xızmetkerden ibarat komanda dúzip, joqarı qupiyalıqtaǵı "Project Purple" ústinde jumıs basladı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2017/6/13/15782200/one-device-secret-history-iphone-brian-merchant-book-excerpt|bet=The Secret Origin Story of the IPHONE. An exclusive excerpt from the book "The One Device: The secret history of the iPhone"|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220827040315/http://www.theverge.com/2017/6/13/15782200/one-device-secret-history-iphone-brian-merchant-book-excerpt|arxivsáne=August 27, 2022|avtor=|at=|sáne=June 13, 2017|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=}}</ref><ref name="RWW12">{{Web deregi|url=http://www.readwriteweb.com/mobile/2012/08/4-real-secrets-weve-learned-so-far-about-apple.php|bet=4 Real Secrets We've Learned So Far About Apple|arxivurl=https://web.archive.org/web/20120808131222/http://www.readwriteweb.com/mobile/2012/08/4-real-secrets-weve-learned-so-far-about-apple.php|arxivsáne=August 8, 2012|avtor=Rowinski|at=Dan|sáne=August 7, 2012|jumıs=Readwriteweb.com|qaralǵan sáne=October 25, 2012}}</ref>
Sol waqıttaǵı Apple CEO-sı Stiv Djobs dáslepki dıqqattı planshetten (keyinirek iPad túrinde qayta kórildi) telefon baǵdarına burıp jiberdi. Apple qurılmanı Cingular Wireless (keyinirek AT&T Mobility dep qayta ataldı) penen qupiya birge islesiw arqalı, shama menen 30 ay dawamında 150 million AQSH dolları muǵdarındaǵı rawajlandırıw qárejeti menen jarattı. Jobs-tıń 1998-jılǵı aytıwınsha, "iMac"-taǵı (hám sonnan soń "iPod", "iPhone" hám "iPad"-taǵı) "i" háribi [[Internet|internet]], individual (jeke), úyretiw, xabardar etiw hám ruxlandırıw sózleriniń birinshi háribin ańlatadı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/iphone-apple-name-imac-i-internet-phone-handset-a6881701.html|bet=iPhone: What the "i" in Apple's handset names for|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220706183659/http://www.independent.co.uk/tech/iphone-apple-name-imac-i-internet-phone-handset-a6881701.html|arxivsáne=July 6, 2022|sáne=February 18, 2016|jumıs=Andrew Griffin|baspaxana=The Independent|qaralǵan sáne=November 12, 2017}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.businessinsider.com/what-i-means-iphone-2016-9|bet=The meaning of the 'i' in 'iPhone' — as explained by Steve Jobs|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220627235254/https://www.businessinsider.com/what-i-means-iphone-2016-9|arxivsáne=June 27, 2022|avtor=Wei|at=Will|sáne=September 7, 2016|jumıs=[[Business Insider]]|qaralǵan sáne=November 12, 2017}}</ref>
Apple "komitet tárepinen dizayn" usılın qabıl etpedi, bul usıl Motorola menen birgelikte islengen hám úlken tabısqa erispegen "iTunes telefon" — Motorola ROKR E1-di jarattı. Basqa kemshilikler menen birge, ROKR E1-diń firmware-i Apple-dıń iPod nano-sı menen básekilesiwdiń aldın alıw ushın bar joǵı tek 100 [[iTunes]] qosıqların saqlawǵa ruqsat berdi.<ref>{{Cite news|last=Andreescu|first=Alex|date=September 27, 2005|title=iPod nano: The End of the Motorola-Apple Story — Ed Zander, Motorola CEO: "Screw the nano"|url=http://news.softpedia.com/news/iPod-nano-The-End-of-the-Motorola-Apple-Story-9409.shtml|access-date=June 5, 2010}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.engadget.com/2005/09/08/its-official-rokr-e1-itunes-phone-can-only-store-max-100/|bet=It's official: ROKR E1 iTunes phone can only store max. 100 tracks|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220525225131/https://www.engadget.com/2005-09-08-its-official-rokr-e1-itunes-phone-can-only-store-max-100.html|arxivsáne=May 25, 2022|avtor=Rojas|at=Peter|sáne=September 8, 2005|jumıs=[[Engadget]]|qaralǵan sáne=March 23, 2017}}</ref> Cingular Apple-ǵa sol waqıtta siyrek ushırasatuǵın ámeliyat — iPhone apparatı hám baǵdarlamasın óz ishine islewge erkinlik berdi hám Apple-ǵa óziniń aylıq xızmet tabısınıń bir bólegin tólep bardı (iPhone 3G-ǵa shekem),<ref name="CNN secrets">{{Cite news|last=Lewis|first=Peter|date=January 12, 2007|title=How Apple kept its iPhone secrets|url=https://money.cnn.com/2007/01/10/commentary/lewis_fortune_iphone.fortune/index.htm|access-date=January 11, 2009}}</ref><ref>{{Cite news|last=Vogelstein|first=Fred|date=January 9, 2008|title=The Untold Story: How the iPhone Blew Up the Wireless Industry|url=https://www.wired.com/gadgets/wireless/magazine/16-02/ff_iphone|access-date=January 10, 2008}}</ref> bunıń esabına 2011-jılǵa shekem tórt jıl dawamında [[Amerika Qurama Shtatları|AQSHta]] eksklyuziv satıw huqıqın aldı.<ref name="arstechnica.com">{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/apple/2017/06/with-iphone-apple-showed-att-and-verizon-whos-boss/|bet=With iPhone, Apple showed AT&T and Verizon who's boss|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170703090321/https://arstechnica.com/apple/2017/06/with-iphone-apple-showed-att-and-verizon-whos-boss/|arxivsáne=July 3, 2017|avtor=Brodkin|at=Jon|sáne=June 29, 2017|jumıs=[[Ars Technica]]|qaralǵan sáne=July 4, 2017}}</ref>
[[Stiv Jobs|Djobs]] birinshi áwlad iPhone-dı 2007-jılı 9-yanvarda [[San Francisco|San-Franciskodaǵı]] Moscone Orayında ótkerilgen Macorld 2007 konvenciyasında xalıqqa usındı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/news/when-iphone-met-world-7-years-ago-today/|bet=When iPhone met world, 7 years ago today|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220705220307/https://www.cnet.com/tech/tech-industry/when-iphone-met-world-7-years-ago-today/|arxivsáne=July 5, 2022|avtor=Farber|at=Dan|sáne=January 9, 2014|baspaxana=[[CNET]]|qaralǵan sáne=March 23, 2017}}</ref> iPhone az sanda apparat knopkaları menen 3.5 dyuymlıq kóp sensorlı displeyge iye bolıp, sensordı qollawǵa qolaylı interfeysi bar [[IOS|iPhone OS]] [[Mobil operaciyalıq sistema|operaciyalıq sistemasında]] isleytuǵın edi, sol waqıtta ol Mac OS X-tiń bir versiyası sıpatında járiyalandı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macworld.com/article/186335/original-iphone-review-2.html|bet=iPhone (2007) review: A game-changer years in the making|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221005204304/https://www.macworld.com/article/186335/original-iphone-review-2.html|arxivsáne=October 5, 2022|til=en|jumıs=Macworld|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref> Bul kóp sensorlı texnologiyanı paydalanǵan birinshi mobil telefon boldı.<ref name=":13">{{Cite book|last=Merchant|first=Brian|url=https://books.google.com/books?id=WVk_DQAAQBAJ|title=The One Device: The Secret History of the iPhone|date=June 22, 2017|publisher=Transworld}}</ref> Qurılma 2007-jıl 29-iyunda [[Amerika Qurama Shtatları|AQSHta]] 499 AQSH dollarınan baslanǵan bahada satıwǵa shıǵarıldı hám AT&T menen eki jıllıq kelisim talap etildi. Eki aydan soń baha úshten bir bólekke tómenletildi. Nátiyjedegi narazılıqlar Djobs-tı keshirim soraw hám telefonnıń dáslepki satıp alıwshılarına járdem sıpatında qaytar tólew usınıwǵa májbúr etti.<ref>{{Web deregi|url=https://knowledge.wharton.upenn.edu/podcast/knowledge-at-wharton-podcast/the-price-is-right-but-maybe-its-not-and-how-do-you-know/|bet=The Price Is Right, but Maybe It's Not, and How Do You Know?|sáne=October 3, 2007|jumıs=[[Wharton Business School]]|qaralǵan sáne=April 26, 2024}}</ref>
2008-jıl 11-iyulda Apple-dıń Dúnyajúzilik [[Dúnya júzlik Baǵdarlamashılar Konferenciyası|Dúnya júzlik Baǵdarlamashılar Konferenciyasında]] (WWDC) 2008, Apple iPhone 3G-di járiyaladı hám onı birinshi kúni-aq jigirma eki mámleketke satıw múmkinshiligin keńeytti, aqır-aqıbetinde ol 70 mámleket hám aymaqlarda satıwǵa qoyıldı.<ref name="3G_countries">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/iphone/countries/|bet=iPhone 3G Coming to countries everywhere|arxivurl=https://web.archive.org/web/20080721021512/http://www.apple.com/iphone/countries/|arxivsáne=July 21, 2008|baspaxana=Apple Inc.|qaralǵan sáne=April 12, 2009}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.macworld.com/article/192113/iphone3g_countries.html|bet=iPhone 3G now available in 22 other countries|til=en|jumıs=Macworld|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref> iPhone 3G tezrek 3G baylanısın hám (eki jıllıq AT&T kelisimi menen) 199 AQSH dollarınan baslanǵan tómenirek bahanı usındı. Ol kommerciyalıq jaqtan úlken tabısqa eristi, 2008-jıldıń aqırına kelip AQSHta Motorola RAZR V3-ti artqa taslaw menen eń kóp satılatuǵın mobil telefonǵa aylandı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/tech/mobile/iphone-3g-crowned-most-popular-phone-in-u-s/|bet=iPhone 3G crowned most popular phone in U.S.|arxivurl=https://web.archive.org/web/20231115133851/https://www.cnet.com/tech/mobile/iphone-3g-crowned-most-popular-phone-in-u-s/|arxivsáne=November 15, 2023|til=en|jumıs=CNET|qaralǵan sáne=October 25, 2023}}</ref> Onıń ornın basıwshısı iPhone 3GS 2009-jıl 8-iyunda WWDC 2009-da járiyalandı hám video jazıw funkciyasın kirgizdi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.gsmarena.com/apple_iphone_3gs-review-369.php|bet=Apple iPhone 3GS review: Same clothes, new feel|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221005191555/https://www.gsmarena.com/apple_iphone_3gs-review-369.php|arxivsáne=October 5, 2022|til=en-US|jumıs=GSMArena.com|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref>
[[Fayl:First_iPhone_Macworld_2007_DSCF1286.agr.jpg|solğa|nobaý|228x228 nükte|2007-jıl yanvardaǵı Macorld kórsetiwinde áynek astında qoyılǵan dáslepki iPhone]]
iPhone 4 2010-jıl 7-iyunda [[Dúnya júzlik Baǵdarlamashılar Konferenciyası|WWDC]] 2010-da járiyalandı hám tat baspaytuǵın polattan islengen ramka hám arqa áynek paneldi óz ishine alǵan qayta dizaynlanǵan korpustı usındı.<ref name=":1">{{Web deregi|url=https://gizmodo.com/iphone-4-the-definitive-guide-5557101|bet=iPhone 4: The Definitive Guide|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170724221043/http://gizmodo.com/5557101/iphone-4-the-definitive-guide|arxivsáne=July 24, 2017|sáne=June 7, 2010|til=en|jumıs=Gizmodo|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref> Shıǵarılǵan waqtında iPhone 4 "dúnyadaǵı eń juqa [[smartfon]]" sıpatında járiyalandı;<ref name=":1" /> ol Apple A4 processorın paydalandı, bul Apple tárepinen arnawlı dizaynlanǵan chipti paydalanǵan birinshi iPhone edi. Ol aldıńǵı iPhone-larǵa salıstırǵanda tórt ese joqarı displeyli ólshem bolǵan Retina displeydi usındı hám shıǵarılǵan waqtında eń joqarı ólshemli smartfon ekranına iye edi;<ref name=":1" /> sonday-aq, FaceTime arqalı video qońıraw etiw funkciyasın ámelge asırıw ushın aldıńǵı kamera da kirgizildi.
iPhone 4 paydalanıwshıları telefonların belgili bir usılda uslaǵanda telefon qońırawlarınıń úzilip qalıwın/baylanıstıń joǵalıwın xabarladı, hám bul máselege "antennagate" degen laqap at berildi. 2011-jıldıń yanvar ayında, Apple-dıń AT&T menen eksklyuziv kelisimi tamamlanıp atırǵanda, Verizon iPhone 4-ti óz tarmaǵına qosıwdı járiyaladı, Verizon-nıń CDMA tarmaǵına sáykes keletuǵın model 10-fevralda satıwǵa shıǵarıldı.<ref>{{Cite news|url=http://voices.washingtonpost.com/fasterforward/2011/01/liveblog_the_verizon_iphone.html|newspaper=The Washington Post|title=Liveblog: The Verizon iPhone|access-date=January 11, 2011}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.wsj.com/articles/SB10001424052748703791904576075681886276172|newspaper=[[The Wall Street Journal]]|title=Verizon Unwraps iPhone|access-date=August 12, 2017}}</ref>
iPhone 4s 2011-jıl 4-oktyabrda járiyalandı hám Siri virtual járdemshisin, eki yadrоlı A5 protsessorın hám 1080p video jazıw funkciyası bar 8 megapikselli kameranı usındı. iPhone 5 2012-jıl 12-sentyabrde járiyalandı hám aldıńǵı barlıq iPhone modelleriniń 3.5 dyuymlıq ekranınan úlkenirek 4 dyuymlıq ekrandı, sonday-aq tezirek 4G LTE baylanısın kirgizdi.<ref name=":3">{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2012/9/12/3321568/apples-iphone-5-event-heres-everything-that-happened|bet=Apple's iPhone 5 announcement: everything you need to know|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221005191558/https://www.theverge.com/2012/9/12/3321568/apples-iphone-5-event-heres-everything-that-happened|arxivsáne=October 5, 2022|avtor=Ziegler|at=Chris|sáne=September 12, 2012|til=en-US|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref> Ol sonday-aq alyuminiy birikpesinen islengen juqaraq hám jeńilirek korpustı usındı, hám aldıńǵı iPhone-lardıń 30 shtırlı dok-razyomı jańa, eki tárepleme Lightning razyomı menen almastırıldı.<ref name=":3" />
[[Fayl:Size_comparison_of_iPhone_5C_5S_4S.jpg|nobaý|iPhone 5c (joqarıda), iPhone 5s (ortada) hám iPhone 4s (tómende) arasındaǵı tómengi múyeshten salıstırıw]]
iPhone 5s hám iPhone 5c 2013-jıl 10-sentyabrde járiyalandı. iPhone 5s 64-bitli A7 processorın óz ishine aldı, bul onı birinshi 64-bitli [[Smartfon|smartfonǵa]] aylandırdı;<ref>{{Web deregi|url=https://venturebeat.com/business/apples-new-iphone-5s-the-worlds-first-64-bit-mobile-phone/|bet=Apple's new iPhone 5s: The world's first 64-bit mobile phone … with fingerprint login|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221006074328/https://venturebeat.com/business/apples-new-iphone-5s-the-worlds-first-64-bit-mobile-phone/|arxivsáne=October 6, 2022|avtor=Koetsier|at=John|sáne=September 10, 2013|til=en-US|jumıs=VentureBeat|qaralǵan sáne=October 6, 2022}}</ref> ol sonday-aq Touch ID barmaq izi menen autentifikaciya sensorın da kirgizdi.<ref name=":14">{{Web deregi|url=https://allthingsd.com/20130917/a-new-touch-for-iphone/|bet=A New Touch for iPhone|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220423202230/https://allthingsd.com/20130917/a-new-touch-for-iphone/|arxivsáne=April 23, 2022|til=en-US|jumıs=AllThingsD|qaralǵan sáne=January 5, 2024}}</ref> iPhone 5c tómenirek bahalı qurılma bolıp, iPhone 5-tiń [[Apparatlıq támiyna|apparatlıq támiynatın]] reńli plastik ramkalar seriyasına jaylastırdı.<ref name=":2">{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/tech/tech-industry/apple-launches-iphone-5s-and-99-iphone-5c-with-five-colors/|bet=Apple launches iPhone 5s and $99 iPhone 5c with five colors|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221005191558/https://www.cnet.com/tech/tech-industry/apple-launches-iphone-5s-and-99-iphone-5c-with-five-colors/|arxivsáne=October 5, 2022|avtor=Tibken|at=Shara|til=en|jumıs=CNET|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref>
2014-jıl 9-sentyabrde Apple iPhone 6 hám iPhone 6 Plus-tı usındı, olar iPhone 5s-ke salıstırǵanda ádewir úlken ekranlarǵa iye bolıp, olardıń ólshemi sáykes túrde 4.7 hám 5.5 dyuym boldı; eki model de [[Apple Pay]] arqalı mobil tólew texnologiyasın kirgizdi.<ref>{{Cite news|title=The Apple Watch, iPhone 6 and iPhone 6 Plus — as it happened|url=https://www.theguardian.com/technology/live/2014/sep/09/apple-announcement-iphone-6-iwatch-ios8-event-live|date=September 9, 2014|access-date=March 23, 2017}}</ref> 6 Plus-tiń kamerasına optikalıq súwret turaqlandırıwı qosıldı. Sol kúni Apple Watch ta usınıldı, ol tutasqan iPhone menen birge isleytuǵın aqıllı saat bolıp tabıladı. Bazı paydalanıwshılar iPhone 6 hám 6 Plus-ti, ásirese keyingi modeldi normal qollanǵanda iyiliw máselelerin basınan keshirdi, hám bul máselege "bendgate" laqabı berildi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cio.com/article/2688437/apple-mostly-not-to-blame-in-iphone-6-plus-bendgate-fiasco.html|bet=Apple (Mostly) Not to Blame in iPhone 6 Plus 'Bendgate' Fiasco|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220627185729/https://www.cio.com/article/250571/apple-mostly-not-to-blame-in-iphone-6-plus-bendgate-fiasco.html|arxivsáne=June 27, 2022|avtor=Sacco|at=Al|sáne=September 29, 2014|til=en|jumıs=CIO|qaralǵan sáne=May 28, 2021}}</ref>
iPhone 6s hám 6s Plus 2015-jıl 9-sentyabrde usınıldı hám bekkem alyuminiy birikpesinen islengen kóbirek iyiliwge shıdamlı ramkanı, sonday-aq 4K video jazıw múmkinshiligine iye joqarı ólshemli 12 megapikselli tiykarǵı kameranı óz ishine aldı.<ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2015/09/24/does-the-iphone-6s-plus-bend/|bet=Here's how iPhone 6s Plus handles bendgate brutality|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221005191602/https://9to5mac.com/2015/09/24/does-the-iphone-6s-plus-bend/|arxivsáne=October 5, 2022|avtor=Miller|at=Chance|sáne=September 25, 2015|til=en-US|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref> Birinshi áwlad iPhone SE 2016-jıl 21-martta usınıldı hám ol eski iPhone 5s ramkasında iPhone 6s-tiń jańa [[Apparatlıq támiynat|apparatlıq támiyinatın]] óz ishine alǵan tómen bahalı qurılma boldı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/sg/newsroom/2016/03/21Apple-Introduces-iPhone-SE-The-Most-Powerful-Phone-with-a-Four-inch-Display/|bet=Apple Introduces iPhone SE — The Most Powerful Phone with a Four-inch Display|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221005204303/https://www.apple.com/sg/newsroom/2016/03/21Apple-Introduces-iPhone-SE-The-Most-Powerful-Phone-with-a-Four-inch-Display/|arxivsáne=October 5, 2022|til=en-SG|jumıs=Apple Newsroom (Singapore)|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref>
iPhone 7 hám 7 Plus 2016-jıl 7-sentyabrde járiyalandı, olar úlkenrek kamera sensorların, IP67-tastıyıqlanǵan suw hám shańnan qorǵanıwdı hám big.LITTLE texnologiyasın paydalanıwshı tórt yadrolı A10 Fusion processorın kirgizdi;<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2016/9/7/12758236/apple-iphone-7-announced-features-price-release-date|bet=iPhone 7 and 7 Plus announced with water resistance, dual cameras, and no headphone jack|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190427014804/https://www.theverge.com/2016/9/7/12758236/apple-iphone|arxivsáne=April 27, 2019|avtor=Seifert|at=Dan|sáne=September 7, 2016|jumıs=[[The Verge]]|qaralǵan sáne=March 23, 2017}}</ref> 3.5 mm qulaqlıq razyomı alıp taslandı hám onıń ornına AirPods sımsız qulaqlıqları usınıldı.<ref>{{Web deregi|url=https://venturebeat.com/business/airpods-review/|bet=Apple's AirPods are a no-brainer — if you have the latest iPhone|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221005204305/https://venturebeat.com/business/airpods-review/|arxivsáne=October 5, 2022|avtor=Novet|at=Jordan|sáne=January 19, 2017|til=en-US|jumıs=VentureBeat|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref> 7-modeldiń kamerasına optikalıq súwret turaqlandırıwı qosıldı. 7 Plus-ta ekinshi telefoto kamera linzası qosıldı, bul eki ese optikalıq úlkeytiwdi hám súwretlerde bokeh effektin simulyaciyalawshı "Portret" fotosúwret rejimin ámelge asırıw imkaniyatın berdi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.trustedreviews.com/reviews/iphone-7-plus-camera-page-3|bet=Camera|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221005204305/https://www.trustedreviews.com/reviews/iphone-7-plus-camera-page-3|arxivsáne=October 5, 2022|sáne=March 11, 2020|til=en|jumıs=Trusted Reviews|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref>
iPhone 8, 8 Plus hám iPhone X 2017-jıl 12-sentyabrde Apple Park-taǵı [[Stiv Jobs|Stiv Djobs]] Teatrında ótkerilgen Apple-dıń birinshi waqıyasında járiyalandı. Barlıq modeller iPhone 4-ke uqsas arqa ayna panel dizaynına, sımsız zaryadlaw hám "Neural Engine" [[Jasalma intellekt|JI]] tezletkish apparatı menen altı yadrolı A11 Bionic chipine iye boldı. iPhone X qosımsha túrde LCD displeyli aldıńǵı iPhone-larǵa salıstırǵanda joqarıraq piksel tıǵızlıǵı hám kontrastlıq qatnasqa iye "ramkasız" dizaynlı 5.8 dyuymlıq OLED "Super Retina" displeyin hám tat baspaytuǵın polattan islengen bekkem ramkanı kirgizdi. Ol sonday-aq Touch ID ornına ekrandaǵı "kesik" ornında Face ID júzdi tanıw autentifikaciya apparatın usındı;<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2017/9/14/16306298/apple-iphone-x-screen-notch|bet=Apple's iPhone X notch is an odd design choice|arxivurl=https://web.archive.org/web/20171204223008/https://www.theverge.com/2017/9/14/16306298/apple-iphone-x-screen-notch|arxivsáne=December 4, 2017|avtor=Warren|at=Tom|sáne=September 14, 2017|til=en-US|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref> "ramkasız" dizaynǵa erisiw ushın úy knopkası alıp taslandı hám ol jestke tiykarlanǵan navigaciya sisteması menen almastırıldı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/tech/mobile/iphone-x-how-to-survive-with-no-home-button/|bet=No home button? No problem: How to do everything on the iPhone X|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221013201552/https://www.cnet.com/tech/mobile/iphone-x-how-to-survive-with-no-home-button/|arxivsáne=October 13, 2022|avtor=Stein|at=Scott|til=en|jumıs=CNET|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref> 999 AQSH dollarınan baslanǵan bahasında, iPhone X shıǵarılǵan waqıtta eń qımbat iPhone boldı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnbc.com/2017/11/03/tim-cook-buying-a-999-iphone-x-is-like-buying-high-quality-coffee.html|bet=Apple CEO Tim Cook on the $999 new iPhone X: 'We're not trying to charge the highest price we could get or anything like that'|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221005204303/https://www.cnbc.com/2017/11/03/tim-cook-buying-a-999-iphone-x-is-like-buying-high-quality-coffee.html|arxivsáne=October 5, 2022|avtor=Clifford|at=Catherine|sáne=November 3, 2017|til=en|jumıs=CNBC|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref>
[[Fayl:IPhone_13_Pro_camera_lens_group.jpg|nobaý|iPhone 13 Pro kamerasınıń súwreti]]
iPhone XR, iPhone XS hám XS Max 2018-jıl 12-sentyabrde járiyalandı. Barlıq modeller "Smart HDR" esaplaw fotografiya sisteması hám ádewir kúshli "Neural Engine" menen úskenelengen.<ref>{{Cite news|url=https://www.apple.com/newsroom/2018/09/iphone-xs-and-iphone-xs-max-bring-the-best-and-biggest-displays-to-iphone/|title=iPhone Xs and iPhone Xs Max bring the best and biggest displays to iPhone|work=Apple Inc.|access-date=September 12, 2018}}</ref> XS Max úlkenirek 6.5 dyuymlıq ekrandı usınıs etti. iPhone XR 6.1 dyuymlıq LCD "Liquid Retina" displeyi menen birge keldi, iPhone X qa uqsas "jiyeksiz" dizaynı bar, biraq ekinshi telefoto linzası joq; ol iPhone 5c sıyaqlı ashıq reńlerde shıǵarıldı hám iPhone X hám XS ke salıstırǵanda arzan bahalı qurılma bolıp tabıladı.<ref>{{Cite news|url=https://www.apple.com/newsroom/2018/09/apple-introduces-iphone-xr/|title=Apple introduces iPhone XR|work=Apple Inc.|access-date=September 12, 2018}}</ref>
iPhone 11, 11 Pro hám 11 Pro Max 2019-jıl 10-sentyabrde járiyalandı. iPhone 11 iPhone XR nıń miyrasxorı boldı, al iPhone 11 Pro hám 11 Pro Max iPhone XS hám XS Max tıń miyrasxorları (dawamshısı) boldı. Barlıq modeller ultra keń linza menen támiyinlendi, bul eki ese optikalıq masshtabtı kishireytiwge múmkinshilik berdi, sonday-aq batareyanıń xızmet múddetin uzaytıw ushın úlkenirek batareyalar qosıldı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.businessinsider.com/apple-iphone-11-cheaper-xr-despite-trump-china-tariffs-2019-9|bet=Apple's new iPhone 11 is $50 cheaper than last year's model, despite Trump's planned tariffs on Chinese imports|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220620214642/https://www.businessinsider.com/apple-iphone-11-cheaper-xr-despite-trump-china-tariffs-2019-9|arxivsáne=June 20, 2022|sáne=September 11, 2019|jumıs=Business Insider|qaralǵan sáne=September 10, 2019}}</ref> Ekinshi áwlad iPhone SE 2020-jıl 17-aprelde usınıldı hám ol iPhone 11 diń jańa apparatlıq quramalların eskiler iPhone 8 diń korpusına jaylastırǵan, biraq bas betindegi túyme hám Touch ID sensorın saqlap qalǵan arzan bahalı qurılma boldı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2020/04/iphone-se-a-powerful-new-smartphone-in-a-popular-design/|bet=iPhone SE: A powerful new smartphone in a popular design|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200428153235/https://www.apple.com/newsroom/2020/04/iphone-se-a-powerful-new-smartphone-in-a-popular-design/|arxivsáne=April 28, 2020|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=October 5, 2022}}</ref>
iPhone 12, 12 Mini, 12 Pro hám 12 Pro Max 2020-jıl 13-oktyabrde tikkeley efir arqalı járiyalandı. Barlıq modeller OLED "Super Retina XDR" displeyleri menen támiyinlendi, tezirek 5G baylanısı hám MagSafe magnit zaryadlaw hám aksessuar sistemasın usınıs etti; sonday-aq jińishkerek tegis tárepli dizayn engizilip, ol kúshlireк shiysha-kеramikalıq aldıńǵı áynek penen birge aldınǵı iPhone lerge salıstırǵanda jaqsıraq qulawdan qorǵawdı támiyinledi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2020/10/apple-announces-iphone-12-and-iphone-12-mini-a-new-era-for-iphone-with-5g/|bet=Apple announces iPhone 12 and iPhone 12 mini: A new era for iPhone with 5G|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220814131441/https://www.apple.com/newsroom/2020/10/apple-announces-iphone-12-and-iphone-12-mini-a-new-era-for-iphone-with-5g/|arxivsáne=August 14, 2022|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=January 9, 2021}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2020/10/apple-introduces-iphone-12-pro-and-iphone-12-pro-max-with-5g/|bet=Apple introduces iPhone 12 Pro and iPhone 12 Pro Max with 5G|arxivurl=https://web.archive.org/web/20201013181423/https://www.apple.com/newsroom/2020/10/apple-introduces-iphone-12-pro-and-iphone-12-pro-max-with-5g/|arxivsáne=October 13, 2020|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=January 9, 2021}}</ref> iPhone 12 Mini kishirek 5.4 dyuymlıq ekrandı usınıs etti, al 12 Pro hám 12 Pro Max sáykes túrde 6.1 dyuym hám 6.7 dyuymlıq úlkenirek ekranlarǵa iye boldı. iPhone 12 Pro hám 12 Pro Max qosımsha túrde tolıqtırılǵan reallıq (AR) qollanbaları ushın jaqsıraq dállikti támiyinlew ushın Lidar sensorın qostı.
iPhone 13, 13 Mini, 13 Pro hám 13 Pro Max 2021-jıl 14-sentyabrde tikkeley efir arqalı járiyalandı. Barlıq modeller úlkenirek kamera sensorları, batareya xızmet múddetin uzaytıw ushın úlkenirek batareyalar hám tar "keńislik" ekran kesiwin usınıs etti.<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2021/09/apple-introduces-iphone-13-and-iphone-13-mini/|bet=Apple introduces iPhone 13 and iPhone 13 mini, delivering breakthrough camera innovations and a powerhouse chip with an impressive leap in battery life|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220622015723/https://www.apple.com/newsroom/2021/09/apple-introduces-iphone-13-and-iphone-13-mini/|arxivsáne=June 22, 2022|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=October 9, 2021}}</ref> iPhone 13 Pro hám 13 Pro Max qosımsha túrde óziniń OLED displeyinde tegisirek adaptivli 120 Gc jańalaw jiyiligi bar "ProMotion" texnologiyasın hám telefoto linzasında úsh ese optikalıq masshtabtı usınıs etti.<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2021/09/apple-unveils-iphone-13-pro-and-iphone-13-pro-max-more-pro-than-ever-before/|bet=Apple unveils iPhone 13 Pro and iPhone 13 Pro Max — more pro than ever before|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210915145506/https://www.apple.com/newsroom/2021/09/apple-unveils-iphone-13-pro-and-iphone-13-pro-max-more-pro-than-ever-before/|arxivsáne=September 15, 2021|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=October 9, 2021}}</ref> Arzan bahalı úshinshi áwlad iPhone SE 2022-jıl 8-martta usınıldı hám ol iPhone 13 diń A15 Bionic chipin óz ishine alǵan bolsa da, basqa tárepten ekinshi áwlad iPhone SE ǵa uqsas apparatlıq quramalların saqlap qaldı.
iPhone 14, 14 Plus, 14 Pro hám 14 Pro Max 2022-jıl 7-sentyabrde járiyalandı. Barlıq modeller sputnikli telefon arqalı ayrıqsha jaǵdaylarda qońıraw etiw funkciyasın engizdi. iPhone 14 Plus birinshi ret iPhone 12 Pro Max te kórilgen úlken 6.7 dyuymlıq ekran ólshemin arzan bahalı qurılmaǵa engizdi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2022/09/apple-introduces-iphone-14-and-iphone-14-plus/|bet=Apple introduces iPhone 14 and iPhone 14 Plus|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220924172020/https://www.apple.com/newsroom/2022/09/apple-introduces-iphone-14-and-iphone-14-plus/|arxivsáne=September 24, 2022|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=September 24, 2022}}</ref> iPhone 14 Pro hám 14 Pro Max qosımsha túrde joqarı anıqlıqtaǵı 48 megapikselli tiykarǵı kameranı usınıs etti, bul iPhone 6s ten berli megapiksel sanınıń birinshi márte artıwı boldı; sonday-aq qulplaw ekranına barlıq waqıtta islewshi displey texnologiyasın hám "Dynamic Island" dep atalatuǵın qayta dizaynlanǵan ekran kesigine biriktirilgen interaktiv status paneli interfeysin engizdi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2022/09/apple-debuts-iphone-14-pro-and-iphone-14-pro-max/|bet=Apple debuts iPhone 14 Pro and iPhone 14 Pro Max|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220924172007/https://www.apple.com/newsroom/2022/09/apple-debuts-iphone-14-pro-and-iphone-14-pro-max/|arxivsáne=September 24, 2022|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=September 24, 2022}}</ref>
iPhone 15, 15 Plus, 15 Pro hám 15 Pro Max 2023-jıl 12-sentyabrde járiyalandı. Usı topar qurılmalardan baslap, barlıq modeller Evropa Komissiyasınıń qaǵıydalarına sáykes keliw ushın quwat qosqıshı sıpatında USB-C ge ótedi, aldınǵı modellerde on bir jıl dawamında qollanılǵan Apple dıń óz Lightning qosqıshın almastıradı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnn.com/2023/09/12/tech/old-iphone-chargers-dispose-reuse/index.html|bet=Apple just killed the iPhone Lightning connector. What to do with your old chargers|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230913021727/https://www.cnn.com/2023/09/12/tech/old-iphone-chargers-dispose-reuse/index.html|arxivsáne=September 13, 2023|avtor=Morrow|at=Allison|sáne=September 12, 2023|jumıs=CNN|baspaxana=Cable News Network|qaralǵan sáne=September 12, 2023}}</ref> Barlıq modeller iPhone 14 Pro menen birinshi ret usınılǵan Dynamic Island ge iye ("keńislik" displey kesigin tolıq alıp taslaw), azǵana iymek qırları hám muz áynek arqa tárepi bar.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnn.com/2023/09/12/tech/apple-iphone-15-event-wonderlust/index.html|bet=The iPhone 15 and five other takeaways from Apple's 'wonderlust' event|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230930012341/https://www.cnn.com/2023/09/12/tech/apple-iphone-15-event-wonderlust/index.html|arxivsáne=September 30, 2023|avtor=Kelly|at=Samantha Murphy|sáne=September 12, 2023|jumıs=CNN|qaralǵan sáne=September 12, 2023}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2023/09/apple-debuts-iphone-15-and-iphone-15-plus/|bet=Apple debuts iPhone 15 and iPhone 15 Plus|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230920002853/https://www.apple.com/newsroom/2023/09/apple-debuts-iphone-15-and-iphone-15-plus/|arxivsáne=September 20, 2023|sáne=September 12, 2023|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=December 20, 2023}}</ref><ref name=":11">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2023/09/apple-unveils-iphone-15-pro-and-iphone-15-pro-max/|bet=Apple unveils iPhone 15 Pro and iPhone 15 Pro Max|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230920005125/https://www.apple.com/newsroom/2023/09/apple-unveils-iphone-15-pro-and-iphone-15-pro-max/|arxivsáne=September 20, 2023|sáne=September 12, 2023|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=December 20, 2023}}</ref> iPhone 15 Pro hám Pro Max sonday-aq dawıssız rejim qosqıshın hám tat baspaytuǵın polat qırların sáykes túrde "Action" túymesi hám titan menen almastıradı.<ref name=":11" />
== Modeller ==
46 iPhone modeli islep shıǵarılǵan. '''Qalıń''' háripte kórsetilgen modeller eń sońǵı áwladtıń qurılmaları:
{| class="wikitable sortable" style="width:75%; margin: auto; text-align: center; float:left;"
|+Házirgi waqıtta óndiriste bolǵan iPhone modelleri<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/specs/iphone|bet=Apple — Support — Technical Specifications|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221207095745/https://support.apple.com/specs/iphone|arxivsáne=December 7, 2022|jumıs=support.apple.com|qaralǵan sáne=December 7, 2022}}</ref>
!Shıǵarılǵan sánesi
!Model
!Sistemalı chip
|-
|18-mart, 2022
|iPhone SE (3-áwlad)
| rowspan="3" |Apple A15
|-
|16-sentyabr, 2022
|iPhone 14
|-
|7-oktyabr, 2022
|iPhone 14 Plus
|-
| rowspan="2" |22-sentyabr, 2023
|iPhone 15
| rowspan="2" |Apple A16
|-
|iPhone 15 Plus
|-
| rowspan="4" |20-sentyabr, 2024
|'''iPhone 16'''
| rowspan="2" |Apple A18
|-
|'''iPhone 16 Plus'''
|-
|'''iPhone 16 Pro'''
| rowspan="2" |Apple A18 Pro
|-
|'''iPhone 16 Pro Max'''
|}
== Óndiris ==
iPhone 4 ke shekem, barlıq iPhone lar hám basqa qurılmalar, mısalı IPod Touch modelleri hám iPad lar, [[Tayvan|Tayvanda]] jaylasqan Foxconn tárepinen islep shıǵarılatuǵın edi. 2011-jılı jańa bas direktor Tim Kuk Apple dıń óndiriw strategiyasın jetkiziwshiler bazasın diversifikaciyalaw ushın ózgertti. 2012-jıldaǵı iPhone 4s eki ǵárezsiz kompaniya: Foxconn hám Pegatron (ol da Tayvanda jaylasqan) tárepinen bir waqıtta islep shıǵarılǵan birinshi model boldı. Foxconn ele de kóbirek iPhone islep shıǵarsa da, Pegatron nıń buyırtpaları áste-aqırın kóbeyip bardı: kompaniya 2013-jılı iPhone 5c liniyasınıń bir bólegin, al 2014-jılı iPhone 6 qurılmalarınıń 30% in islep shıǵardı. 6 Plus modeli tek Foxconn tárepinen islep shıǵarıldı.<ref>{{Web deregi|url=http://focustaiwan.tw/news/aeco/201412020006.aspx|bet=Taiwan's Pegatron to get most iPhone 6s orders in 2015: brokerage|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170629211227/http://focustaiwan.tw/news/aeco/201412020006.aspx|arxivsáne=June 29, 2017|sáne=December 2, 2014|baspaxana=Focus Taiwan|qaralǵan sáne=December 9, 2014}}</ref> 2019-jılı Apple ayırım Foxconn basshılarınıń brak bólsheklerden iPhone lar quraǵanı haqqındaǵı xabarlar boyınsha tekseriw ótkizdi.<ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2019/12/18/iphones-made-from-rejected-parts/|bet=$43M fraud by Foxconn managers selling iPhones made from rejected parts|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220622150743/https://9to5mac.com/2019/12/18/iphones-made-from-rejected-parts/|arxivsáne=June 22, 2022|avtor=Lovejoy|at=Ben|sáne=December 18, 2019|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=December 20, 2019}}</ref> [[Hindstan|Hindstanda]] Apple [[Bangalor]] qalası janında zavodı bar Tayvanǵa tiykarlanǵan óndiriwshi Wistron ǵa regionda satıw ushın iPhone-lar islep shıǵarıwdı tapsırdı.
2022-jılı Apple iPhone 14 tiń bir bólegi Tamil Nadu, Hindstanda islep shıǵarılatuǵının járiyaladı, bul kóplegen industriyalar ushın global jetkiziw shınjırlarına keri tásir etken [[Qıtay|Qıtaydıń]] "nollik-COVID" siyasatına juwap retinde boldı.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-63140815|title=Apple iPhone: Can India be China's 'plus one' to the world?|access-date=October 6, 2022}}</ref> Apple 2025-jılǵa kelip iPhone óndiriwiniń 25% in Hindstanǵa kóshiriwdi jobalap atırǵanın málimledi.<ref>{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2022/09/21/apple-to-move-25-iphone-production-to-india-by-2025-20-ipad-and-apple-watch-to-vietnam/|bet=Apple to move 25% iPhone production to India by 2025, 20% iPad and Apple Watch to Vietnam, analysts say|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221012051633/https://techcrunch.com/2022/09/21/apple-to-move-25-iphone-production-to-india-by-2025-20-ipad-and-apple-watch-to-vietnam/|arxivsáne=October 12, 2022|avtor=Singh|at=Manish|sáne=September 21, 2022|til=en-US|jumıs=TechCrunch|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref>
== Apparatlıq támiynatı ==
[[Apple Inc.|Apple]] [[Apparatlıq támiynat|apparatlıq támiynattı]] óndiriwin sırtqı OEM kompaniyalarına tikkeley buyırtpa beredi, aqırǵı ónim ústinde joqarı dárejeli qadaǵalawdı saqlap qaladı. iPhone zamanagóy [[Smartfon|smartfonnıń]] kópshilik tiykarǵıları apparat bóleklerinen turadı. Ayırım apparat elementleri, mısalı 3D Touch hám Taptic Engine, iPhone ushın unikal bolıp tabıladı. iPhone nıń tiykarǵı apparatı — sensorlı ekran bolıp, házirgi modeller 4.7 dyuym hám onnan úlken ólshemdegi ekranlardı usınadı. Barlıq iPhone larda artqı kamera bar; aldıńǵı kamera iPhone 4 ten baslap qollanıla basladı. iPhone 7 Plus artqı kamerada bir neshe linzalardı engiziw menen tanıstırdı. Sonday-aq, qurılmada bir qatar sensorlar da bar, mısalı jaqınlıq sensorı, qorshaǵan ortalıq jaqtılıq sensorı, akselerometr, giroskopiyalıq sensor, magnetometr, betti tanıw sensorı yamasa barmaq izi sensorı (modelge baylanıslı) hám barometr. 2022-jılı Apple iPhone 14 hám iPhone 14 Pro nı shıǵarıw menen iPhone ǵa sputnikli baylanıstı qostı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.reuters.com/technology/apples-new-iphones-watches-are-coming-tough-time-consumers-2022-09-07/|bet=Apple offers adventure watch, satellite SOS iPhone — and steady prices|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220908082118/https://www.reuters.com/technology/apples-new-iphones-watches-are-coming-tough-time-consumers-2022-09-07/|arxivsáne=September 8, 2022|avtor=Nellis|at=Stephen|sáne=September 7, 2022|til=en|jumıs=Reuters|qaralǵan sáne=September 8, 2022}}</ref>
== Programmalıq támiynat ==
=== Operaciyalıq sistema ===
iPhone [[IOS|iOS sistemasında]] jumıs isleydi. <ref>{{Web deregi|url=https://www.engadget.com/2010/06/07/iphone-os-4-renamed-ios-gets-1500-new-features/|bet=iPhone OS 4 renamed iOS 4, launching June 21 with 1500 new features|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220523171310/https://www.engadget.com/2010-06-07-iphone-os-4-renamed-ios-gets-1500-new-features.html|arxivsáne=May 23, 2022|avtor=Patel|avtorsilteme=Nilay Patel|at=Nilay|sáne=June 7, 2010|jumıs=[[Engadget]]|qaralǵan sáne=March 23, 2017}}</ref> Ol macOS tıń Darwin ǵa tiykarlanǵan hám onıń kóplegen paydalanıwshı interfeysi API-lerinen paydalanıladı, bunda Cocoa ornına Cocoa Touch, al AppKit ornına UIKit qollanıladı. Grafikalıq stack Apple-dıń tómengi dárejeli grafikalıq API-sı bolǵan Metal da isleydi. iPhone Apple tárepinen islep shıǵılǵan bir topar biriktirilgen qollanbalardı óz ishine aladı,<ref>{{Web deregi|url=https://www.recode.net/2016/6/14/11929496/apple-ios-10-system-apps-trash|bet=Here's how to remove Apple's built-in system apps in iOS 10|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190429122038/https://www.recode.net/2016/6/14/11929496/apple-ios-10-system-apps-trash|arxivsáne=April 29, 2019|avtor=Frommer|at=Dan|sáne=June 14, 2016|jumıs=[[Recode]]|qaralǵan sáne=May 28, 2017}}</ref> hám [[App Store]] arqalı úshinshi tárep qollanbaların júklep alıwdı qollap-quwatlaydı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.engadget.com/2008/03/06/apple-announces-app-store-for-iphone-ipod-touch/|bet=Apple announces App Store for iPhone, iPod touch|arxivurl=https://web.archive.org/web/20171231103226/https://www.engadget.com/2008/03/06/apple-announces-app-store-for-iphone-ipod-touch/|arxivsáne=December 31, 2017|avtor=Miller|at=Paul|sáne=March 6, 2008|jumıs=[[Engadget]]|qaralǵan sáne=May 28, 2017}}</ref>
Apple iOS qa hawa arqalı yamasa kompyuterde Finder hám [[iTunes]] arqalı biypul jańalawlardı usınadı.<ref>{{Cite news|url=https://support.apple.com/en-us/HT204204|title=Update your iPhone, iPad, or iPod touch|work=Apple Support|access-date=May 30, 2018|archive-date=August 28, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220828222102/https://support.apple.com/en-us/HT204204|url-status=live}}</ref> Úlken iOS shıǵarılımları dásturiy túrde jańa iPhone modelleri menen birge kelgen.<ref>{{Cite news|url=https://www.macworld.co.uk/feature/iosapps/which-iphones-ipads-are-compatible-with-ios-11-3521184/|title=Which iPhones & iPads are compatible with iOS 11?|last=Painter|first=Lewis|work=[[Macworld]]|access-date=May 30, 2018|archive-date=March 28, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180328211646/https://www.macworld.co.uk/feature/iosapps/which-iphones-ipads-are-compatible-with-ios-11-3521184/|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://9to5mac.com/2017/09/19/apple-releases-ios11-iphone-ipad-ipod-touch-new-features/|title=Apple releases iOS 11 for iPhone and iPad, here's everything new|date=September 19, 2017|work=[[9to5Mac]]|access-date=May 30, 2018|archive-date=June 22, 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220622144017/http://9to5mac.com/2017/09/19/apple-releases-ios11-iphone-ipad-ipod-touch-new-features/|url-status=live}}</ref>
=== App Store hám úshinshi tárep qollanbaları ===
2007-jıl 11-iyunda [[Dúnya júzlik Baǵdarlamashılar Konferenciyası|WWDC]] da Apple iPhone nıń úshinshi tárep [[Ajax (programmalastırıw)|Ajax]] veb-qollanbaların qollap-quwatlaytınlıǵın, olar iPhone interfeysi kórinisi hám sezimin bólisetuǵınlıǵın járiyaladı. 2007-jıl 17-oktyabrde [[Stiv Jobs|Stiv Djobs]] Apple dıń "Hot News" veb-blogında ashıq xat arqalı 2008-jıldıń fevral ayında úshinshi tárep programma islep shıǵıwshılarına programmalıq támiynattı rawajlandırıw jıynaǵı (SDK) usınılatuǵınlıǵın bildirdi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/hotnews|bet=Hot News|arxivurl=https://web.archive.org/web/20071018221832/http://www.apple.com/hotnews/|arxivsáne=October 18, 2007|jumıs=Apple|qaralǵan sáne=September 9, 2017}}</ref> iPhone SDK rásmiy túrde 2008-jıl 6-martta járiyalandı hám shıǵarıldı. [3] [[App Store]] 2008-jıl 11-iyulda iPhone OS 2.0 shıǵarılımı menen birge iske tústi.
Apple barlıq úshinshi tárep qollanbaların [[App Store]] dan júklep alıwdı talap etedi, tek kárxanalar ishinde qollanılatuǵın ad-hoc qollanbaları bunnan tısqarı. Programma islep shıǵıwshılar Apple dıń Programma islep shıǵıwshılar Programmasınıń bir bólegi sıpatında jıllıq 99 dollar tólewi kerek;<ref>{{Web deregi|url=https://www.zdnet.com/article/should-apple-raise-its-99-developer-program-fee-or-scrap-it-entirely/|bet=Should Apple raise its $99 developer program fee, or scrap it entirely?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221003211008/https://www.zdnet.com/article/should-apple-raise-its-99-developer-program-fee-or-scrap-it-entirely/|arxivsáne=October 3, 2022|avtor=Kingsley-Hughes|at=Adrian|sáne=June 19, 2020|til=en|jumıs=ZDNET|qaralǵan sáne=October 3, 2022}}</ref> eger olardıń aǵzalıǵı toqtasa, olardıń qollanbaları App Store dan alıp taslanadı, biraq bar paydalanıwshılar qollanbanı qayta júklep alıw múmkinshiligin saqlap qaladı.<ref>{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/support/renewal|bet=Program Renewal|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221003211013/https://developer.apple.com/support/renewal|arxivsáne=October 3, 2022|jumıs=Support — Apple Developer|qaralǵan sáne=October 3, 2022|citata=If your Apple Developer Program membership expires, your apps will no longer be available for download and you won't be able to submit new apps or updates. [...] However, your apps will still function for users who have already installed or downloaded them, and you will still have access to App Store Connect and free development resources.}}</ref> [[Programmist (Baǵdarlamashı)|Baǵdarlamashılar]] biypul qollanbalardı yamasa pullı qollanbalardı shıǵara aladı, pullı qollanbalardıń 30% in Apple aladı. Jıllıq satıw kólemi 1 million dollardı quramaytuǵın programma islep shıǵıwshılar App Store Kishi biznes Programmasına qatnasa aladı, bunda Apple tek 15% haqı aladı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2020/11/18/21572302/apple-app-store-small-business-program-commission-cut-15-percent-reduction|bet=Apple will reduce App Store cut to 15 percent for most developers starting January 1st|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221003211007/https://www.theverge.com/2020/11/18/21572302/apple-app-store-small-business-program-commission-cut-15-percent-reduction|arxivsáne=October 3, 2022|avtor=Statt|at=Nick|sáne=November 18, 2020|til=en-US|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=October 3, 2022}}</ref>
[[IOS|iOS]] [[Android]] penen salıstırǵanda ádewir tómen bazar úlesin iyelegen bolsa da, onıń qollanba ekosisteması joqarı sapası, kóbirek iOS-ke arnalǵan qollanbaları menen artıqmash dep sıpatlanǵan.<ref>{{Web deregi|url=https://www.digitaltrends.com/mobile/android-vs-ios/|bet=Android vs. iOS: Which Smartphone Platform Is the Best?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221011221349/https://www.digitaltrends.com/mobile/android-vs-ios/|arxivsáne=October 11, 2022|avtor=Hill|at=Simon|sáne=April 14, 2021|til=en|jumıs=Digital Trends|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref>[[Android]] tıń versiya bólekleniwi,<ref>{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/gadgets/2017/06/with-iphone-apple-showed-att-and-verizon-whos-boss/|bet=With iPhone, Apple showed AT&T and Verizon who's boss|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220912164328/https://arstechnica.com/gadgets/2017/06/with-iphone-apple-showed-att-and-verizon-whos-boss/|arxivsáne=September 12, 2022|avtor=Brodkin|at=Jon|sáne=June 29, 2017|til=en-us|jumıs=Ars Technica|qaralǵan sáne=October 11, 2022}}</ref> bir tekli emes apparatlıq támiynatı hám tómenirek qollanba tabısları tiykarǵı faktorlar retinde kórsetilgen.
Barlıq qollanbalardı [[App Store]] da tarqatılıwdan aldın Apple dıń qollanbanı tekseriwinen ótiwi kerek.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnbc.com/2019/06/21/how-apples-app-review-process-for-the-app-store-works.html|bet=Inside Apple's team that greenlights iPhone apps for the App Store|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221003211006/https://www.cnbc.com/2019/06/21/how-apples-app-review-process-for-the-app-store-works.html|arxivsáne=October 3, 2022|avtor=Leswing|at=Kif|sáne=June 21, 2019|til=en|jumıs=CNBC|qaralǵan sáne=October 3, 2022}}</ref> Apple sonday-aq ózine qolaylı emes dep esaplaǵan qollanbalardı tarqatıwdı toqtatıwı múmkin. Mısalı, 2009-jılı Apple "The Sun" gazetasınıń "ádepsiz" jalańash 3-bet qızları sebepli Newspapers qollanbasın qabıl etpedi.<ref>{{Web deregi|url=http://www.theguardian.com/media/pda/2009/may/06/sun-newsinternational|bet=The Sun's 'obscene' Page 3 girls get iPhone newspaper app banned by Apple|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221007234549/https://www.theguardian.com/media/pda/2009/may/06/sun-newsinternational|arxivsáne=October 7, 2022|avtor=Andrews|at=Robert|sáne=May 6, 2009|til=en|jumıs=the Guardian|qaralǵan sáne=October 3, 2022}}</ref> 2018-jılı Apple nızamsız mazmun sebepli Tumblr dı App Store dan alıp tasladı, bunıń nátiyjesinde Tumblr óziniń platformasındaǵı barlıq úlkenlerge arnalǵan mazmundı qadaǵan etti.<ref>{{Web deregi|url=https://www.pcmag.com/news/tumblr-explains-why-it-still-bans-porn-blame-credit-card-companies-apple|bet=Tumblr Explains Why It Still Bans Porn: Blame Credit Card Companies, Apple|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221013201551/https://www.pcmag.com/news/tumblr-explains-why-it-still-bans-porn-blame-credit-card-companies-apple|arxivsáne=October 13, 2022|til=en|jumıs=PCMAG|qaralǵan sáne=October 3, 2022}}</ref> App Store nıń tekseriwi baǵdarlamashılar tárepinen "qıyın", "básekige qarsı" hám "aqılsız" dep sın bildirgen.<ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2021/12/28/app-store-review-process-problems/|bet=App Store review process perplexing, random, discordant, asinine — ex-Tumblr developer|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221013201551/https://9to5mac.com/2021/12/28/app-store-review-process-problems/|arxivsáne=October 13, 2022|avtor=Lovejoy|at=Ben|sáne=December 28, 2021|til=en-US|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=October 3, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://tidbits.com/2020/08/13/developers-v-apple-outlining-complaints-about-the-app-store/|bet=Developers v. Apple: Outlining Complaints about the App Store|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221003211008/https://tidbits.com/2020/08/13/developers-v-apple-outlining-complaints-about-the-app-store/|arxivsáne=October 3, 2022|avtor=Centers|at=Josh|sáne=August 13, 2020|til=en|jumıs=TidBITS|qaralǵan sáne=October 3, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2020/11/18/21573109/epic-tim-sweeney-apple-app-store-fee-cut-reduction-criticize|bet=Apple's biggest App Store critics are not impressed with its new fee cut for small developers|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221003211013/https://www.theverge.com/2020/11/18/21573109/epic-tim-sweeney-apple-app-store-fee-cut-reduction-criticize|arxivsáne=October 3, 2022|avtor=Statt|at=Nick|sáne=November 18, 2020|til=en-US|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=October 3, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2021/03/22/apple-surprised-developer-concerns-app-review/|bet=Apple 'Surprised' By Developer Frustration With Its App Review Process|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221003211006/https://www.macrumors.com/2021/03/22/apple-surprised-developer-concerns-app-review/|arxivsáne=October 3, 2022|sáne=March 22, 2021|til=en|jumıs=MacRumors|qaralǵan sáne=October 3, 2022}}</ref>
Paydalanıwshılar jailbreaking,<ref>{{Cite news|last=Healey|first=Jon|title=Hacking the iPhone|date=August 6, 2007|url=http://www.latimes.com/news/opinion/la-oew-healey6aug06,0,3456267.story|access-date=June 6, 2008}}</ref> yamasa TrollStore sıyaqlı eksploytlar arqalı App Store sırtınan da tiykarǵı qollanbalardı ornatıwı múmkin. Jailbreaking qáwipsizlik máselelerin keltirip shıǵarıwı múmkin hám Apple tárepinen qollap-quwatlanbaydı.<ref>{{Cite news|last=Fitzgerald|first=Thomas J.|date=November 24, 2010|title=Breaking into the Smartphone (Risks Included)|language=en-US|url=https://www.nytimes.com/2010/11/25/technology/personaltech/25basics.html|access-date=October 3, 2022}}</ref>
2013-jıl oktyabr ayına kelip, Apple 60 milliardtan artıq qollanba júkleniwine eristi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.engadget.com/2013/10/22/apple-ios-7-downloaded-over-200-million-times-in-5-days/|bet=Apple App Store hits 60 billion cumulative downloads|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190330044546/https://www.engadget.com/2013/10/22/apple-ios-7-downloaded-over-200-million-times-in-5-days/|arxivsáne=March 30, 2019|avtor=Perton|at=Marc|sáne=October 22, 2013|jumıs=[[Engadget]]|qaralǵan sáne=March 23, 2017}}</ref> 2016-jıl sentyabr ayına kelip, App Store dan 140 milliardtan artıq qollanba júklengen.<ref>{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2016/09/07/app-store-sees-140-billion-downloads-106-year-over-year-growth/|bet=App Store sees 140 billion downloads, 106% year-over-year growth|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220319075709/https://techcrunch.com/2016/09/07/app-store-sees-140-billion-downloads-106-year-over-year-growth/|arxivsáne=March 19, 2022|avtor=Perez|at=Sarah|sáne=September 7, 2016|jumıs=[[TechCrunch]]|qaralǵan sáne=March 23, 2017}}</ref> 2017-jıl yanvar ayında App Store da iPhone ushın 2,2 millionnan artıq qollanba bar edi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2017/1/5/14173328/apple-december-2016-app-store-record-phil-schiller|bet=Apple's App Store just had the most successful month of sales ever|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220821185418/https://www.theverge.com/2017/1/5/14173328/apple-december-2016-app-store-record-phil-schiller|arxivsáne=August 21, 2022|avtor=Goode|at=Lauren|sáne=January 5, 2017|jumıs=[[The Verge]]|qaralǵan sáne=May 28, 2017}}</ref> 2024-jıl avgust ayına kelip, Apple dıń App Store sında derlik 2 million qollanba bar.<ref name=":12">{{Cite news|title=The apps you love. From a place you can trust.|url=https://www.apple.com/in/app-store/|access-date=September 7, 2024}}</ref>
=== Jailbreaking ===
Apple maqullanbaǵan úshinshi tárep qollanbalardı ornatıwdı sheklep, iPhone nıń fayl sistemasına tolıq kiriwge ruqsat bermeydi. Djonatan Citreyn nıń aytıwınsha, iPhone sıyaqlı jabıq qurılmalardıń payda bolıwı esaplaw texnikasın PC dáwirindegige qaraǵanda kóbirek menshikli etti.<ref>{{Web deregi|url=http://www.newsweek.com/id/135150|bet=A Killer Product: Will closed devices like Apple's iPhone murder the Web?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20100413072716/http://www.newsweek.com/id/135150|arxivsáne=April 13, 2010|avtor=Braiker|at=Brian|sáne=May 2, 2008|jumıs=[[Newsweek]]|qaralǵan sáne=June 16, 2009}}</ref> Jailbreaking paydalanıwshılarǵa [[App Store]] da joq qollanbalardı ornatıwǵa, qurılmanı Apple ge ruqsat etilmegen usıllarda sazlawǵa hám operatordıń maqullawısız SIM qulpın ashıwǵa múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/news/iphone-jailbreak-for-the-masses-released/|bet=iPhone jailbreak for the masses released|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220319195927/https://www.cnet.com/tech/tech-industry/iphone-jailbreak-for-the-masses-released/|arxivsáne=March 19, 2022|avtor=Krazit|at=Tom|sáne=October 29, 2007|baspaxana=[[CNET]]|qaralǵan sáne=March 23, 2017}}</ref> Ayırım jailbreak tweakları keyinirek Apple tárepinen kóshirilip, iOS qa kirgizilgen, mısalı, kóp tapsırmalılıq, widjetler hám kóshirip qoyıw hám jaylastırıw.<ref>{{Web deregi|url=https://www.businessinsider.com/apple-steal-jailbreak-2011-6|bet=13 iPhone Features Apple Stole From Jailbreak Developers|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221020092655/https://www.businessinsider.com/apple-steal-jailbreak-2011-6|arxivsáne=October 20, 2022|avtor=Love|at=Dylan|til=en-US|jumıs=Business Insider|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref>
Apple jailbreaking ge qarsı gúresiw ushın DMCA dı qollanıwǵa háreket etti; biraq 2010-jılı [[AQSH]] jailbreaking tı nızamlı dep taptı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2010-jul-27-la-fi-iphone-apps-20100727-story.html|bet='Jailbreaking' Apple iPhones is legal, government says|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221020092655/https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2010-jul-27-la-fi-iphone-apps-20100727-story.html|arxivsáne=October 20, 2022|avtor=Milian|at=Mark|sáne=July 27, 2010|til=en-US|jumıs=Los Angeles Times|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref> Jailbreak islengen iPhone lar Apple dıń qollanba ekosistemasın azıraq qadaǵalawı sebepli zıyanlı programmalardıń joqarı qáwipi astında.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macworld.com/article/670893/is-jailbreaking-an-iphone-or-ipad-safe.html|bet=The pros and cons of iPhone jailbreaking|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221020092655/https://www.macworld.com/article/670893/is-jailbreaking-an-iphone-or-ipad-safe.html|arxivsáne=October 20, 2022|til=en|jumıs=Macworld|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref> AQSHta Apple tek jailbreaking sebepli iPhone nıń kepilligin biykar ete almaydı. Jailbreakler eksploytlarǵa súyenedi. Apple iPhone nıń [[Apparatlıq támiynat|apparatlıq]] hám [[Programmalıq támiynat|programmalıq támiynatı]] qáwipsizligin jaqsılaǵan, bul eksploytlardı tabıwdı qıyınlastırdı; nátiyje retinde, házirgi waqıtta jańa iPhone lardı jailbreak qılıw múmkin emes.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2016/9/30/13123790/iphone-crack-remote-jailbreak-price-bug-bounty|bet=The rising cost of cracking the iPhone|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230111154746/https://www.theverge.com/2016/9/30/13123790/iphone-crack-remote-jailbreak-price-bug-bounty|arxivsáne=January 11, 2023|avtor=Brandom|at=Russell|sáne=September 30, 2016|til=en-US|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref>
=== Qolaylıq ===
iPhone paydalanıwshılardıń kóriw, esitiw hám qozǵalıs múmkinshiliklerin qollap-quwatlaw ushın bir qatar qolaylılıq funkciyalarına iye. iPhone lar paydalanıwshılardı ekrandaǵı bannerler, audio signallar, vibraciyalar yamasa LED jaqtılandırıw arqalı xabardar ete aladı; vibraciya úlgilerin paydalanıwshılar sazlay aladı. iOS 15 ten baslap, Siri xabarlandırıwların qulaqqaplar arqalı dawıslap oqıy aladı, al iOS 16 dan baslap qurılmanıń dinamikleri arqalı oqıy aladı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/how-to/make-siri-announce-notifications-iphone-speaker/|bet=iOS 16: How to Make Siri Announce Notifications Through Your iPhone's Speaker|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230111154753/https://www.macrumors.com/how-to/make-siri-announce-notifications-iphone-speaker/|arxivsáne=January 11, 2023|avtor=Hardwick|at=Tim|sáne=August 19, 2022|til=en|jumıs=MacRumors|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref>
Qozǵalıs múmkinshilikleri sheklengen paydalanıwshılar menyular arqalı navigaciya usılın sazlaw ushın Assistive Touch tı qollana aladı; bul shımshıw sıyaqlı ayırım ımlarǵa qıyınshılıq kóretuǵın paydalanıwshılarǵa járdem beredi hám bul is-háreketti menyuǵa basıw arqalı orınlaw múmkinshiligin beredi. Paydalanıwshı óziniń is-háreketlerin jaratıwı hám AssistiveTouch menyusınıń dúzilisin sazlawı múmkin. Eger paydalanıwshı Bas betke qaytıw túymesin basıwda qıyınshılıq kórse, onı ekrandaǵı basıw arqalı iske túsiriw múmkin boladı. Aylandırıw hám silkiw sıyaqlı is-háreketler, iOS qurılması mayıplar arbasına bekitilgen jaǵdayda da qoljetimli. Bas izlew aldıńǵı kamera tanıǵan bet qozǵalısları arqalı iPhone dı basqarıw ushın qollanılıwı múmkin.<ref name=":9">{{Cite news|last=Biersdorfer|first=J. D.|date=September 21, 2022|title=The Settings That Make Smartphones Easier for Everyone to Use|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2022/09/21/technology/personaltech/smartphone-accessibility-features.html|access-date=October 20, 2022|issn=0362-4331}}</ref>
Kóriw qábileti tómen paydalanıwshılar ekrandaǵı nárselerdi táriyipleytuǵın VoiceOver ekran oqıwshısın qosıwı múmkin, al Siri qol menen sóylesiw múmkinshiligin beredi. iPhone sonday-aq paydalanıwshılarǵa interfeysin oqıwǵa járdem beretuǵın sımsız Braille displeylerin qollap-quwatlaydı. Tekst sistemalı túrde úlkeytiliw múmkin. Magnifier qollanba iPhone nıń Lidar skanerinen esikler, adamlar hám zatlar sıyaqlı obyektlerdi anıqlaw ushın paydalanıladı hám olardı paydalanıwshıǵa, sonday-aq olardıń aralıǵın táriyipley aladı. Esik anıqlaw paydalanıwshını dawıs, sóylew hám sensorlı signallar arqalı xabardar ete aladı.<ref name=":9">{{Cite news|last=Biersdorfer|first=J. D.|date=September 21, 2022|title=The Settings That Make Smartphones Easier for Everyone to Use|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2022/09/21/technology/personaltech/smartphone-accessibility-features.html|access-date=October 20, 2022|issn=0362-4331}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBiersdorfer2022">Biersdorfer, J. D. (September 21, 2022). [https://www.nytimes.com/2022/09/21/technology/personaltech/smartphone-accessibility-features.html "The Settings That Make Smartphones Easier for Everyone to Use"]. ''The New York Times''. [[ISSN (identifier)|ISSN]] [https://search.worldcat.org/issn/0362-4331 0362-4331]. [https://web.archive.org/web/20221019233827/https://www.nytimes.com/2022/09/21/technology/personaltech/smartphone-accessibility-features.html Archived] from the original on October 19, 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 20,</span> 2022</span>.</cite></ref>
iPhone ushın arnalǵan baǵdarlamanıń bir bólegi bolǵan esitiwge járdemshi qurılmalar iPhone arqalı basqarılıwı múmkin. Bul esitiwge járdemshi qurılmalarda sonday-aq Live Listen funkciyası bar, ol iPhone dı baǵıtlı mikrofon retinde isletip, onıń audiosın úylesimli esitiwge járdemshi qurılmalarǵa jiberiw múmkinshiligin beredi.<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT203990|bet=Use Live Listen with Made for iPhone hearing aids|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190427034926/https://support.apple.com/en-us/HT203990|arxivsáne=April 27, 2019|til=en|jumıs=Apple Support|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref> Live Listen paydalanıwshıǵa shawqımlı bólmede áńgimeni esitiwge yamasa bólmeniń arǵı tárepinde sóylep atırǵan adamdı esitiwge járdem bere aladı.<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT203990|bet=Use Live Listen with Made for iPhone hearing aids|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190427034926/https://support.apple.com/en-us/HT203990|arxivsáne=April 27, 2019|baspaxana=Apple Inc.|qaralǵan sáne=April 3, 2016}}</ref> Apple barlıq AirPods larǵa Live Listen qollap-quwatlawın ornatqan, olar da jalǵanǵan iPhone nıń mikrofonınan audio signaldı jetkerip bere aladı. Jabıq subtitrler hám sırtqı TTY qurılmaları qollap-quwatlanadı, al Live Caption barlıq qollanbalardaǵı audionı transkripciya qılıp, onı ekranda kórsete aladı. Dawıstı tanıw esik qońırawları, sháynekler, aǵıp atırǵan suw hám jılap atırǵan náresteler sıyaqlı átiraptaǵı shawqımlardı tanıy aladı hám paydalanıwshını ekrandaǵı eskertiw arqalı xabardar ete aladı.<ref name=":9">{{Cite news|last=Biersdorfer|first=J. D.|date=September 21, 2022|title=The Settings That Make Smartphones Easier for Everyone to Use|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2022/09/21/technology/personaltech/smartphone-accessibility-features.html|access-date=October 20, 2022|issn=0362-4331}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBiersdorfer2022">Biersdorfer, J. D. (September 21, 2022). [https://www.nytimes.com/2022/09/21/technology/personaltech/smartphone-accessibility-features.html "The Settings That Make Smartphones Easier for Everyone to Use"]. ''The New York Times''. [[ISSN (identifier)|ISSN]] [https://search.worldcat.org/issn/0362-4331 0362-4331]. [https://web.archive.org/web/20221019233827/https://www.nytimes.com/2022/09/21/technology/personaltech/smartphone-accessibility-features.html Archived] from the original on October 19, 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 20,</span> 2022</span>.</cite></ref>
Baǵıtlanǵan kirisiw autizm, ADHD yamasa sensorlı qıyınshılıqları bar adamlarǵa bir qollanbaǵa itibar qaratıwǵa járdem beredi. Baǵıtlanǵan kirisiw járdeminde ata-ana, muǵallim yamasa terapevt iOS qurılmasın Bas betke qaytıw túymesin óshiriw arqalı bir qollanbada qalıwǵa sheklep qoyıwı hám qollanbada ótkeriletuǵın waqıttı sheklep qoyıwı múmkin. Paydalanıwshı klaviatura yamasa ekrannıń belgili bir jerlerdegi sensor kirisine kiriwdi shekley aladı.
== Marketing ==
Túpnusqa iPhone rásmiy járiyalanǵanǵa shekem kúshli reklama etildi, bul qızıǵıwshılıq hám kútiwdi payda etti.<ref>{{Web deregi|url=https://nypost.com/2016/06/08/this-was-the-first-iphone-rumor-ever/|bet=This was the first iPhone rumor. Ever.|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221011185759/https://nypost.com/2016/06/08/this-was-the-first-iphone-rumor-ever/|arxivsáne=October 11, 2022|avtor=Heisler|at=Yoni|sáne=June 8, 2016|til=en-US|jumıs=New York Post|qaralǵan sáne=October 11, 2022}}</ref> Ol shıǵarılǵannan keyin, TBWA\Chiat\Day menen birgelikte jaratılǵan televiziya, internet hám baspasóz reklamalarında kúshli túrde járiyalandı.<ref>{{Web deregi|url=http://news.yahoo.com/s/usatoday/20070309/tc_usatoday/applebuffsmarketingsavvytoahighshine|bet=Apple buffs marketing savvy to a high shine|arxivurl=https://web.archive.org/web/20070324010755/http://news.yahoo.com/s/usatoday/20070309/tc_usatoday/applebuffsmarketingsavvytoahighshine|arxivsáne=March 24, 2007|avtor=Graham|at=Jefferson|sáne=March 9, 2010|jumıs=[[USA Today]]|qaralǵan sáne=October 11, 2022}}</ref>
Apple dıń joqarı bahalı bazar poziciyası iPhone nıń status belgisi retinde qabıl etiliwin támiyinledi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnbc.com/2020/12/08/the-psychology-of-new-iphone-releases-apple-marketing.html|bet=The psychology behind a new iPhone release—and why it's so hard to resist|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230111154746/https://www.cnbc.com/2020/12/08/the-psychology-of-new-iphone-releases-apple-marketing.html|arxivsáne=January 11, 2023|avtor=Stieg|at=Cory|sáne=December 8, 2020|til=en|jumıs=CNBC|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.ibtimes.com/teen-clothing-retail-trumped-gadgets-food-status-symbol-1588959|bet=Forget Fashion: Teens Spend Their Money On Food And Phones|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230208045702/https://www.ibtimes.com/teen-clothing-retail-trumped-gadgets-food-status-symbol-1588959|arxivsáne=February 8, 2023|avtor=DeNinno|at=Nadine|sáne=May 22, 2014|til=en-US|jumıs=International Business Times|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Bertrand|first=Marianne|date=July 5, 2018|title=Coming Apart? Cultural Distances in the United States Over Time|url=https://papers.ssrn.com/abstract=3208730|language=en|access-date=October 20, 2022}}</ref>
Apple ekosisteması iPhone brendine sadıqlıqtı arttıratuǵın tiykarǵı qorǵanıw retinde sıpatlanǵan. Ásirese iMessage óziniń "jasıl kóbiksheler" qubılısı menen ajıralıp turadı. iMessage te [[Android]] paydalanıwshılarınan kelgen SMS xabarlar basqa iPhone paydalanıwshılarınan kelgen xabarlar ushın qollanılatuǵın kók kóbiksheler ornına jasıl kóbiksheler túrinde kórinedi. iOS hám Android arasındaǵı topar chatları jaqsı qollap-quwatlanbaydı; reakciyalar kóbiksheler ornına tekst túrinde kórinedi, al súwretler MMS arqalı jiberiledi, bul súwret sapasın tómenletedi. Ayırım jasóspirimler Android qa ótkennen keyin "shetke shıǵarılǵanın" aytqan,<ref>{{Cite news|last=Higgins|first=Tim|title=Why Apple's iMessage Is Winning: Teens Dread the Green Text Bubble|url=https://www.wsj.com/articles/why-apples-imessage-is-winning-teens-dread-the-green-text-bubble-11641618009|access-date=October 20, 2022|newspaper=Wall Street Journal|date=January 8, 2022|language=en-US}}</ref> bunı Google "qorqıtıw" dep atadı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/richardnieva/2022/08/09/google-calls-on-apple-to-fix-hated-green-bubbles-on-imessage/|bet=Google Calls On Apple To Fix Hated Green Bubbles On iMessage|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230111154747/https://www.forbes.com/sites/richardnieva/2022/08/09/google-calls-on-apple-to-fix-hated-green-bubbles-on-imessage/|arxivsáne=January 11, 2023|avtor=Nieva|at=Richard|til=en|jumıs=Forbes|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref> Bul kritikler tárepinen AQSH jasóspirimleriniń 87% iniń iPhone paydalanıwına alıp keletuǵın tiykarǵı faktor retinde sıpatlanǵan.<ref name=":10">{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2022/10/11/teen-survey-iphone-ownership/|bet=iPhone Ownership Among Teens Hits 87%, More Than Double Since 2012|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221012001715/https://www.macrumors.com/2022/10/11/teen-survey-iphone-ownership/|arxivsáne=October 12, 2022|avtor=Clover|at=Juli|sáne=October 11, 2022|til=en|jumıs=MacRumors|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref>
== Usaqlap satıw ==
=== SIM qulpın ashıw ===
Aylıq operator shártnaması arqalı satıp alınǵan kóp iPhone lar SIM qulpı menen támiyinlengen, olardıń qollanılıwın tek bir belgili operatorǵa sheklep qoyadı.<ref name=":7">{{Web deregi|url=https://www.macworld.com/article/671715/how-to-check-if-an-iphone-is-locked-or-unlocked.html|bet=How to check an iPhone is unlocked before buying it|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221014223645/https://www.macworld.com/article/671715/how-to-check-if-an-iphone-is-locked-or-unlocked.html|arxivsáne=October 14, 2022|avtor=Hattersley|at=Lucy|sáne=July 22, 2022|til=en|jumıs=Macworld|qaralǵan sáne=October 14, 2022}}</ref> Dáslepki waqıtlarda iPhone AQSHta tek AT&T tarmaǵında SIM qulpı menen satılǵan bolsa da, hár qıylı hakerler bul SIM qulpın aylanıp ótiw usılların taptı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macworld.com/article/1060045/iphone_sim_unlocking.html|bet=Unlocking an iPhone|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220319195927/https://www.macworld.com/article/1060045/iphone_sim_unlocking.html|arxivsáne=March 19, 2022|avtor=Farivar|at=Cyrus|sáne=November 14, 2007|jumıs=Macworld|qaralǵan sáne=May 25, 2009}}</ref> AQSHta satılǵan birinshi áwlad iPhone lsrdıń tórtten bir bóliminen kóbisi AT&T de dizimnen ótkerilmegen. Apple olardıń shet ellerge jiberilip, qulpı ashılǵan bolıwı múmkin dep boljadı, bul iPhone 3G diń dúnyajúzilik shıǵarılıwınan aldın paydalı bazar bolǵan.<ref name="NPD demographics">{{Web deregi|url=http://www.npd.com/press/releases/press_090622.html|bet=iPhone 3G Price Decrease Addresses Key Reason Consumers Exhibit Purchase Resistance|arxivurl=https://web.archive.org/web/20090626074446/http://www.npd.com/press/releases/press_090622.html|arxivsáne=June 26, 2009|sáne=June 22, 2009|baspaxana=[[NPD Group]]|qaralǵan sáne=June 27, 2009}}</ref><ref>{{Cite news|date=January 28, 2008|title=Quarter of US iPhones 'unlocked'|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/7214873.stm|access-date=January 29, 2008}}</ref> Búgingi kúnde kóp operatorlar ya belgili bir waqıttan keyin SIM qulpın avtomatik túrde alıp taslaydı, yamasa ótinish boyınsha, ya biypul yamasa az muǵdardaǵı tólem ushın bunı isleydi.<ref>{{Web deregi|url=https://chimeratool.com/en/docs/sim-lock-laws-by-country|bet=Sim lock laws by country — ChimeraTool help|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230111154750/https://chimeratool.com/en/docs/sim-lock-laws-by-country|arxivsáne=January 11, 2023|til=en|jumıs=ChimeraTool|qaralǵan sáne=October 14, 2022}}</ref> Apple dan satıp alınǵan iPhone lar SIM qulpı menen tamiyinlenbeydi.<ref name=":7" /> Kóp operatorlar sonday-aq, uzaq múddetli shártnama ornına tolıq bahasın tólep satıp alınǵanda iPhone dı qulpı ashılǵan halda satadı.
=== Usaqlap satıw strategiyası ===
2013-jıldan baslap, iPhone satıp alıwshılar Apple dan tikkeley jańa iPhone satıp alǵanda eski telefonın tapsırıp, jeńillik alıw múmkinshiligin qolǵa kirgizdi. Bul baǵdarlama operatorlar dúkanlarına qaraǵanda Apple Dúkanlarınan iPhone satıp alatuǵın klientler sanın arttırıwǵa baǵdarlanǵan.<ref>{{Web deregi|url=http://mashable.com/2013/08/30/apple-iphone-trade-ins/|bet=Apple Rolls Out iPhone Trade-In Program Nationwide|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220901190052/https://mashable.com/archive/apple-iphone-trade-ins|arxivsáne=September 1, 2022|avtor=Fiegerman|at=Seth|sáne=September 1, 2013|jumıs=Mashable|qaralǵan sáne=September 1, 2013}}</ref> 2015-jılı Apple iPhone di jańalaw baǵdarlamasın ashıqladı, bul 24 aylıq lizing kelisimi bolıp, Fortune onı "iPhone iyeleriniń mobil operatorlar menen qarım-qatnasların ózgertiwi" dep táriyipledi.<ref>{{Web deregi|url=https://fortune.com/2015/09/15/apple-upgrade-iphone/|bet=Here's Why Apple Is Offering An iPhone Upgrade Plan|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230208045625/https://fortune.com/2015/09/15/apple-upgrade-iphone/|arxivsáne=February 8, 2023|til=en|jumıs=Fortune|qaralǵan sáne=October 18, 2022}}</ref>
=== Ońlawǵa jaramlılıq ===
[[Fayl:IPhone_6s_-_opened-92987.jpg|nobaý|iPhone 6s tiń ishki qurılısı; shep tárepi displeydi, oń tárepi apparatlıq úskeneler hám batareyanı óz ishine aladı.]]
Tek ǵana Apple Dúkanları hám Apple tárepinen tastıyıqlanǵan xızmet kórsetiw orayları Apple tárepinen haqıyqıy almastırıwlardı ámelge asırıwǵa ruqsat etilgen.<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT210321|bet=About genuine iPhone displays|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220805174620/https://support.apple.com/en-us/HT210321|arxivsáne=August 5, 2022|til=en|jumıs=Apple Support|qaralǵan sáne=June 1, 2021}}</ref> Apple úshinshi tárep tárepinen ońlawdı qıyınlastırıw ushın adımlar qoydı. iPhone komponentleri jelimlengen hám olardıń kópshiligi bir-birine jabıstırılǵan.<ref>{{Web deregi|url=http://theconversation.com/screwed-over-how-apple-and-others-are-making-it-impossible-to-get-a-cheap-and-easy-phone-repair-156871|bet=Screwed over: how Apple and others are making it impossible to get a cheap and easy phone repair|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221022115748/https://theconversation.com/screwed-over-how-apple-and-others-are-making-it-impossible-to-get-a-cheap-and-easy-phone-repair-156871|arxivsáne=October 22, 2022|avtor=Chugh|at=Ritesh|sáne=March 11, 2021|til=en|jumıs=The Conversation|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref> iPhone-lar tómen ońlaw bahaların aladı, biraz haqıyqıy bóleklerdi alıwdıń qıyınlıǵı hám hár bir ońlawdı ámelge asırıwdıń qıyınlıǵı sebepli.<ref>{{Web deregi|url=https://www.metrowestdailynews.com/story/business/2022/03/13/apple-laptops-cellphones-score-low-new-repairability-index/9451411002/|bet=Apple products get low marks in new repairability index|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221020104231/https://www.metrowestdailynews.com/story/business/2022/03/13/apple-laptops-cellphones-score-low-new-repairability-index/9451411002/|arxivsáne=October 20, 2022|avtor=Buskirk|at=Chris Van|til=en-US|jumıs=MetroWest Daily News|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref> Bul paydalanıwshılarǵa telefonların ońlaw ushın arzan variantlardı beriw maqsetinde ońlaw huqıqı háreketiniń payda bolıwına alıp keldi. Apple ońlaw huqıqı nızamshılıǵına qarsı lobbi alıp bardı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.vice.com/en/article/nz85y7/apple-is-lobbying-against-your-right-to-repair-iphones-new-york-state-records-confirm|bet=Apple Is Lobbying Against Your Right to Repair iPhones, New York State Records Confirm|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221020104232/https://www.vice.com/en/article/nz85y7/apple-is-lobbying-against-your-right-to-repair-iphones-new-york-state-records-confirm|arxivsáne=October 20, 2022|sáne=May 18, 2017|til=en|jumıs=www.vice.com|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref> [[Evropa Awqamı]], [[Ullı Britaniya|Ullıbritaniya]], hám [[Amerika Qurama Shtatları|AQSH]] qosılǵan bir neshe yurisdikciyalar ońlaw huqıqı nızamların engiziw maqsetin qoydı.
Burın Apple úy túymeleri almastırılǵannan keyin iPhone 6 modelleriniń islewine tosqınlıq etip, 53-qáte xabarın kórsetken; Apple bunı baǵdarlamalıq qáte dep atadı hám máseleni sheshiw ushın jańalanıw shıǵardı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macworld.co.uk/feature/what-is-iphone-error-53-3634865/|bet=Apple apologises, releases fix for iPhones bricked by Error 53|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220319075709/https://www.macworld.co.uk/feature/what-is-iphone-error-53-3634865/|arxivsáne=March 19, 2022|avtor=Macro|at=Ashleigh|sáne=July 26, 2018|jumıs=Macworld UK|qaralǵan sáne=April 20, 2021}}</ref> Touch ID sensorı bar iPhonelarda, úy túymesin Apple óz kalibrovka quralın ashıq etpegenligi sebepli, Touch ID funkciyasın joǵaltpay paydalanıwshılar yamasa ǵárezsiz ońlaw dúkanları tárepinen almastırıw múmkin emes.<ref>{{Web deregi|url=https://www.ifixit.com/Guide/iPhone+8+Plus+Home-Touch+ID+Sensor+Replacement/100950|bet=iPhone 8 Plus Home/Touch ID Sensor Replacement|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221020104232/https://www.ifixit.com/Guide/iPhone+8+Plus+Home-Touch+ID+Sensor+Replacement/100950|arxivsáne=October 20, 2022|sáne=December 13, 2017|til=en|jumıs=iFixit|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref>
Jaqında shıqqan modellerde, iPhone XR den baslap, eger batareya, displey yamasa kamera úshinshi tárep tárepinen almastırılsa, Apple Sazlawlar qosımshasında eskertiwler kórsetedi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2021/01/14/ios-14-4-non-genuine-camera-warning/|bet=iOS 14.4 Will Introduce Warning on iPhones With Non-Genuine Cameras|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220524173102/https://www.macrumors.com/2021/01/14/ios-14-4-non-genuine-camera-warning/|arxivsáne=May 24, 2022|sáne=January 14, 2021|til=en|jumıs=MacRumors|qaralǵan sáne=June 1, 2021}}</ref> Bunnan tısqarı, "haqıyqıy emes" dep belgilengen bólek anıqlanǵanda, True Tone yamasa batareya jaǵdayın ólshew sıyaqlı ayırım funkciyalar óshiriledi. iFixit kompaniyası, bólekti ońlawdı "tamamlaw" ushın menshik huqıqı bar, bultqa baylanısqan Sistema Konfiguraciya quralı talap etiletugınlıǵın atap ótedi, yaǵnıy haqıyqıy bólekti basqa haqıyqıy bólek penen almastırıw da, eger usı qural qollanılmasa, Apple dıń "haqıyqıy bólekler" tekseriwinen óte almaydı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.ifixit.com/News/45921/is-this-the-end-of-the-repairable-iphone|bet=Is This the End of the Repairable iPhone?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220826224329/https://www.ifixit.com/News/45921/is-this-the-end-of-the-repairable-iphone|arxivsáne=August 26, 2022|sáne=June 1, 2021|til=en|jumıs=iFixit|qaralǵan sáne=June 1, 2021}}</ref>
2022-jılı Apple óz-ózine xızmet kórsetiw ońlaw baǵdarlamasın iske qostı, bul hár qanday paydalanıwshıǵa bóleklerdi satıp alıwǵa, Apple dan ońlaw quralların jalǵa alıwǵa hám ońlaw qollanbaların alıwǵa múmkinshilik beredi. Baǵdarlama iFixit hám ońlaw jaqlawshıları tárepinen belgili dárejede maqtawǵa iye boldı, olar sonday-aq Apple bóleklerdi jetkerip beriw ústinen qadaǵalawdı saqlap qalǵanlıǵın sın kóz benen atap ótti.<ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2022/04/27/ifixit-praises-apple-self-service-repair-program-but-says-it-falls-short-of-right-to-repair-goals/|bet=iFixit praises Apple Self Service Repair program, but says it falls short of Right to Repair goals|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221021012506/https://9to5mac.com/2022/04/27/ifixit-praises-apple-self-service-repair-program-but-says-it-falls-short-of-right-to-repair-goals/|arxivsáne=October 21, 2022|avtor=Adorno|at=José|sáne=April 27, 2022|til=en-US|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://spectrum.ieee.org/right-to-repair-apple|bet=Apple Fixes Its DIY Repair Stance|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221020104237/https://spectrum.ieee.org/right-to-repair-apple|arxivsáne=October 20, 2022|sáne=December 7, 2021|til=en|jumıs=IEEE Spectrum|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref>
== Qupıyalıq ==
=== Baqlawdıń aldın alıw ===
Apple 2021-jılı áprel ayında iOS 14.5 penen birge Qosımsha Izlewdi Ashıqlıq (App Tracking Transparency, ATT) funkciyasın tanıstırdı. ATT qosımshalardan paydalanıwshını basqa qosımshalar hám veb-saytlar boyınsha izlewge ruqsat beriw aldınan anıq ruqsat sorawdı talap etedi. Eger paydalanıwshı bas tartsa, qosımsha Apple dıń Járiyalaw ushın Identifikatorına (Identifier for Advertisers, IDFA) kire almaydı, bul identifikator jeke reklamalardı kórsetiw ushın qollanıladı. <ref>{{Web deregi|url=https://www.macworld.com/article/344420/app-tracking-transparency-privacy-ad-tracking-iphone-ipad-how-to-change-settings.html|bet=What is App Tracking Transparency and how do you block app tracking?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221019201249/https://www.macworld.com/article/344420/app-tracking-transparency-privacy-ad-tracking-iphone-ipad-how-to-change-settings.html|arxivsáne=October 19, 2022|avtor=Cross|at=Jason|sáne=April 29, 2021|til=en|jumıs=Macworld|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}</ref> ATT qosımshanıń óz ishindegi paydalanıwshı háreketine tiykarlanǵan jeke járiyalawlardıń aldın almaydı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.numerama.com/tech/707374-tout-comprendre-a-lapp-tracking-transparency-loutil-dapple-pour-brouiller-le-pistage-publicitaire.html|bet=App Tracking Transparency : tout savoir sur le contrôle du suivi publicitaire d'Apple|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221019201245/https://www.numerama.com/tech/707374-tout-comprendre-a-lapp-tracking-transparency-loutil-dapple-pour-brouiller-le-pistage-publicitaire.html|arxivsáne=October 19, 2022|avtor=Bechade|at=Corentin|sáne=April 30, 2021|til=fr-FR|jumıs=Numerama|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}</ref> Bul funkciya ayırımlar tárepinen, sonıń ishinde Facebook tárepinen, básekige qarsı dep sın etildi, onıń akciyaları usı funkciya iske túskennen keyin 26% tómenledi.<ref>{{Web deregi|url=https://finance.yahoo.com/news/how-apple-app-tracking-transparency-works-162225922-220141435.html|bet=What to know about the Apple privacy changes that crushed Facebook parent Meta|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221019201249/https://finance.yahoo.com/news/how-apple-app-tracking-transparency-works-162225922-220141435.html|arxivsáne=October 19, 2022|avtor=Howley|at=Daniel|sáne=February 3, 2022|til=en-US|jumıs=Yahoo Finance|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}</ref> Apple óz qosımshaların óziniń izlewge qarsı ilajlarınan azat etedi, bul Franciya hám Germaniya húkimetleri tárepinen monopoliyaǵa qarsı tergew alıp barıwǵa alıp keldi.
=== Orındı (jaylasıwdı) baqlawǵa baylanıslı daw ===
2010-jılı iyul ayında Apple iPhone paydalanıwshılarınıń GPS koordinataların hám jaqın átiraptaǵı Wi-Fi tarmaqların kúnine eki ret jıynaytuǵınlıǵın málimledi; Wall Street Journal gazetasınıń izertlewi Google dıń [[Android]] sisteması bul maǵlıwmatlardı "saatına bir neshe ret" jiberetuǵınlıǵın anıqladı.<ref>{{Web deregi|url=http://markey.house.gov/docs/applemarkeybarton7-12-10.pdf|bet=Apple Inc.'s Response to Request for Information Regarding Its Privacy Policy and Location-Based Services|arxivurl=https://web.archive.org/web/20101208141602/http://markey.house.gov/docs/applemarkeybarton7-12-10.pdf|arxivsáne=December 8, 2010|avtor=Sewell|at=Bruce|sáne=July 12, 2010|jumıs=|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}</ref>
2010-jılı sentyabr ayında kriminalistika eksperti Kristofer Vans "consolidated.db" dep atalatuǵın jasırın shifrlanbaǵan fayl taptı, onda iPhone paydalanıwshılarınıń jaylasıwları haqqında jazba bar edi.<ref>{{Web deregi|url=http://blog.csvance.com/?p=39|bet=iPhone iOS4 GPS Data|arxivurl=https://web.archive.org/web/20101009004414/http://blog.csvance.com/?p=39|arxivsáne=October 9, 2010|avtor=Vance|at=Christopher|sáne=October 9, 2010|jumıs=Cellular.Sherlock|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}</ref><ref name="Keizer">{{Web deregi|url=https://www.computerworld.com/article/2507868/apple-faces-questions-from-congress-about-iphone-tracking.html|bet=Apple faces questions from Congress about iPhone tracking|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221019214406/https://www.computerworld.com/article/2507868/apple-faces-questions-from-congress-about-iphone-tracking.html|arxivsáne=October 19, 2022|avtor=Keizer|at=Gregg|sáne=April 21, 2011|til=en|jumıs=Computerworld|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}</ref> Bul fayl 2010-jılı iyun ayındaǵı iOS 4 jańalanıwı menen qosılǵan, biraq iOS tıń aldınǵı versiyaları usıǵan uqsas maǵlıwmatlardı "h-cells.plist" dep atalatuǵın faylda saqlaǵan.<ref>{{Cite news|last=Rooney|first=Ben|date=April 21, 2011|title=Apple New Secret Tracking File Neither New Nor Secret|url=https://www.wsj.com/articles/BL-TEB-2446|access-date=October 20, 2022}}</ref> 2011-jılı 20-aprelde The Guardian gazetası Alasder Allan hám Pit Varden alıp barǵan izertlewdi járiyaladı, olar iPhone ǵa fizikalıq kiriwi bar hár qanday adam onıń iyesiniń sońǵı jıl ishindegi jaylasıwı (jaylasqan ornı) hám qozǵalısları haqqında tolıq jazbanı ala alatuǵınlıǵın anıqladı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.theguardian.com/technology/2011/apr/20/iphone-tracking-prompts-privacy-fears|bet=iPhone keeps record of everywhere you go|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221019214520/https://www.theguardian.com/technology/2011/apr/20/iphone-tracking-prompts-privacy-fears|arxivsáne=October 19, 2022|avtor=Arthur|at=Charles|sáne=April 20, 2011|til=en|jumıs=[[The Guardian]]|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}</ref> Bunnan tısqarı, fayl [[iTunes]] arqalı iPhone sinxronlastırılǵan hár qanday kompyuterge avtomatik túrde kóshirme islegen.<ref>{{Web deregi|url=http://radar.oreilly.com/2011/04/apple-location-tracking.html|bet=Got an iPhone or 3G iPad? Apple is recording your moves|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221019214411/http://radar.oreilly.com/2011/04/apple-location-tracking.html|arxivsáne=October 19, 2022|avtor=Allan|at=Alasdair|til=en-US|jumıs=O'Reilly Radar|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}</ref> Wall Street Journal gazetasınıń izertlewi paydalanıwshılardıń jaylasıwı jaylasıw xızmetleri óshirilgende de saqlanatuǵınlıǵın anıqladı.<ref>{{Web deregi|url=http://online.wsj.com/article/SB10001424052748704123204576283580249161342.html|bet=IPhone Stored Location Even if Disabled|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130927220036/http://online.wsj.com/article/SB10001424052748704123204576283580249161342.html|arxivsáne=September 27, 2013|avtor=Valentino-DeVries|at=Jennifer|sáne=April 25, 2011|til=en-US|jumıs=WSJ|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}</ref> Bul qarsılıq AQSH kongress tekseriwine hám FCC tergew alıp barıwına alıp keldi,<ref name="Keizer" /> hám media tárepinen "Locationgate" dep ataladı.<ref name=":8">{{Web deregi|url=https://fortune.com/2011/04/27/locationgate-was-a-bug-says-apple/|bet=LocationGate was a "bug," says Apple|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221019214408/https://fortune.com/2011/04/27/locationgate-was-a-bug-says-apple/|arxivsáne=October 19, 2022|avtor=Elmer-Dewitt|at=Philip|sáne=April 27, 2011|til=en|jumıs=Fortune|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}</ref>
Apple 2011-jılı 27-áprelde juwap berdi, bul maǵlıwmatlar jaqın átiraptaǵı Wi-Fi noqatları hám uyalı baylanıs minaraların keshlewshi yadta saqlawda qollanılatuǵınlıǵın, bul arqalı jaylasıwdı anıqlaw tezligi hám dálligin jaqsılaytuǵınlıǵın bildirdi. Kompaniya sonday-aq, ornalasıw xızmetleri óshirilgende de ornalasıwlar jıynalatuǵınlıǵı hám bir jıldan artıq waqıt saqlanatuǵınlıǵı qátelikler ekenligin málimledi.<ref name=":8">{{Web deregi|url=https://fortune.com/2011/04/27/locationgate-was-a-bug-says-apple/|bet=LocationGate was a "bug," says Apple|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221019214408/https://fortune.com/2011/04/27/locationgate-was-a-bug-says-apple/|arxivsáne=October 19, 2022|avtor=Elmer-Dewitt|at=Philip|sáne=April 27, 2011|til=en|jumıs=Fortune|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFElmer-Dewitt2011">Elmer-Dewitt, Philip (April 27, 2011). [https://fortune.com/2011/04/27/locationgate-was-a-bug-says-apple/ "LocationGate was a "bug," says Apple"]. ''Fortune''. [https://web.archive.org/web/20221019214408/https://fortune.com/2011/04/27/locationgate-was-a-bug-says-apple/ Archived] from the original on October 19, 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 19,</span> 2022</span>.</cite></ref> Apple iOS ushın jańalanıw shıǵardı (4.3.3 versiyası, yamasa CDMA iPhone 4 ushın 4.2.8), bul jańalanıw kesh kólemin kemeytti, onı shifrladı, [[iTunes]] ta kóshirme islewdi toqtattı hám ornalasıw xızmetleri óshirilgende onı tolıǵı menen óshirdi. Soǵan qaramastan, 2014-jılı iyul ayında mámleketlik China Central Television kanalında berilgen esabatta iPhone izlew "milliy qáwipsizlik máselesi" dep ataladı.<ref name="iPhoneChina">{{Cite news|title=Influential China TV alleges iPhone exposing 'state secrets'|url=http://www.beijingnews.net/index.php/sid/223727225/scat/3a8a80d6f705f8cc/ht/Influential-China-TV-alleges-iPhone-exposing-state-secrets|access-date=July 10, 2014}}</ref>
Házirgi waqıtta, iPhone lar paydalanıwshılardıń qay jerde bolǵanlıǵın, olardıń kelgen hám ketken waqıtların anıq kórsetip jazıp baratuǵın "Jiyi orınlar" bazasın óz ishine aladı, bul maǵlıwmatlardıń sudta paydalanılıwı múmkinligi qorqınıshlardı tuwdırmaqta.<ref>{{Web deregi|url=https://www.newsweek.com/your-iphone-knows-exactly-where-youve-been-and-how-long-you-spent-there-249475|bet=iPhone Feature Tracks Your Movement, Learns Your 'Home'|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221019215429/https://www.newsweek.com/your-iphone-knows-exactly-where-youve-been-and-how-long-you-spent-there-249475|arxivsáne=October 19, 2022|sáne=May 2, 2014|til=en|jumıs=Newsweek|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}</ref> Bul funkciyanı óshirip qoyıwǵa boladı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.buzzfeed.com/jimwaterson/your-iphone-knows-exactly-where-youve-been-and-this-is-how-t|bet=Your iPhone Knows Exactly Where You've Been And This Is How To See It|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220323201034/https://www.buzzfeed.com/jimwaterson/your-iphone-knows-exactly-where-youve-been-and-this-is-how-t|arxivsáne=March 23, 2022|avtor=Waterson|at=Jim|sáne=April 29, 2014|til=en-gb|jumıs=BuzzFeed News|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}</ref>
=== Bala qáwipsizligi boyınsha kelispewshilik ===
2021-jılı avgust ayında Apple iCloud Photos ta balalardı paydalanıw súwretlerin izlew ("NeuralHash" dep atalatuǵın algoritm arqalı) hám iPhone lardı qollanatuǵın balalar jibergen hám alǵan ashıq-shashıq súwretlerdi filtrlew ("Conversation Safety" dep ataladı) boyınsha jobaların járiyaladı, bul joba sol jılı keyinirek iske asırılıwı kerek edi. 90 nan aslam siyasat hám adam huqıqları toparları eki funkciyanı da áshkaralaw ushın ashıq xat jazdı. Apple dıń NeuralHash tı bultta emes, al qurılmanıń ózinde ámelge asırıw jobası EFF hám qáwipsizlik ekspertlerin bunı basqa túrdegi mazmundı anıqlawǵa keńeytiliw múmkinligi bolǵan "artqı esik" dep atawǵa alıp keldi hám paydalanıwshılardıń jeke qupıyalıǵın azaytatuǵınlıǵın ayttı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.eff.org/deeplinks/2021/08/apples-plan-think-different-about-encryption-opens-backdoor-your-private-life|bet=Apple's Plan to "Think Different" About Encryption Opens a Backdoor to Your Private Life|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221018221139/https://www.eff.org/deeplinks/2021/08/apples-plan-think-different-about-encryption-opens-backdoor-your-private-life|arxivsáne=October 18, 2022|avtor=Portnoy|at=India McKinney and Erica|sáne=August 5, 2021|til=en|jumıs=Electronic Frontier Foundation|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref> Apple bul sistemanı "nadurıs túsinilgen" dep ayttı,<ref>{{Web deregi|url=https://www.macworld.com/article/352875/ios-15-csam-scanning-icloud-photos-messages-siri-search-faq.html|bet=Apple CSAM detection: Conversation Safety for Messages is coming to the UK|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221020085924/https://www.macworld.com/article/352875/ios-15-csam-scanning-icloud-photos-messages-siri-search-faq.html|arxivsáne=October 20, 2022|avtor=Simon|at=Michael|sáne=April 21, 2022|til=en|jumıs=Macworld|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref> biraq 2022-jılı dekabr ayında súwretti skanerlew funkciyasınıń hesh qashan ámelge asırılmaytuǵınlıǵın járiyaladı. Ekinshi funkciya, Conversation Safety, iOS 15.2 ge qosıldı.<ref>{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2021/11/09/apple-safety-feature-messages/|bet=iOS 15.2 includes Apple's new safety feature for kids in Messages|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221020085913/https://techcrunch.com/2021/11/09/apple-safety-feature-messages/|arxivsáne=October 20, 2022|avtor=Malik|at=Aisha|sáne=November 9, 2021|til=en-US|jumıs=TechCrunch|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref>
== Qáwipsizlik ==
Ayırım qáwipsizlik ekspertleri [[Apple Inc.|Apple]] [[IOS|iOS]] tı [[Android]] qa salıstırǵanda kóbirek tarqalǵan zıyanlı baǵdarlamalardıń hújiminen qorǵanıwǵa qábiletli dep esaplaydı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.barrons.com/articles/android-vs-ios-are-iphones-really-safer-1496254475|bet=Android vs. iOS: Are iPhones Really Safer?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230111154806/https://gum.criteo.com/syncframe?origin=publishertag&topUrl=www.barrons.com&gdpr=0&gdpr_consent=|arxivsáne=January 11, 2023|avtor=Bary|at=Emily|til=en-US|jumıs=[[Barron's (newspaper)|Barron's]]|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref> Mobil zıyanlı baǵdarlamalardıń tek 1% ten azı iOS tı kózleydi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macworld.com/article/672485/do-iphones-get-viruses.html|bet=Do iPhones get viruses? We bust the myths|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230111154749/https://www.macworld.com/article/672485/do-iphones-get-viruses.html|arxivsáne=January 11, 2023|til=en|jumıs=Macworld|qaralǵan sáne=October 20, 2022}}</ref>
== Qabıl etiw hám miyras ==
Túpnusqa iPhone "revolyuciyalıq" "áhmiyetli jańalıq bolǵan portativ kompyuter", hám "házirge shekem islengen eń jaqsı telefon" dep táriyiplengen. Házir ol Apple dıń eń kóp satılatuǵın ónimi bolıp, 2011-jılǵa kelip Apple dı dúnyadaǵı eń qunlı bahaǵa bahalanǵan ashıq sawda kompaniyalarınıń biri bolıwına járdem bergeni ushın maqtawǵa ılayıq dep esaplanadı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.bloomberg.com/news/2011-08-09/apple-rises-from-near-bankruptcy-to-become-most-valuable-company.html|bet=Apple Surpasses Exxon as World's Most Valuable Company Before Retreating|arxivurl=https://web.archive.org/web/20110810082324/http://www.bloomberg.com/news/2011-08-09/apple-rises-from-near-bankruptcy-to-become-most-valuable-company.html|arxivsáne=August 10, 2011|avtor=Satariano|at=Adam|sáne=August 10, 2011|jumıs=[[Bloomberg News]]|qaralǵan sáne=May 28, 2017}}</ref> Keyingi modeller de maqtaw hám sıylıqlarǵa iye boldı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2022/09/27/iphone-14-pro-max-best-smartphone-display/|bet=iPhone 14 Pro Max Earns Best Smartphone Display Award, Replacing iPhone 13 Pro Max|avtor=Clover|at=Juli|sáne=September 27, 2022|til=en|jumıs=MacRumors|qaralǵan sáne=October 11, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.trustedreviews.com/news/trusted-reviews-awards-the-iphone-12-pro-max-is-2021s-best-camera-phone-4171979|bet=Trusted Reviews Awards: The iPhone 12 Pro Max is 2021's Best Camera Phone|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221013201553/https://www.trustedreviews.com/news/trusted-reviews-awards-the-iphone-12-pro-max-is-2021s-best-camera-phone-4171979|arxivsáne=October 13, 2022|avtor=Stevenson|at=Alastair|sáne=October 11, 2021|til=en|jumıs=Trusted Reviews|qaralǵan sáne=October 11, 2022}}</ref>
iPhone shıqqanǵa shekem, smartfonlar tiykarınan xabar jazıw, qońıraw etiw hám elektron pochta ushın paydalanılatuǵın edi; quramalıraq funkciyalardı kishkene ekranda paydalanıw qıyın hám qolaysız edi. Olar ushın baǵdarlama islep shıǵıw da qıyın edi hám olarda [[App Store]] (2008-jılı shıǵarılǵan) sıyaqlı rawajlanǵan qosımshalar ekosisteması joq edi.<ref name="Symbian_collapse">{{Web deregi|url=http://pixelstech.net/article/1359363948_Why_does_Symbian_collapse_|bet=Why does Symbian collapse?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220320044718/https://www.pixelstech.net/article/1359363948-Why-does-Symbian-collapse|arxivsáne=March 20, 2022|baspaxana=Pixelstech.net|qaralǵan sáne=June 13, 2013}}</ref><ref>{{Cite news|last=Streitfeld|first=David|title=As Boom Lures App Creators, Tough Part Is Making a Living|url=https://www.nytimes.com/2012/11/18/business/as-boom-lures-app-creators-tough-part-is-making-a-living.html|access-date=April 2, 2013|newspaper=The New York Times|date=November 17, 2012}}</ref> Kóp telefonlar mobil baylanıs operatorları tárepinen qattı ózgertilgen edi, bul funkciyalardıń bóliniwine alıp keldi hám bul telefonlardıń rawajlanǵan baǵdarlama platformasına aylanıwına tosqınlıq etti.<ref>{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/staff/2007/07/let-a-million-iphones-bloom/|bet=Let a million iPhones bloom|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220319075713/https://arstechnica.com/staff/2007/07/let-a-million-iphones-bloom/|arxivsáne=March 19, 2022|avtor=Siracusa|at=John|sáne=July 2, 2007|jumıs=[[Ars Technica]]|qaralǵan sáne=March 23, 2017}}</ref> Buǵan qarama-qarsı, Apple dıń iPhone SDK sı kóp sanlı API-lardı usındı, mobil baǵdarlama islep shıǵarıwdı ádewir jeńillestirdi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macstories.net/stories/the-initial-iphone-sdk/|bet=The Initial iPhone SDK|avtor=Hackett|at=Stephen|sáne=March 15, 2018|til=en-US|jumıs=MacStories|qaralǵan sáne=October 11, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/gadgets/2017/06/iphone-sdk/|bet=A touch of Cocoa: Inside the original iPhone SDK|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221013201802/https://arstechnica.com/gadgets/2017/06/iphone-sdk/|arxivsáne=October 13, 2022|avtor=Timmer|at=John|sáne=June 28, 2017|til=en-us|jumıs=Ars Technica|qaralǵan sáne=October 11, 2022}}</ref>
Keyingi iPhone modelleri kóp sanlı ıqlasbentlerdiń qızıǵıwshılıǵın oyattı, kóp sanlı buyırtpa beriwshiler satıwǵa shıǵarılǵan kúni Apple dúkanları aldında gezekke turıp kútken.<ref>{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2013/09/20/apples-iphone-5s-and-5c-launch-draws-big-crowds-including-biggest-ever-line-at-nyc-flagship-store/|bet=Apple's iPhone 5s And 5c Launch Draws Big Crowds, Including Biggest Ever Line at NYC Flagship Store|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220901190044/https://techcrunch.com/2013/09/20/apples-iphone-5s-and-5c-launch-draws-big-crowds-including-biggest-ever-line-at-nyc-flagship-store/|arxivsáne=September 1, 2022|avtor=Etherington|at=Darrell|sáne=September 20, 2013|baspaxana=[[TechCrunch]]|qaralǵan sáne=March 23, 2017}}</ref> 2021-jılǵa kelip, iPhone basqa smartfonlarǵa salıstırǵanda brendke sadıqlıqtıń eń joqarı dárejesin kórsetken.<ref>{{Web deregi|url=https://appleinsider.com/articles/21/10/29/apple-has-most-loyal-smartphone-customers-in-us-study-finds|bet=Apple has most loyal smartphone customers in US, study finds|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221012082620/https://appleinsider.com/articles/21/10/29/apple-has-most-loyal-smartphone-customers-in-us-study-finds|arxivsáne=October 12, 2022|sáne=October 29, 2021|til=en|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref>
iPhone nıń tabısı [[Nokia]], BlackBerry hám Motorola sıyaqlı aldıńǵı jetekshilerdiń qulawına alıp keldi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.investopedia.com/news/three-companies-iphone-killed/|bet=Three Companies the iPhone Killed|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221011185759/https://www.investopedia.com/news/three-companies-iphone-killed/|arxivsáne=October 11, 2022|avtor=Hankin|at=Aaron|sáne=June 25, 2019|til=en|jumıs=Investopedia|qaralǵan sáne=October 11, 2022}}</ref> RIM, Symbian hám [[Microsoft]] kompaniyaları Maemo, Windows Phone hám BlackBerry 10 sıyaqlı iPhone menen básekelesiw ushın házirgi zaman operaciyalıq sistemaların islep shıǵıwǵa háreket etti; biraq olardıń barlıǵı sátsiz boldı. [[Google]] kompaniyası óz Android joybarın qaytadan baslaw arqalı jetiskenlikke eristi, hám onı mobil baylanıs operatorları hám telefon apparatların islep shıǵarıwshılar tárepinen keń kólemde qabıl etiliw ushın joybarlastırdı.<ref>{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/gadgets/2015/08/waiting-for-androids-inevitable-security-armageddon/|bet=Waiting for Android's inevitable security Armageddon|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170312065601/https://arstechnica.com/gadgets/2015/08/waiting-for-androids-inevitable-security-armageddon/|arxivsáne=March 12, 2017|avtor=Amadeo|at=Ron|sáne=August 6, 2015|til=en-us|jumıs=Ars Technica|qaralǵan sáne=October 11, 2022}}</ref> Búgingi kúnde, dúnya boyınsha qollanılatuǵın smartfonlardıń 99% in iOS hám Android quraydı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.statista.com/statistics/272698/global-market-share-held-by-mobile-operating-systems-since-2009/|bet=Global mobile OS market share 2012–2022|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221011192809/https://www.statista.com/statistics/272698/global-market-share-held-by-mobile-operating-systems-since-2009/|arxivsáne=October 11, 2022|til=en|jumıs=Statista|qaralǵan sáne=October 11, 2022}}</ref>
=== Satıw ===
<div class="floatright">
<timeline>
ImageSize=width:270 height:400
PlotArea=left:60 bottom:51 top:10 right:16
AlignBars=justify
Period=from:0 till:250
TimeAxis=orientation:horizontal
Colors=
id:gray value:gray(0.5)
id:line1 value:gray(0.9)
id:line2 value:gray(0.7)
ScaleMajor=unit:year increment:50 start:0 gridcolor:line2
ScaleMinor=unit:year increment:50 start:0 gridcolor:line1
BarData=
bar:2007 text:2007
bar:2008 text:2008
bar:2009 text:2009
bar:2010 text:2010
bar:2011 text:2011
bar:2012 text:2012
bar:2013 text:2013
bar:2014 text:2014
bar:2015 text:2015
bar:2016 text:2016
bar:2017 text:2017
bar:2018 text:2018
bar:2019 text:2019
bar:2020 text:2020
bar:2021 text:2021
bar:2022 text:2022
bar:2023 text:2023
PlotData=
color:tan1 width:10
bar:2007 from:start till:1.3 text:1.3
bar:2008 from:start till:11.6 text:11.6
bar:2009 from:start till:20.7 text:20.7
bar:2010 from:start till:39.9 text:39.9
bar:2011 from:start till:72.2 text:72.2
bar:2012 from:start till:125 text:125
bar:2013 from:start till:150 text:150
bar:2014 from:start till:169 text:169
bar:2015 from:start till:231 text:231
bar:2016 from:start till:211 text:211
bar:2017 from:start till:216 text:216
bar:2018 from:start till:217 text:217
bar:2019 from:start till:185 text:185
bar:2020 from:start till:189 text:189
bar:2021 from:start till:238 text:238
bar:2022 from:start till:239 text:239
bar:2023 from:start till:223 text:223
TextData=
pos:(50,16) textcolor:gray fontsize:M text:iPhone sales worldwide (million)
TextData=
pos:(50,1) textcolor:gray fontsize:M text:Source: Apple/IDC
</timeline></div>[[Stiv Jobs|Stiv Djobstıń]] dáslepki maqseti 2008-jılı telefon bazarınıń 1% in iyelew edi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/tech/mobile/steve-jobs-knew-iphone-would-be-iconic-more-than-2-billion-phones-later-he-was-right/|bet=Steve Jobs Knew iPhone Would Be Iconic. More Than 2 Billion Phones Later, He Was Right|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221018155551/https://www.cnet.com/tech/mobile/steve-jobs-knew-iphone-would-be-iconic-more-than-2-billion-phones-later-he-was-right/|arxivsáne=October 18, 2022|avtor=Guglielmo|at=Connie|til=en|jumıs=CNET|qaralǵan sáne=October 19, 2022}}</ref> [[Apple Inc.|Apple]] kompaniyası dáslepki iPhone nıń 6.1 million danasın 2007-jıldıń 3-shereginen 2008-jıldıń 4-sheregin qamtıǵan aralıqta, al iPhone 3G diń 11.3 million danasın 2008-jıldıń 4-sheregi menen 2009-jıldıń 1-sheregin qamtıǵan aralıqta sattı. 2008-jılı iPhone dúnyajúzilik mobil telefon bazarınıń 1.1% in,<ref>{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/gadgets/2009/01/iphone-passes-1-percent-goal-for-2008-looking-good-for-2009/|bet=iPhone passes 1 percent goal for 2008, looking good for 2009|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220814203007/https://arstechnica.com/gadgets/2009/01/iphone-passes-1-percent-goal-for-2008-looking-good-for-2009/|arxivsáne=August 14, 2022|avtor=Foresman|at=Chris|sáne=January 30, 2009|jumıs=Ars Technica|qaralǵan sáne=September 24, 2020}}</ref> al smartfon bazarınıń 8.2% in iyeledi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2010/02/23/gartner-iphone-sales-double-in-2009-as-apple-claims-third-place-in-smartphone-sales/|bet=Gartner: iPhone Sales Double in 2009 as Apple Claims Third Place in Smartphone Sales|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220814203007/https://www.macrumors.com/2010/02/23/gartner-iphone-sales-double-in-2009-as-apple-claims-third-place-in-smartphone-sales/|arxivsáne=August 14, 2022|avtor=Slivka|at=Eric|sáne=February 23, 2010|jumıs=MacRumors|qaralǵan sáne=September 24, 2020}}</ref> Usı waqıt aralıǵında ol [[Arqa Amerika|Arqa Amerikada]] tez áhmiyetke iye bola basladı hám 2009-jılı [[Amerika Qurama Shtatları|AQSHta]] bazar úlesine qaray BlackBerry den keyin ekinshi orındı iyeledi;<ref>{{Web deregi|url=https://money.cnn.com/2009/08/12/technology/blackberry_research_in_motion.fortune/index.htm|bet=Research in Motion battles BlackBerry's competitors|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221208084753/https://money.cnn.com/2009/08/12/technology/blackberry_research_in_motion.fortune/index.htm|arxivsáne=December 8, 2022|avtor=Hempel|at=Jessi|sáne=August 17, 2009|jumıs=CNN Money|qaralǵan sáne=January 4, 2023}}</ref> 2010-jılı iPhone 3GS AQSHtaǵı eń kóp satılǵan smartfon boldı, bul iPhone qurılmasınıń usı bazarda birinshi ret joqarı orındı iyelewi edi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.independent.co.uk/tech/top-10-mobile-phones-in-the-us-in-2010-2168707.html|bet=Top 10 Mobile phones in the US in 2010|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230104171909/https://www.independent.co.uk/tech/top-10-mobile-phones-in-the-us-in-2010-2168707.html|arxivsáne=January 4, 2023|sáne=December 24, 2010|til=en|jumıs=The Independent|qaralǵan sáne=January 4, 2023}}</ref>
iPhone satıwları onıń shıǵarılǵan waqtınan baslap 2016-jıldıń 2-sheregine shekem úziliksiz jıldan-jılǵa ósip bardı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.anandtech.com/show/10283/apple-announces-q2-fiscal-year-2016-results-iphone-sales-slowed-but-services-gain|bet=Apple Announces Q2 Fiscal Year 2016 Results: iPhone Sales Slowed But Services Gain|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211118121418/https://www.anandtech.com/show/10283/apple-announces-q2-fiscal-year-2016-results-iphone-sales-slowed-but-services-gain|arxivsáne=November 18, 2021|avtor=Howse|at=Brett|jumıs=www.anandtech.com|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://sixcolors.com/post/2016/04/apple-q2-2016-results-going-down/|bet=Apple Q2 2016 results: Going down!|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221012082613/https://sixcolors.com/post/2016/04/apple-q2-2016-results-going-down/|arxivsáne=October 12, 2022|avtor=Snell|at=Jason|sáne=April 26, 2016|til=en-us|jumıs=Six Colors|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref> iPhone 2008-jıldıń 4-shereginde qısqa waqıtqa BlackBerry den ozıp ketti,<ref>{{Web deregi|url=http://www.appleinsider.com/articles/08/10/21/apple_iphone_3g_sales_surpass_rims_blackberry.html|bet=Apple iPhone 3G sales surpass RIM's Blackberry|arxivurl=https://web.archive.org/web/20081022214401/http://www.appleinsider.com/articles/08/10/21/apple_iphone_3g_sales_surpass_rims_blackberry.html|arxivsáne=October 22, 2008|sáne=October 21, 2008|baspaxana=[[AppleInsider]]|qaralǵan sáne=October 22, 2008}}</ref> al 2010-jıldıń 3-shereginen baslap onnan tolıq ozdı.<ref name=":5">{{Web deregi|url=https://www.statista.com/statistics/271490/quarterly-global-smartphone-shipments-by-vendor/|bet=Global smartphone shipments by vendor 2009–2022|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221012082612/https://www.statista.com/statistics/271490/quarterly-global-smartphone-shipments-by-vendor/|arxivsáne=October 12, 2022|sáne=August 24, 2022|til=en|jumıs=Statista|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref> 2011-jılǵa kelip, Apple dúnya júzi boyınsha 100 million iPhone sattı, hám uzaq waqıt dawamında jetekshi bolǵan Nokia nı artqa taslaw menen, dúnyadaǵı eń iri mobil telefon satıwshısına aylandı. 2012-jıldıń 1-sheregi Apple kompaniyasınıń tariyxındaǵı eń jaqsı kvartal tabısı bolıp, kompaniya tabıslarınıń 53% i iPhone satıwlarınan keldi.<ref name="Jordan">{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2012/01/26/iphone-average-selling-price-remains-steady-even-with-free-3gs-offer/|bet=iPhone Average Selling Price Remains Steady Even With Free 3GS Offer|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220319195915/https://www.macrumors.com/2012/01/26/iphone-average-selling-price-remains-steady-even-with-free-3gs-offer/|arxivsáne=March 19, 2022|avtor=Jordan|at=Golson|sáne=January 26, 2012|baspaxana=MacRumors|qaralǵan sáne=September 6, 2012}}</ref> Telefon satıwları kúshli máwsimlik xarakterge iye bolıp, bayram máwsiminde (Apple dıń 1-sheregi) eń joqarı kórsetkishke jetedi. 2022-jıldıń 1-shereginde iPhone 13 tiń shıǵarılıwı menen Apple waqtınsha Samsung ten ozıp ketti, 84.9 million dana jóneltilgen bolsa, Samsung 68.9 million dana jóneltti. Kóp sherekler dawamında, Apple birlikler boyınsha ekinshi eń iri smartfon satıwshısı bolıp keldi.<ref name=":5" /> Apple 2023-jıldıń 24-sentyabrinde juwmaqlanǵan finanslıq jılında 223 million iPhone sattı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2022/10/apple-reports-fourth-quarter-results/|bet=Apple Reports Fourth Quarter Results|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221027203215/https://www.apple.com/newsroom/2022/10/apple-reports-fourth-quarter-results/|arxivsáne=October 27, 2022|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=November 14, 2023}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://de.statista.com/statistik/daten/studie/203584/umfrage/absatz-von-apple-iphones-seit-dem-geschaeftsjahr-2007/|bet=iPhone-Verkaufszahlen weltweit bis 2023|arxivurl=https://web.archive.org/web/20231114154109/https://de.statista.com/statistik/daten/studie/203584/umfrage/absatz-von-apple-iphones-seit-dem-geschaeftsjahr-2007/|arxivsáne=November 14, 2023|til=de|jumıs=Statista|qaralǵan sáne=November 14, 2023}}</ref>
Búgingi kúnde Samsung hám Apple smartfon bazarın basqarıp tur, dúnya júzlik bazar úlesi sáykes túrde 21.8% hám 15.6% ti quraydı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.statista.com/statistics/216459/global-market-share-of-apple-iphone/|bet=Apple iPhone market share 2007–2022|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221007045228/https://www.statista.com/statistics/216459/global-market-share-of-apple-iphone/|arxivsáne=October 7, 2022|sáne=August 24, 2022|til=en|jumıs=Statista|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref> Apple diń kishi assortimenti sebepli, Apple kóbinese eń kóp satılǵan smartfon modelleri diziminde basım orındı iyeleydi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.counterpointresearch.com/global-top-10-smartphones-2021/|bet=Apple Captures 7 Spots in 2021 List for Global Top 10 Smartphones|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220308162002/https://www.counterpointresearch.com/global-top-10-smartphones-2021/|arxivsáne=March 8, 2022|avtor=Chauhan|at=Karn|sáne=March 8, 2022|til=en-US|jumıs=Counterpoint Research|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.phonearena.com/news/iphone-13-world-best-selling-phone-q1-2022_id140285|bet=The iPhone 13 and 13 Pro Max were the world's best-selling phones in Q1|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220927002902/https://www.phonearena.com/news/iphone-13-world-best-selling-phone-q1-2022_id140285|arxivsáne=September 27, 2022|avtor=Swingle|at=Joshua|sáne=May 19, 2022|til=en-US|jumıs=Phone Arena|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref> Tómenirek bazar úlesine qaramastan, iPhone nıń joqarı bahalı jaylasıwı onıń dúnya júzlik smartfon tabısınıń derlik yarımın,<ref>{{Web deregi|url=https://www.counterpointresearch.com/global-smartphone-revenue-hits-record-450-billion-2021-apple-captures-highest-ever-share-q4-2021/|bet=Global Smartphone Revenue Hits Record ~$450 Billion in 2021; Apple Captures Highest Ever Share in Q4 2021|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221012082620/https://www.counterpointresearch.com/global-smartphone-revenue-hits-record-450-billion-2021-apple-captures-highest-ever-share-q4-2021/|arxivsáne=October 12, 2022|sáne=February 25, 2022|til=en-US|jumıs=Counterpoint Research|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref> al dúnya júzlik smartfon paydasınıń 80% in iyelewine alıp keldi, qalǵan 20% in Samsung iyeleydi.<ref>{{Web deregi|url=https://appleinsider.com/articles/22/09/29/apple-continuing-command-of-global-smartphone-profits-and-the-lead-is-growing|bet=Apple continuing command of global smartphone profits, and the lead is growing|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221012082621/https://appleinsider.com/articles/22/09/29/apple-continuing-command-of-global-smartphone-profits-and-the-lead-is-growing|arxivsáne=October 12, 2022|avtor=Orr|at=Andrew|sáne=September 29, 2022|til=en|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref> Baylanıs operatorları iPhone dı jańalaw ushın subsidiyalar beriwde bir-biri menen básekilesedi, bul iPhone satıwlarınıń áhmiyetli faktorı dep esaplanadı, biraq bul operatorlar paydasın azayttı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.marketwatch.com/story/the-5g-iphone-is-reigniting-the-subsidy-wars-which-is-good-for-apple-and-consumers-but-not-mobile-carriers-11602760302|bet=The 5G iPhone is reigniting the subsidy wars, which is good for Apple and consumers but not mobile carriers|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220722074024/https://www.marketwatch.com/story/the-5g-iphone-is-reigniting-the-subsidy-wars-which-is-good-for-apple-and-consumers-but-not-mobile-carriers-11602760302|arxivsáne=July 22, 2022|avtor=Bary|at=Emily|sáne=October 17, 2020|til=EN-US|jumıs=MarketWatch|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref> 2016-jıl 27-iyulde Apple 1 milliardınshı iPhone ın satqanın járiyaladı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2016/07/apple-celebrates-one-billion-iphones/|bet=Apple celebrates one billion iPhones|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220901190054/https://www.apple.com/newsroom/2016/07/apple-celebrates-one-billion-iphones/|arxivsáne=September 1, 2022|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=March 18, 2021}}</ref> 2024-jıl 1-yanvarǵa kelip, 2.3 milliardtan aslam iPhone satılǵan.
Basqa joqarı texnologiyalı ónimlerge salıstırǵanda, iPhone paydalanıwshılarınıń úlken bólegi hayallar. iPhone hám tutınıwshılar, hám biznes paydalanıwshıları tárepinen qabıl etilgen. iPhone qollanıwshıları orta esap penen [[Android]] paydalanıwshılarına qaraǵanda bay hám telefonlarında kóbirek waqıt ótkeredi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.comscore.com/ita/Public-Relations/Infographics/iPhone-Users-Earn-Higher-Income-Engage-More-on-Apps-than-Android-Users|bet=iPhone Users Earn Higher Income, Engage More on Apps than Android Users|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220809143557/https://www.comscore.com/ita/Public-Relations/Infographics/iPhone-Users-Earn-Higher-Income-Engage-More-on-Apps-than-Android-Users|arxivsáne=August 9, 2022|jumıs=Comscore, Inc.|qaralǵan sáne=June 7, 2020}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://gizmodo.com/want-to-appear-rich-buy-an-iphone-1827431776|bet=Want to Appear Rich? Buy an iPhone|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220528065156/https://gizmodo.com/want-to-appear-rich-buy-an-iphone-1827431776|arxivsáne=May 28, 2022|sáne=July 8, 2018|jumıs=Gizmodo|qaralǵan sáne=June 7, 2020}}</ref> iPhone ásirese AQSHta ayırıqsha keń tarqalǵan, ol jerde 50% bazar úlesin iyeleydi,<ref name=":4">{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2022/09/02/iphone-us-market-share/|bet=iPhone US market share hits all-time high, overtaking Android; dominates global premium sales|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221012054230/https://9to5mac.com/2022/09/02/iphone-us-market-share/|arxivsáne=October 12, 2022|avtor=Lovejoy|at=Ben|sáne=September 2, 2022|til=en-US|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref> hám jasóspirimlerdiń 87% i tárepinen qollanıladı.<ref name=":10">{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2022/10/11/teen-survey-iphone-ownership/|bet=iPhone Ownership Among Teens Hits 87%, More Than Double Since 2012|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221012001715/https://www.macrumors.com/2022/10/11/teen-survey-iphone-ownership/|arxivsáne=October 12, 2022|avtor=Clover|at=Juli|sáne=October 11, 2022|til=en|jumıs=MacRumors|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFClover2022">Clover, Juli (October 11, 2022). [https://www.macrumors.com/2022/10/11/teen-survey-iphone-ownership/ "iPhone Ownership Among Teens Hits 87%, More Than Double Since 2012"]. ''MacRumors''. [https://web.archive.org/web/20221012001715/https://www.macrumors.com/2022/10/11/teen-survey-iphone-ownership/ Archived] from the original on October 12, 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 12,</span> 2022</span>.</cite></ref> Dúnya boyınsha, iPhone joqarı bahalı ($1,000+ dan joqarı) smartfon bazarınıń 78% in quraydı.<ref name=":4" />
NPD Group maǵlıwmatları boyınsha, Android 2010-jılı iPhone nıń ornatılǵan bazasınan ozıp ketti.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2022/09/02/us-iphone-user-base-overtakes-android/|bet=Apple's U.S. iPhone User Base Overtook Android in June Quarter, Now Accounts for More Than Half of All Smartphones|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221013032010/https://www.macrumors.com/2022/09/02/us-iphone-user-base-overtakes-android/|arxivsáne=October 13, 2022|avtor=Hardwick|at=Tim|sáne=September 2, 2022|til=en|jumıs=MacRumors|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref> Apple kompaniyasınıń 2021-jıl 27-yanvardaǵı tabıs esabatı waqtında Tim Kuk dúnya boyınsha 1 milliard iPhone aktiv qollanılıp atırǵanın ayttı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2021/1/27/22253162/iphone-users-total-number-billion-apple-tim-cook-q1-2021|bet=Apple says there are now over 1 billion active iPhones|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220903092127/https://www.theverge.com/2021/1/27/22253162/iphone-users-total-number-billion-apple-tim-cook-q1-2021|arxivsáne=September 3, 2022|avtor=Kastrenakes|at=Jacob|sáne=January 27, 2021|til=en|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=March 18, 2021}}</ref>
=== Rawajlanıp atırǵan bazarlar ===
Basqa óndiriwshiler bóleklengen tómen dárejeli telefonlar islep shıǵarsa, Apple dıń tómen dárejeli telefonları — bul aldıńǵı jıllardıń modelleri bolıp, bul joqarı bahalı brendin tómenletpesten rawajlanıp atırǵan bazarlarda óz bazar úlesin arttırıw háreketiniń bir bólegi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macworld.com/article/358034/apple-old-products-iphone-ipad-apple-watch.html|bet=How the old products Apple keeps around are crucial to its success|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221012082620/https://www.macworld.com/article/358034/apple-old-products-iphone-ipad-apple-watch.html|arxivsáne=October 12, 2022|til=en|jumıs=Macworld|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.nasdaq.com/articles/analyst%3A-used-iphones-will-significantly-expand-apples-share-in-emerging-markets-2020-08|bet=Analyst: Used iPhones Will Significantly Expand Apple's Share in Emerging Markets|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221012082619/https://www.nasdaq.com/articles/analyst:-used-iphones-will-significantly-expand-apples-share-in-emerging-markets-2020-08|arxivsáne=October 12, 2022|avtor=Duprey|at=Rich|sáne=August 20, 2020|jumıs=[[NASDAQ]]|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref> Ol sonday-aq rawajlanıp atırǵan bazarlardıń talǵamların óz ónimlerin joybarlawda esapqa aladı; mısalı, qıtaylı tutınıwshılar arasında altın reń qımbat bahalı ónimniń belgisi sıpatında qabıl etiletuǵının anıqlaǵannan keyin altın reńli iPhone dı usınıs etti. 2017-jılı Apple Hindstanda aldıńǵı jıllardıń iPhone modellerin islep shıǵara basladı; 2022-jılı ol jerde házirgı iPhone 14 ti de islep shıǵarıwdı basladı. Analitikler bunıń biraz Apple dıń Qıtayǵa ǵárezliligin azaytıw hám hind import bajıların jeńiw qálewinen kelip shıqqan dep boljadı.<ref name=":6">{{Web deregi|url=https://www.cnbc.com/2022/09/26/apple-starts-manufacturing-the-iphone-14-in-india.html|bet=Apple begins making the iPhone 14 in India, marking a big shift in its manufacturing strategy|arxivurl=https://web.archive.org/web/20221011200449/https://www.cnbc.com/2022/09/26/apple-starts-manufacturing-the-iphone-14-in-india.html|arxivsáne=October 11, 2022|avtor=Kharpal|at=Arjun|sáne=September 26, 2022|til=en|jumıs=CNBC|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.thequint.com/tech-and-auto/tech-news/here-is-why-apple-iphone-costs-more-in-india-compared-to-us|bet=Explained: Why iPhones Cost Lot More in India|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211021113558/https://www.thequint.com/tech-and-auto/tech-news/here-is-why-apple-iphone-costs-more-in-india-compared-to-us|arxivsáne=October 21, 2021|avtor=John|at=Cyrus|sáne=October 19, 2020|til=en|jumıs=TheQuint|qaralǵan sáne=October 12, 2022}}</ref> 2023-jılı Qıtay húkimeti mámleket xızmetkerleri ushın iPhone lardı qollanıwdı qadaǵan etti, bul shet el texnologiyalarına ǵárezlilikti azaytıw hám kiberqáwipsizlikti kúsheytiwge qaratılǵan háreketler dep qaraladı.
== Derekler ==
<references />
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
[[Kategoriya:IPhone]]
7pob4gyeirymtsn8k1w0o2fbarvmz17
Cifrlı shıjlan
0
21360
124845
120512
2025-07-06T15:14:24Z
Bekan88
11311
124845
wikitext
text/x-wiki
'''Cifrlı shıjlan''', ([[Inglis tili|ingl]]. ''digital wallet; e-wallet; mobile wallet'') sonday-aq '''elektron shıjlan''' yamasa '''mobil shıjlan''' dep te ataladı, ol elektron qurılma, onlayn xızmet yamasa [[Kompyuter programması|baǵdarlama]] bolıp, birinshi táreptiń ekinshi tárep penen [[cifrlı valyuta]] birliklerin tovarlar hám xızmetlerge almastırıw arqalı [[Elektron aqsha ótkeriw|elektron tranzakciyalardı]] ámelge asırıwına múmkinshilik beredi. Oǵan onlayn túrde yamasa dúkanda satıw noqatında zatlardı satıp alıw kiriwi múmkin, mobil tólem ([[smartfon]] yamasa basqa mobil qurılmada) yamasa (tek onlayn satıp alıw ushın) noutbuk yamasa basqa [[Jeke kompyuter|kompyuterdi]] qollanıw arqalı. Aqsha tranzakciyalardan aldın [[cifrlı]] [[Shıjlan|shıjlanǵa]] salınıwı múmkin yamasa ayırım jaǵdaylarda adamnıń bank shotı cifrlı [[Shıjlan|shıjlanǵa]] baylanıstırılıwı múmkin. Qollanıwshılar jáne de ózleriniń transport basqarıwshı gúwalıǵın, medicinalıq kartasın, sadıqlıq kartasın(ların) hám basqa da ID hújjetlerin shıjlanda saqlawı múmkin. Tiyisli maǵlıwmatlar sawda terminalına jaqın aralıqtaǵı baylanıs (NFC) arqalı sımsız jetkeriliwi múmkin.
Cifrlı shıjlanlar tek ápiwayı finanslıq operaciyalar ushın emes, al iyesiniń hújjetlerin tastıyıqlaw ushın da islenbekte. Mısalı, cifrlı shıjlan alkogol satıp alıw waqtında satıwshıǵa alıwshınıń jasın tastıyıqlap beriwi múmkin. Bul sistema álleqashan Yaponiyada keń tarqalǵan, onda cifrlı shıjlanlar "mobil shıjlanlar" dep ataladı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.nfcworld.com/2012/10/11/318353/ntt-docomo-to-take-japanese-mobile-wallet-global/|bet=NTT Docomo to take Japanese mobile wallet global|arxivurl=https://web.archive.org/web/20171120074928/https://www.nfcworld.com/2012/10/11/318353/ntt-docomo-to-take-japanese-mobile-wallet-global/|arxivsáne=20 November 2017|avtor=Clark|at=Sarah|sáne=11 October 2012|baspaxana=NFC World|qaralǵan sáne=March 23, 2013}}</ref> Sonıń menen bir qatarda, [[Amerika Qurama Shtatları|AQSHtıń]] bir neshe shtatları cifrlı transport basqarıw gúwalıqları hám mámleketlik hújjetlerdi fizikalıq karta ornına cifrlı shıjlanǵa qosıwǵa mólsherledi hám olardı ayırım aeroportlardaǵı TSA baqlaw punktlerinde, bank isinde yamasa kárxanalarda paydalanıwǵa boladı.<ref>{{Web deregi|url=https://fedtechmagazine.com/article/2023/02/digital-drivers-licenses-are-finding-their-way-state-and-federal-agencies|bet=Digital Driver's Licenses Are Finding Their Way to State and Federal Agencies|arxivurl=https://web.archive.org/web/20231101073724/https://fedtechmagazine.com/article/2023/02/digital-drivers-licenses-are-finding-their-way-state-and-federal-agencies|arxivsáne=November 1, 2023|avtor=Barrett|at=Randy|sáne=February 8, 2023|jumıs=FedTech|qaralǵan sáne=November 1, 2023}}</ref>
Kriptovalyuta shıjlanı — bul [[bitkoin]] sıyaqlı [[Kriptovalyuta|kriptovalyutalar]] ushın jeke giltler saqlanatuǵın [[cifrlı]] [[shıjlan]].
== Texnologiya ==
Cifrlı shıjlannıń programmalıq támiynatı hám informaciya komponentide bar. Qáwipsiz hám ádil elektron tólem sistemaları áhmiyetli másele bolıp esaplanadı.<ref name="Kang Shao Wang 2018 pp. 13–19">{{Cite journal|last=Kang|first=Baoyuan|title=A fair electronic payment system for digital content using elliptic curve cryptography|date=2018}}</ref> Baǵdarlamalıq támiynat jeke informaciya hám haqıyqıy tranzakciya ushın qáwipsizlik hám shifrlawdı támiyinleydi. Ádette, cifrlı shıjlanlar klient tárepte saqlanadı hám ańsat óz-ózine xızmet kórsetiledi hám kópshilik elektron sawda veb-saytları menen tolıq úylesimli. Server táreptegi cifrlı shıjlan, sonday-aq juqa shıjlan dep te ataladı, shólkemniń siz ushın hám siz haqqında dúzgen hám óz serverlerinde saqlaytuǵın shıjlanı. Server táreptegi cifrlı shıjlanlar iri usaqlap satıwshılar arasında keń tarqalmaqta, óytkeni olar aqırǵı paydalanıwshıǵa qáwipsizlik, nátiyjelilik hám qosımsha qolaylılıq beredi, bul olardıń ulıwma satıp alıwdan qanaatlanıwın arttıradı.<ref>{{Cite book|last=Miklesh Prasad Yadav|first=Madhu Arora|url=https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3369651|title=Study on impact on customer satisfaction for E-wallet using path analysis model.|date=2019|publisher=International Journal of Information Systems & Management Science}}</ref> Informaciya komponenti tiykarınan paydalanıwshı kirgizgen maǵlıwmatlar bazası bolıp tabıladı. Bul informaciyaǵa siziń jetkeriw mákan jayıńız, esap-faktura mánzilińiz, tólem usılları (kredit karta nomerleri, jaramlılıq múddeti hám qáwipsizlik nomerleri kiredi) hám basqa da maǵlıwmatlar kiredi.
Cifrlı shıjlanlar cifrlı shıjlan qurılmalarınan hám cifrlı shıjlan sistemalarınan ibarat. Dunhill kompaniyasınıń biometriyalıq shıjlanı sıyaqlı arnawlı cifrlı shıjlan qurılmaları bar bul naq aqsha hám kartalardı saqlaytuǵın hám Bluetooth mobil baylanısı bar fizikalıq qurılma. Házirgi waqıtta NFC cifrlı shıjlan múmkinshilikleri bar smartfonlar boyınsha qosımsha izertlewler alıp barılmaqta, mısalı, [[Google Pay (tólem usılı)|Google Pay]] hám [[Apple Pay]] sıyaqlı shıjlanlardı qollanıw ushın [[Google]]-dıń [[Android]] hám [[Apple Inc.|Apple]]-dıń [[IOS|iOS]] [[Mobil operaciyalıq sistema|operaciyalıq sistemaların]] paydalanatuǵın [[Smartfon|smartfonlar]] sıyaqlı.
Cifrlı shıjlan sistemaları mobil tólem sistemaları hám cifrlı shıjlan qosımshaları túrinde hár qıylı usaqlap satıw satıwshıları arasında cifrlı shıjlan tranzakciyaların keń qollanıwdı támiyinleydi. M-PESA mobil tólem sisteması hám mikroqarjılandırıw xızmeti Keniya hám [[Tanzaniya|Tanzaniyada]] keń tarqalǵan, al MasterCard PayPass qosımshası AQSH hám dúnya júzi boyınsha bir qatar satıwshılar tárepinen qabıl etilgen.<ref>{{Web deregi|url=http://newsroom.mastercard.com/press-releases/new-mastercard-advisors-study-on-contactless-payments-shows-almost-30-lift-in-total-spend-within-first-year-of-adoption/|bet=PayPass Adoption Study|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210301160745/https://newsroom.mastercard.com/press-releases/new-mastercard-advisors-study-on-contactless-payments-shows-almost-30-lift-in-total-spend-within-first-year-of-adoption/|arxivsáne=March 1, 2021|baspaxana=MasterCard Advisors|qaralǵan sáne=March 23, 2013}}</ref>
Cifrlı shıjlanlar Aziya ellerinde de kóbirek qollanılmaqta. Házirgi waqıtta Aziyadaǵı hár bes tutınıwshınıń birewi cifrlı shıjlannan paydalanbaqta, bul eki jıl aldınǵıǵa salıstırǵanda eki ese kóbeygenin kórsetedi. MasterCard kompaniyasınıń 14 bazarda 18-64 jas aralıǵındaǵı 8500 eresek adam arasında ótkergen mobil satıp alıw sorawnaması, Qıtayda paydalanıwshılardıń 45%, Hindstanda 36.7% hám Singapurda 23.3% paydalanıwshılar cifrlı shıjlanlardı eń kóp qabıl etkenin kórsetti. Sorawnama 2015-jıldıń oktyabr hám dekabr ayları aralıǵında ótkerilgen. Qosımsha analiz bul aymaqlardaǵı tutınıwshılardıń 48.5% smartfonlar arqalı satıp alıwlar ámelge asırǵanın kórsetti. Hindstan tutınıwshıları 76.4% kórsetkish penen aldıńǵı orında turıptı, bul aldıńǵı jılǵa salıstırǵanda 29.3% ke kúshli ósimdi kórsetedi. Bul Reliance hám Amazon India sıyaqlı kompaniyalardı ózleriniń cifrlı shıjlanların shıǵarıwǵa ilhamlandırdı. Flipkart álleqashan óziniń cifrlı shıjlanın engizgen.<ref>{{Web deregi|url=http://economictimes.indiatimes.com/tech/internet/amazon-india-planning-launch-of-digital-wallet-in-a-bid-to-build-online-payments-business/articleshow/51282576.cms?intenttarget=no|bet=Amazon India planning launch of digital wallet in a bid to build online payments business|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190131041746/https://economictimes.indiatimes.com/tech/internet/amazon-india-planning-launch-of-digital-wallet-in-a-bid-to-build-online-payments-business/articleshow/51282576.cms?intenttarget=no|arxivsáne=31 January 2019|avtor=Chanchani|at=Madhav|sáne=7 March 2016|qaralǵan sáne=27 June 2017}}</ref>
== Qáwipsizlik ==
Tutınıwshılar zat satıp alǵanda hár bir saytta buyırtpa formaların toltırıwı talap etilmeydi, sebebi informaciya álleqashan saqlanǵan hám cifrlı shıjlannan paydalanǵanda sawda saytlarındaǵı buyırtpa maydanlarına avtomatik túrde jańalanıp kirgiziledi. Tutınıwshılar cifrlı shıjlanlardı paydalanǵanda olardıń informaciyası shifrlanǵanı yaki jeke baǵdarlama kodı menen qorǵalǵanı sebepli de payda kóredi; sawdagerler bolsa aldawǵa qarsı qorǵanıw, tólemdi tezirek alıw, tranzakciya qárejetleriniń kemeyiwi hám urlawdan bolǵan zıyannıń azayıwı sıyaqlı artıqmashlıqlardan paydalanadı.
Cifrlı shıjlanlar tutınıwshılarǵa biypul beriledi hám olardı alıw ádewir ańsat. Mısalı, tutınıwshı server tárepindegi cifrlı shıjlanlardı qollawǵa sáykeslengen sawdager saytınan satıp alıw ámelge asırǵanda, olar óz atın, tólem hám jetkerip beriw informaciyasın sawdagerdiń óz formasına kirgizedi. Satıp alıwdıń aqırında, tutınıwshıdan keleshektegi satıp alıwlar ushın paydalanıwshı atı hám paroldi kirgiziw arqalı óz qálegen shıjlanına jazılıwı soraladı. Paydalanıwshılar shıjlanlardı shıjlan jetkerip beriwshi saytınan da alıwı múmkin.
Barlıǵı bolmasa da, kópshilik cifrlı shıjlanlar joqarı dárejeli qáwipsizlik ózgesheliklerin usınadı, mısalı, biometrikalıq tastıyıqlaw hám shifrlaw, bul paydalanıwshılardıń finanslıq informaciyasın qorǵap, aldawdıń aldın aladı.<ref>{{Web deregi|url=https://publication.sipmm.edu.sg/top-five-emerging-trends-procurement/#The_Advantages_of_using_E-Wallets|bet=Top Five Emerging Trends in Procurement — SIPMM Publications|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230406091029/https://publication.sipmm.edu.sg/top-five-emerging-trends-procurement/#The_Advantages_of_using_E-Wallets|arxivsáne=2023-04-06|sáne=2018-08-17|til=en-US|jumıs=publication.sipmm.edu.sg|qaralǵan sáne=2023-04-06}}</ref>
== Evropa Tólemler Baslaması ==
iDEAL kompaniyasın satıp alıw menen, Evropa Tólemler Baslaması (EPI) Kompaniyası pútkil Evropa boyınsha cifrlı shıjlan jaratıwın járiyaladı.<ref>{{Web deregi|url=https://nltimes.nl/2023/04/25/dutch-payment-processor-ideal-become-european-standard|bet=Dutch payment processor iDeal to become European standard {{!}} NL Times|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230629141216/https://nltimes.nl/2023/04/25/dutch-payment-processor-ideal-become-european-standard|arxivsáne=2023-06-29|til=en|jumıs=nltimes.nl|qaralǵan sáne=2023-04-26}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://thepaypers.com/payments-general/epi-company-announces-ideal-and-payconiq-acquisition--1262337|bet=EPI Company announces iDEAL and Payconiq acquisition|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230426084002/https://thepaypers.com/payments-general/epi-company-announces-ideal-and-payconiq-acquisition--1262337|arxivsáne=2023-04-26|til=en|jumıs=thepaypers.com|qaralǵan sáne=2023-04-26}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.epicompany.eu/epi-company-announces-acquisitions-additional-shareholders-and-the-coming-launch-of-its-new-instant-payment-solution/|bet=[GLOBAL] EPI Company announces acquisitions, additional shareholders and the coming launch of its new instant payment solution|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230425100304/http://www.epicompany.eu/epi-company-announces-acquisitions-additional-shareholders-and-the-coming-launch-of-its-new-instant-payment-solution/|arxivsáne=2023-04-25|avtor=Dumitrescu|at=Irina|sáne=2023-04-25|til=en-US|jumıs=European Payments Initiative|qaralǵan sáne=2023-04-26}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.ideal.nl/en/actueel/nieuws/ideal-becomes-more-ideal/|bet=iDEAL Becomes More Ideal|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230425092413/https://www.ideal.nl/en/actueel/nieuws/ideal-becomes-more-ideal/|arxivsáne=2023-04-25|avtor=agency|at=Acato Digital|sáne=2023-04-25|til=en-US|jumıs=iDEAL|qaralǵan sáne=2023-04-26}}</ref>
== Derekler ==
[[Kategoriya:Programmalıq injiniring]]
<references />
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
dmppxw6kjytp7kgdqy28y3318v128lb
Allayar Dosnazarovtıń xronologiyası
0
21394
124963
118842
2025-07-06T18:14:15Z
Janabaevazizbek
10433
124963
wikitext
text/x-wiki
[[Fayl:Dosnazarow Allajar.jpg|thumb|200px|right|Allayar Dosnazarov]]
[[Allayar Dosnazarov]]tıń biografiyalıq xronologiyası:
=== [[1896]] ===
* [[8-may]]da Shımbay uezdiniń «Kókózek» bolıslıǵında (házirgi [[Qaraózek rayonı]]) tuwıldı.
=== [[1918]] ===
* Tórtkúldegi qızıl armiya qatarına jazıldı.
=== [[1924]] ===
* Moskvada birinshi perzenti dúnyaǵa keldi.
* [[30-sentyabr]]de Moskvadaǵı Túrkstan milliy komissiyasınıń jıynalısına A. Dosnazarov ta qatnastı.
* [[20-oktyabr]]de «Qaraqalpaqstan oblastındaǵı siyasıy awhal haqqında» málimleme bayanat, «Avtonomiyalı oblast partiya qurılısınıń jobası», «Qaraqalpaqstan Avtonomiyalı Oblast delegaciyasınan konkret usınıslar» dep atalǵan úsh xattı V.M.Molotovtıń atına jollap, partiyanıń Pútkilawqamlıq Oraylıq Komitetiniń sekretariatına tapsırdı.
* [[24-oktyabr]]de partiyanıń Kirobkomınıń byurosında A. Dosnazarov shıǵıp sóylep, Qaraqalpaqstan Avtonomiyalı Oblastı revkomı haqqında másele qoydı.
* [[Noyabr]]de A. Dosnazarov basshılıǵındaǵı qaraqalpaq delegaciyası [[Orenburg]]<nowiki/>tan [[Tashkent]]<nowiki/>ke keldi.
* [[13-dekabr]]de Partiyanıń Qaraqalpaqstan orgbyurosı Dosnazarov basshılıǵında «Baspasóz haqqında» máseleni qaradı hám oblastlıq «Erkin Qaraqalpaqstan» gazetasın shıǵarıw haqqında qarar qabıl etti.
=== [[1925]] ===
* [[16-yanvar]]da Tórtkúl okrugi komyacheykaları sekretarlarınıń jıynalısında shıǵıp sóyledi.
* 15-19-aprelde [[Qızılorda wálayatı|Qızılorda qalası]]<nowiki/>nda ótkerilgen pútkil Qazaqstan keńesleriniń besinshi syezdinde A.Dosnazarov delegat bolıp qatnastı hám Qazaqstan Oraylıq Atqarıw Komitetiniń aǵzalıǵına saylandı.
* [[Aprel]]de partiyanıń Kirkraykomı Dosnazarovtı partiyanıń Qaraqalpaqstan shólkemlestiriw byurosınıń juwaplı sekretarı wazıypasınan bosattı.
* [[Aprel]] ayınıń ayaǵında partiyanıń Kirobkomınıń qaramaǵına komandirovkaǵa jiberildi. Qazaqstan Oraylıw Atqarıw Komitetiniń apparatında jumıs isleydi.
* [[Oktyabr]]de partiyanıń Qazaqkraykomı Dosnazarovtı taǵı Qaraqalpaqstan obkomınıń qaramaǵına jiberedi.
* [[Oktyabr]]de Qaraqalpaq obkomı Dosnazarovtı jumısqa ornalastırıw máselesin kórip, onı Qaraqalpaqstan oblastlıq miliciyasınıń siyasiy komissarı etip tayınlaydı.
=== [[1926]] ===
* [[18-mart]]ta Dosnazarovqa qarsı «partiya aǵzalıǵınan shıǵarılsın» degen húkim shıǵarıldı.
* [[14-dekabr]]de Pútkilawqamlıq Oraylıq Komitetiniń Orta Aziya byurosı óz májilisinde Dosnazarov haqqındaǵı máseleni dodalap, qarar qabıl etti. Onda «Pútkilawqamlıq Oraylıq Qadaǵalaw Komiteti wákiliniń usınısı boyınsha Dosnazarovtı 14922 som 35 tiyindi talan-taraj etti, dep ayıplanǵan isi toqtatılsın, Dosnazarov Allayar partiya aǵzası bolıp esaplansın».
* [[Dekabr]]de ol universitet rektorı Mishnickiyge arza jazıp, Turmanjanov basshılıǵındaǵı komissiya musılman (arab) tilin jeterli bilmegei ushın bunı tómenletpekshi bolǵanın, xızmetin durıslı bahalamaǵanın bayanladı.
=== [[1927]] ===
* [[Noyabr]]de taǵı da Shıǵıs xalıqları universitetiniń tıńlawshısı bolıp qabıl etildi.
* [[30-dekabr]]de Tashkentte qalǵan hayalın alıp ketiw ushın Tashkentke keldi.
=== [[1928]] ===
* [[8-yanvar]]da Pútkilawqamlıq Oraylıq Komiteti Orta Aziya byurosınıń ruxsatı menen Tashkentte oqıp atırǵan Qaraqalpaqstan avtonomiyalı wálayatınıń jasların shaqırıp jıynalıs ótkerdi hám onda sońǵı alǵa qoyılǵan áhmiyetlı máseleler haqqında bayanat jasadı.
* [[12-yanvar]]da shańaraǵı menen Tashkentten tuwrı Moskvaǵa jónep ketti.
=== [[1935]] ===
* [[25-yanvar]]da qamaqqa alındı.
* [[8-aprel]]de RSFSR UK 58-8 statyası menen 10 jılǵa erkinen ayrıldı.
* [[22-aprel]]de Ishki isler xalıq komissariatınıń atınan Belomor-Baltik kanalı dúzetiw-miynet lagerine alıp kelindi.
=== [[1937]] ===
* [[10-noyabr]]de Leningrad oblastı UNKVDsı ayrıqsha úshliginiń qararı menen atıwǵa húkim etildi.
* [[8-dekabr]]de Kem stanciyası janındaǵı Belomor-Baltik kanalı aymaǵında atıldı.
== Óliminen keyin ==
[[1968|1968-jılı]] [[27-sentyabr]]degi SSSR Joqarǵı Sudınıń qararı menen A. Dosnazarov aqlandı.
== Ádebiyatlar ==
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Xronologiyalar]]
7rveup9n6qoem12memwh6l1t0h10gdh
Shiyrin Atamuratova
0
23181
125092
103643
2025-07-07T10:46:18Z
JigildikBot
14033
125092
wikitext
text/x-wiki
{{Shayır infoqutısı
|qaraqalpaqsha atı = Shiyrin Atamuratova
|tolıq atı = Shiyrin Atamuratova
|tuwılǵan sánesi = 07.07.1949
|tuwılǵan jeri = [[Xojeli rayonı]]
|dóretiwshilik túri =[[poeziya]]
|oqıǵan jeri = [[Qaraqalpaq mámleketlik pedagogika institutı]]
|dóretiwshilik jılları = 1970-jıllar
}}
'''Shiyrin Atamuratova''' — balalar shayırı.
== Ómiri ==
1949-jılı 7-iyulde [[Xojeli rayonı]]nda tuwılǵan. Ol orta mektepti tamamlap, 1968-jılı Qaraqalpaq mámleketlik pedagogikalıq institutınıń fizika-matematika fakultetine oqıwǵa kiredi hám onı tabıslı pitkeredi.
Miynet jolın muǵallim bolıp islewden baslaydı. Sh. Atamuratova kóp jıllar dawamında Nókis qalasındaǵı K. Marks hám Ǵ. Toqay atındaǵı orta mekteplerde muǵallim bolıp isledi.
Házirgi waqıtta húrmetli dem alısta hám dóretiwshilik isler menen shuǵıllanıp atır.
Sh. Atamuratova 1983-jıldan Jazıwshılar awqamınıń aǵzası.
== Dóretiwshiligi ==
Shayırdıń qosıqları 70-jıllardan baslap járiyalandı. Onıń qosıqları [[Jetkinshek|«Jetkinshek» gazetası]]nda, [[Ámiwdárya (jurnal)|«Ámiwdárya»]], «Ǵumsha» jurnallarında jarıq kórdi. Sh. Atamuratovanıń házirge shekem «Átkónshek» (1978), «Sawǵa» (1981), «Shadlıq» (1984) degen balalarǵa arnalǵan qosıqlar toplamları basılıp shıqtı.
== Ádebiyatlar ==
* Қарақалпақстан Республикасы жазыўшылары (библиографиялык мағлыўмат) / нашрга тайёрловчи [[Ziyada Bekbergenova|3. Бекбергенова]] -T .: Extremum press , 2011. 240 бет. ISBN 978-9943-356-45-0
[[Kategoriya:Qaraqalpaq shayırları]]
[[Kategoriya:Shayıralar]]
6ezol584fq6yay1vsbhtwt2mrgyadgc
Wikipedia:Redaktorlawlar sanı boyınsha Wikipediashılar dizimi
4
23879
124764
124546
2025-07-06T12:01:46Z
Jembot
4424
Bot: Maǵlıwmatlar jańalandı
124764
wikitext
text/x-wiki
{{/begin|50}}
|-
| 1 || [[User:Qaraqalpaqpan|<span style="color:gray">Qaraqalpaqpan</span>]] || [[Special:Contributions/Qaraqalpaqpan|{{formatnum:17813}}]] || {{Permissions|Qaraqalpaqpan}}
|-
| 2 || [[User:Janabaevazizbek|Janabaevazizbek]] || [[Special:Contributions/Janabaevazizbek|{{formatnum:17553}}]] || {{Permissions|Janabaevazizbek}}
|-
| 3 || [[User:Inosham|Inosham]] || [[Special:Contributions/Inosham|{{formatnum:3982}}]] || {{Permissions|Inosham}}
|-
| 4 || [[User:Srajatdin Usnatdinov|Srajatdin Usnatdinov]] || [[Special:Contributions/Srajatdin Usnatdinov|{{formatnum:3733}}]] || {{Permissions|Srajatdin Usnatdinov}}
|-
| 5 || [[User:Frhdkazan|Frhdkazan]] || [[Special:Contributions/Frhdkazan|{{formatnum:3479}}]] || {{Permissions|Frhdkazan}}
|-
| 6 || [[User:Abdullaeva Shaxnoza-Banu|<span style="color:gray">Abdullaeva Shaxnoza-Banu</span>]] || [[Special:Contributions/Abdullaeva Shaxnoza-Banu|{{formatnum:3374}}]] || {{Permissions|Abdullaeva Shaxnoza-Banu}}
|-
| 7 || [[User:Bekan88|Bekan88]] || [[Special:Contributions/Bekan88|{{formatnum:2425}}]] || {{Permissions|Bekan88}}
|-
| 8 || [[User:Рахман3|<span style="color:gray">Рахман3</span>]] || [[Special:Contributions/Рахман3|{{formatnum:2150}}]] || {{Permissions|Рахман3}}
|-
| 9 || [[User:Doniyor Yóldoshev|Doniyor Yóldoshev]] || [[Special:Contributions/Doniyor Yóldoshev|{{formatnum:1929}}]] || {{Permissions|Doniyor Yóldoshev}}
|-
| 10 || [[User:PirjanovNurlan|<span style="color:gray">PirjanovNurlan</span>]] || [[Special:Contributions/PirjanovNurlan|{{formatnum:1553}}]] || {{Permissions|PirjanovNurlan}}
|-
| 11 || [[User:Rabiga Shabatova|Rabiga Shabatova]] || [[Special:Contributions/Rabiga Shabatova|{{formatnum:1393}}]] || {{Permissions|Rabiga Shabatova}}
|-
| 12 || [[User:Anas1712|<span style="color:gray">Anas1712</span>]] || [[Special:Contributions/Anas1712|{{formatnum:1155}}]] || {{Permissions|Anas1712}}
|-
| 13 || [[User:Qarahat|Qarahat]] || [[Special:Contributions/Qarahat|{{formatnum:1105}}]] || {{Permissions|Qarahat}}
|-
| 14 || [[User:Gozzalina|Gozzalina]] || [[Special:Contributions/Gozzalina|{{formatnum:1044}}]] || {{Permissions|Gozzalina}}
|-
| 15 || [[User:Makenzis|Makenzis]] || [[Special:Contributions/Makenzis|{{formatnum:788}}]] || {{Permissions|Makenzis}}
|-
| 16 || [[User:Kuwanishbek|Kuwanishbek]] || [[Special:Contributions/Kuwanishbek|{{formatnum:781}}]] || {{Permissions|Kuwanishbek}}
|-
| 17 || [[User:AlefZet|<span style="color:gray">AlefZet</span>]] || [[Special:Contributions/AlefZet|{{formatnum:678}}]] || {{Permissions|AlefZet}}
|-
| 18 || [[User:Aysabirlijol|<span style="color:gray">Aysabirlijol</span>]] || [[Special:Contributions/Aysabirlijol|{{formatnum:624}}]] || {{Permissions|Aysabirlijol}}
|-
| 19 || [[User:Umarxon III|<span style="color:gray">Umarxon III</span>]] || [[Special:Contributions/Umarxon III|{{formatnum:615}}]] || {{Permissions|Umarxon III}}
|-
| 20 || [[User:Baurzhanuly|<span style="color:gray">Baurzhanuly</span>]] || [[Special:Contributions/Baurzhanuly|{{formatnum:538}}]] || {{Permissions|Baurzhanuly}}
|-
| 21 || [[User:Biypona|<span style="color:gray">Biypona</span>]] || [[Special:Contributions/Biypona|{{formatnum:517}}]] || {{Permissions|Biypona}}
|-
| 22 || [[User:Bazarbaeva Eleonora|<span style="color:gray">Bazarbaeva Eleonora</span>]] || [[Special:Contributions/Bazarbaeva Eleonora|{{formatnum:433}}]] || {{Permissions|Bazarbaeva Eleonora}}
|-
| 23 || [[User:QRNKS|<span style="color:gray">QRNKS</span>]] || [[Special:Contributions/QRNKS|{{formatnum:413}}]] || {{Permissions|QRNKS}}
|-
| 24 || [[User:Mrshaxas|<span style="color:gray">Mrshaxas</span>]] || [[Special:Contributions/Mrshaxas|{{formatnum:404}}]] || {{Permissions|Mrshaxas}}
|-
| 25 || [[User:Pathoschild|<span style="color:gray">Pathoschild</span>]] || [[Special:Contributions/Pathoschild|{{formatnum:399}}]] || {{Permissions|Pathoschild}}
|-
| 26 || [[User:Minorax|Minorax]] || [[Special:Contributions/Minorax|{{formatnum:353}}]] || {{Permissions|Minorax}}
|-
| 27 || [[User:Muxammedqudaynazarov|<span style="color:gray">Muxammedqudaynazarov</span>]] || [[Special:Contributions/Muxammedqudaynazarov|{{formatnum:352}}]] || {{Permissions|Muxammedqudaynazarov}}
|-
| 28 || [[User:Begdullaman|Begdullaman]] || [[Special:Contributions/Begdullaman|{{formatnum:318}}]] || {{Permissions|Begdullaman}}
|-
| 29 || [[User:Nurlibek Urgenichbaev|<span style="color:gray">Nurlibek Urgenichbaev</span>]] || [[Special:Contributions/Nurlibek Urgenichbaev|{{formatnum:297}}]] || {{Permissions|Nurlibek Urgenichbaev}}
|-
| 30 || [[User:Qareken Balasi|<span style="color:gray">Qareken Balasi</span>]] || [[Special:Contributions/Qareken Balasi|{{formatnum:285}}]] || {{Permissions|Qareken Balasi}}
|-
| 31 || [[User:BEGJIGIT|<span style="color:gray">BEGJIGIT</span>]] || [[Special:Contributions/BEGJIGIT|{{formatnum:252}}]] || {{Permissions|BEGJIGIT}}
|-
| 32 || [[User:Saxibjamal Esemuratova|<span style="color:gray">Saxibjamal Esemuratova</span>]] || [[Special:Contributions/Saxibjamal Esemuratova|{{formatnum:239}}]] || {{Permissions|Saxibjamal Esemuratova}}
|-
| 33 || [[User:Pirnazarova|<span style="color:gray">Pirnazarova</span>]] || [[Special:Contributions/Pirnazarova|{{formatnum:221}}]] || {{Permissions|Pirnazarova}}
|-
| 34 || [[User:Holder|<span style="color:gray">Holder</span>]] || [[Special:Contributions/Holder|{{formatnum:218}}]] || {{Permissions|Holder}}
|-
| 35 || [[User:Miracle0302|<span style="color:gray">Miracle0302</span>]] || [[Special:Contributions/Miracle0302|{{formatnum:213}}]] || {{Permissions|Miracle0302}}
|-
| 36 || [[User:Begjigit|<span style="color:gray">Begjigit</span>]] || [[Special:Contributions/Begjigit|{{formatnum:208}}]] || {{Permissions|Begjigit}}
|-
| 37 || [[User:Kmoksy|<span style="color:gray">Kmoksy</span>]] || [[Special:Contributions/Kmoksy|{{formatnum:207}}]] || {{Permissions|Kmoksy}}
|-
| 38 || [[User:ДолбоЯщер|<span style="color:gray">ДолбоЯщер</span>]] || [[Special:Contributions/ДолбоЯщер|{{formatnum:192}}]] || {{Permissions|ДолбоЯщер}}
|-
| 39 || [[User:NurkaArzay|<span style="color:gray">NurkaArzay</span>]] || [[Special:Contributions/NurkaArzay|{{formatnum:173}}]] || {{Permissions|NurkaArzay}}
|-
| 40 || [[User:Gúlxan Medetbekovna|<span style="color:gray">Gúlxan Medetbekovna</span>]] || [[Special:Contributions/Gúlxan Medetbekovna|{{formatnum:168}}]] || {{Permissions|Gúlxan Medetbekovna}}
|-
| 41 || [[User:Bakhit|<span style="color:gray">Bakhit</span>]] || [[Special:Contributions/Bakhit|{{formatnum:164}}]] || {{Permissions|Bakhit}}
|-
| 42 || [[User:Melek jurnalist|<span style="color:gray">Melek jurnalist</span>]] || [[Special:Contributions/Melek jurnalist|{{formatnum:155}}]] || {{Permissions|Melek jurnalist}}
|-
| 43 || [[User:DARIO SEVERI|<span style="color:gray">DARIO SEVERI</span>]] || [[Special:Contributions/DARIO SEVERI|{{formatnum:148}}]] || {{Permissions|DARIO SEVERI}}
|-
| 44 || [[User:Jannazarova Sh|<span style="color:gray">Jannazarova Sh</span>]] || [[Special:Contributions/Jannazarova Sh|{{formatnum:136}}]] || {{Permissions|Jannazarova Sh}}
|-
| 45 || [[User:Jámiy|<span style="color:gray">Jámiy</span>]] || [[Special:Contributions/Jámiy|{{formatnum:133}}]] || {{Permissions|Jámiy}}
|-
| 46 || [[User:Romaine|<span style="color:gray">Romaine</span>]] || [[Special:Contributions/Romaine|{{formatnum:128}}]] || {{Permissions|Romaine}}
|-
| 47 || [[User:Kagansky|<span style="color:gray">Kagansky</span>]] || [[Special:Contributions/Kagansky|{{formatnum:124}}]] || {{Permissions|Kagansky}}
|-
| 48 || [[User:Munavvaroy|<span style="color:gray">Munavvaroy</span>]] || [[Special:Contributions/Munavvaroy|{{formatnum:123}}]] || {{Permissions|Munavvaroy}}
|-
| 49 || [[User:Purodha|<span style="color:gray">Purodha</span>]] || [[Special:Contributions/Purodha|{{formatnum:121}}]] || {{Permissions|Purodha}}
|-
| 50 || [[User:Maqmud Abdujaparov|<span style="color:gray">Maqmud Abdujaparov</span>]] || [[Special:Contributions/Maqmud Abdujaparov|{{formatnum:112}}]] || {{Permissions|Maqmud Abdujaparov}}
{{/end}}
2min7wp1qaq8ugzr7j0ftezk4etqnnn
IOS 8
0
24902
124847
124417
2025-07-06T15:15:25Z
Bekan88
11311
124847
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width: 22em;"
|-
! colspan="2" style="text-align:center; font-size: 125%; font-weight: bold; background-color: #E9E9E9;" | iOS 8
|-
| colspan="2" style="text-align:center;" | iOS operaciyalıq sistemasınıń versiyası
|-
| colspan="2" style="text-align:center;" | [[File:IOS_8_logo.png|100px]]
|-
! Islep shıǵarıwshı
| [[Apple Inc.]]
|-
! Derek modeli
| [[Menshikli programmalıq támiynat|Jabıq]], [[Ashıq kodlı programmalıq támiynat|ashıq kodlı]] komponentler menen
|-
! Dáslepki shıǵarılıwı
| [[17-sentyabr]], [[2014]]
|-
! Sońǵı versiyası
| 8.4.1 (12H321) / 13-avgust, 2015
|-
! Jańalaw usılı
| Baǵdarlama jańalawı
|-
! Paket basqarıwshısı
| [[App Store]]
|-
! Platformaları
| [[iPhone]], iPod Touch, iPad
|-
! Yadro túri
| Gibrid (XNU)
|-
! Licenziyası
| Biypul programmalıq támiynat komponentlerin esapqa almaǵanda patentlengen EULA
|-
! Aldıńǵısı
| [[iOS 7]]
|-
! Keyingisi
| [[iOS 9]]
|-
! Rásmiy veb-saytı
| iOS 8 - [https://web.archive.org/web/20150905181128/http://www.apple.com/ios/ Apple] (Wayback Machine arxivinde, 5-sentyabr 2015)
|-
! Sloganı
| Eń úlken iOS relizi
|-
! Qollaw statusı
| Eski, qollanılmaydı. Endi qáwipsizlik jańalawların almaydı, sebebi iOS 8 di qollaytuǵın barlıq iPhone, iPad hám iPod Touch quralları iOS 9 dı qollaydı. iPhone 4 ti qollawdı toqtattı.
|}
'''iOS 8''' bul [[Apple Inc.]] kompaniyası tárepinen islep shıǵarılǵan [[iOS]] [[Mobil operaciyalıq sistema|mobil operaciyalıq sistemasınıń]] segizinshi úlken relizi bolıp, [[iOS 7]] sistemasınıń miyrasxorı esaplanadı. Ol kompaniyanıń 2014-jıl 2-iyun kúni ótkerilgen [[Dúnya júzlik Baǵdarlamashılar Konferenciyası|Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyasında]] (Worldwide Developers Conference) járiyalandı hám 2014-jıl 17-sentyabrde shıǵarıldı. Onıń ornın 2015-jıl 16-sentyabrde [[iOS 9]] iyeledi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2015/9/9/9245073/apple-ios-9-download-release-date-iphone-upgrade|bet=iOS 9 will be released on September 16th|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161025164014/http://www.theverge.com/2015/9/9/9245073/apple-ios-9-download-release-date-iphone-upgrade|arxivsáne=October 25, 2016|avtor=Brandom|at=Russell|sáne=September 9, 2015|jumıs=[[The Verge]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=December 30, 2016}}</ref>
iOS 8 operaciyalıq sistemaǵa áhmiyetli ózgerisler kirgizdi. Onda qosımshalar arasında baylanıs ushın programmalastırıw interfeysi<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2014/6/2/5773080/ios-8-apps-can-talk-to-each-other|bet=iOS 8 apps can talk to each other|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220409211618/https://www.theverge.com/2014/6/2/5773080/ios-8-apps-can-talk-to-each-other|arxivsáne=April 9, 2022|avtor=Byford|at=Sam|sáne=2014-06-02|til=en|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=2021-10-14}}</ref> hám «Continuity» dep atalǵan kross-platformalı (Mac, [[iPhone]] hám iPad) sisteması usınıldı. Bul sistema hár túrli ónim kategoriyalarındaǵı qurılmalar arasında baylanıs ornatıwǵa, mısalı, Mac hám iPad arqalı qońırawlarǵa juwap beriw hám SMS xabarlarǵa juwap jazıw imkaniyatın beredi. Continuity sisteması «Handoff» funkciyasın óz ishine aladı, bul funkciya paydalanıwshılarǵa bir qurılmada baslaǵan tapsırmanı basqa qurılmada dawam ettiriwge múmkinshilik beredi. Basqa ózgerisler qatarına Spotlight Suggestions izlew nátiyjeleri funkciyası qosıldı, ol burınǵıdan da tolıǵıraq nátiyjelerdi usınadı; Family Sharing (Shańaraq penen bólisiw) funkciyası arqalı shańaraq aǵzaları óz akkauntların birlestirip, kontent penen bólise aladı, bul jerde bir ata-ana administrator sıpatında ruqsatlardı basqaradı; QuickType funkciyası bar jańartılǵan klaviatura kontekstke tán sóz usınısların beredi; hám Extensibility (Keńeytiw imkaniyatı) funkciyası qosımshalar arasında kontent penen ańsat bólisiwge múmkinshilik jaratadı. Úshinshi tárep baǵdarlamashıları óz qosımshaların operaciyalıq sistemaǵa tereńirek integraciyalaw ushın qosımsha funkciyalarǵa iye boldı, sonıń ishinde Xabarlandırıw orayındaǵı (Notification Center) vidjetlerdi qollap-quwatlaw hám paydalanıwshılar standart iOS klaviaturasın almastıra alatuǵın klaviaturalardı jaratıw imkaniyatı bar.
Bul relizdegi qosımsha jańalanıwlarına tómendegiler kirdi: hár qıylı fitnes qosımshalarınan maǵlıwmatlardı toplawǵa, sonday-aq ayrıqsha jaǵdaylar ushın qulplanǵan ekranda qoljetimli Medicinalıq ID (Medical ID) jaratıwǵa imkaniyat beretuǵın jańa Health (Densawlıq) qosımshası; Photos (Fotosúwretler) qosımshasında [[iCloud]] Photo Library (iCloud foto kitapxanası) qollap-quwatlanıwı, bul fotosúwretlerdi sinxronizaciyalawǵa hám bultta saqlawǵa múmkinshilik beredi; hám iCloud Drive, bul paydalanıwshılarǵa fayllardı bultta saqlawǵa hám olardı hár qıylı qurılmalarda kóriwge múmkinshilik beredi. iOS 8.4 versiyasında Apple óziniń Music (Muzıka) qosımshasın [[Apple Music]] dep atalatuǵın aǵımlı xızmet hám [[Apple Music 1]] dep atalatuǵın 24 saatlıq radiostanciya menen jańarttı.
iOS 8 jaqsı qabıl etildi. Sınshılar Continuity hám Extensibility funkciyaların túrli qosımshalar hám qurılmalar arasında ańsat basqarıw hám óz-ara baylanıstı támiyinleytuǵın tiykarǵı funkciyalar sıpatında maqtadı. Olar sonday-aq QuickType klaviaturasınıń sóz usınısların unattı hám Spotlight Suggestions funkciyasın iPhonedı «hámme nárse ushın derlik portativ izlew portalına» aylandırǵanı ushın ayrıqsha atap ótti. Degen menen, sın pikir bildiriwshiler iOS 8 sistemasınıń tolıq potencialı tek úshinshi tárep baǵdarlamashıları óz qosımshaların jańa funkciyalardı, ásirese Xabarlandırıw orayındaǵı vidjetlerdi qollap-quwatlaw ushın integraciyalaǵannan keyin ǵana ámelge asatuǵının atap ótti.
Shıǵarılǵannan keyin shama menen bir hápte ótkennen soń, iOS 8 iOS paydalanıw úlesiniń 46% iyeledi. 2014-jıl oktyabr ayında qabıl etiw dárejesi «toqtap qalǵanı» hám aldıńǵı ayǵa salıstırǵanda tek «bir procentlik punktke» artqanı haqqında xabar etildi. Bul jaǵday jańalanıwdı ornatıw ushın úlken muǵdardaǵı bos yad ornınıń talap etiliwi menen baylanıslı boldı, bul ásirese 8 yamasa 16 gigabayt maksimal saqlaw ornı menen satılǵan iPhonelar ushın qıyınshılıq tuwdırdı. Keyingi dekabr ayında iOS 8 paydalanıw úlesiniń 63% iyeledi, bul oktyabr ayındaǵı ólshemge salıstırǵanda áhmiyetli 16% ósiw boldı.
== Tariyxı ==
=== Járiyalanıwı hám dáslepki shıǵarılıwı ===
iOS 8 kompaniyanıń 2014-jıl 2-iyun kúni ótkerilgen [[Dúnya júzlik Baǵdarlamashılar Konferenciyası|Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyasında]] (Worldwide Developers Conference) járiyalandı,<ref>{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2014/06/02/apple-introduces-ios-8/|bet=Apple Introduces iOS 8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221234329/https://techcrunch.com/2014/06/02/apple-introduces-ios-8/|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Crook|at=Jordan|sáne=June 2, 2014|jumıs=[[TechCrunch]]|baspaxana=[[AOL]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref> birinshi beta versiyası konferenciya qatnasıwshılarına tiykarǵı prezentaciyadan keyin usınıldı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2014/6/2/5772600/ios-8-features-and-release-date|bet=Apple announces iOS 8 with widgets and OS X Continuity|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190531164027/https://www.theverge.com/2014/6/2/5772600/ios-8-features-and-release-date|arxivsáne=May 31, 2019|avtor=Savov|at=Vlad|sáne=June 2, 2014|jumıs=[[The Verge]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref>
iOS 8 rásmiy túrde 2014-jıl 17-sentyabrde shıǵarıldı.<ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2014/09/09/apple-releases-ios-8-gm-ahead-of-sep-17-public-release/|bet=Apple releases iOS 8 GM ahead of Sep. 17 public release|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190513193910/https://9to5mac.com/2014/09/09/apple-releases-ios-8-gm-ahead-of-sep-17-public-release/|arxivsáne=May 13, 2019|avtor=Hall|at=Zac|sáne=September 9, 2014|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref>
[[File:IOS_8.4.1_iPad_Air_2.png|oñğa|nobaý|iPad Air 2 qurılmasındaǵı tiykarǵı ekran]]
== Sistema ózgeshelikleri ==
=== Dawamlılıq ===
iOS 8 sisteması «Continuity» dep atalatuǵın kross-platformalı (Mac, iPhone hám iPad) sistemasın usındı. Bul sistema hár qıylı ónim kategoriyalarındaǵı qurılmalar arasında baylanıs ornatıwǵa múmkinshilik beredi. Continuity iPad hám Mac ushın telefon qońırawları funkciyasın támiyinleydi, bunda qońırawlar iPhone arqalı ekinshi dárejeli qurılmaǵa baǵdarlanadı. Soń ekinshi dárejeli qurılma dinamik telefon xızmetin atqaradı. Bul sonday-aq iPad hám Mac ushın SMS qollap-quwatlawın alıp keledi, bul aldınǵı versiyalardaǵı iMessage funkciyasınıń keńeytilgen túri bolıp tabıladı.<ref name="Continuity">{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/14/09/17/how-to-use-ios-8-continuity-between-your-iphone-ipad-for-calls-texts-apps-more|bet=How to use iOS 8 Continuity between your iPhone & iPad for calls, texts, apps & more|arxivurl=https://web.archive.org/web/20180911191808/http://appleinsider.com/articles/14/09/17/how-to-use-ios-8-continuity-between-your-iphone-ipad-for-calls-texts-apps-more|arxivsáne=September 11, 2018|avtor=Hughes|at=Neil|sáne=September 17, 2014|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=December 22, 2016}}</ref>
Continuity sistemasına «Handoff» dep atalatuǵın funkciya qosılǵan. Bul funkciya paydalanıwshılarǵa bir qurılmada baslaǵan tapsırmanı basqa qurılmada dawam ettiriwge múmkinshilik beredi, mısalı, iPhoneda elektron xattı jazıwdı baslap, onı iPadta dawam ettirip, Macta jiberiwden aldın tamamlaw. Handoff hám Continuity funkciyaların qollap-quwatlaw ushın Mac kompyuterlerinde OS X Yosemite operaciyalıq sistemasınıń<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/news/apples-new-hand-off-brings-proximity-awareness/|bet=Apple's Handoff brings proximity awareness to your devices|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190419031818/https://www.cnet.com/news/apples-new-hand-off-brings-proximity-awareness/|arxivsáne=April 19, 2019|avtor=Whitney|at=Lance|sáne=June 2, 2014|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 22, 2016}}</ref> (ol 2014-jıl oktyabr ayında shıǵarılǵan<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2014/10/16/6978157/mac-os-x-yosemite-release-mac-app-store-october-16th|bet=OS X Yosemite will be available today from the Mac App Store|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190713095936/https://www.theverge.com/2014/10/16/6978157/mac-os-x-yosemite-release-mac-app-store-october-16th|arxivsáne=July 13, 2019|avtor=Kastrenakes|at=Jacob|sáne=October 16, 2014|jumıs=[[The Verge]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=December 22, 2016}}</ref>) hám Bluetooth Low Energy texnologiyasınıń qollap-quwatlanıwı talap etiledi.
=== Spotlight ===
iOS 8 sisteması Spotlight Suggestions dep atalatuǵın jańa izlew funkciyasın usındı. Bul funkciya kóp sanlı veb-saytlar hám xızmetler menen integraciyalanıp, burınǵıdan da tolıqıraq izlew nátiyjelerin kórsetedi, sonıń ishinde Wikipedia maqalalarınan úzindiler, jergilikli jańalıqlar, qurılmada ornatılǵan qosımshalarǵa tez kiriw, [[iTunes]] kontenti, filmlerdiń kórsetiw waqıtları, jaqın jerdegi orınlar hám hár qıylı veb-saytlardan alınǵan informaciya. Spotlight Suggestions iOS tiykarǵı ekranında hám Safari veb-brauzeriniń izlew qatarında qoljetimli.<ref>{{Web deregi|url=http://bgr.com/2014/06/03/yosemite-and-ios-8-spotlight-search-features/|bet=Here's one major new Yosemite and iOS 8 feature that got overlooked|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170426211210/http://bgr.com/2014/06/03/yosemite-and-ios-8-spotlight-search-features/|arxivsáne=April 26, 2017|avtor=Smith|at=Chris|sáne=June 3, 2014|jumıs=[[Boy Genius Report|BGR]]|baspaxana=[[Penske Media Corporation]]|qaralǵan sáne=December 22, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2014/06/02/hands-on-with-spotlight-suggestions-in-ios-8-video/|bet=Hands-on with Spotlight Suggestions in iOS 8 (Video)|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161222153827/https://9to5mac.com/2014/06/02/hands-on-with-spotlight-suggestions-in-ios-8-video/|arxivsáne=December 22, 2016|avtor=Esposito|at=Dom|sáne=June 2, 2014|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=December 22, 2016}}</ref>
=== Xabarlandırıwlar ===
Tómenge túsiriletuǵın Xabarlandırıw orayı (Notification Center) endi vidjet funkciyasın qollap-quwatlaytuǵın etip qayta dizaynlandı. Úshinshi tárep baǵdarlamashıları óz qosımshalarına vidjet qollap-quwatlawın qosa aladı, bul paydalanıwshılarǵa hár bir tiyisli qosımshanı ashpastan-aq Xabarlandırıw orayında informaciya kóriwge múmkinshilik beredi. Paydalanıwshılar hár qanday waqıtta vidjetlerdi qosıwı, orınların awıstırıwı yamasa óshiriwi múmkin. Vidjetlerge mısal retinde hawa rayın kórsetetuǵın Weather (Hawa rayı) qosımshasın hám aldaǵı waqıyalardı kórsetetuǵın Calendar (Kalendar) qosımshasın keltiriwge boladı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macworld.com/article/2686117/get-to-know-ios-8-customize-your-notification-center-with-handy-new-widgets.html|bet=Get to know iOS 8: Customize your Notification Center with handy new widgets|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161222152655/http://www.macworld.com/article/2686117/get-to-know-ios-8-customize-your-notification-center-with-handy-new-widgets.html|arxivsáne=December 22, 2016|avtor=Walter|at=Derek|sáne=September 19, 2014|jumıs=[[Macworld]]|baspaxana=[[International Data Group]]|qaralǵan sáne=December 22, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.macworld.co.uk/how-to/iosapps/ios-notification-centre-tips-3529660/|bet=How to use iOS 8 Notification Centre|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161207040805/http://www.macworld.co.uk/how-to/iosapps/ios-notification-centre-tips-3529660/|arxivsáne=December 7, 2016|avtor=Paris|at=Steve|sáne=November 26, 2014|jumıs=[[Macworld]]|baspaxana=[[International Data Group]]|qaralǵan sáne=December 22, 2016}}</ref>
Xabarlandırıwlar endi interaktiv bolıp, paydalanıwshılarǵa xabar tez tómenge túsiwshi kóriniste payda bolǵanda oǵan juwap beriwge yamasa Xabarlandırıw orayı arqalı xabarlandırıwǵa ámel etiwge múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=http://bgr.com/2014/06/02/ios-8-actionable-notifications/|bet=The most important new feature on iOS 8: Actionable notifications|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161230230653/http://bgr.com/2014/06/02/ios-8-actionable-notifications/|arxivsáne=December 30, 2016|avtor=Siegal|at=Jacob|sáne=June 2, 2014|jumıs=[[Boy Genius Report|BGR]]|baspaxana=[[Penske Media Corporation]]|qaralǵan sáne=December 30, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.imore.com/interactive-notifications-ios-8-explained|bet=Interactive notifications in iOS 8: Explained|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161231074740/http://www.imore.com/interactive-notifications-ios-8-explained|arxivsáne=December 31, 2016|avtor=Ritchie|at=Rene|sáne=June 24, 2014|jumıs=[[iMore]]|qaralǵan sáne=December 30, 2016}}</ref>
=== Klaviatura ===
iOS 8 sisteması QuickType dep atalatuǵın jańa intellektual tekst teriw funkciyasın óz ishine aladı. Bul funkciya paydalanıwshı tekst tergende klaviaturanıń joqarı bóleginde sóz usınısların kórsetedi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/how-to/using-ios-8s-quicktype-keyboard/|bet=Using iOS 8's QuickType keyboard|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161223201927/https://www.cnet.com/how-to/using-ios-8s-quicktype-keyboard/|arxivsáne=December 23, 2016|avtor=Cipriani|at=Jason|sáne=September 19, 2014|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 23, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.macworld.co.uk/how-to/iphone/using-quicktype-swype-in-ios-8-3534355/|bet=How to use keyboards in iOS 8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161224030442/http://www.macworld.co.uk/how-to/iphone/using-quicktype-swype-in-ios-8-3534355/|arxivsáne=December 24, 2016|avtor=Hattersley|at=Lucy|sáne=September 3, 2014|jumıs=[[Macworld]]|baspaxana=[[International Data Group]]|qaralǵan sáne=December 23, 2016}}</ref>
Apple endi úshinshi tárep baǵdarlamashılarına paydalanıwshılar standart iOS klaviaturasın almastıra alatuǵın klaviatura qosımshaların jaratıwǵa ruqsat beredi. Qosımsha qáwipsizlik ushın Apple «Tolıq kiriwge ruqsat beriw» (Allow Full Access) dep atalatuǵın baslawdı qostı. Bul baslaw klaviaturaǵa óz qosımshasınıń «qumırsqa uyasınan» (app sandbox) tısqarı háreket etiwge, mısalı, klaviatura maǵlıwmatların bultqa sinxronizaciyalawǵa múmkinshilik beredi (minnetli emes).<ref>{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2014/10/04/everything-you-need-to-know-about-ios-8-keyboard-permissions-but-were-afraid-to-ask/|bet=Everything You Need To Know About iOS 8 Keyboard Permissions (But Were Afraid To Ask)|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161223201827/https://techcrunch.com/2014/10/04/everything-you-need-to-know-about-ios-8-keyboard-permissions-but-were-afraid-to-ask/|arxivsáne=December 23, 2016|avtor=Lomas|at=Natasha|sáne=October 4, 2014|jumıs=[[TechCrunch]]|baspaxana=[[AOL]]|qaralǵan sáne=December 23, 2016}}</ref> Úshinshi tárep klaviaturalarına dawıs penen tekst teriw ushın Siri-dı paydalanıwǵa ruqsat etilmeydi hám ayırım qáwipsiz tekst maydanları kirgiziwge jol qoymaydı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2014/09/22/ios-8-the-best-apple-keyboard-replacements/|bet=iOS 8: The Best Apple Keyboard Replacements|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161223205005/http://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2014/09/22/ios-8-the-best-apple-keyboard-replacements/|arxivsáne=December 23, 2016|avtor=Kelly|at=Gordon|sáne=September 22, 2014|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=December 23, 2016}}</ref>
=== Family Sharing (Shańaraq penen bólisiw) ===
iOS 8 sisteması Family Sharing funkciyasın usındı. Bul funkciya 6 adamǵa shekem birgelki [[iTunes]] akkauntların dizimnen ótkeriwge hám olardı bir-birine baylanıstırıwǵa imkaniyat beredi, bul jerde bir ata-ana administrator bolıp, ulıwma tájiriybeni basqaradı. Bir akkauntta ámelge asırılǵan satıp alıwlar basqa shańaraq aǵzaları menen bólisiliwi múmkin, biraq 13 jasqa tolmaǵan balalar tárepinen ámelge asırılǵan satıp alıwlar ata-ananıń ruqsatın talap etedi. Eresekler tárepinen ámelge asırılǵan satıp alıwlar balalarǵa ulıwma kórsetilmeydi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/anthonykosner/2014/06/14/apples-new-family-plan-makes-it-easy-to-solve-the-itunes-identity-crisis/|bet=Apple's New Family Plan Makes It Easy To Solve The iTunes Identity Crisis|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161110093918/http://www.forbes.com/sites/anthonykosner/2014/06/14/apples-new-family-plan-makes-it-easy-to-solve-the-itunes-identity-crisis/|arxivsáne=November 10, 2016|avtor=Kosner|at=Andrew|sáne=June 14, 2014|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=December 26, 2016}}</ref>
Family Sharing sonday-aq qosımshalarǵa da keńeyedi, hár bir shańaraq aǵzasınıń Photos (Fotosúwretler) qosımshasında avtomatlı túrde Shared album (Bólisilgen albom) jaratıladı. Bul hámmege fotosúwretlerdi, videolardı hám pikirlerdi ulıwmalıq orınǵa qosıwǵa imkaniyat beredi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/icloud/family-sharing/|bet=Family Sharing. Bring harmony to your family's digital life.|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161228085926/http://www.apple.com/icloud/family-sharing/|arxivsáne=December 28, 2016|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=December 26, 2016}}</ref> Ask to Buy (Satıp alıwdı soraw) funkciyası hár kimge App Store, [[iTunes Store]] hám iBooks Store dúkanlarındaǵı zatlardı, sonday-aq qosımsha ishindegi satıp alıwlar hám [[iCloud]] saqlaǵıshın satıp alıwdı sorawǵa múmkinshilik beredi, bul jerde administrator satıp alıwdı maqullaw yamasa biykar etiw imkaniyatına iye boladı.<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT201089|bet=Request and make purchases with Ask to Buy|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161226145100/https://support.apple.com/en-us/HT201089|arxivsáne=December 26, 2016|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=December 26, 2016}}</ref>
=== Kóp wazıypalılıq (Multitasking) ===
Kóp wazıypalılıq ekranı jaqında qońıraw etilgen hám tańlanǵan baylanıslardıń dizimin kórsetedi. Bul funkciyanı Baslawlar (Settings) bóliminde óshirip qoyıwǵa boladı.<ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2014/09/28/ios-8-how-to-customize-and-disable-the-contacts-section-in-the-multitasking-interface/|bet=iOS 8 How-to: Customize and disable the contacts section in the multitasking interface|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161226145803/https://9to5mac.com/2014/09/28/ios-8-how-to-customize-and-disable-the-contacts-section-in-the-multitasking-interface/|arxivsáne=December 26, 2016|avtor=Guarino|at=Sarah|sáne=September 28, 2014|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=December 26, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.imore.com/how-use-multitasking-contacts-ios-8|bet=How to use multitasking contacts in iOS 8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161226215532/http://www.imore.com/how-use-multitasking-contacts-ios-8|arxivsáne=December 26, 2016|avtor=Kazmucha|at=Allyson|sáne=October 9, 2014|jumıs=[[iMore]]|qaralǵan sáne=December 26, 2016}}</ref>
=== Basqalar ===
iOS 8 Evropadaǵı paydalanıwshılar ushın Parametrler (Settings) bóliminde qosımsha maǵlıwmatlar roumingi opciyasın óz ishine aladı, bul sırt elde maǵlıwmatlardan paydalanıwdı kóbirek qadaǵalawǵa múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=http://www.cultofmac.com/288360/europeans-new-roaming-options/|bet=Europeans get new roaming options in iOS 8 beta 4|arxivurl=https://web.archive.org/web/20140726164212/http://www.cultofmac.com/288360/europeans-new-roaming-options/|arxivsáne=July 26, 2014|avtor=Bell|at=Killian|sáne=July 22, 2014|jumıs=Cult of Mac|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://bgr.com/2014/07/22/ios-8-beta-4-features-eu-internet/|bet=iOS 8 beta 4 comes with special roaming setting for Europe|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161228031719/http://bgr.com/2014/07/22/ios-8-beta-4-features-eu-internet/|arxivsáne=December 28, 2016|avtor=Smith|at=Chris|sáne=July 22, 2014|jumıs=[[Boy Genius Report|BGR]]|baspaxana=[[Penske Media Corporation]]|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref>
Siri jeke dawıs járdemshisi endi Shazam integraciyasına iye. Siri-ge «Bul qanday qosıq?» (What song is this?) dep soraw berseńiz, ol qaysı qosıq atqarılıp atırǵanın anıqlaydı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/uk/how-to/siri-can-now-name-that-tune-via-ios-8/|bet=Shazam-powered Siri can now name that tune in iOS 8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161227203418/https://www.cnet.com/uk/how-to/siri-can-now-name-that-tune-via-ios-8/|arxivsáne=December 27, 2016|avtor=Whitney|at=Lance|sáne=September 18, 2014|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref>
Wi-Fi arqalı mobillik telefon qońırawların ámelge asırıw ushın Wi-Fi calling (Wi-Fi arqalı qońıraw) funkciyası qosıldı. Sonnan keyin mobil operatorlar óz xızmetlerinde Voice-over-Wi-Fi (Wi-Fi arqalı dawıs) funkciyasın iske qosıwı múmkin.<ref>{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2014/09/12/att-wifi-calling-2015/|bet=AT&T To Get iPhone 6-Friendly Wi-Fi Calling In 2015|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161227200629/https://techcrunch.com/2014/09/12/att-wifi-calling-2015/|arxivsáne=December 27, 2016|avtor=Kumparak|at=Greg|sáne=September 12, 2014|jumıs=[[TechCrunch]]|baspaxana=[[AOL]]|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref>
== Qosımsha funkciyaları ==
=== Photos (Fotosúwretler) hám Camera (Kamera) ===
==== Kamera qosımshası ====
Camera qosımshası eki jańa funkciyaǵa iye boldı: time-lapse (waqıt aralıǵı menen súwretke alıw) hám self-timer (avtomat taymer). Time-lapse funkciyası kadrlardı ádettegi film chastotalarına qaraǵanda qısqa intervallar menen jazıp aladı hám olardı filmge aylandırıp, waqıyalardı tezletilgen túrde kórsetedi. Self-timer paydalanıwshıǵa fotosúwretti avtomatlı túrde alıwdan aldın úsh sekundlıq yamasa on sekundlıq keri sandı usınadı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.cultofmac.com/293717/ios-8-gives-photos-app-superpowers/|bet=iOS 8 gives the Photos app superpowers|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161222153510/http://www.cultofmac.com/293717/ios-8-gives-photos-app-superpowers/|arxivsáne=December 22, 2016|avtor=Sorrel|at=Charlie|sáne=September 18, 2014|jumıs=Cult of Mac|qaralǵan sáne=December 22, 2016}}</ref> iPad-lar endi panoramalıq rejimde súwretke túsire aladı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/roundup/ios-8-features|bet=iOS 8: New Features|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170115084549/http://www.macrumors.com/roundup/ios-8-features/|arxivsáne=January 15, 2017|sáne=September 28, 2015|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 29, 2016}}</ref>
==== iCloud Photo Library (iCloud foto kitapxanası) ====
iOS 8 Photos (Fotosúwretler) qosımshasına iCloud Photo Library qollap-quwatlawın qostı, bul hár qıylı Apple qurılmaları arasında fotosúwretlerdi sinxronizaciyalawǵa múmkinshilik beredi. Fotosúwretler hám videolar tolıq ajıratımlılıqta hám túpnusqa formatlarında rezerv kóshirmelendi. Bul funkciya tolıq ólshemli súwretlerdiń ornına tómen sapalı versiyalarınıń qurılmada keshleniwi múmkin ekenligin ańlattı, bul sheklengen saqlaw ornı bar modellerde áhmiyetli dárejede yad ornın únemlewi múmkin edi.<ref name="iMore Photos explained">{{Web deregi|url=http://www.imore.com/photos-ios-8-explained|bet=Photos in iOS 8: Explained|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161222153800/http://www.imore.com/photos-ios-8-explained|arxivsáne=December 22, 2016|avtor=Ritchie|at=Rene|sáne=August 15, 2014|jumıs=[[iMore]]|qaralǵan sáne=December 22, 2016}}</ref>
==== Izlew ====
Photos (Fotosúwretler) qosımshası jaqsıraq izlew funkciyasına iye boldı, onda hár qıylı izlew kategoriyaları, sonıń ishinde Nearby (Jaqın jerde), One Year Ago (Bir jıl burın), Favorites (Tańlanǵanlar) hám Home (Úy) opciyaları bar, olar fotosúwrettiń túsirilgen geoornalasıwına hám sánesine tiykarlanadı.
==== Redaktorlaw ====
Sonıń menen bir qatarda, Photos (Fotosúwretler) qosımshası dál redaktorlaw qurallarına iye boldı, sonıń ishinde jaqsılanǵan burıw; bir basıw arqalı avtomatlı jaqsılaw quralları; hám tereńirek reńlerdi dúzetiw, mısalı, jaqtılıq, kontrast, ekspoziciya hám kóleńkeler. Sonday-aq, fotosúwretti óshirmesten jasırıw opciyası da bar.<ref>{{Web deregi|url=http://mashable.com/2014/10/02/ios-8-hidden-features/|bet=14 Hidden Tricks and Tools in iOS 8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170308045848/http://mashable.com/2014/10/02/ios-8-hidden-features/|arxivsáne=March 8, 2017|avtor=Murphy|at=Samantha|sáne=October 2, 2014|jumıs=Mashable|qaralǵan sáne=2017-03-07}}</ref>
==== Keńeytpeler (Extensions) ====
Apple iOS 8 sistemasına Extensibility (Keńeytiw imkaniyatı) dep atalatuǵın funkciyanı qostı. Bul úshinshi tárep qosımshalarınıń filtrleri hám effektlerine tikkeley standart Photos (Fotosúwretler) qosımshasındaǵı menyu arqalı kiriwge múmkinshilik beredi, burın bolsa effektlerdi qollanıw ushın fotosúwretlerdi hár bir tiyisli qosımsha arqalı import hám eksport etiw kerek edi.<ref>{{Web deregi|url=http://www.imore.com/inter-app-photo-and-video-editing-ios-8-explained|bet=Inter-app photo and video editing in iOS 8: Explained|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161222153525/http://www.imore.com/inter-app-photo-and-video-editing-ios-8-explained|arxivsáne=December 22, 2016|avtor=Ritchie|at=Rene|sáne=July 7, 2014|jumıs=[[iMore]]|qaralǵan sáne=December 22, 2016}}</ref>
==== Camera Roll (Kamera oramı) ====
iOS 8 diń dáslepki relizinde Apple Photos (Fotosúwretler) qosımshasınan «Camera Roll» (Kamera oramı) funkciyasın alıp tasladı. Camera Roll qurılmadaǵı barlıq fotosúwretlerdiń ulıwma kórinisi edi, biraq onıń ornın paydalanıwshınıń fotosúwretlerdi qanshelli jaqında túsirgenine qaray kórsetetuǵın «Recently Added» (Jaqında qosılǵanlar) foto kórinisi iyeledi.<ref>{{Web deregi|url=http://bgr.com/2014/09/23/ios-8-camera-roll/|bet=This might just be the most annoying new feature in iOS 8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170116151047/http://bgr.com/2014/09/23/ios-8-camera-roll/|arxivsáne=January 16, 2017|avtor=Smith|at=Chris|sáne=September 23, 2014|jumıs=BGR|qaralǵan sáne=January 13, 2017}}</ref>
«Recently Added» (Jaqında qosılǵanlar) albomı menen almastırılǵanına qaramastan, Camera Roll (Kamera oramı) funkciyasınıń alıp taslanıwı paydalanıwshılardıń narazılıǵın keltirip shıǵardı,<ref>{{Web deregi|url=http://www.businessinsider.com/iphone-users-freaking-out-after-apple-removed-camera-roll-2014-9|bet=iPhone Users Are Freaking Out After Apple Removed 'Camera Roll' And Made It Harder To Delete Photos|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170105083149/http://www.businessinsider.com/iphone-users-freaking-out-after-apple-removed-camera-roll-2014-9|arxivsáne=January 5, 2017|avtor=Cook|at=James|sáne=September 22, 2014|jumıs=[[Business Insider]]|baspaxana=[[Axel Springer SE]]|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref> sonlıqtan Apple bul funkciyanı iOS 8.1 jańalanıwında qaytardı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/news/apple-to-bring-back-camera-roll-with-ios-8-1/|bet=Miss the camera roll? Apple iOS 8.1 to bring it back|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170104234728/https://www.cnet.com/news/apple-to-bring-back-camera-roll-with-ios-8-1/|arxivsáne=January 4, 2017|avtor=Kerr|at=Dara|sáne=October 16, 2014|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref>
=== Xabarlar ===
iOS 8 de Messages (Xabarlar) qosımshası toparlıq sáwbetlesiwler ushın jańa funkciyalarǵa iye boldı, sonıń ishinde sáwbetlesiw xabarlandırıwların óshiretuǵın Do Not Disturb (Kesent etpeń) rejimi, sonday-aq qatnasıwshılardı chattan óshiriw imkaniyatı. Jańa Tap to Talk (Sóylesiw ushın basıń) chat tuymesi paydalanıwshılarǵa alıwshıǵa tez dawıslı pikirlerdi jiberiwge, al Record (Jazıp alıw) túymesi qısqa videolardı jazıp alıwǵa múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=http://www.idownloadblog.com/2014/06/02/ios-8-improves-group-messaging-on-imessage/|bet=iOS 8 improves messaging on iMessage|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170210223744/http://www.idownloadblog.com/2014/06/02/ios-8-improves-group-messaging-on-imessage/|arxivsáne=February 10, 2017|avtor=Rossignol|at=Joe|sáne=June 2, 2014|jumıs=iDownloadBlog|qaralǵan sáne=December 24, 2016}}</ref>
Eki Apple paydalanıwshısı arasındaǵı óz-ara baylanıs ushın Messages (Xabarlar) qosımshası paydalanıwshılarǵa 2 minutlıq jaramlılıq múddeti menen qısqa súwret, video yamasa audio kliplerdi jiberiwge múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=http://lifehacker.com/how-to-use-all-of-messages-new-features-in-ios-8-1635030388|bet=How to Use All of Messages' New Features in iOS 8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170103002531/http://lifehacker.com/how-to-use-all-of-messages-new-features-in-ios-8-1635030388|arxivsáne=January 3, 2017|avtor=Klosowski|at=Thorin|sáne=September 17, 2014|jumıs=[[Lifehacker]]|baspaxana=[[Univision Communications]]|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://ios.wonderhowto.com/how-to/11-hidden-features-ios-8s-new-messages-app-for-iphone-ipad-0155476/|bet=11 Hidden Features in iOS 8's New Messages App for iPhone & iPad|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161219171824/http://ios.wonderhowto.com/how-to/11-hidden-features-ios-8s-new-messages-app-for-iphone-ipad-0155476/|arxivsáne=December 19, 2016|avtor=Aguilar|at=Nelson|sáne=June 16, 2014|jumıs=iOS Gadget Hacks Blog|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref>
Parametrler qosımshasında paydalanıwshı belgili bir waqıttan keyin xabarlardı avtomatlı túrde óshiriw opciyasına iye.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theguardian.com/technology/2014/nov/07/-sp-apple-ios-8-25-tips|bet=25 hidden features from iOS 8, Apple's new operating system|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170328023157/https://www.theguardian.com/technology/2014/nov/07/-sp-apple-ios-8-25-tips|arxivsáne=March 28, 2017|avtor=Tufnell|at=Nicholas|sáne=November 7, 2014|jumıs=[[The Guardian]]|qaralǵan sáne=March 27, 2017}}</ref>
=== Safari ===
Safari veb-brauzerinde baǵdarlamashılar endi Safari Password Sharing (Safari parol bólisiw) ushın qollap-quwatlawdı qosa aladı. Bul olarǵa ózlerine tiyisli saytlar hám qosımshalar arasında login maǵlıwmatların bólisiwge múmkinshilik beredi, bul potencial túrde paydalanıwshılardıń óz qosımshaları hám xızmetleri ushın login maǵlıwmatların teriw sanın azaytadı. Brauzer sonday-aq WebGL grafikalıq API ushın qollap-quwatlawdı qosadı.<ref>{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/apple/2014/09/ios-8-thoroughly-reviewed/7/|bet=iOS 8, thoroughly reviewed|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161112074255/http://arstechnica.com/apple/2014/09/ios-8-thoroughly-reviewed/7/|arxivsáne=November 12, 2016|avtor=Cunningham|at=Andrew|sáne=September 17, 2014|jumıs=[[Ars Technica]]|baspaxana=[[Condé Nast]]|qaralǵan sáne=December 24, 2016}}</ref>
=== iCloud Drive ===
Fayl menedjerge uqsas stilde, iCloud Drive bul fayl xosting xızmeti bolıp, Parametrler (Settings) bóliminde iske qosılǵannan keyin, paydalanıwshılarǵa hár qanday túrdegi fayldı qosımshada saqlawǵa múmkinshilik beredi hám media basqa iOS qurılmalarına, sonday-aq Mac kompyuterlerine sinxronizaciyalanadı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.techrepublic.com/article/pro-tip-how-to-use-icloud-drive-in-ios-8/|bet=Pro tip: How to use iCloud Drive in iOS 8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161226145608/http://www.techrepublic.com/article/pro-tip-how-to-use-icloud-drive-in-ios-8/|arxivsáne=December 26, 2016|avtor=Bohon|at=Cory|sáne=October 22, 2014|jumıs=[[TechRepublic]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 26, 2016}}</ref>
=== App Store ===
iOS 8 de Apple [[App Store]] dúkanın jańarttı, onda qosımshalardı tabıwdı jaqsılaytuǵın «Explore» (Izertlew) qosımsha beti, «Search» (Izlew) qosımsha betinde trendtegi izlewler hám baǵdarlamashılarǵa bir neshe qosımshanı bir jeńillikli paketke birlestiriw imkaniyatı payda boldı. Jańa «preview» (aldın ala kóriw) videoları baǵdarlamashılarǵa qosımshanıń funkciyasın vizual túrde kórsetiwge múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2014/06/02/new-app-store-bundles-betas/|bet=Apple to Enhance App Store with 'Explore' Tab, App Bundles, Beta Testing, and More|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161004150033/http://www.macrumors.com/2014/06/02/new-app-store-bundles-betas/|arxivsáne=October 4, 2016|avtor=Sumra|at=Husain|sáne=June 2, 2014|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=July 20, 2017}}</ref>
=== Densawlıq ===
HealthKit – bul baǵdarlamashılarǵa jańa Health (Densawlıq) qosımshası menen integraciyalanatuǵın qosımshalar jaratıwǵa múmkinshilik beretuǵın xızmet. Health (Densawlıq) qosımshası tiykarınan paydalanıwshınıń qurılmasında ornatılǵan fitnes qosımshalarınan maǵlıwmatlardı toplaydı, tek paydalanıwshınıń iPhone-ındaǵı háreket processorı arqalı baqlanatuǵın basqıshlar hám kóterilgen qabatlar buǵan kirmeydi. Paydalanıwshılar óz medicinalıq tariyxın Medical ID (Medicinalıq ID) ge kirgize aladı, ol ayrıqsha jaǵdaylarda qulplanǵan ekranda qoljetimli boladı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/how-to/apple-health-app-how-to-set-up-import/|bet=The complete guide to the iPhone's Health app|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161226145322/https://www.cnet.com/how-to/apple-health-app-how-to-set-up-import/|arxivsáne=December 26, 2016|avtor=Profis|at=Sharon|sáne=October 13, 2014|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 26, 2016}}</ref>
=== HomeKit ===
HomeKit – bul [[Freymvork|baǵdarlamalıq támiynat freymvorkı]] bolıp, ol qollanıwshılarǵa iPhone telefonların aqıllı úy ásbapların konfiguraciyalaw, olar menen baylanısıw hám basqarıw ushın paydalanıwǵa imkaniyat beredi. HomeKit xızmetinde bólmeler, elementler hám háreketlerdi jobalastırıw arqalı paydalanıwshılar Siri arqalı ápiwayı dawıslıq diktovka yamasa qosımshalar arqalı úyde avtomatlıq háreketlerdi iske qosa aladı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.imore.com/homekit-ios-8-explained|bet=HomeKit in iOS 8: Explained|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161226145924/http://www.imore.com/homekit-ios-8-explained|arxivsáne=December 26, 2016|avtor=Ritchie|at=Rene|sáne=August 27, 2014|jumıs=[[iMore]]|qaralǵan sáne=December 26, 2016}}</ref>
HomeKit qollap-quwatlaytuǵın qurılmalar óndiriwshileri licenziya satıp alıwı kerek,<ref>{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/homekit/|bet=Working with HomeKit|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170105043219/https://developer.apple.com/homekit/|arxivsáne=January 5, 2017|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=December 26, 2016}}</ref> hám barlıq HomeKit ónimleri shifrlaw ko-processorına iye bolıwı talap etiledi.<ref>{{Web deregi|url=http://fortune.com/2015/06/09/ceo-apple-homekit-mess/|bet=What one startup CEO learned from handling Apple's HomeKit mess|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170202111815/http://fortune.com/2015/06/09/ceo-apple-homekit-mess/|arxivsáne=February 2, 2017|avtor=Higginbotham|at=Stacey|sáne=June 10, 2015|jumıs=[[Fortune (magazine)|Fortune]]|baspaxana=[[Time Inc.]]|qaralǵan sáne=December 26, 2016}}</ref> HomeKit-ti qollap-quwatlamaytuǵın úskenelerdi «shlyuz» ónimi, mısalı, sol qurılmalar hám HomeKit xızmeti arasında baylanıs ornatıwshı xab arqalı paydalanıwǵa boladı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2015/1/8/7510647/first-homekit-devices-confirm-apple-tvs-role-in-home-automation|bet=First HomeKit devices confirm Apple TV's limited role in home automation|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161222082055/http://www.theverge.com/2015/1/8/7510647/first-homekit-devices-confirm-apple-tvs-role-in-home-automation|arxivsáne=December 22, 2016|avtor=Ricker|at=Thomas|sáne=January 8, 2015|jumıs=[[The Verge]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=December 26, 2016}}</ref>
=== Passbook ===
iOS 8 degi Passbook qosımshası [[Apple Pay]], cifrlı tólem xızmetin qollap-quwatlaw ushın jańalandı, ol iOS 8.1 shıǵıwı menen iPhone 6 hám 6 Plus telefonlarında qoljetimli boldı.<ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/14/10/20/how-to-set-up-apple-pay-on-an-iphone-6-or-6-plus-running-ios-81-and-where-you-can-use-it-right-now|bet=How to set up Apple Pay on an iPhone 6 or 6 Plus running iOS 8.1, and where you can use it right now|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161229171930/http://appleinsider.com/articles/14/10/20/how-to-set-up-apple-pay-on-an-iphone-6-or-6-plus-running-ios-81-and-where-you-can-use-it-right-now|arxivsáne=December 29, 2016|avtor=Hughes|at=Neil|sáne=October 20, 2014|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=December 29, 2016}}</ref>
=== Muzıka ===
Jańa muzıka aǵımlaw xızmeti, [[Apple Music]], iOS 8.4 jańalanıwında engizildi. Ol jazılıwshılarǵa talap boyınsha sheksiz sandaǵı qosıqlardı tıńlawǵa imkaniyat beredi. Muzıka xızmetiniń shıǵıwı menen iOS-taǵı standart Muzıka qosımshası Apple Music, sonday-aq 24 saatlıq tіkeley efir radiostanciyası Beats 1 di óz ishine alıw ushın vizuallıq hám funkcionallıq jaqtan jańartıldı.<ref name="Apple Music">{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2015/06/30/apple-releases-ios-8-4-with-apple-music/|bet=Apple Releases iOS 8.4 With Apple Music, Beats 1, and Revamped Music App|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221235157/http://www.macrumors.com/2015/06/30/apple-releases-ios-8-4-with-apple-music/|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Clover|at=Juli|sáne=June 30, 2015|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref>
=== Esletpeler ===
Esletpeler qosımshası qalıń, kursiv yamasa astı sızılǵan tekstti qollap-quwatlaytuǵın bay tekstti redakciyalaw imkaniyatına hám súwretti qollap-quwatlawǵa iye boldı, bul paydalanıwshılarǵa qosımshaǵa foto súwretlerdi jaylastırıwǵa imkaniyat berdi.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macworld.com/article/2358643/20-ios-8-features-apple-didnt-talk-about.html|bet=20-plus iOS 8 features Apple didn't talk about|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170106010758/http://www.macworld.com/article/2358643/20-ios-8-features-apple-didnt-talk-about.html|arxivsáne=January 6, 2017|avtor=Caldwell|at=Serenity|sáne=June 3, 2014|jumıs=[[Macworld]]|baspaxana=[[International Data Group]]|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.igeeksblog.com/how-to-format-text-and-add-pictures-in-notes-app-in-ios-8/|title=How To Format Text And Add Pictures in Notes App in iOS 8 on iPhone and iPad|last=Padhiyar|first=Jignesh|date=January 29, 2015|access-date=January 13, 2017}}</ref>
=== Hawa rayı ===
Hawa rayı qosımshası endi [[Yahoo!]] ornına The Weather Channel den hawa rayı maǵlıwmatların paydalanadı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.recode.net/2014/6/20/11628186/as-weather-channel-blows-yahoo-off-apples-upcoming-ios-8-app-storms|bet=As Weather Channel Blows Yahoo Off Apple's Upcoming iOS 8, App Storms Ahead for Mayer|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170109183844/http://www.recode.net/2014/6/20/11628186/as-weather-channel-blows-yahoo-off-apples-upcoming-ios-8-app-storms|arxivsáne=January 9, 2017|avtor=Swisher|at=Kara|sáne=June 20, 2014|jumıs=[[Recode]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2014/06/20/why-apple-switched-from-yahoo-to-weather-channel-for-weather-data-in-ios-8/|bet=Why Apple switched from Yahoo to Weather Channel for Weather data in iOS 8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170106011236/https://9to5mac.com/2014/06/20/why-apple-switched-from-yahoo-to-weather-channel-for-weather-data-in-ios-8/|arxivsáne=January 6, 2017|avtor=Kahn|at=Jordan|sáne=June 20, 2014|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2014/06/03/ios-8-new-weather-app/|bet=iOS 8 Ditches Yahoo Weather for Content From The Weather Channel|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170220092351/https://www.macrumors.com/2014/06/03/ios-8-new-weather-app/|arxivsáne=February 20, 2017|avtor=Clover|at=Juli|sáne=June 3, 2014|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=February 19, 2017}}</ref> Qosımsha sonday-aq paydalanıwshı interfeysinde biraz ózgerislerge iye boldı.<ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/14/06/20/weather-channel-providing-apple-more-detailed-data-for-ios-8-weather-app-than-yahoo-did|bet=Weather Channel providing Apple more detailed data for iOS 8 Weather app than Yahoo did|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170106011359/http://appleinsider.com/articles/14/06/20/weather-channel-providing-apple-more-detailed-data-for-ios-8-weather-app-than-yahoo-did|arxivsáne=January 6, 2017|avtor=Hughes|at=Neil|sáne=June 20, 2014|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref> 2019-jıl mart ayında Yahoo! iOS 7 hám odan aldınǵı versiyalardaǵı Hawa rayı qosımshasın qollap-quwatlawdı toqtattı.
=== Keńesler ===
iOS 8 jańa «Keńesler» qosımshasın qostı, ol hár hápte sayın iOS taǵı funkciyalar haqqında keńesler hám qısqasha informaciya kórsetedi.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2014/07/21/ios-8-beta-4-tidbits/|bet=iOS 8 Beta 4 Tidbits: Tips App, Control Center Redesign, New Display Options|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170108002015/http://www.macrumors.com/2014/07/21/ios-8-beta-4-tidbits/|arxivsáne=January 8, 2017|avtor=Clover|at=Juli|sáne=July 21, 2014|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref>
=== Touch ID ===
iOS 8 Touch ID di úshinshi tárep qosımshalarında paydalanıwǵa imkaniyat beredi.<ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/14/09/17/apple-opens-touch-id-to-third-party-applications-with-ios-8|bet=Apple opens Touch ID to third-party applications with iOS 8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170219112010/http://appleinsider.com/articles/14/09/17/apple-opens-touch-id-to-third-party-applications-with-ios-8|arxivsáne=February 19, 2017|avtor=Hughes|at=Neil|sáne=September 17, 2014|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=February 18, 2017}}</ref>
== Qabıllaw ==
iOS 8 unamlı pikirlerge iye boldı. Engadget tán Bred Molen Continuity funkciyasın bir neshe Apple qurılmaları bar paydalanıwshılar ushın úlken alǵa ilgerlew dep atap ótti. Ol sonday-aq qosımshalardıń maǵlıwmat almasıwına imkaniyat beretuǵın Keńeytiw funkciyasın maqtadı hám úshinshi tárep klaviaturaların qollap-quwatlaǵanın unattı. Biraq, Molen jańa kirgizilgen funkciyalardıń ayırımları – Family Sharing, Continuity hám iCloud Drive – jumıs islewi ushın Apple ekosistemasına tereńirek kiriwdi talap etetuǵının atap ótti. Ol ásirese ámeliy xabarlandırıwlardı hám Xabarlandırıwlar orayındaǵı úshinshi tárep vidjetlerin qollap-quwatlaǵanın unattı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.engadget.com/2014/09/16/ios-8-review/|bet=iOS 8 review: Some overdue updates, but well worth the wait|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161230232059/https://www.engadget.com/2014/09/16/ios-8-review/|arxivsáne=December 30, 2016|avtor=Molen|at=Brad|sáne=September 16, 2014|jumıs=[[Engadget]]|baspaxana=[[AOL]]|qaralǵan sáne=December 30, 2016}}</ref> The Guardian jurnalisti Charlz Artur Keńeytiwdi, sonday-aq iOS klaviaturasındaǵı jańa QuickType sóz usınısları funkciyasın unattı. Ol ádepki qosımshalardı tańlaw imkaniyatınıń joqlıǵın sınǵa aldı, sonday-aq Parametrler menyusiniń túsiniksiz hám intuitiv emesligin sınǵa aldı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theguardian.com/technology/2014/sep/17/ios-8-review-iphone-ipad-apple|bet=iOS 8 review: the iPhone and iPad get customised, extended and deepened|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161229173026/https://www.theguardian.com/technology/2014/sep/17/ios-8-review-iphone-ipad-apple|arxivsáne=December 29, 2016|avtor=Arthur|at=Charles|sáne=September 17, 2014|jumıs=[[The Guardian]]|qaralǵan sáne=December 30, 2016}}</ref>
TechCrunch tán Darrell Eterington iMessage degi jaqsılanıwlardı maqtap, bılay dep jazdı: «Men ushın eń jaqsısı toparlıq sóylesiwlerdi únsizlendiriw hám olardan shıǵıp ketiw imkaniyatı boldı, bul toparlıq iMessage sóylesiwleri engizilgennen berli men ushın qattı jetispegen nárse». Ol Fotolardaǵı jańa izlew hám redakciyalaw funkciyaların, sonday-aq klaviaturadaǵı QuickType funkciyasın unattı, biraq ásirese Spotlight Suggestions di «iOS 8 diń eń jaqsı funkciyalarınıń biri, hátte ol kishi xızmet qosımshası bolsa da» dep atap ótti, hám «ol siziń iPhone-ıńızdı barlıq nárse ushın derlik kóshpeli izlew portalına aylandıradı» dep atap ótti.<ref>{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2014/09/16/ios-8-review/|bet=iOS 8 Review: Refinements And Relaxed Limitations Add Up For A Better Experience|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161230233157/https://techcrunch.com/2014/09/16/ios-8-review/|arxivsáne=December 30, 2016|avtor=Etherington|at=Darrell|sáne=September 16, 2014|jumıs=[[TechCrunch]]|baspaxana=[[AOL]]|qaralǵan sáne=December 30, 2016}}</ref> The Next Web jurnalisti Martin Brayant «bul jerde áhmiyetli rawajlanıwlar ele alda» dep jazdı, hám «Apple ne islewge bolatuǵını haqqında demonstraciyalardı qostı, biraq úshinshi tárep baǵdarlamashıları jańa funkciyalardı óz qosımshalarına basqıshpa-basqısh engizgen sayın, sistemanıń haqıyqıy kúshi kelesi kúnlerde, háptelerde hám aylarda ámelge asadı» dep qostı.<ref>{{Web deregi|url=https://thenextweb.com/apple/2014/09/17/ios-8-review/|bet=iOS 8 review: The real advances here are yet to come|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160509053647/http://thenextweb.com/apple/2014/09/17/ios-8-review/|arxivsáne=May 9, 2016|avtor=Bryant|at=Martin|sáne=September 17, 2014|jumıs=The Next Web|qaralǵan sáne=December 30, 2016}}</ref>
2014-jıl 23-sentyabrde, iOS 8 shıqqannan keyin «shama menen bir hápte ótkennen soń», iOS 8 di paydalanıwshılardıń qabıllaw dárejesi 46% ke jetti.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2014/09/23/ios-8-adoption-46/|bet=Apple's App Store Usage Numbers Suggest 46% Adoption Rate for iOS 8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170219093832/https://www.macrumors.com/2014/09/23/ios-8-adoption-46/|arxivsáne=February 19, 2017|avtor=Padilla|at=Richard|sáne=September 23, 2014|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=February 18, 2017}}</ref> 2014-jıl oktyabr ayında Ars Technica xızmetkeri Endryu Kanningem iOS 8 di paydalanıwshılardıń qabıllaw dárejesi «toqtap qalǵanın», aldınǵı sentyabrdegi 46% kórsetkishinen tek «bir procent punktke» óskenligin xabarladı. Kanningem bunı «hawa arqalı» jańalawdıń ornatıw ushın 5 gigabayttı talap etkeni, 8 gigabaytlıq hám 16 gigabaytlıq qurılmalardan paydalanıwshılar ushın qıyınshılıq tuwdırǵan «shamadan tıs úlken muǵdar» dep atadı. Basqa alternativa sıpatında Apple jańalawdı óz [[iTunes]] baǵdarlaması arqalı usındı, biraq Kanningem «iTunes arqalı baylanısıw búgingi kúnde bir neshe jıl aldınǵıǵa qaraǵanda ele de qıyın boladı, sebebi Apple sońǵı úsh jıl dawamında adamlarǵa óz iDevice qurılmaların kompyuterlerinen ǵárezsiz paydalanıwdı úyretti» dep atap ótti.<ref>{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/apple/2014/10/theres-more-than-one-reason-why-ios-8s-growth-has-stalled/|bet=There's more than one reason why iOS 8's growth has stalled|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170219172258/https://arstechnica.com/apple/2014/10/theres-more-than-one-reason-why-ios-8s-growth-has-stalled/|arxivsáne=February 19, 2017|avtor=Cunningham|at=Andrew|sáne=October 9, 2014|jumıs=[[Ars Technica]]|baspaxana=[[Condé Nast]]|qaralǵan sáne=February 18, 2017}}</ref> Dekabr ayında Ars Technica dan jańa esabat iOS 8 di paydalanıwshılardıń sanı 63% ke óskenligin, «belgili 16 procentke» óskenligin bildirdi.<ref>{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/apple/2014/12/apple-dashboard-says-ios-8-now-runs-on-about-two-thirds-of-devices/|bet=Apple dashboard says iOS 8 now runs on about two-thirds of devices|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170219172302/https://arstechnica.com/apple/2014/12/apple-dashboard-says-ios-8-now-runs-on-about-two-thirds-of-devices/|arxivsáne=February 19, 2017|avtor=Cunningham|at=Andrew|sáne=December 10, 2014|jumıs=[[Ars Technica]]|baspaxana=[[Condé Nast]]|qaralǵan sáne=February 18, 2017}}</ref>
== Máseleler ==
=== Qosımshanıń buzılıw dárejesi ===
Apteligent (burınǵı Crittercism) tárepinen ótkerilgen izertlewge qaraǵanda, olardıń testlerinde qosımshalardıń toqtap qalıw dárejesi iOS 8 de 3.56% ti quraǵan, bul iOS 7.1 degi 2% ten joqarı bolǵan.<ref>{{Web deregi|url=https://www.networkworld.com/article/929866/crashing-apples-ios-8-party.html|bet=Crashing Apple's iOS 8 party|arxivurl=https://web.archive.org/web/20231208193658/https://www.networkworld.com/article/929866/crashing-apples-ios-8-party.html|arxivsáne=December 8, 2023|avtor=Brown|at=Bob|sáne=September 22, 2014|jumıs=Network World|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref>
=== 8.0.1 jańalawındaǵı máseleler ===
2014-jıl sentyabr ayında iOS 8.0.1 jańalawı iPhone 6 daǵı Touch ID hám ayırım úlgilerdegi uyalı tarmaq baylanısı menen áhmiyetli máselelerdi keltirip shıǵardı. Apple jábirlengen paydalanıwshılarǵa 8.0.2 versiyası tayar bolǵansha dáslepki iOS 8 relizin qayta ornatıwdı usındı.<ref name="8.0.1 broke - The Verge">{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2014/9/24/6839235/apple-ios-8-0-1-released|bet=Apple pulls iOS 8.0.1 after users report major problems with update|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221234750/http://www.theverge.com/2014/9/24/6839235/apple-ios-8-0-1-released|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Welch|at=Chris|sáne=September 24, 2014|jumıs=[[The Verge]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref><ref name="8.0.1 broke - Engadget">{{Web deregi|url=https://www.engadget.com/2014/09/25/apple-iphone-ios-8-update/|bet=Apple explains how to fix its busted iOS 8 update, new one coming soon|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161222001414/https://www.engadget.com/2014/09/25/apple-iphone-ios-8-update/|arxivsáne=December 22, 2016|avtor=Smith|at=Mat|sáne=September 25, 2014|jumıs=[[Engadget]]|baspaxana=[[AOL]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref><ref name="8.0.1 broke - Ars Technica">{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/apple/2014/09/apple-releases-ios-8-0-1-with-healthkit-keyboard-iphone-6-fixes/|bet=iOS 8.0.1 disabling cellular and TouchID on some phones [Updated]|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161010080603/http://arstechnica.com/apple/2014/09/apple-releases-ios-8-0-1-with-healthkit-keyboard-iphone-6-fixes/|arxivsáne=October 10, 2016|avtor=Cunningham|at=Andrew|sáne=September 24, 2014|jumıs=[[Ars Technica]]|baspaxana=[[Condé Nast]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref>
iOS 8.0.2 8.0.1 den bir kún keyin shıǵarıldı, hám 8.0.1 jańalawı payda etken máselelerdi dúzetti.<ref name="8.0.2">{{Web deregi|url=http://www.macworld.com/article/2687761/apple-quickly-issues-ios-8-0-2-update.html|bet=Apple quickly issues iOS 8.0.2 update|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161222081626/http://www.macworld.com/article/2687761/apple-quickly-issues-ios-8-0-2-update.html|arxivsáne=December 22, 2016|avtor=Breen|at=Christopher|sáne=September 25, 2014|jumıs=[[Macworld]]|baspaxana=[[International Data Group]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref>
=== Hár túrli qáteler ===
Forbes Wi-Fi hám batareya,<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2014/09/22/ios-8-wifi-and-battery-life-problems/|bet=iOS 8 Hit By WiFi And Battery Life Complaints|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161227204320/http://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2014/09/22/ios-8-wifi-and-battery-life-problems/|arxivsáne=December 27, 2016|avtor=Kelly|at=Gordon|sáne=September 22, 2014|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref> Bluetooth,<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2014/10/02/ios-8-bluetooth-problems/|bet=iOS 8 Troubles Continue. iPhones Hit By Bluetooth Problems|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161227205314/http://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2014/10/02/ios-8-bluetooth-problems/|arxivsáne=December 27, 2016|avtor=Kelly|at=Gordon|sáne=October 2, 2014|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref> hám kalendar<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2015/01/23/apple-ios-8-gmt-bug/|bet=Apple's iOS 8 Crisis Continues With Controversial New Bug|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161227204709/http://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2015/01/23/apple-ios-8-gmt-bug/|arxivsáne=December 27, 2016|avtor=Kelly|at=Gordon|sáne=January 23, 2015|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref> ǵa baylanıslı iOS 8 degi mashqalalarǵa baǵdarlanǵan bir neshe maqala jariyaladı.
=== «Natiyjeli kúsh» tekstli xabardıń toqtap qalıwı ===
2015-jıl may ayında ǵalaba xabar quralları belgili bir tańbalar hám arab háripleriniń kombinaciyası bar tekstli xabardı qabıllaw Messages qosımshasınıń toqtap qalıwına hám iPhone nıń qayta júkleniwine sebep bolǵan qáte haqqında xabarladı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2015/05/26/ios-bug-crashing-iphones-with-text-message/|bet=New iOS Bug Crashing iPhones Simply by Receiving a Text Message [Includes Fix]|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170102180610/http://www.macrumors.com/2015/05/26/ios-bug-crashing-iphones-with-text-message/|arxivsáne=January 2, 2017|avtor=Clover|at=Juli|sáne=May 26, 2015|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.techradar.com/news/phone-and-communications/mobile-phones/this-single-text-message-is-crashing-people-s-iphones-here-s-the-fix-1295019|bet=This single text message is crashing people's iPhones - here's the fix|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161125142204/http://www.techradar.com/news/phone-and-communications/mobile-phones/this-single-text-message-is-crashing-people-s-iphones-here-s-the-fix-1295019|arxivsáne=November 25, 2016|avtor=Peckham|at=James|sáne=May 27, 2015|jumıs=[[TechRadar]]|baspaxana=[[Future plc]]|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2015/05/26/ios-messages-crash-bug/|bet=iOS bug causes Messages to crash, iPhone to reboot when a certain text is received|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161227201225/https://9to5mac.com/2015/05/26/ios-messages-crash-bug/|arxivsáne=December 27, 2016|avtor=Miller|at=Chance|sáne=May 26, 2015|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref>
«Natiyjeli kúsh» dep atalǵan bul qáte,<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/amitchowdhry/2015/05/29/apple-effective-power-bug/|bet=Apple Acknowledges Disastrous iPhone Messages Bug, Suggests This Temporary Fix|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190714042044/https://www.forbes.com/sites/amitchowdhry/2015/05/29/apple-effective-power-bug/|arxivsáne=July 14, 2019|avtor=Chowdhry|at=Amit|sáne=May 29, 2015|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/iphone-effective-power-bug-how-to-be-safe-from-ios-flaw-that-lets-people-crash-iphone-with-text-10280801.html|bet=iPhone 'effective power' text: how to be safe from iOS bug that lets people crash your phone|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190714042041/https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/iphone-effective-power-bug-how-to-be-safe-from-ios-flaw-that-lets-people-crash-iphone-with-text-10280801.html|arxivsáne=July 14, 2019|avtor=Griffin|at=Andrew|sáne=May 28, 2015|jumıs=[[The Independent]]|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref> eger xabar qulıplanǵan ekranda kórinse, qurılmanı úziliksiz qayta júklewi múmkin edi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/amitchowdhry/2015/05/27/new-apple-ios-bug-causes-reboots-and-messages-app-crashes|bet=New Apple iOS Bug Causes Shut Downs And App Crashes, But There Is A Fix|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161228040330/http://www.forbes.com/sites/amitchowdhry/2015/05/27/new-apple-ios-bug-causes-reboots-and-messages-app-crashes/|arxivsáne=December 28, 2016|avtor=Chowdhry|at=Amit|sáne=May 27, 2015|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref>
Bul kemshilik basqalardıń telefonların qasaqana toqtap qalıwǵa májbúrlew arqalı trolling maqsetinde paydalanıldı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/11633176/This-text-will-make-your-friends-iPhone-crash-if-you-send-it-to-them-heres-how-to-protect-your-own-phone.html|bet=This 'effective power' text will make your friend's iPhone crash if you send it to them - here's how to protect your own phone|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170104191737/http://www.telegraph.co.uk/technology/apple/11633176/This-text-will-make-your-friends-iPhone-crash-if-you-send-it-to-them-heres-how-to-protect-your-own-phone.html|arxivsáne=January 4, 2017|avtor=Horton|at=Helena|sáne=May 29, 2015|jumıs=[[The Daily Telegraph]]|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref>
Qáte 2015-jıl iyun ayında shıǵarılǵan iOS 8.4 jańalanıwında dúzetildi.<ref>{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/apple/2015/06/apple-releases-ios-8-4-with-new-music-app-fix-for-crashing-bug/|bet=Apple releases iOS 8.4 with new Music app, fix for crashing bug|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161219001541/http://arstechnica.com/apple/2015/06/apple-releases-ios-8-4-with-new-music-app-fix-for-crashing-bug/|arxivsáne=December 19, 2016|avtor=Cunningham|at=Andrew|sáne=June 30, 2015|jumıs=[[Ars Technica]]|baspaxana=[[Condé Nast]]|qaralǵan sáne=December 27, 2016}}</ref>
Qurılma iOS 8 ge jańalanǵannan keyin, onı qayta iOS 7 ge qaytarıw múmkin emes.
== Aldawshılıq ==
=== «Apple Wave» mikrotolqınlı zaryadlaw ===
2014-jıl sentyabr ayında iOS 8 diń «Wave» dep atalǵan aldawshılıq sıpatındaǵı Apple reklaması [[Twitter]] de tarqaldı, ol paydalanıwshılarǵa iPhone telefonların mikrotolqınlı peshte qızdırıw arqalı qayta zaryadlawǵa wáde bergen. Bul funkciya bolmaǵan, hám ǵalaba xabar quralları kóp sanlı adamlardıń Twitter degi reklamada súwretlengen proceduranı orınlaw arqalı iPhone telefonların joq etkenin xabarlaǵanın keltirdi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/ios-8-hoax-claims-you-can-charge-your-iphone-in-the-microwave-using-new-operating-system-s-wave-9743281.html|bet=iPhone 'Wave': iOS 8 hoax claims you can charge your iPhone in the microwave - you can't|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170317190512/http://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/ios-8-hoax-claims-you-can-charge-your-iphone-in-the-microwave-using-new-operating-system-s-wave-9743281.html|arxivsáne=March 17, 2017|avtor=Paton|at=Callum|sáne=September 20, 2014|jumıs=[[The Independent]]|qaralǵan sáne=February 16, 2017}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.escapistmagazine.com/news/view/137568-Wave-Hoax-Tells-iPhone-Users-to-Microwave-Their-Phones|bet=Wave Hoax Tricks Gullible iPhone Users Into Microwaving Their Phones|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170921120752/http://www.escapistmagazine.com/news/view/137568-Wave-Hoax-Tells-iPhone-Users-to-Microwave-Their-Phones|arxivsáne=September 21, 2017|avtor=Bogos|at=Steven|sáne=September 21, 2014|jumıs=[[The Escapist (magazine)|The Escapist]]|baspaxana=[[Defy Media]]|qaralǵan sáne=February 16, 2017}}</ref> Bul aldawshılıq anonim súwret taxtası hám forum saytı bolǵan 4chan nan kelip shıqqan.
== Derekler ==
{{Derekler}}
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
[[Kategoriya:IOS]]
fg5hcsoer2wss2ooehbjzvy4e15litm
IPhone 6
0
24903
124844
123946
2025-07-06T15:13:41Z
Bekan88
11311
124844
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width: 22em;"
|-
! colspan="2" style="text-align:center; font-size: 125%; font-weight: bold; background-color: #E9E9E9;" | iPhone 6<br>iPhone 6 Plus
|-
| colspan="2" style="text-align:center;" | [[File:IPhone_6_Logo.svg|200px]]<br>[[File:IPhone_6_Plus_logo.svg|200px]]
|-
| colspan="2" style="text-align:center;" | [[File:IPhone_6_Space_Gray.svg|200px]]<br>Kosmos kúlreń tústegi iPhone 6
|-
! Brend
| [[Apple Inc.]]
|-
! Óndiriwshiler
| Foxconn, Pegatron (shártnama boyınsha)
|-
! Túri
| [[Smartfon]]
|-
! Áwladı
| 8-shi
|-
! Dáslepki shıǵarılıwı
| 19-sentyabr, 2014; (16, 64 hám 128 GB modelleri)
10-mart, 2017 (32 GB modeli)
|-
! Aymaqlar boyınsha
| 19-sentyabr, 2014
26-sentyabr, 2014
17-oktyabr, 2014
23-oktyabr, 2014
24-oktyabr, 2014
30-oktyabr, 2014
31-oktyabr, 2014
6-noyabr, 2014
14-noyabr, 2014
6-fevral, 2015
|-
! Óndiristen shıǵarılıwı
| 9-sentyabr, 2015; (128 GB modelleri)
7-sentyabr, 2016; (Waqıtsha, 16 hám 64 GB modelleri hám Tolıq, iPhone 6 Plus)
12-sentyabr, 2018; (Tolıq, 32 GB modelleri)
|-
! Satılǵan danalar
| Birinshi kúni 4 millionnan aslam; ashılıw háptesinde 13 million; ulıwma 220 millionnan aslam
|-
! Aldıńǵısı
| [[iPhone 5s]]
|-
! Keyingisi
| iPhone 6s / iPhone 6s Plus
|-
! Qollaytuǵın tarmaqları
| GSM, CDMA, 3G, EVDO, HSPA+, 4G, LTE
|-
! Forması
| Tegis
|-
!Ólshemleri
|'''6:'''
Biyikligi 138.1 mm (5.44 dyuym)
Eni 67.0 mm (2.64 dyuym)
Qalıńlıǵı 6.9 mm (0.27 dyuym) (linzanı qosqanda, 7.5 mm, 0.30 dyuym)
'''6 Plus:'''
Biyikligi 158.1 mm (6.22 dyuym)
Eni 77.8 mm (3.06 dyuym)
Qalıńlıǵı 7.1 mm (0.28 dyuym) (linzanı qosqanda, 7.67 mm, 0.302 dyuym)
|-
!Salmaǵı
|'''6:''' 129 g (4.6 unciya)
'''6 Plus:''' 172 g (6.1 unciya)
|-
!Operaciyalıq sistema:
|Dáslepki: [[IOS 8|iOS 8.0]] (16/64/128 GB versiyaları)
iOS 10.2.1 (32 GB versiyası)
Sońǵı: iOS 12.5.7, 23-yanvar, 2023-jılı shıǵarılǵan
|-
!Sistema-chipte
|Apple A8
|-
!Processor
|1.4 GGc eki yadrolı 64-bitli ARMv8-A "Typhoon"
|-
!Grafikalıq processor
|PowerVR Series 6 GX6450 (tórt yadrolı), 136 GFLOPS qa shekem
|-
!Yad
|1 GB LPDDR3 RAM
|-
!Saqlaw ornı
|16, 32 (tek iPhone 6 ushın), 64, 128 GB
|-
!Batareya
|'''6:''' 3.82 V 6.91 Vt•s (1,810 mA•s) litiy-polimer batareyası
'''6 Plus''': 3.82 V 11.1 Vt•s (2,915 mA•s) litiy-polimer batareyası
|-
!Artqı kamera:
|'''6:''' 8 MP (maksimum 3264×2448 piksel) 1.5 fokus pikseli menen, True Tone jaqtılandırıwı, avtofokus, IQ filtri, seriyalanǵan rejim, f/2.2 diafragma, 1080p HD video jazıw (30 fps yamasa 60 fps), áste-aqırın video (720p 120 fps yamasa 240 fps), waqıt aralıǵı, panorama (43 megapikselge shekem), betti anıqlaw, videodan súwret alıw, avto-HDR, cifrlı súwret turaqlandırıw
'''6 Plus:''' Joqarıdaǵılarǵa qosımsha: optikalıq súwret turaqlandırıw (tek súwretler ushın)
|-
!Aldıńǵı kamera
|1.2 MP (maksimum 1280×960 piksel), 720p video jazıw (30 fps), seriyalanǵan rejim, f/2.2 diafragma, ekspoziciyanı basqarıw, betti anıqlaw, avto-HDR
|-
!Displey
|'''6:''' 4.7 dyuym (120 mm) Retina HD: LED-jaqtılandırılǵan IPS LCD, 1334×750 piksel ajıratımlılıq (326 ppi) (128 piksel/sm) piksel tıǵızlıǵı, 16:9 aspekt qatnası, 1400:1 tiptik kontrast qatnası
'''6 Plus:''' 5.5 dyuym (140 mm) Retina HD: LED-jaqtılandırılǵan IPS LCD 1920×1080 (401 ppi) (158 piksel/sm) piksel tıǵızlıǵı, 16:9 aspekt qatnası, 1300:1 tiptik kontrast qatnası
|-
!Barlıq modeller
|500 kd/m² maksimal jaqtılıq (tiptik), eki ionlı almasıw arqalı bekkemlengen shiyshe menen
|-
!Ses
|Mono dinamik, 3.5 mm stereo audio tárep
|-
!Maǵlıwmat kirgiziw
|Kóp sensorlı displey, úsh mikrofon, Apple M8 qozǵalıs processorı, 3 kósherli giroskop, 3 kósherli akselerometr, cifrlı kompas, iBeacon, jaqınlıq sensorı, qorshaǵan ortalıq jaqtılıq sensorı, Touch ID barmaq izi oqıwshısı, barometr
'''6:'''
A1549 (Arqa Amerika)
A1586 (Global)
A1589 (Qıtay)
'''6 Plus:'''
A1522 (Arqa Amerika)
A1524 (Global)
A1593 (Qıtay)
|-
!Kod atı
|N61
|-
!Esitiw apparatları menen úylesimliligi
|M3, T4
|-
!Basqalar
|FaceTime audio- yamasa video-qońıraw
|-
!Veb-sayt
|Apple – [https://web.archive.org/web/20141202030024/http://www.apple.com/iphone-6/ iPhone 6] Wayback Machine-de (2 dekabr, 2014-jılı arxivlengen)
|}
'''iPhone 6''' hám '''iPhone 6 Plus''' – [[Apple Inc.]] tárepinen islep shıǵarılǵan hám satıwǵa qoyılǵan [[Smartfon|smartfonlar]]. Olar [[iPhone]] nıń segizinshi áwladı bolıp, [[iPhone 5]], [[iPhone 5c]] hám [[iPhone 5s]] modelleriniń ornın bastı. Bul telefonlar 2014-jılı 9-sentyabrde járiyalanıp, 2014-jılı 19-sentyabrde satıwǵa shıqtı.<ref name="apple pr 6 6+ announced">{{Cite press release |title=Apple Announces iPhone 6 & iPhone 6 Plus—The Biggest Advancements in iPhone History |url=https://www.apple.com/pr/library/2014/09/09Apple-Announces-iPhone-6-iPhone-6-Plus-The-Biggest-Advancements-in-iPhone-History.html |location=Cupertino, CA |publisher=[[Apple Inc.]] |date=September 9, 2014 |access-date=July 27, 2015 |archive-date=September 9, 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140909213704/http://www.apple.com/pr/library/2014/09/09Apple-Announces-iPhone-6-iPhone-6-Plus-The-Biggest-Advancements-in-iPhone-History.html |url-status=live}}</ref> iPhone 6 hám iPhone 6 Plus óz gezeginde 2015-jılı 9-sentyabrde iPhone seriyasınıń flagman qurılmaları sıpatında iPhone 6s hám iPhone 6s Plus modelleri menen almastırıldı. iPhone 6 hám 6 Plus sáykes túrde úlkenirek 4.7 dyuymlik hám 5.5 dyuymlik displeylerge, tezirek processorǵa, jaqsılanǵan kameralarǵa, jetilistirilgen LTE hám Wi-Fi baylanısına hám jaqın maydan baylanısı (NFC) tiykarındaǵı mobil tólemler xızmetin qollaw múmkinshiligine iye.
iPhone 6 hám 6 Plus unamlı pikirlerge iye boldı. Sınshılar olardıń qayta dizaynın, texnikalıq kórsetkishlerin, kamerasın, bahasın hám batareya xızmet múddetin aldıńǵı iPhone modellerine salıstırǵanda jaqsılanǵan dep bahaladı. Biraq, iPhone 6 dizaynınıń ayırım tárepleri de sınǵa ushıradı, sonıń ishinde qurılmanıń artqı tárepindegi antenna ushın qoyılǵan plastik sızıqlar metall sırtqı kórinisin buzıp turǵanı hám standart ólshemli iPhone 6 nıń ekran ajıratımlılıǵı óz klassındaǵı basqa qurılmalarǵa salıstırǵanda tómenirek ekenligi atap ótildi. iPhone 6 júdá jaqsı satıldı, onı eń kóp satılǵan iPhone modeli hám házirgi waqıtqa shekem eń tabıslı smartfonǵa aylandırdı.<ref name=":1">{{Web deregi|url=https://www.androidauthority.com/5-best-selling-smartphones-888017/|bet=5 best selling smartphones of all time|arxivurl=https://web.archive.org/web/20191109224439/https://www.androidauthority.com/5-best-selling-smartphones-888017/|arxivsáne=November 9, 2019|avtor=Triggs|at=Robert|sáne=2018-08-05|til=en-US|jumıs=Android Authority|qaralǵan sáne=2019-11-09}}</ref>
iPhone 6 hám 6 Plus bir qatar apparatlıq támiynat máselelerine ushıradı, sonıń ishinde eń kózge túskeni - qattı basım astında mayısıwǵa beyimliligi («Bendgate» dep atalǵan), hám usı qattılıqtıń jetispewshiliginiń nátiyjesi sıpatında, sensorlı ekrannıń ishki apparatlıq támiynatınıń telefonnıń logikalıq taxtası menen baylanısın joytıwǵa beyimliligi («Touch Disease» dep laqap berilgen). Bunnan tısqarı, ayırım iPhone 6 Plus modelleri kamera máselelerine ushıradı, sonıń ishinde optikalıq súwret turaqlandırıwdıń islemey qalıwı yamasa artqı kameralarda basqa da kemshilikler bar edi.
iPhone 6 hám 6 Plus, 2015-jıldıń sentyabr ayında iPhone 6S hám 6S Plus shıqqanda, Apple kompaniyasınıń iPhone qatarında orta klass ornına jıljıtıldı. iPhone 6 hám 6 Plus kópshilik bazarlarda 2016-jıldıń 7-sentyabrinde, Apple iPhone 7 hám iPhone 7 Plus ti járiyalaǵanda, óndiristen alıp taslandı. Olardıń eń arzan iPhone sıpatındaǵı ornın, bunnan aldın 2016-jıldıń 31-martında shıǵarılǵan birinshi áwlad iPhone SE bastı. iPhone 6, 2017-jıldıń fevral ayında 32 GB yadqa iye bolǵan Aziya bazarlarında orta klass/arzan iPhone sıpatında qayta iske qosıldı. Keyin ol Evropaǵa keńeytildi,<ref name="iPhone 6 2017">{{Web deregi|url=http://www.idownloadblog.com/2017/03/15/apple-could-launch-32gb-iphone-6-2017-in-europe-next-week|bet=Apple could launch 32 GB iPhone 6 (2017) in Europe next week|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190823135129/https://www.idownloadblog.com/2017/03/15/apple-could-launch-32gb-iphone-6-2017-in-europe-next-week/|arxivsáne=August 23, 2019|avtor=Zibreg|at=Christian|sáne=March 15, 2017|jumıs=[[iDownloadBlog]]|qaralǵan sáne=September 11, 2017}}</ref><ref name="iPhone 6 2017 in europe">{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2017/05/04/32gb-iphone-6-spain|bet=Special 32 GB iPhone 6 model available in Spain, Germany, Italy, and more|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190823135123/https://9to5mac.com/2017/05/04/32gb-iphone-6-spain/|arxivsáne=August 23, 2019|avtor=Potuck|at=Michael|sáne=May 4, 2017|jumıs=[[9to5Mac]]|qaralǵan sáne=September 11, 2017}}</ref> sońınan 2017-jıldıń may ayında AQSH bazarlarına,<ref name="iPhone 6 2017 in US">{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2017/05/09/iphone-6-32gb-space-gray-200-virgin-mobile|bet=Special edition 32 GB Space Gray iPhone 6 now available for just $200 w/o contract|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190823135125/https://9to5mac.com/2017/05/09/iphone-6-32gb-space-gray-200-virgin-mobile/|arxivsáne=August 23, 2019|avtor=Lovejoy|at=Ben|sáne=May 9, 2017|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=September 11, 2017}}</ref> al 2017-jıldıń iyul ayında Kanada bazarlarına kirip keldi.<ref name="iPhone 6 2017 in canada">{{Web deregi|url=https://mobilesyrup.com/2017/06/23/special-edition-32gb-space-grey-iphone-6-coming-canada|bet=Special edition 32 GB Space Grey iPhone 6 coming to Canada|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190823135119/https://mobilesyrup.com/2017/06/23/special-edition-32gb-space-grey-iphone-6-coming-canada/|arxivsáne=August 23, 2019|avtor=Hardy|at=Ian|sáne=June 23, 2017|jumıs=MobileSyrup|qaralǵan sáne=September 11, 2017}}</ref> iPhone 6 hám 6 Plus iOS 8, 9, 10, 11 hám 12 versiyaların qolladı, biraq iOS 13 tárepinen qollanılmay qaldı. Olar [[iPhone 4s]] hám [[iPhone 5]] ten keyin [[iOS]] tiń bes versiyasın qollaǵan úshinshi qurılma boldı.
== Tariyxı ==
[[IPhone (1-áwlad)|Dáslepki iPhone]] nan baslap [[iPhone 4s]] ke shekem, iPhone lar 3.5 dyuymlik displeylerdi paydalandı — bul básekiles kompaniyalardıń joqarı klasslı telefonları qollanǵan ekranlarǵa qaraǵanda kishkene edi. iPhone 5 hám onıń tikkeley dawamshıları aldıńǵı modellerge qaraǵanda biyigirek, biraq keńligi birdey bolǵan, diagonalı 4 dyuymlik displeyge iye edi. Apple kompaniyasınıń úlkenirek displeyli telefonlar shıǵaratuǵın kompaniyalarǵa smartfon bazarındaǵı úlesin joytıwınan soń, 2014-jıldıń yanvar ayınan baslap-aq Apple kompaniyasınıń 4.7 dyuymlik hám 5.5 dyuymlik úlkenirek displeyli jańa iPhone modellerin shıǵarıwǵa tayarlanıp atırǵanı haqqında xabarlar payda boldı.<ref name="wsj-bigphones">{{Cite news|first1=Lorraine|last1=Luk|last2=Dou|first2=Eva|last3=Wakabayashi|first3=Daisuke|url=https://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304856504579338611620927036|title=Apple iPhones to Come Out With Bigger Screens|work=[[The Wall Street Journal]]|date=January 24, 2014|access-date=September 9, 2014}}</ref><ref name="wsj-bigbet">{{Cite news|url=https://www.wsj.com/articles/apple-suppliers-gear-up-for-large-screen-iphones-1405985788|title=Apple Readies a Big Bet on Big-Screen Phones|work=[[Wall Street Journal]]|date=September 9, 2014|access-date=September 9, 2016|first1=Lorraine|last1=Luk|last2=Wakabayashi|first2=Daisuke|first3=Eva|last3=Dou}}</ref> Onıń járiya etiliwinen aldınǵı xabarlarda Apple kompaniyasınıń jańa iPhone modelin jaqın maydan baylanısı texnologiyasın qollanǵan mobil tólemler platformasın engiziw ushın paydalanıwı múmkinligi de boljanǵan edi — bul texnologiya kóplegen [[Android]] telefonlarına engizilgen edi, biraq paydalanıwshılar arasında tómen qabıl etiliw dárejesine iye bolǵan.<ref name="cnet-mobilepayments">{{Cite news|url=http://www.cnet.com/news/iphone-6-iwatch-to-use-nfc-tokens-for-mobile-payments-report|first1=Lance|last1=Whitney|title=More signs point to mobile payments for iPhone 6 – and for an iWatch|work=[[CNET]]|date=September 9, 2014|access-date=September 9, 2014}}</ref>
iPhone 6 hám iPhone 6 Plus rásmiy túrde 2014-jıldıń 9-sentyabr kúni Kaliforniya shtatınıń Kupertino qalasındaǵı Flint atındaǵı kórkem óner orayında ótkerilgen baspasóz jıynalısında járiyalandı hám 2014-jıldıń 19-sentyabr kúni satıwǵa shıǵarıldı; aldın ala buyırtpalar 2014-jıldıń 12-sentyabr kúni baslandı, bunda iPhone 6 nıń bahası 199 AQSH dollarınan, al iPhone 6 Plus tiń bahası 299 AQSH dollarınan baslandı. Qıtayda, iPhone 5c hám 5s modelleri iPhone qatarındaǵı xalıqaralıq satıwǵa shıǵarılǵan kúni elde de satılıwǵa shıǵarılǵan birinshi modeller bolǵan edi, Apple jergilikli sımsız baylanıs operatorlarına iPhone 6 hám iPhone 6 Plus ti 19-sánede elde satıwǵa shıǵara almaytuǵının, sebebi «ayırım tárepleri ele tayar emesligin» xabarladı; jergilikli hújjetler qurılmalardıń ele Sanaat hám Informaciyalıq texnologiyalar ministrligi tárepinen maqullanbaǵanın xabarladı, al jıldıń basında mámleketlik teleradiokompaniya [[CCTV|Qıtay Oraylıq Televideniesiniń]] xabarında iPhone qurılmalarınıń iOS 7 niń «jiyi ornalasıw» funkciyası arqalı «mámleketlik sırlardı» áshkaralawı múmkinligi sebepli milliy qáwipsizlikke qáwip tuwdıratuǵını aytılǵan edi<ref name="guardian-statesecrets">{{Web deregi|url=https://www.theguardian.com/technology/2014/jul/14/apple-denies-iphone-national-security-threat-location-tracking-china|bet=Apple denies iPhones are 'a national security threat' to China|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190825112453/https://www.theguardian.com/technology/2014/jul/14/apple-denies-iphone-national-security-threat-location-tracking-china|arxivsáne=August 25, 2019|sáne=July 14, 2014|jumıs=The Guardian|qaralǵan sáne=September 12, 2014}}</ref>
2015-jıldıń avgust ayında Apple ayırım dáslepki iPhone 6 Plus modelleriniń kameralarında kemshilikler bolıwı múmkinligi anıqlanıp, súwretlerdiń anıq emes bolıp shıǵıwına alıp keliwi múmkin ekenligi sebepli olardı almastırıw baǵdarlamasın basladı.<ref name="apple-isight-repl-program">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/support/iphone6plus-isightcamera/|bet=iSight Camera Replacement Program for iPhone 6 Plus|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190512002138/https://www.apple.com/support/iphone6plus-isightcamera/|arxivsáne=May 12, 2019|sáne=August 21, 2015|baspaxana=[[Apple Inc]]|qaralǵan sáne=August 24, 2015}}</ref>
2015-jıldıń 9-sentyabr kúni iPhone 6s hám iPhone 6s Plus modelleri satıwǵa shıǵarılǵannan soń, iPhone 6 hám 6 Plus iPhone qatarınıń orta segmentine ótkerildi. iPhone 6 hám iPhone 6 Plus tiń 128 GB versiyaları eki telefonnıń da altın reńli versiyası menen birge satıwdan alıp taslandı, biraq iPhone 6 hám iPhone 6 Plus tiń gúmis hám kosmos reńli 16 GB hám 64 GB versiyaları kemeytilgen bahada satılıwda qaldı.<ref>{{Cite news|url=http://appleinsider.com/articles/15/09/09/apple-axes-gold-color-128gb-options-for-iphone-6-and-6-plus-models|title=Apple axes gold color, 128 GB options for iPhone 6 and 6 Plus models|work=Apple Insider|date=September 9, 2015|access-date=January 10, 2016|last1=Campbell, Mikey}}</ref>
2016-jıldıń iyun ayında Apple Qıtayda satıwdan shekleniw qáwpine ushıradı, sebebi Qıtaylı qurılma óndiriwshi Shenzhen Baili kompaniyası iPhone 6 hám iPhone 6 Plus modelleriniń óziniń dizayn patentin buzǵanın ayıpladı.
iPhone 6 2016-jıldıń 7-sentyabr kúni waqıtsha satıwdan alıp taslandı, al 6 Plus sol kúni birotala satıwdan alıp taslandı. Bul Apple kompaniyası iPhone 7 hám iPhone 7 Plus modellerin járiyalaǵan kúni boldı hám iPhone 6 hám 6 Plus tiń tómengi segmenttegi iPhone ornın birinshi áwlad iPhone SE iyeledi. iPhone SE niń ishki apparatlıq támiynatı orta segmenttegi iPhone 6 dan kúshlirek bolǵanı sebepli (kóbinese 6S penen birdey) hám 2016-jıldıń 31-mart kúni burınıraq shıǵarılǵanı sebepli, 7-sentyabrge shekem tómengi dárejeli iPhone sıpatında járiyalansa da, iPhone 6 hám 6 Plus penen birge satılǵanı ádetten tıs jaǵdaydı payda etti.
2017-jıldıń fevral ayında iPhone 6 baylanıs operatorlarınıń dúkanlarında hám onlayn túrde qayta satıwǵa shıǵarıldı, bul ret onıń yad kólemi 32 GB ǵa ózgertildi. Hindstanda ol Amazon veb-saytında kosmos reńinde satıldı. Tayvanda ol 10-mart kúni Taiwan Mobile arqalı altın reńde satıldı. Mart ayınıń ortasında ol i-Store veb-dúkanı arqalı Belarussiyada [[Evropa Awqamı|Evropa Awqamına]] satıwǵa shıǵarıldı. Ol jáne de Qurama Shtatlardaǵı Sprint tiykarındaǵı aldın ala tólew operatorları Boost Mobile hám Virgin Mobile, sonday-aq AT&T GoPhone da payda boldı. Bular Apple kompaniyasınıń veb-saytında yaki onıń usaqlap satıw dúkanlarında tarqatılmadı.
== Texnikalıq xarakteristikaları ==
=== Apparatlıq támiynat ===
==== Dizayn ====
iPhone 6 hám iPhone 6 Plus tiń dizaynı iPad Air dıń dizaynınan tásir alǵan, aldıńǵı tárepi displeydiń shetleri boylap iyilgen shiyshe, al artqı tárepi antenna ushın eki plastik sızıq bar alyuminiyden islengen.<ref name="verge-6review">{{Cite news|title=iPhone 6 review|url=https://www.theverge.com/2014/9/16/6154975/iphone-6-review|work=[[The Verge]]|first1=David|last1=Pierce|date=September 16, 2014|access-date=September 23, 2014}}</ref> Artqı tárepi 6000-seriya alyuminiyinen islengen.<ref>{{Jurnal deregi |title=You Can't See the iPhone 6S and 6S Plus' Biggest Changes |url=https://www.wired.com/2015/09/iphone-6s-6s-plus-biggest-changes-invisible/ |url-status=live |magazine=Wired |archive-url=https://web.archive.org/web/20181116111853/https://www.wired.com/2015/09/iphone-6s-6s-plus-biggest-changes-invisible/ |archive-date=November 16, 2018 |access-date=January 11, 2019}}</ref> Eki model de altın, gúmis hám «kosmos reńli kúlreń» túslerinde shıǵarıladı. iPhone 6 nıń qalıńlıǵı 6.9 millimetr (0.27 dyuym), al iPhone 6 Plus tiń qalıńlıǵı 7.1 mm (0.28 dyuym); ekewi de iPhone 5c hám iPhone 5s ke salıstırǵanda juqaraq, bunda iPhone 6 2024-jılǵa shekem Apple dıń eń juqa telefonı bolıp esaplanadı.
{| class="wikitable"
|+iPhone 6 / iPhone 6 Plus tús variantları
!Reń
!Atı
!Aldıńǵı tárepi
!Antenna
|-
| bgcolor="#B1B2B7" |
|Kosmos reńli kúlreń
|Qara
| rowspan="2" |Ashıq kúlreń
|-
| bgcolor="#E2E3E4" |
|Gúmis
| rowspan="2" |Aq
|-
| bgcolor="#E3CCB4" |
|Altın
|Aq
|}
==== Displeyler ====
iPhone 6 hám iPhone 6 Plus tegi eń áhmiyetli ózgerisler onıń displeylerinde; ekewi de «Retina HD displeyleri» hám «ion menen bekkemlengen» dep ataladı, iPhone 6 displeyiniń ólshemi 4.7 dyuym bolıp, 16:9 qatnasında 1334x750 (326 ppi, bir qatar pikselden kem) ajıratımlılıqqa iye, al iPhone 6 Plus ta 5.5 dyuymlik 1920x1080 (1080p) displey (401 PPI) bar. Displeyler kóp tarawlı LCD panelin qollanadı, onı «eki tarawlı pikseller» dep ataydı; RGB pikselleriniń ózi hár bir piksel hár qıylı múyeshten kórinetuǵınday etip qıya jaylastırılǵan. Bul usıl displeydiń kóriw múyeshlerin jaqsılawǵa járdem beredi.<ref name="anandtech-dualdomain">{{Web deregi|url=http://www.anandtech.com/show/8509/understanding-dual-domain-pixels-in-the-iphone-6-and-iphone-6-plus|bet=Understanding Dual-Domain Pixels in the iPhone 6 and 6 Plus|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190826074624/https://www.anandtech.com/show/8509/understanding-dual-domain-pixels-in-the-iphone-6-and-iphone-6-plus|arxivsáne=August 26, 2019|jumıs=Anandtech|baspaxana=Purch Inc.|qaralǵan sáne=March 1, 2015}}</ref>
iPhone 6 hám iPhone 6 Plus tiń úlken fizikalıq ólshemlerine beyimlestiriw ushın, joqarǵı túyme «shetki túymesi» dep qayta ataldı hám telefonnıń joqarǵı tárepinen shetki tárepine kóshirildi, bul onıń qolaylılıǵın arttıradı.
==== Batareyalar ====
iPhone 6 da 6.91 Vt·saat (1,810 mAch) batareya bar, al iPhone 6 Plus ta 11.1 Vt·saat (2,915 mAch) batareya bar, olardıń ekewin de paydalanıwshı ózi almastıra almaydı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.dpreview.com/products/apple/mobilephones/apple_iphone6/specifications|bet=Apple iPhone 6 Overview|arxivurl=https://archive.today/20241113042720/https://www.dpreview.com/products/apple/mobilephones/apple_iphone6/specifications|arxivsáne=13 November 2024|at=Battery type|sáne=30 March 2015|jumıs=[[Digital Photography Review]]|qaralǵan sáne=13 November 2024}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2023/11/21/iphone-battery-mah-capacity-list/|bet=iPhone battery mAh list: Here's the capacity for every model|arxivurl=https://web.archive.org/web/20241113043141/https://9to5mac.com/2023/11/21/iphone-battery-mah-capacity-list/|arxivsáne=13 November 2024|avtor=Potuck|at=Michael|sáne=21 November 2023|jumıs=[[9to5Mac|9To5Mac]]|qaralǵan sáne=13 November 2024}}</ref>
==== Chipsetler ====
Eki model de Apple A8 sisteması-chip-ústinde hám M8 háreket qosımsha processorın - iPhone 5s tegi M7 chipiniń jańalanǵan versiyasın óz ishine aladı. M8 hám dáslepki M7 qosımsha processorı arasındaǵı tiykarǵı ayırmashılıq - M8 de biyiklik ózgerislerin ólshew ushın barometr de bar. Fil Shiller A8 chipi 5s penen salıstırǵanda, CPU ónimdarlıǵın 25% ke, grafikalıq ónimdarlıqtı 50% ke arttıradı hám jıllılıq shıǵarıwdı azaytadı dep ayttı. Dáslepki qoldan sınaw esabatları A8 diń GPU ónimdarlıǵı haqıyqatında da aldıńǵı áwladlardıń hár jılǵı shıǵarılıwında ónimdarlıqtıń eki ese artıwınan uzaqlasıp ketiwi múmkin ekenin kórsetti, Base mark X te 21204.26 upay alıp, 5s, 5 hám 4s te sáykes 20253.80, 10973.36 hám 5034.75 upay aldı.<ref name="gsmarena-benchmark">{{Web deregi|url=http://www.gsmarena.com/iphone_6_a8_gpu_benchmark_suggests_its_behind_the_curve-news-9630.php|bet=iPhone 6 A8 GPU benchmark suggests it's behind the curve|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190826074641/https://www.gsmarena.com/iphone_6_a8_gpu_benchmark_suggests_its_behind_the_curve-news-9630.php|arxivsáne=August 26, 2019|sáne=September 12, 2014|jumıs=GSMArena|qaralǵan sáne=September 16, 2014}}</ref>
==== Baylanıs ====
iPhone 6 hám iPhone 6 Plus tegi keńeytilgen LTE baylanısı LTE Advanced qa shekem jaqsılanǵan,<ref name=":0">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/iphone-6/specs/|bet=Apple – iPhone 6 – Connectivity|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160406153541/https://www.apple.com/iphone-6/specs/|arxivsáne=April 6, 2016|sáne=September 9, 2014|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=September 10, 2014}}</ref> 20 dan aslam LTE diapazonın qollaydı (iPhone 5s ten jeti diapazonǵa kóbirek), sekundına 150 Mbit ke shekem júklep alıw tezligin hám VoLTE qollawdı támiyinleydi. Wi-Fi ónimdarlıǵı 802.11ac specifikaciyaların qollaw menen jaqsılanǵan, sekundına 433.0581 Mbit ke shekem tezlikti támiyinleydi - bul 802.11n nen úsh ese tezirek, sonıń menen birge Wi-Fi qońıraw etiw múmkinshiligi bar jerlerde qollanıladı. iPhone 6 hám iPhone 6 Plus jaqın maydan baylanısı (NFC) ushın qollaw qosadı. Ol dáslep tek [[Apple Pay]] ushın paydalanıladı - bul jańa mobil tólemler sisteması bolıp, paydalanıwshılarǵa ózleriniń kredit kartaların onlayn tólemler hám NFC arqalı usaqlap satıp alıwlar ushın Passbook ta saqlawǵa múmkinshilik beredi.<ref name="cnet-applepay">{{Web deregi|url=http://www.cnet.com/news/apple-adds-nfc-to-iphone-6-with-apple-pay|bet=Apple takes NFC mainstream on iPhone 6; Apple Watch with Apple Pay|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190826080138/https://www.cnet.com/news/apple-adds-nfc-to-iphone-6-with-apple-pay/|arxivsáne=August 26, 2019|avtor=Reardon|at=Marguerite|sáne=September 9, 2014|jumıs=[[CNET]]|qaralǵan sáne=September 10, 2014}}</ref><ref name="cultofmac-applepaynfc">{{Web deregi|url=http://www.cultofmac.com/296093/apple-confirms-iphone-6-nfc-apple-pay|bet=Apple confirms iPhone 6 NFC chip is only for Apple Pay at launch|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190826074640/https://www.cultofmac.com/296093/apple-confirms-iphone-6-nfc-apple-pay/|arxivsáne=August 26, 2019|avtor=Hein|at=Buster|sáne=September 15, 2014|qaralǵan sáne=September 15, 2014}}</ref> iOS 11 3-tárep qosımshaları ushın [[Apple Pay]] dan tısqarı jaqın maydan baylanıslarınıń sheklengen qollanılıwın qostı.<ref name="engadget-nfcios11">{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2018/05/25/apple-will-reportedly-open-up-nfc-in-ios-12/|bet=iOS 12 will reportedly include new NFC features, enable iPhones to become secure hotel room keys|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190826074619/https://9to5mac.com/2018/05/25/apple-will-reportedly-open-up-nfc-in-ios-12/|arxivsáne=August 26, 2019|avtor=Mayo|at=Benjamin|sáne=May 26, 2018|jumıs=9to5mac|qaralǵan sáne=April 29, 2019}}</ref>
==== Kamera ====
[[Fayl:88_105_Iphone_6_(154330417).jpeg|nobaý|iPhone 6 kamera moduli]]
iPhone 6 nıń artqı kamerası endi 1080p Full HD videonı sekundına 30 yamasa 60 kadr menen hám 720p HD áste qozǵalıslı videonı sekundına 120 yamasa 240 kadr menen túsire aladı, al iPhone 5s tek sáykes túrde sekundına 30 hám 120 kadr menen jazıp alıwı múmkin edi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.tomshardware.com/reviews/apple-iphone-6-plus-review,3976-9.html|bet=Apple iPhone 6 And iPhone 6 Plus Review|arxivurl=https://web.archive.org/web/20241113043341/https://www.tomshardware.com/reviews/apple-iphone-6-plus-review,3976-9.html|arxivsáne=13 November 2024|avtor=Humrick|at=Camera: Video Quality|sáne=13 November 2014|jumıs=[[Tom's Hardware]]|qaralǵan sáne=13 November 2024}}</ref> Aldıńǵı modellerden ayırmashılıǵı, artqı kamera qurılmanıń artqı tárepi menen bir tegislikte emes, al azǵana shıǵıp turadı.<ref name="verge-bulge">{{Cite news|url=https://www.theverge.com/2014/9/16/6209759/apple-has-an-embarassing-bulge|title=Apple is hiding an embarrassing iPhone 6 camera bulge|work=[[The Verge]]|first=Tom|last=Warren|date=September 16, 2014|access-date=September 16, 2014}}</ref>
Video jazıw waqtında qozǵalıssız súwretlerdi de túsiriwge boladı. Olardıń ajıratımlılıǵı tórt megapiksel (2720×1532).<ref>{{Web deregi|url=https://www.idownloadblog.com/2015/09/26/how-to-take-still-photos-while-shooting-video-iphone/|bet=How to take a picture while capturing video on iPhone|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200910202345/https://www.idownloadblog.com/2015/09/26/how-to-take-still-photos-while-shooting-video-iphone/|arxivsáne=September 10, 2020|sáne=2015-09-26|til=en-US|jumıs=iDownloadBlog.com|qaralǵan sáne=2020-07-17}}</ref><ref name="PhotoDuringVideo">{{Web deregi|url=https://www.lifewire.com/take-photo-while-recording-video-iphone-1999621|bet=Snap Photos and Record Video on an iPhone at the Same Time|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210915132100/https://www.lifewire.com/take-photo-while-recording-video-iphone-1999621|arxivsáne=September 15, 2021|sáne=2020-01-22|til=en|jumıs=Lifewire|qaralǵan sáne=2020-07-17}}</ref>
Kamera fazalıq anıqlaw avtofokusın da óz ishine aladı.<ref name="engadget-review">{{Web deregi|url=https://www.engadget.com/2014/09/16/iphone-6-and-6-plus-review|bet=iPhone 6 and 6 Plus review: bigger and better, but with stiffer competition|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190721081737/http://www.engadget.com/2014/09/16/iphone-6-and-6-plus-review/|arxivsáne=July 21, 2019|sáne=September 16, 2014|baspaxana=[[Engadget]]|qaralǵan sáne=September 24, 2014}}</ref> iPhone 6 Plus kamerası derlik birdey, biraq optikalıq súwret turaqlandırıwdı da óz ishine aladı. Aldıńǵı kamera da jańa sensor hám f/2.2 diafragma menen jańalandı, sonıń menen birge paketlik hám HDR rejimlerin qollaydı.
Biraq, iPhone 6 Plus tiń optikalıq súwret turaqlandırıwı tek fotosúwret túsiriw ushın qoljetimli hám video jazıw waqtında óshirilgen.<ref name="GSMArena-Video">{{Web deregi|url=https://www.gsmarena.com/apple_iphone_6_plus-review-1142p10.php|bet=Review of the iPhone 6 Plus video camera by ''GSMArena''|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200702125259/https://www.gsmarena.com/apple_iphone_6_plus-review-1142p10.php|arxivsáne=July 2, 2020|qaralǵan sáne=July 2, 2020}}</ref>
Aldıńǵı kamera 1.3 megapikselge iye hám sekundına 30 kadr menen 720p ge shekem video jazıp alıwı múmkin.
==== Sensorlar ====
iPhone 6 hám 6 Plus barometr sensorı menen úskenelengen birinshi iPhone lar bolıp esaplanadı.<ref name="GSMArena-review">{{Web deregi|url=https://www.gsmarena.com/apple_iphone_6-review-1141.php|bet=GSMArena review of the iPhone 6|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200702092844/https://www.gsmarena.com/apple_iphone_6-review-1141.php|arxivsáne=July 2, 2020|qaralǵan sáne=July 2, 2020}}</ref>
Aldıńǵı model sıyaqlı, iPhone 6 hám 6 Plus akselerometr, giroskop, aldıńǵı jaqınlıq sensorı hám cifrlı [[kompas]] penen úskenelengen.
=== Baǵdarlamalıq támiynat ===
Dáslepki shıǵarılǵanda, iPhone 6 hám iPhone 6 Plus aldın ala ornatılǵan iOS 8 menen támiyinlengen edi. Qosımshalar iPhone 6 hám 6 Plus tegi úlkeytilgen ekran ólshemin paydalanıp, ekranda kóbirek informaciya kórsetiwi múmkin; mısalı, iPhone 6 Plus landshaft rejiminde bolǵanda, Pochta qosımshası iPad versiyasına uqsas eki panelli dúzilisti paydalanadı. Birdey aspekt qatnasın paydalanǵanlıqtan, iPhone 5, iPhone 5c hám 5s ushın proektlestirilgen qosımshalar iPhone 6 hám 6 Plus te paydalanıw ushın úlkeytiliwi múmkin. Qurılmalardıń úlken ekranlarınıń qolaylılıǵın jaqsılaw ushın qosımsha «Ashıqlıq» háreketi qosıldı; Bas betke qaytıw túymesin eki márte basıw ekran mazmunınıń joqarǵı yarımın tómengi yarımǵa jıljıtadı. Bul funkciya paydalanıwshılarǵa ekrannıń joqarǵı bóliminde jaylasqan túymelerge, mısalı, sol joqarǵı múyeshtegi «Artqa» túymesine jetiwge múmkinshilik beredi. Onı bir márte basıw ekran kútiw waqtın qayta ornatadı, sonlıqtan paydalanıwshı basıw ushın bos orın izlep ekranǵa qarawı kerek emes.<ref>{{Cite book|url=https://cdsassets.apple.com/live/6GJYWVAV/user/ma1724_iphone_user_guide.pdf|title=iPhone User Guide For iOS 8.4 Software|publisher=Apple}}</ref>
2019-jıldıń iyun ayında Apple iOS 13 ti shıǵarıw menen iPhone 6 hám 6 Plus ushın qollawdı toqtatatuǵının járiyaladı.<ref>{{Web deregi|url=https://ios13guide.com/ios-13-compatibility/|bet=iOS 13 Compatibility: Full List of All iOS 13 Supported Devices|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190826092942/https://ios13guide.com/ios-13-compatibility/|arxivsáne=August 26, 2019|sáne=2019-03-07|til=en-US|jumıs=iOS 13 Guide|qaralǵan sáne=2019-05-19}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.igeeksblog.com/ios-13-compatible-devices/|bet=iOS 13 Compatible Devices: What iPhone and iPad Likely to Support iOS 13?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190622014059/https://www.igeeksblog.com/ios-13-compatible-devices/|arxivsáne=June 22, 2019|sáne=2019-05-14|til=en-US|jumıs=www.igeeksblog.com|qaralǵan sáne=2019-05-19}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.zdnet.com/article/ios-13-likely-to-drop-support-for-a-lot-of-older-hardware/|bet=iOS 13 likely to drop support for a lot of older hardware|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190519180250/https://www.zdnet.com/article/ios-13-likely-to-drop-support-for-a-lot-of-older-hardware/|arxivsáne=May 19, 2019|avtor=Kingsley-Hughes|at=Adrian|til=en|jumıs=ZDNet|qaralǵan sáne=2019-05-19}}</ref>
== Qabıllaw ==
Eki iPhone 6 modeli de unamlı pikirler aldı. Re/code onı «satıp alıwǵa bolatuǵın eń jaqsı smartfon» dep atadı. TechRadar iPhone 6 nıń «ájayıp» dizaynın, 5s ke salıstırǵanda jaqsılanǵan batareya ómirin, iOS 8 diń «burınǵıdan da aqıllıraq hám intuitivlirek» bolǵanın, sonday-aq kamerasınıń sapasın maqtadı. Biraq, telefonnıń artqı tárepindegi plastik antenna sızıqları jaman estetikaǵa alıp kelgeni ushın sınǵa alındı, displeydiń basqa jaqında shıqqan smartfonlarǵa salıstırǵanda tómenirek ajıratımlılıq hám piksel tıǵızlıǵına iye bolǵanı ushın - sonıń ishinde iPhone 6 menen birdey fizikalıq ekran ólshemine iye bolǵan HTC One sıyaqlı telefonlar da bar, hám [[Android]] yaki Windows Phone da isleytuǵın uqsas qurılmalarǵa salıstırǵanda ádewir joqarı bahasın aqlaytuǵın jetkilikli tiykar joqlıǵı ushın sınǵa alındı. The Verge iPhone 6 nı 5s ke salıstırǵanda «ápiwayı hám taza dizaynǵa iye» dep esapladı, telefonnıń úlkenirek ólshemine qaramastan ele de qolaylı ekenin atap ótti, biraq antenna plastigin, shıǵıp turǵan kamera linzasın (bul qurılmanıń qapsız tegis turıwına kesent beredi) hám operaciyalıq sistemada úlkenirek ekran ushın qosımsha optimizaciyanıń joqlıǵın sınǵa aldı. Ónimlilik, batareya ómiri, VoLTE qollawı hám basqa da jaqsılanıwlar da atap ótildi. Juwmaqlap aytqanda, iPhone 6 «jaqsı, hátte ájayıp, biraq onda haqıyqıy háreketsheń yaki haqıyqıy alǵa ilgerilewshi hesh nárse joq. Bul tek kóp sanlı bar ideyalardı ádewir jaǵımlıraq paketke jetilistiriw» dep bahalandı.
6 Plus ke kelgende, Engadget onıń dizaynın uslawǵa qolaysız hám Galaxy Note 3 hám LG G3 sıyaqlı basqa qurılmalarǵa salıstırǵanda uslawı qıyınıraq bolǵanı ushın sınǵa aldı, biraq optikalıq súwret turaqlandırıwdıń kirgizilgenin hám 6 ǵa salıstırǵanda azmaz jaqsıraq batareya ómirin maqtadı.
iPhone 6 hám 6 Plus Forbes jurnalı tárepinen 2160p (3840×2160 piksel) video jazıw múmkinshiliginiń joqlıǵı ushın sınǵa alındı, sebebi súwret sensorınıń ajıratımlılıǵı 3264×2448 piksel bolıp, jetkiliksiz edi. Biraq, úshinshi tárep baǵdarlamalıq támiynatı 3264×1836 pikselde video jazıwǵa hám onı 3840×2160p ke shekem joqarılatıwǵa qábiletli.<ref name="4Kvideo">{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/paulmonckton/2015/01/13/4k-video-on-iphone-6/#183df969112a|bet=iPhone 6: How To Shoot 4K Video|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200702014011/https://www.forbes.com/sites/paulmonckton/2015/01/13/4k-video-on-iphone-6/#183df969112a|arxivsáne=July 2, 2020|avtor=Monckton|at=Paul|sáne=13 January 2015|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=July 2, 2020}}</ref>
== Mashqalalar ==
iPhone 6 hám 6 Plus bir qatar belgili apparatlıq támiynatqa baylanıslı mashqalalardan zıyan kórdi, sonıń ishinde olardıń qatańlıǵına baylanıslı táshwishler (bul korpustıń mayısıwına, sonday-aq sensorlı ekran funkciyasınıń tómenlewine yaki tolıq joǵalıwına alıp keldi), úlkenirek saqlaw sıyımlılıǵına iye modellerdegi ónimlilik mashqalaları, 6 Plus modelindegi kamera mashqalaları, sonday-aq dáslep hújjetlestirilmegen «qáte 53», ol belgili jaǵdaylarda payda boldı.
=== Bendgate (korpustıń mayısıwı) ===
Jámiyetshilikke shıǵarılǵannan keyin kóp ótpey, iPhone 6 hám iPhone 6 Plus korpusınıń basım astında, mısalı paydalanıwshınıń qaltasında qattı qısılǵan waqıtta mayısıwǵa beyim ekenligi haqqında xabar berildi. Bunday mashqalalar tek iPhone 6 hám 6 Plus qa tán bolmasa da, bul dizayn kemshiligi paydalanıwshılar hám media arasında «Bendgate» dep atalıp ketti.<ref name="bi bendgate">{{Cite news|url=http://www.businessinsider.com/apple-replacing-bent-iphone-6-2014-9|title=Apple Will Start Replacing Bent iPhones|date=September 25, 2014|access-date=September 25, 2014}}</ref><ref name="bi bendgate 2">{{Cite news|url=http://www.computerbild.de/artikel/cb-News-Handy-Apple-boycotts-COMPUTER-BILD-An-open-letter-to-Tim-Cook-10953399.html|title=Apple boycotts COMPUTER BILD: An open letter to Tim Cook|date=September 29, 2014|access-date=September 29, 2014}}</ref>
Apple mayısıw haqqındaǵı ayıplawlarǵa juwap berip, tek toǵız dana mayısqan qurılma haqqında shaǵım alǵanın hám kúndelikli qollanıwdan zıyan keliwi «júdá siyrek» ekenligin bildirdi. Kompaniya iPhone 6 hám 6 Plus kúndelikli qollanıwǵa shıdamlı ekenin tastıyıqlaw ushın bekkemlik sınawlarınan ótkenin málimledi. Kompaniya eger mayısıwdıń qástesiz bolǵanı anıqlansa, mayısqan telefonlardı almastırıwdı usındı.
2018-jıldıń may ayında, sensorlı ekrannıń isten shıǵıwına baylanıslı Apple ǵa qarsı sud isiniń bir bólegi sıpatında, ishki hújjetler arqalı Apple kompaniyasınıń iPhone 6 hám 6 Plus telefonlarınıń aldıńǵı modellerge qaraǵanda mayısıwǵa kóbirek beyim ekenligin bilgeni ashıp berildi. Sud hújjetlerine muwapıq, Apple kompaniyasınıń ishki sınawları iPhone 6 nıń iPhone 5s ke qaraǵanda 3.3 ese kóbirek mayısıwǵa beyim ekenligin, al úlkenirek iPhone 6 Plus bolsa 7.2 ese kóbirek mayısıwǵa beyim ekenligin anıqlaǵan.
=== Shash julınıwı ===
2014-jıl 3-oktyabrde 9to5Mac veb-saytı ayırım iPhone 6 hám iPhone 6 Plus paydalanıwshılarınıń sociallıq tarmaqlarda telefon arqalı sóylesiw waqtında telefondı qulaqlarına jaqın uslaǵanda shashlarınıń julınıp ketkeni haqqında shaǵım etkenin málimlegen post járiyaladı.<ref name="9to5mac hair yank 1">{{Web deregi|url=http://9to5mac.com/community/my-iphone-6-plus-is-yanking-out-my-hair|bet=My iPhone 6 Plus is yanking out my hair|arxivurl=https://web.archive.org/web/20141005054230/http://9to5mac.com/community/my-iphone-6-plus-is-yanking-out-my-hair/|arxivsáne=October 5, 2014|avtor=Ayeai|sáne=October 3, 2014|jumıs=9to5Mac|baspaxana=[[9to5Mac]]|qaralǵan sáne=October 4, 2014}}</ref> [[Twitter]] paydalanıwshıları iPhone 6 nıń shiyshe ekranı menen alyuminiy arqa tárepi arasındaǵı tigistiń ayıplı ekenin, shashtıń sonıń arasına qısılıp qalatuǵının ayttı.<ref name="TOI hair yank 1">{{Web deregi|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tech/tech-news/Buyers-complain-iPhone-6-ripping-out-their-hair/articleshow/44303581.cms|bet=Buyers complain iPhone 6 ripping out their hair|arxivurl=https://web.archive.org/web/20141023040035/http://timesofindia.indiatimes.com/tech/tech-news/Buyers-complain-iPhone-6-ripping-out-their-hair/articleshow/44303581.cms|arxivsáne=October 23, 2014|sáne=October 4, 2014|jumıs=[[Times of India]]|qaralǵan sáne=October 4, 2014}}</ref><ref name="BI hair yank 1">{{Web deregi|url=http://www.businessinsider.com/hairgate-iphone-6-customers-complaining-the-phone-is-ripping-out-their-hair-2014-10|bet=HairGate: iPhone 6 Customers Are Complaining That The Phone Is Ripping Out Their Hair|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190827100433/https://www.businessinsider.com/hairgate-iphone-6-customers-complaining-the-phone-is-ripping-out-their-hair-2014-10|arxivsáne=August 27, 2019|avtor=Cook|at=James|sáne=October 3, 2014|jumıs=Business Insider|qaralǵan sáne=October 4, 2014}}</ref>
=== Flesh-yadtıń ónimdarlıǵı ===
Ayırım paydalanıwshılar 64 hám 128 GB iPhone 6 modelleriniń ónimdarlıq máselelerin basınan keshirgenin, al ayırım 128 GB iPhone 6 Plus modelleri siyrek jaǵdaylarda tosattan islemey qalıp, qayta júkleniwin xabarladı. Business Korea bul máselelerdiń tásir etilgen modellerdiń úsh dárejeli yacheykalı [[Flesh yad|NAND]] yadına baylanıslı ekenin bildirdi. Úsh dárejeli NAND flesh hár bir flesh yacheykasında úsh bit maǵlıwmat saqlay aladı hám eki dárejeli yacheykalı sheshimlerge qaraǵanda arzanıraq, biraq ónimdarlıq esabınan. Apple kompaniyasınıń tásir etilgen model qatarların kóp dárejeli yacheykalı fleshke qaytarıwdı jobalaǵanı hám bar qurılmalardaǵı ónimdarlıq máselelerin keleshektegi iOS jańalanıwında sheshiwdi rejelestirgeni xabar etildi.<ref name="BGR iP6P reboots 1">{{Web deregi|url=http://bgr.com/2014/11/04/128gb-iphone-6-plus-crash-and-reboot|bet=128GB iPhone 6 Plus crash and reboot bug blamed on memory quality|arxivurl=https://web.archive.org/web/20141118025529/http://bgr.com/2014/11/04/128gb-iphone-6-plus-crash-and-reboot/|arxivsáne=November 18, 2014|sáne=November 4, 2014|jumıs=BGR|qaralǵan sáne=November 15, 2014}}</ref><ref name="gsmarena-tlcnand">{{Web deregi|url=http://blog.gsmarena.com/apple-switch-faulty-flash-storage-type-iphone-6-iphone-6-plus/|bet=Apple to switch faulty flash storage type for iPhone 6, iPhone 6 Plus|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150110125254/http://blog.gsmarena.com/apple-switch-faulty-flash-storage-type-iphone-6-iphone-6-plus/|arxivsáne=January 10, 2015|sáne=November 7, 2014|jumıs=GSMArena|qaralǵan sáne=March 1, 2015}}</ref><ref name="bk-nand">{{Web deregi|url=http://www.businesskorea.co.kr/article/7172/resolution-apple-change-controller-ic-nand-flash-used-iphone-6-iphone-6|bet=Apple to Change Controller IC of NAND Flash Used in iPhone 6, iPhone 6+|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150724161612/http://www.businesskorea.co.kr/article/7172/resolution-apple-change-controller-ic-nand-flash-used-iphone-6-iphone-6|arxivsáne=July 24, 2015|jumıs=Business Korea|qaralǵan sáne=March 1, 2015}}</ref>
=== iPhone 6/6 Plus kamera máseleleri ===
Ayırım iPhone 6 Plus modelleriniń optikalıq súwret turaqlastırıw sistemaları kemshilikli bolıp, telefon tolıq háreketsiz uslap turılǵanda da durıs turaqlastıra almay, buldır súwretler hám «tolqın» tárizli videolarǵa alıp kelgeni xabar etildi.<ref name="phonearena-ois">{{Web deregi|url=http://www.phonearena.com/news/Some-iPhone-6-Plus-units-are-suffering-from-a-weird-camera-issue_id63024|bet=Some iPhone 6 Plus units are suffering from a weird camera issue|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190827100439/https://www.phonearena.com/news/Some-iPhone-6-Plus-units-are-suffering-from-a-weird-camera-issue_id63024|arxivsáne=August 27, 2019|sáne=November 19, 2014|jumıs=PhoneArena|qaralǵan sáne=March 1, 2015}}</ref> Optikalıq súwret turaqlastırıw sistemasına sonday-aq magnitlerdi paydalanatuǵın úshinshi tárep linza qosımshaları sıyaqlı aksessuarlar tásir etkeni anıqlandı; Apple paydalanıwshılarǵa hám óziniń licenziyalanǵan aksessuar óndiriwshilerine magnitli yamasa metall aksessuarlardıń OIS sistemasınıń kemshilik penen islewine alıp keliwi múmkinligi haqqında eskertpeler berdi.<ref name="925-magnets">{{Web deregi|url=http://9to5mac.com/2014/12/14/accessories-with-magnetsmetal-might-interfere-w-iphone-6-plus-optical-image-stabilization-nfc-on-new-iphones/|bet=Accessories with magnets/metal might interfere w/ iPhone 6 Plus optical image stabilization, NFC on new iPhones|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150220152540/http://9to5mac.com/2014/12/14/accessories-with-magnetsmetal-might-interfere-w-iphone-6-plus-optical-image-stabilization-nfc-on-new-iphones/|arxivsáne=February 20, 2015|sáne=December 14, 2014|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=March 1, 2015}}</ref>
2015-jıldıń 21-avgustında Apple 2014-jıldıń sentyabrinen 2015-jıldıń yanvarına shekem shıǵarılǵan iPhone 6 Plus modelleri ushın ońlaw baǵdarlamasın járiyaladı, sebebi tásir etilgen modellerdiń artqı kameraları buldır súwretler túsiriwi múmkin ekenin ayttı.
Ayırım iPhone 6 hám iPhone 6 Plus modelleriniń aldıńǵı kamerası qanday da bir sebepler menen «jılısqan» yamasa ornınan qozǵalǵan. Apple bul máselesi bar kópshilik iPhone 6 modellerin biypul almastırıp beriwin atap ótti. Bul másele boyınsha kóplegen shaǵımlar bolıwına qaramastan, ol kameranıń ózine tásir etpeytuǵın kórinedi. Kameranıń ózi emes, al kamera moduliniń átirapındaǵı qorǵawshı kóbik materialınıń ornınan qozǵalǵanı aytıladı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.businessinsider.com/crescentgate-problem-with-the-iphone-6-selfie-camera-2014-12|bet=There's A New, Widespread Problem With The iPhone 6 Selfie Camera|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190827100445/https://www.businessinsider.com/crescentgate-problem-with-the-iphone-6-selfie-camera-2014-12|arxivsáne=August 27, 2019|avtor=Cook, James|sáne=December 1, 2014|jumıs=Business Insider|qaralǵan sáne=January 10, 2016}}</ref>
=== «53-qáte» ===
Eger iPhone 6 úy túymesi úshinshi tárep tárepinen ońlansa yamasa ózgertilse, qurılma Touch ID ge baylanıslı qáwipsizlik tekseriwlerinen óte almaydı, sebebi komponentler qáwipsizlik sebeplerine baylanıslı «qayta tastıyıqlanbaǵan» - bul process tek Apple dıń wákil orayları tárepinen ǵana orınlanıwı múmkin. Bul tekseriwlerden ótpew Touch ID ge baylanıslı barlıq funkciyalardı óshiredi. Bunday nátiyjeler geyde zıyan keliw sebepli de júz beriwi múmkin.<ref name="dailydot-error53">{{Web deregi|url=http://www.dailydot.com/technology/what-is-error-53-iphone/|bet=Error 53 will kill your iPhone and no one knows what it is|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160619061249/http://www.dailydot.com/technology/what-is-error-53-iphone/|arxivsáne=June 19, 2016|sáne=April 20, 2015|jumıs=[[The Daily Dot]]|qaralǵan sáne=February 5, 2016}}</ref>
Usı apparatlıq támiynat pútinligin tekseriwler iOS jańalanǵanda yamasa qayta tiklengende qurılmanı qayta tiklew múmkin bolmaytuǵın «Qayta tiklew rejimi»ne kirgizetuǵını xabarlandı, bunda qurılmanı [[iTunes]] baǵdarlaması arqalı qálpine keltiriw háreketleri «53-qáte» xabarın shıǵaradı. Touch ID komponentlerine baylanıslı apparatlıq támiynat pútinligi qáteleri menen baylanıslı ekenligi túsindirmesinen tısqarı, Apple 53-qáteniń ne sebepten payda bolatuǵını yamasa pútkil qurılmanı almastırmastan onı qalay dúzetiw múmkinligi haqqında hesh qanday rásmiy túsinik bermedi.
2016-jıldıń 18-fevralında Apple [[iTunes]] arqalı iOS 9.2.1 jamawın shıǵardı, ol bul máseleni sheshedi hám 53-qáteniń shınında da iPhone zavodtan jónetilmesten aldın Touch ID apparatlıq támiynatın tekseriw ushın diagnostikalıq tekseriw menen baylanıslı ekenin moyınladı.<ref name="tc-error53fix">{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2016/02/18/apple-apologizes-and-updates-ios-to-restore-iphones-disabled-by-error-53/|bet=Apple Apologizes And Updates iOS To Restore iPhones Disabled By Error 53|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161223144111/https://techcrunch.com/2016/02/18/apple-apologizes-and-updates-ios-to-restore-iphones-disabled-by-error-53/|arxivsáne=December 23, 2016|sáne=February 18, 2016|jumıs=TechCrunch|qaralǵan sáne=February 18, 2016}}</ref>
=== Sensorlı ekrannıń islemey qalıwı («sensor keselligi») ===
[[Fayl:IPhone_6_display_removed_2.jpg|nobaý|Displeyi alıp taslanǵan iPhone 6]]
iPhone 6 logikalıq taxtalarındaǵı sensorlı ekrandı basqarıw komponentleri jetkiliksiz qollawǵa iye, sonıń ishinde integral sxemalardı bekkemleytuǵın hám turaqlastıratuǵın toltırıwshınıń joqlıǵı hám aldıńǵı iPhone úlgilerindegidey logikalıq taxtada qattı metall qalqannıń joqlıǵı; sensorlı ekran kontrolleri onıń ornına iyilgish «stiker» menen qorǵalǵan. Qurılmanı ádettegi qollanıw logikalıq taxtanıń ishki jaqtan iyiliwine alıp keliwi múmkin, bul sensorlı ekran IC baylanıstırıwshılarına kúsh túsirip, sensorlı ekran funkciyasınıń tómenlewine yamasa tolıq joǵalıwına alıp keledi. Bul túrdegi kemshilik penen baylanıslı bolǵan belgi - displeydiń joqarǵı bóliminde jıltıldaǵan bos sızıq payda bolıwı.<ref name="ext-touchdisease">{{Web deregi|url=http://www.extremetech.com/mobile/234661-the-iphone-6s-touch-disease-is-spreading-now-the-largest-problem-reported-to-apple-stores|bet=The iPhone 6's 'touch disease' is spreading, now the largest problem reported to Apple Stores|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190828062743/https://www.extremetech.com/mobile/234661-the-iphone-6s-touch-disease-is-spreading-now-the-largest-problem-reported-to-apple-stores|arxivsáne=August 28, 2019|sáne=August 30, 2016|jumıs=ExtremeTech|baspaxana=Ziff Davis Media|qaralǵan sáne=August 31, 2016}}</ref><ref name="techradar-underfill">{{Web deregi|url=http://www.techradar.com/news/phone-and-communications/mobile-phones/iphone-6-touch-problems-the-gray-flickering-is-an-epidemic-disease-1327020|bet=iPhone 6 touch problems? The gray flickering is an epidemic|arxivurl=https://web.archive.org/web/20181002042545/https://www.techradar.com/news/phone-and-communications/mobile-phones/iphone-6-touch-problems-the-gray-flickering-is-an-epidemic-disease-1327020|arxivsáne=October 2, 2018|jumıs=Techradar|baspaxana=Future|qaralǵan sáne=August 31, 2016}}</ref> iFixit bul máseleni «sensor keselligi» dep atap,<ref name="fortune-touchdisease">{{Web deregi|url=http://fortune.com/2016/08/30/apple-touch-disease-lawsuit/|bet=Apple Is Being Sued Over the iPhone 'Touch Disease'|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190828062739/https://fortune.com/2016/08/30/apple-touch-disease-lawsuit/|arxivsáne=August 28, 2019|jumıs=Fortune|qaralǵan sáne=August 31, 2016}}</ref><ref name="extremetech-failingearly">{{Web deregi|url=http://www.extremetech.com/mobile/234552-apples-iphone-6-6-plus-are-failing-early-thanks-to-touch-disease-bending-problems|bet=Apple's iPhone 6, 6 Plus are failing early thanks to 'touch disease,' bending problems|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190828062734/https://www.extremetech.com/mobile/234552-apples-iphone-6-6-plus-are-failing-early-thanks-to-touch-disease-bending-problems|arxivsáne=August 28, 2019|sáne=August 26, 2016|jumıs=ExtremeTech|qaralǵan sáne=August 31, 2016}}</ref> qurılmanıń qattılıǵınıń jetispewshiligi sebepli aldıńǵı «Bendgate» dizayn kemshiliginiń nátiyjesi ekenin xabarladı. Usılayınsha, úlkenirek iPhone 6 Plus bul kemshilikke kóbirek beyim, biraq ol iPhone 6 úlgileriniń az ǵana procentinde de xabarlanǵan.<ref name="ifixit-touchdisease">{{Web deregi|url=http://ifixit.org/blog/8309/iphone-6-plus-gray-flicker-touch-death/|bet=A Touch Defect Is Breaking a Ton of iPhone 6 Pluses|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190611195831/https://ifixit.org/blog/8309/iphone-6-plus-gray-flicker-touch-death/|arxivsáne=June 11, 2019|jumıs=iFixit Blog|baspaxana=iFixit|qaralǵan sáne=August 31, 2016}}</ref><ref name="bbcnews-touchdisease">{{Cite news|title=Apple accused of iPhone 6 'touch disease' defect|date=August 24, 2016|url=https://www.bbc.com/news/technology-37174316|access-date=August 31, 2016}}</ref> Bul qurılmalardıń izinen kelgen iPhone 6s ishki dizaynındaǵı ózgerisler sebepli bul kemshilikten azat, oǵan arqa qaplamanıń «tiykarǵı noqatların» bekkemlew hám sensorlı ekran kontrollerlerin logikalıq taxtadan displey blogına kóshiriw kiredi.
Dáslep, Apple bul máseleni rásmiy túrde moyınlamadı. Másele Apple-dıń qollap-quwatlaw forumında keń talqılandı - bul jerde máseleni talqılaǵan postlar cenzuraǵa ushıradı.[81] Sensorlı ekrandı mikrosoldering arqalı ońlawǵa boladı: Apple dúkanları logikalıq taxtanı ońlaw ushın kerek bolǵan qurallarǵa iye emes, bul zıyanlanǵan paydalanıwshılardıń óz qurılmaların rásmiy emes, úshinshi tárep ońlaw xızmetlerine jiberiwine alıp kelgen. Apple Insider tárepinen sorawǵa tartılǵan Apple dúkanı xızmetkeri, olar máseleni birinshi ret bayqaǵannan altı ay ótkennen keyin, Apple olarǵa zıyanlanǵan paydalanıwshılarǵa bunıń ońlawǵa bolmaytuǵın apparatlıq támiynat máselesi ekenin hám olardıń iPhone-ın almastırıw kerek ekenin aytıwdı buyırǵan kórsetpe bergenin xabarladı. Degen menen, bazı awısıqta bar birlikler de qutısında shıqqannan baslap-aq usı máselege ushıraǵan, bul xızmetkerdiń «xızmet qorınan qutını shıǵarıp, tap tutınıwshıda bar máseleniń ózin almastırıwshıda kóriwden sharshadım» dep aytıwına alıp kelgen.<ref name="ai-touchdisease">{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/16/08/26/sources-iphone-6-series-touch-disease-now-accounting-for-about-11-of-apple-store-repairs|bet=Sources: iPhone 6 series 'touch disease' now accounting for about 11% of Apple Store repairs|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190720011757/https://appleinsider.com/articles/16/08/26/sources-iphone-6-series-touch-disease-now-accounting-for-about-11-of-apple-store-repairs|arxivsáne=July 20, 2019|sáne=August 26, 2016|jumıs=Apple Insider|qaralǵan sáne=August 31, 2016}}</ref> Bul másele 2016-jıldıń avgust ayında iFixit tárepinen xabarlanǵannan keyin keń jámiyetshiliktiń dıqqatın tarttı. 2016-jıldıń 26-avgustında Apple Insider tórt «joqarı trafikli» Apple dúkanı orınlarınan alınǵan maǵlıwmatlarǵa tiykarlanıp, «sensor keselligi» máselesi haqqında keń jámiyetshilik xabarlarınan keyin ońlaw ushın ákelingen iPhone 6 qurılmaları sanınıń anaǵurlım kóbeygenin xabarladı.
2016-jıldıń 30-avgustında, úsh iPhone 6 iyesi toparı Apple Inc. kompaniyasına qarsı AQSHtıń Kaliforniya shtatınıń Arqa rayon federal sudında arza berdi hám toparlıq shaǵım ushın usınıs kirgizdi. Olar Apple kompaniyasın ádil emes biznes ámeliyatların júrgiziwde ayıpladı, sebebi kompaniya «uzaq waqıttan berli» dizayndaǵı kemshilikten xabardar bolsa da, onı moyınlawdan yaki ońlawdan bas tartqan.<ref name="tc-tdlawsuit">{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2016/08/29/sufferers-of-iphone-6s-touch-disease-may-soon-have-a-class-action-lawsuit/|bet=Sufferers of iPhone 6's 'Touch Disease' may soon have a class action lawsuit|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190828062732/https://techcrunch.com/2016/08/29/sufferers-of-iphone-6s-touch-disease-may-soon-have-a-class-action-lawsuit/|arxivsáne=August 28, 2019|sáne=August 29, 2016|jumıs=TechCrunch|baspaxana=AOL|qaralǵan sáne=August 31, 2016}}</ref><ref name="mercurynews-classaction">{{Web deregi|url=http://www.mercurynews.com/bay-area-news/ci_30309040/apple-faces-class-action-lawsuit-over-iphone-touch|bet=iPhone 'touch disease': Apple faces class-action lawsuit|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160901144849/http://www.mercurynews.com/bay-area-news/ci_30309040/apple-faces-class-action-lawsuit-over-iphone-touch|arxivsáne=September 1, 2016|sáne=August 30, 2016|jumıs=The Mercury News|qaralǵan sáne=August 31, 2016}}</ref>
2016-jıldıń 17-noyabrinde Apple bul máseleni rásmiy túrde moyınladı hám zıyanlanǵan iPhone 6 Plus modelleri ushın pullı ońlaw baǵdarlamasın járiyaladı. Olar bılay dedi: «Ayırım iPhone 6 Plus qurılmaları qattı betke bir neshe márte túsip ketkennen keyin hám qurılmaǵa qosımsha kúsh túskennen soń, displeydiń jıltıldawı yaki Multi-Sensor máselelerin kórsetiwi múmkin».<ref name="verge-touchdiseaseprogram">{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2016/11/17/13672788/apple-iphone-6-plus-touch-disease-repair-program|bet=Apple launches repair program for iPhone 6 Plus 'touch disease' flaw|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190828062735/https://www.theverge.com/2016/11/17/13672788/apple-iphone-6-plus-touch-disease-repair-program|arxivsáne=August 28, 2019|sáne=November 17, 2016|jumıs=The Verge|baspaxana=Vox Media|qaralǵan sáne=December 13, 2016}}</ref>
== Satıwlar ==
Apple Inc. kompaniyası xabarladı, qurılma satıwǵa shıqqannan keyin 24 saat ishinde iPhone 6 hám 6 Plus modelleriniń 4 millionnan aslam aldın ala buyırtpası islendi, bul bar bolǵan támiynattan asıp ketti - bul Apple rekordı boldı.<ref name="MW orders 1">{{Web deregi|url=http://www.macworld.com/article/2643110/apple-iphone-6-and-6-plus-pre-orders-top-4-million-in-24-hours.html|bet=Apple iPhone 6 and 6 Plus pre-orders top 4 million in 24 hours|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190828111133/https://www.macworld.com/article/2643110/apple-iphone-6-and-6-plus-pre-orders-top-4-million-in-24-hours.html|arxivsáne=August 28, 2019|avtor=Caldwell|at=Serenity|sáne=September 15, 2014|jumıs=[[Macworld]]|qaralǵan sáne=September 16, 2014}}</ref> Dáslepki úsh kún ishinde 10 million iPhone 6 hám iPhone 6 Plus qurılmaları satıldı, bul jáne bir Apple rekordın ornattı. iPhone 6S hám 6S Plus modelleri 2015-jıldıń sentyabrinde tanıstırılıp, 13 million dana satıldı, bul ótken jılǵı shıǵarılıwdan keyingi dáslepki úsh kúndegi satıwlar rekordın ornattı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2015/09/28Apple-Announces-Record-iPhone-6s-iPhone-6s-Plus-Sales/|bet=Apple Announces Record iPhone 6s & iPhone 6s Plus Sales|arxivurl=https://web.archive.org/web/20220920135622/https://www.apple.com/newsroom/2015/09/28Apple-Announces-Record-iPhone-6s-iPhone-6s-Plus-Sales/|arxivsáne=September 20, 2022|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=2019-10-26}}</ref> Shıǵarılǵanınan úsh ay ótkennen keyin, iPhone 6 71.5 million dana satıwǵa eristi.<ref name=":2">{{Web deregi|url=https://www.investopedia.com/ask/answers/021315/whats-bestselling-iphone-model-all-time.asp|bet=What's the Best-Selling iPhone Model of All Time?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200913101352/https://www.investopedia.com/ask/answers/021315/whats-bestselling-iphone-model-all-time.asp|arxivsáne=September 13, 2020|avtor=Segal|at=Troy|til=en|jumıs=Investopedia|qaralǵan sáne=2020-08-02}}</ref>
2017-jıldıń iyun ayına kelip, iPhone 6 hám 6 Plus dúnya júzi boyınsha 222.4 million dana satıldı, bul olardı eń kóp satılǵan iPhone modelleri hám tariyxtaǵı eń kóp satılǵan smartfonlarǵa aylandırdı.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:IPhone]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
3y2hqvihpy9kim1f80zn5l4u2zy7mt0
IOS 9
0
24914
124848
124420
2025-07-06T15:15:57Z
Bekan88
11311
124848
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width: 22em; text-align: left; font-size: 88%; line-height: 1.5em"
! colspan="2" style="text-align: center; font-size: 125%; font-weight: bold; background: #E9E9E9;" | iOS 9
|-
| colspan="2" style="text-align: center; padding: 0px;" | iOS operaciyalıq sistemasınıń versiyası
|-
| colspan="2" style="text-align: center;" | [[Fayl:IOS_9_Logo.png|100px]]
|-
! Islep shıǵarıwshı
| [[Apple Inc.]]
|-
! Dereklik modeli
| [[Menshikli programmalıq támiynat|Jabıq]], [[Ashıq kodlı programmalıq támiynat|ashıq kodlı]] komponentler menen
|-
! Dáslepki shıǵarılıwı
| [[16-sentyabr]], [[2015]]
|-
! Sońǵı versiyası
| 9.3.6 (13G37) / 22-iyul, 2019
|-
! Jańalaw usılı
| Programmalıq támiynat jańalawı
|-
! Paket basqarıwshısı
| App Store
|-
! Platformalar
| iPhone, iPod Touch, iPad
|-
! Yadro túri
| Gibrid (XNU)
|-
! Licenziya
| Ashıq kodlı komponentlerdi esapqa almaǵanda menshikli EULA
|-
! Aldıńǵısı
| [[iOS 8]]
|-
! Keyingisi
| [[iOS 10]]
|-
! Rásmiy veb-saytı
| [https://web.archive.org/web/20160906075542/https://www.apple.com/ios/ iOS 9 – Apple] (arxivlengen)
|-
! Uranı
| Eń rawajlanǵan mobil tájiriybe. Endi jáne de kóbirek.
|-
! Qollaw statusı
| Eskirgen, qollanılmaydı
|}
'''iOS 9''' – bul [[Apple Inc.]] tárepinen islep shıǵılǵan [[iOS]] [[Mobil operaciyalıq sistema|mobil operaciyalıq sistemasınıń]] toǵızınshı úlken relizi, [[iOS 8]] diń miyrasxorı bolıp tabıladı. Ol 2015-jıl 8-iyunda kompaniyanıń [[Dúnya júzlik Baǵdarlamashılar Konferenciyası|Dúnyajúzlik baǵdarlamashılar konferenciyasında]] járiyalandı hám 2015-jıl 16-sentyabrde shıǵarıldı. Onıń ornın 2016-jıl 13-sentyabrde [[iOS 10]] bastı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2016/09/13/apple-releases-ios-10/|bet=Apple Releases iOS 10 With Redesigned Lock Screen, New Messages Features, Third-Party Siri, and More|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161228010133/http://www.macrumors.com/2016/09/13/apple-releases-ios-10/|arxivsáne=December 28, 2016|avtor=Clover|at=Juli|sáne=September 13, 2016|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 30, 2016}}</ref>
iOS 9 ornatılǵan qosımshalarǵa kóp funkciyalıq jańalanıwlardı óz ishine aldı. Eń áhmiyetlisi, Notes qosımshası hár qıylı qurallar menen eskizler súwretlew, súwret qoyıw, veb-sayt siltemeleri hám kartadaǵı orınlar ushın kórnekli vizuallıq kórinis hám de jetilistirilgen dizimlerdi formatlaw imkaniyatlarına iye boldı; pútkilley jańa [[Apple News]] qosımshası hár túrli dereklerden maqalalardı biriktiredi; hám Apple Maps jámiyetlik transporttı qollap-quwatlaw funkciyasın aldı, biraq, iske túsirilgen waqıtta bul funkciya sheklengen sandaǵı orınlarda ámel etti. Úlken jańa sistemalıq jańalanıwlar proaktivlilikti óz ishine aladı, onda Siri hám jetilistirilgen izlew birlestirilip, operaciyalıq sistemanı informaciyaǵa (mısalı, waqıt hám orın sıyaqlı) kontekstlik jaqtan kóbirek xabardar etedi hám paydalanıwshıǵa informaciyanı aldın-ala usına aladı. Izlew ushın proaktiv intellekt hawa-rayı, sport, jańalıqlar hám basqalardı qamtıǵan tez nátiyjelerdi vidjet sıyaqlı formatta kórsete aladı. iOS 9 sonday-aq iPad ushın kóp wazıypalılıqtıń bir neshe túrin qostı. iOS 9.3 versiyasında Apple Night Shift (Túńgi rejim) rejimin qostı, bul qurılma displeyiniń reńin jıllıraq, «kók jaqtılıq» azıraq bolǵan túske ózgertip, paydalanıwshılardıń kóz densawlıǵına unamsız tásirlerdi azaytıwǵa járdem beredi. Qosımsha, iOS 9 iPhone 6s telefonlarındaǵı sensorlı displey texnologiyasına tiykarlanǵan Quick Actions (Tez háreketler) hám Peek and Pop sıyaqlı jańa paydalanıwshı tájiriybesi funkciyaların alıp keldi. Quick Actions - bul tiykarǵı ekrandaǵı qosımsha belgilerindegi qısqa jollar. Paydalanıwshılar aldın-ala kórilgen kontentti tolıq kóriniske kirgizbesten («Pop») aldın, aǵımdaǵı ekrannan shıqpastan kontentti aldın-ala kóre aladı («Peek»).
iOS 9 unamlı bahalandı. Sınshılar belsendilikti hám Siri di Xabarlandırıw Orayın barlıq informaciya ushın oraylıq orınǵa aylandırǵanı ushın, sonday-aq keleshektegi jańalanıwlardıń funkcionallıqtı jaqsılaw potencialı ushın maqtadı. iPad ushın jańa kóp wazıypalılıq funkciyaları, sonday-aq Notes qosımshasındaǵı súwret salıw hám foto qoyıw funkciyaları da maqtawǵa ılayıq boldı. Biraq, [[Apple News]] qosımshası jaqsı kórinisli maqalalardıń azlıǵı ushın, al Apple Maps bolsa jámiyetlik transporttı qollap-quwatlawdıń sheklengen geografiyalıq qoljetimliligi ushın sınǵa alındı.
Shıǵarılǵannan keyin bes kún ótkennen soń, Apple iOS 9 «belsendi» iOS qurılmalarınıń 50% ten aslamına ornatılǵanın járiyaladı, bunı Apple «jańa operaciyalıq sistema ushın eń tez qabıllaw dárejesi» dep sıpatladı.
iOS 9 klassikalıq «slayder» háreketin qollanatuǵın iOS tıń sońǵı versiyası bolıp tabıladı. iOS 10 shıǵıwı menen Apple «Búgin» (Today view) kórinisin engizdi, oǵan bloklanǵan ekranda ońǵa ısırıw arqalı kiriw múmkin boldı. Apple iOS 10 da «ısırıp ashıw» funkciyasın alıp tasladı, sebebi paydalanıwshılar telefondı ekrandı ısırıw arqalı ashpaqshı bolǵanda, telefondı ashıwdıń ornına, bul olardı jańa «Búgin» kórinisine alıp baratuǵın bolǵanlıqtan aljasıwlarǵa alıp keletuǵın edi.<ref>{{Web deregi|url=https://bgr.com/tech/ios-10-swipe-unlock-press-home/|bet=Apple has replaced 'slide to unlock' with something really dumb|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211017104907/https://bgr.com/tech/ios-10-swipe-unlock-press-home/|arxivsáne=October 17, 2021|avtor=Smith|at=Chris|sáne=2016-06-14|til=en-US|jumıs=BGR|qaralǵan sáne=2022-05-08}}</ref>
iOS 9 - bul [[iPhone 4s]], iPad 2 hám iPad (3-áwlad) sıyaqlı 30 kontaktlı dok-konnektorı bar qurılmalar menen úylesimli iOS tıń sońǵı versiyası. Bul sonday-aq iPad Mini (1-áwlad) hám sońǵı 32-bitlik iPod Touch, yaǵnıy iPod Touch (5-áwlad)tı qollap-quwatlaytuǵın iOS tıń sońǵı versiyası. iOS 9 dıń miyrasxorı, iOS 10, A5 yamasa A5X chipleri bar qurılmalardı qollap-quwatlawdı toqtatadı.
== Sholıw ==
[[File:IOS_9.3_iPad_Pro.png|oñğa|nobaý|274x274 nükte|iOS 9.3 tiń 9,7 dyuymlik iPad Pro (1-áwlad) tiykarǵı ekranı]]
iOS 9 2015-jıl 8-iyunda Apple kompaniyasınıń Dúnyajúzlik baǵdarlamashılar konferenciyasında usınıldı, birinshi beta-versiyası tiykarǵı bayanattan keyin dizimnen ótken baǵdarlamashılar ushın qoljetimli etildi, al jámiyetlik beta-versiyası iyul ayında usınıldı.<ref name="Announce">{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2015/6/8/8730557/apple-ios9-release-wwdc-2015|bet=Apple announces iOS 9, release later this year|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170206023203/http://www.theverge.com/2015/6/8/8730557/apple-ios9-release-wwdc-2015|arxivsáne=February 6, 2017|avtor=Seifert|at=Dan|sáne=June 8, 2015|jumıs=[[The Verge]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/ios-9-beta-users-can-sign-up-for-beta-scheme-to-get-new-iphone-operating-system-in-july-10306392.html|bet=iOS 9 beta: users can sign up for beta scheme to get new iPhone operating system in July|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160729221113/http://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/ios-9-beta-users-can-sign-up-for-beta-scheme-to-get-new-iphone-operating-system-in-july-10306392.html|arxivsáne=July 29, 2016|avtor=Griffin|at=Andrew|sáne=June 8, 2015|jumıs=[[The Independent]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.telegraph.co.uk/technology/apple/11662734/iOS-9-everything-we-know-after-WWDC-2015.html|bet=iOS 9: what we've learnt from WWDC 2015|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160304051528/http://www.telegraph.co.uk/technology/apple/11662734/iOS-9-everything-we-know-after-WWDC-2015.html|arxivsáne=March 4, 2016|avtor=Curtis|at=Sophie|sáne=June 9, 2015|jumıs=[[The Daily Telegraph]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
Bul keń jámiyetshiliktiń iOS tıń jańa versiyaların rásmiy shıǵarılıwınan aldın sınap kóriw imkaniyatına iye bolǵan birinshi jaǵday edi. Apple kompaniyasınıń Internet Programmalıq Támiynatı hám Xızmetleri boyınsha aǵa vice-prezidenti Eddi Kyudiń Fast Company ge aytıwınsha, jámiyetlik beta-baǵdarlaması «Kartalar sebepli» baslanǵan, bul kompaniyanıń dáslepki kúnlerinde áhmiyetli mashqalalarǵa ushıraǵan Apple Maps qosımshasınıń iske qosılıwına baylanıslı edi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.fastcompany.com/3062090/tim-cooks-apple/playing-the-long-game-inside-tim-cooks-apple|bet=Playing The Long Game Inside Tim Cook's Apple|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170414121749/https://www.fastcompany.com/3062090/tim-cooks-apple/playing-the-long-game-inside-tim-cooks-apple|arxivsáne=April 14, 2017|avtor=Tetzeli|at=Rick|sáne=August 8, 2016|jumıs=[[Fast Company (magazine)|Fast Company]]|baspaxana=Mansueto Ventures|qaralǵan sáne=July 5, 2017}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2016/8/8/12401638/apple-created-ios-beta-because-maps|bet=Apple created the iOS public beta because its Maps app was so bad|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161113052020/http://www.theverge.com/2016/8/8/12401638/apple-created-ios-beta-because-maps|arxivsáne=November 13, 2016|avtor=Welch|at=Chris|sáne=August 8, 2016|jumıs=[[The Verge]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=July 5, 2017}}</ref>
iOS 9 rásmiy túrde 2015-jıl 16-sentyabrde shıǵarıldı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2015/9/9/9245073/apple-ios-9-download-release-date-iphone-upgrade|bet=iOS 9 will be released on September 16th|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161025164014/http://www.theverge.com/2015/9/9/9245073/apple-ios-9-download-release-date-iphone-upgrade|arxivsáne=October 25, 2016|avtor=Brandom|at=Russell|sáne=September 9, 2015|jumıs=[[The Verge]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=November 10, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/news/ios-9-release-sept-16/|bet=iOS 9 to be released Sept. 16|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161111061155/https://www.cnet.com/news/ios-9-release-sept-16/|arxivsáne=November 11, 2016|avtor=German|at=Kent|sáne=September 9, 2015|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=November 10, 2016}}</ref>
== Sistema ózgeshelikleri ==
=== 3D Touch ===
iPhone 6s hám iPhone 6s Plus telefonlarında iOS 9 ǵa 3D Touch dep atalatuǵın sensorlı displey imkaniyatı kirgizilgen. Ol ayırım Apple MacBook kompyuterleriniń trekpadında ushırasatuǵın Force Touch qa uqsaydı. 3D Touch imkaniyatın qollap-quwatlaytuǵın qosımshalarǵa Tez háreketler hám qısqa jollar qosılǵan bolıp, olar qosımsha belgishesine biraz qattıraq basıw arqalı iske túsedi. Ol sonday-aq Peek hám Pop dep atalatuǵın háreketlerdi usınadı, bul paydalanıwshılarǵa qalqıp turıwshı aynada hár qanday kontentti aldın-ala kóriw («Peek») ushın bekkem uslap turıwǵa múmkinshilik beredi, sońınnan, qálewi boyınsha, kontentti tolıq kóriniske kirgiziw («Pop») ushın qosımsha basım túsiredi.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/how-to/iphone-6s-3d-touch/|bet=How to Use 3D Touch on iPhone 6s and 6s Plus|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161121223000/http://www.macrumors.com/how-to/iphone-6s-3d-touch/|arxivsáne=November 21, 2016|avtor=Gil|at=Lory|sáne=October 30, 2015|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
iPhone 6S tegi Taptic Engine paydalanıwshılar ekrandı qattıraq basqan sayın taktillik (sezimlik) juwap beredi.<ref>{{Web deregi|url=http://www.ibtimes.co.uk/iphone-6s-iphone-6s-plus-first-look-hands-3d-touch-1519139|bet=iPhone 6s and iPhone 6s Plus first look: Hands-on with 3D Touch|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161228061256/http://www.ibtimes.co.uk/iphone-6s-iphone-6s-plus-first-look-hands-3d-touch-1519139|arxivsáne=December 28, 2016|avtor=Arthur|at=Charles|sáne=September 9, 2015|jumıs=[[International Business Times]]|baspaxana=[[IBT Media]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
=== Batareya ===
iOS 9 batareyanı únemlewshi eki áhmiyetli jańalanıw menen keledi. Telefon ekranı tómen qaratıp qoyılǵanda, xabarlandırıwlar kelgende ekran janbaydı. Apple sonday-aq Tómen Energiya Jumsaw Rejimin (Low Power Mode) qostı, bul fon xızmetleri hám animaciyalarǵa jumsalatuǵın energiya muǵdarın ózgertedi. Mısalı, Tómen Energiya Jumsaw Rejimi waqtında fonlıq qosımshalardı jańalaw hám push elektron pochta xızmetleri toqtatıladı. Telefon batareyasınıń dárejesi 20% ke jetkende, paydalanıwshılarǵa avtomatlı túrde Tómen Energiya Jumsaw Rejimin isletiw usınıs etiledi, bul ekrannıń joqarǵı qatarındaǵı status panelindegi batareya belgisiniń reńin sarıǵa ózgertedi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/how-to/how-to-use-low-power-mode-on-ios-9/|bet=How to use low-power mode on iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221090254/https://www.cnet.com/how-to/how-to-use-low-power-mode-on-ios-9/|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Cipriani|at=Jason|sáne=July 16, 2015|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> Batareya dárejesi 80% ten asqanda, Tómen Energiya Jumsaw Rejimi avtomatlı túrde óshedi.<ref>{{Web deregi|url=http://bgr.com/2015/09/29/ios-9-batter-life-trick-low-power-mode/|bet=This obvious iOS 9 trick helps your iPhone battery last much longer|arxivurl=https://web.archive.org/web/20171013013454/http://bgr.com/2015/09/29/ios-9-batter-life-trick-low-power-mode/|arxivsáne=October 13, 2017|avtor=Smith|at=Chris|sáne=September 29, 2015|jumıs=[[Boy Genius Report|BGR]]|baspaxana=[[Penske Media Corporation]]|qaralǵan sáne=October 12, 2017}}</ref>
=== Dizayn ===
San Francisco, jańa sistema shrifti, iOS tıń sistemalı shrifti sıpatında Helvetica Neue di almastırdı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.wired.com/2015/06/apple-abandoned-worlds-beloved-typeface/|bet=Why Apple Abandoned the World's Most Beloved Typeface|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150613012051/http://www.wired.com/2015/06/apple-abandoned-worlds-beloved-typeface/|arxivsáne=June 13, 2015|avtor=Stinson|at=Liz|sáne=June 9, 2015|jumıs=[[Wired (website)|Wired]]|baspaxana=[[Condé Nast]]|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://mashable.com/2015/09/16/apple-ios-9-font|bet=All hail Apple's new iOS 9 font, San Francisco|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170109183948/http://mashable.com/2015/09/16/apple-ios-9-font/|arxivsáne=January 9, 2017|avtor=Strange|at=Adario|sáne=September 17, 2015|jumıs=[[Mashable]]|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref>
iOS 9 Xabarlandırıw Orayına hár qanday jalǵanǵan Bluetooth qurılmasınıń batareyasınıń xızmet múddetin hám zaryadlaw statusın kórsetetuǵın jańa batareya vidjetin qostı.<ref>{{Web deregi|url=https://theappfactor.com/how-to-add-ios-9-battery-widget-to-notification-center/|bet=How to add the iOS 9 battery widget to Notification Center|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161228032819/https://theappfactor.com/how-to-add-ios-9-battery-widget-to-notification-center/|arxivsáne=December 28, 2016|avtor=Kazmucha|at=Allyson|sáne=September 18, 2015|jumıs=The App Factor|qaralǵan sáne=December 28, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.tekrevue.com/tip/ios-9-battery-widget-notification-center/|bet=New in iOS 9: Track iPhone Accessory Battery Life in Notification Center|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161228032923/https://www.tekrevue.com/tip/ios-9-battery-widget-notification-center/|arxivsáne=December 28, 2016|avtor=Tanous|at=Jim|sáne=September 28, 2015|jumıs=TekRevue|qaralǵan sáne=December 28, 2016}}</ref>
Shift tuymesi belsendi emes bolǵanda, aldınǵı iOS versiyalarındaǵıday barlıq háriplerdiń bas hárip penen kórsetiliwiniń ornına, klaviaturada kishi háripler kórsetiledi.<ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2015/06/08/ios-9-shift-key/|bet=Here's how Apple finally fixed the shift key in iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160923011117/https://9to5mac.com/2015/06/08/ios-9-shift-key/|arxivsáne=September 23, 2016|avtor=Beasley|at=Mike|sáne=June 8, 2015|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
=== Ornatıw ===
iOS 9, iOS 8 ge qaraǵanda kishirek jańalanıw bolıp, iOS 8 ushın 4.58 GB orın talap etilse, bul tek 1.3 GB orın talap etedi.<ref name="Installation">{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2015/06/23/ios-9-app-delete-reinstall-os-update-feature/|bet=iOS 9 Includes New Auto App Delete/Reinstall Feature for OS Updates on Devices With Insufficient Space|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170103003255/http://www.macrumors.com/2015/06/23/ios-9-app-delete-reinstall-os-update-feature/|arxivsáne=January 3, 2017|avtor=Clover|at=Juli|sáne=June 23, 2015|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref> Qosımsha, iOS 9 jańalanıwdıń ornatılıwına ruqsat beriw ushın qosımshalardı waqıtsha óshiriw imkaniyatın óz ishine aladı. Jańalanıw ornatılǵannan keyin, qosımshalar App Store dan avtomatlı túrde qayta ornatıladı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2015/6/23/8834059/apple-ios-9-can-temporarily-delete-apps-before-updates|bet=iOS 9 can temporarily delete apps to make room for software updates|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170130003249/http://www.theverge.com/2015/6/23/8834059/apple-ios-9-can-temporarily-delete-apps-before-updates|arxivsáne=January 30, 2017|avtor=Welch|at=Chris|sáne=June 23, 2015|jumıs=[[The Verge]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref> iOS 9 sonday-aq «qosımshanı ıqshamlaw» (app thinning) funkciyasına iye, onda pútkil qosımshanıń ornına hár bir jeke qurılmada qosımshalardı isletiw ushın tek zárúr bolǵan aktivler ǵana júklep alınadı, bul potencial túrde orındı únemleydi.<ref>{{Web deregi|url=http://www.trustedreviews.com/news/apple-fixes-flaw-that-prevented-ios-9-app-thinning|bet=Apple fixes flaw that prevented iOS 9 app-thinning|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160125204526/http://www.trustedreviews.com/news/apple-fixes-flaw-that-prevented-ios-9-app-thinning|arxivsáne=January 25, 2016|avtor=Smith|at=Chris|sáne=October 6, 2015|jumıs=TrustedReviews|qaralǵan sáne=February 1, 2017}}</ref> Mısalı, jańa «qosımshanı ıqshamlaw» texnologiyası menen, paydalanıwshı jańa iPhone 6S telefonına jańa qosımshanı júklep alǵanda, júklep alınǵan maǵlıwmat tek sol qurılma ushın zárúr bolǵan súwretler hám maǵlıwmatlardı ǵana óz ishine aladı, sonlıqtan qurılmada qollanılmaytuǵın súwretler hám maǵlıwmatlar ushın orın talap etilmeydi.
=== Kóp wazıypalılıq ===
Birinshi ret, iOS 9 ónimdarlıqtı arttırıw ushın iPad qa bir qatar funkciyalardı qosadı. Bularǵa OS X El Capitan daǵı tájiriybege uqsas, jetilistirilgen kóp wazıypalılıq ushın Slide Over, Split Screen (Bólingen Ekran) hám Picture in Picture (Súwret ishinde súwret) kiredi. Slide Over paydalanıwshıǵa displeydiń oń shetinen ısırıw arqalı ekinshi qosımshanı tartıp kirgiziwge múmkinshilik beredi. Bul qosımsha ekrannıń 1/3 bólegin iyelep, ekrannıń oń tárepine jaylasadı, al fonda belsendi emes qaldırılǵan tolıq ekranlı qosımsha menen óz-ara baylanıs waqtınsha toqtatıladı. Bul funkciya paydalanıwshılarǵa tez wazıypalardı orınlawǵa, sońınnan qosımshanı qayta jabıwǵa múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/how-to/how-to-use-the-ipads-new-slide-over-feature-in-ios-9/|bet=How to use the iPad's new 'slide-over' feature in iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160814023017/http://www.cnet.com/how-to/how-to-use-the-ipads-new-slide-over-feature-in-ios-9/|arxivsáne=August 14, 2016|avtor=Cipriani|at=Jason|sáne=August 28, 2015|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref name="MacRumors Multitasking">{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2015/09/16/ios-9-split-screen-multitasking-ipad/|bet=Inside iOS 9: Split-Screen Multitasking for the iPad|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161229060035/http://www.macrumors.com/2015/09/16/ios-9-split-screen-multitasking-ipad/|arxivsáne=December 29, 2016|avtor=Clover|at=Juli|sáne=September 16, 2015|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
Eger paydalanıwshı Slide Over aynasınıń janındaǵı uslaǵıshtı bassa yamasa aynanı ekrannıń shep tárepine qaray keńeytse, paydalanıwshı Split Screen (Bólingen Ekran) rejimine ótedi, bul olarǵa eki qosımsha menen bir waqıtta 50/50 proporciyasında qatar islesiwge múmkinshilik beredi. Paydalanıwshılar Slide Over rejiminde de, Split Screen kórinisinde de hár bir qosımshanıń joqarǵı bólegindegi uslaǵıshtı tómen tartıp, dizimnen basqa qosımshanı tańlaw arqalı ámeldegisin almastıra aladı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/how-to/get-to-know-the-ipads-new-split-view-feature-in-ios-9/|bet=Get to know the iPad's new 'split-view' feature in iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170222021122/https://www.cnet.com/how-to/get-to-know-the-ipads-new-split-view-feature-in-ios-9/|arxivsáne=February 22, 2017|avtor=Cipriani|at=Jason|sáne=September 11, 2015|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
«Súwret ishinde súwret» (Picture in Picture) rejimi paydalanıwshılarǵa FaceTime qońırawların yamasa qollap-quwatlanatuǵın videolardı kishirek aynaǵa kishireytiwge hám iPad ta basqa wazıypalardı orınlaw waqtında olardı kóriwdi dawam ettiriwge múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/how-to/how-to-use-ios-9s-picture-in-picture-feature-with-youtube/|bet=How to use iOS 9's picture-in-picture feature with YouTube|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170225035309/https://www.cnet.com/how-to/how-to-use-ios-9s-picture-in-picture-feature-with-youtube/|arxivsáne=February 25, 2017|avtor=Cipriani|at=Jason|sáne=January 14, 2016|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
Bólingen ekran (Split Screen) kóp wazıypalılıq funkciyası tek iPad Air 2, iPad mini 4, hám iPad Pro ushın qoljetimli, al Slide Over hám «Súwret ishinde súwret» funkciyaları iPad Air, iPad Air 2, iPad mini 2 hám onnan keyingi jańaları, hám iPad Pro ushın qoljetimli.<ref>{{Web deregi|url=http://www.iphonehacks.com/2015/09/ipad-support-ios-9-split-view-slide-over-picture-in-picture.html|bet=Here are the iPads that will support iOS 9's Split View, Slide Over and Picture-in-Picture features|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161220202425/http://www.iphonehacks.com/2015/09/ipad-support-ios-9-split-view-slide-over-picture-in-picture.html|arxivsáne=December 20, 2016|avtor=Pandey|at=Rajesh|sáne=September 15, 2015|jumıs=iPhoneHacks.com|qaralǵan sáne=December 19, 2016}}</ref>
Banner xabarlandırıwları basılıp, basqa qosımshanıń ashılıwına sebep bolǵanda, ekrannıń joqarǵı shep múyeshine paydalanıwshını aldınǵı qosımshaǵa qaytaratuǵın artqa qaytıw tuymesi qosılǵan.<ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/15/08/09/how-to-use-the-new-back-button-in-ios-9|bet=How to use the new back button in iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170406110541/http://appleinsider.com/articles/15/08/09/how-to-use-the-new-back-button-in-ios-9|arxivsáne=April 6, 2017|avtor=Oliver|at=Sam|sáne=August 9, 2015|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=April 6, 2017}}</ref>
iPhone da iOS 9 qosımsha almastırǵıshınıń kórinisin iOS 8 degi qatar kórinisten kartaǵa uqsas kóriniske ózgertti.
=== Night Shift ===
Night Shift (Túńgi rejim) – bul iOS 9.3 te usınılǵan displey rejimi. Bul rejim qurılma displeyiniń reńlerin jıllıraq etedi, bul [[Microsoft Windows]] hám Apple macOS kompyuterleri ushın belgili baǵdarlama bolǵan F.lux qa uqsaydı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2016/01/11/apple-ios-9-3-night-shift/|bet=Apple Introduces New 'Night Shift' Feature in iOS 9.3|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161028063833/http://www.macrumors.com/2016/01/11/apple-ios-9-3-night-shift/|arxivsáne=October 28, 2016|avtor=Clover|at=Juli|sáne=January 11, 2016|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/16/03/22/why-apples-night-shift-in-ios-93-will-help-you-get-a-better-nights-sleep|bet=Why Apple's Night Shift in iOS 9.3 will help you get a better night's sleep|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161225221935/http://appleinsider.com/articles/16/03/22/why-apples-night-shift-in-ios-93-will-help-you-get-a-better-nights-sleep|arxivsáne=December 25, 2016|sáne=March 22, 2016|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> Iske qosılǵanda, ol funkciyanı qashan qosıw yamasa óshiriwdi belgilew ushın qurılmanıń saatı hám geografiyalıq ornalasıwın qollanadı. Zárúrlik boyınsha, paydalanıwshı qol menen keste ornata aladı yamasa ulıwma keste ornatpawı da múmkin. Qolaylı kiriw ushın Basqarıw Orayında jańa Night Shift almastırǵıshı bar. Night Shift parametrleri «Parametrler» (Settings) qosımshasında «Displey hám Jaqtılıq» (Display and Brightness) bóliminde jaylasqan, hám funkciyanı isletiw hám keste ornatıwdan tısqarı, paydalanıwshı displeydiń jılılıǵın da sazlay aladı.<ref name="About Night Shift">{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/how-to/use-ios-9-3-night-shift-mode/|bet=How to Use Night Shift Mode in iOS 9.3|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161120081201/http://www.macrumors.com/how-to/use-ios-9-3-night-shift-mode/|arxivsáne=November 20, 2016|avtor=Clover|at=Juli|sáne=January 14, 2016|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
2016-jıl mart ayında iOS 9.3 te usınılǵanına qaramastan, eki aydan keyin iOS 9.3.2 shıqqanǵa shekem Night Shift hám Tómen Energiya Jumsaw Rejimin bir waqıtta qollanıw múmkin emes edi.<ref name="Night Shift and Low Power Mode">{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2016/05/16/apple-releases-ios-9-3-2/|bet=Apple Releases iOS 9.3.2 With Support for Simultaneous Night Shift/Low Power Mode Usage|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161117213604/http://www.macrumors.com/2016/05/16/apple-releases-ios-9-3-2/|arxivsáne=November 17, 2016|avtor=Clover|at=Juli|sáne=May 16, 2016|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> Night Shift tek Apple A7 yamasa onnan jańa chiplerde ushırasatuǵın 64 bitlik processordı talap etedi, bul [[iPhone 4s]], [[iPhone 5]], [[iPhone 5c]], iPad 2, iPad 3, iPad 4, birinshi áwlad iPad Mini, hám 5-áwlad iPod Touch sıyaqlı eskirek iOS qurılmalarınıń Night Shift rejimin almaytuǵının ańlatadı.
=== Ónimdarlıq ===
iOS 9 Metal API keńeytilgen qollanılıwı sebepli ónimdarlıq hám tezlik jaqsılanıwların óz ishine aladı. Metal [[iOS 8]] de usınılǵan edi hám burın tek oyın baǵdarlamashıları ushın sheklengen edi. iOS 9 da Metal dı qollanıw onıń kópshilik tiykarǵı paydalanıwshı interfeysi elementleri hám grafikasın basqarıwına múmkinshilik beriw ushın keńeytilgen.<ref>{{Web deregi|url=http://www.ibtimes.co.uk/9-reasons-why-ios-9-will-make-your-old-iphone-feel-like-new-1519281|bet=9 reasons why iOS 9 will make your old iPhone feel like new|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170420090946/http://www.ibtimes.co.uk/9-reasons-why-ios-9-will-make-your-old-iphone-feel-like-new-1519281|arxivsáne=April 20, 2017|avtor=McClelland|at=David|sáne=September 10, 2015|jumıs=[[International Business Times]]|baspaxana=[[IBT Media]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
=== Belsendilik ===
Intellekt – iOS 9 dıń tiykarǵı imkaniyatlarınıń biri bolıp, ol jańadan birlestirilgen Siri hám Izlewden (burın Spotlight dep atalǵan), sonday-aq pútkil operaciyalıq sistemadaǵı «proaktivlikten» ibarat. iOS endi kontekstlik informaciyadan (mısalı, waqıt hám orın) kóbirek xabardar bolıp, paydalanıwshıǵa olardıń waqıtı hám kúsh-ǵayratın únemlew ushın aldın-ala kerek bolıwı múmkin nárselerdi proaktiv túrde usınadı. Teriw waqtında, Izlew funkciyası da Siri interfeysinde usınılǵanǵa uqsas, tez juwaplardı bir qaraǵanda kórinetuǵın, vidjetke uqsas formatta kórsetiw ushın jetilistirildi. Izlew ámeldegi hawa rayın, sport esapların, jańalıqlardı hám basqalardı kórsete aladı. Proaktiv usınısları bar Izlew ekranına xabarlandırıwlar aynasın tómen tartıw arqalı, Safari veb-brauzerinde izlew qatarı arqalı, yamasa tiykarǵı ekranda shepke qaray ısırıw arqalı kiriwge boladı.<ref>{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/apple/2015/09/ios-9-thoroughly-reviewed/5/#h5|bet=iOS 9, thoroughly reviewed|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221000039/http://arstechnica.com/apple/2015/09/ios-9-thoroughly-reviewed/5/#h5|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Cunningham|at=Andrew|sáne=September 16, 2015|jumıs=[[Ars Technica]]|baspaxana=[[Condé Nast]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
Intellekt sonday-aq qosımshalarǵa da tarqaladı. Mısalı, Mail qosımshasında, eger xabar mazmunında tiyisli maǵlıwmatlar tabılsa, waqıyalar avtomatlı túrde Kalendarǵa qosılıwı múmkin, hám xabardı jazıw waqtında múmkin bolǵan qosımsha alıwshılar usınıs etiledi. Siri sonday-aq tiykarǵı tuymeni basıp turıw arqalı iske qosılǵanda, ekranda ne bar ekenligin biledi.<ref>{{Web deregi|url=https://money.cnn.com/gallery/technology/2015/06/09/9-best-ios-9-features|bet=9 things you'll love about iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160304201101/http://money.cnn.com/gallery/technology/2015/06/09/9-best-ios-9-features/|arxivsáne=March 4, 2016|avtor=Goldman|at=David|sáne=June 9, 2015|baspaxana=[[CNN]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
=== Qáwipsizlik ===
iOS 9 bir neshe qáwipsizlik jaqsılanıwların usınadı. Ol standart retinde 6 tańbalı parol kodın (aldınǵı 4 cifrlı standarttan eki cifrǵa artıq) usınadı, sonday-aq eki faktorlı autentifikaciyanı qollap-quwatlaydı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.zdnet.com/article/apple-ibm-passcode-security-six-digits-event-september-9/|bet=Apple just relieved a big security headache for work iPhones|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160304111616/http://www.zdnet.com/article/apple-ibm-passcode-security-six-digits-event-september-9/|arxivsáne=March 4, 2016|avtor=Whittaker|at=Zack|sáne=September 10, 2015|jumıs=[[ZDNet]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://nakedsecurity.sophos.com/2015/06/10/ios-9-enhances-two-factor-authentication-introduces-6-digit-passcodes/|bet=iOS 9 enhances two factor authentication, introduces 6-digit passcodes|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161210013132/https://nakedsecurity.sophos.com/2015/06/10/ios-9-enhances-two-factor-authentication-introduces-6-digit-passcodes/|arxivsáne=December 10, 2016|avtor=Munson|at=Lee|sáne=June 10, 2015|jumıs=Naked Security|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> 6 tańbalı parol kodları álleqayda qáwipsizirek boldı, sebebi 4 tańbalı parol kodları ushın tek 10 000 múmkin bolǵan kombinaciya bolsa, endi 1 million múmkin bolǵan parol kod kombinaciyası payda boldı.
2015-jıl sentyabrdegi iOS 9 dıń dáslepki relizi aldınǵı iOS versiyalarındaǵı qáwipsizlik mashqalasın dúzetti, onda «kemshilik AirDrop paydalanıwshısınıń diapazonındaǵı hár qanday adamǵa maqsetli qurılmaǵa zıyanlı baǵdarlama ornatıwǵa hám jábirleniwshi kiriwshi AirDrop faylın biykar etse de, eksployttiń islewi ushın iOS sazlawların ózgertiwge múmkinshilik beretuǵın edi».<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/thomasbrewster/2015/09/16/airdrop-ios-vulnerability/|bet=One Great Reason To Update To iOS 9 – A Nasty Silent AirDrop Attack Is In Town|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170215221433/http://www.forbes.com/sites/thomasbrewster/2015/09/16/airdrop-ios-vulnerability/|arxivsáne=February 15, 2017|avtor=Fox-Brewster|at=Thomas|sáne=September 16, 2015|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/news/apple-airdrop-flaw-leaves-users-vulnerable-to-exploit/|bet=Apple iOS 9 fixes serious AirDrop vulnerability|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221090252/https://www.cnet.com/news/apple-airdrop-flaw-leaves-users-vulnerable-to-exploit/|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Osborne|at=Charlie|sáne=September 17, 2015|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
=== Parametrler ===
iOS 9 daǵı «Parametrler» (Settings) qosımshası parametrler hám opciyalardı tabıwdı ańsatlastıratuǵın jańa izlew qatarın óz ishine aladı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macworld.com/article/2985017/ios/settings-in-ios-9-every-notable-change-you-need-to-know.html|bet=Settings in iOS 9: Every notable change you need to know|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161127171601/http://www.macworld.com/article/2985017/ios/settings-in-ios-9-every-notable-change-you-need-to-know.html|arxivsáne=November 27, 2016|avtor=Ochs|at=Susie|sáne=September 21, 2015|jumıs=[[Macworld]]|baspaxana=[[International Data Group]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.iphonehacks.com/2015/10/how-to-search-settings-on-iphone-ipad-in-ios-9.html|bet=How to search Settings on iPhone or iPad in iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20171206201105/http://www.iphonehacks.com/2015/10/how-to-search-settings-on-iphone-ipad-in-ios-9.html|arxivsáne=December 6, 2017|avtor=Obaizamomwan|at=Osas|sáne=October 7, 2015|jumıs=iPhoneHacks.com|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2015/9/18/9352327/new-ios-9-features-iphone-tips-tricks-guide|bet=The best iOS 9 features you don't know about yet|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170109180831/http://www.theverge.com/2015/9/18/9352327/new-ios-9-features-iphone-tips-tricks-guide|arxivsáne=January 9, 2017|sáne=September 18, 2015|jumıs=[[The Verge]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=March 26, 2017}}</ref> Paydalanıwshıda sonday-aq xabarlandırıwlardı olardıń qaysı qosımshadan kelgenine qaray toparlaw,<ref name="Forbes 25">{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2015/09/19/apple-ios-9-secrets/|bet=Apple iOS 9 Has 25 Great Secret Features|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170415105224/https://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2015/09/19/apple-ios-9-secrets/|arxivsáne=April 15, 2017|avtor=Kelly|at=Gordon|sáne=September 19, 2015|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=April 15, 2017}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/15/09/22/ios-9-tips-display-notification-center-alerts-individually-by-time|bet=iOS 9 tips: Free Notification Center alerts from app groupings|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170415200417/http://appleinsider.com/articles/15/09/22/ios-9-tips-display-notification-center-alerts-individually-by-time|arxivsáne=April 15, 2017|avtor=Edwards|at=Marty|sáne=September 22, 2015|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=April 15, 2017}}</ref> hám «Biykar etiw ushın silkiw» (Shake to Undo) funkciyasın qosıw yamasa óshiriw imkaniyatı bar.<ref name="Redmond 45">{{Web deregi|url=http://www.redmondpie.com/the-hidden-ios-9-features-apple-didnt-tell-you-about/|bet=The 45 Hidden iOS 9 Features Apple Didn't Tell You About|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170415104427/http://www.redmondpie.com/the-hidden-ios-9-features-apple-didnt-tell-you-about/|arxivsáne=April 15, 2017|avtor=Ghani|at=Uzair|sáne=June 16, 2015|jumıs=Redmond Pie|qaralǵan sáne=April 15, 2017}}</ref>
=== Basqa ózgerisler ===
iPad ta klaviaturada eki barmaq penen súyrew kursordı ádettegi trekpad sıyaqlı erkin jıljıtıp, kursordı jaylastırıwdı hám tekstti belgilewdi ańsatlastıradı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macworld.co.uk/feature/ipad/everything-you-need-know-about-ios-9-on-ipad-3621941/|bet=Complete guide to iOS 9 Multitasking on the iPad|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170106151212/http://www.macworld.co.uk/feature/ipad/everything-you-need-know-about-ios-9-on-ipad-3621941/|arxivsáne=January 6, 2017|avtor=Macro|at=Ashleigh|sáne=September 14, 2015|jumıs=[[Macworld]]|baspaxana=[[International Data Group]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> Klaviaturadan trekpadqa ótiw funkciyası iPhone 6S hám 6S Plus telefonlarına da keńeytilgen, onda paydalanıwshılar trekpadtı isletiw ushın klaviaturanı 3D Touch (kúsh penen basıw) arqalı basa aladı.<ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/15/10/11/how-to-use-ios-9s-keyboard-as-a-trackpad-with-3d-touch-on-iphone-6s-|bet=How to use iOS 9's keyboard as a trackpad with 3D Touch on iPhone 6s|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221090520/http://appleinsider.com/articles/15/10/11/how-to-use-ios-9s-keyboard-as-a-trackpad-with-3d-touch-on-iphone-6s-|arxivsáne=December 21, 2016|sáne=October 11, 2015|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> Sonday-aq iPad ta kesiw, kóshiriw, qoyıw, biykar etiw hám qayta orınlaw funkciyaları ushın qısqa qatarlar paneli qosılǵan,<ref>{{Web deregi|url=http://www.imore.com/how-use-shortcut-bar-ipad|bet=How to use the keyboard shortcut bar on iPad|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161207193111/http://www.imore.com/how-use-shortcut-bar-ipad|arxivsáne=December 7, 2016|avtor=Filipowicz|at=Luke|sáne=March 28, 2016|jumıs=[[iMore]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> hám papkalar iPhone daǵı 9 benen salıstırǵanda hár bette 16 qosımshanı 4x4 tártibinde kórsetedi,<ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/15/07/08/ipad-home-screen-folders-now-display-16-apps-per-page-in-apples-new-ios-9-beta-3|bet=Inside iOS 9: iPad home screen folders now display 16 apps per page|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170320052107/http://appleinsider.com/articles/15/07/08/ipad-home-screen-folders-now-display-16-apps-per-page-in-apples-new-ios-9-beta-3|arxivsáne=March 20, 2017|avtor=Hughes|at=Neil|sáne=July 8, 2015|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=March 19, 2017}}</ref> bul bir papkada barlıǵı 240 qosımshaǵa shekem bolıwına múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2015/07/08/new-folders-ios-9/|bet=iOS 9 lets you store 105 more apps per folder on the iPad|arxivurl=https://web.archive.org/web/20171015150809/https://9to5mac.com/2015/07/08/new-folders-ios-9/|arxivsáne=October 15, 2017|avtor=Miller|at=Chance|sáne=July 8, 2015|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=October 15, 2017}}</ref>
iOS 9 Wi-Fi Assist funkciyasın usındı – bul (standart boyınsha qosılǵan) múmkinshilik Wi-Fi baylanısı turaqsız bolǵanda telefondı avtomatlı túrde mobil maǵlıwmatlarǵa almastıradı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.engadget.com/2015/09/28/ios-9-wifi-assist/|bet=iOS 9's WiFi Assist is killing your data plan|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170105083132/https://www.engadget.com/2015/09/28/ios-9-wifi-assist/|arxivsáne=January 5, 2017|avtor=Baldwin|at=Roberto|sáne=September 28, 2015|jumıs=[[Engadget]]|baspaxana=[[AOL]]|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://bgr.com/2015/09/28/ios-9-features-wi-fi-assist/|bet=There's a great new iOS 9 feature you might have to turn off right now|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161226093541/http://bgr.com/2015/09/28/ios-9-features-wi-fi-assist/|arxivsáne=December 26, 2016|avtor=Smith|at=Chris|sáne=September 28, 2015|jumıs=[[Boy Genius Report|BGR]]|baspaxana=[[Penske Media Corporation]]|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.theguardian.com/technology/2015/sep/30/ignore-the-haters-wi-fi-assist-is-ios-9|bet=Ignore the haters: Wi-Fi Assist is the best new feature in iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161013111413/https://www.theguardian.com/technology/2015/sep/30/ignore-the-haters-wi-fi-assist-is-ios-9|arxivsáne=October 13, 2016|avtor=Hern|at=Alex|sáne=September 30, 2015|jumıs=[[The Guardian]]|qaralǵan sáne=January 8, 2017}}</ref>
Paydalanıwshıǵa ushıw informaciyası usınılǵan hár qanday waqıtta, paydalanıwshı sol ushıw ushın aldın-ala kóriwdi kóriw ushın siltemeni basa aladı.<ref>{{Web deregi|url=http://mashable.com/2015/09/17/ios-9-hidden-features/|bet=12 hidden features in iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170324160947/http://mashable.com/2015/09/17/ios-9-hidden-features/|arxivsáne=March 24, 2017|avtor=Bell|at=Karissa|sáne=September 17, 2015|jumıs=[[Mashable]]|qaralǵan sáne=March 26, 2017}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/15/08/12/apple-brings-native-flight-tracking-support-to-ios-9-and-os-x-el-capitan|bet=Apple brings native flight tracking support to iOS 9 and OS X El Capitan|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170329211804/http://appleinsider.com/articles/15/08/12/apple-brings-native-flight-tracking-support-to-ios-9-and-os-x-el-capitan|arxivsáne=March 29, 2017|sáne=August 12, 2015|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=June 10, 2017}}</ref>
== Qosımshalardıń ózgeshelikleri ==
=== iBooks ===
iOS 9.3 hám keyingi versiyalarında Safari yamasa [[iTunes]] arqalı iBooks qosımshasına saqlanǵan PDF fayllar [[iCloud]] penen sinxronlastırılıwı múmkin.<ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2016/01/11/ios-9-3-gallery-night-shift-new-3d-touch-features-notes-touch-id-more/|bet=iOS 9.3 Gallery & Feature List: Night Shift, New 3D Touch features, updated Health app, Notes Touch ID, more|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170128213424/https://9to5mac.com/2016/01/11/ios-9-3-gallery-night-shift-new-3d-touch-features-notes-touch-id-more/|arxivsáne=January 28, 2017|avtor=Gurman|at=Mark|sáne=January 11, 2016|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
=== iCloud ===
iOS 9 tiykarǵı ekranda iCloud Drive qosımshasın qosatuǵın parametrge iye. iCloud Drive paydalanıwshıǵa iCloud ta fayllar hám papkalardı saqlawǵa hám kórip shıǵıwǵa múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2015/06/08/dedicated-icloud-drive-app/|bet=Dedicated iCloud Drive App Included Within Settings of iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170226131147/https://www.macrumors.com/2015/06/08/dedicated-icloud-drive-app/|arxivsáne=February 26, 2017|avtor=Broussard|at=Mitchel|sáne=June 8, 2015|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 29, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2015/6/9/8750365/icloud-drive-app-ios-9|bet=iOS 9 has a hidden iCloud Drive app|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161229171431/http://www.theverge.com/2015/6/9/8750365/icloud-drive-app-ios-9|arxivsáne=December 29, 2016|avtor=Byford|at=Sam|sáne=June 9, 2015|jumıs=[[The Verge]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=December 29, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2015/06/08/icloud-drive-app/|bet=iCloud Drive gets its own app on iOS 9, but it's hidden by default|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161229171718/https://9to5mac.com/2015/06/08/icloud-drive-app/|arxivsáne=December 29, 2016|avtor=Beasley|at=Mike|sáne=June 8, 2015|jumıs=9to5Mac|qaralǵan sáne=December 29, 2016}}</ref>
=== Densawlıq ===
iOS 8 de usınılǵan Health (Densawlıq) qosımshası iPhone da albomlıq (landshaft) rejimge iye boldı. Ol sonday-aq reproduktivlik densawlıq, ultrafiolet nurlanıwı, suwdı qabıl etiw hám háreketsiz jaǵday maǵlıwmatlarınıń túrlerin qollap-quwatlawdı qostı.<ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/15/06/09/apples-expands-healthkit-in-ios-9-to-track-uv-exposure-water-intake-sexual-activity-ovulation|bet=Apple expands HealthKit in iOS 9 to track sexual activity, ovulation, UV exposure, water intake|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170209235235/http://appleinsider.com/articles/15/06/09/apples-expands-healthkit-in-ios-9-to-track-uv-exposure-water-intake-sexual-activity-ovulation|arxivsáne=February 9, 2017|avtor=Hughes|at=Neil|sáne=June 9, 2015|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=February 18, 2017}}</ref>
iOS 9.3 te ol sonday-aq Apple Watch tan uyqı, shınıǵıw hám salmaqtı baqlap baradı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theguardian.com/technology/2016/mar/21/ios-93-better-sleep-health-app-and-fingerprint-locking-for-notes|bet=iOS 9.3 now available with Night Shift mode to help you sleep|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170218234639/https://www.theguardian.com/technology/2016/mar/21/ios-93-better-sleep-health-app-and-fingerprint-locking-for-notes|arxivsáne=February 18, 2017|avtor=Gibbs|at=Samuel|sáne=March 21, 2016|jumıs=[[The Guardian]]|qaralǵan sáne=February 18, 2017}}</ref>
=== Xabarlar ===
Xabarlar endi paydalanıwshıǵa tekstti izlewge hám sol tekstti belgilewge (hám aylandırıwǵa) múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.foxnews.com/tech/2015/09/17/10-more-hidden-features-in-ios.html|bet=10 more hidden features in iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170327081731/http://www.foxnews.com/tech/2015/09/17/10-more-hidden-features-in-ios.html|arxivsáne=March 27, 2017|avtor=Epstein|at=Zach|sáne=September 17, 2015|jumıs=[[Fox News]]|baspaxana=[[Fox Entertainment Group]]|qaralǵan sáne=March 26, 2017}}</ref>
=== Kartalar ===
Apple Maps Baltimor, [[Berlin]], [[Chikago]], [[London]], [[Los-Andjeles]], [[Mexiko]], [[Nyu-York]], [[Parij]], Filadelfiya, [[San Francisco|San-Francisko]], [[Toronto]], hám Vashington (Kolumbiya Okrugi) ushın, sonday-aq «Qıtaydaǵı 300 den aslam orın» ushın jámiyetlik transport baǵdarların qollap-quwatlawdı qosadı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macworld.com/article/2932429/ios/apple-maps-in-ios-9-adds-public-transit-local-business-search.html|bet=Apple Maps in iOS 9 adds public transit, local business search|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160817191150/http://www.macworld.com/article/2932429/ios/apple-maps-in-ios-9-adds-public-transit-local-business-search.html|arxivsáne=August 17, 2016|avtor=Tabini|at=Marco|sáne=June 8, 2015|jumıs=[[Macworld]]|baspaxana=[[International Data Group]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
Maps qosımshası endi jaqsılanǵan orın maǵlıwmatlarına iye, sonıń ishinde paydalanıwshıǵa jaqın jerdegi dúkanlardı, restoranlardı hám ishimlik ishetuǵın orınlardı usınıs etetuǵın «Jaqın átirapta» (Nearby) funkciyası bar. Awqat usınatuǵın orınlar ushın paydalanıwshılar qanday túrdegi awqattı qáleytuǵının anıq kórsete aladı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macworld.com/article/2952647/ios/hands-on-with-maps-in-ios-9-introducing-public-transit-and-more-accurate-data.html|bet=Hands-on with Maps in iOS 9: Introducing public transit and more accurate data|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161010080659/http://www.macworld.com/article/2952647/ios/hands-on-with-maps-in-ios-9-introducing-public-transit-and-more-accurate-data.html|arxivsáne=October 10, 2016|avtor=McGarry|at=Caitlin|sáne=September 16, 2015|jumıs=[[Macworld]]|baspaxana=[[International Data Group]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2015/09/16/ios-9-apple-maps-transit-nearby/|bet=Inside iOS 9: Apple Maps Gains Transit Mode and Nearby Search|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161022065148/http://www.macrumors.com/2015/09/16/ios-9-apple-maps-transit-nearby/|arxivsáne=October 22, 2016|avtor=Rossignol|at=Joe|sáne=September 16, 2015|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
=== Jańalıqlar ===
iOS 9 jańa Apple News qosımshasın (Newsstand qosımshasın almastırıwshı) óz ishine aladı, ol hár túrli dereklerden jańalıqlardı Flipboard sıyaqlı uqsas stilde jıynaydı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/how-to/get-started-with-ios-9s-news-app/|bet=Get started with iOS 9's News app|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160812235332/http://www.cnet.com/how-to/get-started-with-ios-9s-news-app/|arxivsáne=August 12, 2016|avtor=Cipriani|at=Jason|sáne=September 11, 2015|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> Qosımsha «tez júklenetuǵın hám maǵlıwmat beriwshi animaciyalarǵa hám tolıq qaplawshı súwretlerge iye mobil formatındaǵı maketke» iye. Qosımsha, News Safari veb-brauzerinen [[RSS]] lentaların qollap-quwatlaydı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2015/07/08/ios-9-beta-3-tidbits/|bet=iOS 9 Beta 3 Tidbits: 4x4 Folders on iPad, Screenshot and Selfie Folders, News App, and More|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161022174821/http://www.macrumors.com/2015/07/08/ios-9-beta-3-tidbits/|arxivsáne=October 22, 2016|avtor=Clover|at=Juli|sáne=July 8, 2015|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> Shıǵarılǵan waqıtta, News qosımshası tek [[Amerika Qurama Shtatları|Amerika Qurama Shtatlarında]] qoljetimli boldı, biraq ol iOS 9.1 jańalanıwı menen Ullı Britaniya hám Avstraliyaǵa keńeytildi.<ref name="Apple News in UK and Australia">{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2015/10/21/apple-releases-ios-9-1/|bet=Apple Releases iOS 9.1 With New Emoji, Live Photos Improvements|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160912045820/http://www.macrumors.com/2015/10/21/apple-releases-ios-9-1/|arxivsáne=September 12, 2016|avtor=Clover|at=Juli|sáne=October 21, 2015|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
2016-jıldıń mart ayında Apple News platformasın barlıq jańalıqlar agentliklerine, sonıń ishinde ǵárezsiz blogerlerge de ashtı.<ref>{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2016/03/16/apple-news-opens-up/|bet=Apple opens its iOS News app to all publishers|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160911000054/https://techcrunch.com/2016/03/16/apple-news-opens-up/|arxivsáne=September 11, 2016|avtor=Shu|at=Catherine|sáne=March 16, 2016|jumıs=[[TechCrunch]]|baspaxana=[[AOL]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.vanityfair.com/news/2016/03/apple-news-opens-to-publishers|bet=Apple just opened its News app in a big way|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161018045330/http://www.vanityfair.com/news/2016/03/apple-news-opens-to-publishers|arxivsáne=October 18, 2016|avtor=Fox|at=Emily Jane|sáne=March 15, 2016|jumıs=[[Vanity Fair (magazine)|Vanity Fair]]|baspaxana=[[Condé Nast]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
=== Eskertpeler ===
Notes qosımshası iOS 9 da bir qatar jaqsılanıwlar aldı, sonıń ishinde dúziw sızıqlar ushın sızǵısh sıyaqlı hár túrli qurallar menen súwretler salıw imkaniyatı bar. Súwretler de qosılıwı múmkin, al veb-saytlarǵa hám Kartadaǵı orınlarǵa siltemeler esletpelerge qosılǵanda anaǵurlım belgili, vizual kóriniske iye boladı. iPad ta hám iPhone da albom rejiminde, Notes súwret salıw ushın hár túrli reń opciyalarına, sonday-aq óshirgishke iye. Belgilengen, markerlengen, sızıqshalı hám nomerlengen dizimlerdi qosqanda, keńeytilgen formatlaw opciyaları.<ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/15/06/12/inside-ios-9-apples-notes-app-is-greatly-enhanced-with-drawings-lists-pictures-links-more|bet=Inside iOS 9: Apple's Notes app is greatly enhanced with drawings, lists, pictures, links & more|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161116155337/http://appleinsider.com/articles/15/06/12/inside-ios-9-apples-notes-app-is-greatly-enhanced-with-drawings-lists-pictures-links-more/|arxivsáne=November 16, 2016|avtor=Hughes|at=Neil|sáne=June 12, 2015|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.macworld.com/article/2947866/ios/meet-the-new-notes-ios-9s-feature-packed-evernote-rival.html|bet=Meet the new Notes, iOS 9's feature-packed Evernote rival|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170129041137/http://www.macworld.com/article/2947866/ios/meet-the-new-notes-ios-9s-feature-packed-evernote-rival.html|arxivsáne=January 29, 2017|avtor=McGarry|at=Caitlin|sáne=September 16, 2015|jumıs=[[Macworld]]|baspaxana=[[International Data Group]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
Qosımsha sonday-aq [[iCloud]] tı qollap-quwatlaydı hám papkalardı ańsat jaratıwǵa imkaniyat beredi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/products/apple-ios-9/review/|bet=Apple iOS 9 review|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170422034938/https://www.cnet.com/products/apple-ios-9/review/|arxivsáne=April 22, 2017|avtor=Ralph|at=Nate|sáne=September 16, 2015|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=April 21, 2017}}</ref>
iOS 9.3 te kirgizilgen qáwipsiz esletpeler funkciyası,<ref name="1970 Bug Fix and new Notes app">{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2016/03/21/apple-releases-ios-9-3/|bet=Apple Releases iOS 9.3 With Night Shift, New Quick Actions, App Improvements, '1970' Bug Fix and More|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161027173442/http://www.macrumors.com/2016/03/21/apple-releases-ios-9-3/|arxivsáne=October 27, 2016|avtor=Clover|at=Juli|sáne=March 21, 2016|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> iOS paydalanıwshısına óz esletpelerin parol yamasa Touch ID menen qorǵawǵa múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/how-to/how-to-secure-the-notes-app-on-ios-9-3/|bet=How to secure the Notes app on iOS 9.3|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161220222811/https://www.cnet.com/how-to/how-to-secure-the-notes-app-on-ios-9-3/|arxivsáne=December 20, 2016|avtor=Cipriani|at=Jason|sáne=March 21, 2016|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 19, 2016}}</ref>
=== Fotosúwretler ===
iOS 9 daǵı Photos qosımshası fotosúwret kóriwshide jaqsılanǵan slayder sızıǵın, «Ekran kóshirmeleri» hám «Selfiler» albomların hám bir neshe fotosúwretti jekelep óshirmesten ańsat uslap turıw hám tańlaw imkaniyatın óz ishine aldı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/ios-9-to-have-special-photo-albums-for-screenshots-and-selfies-10376996.html|bet=iOS 9 to have special photo albums for screenshots and selfies|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170216070122/http://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/ios-9-to-have-special-photo-albums-for-screenshots-and-selfies-10376996.html|arxivsáne=February 16, 2017|avtor=Griffin|at=Andrew|sáne=July 9, 2015|jumıs=[[The Independent]]|qaralǵan sáne=March 26, 2017}}</ref> Ol sonday-aq paydalanıwshıǵa jańa Jasırıw opciyası arqalı jasırın materialdı jasırıwǵa múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=http://fieldguide.gizmodo.com/23-things-you-can-do-in-ios-9-that-you-couldnt-do-in-io-1731300214|bet=23 Things You Can Do in iOS 9 That You Couldn't Do in iOS 8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170204044132/http://fieldguide.gizmodo.com/23-things-you-can-do-in-ios-9-that-you-couldnt-do-in-io-1731300214|arxivsáne=February 4, 2017|avtor=Nield|at=David|sáne=September 17, 2015|jumıs=[[Gizmodo]]|qaralǵan sáne=March 26, 2017}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.igeeksblog.com/how-to-hide-multiple-photos-videos-on-iphone-or-ipad-in-ios-9/|bet=How to Hide Multiple Photos/Videos on iPhone or iPad in iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170327080258/https://www.igeeksblog.com/how-to-hide-multiple-photos-videos-on-iphone-or-ipad-in-ios-9/|arxivsáne=March 27, 2017|avtor=Padhiyar|at=Jignesh|jumıs=iGeeksBlog|qaralǵan sáne=March 26, 2017}}</ref> Qosımsha sonday-aq paydalanıwshıǵa video oynatılıp atırǵanda úlkeytiw ushın shımshıp úlkeytuwge múmkinshilik beredi.
=== Safari ===
iOS 9 shıǵarılıwı menen Safari veb-brauzeri úshinshi tárep kontentin bloklawshı qosımshalarǵa ruqsat beredi.<ref>{{Web deregi|url=http://www.macworld.com/article/2984483/ios/hands-on-with-content-blocking-safari-extensions-in-ios-9.html|bet=Hands-on with content blocking Safari extensions in iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161222190647/http://www.macworld.com/article/2984483/ios/hands-on-with-content-blocking-safari-extensions-in-ios-9.html|arxivsáne=December 22, 2016|avtor=Fleishman|at=Glenn|sáne=September 17, 2015|jumıs=[[Macworld]]|baspaxana=[[International Data Group]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.macworld.com/article/2986298/ios/how-to-enable-safari-ad-blockers-in-ios-9.html|bet=How to enable Safari ad-blockers in iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221091117/http://www.macworld.com/article/2986298/ios/how-to-enable-safari-ad-blockers-in-ios-9.html|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Raymundo|at=Oscar|sáne=September 28, 2015|jumıs=[[Macworld]]|baspaxana=[[International Data Group]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> Safari sonday-aq paydalanıwshılarǵa Oqıw rejiminiń kórinisin hárip hám fon reńi opciyaları menen sazlawǵa múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/how-to/customize-the-appearance-of-safaris-reader-mode-on-ios-9/|bet=Customize the appearance of Safari's Reader mode on iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170415104115/https://www.cnet.com/how-to/customize-the-appearance-of-safaris-reader-mode-on-ios-9/|arxivsáne=April 15, 2017|avtor=Cipriani|at=Jason|sáne=September 3, 2015|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=April 15, 2017}}</ref>
iOS 9 shıǵarılǵannan bir neshe kún ótkennen soń, reklamanı bloklawshı programmalıq támiynat [[App Store]] da birinshi orınlarǵa shıqtı, Peace qosımshasınıń baǵdarlamashısı Marko Armenttiń aytıwınsha, «veb-reklama hám minez-qulıqtı baqlaw qadaǵalawdan shıǵıp ketti. Olar qabıl etilmeytuǵın dárejede qorqınıshlı, hawlıqtırǵısh, biyzar etetuǵın hám qáwipsiz emes, hám olar qáwipli tezlik penen jamanlasıp baratır».<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/news/ad-blockers-top-apple-charts-as-ios-9-debuts/|bet=Ad blockers top Apple charts as iOS 9 debuts|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160906053530/http://www.cnet.com/news/ad-blockers-top-apple-charts-as-ios-9-debuts/|arxivsáne=September 6, 2016|avtor=Whitney|at=Lance|sáne=September 17, 2015|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.zdnet.com/article/ad-blockers-help-some-and-hurt-others-top-apple-ios-app-pulled-for-being-too-blunt/|bet=Ad blockers help some and hurt others: Top Apple iOS app pulled for being too blunt|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160807184900/http://www.zdnet.com/article/ad-blockers-help-some-and-hurt-others-top-apple-ios-app-pulled-for-being-too-blunt/|arxivsáne=August 7, 2016|avtor=Miller|at=Matthew|sáne=September 19, 2015|jumıs=[[ZDNet]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
=== Watch ===
Apple Watch qosımshası tek Watch dep ózgertildi.
=== Shıjlan ===
Passbook qosımshası iOS 9 da Wallet (shıjlan) dep ózgertildi hám dúkannıń sadıqlıq kartaları, sıylıq kartaları, Discover kredit/debet kartaları hám Ullı Britaniyada [[Apple Pay]] ushın qollap-quwatlaw sıyaqlı kóplegen jańa ózgerislerdi óz ishine aladı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.techradar.com/news/phone-and-communications/mobile-phones/ios-9-wallet-using-the-shortcut-loyalty-cards-and-more-1305062|bet=iOS 9 Wallet: Using the shortcut, loyalty cards and more|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161127153807/http://www.techradar.com/news/phone-and-communications/mobile-phones/ios-9-wallet-using-the-shortcut-loyalty-cards-and-more-1305062|arxivsáne=November 27, 2016|avtor=Bookwalter|at=J.R.|sáne=September 24, 2015|jumıs=[[TechRadar]]|baspaxana=[[Future plc]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> Wallet qosımshasına sonday-aq qulplanǵan ekrannan da kiriwge boladı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/how-to/how-to-access-your-wallet-from-the-lock-screen-on-ios-9/|bet=How to access your Wallet from the lock screen on iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160816080448/http://www.cnet.com/how-to/how-to-access-your-wallet-from-the-lock-screen-on-ios-9/|arxivsáne=August 16, 2016|avtor=Cipriani|at=Jason|sáne=July 20, 2015|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
== Baǵdarlamashı API ları ==
iOS 9.3 te «Muzıka API» baǵdarlamashılarǵa qosımshalardı [[Apple Music]] aǵımlı xızmetine integraciyalawǵa múmkinshilik beredi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2016/04/28/apple-music-new-api-ios-9-3/|bet=Apple Promotes New Apple Music API Introduced in iOS 9.3|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170321093736/https://www.macrumors.com/2016/04/28/apple-music-new-api-ios-9-3/|arxivsáne=March 21, 2017|avtor=Clover|at=Juli|sáne=April 28, 2016|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=June 11, 2017}}</ref>
== Qabıl etiliwi ==
iOS 9 kóbinese unamlı pikirler aldı. The Verge xızmetkeri Den Seyfert Proactivity hám Siri daǵı jaqsılanıwlardı maqtap, xabarlandırıwlar ashılatuǵın menyusinde paydalanıwshıǵa kerek bolǵan kópshilik, hátte barlıq informaciyanıń bar ekenligin atap ótti. Ol Google dıń Google Now hám Microsoft tıń Cortana jeke járdemshilerine uqsas xızmetlerdi, geyde nátiyjelerge erisiwdiń «jaqsıraq hám hár túrli usılları» menen usınıs etetuǵının kórsetse de, iOS taǵı jaqsılanıwlar «keleshekte bunnan da kóp imkaniyatlar ushın tiykar jaratadı» dep atap ótti.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2015/9/16/9336351/apple-ios-9-review-iphone-release|bet=Apple iOS 9 review|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170110075530/http://www.theverge.com/2015/9/16/9336351/apple-ios-9-review-iphone-release|arxivsáne=January 10, 2017|avtor=Seifert|at=Dan|sáne=September 16, 2015|jumıs=[[The Verge]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> Engadget xızmetkeri Kris Velasko «kishi, oylastırılǵan» dizayn ózgerislerin unattı, biraq iPad ushın jańa kóp wazıypalılıq funkciyalarına, atap aytqanda Bólingen Ekrandı «ájayıp kishkene funkciya» dep atap, qattı tásirlendi. Degen menen, ol Apple News taǵı jaqsı kórinisli maqalalardıń az sanın sınǵa alıp, «siz ayırım maqalalardıń qalay isleniwinde ayırmashılıqtı bayqaysız – kópshiligi tek ǵana ústinde basılımnıń logotipi bar aq fondaǵı formatlanǵan tekst» dep jazdı hám sonday-aq, Apple Maps ta shıǵarılǵan waqıtta jámiyetlik transport baǵdarların qollap-quwatlaytuǵın orınlardıń sheklengen sanın atap ótti.<ref>{{Web deregi|url=https://www.engadget.com/2015/09/22/ios-9-review/|bet=iOS 9 review: Making the basics work even better|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161027185055/https://www.engadget.com/2015/09/22/ios-9-review/|arxivsáne=October 27, 2016|avtor=Velazco|at=Chris|sáne=September 22, 2015|jumıs=[[Engadget]]|baspaxana=[[AOL]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> TechRadar xızmetkeri Mett Svider Siri hám Proactivity dizimleri «bekkem» ekenligin jazdı hám xabarlandırıwlardıń qosımsha boyınsha emes, xronologiyalıq tártipte sortlanıwın unattı.<ref>{{Web deregi|url=http://www.techradar.com/reviews/pc-mac/software/operating-systems/ios-9-1300933/review|bet=iOS 9 review|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221091003/http://www.techradar.com/reviews/pc-mac/software/operating-systems/ios-9-1300933/review|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Swider|at=Matt|sáne=September 19, 2015|jumıs=[[TechRadar]]|baspaxana=[[Future plc]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> The Guardian xızmetkeri Semyuel Gibbs Notes taǵı súwret salıw hám fotosúwret kirgiziw, Telefon arqalı elektron xatlardaǵı belgisiz nomerlerdi anıqlaw hám naushniklerdi qosqanda Siri diń Music qosımshasın avtomat túrde iske túsiriwi sıyaqlı ornatılǵan qosımshalardaǵı ózgerislerdi joqarı bahaladı. Ol sonday-aq klaviaturadaǵı jańalanıwlardı maqtap, onı «paydalanıw ushın ádewir ańsat» dep atadı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theguardian.com/technology/2015/sep/15/apple-ios-9-review-iphone-ipad-software-better-battery-life-multitasking-siri|bet=iOS 9 review: an upgrade to jump for, or skip?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161024231613/https://www.theguardian.com/technology/2015/sep/15/apple-ios-9-review-iphone-ipad-software-better-battery-life-multitasking-siri|arxivsáne=October 24, 2016|avtor=Gibbs|at=Samuel|sáne=September 15, 2015|jumıs=[[The Guardian]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
Apple iOS 9 benen [[iPhone 4s]] ti ástenletiwi múmkin degen ayıplawlar boyınsha sud isine ushıradı.<ref>{{Web deregi|url=http://mashable.com/2015/12/31/iphone-4s-ios-9-lawsuit/#eXy9FfemJPqJ|bet=Apple faces $5 million lawsuit over allegedly slowing the iPhone 4S with iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160621002805/http://mashable.com/2015/12/31/iphone-4s-ios-9-lawsuit/#eXy9FfemJPqJ|arxivsáne=June 21, 2016|avtor=Wong|at=Raymond|sáne=December 31, 2015|jumıs=[[Mashable]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/15/12/29/lawsuit-seeks-more-than-5m-from-apple-for-allegedly-slowing-older-iphones-with-ios-9-upgrade|bet=Lawsuit seeks more than $5M from Apple for slowing older iPhones with iOS 9 upgrade|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161213202538/http://appleinsider.com/articles/15/12/29/lawsuit-seeks-more-than-5m-from-apple-for-allegedly-slowing-older-iphones-with-ios-9-upgrade|arxivsáne=December 13, 2016|avtor=Campbell|at=Mikey|sáne=December 29, 2015|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>[jańalaw kerek]
On September 21, 2015, Apple announced that iOS 9 had been installed on more than 50% of "active" iOS devices, as measured by the [[App Store]]. According to Apple, this was "the fastest adoption rate ever for a new operating system".<ref>{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/apple/2015/09/apple-ios-9-on-more-than-half-of-all-devices-fastest-adoption-rate-ever/|bet=Apple: iOS 9 on more than half of all devices, fastest adoption rate ever|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170107035326/http://arstechnica.com/apple/2015/09/apple-ios-9-on-more-than-half-of-all-devices-fastest-adoption-rate-ever/|arxivsáne=January 7, 2017|avtor=Cunningham|at=Andrew|sáne=September 21, 2015|jumıs=[[Ars Technica]]|baspaxana=[[Condé Nast]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/news/apple-touts-ios-9-adoption-rate-of-more-than-50/|bet=Apple: Latest iPhone, iPad software surpasses 50 percent adoption|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221093346/https://www.cnet.com/news/apple-touts-ios-9-adoption-rate-of-more-than-50/|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Whitney|at=Lance|sáne=September 21, 2015|jumıs=[[CNET]]|baspaxana=[[CBS Interactive]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
== Máseleler ==
=== «53-qáte» qurılmanı islemey qaldırıw máselesi ===
2016-jıldıń fevral ayında xabar tarqatıwshı agentlikler, úshinshi tárep tárepinen ońlanǵan komponentleri (ásirese Touch ID barmaq izin tanıp biliw sensorı) bar belgili bir qurılmada iOS 9-ǵa jańalanǵan paydalanıwshılardıń telefonları paydalanıwǵa jaramsız bolıp qalǵanın xabarladı. «53-qáte» dep atalǵan bul másele,<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/jaymcgregor/2016/02/05/iphone-6-killing-error-53-highlights-big-ios-9-problem|bet=iPhone 6 Killing 'Error 53' Highlights Big iOS 9 Problem|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161222085520/http://www.forbes.com/sites/jaymcgregor/2016/02/05/iphone-6-killing-error-53-highlights-big-ios-9-problem/|arxivsáne=December 22, 2016|avtor=McGregor|at=Jay|sáne=February 5, 2016|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.theguardian.com/money/2016/feb/05/error-53-apple-iphone-software-update-handset-worthless-third-party-repair|bet='Error 53' fury mounts as Apple software update threatens to kill your iPhone 6|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161222040915/https://www.theguardian.com/money/2016/feb/05/error-53-apple-iphone-software-update-handset-worthless-third-party-repair|arxivsáne=December 22, 2016|avtor=Brignall|at=Miles|sáne=February 5, 2016|jumıs=[[The Guardian]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> iFixIt kompaniyasınıń aytıwınsha, tek [[IPhone 6|iPhone 6 hám 6 Plus]] qurılmalarına tiyisli edi.<ref>{{Web deregi|url=http://ifixit.org/blog/7889/whats-up-with-error-53/|bet=What's Up With Error 53?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161122143259/http://ifixit.org/blog/7889/whats-up-with-error-53/|arxivsáne=November 22, 2016|avtor=Wiens|at=Kyle|sáne=February 5, 2016|jumıs=[[iFixIt]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> Apple bılay dep málimledi:<ref>{{Web deregi|url=https://www.engadget.com/2016/02/05/apple-iphone-error-53/|bet=Apple says the iPhone-breaking Error 53 is a security measure|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161022180457/https://www.engadget.com/2016/02/05/apple-iphone-error-53/|arxivsáne=October 22, 2016|avtor=Velazco|at=Chris|sáne=February 5, 2016|jumıs=[[Engadget]]|baspaxana=[[AOL]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><blockquote>
«Biz barmaq izi maǵlıwmatların Touch ID sensorı menen birgelki juplasqan qáwipsiz qorshaw arqalı qorǵaymız. iPhone Apple tárepinen wákil xızmet kórsetiwshi yamasa Apple usaqlap satıw dúkanı tárepinen Touch ID sensorına tásir etetuǵın ózgerisler ushın xızmet kórsetilgende, juplaw qayta tastıyıqlanadı. ... Bul tekseriw qurılma hám Touch ID menen baylanıslı iOS funkciyalarınıń qáwipsiz qalıwın támiyinleydi. Bul birgelki juplasıwsız, zıyankes Touch ID sensorı almastırılıp, qáwipsiz qorshawǵa kiriw múmkinshiligin alıwı múmkin. iOS juplasıwdıń ámelge aspaǵanın anıqlaǵanda, qurılmanıń qáwipsiz qalıwı ushın [[Apple Pay]] kirgizilgen Touch ID óshirip qoyıladı.»
</blockquote>Apple máseleni sheshiw ushın fevral ayınıń aqırında iOS 9.2.1 diń jańa versiyasın shıǵardı.<ref name="9.2.1 error 53 fixed">{{Web deregi|url=https://techcrunch.com/2016/02/18/apple-apologizes-and-updates-ios-to-restore-iphones-disabled-by-error-53/|bet=Apple Apologizes And Updates iOS To Restore iPhones Disabled By Error 53|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161223144111/https://techcrunch.com/2016/02/18/apple-apologizes-and-updates-ios-to-restore-iphones-disabled-by-error-53/|arxivsáne=December 23, 2016|avtor=Panzarino|at=Matthew|sáne=February 28, 2016|jumıs=[[TechCrunch]]|baspaxana=[[AOL]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
=== Sáneni qayta júklew máselesi ===
2016-jıl fevral ayında 64 bitlik qurılmalardı jaramsız awhalǵa keltiriwi múmkin bolǵan qáte tabıldı. Sáneni 1970-jıl 1-yanvarǵa ornatıw arqalı payda bolatuǵın bul qáte, batareya tawsılǵansha yamasa waqıt sazlawı 1-yanvardan ótkenshe qurılmanıń qayta júkleniw procesinde turıp qalıwına sebep bolatuǵın edi. Uqsas qáte 32 bitlik qurılmalarǵa da tiyisli, onda batareya 0% zaryadtı kórsetetuǵın edi hám Wi-Fi óshiriledi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theguardian.com/technology/2016/feb/12/setting-the-date-to-1-january-1970-will-brick-your-iphone-ipad-or-ipod-touch|bet=Setting the date to 1 January 1970 will brick your iPhone, iPad or iPod touch|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221152315/https://www.theguardian.com/technology/2016/feb/12/setting-the-date-to-1-january-1970-will-brick-your-iphone-ipad-or-ipod-touch|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Gibbs|at=Samuel|sáne=February 12, 2016|jumıs=[[The Guardian]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref> 2016-jıl 21-martta shıǵarılǵan iOS 9.3 bul máseleni sheshti.
=== 9.7 dyuymlik iPad Pro qátesi ===
2016-jıl may ayında Apple iOS 9.3.2 ni shıǵardı. Jańalawdan keyin onıń ayırım 9.7 dyuymlik iPad Pro lardı «<nowiki/>[[iTunes]] ke jalǵań» xabarı hám iTunes te planshetti qayta tiklew múmkin emesligi tuwralı «Error 56» xabarı menen toqtatıp taslaǵanı haqqında xabarlar payda boldı.<ref name="9.7-inch iPad Pro bricked">{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2016/05/16/ios-9-3-2-bricking-some-9-7-ipad-pros/|bet=iOS 9.3.2 Bricking Some 9.7-inch iPad Pro Devices With 'Error 56' Message [Updated]|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221090713/http://www.macrumors.com/2016/05/16/ios-9-3-2-bricking-some-9-7-ipad-pros/|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Clover|at=Juli|sáne=May 16, 2016|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://arstechnica.com/apple/2016/06/apple-pulls-ios-9-3-2-update-for-9-7-inch-ipad-pro-after-reports-of-bricking/|bet=After bricking saga, Apple re-posts iOS 9.3.2 update for 9.7-inch iPad Pro [Updated]|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221000357/http://arstechnica.com/apple/2016/06/apple-pulls-ios-9-3-2-update-for-9-7-inch-ipad-pro-after-reports-of-bricking/|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Cunningham|at=Andrew|sáne=June 2, 2016|jumıs=[[Ars Technica]]|baspaxana=[[Condé Nast]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
Apple 2016-jıl iyun ayında versiyanıń qayta shıǵarılıwı máseleni sheshkenshe, 9.7 dyuymlik iPad Pro ushın 9.3.2 jańalanıwın waqıtsha toqtattı.<ref name="Bricking issue fixed">{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2016/06/02/apple-releases-ios-9-3-2-for-9-7-ipad-pro/|bet=Apple Releases Updated Version of iOS 9.3.2 for 9.7-Inch iPad Pro|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161120001734/http://www.macrumors.com/2016/06/02/apple-releases-ios-9-3-2-for-9-7-ipad-pro/|arxivsáne=November 20, 2016|avtor=Clover|at=Juli|sáne=June 2, 2016|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=December 20, 2016}}</ref>
=== iBooks toqtap qalıwı ===
2016-jıl iyul ayında iOS 9.3.3 tiń shıǵarılıwınan keyin iBooks dúkanınıń isten shıqqanı haqqında xabarlar payda boldı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2016/07/22/apple-ios-9-3-3-ibooks-ipads/|bet=Apple iOS 9.3.3 Has A Nasty Surprise|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161222121510/http://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2016/07/22/apple-ios-9-3-3-ibooks-ipads/|arxivsáne=December 22, 2016|avtor=Kelly|at=Gordon|sáne=July 22, 2016|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref> Degen menen, Apple avgust ayında waqıttıń sáykes keliwi ekenin hám iBooks qosımshasınıń toqtap qalıwı programmalıq támiynat jańalanıwı emes, al server máselesiniń nátiyjesi ekenin túsindirdi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2016/08/01/apple-ios-9-3-3-server-problems/|bet=Apple Confirms Problem Around iOS 9.3.3|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161107175202/http://www.forbes.com/sites/gordonkelly/2016/08/01/apple-ios-9-3-3-server-problems/|arxivsáne=November 7, 2016|avtor=Kelly|at=Gordon|sáne=August 1, 2016|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref>
=== Shpionlıq programma hújimi ===
2016-jıl avgust ayında iOS 9.3.5 shıǵarılıwı úsh kritikalıq qáwipsizlik kemshiligin dúzetti. Bul kemshilikler jasırın túrde djeylbreykti (operaciyalıq sistema sheklewlerin alıp taslawdı) isletip, «Pegasus» dep atalatuǵın shpionlıq programmanı zıyanlı túrde ornatıw ushın paydalanılıwı múmkin edi. Pegasus tekst xabarların, elektron pochtalardı uslap alıp oqıwı, qońırawlardı baqlawı, telefonnıń ornalasıwın anıqlawı, mikrofondı aktivlestiriwi hám iMessage, [[Gmail]], Viber, [[Facebook]], [[WhatsApp]], [[Telegram]] hám [[Skype]] sıyaqlı (biraq olar menen sheklenbegen) qosımshalardan informaciya jıynay aladı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/thomasbrewster/2016/08/25/everything-we-know-about-nso-group-the-professional-spies-who-hacked-iphones-with-a-single-text/|bet=Everything We Know About NSO Group: The Professional Spies Who Hacked iPhones With A Single Text|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170110135726/http://www.forbes.com/sites/thomasbrewster/2016/08/25/everything-we-know-about-nso-group-the-professional-spies-who-hacked-iphones-with-a-single-text/|arxivsáne=January 10, 2017|avtor=Fox-Brewster|at=Thomas|sáne=August 25, 2016|jumıs=[[Forbes]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref>
Kemshiliklerdiń tabılıwı 9.3.5 jańalanıwı shıǵarılıwınan 10 kún aldın bolǵan. [[Birlesken Arab Ámirlikleri|Arab]] adam huqıqları qorǵawshısı Axmed Mansur gúmanlı siltemesi bar gúmanlı tekst xabarın aldı hám onı Citizen Lab qa jiberdi. Lookout penen birgelikte alıp barılǵan tergew, eger Mansur siltemeni bassa, onıń telefonı djeylbreyk etilip, oǵan shpionlıq programma ornatılatuǵının anıqladı. Citizen Lab bul hújimdi «nızamlı uslap alıw» ushın Pegasus tı húkimetlerge satatuǵın NSO Group dep atalatuǵın Izrail baqlaw kompaniyası menen baylanıstırdı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.vice.com/en/article/government-hackers-iphone-hacking-jailbreak-nso-group/|bet=Government Hackers Caught Using Unprecedented iPhone Spy Tool|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200903100656/https://www.vice.com/en_us/article/3da5qj/government-hackers-iphone-hacking-jailbreak-nso-group|arxivsáne=September 3, 2020|avtor=Franceschi-Bicchierai|at=Lorenzo|sáne=August 25, 2016|til=en-US|jumıs=Vice|qaralǵan sáne=June 4, 2019}}</ref>
Máseleniń qanshelli keń tarqalǵanı haqqında Lookout óz blogında bılay dep túsindirdi: «Biz bul shpionlıq programmanıń kod ishindegi ayırım kórsetkishlerge tiykarlanıp, ádewir waqıt dawamında erkin aylanısta bolǵanına isenemiz» hám kodtıń «<nowiki/>[[iOS 7]] ge shekemgi mánisleri bar yadrolıq kartalaw kestesiniń» belgilerin kórsetetuǵının atap ótti.<ref>{{Web deregi|url=https://blog.lookout.com/blog/2016/08/25/trident-pegasus/|bet=Sophisticated, persistent mobile attack against high-value targets on iOS|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161217041121/https://blog.lookout.com/blog/2016/08/25/trident-pegasus/|arxivsáne=December 17, 2016|sáne=August 25, 2016|jumıs=Lookout|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref>
Shpionlıq programma haqqındaǵı jańalıqlar ǵalaba xabar qurallarında áhmiyetli dárejede itibarǵa alındı,<ref>{{Web deregi|url=https://www.nytimes.com/2016/08/26/technology/apple-software-vulnerability-ios-patch.html|bet=IPhone Users Urged to Update Software After Security Flaws Are Found|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161220110442/http://www.nytimes.com/2016/08/26/technology/apple-software-vulnerability-ios-patch.html|arxivsáne=December 20, 2016|avtor=Perlroth|at=Nicole|sáne=August 25, 2016|jumıs=[[The New York Times]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.businessinsider.com/pegasus-nso-group-iphone-2016-8|bet=Inside 'Pegasus,' the impossible-to-detect software that hacks your iPhone|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221162145/http://www.businessinsider.com/pegasus-nso-group-iphone-2016-8|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Szoldra|at=Paul|sáne=August 26, 2016|jumıs=[[Business Insider]]|baspaxana=[[Axel Springer SE]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://variety.com/2016/digital/news/iphone-hack-pegasus-malware-security-ios-update-1201845700/|bet=This App Can Tell if an iPhone Was Hacked With Latest Pegasus Spy Malware|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221162858/http://variety.com/2016/digital/news/iphone-hack-pegasus-malware-security-ios-update-1201845700/|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Roettgers|at=Janko|sáne=August 26, 2016|jumıs=[[Variety (magazine)|Variety]]|baspaxana=[[Penske Media Corporation]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.wired.com/2016/08/hacking-group-selling-ios-vulnerabilities-state-actors/|bet=A Hacking Group Is Selling iPhone Spyware to Governments|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221163133/https://www.wired.com/2016/08/hacking-group-selling-ios-vulnerabilities-state-actors/|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Newman|at=Lily Hay|sáne=August 25, 2016|jumıs=[[Wired (website)|Wired]]|baspaxana=[[Condé Nast]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.usatoday.com/story/tech/2016/08/25/apple-issues-security-update-prevent-iphone-spyware/89347242/|bet=Apple issues security update to prevent iPhone spyware|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160830100432/http://www.usatoday.com/story/tech/2016/08/25/apple-issues-security-update-prevent-iphone-spyware/89347242/|arxivsáne=August 30, 2016|avtor=Swartz|at=Jon|sáne=August 26, 2016|jumıs=[[USA Today]]|baspaxana=[[Gannett Company]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref> atap aytqanda, onıń burın bolmaǵan «eń quramalı» smartfon hújimi dep atalıwı<ref>{{Web deregi|url=http://www.huffingtonpost.co.uk/entry/what-is-the-pegasus-iphone-spyware-and-why-was-it-so-dangerous_uk_57c0043fe4b0ba22a4d3f930|bet=What Is The "Pegasus" iPhone Spyware And Why Was It So Dangerous?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221232824/http://www.huffingtonpost.co.uk/entry/what-is-the-pegasus-iphone-spyware-and-why-was-it-so-dangerous_uk_57c0043fe4b0ba22a4d3f930|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Tamblyn|at=Thomas|sáne=August 26, 2016|jumıs=[[The Huffington Post]]|baspaxana=[[AOL]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=http://www.ibtimes.co.in/meet-pegasus-most-sophisticated-spyware-that-hacks-iphones-how-serious-was-it-691467|bet=Meet Pegasus, the most-sophisticated spyware that hacks iPhones: How serious was it?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161221162549/http://www.ibtimes.co.in/meet-pegasus-most-sophisticated-spyware-that-hacks-iphones-how-serious-was-it-691467|arxivsáne=December 21, 2016|avtor=Khan|at=Sami|sáne=August 27, 2016|jumıs=[[International Business Times]]|baspaxana=[[IBT Media]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref> hám iPhone tariyxında birinshi ret aralıqtan djeylbreyk eksploytiniń anıqlanıwı sebepli boldı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2016/8/25/12646656/iphone-vulnerability-ios-patch-remote-jailbreak|bet=A serious attack on the iPhone was just seen in use for the first time|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161116145320/http://www.theverge.com/2016/8/25/12646656/iphone-vulnerability-ios-patch-remote-jailbreak|arxivsáne=November 16, 2016|avtor=Brandom|at=Russell|sáne=August 25, 2016|jumıs=[[The Verge]]|baspaxana=[[Vox Media]]|qaralǵan sáne=December 21, 2016}}</ref>
=== «Broadpwn» Wi-Fi kemshiligi ===
2017-jıl iyul ayında 1 milliard iOS hám Android qurılmalarına tásir etetuǵın kritikalıq Wi-Fi qáwipsizlik kemshiligi haqqında informaciya járiyalandı. «Broadpwn» dep atalǵan bul másele hújimshige jaqın aradaǵı hálsiz qurılmalardı aralıqtan basqarıwǵa hám tásirlengen qurılmalardı «jalǵan kiriw noqatlarına» aylandırıwǵa imkaniyat beredi, bul bolsa infekciyanıń basqa jaqın aralıqtaǵı qurılmalarǵa jáne de tarqalıwına alıp keledi.<ref>{{Web deregi|url=https://www.wired.com/story/broadpwn-wi-fi-vulnerability-ios-android/|bet=How a bug in an obscure chip exposed a billion smartphones to hackers|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170918234540/https://www.wired.com/story/broadpwn-wi-fi-vulnerability-ios-android|arxivsáne=September 18, 2017|avtor=Greenberg|at=Andy|sáne=July 27, 2017|jumıs=[[Wired (website)|Wired]]|baspaxana=[[Condé Nast]]|qaralǵan sáne=October 12, 2017}}</ref> Apple bul másele boyınsha qáwipsizlik jamawın iOS 10.3.3 jańalanıwınıń bir bólegi sıpatında shıǵardı,<ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/17/07/20/apples-ios-1033-update-protects-against-broadpwn-wi-fi-exploit|bet=Apple's iOS 10.3.3 update protects against 'Broadpwn' Wi-Fi exploit|arxivurl=https://web.archive.org/web/20171013013705/http://appleinsider.com/articles/17/07/20/apples-ios-1033-update-protects-against-broadpwn-wi-fi-exploit|arxivsáne=October 13, 2017|avtor=Fingas|at=Roger|sáne=July 20, 2017|jumıs=AppleInsider|qaralǵan sáne=October 12, 2017}}</ref> biraq iOS 9 da islep turǵan eski qurılmalar, sonıń ishinde iPad 2, 3-áwlad iPad, [[iPhone 4s]], birinshi áwlad iPad Mini hám 5-áwlad iPod Touch jańalawsız qaldı, bul iPad 2, 3-áwlad iPad hám birinshi áwlad iPad Mini diń mekteplerdegi qáwipsizligine baylanıslı qáweterlerdi payda etti.<ref>{{Web deregi|url=https://www.sirius.co.nz/thousands-of-ipad-2-tablets-are-ticking-timebombs/|bet=Thousands of iPad 2 tablets in schools just became ticking timebombs|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190119182158/https://www.sirius.co.nz/thousands-of-ipad-2-tablets-are-ticking-timebombs/|arxivsáne=January 19, 2019|avtor=Walters|at=Andrew|sáne=August 1, 2017|baspaxana=Sirius Information Services [New Zealand]}}</ref>
=== iPhone 4s sud isi ===
2015-jıl 22-dekabrde Apple iPhone 4s ti iOS 9 jańalanıwı menen isten shıǵarǵanı ushın toparlıq shaǵım menen júzlesti, ayırım adamlar hátte iOS 9 olardıń qurılmaların jaramsız awhalǵa keltirgenin ayttı.<ref>{{Web deregi|url=https://www.techtimes.com/articles/120915/20160103/apple-facing-lawsuit-for-allegedly-forcing-people-to-buy-newer-models-by-slowing-down-iphone-4s-with-ios-9.htm|bet=Apple Facing Lawsuit For Allegedly Forcing People To Buy Newer Models By Slowing Down iPhone 4s with iOS 9|arxivurl=https://web.archive.org/web/20201108114627/http://www.techtimes.com/articles/120915/20160103/apple-facing-lawsuit-for-allegedly-forcing-people-to-buy-newer-models-by-slowing-down-iphone-4s-with-ios-9.htm|arxivsáne=November 8, 2020|jumıs=TechTimes|qaralǵan sáne=April 14, 2020}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.cultofmac.com/404282/5-million-lawsuit-asks-did-ios-9-cripple-iphone-4s-devices/|bet=$5 million lawsuit asks: Did iOS 9 cripple iPhone 4s devices?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20201108142001/https://www.cultofmac.com/404282/5-million-lawsuit-asks-did-ios-9-cripple-iphone-4s-devices/|arxivsáne=November 8, 2020|sáne=December 30, 2015|jumıs=Cult Of Mac|qaralǵan sáne=April 14, 2020}}</ref> 4s tek 512MB [[Operativ yad|operativ yadqa]] (RAM) iye edi,<ref>{{Web deregi|url=https://www.gsmarena.com/apple_iphone_4s-4212.php|bet=Apple iPhone 4S|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200329215441/https://www.gsmarena.com/apple_iphone_4s-4212.php|arxivsáne=March 29, 2020|sáne=April 14, 2020|jumıs=GSMArena|qaralǵan sáne=April 14, 2020}}</ref> sonlıqtan ol iOS 9 jańalanıwın kótere almadı. 2022-jılı kelisimge erisildi, soǵan muwapıq, Nyu-York yamasa Nyu-Djerside jasap atırıp, iPhone 4s ke iOS 9 dı júklep alǵan paydalanıwshılar Apple tárepinen tólengen 20 000 000 AQSH dolları muǵdarındaǵı fondtan hár biri 15 AQSH dollarınan alıwı múmkin boldı.<ref name="Macworld-20220505">{{Web deregi|url=https://www.macworld.com/article/698021/iphone-4s-ios-9-class-actions-lawsuit-settlement.html|bet=If you downloaded iOS 9 on an iPhone 4s, you may be entitled to a refund check|avtor=Michael Simon|sáne=2022-05-05|jumıs=Macworld|qaralǵan sáne=2023-12-16}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.theledger.com/story/business/columns/2022/06/03/gadget-daddy-end-really-near-7-year-old-iphone-4-s-lawsuit/7481109001/|bet=Gadget Daddy: Apple offers $20M in 7-year-old iPhone 4S lawsuit. But is the end really near?|avtor=Lonnie Brown|sáne=2022-06-03|jumıs=The Ledger|qaralǵan sáne=2023-12-16}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.docketalarm.com/cases/New_York_Eastern_District_Court/1--15-cv-07381/Lerman_v._Apple_Inc/173/|bet=Memorandum and Order, ''Lerman et al. v. Apple Inc.'', 15-CV-7381 (LB)|sáne=2022-10-04|baspaxana=United States District Court, Eastern District of New York|qaralǵan sáne=2023-12-16}}</ref>
=== Aktivlestiriw qátesi menen toqtap qalıw máselesi ===
Shama menen 2018-jıldıń basında, A9 chipi bar iOS 9 da islep turǵan qurılmaları bar ayırım paydalanıwshılar hár qanday kútpegen waqıtta payda bolatuǵın «Aktivlestiriw qátesi» ekranına ushıraǵanın xabarladı. Bul qáte ekranınan shıǵıwǵa urınıw paydalanıwshını tek sol ekranǵa qaytaratuǵın edi, eger olar óz qurılmasın iTunes tegi eń sońǵı iOS versiyasına qayta tiklemese (bul eger qurılmada kontent bolsa, maǵlıwmat joǵalıwı múmkin ekenin ańlatadı, sebebi qurılmanı qayta tiklew ondaǵı barlıq nárseni óshiredi). Bul qáte házirgi kúnde de A9 qurılmalarında iOS 9 dı isletip atırǵan belgili bir paydalanıwshılar ushın saqlanıp qalmaqta hám onıń sebebi házirshe belgisiz.<ref>{{Web deregi|url=https://www.youtube.com/watch?v=UxaCUugPoRY|bet=Older iPhones Bricked For Being Too Outdated - Locking Users From Their Data|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230110090423/https://www.youtube.com/watch?v=UxaCUugPoRY|arxivsáne=January 10, 2023|jumıs=YouTube|qaralǵan sáne=January 9, 2023}}</ref> 2025-jıl may ayına kelip, Apple bul másele boyınsha hesh qanday ashıq málimleme bermedi.
== Derekler ==
{{Derekler}}
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
[[Kategoriya:IOS]]
9yues8sjprlh6z8lcbvays7mi5n4593
Apple Arcade
0
25437
124838
123741
2025-07-06T15:06:13Z
Bekan88
11311
124838
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width: 22em; text-align: left; font-size: 88%; line-height: 1.5em"
|+ Apple Arcade
|-
! colspan="2" style="text-align:center;" | [[Fayl:Apple-arcade-logo.svg|250px]]
|-
! [[Programmist (Baǵdarlamashı)|Baǵdarlamashı(lar)]]
| [[Apple Inc.]]
|-
! Túri
| video oyınlarǵa jazılıw xızmeti
|-
! '''Dáslepki shıǵarılıwı'''
| [[2019|2019-jıl]], [[19-sentyabr]]
|-
! Platforma(lar)
| [[iPhone]], iPad, iPod Touch, Mac, Apple TV, Apple Vision Pro
|-
! Operaciyalıq sistema(lar)
| iOS 13 yamasa keyingi, iPadOS 13 yamasa keyingi, macOS Catalina yamasa keyingi, tvOS 13 yamasa keyingi, VisionOS
|-
! Statusı
| Belsendi
|-
! Bahalaw modeli
| Ayına 6.99 AQSH dolları yamasa jılına 49.99 AQSH dolları
|-
! [[Veb-sayt]]
| apple.com/apple-arcade/
|}
'''Apple Arcade''' — bul [[Apple Inc.]] kompaniyası tárepinen usınılatuǵın video oyınlarǵa jazılıw xızmeti. Ol [[iOS 13]], visionOS, tvOS 13, iPadOS 13 hám macOS Catalina yamasa onnan keyingi versiyalarda isleytuǵın qurılmalarda [[App Store|App Storenıń]] arnawlı qosımsha beti arqalı qoljetimli<ref name=":1">{{Web deregi|url=https://www.smh.com.au/technology/video-games/apple-arcade-how-to-jump-in-and-start-playing-20190920-p52t9y.html|bet=Apple Arcade: how to jump in and start playing|avtor=Biggs|at=Tim|sáne=2019-09-20|til=en|jumıs=[[The Sydney Morning Herald]]|qaralǵan sáne=2020-11-06}}</ref><ref name=":2">{{Cite news|last=Needleman|first=Sarah E.|date=2019-09-10|title=Apple Wants Gamers to Hit 'Subscribe' With Apple Arcade|language=en-US|url=https://www.wsj.com/articles/apple-wants-gamers-to-hit-subscribe-with-apple-arcade-11568153508|access-date=2020-11-06}}</ref>. Xızmet 2019-jıl 19-sentyabrde iske túsirildi<ref name=":0">{{Web deregi|url=https://www.swinburne.edu.au/news/2019/09/apple-arcade-and-google-stadia-aim-to-offer-frictionless-game-streaming-if-your-nbn-plan-can-handle-it/|bet=Apple and Google to offer frictionless gaming, if your NBN plan can handle it|avtor=Conway|at=Steven|sáne=2019-09-17|til=en-AU|jumıs=[[Swinburne University of Technology]]|qaralǵan sáne=2020-11-06}}</ref>.
Ol qosımsha ishindegi satıp alıwlar hám reklamalar sıyaqlı ámeliyatlardı óz ishine almaytuǵın video oyınlardı usınadı. Xızmettegi oyınlardıń kópshiligi indi-oyınlar yamasa burınnan bar mobil oyınlar bolıp esaplanadı.
== Ózgeshelikleri ==
Xızmettegi barlıq oyınlar reklamasız, qosımsha ishindegi satıp alıwlarsız, maǵlıwmatlardı baqlaw processlerisiz hám internet baylanısısız oynawǵa boladı. Jazılıwshılar «Shańaraq penen bólisiw» arqalı bes adamǵa shekem kiriw imkaniyatın bólise aladı hám xızmetti [[Apple One]] paketi arqalı da satıp alıwǵa boladı. Jeke jazılıwlar da, [[Apple One]] paketi de bir aylıq biypul sınaq múddetin usınadı hám onı qálegen waqıtta biykar etiwge boladı.
Xızmettegi oyınlar Game Center hám [[iCloud]] penen integraciyalanǵan bolıp, bul oyınlarǵa jetiskenlikler hám jetekshiler taqtası sıyaqlı sociallıq funkciyalardı engiziwge, sonday-aq birdey iCloud akkauntına jalǵanǵanda qurılmalar arasında maǵlıwmatlardı jetkerip beriwge imkaniyat beredi. Appledıń óz ónimlerinen tısqarı, kóp oyınlar DualShock 4, DualSense hám Xbox sımsız kontrolleri sıyaqlı úshinshi tárep kontrollerleri menen úylesimli, al iOS 16 nıń shıǵıwı menen Joy-Con hám Nintendo Switch Pro Controller ushın qollap-quwatlaw qosıldı. Keńeytpe retinde, Nintendo Classics xızmeti menen qollanıw ushın retro Nintendo hám Sega konsolleriniń geympadlarına eliklegen kontrollerler de iOS 16 menen qollap-quwatlanadı. Apple TVde ayırım Apple Arcade oyınları tikkeley kontrollerlerdi talap etedi.
Xızmettegi ayırım oyınlardıń Apple Arcade te bolmaǵan oyın versiyalarında watchOS qollap-quwatlawı bolsa da, mısalı, Lifeline,<ref>{{Web deregi|url=https://time.com/3850243/lifeline-apple-watch/|bet=This Is the Best Game on the Apple Watch|avtor=Matt Vella|sáne=7 May 2015|baspaxana=[[Time.com]]|qaralǵan sáne=31 July 2024}}</ref> Apple Arcade ke kirgizilgen birde-bir oyın versiyasında watchOS qollap-quwatlawı joq.
== Tariyxı ==
Apple Arcade 2019-jılı mart ayında Appledıń keleshektegi túrli xızmetlerin kórsetetuǵın Apple ilajında járiyalandı. Ol 2019-jılı sentyabrde 71 oyın menen iske túsip, Apple bul sannıń 2020-jılǵa shekem 100 den asatuǵının bildirdi. Qosımshalar keminde 14 tildi qollap-quwatlaydı hám 150 den aslam mámlekette qoljetimli<ref name=":6">{{Cite journal|author=Knowlton|date=2020|title=Apple arcade gives educators choices: The subscription service allows many game options for a relatively low price|url=https://www.slj.com/?detailStory=apple-arcade-offers-educators-options}}</ref>. Belgili oyınlar qatarına Sneaky Sasquatch, What the Golf?, Sayonara Wild Hearts, Rayman Mini, Exit the Gungeon hám Lego Brawls kiredi<ref name="Khan">{{Web deregi|url=https://www.ign.com/articles/2019/09/19/a-comprehensive-list-of-apple-arcade-launch-games|bet=A Comprehensive List Of Apple Arcade Launch Games|arxivurl=https://web.archive.org/web/20250409042150/https://www.ign.com/articles/2019/09/19/a-comprehensive-list-of-apple-arcade-launch-games|arxivsáne=2025-04-09|avtor=Khan|at=Imran|sáne=2019-09-19|til=en|jumıs=[[IGN]]|qaralǵan sáne=2025-04-09}}</ref>.
Apple menen Arcade oyınların jaratıw ushın sheriklik etken belgili baspashılar hám baǵdarlamashılar qatarına Capcom, Sega, Bandai Namco Entertainment, Konami, Devolver Digital hám Annapurna Interactive kiredi. Baǵdarlamashılar eksklyuziv kelisimler sebepli ózleriniń Apple Arcade oyınların basqa mobil platformalarda shıǵara almaydı, biraq oyınların konsolde yamasa jeke kompyuterlerde shıǵarıwǵa ruqsat etiledi. Apple oyın ónimdarlıǵı kórsetkishlerin baǵdarlamashılar menen bólispeydi, tek oyınnıń Apple Arcade platformasına qabıl etilgen-etilmegenin ǵana málim etedi.
Platforma ishinde oyınlardı olardıń ideyasına, janrına, qıyınlıq dárejesine hám t.b. tiykarlanıp uqsas oyınlardı toparlaytuǵın bir neshe kategoriya bar. Ayırım kategoriyalarǵa «bastan ótken waqıya», «bas qatırma» hám «bilimlendiriw» kiredi. Sonday-aq, «kúndelikli oyın usınısları» dep atalatuǵın kategoriya da bar, ol tutınıwshınıń júklep alıw hám oynaw tariyxına tiykarlanıp tańlanǵan oyınlar jıynaǵın usınadı.
2020-jılı iyun ayında Bloomberg Appledıń keleshektegi ayırım Arcade oyınları menen shártnamasın biykar etkenin hám jazılıwshılardı saqlap qalıw ushın kúshlirek qızıǵıwshılıq tuwdıratuǵın oyınlardı izlew strategiyasına ótkenligin xabarladı. Sonday-aq, Apple burınǵı Arcade sheriklerin qaytıp kelip, Appledıń jańa strategiyasına sáykes keletuǵın oyınlardı islep shıǵıwǵa mirát etkeni atap ótildi<ref>{{Web deregi|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-06-30/apple-cancels-arcade-games-in-strategy-shift-to-keep-subscribers|bet=Apple Cancels Some Arcade Games in Strategy Shift To Keep Subscribers|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200630204407/https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-06-30/apple-cancels-arcade-games-in-strategy-shift-to-keep-subscribers|arxivsáne=June 30, 2020|avtor=Gurman|at=Mark|sáne=June 30, 2020|jumıs=[[Bloomberg News]]|qaralǵan sáne=2021-07-12}}</ref>.
2021-jıl 2-aprelde Apple bir qatar jańa oyınlardı shıǵardı hám xızmetke «Máńgilik klassika» hám «App Storenıń eń jaqsıları»n qosatuǵının járiyaladı. Olar App Store da burınnan bar bolǵan, qosımsha ishindegi satıp alıwlar hám reklamaları alıp taslanǵan, qosımsha atınıń aqırında «+» belgisi menen belgilengen ataqlı oyınlardıń versiyaları. Xızmetke qosılǵan belgili oyınlar qatarına Fruit Ninja Classic+, Monument Valley+ hám Threes!+ kiredi<ref>{{Cite press release |title=Apple Arcade launches its biggest expansion yet, growing its award-winning catalog to more than 180 games |date=April 2, 2021 |publisher=Apple Newsroom |url=https://www.apple.com/newsroom/2021/04/apple-arcade-expands-its-award-winning-catalog-to-more-than-180-games/ |location=Cupertino, California |access-date=July 11, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.techradar.com/au/news/apple-arcade-adds-30-new-games-including-fantasian-monument-valley-and-chess|bet=Huge Apple Arcade update: classic games and all-new must-plays join the service|avtor=Hector|at=Hamish|sáne=July 1, 2021|til=en|jumıs=[[TechRadar]]|qaralǵan sáne=2022-07-11}}</ref>. Tek Apple Arcade ushın islep shıǵılǵan oyınlardan ayırmashılıǵı, bul oyınlar tek iOS hám iPadOS qurılmaları ushın qoljetimli hám olar mikrotranzakciyalarsız yamasa júklep alınatuǵın kontent ushın qosımsha ishindegi satıp alıwlarsız baslanǵısh oyınlardıń kóp ózgerissiz versiyaları bolıp esaplanadı.
Iske túsirilgennen bir neshe jıl ótkennen keyin, xızmet baǵdarlamashılarǵa tólemlerdiń qızıǵıwshılıqqa tiykarlanǵan sisteması ushın ádewir sınǵa ushıradı, bul az ataqlı video oyınlardıń olardıń baǵdarlamashıları tárepinen erkin túrde alıp taslanıwına sebepshi boldı. Bul ayırım eksklyuziv oyınlardıń joǵalǵan mediaǵa aylanıwına alıp keldi, al sınshılar arasında shańaraq auditoriyasına itibar qaratıwdıń kúsheygeni bayqaldı. Apple Arcade basshısı Aleks Rofman oyınshılar sanı az oyınlar «ayma-ay oyınshılar bazasın ósire almaǵanlıqtan» alıp taslanıwı kerek bolsa da, olar ele de «jaratıwshılıq, innovaciyalıq ideyaları bar indi-studiyalar ushın múmkinshilik» ekenin atap ótti, bul Appledıń ǵárezsiz oyın studiyalarına jaman qatnasta bolıwı hám islep shıǵıw processindegi belgisiz sandaǵı oyınlardı biykar etiwi haqqındaǵı xabarlarǵa qarama-qarsı keledi<ref>{{Web deregi|url=https://mobilegamer.biz/inside-apple-arcade-axed-games-declining-payouts-disillusioned-studios-and-an-uncertain-future/|bet=Inside Apple Arcade: axed games, declining payouts, disillusioned studios – and an uncertain future|avtor=Long|at=Neil|sáne=2024-02-26|til=en-GB|jumıs=Mobilegamer.biz|qaralǵan sáne=2024-09-17}}</ref><ref>{{Cite news|last=Stuart|first=Keith|date=2024-04-23|title=‘Games are more important to Apple than ever’: what’s next for Apple Arcade?|url=https://www.theguardian.com/games/2024/apr/23/apple-arcade-future-alex-rofman-interview|access-date=2024-09-17|language=en-GB}}</ref>.
== Qabıl etiliwi ==
CNETtiń pikirinshe, «Hár bir oyın platforması adamlardıń haqıyqatında oynaǵısı keletuǵın oyınlarınıń bar-joqlıǵına baylanıslı kóteriledi yamasa qulaydı. Apple Arcade katalogınıń keńligi, turaqlı jańa shıǵarılımlar hám jańalanıwlar menen bekkemlengen, tańqalarlıq. Onda kóp túrli oyınlar bar — sırlı oyınlar, shańaraq oyınları, bas qatırma oyınları, nostalgiyalıq oyınlar hám t.b.»<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/tech/gaming/apple-arcade-still-the-best-mobile-game-subscription/|bet=Apple Arcade: Still the Best Mobile Game Subscription|til=en|jumıs=CNET|qaralǵan sáne=2023-06-17}}</ref>
TechRadarda Devid Lamb bılay dep jazdı: «Úmit sol, Arcade oyınları, ulıwma alǵanda, xızmettiń ózi sıyaqlı, platformaǵa jazılǵan Apple járdemi arqasında ajıralıp turadı. Baǵdarlamashılar óz oyınların Arcade ke qosıwǵa keliskende, kompaniya jaratıwshılarǵa ózleri qálegen oyınlardı jaratıw ushın dem alıw imkaniyatın beriw ushın belgisiz dárejede finanslıq qollap-quwatlawdı wáde etedi.»<ref>{{Web deregi|url=https://www.techradar.com/reviews/apple-arcade|bet=Apple Arcade review|avtor=Lumb|at=David|sáne=2019-12-16|til=en|jumıs=TechRadar|qaralǵan sáne=2023-06-17}}</ref>
Lifewire ge silteme berip, xudojnik hám baǵdarlamashı Tayron Evans Klark Lifewire ge bılay dedi: «Men jeke ózim Apple Arcade ke kóbirek tartılaman, sebebi olarda tańlaw ushın oyınlardıń keń assortimenti bar,» «Nintendo nıń Switch Game Store da oyınlardıń sanı sheklengen, hám olardıń kópshiligi tiykarınan Mario, Zelda, Pokemon t.b. personajlarǵa baylanıslı Nintendo brendleri. Al, Apple Arcade te bolsa, hár kim ushın bir nárse bar.»<ref>{{Web deregi|url=https://www.lifewire.com/what-is-apple-arcade-trying-to-be-5120816|bet=What Is Apple Arcade Trying To Be?|avtor=Sorrel|at=Charlie|sáne=April 6, 2021|til=en|jumıs=Lifewire|qaralǵan sáne=2023-06-17}}</ref>
PC Magazine nen Djordan Minor bılay dep jazdı: «Sol sebepli, mobil oyınlardıń potencialına isenetuǵın adam retinde, Apple Arcade tiń iske túsiwi sonshelli quwanıshlı boldı. Ayına 5 dollarǵa Apple sizge iPhone, iPad, Mac hám Apple TVde haqıyqıy kontroller menen baylanısıp, 200 ge shamalas premium oyınlardan ibarat tez ósip baratırǵan kitapxanaǵa kiriw imkaniyatın beredi. Bul oyınlardıń hesh biri óz dizaynın jaramsız F2P mexanikaları menen kelisimge kelmeydi, hám bul tarawda bunı kóriw sonshelli jaǵımlı.»<ref>{{Web deregi|url=https://www.pcmag.com/picks/the-best-apple-arcade-games|bet=The 29 Best Apple Arcade Games for 2023|avtor=Minor|at=Jordan|sáne=March 3, 2023|til=en|jumıs=PCMAG|qaralǵan sáne=2023-06-17}}</ref>
== Tabıs ==
2018-jılı App Storedaǵı premium oyınlar 476 million AQSH dolları tabıs keltirdi, al biypul oynalatuǵın oyınlar 21,3 milliard AQSH dollar tabıs keltirdi. Sonday-aq, App Storedaǵı premium qosımshalardıń sanı 2014-jılǵı App Store oyınlarınıń ulıwma sanınıń 21,6% inen 2018-jılı 9,3% ke shekem tústi.[9] Ayrım analitikler bul Apple Arcade tiń rawajlanıwı hám shólkemlestiriliwine úles qosatuǵın faktor dep esaplaydı, tutınıwshılar jeke premium oyınlardı satıp alıwǵa qaraǵanda, bir qatar premium qosımshalarǵa kiriw ushın jazılıw haqısın tólewge kóbirek intalanadı degen ekonomikalıq kózqaras penen<ref>{{Cite journal|author=Carroni|date=2018|title=Superstars in Two-Sided Markets: Exclusives or Not?|url=https://ideas.repec.org/jmp/2019/pma2756.pdf}}</ref>. Basqaları bolsa Apple Arcade Apple ushın jáne bir tabıs deregi ekenin hám oǵan [[Google Play Pass]] hám Xbox Game Pass sıyaqlı basqa video oyınlarǵa jazılıw xızmetleri menen básekilesiwge imkaniyat beretuǵının atap ótedi.
Apple Apple Arcade ti iske qosıw ushın 500 million dollar jumsadı. Apple qosımsha baǵdarlamashılarına platforma ushın video oyınlar jaratıw ushın aldın-ala tólem tóleydi hám islep shıǵıw processinde ayırım baǵdarlamashılar menen sáykes keledi.
Baǵdarlamashılarǵa tólemler basında paydalı bolǵanı menen, Apple Arcade tiń aldın-ala tólemleri hám hár bir oyın ushın bonus aqshası 2020-jıldıń oktyabr ayınan baslap azayıp baslaǵanı hám sonnan berli dawam etip atırǵanı xabarlanǵan<ref name=":3">{{Web deregi|url=https://mobilegamer.biz/inside-apple-arcade-axed-games-declining-payouts-disillusioned-studios-and-an-uncertain-future/|bet=Inside Apple Arcade: axed games, declining payouts, disillusioned studios – and an uncertain future|avtor=Long|at=Neil|sáne=2024-02-26|til=en-GB|jumıs=Mobilegamer.biz|qaralǵan sáne=2024-03-07}}</ref>.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
pbesqp60yoe448pbbb3lz7ennlnvw7k
Apple Card
0
25474
124842
123743
2025-07-06T15:11:38Z
Bekan88
11311
124842
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard"
! colspan="2" style="text-align:center; font-size:125%; font-weight:bold; background-color: #E9E9E9;" | Apple Card
|-
| colspan="2" style="text-align:center;" | [[File:Apple_Card.svg|150px]]
|-
| colspan="2" style="text-align:center;" | [[File:Apple_Card.png|200px]]
|-
| colspan="2" style="text-align:center;" | ''Fizikalıq Apple Card mısalı''
|-
! Jaylasqan jeri
| [[Amerika Qurama Shtatları]]
|-
! Iske qosılǵan waqtı
| [[20-avgust]], [[2019|2019-jıl]]
|-
! Texnologiyası
|
* Kredit kartası
* Kontaktsiz tólem
* [[Apple Pay]]
|-
! Operator
|
* [[Apple Inc.]] (baǵdarlamashı)
* Goldman Sachs (shıǵarıwshı bank)
* Mastercard (tólew tarmaǵı)
|-
! Veb-saytı
| [https://www.apple.com/apple-card/ applecard.com]
|}
'''Apple Card''' — bul [[Apple Inc.]] tárepinen jaratılǵan hám Goldman Sachs tárepinen shıǵarılǵan kredit karta bolıp, tiykarınan [[iPhone]], [[iPad]], [[Apple Watch]] yamasa [[Mac]] sıyaqlı Apple qurılmasında [[Apple Pay]] menen paydalanıw ushın arnalǵan<ref name="Apple Support HT208531">{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT208531|bet=Apple Pay is compatible with these devices|sáne=August 12, 2019|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=August 22, 2019}}</ref><ref name="Apple Support HT209225">{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT209225|bet=How to use Apple Card|sáne=August 20, 2019|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=August 22, 2019}}</ref>. Apple Card tek ǵana [[Amerika Qurama Shtatları|Amerika Qurama Shtatlarında]] qoljetimli, 2024-jıldıń basındaǵı maǵlıwmatlarǵa muwapıq, onıń 12 million karta iyesi bar<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT209257#requiredinformation|bet=How to apply for Apple Card}}</ref><ref name="Forbes">{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/ronshevlin/2022/04/10/breakout-apples-plan-to-pump-up-apple-card-and-apple-pay-and-win-the-payments-war/|bet='Breakout': Apple's Plan To Pump Up Apple Card And Apple Pay And Win The Payments War|avtor=Shevlin|at=Ron|sáne=April 10, 2022|jumıs=[[Forbes]]}}</ref><ref>{{Cite press release |url=https://www.apple.com/newsroom/2024/01/apple-card-is-helping-cardholders-live-healthier-financial-lives/ |title=Apple Card is helping cardholders live healthier financial lives |date=January 30, 2024 |publisher=[[Apple Inc.|Apple]]}}</ref>.
== Tariyxı ==
2019-jılı 6-avgustta Apple Card rásmiy túrde iske túsirilmesinen aldın elektron pochta arqalı xabarlandırıwlarǵa jazılǵan tosınnan tańlap alınǵan paydalanıwshılarǵa dáslepki kóriw ushın mirátnamalar jiberile basladı<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2019/8/6/20756048/apple-card-availability-sign-up-cancel-apr-iphone-goldman-sachs|bet=The Apple Card starts rolling out today|avtor=Patel|at=Nilay|sáne=August 6, 2019|jumıs=[[The Verge]]|qaralǵan sáne=August 20, 2019}}</ref>. Ol Amerika Qurama Shtatlarında 2019-jılı 20-avgustta shıǵarıldı<ref name="applecard-launch">{{Cite press release |title=Apple Card launches today for all US customers |url=https://www.apple.com/newsroom/2019/08/apple-card-launches-today-for-all-us-customers |access-date=August 20, 2019}}</ref>. Iske qosılǵan waqıtta qosımsha karta iyeleri hám birlesken esaplar qollap-quwatlanbadı<ref name="in-depth-tc">{{Cite news|date=March 28, 2019|title=How Apple Card works|publisher=[[TechCrunch]]|url=https://www.macrumors.com/guide/apple-card|access-date=April 8, 2019}}</ref>.
Karta tutınıwshılar ushın qolaylı bir qatar ózgesheliklerge iye, sonıń ishinde haqı alınbaydı, paydalanıwshılardı qarızdı boldırmawǵa yamasa onı tezirek tólewge shaqıratuǵın programmalıq támiynat, uqsas kartalar ushın tarawdaǵı eń tómen procent stavkaları hám múmkin bolǵanınsha kóbirek iPhone paydalanıwshıların tastıyıqlaw minnetlemesi bar. Bul ózgeshelikler bank ushın qáwipli dep esaplanadı hám [[Apple Inc.|Appledıń]] uzaq waqıttan berli sherigi bolǵan Barclays, sonday-aq Citigroup, JPMorgan Chase hám Synchrony sıyaqlı tutınıwshılıq kredit kartaları boyınsha tásir etiwshi basqa banklerdiń Appledıń usınısınan bas tartıwına alıp keldi<ref name=":02">{{Web deregi|url=https://www.cnbc.com/2019/05/28/goldman-rival-pulled-out-of-apple-card-on-fears-it-was-money-loser.html|bet=A Goldman Sachs rival pulled out of the Apple Card deal on fears it will be a money loser|avtor=Son|at=Hugh|sáne=May 28, 2019|til=en|jumıs=CNBC|qaralǵan sáne=July 2, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.cnbc.com/2019/08/14/goldman-sachs-may-lose-money-on-the-apple-card-in-the-next-recession.html|bet=Goldman Sachs may lose money on the Apple Card in the next recession, Nomura says|avtor=Son|at=Hugh|sáne=August 14, 2019|til=en|jumıs=CNBC|qaralǵan sáne=July 2, 2022}}</ref>. Goldman Sachs kelisim shártlerin qorǵap, olar «bul sheriklikten júdá quwanıshlı ekenin» hám «klientti birinshi orınǵa qoyıw arqalı tutınıwshı finansın ózgertiwge» umtılıp atırǵanın ayttı.
Apple Card 2019-jılı 25-martta Apple arnawlı ilajında járiyalandı. Tariyxıy jaqtan keleshektegi apparatlıq támiynattı járiyalaw platforması bolıp xızmet etken aldıńǵı arnawlı ilajlardan ayırmashılıǵı, bul ilaj jańa internet programmalıq támiynatı hám xızmetlerine baǵdarlanǵan edi. Ilajda járiyalanǵan basqa xızmetler qatarına [[Apple TV+]], [[Apple News|Apple News+]] hám [[Apple Arcade]] kiredi<ref>{{Web deregi|url=https://www.nbcnews.com/tech/apple/apple-event-credit-card-news-subscription-service-signal-new-direction-n986996|bet=Apple event: TV, news and video game services signal new direction for iPhone maker|avtor=Arkin|at=Daniel|sáne=March 25, 2019|jumıs=[[NBC News]]|qaralǵan sáne=March 26, 2019}}</ref>.
2021-jılı 20-aprelde Apple birlesken esaplar hám qosımsha karta iyelerin kirgizetuǵının járiyaladı. Bul ózgeshelikler Apple Card Family brendi astında usınıldı. 18 jastan úlken jeke adamlar esaptıń ortaq iyeleri bola aladı, al 13 jastan úlken jeke adamlar qosımsha karta iyeleri bola aladı. Bes adamǵa shekem qosımsha karta iyesi yamasa ortaq iye bolıwı múmkin<ref>{{Cite press release |title=Apple introduces Apple Card Family, enabling people to share Apple Card and build credit together |url=https://www.apple.com/newsroom/2021/04/apple-introduces-apple-card-family-enabling-people-to-share-apple-card-and-build-credit-together/ |language=en-US |access-date=April 24, 2021}}</ref>.
2023-jıldıń yanvar ayında Bloomberg agentligi Goldman Sachs kompaniyasınıń bul karta sebepli 1 milliard dollar zıyan kórgenin xabarladı.
2023-jılı 17-aprelde Apple, Apple Card paydalanıwshılarına Goldman Sachs tárepinen qollap-quwatlanatuǵın joqarı tabıs jıynawshı esap usına basladı<ref>{{Cite press release |title=Apple Card's new high-yield Savings account is now available, offering a 4.15 percent APY |url=https://www.apple.com/newsroom/2023/04/apple-cards-new-high-yield-savings-account-is-now-available-offering-a-4-point-15-percent-apy/ |publisher=Apple Inc. |access-date=17 April 2023}}</ref>.
The Wall Street Journal 2023-jıldıń iyun ayında Goldman Sachs kompaniyasınıń American Express penen sóylesiwlerge kiriskenin, American Express-tiń Goldman ornına sheriklikti óz qolına alıw múmkinshiligin úyrenip atırǵanın xabarladı.
== Dizimnen ótiw ==
[[Fayl:Apple_credit_card14_07_57_638000.jpeg|nobaý|Fizikalıq Apple Card tıń arqa tárepi Goldman Sachs hám Mastercard logotiplerin kórsetedi.]]
=== Dárhal shıǵarıw ===
Paydalanıwshılar Apple Card ushın tikkeley Wallet qosımshasınan arza beriwi múmkin<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT209257|bet=How to apply for Apple Card|sáne=May 30, 2023|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]}}</ref><ref name=":0">{{Web deregi|url=https://www.cnbc.com/2019/03/25/apple-unveils-new-credit-card-the-apple-card.html|bet=Apple unveils new credit-card: the Apple Card|avtor=Son|at=Hugh|sáne=March 25, 2019|baspaxana=[[CNBC]]|qaralǵan sáne=March 25, 2019}}</ref>. Tastıyıqlanǵannan keyin, cifrlı Apple Card paydalanıwshınıń barlıq qurılmalarında dárhal qoljetimli boladı. Paydalanıwshılar sonday-aq kontaktsız tólemlerdi qabıl etpeytuǵın orınlarda paydalanıw ushın fizikalıq kartaǵa buyırtpa bere aladı<ref>{{Web deregi|url=https://www.businessinsider.com/when-will-apple-titanium-card-be-available-release-date-2019-3|bet=Here's when the new titanium Apple Card will be available, and how you can sign up|avtor=Leskin|at=Paige|jumıs=Business Insider|qaralǵan sáne=April 7, 2020}}</ref>.
Fizikalıq kartanıń aldıńǵı betinde nomerler kórsetilmegen; onıń ornına, paydalanıwshılar [[Apple Pay]]-di qabıl etpeytuǵın veb-saytlar hám qosımshalar ushın 16 belgili virtual karta nomerin aladı<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnbc.com/2019/08/15/how-to-find-your-apple-card-number.html|bet=The Apple Card has no numbers on it — here's how to find them to buy stuff online|avtor=Haselton|at=Todd|sáne=August 15, 2019|til=en|jumıs=CNBC|qaralǵan sáne=April 7, 2020}}</ref>. Apple Card maǵlıwmatları paydalanıwshınıń [[iCloud]] Keychain-inde qoljetimli hám onlayn formalarǵa avtomatik túrde toltırılıwı múmkin<ref>{{Web deregi|url=https://www.businessinsider.com/how-to-set-up-autofill-on-mac|bet=How to set up autofill on a Mac computer in Safari, so you don't have to type in your information each time|avtor=Delfino|at=Devon|jumıs=Business Insider|qaralǵan sáne=April 7, 2020}}</ref>.
=== Titan karta ===
Apple kompaniyası [[Apple Pay]] kontaktsız tólemi qabıl etilmeytuǵın orınlarda satıp alıwlar ushın titan Apple Card-ın islep shıqtı<ref name="Apple Card PR">{{Cite press release |title=Introducing Apple Card, a new kind of credit card created by Apple |date=March 25, 2019 |url=https://www.apple.com/newsroom/2019/03/introducing-apple-card-a-new-kind-of-credit-card-created-by-apple/ |access-date=March 26, 2019 |url-status=live |archive-url=https://archive.today/20190325174956/https://www.apple.com/newsroom/2019/03/introducing-apple-card-a-new-kind-of-credit-card-created-by-apple/ |archive-date=March 25, 2019}}</ref>. Kartadaǵı logotipler oyıp jazılǵan, al karta iyesiniń atı kartaǵa lazer menen oyıp túsirilgen<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT210399|bet=About the titanium Apple Card|sáne=October 18, 2019|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=January 28, 2020}}</ref>. Kartada karta nomeri, CVV qáwipsizlik kodı, jaramlılıq múddeti yamasa qol qoyıw belgisi basılmaǵan.
Jetkerip berilgende, iPhone XS hám onnan joqarı qurılmalarǵa iye paydalanıwshılar fizikalıq kartanı kartanıń qaplamasında jasırılǵan NFC belgisine telefonın jaqınlastırıw arqalı aktivlestire aladı<ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2019/03/27/apple-card-activation-ios/|bet=Here's how the physical Apple Card will be activated on iOS [U]|avtor=Rambo|at=Guilherme|sáne=March 27, 2019|baspaxana=[[9to5Mac]]|qaralǵan sáne=July 18, 2019}}</ref>. iPhone X yamasa onnan tómen qurılmalarǵa iye paydalanıwshılar telefonın kartaǵa tiygizbesten aldın Wallet qosımshasın ashıwı kerek<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT209434|bet=Request and use your titanium Apple Card|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=August 20, 2019}}</ref>.
== Ózgeshelikleri ==
=== Kesbek ===
Fizikalıq karta arqalı ámelge asırılǵan ádettegi satıp alıwlar 1%, [[Apple Pay]] arqalı islengen satıp alıwlar 2%, al Apple Store hám tańlanǵan sheriklerdegi satıp alıwlar 3% kesbek ákeledi. Saykes satıp alıwlar ushın kesbek tutınıwshınıń Apple Cash esabına túsiriledi, yamasa tutınıwshınıń Apple Card jıynawshı esabına túsiriledi, yamasa esabat kredit retinde qollanıladı<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT209227|bet=Daily Cash with Apple Card|sáne=June 6, 2023|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]}}</ref><ref name=":1">{{Web deregi|url=https://www.cnbc.com/2019/08/15/how-apple-card-daily-cash-works.html|bet=Here's how the Apple Card's 'Daily Cash' works|avtor=White|at=Alexandria|sáne=August 15, 2019|til=en|jumıs=CNBC|qaralǵan sáne=April 7, 2020}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.techradar.com/news/apple-card-launches-as-a-new-type-of-credit-card-on-your-iphone|bet=Apple Card launches as a new type of credit card on your iPhone|avtor=McCann|at=John|sáne=March 25, 2019|jumıs=[[TechRadar]]|qaralǵan sáne=March 27, 2019}}</ref>.
=== Tólemler ===
Apple Card keshigiw, shet el operaciyaları, qaytarılǵan tólem yamasa jıllıq kredit karta tólemlerin almaydı, biraq balans saqlanǵanda procent tólemlerin hám satıwshıǵa júklenetuǵın intercheyndj tólemlerin payda etedi<ref>{{Web deregi|url=https://thewirecutter.com/money/credit-cards/apple-credit-card-review/|bet=Apple Card Review: Actually Owning It Changed Our Minds|arxivurl=https://web.archive.org/web/20191213011739/https://thewirecutter.com/money/credit-cards/apple-credit-card-review/|arxivsáne=December 13, 2019|sáne=December 11, 2019|jumıs=[[Wirecutter (website)|Wirecutter]]}}</ref>.
=== Apple Card jıynawshı esabı ===
2023-jılı 17-aprelde iske qosılǵan, ol Apple Card iyelerine hám ortaq iyelerine ózleriniń Kúndelikli Kesbeklerin salıw ushın 4.15% jıynawshı esap ashıwǵa múmkinshilik beredi, hesh qanday tólemsiz hám minimal balanssız.
=== Kartanı basqarıw ===
Wallet shıjlan qosımshası Apple Card operaciyaların kategoriya boyınsha toplaydı hám háptelik hám aylıq iskerlik juwmaqların usınadı. Apple Maps satıwshı ushın reńli kodlanǵan kategoriyanı, kartadaǵı orındı hám baylanıs maǵlıwmatların usınıw ushın qollanıladı (eger bar bolsa)<ref name="How It Works">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/apple-card/how-it-works/|bet=Apple Card - How It Works|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190722085154/https://www.apple.com/apple-card/how-it-works/|arxivsáne=July 22, 2019|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=July 18, 2019}}</ref>.
Apple iOS 17.4 versiyasında paydalanıwshılarǵa byudjetti basqarıw ushın úshinshi tárep byudjet qosımshalarına operaciya maǵlıwmatlarına kiriwge ruqsat beriw funkciyasın qostı<ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2024/03/05/apple-card-ios-17-4-budget-apps/|bet=iOS 17.4 Lets Budget Apps Read Real-Time Apple Card Transaction Info|avtor=Clover|at=Juli|sáne=March 5, 2024|jumıs=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=2024-03-05}}</ref>.
=== Qupıyalılıq hám qáwipsizlik ===
Hár bir qurılma ushın unikal karta nomeri jaratıladı hám Apple Pay tárepinen operaciyalardı hám qurılmadaǵı kriptografiyalıq funkciyalardı basqarıw ushın qollanılatuǵın qáwipsiz elementte saqlanadı. Hár bir operaciya óziniń bir retlik dinamikalıq qáwipsizlik kodın paydalanadı hám Face ID, Touch ID,<ref>{{Jurnal deregi |last=Matsakis |first=Louise |date=March 25, 2019 |title=Apple Enters the Credit Card Market With—Yep—Apple Card |url=https://www.wired.com/story/apple-credit-card-apple-pay/ |magazine=[[Wired (magazine)|Wired]] |access-date=March 26, 2019}}</ref> yamasa kirisiw kodı menen tastıyıqlanadı<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT203027|bet=Apple Pay security and privacy overview|sáne=July 12, 2019|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=August 21, 2019}}</ref>.
Apple Cash sıyaqlı, Apple Card ushın operaciyalar tariyxı [[iCloud]] arqalı qurılmalarda saqlanadı hám sinxronlastırıladı hám tek rásmiy esap iyesi ǵana kóre alatuǵınday etip shifrlanadı<ref>{{Web deregi|url=https://qz.com/1580194/the-apple-credit-cards-most-original-feature-is-privacy/|bet=The most original thing about Apple's credit card isn't its app, fees, or laser-etched titanium|avtor=Detrixhe|at=John|sáne=March 25, 2019|jumıs=[[Quartz (publication)|Quartz]]|qaralǵan sáne=March 26, 2019}}</ref>. Apple Card-qa arza beriw ushın paydalanıwshınıń [[Apple akkauntı|Apple ID]] akkauntında eki faktorlı autentifikaciya iske qosılǵan bolıwı kerek<ref name="Apple Support HT209218">{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT209218|bet=How your Apple Card application is evaluated|sáne=August 20, 2019|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=August 22, 2019}}</ref>.
== Sheriklikler ==
Apple Card-tıń dáslepki AQSHtaǵı shıǵarılıwı ushın Goldman Sachs shıǵarıwshı bank rolin atqardı,<ref>{{Web deregi|url=https://9to5mac.com/2019/08/14/goldman-sachs-apple-card-losses/|bet=Report: Goldman Sachs spending $350 to acquire each new Apple Card user, could see losses in a recession|sáne=August 14, 2019|baspaxana=[[9to5Mac]]|qaralǵan sáne=August 22, 2019}}</ref><ref>{{Cite news|title=Apple and Goldman Sachs launch their credit card|url=https://www.economist.com/finance-and-economics/2019/08/24/apple-and-goldman-sachs-launch-their-credit-card|access-date=August 22, 2019}}</ref><ref name="Statt 2019">{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/tldr/2019/8/21/20827303/apple-card-titanium-goldman-sachs-iphone-users-cleaning-warning-discoloration|bet=Apple warns you may permanently discolor your Apple Card if it's stored in leather|avtor=Statt|at=Nick|sáne=August 21, 2019|jumıs=[[The Verge]]|qaralǵan sáne=August 22, 2019}}</ref> al Mastercard tólem tarmaǵı retinde xızmet etti<ref>{{Web deregi|url=https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/apple-card-credit-pay-iphone-wallet-details-cost-goldman-sachs-a8839276.html|bet=Apple just released a stunning new credit card|arxivurl=https://ghostarchive.org/archive/20220508/https://www.independent.co.uk/life-style/gadgets-and-tech/news/apple-card-credit-pay-iphone-wallet-details-cost-goldman-sachs-a8839276.html|arxivsáne=May 8, 2022|avtor=Griffin|at=Andrew|sáne=March 25, 2019|jumıs=[[The Independent]]|qaralǵan sáne=March 25, 2019}}</ref>. Biraq, Goldman Apple Card-tı óz ishine alǵan tutınıwshılıq kredit beriw biznesinen shıǵıwdı jobalastırdı, bul JPMorgan Chase hám Synchrony Financial sıyaqlı kóp úlken banklerdiń Applege sheriklikti óz qolına alıw qızıǵıwshılıǵın bildiriwine alıp keldi<ref>{{Cite news|title=Goldman Sachs faces rocky exit from Apple credit card partnership|url=https://www.reuters.com/business/finance/goldman-sachs-faces-rocky-exit-apple-credit-card-partnership-2023-12-18/|access-date=2 April 2025|date=18 December 2023}}</ref>. 2025-jıldıń aprel ayında VISA, Mastercard-tıń ornına Apple Card-tıń shıǵarıwshısı bolıw ushın 100 million dollar aldınnan tólem usındı<ref>{{Cite news|title=Visa Offers Apple Roughly $100 Million to Take Over Credit Card From Mastercard|url=https://www.wsj.com/finance/banking/apple-card-visa-mastercard-deal-3ce762da?mod=lead_feature_below_a_pos2|access-date=2 April 2025|date=1 April 2025}}</ref>.
== Qabıl etiliwi ==
2020-jıldıń mart ayında shama menen 3.1 million amerikalı Apple Card iyesi boldı. Bul san 2022-jıldıń basında 6.7 million karta iyesine, al 2024-jıldıń basında 12 millionǵa jetti. On Apple Card paydalanıwshısınıń altawı onı óziniń tiykarǵı kredit kartası retinde paydalanadı<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/ronshevlin/2020/03/09/if-tim-cook-wont-tell-the-world-how-the-apple-card-is-doing-i-will/|bet=If Tim Cook Won't Tell The World How The Apple Card Is Doing, I Will|avtor=Shevlin|at=Ron|sáne=March 9, 2020|til=en|jumıs=Forbes|qaralǵan sáne=March 12, 2020}}</ref>.
2019-jılı 1-oktyabrde MarketWatch Goldman Sachs kompaniyasınıń tólemlerdi kredit maǵlıwmatların beriwshi agentliklerge xabarlamay atırǵanı haqqında maqala járiyaladı<ref>{{Web deregi|url=https://www.marketwatch.com/story/apple-and-goldman-sachs-arent-reporting-apple-card-information-to-credit-bureaus-2019-10-15|bet=Apple and Goldman Sachs don't report Apple Card information to credit bureaus|avtor=Passy|at=Jacob|til=en-US|jumıs=MarketWatch|qaralǵan sáne=January 24, 2020}}</ref>. Maqalada Apple hám Goldman Sachs kartanı islep shıǵıwǵa asıqqanı hám kompaniyalar bul máseleni waqıt ótiwi menen sheshetuǵını aytılǵan.
2019-jılı 7-noyabrde Devid Haynemayer Hansson [[Twitter]]-de óziniń hayalına qaraǵanda kredit reytingi jaqsı bolıwına qaramastan, oǵan 20 ese kóp kredit limiti berilgenin jazdı. Ol Goldman Sachs-tı tulǵanıń kredit limitin anıqlaw ushın [[Algoritm|algoritmlerdi]] qollanıw arqalı genderlik diskriminaciyada ayıpladı<ref name="Hansson">{{Cite news|date=November 9, 2019|title=Goldman faces probe after entrepreneur slams Apple Card algorithm in tweets|publisher=Reuters|url=https://www.reuters.com/article/us-goldman-sachs-probe/goldman-faces-probe-after-entrepreneur-slams-apple-card-algorithm-in-tweets-idUSKBN1XK00L|access-date=November 10, 2019}}</ref>. Appledıń tiykarshılarınıń biri Stiv Voznyak ta ózine hayalına usınılǵan limitten on ese kóp kredit limiti berilgenin tvit etti<ref>{{Cite news|date=November 10, 2019|title=Steve Wozniak joins critics who think Apple Card algorithm might have a major flaw – gender bias|publisher=BGR|url=https://bgr.com/2019/11/10/apple-card-gender-discrimination-goldman-sachs-steve-wozniak/|access-date=November 10, 2019}}</ref>. Hanssonnıń tvitlerine juwap retinde, Nyu-York Shtatı Finanslıq Xızmetler Departamenti Goldman Sachs-tıń ámeliyatı boyınsha tekseriw basladı.
2021-jılı 23-martta Nyu-York Shtatı Finanslıq Xızmetler Departamenti Apple Card haqqındaǵı tutınıwshılar shaǵımların teksergennen keyingi juwmaqların bayanlaytuǵın esabat járiyaladı. Tekseriw bir neshe mıń betlik jazbalardı hám Goldman Sachs Bank hám Applediń jazba juwapların úyreniwdi, gúwalar hám Apple Card arza beriwshileri menen sáwbetlesiwdi, sonday-aq Apple Card ushın Nyu-York shtatınıń shama menen 400,000 arza beriwshisiniń kredit beriw maǵlıwmatların analizlewdi óz ishine aldı, biraq ádil kredit beriw nızamı boyınsha arza beriwshilerge qarsı nızamǵa qarsı diskriminaciya dálillerin anıqlamadı<ref>{{Web deregi|url=https://www.dfs.ny.gov/system/files/documents/2021/03/rpt_202103_apple_card_investigation.pdf|bet=Report on Apple Card Investigation|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210323203409/https://www.dfs.ny.gov/system/files/documents/2021/03/rpt_202103_apple_card_investigation.pdf|arxivsáne=March 23, 2021|sáne=March 23, 2021|jumıs=New York State Department of Financial Services|qaralǵan sáne=April 11, 2021}}</ref>.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
cu7orfssgqzwmdg3a14xy8ytrwo7yu2
ICloud
0
25512
124840
124134
2025-07-06T15:07:17Z
Bekan88
11311
124840
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width: 22em; text-align: left; font-size: 88%; line-height: 1.5em"
! colspan="2" style="text-align:center; font-size: 125%; font-weight: bold;"| iCloud
|-
| colspan="2" style="text-align:center"|[[Fayl:ICloud_logo.svg|100px]]
|-
| colspan="2" style="text-align:center"|[[Fayl:ICloud.svg|130px]]
|-
! Xızmet túri
| Bultlı xızmet
|-
! Iske qosılǵan kúni
| [[2011|2011-jıl]], [[12-oktyabr]]
|-
! Status
| Belsendi
|-
! Aǵzaları
| 2018-jılǵı jaǵday boyınsha ~ 850 mln
|-
! Baha modeli
| biypul; qosımsha saqlaw ushın jazılıw
|-
! Veb-saytı
| [https://www.icloud.com/ icloud.com]
|}
'''iCloud''' — bul [[Apple Inc.]] kompaniyasınıń jeke bultlı xızmeti. 2011-jılı 12-oktyabrde iske qosılǵan iCloud paydalanıwshılarǵa qurılmalar arasında maǵlıwmatlardı, sonıń ishinde [[Apple Mail]], [[Calendar (Apple)|Apple Calendar]], [[Photos (Apple)|Apple Photos]], [[Notes (Apple)|Apple Notes]], kontaktlar, sazlawlar, rezerv kóshirmeler hám fayllardı saqlawǵa hám sinxronlastırıwǵa, basqa [[Paydalanıwshı (esaplaw texnikası)|paydalanıwshılar]] menen birge islesiwge hám [[Find My]] arqalı aktivlerdi baqlawǵa múmkinshilik beredi<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/guide/icloud/overview-of-apps-and-features-that-use-icloud-mm203ae070a2/1.0/icloud/1.0|bet=Apps and features that use iCloud|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203247/https://support.apple.com/guide/icloud/overview-of-apps-and-features-that-use-icloud-mm203ae070a2/1.0/icloud/1.0|arxivsáne=January 17, 2023|til=en|jumıs=Apple Support|qaralǵan sáne=January 6, 2023}}</ref>. iCloudtıń klient qosımshası [[iOS]], [[iPadOS]], [[watchOS]], [[tvOS]], [[macOS]] hám [[visionOS]] [[Operaciyalıq sistema|operaciyalıq sistemalarına]] integraciyalanǵan hám [[Microsoft Windows]] ushın da qoljetimli. iCloudqa qosımsha túrde sheklengen [[Veb-qosımsha|veb-interfeys]] arqalı da kiriwge boladı.
iCloud paydalanıwshılarǵa 5 GB biypul saqlaw ornın usınadı, onı qosımsha tólemli jobalar arqalı 12 TB-qa shekem keńeytiwge boladı; barlıq tólemli jobalar qosımsha funkciyalar usınatuǵın iCloud+-tı óz ishine aladı<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/guide/icloud/about-icloud-storage-mm3d17a80e23/1.0/icloud/1.0|bet=What you can do with iCloud storage|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203240/https://support.apple.com/guide/icloud/about-icloud-storage-mm3d17a80e23/1.0/icloud/1.0|arxivsáne=January 17, 2023|til=en|jumıs=Apple Support|qaralǵan sáne=January 6, 2023}}</ref>. Barlıq iCloud maǵlıwmatları ushın 2022-jıldan baslap, aqırınan aqırına shekem shifrlaw múmkinshiligi bar, biraq Kalendar, Kontaktlar hám Pochta bunnan tısqarı, sebebi olar úshinshi tárep qosımshaları (CalDAV, CardDAV, IMAP) menen úylesimlilik ushın eski sinxronizaciya texnologiyalarına súyenedi<ref name=":2">{{Jurnal deregi |last=Newman |first=Lily Hay |title=Apple Expands End-to-End Encryption to iCloud Backups |url=https://www.wired.com/story/apple-end-to-end-encryption-icloud-backups/ |url-status=live |magazine=Wired |language=en-US |issn=1059-1028 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230117203226/https://www.wired.com/story/apple-end-to-end-encryption-icloud-backups/ |archive-date=January 17, 2023 |access-date=December 7, 2022}}</ref><ref name=":4">{{Web deregi|url=https://www.macg.co/macos/2023/01/la-version-finale-de-macos-132-est-disponible-avec-plusieurs-fonctions-de-securite-134305|bet=La version finale de macOS 13.2 est disponible avec plusieurs fonctions de sécurité|sáne=January 23, 2023|til=fr|jumıs=MacGeneration|qaralǵan sáne=January 23, 2023}}</ref>. 2018-jılǵı maǵlıwmatlarǵa sáykes, xızmettiń shama menen 850 million paydalanıwshısı bolǵan, bul 2016-jılǵı 782 million paydalanıwshıdan kóp<ref>{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/16/02/12/apple-music-passes-11m-subscribers-as-icloud-hits-782m-users|bet=Apple Music passes 11M subscribers as iCloud hits 782M users|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160420080013/http://appleinsider.com/articles/16/02/12/apple-music-passes-11m-subscribers-as-icloud-hits-782m-users|arxivsáne=April 20, 2016|sáne=February 12, 2016|qaralǵan sáne=April 29, 2016}}</ref>.
== Tariyxı ==
iCloud 2011-jılı 31-mayda baspasóz relizinde járiyalandı<ref>{{Web deregi|url=http://www.theguardian.com/technology/blog/2011/may/31/steve-jobs-icloud-lion-ios5|bet=Steve Jobs to unveil 'iCloud', Mac OS X Lion and iOS 5 at WWDC|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203232/https://www.theguardian.com/technology/blog/2011/may/31/steve-jobs-icloud-lion-ios5|arxivsáne=January 17, 2023|sáne=May 31, 2011|til=en|jumıs=[[The Guardian]]|qaralǵan sáne=October 26, 2022}}</ref>. 2011-jılı 6-iyunda [[Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyası|WWDC]] 2011 tiykarǵı bayanatı waqtında [[Stiv Djobs]] iCloud keńnen «sátsizlik» retinde tanılǵan [[MobileMe]]-di almastıratuǵının járiyaladı,<ref>{{Jurnal deregi |last=Chen |first=Brian X. |title=4th Time a Charm for Apple? From iDisk to .Mac to MobileMe to iCloud |url=https://www.wired.com/2011/05/icloud-apple/ |url-status=live |magazine=Wired |language=en-US |issn=1059-1028 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120427193757/http://www.wired.com/epicenter/2011/05/icloud-apple |archive-date=April 27, 2012 |access-date=October 26, 2022}}</ref> bul fakttı Stiv Djobs járiyalaw waqtında tán alǵan edi<ref>{{Web deregi|url=https://allthingsd.com/20110608/icloud-the-mother-of-all-halos/|bet=iCloud: The Mother of All Halos|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203247/https://allthingsd.com/20110608/icloud-the-mother-of-all-halos/|arxivsáne=January 17, 2023|til=en-US|jumıs=AllThingsD|qaralǵan sáne=October 26, 2022}}</ref>. iCloud 2011-jılı 12-oktyabrde shıǵarıldı, al MobileMe 2012-jılı 30-iyunda toqtatıldı. Burınǵı [[MobileMe]] paydalanıwshıları ózleriniń @mac.com hám @me.com elektron pochta adreslerin jańa @icloud.com adresleriniń laqap atları retinde saqlap qala aldı. Aldıńǵı versiyalar burın MobileMe-niń bir bólimi Back to My Mac funkciyasın óz ishine alǵan<ref name="b2mm">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/mobileme/transition.html|bet=Transition from MobileMe to iCloud|arxivurl=https://web.archive.org/web/20120729022511/http://www.apple.com/mobileme/transition.html|arxivsáne=July 29, 2012|sáne=October 12, 2011|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=October 12, 2011}}</ref>. Bul xızmet paydalanıwshılarǵa kompyuterler arasında noqattan-noqatqa jalǵanıwların jaratıwǵa múmkinshilik berdi. Ol 2019-jılı 1-iyulda toqtatıldı.
iCloud iske túsirilgennen keyin bir hápteniń ishinde 20 million paydalanıwshıǵa iye boldı<ref name="20m users">{{Web deregi|url=http://news.cnet.com/8301-13506_3-20121323-17/big-mo-in-one-week-apple-icloud-hits-20m-users-25m-use-ios-5|bet=Big mo: In one week, Apple iCloud hits 20M users; 25M use iOS 5|arxivurl=https://web.archive.org/web/20131224025034/http://news.cnet.com/8301-13506_3-20121323-17/big-mo-in-one-week-apple-icloud-hits-20m-users-25m-use-ios-5/|arxivsáne=December 24, 2013|sáne=October 17, 2011|baspaxana=[[CNET]]|qaralǵan sáne=October 18, 2011}}</ref>. Ol dáslep qátelikler, ásirese Core Data sinxronizaciyası menen baylanıslı sınǵa ushıradı<ref name="verge broken icloud">{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2013/3/26/4148628/why-doesnt-icloud-just-work|bet=Apple's broken promise: why doesn't iCloud 'just work'?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203242/https://www.theverge.com/2013/3/26/4148628/why-doesnt-icloud-just-work|arxivsáne=January 17, 2023|avtor=Hamburger|at=Ellis|sáne=March 26, 2013|jumıs=[[The Verge]]|qaralǵan sáne=May 31, 2013}}</ref><ref name="TNW broken icloud">{{Web deregi|url=https://thenextweb.com/apple/2013/03/27/which-icloud-actually-sucks|bet=A tale of two iClouds|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203251/https://thenextweb.com/news/which-icloud-actually-sucks|arxivsáne=January 17, 2023|avtor=Panzarino|at=Matthew|sáne=March 27, 2013|baspaxana=The Next Web|qaralǵan sáne=May 31, 2013}}</ref><ref name="more core data fix?">{{Web deregi|url=http://www.imore.com/debug-12-icloud-core-data-sync|bet=Debug 12: iCloud and Core Data sync|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203234/https://www.imore.com/debug-12-icloud-core-data-sync|arxivsáne=January 17, 2023|avtor=Richie|at=Rene|sáne=April 5, 2013|baspaxana=[[Apple community#iMore|iMore]]|qaralǵan sáne=July 2, 2013}}</ref>. Bul máseleler [[iOS 7]] hám OS X Mavericks-te sheshildi<ref name="apple new core data">{{Web deregi|url=https://www.youtube.com/watch?v=BTTBxyR-XsI|bet=WWDC 2013: What's New in Core Data and iCloud|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203323/https://www.youtube.com/watch?v=BTTBxyR-XsI|arxivsáne=January 17, 2023|avtor=Gillett|at=Nick|sáne=June 25, 2013|jumıs=[[YouTube]]|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=July 2, 2013}}</ref><ref name="iCloud and Core Data">{{Web deregi|url=http://www.objc.io/issues/10-syncing-data/icloud-core-data/|bet=iCloud and Core Data|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203238/https://www.objc.io/issues/10-syncing-data/icloud-core-data/|arxivsáne=January 17, 2023|avtor=Bischoff|at=Matthew|sáne=March 1, 2014|baspaxana=[[objc.io]]|qaralǵan sáne=July 6, 2015}}</ref>.
Iske túsirilgende, iCloud tolıq emes túrde Amazon Web Services hám Microsoft Azure platformalarında xosting etilgen. 2016-jılı Apple Azure-ni Google Cloud Platform menen almastırdı<ref>{{Web deregi|url=https://www.zdnet.com/article/apple-may-no-longer-be-using-microsofts-azure/|bet=Apple may no longer be using Microsoft's Azure|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203303/https://www.zdnet.com/article/apple-may-no-longer-be-using-microsofts-azure/|arxivsáne=January 17, 2023|til=en|jumıs=ZDNET|qaralǵan sáne=October 26, 2022}}</ref>. 2021-jılı The Information basılımı Appledıń Google bultında 8 million TB maǵlıwmat saqlap atırǵanın hám sol jılı 300 million dollar jumsaw jolında ekenin xabarladı<ref>{{Web deregi|url=https://www.theinformation.com/articles/apples-spending-on-google-cloud-storage-on-track-to-soar-50-this-year|bet=Apple's Spending on Google Cloud Storage On Track to Soar 50% This Year|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203234/https://www.theinformation.com/articles/apples-spending-on-google-cloud-storage-on-track-to-soar-50-this-year|arxivsáne=January 17, 2023|jumıs=The Information|qaralǵan sáne=October 26, 2022}}</ref>. Apple sonıń menen birge óziniń maǵlıwmatlar orayların da basqaradı, sonıń ishinde Arqa Karolina shtatınıń Meyden qalasındaǵı orayı da bar<ref name="reg DC 1">{{Web deregi|url=https://www.theregister.co.uk/2011/06/09/apple_maiden_data_center|bet=Apple Maiden data center|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203232/https://www.theregister.com/2011/06/09/apple_maiden_data_center|arxivsáne=January 17, 2023|sáne=June 9, 2011|jumıs=[[The Register]]|qaralǵan sáne=February 2, 2013}}</ref>.
2019-jıldıń iyun ayında iCloud Microsoft Store arqalı Windows 10-ǵa engizildi<ref>{{Web deregi|url=https://blogs.windows.com/windowsexperience/2019/06/11/apples-all-new-icloud-for-windows-app-now-available-in-the-microsoft-store/|bet=Apple's all-new iCloud for Windows app, now available in the Microsoft Store|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203237/https://blogs.windows.com/windowsexperience/2019/06/11/apples-all-new-icloud-for-windows-app-now-available-in-the-microsoft-store/|arxivsáne=January 17, 2023|avtor=Sardo|at=Giorgio|sáne=June 11, 2019|til=en-US|jumıs=Windows Experience Blog|qaralǵan sáne=June 12, 2019}}</ref>.
2021-jıldıń iyun ayında Apple iCloud+-tı usındı, ol xızmetlerdiń tólemli paydalanıwshılarına Private Relay, Hide My Email hám Custom Email Domain funkciyaların qostı, sonday-aq HomeKit Secure Video arqalı qosılǵan kameralardan alınǵan videolar ushın sheksiz saqlaw ornı shegarasın da qostı.
2022-jıldıń mart ayında Apple maǵlıwmatlardı Appleǵa tiyisli bolmaǵan serverlerde saqlaw arqalı paydalanıwshılardı jańılıstırǵanı haqqındaǵı toparlıq sud isin sheshti<ref>{{Web deregi|url=https://www.macworld.com/article/626014/icloud-storage-class-action-lawsuit-settlement.html|bet=If you pay for extra iCloud storage, you may have a refund coming|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203255/https://www.macworld.com/article/626014/icloud-storage-class-action-lawsuit-settlement.html|arxivsáne=January 17, 2023|avtor=Simon|at=Michael|sáne=March 25, 2022|til=en|jumıs=Macworld|qaralǵan sáne=October 26, 2022}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.cnet.com/personal-finance/apples-14-8-million-icloud-settlement-when-will-my-money-arrive/|bet=Apple's $14.8 Million iCloud Settlement: When Will My Money Arrive?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203314/https://www.cnet.com/personal-finance/apples-14-8-million-icloud-settlement-when-will-my-money-arrive/|arxivsáne=January 17, 2023|avtor=Avery|at=Dan|sáne=September 7, 2022|til=en|jumıs=CNET|qaralǵan sáne=October 26, 2022}}</ref>.
== Ózgeshelikleri ==
iCloud – bul biypul xızmet hám ol 5 GB bultlı saqlaw ornı menen keledi. Paydalanıwshılar qosımsha 2 TB-qa shekem (yamasa qosımsha 2 TB saqlaw ornın satıp alǵan [[Apple One]] Premier jobasınıń paydalanıwshıları ushın 4 TB-qa shekem) saqlaw ornı ushın iCloud+-qa jazılıwı múmkin.
iCloudtıń ayırım ózgesheliklerine tek iOS, iPadOS, watchOS, tvOS hám macOS-qa integraciyalanǵan qosımshalar arqalı ǵana emes, al iCloud.com saytında da kiriwge boladı. Olarǵa tómendegiler kiredi:
* iCloud Mail, Push email-di, veb-pochta interfeysin hám úshinshi tárep klientlerine IMAP sinxronizaciyasın qollap-quwatlaytuǵın biypul elektron pochta adresi (@icloud.com);
* Kontaktlar hám kalendar sinxronizaciyası hám kalendar bólisiw funkciyaları, sonday-aq CardDAV hám CalDAV-tı qollap-quwatlaw;
* iCloud Drive, bultlı saqlaw hám sinxronizaciya funkciyası;
* iCloud Photos, súwretlerdi tolıq anıqlıqta saqlaydı hám sinxronlaydı;
* Pages, Keynote hám Numbers, jergilikli qosımshalarda da, vebte de real waqıtta birge islesiwge múmkinshilik beredi;
* Jazıwlar hám Esletpeler sinxronizaciyası hám vebte jazıwlar menen esletpelerdi redaktorlaw hám jaratıw múmkinshiligi;
* iCloud Invites, cifrlı mirátnamalar jaratıwǵa hám basqarıwǵa múmkinshilik beredi;
* [[Find My]], paydalanıwshılarǵa ózleriniń Apple qurılmaların yamasa basqa Find My-ǵa qosılǵan qurılmaların tabıwǵa hám joǵalǵan Apple qurılmaların uzaqtan óshiriwge múmkinshilik beredi;
iCloud sonday-aq kóplegen Apple qosımshaları hám sistema funkciyaları ushın backend (artqı tárep) sıpatında da integraciyalanǵan, ol jerde ol paydalanıwshılardıń maǵlıwmatların hám sazlawların sinxronlastıra aladı. Oǵan tómendegiler kiredi:
* [[Apple Books]] (kitaplar, belgilewler, bet belgileri hám annotaciyalar);
* [[Apple Home]] (sazlawlar hám juplastırılǵan qurılmalar);
* [[Apple Music]] (iCloud Music Library dep atalatuǵın funkciya menen);
* [[Apple Wallet]] (biletler hám kredit kartaları);
* Telefon (qońırawlar tariyxı);
* Safari (bet belgileri hám tariyxtı sinxronizaciya etiw);
* [[Siri]] (sazlawlar hám Siri hám Diktovka menen bolǵan ótken óz-ara tásirler)
Úshinshi tárep iOS hám macOS qosımsha baǵdarlamashıları óz qosımshalarında iCloud API arqalı iCloud funkciyasın ámelge asıra aladı<ref name="iCloud for devs">{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/icloud|bet=iCloud for Developers|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160304012435/https://developer.apple.com/icloud|arxivsáne=March 4, 2016|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=October 27, 2016}}</ref>.
=== Rezerv kóshirme hám qayta tiklew ===
iCloud paydalanıwshılarǵa iOS 5 yamasa onnan keyingi versiyalarda isleytuǵın iOS qurılmalarındaǵı sazlawlardı hám maǵlıwmatlardı rezerv nusqalawǵa múmkinshilik beredi<ref name="Backup and restore">{{Web deregi|url=http://support.apple.com/kb/HT4859|bet=iCloud: Backup and Restore Overview|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130424215035/http://support.apple.com/kb/HT4859|arxivsáne=April 24, 2013|sáne=February 17, 2014|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=October 30, 2012}}</ref>. Rezerv nusqalanǵan maǵlıwmatlarǵa Kamera oramındaǵı (Camera Roll) súwretler hám videolar, qurılma sazlawları, qosımsha maǵlıwmatları, xabarlar (iMessage, SMS hám MMS), qońıraw dawısları hám Vizual dawıslı xabarlar kiredi<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-gb/HT207428|bet=What does iCloud back up?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200502122409/https://support.apple.com/en-gb/HT207428|arxivsáne=May 2, 2020|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=April 1, 2017}}</ref>. Rezerv nusqalawlar qurılma qulıplanǵan hám Wi-Fi menen quwat deregine jalǵanǵan waqıtta kún sayın ámelge asırıladı. Hár qanday Apple qurılması nasaz islegende, qayta tiklew procesi dawamında, iCloud eger qurılma iCloudqa sinxronlanǵan hám rezerv nusqalanǵan bolsa, barlıq maǵlıwmatlardı qosımsha maǵlıwmatları menen birge qayta tiklewdi usınadı.
=== Find My ===
iOS hám iPadOS 13-ke shekem, [[Find My]]-ǵa birikpesten aldın, Find my iPhone hám Find My Friends maǵlıwmattı iCloudta saqlaytuǵın edi.
Find My paydalanıwshılarǵa jalǵanǵan iCloud akkauntı arqalı iOS, iPadOS, macOS, watchOS qurılmalarınıń, AirPods, AirTags hám bir qatar qollap-quwatlanatuǵın úshinshi tárep aksessuarlarınıń jaylasqan ornın baqlawǵa múmkinshilik beredi. Paydalanıwshı qurılmanıń shama menen jaylasqan ornın kartada kóre aladı (qátelik shegarasın kórsetetuǵın sheńber menen birge), qurılmada xabar kórsete aladı hám/yamasa ses oynata aladı (hátte ol únsiz rejimge qoyılǵan bolsa da) hám onıń ishindegilerin uzaqtan óshire aladı<ref name="Apple FMI 1">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/icloud/features/find-my-iphone.html|bet=Apple - iCloud - Find your missing Apple device.|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203249/https://www.apple.com/icloud/find-my/|arxivsáne=January 17, 2023|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=September 9, 2017}}</ref>. Paydalanıwshılar sonday-aq ózleriniń GPS ornalasıwların Apple qurılmaları bar basqalarǵa bólise aladı hám óz jaylasıwın bólisiwdi tańlaǵan basqalardıń ornın kóre aladı.
iCloudtı paydalanatuǵın «Sońǵı Orındı Jiberiw» funkciyasın, batareya tómen bolǵanda qurılmanıń jaylasqan ornın Applege avtomatik túrde jiberiw ushın qosımsha túrde iske qosıwǵa boladı<ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2014/06/03/ios-8-send-last-location/|bet=New 'Send Last Location to Apple' Feature Added to Find My iPhone in iOS 8|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230106060638/https://www.macrumors.com/2014/06/03/ios-8-send-last-location/|arxivsáne=January 6, 2023|sáne=June 3, 2014|til=en|jumıs=MacRumors|qaralǵan sáne=January 6, 2023}}</ref>.
=== iCloud Keychain ===
iCloud Keychain – bul Apple tárepinen islep shıǵarılǵan parollerdi basqarıwshı bolıp, ol qupıya sózlerdi qurılmalar arasında sinxronlaydı hám jańa akkauntlar jaratqanda qáwipsizlerin usınadı<ref>{{Web deregi|url=https://www.techrepublic.com/article/apples-icloud-keychain-the-smart-persons-guide/|bet=Apple's iCloud Keychain: The smart person's guide|avtor=Bohon|at=Cory|sáne=February 9, 2017|til=en|jumıs=TechRepublic|qaralǵan sáne=February 15, 2021}}</ref>. Ol Safarige integraciyalanǵan hám iOS, iPadOS, macOS hám visionOS-taǵı basqa qosımshalardan da qoljetimli<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/109016|bet=Set up iCloud Keychain|til=en|jumıs=Apple Support|qaralǵan sáne=2024-12-01}}</ref>. Ol 2013-jılǵı WWDC-de járiyalandı hám 2013-jıldıń oktyabr ayında iOS 7.0.3 penen birge shıǵarıldı<ref>{{Web deregi|url=https://www.techrepublic.com/article/apples-icloud-keychain-the-smart-persons-guide/#Why_iCloud_Keychain_matters|bet=Apple's iCloud Keychain: The smart person's guide|avtor=Bohon|at=Cory|sáne=2017-02-09|til=en-US|jumıs=TechRepublic|qaralǵan sáne=2024-12-01}}</ref>.
iCloud Keychain rezerv nusqaları dástúriy iCloud rezerv nusqalarınan dástúrli qáwipsizlik kepilliklerin usınadı. Onıń sebebi, iCloud Keychain «aqırınan-aqırına shekem shifrlawdı» paydalanadı, yaǵnıy iCloud Keychain rezerv kóshirmeleri provayderdiń shifrlanbaǵan maǵlıwmatlarǵa kiriwine jol qoymaytuǵınday etip dúzilgen. Oǵan Appledıń maǵlıwmatlar oraylarında jaylasqan Apparatlıq Qáwipsizlik Moduline tiykarlanǵan jańa «giltler saqlawshısı» dizaynı arqalı ámelge asırıladı<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/guide/security/secure-icloud-keychain-recovery-secdeb202947/1/web/1|bet=Secure iCloud Keychain recovery|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203302/https://support.apple.com/guide/security/secure-icloud-keychain-recovery-secdeb202947/1/web/1|arxivsáne=January 17, 2023|sáne=February 18, 2021|til=en|jumıs=Apple.com|qaralǵan sáne=March 21, 2021}}</ref>.
[[iOS 18]] hám iPadOS 18-de iCloud Keychain sazlawlar qosımshasındaǵı betten «Passwords» atlı jeke qosımshaǵa kóshirildi<ref>{{Web deregi|url=https://www.forbes.com/sites/kateoflahertyuk/2024/09/20/ios-18-includes-a-new-passwords-app-heres-how-to-use-it/|bet=iOS 18 Includes A New Passwords App: Here's How To Use It|avtor=O'Flaherty|at=Kate|til=en|jumıs=Forbes|qaralǵan sáne=2024-12-01}}</ref>. Passwords qosımshası iCloud Keychain hám Keychain qosımshası menen sinxronlanıwdı dawam etedi.
=== iTunes Match ===
iTunes Match 2011-jılı 14-noyabrde iske qosıldı. Ol dáslep tek AQSH paydalanıwshıları ushın ǵana qoljetimli boldı<ref name="Apple IT Match 1">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/itunes/whats-new|bet=What's new in iTunes.|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203235/https://www.apple.com/itunes/|arxivsáne=January 17, 2023|sáne=November 14, 2011|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=November 14, 2011}}</ref>. Jıllıq tólem ushın klientler ózleriniń iTunes muzıka kitapxanasındaǵı treklerdi, sonıń ishinde CD-lerden yamasa basqa dereklerden kóshirilgen treklerdi de, [[ITunes Store|iTunes Storedaǵı]] trekler menen skanerlep sáykeslendire aladı, usılayınsha klientlerge sol treklerdi qayta satıp alıw kerek bolmaydı. Klientler 100,000-ǵa shekem treklerdi 256 kbit/s DRM-sız AAC fayl formatında júklep ala aladı, bul klientlerdiń iTunes kitapxanalarındaǵı hár qanday qollap-quwatlanatuǵın audio fayl formatlarına, sonıń ishinde ALAC hám MP3-ke sáykes keledi. Klientler sonday-aq ózleriniń dáslepki nusqaların kompyuterlerinde saqlap qalıw yamasa olardı iTunes Storedan alınǵan nusqalar menen almastırıw imkaniyatına iye<ref name="MR IT Match 1">{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2011/06/06/itunes-in-the-cloud-with-itunes-match-24-99year-matches-ripped-tunes-offers-them-in-the-cloud|bet=iTunes Match: $24.99/Year, Matches Ripped Tunes, Offers Them In The Cloud|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200501210413/https://www.macrumors.com/2011/06/06/itunes-in-the-cloud-with-itunes-match-24-99year-matches-ripped-tunes-offers-them-in-the-cloud/|arxivsáne=May 1, 2020|sáne=June 6, 2011|baspaxana=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=August 30, 2011}}</ref>. iTunes Storeda bolmaǵan hár qanday muzıka klientlerdiń basqa qollap-quwatlanatuǵın qurılmalarına hám kompyuterlerine júklep alıw ushın júklenedi; bul klientlerdiń iCloud saqlaw ornınan orın almaydı. Joqarı sapalı joǵaltıwsız audio ALAC yamasa dáslepki qısılmaǵan PCM formatları, WAV hám AIFF-te saqlanǵan bunday trekler klientlerdiń iCloud saqlaw akkauntına júklenbesten aldın 256 kbit/s DRM-sız AAC formatına transkodlanadı, al jergilikli joqarı sapalı fayllar ózleriniń dáslepki formatında qaladı<ref name="ALAC-encoding">{{Web deregi|url=http://support.apple.com/kb/HT4914|bet=iTunes Store: How to subscribe to iTunes Match|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210104063739/https://support.apple.com/en-us/HT204146|arxivsáne=January 4, 2021|sáne=January 16, 2012|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=July 6, 2012|citata=''Songs encoded in ALAC, WAV, or AIFF will be transcoded to a separate temporary AAC 256 kbps file locally, prior to uploading to iCloud. The original files will remain untouched.''}}</ref>.
Eger paydalanıwshı iTunes Match xızmeti ushın tólewdi toqtatsa, hár qanday qurılmaǵa aldınnan júklep alınǵan treklerdiń DRM-sız AAC iTunes Store versiyalarınıń barlıq nusqaların saqlap qalıwǵa boladı,<ref name="Apple IT Match 2">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/icloud/features|bet=iCloud Features: iTunes in the Cloud.|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203236/https://www.apple.com/icloud/|arxivsáne=January 17, 2023|sáne=November 14, 2011|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=November 14, 2011}}</ref><ref name="MacWorld UK 20111116">{{Web deregi|url=http://www.macworld.com/article/163658/2011/11/itunes_match_what_you_need_to_know.html|bet=iTunes Match: What you need to know|arxivurl=https://web.archive.org/web/20120313051659/http://www.macworld.com/article/163658/2011/11/itunes_match_what_you_need_to_know.html|arxivsáne=March 13, 2012|avtor=Caldwell|at=Serenity|sáne=November 16, 2011|jumıs=[[Macworld]]|baspaxana=[[International Data Group|IDG]]|qaralǵan sáne=December 16, 2011}}</ref> yamasa iOS qurılmalarında, yaki kompyuterlerde.
[[iOS 7]] hám OS X Mavericks-ten baslap, iTunes Radio funkciyası qurılmalar arasında qoljetimli boladı, sonıń ishinde Muzıka qosımshası menen integraciyanı óz ishine aladı, bul kóshpeli iOS qurılmalarında da, Apple TVde de (2-áwladtan baslap), sonday-aq Macintosh hám Windows kompyuterlerindegi [[iTunes]] qosımshası ishinde de boladı. Ol iTunes Match xızmetine jazılǵanlar ushın reklamasız versiyada qosıladı hám házirgi waqıtta tek [[Amerika Qurama Shtatları|AQSH]] hám [[Avstraliya|Avstraliyada]] ǵana qoljetimli<ref name="iTunes Radio Apple">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/itunes/itunes-radio|bet=Apple - iTunes Radio - Here where your music takes you.|arxivurl=https://web.archive.org/web/20130613120404/https://www.apple.com/itunes/itunes-radio|arxivsáne=June 13, 2013|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=June 15, 2013}}</ref>.
Aǵımlı Genius shuffle funkciyası [[IOS|iOStıń]] házirgi versiyalarında qoljetimli emes, biraq Mac-tegi iTuneste qoljetimli.
2016-jılı 28-yanvarda reklamasız iTunes Radio toqtatıldı hám sonlıqtan endi iTunes Match-tıń bir bólimi emes.
2014-jılı 26-martqa kelip, iTunes Match 116 mámlekette, al iTunes in the Cloud 155 mámlekette qoljetimli<ref name="iTunes Match availability">{{Web deregi|url=http://support.apple.com/kb/ht5085|bet=iTunes in the Cloud and iTunes Match Availability.|arxivurl=https://web.archive.org/web/20141029095506/http://support.apple.com/kb/HT5085|arxivsáne=October 29, 2014|sáne=August 14, 2013|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=August 23, 2013}}</ref>.
=== iWork for iCloud ===
2013-jılǵı Apple [[Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyası|Dúnyajúzilik Baǵdarlamashılar Konferenciyası]] (WWDC) tiykarǵı bayanatı waqtında, iWork for iCloud sol jılı keyinirek shıǵatuǵın iWork qosımshalarınıń jańa versiyası menen bir waqıtta shıǵarılıwı járiyalandı. Appledıń iWork toplamın quraytuǵın iOS hám macOS ushın úsh qosımsha (Pages, Numbers hám Keynote) veb-interfeyste qoljetimli etiledi (sáykesinshe Pages for iCloud, Numbers for iCloud hám Keynote for iCloud dep ataladı) hám hár bir paydalanıwshınıń iCloud Apple ID kirisiw belgisi astındaǵı iCloud veb-saytı arqalı kiriwge boladı. Olar sonday-aq paydalanıwshınıń iOS hám macOS versiyaları menen de, eger olar bar bolsa, jáne ózleriniń iCloud [[Apple akkauntı|Apple IDleri]] arqalı sinxronlasadı.
Bul paydalanıwshıǵa vebte, qollap-quwatlanatuǵın brauzerlerdiń birin paydalanıp hújjetlerdi redaktorlawǵa hám jaratıwǵa múmkinshilik beredi: Safari, Chrome hám Microsoft Edge<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/iwork/|bet=IWork|arxivurl=https://web.archive.org/web/20070814024014/http://www.apple.com/iwork/|arxivsáne=August 14, 2007|qaralǵan sáne=June 14, 2021}}</ref>. Bul sonı da ańlatadı, [[Microsoft Windows]] paydalanıwshıları endi [[Paydalanıwshı interfeysi|veb-interfeys]] arqalı – burın tek Apple qurılmalarında ǵana bolǵan – usı jergilikli hújjet redaktorlaw qurallarına kiriw imkaniyatına iye boladı.
=== Photo Stream ===
Photo Stream – bul tiykarǵı iCloud xızmeti menen birge támiyinlengen xızmet bolıp, ol paydalanıwshılarǵa sońǵı 1,000 súwretti iCloud serverlerinde 30 kúnge shekem biypul saqlawǵa múmkinshilik berdi. Photo Stream iske qosılǵan qurılmada súwretke túsirilgende, ol avtomatik túrde iCloud serverlerine júklenedi. Sol jerden, ol paydalanıwshınıń qalǵan Photo Stream iske qosılǵan qurılmalarında kóriw hám saqlaw ushın qoljetimli boladı. Súwret 30 kúnnen keyin yamasa paydalanıwshınıń aǵımında 1,001-súwret bolǵanda serverden avtomatik túrde óshiriledi. Mac yamasa [[Microsoft Windows|Windows]] stol kompyuterine ornatılǵan Photo Stream barlıq súwretlerdi sol qurılmada turaqlı saqlaw opciyasın óz ishine aladı. Xızmet sonıń menen birge Apple TV menen de integraciyalanǵan, bul paydalanıwshılarǵa ózleriniń sońǵı súwretlerin HDTV ekranında sımsız kóriwge múmkinshilik berdi<ref name="IT PS 1">{{Web deregi|url=http://blog.infotrends.com/?p=4366#more-4366|bet=Apple's iCloud Connects People and their Photos|arxivurl=https://web.archive.org/web/20171213081921/http://blog.infotrends.com/?p=4366#more-4366|arxivsáne=December 13, 2017|sáne=June 8, 2011|baspaxana=InfoTrends InfoBlog|qaralǵan sáne=August 30, 2011}}</ref>. 2023-jıldıń may ayında Apple Photo Stream xızmetiniń toqtatılatuǵının járiyaladı, júklewler 26-iyunda óshirildi, al xızmet 26-iyulda tolıq toqtatıldı<ref>{{Web deregi|url=https://www.theverge.com/2023/5/30/23741976/apple-my-photo-stream-discontinued-july-2023|bet=Apple's original cloud photo sync service shuts down this summer|avtor=Porter|at=Jon|sáne=30 May 2023|jumıs=The Verge|qaralǵan sáne=4 June 2023}}</ref>.
=== iCloud Photos ===
iCloud Photos – bul [[IOS|iOS 8.1]] yamasa onnan keyingi hám OS X Yosemite (versiya 10.10) yamasa onnan keyingi versiyalardaǵı funkciya, qosımsha veb-qosımshaǵa kiriw imkaniyatı bar. Xızmet paydalanıwshınıń barlıq súwretlerin saqlap, olardıń dáslepki anıqlılıǵın hám metamaǵlıwmatların saqlaydı. Paydalanıwshılar ózleriniń iCloud Súwretlerine qollap-quwatlanatuǵın qurılmalarda, eger bar bolsa jańa Súwretler qosımshası arqalı yamasa iCloud.com saytındaǵı iCloud Photos veb-qosımshası arqalı kire aladı, bul hár bir qurılmanıń súwretlerdi saqlaw ushın paydalanıwı kerek bolǵan jergilikli saqlaw ornı kólemin sheklewge járdem beredi (ásirese kishirek saqlaw sıyımlılıǵı bar qurılmalar ushın), qurılmada tómenirek anıqlıqtaǵı versiyalardı saqlap, paydalanıwshıǵa ayırım/barlıq jergilikli túrde joqarıraq anıqlıqta saqlaw imkaniyatın beredi.
=== Saqlaw ===
2011-jılı engizilgennen berli, hár bir akkauntta [[IOS 5|iOS 5.x]] yamasa onnan keyingi versiyasın paydalanatuǵın iOS qurılması yamasa OS X Lion 10.7 yamasa onnan keyingi versiyasın paydalanatuǵın Mac iyesi ushın 5 GB biypul saqlaw ornı bar. Paydalanıwshılar ulıwma 50 GB, 200 GB yamasa 2 TB qosımsha saqlaw ornı ushın aylıq tólem tóley aladı. 2023-jıldıń sentyabr ayınan baslap, 6 TB hám 12 TB saqlaw opciyaları qosıldı<ref name="iCloud+ adds a 6TB and 12TB storage plan">{{Cite news|date=12 September 2023|title=iCloud+ adds a 6TB and 12TB storage plan|url=https://techcrunch.com/2023/09/12/icloud-adds-a-6tb-and-12tb-storage-plan/|access-date=13 September 2023}}</ref>. Saqlaw ornı kólemi hár bir iCloud [[Apple akkauntı|Apple ID]] ushın barlıq qurılmalar arasında bólinedi<ref name="iCloud Storage Pricing">{{Web deregi|url=http://support.apple.com/en-us/HT201238|bet=iCloud Storage Pricing|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203235/https://support.apple.com/en-us/HT201238|arxivsáne=January 17, 2023|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=December 15, 2015}}</ref>.
iCloudtıń bir neshe jergilikli funkciyaları hár bir paydalanıwshınıń iCloud saqlaw ornın paydalanadı, atap aytqanda, Rezerv kóshirme hám qayta tiklew hám de elektron pochta, Kontaktlar hám Kalendarlar. Mac-larda paydalanıwshılar sonday-aq kópshilik fayl túrlerin tek mashinada jergilikli saqlaw ornına, ózleriniń tańlaǵan iCloud papkalarına saqlay aladı. Photo Stream iCloud serverlerin paydalansa da, onı paydalanıw paydalanıwshınıń iCloud saqlaw ornınan alınbaydı. Bul sonday-aq iTunes Match muzıka kontenti ushın da durıs, hátte [[iTunes Store]]-da satılmaytuǵın hám iCloud saqlaw ornına júklenetuǵın muzıka ushın da, ol paydalanıwshınıń shegarasına qarsı esaplanbaydı. Basqa qosımshalar qosımsha saqlawdı paydalanıwshınıń iCloud saqlaw ornınan integraciyalawı múmkin.
Paydalanıwshınıń barlıq kontenti onıń iCloud saqlaw ornı kóleminiń bir bólimi retinde esaplanbaydı. Apple paydalanıwshınıń óz Apple ID akkauntı astında islegen hár bir satıp alıwın turaqlı túrde baqlap otıra aladı hám hár bir kontent bólegin paydalanıwshı menen baylanıstırıp, bul Apple serverlerinde hár bir Dúkan elementiniń tek bir nusqasın ǵana saqlaw kerek ekenin ańlatadı. iTunes Store (muzıka, muzıkalıq videolar, filmler, telekórsetiwler), [[Apple Books]] Store (kitaplar) yamasa [[App Store]] ([[iOS]] qosımshaları) dúkanlarınan satıp alınǵan zatlar ushın bul Apple iTunes in the Cloud dep ataytuǵın xızmetti paydalanadı, bul paydalanıwshıǵa avtomatik túrde yamasa qálegen bolsa qoldan, óziniń aldınǵı satıp alıwlarınıń hár qandayın Mac, JK yamasa iOS qurılmasına qayta júklep alıwǵa múmkinshilik beredi. Júklep alınǵan (yamasa aǵımlı, eger paydalanıwshı Internetke jalǵanǵan bolsa) iTunes Store kontentin usı barlıq qurılmalarda paydalanıwǵa boladı, biraq, Apple Books Store hám App Store kontenti Mac hám JK-lerge iOS qurılmalarına sinxronlastırıw ushın júklep alınıwı múmkin bolsa da, tek iOS hám Mac qurılmaları (hám olardıń tiyisli qosımshaları) kitaplardı oqıw ushın paydalanılıwı múmkin<ref name="iBooks iOS and Mac">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/ibooks/|bet=Apple - Buy and read books on your Mac or iOS device with iBooks.|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203739/https://www.apple.com/apple-books/|arxivsáne=January 17, 2023|qaralǵan sáne=July 21, 2014}}</ref>. Tap sonday, Mac App Storedan satıp alınǵan macOS qosımshaları da olar satıp alınǵan [[Apple akkauntı|Apple IDge]] baylanıslı hám sol Apple ID-di paydalanıp hár qanday Mac-qa júklep alınıwı múmkin. Sonday-aq, paydalanıwshı hár qanday jańa qurılmanı dizimnen ótkizgende, aldın satıp alınǵan barlıq Dúkan kontenti Dúkan serverlerinen yamasa Dúkan emes kontent iCloud serverlerinen júklep alınıwı múmkin<ref name="Apple open iCloud">{{Web deregi|url=https://www.theregister.co.uk/2011/06/06/icloud|bet=Apple opens iCloud to world+dog|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203746/https://www.theregister.com/2011/06/06/icloud|arxivsáne=January 17, 2023|avtor=Myslewski|at=Rik|sáne=June 6, 2011|jumıs=[[The Register]]|qaralǵan sáne=August 30, 2011}}</ref>.
Appledan satıp alınbaǵan dereklerden alınǵan audiokitaplar hám olardıń metamaǵlıwmat maydanları Apple Books qosımshaları ishinde qurılmalar (macOS yamasa iOS) arasında sinxronlanbaydı, sonday-aq Appledan satıp alınbaǵan kitaplardıń (elektron kitap yamasa PDF formatında) metamaǵlıwmatları da sinxronlanbaydı. Appledan satıp alınǵan kontent penen Appledan satıp alınbaǵan kontent arasında ayırım media túrleri boyınsha sinxronizaciya sáykessizligi ele de iCloud paydalanıwshıları ushın kúshinde qalmaqta.
=== iCloud Drive ===
iCloud Drive – bul iCloudtıń fayl xosting xızmeti bolıp, ol [[iOS 8]], OS X Yosemite (versiya 10.10) yamasa Windows 7 hám onnan keyingi versiyalarda isleytuǵın qurılmalar arasında fayllardı sinxronlaydı, sonıń menen birge iCloud.com arqalı onlayn [[Veb-qosımsha|veb-qosımshaǵa]] kiriw múmkinshiligin de beredi. Paydalanıwshılar iCloud Driveqa hár qanday túrdegi fayldı (sonıń ishinde súwretler, videolar, hújjetler, muzıka hám basqa qosımshalardıń maǵlıwmatları) saqlay aladı hám oǵan hár qanday Mac, iPad, iPhone, iPod Touch yamasa [[Microsoft Windows|Windows]] JK-inen kire aladı, bunda hár bir fayldıń maksimal ólshemi 50 GB bolıwı múmkin (burın bul 15 GB edi). Bul paydalanıwshılarǵa jumısın bir qurılmada baslap, basqa qurılmada dawam ettiriwge múmkinshilik beredi<ref name="Apple iCD info 1">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/ios/ios8/icloud-drive|bet=Apple - iOS 8 - iCloud Drive|arxivurl=https://web.archive.org/web/20140908013045/https://www.apple.com/ios/ios8/icloud-drive/|arxivsáne=September 8, 2014|sáne=June 2, 2014|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=June 15, 2014}}</ref>. Ádette, paydalanıwshılar burınǵıday 5 GB biypul saqlaw ornın aladı, biraq qoljetimli keńeytiletuǵın saqlaw jobalarınıń kólemi úlkeygen (házirgi dárejeler: 50 GB, 200 GB hám 2 TB) hám aldıńǵı [[MobileMe]] xızmetinde usınılǵan jıllıq tólem opciyalarınan aylıq jazılıw tólem opciyalarına ózgertilgen.
iOS 11-de iCloud Drive jańa Fayllar (Files) qosımshasına integraciyalandı, ol paydalanıwshılarǵa ózleriniń barlıq bultlı hám jergilikli qurılma ishindegi saqlaw orınlarına kiriw múmkinshiligin beredi, bul ǵárezsiz iCloud Drive qosımshasın almastırdı<ref name="imore files app 1">{{Cite news|url=https://www.imore.com/files-app|title=iOS 11's Files app FAQ: Everything you need to know!|work=iMore|access-date=June 26, 2017}}</ref><ref name="imore icloud files app 2">{{Cite news|url=https://www.imore.com/icloud-ios-11|title=iCloud in iOS 11 FAQ: Everything you need to know!|work=iMore|access-date=June 26, 2017}}</ref>.
Kompyuter ilimpazı Malkolm Xolldıń aytıwınsha, belgili bir fayl túrleri iCloud Drive-tan avtomatik túrde shıǵarıladı hám júklenbeydi. Bul shıǵarıwlarǵa Aperture hám Photos kitapxanaları kiredi<ref>{{Web deregi|url=https://apple.stackexchange.com/a/295929|bet=How to exclude a sub folder from iCloud drive in macOS Sierra?|avtor=Hall|at=Malcolm|sáne=August 21, 2017|til=en|jumıs=Ask Different|qaralǵan sáne=2023-02-19}}</ref>. Paydalanıwshılar sonday-aq fayl yamasa papkalardıń atınıń aqırına .nosync qosımshasın qosıw arqalı olardı qoldan shıǵara aladı<ref>{{Web deregi|url=https://www.macg.co/os-x/2018/11/astuce-empecher-un-fichier-ou-un-dossier-de-synchroniser-avec-icloud-104184|bet=Astuce : empêcher un fichier ou un dossier de synchroniser avec iCloud|avtor=Furno|at=Nicolas|sáne=November 5, 2018|til=fr|jumıs=MacGeneration|qaralǵan sáne=2023-02-19}}</ref>.
=== Messages on iCloud ===
Messages on iCloud – bul iOS 11.4 hám macOS High Sierra 10.13.5 versiyalarındaǵı funkciya bolıp, ol paydalanıwshınıń barlıq iMessage hám SMS tekstlerin bultta saqlaydı<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/in/icloud/|bet=iCloud|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203739/https://www.apple.com/in/icloud/|arxivsáne=January 17, 2023|til=en-IN|jumıs=Apple (India)|qaralǵan sáne=June 26, 2021}}</ref>.
=== Private Relay ===
==== Arxitektura ====
iCloud Private Relay paydalanıwshınıń tulǵasın onıń veb-trafiginen ajıratıw ushın kóp basqıshlı arxitekturanı paydalanıw arqalı Safari-de kóriw ushın paydalanıwshı qupıyalılıǵın jaqsılaydı, bul birde-bir tárep, sonıń ishinde Apple da, paydalanıwshınıń kim ekenin de, onıń neni kórip atırǵanın da kóre almaytuǵının támiyinleydi<ref name=":5">{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/102602|bet=About iCloud Private Relay|til=en|jumıs=Apple Support|qaralǵan sáne=2025-06-08}}</ref>.
Bul process eki bólek internet relayın óz ishine aladı:
# Kiriw Relayı (Apple): Paydalanıwshı bir veb-saytqa kirgende, onıń sorawı qurılmada shifrlanadı. Trafik birinshi bolıp Apple tárepinen basqarılatuǵın relayǵa jiberiledi. Bul relay paydalanıwshınıń IP adresin kóre aladı, biraq DNS sorawı shifrlanǵanlıqtan, olardıń qaysı veb-saytqa kirip atırǵanın kóre almaydı.
# Shıǵıw Relayı (Úshinshi tárep): Appledıń relayınan soraw Cloudflare yamasa Fastly sıyaqlı úshinshi tárep kontent jetkeriw tarmaǵı tárepinen basqarılatuǵın ekinshi relayǵa ótkiziledi. Bul shıǵıw relayı baratuǵın veb-sayttı kóre aladı, biraq paydalanıwshınıń dáslepki IP adresin kóre almaydı. Ol sorawdı veb-saytqa jiberiwden aldın waqıtsha IP adresin belgileydi<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/icloud/docs/iCloud_Private_Relay_Overview_Dec2021.pdf|bet=iCloud Private Relay Overview: Learn how Private Relay protects users' privacy on the internet.|sáne=December 2021|jumıs=Apple|qaralǵan sáne=June 8, 2025}}</ref>.
Bul qos relaylı dizayn – bul Internet Inzhenerlik Máseleleri Toparı (IETF) tárepinen standartlastırılǵan Oblivious HTTP dep atalatuǵın qupıyalılıqtı saqlawshı protokoldıń ámeliy orınlanıwı. Protokol sorawlardı óz dereginen ajıratıw ushın dúzilgen, usılayınsha paydalanıwshınıń tulǵasın baratuǵın serverden hám sorawdıń mazmunın tarmaq dáldallarınan qorǵaydı.
==== Qoljetimlilik ====
Appledıń aytıwınsha, «normativlik sebepler» kompaniyaǵa Private Relay-dı Qıtay, Belarus, Rossiya, Kolumbiya, Egipet, Qazaqstan, Saudiya Arabstanı, Qubla Afrika, Túrkmenstan, Uganda hám Filippinde iske qosıwǵa tosqınlıq etedi<ref>{{Cite news|title=Apple's new 'private relay' feature will not be available in China|url=https://www.reuters.com/world/china/apples-new-private-relay-feature-will-not-be-available-china-2021-06-07/|access-date=2025-06-08|language=en}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.macworld.com/article/348965/icloud-plus-private-relay-safari-vpn-ip-address-encryption-privacy.html|bet=iCloud+ Private Relay explained: Don't call it a VPN|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211217120426/https://www.macworld.com/article/348965/icloud-plus-private-relay-safari-vpn-ip-address-encryption-privacy.html|arxivsáne=December 17, 2021|til=en-US|jumıs=Macworld|qaralǵan sáne=June 26, 2021}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2021/09/17/icloud-private-relay-disabled-russia/|bet=Apple Seemingly Adds Russia to List of Countries Where iCloud Private Relay Won't Be Available|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203740/https://www.macrumors.com/2021/09/17/icloud-private-relay-disabled-russia/|arxivsáne=January 17, 2023|sáne=September 17, 2021|til=en-US|jumıs=Macworld|qaralǵan sáne=January 31, 2022}}</ref>.
==== Wikipediaǵa tásiri ====
Dúnya júzindegi Wikipedia redaktorlarınıń 5% ke shekemgi bólegi Private Relay-dı paydalanıw sebepli unamsız tásirge ushırawı múmkin, sebebi Wikipedia bet vandalizmine qarsı gúresiw ushın IP adreslerdiń diapazonların bloklaydı<ref>{{Web deregi|url=https://meta.wikimedia.org/wiki/Apple_iCloud_Private_Relay|bet=Apple iCloud Private Relay - Meta|arxivurl=https://web.archive.org/web/20230117203740/https://meta.wikimedia.org/wiki/Apple_iCloud_Private_Relay|arxivsáne=January 17, 2023|til=en|jumıs=meta.wikimedia.org|qaralǵan sáne=February 26, 2022}}</ref>.
=== Elektron pochtamdı jasır ===
Hide My Email iCloud+ paydalanıwshıları ushın qoljetimli hám paydalanıwshılarǵa Mail hám Safari-de ózleriniń tiykarǵı elektron pochta adresine xabarlardı qayta jiberetuǵın waqıtsha Apple elektron pochta adreslerin jaratıwǵa múmkinshilik beredi<ref name="apple.com">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/ios/ios-15-preview/features/|bet=IOS 15 - Features|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210611044959/https://www.apple.com/ios/ios-15-preview/features/|arxivsáne=June 11, 2021|qaralǵan sáne=June 14, 2021}}</ref>.
=== Arnawlı elektron pochta domeni ===
Custom Email Domain, iCloud+ funkciyası, paydalanıwshılarǵa ózleriniń elektron pochta adresin arnawlı domen atı menen jekelestiriwge hám shańaraq aǵzaların ózleriniń iCloud Mail akkauntları menen sol domendi paydalanıwǵa shaqırıwǵa múmkinshilik beredi.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:IOS]]
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
lvf9bwdkvrf1iw64nvgmg899k2cfsr0
Franc II
0
25519
124960
124158
2025-07-06T18:01:10Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124960
wikitext
text/x-wiki
{{Mámleketlik isker infoqutısı
| qaraqalpaqsha atı = Franc II
| negizgi atı = {{lang-de|Franz II}}
| súwret = Kaiser Franz I von Österreich in Feldmarschallsuniform c1820.jpg
| súwret uzınlıǵı = 300px
| súwret túsindirmesi =
| qatarlıq sanı = 1
| lawazım = Avstriya imperatorı
| bayraq = Flag of the Habsburg Monarchy.svg{{!}}border
| bayraq2 = Genealogical arms House of Habsburg-Lorraine 1806.svg
| gerb =
| gerb2 =
| lawazımdaǵı atı = '''Franc I'''
| lawazımǵa kirisiw sánesi = [[1804|1804-jıl]] [[11-avgust]]
| lawazımnan ketiw sánesi = [[1835|1835-jıl]] [[2-mart]]
| premyer =
| prezident =
| spiker =
| senat baslıǵı =
| vice-prezident =
| gubernator =
| vice-gubernator =
| ministr =
| premyer-ministr =
| birinshi ministr =
| monarx =
| orınbasarı =
| kancler =
| parlament =
| senat baslıǵı =
| lider =
| hákim =
| hákim járdemshisi =
| húkimdar =
| húkimdar járdemshisi =
| járdemshisi =
| waqıtsha =
| qarsılas =
| aldınǵı isker = ''lawazım shólkemlestirildi''
| keyingi isker = [[Ferdinand I (Avstriya imperatorı)|Ferdinand I]]
| aldınǵısı =
| keyingisi =
| taj kiygiziw sánesi =
| 1belgiatı =
| 1tekstatı =
| 2belgiatı =
| 2tekstatı =
| 3belgiatı =
| 3tekstatı =
| 4belgiatı =
| 4tekstatı =
| 5belgiatı =
| 5tekstatı =
| qatarlıq sanı_2 =
| lawazım_2 = [[Muqaddes Rim imperiyası]] imperatorı
| bayraq_2 = Banner of the Holy Roman Emperor without haloes (1400-1806).svg
| bayraq2_2 = Holy Roman Empire Arms-double head.svg
| lawazımdaǵı atı_2 = '''Franc II'''
| lawazımǵa kirisiw sánesi_2 = [[1792|1792-jıl]] [[5-iyul]]
| lawazımnan ketiw sánesi_2 = [[1806|1806-jıl]] [[6-avgust]]
| premyer_2 =
| prezident_2 =
| vice-prezident_2 =
| gubernator_2 =
| vice-gubernator_2 =
| ministr_2 =
| premyer-ministr_2 =
| birinshi ministr_2 =
| monarx_2 =
| orınbasarı_2 =
| kancler_2 =
| parlament_2 =
| senat baslıǵı_2 =
| lider_2 =
| hákim_2 =
| hákim járdemshisi_2 =
| húkimdar_2 =
| húkimdar járdemshisi_2 =
| járdemshisi_2 =
| waqıtsha_2 =
| qarsılas_2 =
| aldınǵı isker_2 = [[Leopold II (Muqaddes Rim imperiyası imperatorı)|Leopold II]]
| keyingi isker_2 = ''lawazım biykar etildi''
| aldınǵısı_2 =
| keyingisi_2 =
| taj kiygiziw sánesi_2 =
| 1belgiatı_2 =
| 1tekstatı_2 =
| 2belgiatı_2 =
| 2tekstatı_2 =
| 3belgiatı_2 =
| 3tekstatı_2 =
| 4belgiatı_2 =
| 4tekstatı_2 =
| 5belgiatı_2 =
| 5tekstatı_2 =
| qatarlıq sanı_3 =
| lawazım_3 = Bogemiya, Vengriya, Xorvatiya, Slavoniya, Galiciya hám Lodomeriya patshası
| bayraq_3 = Coat of arms of the House of Luxembourg-Bohemia.svg
| bayraq2_3 = Insigne Hungaricum.svg
| lawazımdaǵı atı_3 = '''Franc I'''
| lawazımǵa kirisiw sánesi_3 = [[1792|1792-jıl]] [[5-iyul]]
| lawazımnan ketiw sánesi_3 = [[1835|1835-jıl]] [[2-mart]]
| premyer_3 =
| prezident_3 =
| vice-prezident_3 =
| gubernator_3 =
| vice-gubernator_3 =
| ministr_3 =
| premyer-ministr_3 =
| birinshi ministr_3 =
| monarx_3 =
| orınbasarı_3 =
| kancler_3 =
| parlament_3 =
| lider_3 =
| hákim_3 =
| hákim járdemshisi_3 =
| húkimdar_3 =
| húkimdar járdemshisi_3 =
| járdemshisi_3 =
| waqıtsha_3 =
| qarsılas_3 =
| aldınǵı isker_3 = [[Leopold II (Muqaddes Rim imperiyası imperatorı)|Leopold II]]
| keyingi isker_3 = [[Ferdinand I (Avstriya imperatorı)|Ferdinand I]]
| aldınǵısı_3 =
| keyingisi_3 =
| taj kiygiziw sánesi_3 =
| 1belgiatı_3 =
| 1tekstatı_3 =
| 2belgiatı_3 =
| 2tekstatı_3 =
| 3belgiatı_3 =
| 3tekstatı_3 =
| 4belgiatı_3 =
| 4tekstatı_3 =
| 5belgiatı_3 =
| 5tekstatı_3 =
| qatarlıq sanı_4 =
| lawazım_4 = [[Germaniya awqamı|Germaniya awqamınıń]] 1-shı prezidenti
| bayraq_4 = Flag of the German Confederation (war).svg{{!}}border
| bayraq2_4 = Wappen Deutscher Bund.svg
| lawazımdaǵı atı_4 =
| lawazımǵa kirisiw sánesi_4 = [[1815|1815-jıl]] [[8-iyun]]
| lawazımnan ketiw sánesi_4 = [[1835|1835-jıl]] [[2-mart]]
| premyer_4 =
| prezident_4 =
| vice-prezident_4 =
| gubernator_4 =
| vice-gubernator_4 =
| ministr_4 =
| premyer-ministr_4 =
| birinshi ministr_4 =
| monarx_4 =
| orınbasarı_4 =
| kancler_4 =
| parlament_4 =
| lider_4 =
| hákim_4 =
| hákim járdemshisi_4 =
| húkimdar_4 =
| húkimdar járdemshisi_4 =
| járdemshisi_4 =
| waqıtsha_4 =
| qarsılas_4 =
| aldınǵı isker_4 = ''lawazım shólkemlestirildi''<br>[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]] [[Reyn awqamı|Reyn awqamınıń]] protektorı sıpatında
| keyingi isker_4 = [[Ferdinand I (Avstriya imperatorı)|Ferdinand I]]
| aldınǵısı_4 =
| keyingisi_4 =
| taj kiygiziw sánesi_4 =
| 1belgiatı_4 =
| 1tekstatı_4 =
| 2belgiatı_4 =
| 2tekstatı_4 =
| 3belgiatı_4 =
| 3tekstatı_4 =
| 4belgiatı_4 =
| 4tekstatı_4 =
| 5belgiatı_4 =
| 5tekstatı_4 =
| qatarlıq sanı_5 =
| lawazım_5 =
| bayraq_5 =
| bayraq2_5 =
| lawazımdaǵı atı_5 =
| lawazımǵa kirisiw sánesi_5 =
| lawazımnan ketiw sánesi_5 =
| premyer_5 =
| prezident_5 =
| vice-prezident_5 =
| gubernator_5 =
| vice-gubernator_5 =
| ministr_5 =
| premyer-ministr_5 =
| birinshi ministr_5 =
| monarx_5 =
| orınbasarı_5 =
| kancler_5 =
| parlament_5 =
| lider_5 =
| hákim_5 =
| hákim járdemshisi_5 =
| húkimdar_5 =
| húkimdar járdemshisi_5 =
| járdemshisi_5 =
| waqıtsha_5 =
| qarsılas_5 =
| aldınǵı isker_5 =
| keyingi isker_5 =
| aldınǵısı_5 =
| keyingisi_5 =
| taj kiygiziw sánesi_5 =
| 1belgiatı_5 =
| 1tekstatı_5 =
| 2belgiatı_5 =
| 2tekstatı_5 =
| 3belgiatı_5 =
| 3tekstatı_5 =
| 4belgiatı_5 =
| 4tekstatı_5 =
| 5belgiatı_5 =
| 5tekstatı_5 =
| qatarlıq sanı_6 =
| lawazım_6 =
| bayraq_6 =
| bayraq2_6 =
| lawazımdaǵı atı_6 =
| lawazımǵa kirisiw sánesi_6 =
| lawazımnan ketiw sánesi_6 =
| premyer_6 =
| prezident_6 =
| vice-prezident_6 =
| gubernator_6 =
| vice-gubernator_6 =
| ministr_6 =
| premyer-ministr_6 =
| birinshi ministr_6 =
| monarx_6 =
| orınbasarı_6 =
| kancler_6 =
| parlament_6 =
| lider_6 =
| hákim_6 =
| hákim járdemshisi_6 =
| húkimdar_6 =
| húkimdar járdemshisi_6 =
| járdemshisi_6 =
| waqıtsha_6 =
| qarsılas_6 =
| aldınǵı isker_6 =
| keyingi isker_6 =
| aldınǵısı_6 =
| keyingisi_6 =
| taj kiygiziw sánesi_6 =
| 1belgiatı_6 =
| 1tekstatı_6 =
| 2belgiatı_6 =
| 2tekstatı_6 =
| 3belgiatı_6 =
| 3tekstatı_6 =
| 4belgiatı_6 =
| 4tekstatı_6 =
| 5belgiatı_6 =
| 5tekstatı_6 =
| aytılıwı =
| tuwılǵan waqtındaǵı atı = Franc Iosif Karl
| tuwılǵan sánesi = [[1768|1768-jıl]] [[12-fevral]]
| tuwılǵan ornı = [[Florenciya]], Toskana
| qaytıs bolǵan sánesi = [[1835|1835-jıl]] [[2-mart]] (67 jasta)
| qaytıs bolǵan ornı = [[Vena]], [[Avstriya imperiyası]], [[Germaniya awqamı]]
| qaytıs bolıw sebebi =
| jerlengen ornı =
| dinastiyası = [[Fayl:Arms of the House of Habsburg-Lorraine - Tripartite.svg|21px]] [[Gabsburg-Lotaringiya úyi|Gabsburg-Lotaringiya dinastiyası]]
| puqaralıǵı =
| milleti =
| partiya =
| basqa partiya =
| boyı =
| ómirlik joldası = 1) [[Elizaveta Vyurtemberglı (1767—1790)|Elizaveta Vyurtemberglı]] (21.04.1767—18.02.1790)<br>2) [[Mariya Tereza Burbon-Neapollı]] (6.06.1772—13.04.1807)<br>3) [[Mariya Lyudovika Modenalı]] (14.12.1787—7.04.1816)<br>4) [[Karolina Avgusta Bavariyalı]] (8.02.1792—9.02.1873)
| balaları = ''1-shı nekeden:''<br>Lyudovika Elizaveta<br>''2-shı nekeden:''<br>[[Mariya-Luiza Avstriyalı|Mariya-Luiza]], [[Ferdinand I (Avstriya imperatorı)|Ferdinand I]], [[Mariya Leopoldina Avstriyalı|Mariya Leopoldina]], [[Klementina Avstriyalı|Mariya Klementina]], Mariya Karolina, Franc Karl, Mariya Anna
| ákesi = [[Leopold II (Muqaddes Rim imperiyası imperatorı)|Leopold II]]
| anası = [[Mariya-Luiza Ispaniyalı (imperator hayalı)|Mariya Luiza Ispaniyalı]]
| nekesiz zayıbı =
| qatnasıqları =
| tuwısqanları =
| jasaw ornı =
| dini =
| bilim alǵan jeri =
| qánigeligi =
| kásibi =
| belgili isleri =
| aylıǵı =
| kabinet =
| komitetler =
| portfolio =
| ilimiy ataǵı =
| ataǵı =
| maǵlıwmatı =
| sıylıqları =
| blanka1 =
| tekst1 =
| blanka2 =
| tekst2 =
| blanka3 =
| tekst3 =
| blanka4 =
| tekst4 =
| blanka5 =
| tekst5 =
| qolı = Francis_II_signature.jpg
| sayt =
| laqabı =
| tiyisliligi =
| armiya túri =
| xızmet etken jılları =
|áskeriy sıylıqları =
|áskeriy_blanka1 =
|áskeriy_tekst1 =
|áskeriy_blanka2 =
|áskeriy_tekst2 =
|áskeriy_blanka3 =
|áskeriy_tekst3 =
|áskeriy_blanka4 =
|áskeriy_tekst4 =
|áskeriy_blanka5 =
|áskeriy_tekst5 =
| modul =
| modul2 =
| modul3 =
| modul4 =
| modul5 =
| túsindirmeler =
| sáne =
| jıl =
| derek =
}}
'''Franc II''' ('''Franc Iosif Karl''', {{lang-de|Franz Joseph Karl}}; [[1768|1768-jıl]] [[12-fevral]], [[Florenciya]] — [[1835|1835-jıl]] [[2-mart]], [[Vena]]) — [[Muqaddes Rim imperiyası|Muqaddes Rim imperiyasınıń]] aqırǵı imperatorı, '''Franc I''' atı menen — Avstriyanıń birinshi imperatorı (1804-jldan), Bogemiya hám Vengriya patshası (1792-jildan), [[Gabsburg-Lotaringiya úyi|Gabsburg-Lotaringiya]] úyinen.
== Hákimiyatqa kelgenge shekem ==
Bolajaq imperator [[Leopold II (Muqaddes Rim imperiyası imperatorı)|Leopold II]] hám Ispaniya patshası [[Karl III (Ispaniya patshası)|Karl III]] nıń qızı [[Mariya-Luiza Ispaniyalı (imperator hayalı)|Mariya-Luiza Ispaniyalınıń]] balası.
Balalıǵın Florenciyada ótkergen, 1784-jıldan baslap Vena qalasında oqıw processine ózi basshılıq etken dayısı [[Iosif II]] sarayında tárbiyalanǵan. Onıń intizamlı rejimi Leopoldtıń keńpeyil Florenciya sarayına keskin qarama-qarsı edi. Biraq imperator onı uqıbı kem, júdá ójet jigit, ózimshil, ilimge onsha uqıbı joq, salqın esapqa súyenedi dep esapladı. Bul sıpatlardı Franctiń ustazları da tolıqtıradı: oqıw oǵan bárqulla ańsatqa túse bermeytuǵın edi. Jas ercgercog ózin-ózi ajıratıp tasladı, sebebi bul onı ózin-ózi támiyinlewge múmkinshilik berer edi, sebebi Iosif Franctiń «ózin-ózi basqara almaytuǵının, ózinshe pikirley almaytuǵının» sezdi. Solay bolsa da, Franc óz ájaǵasınan qorıqsa da, ogan júdá ırza edi.
1788-jılı Vyurtemberg malikası Elizaveta-Vilgelminaǵa úylendi.
Túrkler menen urısta jeke mártligin kórsetken; 1789-jılǵı atlanısta ol hátte bas komandir bolǵan, biraq atına ǵana; haqıyqatında oǵan feldmarshal Laudon basshılıq etken.
Iosif II qaytıs bolǵannan keyin (1790-jıl 20-fevral) atası Leopold Veneǵa kelgenge shekem (12-mart) Franc mámleket regenti edi; húkimet basında ele Kaunic turar edi. 1791-jılı ol [[Ullı francuz revolyuciyası|francuz revolyuciyasına]] qarsı háreketler rejesin islep shiqqan Pilnica húkimdarlar syezdinde qatnastı; bul jerde ol Prussiya taj shahzadası, keyinirek patsha [[Fridrix Vilgelm III]] menen jaqınnan baylanıstı. Óz omirindegi eń áhmiyetli waqıyalardıń barlıǵın kúndeliklerine tolıq jazıp baratuǵın ádeti bar edi.
== Revolyuciyalıq Franciyaǵa qarsı gúres hám Polshanıń bóliniwi ==
1792-jıl 1-martta [[Leopold II (Muqaddes Rim imperiyası imperatorı)|Leopold II]] nıń ólimi oni Avstriya taxtına shiǵardı; sonnan keyin ol imperator etip saylandı hám 14-iyul kúni Frankfurt-Mayn qalasında taj kiygizildi; usı saltanatlar waqtında Franc ápiwayılıq hám únemlewge bolǵan úlken muhabbatın ashtı. Zamanlaslarınıń gúwalıq beriwinshe, imperator mámleket ǵamxorlıǵınıń kópshilik bólegin óz ministrlerine júklegen. Nızam shıǵarıw menen shuǵıllanıwdıń ornına Franc óziniń kúndeligine jazıwlar kirgizer edi, ótip baratırǵan kúnniń hesh bir maydanın itibardan shette qaldırmar edi.
Sonday-aq, Leopold II 1792-jıl fevralda Franciyaǵa qarsı Prussiya menen awqamlaslıq shártnamasın dúzdi; aprelde Franc urıstı basladı hám Avstriya hám Muqaddes Rim imperiyasınıń monarxı sıpatında, hátteki Prussiya Franciya menen Bazelde óz aldına pitim dúzgennen keyin de (1795-jıl 5-aprel) qatańlıq penen urıs alıp bardı. 1794-jılı Franc hárekettegi armiyaǵa barıp, Kato hám Landreside eki jeńiske eristi. 1794-jıl iyun ayında Túrne janındaǵı tartıslı sawashtan keyin, Franc Venaǵa qaytıp keldi. General Bonaparttıń Italiyadaǵı jenisleri Francti da Campoformioda (1797-jıl 17-oktyabr) paydasız pitim dúziwge májbúr etti, bul pitim boyinsha Avstriya Qubla Niderlandiya hám Lombardiyadan ayırıldı, biraq Veneciya, Istriya hám Dalmaciyanı aldı.
Rech Pospolitanı úshinshi bólınıwı waqtında (1795-jıl) Avstriya Krakov hám Plica, Visla hám Bug aralıǵındaǵı Kishi Polshanıń bir bólegin, Podlyashya hám Mazoviyanıń bir bólegin, uliwma maydanı 47 mıń km², xalqı 1,2 mln adamdı iyeledi.
1799-jılı Franciyaǵa qarsı ekinshi koaliciyaǵa (Rossiya hám Angliya menen) qosıldı, biraq Marengo hám Gogelindendegi jeńilisler oni Avstriya ushin júdá awır bolǵan Lyunevil pitimine kelisiwge májbúr etti.
== Napoleonnıń dushpanı hám qáyin atası. Muqaddes Rim imperiyasınıń qulawı ==
[[Napoleon I Bonapart|Napoleon]] Franciyanı imperiya dep járiyalawǵa ashiq umtıla baslaǵanda, Franc ózin [[Avstriya imperiyası|Avstriya imperatori]] dep járiyaladı (1804-jıl 11-avgust). Sol waqıtta Avstriya Gabsburglar monarxiyasınıń yadrosı edi, german mámleketleri bolsa imperatordan ámelde ǵárezsiz edi.
1805-jılı ol Franciyaǵa qarsı Rossiya, Shveciya hám Angliyanıń Úshinshi koaliciyasına quwanısh penen qosıldı. Francuzlardıń Venaǵa jaqınlasıwı onı ol jerden dáslep Presburgqa, keyin Bryunǵa, keyin Olmyusdaǵ áskeriy lagerge qashıwǵa hám paytaxttı francuzlarǵa qaldırıwǵa májbúr etti. 23-sentyabrde francuzlar Venanı iyeledi, 29-sentyabrde bolsa Franc olar menen tınıshlıq kelisiwlerıne kiristi, biraq áskeriy háreketlerdi toqtatpadı. 1805-jıl 2-dekabrde úsh imperatordıń ataqlı Austerlic sawashı bolip ótti, bunda Napoleonnıń strategiyalıq pikirlerin túsiniwge uqıpsız bolǵan imperator Franc ta jeke qatnastı. 1805-jıl 26-dekabrde ol Presburg pitimin dúzdi, oǵan muwapıq ol Tirol hám Veneciyanı qurban etiwge májbúr boldi. 1806-jıl 6-avgustta ol Muqaddes Rim imperiyası tajınan waz keshti.
[[Kategoriya:Muqaddes Rim imperiyası imperatorları]]
[[Kategoriya:Avstriya imperatorları]]
[[Kategoriya:Vengriya patshaları]]
[[Kategoriya:Chexiya patshaları]]
[[Kategoriya:Rim patshaları]]
[[Kategoriya:Gabsburg-Lotaringlılar]]
[[Kategoriya:XVIII ásir Evropa húkimdarları]]
[[Kategoriya:XIX ásir Evropa húkimdarları]]
p4m64rmdvzn0yga0owlzlwpngm01wis
Italiya patshalıǵı (1805—1814)
0
25520
124986
123968
2025-07-07T01:45:02Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124986
wikitext
text/x-wiki
{{Tariyxıy mámleket infoqutısı
|atı = Italiya patshaliǵi
|negizgi atı = {{lang-it| Regno d'Italia}}<br>{{lang-fr|Royaume d'Italie}}
|jaǵdayı = Franciyanıń vassal patshaliǵi
|gimn =
|bayraq = Flag of the Napoleonic Kingdom of Italy (1805-1814).svg
|bayraq_túsindirmesi =
|gerb = Great Coat of Arms of the Kingdom of Italy (Napoleonic).svg
|gerb_túsindirmesi =
|karta = Kingdom of Italy (Napoleonic).svg
|ólshemi = 300px
|túsindirmesi =
<!-- |type_before = eger bul kórsetkish úlgide bar bolsa,
ol jaǵdayda derlik mınanı kórsetiw kerek: «Mámleket tiykarın salıwshılar»,
bolmasa onı óshiriń, avtomatikalıq túrde kórsetiledi: «Ótmishtegiler».-->
|p1 = Italiya respublikası (1802-1805)
|flag_p1 = Flag of the Italian Republic (1802).svg
|p2 =
|flag_p2 =
|p3 =
|flag_p3 =
|p4 =
|flag_p4 =
|shólkemlestirildi = [[1805|1805-jıl]] [[17-mart]]
|saplastırıldı = [[1814|1814-jıl]] [[11-aprel]]
<!-- |type_after = eger bul kórsetkish úlgide bar bolsa,
ol jaǵdayda derlik mınanı kórsetiw kerek: «Saplastırılǵannan keyingi mámleketler…»,
bolmasa onı óshiriń, avtomatikalıq túrde kórsetiledi: «Miyrasxorlar».-->
|s1 = Lombardo-Veneciya patshaliǵi
|flag_s1 = Flag of Austria.svg
|s2 = Moden gercogligi
|flag_s2 = Flag of the Duchy of Modena.svg
|s3 =
|flag_s3 =
|s4 =
|flag_s4 =
|uranı =
|paytaxtı = [[Milan]]
|qalaları =
|tili = [[Italyan tili|italyan]] hám [[Francuz tili|francuz]]
|valyutası = Napoleonnıń italyan lirası
|qosımsha_kórsetkish =
|kórsetkish_quramı =
|maydanı =
|xalqı =
|basqarıw_forması = [[dualistlik monarxiya]]
|dinastiya = [[Bonapartlar]]
|húkimdarlar_lawazımı = <center>[[Fayl:Coat of arms of the Kingdom of Italy (1805-1814), round shield version.svg|55px]]<br>Patsha</center>
|húkimdar1 = [[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|húkimdar1_jılı = [[1805|1805-jıl]] [[17-mart]] – [[1814|1814-jıl]] [[6-aprel]]
|húkimdarlar_lawazımı2 = <center>[[Vice-patsha]]</center>
|húkimdar2 = [[Ejen de Bogarne|Ejen Bogarne]]
|húkimdar2_jılı =
|húkimdarlar_lawazımı3 =
|húkimdar3 =
|húkimdar3_jılı =
|húkimdarlar_lawazımı4 =
|húkimdar4 =
|húkimdar4_jılı =
|húkimdarlar_lawazımı5 =
|húkimdar5 =
|húkimdar5_jılı =
|húkimdarlar_lawazımı6 =
|húkimdar6 =
|húkimdar6_jılı =
|dini =
|qosımsha_kórsetkish1 =
|kórsetkish_quramı1 =
|Basqısh1 =
|Sáne1 =
|Jıl1 =
|Basqısh2 =
|Sáne2 =
|Jıl2 =
|Basqısh3 =
|Sáne3 =
|Jıl3 =
|Basqısh4 =
|Sáne4 =
|Jıl4 =
|Basqısh5 =
|Sáne5 =
|Jıl5 =
|Basqısh6 =
|Sáne6 =
|Jıl6 =
|Basqısh7 =
|Sáne7 =
|Jıl7 =
|Basqısh8 =
|Sáne8 =
|Jıl8 =
|Basqısh9 =
|Sáne9 =
|Jıl9 =
|Basqısh10 =
|Sáne10 =
|Jı10 =
|Basqısh11 =
|Sáne11 =
|Jıl11 =
|qosımsha_kórsetkish2 =
|kórsetkish_quramı2 =
|shekem =
|sh1 =
|sh2 =
|sh3 =
|sh4 =
|sh5 =
|sh6 =
|sh7 =
|keyin =
|k1 =
|k2 =
|k3 =
|k4 =
|k5 =
|k6 =
|k7 =
|esletpe =
}}
'''Italiya patshalıǵı''' ({{lang-it| Regno d'Italia, Regno Italico}}; {{lang-fr|Royaume d'Italie}}) — [[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]] dáwirinde Arqa Italiyadaǵı mámleket (1805-jıl 17-mart — 1814-jıl 11-aprel).
Italiya patshaliǵi 1805-jıl 17-martta Napoleon I Bonapart basshılıǵındaǵı Italiya respublikasınan dúzilgen. Jana payda bolǵan Italiya patshaliǵinda Napoleon patsha ataǵın, oniń ógey balası [[Ejen de Bogarne|Evgeniy Bogarne]] bolsa patsha orınbasarı ataǵın aldı. 1805-jıl 26-mayda Milan soborında Napoleonǵa Lombardiyanıń temir tajı kiygizıldı<ref>{{kitap deregi|ссылка=http://worldcat.org/oclc/44979703|автор=Gregory, Desmond, 1916-|title=Napoleon's Italy|год=2001|издательство=Fairleigh Dickinson University Press|isbn=0-8386-3884-8, 978-0-8386-3884-2}}</ref>.
Patshaliq quramına Lombardiya, Veneciya, Moden gercogligi, Papa mámleketiniń bir bólimi (Ankona Rim yuridikciyasında qalıp, Franciya imperiyası tárepinen qosıp alındı), Sardiniya patshaliǵinıń bir bólimi hám Trentino-Alto-Adige kirdi. 1805-jıldan 1809-jılǵa shekem Italiya patshaliǵi quramına Istriya, Dalmaciya hám Kotor da kirgen. Bul aymaqlar 1809-jılı Illiriya wálayatları quramına kirgizilgen<ref>{{Kitap deregi|ссылка=https://books.google.ru/books?id=-Wq8wtDN23oC&redir_esc=y|автор=Desmond Gregory|title=Napoleon's Italy: Desmond Gregory|год=2001|издательство=Fairleigh Dickinson Univ Press|страниц=260|isbn=978-0-8386-3884-2|archivedate=2022-12-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20221218093453/https://books.google.ru/books?id=-Wq8wtDN23oC&redir_esc=y}}</ref>.
Tiykarında patshaliq Franciya imperiyasına boysındırıldı hám onın paydasına resurslar alıw, sonday-aq, koaliciyalıq urıslar waqtında Avstriya imperiyasına qarsı placdarm sıpatında paydalanıldı.
Napoleon I hákimiyattan waz keshkennen keyin Evgeniy Bogarne taxtqa ótiwge háreket etti, biraq Patshaliq Senatındaǵı oppoziciya hám Milandaǵı kóterilis (1814-jıl 20-aprel) onıń rejelerin buzdı. Evgeniy Milan qalasın basıp alǵan avstriyalılarǵa berilgen.
== Tariyxı ==
Birinshi Franciya imperiyası dúzilgennen keyin [[Napoleon I Bonapart|Napoleon]] Italiya respublikasın Patshalıq etip qayta dúzdi<ref>{{Cite web|url=http://www.dircost.unito.it/cs/docs/regnoitali.htm|title=Statuti Costituzionali del Regno d'Italia (1805 al 1810)|website=www.dircost.unito.it|access-date=2022-12-18|archive-date=2017-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170817051400/http://www.dircost.unito.it/cs/docs/regnoitali.htm|deadlink=no}}</ref>.
Paytaxtı Langobard patshalǵiniń burınǵı paytaxtı [[Milan]] edi. Napoleon bir waqıttıń ózinde Franciya imperatori hám Italiya patshası edi. Oniń ógey balası [[Ejen de Bogarne|Evgeniy Bogarne]] 1807-jılı patsha orınbasarı hám taxt miyrasxori boldi.
1812-jılǵı urısta Napoleonnıń jeńiliwi sebepli vice-patsha Bogarne Italiyanıı haqıyqıy húkimdarı edi hám 1813-1814-jıllardaǵı urıs dawamında Franciya menen jaqın baylanıslarǵa iye edi. Biraq 1814-jılǵı Parij pitimi hám Vena kongressinde urıstan aldınǵı shegaralardıń qayta tikleniwi menen Italiya patshaliǵi saplastırıldı.
== Derekler ==
1shiqxgo36k9kv3i55f7fjis58gu2z5
124987
124986
2025-07-07T01:45:14Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124987
wikitext
text/x-wiki
{{Tariyxıy mámleket infoqutısı
|atı = Italiya patshalıǵı
|negizgi atı = {{lang-it| Regno d'Italia}}<br>{{lang-fr|Royaume d'Italie}}
|jaǵdayı = Franciyanıń vassal patshaliǵi
|gimn =
|bayraq = Flag of the Napoleonic Kingdom of Italy (1805-1814).svg
|bayraq_túsindirmesi =
|gerb = Great Coat of Arms of the Kingdom of Italy (Napoleonic).svg
|gerb_túsindirmesi =
|karta = Kingdom of Italy (Napoleonic).svg
|ólshemi = 300px
|túsindirmesi =
<!-- |type_before = eger bul kórsetkish úlgide bar bolsa,
ol jaǵdayda derlik mınanı kórsetiw kerek: «Mámleket tiykarın salıwshılar»,
bolmasa onı óshiriń, avtomatikalıq túrde kórsetiledi: «Ótmishtegiler».-->
|p1 = Italiya respublikası (1802-1805)
|flag_p1 = Flag of the Italian Republic (1802).svg
|p2 =
|flag_p2 =
|p3 =
|flag_p3 =
|p4 =
|flag_p4 =
|shólkemlestirildi = [[1805|1805-jıl]] [[17-mart]]
|saplastırıldı = [[1814|1814-jıl]] [[11-aprel]]
<!-- |type_after = eger bul kórsetkish úlgide bar bolsa,
ol jaǵdayda derlik mınanı kórsetiw kerek: «Saplastırılǵannan keyingi mámleketler…»,
bolmasa onı óshiriń, avtomatikalıq túrde kórsetiledi: «Miyrasxorlar».-->
|s1 = Lombardo-Veneciya patshaliǵi
|flag_s1 = Flag of Austria.svg
|s2 = Moden gercogligi
|flag_s2 = Flag of the Duchy of Modena.svg
|s3 =
|flag_s3 =
|s4 =
|flag_s4 =
|uranı =
|paytaxtı = [[Milan]]
|qalaları =
|tili = [[Italyan tili|italyan]] hám [[Francuz tili|francuz]]
|valyutası = Napoleonnıń italyan lirası
|qosımsha_kórsetkish =
|kórsetkish_quramı =
|maydanı =
|xalqı =
|basqarıw_forması = [[dualistlik monarxiya]]
|dinastiya = [[Bonapartlar]]
|húkimdarlar_lawazımı = <center>[[Fayl:Coat of arms of the Kingdom of Italy (1805-1814), round shield version.svg|55px]]<br>Patsha</center>
|húkimdar1 = [[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|húkimdar1_jılı = [[1805|1805-jıl]] [[17-mart]] – [[1814|1814-jıl]] [[6-aprel]]
|húkimdarlar_lawazımı2 = <center>[[Vice-patsha]]</center>
|húkimdar2 = [[Ejen de Bogarne|Ejen Bogarne]]
|húkimdar2_jılı =
|húkimdarlar_lawazımı3 =
|húkimdar3 =
|húkimdar3_jılı =
|húkimdarlar_lawazımı4 =
|húkimdar4 =
|húkimdar4_jılı =
|húkimdarlar_lawazımı5 =
|húkimdar5 =
|húkimdar5_jılı =
|húkimdarlar_lawazımı6 =
|húkimdar6 =
|húkimdar6_jılı =
|dini =
|qosımsha_kórsetkish1 =
|kórsetkish_quramı1 =
|Basqısh1 =
|Sáne1 =
|Jıl1 =
|Basqısh2 =
|Sáne2 =
|Jıl2 =
|Basqısh3 =
|Sáne3 =
|Jıl3 =
|Basqısh4 =
|Sáne4 =
|Jıl4 =
|Basqısh5 =
|Sáne5 =
|Jıl5 =
|Basqısh6 =
|Sáne6 =
|Jıl6 =
|Basqısh7 =
|Sáne7 =
|Jıl7 =
|Basqısh8 =
|Sáne8 =
|Jıl8 =
|Basqısh9 =
|Sáne9 =
|Jıl9 =
|Basqısh10 =
|Sáne10 =
|Jı10 =
|Basqısh11 =
|Sáne11 =
|Jıl11 =
|qosımsha_kórsetkish2 =
|kórsetkish_quramı2 =
|shekem =
|sh1 =
|sh2 =
|sh3 =
|sh4 =
|sh5 =
|sh6 =
|sh7 =
|keyin =
|k1 =
|k2 =
|k3 =
|k4 =
|k5 =
|k6 =
|k7 =
|esletpe =
}}
'''Italiya patshalıǵı''' ({{lang-it| Regno d'Italia, Regno Italico}}; {{lang-fr|Royaume d'Italie}}) — [[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]] dáwirinde Arqa Italiyadaǵı mámleket (1805-jıl 17-mart — 1814-jıl 11-aprel).
Italiya patshaliǵi 1805-jıl 17-martta Napoleon I Bonapart basshılıǵındaǵı Italiya respublikasınan dúzilgen. Jana payda bolǵan Italiya patshaliǵinda Napoleon patsha ataǵın, oniń ógey balası [[Ejen de Bogarne|Evgeniy Bogarne]] bolsa patsha orınbasarı ataǵın aldı. 1805-jıl 26-mayda Milan soborında Napoleonǵa Lombardiyanıń temir tajı kiygizıldı<ref>{{kitap deregi|ссылка=http://worldcat.org/oclc/44979703|автор=Gregory, Desmond, 1916-|title=Napoleon's Italy|год=2001|издательство=Fairleigh Dickinson University Press|isbn=0-8386-3884-8, 978-0-8386-3884-2}}</ref>.
Patshaliq quramına Lombardiya, Veneciya, Moden gercogligi, Papa mámleketiniń bir bólimi (Ankona Rim yuridikciyasında qalıp, Franciya imperiyası tárepinen qosıp alındı), Sardiniya patshaliǵinıń bir bólimi hám Trentino-Alto-Adige kirdi. 1805-jıldan 1809-jılǵa shekem Italiya patshaliǵi quramına Istriya, Dalmaciya hám Kotor da kirgen. Bul aymaqlar 1809-jılı Illiriya wálayatları quramına kirgizilgen<ref>{{Kitap deregi|ссылка=https://books.google.ru/books?id=-Wq8wtDN23oC&redir_esc=y|автор=Desmond Gregory|title=Napoleon's Italy: Desmond Gregory|год=2001|издательство=Fairleigh Dickinson Univ Press|страниц=260|isbn=978-0-8386-3884-2|archivedate=2022-12-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20221218093453/https://books.google.ru/books?id=-Wq8wtDN23oC&redir_esc=y}}</ref>.
Tiykarında patshaliq Franciya imperiyasına boysındırıldı hám onın paydasına resurslar alıw, sonday-aq, koaliciyalıq urıslar waqtında Avstriya imperiyasına qarsı placdarm sıpatında paydalanıldı.
Napoleon I hákimiyattan waz keshkennen keyin Evgeniy Bogarne taxtqa ótiwge háreket etti, biraq Patshaliq Senatındaǵı oppoziciya hám Milandaǵı kóterilis (1814-jıl 20-aprel) onıń rejelerin buzdı. Evgeniy Milan qalasın basıp alǵan avstriyalılarǵa berilgen.
== Tariyxı ==
Birinshi Franciya imperiyası dúzilgennen keyin [[Napoleon I Bonapart|Napoleon]] Italiya respublikasın Patshalıq etip qayta dúzdi<ref>{{Cite web|url=http://www.dircost.unito.it/cs/docs/regnoitali.htm|title=Statuti Costituzionali del Regno d'Italia (1805 al 1810)|website=www.dircost.unito.it|access-date=2022-12-18|archive-date=2017-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170817051400/http://www.dircost.unito.it/cs/docs/regnoitali.htm|deadlink=no}}</ref>.
Paytaxtı Langobard patshalǵiniń burınǵı paytaxtı [[Milan]] edi. Napoleon bir waqıttıń ózinde Franciya imperatori hám Italiya patshası edi. Oniń ógey balası [[Ejen de Bogarne|Evgeniy Bogarne]] 1807-jılı patsha orınbasarı hám taxt miyrasxori boldi.
1812-jılǵı urısta Napoleonnıń jeńiliwi sebepli vice-patsha Bogarne Italiyanıı haqıyqıy húkimdarı edi hám 1813-1814-jıllardaǵı urıs dawamında Franciya menen jaqın baylanıslarǵa iye edi. Biraq 1814-jılǵı Parij pitimi hám Vena kongressinde urıstan aldınǵı shegaralardıń qayta tikleniwi menen Italiya patshaliǵi saplastırıldı.
== Derekler ==
0uxv42bjetri5zuemte9d4ky5fwuja4
124988
124987
2025-07-07T01:45:57Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124988
wikitext
text/x-wiki
{{Tariyxıy mámleket infoqutısı
|atı = Italiya patshalıǵı
|negizgi atı = {{lang-it| Regno d'Italia}}<br>{{lang-fr|Royaume d'Italie}}
|jaǵdayı = Franciyanıń vassal patshaliǵi
|gimn =
|bayraq = Flag of the Napoleonic Kingdom of Italy (1805-1814).svg
|bayraq_túsindirmesi =
|gerb = Great Coat of Arms of the Kingdom of Italy (Napoleonic).svg
|gerb_túsindirmesi =
|karta = Kingdom of Italy (Napoleonic).svg
|ólshemi = 300px
|túsindirmesi =
<!-- |type_before = eger bul kórsetkish úlgide bar bolsa,
ol jaǵdayda derlik mınanı kórsetiw kerek: «Mámleket tiykarın salıwshılar»,
bolmasa onı óshiriń, avtomatikalıq túrde kórsetiledi: «Ótmishtegiler».-->
|p1 = Italiya respublikası (1802-1805)
|flag_p1 = Flag of the Italian Republic (1802).svg
|p2 =
|flag_p2 =
|p3 =
|flag_p3 =
|p4 =
|flag_p4 =
|shólkemlestirildi = [[1805|1805-jıl]] [[17-mart]]
|saplastırıldı = [[1814|1814-jıl]] [[11-aprel]]
<!-- |type_after = eger bul kórsetkish úlgide bar bolsa,
ol jaǵdayda derlik mınanı kórsetiw kerek: «Saplastırılǵannan keyingi mámleketler…»,
bolmasa onı óshiriń, avtomatikalıq túrde kórsetiledi: «Miyrasxorlar».-->
|s1 = Lombardo-Veneciya patshaliǵi
|flag_s1 = Flag of Austria.svg
|s2 = Moden gercogligi
|flag_s2 = Flag of the Duchy of Modena.svg
|s3 =
|flag_s3 =
|s4 =
|flag_s4 =
|uranı =
|paytaxtı = [[Milan]]
|qalaları =
|tili = [[Italyan tili|italyan]] hám [[Francuz tili|francuz]]
|valyutası = Napoleonnıń italyan lirası
|qosımsha_kórsetkish =
|kórsetkish_quramı =
|maydanı =
|xalqı =
|basqarıw_forması = [[dualistlik monarxiya]]
|dinastiya = [[Bonapartlar]]
|húkimdarlar_lawazımı = <center>[[Fayl:Coat of arms of the Kingdom of Italy (1805-1814), round shield version.svg|55px]]<br>Patsha</center>
|húkimdar1 = [[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|húkimdar1_jılı = [[1805|1805-jıl]] [[17-mart]] – [[1814|1814-jıl]] [[6-aprel]]
|húkimdarlar_lawazımı2 = <center>[[Vice-patsha]]</center>
|húkimdar2 = [[Ejen de Bogarne|Ejen Bogarne]]
|húkimdar2_jılı =
|húkimdarlar_lawazımı3 =
|húkimdar3 =
|húkimdar3_jılı =
|húkimdarlar_lawazımı4 =
|húkimdar4 =
|húkimdar4_jılı =
|húkimdarlar_lawazımı5 =
|húkimdar5 =
|húkimdar5_jılı =
|húkimdarlar_lawazımı6 =
|húkimdar6 =
|húkimdar6_jılı =
|dini =
|qosımsha_kórsetkish1 =
|kórsetkish_quramı1 =
|Basqısh1 =
|Sáne1 =
|Jıl1 =
|Basqısh2 =
|Sáne2 =
|Jıl2 =
|Basqısh3 =
|Sáne3 =
|Jıl3 =
|Basqısh4 =
|Sáne4 =
|Jıl4 =
|Basqısh5 =
|Sáne5 =
|Jıl5 =
|Basqısh6 =
|Sáne6 =
|Jıl6 =
|Basqısh7 =
|Sáne7 =
|Jıl7 =
|Basqısh8 =
|Sáne8 =
|Jıl8 =
|Basqısh9 =
|Sáne9 =
|Jıl9 =
|Basqısh10 =
|Sáne10 =
|Jı10 =
|Basqısh11 =
|Sáne11 =
|Jıl11 =
|qosımsha_kórsetkish2 =
|kórsetkish_quramı2 =
|shekem =
|sh1 =
|sh2 =
|sh3 =
|sh4 =
|sh5 =
|sh6 =
|sh7 =
|keyin =
|k1 =
|k2 =
|k3 =
|k4 =
|k5 =
|k6 =
|k7 =
|esletpe =
}}
'''Italiya patshalıǵı''' ({{lang-it| Regno d'Italia, Regno Italico}}; {{lang-fr|Royaume d'Italie}}) — [[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]] dáwirinde Arqa Italiyadaǵı mámleket (1805-jıl 17-mart — 1814-jıl 11-aprel).
Italiya patshalıǵı 1805-jıl 17-martta Napoleon I Bonapart basshılıǵındaǵı Italiya respublikasınan dúzilgen. Jana payda bolǵan Italiya patshaliǵinda Napoleon patsha ataǵın, oniń ógey balası [[Ejen de Bogarne|Evgeniy Bogarne]] bolsa patsha orınbasarı ataǵın aldı. 1805-jıl 26-mayda Milan soborında Napoleonǵa Lombardiyanıń temir tajı kiygizıq ıldı<ref>{{kitap deregi|ссылка=http://worldcat.org/oclc/44979703|автор=Gregory, Desmond, 1916-|title=Napoleon's Italy|год=2001|издательство=Fairleigh Dickinson University Press|isbn=0-8386-3884-8, 978-0-8386-3884-2}}</ref>.
Patshaliq quramına Lombardiya, Veneciya, Moden gercogligi, Papa mámleketiniń bir bólimi (Ankona Rim yuridikciyasında qalıp, Franciya imperiyası tárepinen qosıp alındı), Sardiniya patshaliǵinıń bir bólimi hám Trentino-Alto-Adige kirdi. 1805-jıldan 1809-jılǵa shekem Italiya patshaliǵi quramına Istriya, Dalmaciya hám Kotor da kirgen. Bul aymaqlar 1809-jılı Illiriya wálayatları quramına kirgizilgen<ref>{{Kitap deregi|ссылка=https://books.google.ru/books?id=-Wq8wtDN23oC&redir_esc=y|автор=Desmond Gregory|title=Napoleon's Italy: Desmond Gregory|год=2001|издательство=Fairleigh Dickinson Univ Press|страниц=260|isbn=978-0-8386-3884-2|archivedate=2022-12-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20221218093453/https://books.google.ru/books?id=-Wq8wtDN23oC&redir_esc=y}}</ref>.
Tiykarında patshalıq Franciya imperiyasına boysındırıldı hám onın paydasına resurslar alıw, sonday-aq, koaliciyalıq urıslar waqtında Avstriya imperiyasına qarsı placdarm sıpatında paydalanıldı.
Napoleon I hákimiyattan waz keshkennen keyin Evgeniy Bogarne taxtqa ótiwge háreket etti, biraq Patshalıq Senatındaǵı oppoziciya hám Milandaǵı kóterilis (1814-jıl 20-aprel) onıń rejelerin buzdı. Evgeniy Milan qalasın basıp alǵan avstriyalılarǵa berilgen.
== Tariyxı ==
Birinshi Franciya imperiyası dúzilgennen keyin [[Napoleon I Bonapart|Napoleon]] Italiya respublikasın Patshalıq etip qayta dúzdi<ref>{{Cite web|url=http://www.dircost.unito.it/cs/docs/regnoitali.htm|title=Statuti Costituzionali del Regno d'Italia (1805 al 1810)|website=www.dircost.unito.it|access-date=2022-12-18|archive-date=2017-08-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20170817051400/http://www.dircost.unito.it/cs/docs/regnoitali.htm|deadlink=no}}</ref>.
Paytaxtı Langobard patshalǵiniń burınǵı paytaxtı [[Milan]] edi. Napoleon bir waqıttıń ózinde Franciya imperatori hám Italiya patshası edi. Oniń ógey balası [[Ejen de Bogarne|Evgeniy Bogarne]] 1807-jılı patsha orınbasarı hám taxt miyrasxori boldi.
1812-jılǵı urısta Napoleonnıń jeńiliwi sebepli vice-patsha Bogarne Italiyanıı haqıyqıy húkimdarı edi hám 1813-1814-jıllardaǵı urıs dawamında Franciya menen jaqın baylanıslarǵa iye edi. Biraq 1814-jılǵı Parij pitimi hám Vena kongressinde urıstan aldınǵı shegaralardıń qayta tikleniwi menen Italiya patshaliǵi saplastırıldı.
== Derekler ==
qvokhoj4ylda9kwsakkosvhhsyxqcgj
Napoleon urısları
0
25549
124849
124761
2025-07-06T15:30:43Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124849
wikitext
text/x-wiki
{{redaktorlanbaqta|paydalanıwshı=[[Paydalanıwshı:Srajatdin Usnatdinov|Srajatdin Usnatdinov]] ([[Paydalanıwshı talqılawı:Srajatdin Usnatdinov|talqılaw]])}}
{{Qurallı soqlıǵısıw infoqutısı
|soqlıǵısıw ataması = Napoleon urısları
|bólim =
|súwret = Napoleonic Wars.jpg
|súwret ataması = Saat strelkası boyınsha: Austerlic janındaǵı sawash; Fridlandiya sawashı; F.Goya gravyuralarınan biri «Urıs apatları»; Napoleon janıp atırǵan Moskvadan sheginedi; Rus áskerleri Parijge kirip keledi (1814); Vaterloo sawashı, Leypcig sawashı, Napoleon Esling sawashınan keyin qaytıs bolǵan Jann Lannǵa aza tutadı; Olxeyros qorǵanı; Napoleon Berlinge kirip baradı (1806);
|sáne = [[1803|1803-jıl]] [[18-may]] — [[1815|1815-jıl]] [[8-iyul]] (12 jıl, 1 ay hám 20 kún)
|orın = [[Evropa]], [[Atlantika okeanı]], [[Indiya okeanı]]
|sebep = Revolyuciyalıq urıslar dáwirindegi qarama-qarsılıqlardıń sheshilmegenligi, Napoleon Bonaparttıń hákimiyatqa keliwi hám onıń kelisimsiz sırtqı siyasatı
|nátiyje = Koaliciyanıń jeńisi<br>• [[Vena kongressı]]<br>(1814-1815)<br>• [[Parij tınıshlıq shártnaması (1815)|Parij tınıshlıq shártnaması]] (1815)
{{collapsible list|title={{center|Tolıǵıraq:}}|
''Franciya ushın:''
* Birinshi imperiyanıń qulawı hám Burbonlar restavraciyası (1814; 1815-1830-jıllar)
* Bonapartlar aldınǵı dinastiyalar paydasına barlıq taxtlardan ayırıldı, Napoleon súrgin etildi
* Franciya Ullı mámleket statusınan ayırılıp, 1792-jıl shegaralarına qaytarıldı hám kompensaciya tólewge májbúr etildi; 1818-jılǵa shekem Franciyanıń basıp alınıwı
''globallıq:''
* Evropadaǵı kóplegen mámleketlerde Napoleon kodeksi qabıl etilgen
* Xalıqaralıq qatnasıqlardıń Vena sisteması ornatıldı
* Muqaddes Rim imperiyasınıń tarqalıwı, Bavariya, Saksoniya, Toskana, Prussiya, Avstriya, Ispaniya, Genuya hám Veneciyanıń gárezsizligi
}}
|statusı =
|ózgerisler =
|qarsılas1 = [[Fayl:Flag of the United Kingdom (3-5).svg|21px]] [[Britaniya imperiyası]]<br>[[Fayl:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|21px]] [[Avstriya imperiyası]] <small>(1804-1805, 1809, 1813-1815)</small><br>[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Rossiya imperiyası]]<br>[[Fayl:Flag of Prussia (1892-1918).svg|21px]] [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] <small>(1806—1807, 1812—1815)</small><br>[[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]] <small> (1808—1815)</small><br>[[Fayl:Flag of Portugal (1707).svg|21px]] [[Portugaliya patshalıǵı|Portugaliya]] <small>(1807—1808, 1809, 1810—1811, 1813—1814)</small><br>[[Fayl:Naval Ensign of Sweden.svg|21px]] [[Shveciya]] <small>(1805—1810, 1812—1814)→</small>[[Fayl:Jack of Sweden and Norway (1844–1905).svg|21px]] [[Shveciya-Norvegiya uniyası]]<br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Naples.svg|21px]] [[Neapol patshalıǵı|Neapol]] <small>(1806, 1815)</small><br>[[Fayl:Bandiera del Regno di Sicilia 4.svg|21px]] [[Siciliya patshalıǵı|Siciliya]]<br>[[Fayl:Flag of Milan.svg|21px]] [[Milan gercoglıgı]]<br>[[Fayl:Flag of the Grand Duchy of Tuscany (1840).svg|21px]] [[Toskana ullı gercoglıgı]]<br>[[Fayl:Banner of the Holy Roman Emperor with haloes (1430-1806).svg|21px]] [[Muqaddes Rim imperiyası|MRI]] <small>(1792—1805)</small><br>[[Fayl:Flag of Most Serene Republic of Venice.svg|21px]] [[Veneciya respublikası]]<br>[[Sardoniya patshalıǵı]]<br>[[Fayl:Flag of Genoa.svg|21px]] [[Genuya]]<br>[[Fayl:Flag of the Papal States (1808-1870).svg|21px]] [[Papa wálayatı]]<br>[[Fayl:Flag of the Netherlands.svg|21px]] [[Niderlandiya patshalıǵı|Niderlandiya]] <small>(1815)</small>
|qarsılas2 = [[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya]]<br>[[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Ispaniya]] <small>(1796—1802, 1804—1808)</small><br>[[Fayl:Flag of Denmark.svg|21px]] [[Daniya-Norvegiya uniyası]]
----
[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Rossiya imperiyası]] <small>(1807—1812)</small><br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|21px]] [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] <small>(1807—1812)</small><br>[[Fayl:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|21px]] [[Avstriya imperiyası]] <small>(1809—1813)</small><br>[[Fayl:Naval Ensign of Sweden.svg|21px]] [[Shveciya]] <small>(1810—1812)</small>
----
[[Fayl:Flag of the United States (1795-1818).svg|21px]] [[AQSH]] <small>(1812—1815)</small>
|qarsılas3 =
|qarsılas4 =
|komandir1 = [[Fayl:Flag of the United Kingdom (3-5).svg|21px]] [[Georg III]]<br>[[Fayl:Flag of the United Kingdom (3-5).svg|21px]] [[Artur Uelsli Vellington]]<br>[[Fayl:Flag of the United Kingdom (3-5).svg|21px]] [[Goracio Nelson]]<br>[[Fayl:Flag of the United Kingdom (3-5).svg|21px]] [[Tomas Pikton]]<br>[[Fayl:Flag of the United Kingdom (3-5).svg|21px]] [[Jon Mur]]<br>[[Fayl:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|21px]] [[Franc II]]<br>[[Fayl:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|21px]] [[Karl Teshenlı|Ercgercog Karl]]<br>[[Fayl:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|21px]] [[Karl Filipp cu Shvarcenberg]]<br>[[Fayl:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|21px]] [[Karl Mak]]<br>[[Fayl:Russian Imperial Standart 1730.png|21px]] [[Pavel I]]<br>[[Fayl:Russian Imperial Standart 1730.png|21px]] [[Aleksandr I]]<br>[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Mixail Kutuzov]]<br>[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Mixail Bogdanovich Barklay-de-Tolli]]<br>[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Pyotr Bagratyon]]<br>[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Pyotr Vitgenshteyn]]<br>[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Levin Avgust von Bennigsen]]<br>[[Fayl:Naval Ensign of Sweden.svg|21px]] [[Gustav IV Adolf]]<br>[[Fayl:Naval Ensign of Sweden.svg|21px]][[Fayl:Jack of Sweden and Norway (1844–1905).svg|21px]] [[Karl XIII]]<br>[[Fayl:Naval Ensign of Sweden.svg|21px]][[Fayl:Jack of Sweden and Norway (1844–1905).svg|21px]] [[Karl XIV Yuxan]]<br>[[Fayl:Flag of Portugal (1707).svg|21px]] [[Juan VI]]<br>[[Fayl:Flag of Portugal (1707).svg|21px]] [[Uilyam Karr Beresford]]<br>[[Fayl:Bandiera del Regno di Sicilia 4.svg|21px]][[Fayl:Flag of the Kingdom of Naples.svg|21px]] [[Ferdinand I (Eki Siciliya patshası)|Ferdinand I]]<br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|21px]] [[Fridrix Vilgelm III]]<br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|21px]] [[Gebxard Leberext Blyuxer]]<br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|21px]] [[Karl Vilgelm Ferdinand Braunshveyglı]]<br>[[Fridrix Lyudvig Gogenloe-Ingelfingen|Fridrix Lyudvig Gogenloe]]<br>[[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Ferdinand VII]]<br>[[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Fransisko Xavyer Kastanyos]]<br>[[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Migel Rikardo de Alava]]<br>[[Fayl:Royal Standard of the King of France.svg|21px]] [[Lyudovik XVIII]]<br>[[Fayl:Flag of the Netherlands.svg|21px]] [[Villem I]]<br>[[Fayl:Flag of the Netherlands.svg|21px]] [[Villem II|Shahzada Villem]]
|komandir2 = [[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Fayl:Flag of the Napoleonic Kingdom of Italy.svg|21px]] [[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Nikola Jan de Dyo Sult|Nikola Sult]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Lui Nikola Davu]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Andre Massena]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Mishel Ney]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Fayl:Flag of the Kingdom of Naples (1811).svg|21px]] [[Ioaxim Myurat]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Jan Lann]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Loran de Guvion Sen-Sir]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Pyer-Sharl de Vilnyov]]<br>[[Fayl:Statenvlag.svg|21px]] [[Lyudovik Bonapart]]<br>[[Fayl:Flag of the Napoleonic Kingdom of Italy.svg|21px]] [[Ejen de Bogarne]]<br>[[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Karl IV (Ispaniya patshası)|Karl IV]]<br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Naples (1811).svg|21px]] [[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Jozef Bonapart]]<br>[[Fayl:State flag of Saxony before 1815.svg|21px]] [[Fayl:Flag of Poland.svg|21px]] [[Fridrix Avgust I (Saksoniya patshası)|Fridrix Avgust III (I)]]<br>[[Fayl:Flag of Poland.svg|21px]] [[Yuzef Ponyatovskiy]]<br>[[Fayl:Flag of Bavaria (striped).svg|21px]] [[Maksimilian I (Bavariya patshası)|Maksimilian I]]<br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Westphalia.svg|21px]] [[Jerom Bonapart]]<br>[[Fayl:Flag of Württemberg before 1809.svg|21px]] [[Fridrix I (Vyurtemberg patshası)|Fridrix I]]<br>[[Fayl:Flag of Denmark.svg|21px]] [[Frederik VI]]
|komandir3 =
|komandir4 =
|kúshler1 =
|kúshler2 =
|kúshler3 =
|kúshler4 =
|shıǵınlar1 = 1 800 000 — 2 000 000
|shıǵınlar2 = 1 400 000 — 1 800 000
|shıǵınlar3 =
|shıǵınlar4 =
|ulıwma shıǵınlar =
|puqaralıq shıǵınlar =
|commons =
|eskertiw =
}}
'''Napoleon urısları''' ({{lang-fr|Guerres napoléoniennes}}) — [[Napoleon I Bonapart|Napoleon Bonapart]] [[Franciya|Franciyada]] [[Francuz konsulatı|birinshi konsul]] hám [[Francuzlar imperatorı|imperator]] sıpatında húkimdarlıq etken dáwirde Evropadaǵı túrli mámleketlerdıń Napoleon Bonapartqa qarsı bir qatar urısları. Olar [[Antifrancuz koaliciyalar|bes koaliciyalıq urıslar]] (1805-1815) hám eki óz aldına kelispewshilik — [[Pireney urısları|Pireney urısı]] (1808-1814) hám [[Franciya-Rossiya urısı|1812-jılǵı Rossiya kampaniyasınan]] ibarat edi. Keńirek mániste Napoleon urısları qatarına [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Ekinshi Italiya kampaniyasın]] da kirgiziw múmkin. [[Birinshi Italiya kampaniyası|Birinshi Italiya]] hám [[Mısır kampaniyası|Mısır urısların]] Napoleon urıslarına kirgiziw máselesi tartıslı. Derlik pútkil kontinental Evropanı qamtıp alǵan global urıs [[Ullı francuz revolyuciyası]] sebepli baslanǵan [[Francuz revolyuciyalıq urısları|Revolyuciyalıq urıslardıń]] (1792-1802) nizamlı dawamı boldı. Keminde 3 million adam Napoleon urısları qurbanı boldı.
Revolyuciyalıq urıslarda jeńiske erisken bolsa da, jas respublika hám Evropanıń eski feodallıq-monarxiyalıq mámleketleri ortasındaǵı qarama-qarsılıqlar sheshilmedi. Bularǵa Franciya gegemonligin hám óziniń avtoritar hákimiyatın bekkemlewdi gózlegen Bonaparttıń jeke maqsetleri qosıldı. 1804-jılı ol respublikanı biykarlaydı hám imperiya járiyalaydı, biraq bul qarama-qarsılıqlar óz áhmiyetin joǵaltpaydı.
Tap sol 1804-jılı Napaleon óziniń áyyemgi dushpanı bolǵan [[Napoleonnıń Angliyaǵa bastırıp kiriw rejesi|Angliyaǵa bastırıp kiriwge]] tayarlıq kóredi, biraq Ullı Britaniya pul subsidiyaları esesine [[Úshinshi koaliciya urısı|Franciya hám Avstriyaǵa qarsı jańa urısqa]] iytermeleydi. Basqınshılıq biykar etiledi, La-Mansh arqalı ótiw ushın toplanǵan áskerler kontinentte urıs júrgiziwge májbúr boladi. Usı waqıttan baslap Napoleon imperiyasın saplastırıw hám Franciya revolyuciyası waqtında awdarıp taslanǵan Burbonlar hákimiyatın tiklew maqsetinde 10 jıl dawam etken derlik úzliksiz áskeriy háreketler dáwiri baslanadı.
Soǵan qaramastan, 1805-1812-jılları Napoleon bir qatar tabıslı áskeriy atlanıslardı ámelge asırıp, koaliciyalarǵa qarsı sheberlik penen gúres alıp bardı hám Evropada ústemlikke eristi. Sonıń menen birge, Ispaniyada [[Pireneya urısları|jergilikli partizanlar hám Britaniya áskerlerine qarsı]] nemquraydılıq penen ótetuǵın, biraq Imperiya resursların azaytıwshı urıs baslanıp ketkeninde, ol jeńiliske ushıradı.
1812-jılı Napoleon [[Franciya-Rossiya urısı|Rossiyaǵa bastırıp kirip]], derlik barlıq Evropa mámleketleri kontingentlerinen yarım millionlıq armiya jıynadı, biraq jeńiliske ushiradı. [[Ullı armiya|Ullı armiyanıń]] derlik tolıq joq etiliwi 1805-1812-jıllardaǵı urıslarda jeńilgen Evropa mámleketlerınıń urısqa kiriwine alıp keldi. Olar [[Altınshı koaliciya urısı|altınshı koaliciyaǵa]] birlesti. Sheberlik penen qarsılıq kórsetkenine qaramastan ([[Napoleonnıń altı kúnlik urısı|Napoleonnıń altı kúnlik urısına]] qarań), Napoleon jeńiliske ushıradı, taxtınan waz keship, Elba atawına súrgin etiwge májbúr boladı.
1815-jılı Napoleon [[Júz kún|Franciya taxtın qaytıp alıwǵa háreket etti]], biraq [[Vaterloo sawashı|Vaterloo janındaǵı jeńilis]] [[Napoleonnıń ekinshi taxttan waz keshiwi|Napoleonnıń ekinshi márte taxttan waz keshiwine]] hám ekinshi mártebe súrgin etiliwine, endi ádewir uzaǵıraq bolgan [[Muqaddes Elena atawı|Muqaddes Elena atawına]] súrgin etiliwine alıp keldi hám ol jerde 1821-jılı qaytıs boldı.
== Tariyxı ==
Hákimiyatqa iye bolǵan Napoleon (1799-jılı) Franciyaǵa qarsı turǵan koaliciya onshelli bekkem bolmasa da, oni jekkelenip qalǵan halda kórdi. Francuz áskerleri [[Reyn]] artına shegindi; Italiyada burınǵı jenislerdiń barlıq nátiyjeleri joǵaltıldı; Cizalpin respublikası tarqalıp, Partenopiya respublikasında monarxiyalıq restavraciya júz berdi; Rim respublikası da quladı. Tek Shveycariyada ǵana francuzlardıń isleri jaqsıraq barar edi hám birlesken Avstriya-Rossiya armiyası ol jerden respublika armiyasın qısıp shıǵara almadı.
Awqamlaslar ortasında payda bolǵan kelispewshilikler [[Rossiya imperiyası|Rossiyanıń]] koaliciyadan shıǵıwına alıp keldi, hátte imperator [[Pavel I]] Franciyada «biyǵárezlik [[Francuz konsulatı|konsullıq]] penen almastırılǵannan» keyin Franciya menen jaqınlasa basladı hám Napoleon rus tutqınların pul tólemesten, qayta kiyingen hám qural-jaraqlı halda watanına jiberdi. Napoleon basqarıwdı qolına alıwı máttal, Angliya patshası hám Avstriya imperatorına ashıq xat jazıp, olardı urıstı toqtatıwǵa hám qan tógiwdi toqtatıwǵa shaqırdı; biraq olar Napoleonnan [[Burbonlar|Burbonlardı]] tiklewdi hám Franciyanı burınǵı shegaralarına qaytarıwdı talap etti.
Avstriyanıń kelispewshilikti tınısh jol menen sheshiwden bas tartıwı Napoleondı hújimge ótiwge májbúr etti. [[1800|1800-jıldıń]] báhárinde Franciya armiyası [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Italiyaǵa jáne bastırıp kirdi]], Sen-Bernar arqalı bastırıp kirgen armiyaǵa Birinshi konsul basshılıq etti. [[Marengo sawashı (1800)|Marengodaǵı jeńis]] (14-iyun) Avstriyanı ([[Alessandriya|Alessandriyada]]) pitim dúziwge májbúr etti hám [[Lombardiya|Lombardiyanı]] jáne Franciya ıqtıyarına berdi. [[Jan Viktor Moro|Moro]] basshılıǵındaǵı basqa bir francuz armiyası [[Shvabiya (gercoglik)|Shvabiya]] hám [[Bavariya kurfyurshiligi|Bavariyaǵa]] bastırıp kirdi hám [[Gogenlinden sawashı|Gogenlindengı]] (3-dekabr) jeńisinen keyin [[Vena|Venanıń]] ózine qáwip saldı. Avstriya 1801-jıl 9-fevralda [[Lyunevil pitimi|Lyunevilde pitim]] dúziwge májbúr boldı, bul pitim «Kampo-Formi» shártlerin tastıyıqladı. Reyn hám Ech Franciyanıń shegaraları dep tán alındı; Lombardiya Italiya respublikasına aylandı. Reyn dáryasınıń shep jaģasındaǵı jerlerden ayırılıp qalǵan imperiya ámeldarları sekulyarizaciyalanǵan shirkew iyelikleri hám saplastırılǵan imperiya qalaları esabınan sıylıq alıwı kerek edi. Lyunevil tınıshlıǵı Napoleonǵa Italiya hám Germaniyanıń kóp bólimlerine óz qálewi boyinsha iyelik etiw imkaniyatın jarattı. Napoleon Italiya respublikasınıń [[Lyon|Lyonda]] shaqırılǵan wákilleri tárepinen saylanıwına baylanıslı, júdá keń hákimiyat penen, taza dekorativ konstituciya tiykarında usı respublikanıń prezidenti boldı hám úlken armiyaǵa basshılıq etiw huqıqına iye boldı. Modena gercogı óziniń jer-múlklerine iyelik etti; Toskana ullı gercogı óziniń Italiya jer-múlklerinen bas tarttı hám Toskana Etruriya patshalıǵı ataǵı menen Parma gercogıne berildi.
Germaniyada «Imperiya delegaciyasınıń juwmaqlawshı qararı» dep atalıwshı 1803-jıl 28-fevralda nemec episkoplıqları, abbatlıqları hám erkin qalaları arasında ótkerilgen sawdadan keyin jer iyeliklerin jańadan bólistiriw ámelge asırıldı. Bunda birinshi konsul basshilıq etti, ásirese, Franciya menen jaqın awqam dúzgen Bavariya kóp jeniske eristi. Baden margrafınıń múlkleri kóbeytildi, ol bir waqıttıń ózinde kurfyurst dárejesine kóterildi. Vyurtemberg, Gessen-Kassel, Gessen-Darmshtadt, Nassau, Gannover hám basqa knyazlıqlar ózleriniń burınǵı iyeliklerine úlken ústemeler alıp, joǵaltqanı ushın sıylıqlandı. Diniy iyeliklerden tek bir ǵana, júdá qısqarǵan Maync arxiyepiskoplıǵı saqlanıp qalǵan; yarım júz imperiya qalalarınan tek ǵana altawı — Gamburg, Bremen, Lyubek, Frankfurt, Nyurnberg hám Augsburg ózlerinin aldınǵı ornın saqlap qalǵan.
Franciya menen nemec mámleketleri hám Rossiyadan tısqarı, Ispaniya hám Portugaliya, 1802-jılı bolsa Amiyen shártnaması boyinsha Angliya da jarastı. Biraq, bul aqırǵı tınıshlıq tez arada buzıldı.
== Napoleon urıslarınıń baslanıwı ==
Angliya 1803-jıldıń báhárinde tınıshlıq shártnamasın biykar etti hám Franciyaǵa urıs járiyaladı, bul arqalı Evropada qısqa waqıtqa ornalasqan tınıshlıqtı jáne buzıp jiberdi. 1803-jıl mayda Birinshi konsul inglis patshasına tiyisli Gannoverdi iyelew ushın Vezerge qaray francuz armiyasın háreketke keltirdi; iyunda jergilikli basqarıwdıń qorqaqlıǵı aqıbetinde francuz armiyası Elbaǵa shekem bolǵan pútkil mámleketti iyelep alıwı hám Gannover armiyası tarqatıp jiberiliwi haqqında Birinshi konsul menen shártnama dúziwge asıqqanı sebepli kurfyurshılıq Franciya qol astına ótti.
== Úshinshi koaliciya (1805) ==
{{tiykarǵı|Úshinshi koaliciya urısı}}
Napoleon imperator tajın qabıl etiwi aldınan Emgrisn gercogı qaytıs bolıwı, Italiya, Germaniya, Ispaniya hám Gollandiyada Franciya tásiriniń kúsheyiwi basqa mámleketlerdi de qattı qáweterge saldı. Italiya respublikası [[Italiya patshalıǵı (1805—1814)|patshalıqqa]] aylandırıldı hám 1805-jl martta Milanda temir taj kiygen Napoleon patsha dep járiyalandı. Ol Ispaniya menen júdá tıǵız awqam dúzdi, bul shártnama boyınsha tárepler bir-birine aqshalay, áskeriy basqınshılıq waqtında bolsa flot hám armiya menen járdem beriw minnetlemesin aldı. Gollandiyada Napoleon áste-aqırın óziniń tuwısqanlarınan biriniń paydasına monarxiyanı engiziwge tayarlıq kórdi
Angliya bas ministrı [[Uilyam Pitt-kishi|Uilyam Pitt]] Bulonda toplanǵan armiya menen Napoleon [[La-Mansh|La-Manshti]] kesip ótip, atawǵa hújim qılıwınan qorqıp, intriga hám kóndiriwler, sonday-aq, úlken muǵdardaǵı aqshalay qarjılar menen kontinentten júdá abıraylı awqamlaslardı óz tárepine tarttı. Angliyaga [[Rossiya imperiyası|Rossiya]], [[Avstriya imperiyası|Avstriya]], [[Shveciya]] hám [[Neapol patshalıǵı|Neapol]] qosıldı. Franciyaǵa qarsı kúshli koaliciya dúzip, Angliya óz awqamlaslarına aqshalay subsidiya tólew minnetlemesin aldı (hár 100 000 ásker ushın — 1 250 000 funt sterling).
[[Fayl:Trafalgar Crepin mg 0578.jpg|250px|left|thumb|Trafalgar sawashı]]
Jańa koaliciya [[Prussiya (patshalıq)|Prussiyanı]] da óz tárepine tartıwǵa háreket etti, biraq ol irlilip qaldı hám hár qıylı jaǵdaylar ushın qurallanıp, biytárep bolıp qalıwdı maqul kórdi; óziniń eki túrli minez-qulqı menen ol francuzlar imperatorınıń narazılıǵına ushıradı.
Awqamlaslar yarım millionnan aslam ásker Franciyaǵa tórt tárepten hújim etiwi rejesin dúzdi. Tiykarǵı soqqını general [[Mixail Kutuzov|Kutuzov]] basshılıǵındaǵı birlesken rus-avstriya armiyası beriwi kerek edi. Bul armiya qubla Germaniya jerlerinen ótip, Franciyanıń orayına bastırıp kiriwi kerek edi.
Napoleonnıń awhalı umitsiz sıyaqlı kórindi, onıń bunday [[ullı armiyası]] hám kerekli resursları joq edi. Biraq, Angliyaǵa bastırıp kiriw rejesin keyinge qaldırıp, Bonapart ózine tán kúsh-ǵayrat penen jańa kampaniya rejesin ámelge asırıwǵa kiristi. Bulondaǵı lager qısqa waqıt ishinde saplastırıldı hám ullı armiya shıǵıs shegaraǵa qaray qozǵaldı. Napoleon tárepinen ámelge asırılǵan ayrıqsha ilajlar nátiyjesinde La-Mansh boyında armiya bar ekenligi haqqında gáp-sózler hám jalǵan xabarlar tarqatıldı; sonday-aq, Bonapart gazetalardıń áskerler háreketi haqqındaǵı maǵlıwmatlardı basıp shıǵarıwdı qadaǵan etti hám mámleket shegaraların japtı. 1805-jıldıń 25-sentyabrinde armiya 28 kúnde 500 kilometrden aslam aralıqtı basıp ótip, Reyn shegarasına shıqtı. Strasburgta Napoleon dushpan áskerlerınıń háreketleri haqqında maǵliwmat alıp, Avstriya armiyasınıń avangardi Bavariyada húkimdar bolǵan [[Ulm]] qorǵanın iyelew ushın baslı kúshlerden ádewir uzaqlasıp, túsiniksiz túrde batısqa uzaqlasıp ketkenin kóredi. Qubla Germaniya knyazları tárepinen járdem kórsetiwge wáde berip, Napoleon kútilmegende óz áskerlerin Germaniyaǵa qaray háreket ettirdi, ol jerde áskerlerdiń bir bólimi neytral Prussiya iyelikleri arqalı ótti hám ol jerde Baden, Vyurtemberg, Bavariya, Gessen, Nassau hám basqalardıń járdemshi korpusları menen bekkemlendi. Bonapart ájayıp hám túskinlikke salıwshı manyovrdi ámelge asırıp, óz korpusları menen avstriyalılardı qorshap aldı. [[20-oktyabr]] kúni Ulm qalasında bekitip qoyılǵan hám Vena menen baylanısı kesilgen jetpis mıńlıq Avstriya armiyası [[Ulm sawashı|Ulm janındaǵı sawashtan]] keyin táslim boldı. Napoleonnıń bul úlken tabısı inglis flotınıń ispan-francuz flotı ústinen [[Trafalgar sawashı|Trafalgardaǵı belgili jeńisi]] ([[21-oktyabr]]) menen tamamlandı.
Bul waqıtta óziniń biytárepligi buzılǵanınan ashıwı kelgen Prussiya koaliciyaǵa qosıldı, biraq kesh boldı. 13-noyabrde francuzlar Vena qalasın iyelep, Avstriya hám Rossiya áskerlerin Moraviyaǵa qısıp kirgizdi hám ol jerde 2-dekabrde, Napoleon taxtqa otırǵanına bir jıl tolǵan kúni Austerlic qalası átirapında ataqlı «<nowiki/>[[Austerlic sawashı|úsh imperator sawashı]]<nowiki/>» bolip ótti. Francuzlardıń jeńisi tolıq boldı, Kutuzov basshılıǵındaǵı birlesken rus-avstriya armiyası Napoleon tárepinen qıyratıldı. Erteńine sawash nátiyjelerinen shokqa túsken imperator [[Franc II|Franc]] Bonapart ordasına keldi. Ol endi hesh qashan Franciya menen urısqa kirmewge wáde berip, Napoleonnan xorlıq penen kelisim soradı, jenimpaz bolsa keń peyillik penen kelisim berdi. Bul waqıtta imperator [[Aleksandr I|Aleksandr]] óziniń qıyratılǵan armiyası menen Avstriyadan Rossiya shegaralarına shekem masqara túrde sheginip baratır edi. Francuzlardıń jeńisi pútkil Evropanı lárzege saldı.
Bul waqıtta Angliyada koaliciyanıń jeńisin kútip, Evropadan kelgen xabarlardı asıǵıslıq penen kútti. Kóp ótpey Angliyaǵa awqamlas armiyanıń qıyratılǵanı haqqında ayanıshlı xabar keldi. Austerlicte jeńilgeninen xabar tapqan [[Uilyam Pitt-kishi|Uilyam Pitt]]: «Evropanıń bul kartasın jıynap taslań, ol bizge jáne 10 jıl kerek bolmaydı» degen boljawlı sózlerdi ayttı. Awqamlaslardıń jeńilgenligi haqqındaǵı xabar Ullı Britaniya bas ministrın jıynap, onıń denesine qorqınıshlı soqqı berdi, kóp uzamay koaliciyanıń bas qáwenderi Uilyam Pitt qaytıs boldı. Solay etip, Evropa mámleketlerınıń francuzlarǵa qarsı bolǵan úshinshi koaliciyası tamamlandı.
26-dekabr kúni Avstriya Franciya menen [[Presburg pitimi|Presburg pitimin]] dúzip, Gabsburglar monarxiyasın qubla-batıs Germaniya, Tirol hám Veneciya wálayatındaǵı jerlerinen ayırıp tasladı (birinshiler Baden hám Vyurtemberg arasında bólinip alındı, Tirol Bavariyaǵa, Veneciya wálayatı Italiya patshalıǵına qosıldı), [[Muqaddes Rim imperiyası|Muqaddes Rim imperiyasın]] pútkilley saplastırdı hám Neapol hám Gollandiya patshalıq tajların Napoleon ájaǵalarına berdi.
Austerlic jeńisi hám Presburg pitimi ortasında Napoleon ózine Prussiya patshası tárepinen jiberilgen wákil Gaugvicti Franciya tárepine ótkeriwge eristi, ol Austerlicten soń jeniske eriskenlerge óz húkimetiniń talapların qoyıwǵa júreksinbedi, hátte onın razılıǵısız da Napoleon menen Shyonbrunda shártnama dúzdi (15-dekabr). [[Prussiya]] Franciya menen awqamǵa kirdi, oǵan Reynnıń oń jaǵasındaǵı Klev gercogliginıń bir bólimin, Vezel qorǵanın berdi hám frankon knyazliklerinen waz keshti; sonıń menen birge, ol inglislerdi óz portlarına kirgizbewge minnetledi, bunıń ushın Gannoverdi basıp aldı. Prussiya patshası bul kelisimge razı boldı, biraq Gannoverdi iyelep atırıp, ulıwma pitim dúzilgenge shekem onı óz qorǵawı astında alatuǵının bildirdi. Bunday bayanat [[Fridrix Vilgelm III]] nıń koaliciyadan pútkilley ajıralmaw niyetin kórgen Napoleonnıń ashıwın keltirdi.
Bavariya patshalıqqa aylandı, jana patsha óz qızın Napoleonnıń ógey balası shahzada [[Ejen de Bogarne|Evgeniy Bogarnege]] berdi. Vyurtemberg te patshalıqqa aylandırıldı hám bir qansha waqıt ótkennen keyin Nyurnberg malikasına Napoleonnıń inisi Iyeronim úylendi. Ullı gercoglıqqa aylanǵan Baden de úlkeydi; ullı gercogtıń aqlıǵı imperator hayal Jozefinanıń jiyeni Stefaniya Bogarne menen nekeden ótti. Bavariya tárepinen berilgen Berg hám Prussiyadan satıp alınǵan Klyove qalalarınan Napoleon óziniń kúyewi Myurat ushın jana ullı gercoglik dúzdi. 1707-jıldan Prussiya patshası knyazlik etken Nevshatel marshal Bertyege berildi. Napoleonnıń dayısı kardinal Fesh Maync arxiyepiskopı, imperiya arxiyepiskolinıń koadyutri hám miyrasxorı dep járiyalandı. Avstriya Zalcburg arxiyepiskoplıǵın aldı, onıń ornına burınǵı Toskaniya ullı gercogı Vyursburgti aldı. Bul ózgerisler Bavariya, Vyurtemberg, Baden hám basqa mámleketlerde úlken ózgerisler hám ishki qatnasıqlarda — orta ásirlerdegi jer iyeleri lawazımlarınıń joq etiliwi, kóplegen dvoryanlıq jeńilliklerdiń biykar etiliwi, diyqanlardıń awhalınıń jeńillestiriliwi, diniy keńpeyilliktiń kúsheyiwi, ruwxanıylardıń hákimiyatınıń shekleniwi, kóplegen monastırlardıń joq etiliwi, hár qıylı administrativlik, sud, finanslıq, áskeriy hám bilimlendiriw reformaları, Napoleon kodeksiniń engiziliwi menen birge alıp barıldı.
1806-jıl 12-iyulde Napoleon hám kóplegen german húkimdarları (Bavariya, Vyurtemberg, Baden, Darmshtadt, Klyove-Berg, Nassau hám basqalar) ortasında shártnama dúzildi, oǵan muwapıq bul húkimdarlar óz ara Reyn awqamına kirdi, bul awqam Napoleon protektoratı astında hám ol ushin alpıs mıń ásker uslap turiw minnetlemesi menen ataldı. Awqamnıń dúziliwi jańa mediatizaciya, yaǵnıy mayda tikkeley (immediat) iyelik etiwshilerdiń iri húkimdarlardıń joqarı hákimiyatına boysınıwı menen birge alıp barıldı. 1806-1803-jıllarda sekulyarizaciya qanday tásir kórsetken bolsa, 1806-jıldaǵı mediatizaciya Germaniyada da sonday tásir kórsetti: Parij jáne hár qıylı qayır-saqawatlar tarqatıw orayına aylandı, bul jerde nemec knyazları ózleriniń mediatizaciyasınıń aldın alıw ushın, basqaları bolsa ózgelerdiń múlkleriniń paydasına mediatizaciya etiw ushın barlıq múmkin bolǵan qurallardı iske saldı.
Franciyaǵa Liguriya respublikası (Genuya) hám Etruriya patshalıǵı qosıp alındı. Pressburg pitimi dúzilgen kúnniń erteńine-aq Napoleon ápiwayı dekret penen «Neapolda Burbonlar dinastiyası patshalıq etiwdi toqtattı» dep járiyaladı, sebebi Neapol burınǵı shártnamaǵa qarama-qarsı túrde koaliciyaǵa qosıldı hám inglis-rus floti menen kelgen áskerlerdi túsiriwge ruqsat berdi. Franciya armiyasınıń Neapolǵa háreketi ol jerdegi saraydı Siciliyaǵa qashıwǵa májbúr etti hám Napoleon iyelegen Neapol patshalıǵın óziniń inisi Jozefke berdi. Benevent hám Pontekorvo Taleyran hám Bernadottqa ijara gercoglıgı sıpatında berildi. Burınǵı Veneciya iyeliklerinde de Napoleon gercog titulı menen birlestirilgen, úlken dáramat keltiretuǵın hám francuz ámeldarları hám marshallarına shaǵım etetuǵin ádewir sanlı lenlerdi shólkemlestirdi. Napoleonnıń qarındası Eliza (kúyewi Bachchiokki boyınsha) Lukka, keyin Massa hám Karraranı aldı, Etruriya patshalıǵı joq etilgennen keyin Toskana húkimdarı etip tayınlandı. Napoleon basqa bir qarındası [[Polina Bonapart|Paulina Borgezege]] de iyelik etiwdi tapsırdı. Italiya patshalıǵı, Lukka, Toskana hám Neapolda kóplegen francuz tártipleri engizildi. Gollandiyada Napoleonnıń inisi [[Lyudovik Bonapart|Lyudovik]] húkimdarlıq etip basladı.
== Tórtinshi koaliciya (1806-1807) ==
{{tiykarǵı|Tórtinshi koaliciya urısı}}
[[Fayl:Gros, Napoleon at Eylau.jpg|300px|left|thumb|A. J. Gro. «Preysish-Eylau sawash maydanında Napoleon»]]
Franciya barǵan sayın kúsheyip, Evropada kúshler teńsalmaqlıǵı buzilip bardı. Avstriya menen pitim dúzilgennen keyin Bonapart Rossiya hám Angliya menen pitim haqqında sóylesiwlerdi baslaydı. Biraq Napoleonnıń tınıshlıqqa umtılıwına qaramastan, sóylesiwler nátiyje bermedi hám boslıqqa túsip qaldı, sebebi Austerlictegi jeńilisten qorlanǵan úshinshi koaliciya qatnasıwshıları ózlerin utılǵanlar sıpatında kórsetiwdi qálemedi. Evropa monarxları Napoleonnıń triumfin hám Franciya respublikasınıń Evropada ústemligin kóre almadı, sol sebepli 1806-jıldıń gúzinde diplomatiyalıq jaǵday keskinlesti. Parijge Berlinnen qáweterli maǵlıwmatlar kele basladı. Prussiyada patriotlıq hám áskeriy kóterilis baslanıp, ol pútkil mámleketti qamtıdı; patsha, húkimet hám áskeriy basshılıqlar London hám Peterburg penen jáne jaqınlasıwǵa kiristi.
Rus imperatorı Aleksandr [[Austerlic sawashı|Austerlic]] ushın ósh alıwdı qáledi hám Prussiya urıs baslasa hár qanday járdem kórsetiwdi wáde etip, Prussiya patshasın urısqa hár tárepleme iytermeledi. Prussiya Gollandiyanıń jasırın qosılıwınan narazı edi. Aqırında, Berlinde Napoleon Angliya menen tınıshlıq sóylesiwleri júrgiziwge urınıp, Prussiya óz múlki sıpatında qarap kiyatırǵan Gannoverdi Angliyaǵa qaytarıp beriwge tayar ekenligin de bilip aldı. Biraq, Berlindegi qáweterli xabarlarǵa qaramastan, Napoleon jáne urıstı qálemey, sóylesiwlerdiń jaqsı nátiyjege alıp keliwine úmit etti. Biraq, 1806-jıl 15-sentyabrde Angliya, Rossiya hám Prussiya francuzlarǵa qarsı tórtinshi koaliciyanı dúzgennen keyin tınıshlıqqa bolǵan úmitler joq boldı. Angliya jáne koaliciyalardıń janlı kúshine qáwenderlik etti.
Prussiya patshası on kún ishinde Germaniya qublasın francuz áskerlerinen tazalawdı hám Reyn awqamın tarqatıp jiberiwdi talap etip, ultimatum beriwge qarar etti. Sonday-aq, Prussiya «Arqa awqam» dúziwge de kelisim berdi. Napoleon bul ultimatumdı biykarladı hám Franciyaǵa qaytıp kiyatırǵan armiya korpuslarınıń sheginiwin toqtatıwdı buyırdı.
[[Fayl:Napoleon friedland.jpg|200px|right|thumb|Oras Verne. «Napoleon I Fridland urıs maydanında» (1836)]]
Prussiyanıń mobilizaciyalıq kúshleri úlken bolip, 250 000 áskerge jettı. Biraq, 1806-jıldıń gúzinde prusslar tek 170 000 adamdı kórsete aldı, olar úsh armiyaǵa quralǵan edi. Napoleon qol astında 180 000 adam bar edi, sonıń ushın ol hújimge ótiwge qarar etti.
Birinshi sawashta-aq ([[Zaalfeld sawashı|Zaalfeldte]], 1806-jıl 10-oktyabrde) prusslar jeńiliske ushıradı, onnan keyin birneshe kún ótkennen keyin (14oktyabrde) bir waqıttıń ózinde eki sawashta — [[Yena hám Auershtedt sawashları|Yena hám Auershtedtte]] tolıq qıyratıladı. Auershtedt sawashında Prussiya armiyasınıń bas komandiri Braunshveyg gercogı qaytıs boldı. Prussiya patshası bul áhmiyetli waqıtta basshılıqtı óz qolina alıwǵa batına almadı. Bul jeńisler Elbaǵa shekem bolǵan pútkil Germaniyanı Napoleon hákimiyatına berdi. Prussiya patshası shıǵıs shegaralarǵa qaray qashtı hám ámelde sonnan keyin ullı Prussiya armiyası joq boldı. Yena jeńisinen eki hápte ótkennen keyin, Napoleon Berlinge kirip bardı (27-oktyabr) hám ol jerde [[kontinental blokada]] haqqında belgili Berlin dekretin shıǵardı. Kóp ótpey Shtetin, Kyustrin, Magdeburglar táslim boldı. Prussiya menen awqamlas bolǵan hám ózin biytáreplik penen qutqarıwdı oylaǵan Gessenlı kurfyurst óz iyeliginen qashıp ketiwge májbúr boldı. Meklenburg hám Oldenburg qalaları da francuzlar tárepinen iyelengen edi. Saksoniya kurfyurstı Fridrix Avgust patsha ataǵın alıp, basqa da sakson gercogları menen birge Reyn awqamına qosıldı (dekabr ayınıń birinshi yarımında). Prussiya sarayı uzaqlasıp ketken Kyonigsbergten [[Fridrix Vilgelm III|Fridrix-Vilgelm III]] Aleksandrdan járdemge keliwdi hám tezirek urısqa kiriwdi ótinish etti. Francuzlardıń Visladan ótiwine tosqınlıq etiw ushın Rossiya eki armiyanı járdemge jiberdi. Napoleon polyaklarǵa múrájat etip, olardı ǵárezsizlik ushınbgúreske shaqırdı. 1807-jılı 2-yanvarda Varshavaǵa irkinishsiz kirip bardı. 1806—1807-jıllardıń qısında Visla boyında bir qatar qatań sawashlar boldı; olardıń ishinde [[Preysish-Eylau sawashı|Preysish-Eylau janındaǵı sawash]] Napoleonǵa usı waqıtqa shekem onıń quralları menen birge alıp barıp júrgen ayqın tabıslardı bermedi. Francuzlar [[Gdansk|Dancigtı]] basıp alǵannan (1807-jıl 24-may) hám [[Fridland sawashı|Fridland]] janında ruslardıń jáne bir jeniliske ushiraǵanınan (14-iyun) keyin, francuzlar Kenigsbergti iyeleydi hám hátte rus shegarasına qáwip tuwdıradı; 7-9-iyul kúnleri [[Neman]] dáryası ortasındaǵı pavilonda Franciya hám Rossiya imperatorlarınıń ushırasıwı menen birge [[Tilzit pitimi]] bolip ótti.
Tilzit shártnaması shártlerine muwapıq, [[Prussiya]] óz múlklerinıń yarımınan ayırıldı. Rech Pospolitanıń ekinshi hám úshinshi bólimleri arqalı Prussiyaǵa tiyisli bolǵan Polsha jerlerinen [[Varshava gercoglıgı|Varshava Ullı gercoglıgı]] dúzildi. Rossiya menen dushpanlıqtı qálemegen Napoleon óziniń jaqsı niyeti sıpatında Belostok wálayatın Rossiyaǵa berdi. Prussiyadan [[Reyn]] hám [[Elba]] aralıǵındaǵı barlıq jerler tartıp alındı, Gessen, Braunshveyg hám qubla Gannover kurfyurshiligi menen birge Vestfal patshalıǵın dúzdi, onıń basshılıǵına Napoleonnıń inisi Ieronim qoyıldı, ol da Reyn awqamına qosıldı. Bunnan tısqarı, Prussiya úlken kontribuciya tólewi, aqırǵı tólemge shekem francuz garnizonların óz esabınan saqlap turiwi hám Franciya ushın paydalı bolǵan shártlerge (máselen, áskeriy jollar haqqında) ámel etiwi kerek edi. Bul urıstan keyin Napoleon Germaniyanıń tolıq húkimdarına aylandı. Kóplegen orınlarda revolyuciya hám Napoleonnıń shólkemlestiriwshilik xızmetiniń jemisi bolǵan francuz tártipleri engizilip, jergilikli húkimdarlardıń despotizmi hálsirey basladı. Tilzit pitiminen keyin Erfurt qalasın Napoleon Reyn awqamı áskerleri ushın toplanıw punkti sıpatında ózinde qaldırdı. Imperator Aleksandr I Franciyanıń batısta húkimdar bolıwına razı bolıp, shıǵısta da sonday húkimdarlıqtı qáledi. Eki imperatordıń Angliyaǵa qarsı awqamı dúzildi, onıń sawdasına Napoleon [[Kontinental blokada|kontinental sistema]] menen soqqı beriwge umtıldı. Eki mámleket usı waqıtqa shekem Angliya menen awızbirshilikte háreket etip kiyatırǵan Shveciya, Daniya hám Portugaliyadan kontinental sistemaǵa qosılıwdı talap etiwdi ózlerine minnetlemeler etip aldı. Buǵan Angliya óz flotına Franciya yamasa oǵan awqamlas mámleketler portlarınan shıqqan neytral kemelerdi basıp alıw haqqında buyrıqlar menen juwap berdi.
Shveciya francuzlarǵa qarsı koaliciyanıń eń qırsıq aǵzalarınan biri edi; burbonlar isine sadıq bolǵan shved patshası [[Gustav IV Adolf|Gustav IV]] hátte Bonaparttıń imperatorlıq titulın tán alıwdı da qálemedi. Awqamlaslar tárepinen taslap ketilgen Shveciya Tilzit pitiminen keyin Arqa Germaniyadaǵı óz iyeliklerin qorǵawǵa shaması kelmedi, olar francuzlar tárepinen basıp alındı. 1808-jılı bolsa [[Rossiya-Shveciya urısı|Rossiya Shveciyaǵa urıs]] járiyaladı hám Finlandiyanı basıp alıp, onıń aymaǵına bastırıp kirdi. Urıs dáwirinde Shveciya mámleketlik seymı taxtqa [[Karl XIII]] atı menen atası Gustav IV di, onıń ornına Bernadotti sayladı. Jańa patsha dáwirinde Shveciya kontinental sistemaǵa qosıldı.
Franciya da, Angliya da [[Daniya|Daniyanı]] óz tárepine tartıw ushın neytrallıqtı saqlawdı oyladı: barlıq másele [[Eressun|Zund]] arqalı anglichan kemelerınıń erkin ótiwine múmkinshilik beriliwinde edi. Angliya dushpannan ozıp ketiw maqsetinde Zundti kúsh penen iyelep aldı, [[Kopengagen|Kopengagendi]] bombaladı, Daniya floti hám áskeriy zapasların iyeledi. Bunnan keyin Daniya Angliya agressiyasınan qapa bolip, oǵan urıs járiyaladı hám kontinental blokadaǵa qosıldı.
[[Fayl:Escena de la Guerra del Francès.jpg|thumb|[[Pireneya urısları]]]]
[[1807|1807-jıl]] [[1796|1796-jıldan]] Franciya menen awqamlas bolǵan [[Ispaniya|Ispaniyanıń]] járdeminde Napoleon [[Lissabon]] húkimetinen kontinental sistemaǵa qosılıwdı talap etti. Lissabonda bul talaptı qabıl etpegenlikten, inglislerdi ózleriniń awqamlasları hám portugal xalqınıń ázeliy dosları dep esaplaǵan Napoleon húkimetke basım ótkeriw ushin [[Jan Andosh Jyuno|Jyuno]] basshılıǵında armiya korpusın jiberiwge qarar etti. Biraq, francuzlardıń jaqınlasıp kiyatırǵanınan xabar tapqan Portugaliya patsha sarayı hám patsha óz janına qáwip salıp, Braziliyaǵa qashtı. Tez arada Jyuno tınıshlıq penen Lissabondı iyeledi hám Parijden buyrıq kúte basladı. Sol waqitta Napoleon hám Ispaniya monarxı Portugaliyanı onıń koloniyaları menen bóliw haqqında shártnama dúzdi hám 1807-jıl 18-noyabrde «Monitor» «<nowiki/>[[Bragansa (dinastiya)|Bragans úyi]] húkimdarlıq etiwdi toqtattı» dep járiyaladı.
1807-jılǵa kelip Ispaniya Evropanıń ullı mámleketlerinen biri bolmay qaldı, onıń dańqı álle qashan joǵaldı, mámleket barlıq tarawlarda awır krizisti basınan ótkerdi. Mámlekette házirge shekem orta ásirlerdegi arxaikalıq nızamlar hám [[Ispaniya inkviziciyası|muqaddes inkviziciya]] islep turǵan. Taxtta hayalına ǵárezli bolǵan ázzi patsha bar edi, mámleketti bolsa onıń ashıǵı Manuel Godoy basqarǵan. Onıń Ispaniyanıń ishki islerine aralasıwı mámlekettegi awhaldı jáne de keskinlestirdi. Sonnan keyin Napoleon jaǵdaydı óz qolina alıwǵa qarar etti hám patsha shańaraǵın Franciyaǵa mirát etti. Patsha hám imperator Bayonnada ushırasıp, ol jerde [[Karl IV (Ispaniya patshası)|Karl IV]] [[Jozef Bonapart]] paydasına bas tartqanı haqqındaǵı hújjetke qol qoyadı. Bunnan keyin Franciya konstituciyası tiykarında birinshi Ispaniya konstituciyası bolǵan Bayon konstituciyası tastıyıqlandı. Solay etip, Napoleon Ispaniya taxtına óziniń úlken aǵası [[Jozef Bonapart|Jozefdi]] otırǵızıp, oǵan tiyisli [[Neapol patshalıǵı|Neapol patshalıǵın]] óziniń kúyewi [[Ioaxim Myurat|Myuratqa]] tapsırdı (1808).
1808-jıl fevralda francuz áskerlerı Rimdı basıp aldı, keyin ala Rim Papa wálayatı menen birge Franciyaǵa qosıp alındı.
1808-jıl 17-sentyabr — 14-oktyabrde [[Erfurt|Erfurtta]] Franciya hám Rossiya imperatorlarınıń [[Erfurt kongressı|belgili ushırasıwı]] bolip ótti, bul olardıń doslıǵınıń ayqın dáliyli bolip xızmet etiwi kerek edi. Erfurt syezdinde Reyn awqamı húkimdarları Napoleonǵa qullıq etti. Erfurtta Tilzit awqamı jáne bir márte bekkemlendi hám eki imperator óz ara kelisimsiz uliwma dushpanlar menen pitim dúzbewge minnetleme aldı. Bunnan tısqarı, kelisiwshi táreplerdin kelisim dúzilgen waqıtta óz qollarında bolatuǵın jerlerdi saqlap qalıwı tiykarında Angliyaǵa pitim usınısı menen múrájáát etiwge qarar etildi. Angliya bul usınıstı biykarladı hám Ispaniyada baslanıp ketken [[Pireneya urısları|kóterilisti]] qollap-quwatlay basladı, bul bolsa 1808-jıldıń qısında Napoleondı kóterilisshilerge qarsı jeke ózi júris júrgiziwge májbúr etti.
== Besinshi koaliciya (1808-1809) ==
{{tiykarǵı|Besinshi koaliciya urısı}}
[[Fayl:Europe map Napoleon 1811.svg|thumb|1811-jılı Napoleon imperiyası hám onıń satellitlerı]]
Usı waqıtta [[Avstriya]] xalıq hám partizanlar urısı bolıp atırǵan Ispaniyanıń úlgisi menen óz baxtın jana urısta sınap kóriwge qarar etti. Franciya hám Avstriya imperatorı armiyanı reformalap, Napoleon menen urıspaw haqqında bergen wádesin buzip, 1809-jıl aprelde jana urıs járiyaladı hám barlıq áskeriy kúshlerin Bavariya, Italiya hám Varshava Ullı gercoglıgıne qaray háreketke keltirdi. Biraq Napoleon waqıyalardıń bunday burılıwına tayar edi hám Reyn awqamı áskerlerınıń járdeminde hújimdi qaytarıp, may ayınıń ortalarında [[Vena|Venada]] boldı. [[Gabsburglar monarxiyası]], shaması, joq bolıwı kerek edi: vengerler ózlerinıń burınǵı gárezsizligin tiklewge hám jańa patsha saylawǵa shaqırılıp atır edi. Tez arada francuzlar Dunaydı kesip ótip, 5-6-iyul kúnleri [[Vagram sawashı|Vagramda]] ayqın jeńiske eristi, onnan keyin Vena yamasa [[Shenbrun pitimi|Shenbrun pitiminıń]] (14-oktyabr) dáslepkisi bolǵan [[Cnaym sawashı|Cnaym pitimi]] (12-iyul) dúzildi. Avstriya [[Zalcburg]] hám ayırım qońsı jerlerdi — Bavariya paydasına, batıs Galiciya hám shıǵıs [[Galiciya|Galiciyanıń]] bir bólimi menen [[Krakov]] paydasına — Varshava hám Rossiya Ullı gercoglıgı paydasına hám, aqırında, qubla-batıstaǵı jerlerdi (Karintiyanıń bir bólimi, Krayna, Triyest, Friul hám t.b.) Dalmaciya, Istriya hám Ragoza menen birgelikte Napoleon húkimdarlıǵı astında Illiriyanı payda etken. Sonıń menen birge, Vena húkimeti kontinental sistemaǵa ekinshi márte qosılıw minnetlemesin aldı. Bul urıs Tirolda xalıq kóterilisi menen belgilendi, ol Vena pitimi dúzilgennen keyin tınıshlandı hám Bavariya, Illiriya hám Italiya patshalıǵı ortasında bólinip alındı.
1809-jıl 16-mayda Shyonbrunda Napoleon papanıń dúnyalıq hákimiyatın biykar etiwshi pármanǵa qol qoydı: Shirkew wálayatı Franciyaǵa qosıp alındı, Rim imperiyanıń ekinshi qalası dep járiyalandı.
1810-jıl iyulde Napoleon kontinental sistemaǵa ázzi ámel etken óz inisi [[Lyudovik Bonapart|Lyudovikten]] narazı bolip, Gollandiyanı Franciyaǵa qosıp aldı; [[Gamburg]], [[Bremen]] hám [[Lyubek]], Oldenburg gercoglıgı hám Elba hám Reyn aralıǵındaǵı basqa jerler, Shveycariyanıń Vale kantoni hám Simplon arqalı taw jolı qosıp alındı.
== Birinshi imperiyanıń qúdireti ==
[[Fayl:Europe map 1812-14 in Rus.png|thumb|1812-1814-jıllarda Evropa kartası]]
Franciya imperiyası en úlken kólemge iye bolıp, vassal hám awqamlas mámleketler menen birgelikte pútkil batıs Evropanı óz ishine aldı. Onıń quramına Franciyadan basqa Belgiya, Gollandiya hám Germaniya arqasınıń [[Baltik teńizi|Baltik teńizine]] shekemgi [[Reyn]], [[Ems]], [[Vezer]] hám [[Elba (dárya)|Elba]] dáryalarınıń quyar jerleri kirgen, sonlıqtan Franciya shegarası [[Berlin|Berlinden]] tek eki júz shaqırım qashıqlıqta edi; onnan keyin [[Vezel|Vezelden]] [[Bazel|Bazelge]] shekemgi Reynniń shep jaǵası, házirgi Shveycariyanıń ayırım bólimleri, aqırında [[Pyemont]], [[Toskana]] hám [[Papa wálayatı]] kirgen. Arqa hám orta Italiyanıń bir bólegin Napoleon húkimdar bolǵan Italiya patshalıǵı, onnan arı Adriatika teńiziniń ekinshi tárepindegi Balkan yarım atawında Napoleon iyeligindegi Illiriya quraǵan.
Napoleon imperiyası arqadan da, qubladan da Shveycariya hám [[Reyn awqamı|Reyn awqamın]] óz ishine alıp, onıń orayında francuz imperatorına tiyisli [[Erfurt]] qalası jaylasqan edi. Reyn awqamı hám Illiriya menen shegaralas bolǵan kúshli qısqarǵan Prussiya hám Avstriya: birinshisi — shıǵısta, ekinshisi — arqada Napoleon protektoratı astında bolǵan hám Rossiyaǵa qarsı Franciya avanposti sıpatında kóterilgen [[Varshava gercoglıgı|Varshava Ullı gercoglıgıne]] iye edi. Aqırında, [[Neapol patshalıǵı|Neapolda]] Napoleonnıń kúyewi [[Ioaxim Myurat|Ioaxim I (Myurat)]], Ispaniyada onıń inisi [[Jozef Bonapart|Jozef]] húkimdarlıq etti. Daniya 1807-jıldan baslap Napoleon menen awqamda edi. Franciyanıń qarsılasları tek Angliya hám Rossiya bolıp qaldı, olardıń biri teńizde, ekinshisi qurǵaqlıqta edi. Óziniń flotı menen kúshli bolǵan Angliya Napoleonǵa qarsı gúresti dawam ettirdi.
Uliwma alǵanda, Napoleon siyasatı sanaat hám awıl xojalıǵı óndirisiniń ósiwine, baylıqtı saqlaw hám kóbeytiwge járdem berdi, biraq júdá kóp qarjılar áskeriy maqsetlerge sarplandı. 1804-jılı Franciyada «<nowiki/>[[Napoleon kodeksi|Puqaralıq kodeksi]]<nowiki/>» (nızamlar toplamı) qabıl etilip, ol úlken hám mayda múlklerdi hárqanday basqınshılıqlardan qorǵawdı názerde tutqan. Keyin ala ol barlıq Evropa mámleketleri nizam shiǵarıwshıları ushın úlgi bolip xizmet etti. Álbette, puqaralıq kodeksiniń jaratılıwı ulıwma Evropa kólemindegi waqıya boldı hám Franciya nızamshılıǵınıń keń tarqalıwına sebep boldı. Birewler onı «házirgi civilizaciyalı dúnyanıń kodeksi» dep ataydı, Franciya «óziniń puqaralıq kodeksi menen jámiyetlik dúzimniń eń jaqsı formasın ornatqan» dep esaplaydı. Franciya usınday jollar menen urıs waqtında tógilgen qan ushın insaniyattı sıylıqladı hám házirgi áwladqa tiygizilgen jawızlıqlardı keleshek áwladlar ushın támiyinlegen úlken jaqsılıqları menen bir qansha qapladı. Sol waqıtta Napoleon húkimdarlıǵı Evropada revolyuciya isledi hám usı mániste Napoleon [[Ullı francuz revolyuciyası|Ullı francuz revolyuciyasınıń]] tiykarǵı ideyalıq dawamshısı edi.
== Britaniyalılardıń Franciya koloniyaların basıp alıwı ==
1802-jıl 17-oktyabrde-aq Britaniya húkimeti Vest-Indiyaǵa, Gollandiya Gvianası hám Jaqsı úmit burınına burınǵı urısta olardan tartıp alınǵan koloniyalardı francuzlar hám Niderlandiyanıń Batava respublikasına tapsırmaw haqqında buyrıq jiberdi. Bul buyrıq Jaqsı Úmit burınına jetip barǵan waqıtta ol niderlandlarǵa tapsırılǵan edi, biraq buyrıqtı alıp kelgen inglis kemesınıń komandiri hiylekerlik penen bekinislerdi qaytadan qolǵa kirgizdi.
1804-jıl mayda inglis eskadrası Gollandiya Gvianasın iyeledi.
1806-jılı yanvarda inglisler Jaqsı úmit burının pútkilley iyeledi. Keyin Ispaniyanıń Franciya menen awqamlasıwı nátiyjesinde inglisler Ispaniyanıń Rio-de-La-Plata patshalıǵına bastırıp kirip, Buenos-Ayresti basıp aldı, biraq bir neshe aydan keyin jergilikli xalıq tárepinen quwıp shıǵarıldı. Kelesi jılı olar jáne payda boldı, biraq jáne jeńildi hám boysınıwǵa májbúr boldı.
[[Kategoriya:Napoleon urısları|*]]
[[Kategoriya:Rossiya imperiyası urısları]]
[[Kategoriya:Evropa urısları]]
2yogay639dshqgxff3krkn6ugge5k3e
125032
124849
2025-07-07T09:15:40Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
125032
wikitext
text/x-wiki
{{redaktorlanbaqta|paydalanıwshı=[[Paydalanıwshı:Srajatdin Usnatdinov|Srajatdin Usnatdinov]] ([[Paydalanıwshı talqılawı:Srajatdin Usnatdinov|talqılaw]])}}
{{Qurallı soqlıǵısıw infoqutısı
|soqlıǵısıw ataması = Napoleon urısları
|bólim =
|súwret = Napoleonic Wars.jpg
|súwret ataması = Saat strelkası boyınsha: Austerlic janındaǵı sawash; Fridlandiya sawashı; F.Goya gravyuralarınan biri «Urıs apatları»; Napoleon janıp atırǵan Moskvadan sheginedi; Rus áskerleri Parijge kirip keledi (1814); Vaterloo sawashı, Leypcig sawashı, Napoleon Esling sawashınan keyin qaytıs bolǵan Jann Lannǵa aza tutadı; Olxeyros qorǵanı; Napoleon Berlinge kirip baradı (1806);
|sáne = [[1803|1803-jıl]] [[18-may]] — [[1815|1815-jıl]] [[8-iyul]] (12 jıl, 1 ay hám 20 kún)
|orın = [[Evropa]], [[Atlantika okeanı]], [[Hind okeanı]]
|sebep = Revolyuciyalıq urıslar dáwirindegi qarama-qarsılıqlardıń sheshilmegenligi, Napoleon Bonaparttıń hákimiyatqa keliwi hám onıń kelisimsiz sırtqı siyasatı
|nátiyje = Koaliciyanıń jeńisi<br>• [[Vena kongressı]]<br>(1814-1815)<br>• [[Parij tınıshlıq shártnaması (1815)|Parij tınıshlıq shártnaması]] (1815)
{{collapsible list|title={{center|Tolıǵıraq:}}|
''Franciya ushın:''
* Birinshi imperiyanıń qulawı hám Burbonlar restavraciyası (1814; 1815-1830-jıllar)
* Bonapartlar aldınǵı dinastiyalar paydasına barlıq taxtlardan ayırıldı, Napoleon súrgin etildi
* Franciya Ullı mámleket statusınan ayırılıp, 1792-jıl shegaralarına qaytarıldı hám kompensaciya tólewge májbúr etildi; 1818-jılǵa shekem Franciyanıń basıp alınıwı
''globallıq:''
* Evropadaǵı kóplegen mámleketlerde Napoleon kodeksi qabıl etilgen
* Xalıqaralıq qatnasıqlardıń Vena sisteması ornatıldı
* Muqaddes Rim imperiyasınıń tarqalıwı, Bavariya, Saksoniya, Toskana, Prussiya, Avstriya, Ispaniya, Genuya hám Veneciyanıń gárezsizligi
}}
|statusı =
|ózgerisler =
|qarsılas1 = [[Fayl:Flag of the United Kingdom (3-5).svg|21px]] [[Britaniya imperiyası]]<br>[[Fayl:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|21px]] [[Avstriya imperiyası]] <small>(1804-1805, 1809, 1813-1815)</small><br>[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Rossiya imperiyası]]<br>[[Fayl:Flag of Prussia (1892-1918).svg|21px]] [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] <small>(1806—1807, 1812—1815)</small><br>[[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]] <small> (1808—1815)</small><br>[[Fayl:Flag of Portugal (1707).svg|21px]] [[Portugaliya patshalıǵı|Portugaliya]] <small>(1807—1808, 1809, 1810—1811, 1813—1814)</small><br>[[Fayl:Naval Ensign of Sweden.svg|21px]] [[Shveciya]] <small>(1805—1810, 1812—1814)→</small>[[Fayl:Jack of Sweden and Norway (1844–1905).svg|21px]] [[Shveciya-Norvegiya uniyası]]<br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Naples.svg|21px]] [[Neapol patshalıǵı|Neapol]] <small>(1806, 1815)</small><br>[[Fayl:Bandiera del Regno di Sicilia 4.svg|21px]] [[Siciliya patshalıǵı|Siciliya]]<br>[[Fayl:Flag of Milan.svg|21px]] [[Milan gercoglıgı]]<br>[[Fayl:Flag of the Grand Duchy of Tuscany (1840).svg|21px]] [[Toskana ullı gercoglıgı]]<br>[[Fayl:Banner of the Holy Roman Emperor with haloes (1430-1806).svg|21px]] [[Muqaddes Rim imperiyası|MRI]] <small>(1792—1805)</small><br>[[Fayl:Flag of Most Serene Republic of Venice.svg|21px]] [[Veneciya respublikası]]<br>[[Sardoniya patshalıǵı]]<br>[[Fayl:Flag of Genoa.svg|21px]] [[Genuya]]<br>[[Fayl:Flag of the Papal States (1808-1870).svg|21px]] [[Papa wálayatı]]<br>[[Fayl:Flag of the Netherlands.svg|21px]] [[Niderlandiya patshalıǵı|Niderlandiya]] <small>(1815)</small>
|qarsılas2 = [[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya]]<br>[[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Ispaniya]] <small>(1796—1802, 1804—1808)</small><br>[[Fayl:Flag of Denmark.svg|21px]] [[Daniya-Norvegiya uniyası]]
----
[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Rossiya imperiyası]] <small>(1807—1812)</small><br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|21px]] [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] <small>(1807—1812)</small><br>[[Fayl:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|21px]] [[Avstriya imperiyası]] <small>(1809—1813)</small><br>[[Fayl:Naval Ensign of Sweden.svg|21px]] [[Shveciya]] <small>(1810—1812)</small>
----
[[Fayl:Flag of the United States (1795-1818).svg|21px]] [[AQSH]] <small>(1812—1815)</small>
|qarsılas3 =
|qarsılas4 =
|komandir1 = [[Fayl:Flag of the United Kingdom (3-5).svg|21px]] [[Georg III]]<br>[[Fayl:Flag of the United Kingdom (3-5).svg|21px]] [[Artur Uelsli Vellington]]<br>[[Fayl:Flag of the United Kingdom (3-5).svg|21px]] [[Goracio Nelson]]<br>[[Fayl:Flag of the United Kingdom (3-5).svg|21px]] [[Tomas Pikton]]<br>[[Fayl:Flag of the United Kingdom (3-5).svg|21px]] [[Jon Mur]]<br>[[Fayl:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|21px]] [[Franc II]]<br>[[Fayl:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|21px]] [[Karl Teshenlı|Ercgercog Karl]]<br>[[Fayl:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|21px]] [[Karl Filipp cu Shvarcenberg]]<br>[[Fayl:Flag of the Habsburg Monarchy.svg|21px]] [[Karl Mak]]<br>[[Fayl:Russian Imperial Standart 1730.png|21px]] [[Pavel I]]<br>[[Fayl:Russian Imperial Standart 1730.png|21px]] [[Aleksandr I]]<br>[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Mixail Kutuzov]]<br>[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Mixail Bogdanovich Barklay-de-Tolli]]<br>[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Pyotr Bagratyon]]<br>[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Pyotr Vitgenshteyn]]<br>[[Fayl:Flag of Russia.svg|21px]] [[Levin Avgust von Bennigsen]]<br>[[Fayl:Naval Ensign of Sweden.svg|21px]] [[Gustav IV Adolf]]<br>[[Fayl:Naval Ensign of Sweden.svg|21px]][[Fayl:Jack of Sweden and Norway (1844–1905).svg|21px]] [[Karl XIII]]<br>[[Fayl:Naval Ensign of Sweden.svg|21px]][[Fayl:Jack of Sweden and Norway (1844–1905).svg|21px]] [[Karl XIV Yuxan]]<br>[[Fayl:Flag of Portugal (1707).svg|21px]] [[Juan VI]]<br>[[Fayl:Flag of Portugal (1707).svg|21px]] [[Uilyam Karr Beresford]]<br>[[Fayl:Bandiera del Regno di Sicilia 4.svg|21px]][[Fayl:Flag of the Kingdom of Naples.svg|21px]] [[Ferdinand I (Eki Siciliya patshası)|Ferdinand I]]<br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|21px]] [[Fridrix Vilgelm III]]<br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|21px]] [[Gebxard Leberext Blyuxer]]<br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|21px]] [[Karl Vilgelm Ferdinand Braunshveyglı]]<br>[[Fridrix Lyudvig Gogenloe-Ingelfingen|Fridrix Lyudvig Gogenloe]]<br>[[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Ferdinand VII]]<br>[[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Fransisko Xavyer Kastanyos]]<br>[[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Migel Rikardo de Alava]]<br>[[Fayl:Royal Standard of the King of France.svg|21px]] [[Lyudovik XVIII]]<br>[[Fayl:Flag of the Netherlands.svg|21px]] [[Villem I]]<br>[[Fayl:Flag of the Netherlands.svg|21px]] [[Villem II|Shahzada Villem]]
|komandir2 = [[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Fayl:Flag of the Napoleonic Kingdom of Italy.svg|21px]] [[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Nikola Jan de Dyo Sult|Nikola Sult]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Lui Nikola Davu]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Andre Massena]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Mishel Ney]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Fayl:Flag of the Kingdom of Naples (1811).svg|21px]] [[Ioaxim Myurat]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Jan Lann]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Loran de Guvion Sen-Sir]]<br>[[Fayl:Flag of France.svg|21px]] [[Pyer-Sharl de Vilnyov]]<br>[[Fayl:Statenvlag.svg|21px]] [[Lyudovik Bonapart]]<br>[[Fayl:Flag of the Napoleonic Kingdom of Italy.svg|21px]] [[Ejen de Bogarne]]<br>[[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Karl IV (Ispaniya patshası)|Karl IV]]<br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Naples (1811).svg|21px]] [[Fayl:Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|21px]] [[Jozef Bonapart]]<br>[[Fayl:State flag of Saxony before 1815.svg|21px]] [[Fayl:Flag of Poland.svg|21px]] [[Fridrix Avgust I (Saksoniya patshası)|Fridrix Avgust III (I)]]<br>[[Fayl:Flag of Poland.svg|21px]] [[Yuzef Ponyatovskiy]]<br>[[Fayl:Flag of Bavaria (striped).svg|21px]] [[Maksimilian I (Bavariya patshası)|Maksimilian I]]<br>[[Fayl:Flag of the Kingdom of Westphalia.svg|21px]] [[Jerom Bonapart]]<br>[[Fayl:Flag of Württemberg before 1809.svg|21px]] [[Fridrix I (Vyurtemberg patshası)|Fridrix I]]<br>[[Fayl:Flag of Denmark.svg|21px]] [[Frederik VI]]
|komandir3 =
|komandir4 =
|kúshler1 =
|kúshler2 =
|kúshler3 =
|kúshler4 =
|shıǵınlar1 = 1 800 000 — 2 000 000
|shıǵınlar2 = 1 400 000 — 1 800 000
|shıǵınlar3 =
|shıǵınlar4 =
|ulıwma shıǵınlar =
|puqaralıq shıǵınlar =
|commons =
|eskertiw =
}}
'''Napoleon urısları''' ({{lang-fr|Guerres napoléoniennes}}) — [[Napoleon I Bonapart|Napoleon Bonapart]] [[Franciya|Franciyada]] [[Francuz konsulatı|birinshi konsul]] hám [[Francuzlar imperatorı|imperator]] sıpatında húkimdarlıq etken dáwirde Evropadaǵı túrli mámleketlerdıń Napoleon Bonapartqa qarsı bir qatar urısları. Olar [[Antifrancuz koaliciyalar|bes koaliciyalıq urıslar]] (1805-1815) hám eki óz aldına kelispewshilik — [[Pireney urısları|Pireney urısı]] (1808-1814) hám [[Franciya-Rossiya urısı|1812-jılǵı Rossiya kampaniyasınan]] ibarat edi. Keńirek mániste Napoleon urısları qatarına [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Ekinshi Italiya kampaniyasın]] da kirgiziw múmkin. [[Birinshi Italiya kampaniyası|Birinshi Italiya]] hám [[Mısır kampaniyası|Mısır urısların]] Napoleon urıslarına kirgiziw máselesi tartıslı. Derlik pútkil kontinental Evropanı qamtıp alǵan global urıs [[Ullı francuz revolyuciyası]] sebepli baslanǵan [[Francuz revolyuciyalıq urısları|Revolyuciyalıq urıslardıń]] (1792-1802) nizamlı dawamı boldı. Keminde 3 million adam Napoleon urısları qurbanı boldı.
Revolyuciyalıq urıslarda jeńiske erisken bolsa da, jas respublika hám Evropanıń eski feodallıq-monarxiyalıq mámleketleri ortasındaǵı qarama-qarsılıqlar sheshilmedi. Bularǵa Franciya gegemonligin hám óziniń avtoritar hákimiyatın bekkemlewdi gózlegen Bonaparttıń jeke maqsetleri qosıldı. 1804-jılı ol respublikanı biykarlaydı hám imperiya járiyalaydı, biraq bul qarama-qarsılıqlar óz áhmiyetin joǵaltpaydı.
Tap sol 1804-jılı Napaleon óziniń áyyemgi dushpanı bolǵan [[Napoleonnıń Angliyaǵa bastırıp kiriw rejesi|Angliyaǵa bastırıp kiriwge]] tayarlıq kóredi, biraq Ullı Britaniya pul subsidiyaları esesine [[Úshinshi koaliciya urısı|Franciya hám Avstriyaǵa qarsı jańa urısqa]] iytermeleydi. Basqınshılıq biykar etiledi, La-Mansh arqalı ótiw ushın toplanǵan áskerler kontinentte urıs júrgiziwge májbúr boladi. Usı waqıttan baslap Napoleon imperiyasın saplastırıw hám Franciya revolyuciyası waqtında awdarıp taslanǵan Burbonlar hákimiyatın tiklew maqsetinde 10 jıl dawam etken derlik úzliksiz áskeriy háreketler dáwiri baslanadı.
Soǵan qaramastan, 1805-1812-jılları Napoleon bir qatar tabıslı áskeriy atlanıslardı ámelge asırıp, koaliciyalarǵa qarsı sheberlik penen gúres alıp bardı hám Evropada ústemlikke eristi. Sonıń menen birge, Ispaniyada [[Pireneya urısları|jergilikli partizanlar hám Britaniya áskerlerine qarsı]] nemquraydılıq penen ótetuǵın, biraq Imperiya resursların azaytıwshı urıs baslanıp ketkeninde, ol jeńiliske ushıradı.
1812-jılı Napoleon [[Franciya-Rossiya urısı|Rossiyaǵa bastırıp kirip]], derlik barlıq Evropa mámleketleri kontingentlerinen yarım millionlıq armiya jıynadı, biraq jeńiliske ushiradı. [[Ullı armiya|Ullı armiyanıń]] derlik tolıq joq etiliwi 1805-1812-jıllardaǵı urıslarda jeńilgen Evropa mámleketlerınıń urısqa kiriwine alıp keldi. Olar [[Altınshı koaliciya urısı|altınshı koaliciyaǵa]] birlesti. Sheberlik penen qarsılıq kórsetkenine qaramastan ([[Napoleonnıń altı kúnlik urısı|Napoleonnıń altı kúnlik urısına]] qarań), Napoleon jeńiliske ushıradı, taxtınan waz keship, Elba atawına súrgin etiwge májbúr boladı.
1815-jılı Napoleon [[Júz kún|Franciya taxtın qaytıp alıwǵa háreket etti]], biraq [[Vaterloo sawashı|Vaterloo janındaǵı jeńilis]] [[Napoleonnıń ekinshi taxttan waz keshiwi|Napoleonnıń ekinshi márte taxttan waz keshiwine]] hám ekinshi mártebe súrgin etiliwine, endi ádewir uzaǵıraq bolgan [[Muqaddes Elena atawı|Muqaddes Elena atawına]] súrgin etiliwine alıp keldi hám ol jerde 1821-jılı qaytıs boldı.
== Tariyxı ==
Hákimiyatqa iye bolǵan Napoleon (1799-jılı) Franciyaǵa qarsı turǵan koaliciya onshelli bekkem bolmasa da, oni jekkelenip qalǵan halda kórdi. Francuz áskerleri [[Reyn]] artına shegindi; Italiyada burınǵı jenislerdiń barlıq nátiyjeleri joǵaltıldı; Cizalpin respublikası tarqalıp, Partenopiya respublikasında monarxiyalıq restavraciya júz berdi; Rim respublikası da quladı. Tek Shveycariyada ǵana francuzlardıń isleri jaqsıraq barar edi hám birlesken Avstriya-Rossiya armiyası ol jerden respublika armiyasın qısıp shıǵara almadı.
Awqamlaslar ortasında payda bolǵan kelispewshilikler [[Rossiya imperiyası|Rossiyanıń]] koaliciyadan shıǵıwına alıp keldi, hátte imperator [[Pavel I]] Franciyada «biyǵárezlik [[Francuz konsulatı|konsullıq]] penen almastırılǵannan» keyin Franciya menen jaqınlasa basladı hám Napoleon rus tutqınların pul tólemesten, qayta kiyingen hám qural-jaraqlı halda watanına jiberdi. Napoleon basqarıwdı qolına alıwı máttal, Angliya patshası hám Avstriya imperatorına ashıq xat jazıp, olardı urıstı toqtatıwǵa hám qan tógiwdi toqtatıwǵa shaqırdı; biraq olar Napoleonnan [[Burbonlar|Burbonlardı]] tiklewdi hám Franciyanı burınǵı shegaralarına qaytarıwdı talap etti.
Avstriyanıń kelispewshilikti tınısh jol menen sheshiwden bas tartıwı Napoleondı hújimge ótiwge májbúr etti. [[1800|1800-jıldıń]] báhárinde Franciya armiyası [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Italiyaǵa jáne bastırıp kirdi]], Sen-Bernar arqalı bastırıp kirgen armiyaǵa Birinshi konsul basshılıq etti. [[Marengo sawashı (1800)|Marengodaǵı jeńis]] (14-iyun) Avstriyanı ([[Alessandriya|Alessandriyada]]) pitim dúziwge májbúr etti hám [[Lombardiya|Lombardiyanı]] jáne Franciya ıqtıyarına berdi. [[Jan Viktor Moro|Moro]] basshılıǵındaǵı basqa bir francuz armiyası [[Shvabiya (gercoglik)|Shvabiya]] hám [[Bavariya kurfyurshiligi|Bavariyaǵa]] bastırıp kirdi hám [[Gogenlinden sawashı|Gogenlindengı]] (3-dekabr) jeńisinen keyin [[Vena|Venanıń]] ózine qáwip saldı. Avstriya 1801-jıl 9-fevralda [[Lyunevil pitimi|Lyunevilde pitim]] dúziwge májbúr boldı, bul pitim «Kampo-Formi» shártlerin tastıyıqladı. Reyn hám Ech Franciyanıń shegaraları dep tán alındı; Lombardiya Italiya respublikasına aylandı. Reyn dáryasınıń shep jaģasındaǵı jerlerden ayırılıp qalǵan imperiya ámeldarları sekulyarizaciyalanǵan shirkew iyelikleri hám saplastırılǵan imperiya qalaları esabınan sıylıq alıwı kerek edi. Lyunevil tınıshlıǵı Napoleonǵa Italiya hám Germaniyanıń kóp bólimlerine óz qálewi boyinsha iyelik etiw imkaniyatın jarattı. Napoleon Italiya respublikasınıń [[Lyon|Lyonda]] shaqırılǵan wákilleri tárepinen saylanıwına baylanıslı, júdá keń hákimiyat penen, taza dekorativ konstituciya tiykarında usı respublikanıń prezidenti boldı hám úlken armiyaǵa basshılıq etiw huqıqına iye boldı. Modena gercogı óziniń jer-múlklerine iyelik etti; Toskana ullı gercogı óziniń Italiya jer-múlklerinen bas tarttı hám Toskana Etruriya patshalıǵı ataǵı menen Parma gercogıne berildi.
Germaniyada «Imperiya delegaciyasınıń juwmaqlawshı qararı» dep atalıwshı 1803-jıl 28-fevralda nemec episkoplıqları, abbatlıqları hám erkin qalaları arasında ótkerilgen sawdadan keyin jer iyeliklerin jańadan bólistiriw ámelge asırıldı. Bunda birinshi konsul basshilıq etti, ásirese, Franciya menen jaqın awqam dúzgen Bavariya kóp jeniske eristi. Baden margrafınıń múlkleri kóbeytildi, ol bir waqıttıń ózinde kurfyurst dárejesine kóterildi. Vyurtemberg, Gessen-Kassel, Gessen-Darmshtadt, Nassau, Gannover hám basqa knyazlıqlar ózleriniń burınǵı iyeliklerine úlken ústemeler alıp, joǵaltqanı ushın sıylıqlandı. Diniy iyeliklerden tek bir ǵana, júdá qısqarǵan Maync arxiyepiskoplıǵı saqlanıp qalǵan; yarım júz imperiya qalalarınan tek ǵana altawı — Gamburg, Bremen, Lyubek, Frankfurt, Nyurnberg hám Augsburg ózlerinin aldınǵı ornın saqlap qalǵan.
Franciya menen nemec mámleketleri hám Rossiyadan tısqarı, Ispaniya hám Portugaliya, 1802-jılı bolsa Amiyen shártnaması boyinsha Angliya da jarastı. Biraq, bul aqırǵı tınıshlıq tez arada buzıldı.
== Napoleon urıslarınıń baslanıwı ==
Angliya 1803-jıldıń báhárinde tınıshlıq shártnamasın biykar etti hám Franciyaǵa urıs járiyaladı, bul arqalı Evropada qısqa waqıtqa ornalasqan tınıshlıqtı jáne buzıp jiberdi. 1803-jıl mayda Birinshi konsul inglis patshasına tiyisli Gannoverdi iyelew ushın Vezerge qaray francuz armiyasın háreketke keltirdi; iyunda jergilikli basqarıwdıń qorqaqlıǵı aqıbetinde francuz armiyası Elbaǵa shekem bolǵan pútkil mámleketti iyelep alıwı hám Gannover armiyası tarqatıp jiberiliwi haqqında Birinshi konsul menen shártnama dúziwge asıqqanı sebepli kurfyurshılıq Franciya qol astına ótti.
== Úshinshi koaliciya (1805) ==
{{tiykarǵı|Úshinshi koaliciya urısı}}
Napoleon imperator tajın qabıl etiwi aldınan Emgrisn gercogı qaytıs bolıwı, Italiya, Germaniya, Ispaniya hám Gollandiyada Franciya tásiriniń kúsheyiwi basqa mámleketlerdi de qattı qáweterge saldı. Italiya respublikası [[Italiya patshalıǵı (1805—1814)|patshalıqqa]] aylandırıldı hám 1805-jl martta Milanda temir taj kiygen Napoleon patsha dep járiyalandı. Ol Ispaniya menen júdá tıǵız awqam dúzdi, bul shártnama boyınsha tárepler bir-birine aqshalay, áskeriy basqınshılıq waqtında bolsa flot hám armiya menen járdem beriw minnetlemesin aldı. Gollandiyada Napoleon áste-aqırın óziniń tuwısqanlarınan biriniń paydasına monarxiyanı engiziwge tayarlıq kórdi
Angliya bas ministrı [[Uilyam Pitt-kishi|Uilyam Pitt]] Bulonda toplanǵan armiya menen Napoleon [[La-Mansh|La-Manshti]] kesip ótip, atawǵa hújim qılıwınan qorqıp, intriga hám kóndiriwler, sonday-aq, úlken muǵdardaǵı aqshalay qarjılar menen kontinentten júdá abıraylı awqamlaslardı óz tárepine tarttı. Angliyaga [[Rossiya imperiyası|Rossiya]], [[Avstriya imperiyası|Avstriya]], [[Shveciya]] hám [[Neapol patshalıǵı|Neapol]] qosıldı. Franciyaǵa qarsı kúshli koaliciya dúzip, Angliya óz awqamlaslarına aqshalay subsidiya tólew minnetlemesin aldı (hár 100 000 ásker ushın — 1 250 000 funt sterling).
[[Fayl:Trafalgar Crepin mg 0578.jpg|250px|left|thumb|Trafalgar sawashı]]
Jańa koaliciya [[Prussiya (patshalıq)|Prussiyanı]] da óz tárepine tartıwǵa háreket etti, biraq ol irlilip qaldı hám hár qıylı jaǵdaylar ushın qurallanıp, biytárep bolıp qalıwdı maqul kórdi; óziniń eki túrli minez-qulqı menen ol francuzlar imperatorınıń narazılıǵına ushıradı.
Awqamlaslar yarım millionnan aslam ásker Franciyaǵa tórt tárepten hújim etiwi rejesin dúzdi. Tiykarǵı soqqını general [[Mixail Kutuzov|Kutuzov]] basshılıǵındaǵı birlesken rus-avstriya armiyası beriwi kerek edi. Bul armiya qubla Germaniya jerlerinen ótip, Franciyanıń orayına bastırıp kiriwi kerek edi.
Napoleonnıń awhalı umitsiz sıyaqlı kórindi, onıń bunday [[ullı armiyası]] hám kerekli resursları joq edi. Biraq, Angliyaǵa bastırıp kiriw rejesin keyinge qaldırıp, Bonapart ózine tán kúsh-ǵayrat penen jańa kampaniya rejesin ámelge asırıwǵa kiristi. Bulondaǵı lager qısqa waqıt ishinde saplastırıldı hám ullı armiya shıǵıs shegaraǵa qaray qozǵaldı. Napoleon tárepinen ámelge asırılǵan ayrıqsha ilajlar nátiyjesinde La-Mansh boyında armiya bar ekenligi haqqında gáp-sózler hám jalǵan xabarlar tarqatıldı; sonday-aq, Bonapart gazetalardıń áskerler háreketi haqqındaǵı maǵlıwmatlardı basıp shıǵarıwdı qadaǵan etti hám mámleket shegaraların japtı. 1805-jıldıń 25-sentyabrinde armiya 28 kúnde 500 kilometrden aslam aralıqtı basıp ótip, Reyn shegarasına shıqtı. Strasburgta Napoleon dushpan áskerlerınıń háreketleri haqqında maǵliwmat alıp, Avstriya armiyasınıń avangardi Bavariyada húkimdar bolǵan [[Ulm]] qorǵanın iyelew ushın baslı kúshlerden ádewir uzaqlasıp, túsiniksiz túrde batısqa uzaqlasıp ketkenin kóredi. Qubla Germaniya knyazları tárepinen járdem kórsetiwge wáde berip, Napoleon kútilmegende óz áskerlerin Germaniyaǵa qaray háreket ettirdi, ol jerde áskerlerdiń bir bólimi neytral Prussiya iyelikleri arqalı ótti hám ol jerde Baden, Vyurtemberg, Bavariya, Gessen, Nassau hám basqalardıń járdemshi korpusları menen bekkemlendi. Bonapart ájayıp hám túskinlikke salıwshı manyovrdi ámelge asırıp, óz korpusları menen avstriyalılardı qorshap aldı. [[20-oktyabr]] kúni Ulm qalasında bekitip qoyılǵan hám Vena menen baylanısı kesilgen jetpis mıńlıq Avstriya armiyası [[Ulm sawashı|Ulm janındaǵı sawashtan]] keyin táslim boldı. Napoleonnıń bul úlken tabısı inglis flotınıń ispan-francuz flotı ústinen [[Trafalgar sawashı|Trafalgardaǵı belgili jeńisi]] ([[21-oktyabr]]) menen tamamlandı.
Bul waqıtta óziniń biytárepligi buzılǵanınan ashıwı kelgen Prussiya koaliciyaǵa qosıldı, biraq kesh boldı. 13-noyabrde francuzlar Vena qalasın iyelep, Avstriya hám Rossiya áskerlerin Moraviyaǵa qısıp kirgizdi hám ol jerde 2-dekabrde, Napoleon taxtqa otırǵanına bir jıl tolǵan kúni Austerlic qalası átirapında ataqlı «<nowiki/>[[Austerlic sawashı|úsh imperator sawashı]]<nowiki/>» bolip ótti. Francuzlardıń jeńisi tolıq boldı, Kutuzov basshılıǵındaǵı birlesken rus-avstriya armiyası Napoleon tárepinen qıyratıldı. Erteńine sawash nátiyjelerinen shokqa túsken imperator [[Franc II|Franc]] Bonapart ordasına keldi. Ol endi hesh qashan Franciya menen urısqa kirmewge wáde berip, Napoleonnan xorlıq penen kelisim soradı, jenimpaz bolsa keń peyillik penen kelisim berdi. Bul waqıtta imperator [[Aleksandr I|Aleksandr]] óziniń qıyratılǵan armiyası menen Avstriyadan Rossiya shegaralarına shekem masqara túrde sheginip baratır edi. Francuzlardıń jeńisi pútkil Evropanı lárzege saldı.
Bul waqıtta Angliyada koaliciyanıń jeńisin kútip, Evropadan kelgen xabarlardı asıǵıslıq penen kútti. Kóp ótpey Angliyaǵa awqamlas armiyanıń qıyratılǵanı haqqında ayanıshlı xabar keldi. Austerlicte jeńilgeninen xabar tapqan [[Uilyam Pitt-kishi|Uilyam Pitt]]: «Evropanıń bul kartasın jıynap taslań, ol bizge jáne 10 jıl kerek bolmaydı» degen boljawlı sózlerdi ayttı. Awqamlaslardıń jeńilgenligi haqqındaǵı xabar Ullı Britaniya bas ministrın jıynap, onıń denesine qorqınıshlı soqqı berdi, kóp uzamay koaliciyanıń bas qáwenderi Uilyam Pitt qaytıs boldı. Solay etip, Evropa mámleketlerınıń francuzlarǵa qarsı bolǵan úshinshi koaliciyası tamamlandı.
26-dekabr kúni Avstriya Franciya menen [[Presburg pitimi|Presburg pitimin]] dúzip, Gabsburglar monarxiyasın qubla-batıs Germaniya, Tirol hám Veneciya wálayatındaǵı jerlerinen ayırıp tasladı (birinshiler Baden hám Vyurtemberg arasında bólinip alındı, Tirol Bavariyaǵa, Veneciya wálayatı Italiya patshalıǵına qosıldı), [[Muqaddes Rim imperiyası|Muqaddes Rim imperiyasın]] pútkilley saplastırdı hám Neapol hám Gollandiya patshalıq tajların Napoleon ájaǵalarına berdi.
Austerlic jeńisi hám Presburg pitimi ortasında Napoleon ózine Prussiya patshası tárepinen jiberilgen wákil Gaugvicti Franciya tárepine ótkeriwge eristi, ol Austerlicten soń jeniske eriskenlerge óz húkimetiniń talapların qoyıwǵa júreksinbedi, hátte onın razılıǵısız da Napoleon menen Shyonbrunda shártnama dúzdi (15-dekabr). [[Prussiya]] Franciya menen awqamǵa kirdi, oǵan Reynnıń oń jaǵasındaǵı Klev gercogliginıń bir bólimin, Vezel qorǵanın berdi hám frankon knyazliklerinen waz keshti; sonıń menen birge, ol inglislerdi óz portlarına kirgizbewge minnetledi, bunıń ushın Gannoverdi basıp aldı. Prussiya patshası bul kelisimge razı boldı, biraq Gannoverdi iyelep atırıp, ulıwma pitim dúzilgenge shekem onı óz qorǵawı astında alatuǵının bildirdi. Bunday bayanat [[Fridrix Vilgelm III]] nıń koaliciyadan pútkilley ajıralmaw niyetin kórgen Napoleonnıń ashıwın keltirdi.
Bavariya patshalıqqa aylandı, jana patsha óz qızın Napoleonnıń ógey balası shahzada [[Ejen de Bogarne|Evgeniy Bogarnege]] berdi. Vyurtemberg te patshalıqqa aylandırıldı hám bir qansha waqıt ótkennen keyin Nyurnberg malikasına Napoleonnıń inisi Iyeronim úylendi. Ullı gercoglıqqa aylanǵan Baden de úlkeydi; ullı gercogtıń aqlıǵı imperator hayal Jozefinanıń jiyeni Stefaniya Bogarne menen nekeden ótti. Bavariya tárepinen berilgen Berg hám Prussiyadan satıp alınǵan Klyove qalalarınan Napoleon óziniń kúyewi Myurat ushın jana ullı gercoglik dúzdi. 1707-jıldan Prussiya patshası knyazlik etken Nevshatel marshal Bertyege berildi. Napoleonnıń dayısı kardinal Fesh Maync arxiyepiskopı, imperiya arxiyepiskolinıń koadyutri hám miyrasxorı dep járiyalandı. Avstriya Zalcburg arxiyepiskoplıǵın aldı, onıń ornına burınǵı Toskaniya ullı gercogı Vyursburgti aldı. Bul ózgerisler Bavariya, Vyurtemberg, Baden hám basqa mámleketlerde úlken ózgerisler hám ishki qatnasıqlarda — orta ásirlerdegi jer iyeleri lawazımlarınıń joq etiliwi, kóplegen dvoryanlıq jeńilliklerdiń biykar etiliwi, diyqanlardıń awhalınıń jeńillestiriliwi, diniy keńpeyilliktiń kúsheyiwi, ruwxanıylardıń hákimiyatınıń shekleniwi, kóplegen monastırlardıń joq etiliwi, hár qıylı administrativlik, sud, finanslıq, áskeriy hám bilimlendiriw reformaları, Napoleon kodeksiniń engiziliwi menen birge alıp barıldı.
1806-jıl 12-iyulde Napoleon hám kóplegen german húkimdarları (Bavariya, Vyurtemberg, Baden, Darmshtadt, Klyove-Berg, Nassau hám basqalar) ortasında shártnama dúzildi, oǵan muwapıq bul húkimdarlar óz ara Reyn awqamına kirdi, bul awqam Napoleon protektoratı astında hám ol ushin alpıs mıń ásker uslap turiw minnetlemesi menen ataldı. Awqamnıń dúziliwi jańa mediatizaciya, yaǵnıy mayda tikkeley (immediat) iyelik etiwshilerdiń iri húkimdarlardıń joqarı hákimiyatına boysınıwı menen birge alıp barıldı. 1806-1803-jıllarda sekulyarizaciya qanday tásir kórsetken bolsa, 1806-jıldaǵı mediatizaciya Germaniyada da sonday tásir kórsetti: Parij jáne hár qıylı qayır-saqawatlar tarqatıw orayına aylandı, bul jerde nemec knyazları ózleriniń mediatizaciyasınıń aldın alıw ushın, basqaları bolsa ózgelerdiń múlkleriniń paydasına mediatizaciya etiw ushın barlıq múmkin bolǵan qurallardı iske saldı.
Franciyaǵa Liguriya respublikası (Genuya) hám Etruriya patshalıǵı qosıp alındı. Pressburg pitimi dúzilgen kúnniń erteńine-aq Napoleon ápiwayı dekret penen «Neapolda Burbonlar dinastiyası patshalıq etiwdi toqtattı» dep járiyaladı, sebebi Neapol burınǵı shártnamaǵa qarama-qarsı túrde koaliciyaǵa qosıldı hám inglis-rus floti menen kelgen áskerlerdi túsiriwge ruqsat berdi. Franciya armiyasınıń Neapolǵa háreketi ol jerdegi saraydı Siciliyaǵa qashıwǵa májbúr etti hám Napoleon iyelegen Neapol patshalıǵın óziniń inisi Jozefke berdi. Benevent hám Pontekorvo Taleyran hám Bernadottqa ijara gercoglıgı sıpatında berildi. Burınǵı Veneciya iyeliklerinde de Napoleon gercog titulı menen birlestirilgen, úlken dáramat keltiretuǵın hám francuz ámeldarları hám marshallarına shaǵım etetuǵin ádewir sanlı lenlerdi shólkemlestirdi. Napoleonnıń qarındası Eliza (kúyewi Bachchiokki boyınsha) Lukka, keyin Massa hám Karraranı aldı, Etruriya patshalıǵı joq etilgennen keyin Toskana húkimdarı etip tayınlandı. Napoleon basqa bir qarındası [[Polina Bonapart|Paulina Borgezege]] de iyelik etiwdi tapsırdı. Italiya patshalıǵı, Lukka, Toskana hám Neapolda kóplegen francuz tártipleri engizildi. Gollandiyada Napoleonnıń inisi [[Lyudovik Bonapart|Lyudovik]] húkimdarlıq etip basladı.
== Tórtinshi koaliciya (1806-1807) ==
{{tiykarǵı|Tórtinshi koaliciya urısı}}
[[Fayl:Gros, Napoleon at Eylau.jpg|300px|left|thumb|A. J. Gro. «Preysish-Eylau sawash maydanında Napoleon»]]
Franciya barǵan sayın kúsheyip, Evropada kúshler teńsalmaqlıǵı buzilip bardı. Avstriya menen pitim dúzilgennen keyin Bonapart Rossiya hám Angliya menen pitim haqqında sóylesiwlerdi baslaydı. Biraq Napoleonnıń tınıshlıqqa umtılıwına qaramastan, sóylesiwler nátiyje bermedi hám boslıqqa túsip qaldı, sebebi Austerlictegi jeńilisten qorlanǵan úshinshi koaliciya qatnasıwshıları ózlerin utılǵanlar sıpatında kórsetiwdi qálemedi. Evropa monarxları Napoleonnıń triumfin hám Franciya respublikasınıń Evropada ústemligin kóre almadı, sol sebepli 1806-jıldıń gúzinde diplomatiyalıq jaǵday keskinlesti. Parijge Berlinnen qáweterli maǵlıwmatlar kele basladı. Prussiyada patriotlıq hám áskeriy kóterilis baslanıp, ol pútkil mámleketti qamtıdı; patsha, húkimet hám áskeriy basshılıqlar London hám Peterburg penen jáne jaqınlasıwǵa kiristi.
Rus imperatorı Aleksandr [[Austerlic sawashı|Austerlic]] ushın ósh alıwdı qáledi hám Prussiya urıs baslasa hár qanday járdem kórsetiwdi wáde etip, Prussiya patshasın urısqa hár tárepleme iytermeledi. Prussiya Gollandiyanıń jasırın qosılıwınan narazı edi. Aqırında, Berlinde Napoleon Angliya menen tınıshlıq sóylesiwleri júrgiziwge urınıp, Prussiya óz múlki sıpatında qarap kiyatırǵan Gannoverdi Angliyaǵa qaytarıp beriwge tayar ekenligin de bilip aldı. Biraq, Berlindegi qáweterli xabarlarǵa qaramastan, Napoleon jáne urıstı qálemey, sóylesiwlerdiń jaqsı nátiyjege alıp keliwine úmit etti. Biraq, 1806-jıl 15-sentyabrde Angliya, Rossiya hám Prussiya francuzlarǵa qarsı tórtinshi koaliciyanı dúzgennen keyin tınıshlıqqa bolǵan úmitler joq boldı. Angliya jáne koaliciyalardıń janlı kúshine qáwenderlik etti.
Prussiya patshası on kún ishinde Germaniya qublasın francuz áskerlerinen tazalawdı hám Reyn awqamın tarqatıp jiberiwdi talap etip, ultimatum beriwge qarar etti. Sonday-aq, Prussiya «Arqa awqam» dúziwge de kelisim berdi. Napoleon bul ultimatumdı biykarladı hám Franciyaǵa qaytıp kiyatırǵan armiya korpuslarınıń sheginiwin toqtatıwdı buyırdı.
[[Fayl:Napoleon friedland.jpg|200px|right|thumb|Oras Verne. «Napoleon I Fridland urıs maydanında» (1836)]]
Prussiyanıń mobilizaciyalıq kúshleri úlken bolip, 250 000 áskerge jettı. Biraq, 1806-jıldıń gúzinde prusslar tek 170 000 adamdı kórsete aldı, olar úsh armiyaǵa quralǵan edi. Napoleon qol astında 180 000 adam bar edi, sonıń ushın ol hújimge ótiwge qarar etti.
Birinshi sawashta-aq ([[Zaalfeld sawashı|Zaalfeldte]], 1806-jıl 10-oktyabrde) prusslar jeńiliske ushıradı, onnan keyin birneshe kún ótkennen keyin (14oktyabrde) bir waqıttıń ózinde eki sawashta — [[Yena hám Auershtedt sawashları|Yena hám Auershtedtte]] tolıq qıyratıladı. Auershtedt sawashında Prussiya armiyasınıń bas komandiri Braunshveyg gercogı qaytıs boldı. Prussiya patshası bul áhmiyetli waqıtta basshılıqtı óz qolina alıwǵa batına almadı. Bul jeńisler Elbaǵa shekem bolǵan pútkil Germaniyanı Napoleon hákimiyatına berdi. Prussiya patshası shıǵıs shegaralarǵa qaray qashtı hám ámelde sonnan keyin ullı Prussiya armiyası joq boldı. Yena jeńisinen eki hápte ótkennen keyin, Napoleon Berlinge kirip bardı (27-oktyabr) hám ol jerde [[kontinental blokada]] haqqında belgili Berlin dekretin shıǵardı. Kóp ótpey Shtetin, Kyustrin, Magdeburglar táslim boldı. Prussiya menen awqamlas bolǵan hám ózin biytáreplik penen qutqarıwdı oylaǵan Gessenlı kurfyurst óz iyeliginen qashıp ketiwge májbúr boldı. Meklenburg hám Oldenburg qalaları da francuzlar tárepinen iyelengen edi. Saksoniya kurfyurstı Fridrix Avgust patsha ataǵın alıp, basqa da sakson gercogları menen birge Reyn awqamına qosıldı (dekabr ayınıń birinshi yarımında). Prussiya sarayı uzaqlasıp ketken Kyonigsbergten [[Fridrix Vilgelm III|Fridrix-Vilgelm III]] Aleksandrdan járdemge keliwdi hám tezirek urısqa kiriwdi ótinish etti. Francuzlardıń Visladan ótiwine tosqınlıq etiw ushın Rossiya eki armiyanı járdemge jiberdi. Napoleon polyaklarǵa múrájat etip, olardı ǵárezsizlik ushınbgúreske shaqırdı. 1807-jılı 2-yanvarda Varshavaǵa irkinishsiz kirip bardı. 1806—1807-jıllardıń qısında Visla boyında bir qatar qatań sawashlar boldı; olardıń ishinde [[Preysish-Eylau sawashı|Preysish-Eylau janındaǵı sawash]] Napoleonǵa usı waqıtqa shekem onıń quralları menen birge alıp barıp júrgen ayqın tabıslardı bermedi. Francuzlar [[Gdansk|Dancigtı]] basıp alǵannan (1807-jıl 24-may) hám [[Fridland sawashı|Fridland]] janında ruslardıń jáne bir jeniliske ushiraǵanınan (14-iyun) keyin, francuzlar Kenigsbergti iyeleydi hám hátte rus shegarasına qáwip tuwdıradı; 7-9-iyul kúnleri [[Neman]] dáryası ortasındaǵı pavilonda Franciya hám Rossiya imperatorlarınıń ushırasıwı menen birge [[Tilzit pitimi]] bolip ótti.
Tilzit shártnaması shártlerine muwapıq, [[Prussiya]] óz múlklerinıń yarımınan ayırıldı. Rech Pospolitanıń ekinshi hám úshinshi bólimleri arqalı Prussiyaǵa tiyisli bolǵan Polsha jerlerinen [[Varshava gercoglıgı|Varshava Ullı gercoglıgı]] dúzildi. Rossiya menen dushpanlıqtı qálemegen Napoleon óziniń jaqsı niyeti sıpatında Belostok wálayatın Rossiyaǵa berdi. Prussiyadan [[Reyn]] hám [[Elba]] aralıǵındaǵı barlıq jerler tartıp alındı, Gessen, Braunshveyg hám qubla Gannover kurfyurshiligi menen birge Vestfal patshalıǵın dúzdi, onıń basshılıǵına Napoleonnıń inisi Ieronim qoyıldı, ol da Reyn awqamına qosıldı. Bunnan tısqarı, Prussiya úlken kontribuciya tólewi, aqırǵı tólemge shekem francuz garnizonların óz esabınan saqlap turiwi hám Franciya ushın paydalı bolǵan shártlerge (máselen, áskeriy jollar haqqında) ámel etiwi kerek edi. Bul urıstan keyin Napoleon Germaniyanıń tolıq húkimdarına aylandı. Kóplegen orınlarda revolyuciya hám Napoleonnıń shólkemlestiriwshilik xızmetiniń jemisi bolǵan francuz tártipleri engizilip, jergilikli húkimdarlardıń despotizmi hálsirey basladı. Tilzit pitiminen keyin Erfurt qalasın Napoleon Reyn awqamı áskerleri ushın toplanıw punkti sıpatında ózinde qaldırdı. Imperator Aleksandr I Franciyanıń batısta húkimdar bolıwına razı bolıp, shıǵısta da sonday húkimdarlıqtı qáledi. Eki imperatordıń Angliyaǵa qarsı awqamı dúzildi, onıń sawdasına Napoleon [[Kontinental blokada|kontinental sistema]] menen soqqı beriwge umtıldı. Eki mámleket usı waqıtqa shekem Angliya menen awızbirshilikte háreket etip kiyatırǵan Shveciya, Daniya hám Portugaliyadan kontinental sistemaǵa qosılıwdı talap etiwdi ózlerine minnetlemeler etip aldı. Buǵan Angliya óz flotına Franciya yamasa oǵan awqamlas mámleketler portlarınan shıqqan neytral kemelerdi basıp alıw haqqında buyrıqlar menen juwap berdi.
Shveciya francuzlarǵa qarsı koaliciyanıń eń qırsıq aǵzalarınan biri edi; burbonlar isine sadıq bolǵan shved patshası [[Gustav IV Adolf|Gustav IV]] hátte Bonaparttıń imperatorlıq titulın tán alıwdı da qálemedi. Awqamlaslar tárepinen taslap ketilgen Shveciya Tilzit pitiminen keyin Arqa Germaniyadaǵı óz iyeliklerin qorǵawǵa shaması kelmedi, olar francuzlar tárepinen basıp alındı. 1808-jılı bolsa [[Rossiya-Shveciya urısı|Rossiya Shveciyaǵa urıs]] járiyaladı hám Finlandiyanı basıp alıp, onıń aymaǵına bastırıp kirdi. Urıs dáwirinde Shveciya mámleketlik seymı taxtqa [[Karl XIII]] atı menen atası Gustav IV di, onıń ornına Bernadotti sayladı. Jańa patsha dáwirinde Shveciya kontinental sistemaǵa qosıldı.
Franciya da, Angliya da [[Daniya|Daniyanı]] óz tárepine tartıw ushın neytrallıqtı saqlawdı oyladı: barlıq másele [[Eressun|Zund]] arqalı anglichan kemelerınıń erkin ótiwine múmkinshilik beriliwinde edi. Angliya dushpannan ozıp ketiw maqsetinde Zundti kúsh penen iyelep aldı, [[Kopengagen|Kopengagendi]] bombaladı, Daniya floti hám áskeriy zapasların iyeledi. Bunnan keyin Daniya Angliya agressiyasınan qapa bolip, oǵan urıs járiyaladı hám kontinental blokadaǵa qosıldı.
[[Fayl:Escena de la Guerra del Francès.jpg|thumb|[[Pireneya urısları]]]]
[[1807|1807-jıl]] [[1796|1796-jıldan]] Franciya menen awqamlas bolǵan [[Ispaniya|Ispaniyanıń]] járdeminde Napoleon [[Lissabon]] húkimetinen kontinental sistemaǵa qosılıwdı talap etti. Lissabonda bul talaptı qabıl etpegenlikten, inglislerdi ózleriniń awqamlasları hám portugal xalqınıń ázeliy dosları dep esaplaǵan Napoleon húkimetke basım ótkeriw ushin [[Jan Andosh Jyuno|Jyuno]] basshılıǵında armiya korpusın jiberiwge qarar etti. Biraq, francuzlardıń jaqınlasıp kiyatırǵanınan xabar tapqan Portugaliya patsha sarayı hám patsha óz janına qáwip salıp, Braziliyaǵa qashtı. Tez arada Jyuno tınıshlıq penen Lissabondı iyeledi hám Parijden buyrıq kúte basladı. Sol waqitta Napoleon hám Ispaniya monarxı Portugaliyanı onıń koloniyaları menen bóliw haqqında shártnama dúzdi hám 1807-jıl 18-noyabrde «Monitor» «<nowiki/>[[Bragansa (dinastiya)|Bragans úyi]] húkimdarlıq etiwdi toqtattı» dep járiyaladı.
1807-jılǵa kelip Ispaniya Evropanıń ullı mámleketlerinen biri bolmay qaldı, onıń dańqı álle qashan joǵaldı, mámleket barlıq tarawlarda awır krizisti basınan ótkerdi. Mámlekette házirge shekem orta ásirlerdegi arxaikalıq nızamlar hám [[Ispaniya inkviziciyası|muqaddes inkviziciya]] islep turǵan. Taxtta hayalına ǵárezli bolǵan ázzi patsha bar edi, mámleketti bolsa onıń ashıǵı Manuel Godoy basqarǵan. Onıń Ispaniyanıń ishki islerine aralasıwı mámlekettegi awhaldı jáne de keskinlestirdi. Sonnan keyin Napoleon jaǵdaydı óz qolina alıwǵa qarar etti hám patsha shańaraǵın Franciyaǵa mirát etti. Patsha hám imperator Bayonnada ushırasıp, ol jerde [[Karl IV (Ispaniya patshası)|Karl IV]] [[Jozef Bonapart]] paydasına bas tartqanı haqqındaǵı hújjetke qol qoyadı. Bunnan keyin Franciya konstituciyası tiykarında birinshi Ispaniya konstituciyası bolǵan Bayon konstituciyası tastıyıqlandı. Solay etip, Napoleon Ispaniya taxtına óziniń úlken aǵası [[Jozef Bonapart|Jozefdi]] otırǵızıp, oǵan tiyisli [[Neapol patshalıǵı|Neapol patshalıǵın]] óziniń kúyewi [[Ioaxim Myurat|Myuratqa]] tapsırdı (1808).
1808-jıl fevralda francuz áskerlerı Rimdı basıp aldı, keyin ala Rim Papa wálayatı menen birge Franciyaǵa qosıp alındı.
1808-jıl 17-sentyabr — 14-oktyabrde [[Erfurt|Erfurtta]] Franciya hám Rossiya imperatorlarınıń [[Erfurt kongressı|belgili ushırasıwı]] bolip ótti, bul olardıń doslıǵınıń ayqın dáliyli bolip xızmet etiwi kerek edi. Erfurt syezdinde Reyn awqamı húkimdarları Napoleonǵa qullıq etti. Erfurtta Tilzit awqamı jáne bir márte bekkemlendi hám eki imperator óz ara kelisimsiz uliwma dushpanlar menen pitim dúzbewge minnetleme aldı. Bunnan tısqarı, kelisiwshi táreplerdin kelisim dúzilgen waqıtta óz qollarında bolatuǵın jerlerdi saqlap qalıwı tiykarında Angliyaǵa pitim usınısı menen múrájáát etiwge qarar etildi. Angliya bul usınıstı biykarladı hám Ispaniyada baslanıp ketken [[Pireneya urısları|kóterilisti]] qollap-quwatlay basladı, bul bolsa 1808-jıldıń qısında Napoleondı kóterilisshilerge qarsı jeke ózi júris júrgiziwge májbúr etti.
== Besinshi koaliciya (1808-1809) ==
{{tiykarǵı|Besinshi koaliciya urısı}}
[[Fayl:Europe map Napoleon 1811.svg|thumb|1811-jılı Napoleon imperiyası hám onıń satellitlerı]]
Usı waqıtta [[Avstriya]] xalıq hám partizanlar urısı bolıp atırǵan Ispaniyanıń úlgisi menen óz baxtın jana urısta sınap kóriwge qarar etti. Franciya hám Avstriya imperatorı armiyanı reformalap, Napoleon menen urıspaw haqqında bergen wádesin buzip, 1809-jıl aprelde jana urıs járiyaladı hám barlıq áskeriy kúshlerin Bavariya, Italiya hám Varshava Ullı gercoglıgıne qaray háreketke keltirdi. Biraq Napoleon waqıyalardıń bunday burılıwına tayar edi hám Reyn awqamı áskerlerınıń járdeminde hújimdi qaytarıp, may ayınıń ortalarında [[Vena|Venada]] boldı. [[Gabsburglar monarxiyası]], shaması, joq bolıwı kerek edi: vengerler ózlerinıń burınǵı gárezsizligin tiklewge hám jańa patsha saylawǵa shaqırılıp atır edi. Tez arada francuzlar Dunaydı kesip ótip, 5-6-iyul kúnleri [[Vagram sawashı|Vagramda]] ayqın jeńiske eristi, onnan keyin Vena yamasa [[Shenbrun pitimi|Shenbrun pitiminıń]] (14-oktyabr) dáslepkisi bolǵan [[Cnaym sawashı|Cnaym pitimi]] (12-iyul) dúzildi. Avstriya [[Zalcburg]] hám ayırım qońsı jerlerdi — Bavariya paydasına, batıs Galiciya hám shıǵıs [[Galiciya|Galiciyanıń]] bir bólimi menen [[Krakov]] paydasına — Varshava hám Rossiya Ullı gercoglıgı paydasına hám, aqırında, qubla-batıstaǵı jerlerdi (Karintiyanıń bir bólimi, Krayna, Triyest, Friul hám t.b.) Dalmaciya, Istriya hám Ragoza menen birgelikte Napoleon húkimdarlıǵı astında Illiriyanı payda etken. Sonıń menen birge, Vena húkimeti kontinental sistemaǵa ekinshi márte qosılıw minnetlemesin aldı. Bul urıs Tirolda xalıq kóterilisi menen belgilendi, ol Vena pitimi dúzilgennen keyin tınıshlandı hám Bavariya, Illiriya hám Italiya patshalıǵı ortasında bólinip alındı.
1809-jıl 16-mayda Shyonbrunda Napoleon papanıń dúnyalıq hákimiyatın biykar etiwshi pármanǵa qol qoydı: Shirkew wálayatı Franciyaǵa qosıp alındı, Rim imperiyanıń ekinshi qalası dep járiyalandı.
1810-jıl iyulde Napoleon kontinental sistemaǵa ázzi ámel etken óz inisi [[Lyudovik Bonapart|Lyudovikten]] narazı bolip, Gollandiyanı Franciyaǵa qosıp aldı; [[Gamburg]], [[Bremen]] hám [[Lyubek]], Oldenburg gercoglıgı hám Elba hám Reyn aralıǵındaǵı basqa jerler, Shveycariyanıń Vale kantoni hám Simplon arqalı taw jolı qosıp alındı.
== Birinshi imperiyanıń qúdireti ==
[[Fayl:Europe map 1812-14 in Rus.png|thumb|1812-1814-jıllarda Evropa kartası]]
Franciya imperiyası en úlken kólemge iye bolıp, vassal hám awqamlas mámleketler menen birgelikte pútkil batıs Evropanı óz ishine aldı. Onıń quramına Franciyadan basqa Belgiya, Gollandiya hám Germaniya arqasınıń [[Baltik teńizi|Baltik teńizine]] shekemgi [[Reyn]], [[Ems]], [[Vezer]] hám [[Elba (dárya)|Elba]] dáryalarınıń quyar jerleri kirgen, sonlıqtan Franciya shegarası [[Berlin|Berlinden]] tek eki júz shaqırım qashıqlıqta edi; onnan keyin [[Vezel|Vezelden]] [[Bazel|Bazelge]] shekemgi Reynniń shep jaǵası, házirgi Shveycariyanıń ayırım bólimleri, aqırında [[Pyemont]], [[Toskana]] hám [[Papa wálayatı]] kirgen. Arqa hám orta Italiyanıń bir bólegin Napoleon húkimdar bolǵan Italiya patshalıǵı, onnan arı Adriatika teńiziniń ekinshi tárepindegi Balkan yarım atawında Napoleon iyeligindegi Illiriya quraǵan.
Napoleon imperiyası arqadan da, qubladan da Shveycariya hám [[Reyn awqamı|Reyn awqamın]] óz ishine alıp, onıń orayında francuz imperatorına tiyisli [[Erfurt]] qalası jaylasqan edi. Reyn awqamı hám Illiriya menen shegaralas bolǵan kúshli qısqarǵan Prussiya hám Avstriya: birinshisi — shıǵısta, ekinshisi — arqada Napoleon protektoratı astında bolǵan hám Rossiyaǵa qarsı Franciya avanposti sıpatında kóterilgen [[Varshava gercoglıgı|Varshava Ullı gercoglıgıne]] iye edi. Aqırında, [[Neapol patshalıǵı|Neapolda]] Napoleonnıń kúyewi [[Ioaxim Myurat|Ioaxim I (Myurat)]], Ispaniyada onıń inisi [[Jozef Bonapart|Jozef]] húkimdarlıq etti. Daniya 1807-jıldan baslap Napoleon menen awqamda edi. Franciyanıń qarsılasları tek Angliya hám Rossiya bolıp qaldı, olardıń biri teńizde, ekinshisi qurǵaqlıqta edi. Óziniń flotı menen kúshli bolǵan Angliya Napoleonǵa qarsı gúresti dawam ettirdi.
Uliwma alǵanda, Napoleon siyasatı sanaat hám awıl xojalıǵı óndirisiniń ósiwine, baylıqtı saqlaw hám kóbeytiwge járdem berdi, biraq júdá kóp qarjılar áskeriy maqsetlerge sarplandı. 1804-jılı Franciyada «<nowiki/>[[Napoleon kodeksi|Puqaralıq kodeksi]]<nowiki/>» (nızamlar toplamı) qabıl etilip, ol úlken hám mayda múlklerdi hárqanday basqınshılıqlardan qorǵawdı názerde tutqan. Keyin ala ol barlıq Evropa mámleketleri nizam shiǵarıwshıları ushın úlgi bolip xizmet etti. Álbette, puqaralıq kodeksiniń jaratılıwı ulıwma Evropa kólemindegi waqıya boldı hám Franciya nızamshılıǵınıń keń tarqalıwına sebep boldı. Birewler onı «házirgi civilizaciyalı dúnyanıń kodeksi» dep ataydı, Franciya «óziniń puqaralıq kodeksi menen jámiyetlik dúzimniń eń jaqsı formasın ornatqan» dep esaplaydı. Franciya usınday jollar menen urıs waqtında tógilgen qan ushın insaniyattı sıylıqladı hám házirgi áwladqa tiygizilgen jawızlıqlardı keleshek áwladlar ushın támiyinlegen úlken jaqsılıqları menen bir qansha qapladı. Sol waqıtta Napoleon húkimdarlıǵı Evropada revolyuciya isledi hám usı mániste Napoleon [[Ullı francuz revolyuciyası|Ullı francuz revolyuciyasınıń]] tiykarǵı ideyalıq dawamshısı edi.
== Britaniyalılardıń Franciya koloniyaların basıp alıwı ==
1802-jıl 17-oktyabrde-aq Britaniya húkimeti Vest-Indiyaǵa, Gollandiya Gvianası hám Jaqsı úmit burınına burınǵı urısta olardan tartıp alınǵan koloniyalardı francuzlar hám Niderlandiyanıń Batava respublikasına tapsırmaw haqqında buyrıq jiberdi. Bul buyrıq Jaqsı Úmit burınına jetip barǵan waqıtta ol niderlandlarǵa tapsırılǵan edi, biraq buyrıqtı alıp kelgen inglis kemesınıń komandiri hiylekerlik penen bekinislerdi qaytadan qolǵa kirgizdi.
1804-jıl mayda inglis eskadrası Gollandiya Gvianasın iyeledi.
1806-jılı yanvarda inglisler Jaqsı úmit burının pútkilley iyeledi. Keyin Ispaniyanıń Franciya menen awqamlasıwı nátiyjesinde inglisler Ispaniyanıń Rio-de-La-Plata patshalıǵına bastırıp kirip, Buenos-Ayresti basıp aldı, biraq bir neshe aydan keyin jergilikli xalıq tárepinen quwıp shıǵarıldı. Kelesi jılı olar jáne payda boldı, biraq jáne jeńildi hám boysınıwǵa májbúr boldı.
[[Kategoriya:Napoleon urısları|*]]
[[Kategoriya:Rossiya imperiyası urısları]]
[[Kategoriya:Evropa urısları]]
0ebrullok2wdj0jgjxfhz12p2nir481
Apple News
0
25571
124839
124412
2025-07-06T15:06:37Z
Bekan88
11311
124839
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vevent"
! colspan="2" class="infobox-above summary" |Apple News
|-
| colspan="2" class="infobox-image logo" |[[File:Apple_News_2019_icon_(iOS).svg|64x64 nükte]]
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="white-space: nowrap;" |[[Programmist (Baǵdarlamashı)|Baǵdarlamashı(lar)]]
| class="infobox-data" |[[Apple Inc.]]
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="white-space: nowrap;" |Dáslepki relizi
| class="infobox-data" |[[2015|2015-jıl]], [[16-sentyabr]]
|- style="display: none;"
| colspan="2" class="infobox-full-data" |<templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles>
|-
| colspan="2" class="infobox-full-data" |<div style="margin:0px;">
{| class="infobox-subbox"
! class="infobox-label" scope="row" |iOS/iPadOS/watchOS
| class="infobox-data" |4.0.7 / [[2019|2019-jıl]], [[30-sentyabr]]
|-
! class="infobox-label" scope="row" |macOS
| class="infobox-data" |<span class="noprint">[[2023|2023-jıl]], [[27-mart]]</span><span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">2023-03-27</span>)</span>
|}
</div>
|- style="display:none"
| colspan="2" |
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="white-space: nowrap;" |[[Operaciyalıq sistema]]
| class="infobox-data" |<div class="plainlist">
* iOS 10 yamasa onnan keyingi
* iPadOS
* macOS
* watchOS 2.2 yamasa onnan keyingi
</div>
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="white-space: nowrap;" |Aldıńǵısı
| class="infobox-data" |Newsstand
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="white-space: nowrap;" |Bar bolǵan tiller
| class="infobox-data" |2 tilde
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="white-space: nowrap;" |Túri
| class="infobox-data" |Jańalıqlar agregatorı
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="white-space: nowrap;" |Licenziya
| class="infobox-data" |[[Menshikli programmalıq támiynat]]
|-
! class="infobox-label" scope="row" style="white-space: nowrap;" |[[Veb-sayt]]
| class="infobox-data" |<span class="url">[https://www.apple.com/apple-news/ apple.com/news]</span>
|}
'''Apple News''' — bul [[Apple Inc.]] tárepinen óziniń [[iOS]], iPadOS, [[watchOS]] hám [[macOS]] [[Operaciyalıq sistema|operaciyalıq sistemaları]] ushın islep shıǵarılǵan jańalıqlar agregatorı qosımshası. iOS versiyası [[iOS 9]] shıǵarılıwı menen birge iske qosıldı. Ol aldıńǵı iOS versiyalarında bolǵan Newsstand qosımshasınıń miyrasxorı bolıp tabıladı. [[Paydalanıwshı (esaplaw texnikası)|Paydalanıwshılar]] onıń járdeminde basıp shıǵarıwshılar, veb-saytlar hám texnologiya yamasa siyasat sıyaqlı ózleri tańlaǵan temalarǵa tiykarlanıp jańalıqlar maqalaların oqıy aladı<ref>{{Web deregi|url=http://www.geekwire.com/2015/apple-unveils-news-app-with-new-york-times-espn-and-other-big-publishers-on-board/|bet=Apple unveils News app, with New York Times, ESPN and other big publishers on board - GeekWire|sáne=June 8, 2015|til=en|jumıs=GeekWire|qaralǵan sáne=October 8, 2015}}</ref>.
== Sholıw ==
Apple News qosımshası vebten hár túrli sindikaciya tarmaqları (Atom hám [[RSS]])<ref>{{Web deregi|url=https://help.apple.com/newspublisher/icloud/#/apdc2c7520ff|bet=RSS Content|jumıs=Apple News Publisher|qaralǵan sáne=July 6, 2016}}</ref> arqalı yamasa jańalıqlar basıp shıǵarıwshı sheriklerden [[JSON]] sıpatlama Apple News Formatı<ref>{{Web deregi|url=https://help.apple.com/newspublisher/icloud/#/apdd9ef2a6c7|bet=Apple News Format workflow|jumıs=Apple News Publisher|qaralǵan sáne=July 6, 2016}}</ref> arqalı jańalıqlar toplamın alıp isleydi. Hár qanday jańalıq basıp shıǵarıwshısı óz kontentin Apple Newske qosıw ushın tapsıra aladı. Safari arqalı qosılǵan jańalıqlar qosımsha ishine engizilgen veb-brauzer arqalı kórsetiledi.
Jańalıqlar basıp shıǵarıwshınıń veb-saytlarınan AppleBot veb-brauzer botı arqalı alınadı<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT204683|bet=About Applebot|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200429050323/https://support.apple.com/en-us/HT204683|arxivsáne=29 April 2020|til=en|jumıs=Apple Support|qaralǵan sáne=22 May 2020}}</ref>. Bot Apple News xızmeti ushın tarmaqlar, sonday-aq veb-betler hám súwretlerdi aladı. Ol ózin jaman minez-qulıq hám qátelerge shıdamsız bolǵanı ushın sınǵa alındı; bul veb-saytlarǵa joqarı júkleme keltiriwine alıp keldi<ref>{{Web deregi|url=https://www.ctrl.blog/entry/excessive-applenewsbot-requests.html|bet=Attack of the AppleNewsBot|sáne=July 5, 2016|jumıs=Slight Future|qaralǵan sáne=July 6, 2016}}</ref>.
iOS 9 benen tarqatılǵan Apple News versiyası qosımsha ishinen keletuǵın trafikti basqa qosımshalardan keletuǵın trafikten ajıratıwdı qıyınlastırdı. iOS 10-da usınılǵan Apple News 2-versiyası ózin óziniń Paydalanıwshı-Agent qatarı menen tanıstıra basladı, bul Apple Newstiń qamtıwın veb-analitika sheshimleri arqalı ólshewge múmkinshilik berdi<ref>{{Web deregi|url=https://www.ctrl.blog/entry/applenews-user-agent.html|bet=Apple News app getting its own User-Agent for analytics in iOS 10|sáne=July 13, 2016|jumıs=Slight Future|qaralǵan sáne=July 14, 2016}}</ref>. Aldın trafik analitikası tek [[IAd|iAds]] arqalı tólemli basıp shıǵarıwshı sherikleslerge ǵana qoljetimli edi.
== Tariyxı ==
Apple News Applediń [[Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyası|WWDC 2015]] baǵdarlamashılar konferenciyasında járiyalandı. Ol 2015-jılı 16-sentyabrde [[iPhone]], iPod Touch hám iPad ushın iOS 9 relizi menen birge shıǵarıldı. Iske qosılǵanda, qosımsha tek [[Amerika Qurama Shtatları|Amerika Qurama Shtatlarındaǵı]] paydalanıwshılarǵa ǵana qoljetimli boldı, biraq bir ay ishinde [[Avstraliya]] hám [[Ullı Britaniya|Ullı Britaniyadaǵı]] paydalanıwshılarǵa da qoljetimli boldı<ref>{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2015/10/21/apple-releases-ios-9-1/|bet=Apple Releases iOS 9.1 With New Emoji, Live Photos Improvements|sáne=October 21, 2015|jumıs=Mac Rumours|qaralǵan sáne=October 21, 2015}}</ref>.
2014-jılı Apple Inc. Niderlandiyada jaylasqan cifrlı jurnal kompaniyası Prss-ti satıp alǵanı haqqında xabarlandı. Prss hesh qanday kod biliwin talap etpeytuǵın WYSIWYG redaktorı járdeminde iPad-qa sáykes keletuǵın jurnallar jaratıwdı ańsatlastıratuǵın qosımsha islep shıqqan edi<ref>{{Cite news|url=https://techcrunch.com/2014/09/23/prss-digital-magazine-platform-acquired-by-apple/|title=PRSS Digital Magazine Platform Acquired By Apple|access-date=November 23, 2017}}</ref>. Prss [[Apple Books|iBooks Author]]-dıń jurnal versiyası retinde kórildi. Prss ideyası isbilermen Mishel Elings hám uzaq jıllıq sayaxat jazıwshısı hám fotografı Yoxem Veynands ózleriniń TRVL atlı iPad basılımların dizayn etkeninen keyin payda boldı. Prss oylap tabıwı házirgi 'Apple News' bolıp tabıladı<ref>{{Web deregi|url=http://www.patentlyapple.com/patently-apple/2017/07/apple-acquired-prss-in-2014-and-today-their-invention-that-became-apple-news-was-published-by-uspto.html|bet=Apple Acquired Prss in 2014 and today their Invention that became 'Apple News' was Published by USPTO|jumıs=Patently Apple|qaralǵan sáne=November 23, 2017}}</ref>.
2016-jılı 13-iyunda WWDC 2016 tiykarǵı bayanatı waqtında, keleshektegi iOS 10 jańalanıwı menen News qosımshasınıń jańa belgishe hám qosımsha qayta dizaynlarına, sonday-aq temalar boyınsha shólkemlestirilgen jaqsılanǵan «Siz ushın» bólimine iye bolatuǵını anıqlandı. Sonıń menen bir qatarda, belgili bir jańalıq derekleri hám basıp shıǵarıwshıları ushın tólemli jazılıwlardı qollap-quwatlaw, sonday-aq eń áhmiyetli jańalıqlar haqqında xabarlar hám elektron pochta alıw ushın ıqtıyarlı sistema bolatuǵını járiyalandı.
2018-jılı 4-iyunda [[Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyası|WWDC]] 2018 tiykarǵı bayanatı waqtında, Apple News qosımshasınıń macOS-qa kóshirilip, macOS 10.14-ten baslap Avstraliya, Ullı Britaniya hám Amerika Qurama Shtatlarındaǵı paydalanıwshılar ushın qoljetimli bolatuǵının xabarladı<ref name="unsupportedregions">{{Web deregi|url=https://www.ctrl.blog/entry/apple-news-macos-worldwide.html|bet=Getting the Apple News app for macOS in unsupported regions|sáne=June 5, 2018|jumıs=Ctrl blog|qaralǵan sáne=June 11, 2018}}</ref>. Qosımsha hár bir aymaqta ádepki boyınsha ornatılǵan, biraq sol úsh aymaqtan tıs paydalanıwshılarǵa kórsetilmeydi. Paydalanıwshılar onı hár túrli aylanıp ótiw usılları menen ele de asha aladı<ref name="unsupportedregions" />.
2019-jıldıń fevral ayında Digiday basılımı ótken jıl dawamında auditoriyanıń turaqlı ósiwin kórgenine qaramastan, basıp shıǵarıwshılar platformanıń tabısınıń joqlıǵınan narazı ekenin xabarladı<ref>{{Web deregi|url=https://digiday.com/media/hard-to-back-out-publishers-remain-frustrated-by-apple-news-monetization/|bet='Hard to back out': Publishers grow frustrated by the lack of revenue from Apple News|avtor=Max Willens|sáne=February 25, 2019}}</ref>.
2019-jılı 25-martta iOS 12.2 jańalanǵan News qosımshası menen shıǵarıldı, ol sol kúni járiyalanǵan Applediń «Apple News+» xızmeti arqalı jazılıwlardı engizdi<ref>{{Web deregi|url=https://gizmodo.com/you-need-to-update-to-ios-12-2-right-now-to-fix-more-th-1833572278|bet=You Need to Update to iOS 12.2 Right Now|sáne=2019-03-26|til=en|jumıs=Gizmodo|qaralǵan sáne=2019-03-26}}</ref>. Apple Newstiń belgishesi de ózgerip, N belgisi aldıńǵı orınǵa hám ortasına biraz ózgertilgen dizayn menen qoyıldı<ref>{{Web deregi|url=https://www.theapplepost.com/2019/03/05/apple-introduces-new-apple-news-app-icon-with-ios-12-2-beta-4/|bet=Apple introduces new Apple News app icon with iOS 12.2 beta 4|sáne=2019-03-05|til=en-GB|jumıs=The Apple Post|qaralǵan sáne=2019-03-08}}</ref>. Sol ayda Apple Kanadada News qosımshasın qollap-quwatlawdı engizdi, sonıń ishinde News+ jazılıw xızmeti de bar<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT209084#122|bet=About iOS 12 Updates|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200515012426/https://support.apple.com/en-us/HT209084|arxivsáne=15 May 2020|til=en|jumıs=Apple Support|qaralǵan sáne=22 May 2020|citata=Apple News is now available in Canada, with a free experience that includes handpicked Top Stories, a personalized Today feed, and support for both English and French}}</ref>.
2020-jıldıń iyul ayında Apple AQSH News+ abonentleri ushın Audio tabın qostı, sonday-aq CarPlay-de audio jańalıqlardı tıńlawdı qollap-quwatlawdı da. 2023-jıldıń mart ayında Apple iOS 16.4 relizi menen qosımshaǵa arnawlı Sport tabın kirgizdi, bul paydalanıwshınıń súyikli komandaları ushın jańalıqlar hám kórsetiwlerdi usınadı<ref>{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2023/03/28/apple-news-app-sports-tab-ios-16-5/|bet=Apple News App Gains Sports Tab in First iOS 16.5 Beta|sáne=2023-03-28|til=en|jumıs=MacRumors|qaralǵan sáne=2023-09-13}}</ref>.
== Apple News+ ==
2019-jılı 25-martta Apple 300-den aslam jurnallardıń, sonday-aq tańlanǵan gazetalardıń kontentine kiriwge múmkinshilik beretuǵın jazılıwǵa tiykarlanǵan '''Apple News+''' xızmetin járiyaladı<ref>{{Jurnal deregi |last=Goode |first=Lauren |date=2019-03-25 |title=Apple Launches Apple News+ Paid Subscription Service |url=https://www.wired.com/story/apple-launches-apple-news-plus-news-subscription-service/ |magazine=Wired |issn=1059-1028 |access-date=2019-03-27}}</ref>. Bul xızmetten aldın 2018-jılı Apple satıp alǵan cifrlı media jazılıw qosımshası Texture bolǵan edi<ref>{{Web deregi|url=https://www.cnbc.com/2018/03/12/apple-buys-texture-a-digital-magazine-subscription-service.html|bet=Apple buys Texture, a digital magazine subscription service|avtor=Balakrishnan|at=Anita|sáne=2018-03-12|til=en|jumıs=CNBC|qaralǵan sáne=2023-03-26}}</ref>.
Apple News+ arqalı qoljetimli gazetlerdiń biri bolǵan The Wall Street Journal, ádettegi oqıwshılar ushın kóbirek maqalalar usınıw ushın óz xızmetlerin qayta konfiguraciyalaydı. Ol Apple platforması arqalı bizneske qaratılǵan maqalalardı belsendi kórsetpeydi, degen menen olar úsh kúnlik arxiv arqalı izlew arqalı ele de qoljetimli boladı.
2020-jılı 15-iyulda Apple Apple News+-qa audio jańalıqlardı qosıwdı járiyaladı, bul abonentlerge jańa Audio tabı astında podkastqa uqsas túrde maqalalardıń bayanlanǵan versiyaların tıńlawǵa múmkinshilik beredi<ref name=":0">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2020/07/apple-news-launches-new-audio-features-expands-local-news-offerings-for-readers/|bet=Apple News launches new audio features, expands local news offerings for readers|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=2021-01-11}}</ref>.
2020-jılı 15-sentyabrde Apple Apple News+-tiń [[iCloud]], [[Apple Music]], [[Apple Arcade]], Apple TV+ hám Apple Fitness+ penen birge [[Apple One]]-nıń Premier paketine kiretuǵının járiyaladı.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
4gyjyrkpurfcyucgh9a052ie8yqrlv1
Francuz konsulatı
0
25588
124765
2025-07-06T12:34:17Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
Taza bet jaratıldı: «'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — Franciya tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde Napoleon Bonapartqa tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.»
124765
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — Franciya tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde Napoleon Bonapartqa tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
qj3x984ongzl5er1i5z5hb7it2qk1fe
124766
124765
2025-07-06T12:38:04Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124766
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — Franciya tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde Napoleon Bonapartqa tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** VIII-jılǵı Konstituciyanıń islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
pgixx5ble6qrepldcklupi16lahhl44
124767
124766
2025-07-06T12:38:36Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124767
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — Franciya tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde Napoleon Bonapartqa tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** VIII-jılǵı Konstituciyanıń islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
0lbjtm0fg6twthm9ofkmpbzwl21gkfh
124768
124767
2025-07-06T12:41:58Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124768
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — Franciya tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde Napoleon Bonapartqa tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** VIII-jılǵı Konstituciyanıń islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** Avstriyanıń qıyratılıwı hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
rtbwcqczd8q4dt6ol1fjkin3zslle7b
124769
124768
2025-07-06T12:47:46Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124769
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — Franciya tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde Napoleon Bonapartqa tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** VIII jılǵı Konstituciyanıń islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** Avstriyanıń qıyratılıwı hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** X jılǵı Konstituciyanıń qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen Amyen pitimi hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** Napoleon kodeksiniń qabıl etiliwi.
** Imperiyanıń ornatılıwı.
66c5owev2ec6tha3qoi2zuj42txx3ls
124770
124769
2025-07-06T12:49:02Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124770
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — Franciya tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde Napoleon Bonapartqa tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** Avstriyanıń qıyratılıwı hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** X jılǵı Konstituciyanıń qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen Amyen pitimi hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** Napoleon kodeksiniń qabıl etiliwi.
** Imperiyanıń ornatılıwı.
dhett31w240gwlsk7v8ptmpk6pri75i
124771
124770
2025-07-06T12:49:30Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124771
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — Franciya tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde Napoleon Bonapartqa tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Avstriyanıń qıyratılıwı]] hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** X jılǵı Konstituciyanıń qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen Amyen pitimi hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** Napoleon kodeksiniń qabıl etiliwi.
** Imperiyanıń ornatılıwı.
sh1he3qcvyd1839p7jt07hgn17za1aa
124772
124771
2025-07-06T12:49:47Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124772
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — Franciya tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde Napoleon Bonapartqa tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Avstriyanıń qıyratılıwı]] hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** [[X jılǵı Konstituciya|X jılǵı Konstituciyanıń]] qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen Amyen pitimi hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** Napoleon kodeksiniń qabıl etiliwi.
** Imperiyanıń ornatılıwı.
jor61t2z0jsho66dy8gifxhlq6bf6kj
124773
124772
2025-07-06T12:50:04Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124773
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — Franciya tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde Napoleon Bonapartqa tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Avstriyanıń qıyratılıwı]] hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** [[X jılǵı Konstituciya|X jılǵı Konstituciyanıń]] qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen [[Amyen pitimi]] hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** Napoleon kodeksiniń qabıl etiliwi.
** Imperiyanıń ornatılıwı.
5267o55u18rxsv2lz76l2y0q7thok4p
124774
124773
2025-07-06T12:50:20Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124774
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — Franciya tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde Napoleon Bonapartqa tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Avstriyanıń qıyratılıwı]] hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** [[X jılǵı Konstituciya|X jılǵı Konstituciyanıń]] qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen [[Amyen pitimi]] hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** [[Napoleon kodeksi|Napoleon kodeksiniń]] qabıl etiliwi.
** Imperiyanıń ornatılıwı.
b8hlt55q365h3hhpyiv1gj5q93d5ybv
124775
124774
2025-07-06T12:50:39Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124775
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — Franciya tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde Napoleon Bonapartqa tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Avstriyanıń qıyratılıwı]] hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** [[X jılǵı Konstituciya|X jılǵı Konstituciyanıń]] qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen [[Amyen pitimi]] hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** [[Napoleon kodeksi|Napoleon kodeksiniń]] qabıl etiliwi.
** [[Birinshi Franciya imperiyası|Imperiyanıń]] ornatılıwı.
axxaor09uar1g0t17iu8inbvxphiieo
124776
124775
2025-07-06T12:50:54Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124776
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — [[Franciya]] tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde Napoleon Bonapartqa tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Avstriyanıń qıyratılıwı]] hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** [[X jılǵı Konstituciya|X jılǵı Konstituciyanıń]] qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen [[Amyen pitimi]] hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** [[Napoleon kodeksi|Napoleon kodeksiniń]] qabıl etiliwi.
** [[Birinshi Franciya imperiyası|Imperiyanıń]] ornatılıwı.
8205xnysmhna7j3s9kkt38kqcp7inco
124777
124776
2025-07-06T12:51:05Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124777
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — [[Franciya]] tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde [[Napoleon I Bonapart|Napoleon Bonapartqa]] tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon imperator dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Avstriyanıń qıyratılıwı]] hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** [[X jılǵı Konstituciya|X jılǵı Konstituciyanıń]] qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen [[Amyen pitimi]] hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** [[Napoleon kodeksi|Napoleon kodeksiniń]] qabıl etiliwi.
** [[Birinshi Franciya imperiyası|Imperiyanıń]] ornatılıwı.
ivaw9mzy5wtij246ouxjozulqoj5656
124778
124777
2025-07-06T12:51:24Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124778
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — [[Franciya]] tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde [[Napoleon I Bonapart|Napoleon Bonapartqa]] tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden 1804-jıl 18-mayǵa shekem (Napoleon [[Birinshi Franciya imperiyası|imperator]] dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Avstriyanıń qıyratılıwı]] hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** [[X jılǵı Konstituciya|X jılǵı Konstituciyanıń]] qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen [[Amyen pitimi]] hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** [[Napoleon kodeksi|Napoleon kodeksiniń]] qabıl etiliwi.
** [[Birinshi Franciya imperiyası|Imperiyanıń]] ornatılıwı.
0978pdivafhdr3g0z2s1uiuoty4m3aq
124779
124778
2025-07-06T12:51:48Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124779
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — [[Franciya]] tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde [[Napoleon I Bonapart|Napoleon Bonapartqa]] tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden [[1804|1804-jıl]] 18-mayǵa shekem (Napoleon [[Birinshi Franciya imperiyası|imperator]] dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Avstriyanıń qıyratılıwı]] hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** [[X jılǵı Konstituciya|X jılǵı Konstituciyanıń]] qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen [[Amyen pitimi]] hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** [[Napoleon kodeksi|Napoleon kodeksiniń]] qabıl etiliwi.
** [[Birinshi Franciya imperiyası|Imperiyanıń]] ornatılıwı.
q2rj4j7hbvpn5u8t9n47dy39jzv8p4z
124780
124779
2025-07-06T12:51:57Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124780
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — [[Franciya]] tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde [[Napoleon I Bonapart|Napoleon Bonapartqa]] tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol 1799-jıl 9-noyabrden [[1804|1804-jıl]] [[18-may|18-mayǵa]] shekem (Napoleon [[Birinshi Franciya imperiyası|imperator]] dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Avstriyanıń qıyratılıwı]] hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** [[X jılǵı Konstituciya|X jılǵı Konstituciyanıń]] qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen [[Amyen pitimi]] hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** [[Napoleon kodeksi|Napoleon kodeksiniń]] qabıl etiliwi.
** [[Birinshi Franciya imperiyası|Imperiyanıń]] ornatılıwı.
7yi8jzmn73c1ndou6qt0um047n0x56x
124781
124780
2025-07-06T12:52:07Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124781
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — [[Franciya]] tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde [[Napoleon I Bonapart|Napoleon Bonapartqa]] tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol [[1799|1799-jıl]] 9-noyabrden [[1804|1804-jıl]] [[18-may|18-mayǵa]] shekem (Napoleon [[Birinshi Franciya imperiyası|imperator]] dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Avstriyanıń qıyratılıwı]] hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** [[X jılǵı Konstituciya|X jılǵı Konstituciyanıń]] qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen [[Amyen pitimi]] hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** [[Napoleon kodeksi|Napoleon kodeksiniń]] qabıl etiliwi.
** [[Birinshi Franciya imperiyası|Imperiyanıń]] ornatılıwı.
ecpfa668xsjbj8mkddkzagz6n2gt058
124782
124781
2025-07-06T12:52:15Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124782
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — [[Franciya]] tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde [[Napoleon I Bonapart|Napoleon Bonapartqa]] tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol [[1799|1799-jıl]] [[9-noyabr|9-noyabrden]] [[1804|1804-jıl]] [[18-may|18-mayǵa]] shekem (Napoleon [[Birinshi Franciya imperiyası|imperator]] dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Avstriyanıń qıyratılıwı]] hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** [[X jılǵı Konstituciya|X jılǵı Konstituciyanıń]] qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Faxriy legion dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen [[Amyen pitimi]] hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** [[Napoleon kodeksi|Napoleon kodeksiniń]] qabıl etiliwi.
** [[Birinshi Franciya imperiyası|Imperiyanıń]] ornatılıwı.
gttzk93nvcfw7qjz9i9l577e4lzr355
124783
124782
2025-07-06T13:08:07Z
Jahongir t
12504
124783
wikitext
text/x-wiki
'''Konsulat''' ({{lang-fr|Consulat}}) — [[Franciya]] tariyxında mámlekette hákimiyat ámelde [[Napoleon I Bonapart|Napoleon Bonapartqa]] tiyisli bolǵan, biraq yuridikalıq jaqtan onıń hákimiyatı hár túrli tárizde sheklengen dáwir. Ol [[1799|1799-jıl]] [[9-noyabr|9-noyabrden]] [[1804|1804-jıl]] [[18-may|18-mayǵa]] shekem (Napoleon [[Birinshi Franciya imperiyası|imperator]] dep járiyalanǵan waqıtta) dawam etti.
Úsh dáwirge bólinedi:
* Waqıtsha konsullıq (1799-jıl 9-noyabr — 24-dekabr)
** Atqarıw konsullıq komissiyasın shólkemlestiriw (Sieyes, Roje Dyuko, Bonapart).
** Karno, Lafayet hám basqa abıraylı emigrantlardıń Franciyaǵa qaytıwı.
** Vandeyanıń tınıshlanıwı.
** [[VIII jılǵı Konstituciya|VIII jılǵı Konstituciyanıń]] islep shıǵılıwı hám qabıl etiliwi.
* On jıllıq konsullıq (1799-jıl 25-dekabr — 1802-jıl 2-avgust)
** Barlıq hákimiyatqa iye bolǵan birinshi konsul Bonapart boladı. Másláhát dawısı menen ekinshi hám úshinshi konsullar Kambaseres (1753-1824) hám Sharl Fransua Lebren (1739-1824) boldı.
** Senat hám Mámleketlik keńes aǵzaların saylanıwı.
** Baspa sózge qarsı repressiv ilajlar.
** Prefekturalardı shólkemlestiriw hám administrativlik reformalar.
** [[Ekinshi Italiya kampaniyası|Avstriyanıń qıyratılıwı]] hám Bonapart hákimiyatınıń bekkemleniwi.
** Bonapartqa IX jılı III Nivozında qastıyanlıq qılıw hám respublikashılardı quwıp shıǵarıw.
** Tribunat hám Nızam shıǵarıwshı korpustı Bonapartqa dushpan elementlerden tazalaw.
* Ómirlik konsullıq (1802-jıl 2-avgust — 1804-jıl 17-may)
** [[X jılǵı Konstituciya|X jılǵı Konstituciyanıń]] qabıl etiliwi.
** Saltanatlı imperator sarayınıń qáliplesiwi.
** Húrmetli legionnıń dúziliwi
** Bonaparttıń qarsılasları — Kadudal, Pishegryu, Moroga qarsı repressiyalar; Engien gercogınıń óltiriliwi.
** Ullı Britaniya menen [[Amyen pitimi]] hám jana urısqa tayarlıq kóriliwi.
** [[Napoleon kodeksi|Napoleon kodeksiniń]] qabıl etiliwi.
** [[Birinshi Franciya imperiyası|Imperiyanıń]] ornatılıwı.
8hwut7tf4wh61pxpa3qo9j6u8is3w3j
Francuzlar imperatorı
0
25589
124784
2025-07-06T13:47:13Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
Taza bet jaratıldı: «{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver" !colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big> |- {{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]] Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen |- !colspan=2| ---- |- {{!}}colspan=2{{!...»
124784
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left| Форма обращения
|align=left| {{iw|Императорское Величество (обращение)|Его Императорское Величество||Imperial Majesty (style)}}
|-
!align=left{{!}}Первый монарх
{{!}}align=left{{!}}[[Наполеон I]]
|-
!align=left{{!}}Последний монарх
{{!}}align=left{{!}}[[Наполеон III]]
|-
!align=left{{!}}Создание
{{!}}align=left{{!}}18 мая 1804<br>
2 декабря 1852
|-
!align=left{{!}}Упразднение
{{!}}align=left{{!}}7 июня 1815<br>
[[Сентябрьская революция|4 сентября 1870]]
|-
!align=left{{!}}Резиденция
{{!}}align=left{{!}}[[Тюильри]], [[Париж]]
|-
!align=left{{!}}Претендент (нынешний)
{{!}}align=left{{!}}[[Жан-Кристоф, принц Наполеон]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
oye0ou85yb2l0sytj7ezrbfceq01u7o
124785
124784
2025-07-06T13:52:18Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124785
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Последний монарх
{{!}}align=left{{!}}[[Наполеон III]]
|-
!align=left{{!}}Создание
{{!}}align=left{{!}}18 мая 1804<br>
2 декабря 1852
|-
!align=left{{!}}Упразднение
{{!}}align=left{{!}}7 июня 1815<br>
[[Сентябрьская революция|4 сентября 1870]]
|-
!align=left{{!}}Резиденция
{{!}}align=left{{!}}[[Тюильри]], [[Париж]]
|-
!align=left{{!}}Претендент (нынешний)
{{!}}align=left{{!}}[[Жан-Кристоф, принц Наполеон]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
5x8imtp3fuy812d1xwki4x2ql6qw9jo
124786
124785
2025-07-06T13:53:06Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124786
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Создание
{{!}}align=left{{!}}18 мая 1804<br>
2 декабря 1852
|-
!align=left{{!}}Упразднение
{{!}}align=left{{!}}7 июня 1815<br>
[[Сентябрьская революция|4 сентября 1870]]
|-
!align=left{{!}}Резиденция
{{!}}align=left{{!}}[[Тюильри]], [[Париж]]
|-
!align=left{{!}}Претендент (нынешний)
{{!}}align=left{{!}}[[Жан-Кристоф, принц Наполеон]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
pt4ony8mivec9zm5a6onbfiw8yp11ez
124787
124786
2025-07-06T14:01:58Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124787
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
4l5bxct02lxqhbd8wsx6x98kncohabb
124788
124787
2025-07-06T14:02:22Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124788
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
59nonuyz06gr831o068betqxzt2jzys
124789
124788
2025-07-06T14:03:06Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* Ataq */
124789
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
hcgtrljc4auoyigwjquipy8s1kgosof
124790
124789
2025-07-06T14:04:13Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* Ataq */
124790
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat Napoleondı imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında óz tajı menen taj kiygizilgen waqıttan baslap Bonapartlar tárepinen qollanilǵan.
88ol5ggzrfgax719i9jk7b358znvylc
124791
124790
2025-07-06T14:04:34Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* Ataq */
124791
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat Napoleondı imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında óz tajı menen taj kiygizilgen waqıttan baslap Bonapartlar tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
pthxzrshut6txxy2ab13v6mm4qtmx9w
124792
124791
2025-07-06T14:05:27Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124792
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat Napoleondı imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında óz tajı menen taj kiygizilgen waqıttan baslap Bonapartlar tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
== Derekler ==
2l0eql2w1cg1q1z54i8t4jesjyue7ul
124803
124792
2025-07-06T14:40:19Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124803
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat Napoleondı imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında óz tajı menen taj kiygizilgen waqıttan baslap Bonapartlar tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «Franciya patshası» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama konstituciyalıq monarxiyanı anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám Franciya revolyuciyasınan keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye milliy mámleket dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
== Derekler ==
swmrhteyu9cwtb7g7od9xhac0r4ralr
124807
124803
2025-07-06T14:41:57Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124807
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat Napoleondı imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında óz tajı menen taj kiygizilgen waqıttan baslap Bonapartlar tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «Franciya patshası» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama konstituciyalıq monarxiyanı anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám Franciya revolyuciyasınan keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye milliy mámleket dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim Francuz imperiyasın engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. Vaterloo sawashında jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne 111 kún imperator sıpatında húkim súrdi.
== Derekler ==
af6jd8vix9t2hq3yrmsprwy5dld3hmc
124810
124807
2025-07-06T14:43:36Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* Ataq */
124810
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat Napoleondı imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında óz tajı menen taj kiygizilgen waqıttan baslap Bonapartlar tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «Franciya patshası» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama konstituciyalıq monarxiyanı anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám Franciya revolyuciyasınan keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye milliy mámleket dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim Francuz imperiyasın engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. Vaterloo sawashında jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne 111 kún imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni Lui-Napoleon Bonapart tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
== Derekler ==
r3kwcmey97zwbhbh0sqfw31j2576j3h
124811
124810
2025-07-06T14:46:01Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124811
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat Napoleondı imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında óz tajı menen taj kiygizilgen waqıttan baslap Bonapartlar tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «Franciya patshası» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama konstituciyalıq monarxiyanı anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám Franciya revolyuciyasınan keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye milliy mámleket dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim Francuz imperiyasın engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. Vaterloo sawashında jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne 111 kún imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni Lui-Napoleon Bonapart tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
153idfii00afyovzjieymtaplfeshrz
124812
124811
2025-07-06T14:46:25Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124812
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat Napoleondı imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında óz tajı menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «Franciya patshası» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama konstituciyalıq monarxiyanı anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám Franciya revolyuciyasınan keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye milliy mámleket dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim Francuz imperiyasın engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. Vaterloo sawashında jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne 111 kún imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni Lui-Napoleon Bonapart tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
pe7xyzqr5b5h9yxmss7b2n3pihr0bpp
124813
124812
2025-07-06T14:46:39Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124813
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında óz tajı menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «Franciya patshası» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama konstituciyalıq monarxiyanı anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám Franciya revolyuciyasınan keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye milliy mámleket dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim Francuz imperiyasın engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. Vaterloo sawashında jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne 111 kún imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni Lui-Napoleon Bonapart tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
2doaf6notsrbdpfhbm5fn9utwjow368
124814
124813
2025-07-06T14:47:11Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124814
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «Franciya patshası» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama konstituciyalıq monarxiyanı anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám Franciya revolyuciyasınan keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye milliy mámleket dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim Francuz imperiyasın engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. Vaterloo sawashında jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne 111 kún imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni Lui-Napoleon Bonapart tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
hq4hvkw8w19mzoqreeqgq2ht7ptaqk3
124815
124814
2025-07-06T14:47:52Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124815
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama konstituciyalıq monarxiyanı anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám Franciya revolyuciyasınan keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye milliy mámleket dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim Francuz imperiyasın engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. Vaterloo sawashında jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne 111 kún imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni Lui-Napoleon Bonapart tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
bkxh0i1qtep5wdp7gaugybszbgt87f6
124817
124815
2025-07-06T14:48:15Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124817
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám Franciya revolyuciyasınan keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye milliy mámleket dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim Francuz imperiyasın engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. Vaterloo sawashında jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne 111 kún imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni Lui-Napoleon Bonapart tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
nxq4e8hp8nuhnh8f09km4r4192d9dxf
124818
124817
2025-07-06T14:48:47Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124818
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye milliy mámleket dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim Francuz imperiyasın engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. Vaterloo sawashında jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne 111 kún imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni Lui-Napoleon Bonapart tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
0pb5406ubh7zr7798a3yjzuli1bq7sr
124819
124818
2025-07-06T14:49:02Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124819
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim Francuz imperiyasın engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. Vaterloo sawashında jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne 111 kún imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni Lui-Napoleon Bonapart tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
bbsqhcoiqhgvif834nnhgga1kwpyr55
124820
124819
2025-07-06T14:49:34Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124820
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. Vaterloo sawashında jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne 111 kún imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni Lui-Napoleon Bonapart tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
n8ob3twbv05jj68999ous0sksfsdbbf
124821
124820
2025-07-06T14:49:50Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124821
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne 111 kún imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni Lui-Napoleon Bonapart tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
5vsyv1f3quf6m5pt1dmb30n02kk885g
124822
124821
2025-07-06T14:50:32Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124822
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne 111 kún imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni Lui-Napoleon Bonapart tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
njqnmdfojfucrkd99u5wpcxj7iciib7
124823
124822
2025-07-06T14:51:08Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124823
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni Lui-Napoleon Bonapart tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
99125177imggc80zl869eiq5xez6dx9
124824
124823
2025-07-06T14:51:53Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124824
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni [[Napoleon III|Lui-Napoleon Bonapart]] tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, Ekinshi Franciya respublikası Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
3y4pwtc5hf4mucynvy44kzl5biqgb0i
124825
124824
2025-07-06T14:52:11Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124825
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni [[Napoleon III|Lui-Napoleon Bonapart]] tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, [[Ekinshi Franciya respublikası]] Ekinshi Franciya imperiyasına aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
mdl2kkbr0zg450sve6pj6snvrl0ionz
124826
124825
2025-07-06T14:52:22Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124826
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni [[Napoleon III|Lui-Napoleon Bonapart]] tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, [[Ekinshi Franciya respublikası]] [[Ekinshi Franciya imperiyası|Ekinshi Franciya imperiyasına]] aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında Sedan sawashında qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
6esrm9lycum48gw7388xtrpipskegme
124827
124826
2025-07-06T14:52:39Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124827
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni [[Napoleon III|Lui-Napoleon Bonapart]] tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, [[Ekinshi Franciya respublikası]] [[Ekinshi Franciya imperiyası|Ekinshi Franciya imperiyasına]] aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde Franciya-Prussiya urısı waqtında [[Sedan sawashı|Sedan sawashında]] qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
g8mclwkoewuvpmc969tbh3ip1lx6zdw
124828
124827
2025-07-06T14:53:42Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124828
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni [[Napoleon III|Lui-Napoleon Bonapart]] tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, [[Ekinshi Franciya respublikası]] [[Ekinshi Franciya imperiyası|Ekinshi Franciya imperiyasına]] aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde [[Franciya-Prussiya urısı]] waqtında [[Sedan sawashı|Sedan sawashında]] qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala Angliyaǵa súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
d2uaec70d4tzsam52qe7krdvniiq7u8
124829
124828
2025-07-06T14:53:49Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124829
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni [[Napoleon III|Lui-Napoleon Bonapart]] tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, [[Ekinshi Franciya respublikası]] [[Ekinshi Franciya imperiyası|Ekinshi Franciya imperiyasına]] aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde [[Franciya-Prussiya urısı]] waqtında [[Sedan sawashı|Sedan sawashında]] qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala [[Angliya|Angliyaǵa]] súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası Lui-Napoleon qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
teph8iufy94itzkbrlsvgp4hsnmoful
124830
124829
2025-07-06T14:54:10Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124830
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni [[Napoleon III|Lui-Napoleon Bonapart]] tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, [[Ekinshi Franciya respublikası]] [[Ekinshi Franciya imperiyası|Ekinshi Franciya imperiyasına]] aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde [[Franciya-Prussiya urısı]] waqtında [[Sedan sawashı|Sedan sawashında]] qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala [[Angliya|Angliyaǵa]] súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası [[Napoleon Ejen|Lui-Napoleon]] qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan shahzada Napoleon Sharl esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
n6ao2oha5jjxmoumvmj3p200lqc1jql
124831
124830
2025-07-06T14:54:54Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124831
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni [[Napoleon III|Lui-Napoleon Bonapart]] tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, [[Ekinshi Franciya respublikası]] [[Ekinshi Franciya imperiyası|Ekinshi Franciya imperiyasına]] aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde [[Franciya-Prussiya urısı]] waqtında [[Sedan sawashı|Sedan sawashında]] qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala [[Angliya|Angliyaǵa]] súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası [[Napoleon Ejen|Lui-Napoleon]] qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan [[Sharl, shahzada Napoleon|shahzada Napoleon Sharl]] esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
a4mgnaen69mm8qp0xlxeyxezrnjodb9
124832
124831
2025-07-06T14:56:14Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124832
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni [[Napoleon III|Lui-Napoleon Bonapart]] tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, [[Ekinshi Franciya respublikası]] [[Ekinshi Franciya imperiyası|Ekinshi Franciya imperiyasına]] aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde [[Franciya-Prussiya urısı]] waqtında [[Sedan sawashı|Sedan sawashında]] qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala [[Angliya|Angliyaǵa]] súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası [[Napoleon Ejen|Lui-Napoleon]] qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan [[Sharl, shahzada Napoleon|shahzada Napoleon Sharl]] esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası [[Jan-Kristof, shaxzada Napoleon]] tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
apnc781x7elr0b9jamkth7uozxd52uj
124833
124832
2025-07-06T14:56:42Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124833
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — Birinshi hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni [[Napoleon III|Lui-Napoleon Bonapart]] tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, [[Ekinshi Franciya respublikası]] [[Ekinshi Franciya imperiyası|Ekinshi Franciya imperiyasına]] aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde [[Franciya-Prussiya urısı]] waqtında [[Sedan sawashı|Sedan sawashında]] qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala [[Angliya|Angliyaǵa]] súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası [[Napoleon Ejen|Lui-Napoleon]] qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan [[Sharl, shahzada Napoleon|shahzada Napoleon Sharl]] esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası [[Jan-Kristof, shaxzada Napoleon]] tárepinen talasılmaqta, ol [[Lui, shahzada Napoleon|marhum atasınıń]] wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
1uwgl5lbr9f7zb2bti7a9ocglbjdqu3
124834
124833
2025-07-06T14:57:47Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124834
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — [[Birinshi Franciya imperiyası|Birinshi]] hám Ekinshi Franciya imperiyasınıń monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni [[Napoleon III|Lui-Napoleon Bonapart]] tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, [[Ekinshi Franciya respublikası]] [[Ekinshi Franciya imperiyası|Ekinshi Franciya imperiyasına]] aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde [[Franciya-Prussiya urısı]] waqtında [[Sedan sawashı|Sedan sawashında]] qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala [[Angliya|Angliyaǵa]] súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası [[Napoleon Ejen|Lui-Napoleon]] qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan [[Sharl, shahzada Napoleon|shahzada Napoleon Sharl]] esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası [[Jan-Kristof, shaxzada Napoleon]] tárepinen talasılmaqta, ol [[Lui, shahzada Napoleon|marhum atasınıń]] wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
m5e7hv47prmmh9xzanrkk2eju0zhnmo
124836
124834
2025-07-06T14:57:56Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124836
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|120px]]
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|200px]]<br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — [[Birinshi Franciya imperiyası|Birinshi]] hám [[Ekinshi Franciya imperiyası|Ekinshi Franciya imperiyasınıń]] monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni [[Napoleon III|Lui-Napoleon Bonapart]] tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, [[Ekinshi Franciya respublikası]] [[Ekinshi Franciya imperiyası|Ekinshi Franciya imperiyasına]] aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde [[Franciya-Prussiya urısı]] waqtında [[Sedan sawashı|Sedan sawashında]] qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala [[Angliya|Angliyaǵa]] súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası [[Napoleon Ejen|Lui-Napoleon]] qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan [[Sharl, shahzada Napoleon|shahzada Napoleon Sharl]] esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası [[Jan-Kristof, shaxzada Napoleon]] tárepinen talasılmaqta, ol [[Lui, shahzada Napoleon|marhum atasınıń]] wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
rhf3qy75np3er9csgwj91z8b4mjisnv
124959
124836
2025-07-06T17:51:21Z
Janabaevazizbek
10433
124959
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox vcard" style="width:22em; text-align:center; margin-left:1em; margin-bottom:1em; border:1px solid silver"
!colspan=2 style="background:none; padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.2em;" class="adr" |<center><big>Francuzlar imperatorı<br /><small>''Empereur des Français''</small></big></center>
|-
{{!}}colspan=2 v-align="bottom"{{!}}[[Fayl:Imperial Standard of Napoléon I.svg|center|120px]]<center>
Napoleon I shatndartı <br>imperiya búrkiti menen</center>
|-
!colspan=2|
----
|-
{{!}}colspan=2{{!}}[[Fayl:Jacques-Louis_David_-_The_Emperor_Napoleon_in_His_Study_at_the_Tuileries_-_Google_Art_Project.jpg|center|200px]]<center><br>
'''Birinshi imperator'''<br>
'''[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]'''
<br>
1804-jıl 18-may – 1814-jıl 6-aprel hám 1815-jıl marttan iyunǵa shekem</center>
|-
!colspan=2|
----
|-
!align=left{{!}} Birinshi monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon I Bonapart|Napoleon I]]
|-
!align=left{{!}}Aqırǵı monarx
{{!}}align=left{{!}}[[Napoleon III]]
|-
!align=left{{!}}Jaratılıwı
{{!}}align=left{{!}}1804-jıl 18-may<br> 1852-jıl 2-dekabr
|-
!align=left{{!}}Saplastırılıwı
{{!}}align=left{{!}}1815-jıl 7-iyun<br>
[[Sentyabr revolyuciyası|1870-jıl 4-sentyabr]]
|-
!align=left{{!}}Rezidenciya
{{!}}align=left{{!}}[[Tyuilri]], [[Parij]]
|-
!align=left{{!}}Dawager (házirgi)
{{!}}align=left{{!}}[[Jan-Kristof, shahzada Napoleon]]
|}
'''Francuzlar imperatorı''' ({{lang-fr|Empereur des Français}}) — [[Birinshi Franciya imperiyası|Birinshi]] hám [[Ekinshi Franciya imperiyası|Ekinshi Franciya imperiyasınıń]] monarxı ataǵı.
== Ataq ==
[[Fayl:The_Four_Napoleons.jpg|mini|nobaý|Tórt Napoleon]]
Bul ataq 1804-jıl 18-mayda Senat [[Napoleon I Bonapart|Napoleondı]] imperator dep járiyalaǵan waqıttan baslap, 1804-jıl 2-dekabrde Parijdegi Notr-Dam jıyınında [[Napoleon tajı|óz tajı]] menen taj kiygizilgen waqıttan baslap [[Bonapartlar]] tárepinen qollanilǵan<ref>{{Cite web|url=http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|title=The Proclamation of Empire by the {{lang|fr|Sénat Conservateur|nocat=y}}|author=Thierry|first=Lentz|website=napoleon.org|publisher=Fondation Napoléon|accessdate=2014-08-15|lang=en|archive-date=2016-03-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323213424/http://www.napoleon.org/en/reading_room/articles/files/lentz_proclamation.asp|deadlink=no}}</ref>.
Titul atamasında imperatordıń Franciya (mámleket) emes, «francuz xalqı» (naciya) basqarganlıǵı atap ótilgen. «<nowiki/>[[Franciya monarxlarınıń dizimı|Franciya patshası]]<nowiki/>» degen eski formulada patsha Franciyaǵa jeke múlki sıpatında iyelik etiwi kórsetilgen. Jana atama [[Konstituciyalıq monarxiya|konstituciyalıq monarxiyanı]] anlatqan. Ol arnawlı túrde respublika ideyalarınıń nominallıǵın saqlap qalıw hám [[Ullı francuz revolyuciyası|Franciya revolyuciyasınan]] keyin tabaqashılıq sisteması saplastırılıp, onıń ornına óz imperatorınıń puqaraları sıpatında teń puqaralarǵa iye [[milliy mámleket]] dúzilgenligin kórsetiw maqsetinde dúzilgen edi.
«Francuzlar imperatorı» ataması Napoleonǵa taj kiydiriw monarxiyanı tiklew emes, al jańa siyasiy dúzim [[Birinshi Franciya imperiyası|Franciya imperiyasın]] engızıw ekenligin kórsetiwi kerek edi. Napoleon húkimdarlıǵı 1815-jıl 22-iyunǵa shekem dawam etti. [[Vaterloo sawashı|Vaterloo sawashında]] jeńilgenligi sebepli Muqaddes Elena atawına súrgin etilgen hám sol jerde 1821-jılı 5-mayda qaytıs bolǵan. Onıń húkimdarlıǵı 1814-jılı [[Burbonlar restavraciyası|Burbonlar tárepinen qayta tikleniwi]] hám onıń Elba dáryasına quwılıwı menen úzildi, ol jerden bir jıldan azıraq waqıt ótkennen soń Franciyaǵa qaytıp keldi hám taxtın qaytarıp alıw ushın jeńiliske ushırap, quwılǵanına shekem jáne [[Júz kún|111 kún]] imperator sıpatında húkim súrdi.
1851-jılı Napoleonnıń jiyeni [[Napoleon III|Lui-Napoleon Bonapart]] tárepinen ámelge asırılǵan mámleket kóterısınen bir jıl ótpey-aq, [[Ekinshi Franciya respublikası]] [[Ekinshi Franciya imperiyası|Ekinshi Franciya imperiyasına]] aylandırıldı hám ol 1852-jıl 7-noyabrdegi referendumda shólkemlestirildi. 1852-jıl 2-dekabrde francuz xalqı tárepinen saylanǵan prezident Lui Napoleon Bonapart rásmiy túrde francuzlar imperatorı Napoleon III boldı. Onıń húkimdarlıǵı 1870-jıl 4-sentyabrde [[Franciya-Prussiya urısı]] waqtında [[Sedan sawashı|Sedan sawashında]] qolǵa túskenine shekem dawam etti. Keyin ala [[Angliya|Angliyaǵa]] súrgin etiledi hám sol jerde 1873-jıl 9-yanvarda qaytıs boladı.
1879-jılı Napoleon III nıń jalgız balası [[Napoleon Ejen|Lui-Napoleon]] qaytıs bolǵannan keyin, Bonapartlardıń Franciya taxtına birneshe dawagerleri bar edi. 2020-jılda bul 1997-jıl 3-mayda Bonapartlar úyiniń basshısı bolǵan [[Sharl, shahzada Napoleon|shahzada Napoleon Sharl]] esaplanadı. Onıń dárejesi balası Jan-Kristof, shaxzada Napoleon tárepinen talasılmaqta, ol marhum atasınıń wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵOnıń dárejesi balası [[Jan-Kristof, shaxzada Napoleon]] tárepinen talasılmaqta, ol [[Lui, shahzada Napoleon|marhum atasınıń]] wásiyatnamasında miyrasxor dep atalǵan.
== Derekler ==
o9xkwdkmlxgp674b1frxpaq7p9m47dj
Apple One
0
25590
124793
2025-07-06T14:35:23Z
Bekan88
11311
«[[:en:Special:Redirect/revision/1282890996|Apple One]]» betinen awdarılıp jaratıldı
124793
wikitext
text/x-wiki
'''Apple One''' — bul [[Apple Inc.]] tárepinen usınılatuǵın bir qatar premium xızmetlerdi dárejeli paketlerge biriktiretuǵın jazılıw bolıp, dáslep 2020-jıldıń aqırında usınılǵan. Usınılǵan úsh dáreje – Jeke, Shańaraqlıq hám Premier bolıp, úshewi de [[Apple Music]], [[Apple TV+]], [[Apple Arcade]] hám [[iCloud]] saqlaw ornına (Jeke ushın 50 GB, Shańaraqlıq ushın 200 GB hám Premier ushın 2TB) kiriw múmkinshiligin beredi. Premier dárejesi sonıń menen birge [[Apple News|Apple News+]] hám [[Fitness (Apple)|Apple Fitness+]]-ti de óz ishine aladı. Shańaraqlıq hám Premier paketleri de altı akkauntqa shekem shańaraq penen bólisiwge múmkinshilik beredi<ref name="Verge">{{Cite news|last1=Alexander|first1=Julia|title=Apple confirms Apple One subscription bundle, bringing together Music, TV Plus, Arcade, and more|url=https://www.theverge.com/2020/9/15/21433205/apple-one-subscription-bundle-price-music-tv-plus-arcade-icloud|access-date=September 15, 2020|work=[[The Verge]]|date=September 15, 2020|language=en}}</ref>. Qosımsha iCloud Saqlaw ornın Apple One jazılıwınıń ústine satıp alıwǵa boladı.
== Sıpatlaması ==
Apple One 2020-jılı 15-sentyabrde Apple ilajı waqtında járiyalandı hám keyinirek 30-oktyabrde global túrde iske qosıldı. Xızmetler toplamı jobaları Appleda bir neshe jıllar dawamında, kompaniyanıń xızmetlerden alatuǵın tabısın arttırıw hám apparatlıq támiynat satıwlarına ǵárezliligin kemeytiw háreketleriniń bir bólimi retinde islep shıǵılǵan edi<ref name="AppleVideoRevenue2">{{Cite news|url=http://fortune.com/2019/03/24/watch-apple-event-live-stream-television-news-service/|last1=Pullen|first1=John Patrick|title=Apple's Two-Word Plan for the Future of the Internet: Subscribe Now|work=[[Forbes]]|date=March 24, 2019|access-date=March 25, 2019}}</ref>.
Jazılıw [[Apple Inc.]] tárepinen usınılatuǵın premium xızmetlerdi dárejeli paketlerge toplaydı. Usınılǵan úsh dáreje – Jeke, Shańaraqlıq hám Premier bolıp, úshewi de Apple Music, Apple TV+, [[Apple Arcade]] hám [[iCloud]] saqlaw ornına (Jeke ushın 50 GB, Shańaraqlıq ushın 200 GB hám Premier ushın 2TB) kiriw múmkinshiligin beredi. Premier dárejesi sonıń menen birge Apple News+ hám Apple Fitness+-ti de óz ishine aladı. Shańaraqlıq hám Premier paketleri de altı akkauntqa shekem shańaraq penen bólisiwge múmkinshilik beredi. Qosımsha iCloud saqlaw ornın Apple One jazılıwınıń ústine satıp alıwǵa boladı.
Apple One jazılıw toplamları paydalanıwshılardı basqa xızmetlerge, mısalı Apple Arcade yamasa Apple News+ sıyaqlı, basqa jaǵdayda jazılıwdı oylamawı múmkin bolǵan xızmetlerge, olardı birge jeńillikli bahada usınıw arqalı qızıqtırıwǵa arnalǵan<ref name="Cheng">{{Cite news|last1=Cheng|first1=Roger|title=The Apple One bundle's real killer app is its least sexy service|url=https://www.cnet.com/news/the-apple-one-bundles-real-killer-app-is-its-least-sexy-service/|access-date=September 15, 2020|work=CNET|date=September 15, 2020|language=en}}</ref><ref name="Katz">{{Cite news|last1=Katz|first1=Brandon|date=May 19, 2020|title=Apple TV+ Switching Up Its Strategy to Lock Horns With Netflix|work=[[The New York Observer]]|url=https://observer.com/2020/05/apple-tv-plus-buying-old-shows-for-library-netflix/|access-date=May 19, 2020}}</ref><ref name="Mayo19May">{{Cite news|last1=Mayo|first1=Benjamin|date=May 19, 2020|title=Bloomberg: Apple TV+ tops 10 million subscribers, company buying TV show and movie back catalog to expand service|work=9to5Mac|url=https://9to5mac.com/2020/05/19/apple-tv-plus-back-catalog-subscribers/|access-date=May 19, 2020}}</ref>.
Iske qosılǵanda, xızmettiń Jeke Jobası ayına 14.95$, Shańaraqlıq Jobası ayına 19.95$ hám Premier Jobası ayına 29.95$ turdı. Usı bahalarda, Jeke toplamdaǵı hár bir komponent xızmeti ushın bólek tólewdi niyet etken paydalanıwshı onıń ornına Apple One-nıń Jeke dárejesine tólew arqalı ayına shama menen 6$ únemleytuǵın edi, al sol shártler astında, Shańaraqlıq dáreje abonentleri ayına 8$, al Premier dáreje abonentleri ayına shama menen 25$ únemleytuǵın edi.
Házirgi waqıtta Apple One-nıń Jeke Jobası ayına $19.95, Shańaraqlıq Jobası ayına 25.95$ hám Premier Jobası ayına 37.95$ turadı<ref name=":0">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/apple-one/|bet=Apple One|til=en-US|jumıs=Apple|qaralǵan sáne=December 5, 2023}}</ref>. Usı bahalarda, eger paydalanıwshı xızmetlerdi bólek satıp alıwdı niyet etse, Jeke Jobası paydalanıwshılarǵa ayına shama menen 9$, Shańaraqlıq Jobası ayına 11$ hám Premier Jobası ayına 29$ únemleydi.
== Bahanıń ósiwi ==
2022-jılı 24-oktyabrde Apple kóp aymaqlarda Apple One (sonday-aq [[Apple Music]] hám Apple TV+) jazılıwlarınıń bahasın arttıratuǵının járiyaladı. Jeke joba 2$-ǵa ósip, ayına 16.95$ boldı, Shańaraqlıq joba 3$-ǵa ósip, ayına 22.95$ boldı, al Premier joba 3$-ǵa ósip, ayına 32.95$ boldı<ref name="MR inc 1">{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2022/10/24/apple-price-increase-services|bet=Apple Increasing Pricing of Apple Music, Apple TV+, and Apple One|avtor=Juli Clover|sáne=October 24, 2022|baspaxana=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=November 9, 2022}}</ref>.
Usı bahalarda, eger paydalanıwshı xızmetlerdi bólek satıp alıwdı niyet etse, Jeke Jobası paydalanıwshılarǵa ayına shama menen 7$ únemledi, Shańaraqlıq Jobası ayına 8$ únemledi, al Premier Jobası ayına 24$ únemledi.
2023-jılı 3-noyabrde Apple Apple One jazılıwlarınıń bahasın arttırıp atırǵanın esapladı. Jeke joba 3$-ǵa ósip, ayına 19.95$ boldı, Shańaraqlıq joba 3$-ǵa ósip, ayına 25.95$ boldı, Premier Jobası 5$-ǵa ósip, ayına 37.95$ boldı<ref name="MacRumors Nov 2023">{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2023/10/25/apple-services-price-increases|bet=Apple TV+, Apple Arcade, and Apple News+ Receiving Price Increases|sáne=October 25, 2023}}</ref>.
Usı házirgi baha sxeması boyınsha, eger paydalanıwshı xızmetlerdi bólek satıp alıwdı niyet etse, Jeke Jobası paydalanıwshılarǵa ayına shama menen $9, Shańaraqlıq Jobası ayına 11$ hám Premier Jobası ayına 29$ únemleydi.
== Qabıl etiliwi ==
The Verge xızmetti Amazon Prime Video hám Amazon Music-ti biriktiriwi arqalı Amazon Prime-ǵa salıstırdı. CNET xızmettiń eń úlken tartıwshı kúshi onıń iCloud xızmetlerin óz ishine alıwı ekenin atap ótti.
=== Básekileslerdiń juwabı ===
Spotify Appledıń ústem poziciyasın paydalanıp atırǵanı haqqında táshwishlerin bildirdi hám Apple One-nıń Appledıń [[iOS]] platformasın baqlawı sebepli, tutınıwshılar alternativaǵa qaraǵanda Appledıń óz xızmetlerin paydalanıwǵa beyim bolǵanlıqtan, básekileslerdi qolaysız jaǵdayǵa qoyatuǵının ayttı. Spotify básekileslikti retlewshilerdi háreket etiwge shaqırdı, sebebi olar bul ámeliyattı básekige qarsı minez-qulıq dep esaplaw kerek hám sonlıqtan sheklewlerge hám retlewge boysınıwı kerek dep isenedi<ref name="CNNBusiness">{{Cite news|last1=Duffy|first1=Clare|title=Why Spotify is picking a fight with Apple over Apple One|url=https://edition.cnn.com/2020/09/19/tech/apple-one-spotify-antitrust/index.html|access-date=November 30, 2020|work=[[CNN Business]]|date=September 19, 2020|language=en}}</ref>.
== Derekler ==
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
92n6n4srjwmcmpju6an5hkmtefatgvd
124794
124793
2025-07-06T14:35:58Z
Bekan88
11311
124794
wikitext
text/x-wiki
'''Apple One''' — bul [[Apple Inc.]] tárepinen usınılatuǵın bir qatar premium xızmetlerdi dárejeli paketlerge biriktiretuǵın jazılıw bolıp, dáslep 2020-jıldıń aqırında usınılǵan. Usınılǵan úsh dáreje – Jeke, Shańaraqlıq hám Premier bolıp, úshewi de [[Apple Music]], [[Apple TV+]], [[Apple Arcade]] hám [[iCloud]] saqlaw ornına (Jeke ushın 50 GB, Shańaraqlıq ushın 200 GB hám Premier ushın 2TB) kiriw múmkinshiligin beredi. Premier dárejesi sonıń menen birge [[Apple News|Apple News+]] hám [[Fitness (Apple)|Apple Fitness+]]-ti de óz ishine aladı. Shańaraqlıq hám Premier paketleri de altı akkauntqa shekem shańaraq penen bólisiwge múmkinshilik beredi<ref name="Verge">{{Cite news|last1=Alexander|first1=Julia|title=Apple confirms Apple One subscription bundle, bringing together Music, TV Plus, Arcade, and more|url=https://www.theverge.com/2020/9/15/21433205/apple-one-subscription-bundle-price-music-tv-plus-arcade-icloud|access-date=September 15, 2020|work=[[The Verge]]|date=September 15, 2020|language=en}}</ref>. Qosımsha iCloud Saqlaw ornın Apple One jazılıwınıń ústine satıp alıwǵa boladı.
== Sıpatlaması ==
Apple One 2020-jılı 15-sentyabrde Apple ilajı waqtında járiyalandı hám keyinirek 30-oktyabrde global túrde iske qosıldı. Xızmetler toplamı jobaları Appleda bir neshe jıllar dawamında, kompaniyanıń xızmetlerden alatuǵın tabısın arttırıw hám apparatlıq támiynat satıwlarına ǵárezliligin kemeytiw háreketleriniń bir bólimi retinde islep shıǵılǵan edi<ref name="AppleVideoRevenue2">{{Cite news|url=http://fortune.com/2019/03/24/watch-apple-event-live-stream-television-news-service/|last1=Pullen|first1=John Patrick|title=Apple's Two-Word Plan for the Future of the Internet: Subscribe Now|work=[[Forbes]]|date=March 24, 2019|access-date=March 25, 2019}}</ref>.
Jazılıw [[Apple Inc.]] tárepinen usınılatuǵın premium xızmetlerdi dárejeli paketlerge toplaydı. Usınılǵan úsh dáreje – Jeke, Shańaraqlıq hám Premier bolıp, úshewi de Apple Music, Apple TV+, [[Apple Arcade]] hám [[iCloud]] saqlaw ornına (Jeke ushın 50 GB, Shańaraqlıq ushın 200 GB hám Premier ushın 2TB) kiriw múmkinshiligin beredi. Premier dárejesi sonıń menen birge Apple News+ hám Apple Fitness+-ti de óz ishine aladı. Shańaraqlıq hám Premier paketleri de altı akkauntqa shekem shańaraq penen bólisiwge múmkinshilik beredi. Qosımsha iCloud saqlaw ornın Apple One jazılıwınıń ústine satıp alıwǵa boladı.
Apple One jazılıw toplamları paydalanıwshılardı basqa xızmetlerge, mısalı Apple Arcade yamasa Apple News+ sıyaqlı, basqa jaǵdayda jazılıwdı oylamawı múmkin bolǵan xızmetlerge, olardı birge jeńillikli bahada usınıw arqalı qızıqtırıwǵa arnalǵan<ref name="Cheng">{{Cite news|last1=Cheng|first1=Roger|title=The Apple One bundle's real killer app is its least sexy service|url=https://www.cnet.com/news/the-apple-one-bundles-real-killer-app-is-its-least-sexy-service/|access-date=September 15, 2020|work=CNET|date=September 15, 2020|language=en}}</ref><ref name="Katz">{{Cite news|last1=Katz|first1=Brandon|date=May 19, 2020|title=Apple TV+ Switching Up Its Strategy to Lock Horns With Netflix|work=[[The New York Observer]]|url=https://observer.com/2020/05/apple-tv-plus-buying-old-shows-for-library-netflix/|access-date=May 19, 2020}}</ref><ref name="Mayo19May">{{Cite news|last1=Mayo|first1=Benjamin|date=May 19, 2020|title=Bloomberg: Apple TV+ tops 10 million subscribers, company buying TV show and movie back catalog to expand service|work=9to5Mac|url=https://9to5mac.com/2020/05/19/apple-tv-plus-back-catalog-subscribers/|access-date=May 19, 2020}}</ref>.
Iske qosılǵanda, xızmettiń Jeke Jobası ayına 14.95$, Shańaraqlıq Jobası ayına 19.95$ hám Premier Jobası ayına 29.95$ turdı. Usı bahalarda, Jeke toplamdaǵı hár bir komponent xızmeti ushın bólek tólewdi niyet etken paydalanıwshı onıń ornına Apple One-nıń Jeke dárejesine tólew arqalı ayına shama menen 6$ únemleytuǵın edi, al sol shártler astında, Shańaraqlıq dáreje abonentleri ayına 8$, al Premier dáreje abonentleri ayına shama menen 25$ únemleytuǵın edi.
Házirgi waqıtta Apple One-nıń Jeke Jobası ayına $19.95, Shańaraqlıq Jobası ayına 25.95$ hám Premier Jobası ayına 37.95$ turadı<ref name=":0">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/apple-one/|bet=Apple One|til=en-US|jumıs=Apple|qaralǵan sáne=December 5, 2023}}</ref>. Usı bahalarda, eger paydalanıwshı xızmetlerdi bólek satıp alıwdı niyet etse, Jeke Jobası paydalanıwshılarǵa ayına shama menen 9$, Shańaraqlıq Jobası ayına 11$ hám Premier Jobası ayına 29$ únemleydi.
== Bahanıń ósiwi ==
2022-jılı 24-oktyabrde Apple kóp aymaqlarda Apple One (sonday-aq [[Apple Music]] hám Apple TV+) jazılıwlarınıń bahasın arttıratuǵının járiyaladı. Jeke joba 2$-ǵa ósip, ayına 16.95$ boldı, Shańaraqlıq joba 3$-ǵa ósip, ayına 22.95$ boldı, al Premier joba 3$-ǵa ósip, ayına 32.95$ boldı<ref name="MR inc 1">{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2022/10/24/apple-price-increase-services|bet=Apple Increasing Pricing of Apple Music, Apple TV+, and Apple One|avtor=Juli Clover|sáne=October 24, 2022|baspaxana=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=November 9, 2022}}</ref>.
Usı bahalarda, eger paydalanıwshı xızmetlerdi bólek satıp alıwdı niyet etse, Jeke Jobası paydalanıwshılarǵa ayına shama menen 7$ únemledi, Shańaraqlıq Jobası ayına 8$ únemledi, al Premier Jobası ayına 24$ únemledi.
2023-jılı 3-noyabrde Apple Apple One jazılıwlarınıń bahasın arttırıp atırǵanın esapladı. Jeke joba 3$-ǵa ósip, ayına 19.95$ boldı, Shańaraqlıq joba 3$-ǵa ósip, ayına 25.95$ boldı, Premier Jobası 5$-ǵa ósip, ayına 37.95$ boldı<ref name="MacRumors Nov 2023">{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2023/10/25/apple-services-price-increases|bet=Apple TV+, Apple Arcade, and Apple News+ Receiving Price Increases|sáne=October 25, 2023}}</ref>.
Usı házirgi baha sxeması boyınsha, eger paydalanıwshı xızmetlerdi bólek satıp alıwdı niyet etse, Jeke Jobası paydalanıwshılarǵa ayına shama menen $9, Shańaraqlıq Jobası ayına 11$ hám Premier Jobası ayına 29$ únemleydi.
== Qabıl etiliwi ==
The Verge xızmetti Amazon Prime Video hám Amazon Music-ti biriktiriwi arqalı Amazon Prime-ǵa salıstırdı. CNET xızmettiń eń úlken tartıwshı kúshi onıń iCloud xızmetlerin óz ishine alıwı ekenin atap ótti.
=== Básekileslerdiń juwabı ===
Spotify Appledıń ústem poziciyasın paydalanıp atırǵanı haqqında táshwishlerin bildirdi hám Apple One-nıń Appledıń [[iOS]] platformasın baqlawı sebepli, tutınıwshılar alternativaǵa qaraǵanda Appledıń óz xızmetlerin paydalanıwǵa beyim bolǵanlıqtan, básekileslerdi qolaysız jaǵdayǵa qoyatuǵının ayttı. Spotify básekileslikti retlewshilerdi háreket etiwge shaqırdı, sebebi olar bul ámeliyattı básekige qarsı minez-qulıq dep esaplaw kerek hám sonlıqtan sheklewlerge hám retlewge boysınıwı kerek dep isenedi<ref name="CNNBusiness">{{Cite news|last1=Duffy|first1=Clare|title=Why Spotify is picking a fight with Apple over Apple One|url=https://edition.cnn.com/2020/09/19/tech/apple-one-spotify-antitrust/index.html|access-date=November 30, 2020|work=[[CNN Business]]|date=September 19, 2020|language=en}}</ref>.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
tgizh574472af8e9e65gs4584uamts2
124816
124794
2025-07-06T14:47:59Z
Bekan88
11311
124816
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width: 22em; text-align: left; font-size: 88%; line-height: 1.5em"
! colspan="2" style="text-align:center; font-size: 125%; font-weight: bold;"|Apple One
|-
| colspan="2" style="text-align:center"|[[Fayl:Apple_One.svg|200px]]
|-
! [[Programmist (Baǵdarlamashı)|Baǵdarlamashı]]
| [[Apple Inc.]]
|-
! Túri
| Jazılıw xızmetleri toplamı
|-
! Iske túsirilgen kúni
| [[30-oktyabr]], [[2020|2020-jıl]]
|-
! Platforma(lar)
| [[iPhone]], iPad, iPod Touch, Apple TV, Apple Watch, Mac, Apple Vision Pro
|-
! [[Operaciyalıq sistema|Operaciyalıq sistema(lar)]]
| iOS 14 yamasa onnan keyingi,<br/>iPadOS 14 yamasa onnan keyingi,<br/>tvOS 14 yamasa onnan keyingi,<br/>macOS Big Sur yamasa onnan keyingi,<br/>visionOS
|-
! Statusı
| Belsendi
|-
! [[Veb-sayt]]
| [https://www.apple.com/apple-one apple.com/apple-one]
|}
'''Apple One''' — bul [[Apple Inc.]] tárepinen usınılatuǵın bir qatar premium xızmetlerdi dárejeli paketlerge biriktiretuǵın jazılıw bolıp, dáslep 2020-jıldıń aqırında usınılǵan. Usınılǵan úsh dáreje – Jeke, Shańaraqlıq hám Premier bolıp, úshewi de [[Apple Music]], [[Apple TV+]], [[Apple Arcade]] hám [[iCloud]] saqlaw ornına (Jeke ushın 50 GB, Shańaraqlıq ushın 200 GB hám Premier ushın 2TB) kiriw múmkinshiligin beredi. Premier dárejesi sonıń menen birge [[Apple News|Apple News+]] hám [[Fitness (Apple)|Apple Fitness+]]-ti de óz ishine aladı. Shańaraqlıq hám Premier paketleri de altı akkauntqa shekem shańaraq penen bólisiwge múmkinshilik beredi<ref name="Verge">{{Cite news|last1=Alexander|first1=Julia|title=Apple confirms Apple One subscription bundle, bringing together Music, TV Plus, Arcade, and more|url=https://www.theverge.com/2020/9/15/21433205/apple-one-subscription-bundle-price-music-tv-plus-arcade-icloud|access-date=September 15, 2020|work=[[The Verge]]|date=September 15, 2020|language=en}}</ref>. Qosımsha iCloud Saqlaw ornın Apple One jazılıwınıń ústine satıp alıwǵa boladı.
== Sıpatlaması ==
Apple One 2020-jılı 15-sentyabrde Apple ilajı waqtında járiyalandı hám keyinirek 30-oktyabrde global túrde iske qosıldı. Xızmetler toplamı jobaları Appleda bir neshe jıllar dawamında, kompaniyanıń xızmetlerden alatuǵın tabısın arttırıw hám apparatlıq támiynat satıwlarına ǵárezliligin kemeytiw háreketleriniń bir bólimi retinde islep shıǵılǵan edi<ref name="AppleVideoRevenue2">{{Cite news|url=http://fortune.com/2019/03/24/watch-apple-event-live-stream-television-news-service/|last1=Pullen|first1=John Patrick|title=Apple's Two-Word Plan for the Future of the Internet: Subscribe Now|work=[[Forbes]]|date=March 24, 2019|access-date=March 25, 2019}}</ref>.
Jazılıw [[Apple Inc.]] tárepinen usınılatuǵın premium xızmetlerdi dárejeli paketlerge toplaydı. Usınılǵan úsh dáreje – Jeke, Shańaraqlıq hám Premier bolıp, úshewi de Apple Music, Apple TV+, [[Apple Arcade]] hám [[iCloud]] saqlaw ornına (Jeke ushın 50 GB, Shańaraqlıq ushın 200 GB hám Premier ushın 2TB) kiriw múmkinshiligin beredi. Premier dárejesi sonıń menen birge Apple News+ hám Apple Fitness+-ti de óz ishine aladı. Shańaraqlıq hám Premier paketleri de altı akkauntqa shekem shańaraq penen bólisiwge múmkinshilik beredi. Qosımsha iCloud saqlaw ornın Apple One jazılıwınıń ústine satıp alıwǵa boladı.
Apple One jazılıw toplamları paydalanıwshılardı basqa xızmetlerge, mısalı Apple Arcade yamasa Apple News+ sıyaqlı, basqa jaǵdayda jazılıwdı oylamawı múmkin bolǵan xızmetlerge, olardı birge jeńillikli bahada usınıw arqalı qızıqtırıwǵa arnalǵan<ref name="Cheng">{{Cite news|last1=Cheng|first1=Roger|title=The Apple One bundle's real killer app is its least sexy service|url=https://www.cnet.com/news/the-apple-one-bundles-real-killer-app-is-its-least-sexy-service/|access-date=September 15, 2020|work=CNET|date=September 15, 2020|language=en}}</ref><ref name="Katz">{{Cite news|last1=Katz|first1=Brandon|date=May 19, 2020|title=Apple TV+ Switching Up Its Strategy to Lock Horns With Netflix|work=[[The New York Observer]]|url=https://observer.com/2020/05/apple-tv-plus-buying-old-shows-for-library-netflix/|access-date=May 19, 2020}}</ref><ref name="Mayo19May">{{Cite news|last1=Mayo|first1=Benjamin|date=May 19, 2020|title=Bloomberg: Apple TV+ tops 10 million subscribers, company buying TV show and movie back catalog to expand service|work=9to5Mac|url=https://9to5mac.com/2020/05/19/apple-tv-plus-back-catalog-subscribers/|access-date=May 19, 2020}}</ref>.
Iske qosılǵanda, xızmettiń Jeke Jobası ayına 14.95$, Shańaraqlıq Jobası ayına 19.95$ hám Premier Jobası ayına 29.95$ turdı. Usı bahalarda, Jeke toplamdaǵı hár bir komponent xızmeti ushın bólek tólewdi niyet etken paydalanıwshı onıń ornına Apple One-nıń Jeke dárejesine tólew arqalı ayına shama menen 6$ únemleytuǵın edi, al sol shártler astında, Shańaraqlıq dáreje abonentleri ayına 8$, al Premier dáreje abonentleri ayına shama menen 25$ únemleytuǵın edi.
Házirgi waqıtta Apple One-nıń Jeke Jobası ayına $19.95, Shańaraqlıq Jobası ayına 25.95$ hám Premier Jobası ayına 37.95$ turadı<ref name=":0">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/apple-one/|bet=Apple One|til=en-US|jumıs=Apple|qaralǵan sáne=December 5, 2023}}</ref>. Usı bahalarda, eger paydalanıwshı xızmetlerdi bólek satıp alıwdı niyet etse, Jeke Jobası paydalanıwshılarǵa ayına shama menen 9$, Shańaraqlıq Jobası ayına 11$ hám Premier Jobası ayına 29$ únemleydi.
== Bahanıń ósiwi ==
2022-jılı 24-oktyabrde Apple kóp aymaqlarda Apple One (sonday-aq [[Apple Music]] hám Apple TV+) jazılıwlarınıń bahasın arttıratuǵının járiyaladı. Jeke joba 2$-ǵa ósip, ayına 16.95$ boldı, Shańaraqlıq joba 3$-ǵa ósip, ayına 22.95$ boldı, al Premier joba 3$-ǵa ósip, ayına 32.95$ boldı<ref name="MR inc 1">{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2022/10/24/apple-price-increase-services|bet=Apple Increasing Pricing of Apple Music, Apple TV+, and Apple One|avtor=Juli Clover|sáne=October 24, 2022|baspaxana=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=November 9, 2022}}</ref>.
Usı bahalarda, eger paydalanıwshı xızmetlerdi bólek satıp alıwdı niyet etse, Jeke Jobası paydalanıwshılarǵa ayına shama menen 7$ únemledi, Shańaraqlıq Jobası ayına 8$ únemledi, al Premier Jobası ayına 24$ únemledi.
2023-jılı 3-noyabrde Apple Apple One jazılıwlarınıń bahasın arttırıp atırǵanın esapladı. Jeke joba 3$-ǵa ósip, ayına 19.95$ boldı, Shańaraqlıq joba 3$-ǵa ósip, ayına 25.95$ boldı, Premier Jobası 5$-ǵa ósip, ayına 37.95$ boldı<ref name="MacRumors Nov 2023">{{Web deregi|url=https://www.macrumors.com/2023/10/25/apple-services-price-increases|bet=Apple TV+, Apple Arcade, and Apple News+ Receiving Price Increases|sáne=October 25, 2023}}</ref>.
Usı házirgi baha sxeması boyınsha, eger paydalanıwshı xızmetlerdi bólek satıp alıwdı niyet etse, Jeke Jobası paydalanıwshılarǵa ayına shama menen $9, Shańaraqlıq Jobası ayına 11$ hám Premier Jobası ayına 29$ únemleydi.
== Qabıl etiliwi ==
The Verge xızmetti Amazon Prime Video hám Amazon Music-ti biriktiriwi arqalı Amazon Prime-ǵa salıstırdı. CNET xızmettiń eń úlken tartıwshı kúshi onıń iCloud xızmetlerin óz ishine alıwı ekenin atap ótti.
=== Básekileslerdiń juwabı ===
Spotify Appledıń ústem poziciyasın paydalanıp atırǵanı haqqında táshwishlerin bildirdi hám Apple One-nıń Appledıń [[iOS]] platformasın baqlawı sebepli, tutınıwshılar alternativaǵa qaraǵanda Appledıń óz xızmetlerin paydalanıwǵa beyim bolǵanlıqtan, básekileslerdi qolaysız jaǵdayǵa qoyatuǵının ayttı. Spotify básekileslikti retlewshilerdi háreket etiwge shaqırdı, sebebi olar bul ámeliyattı básekige qarsı minez-qulıq dep esaplaw kerek hám sonlıqtan sheklewlerge hám retlewge boysınıwı kerek dep isenedi<ref name="CNNBusiness">{{Cite news|last1=Duffy|first1=Clare|title=Why Spotify is picking a fight with Apple over Apple One|url=https://edition.cnn.com/2020/09/19/tech/apple-one-spotify-antitrust/index.html|access-date=November 30, 2020|work=[[CNN Business]]|date=September 19, 2020|language=en}}</ref>.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
s7k34spk1ddu6xg9byb1khhb8tbpxip
One to One (Apple)
0
25591
124795
2025-07-06T14:36:21Z
Bekan88
11311
«[[:en:Special:Redirect/revision/1249060992|One to One (Apple)]]» betinen awdarılıp jaratıldı
124795
wikitext
text/x-wiki
'''One to One''' — bul [[Apple Inc.]] usaqlap satıw dúkanlarındaǵı jeke oqıtıwǵa arnalǵan tólemli xızmet edi. Jańa Mac satıp alǵanda bir jıllıq 99 AQSH dolları aǵzalıq paydalanıwshıǵa bir jıl dawamında Mac, iPhone, iPod hám iPad boyınsha kórsetpeler alıwǵa múmkinshilik berdi. Jalǵız sheklew – paydalanıwshılar bir waqıtta One to One baǵdarlamasına kiretuǵın úsh túrli sessiyanıń hár birinen tek birin ǵana bronlay alıwı edi. Úsh sessiya túri: adam Apple xızmetkeri tárepinen oqıtılatuǵın 30 yamasa 60 minutlıq Jeke Oqıtıw sessiyası, Apple xızmetkeri belgili bir tema boyınsha bir topar adamdı basqaratuǵın 90 minutlıq Toparlıq Oqıtıw hám klienttiń topar ishinde óz joybarında islewge hám kerek bolǵanda járdem sorawǵa múmkinshilik alatuǵın 90 minutlıq Ashıq Oqıtıw sessiyası. Sessiyalar tómendegi temalar boyınsha kórsetpeler usınadı: Macińizdi Baslaw, iPadıńızdı Baslaw, iPhonıńızdı Baslaw, [[iCloud]], Pochta Kontaktlar & Kalendarlar, iPhoto, GarageBand, iMovie, [[iTunes]], Pages, Keynote, Numbers, Aperture, Final Cut Pro, Motion hám Logic Pro.
Dáslep bul xızmet ProCare-niń bir bólimi bolǵan, biraq 2007-jılı 2-mayda bólinip, óziniń bólek 99 AQSH dollarlıq xızmetine aylandı. Ámeldegi ProCare aǵzalarına ProCare jazılıwınıń qalǵan múddetine One to One aǵzalıqları berildi.
Appledıń One to One xızmeti 2015-jılı rásmiy túrde toqtatıldı, sońǵı jańalanıwlar 17-dekabrde tamamlandı.
== Derekler ==
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
42xctstd7dnvfvg0enfjakei74xhwei
124796
124795
2025-07-06T14:37:38Z
Bekan88
11311
124796
wikitext
text/x-wiki
'''One to One''' — bul [[Apple Inc.]] usaqlap satıw dúkanlarındaǵı jeke oqıtıwǵa arnalǵan tólemli xızmet edi. Jańa Mac satıp alǵanda bir jıllıq 99 AQSH dolları aǵzalıq paydalanıwshıǵa bir jıl dawamında Mac, iPhone, iPod hám iPad boyınsha kórsetpeler alıwǵa múmkinshilik berdi. Jalǵız sheklew – paydalanıwshılar bir waqıtta One to One baǵdarlamasına kiretuǵın úsh túrli sessiyanıń hár birinen tek birin ǵana bronlay alıwı edi. Úsh sessiya túri: adam Apple xızmetkeri tárepinen oqıtılatuǵın 30 yamasa 60 minutlıq Jeke Oqıtıw sessiyası, Apple xızmetkeri belgili bir tema boyınsha bir topar adamdı basqaratuǵın 90 minutlıq Toparlıq Oqıtıw hám klienttiń topar ishinde óz joybarında islewge hám kerek bolǵanda járdem sorawǵa múmkinshilik alatuǵın 90 minutlıq Ashıq Oqıtıw sessiyası. Sessiyalar tómendegi temalar boyınsha kórsetpeler usınadı: Macińizdi Baslaw, iPadıńızdı Baslaw, iPhonıńızdı Baslaw, [[iCloud]], Pochta Kontaktlar & Kalendarlar, iPhoto, GarageBand, iMovie, [[iTunes]], Pages, Keynote, Numbers, Aperture, Final Cut Pro, Motion hám Logic Pro<ref>[https://www.apple.com/retail/onetoone/ Apple Retail Store – One to One<!-- Bot generated title -->]</ref>
.
Dáslep bul xızmet ProCare-niń bir bólimi bolǵan, biraq 2007-jılı 2-mayda bólinip, óziniń bólek 99 AQSH dollarlıq xızmetine aylandı. Ámeldegi ProCare aǵzalarına ProCare jazılıwınıń qalǵan múddetine One to One aǵzalıqları berildi<ref>[https://arstechnica.com/journals/apple.ars/2007/05/02/apple-introduces-procare-one-to-one-and-personal-shopping Apple introduces ProCare, One to One, and Personal Shopping<!-- Bot generated title -->]</ref>.
Appledıń One to One xızmeti 2015-jılı rásmiy túrde toqtatıldı, sońǵı jańalanıwlar 17-dekabrde tamamlandı.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
33lrkqjs747triinfvnxu7dzg54bkl7
124841
124796
2025-07-06T15:09:45Z
Bekan88
11311
124841
wikitext
text/x-wiki
'''One to One''' — bul [[Apple Inc.]] usaqlap satıw dúkanlarındaǵı jeke oqıtıwǵa arnalǵan tólemli xızmet edi. Jańa Mac satıp alǵanda bir jıllıq 99 AQSH dolları aǵzalıq paydalanıwshıǵa bir jıl dawamında Mac, iPhone, iPod hám iPad boyınsha kórsetpeler alıwǵa múmkinshilik berdi. Jalǵız sheklew – paydalanıwshılar bir waqıtta One to One baǵdarlamasına kiretuǵın úsh túrli sessiyanıń hár birinen tek birin ǵana bronlay alıwı edi. Úsh sessiya túri: adam Apple xızmetkeri tárepinen oqıtılatuǵın 30 yamasa 60 minutlıq Jeke Oqıtıw sessiyası, Apple xızmetkeri belgili bir tema boyınsha bir topar adamdı basqaratuǵın 90 minutlıq Toparlıq Oqıtıw hám klienttiń topar ishinde óz joybarında islewge hám kerek bolǵanda járdem sorawǵa múmkinshilik alatuǵın 90 minutlıq Ashıq Oqıtıw sessiyası. Sessiyalar tómendegi temalar boyınsha kórsetpeler usınadı: Macińizdi Baslaw, iPadıńızdı Baslaw, iPhonıńızdı Baslaw, [[iCloud]], Pochta Kontaktlar & Kalendarlar, iPhoto, GarageBand, iMovie, [[iTunes]], Pages, Keynote, Numbers, Aperture, Final Cut Pro, Motion hám Logic Pro<ref>[https://www.apple.com/retail/onetoone/ Apple Retail Store – One to One<!-- Bot generated title -->]</ref>
.
Dáslep bul xızmet [[ProCare]]-niń bir bólimi bolǵan, biraq 2007-jılı 2-mayda bólinip, óziniń bólek 99 AQSH dollarlıq xızmetine aylandı. Ámeldegi [[ProCare]] aǵzalarına ProCare jazılıwınıń qalǵan múddetine One to One aǵzalıqları berildi<ref>[https://arstechnica.com/journals/apple.ars/2007/05/02/apple-introduces-procare-one-to-one-and-personal-shopping Apple introduces ProCare, One to One, and Personal Shopping<!-- Bot generated title -->]</ref>.
Appledıń One to One xızmeti 2015-jılı rásmiy túrde toqtatıldı, sońǵı jańalanıwlar 17-dekabrde tamamlandı.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
g5r84ts69fmblbwzgqmfmi0cbpoa96p
Jańalıqlar
0
25592
124797
2025-07-06T14:38:00Z
Bekan88
11311
«[[:en:Special:Redirect/revision/1297068068|News]]» betinen awdarılıp jaratıldı
124797
wikitext
text/x-wiki
'''Jańalıqlar''' — bul házirgi waqıyalar tuwralı [[Informaciya túsinigi|informaciya]]. Bul hár túrli ǵalabar xabar quralları arqalı beriledi: awızeki, baspa, pochta sistemaları, [[radio]] hám [[televidenie]], elektron baylanıs, yamasa waqıyalardı kórgen hám gúwalardıń kórsetpeleri arqalı. Jańalıqlar geyde jumsaq ǵalabar xabar qurallarınan ajıratıw ushın «qattı jańalıqlar» dep ataladı.
Jańalıqlar xabarlarınıń temaları urıs, húkimet, siyasat, [[bilimlendiriw]], densawlıqtı saqlaw, [[ekonomika]], biznes, moda, [[sport]], [[oyın-zawıq]] hám qorshaǵan ortalıqtı, sonday-aq qızıqlı yamasa ádetten tıs waqıyalardı óz ishine aladı. Patsha ilajları, nızamlar, salıqlar, xalıq densawlıǵı hám jınayatshılar haqqındaǵı húkimet málimlemeleri áyyemgi waqıtlardan berli jańalıqlar dep atalmaqta.
Tariyx dawamında adamlar jańa informaciyanı awızeki qurallar menen jetkizip kelgen. [[Qıtay|Qıtayda]] ásirler dawamında rawajlanǵan [[Gazeta|gazetalar]] [[Evropa|Evropada]] jańa zamannıń basında payda boldı. XX ásirde [[radio]] hám [[televidenie]] jańalıqlardı jetkiziwdiń áhmiyetli quralına aylandı. Al XXI ásirde [[internet]] te usınday rol atqara basladı.
== Mánisi ==
=== Etimologiyası ===
[[Inglis tili|Inglis tilindegi]] «news» sózi XIV ásirde «new» sóziniń kóplik formasınıń arnawlı qollanılıwı retinde rawajlanǵan. Orta ásir inglis tilinde oǵan sáykes keletuǵın sóz «newes» bolǵan, [[Francuz tili|francuz tilindegi]] «nouvelles» sózi sıyaqlı. Usıǵan uqsas rawajlanıwlar slavyan tillerinde de tabıladı – atap aytqanda, serb-xorvat tilindegi «novost» (nov, «jańa» sózinen), chex hám [[Slovak tili|slovak tillerindegi]] «noviny» (nový, «jańa» sózinen), [[Polyak tili|polyak tilindegi]] «nowiny» (noviney dep aytıladı), bolgar tilindegi «novini» hám [[Rus tili|orıs tilindegi]] «novosti» sózleri. Sonday-aq, kelt tillerinde de: Uels tilindegi «newyddion» (newydd sózinen) hám korn tilindegi «nowodhow» (nowydh sózinen) sózleri bar<ref>{{Web deregi|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=news|bet=Online Etymology Dictionary|qaralǵan sáne=7 July 2012}}</ref>.
Djessika Garretson Finchtiń 1890-jıllarda Barnard kolledjinde sabaq beriw barısında «házirgi waqıyalar» sóz dizbegin oylap taptı<ref name="obituary">{{Cite news|date=1 November 1949|title=Mrs. John Cosgrave Is Dead Founded Finch Junior College: Was Institution's President Nearly 50 Years; Coined 'Current Events' Phrase|publisher=New York Herald Tribune}}</ref>.
=== Jańalıq ===
Atamasınan kórinip turǵanınday, «jańalıq» ádette jańa informaciyanı usınıwdı ańlatadı. Jańalıqtıń jańalıǵı oǵan belgisizlik sıpatın beredi, bul onı tariyxtıń yamasa basqa ilimiy pánlerdiń muqıyatlı izertlewlerinen ayırıp turadı<ref name="Smith7">Smith,''The Newspaper: An International History'' (1979), p. 7. "In the information which [the newspaper] chose to supply, and in the many sources of information which it took over and reorganized, it contained a bias towards recency or newness; to its readers, it offered regularity of publication. It had to be filled with whatever was available, unable to wait until information of greater clarity or certainty or of wider perspective had accumulated."</ref>. Tariyxshılar waqıyalardı tiykarǵı processlerdiń sebepli baylanısqan kórinisleri retinde qarastırıwǵa beyim bolsa, jańalıq xabarları waqıyalardı izolyaciyalanǵan túrde súwretlewge hám olardıń arasındaǵı baylanıslardı talqılawdan sırtta qaldırıwǵa beyim. Jańalıq kózge kórinetuǵın túrde dúnyanı házirgi waqıtta yamasa jaqın ótmishte súwretleydi, hátte jańalıq xabarınıń eń áhmiyetli aspektleri álleqashan ótmishte júz bergen bolsa da – yamasa keleshekte júz beriwi kútilse de. Jańalıq bolıwı ushın, dawam etip atırǵan processtiń qanday da bir «qazıq», onı házirgi waqıtqa baylaytuǵın waqıttaǵı waqıyası bolıwı kerek. Soǵan baylanıslı, jańalıq kóbinese ádettegiden tıs, normadan awıtqıw yamasa ádetten tıs bolıp kórinetuǵın reallıq aspektlerin sóz etedi. Sonıń ushın «Iyt adamdı tisledi» degen xabar jańalıq emes, al «Adam iytti tisledi» degen xabar jańalıq boladı degen ataqlı sóz bar.
Jańalıqtıń jańalıǵınıń jáne bir nátiyjesi, jańa texnologiyalar jańa mediaǵa jańalıqlardı tezirek tarqatıwǵa múmkinshilik bergeni sayın, 'ásterek' kommunikaciya formaları 'jańalıqtan' 'analizge' qaray jıljıwı múmkin.
== Derekler ==
[[Kategoriya:Xabarlar]]
8domuof4f0nx0d2r3k6gxh11rymox05
124798
124797
2025-07-06T14:38:43Z
Bekan88
11311
124798
wikitext
text/x-wiki
'''Jańalıqlar''' — bul házirgi waqıyalar tuwralı [[Informaciya túsinigi|informaciya]]. Bul hár túrli ǵalabar xabar quralları arqalı beriledi: awızeki, baspa, pochta sistemaları, [[radio]] hám [[televidenie]], elektron baylanıs, yamasa waqıyalardı kórgen hám gúwalardıń kórsetpeleri arqalı. Jańalıqlar geyde jumsaq ǵalabar xabar qurallarınan ajıratıw ushın «qattı jańalıqlar» dep ataladı.
Jańalıqlar xabarlarınıń temaları urıs, húkimet, siyasat, [[bilimlendiriw]], densawlıqtı saqlaw, [[ekonomika]], biznes, moda, [[sport]], [[oyın-zawıq]] hám qorshaǵan ortalıqtı, sonday-aq qızıqlı yamasa ádetten tıs waqıyalardı óz ishine aladı. Patsha ilajları, nızamlar, salıqlar, xalıq densawlıǵı hám jınayatshılar haqqındaǵı húkimet málimlemeleri áyyemgi waqıtlardan berli jańalıqlar dep atalmaqta.
Tariyx dawamında adamlar jańa informaciyanı awızeki qurallar menen jetkizip kelgen. [[Qıtay|Qıtayda]] ásirler dawamında rawajlanǵan [[Gazeta|gazetalar]] [[Evropa|Evropada]] jańa zamannıń basında payda boldı. XX ásirde [[radio]] hám [[televidenie]] jańalıqlardı jetkiziwdiń áhmiyetli quralına aylandı. Al XXI ásirde [[internet]] te usınday rol atqara basladı.
== Mánisi ==
=== Etimologiyası ===
[[Inglis tili|Inglis tilindegi]] «news» sózi XIV ásirde «new» sóziniń kóplik formasınıń arnawlı qollanılıwı retinde rawajlanǵan. Orta ásir inglis tilinde oǵan sáykes keletuǵın sóz «newes» bolǵan, [[Francuz tili|francuz tilindegi]] «nouvelles» sózi sıyaqlı. Usıǵan uqsas rawajlanıwlar slavyan tillerinde de tabıladı – atap aytqanda, serb-xorvat tilindegi «novost» (nov, «jańa» sózinen), chex hám [[Slovak tili|slovak tillerindegi]] «noviny» (nový, «jańa» sózinen), [[Polyak tili|polyak tilindegi]] «nowiny» (noviney dep aytıladı), bolgar tilindegi «novini» hám [[Rus tili|orıs tilindegi]] «novosti» sózleri. Sonday-aq, kelt tillerinde de: Uels tilindegi «newyddion» (newydd sózinen) hám korn tilindegi «nowodhow» (nowydh sózinen) sózleri bar<ref>{{Web deregi|url=http://www.etymonline.com/index.php?term=news|bet=Online Etymology Dictionary|qaralǵan sáne=7 July 2012}}</ref>.
Djessika Garretson Finchtiń 1890-jıllarda Barnard kolledjinde sabaq beriw barısında «házirgi waqıyalar» sóz dizbegin oylap taptı<ref name="obituary">{{Cite news|date=1 November 1949|title=Mrs. John Cosgrave Is Dead Founded Finch Junior College: Was Institution's President Nearly 50 Years; Coined 'Current Events' Phrase|publisher=New York Herald Tribune}}</ref>.
=== Jańalıq ===
Atamasınan kórinip turǵanınday, «jańalıq» ádette jańa informaciyanı usınıwdı ańlatadı. Jańalıqtıń jańalıǵı oǵan belgisizlik sıpatın beredi, bul onı tariyxtıń yamasa basqa ilimiy pánlerdiń muqıyatlı izertlewlerinen ayırıp turadı<ref name="Smith7">Smith,''The Newspaper: An International History'' (1979), p. 7. "In the information which [the newspaper] chose to supply, and in the many sources of information which it took over and reorganized, it contained a bias towards recency or newness; to its readers, it offered regularity of publication. It had to be filled with whatever was available, unable to wait until information of greater clarity or certainty or of wider perspective had accumulated."</ref>. Tariyxshılar waqıyalardı tiykarǵı processlerdiń sebepli baylanısqan kórinisleri retinde qarastırıwǵa beyim bolsa, jańalıq xabarları waqıyalardı izolyaciyalanǵan túrde súwretlewge hám olardıń arasındaǵı baylanıslardı talqılawdan sırtta qaldırıwǵa beyim. Jańalıq kózge kórinetuǵın túrde dúnyanı házirgi waqıtta yamasa jaqın ótmishte súwretleydi, hátte jańalıq xabarınıń eń áhmiyetli aspektleri álleqashan ótmishte júz bergen bolsa da – yamasa keleshekte júz beriwi kútilse de. Jańalıq bolıwı ushın, dawam etip atırǵan processtiń qanday da bir «qazıq», onı házirgi waqıtqa baylaytuǵın waqıttaǵı waqıyası bolıwı kerek. Soǵan baylanıslı, jańalıq kóbinese ádettegiden tıs, normadan awıtqıw yamasa ádetten tıs bolıp kórinetuǵın reallıq aspektlerin sóz etedi. Sonıń ushın «Iyt adamdı tisledi» degen xabar jańalıq emes, al «Adam iytti tisledi» degen xabar jańalıq boladı degen ataqlı sóz bar.
Jańalıqtıń jańalıǵınıń jáne bir nátiyjesi, jańa texnologiyalar jańa mediaǵa jańalıqlardı tezirek tarqatıwǵa múmkinshilik bergeni sayın, 'ásterek' kommunikaciya formaları 'jańalıqtan' 'analizge' qaray jıljıwı múmkin.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Xabarlar]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
e44jrw15sn4y7rgko067l7tnt9p312g
Apple ashıq birge islesiw ortalıǵı
0
25593
124799
2025-07-06T14:39:05Z
Bekan88
11311
«[[:en:Special:Redirect/revision/1296103950|Apple Open Collaboration Environment]]» betinen awdarılıp jaratıldı
124799
wikitext
text/x-wiki
'''Apple ashıq birge islesiw ortalıǵı (AOCE)''' — bul 1990-jıllardıń basında klassikalıq Mac OS ushın engizilgen xabar almasıwǵa baylanıslı texnologiyalar toplamı. Oǵan sistemanıń tiykarǵı klient tárep interfeysi bolǵan PowerTalk pochta dvijogı, jumıs toparları instalaciyaları ushın PowerShare pochta serveri hám Ashıq Katalog, shifrlaw hám cifrlı qol qoyıw sıyaqlı bir qatar qosımsha texnologiyalar kiredi.
AOCE hám PowerTalk 1993-jıldan 1996-jılǵa shekem qatań marketing etildi; degen menen, apparatlıq támiynat talapları kópshilik paydalanıwshılardıń onı ornatıwǵa yamasa paydalanıwǵa múmkinshiligi bolmaǵanın ańlattı. Baǵdarlamashılar da tap sonday quramalı sistema menen qıyınshılıqqa ushıradı hám ornatılǵan bazası júdá kishi bolǵanlıqtan, olardıń potencial satıwları onnan da kishi boldı. 1996-jılı [[Apple Inc.|Apple Computer]] AOCE-ni marketing etiw boyınsha háreketlerin tınısh ǵana toqtattı hám joybar tez arada joǵalıp ketti.
== Tariyxı ==
AOCE-niń rawajlanıwı 1989-jılı baslandı, tiykarınan Apple Fellow Gursharan Sidxunıń «jeke joybarı» edi, ol burın LaserWriter, AppleShare hám olarǵa baylanıslı [[Kompyuter tarmaǵı|tarmaq]] ónimleri ushın Appledıń injenerlik jetekshisi bolǵan.
=== Maqseti ===
Joybar bar pochta sistemaların úyreniw hám ulıwma túsinikler menen máselelerdi tabıw menen baslandı. Topar sonıń menen birge ámeldegi elektron pochta sistemaları menen baylanıslı máselelerdi de taptı. Olar ádette tek ápiwayı tekstli pochtanı ǵana qollap-quwatlaytuǵın edi hám inglis tilinen basqa simvollardı kemnen-kem qollap-quwatlaytuǵan. Mobil paydalanıwshılar ushın qollap-quwatlaw tómen bolǵan, kóbinese isenimliligi gúmanlı bolǵan úshinshi tárep sheshimlerine súyengen. Hám olardıń hámmesi arnawlı elektron pochta serverine tiykarlanǵan, bul ádette ornatıw ushın quramalı hám kóbinese ofiste bir neshe adam ǵana bolǵan kishi instalaciyalar ushın artıqsha edi.
Ámeldegi ónimlerdiń hesh qaysısı paydalanıwshıǵa shın mánisinde qálegenin bere almadı: bir pútin universal pochta qutısı hám bir pútin universal adres kitabı. Bul Internetten aldıńǵı dáwirde, isbilermen paydalanıwshılardıń kóbinese óz korporativ tarmaǵında, CompuServe yamasa [[AppleLink]] sıyaqlı onlayn xızmetlerde hám bálkim bir qatar xabarlandırıw taxtaları sistemalarında (BBS) da pochta qutıları bolatuǵın edi. Hár bir elektron pochta sisteması informaciyanı jıynaw hám saqlaw ushın óz standartların qollanatuǵın edi, bul paydalanıwshılardan hár túrli xızmetlerge kiriw ushın bir neshe klientti isletiwdi talap etetuǵın edi. Bir pochta qutılı sistema administratorlar tárepinen elektron pochta shlyuzların qollanıw arqalı qurılıwı múmkin bolsa da, bular ádette qımbat hám texnikalıq jaqtan saqlaw ushın qıyın edi.
=== Sheshimler ===
Sistemanıń bir ushında, AOCE tiykarındaǵı jetkiziw hám adreslew sistemalarına itibar qaratadı, elektron pochta túsinigin ulıwmalastıradı, usılayınsha sistema elektron pochtadan baslap, tekst processorı hújjetlerine, baspa jumıslarına shekem hár qanday zattı jetkiziw ushın qollanılıwı múmkin. Adreslew bazar gúresip atırǵan jáne bir másele edi, sonlıqtan AOCE bir pútin universal adreslew mexanizmin hám adres kitabın usınadı, ol tek adamlardıń elektron pochta adreslerin ǵana emes, al printerler hám faks apparatları sıyaqlı zatlardıń da adreslerin qollap-quwatlay aladı. Olardı ámeldegi Macintosh sheshimi, Tańlawshıdan (Chooser) kóbirek ańsat paydalanılatuǵın interfeyste izlewge bolatuǵın edi.
AOCE ádette paydalanıwshılardıń elektron pochtasın serverde emes, al hár bir jeke kompyuterde saqlaydı. Bul tek paydalanıwshıǵa pochtanı offlayn oqıwǵa múmkinshilik berip qoymastan, sonıń menen birge úlken saqlaw ornı bar bir mashinaǵa mútájlikti de joq etedi. Kishi tarmaqlar standart klient programmalıq támiynatın ornatıw arqalı ańsat ǵana qurılıwı múmkin; mashinalar AppleTalk-ta bir-birin tabadı hám tikkeley baylanısadı. AOCE paydalanıwshılardıń bárqulla tarmaqqa jalǵanbaǵanın túsinedi, sonlıqtan shıǵıwshı pochta jiberiwshiniń de, alıwshınıń da onlayn bolǵanına shekem jiberiwshiniń mashinasında keshte saqlanadı. Hátte LAN-da da bul paydalı, sebebi kóp paydalanıwshılar túnde kompyuterlerin óshiredi hám pochta jetkeriliwi ushın kelesi kúnniń tańın kútiwi kerek bolar edi.
Pochta jergilikli saqlanǵanlıqtan, noutbuk paydalanıwshıları mobil bolǵanda pochtanı oqıwı hám jazıwı múmkin. Hár bir nárse ofis LAN-ına qayta jalǵanǵanda avtomatlı túrde jańalanadı. AppleTalk Remote Access, Appledıń modemler arqalı AppleTalk-tıń standart ámelge asırıwı, aralıqtan sinxronizaciyanı támiyinleydi.
Potencial ashıq telefon liniyaları ústindegi qáwipsizlik ushın, barlıq baylanıslar hátte jergilikli tarmaqta da RSA shifrlawı hám cifrlı qol qoyıw menen qorǵalıwı múmkin. Sonıń menen birge, Gilt saqlaǵısh (Keychain) hár túrli kiriw maǵlıwmatların shifrlanǵan faylda saqlaydı. Bul paydalanıwshılarǵa hár túrli sistemalarda hár túrli paydalanıwshı atı hám parolin qollanıwǵa múmkinshilik beredi, olardı qáwipsiz saqlaw ushın gilt saqlaǵısh maǵlıwmatlar bazasına jaylastıradı. Bul gilt saqlaǵısh ushın tek bir paroldi talap etedi; AOCE belgili bir xızmet ushın kiriw maǵlıwmatların talap boyınsha ala aladı.
Paydalanıwshılar hújjetlerdi adreske hújjetti tastaw arqalı yamasa kerisinshe, xabardı pútkilley aylanıp ótip, tikkeley bólise aladı – hújjet basqa paydalanıwshınıń pochta qutısına avtomatlı túrde kelip túsetuǵın edi. Elektron pochtanıń jetkeriliwi (bul scenariyde arnawlı formattaǵı tekstli hújjetten basqa nárse emes), yamasa basqa hár qanday nárse, tolıǵı menen plaginler tárepinen basqarıldı, bul paydalanıwshıǵa óziniń barlıq dereklerinen pochtanı bir pútin kiriw qutısına jıynawǵa múmkinshilik berdi.
Onı talap etetuǵın saytlar ushın ónimdarlıq hám texnikalıq xızmet kórsetiw mútájlikleri ushın qosımsha server ornatılıwı múmkin. Bul jaǵdayda hár qanday jetkiziw háreketi eger alıwshı onlayn bolmasa, keshigiwlerdiń aldın alıw ushın dárhal server tárepinen uslap qalınatuǵın edi. Server keyin alıwshı onlayn bolǵanda jiberiwshi atınan xabardı jetkeredi.
AOCE joybarı ekinshi sistema effekti dep atalatuǵın jaǵdaydan zıyan kórdi, bunda injenerler hár bir nárselerdi orınlaytuǵın sistema dizaynlawǵa ádewir waqıt jumsaǵan. Álbette bunday joybarlar sátsizlikke ushıraydı, sebebi talaplar tek orınlaw ushın júdá qıyın bolıp qoymastan, al kóbinese haqıyqıy paydalanıwshı mútájliklerin de qanaatlandırmaydı. Kóbinese ideyalardıń ózi jaqsı boladı, biraq paydalanıwǵa bolmaytuǵın ámelge asırıwlar ishinde kómilip qaladı.
=== Shıǵarılıwı ===
1993-jıldıń basına kelip AOCE-niń klient tárepi juwmaqlanıp atırǵan edi, ol sol waqıtta PowerTalk dep ataldı. Apple dáslepki marketing kampaniyasın basladı, úlkenirek klientlerge hám hátte úshinshi tárep elektron pochta satıwshılarına AOCE tez arada kelip, bazardı pútkilley ózgertetuǵının ayttı. Olardıń aytıwınsha basqa hesh nárse onıń qolaylılıǵı, kúshi hám texnikalıq xızmet kórsetiw júginiń joqlıǵı menen básekilese almaydı degenge tiykarlanǵan edi – bular Appledıń jolınıń barlıq belgileri edi.
Sistema birinshi ret 1993-jıldıń ortasında Bostondaǵı Macworld Expo-da keńnen kórsetildi. Kórgizbede baǵdarlamashılar atama tańlawınıń durıs emes ekenin anıqladı, sebebi PowerTalk hám Appledıń jańa dawıs tanıw sisteması PlainTalk arasında shatasıwlar boldı.
AOCE 1993-jıldıń sentyabr ayında kópshilikke shıǵarıldı, ol sonday-aq AppleScript utilitaların óz ishine alǵan System 7 Pro toplamınıń bir bólimi edi.
=== Jaylastırıw ===
Ónim jıllar dawamındaǵı dábdebeden keyin shıqqanda, paydalanıwshılar onı ornatıw ushın keminde 2.5 MB RAM bar mashina talap etiletuǵının hám jaqsı islew ushın 4 MB kerek ekenin bilip, kewilleri qaldı. Bul sol dáwirdiń kóplegen Mac sistemalarındaǵı maksimal qoljetimli RAM muǵdarı. Kerek emes komponentlerdi alıp taslaw bunı sheshiwge az járdem berdi, hám AOCE menen basqa Apple texnologiyası, QuickDraw GX, ádette yad jetispewshiligi sebepli birge isletile almaytuǵın edi. Jańalaw mashinalar AOCE-ni kóbirek qolaylı isletip alsa da, hár túrli mashinalardan ibarat hár túrli tarmaqlarda isletiw ushın arnalǵan elektron pochta sisteması retinde, bul talaplar bazar tárepinen qabıl etiliwine ádewir kesent etti. Paydalanıwshınıń shın mánisinde iye bolǵan hár bir pochta sisteması ushın bólek jeke klient qosımshaların júklep alıp, ornatıw ádewir azıraq disk ornın iyeleytuǵın edi hám turaqlı yad izine iye emes edi.
PowerTalk ulıwma alǵanda qızıqlı sistema bolsa da, dizayn ózgeshelikleriniń birikpesi onı paydalanıwdı qıyınlastırdı. Mısalı, adreslew sisteması sistemanıń yadrosına sonshelli tereń engizilgen, sonlıqtan jańa adresti teriwdiń ózi qıyın boldı. Dáslep paydalanıwshı túymeni basadı, adres túrin tańlaydı, onı teredi, hám aqırında onıń xabarda payda bolıwı ushın OK túymesin basadı. Disk paydalanıwı da másele boldı, sebebi hár bir xabar bólek fayl retinde saqlanatuǵın edi, bul 40 MB hám 80 MB diskler ele de keń tarqalǵan dáwirde 1 kB yamasa onnan kóbirek orın talap etetuǵın edi. Usılayınsha bir neshe júz xabar disktıń bos ornın toltırıw ushın jetkilikli boldı. Elektron pochtanı rezervlew de dizaynnıń qosımsha tásiri retinde derlik múmkin emes edi; pochta tarmaqqa tarqalǵan, onıń bir bólimi uzaqta hám qoljetimsiz edi.
Sistema paydalanıwshınıń kim ekenin bile almadı, sebebi bir paydalanıwshılı Mac OS 7 paydalanıwshılardan sistemaǵa kiriwdi talap etpeydi. Sol sebepli hújjetler paydalanıwshınıń mashinasına jetkeriliwi kerek edi. Bul paydalanıwshınıń eki yamasa onnan kóp mashinası bolǵanda jaqsı islemeydi, bul universal pochta qutısı koncepciyasın ámeliyatta ámelge asırıwdı qıyınlastıradı.
Hátte aralıqtan kiriw funkciyası da funkciyalar óz-ara tásirlesiwi menen joq etiledi. Mashinalar tosınnan payda bolıp, joǵalıp ketiwi múmkin bolǵan tarmaqta (olar iske qosılıp, óshirilgende) barlıq xabarlardıń ılayıqlı waqıtta jetkeriliwin támiyinlew ushın, AOCE-de 15 minutlıq kútiw waqtı bar, onda ol kútip turǵan xabarlardı qayta-qayta jetkiziwge háreket etedi. Eger paydalanıwshı modemde terip jalǵanatuǵın baylanıstı paydalansa, AOCE baylanıstan úzilgen paydalanıwshıǵa jetkiziwden bas tartpastan aldın liniyanı tolıq 15 minut dawamında ashıq uslap turadı, bul potencial kishi xabardı jetkiziw ushın uzaq aralıqlı qońıraw tólemlerin arttıradı.
Bul máselelerdiń kópshiligi bárqulla isleytuǵın, bárqulla juwap beretuǵın super-peer retinde háreket etetuǵın PowerShare serveri menen sheshiliwi jobalastırılǵan edi. Tiykarǵı AOCE protokolı bul mashinalardı jetkiziwge urınǵanda bayqaydı hám olarǵa birinshi jiberip, usılayınsha keshigiwlerdi joq etedi hám saqlaw hám texnikalıq xızmet kórsetiwdi oraylastıradı. Server reliz ushın waqtında tayar emes edi hám jáne bir jıl ótkennen soń shıǵarılmadı. Ol shıqqanda da tap sonday áste hám resursqa zárúr edi, bul tiykarınan Mac OS-tıń onı server qosımshaları ushın qolaysız etetuǵın hár túrli ózgeshelikleriniń qosımsha tásiri edi – bul rol ushın ol dáslep hesh qashan jobalastırılmaǵan edi.
=== Toqtatılıwı ===
AOCE-niń 1995-jılǵı Apple [[Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyası|Dúnya júzilik baǵdarlamashılar konferenciyasında]] aqırında satılıp atırǵanda bir jıl boldı; degen menen, usı noqatqa kelip bazar universal format retinde SMTP-ge tiykarlanǵan Internet pochtasına qaray jıljıp atır edi. 1996-jılǵa kelip Apple AOCE-den bas tarttı hám OpenDoc platformasına tiykarlanǵan CyberDog joybarı haqqında sóz ete basladı. AOCE Mac OS 7.6-da qollap-quwatlanbaydı<ref>{{Web deregi|url=http://developer.apple.com/technotes/tn/tn1090.html#PowerTalk|bet=Mac OS 7.6|arxivurl=https://web.archive.org/web/20041011090558/http://developer.apple.com/technotes/tn/tn1090.html#PowerTalk|arxivsáne=October 11, 2004|sáne=January 23, 1993|jumıs=apple.com|qaralǵan sáne=December 24, 2021}}</ref>.
== Sholıw ==
AOCE-niń Ashıq Katalogı hám oǵan baylanıslı programmalıq támiynatı vizitkalıq kartochkalar sıyaqlı katalog jazbaları túsinigin birinshi dárejeli stol ústi obektleri retinde engizdi. Bul pochta, faks hám basqa katalogqa tiykarlanǵan iskerlikler ushın aparıp taslaw metaforasın jaratıw ushın paydalanıladı. Hár bir aqırǵı noqat, mısalı pochta serveri, ulıwma AOCE tárepinen támiyinlengen gezek hám gezekti kóriwshi tárepinen basqarılatuǵın plagin keńeytpesi arqalı iske túsiriledi. PowerTalk gezektegi elementler menen óz-ara tásirlesiw ushın standart formalar toplamın hám pochta ushın ulıwma interfeys penen universal pochta qutısın támiyinleydi. Shifrlaw siziń barlıq parollerińizdi hám cifrlı qol qoyıwlarıńızdı eslep qalıp, olardı birge shifrlaytuǵın bir gilt saqlaǵısh arqalı qollap-quwatlanadı, sonlıqtan tek bir paroldi eslep qalıw kerek boladı.
Sistema kóp elektron pochta formatları hám xızmetleri, sonıń ishinde CompuServe hám [[AppleLink]] sıyaqlı onlayn xızmetler, X.400 hám SMTP (Internet pochtası) sıyaqlı tarmaq standartları hám Microsoft Mail hám QuickMail sıyaqlı LAN-ǵa tiykarlanǵan serverler bolǵan dáwirde dizayn etilgen. Usı hár túrli ortalıqtı qollap-quwatlaw ushın AOCE teoriyalıq jaqtan ámelde hár qanday saqlap-jiberiw túrindegi ortalıq penen paydalanıwǵa bolatuǵın bekkem qatlamlı protokol toplamın óz ishine aladı. Bul AOCE ishinde tek pochtanı emes, al fakslardı, basıp shıǵarıwdı hám hátte fayllardı bir mashinadan ekinshisine pochta xabarında qamtıp ótpesten yamasa fayl serverine mútáj bolmastan tikkeley jiberiw ushın da paydalanıladı.
Úshinshi tárep baǵdarlamashıları arasında AOCE-niń qabıl etiliwi quramalı API sebepli áste boldı. Sistemanı hújjetlestiretuǵın kitap System 7-den aldıńǵı Macintosh-tıń qalǵan bólegin súwretleytuǵın barlıq kitaplardan úlkenirek. Qosımshaǵa «bul hújjetti pochta arqalı jiber» sıyaqlı ápiwayı funkciyanı qosıw júzlegen betlik hújjetlerdi aqtarıp shıǵıwdı talap etedi hám tiykarǵı AOCE komponentin jazıw bir neshe ese quramalılaw.
AOCE dvigateliniń bir neshe bólimleri, mısalı Gilt saqlaǵısh, óz aldına paydalı. Degen menen, gilt saqlaǵıshtı alıw ushın paydalanıwshı pútkil AOCE-ni ornatıwı kerek, bul paydalanıwshılar tólewge tayar bolmaǵan qárejet edi. Kóp jıllar ótkennen keyin gilt saqlaǵısh aqırında Mac OS 9-da jeke komponent retinde shıǵarıldı. Shifrlaw hám qol qoyıwdı qollap-quwatlaw da paydalı (degen menen keń tarqalmaǵan) hám ol 2002-jıldıń avgust ayında Mac OS X 10.2 Jaguar-dan baslap Appledıń biriktirilgen Mail qosımshasında qayta payda boldı.
== Qabıl etiliwi ==
1994-jıldıń avgust ayında MacWorld-tan Mel Bekman AOCE-ge besten bir juldız berdi, júdá tómen qolaylılıq, hújjetler, apparatlıq resurs talapları hám telefon arqalı texnikalıq qollap-quwatlawdı sebep etip kórsetti. Bes jıllıq tájiriybesi bar tarmaq administratorı bolǵan Bekman, úsh kún arnawlı islegennen keyin de elektron pochtanı durıs jiberip bilmedi, ol: «PowerShare serverin ornatıw hám saqlaw kúshli kewilliler ushın emes» dep, kúnlik wazıypalardıń «jekkóriwshi» ekenin ayttı<ref name="MacWorld August 1994">{{Jurnal deregi |last=Beckman |first=Mel |date=August 1994 |title=PowerShare Collaboration Servers |url=https://archive.org/details/MacWorld_9408_August_1994/page/n69 |magazine=[[MacWorld]] |page=66 |access-date=September 3, 2019}}</ref>.
== Derekler ==
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
3r59q9lycyanc5hx0dsubpv7pps38lk
124800
124799
2025-07-06T14:39:33Z
Bekan88
11311
124800
wikitext
text/x-wiki
'''Apple ashıq birge islesiw ortalıǵı (AOCE)''' — bul 1990-jıllardıń basında klassikalıq Mac OS ushın engizilgen xabar almasıwǵa baylanıslı texnologiyalar toplamı. Oǵan sistemanıń tiykarǵı klient tárep interfeysi bolǵan PowerTalk pochta dvijogı, jumıs toparları instalaciyaları ushın PowerShare pochta serveri hám Ashıq Katalog, shifrlaw hám cifrlı qol qoyıw sıyaqlı bir qatar qosımsha texnologiyalar kiredi.
AOCE hám PowerTalk 1993-jıldan 1996-jılǵa shekem qatań marketing etildi; degen menen, apparatlıq támiynat talapları kópshilik paydalanıwshılardıń onı ornatıwǵa yamasa paydalanıwǵa múmkinshiligi bolmaǵanın ańlattı. Baǵdarlamashılar da tap sonday quramalı sistema menen qıyınshılıqqa ushıradı hám ornatılǵan bazası júdá kishi bolǵanlıqtan, olardıń potencial satıwları onnan da kishi boldı. 1996-jılı [[Apple Inc.|Apple Computer]] AOCE-ni marketing etiw boyınsha háreketlerin tınısh ǵana toqtattı hám joybar tez arada joǵalıp ketti.
== Tariyxı ==
AOCE-niń rawajlanıwı 1989-jılı baslandı, tiykarınan Apple Fellow Gursharan Sidxunıń «jeke joybarı» edi, ol burın LaserWriter, AppleShare hám olarǵa baylanıslı [[Kompyuter tarmaǵı|tarmaq]] ónimleri ushın Appledıń injenerlik jetekshisi bolǵan.
=== Maqseti ===
Joybar bar pochta sistemaların úyreniw hám ulıwma túsinikler menen máselelerdi tabıw menen baslandı. Topar sonıń menen birge ámeldegi elektron pochta sistemaları menen baylanıslı máselelerdi de taptı. Olar ádette tek ápiwayı tekstli pochtanı ǵana qollap-quwatlaytuǵın edi hám inglis tilinen basqa simvollardı kemnen-kem qollap-quwatlaytuǵan. Mobil paydalanıwshılar ushın qollap-quwatlaw tómen bolǵan, kóbinese isenimliligi gúmanlı bolǵan úshinshi tárep sheshimlerine súyengen. Hám olardıń hámmesi arnawlı elektron pochta serverine tiykarlanǵan, bul ádette ornatıw ushın quramalı hám kóbinese ofiste bir neshe adam ǵana bolǵan kishi instalaciyalar ushın artıqsha edi.
Ámeldegi ónimlerdiń hesh qaysısı paydalanıwshıǵa shın mánisinde qálegenin bere almadı: bir pútin universal pochta qutısı hám bir pútin universal adres kitabı. Bul Internetten aldıńǵı dáwirde, isbilermen paydalanıwshılardıń kóbinese óz korporativ tarmaǵında, CompuServe yamasa [[AppleLink]] sıyaqlı onlayn xızmetlerde hám bálkim bir qatar xabarlandırıw taxtaları sistemalarında (BBS) da pochta qutıları bolatuǵın edi. Hár bir elektron pochta sisteması informaciyanı jıynaw hám saqlaw ushın óz standartların qollanatuǵın edi, bul paydalanıwshılardan hár túrli xızmetlerge kiriw ushın bir neshe klientti isletiwdi talap etetuǵın edi. Bir pochta qutılı sistema administratorlar tárepinen elektron pochta shlyuzların qollanıw arqalı qurılıwı múmkin bolsa da, bular ádette qımbat hám texnikalıq jaqtan saqlaw ushın qıyın edi.
=== Sheshimler ===
Sistemanıń bir ushında, AOCE tiykarındaǵı jetkiziw hám adreslew sistemalarına itibar qaratadı, elektron pochta túsinigin ulıwmalastıradı, usılayınsha sistema elektron pochtadan baslap, tekst processorı hújjetlerine, baspa jumıslarına shekem hár qanday zattı jetkiziw ushın qollanılıwı múmkin. Adreslew bazar gúresip atırǵan jáne bir másele edi, sonlıqtan AOCE bir pútin universal adreslew mexanizmin hám adres kitabın usınadı, ol tek adamlardıń elektron pochta adreslerin ǵana emes, al printerler hám faks apparatları sıyaqlı zatlardıń da adreslerin qollap-quwatlay aladı. Olardı ámeldegi Macintosh sheshimi, Tańlawshıdan (Chooser) kóbirek ańsat paydalanılatuǵın interfeyste izlewge bolatuǵın edi.
AOCE ádette paydalanıwshılardıń elektron pochtasın serverde emes, al hár bir jeke kompyuterde saqlaydı. Bul tek paydalanıwshıǵa pochtanı offlayn oqıwǵa múmkinshilik berip qoymastan, sonıń menen birge úlken saqlaw ornı bar bir mashinaǵa mútájlikti de joq etedi. Kishi tarmaqlar standart klient programmalıq támiynatın ornatıw arqalı ańsat ǵana qurılıwı múmkin; mashinalar AppleTalk-ta bir-birin tabadı hám tikkeley baylanısadı. AOCE paydalanıwshılardıń bárqulla tarmaqqa jalǵanbaǵanın túsinedi, sonlıqtan shıǵıwshı pochta jiberiwshiniń de, alıwshınıń da onlayn bolǵanına shekem jiberiwshiniń mashinasında keshte saqlanadı. Hátte LAN-da da bul paydalı, sebebi kóp paydalanıwshılar túnde kompyuterlerin óshiredi hám pochta jetkeriliwi ushın kelesi kúnniń tańın kútiwi kerek bolar edi.
Pochta jergilikli saqlanǵanlıqtan, noutbuk paydalanıwshıları mobil bolǵanda pochtanı oqıwı hám jazıwı múmkin. Hár bir nárse ofis LAN-ına qayta jalǵanǵanda avtomatlı túrde jańalanadı. AppleTalk Remote Access, Appledıń modemler arqalı AppleTalk-tıń standart ámelge asırıwı, aralıqtan sinxronizaciyanı támiyinleydi.
Potencial ashıq telefon liniyaları ústindegi qáwipsizlik ushın, barlıq baylanıslar hátte jergilikli tarmaqta da RSA shifrlawı hám cifrlı qol qoyıw menen qorǵalıwı múmkin. Sonıń menen birge, Gilt saqlaǵısh (Keychain) hár túrli kiriw maǵlıwmatların shifrlanǵan faylda saqlaydı. Bul paydalanıwshılarǵa hár túrli sistemalarda hár túrli paydalanıwshı atı hám parolin qollanıwǵa múmkinshilik beredi, olardı qáwipsiz saqlaw ushın gilt saqlaǵısh maǵlıwmatlar bazasına jaylastıradı. Bul gilt saqlaǵısh ushın tek bir paroldi talap etedi; AOCE belgili bir xızmet ushın kiriw maǵlıwmatların talap boyınsha ala aladı.
Paydalanıwshılar hújjetlerdi adreske hújjetti tastaw arqalı yamasa kerisinshe, xabardı pútkilley aylanıp ótip, tikkeley bólise aladı – hújjet basqa paydalanıwshınıń pochta qutısına avtomatlı túrde kelip túsetuǵın edi. Elektron pochtanıń jetkeriliwi (bul scenariyde arnawlı formattaǵı tekstli hújjetten basqa nárse emes), yamasa basqa hár qanday nárse, tolıǵı menen plaginler tárepinen basqarıldı, bul paydalanıwshıǵa óziniń barlıq dereklerinen pochtanı bir pútin kiriw qutısına jıynawǵa múmkinshilik berdi.
Onı talap etetuǵın saytlar ushın ónimdarlıq hám texnikalıq xızmet kórsetiw mútájlikleri ushın qosımsha server ornatılıwı múmkin. Bul jaǵdayda hár qanday jetkiziw háreketi eger alıwshı onlayn bolmasa, keshigiwlerdiń aldın alıw ushın dárhal server tárepinen uslap qalınatuǵın edi. Server keyin alıwshı onlayn bolǵanda jiberiwshi atınan xabardı jetkeredi.
AOCE joybarı ekinshi sistema effekti dep atalatuǵın jaǵdaydan zıyan kórdi, bunda injenerler hár bir nárselerdi orınlaytuǵın sistema dizaynlawǵa ádewir waqıt jumsaǵan. Álbette bunday joybarlar sátsizlikke ushıraydı, sebebi talaplar tek orınlaw ushın júdá qıyın bolıp qoymastan, al kóbinese haqıyqıy paydalanıwshı mútájliklerin de qanaatlandırmaydı. Kóbinese ideyalardıń ózi jaqsı boladı, biraq paydalanıwǵa bolmaytuǵın ámelge asırıwlar ishinde kómilip qaladı.
=== Shıǵarılıwı ===
1993-jıldıń basına kelip AOCE-niń klient tárepi juwmaqlanıp atırǵan edi, ol sol waqıtta PowerTalk dep ataldı. Apple dáslepki marketing kampaniyasın basladı, úlkenirek klientlerge hám hátte úshinshi tárep elektron pochta satıwshılarına AOCE tez arada kelip, bazardı pútkilley ózgertetuǵının ayttı. Olardıń aytıwınsha basqa hesh nárse onıń qolaylılıǵı, kúshi hám texnikalıq xızmet kórsetiw júginiń joqlıǵı menen básekilese almaydı degenge tiykarlanǵan edi – bular Appledıń jolınıń barlıq belgileri edi.
Sistema birinshi ret 1993-jıldıń ortasında Bostondaǵı Macworld Expo-da keńnen kórsetildi. Kórgizbede baǵdarlamashılar atama tańlawınıń durıs emes ekenin anıqladı, sebebi PowerTalk hám Appledıń jańa dawıs tanıw sisteması PlainTalk arasında shatasıwlar boldı.
AOCE 1993-jıldıń sentyabr ayında kópshilikke shıǵarıldı, ol sonday-aq AppleScript utilitaların óz ishine alǵan System 7 Pro toplamınıń bir bólimi edi.
=== Jaylastırıw ===
Ónim jıllar dawamındaǵı dábdebeden keyin shıqqanda, paydalanıwshılar onı ornatıw ushın keminde 2.5 MB RAM bar mashina talap etiletuǵının hám jaqsı islew ushın 4 MB kerek ekenin bilip, kewilleri qaldı. Bul sol dáwirdiń kóplegen Mac sistemalarındaǵı maksimal qoljetimli RAM muǵdarı. Kerek emes komponentlerdi alıp taslaw bunı sheshiwge az járdem berdi, hám AOCE menen basqa Apple texnologiyası, QuickDraw GX, ádette yad jetispewshiligi sebepli birge isletile almaytuǵın edi. Jańalaw mashinalar AOCE-ni kóbirek qolaylı isletip alsa da, hár túrli mashinalardan ibarat hár túrli tarmaqlarda isletiw ushın arnalǵan elektron pochta sisteması retinde, bul talaplar bazar tárepinen qabıl etiliwine ádewir kesent etti. Paydalanıwshınıń shın mánisinde iye bolǵan hár bir pochta sisteması ushın bólek jeke klient qosımshaların júklep alıp, ornatıw ádewir azıraq disk ornın iyeleytuǵın edi hám turaqlı yad izine iye emes edi.
PowerTalk ulıwma alǵanda qızıqlı sistema bolsa da, dizayn ózgeshelikleriniń birikpesi onı paydalanıwdı qıyınlastırdı. Mısalı, adreslew sisteması sistemanıń yadrosına sonshelli tereń engizilgen, sonlıqtan jańa adresti teriwdiń ózi qıyın boldı. Dáslep paydalanıwshı túymeni basadı, adres túrin tańlaydı, onı teredi, hám aqırında onıń xabarda payda bolıwı ushın OK túymesin basadı. Disk paydalanıwı da másele boldı, sebebi hár bir xabar bólek fayl retinde saqlanatuǵın edi, bul 40 MB hám 80 MB diskler ele de keń tarqalǵan dáwirde 1 kB yamasa onnan kóbirek orın talap etetuǵın edi. Usılayınsha bir neshe júz xabar disktıń bos ornın toltırıw ushın jetkilikli boldı. Elektron pochtanı rezervlew de dizaynnıń qosımsha tásiri retinde derlik múmkin emes edi; pochta tarmaqqa tarqalǵan, onıń bir bólimi uzaqta hám qoljetimsiz edi.
Sistema paydalanıwshınıń kim ekenin bile almadı, sebebi bir paydalanıwshılı Mac OS 7 paydalanıwshılardan sistemaǵa kiriwdi talap etpeydi. Sol sebepli hújjetler paydalanıwshınıń mashinasına jetkeriliwi kerek edi. Bul paydalanıwshınıń eki yamasa onnan kóp mashinası bolǵanda jaqsı islemeydi, bul universal pochta qutısı koncepciyasın ámeliyatta ámelge asırıwdı qıyınlastıradı.
Hátte aralıqtan kiriw funkciyası da funkciyalar óz-ara tásirlesiwi menen joq etiledi. Mashinalar tosınnan payda bolıp, joǵalıp ketiwi múmkin bolǵan tarmaqta (olar iske qosılıp, óshirilgende) barlıq xabarlardıń ılayıqlı waqıtta jetkeriliwin támiyinlew ushın, AOCE-de 15 minutlıq kútiw waqtı bar, onda ol kútip turǵan xabarlardı qayta-qayta jetkiziwge háreket etedi. Eger paydalanıwshı modemde terip jalǵanatuǵın baylanıstı paydalansa, AOCE baylanıstan úzilgen paydalanıwshıǵa jetkiziwden bas tartpastan aldın liniyanı tolıq 15 minut dawamında ashıq uslap turadı, bul potencial kishi xabardı jetkiziw ushın uzaq aralıqlı qońıraw tólemlerin arttıradı.
Bul máselelerdiń kópshiligi bárqulla isleytuǵın, bárqulla juwap beretuǵın super-peer retinde háreket etetuǵın PowerShare serveri menen sheshiliwi jobalastırılǵan edi. Tiykarǵı AOCE protokolı bul mashinalardı jetkiziwge urınǵanda bayqaydı hám olarǵa birinshi jiberip, usılayınsha keshigiwlerdi joq etedi hám saqlaw hám texnikalıq xızmet kórsetiwdi oraylastıradı. Server reliz ushın waqtında tayar emes edi hám jáne bir jıl ótkennen soń shıǵarılmadı. Ol shıqqanda da tap sonday áste hám resursqa zárúr edi, bul tiykarınan Mac OS-tıń onı server qosımshaları ushın qolaysız etetuǵın hár túrli ózgeshelikleriniń qosımsha tásiri edi – bul rol ushın ol dáslep hesh qashan jobalastırılmaǵan edi.
=== Toqtatılıwı ===
AOCE-niń 1995-jılǵı Apple [[Dúnya júzlik baǵdarlamashılar konferenciyası|Dúnya júzilik baǵdarlamashılar konferenciyasında]] aqırında satılıp atırǵanda bir jıl boldı; degen menen, usı noqatqa kelip bazar universal format retinde SMTP-ge tiykarlanǵan Internet pochtasına qaray jıljıp atır edi. 1996-jılǵa kelip Apple AOCE-den bas tarttı hám OpenDoc platformasına tiykarlanǵan CyberDog joybarı haqqında sóz ete basladı. AOCE Mac OS 7.6-da qollap-quwatlanbaydı<ref>{{Web deregi|url=http://developer.apple.com/technotes/tn/tn1090.html#PowerTalk|bet=Mac OS 7.6|arxivurl=https://web.archive.org/web/20041011090558/http://developer.apple.com/technotes/tn/tn1090.html#PowerTalk|arxivsáne=October 11, 2004|sáne=January 23, 1993|jumıs=apple.com|qaralǵan sáne=December 24, 2021}}</ref>.
== Sholıw ==
AOCE-niń Ashıq Katalogı hám oǵan baylanıslı programmalıq támiynatı vizitkalıq kartochkalar sıyaqlı katalog jazbaları túsinigin birinshi dárejeli stol ústi obektleri retinde engizdi. Bul pochta, faks hám basqa katalogqa tiykarlanǵan iskerlikler ushın aparıp taslaw metaforasın jaratıw ushın paydalanıladı. Hár bir aqırǵı noqat, mısalı pochta serveri, ulıwma AOCE tárepinen támiyinlengen gezek hám gezekti kóriwshi tárepinen basqarılatuǵın plagin keńeytpesi arqalı iske túsiriledi. PowerTalk gezektegi elementler menen óz-ara tásirlesiw ushın standart formalar toplamın hám pochta ushın ulıwma interfeys penen universal pochta qutısın támiyinleydi. Shifrlaw siziń barlıq parollerińizdi hám cifrlı qol qoyıwlarıńızdı eslep qalıp, olardı birge shifrlaytuǵın bir gilt saqlaǵısh arqalı qollap-quwatlanadı, sonlıqtan tek bir paroldi eslep qalıw kerek boladı.
Sistema kóp elektron pochta formatları hám xızmetleri, sonıń ishinde CompuServe hám [[AppleLink]] sıyaqlı onlayn xızmetler, X.400 hám SMTP (Internet pochtası) sıyaqlı tarmaq standartları hám Microsoft Mail hám QuickMail sıyaqlı LAN-ǵa tiykarlanǵan serverler bolǵan dáwirde dizayn etilgen. Usı hár túrli ortalıqtı qollap-quwatlaw ushın AOCE teoriyalıq jaqtan ámelde hár qanday saqlap-jiberiw túrindegi ortalıq penen paydalanıwǵa bolatuǵın bekkem qatlamlı protokol toplamın óz ishine aladı. Bul AOCE ishinde tek pochtanı emes, al fakslardı, basıp shıǵarıwdı hám hátte fayllardı bir mashinadan ekinshisine pochta xabarında qamtıp ótpesten yamasa fayl serverine mútáj bolmastan tikkeley jiberiw ushın da paydalanıladı.
Úshinshi tárep baǵdarlamashıları arasında AOCE-niń qabıl etiliwi quramalı API sebepli áste boldı. Sistemanı hújjetlestiretuǵın kitap System 7-den aldıńǵı Macintosh-tıń qalǵan bólegin súwretleytuǵın barlıq kitaplardan úlkenirek. Qosımshaǵa «bul hújjetti pochta arqalı jiber» sıyaqlı ápiwayı funkciyanı qosıw júzlegen betlik hújjetlerdi aqtarıp shıǵıwdı talap etedi hám tiykarǵı AOCE komponentin jazıw bir neshe ese quramalılaw.
AOCE dvigateliniń bir neshe bólimleri, mısalı Gilt saqlaǵısh, óz aldına paydalı. Degen menen, gilt saqlaǵıshtı alıw ushın paydalanıwshı pútkil AOCE-ni ornatıwı kerek, bul paydalanıwshılar tólewge tayar bolmaǵan qárejet edi. Kóp jıllar ótkennen keyin gilt saqlaǵısh aqırında Mac OS 9-da jeke komponent retinde shıǵarıldı. Shifrlaw hám qol qoyıwdı qollap-quwatlaw da paydalı (degen menen keń tarqalmaǵan) hám ol 2002-jıldıń avgust ayında Mac OS X 10.2 Jaguar-dan baslap Appledıń biriktirilgen Mail qosımshasında qayta payda boldı.
== Qabıl etiliwi ==
1994-jıldıń avgust ayında MacWorld-tan Mel Bekman AOCE-ge besten bir juldız berdi, júdá tómen qolaylılıq, hújjetler, apparatlıq resurs talapları hám telefon arqalı texnikalıq qollap-quwatlawdı sebep etip kórsetti. Bes jıllıq tájiriybesi bar tarmaq administratorı bolǵan Bekman, úsh kún arnawlı islegennen keyin de elektron pochtanı durıs jiberip bilmedi, ol: «PowerShare serverin ornatıw hám saqlaw kúshli kewilliler ushın emes» dep, kúnlik wazıypalardıń «jekkóriwshi» ekenin ayttı<ref name="MacWorld August 1994">{{Jurnal deregi |last=Beckman |first=Mel |date=August 1994 |title=PowerShare Collaboration Servers |url=https://archive.org/details/MacWorld_9408_August_1994/page/n69 |magazine=[[MacWorld]] |page=66 |access-date=September 3, 2019}}</ref>.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
4yxkig00eqfn9wxvr5gxpo5xvarzdqv
ProCare
0
25594
124801
2025-07-06T14:39:53Z
Bekan88
11311
«[[:en:Special:Redirect/revision/1198361961|ProCare]]» betinen awdarılıp jaratıldı
124801
wikitext
text/x-wiki
'''ProCare''' — bul [[Apple Inc.|Apple Computer]] tárepinen [[Genius Bar]] xızmetlerine keńeytilgen kiriwdi támiyinlew ushın Apple usaqlap satıw dúkanlarında paydalanıwǵa usınılǵan xızmet edi. ProCare úsh Apple kompyuterine shekem paydalanıw ushın jıllıq 99 AQSH dolları aǵzalıq tólemine iye edi. Aǵzalıqqa kiretuǵın xızmetler arasında [[Genius Bar]] bronlawların 14 kúnge shekem aldınnan belgilew (aǵza bolmaǵanlar ushın 3 kúnge salıstırǵanda) hám dúkan ishindegi ońlawlar ushın tezirek orınlaw waqıtları bar edi. ProCare aǵzalıǵı sonıń menen birge jańa mashinalardı jekelestirilgen sazlaw, jıllıq «sazlawdı» hám «rezerv kóshirme másláhátin» de óz ishine alǵan.
ProCare burın Apple kompyuterleri menen programmalıq támiynatına baylanıslı hár túrli temalar boyınsha jeke oqıtıw hám kórsetpelerdi óz ishine alatuǵın edi, biraq 2007-jıldıń 2-mayınan baslap bul bólek oqıtıw xızmeti retinde [[One to One (Apple)|One to One]] dep atalǵan jańa xızmetke aylandı<ref>{{Cite news|last1=Peter|first1=Cohen|title=Apple separates ProCare service and training|url=http://www.macworld.com/article/57670/2007/05/procare.html|access-date=7 May 2019|work=[[PC World]]|date=2 May 2007|language=en}}</ref>.
2011-jılı 3-martta ProCare xızmetiniń ornın Appledıń Joint Venture xızmeti bastı<ref>{{Cite news|last1=Chartier|first1=David|title=Apple unveils Joint Venture service for business owners|url=https://www.macworld.com/article/1158330/joint-venture.html|access-date=7 May 2019|work=[[Macworld]]|date=3 March 2011|language=en}}</ref>.
== Derekler ==
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
srjcz71u9ghq5ojz90wjlgij8qappar
124802
124801
2025-07-06T14:40:18Z
Bekan88
11311
124802
wikitext
text/x-wiki
'''ProCare''' — bul [[Apple Inc.|Apple Computer]] tárepinen [[Genius Bar]] xızmetlerine keńeytilgen kiriwdi támiyinlew ushın Apple usaqlap satıw dúkanlarında paydalanıwǵa usınılǵan xızmet edi. ProCare úsh Apple kompyuterine shekem paydalanıw ushın jıllıq 99 AQSH dolları aǵzalıq tólemine iye edi. Aǵzalıqqa kiretuǵın xızmetler arasında [[Genius Bar]] bronlawların 14 kúnge shekem aldınnan belgilew (aǵza bolmaǵanlar ushın 3 kúnge salıstırǵanda) hám dúkan ishindegi ońlawlar ushın tezirek orınlaw waqıtları bar edi. ProCare aǵzalıǵı sonıń menen birge jańa mashinalardı jekelestirilgen sazlaw, jıllıq «sazlawdı» hám «rezerv kóshirme másláhátin» de óz ishine alǵan.
ProCare burın Apple kompyuterleri menen programmalıq támiynatına baylanıslı hár túrli temalar boyınsha jeke oqıtıw hám kórsetpelerdi óz ishine alatuǵın edi, biraq 2007-jıldıń 2-mayınan baslap bul bólek oqıtıw xızmeti retinde [[One to One (Apple)|One to One]] dep atalǵan jańa xızmetke aylandı<ref>{{Cite news|last1=Peter|first1=Cohen|title=Apple separates ProCare service and training|url=http://www.macworld.com/article/57670/2007/05/procare.html|access-date=7 May 2019|work=[[PC World]]|date=2 May 2007|language=en}}</ref>.
2011-jılı 3-martta ProCare xızmetiniń ornın Appledıń Joint Venture xızmeti bastı<ref>{{Cite news|last1=Chartier|first1=David|title=Apple unveils Joint Venture service for business owners|url=https://www.macworld.com/article/1158330/joint-venture.html|access-date=7 May 2019|work=[[Macworld]]|date=3 March 2011|language=en}}</ref>.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
mrpd1ixq2xig5wkqrxp6pundk43j2vx
Apple Pay
0
25595
124804
2025-07-06T14:40:37Z
Bekan88
11311
«[[:en:Special:Redirect/revision/1295409229|Apple Pay]]» betinen awdarılıp jaratıldı
124804
wikitext
text/x-wiki
'''Apple Pay''' — bul [[Apple Inc.]] kompaniyasınıń mobil tólem xızmeti bolıp, ol paydalanıwshılarǵa jeke, [[iOS]] qosımshalarında hám internette tólemlerdi ámelge asırıwǵa múmkinshilik beredi. [[iPhone]], Apple Watch, iPad, Mac hám Vision Pro qurılmalarında qollap-quwatlanatuǵın Apple Pay kontaktsız tólemlerdi qabıl etiwshi sawda noqatı terminalında kredit yamasa debet kartasınıń chip hám PIN tranzakciyasın cifrlastıradı hám onıń ornın basa aladı. Ol Apple Pay ushın arnawlı kontaktsız tólem terminalların talap etpeydi; ol kontaktsız tólemlerdi qabıl etetuǵın hár qanday satıwshı menen isley aladı<ref name="pocket-lint.com">{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT207957|bet=Countries and regions that support Apple Pay|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210622212125/https://support.apple.com/en-us/HT207957|arxivsáne=June 22, 2021|sáne=July 17, 2019|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=July 18, 2019}}</ref> Ol Touch ID, Face ID, Optic ID, PIN yamasa kirisiw kodı arqalı eki faktorlı autentifikaciyanı qosadı. Qurılmalar sawda noqatı sistemaları menen jaqınnan baylanıs texnologiyası (NFC) arqalı sımsız baylanısadı, tólem maǵlıwmatların qáwipsiz saqlaw hám kriptografiyalıq funkciyalardı orınlaw ushın integraciyalanǵan qáwipsiz element (eSE) hám biometriyalıq autentifikaciya ushın Appledıń Touch ID, Face ID hám OpticID texnologiyaların paydalanadı.
Apple Pay sonıń menen birge kóplegen jámiyetlik transport tarmaqlarında jol haqın tólew ushın da paydalanılıwı múmkin. Tólem qollap-quwatlanatuǵın jámiyetlik transport tarmaqları ushın autentifikaciyasız tastıyıqlanıwı múmkin, bul «Ekspress Rejim» dep ataladı, yamasa kontaktsız tólemlerdi qabıl etetuǵın basqa sistemalar ushın ádettegi autentifikaciyalanǵan Apple Pay tranzakciyası arqalı<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT207958|bet=Where you can ride transit with Apple Pay|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200603014640/https://support.apple.com/en-us/HT207958|arxivsáne=June 3, 2020|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]] Support|qaralǵan sáne=July 18, 2019}}</ref>.
== Xızmet ==
=== Qurılmanıń úylesimliligi ===
Xızmet [[iPhone 6]] hám onnan jańaları, iPad Air 2 hám onnan jańaları, Touch ID bar Mac kompyuterleri hám Apple Watch Series 1 hám onnan keyingiler menen úylesimli. iOS 17 yamasa onnan keyingi versiyalarda, xızmetke qosılatuǵın kartalar sanı qáwipsiz elementtiń sıyımlılıǵı menen anıqlanadı, bul hár bir qurılmaǵa baylanıslı ózgeredi.
=== Texnologiya ===
[[Fayl:Apple_Pay_Acceptance_Mark.svg|nobaý|158x158 nükte|Apple Pay qabıllaw belgisi]]
Apple Pay EMV Tólem Tokenizaciya Specifikaciyasın paydalanadı<ref name="emvpaytok">{{Web deregi|url=http://www.emvco.com/specifications.aspx?id=263|bet=Payment Tokenisation|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161014221023/http://emvco.com/specifications.aspx?id=263|arxivsáne=October 14, 2016|sáne=March 1, 2014|baspaxana=EMVco|qaralǵan sáne=October 3, 2016}}</ref>.
Xızmet klienttiń kredit yamasa debet kartasınıń tiykarǵı esap nomerin (FPAN) tokenlestirilgen Qurılma Tiykarǵı Esap Nomeri (DPAN) menen almastırıw arqalı klienttiń tólem informaciyasın satıwshıdan sır saqlaydı hám «hár bir operaciya ushın jaratılatuǵın dinamikalıq qáwipsizlik kodın» jaratadı. 'Dinamikalıq qáwipsizlik kodı' EMV rejimindegi operaciyada kriptogramma hám magnit polosa maǵlıwmatların emulyaciya etiw rejimindegi operaciyada Dinamikalıq Karta Tekseriw Mánisi (dCVV) bolıp tabıladı. Apple sonıń menen birge paydalanıwdı baqlamaytuǵının, bul klientler, satıwshılar hám bankler arasında qalatuǵının da atap ótti. Paydalanıwshılar sonday-aq joǵalǵan telefonda xızmetti [[Find My|Find My iPhone]] xızmeti arqalı uzaqtan toqtata aladı.
Sawda noqatlarında tólew ushın paydalanıwshılar ózleriniń autentifikaciyalanǵan Apple qurılmasın satıw noqatı sistemasınıń NFC karta oqıwshısına jaqınlastıradı. iPhone paydalanıwshıları Touch ID, Face ID,<ref name="Apple Pay security">{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT203027|bet=Apple Pay security and privacy overview|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190828223059/https://support.apple.com/en-us/HT203027|arxivsáne=August 28, 2019|sáne=July 12, 2019|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=August 21, 2019}}</ref> yamasa paroldi paydalanıp autentifikaciyalanadı, al Apple Watch paydalanıwshıları qulıplanbaǵan qurılmada túymeni eki ret basıw arqalı autentifikaciyalanadı. Qollap-quwatlanatuǵın iOS qosımshalarında tólew ushın paydalanıwshılar Apple Pay-di tólem usılı retinde tańlaydı hám Touch ID yamasa Face ID menen autentifikaciyalanadı. Paydalanıwshılar xızmetke tólem kartaların tórt usıldıń birewi menen qosa aladı: olardıń iTunes akkauntlarında dizimge alınǵan tólem kartası arqalı, kartanı súwretke túsiriw arqalı, karta shıǵarıwshınıń qosımshası ishinen támiyinleniw arqalı yamasa karta informaciyasın qoldan kirgiziw arqalı.
Paydalanıwshılar tranzakciya haqqında dárhal xabar alsa da, Apple Pay sisteması dárhal tólem quralı emes, sebebi tárepler arasındaǵı qarjı ótkiziwi birden ámelge aspaydı<ref>{{Web deregi|url=https://www.ecb.europa.eu/paym/retpaym/instant/html/index.en.html|bet=Definition of instant payment system|arxivurl=https://web.archive.org/web/20180909033729/https://www.ecb.europa.eu/paym/retpaym/instant/html/index.en.html|arxivsáne=September 9, 2018|sáne=February 24, 2018|baspaxana=[[European Central Bank]]|qaralǵan sáne=September 11, 2018}}</ref>. Esap-kitap waqtı klient tárepinen tańlanǵan tólem usılına baylanıslı. (Bunnan tısqarı, Yaponiyanıń Suica kartası yamasa Gonkongtıń Octopus kartası sıyaqlı paydalanıwshınıń balansın kartanıń ózinde saqlaytuǵın karta menen ámelge asırılǵan tólemler. Bul kartalar onlayn baylanısqa mútáj bolmastan, qarjını tikkeley satıwshıǵa ótkere aladı.)
Ullı Britaniyada bank kartaları menen ámelge asırılatuǵın ádettegi kontaktsız tólemler 100 funt sterling menen sheklengen (burın 2021-jıldıń 14-oktyabrine shekem 45 funt sterling edi), sebebi operaciyanıń bir bólimi retinde karta iyesiniń autentifikaciyası usınılmaydı. Biraq, Apple Pay menen ámelge asırılatuǵın tólemler Apple Pay operaciyalarındaǵı arttırılǵan qáwipsizlik hám aldawshılıq qáwpiniń tómenligi sebepli hár qanday muǵdardaǵı tólemlerdi qollap-quwatlaydı (degen menen ayırım shıǵarıwshı bankler ózleriniń operaciya sheklewlerin qoyıwı múmkin hám barlıq kontaktsız oqıwshılar bul funkciyanı qollap-quwatlamaydı – tómendegi CDCVM-ge qarań)<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-gb/HT204906|bet=About Apple Pay for merchants in the UK|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150909235530/https://support.apple.com/en-gb/HT204906|arxivsáne=September 9, 2015|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=July 12, 2015}}</ref>. Uqsas operaciya sheklewleri basqa mámleketlerde de qollanıladı.
Apple xızmetti aldawshılıq penen paydalanıw ushın belgili bir juwapkershilikti óz moynına aladı. Bankler xızmettiń júgin kóteriwi kútiledi hám Appledıń kishirek tranzakciya tólemderin keliskenligi aytıladı. Óz gezeginde, bankler burın kreditsiz ámelge asırılǵan satıp alıwlardı ózlerine tartıwǵa úmit etken. Financial Times gazetası Apple AQSHta xızmet arqalı ámelge asırılǵan satıp alıwlardan 0.15% úles alatuǵının xabarladı, biraq, Ullı Britaniyadaǵı iske qosılıwdan keyin, Appledıń úlesi Ullı Britaniyada ádewir tómen ekenin xabarladı. Bul tiykarınan Evropa Ekonomikalıq Aymaǵındaǵı (EU) 2015/751 Qaǵıydası 2015-jıldıń 8-iyunınan baslap jeke kredit kartaları ushın almasıw tólemlerin 0.3%-ke hám jeke debet kartaları ushın 0.2%-ke sheklegeni sebepli boldı<ref>{{Web deregi|url=http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2015.123.01.0001.01.ENG|bet=Regulation (EU) 2015/751 of the European Parliament and of the Council of April 29, 2015 on interchange fees for card-based payment transactions|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150725180246/http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2015.123.01.0001.01.ENG|arxivsáne=July 25, 2015|baspaxana=[[European Commission]]|qaralǵan sáne=July 25, 2015}}</ref>. Rossiyada Apple hár bir satıp alıwdan debet kartaları ushın 0.05% hám kredit kartaları ushın 0.12% aladı, hám bunnan tısqarı bank xızmetke qosılǵan hár bir karta ushın jılına 45 rubl tóleydi.
Apple AQSHtaǵı óziniń ishki «házir satıp al, keyin tóle» xızmetin juwmaqlap, bólip tólew jobaları ushın úshinshi tárep kreditorlarına ótpekte. Házirgi paydalanıwshılar ele de tólemlerdi Shıjlan qosımshası arqalı basqara aladı. Apple keleshektegi iOS 18-de usı opciyalardı usınıw ushın Citi, HSBC hám ANZ sıyaqlı bankler menen birge islesiwdi jobalastırmaqta<ref>{{Cite news|title=Apple scraps its Pay Later loan scheme|date=June 18, 2024|url=https://www.bbc.com/news/articles/c255y82y9x8o|access-date=June 19, 2024}}</ref>.
=== Tutınıwshı Qurılmasında Karta Iyesin Tekseriw Usılı (CDCVM) ===
EMV rejimindegi tranzakciyalarda, Apple Pay Touch ID, Face ID yamasa telefonnıń yamasa saattıń parol kodın paydalanıp, Tutınıwshı Qurılmasında Karta Iyesin Tekseriw Usılı (CDCVM) qollanılıwın qollap-quwatlaydı. CDCVM qollanılıwı qurılmanıń ózine tranzakciya ushın tekseriwdi támiyinlewge múmkinshilik beredi hám karta iyesiniń kvitanciyaǵa qol qoyıwı yamasa PIN kodın kirgiziwi talap etilmewi múmkin. Sonıń menen bir qatarda, kontaktsız kartalar arqalı 'tekseriwsiz kontaktsız tólem shegarası' bar bolǵan ayırım bazarlarda (mısalı, Ullı Britaniyadaǵı 100 funt sterlinglik sheklew, Kanadadaǵı 100 Kanada dollarlıq sheklew hám Saudiya Arabstanındaǵı 300 riyallıq sheklew), CDCVM qollanılıwı satıwshılarǵa eger olardıń terminal programmalıq támiynatı sońǵı tarmaq kontaktsız specifikaciyaların qollap-quwatlaw ushın jańalanǵan bolsa, Apple Pay arqalı usı summalardan joqarı tólemlerdi qabıllawǵa múmkinshilik beredi<ref>{{Cite news|url=https://support.apple.com/en-us/HT202527|title=Consumer Device Cardholder Verification Method|publisher=[[Apple Inc.|Apple]]|access-date=December 1, 2016}}</ref>.
=== Global qabıllaw ===
Satıwshılardıń shama menen úshten eki bólegi kontaktsız tólemlerdi qabıl etedi<ref>{{Cite news|title=Apple Card Review: Actually Owning It Changed Our Minds|url=https://thewirecutter.com/money/credit-cards/apple-credit-card-review/|last=Tepper|first=Taylor|date=May 11, 2020|newspaper=The New York Times|access-date=May 4, 2020}}</ref>. Mámleketler (hám hátte shıǵarıwshılar) arasındaǵı támiyinlew ayırmashılıqları sebepli, paydalanıwshılar basqa mámleketke sayaxat etkende qabıllaw máselelerine ushırawı múmkin. Geybir belgili mısallar:
* Kanada, Ullı Britaniya, Saudiya Arabstanı hám bálkim basqa da AQSHtan tıs shıǵarılǵan Visa kartaları tek EMV rejimindegi tranzakciyalardı ǵana qollap-quwatlaydı, al eski magnit polosa maǵlıwmatların emulyaciya etiw operaciyaların qollap-quwatlamaydı. AQSHtaǵı ayırım kontaktsız terminallar EMV rejimindegi kontaktsız tranzakciyalardı qollap-quwatlamaydı (hátte olar EMV kontakt tranzakciyaların qollap-quwatlasa da), hám sonlıqtan AQSHqa kelgen bunday sırt el puqaraları Apple Paydi qollanıwǵa urınǵanda iPhone ekranında «Tólemdi juwmaqlaw múmkin emes» qáteligin hám terminalda qáte payda boladı.
=== Apple Cash ===
'''Apple Cash''', burınǵı atı '''Apple Pay Cash''', iMessage arqalı bir paydalanıwshıdan ekinshisine aqsha ótkiziwge múmkinshilik beretuǵın funkciya. Paydalanıwshı tólemdi alǵanda, qarjılar alıwshınıń Apple Cash kartasına salınadı, ol jerde ol Apple Pay qabıl etetuǵın satıwshılarda dárhal paydalanıw ushın qoljetimli boladı. 2022-jıldıń aprel ayına shekem, Apple Cash Kartası Discover kontaktsız debet kartası retinde támiyinlengen. Házirgi waqıtta Apple Cash qurılma esap nomerleri Visa tólem tarmaǵında shıǵarıladı/qayta shıǵarıladı, bul Apple Cash kartasınıń kóbirek satıwshılarda keńirek qabıl etiliwin támiyinleydi.
Alternativ túrde, paydalanıwshı balansın ACH awdarıwı arqalı kórsetilgen bank esabına ótkiziwdi tańlay aladı<ref>{{Cite news|url=https://www.macworld.com/article/3236545/ios/apple-pay-cash-guide-what-it-is-how-it-works-and-what-it-costs.html|title=Apple Pay Cash guide: What it is, how it works, and what it costs|work=[[Macworld]]|access-date=August 5, 2018}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/sites/amitchowdhry/2017/12/19/how-to-use-apple-pay-cash/|title=How To Use Apple Pay Cash|work=[[Forbes]]|access-date=August 5, 2018}}</ref>.
2017-jıldan baslap, Apple Cash Green Dot Corporation tárepinen «Green Dot Bank» atı menen basqarıladı hám tek 18 jastan úlken, Amerika Qurama Shtatlarında fizikalıq turaq jay adresi bar bolǵan [[Amerika Qurama Shtatları|AQSH]] puqaraları yamasa rezidentleri ushın ǵana qoljetimli<ref>{{Cite news|url=https://applecash.greendot.com/termsconditions/|title=Apple Cash Terms and Conditions|access-date=September 8, 2024}}</ref>.
== Bahası ==
Apple Pay paydalanıwshılar hám satıwshılar ushın qosımsha tólemler keltirmeydi. Mısalı, Shveycariyada qatnasıwshı karta shıǵarıwshılar bul xızmet ushın tóleydi. 2020-jılı Shveycariya bankleri Appleǵa hár bir karta ushın háptesine 0.275 Shveycariya frankı (0.26 AQSH dolları) turaqlı komissiya tóledi. Sonıń menen birge, olar kredit karta operaciyaları ushın 0.12% hám veb yamasa qosımsha tiykarındaǵı operaciyalar ushın 0.17% tóledi. Shveycariya antimonopoliya organları ekvayerdiń shıǵarıwshıǵa operaciya muǵdarınıń maksimal 0.44% tólewin talap etedi. Básekileslik komissiyası bul summanı «almasıw tólemi» dep ataydı. Apple kredit karta shıǵarıwshılardıń ekvayerden alǵan tabısınıń 27% hám 39% arasında tólem aladı<ref>{{Web deregi|url=https://www.finews.ch/news/banken/42500-apple-pay-schweizer-banken-kosten-gebuehren-weko-untersuchung|bet=What Does Apple Pay Cost Swiss Banks?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211024003101/https://www.finews.ch/news/banken/42500-apple-pay-schweizer-banken-kosten-gebuehren-weko-untersuchung|arxivsáne=October 24, 2021|sáne=August 14, 2020|qaralǵan sáne=October 24, 2021}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2014-09-10/apple-said-to-reap-fees-from-banks-in-new-payment-system|bet=Apple Said to Reap Fees From Banks in New Payment System|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211024003103/https://www.bloomberg.com/news/articles/2014-09-10/apple-said-to-reap-fees-from-banks-in-new-payment-system|arxivsáne=October 24, 2021|avtor=Dexheimer|at=Elizabeth|sáne=September 10, 2014|baspaxana=Bloomberg|qaralǵan sáne=April 5, 2022}}</ref>.
== Tariyxı ==
Xızmet uzaq waqıt dawamında tayarlıqta boldı, sebebi Apple startaplardı satıp aldı, basshılardı jumısqa aldı hám tólemlerge baylanıslı patentlerge arza berdi. Apple American Express, Mastercard hám Visa menen sheriklik etti. Olardıń birlesken joybarı 2013-jıldıń yanvar ayında baslandı, degen menen olar Appledıń potencial qatnasıwın jıllar dawamında talqılaǵan edi. Olardıń birlesken sheshimi jeke informaciyanıń ótkiziliwin almastıratuǵın bir retlik cifrlı tokenler sisteması edi. Visa basshısı kompaniyadaǵı 750 adamnıń bir jıl dawamında anonimlestirilgen «token» sisteması ústinde islegenin ayttı, al basqa sherikler de birge islesiwde uqsas toparlarǵa iye edi. Mastercard joybar ústinde 2013-jılı jumıs basladı hám olardıń birlesken jumısı «mobil tólemler ushın standart» boladı dep úmit etti. Xızmettiń járiyalanıwı Mastercard hám Visa siyasatınıń mobil tólemge sáykes keliwshi satıw noqatı sistemalarına jańalanıw ushın kúshli stimullar jaratqan waqıtqa tuwra keldi. Apple keyin 2013-jıldıń ortasında bir neshe iri banklerge xabarlastı hám basqa banklerdiń atların járiyalamadı. Qupıyalılıqtı saqlaw ushın JPMorgan áhmiyetli jumıslardıń kópshiligi orınlanǵan aynasız «urıs bólmesin» dúzdi. Olardıń joybarǵa qatnasqan 300 adamınıń shama menen 100-i sheriktiń Apple ekenin bildi. Joybarǵa jaqın basqalar onıń járiyalanıwına shekem «Apple Pay» dep atalǵanın bilmedi. Kompaniyanıń qatnasıwı onıń járiyalanıwına shekem sır bolıp qaldı<ref name="NYT: Apple's Way">{{Cite news|url=https://dealbook.nytimes.com/2014/09/11/banks-did-it-apples-way-in-payments-by-mobile|title=Banks Did It Apple's Way in Payments by Mobile|work=[[The New York Times]]|first=Nathaniel|last=Popper|date=September 11, 2014|access-date=March 5, 2017}}</ref>.
Xızmet 2014-jılı 9-sentyabrde Appledıń iPhone 6 ilajında járiyalandı. Onıń járiyalanıwında, Apple bas direktorı Tim Kuk magnit polosa karta tólem processin plastik kartalardıń «eskirgen hám zıyanǵa ushırawshı magnit interfeysi», «ashıq nomerleri» hám qáwipsiz emes «qáwipsizlik kodları»na ǵárezliligi ushın buzılǵan dep sıpatladı. Xızmettiń iske qosılıwı menen birge kelgen [[IOS 8|iOS 8.1]] programmalıq támiynat jańalanıwı úylesimli qurılmalarda Apple Pay-di aktivlestirdi<ref>{{Web deregi|url=http://talentleopard.com/how-to-set-up-apple-pay-on-iphone-or-ipad/|bet=How To Set Up Apple Pay On Your iPhone, iPad and Apple Watch|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150717170639/http://talentleopard.com/how-to-set-up-apple-pay-on-iphone-or-ipad/|arxivsáne=July 17, 2015|jumıs=TaletLeopard|qaralǵan sáne=July 17, 2015}}</ref>. Kompaniya qosımsha baǵdarlamashıları ushın óz qosımshalarına Apple Pay tólew funkciyasın qurıwǵa arnalǵan API járiyaladı.
Xızmet dáslep AQSHta shıǵarılǵan tólem kartaların qollap-quwatladı. Xalıqaralıq tarqatıw dawam etti, 2015-jıldıń iyul ayında Ullı Britaniyada shıǵarılǵan tólem kartaların qollap-quwatlaw menen baslandı<ref name="APUK BBC 1">{{Web deregi|url=https://www.bbc.co.uk/news/business-33063748|bet=Most Apple Pay payments will have £20 limit, banks say|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150730101005/http://www.bbc.co.uk/news/business-33063748|arxivsáne=July 30, 2015|sáne=June 9, 2015|baspaxana=[[BBC News Online]]|qaralǵan sáne=July 26, 2015}}</ref>. 2015-jılı 17-dekabrde [[Apple Inc.|Apple]] [[Qıtay|Qıtayda]] on bes iri bank penen Apple Pay-di iske qosatuǵının járiyaladı,<ref name="china">{{Cite news|url=http://fortune.com/2015/12/17/apple-pay-china-2016/|title=Apple Pay Is Finally Coming To China|date=December 17, 2015|access-date=December 18, 2015}}</ref> al qıtaylı paydalanıwshılar 2016-jılı 18-fevraldan baslap Apple Pay-di paydalana basladı<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/technology-35601110|title=Apple Pay to be available in China from this week|publisher=[[BBC News Online]]|date=February 18, 2016|access-date=June 21, 2018}}</ref>.
2015-jıldıń oktyabr ayında Apple Pay vice-prezidenti Djennifer Beyli KFC, Chili's hám Starbucks 2016-jılda Apple Pay-di qabıl ete baslaytuǵının tastıyıqladı<ref>{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2016/06/01/kfc-now-accepts-apple-pay-united-states/|bet=KFC Now Accepts Apple Pay in the United States|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160602130306/http://www.macrumors.com/2016/06/01/kfc-now-accepts-apple-pay-united-states/|arxivsáne=June 2, 2016|avtor=Rossignol|at=Joe|baspaxana=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=June 1, 2016}}</ref>.
Bank of America ayırım bankomatların Apple Pay qollap-quwatlawı hám onı paydalanıp naq pul alıw múmkinshiligi menen úskenelemekte. Jańa Apple Pay qosılǵan bankomat Apple Pay paydalanıwshılarınıń xızmet iske qosılǵannan berli kóriwge úyrengen NFC oqıwshısı hám logotibi menen úskenelengen. NFC oqıwshısı karta oqıwshısınıń shep jaǵında jaylasqan, degen menen karta oqıwshısınan ayırmashılıǵı, NFC oqıwshısı janbaydı. Bank of America smartfon arqalı ([[Google Pay (tólem usılı)|Google Pay]], Samsung Pay yamasa Apple Pay) naq pul alıwdıń ápiwayı processin súwretleytuǵın jańa veb-sayt iske qostı<ref name="BoAPromo">{{Web deregi|url=https://www.reddit.com/r/apple/comments/4oogms/you_can_now_get_cash_at_bank_of_america_atms_with/|bet=You can now get cash at Bank of America ATMs with Apple Pay|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160706163951/https://www.reddit.com/r/apple/comments/4oogms/you_can_now_get_cash_at_bank_of_america_atms_with/|arxivsáne=July 6, 2016|sáne=June 18, 2016|jumıs=/r/apple|baspaxana=[[reddit]]|qaralǵan sáne=June 20, 2016}}</ref>. Bank of America «Tutınıwshı Debet Kartaları, U.S. Trust Debet Kartaları, Kishi Biznes Debet Kartaları (tek iyesiniń kartası)» qollap-quwatlanatuǵının aytadı<ref>{{Web deregi|url=http://promo.bankofamerica.com/cardlessatm/?cm_mmc=DEP-General-_-vanity-_-DG01VN001L_cardlessatm-_-NA|bet=Cardless ATM|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160623064223/http://promo.bankofamerica.com/cardlessatm/?cm_mmc=DEP-General-_-vanity-_-DG01VN001L_cardlessatm-_-NA|arxivsáne=June 23, 2016|baspaxana=[[Bank of America]]|qaralǵan sáne=June 20, 2016}}</ref>. Wells Fargo hám JPMorgan Chase de óz bankomatlarına Apple Pay qollap-quwatlawın integraciyaladı<ref>{{Web deregi|url=http://9to5mac.com/2016/01/28/bank-of-america-wells-fargo-said-to-be-working-on-apple-pay-support-for-atm-withdrawals/|bet=Bank of America & Wells Fargo said to be working on Apple Pay support for ATM withdrawals|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160531080703/http://9to5mac.com/2016/01/28/bank-of-america-wells-fargo-said-to-be-working-on-apple-pay-support-for-atm-withdrawals/|arxivsáne=May 31, 2016|avtor=Miller|at=Chance|sáne=January 28, 2016|jumıs=[[9to5Mac]]|qaralǵan sáne=June 20, 2016}}</ref>.
2016-jılı 7-sentyabrde Apple [[Yaponiya|Yaponiyadaǵı]] iPhone 7 hám Apple Watch Series 2 paydalanıwshıları ózleriniń Apple Pay shıjlanına jergilikli kredit kartaların da, FeliCa kartaların da qosa alatuǵının járiyaladı. Tek Suica kartaları ǵana Apple Pay tárepinen qollap-quwatlanadı, olar ádettegi Suica kartaları sıyaqlı metro stanciyalarında, kerekli dúkanlarda hám t.b. jerlerde paydalanıwǵa boladı. Apple Pay sonıń menen birge Yaponiyada álleqashan ataqlı bolǵan barlıq QUICPay hám iD qosılǵan terminallar arqalı tólemdi de qollap-quwatlaydı<ref name="applepayjapan">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/jp/apple-pay/|bet=Apple Pay|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170825020553/https://www.apple.com/jp/apple-pay/|arxivsáne=August 25, 2017|qaralǵan sáne=September 7, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/jp/apple-pay/getting-started/|bet=Apple Pay Getting Started|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170913230826/https://www.apple.com/jp/apple-pay/getting-started/|arxivsáne=September 13, 2017|qaralǵan sáne=September 7, 2016}}</ref><ref name="applepayjapan_news">{{Cite press release |url=https://www.apple.com/newsroom/2016/09/apple-pay-coming-to-japan-with-iphone-7.html |title=Apple Pay Coming to Japan |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |access-date=September 13, 2016 |archive-date=August 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170825020547/https://www.apple.com/newsroom/2016/09/apple-pay-coming-to-japan-with-iphone-7.html |url-status=live}}</ref>.
2019-jılı 25-martta [[Apple Card]] Goldman Sachs hám Mastercard penen sheriklikte járiyalandı<ref>{{Cite press release |last1=Wong |first1=Hanna |title=Introducing Apple Card, a new kind of credit card created by Apple |url=https://www.apple.com/newsroom/2019/03/introducing-apple-card-a-new-kind-of-credit-card-created-by-apple/ |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |access-date=May 24, 2019 |archive-date=March 26, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190326051117/https://www.apple.com/newsroom/2019/03/introducing-apple-card-a-new-kind-of-credit-card-created-by-apple/ |url-status=live}}</ref>.
2024-jıldıń iyun ayında onlayn Apple Pay satıp alıwların úshinshi tárep qurılmalarınan baslaw múmkin bolatuǵını járiyalandı. Paydalanıwshılarǵa operaciyanı juwmaqlaw ushın iOS 18 yamasa onnan keyingi versiyada isleytuǵın iPhone menen skanerlew kerek bolǵan kod penen támiyinlenedi<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2024/06/new-features-come-to-apple-services-this-fall/|bet=New features come to Apple services this fall|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=June 11, 2024}}</ref>.
== Derekler ==
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
a7qi5hsqmv3dweprx2y4r08hsm42d89
124805
124804
2025-07-06T14:41:14Z
Bekan88
11311
124805
wikitext
text/x-wiki
'''Apple Pay''' — bul [[Apple Inc.]] kompaniyasınıń mobil tólem xızmeti bolıp, ol paydalanıwshılarǵa jeke, [[iOS]] qosımshalarında hám internette tólemlerdi ámelge asırıwǵa múmkinshilik beredi. [[iPhone]], Apple Watch, iPad, Mac hám Vision Pro qurılmalarında qollap-quwatlanatuǵın Apple Pay kontaktsız tólemlerdi qabıl etiwshi sawda noqatı terminalında kredit yamasa debet kartasınıń chip hám PIN tranzakciyasın cifrlastıradı hám onıń ornın basa aladı. Ol Apple Pay ushın arnawlı kontaktsız tólem terminalların talap etpeydi; ol kontaktsız tólemlerdi qabıl etetuǵın hár qanday satıwshı menen isley aladı<ref name="pocket-lint.com">{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT207957|bet=Countries and regions that support Apple Pay|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210622212125/https://support.apple.com/en-us/HT207957|arxivsáne=June 22, 2021|sáne=July 17, 2019|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=July 18, 2019}}</ref> Ol Touch ID, Face ID, Optic ID, PIN yamasa kirisiw kodı arqalı eki faktorlı autentifikaciyanı qosadı. Qurılmalar sawda noqatı sistemaları menen jaqınnan baylanıs texnologiyası (NFC) arqalı sımsız baylanısadı, tólem maǵlıwmatların qáwipsiz saqlaw hám kriptografiyalıq funkciyalardı orınlaw ushın integraciyalanǵan qáwipsiz element (eSE) hám biometriyalıq autentifikaciya ushın Appledıń Touch ID, Face ID hám OpticID texnologiyaların paydalanadı.
Apple Pay sonıń menen birge kóplegen jámiyetlik transport tarmaqlarında jol haqın tólew ushın da paydalanılıwı múmkin. Tólem qollap-quwatlanatuǵın jámiyetlik transport tarmaqları ushın autentifikaciyasız tastıyıqlanıwı múmkin, bul «Ekspress Rejim» dep ataladı, yamasa kontaktsız tólemlerdi qabıl etetuǵın basqa sistemalar ushın ádettegi autentifikaciyalanǵan Apple Pay tranzakciyası arqalı<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT207958|bet=Where you can ride transit with Apple Pay|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200603014640/https://support.apple.com/en-us/HT207958|arxivsáne=June 3, 2020|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]] Support|qaralǵan sáne=July 18, 2019}}</ref>.
== Xızmet ==
=== Qurılmanıń úylesimliligi ===
Xızmet [[iPhone 6]] hám onnan jańaları, iPad Air 2 hám onnan jańaları, Touch ID bar Mac kompyuterleri hám Apple Watch Series 1 hám onnan keyingiler menen úylesimli. iOS 17 yamasa onnan keyingi versiyalarda, xızmetke qosılatuǵın kartalar sanı qáwipsiz elementtiń sıyımlılıǵı menen anıqlanadı, bul hár bir qurılmaǵa baylanıslı ózgeredi.
=== Texnologiya ===
[[Fayl:Apple_Pay_Acceptance_Mark.svg|nobaý|158x158 nükte|Apple Pay qabıllaw belgisi]]
Apple Pay EMV Tólem Tokenizaciya Specifikaciyasın paydalanadı<ref name="emvpaytok">{{Web deregi|url=http://www.emvco.com/specifications.aspx?id=263|bet=Payment Tokenisation|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161014221023/http://emvco.com/specifications.aspx?id=263|arxivsáne=October 14, 2016|sáne=March 1, 2014|baspaxana=EMVco|qaralǵan sáne=October 3, 2016}}</ref>.
Xızmet klienttiń kredit yamasa debet kartasınıń tiykarǵı esap nomerin (FPAN) tokenlestirilgen Qurılma Tiykarǵı Esap Nomeri (DPAN) menen almastırıw arqalı klienttiń tólem informaciyasın satıwshıdan sır saqlaydı hám «hár bir operaciya ushın jaratılatuǵın dinamikalıq qáwipsizlik kodın» jaratadı. 'Dinamikalıq qáwipsizlik kodı' EMV rejimindegi operaciyada kriptogramma hám magnit polosa maǵlıwmatların emulyaciya etiw rejimindegi operaciyada Dinamikalıq Karta Tekseriw Mánisi (dCVV) bolıp tabıladı. Apple sonıń menen birge paydalanıwdı baqlamaytuǵının, bul klientler, satıwshılar hám bankler arasında qalatuǵının da atap ótti. Paydalanıwshılar sonday-aq joǵalǵan telefonda xızmetti [[Find My|Find My iPhone]] xızmeti arqalı uzaqtan toqtata aladı.
Sawda noqatlarında tólew ushın paydalanıwshılar ózleriniń autentifikaciyalanǵan Apple qurılmasın satıw noqatı sistemasınıń NFC karta oqıwshısına jaqınlastıradı. iPhone paydalanıwshıları Touch ID, Face ID,<ref name="Apple Pay security">{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT203027|bet=Apple Pay security and privacy overview|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190828223059/https://support.apple.com/en-us/HT203027|arxivsáne=August 28, 2019|sáne=July 12, 2019|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=August 21, 2019}}</ref> yamasa paroldi paydalanıp autentifikaciyalanadı, al Apple Watch paydalanıwshıları qulıplanbaǵan qurılmada túymeni eki ret basıw arqalı autentifikaciyalanadı. Qollap-quwatlanatuǵın iOS qosımshalarında tólew ushın paydalanıwshılar Apple Pay-di tólem usılı retinde tańlaydı hám Touch ID yamasa Face ID menen autentifikaciyalanadı. Paydalanıwshılar xızmetke tólem kartaların tórt usıldıń birewi menen qosa aladı: olardıń iTunes akkauntlarında dizimge alınǵan tólem kartası arqalı, kartanı súwretke túsiriw arqalı, karta shıǵarıwshınıń qosımshası ishinen támiyinleniw arqalı yamasa karta informaciyasın qoldan kirgiziw arqalı.
Paydalanıwshılar tranzakciya haqqında dárhal xabar alsa da, Apple Pay sisteması dárhal tólem quralı emes, sebebi tárepler arasındaǵı qarjı ótkiziwi birden ámelge aspaydı<ref>{{Web deregi|url=https://www.ecb.europa.eu/paym/retpaym/instant/html/index.en.html|bet=Definition of instant payment system|arxivurl=https://web.archive.org/web/20180909033729/https://www.ecb.europa.eu/paym/retpaym/instant/html/index.en.html|arxivsáne=September 9, 2018|sáne=February 24, 2018|baspaxana=[[European Central Bank]]|qaralǵan sáne=September 11, 2018}}</ref>. Esap-kitap waqtı klient tárepinen tańlanǵan tólem usılına baylanıslı. (Bunnan tısqarı, Yaponiyanıń Suica kartası yamasa Gonkongtıń Octopus kartası sıyaqlı paydalanıwshınıń balansın kartanıń ózinde saqlaytuǵın karta menen ámelge asırılǵan tólemler. Bul kartalar onlayn baylanısqa mútáj bolmastan, qarjını tikkeley satıwshıǵa ótkere aladı.)
Ullı Britaniyada bank kartaları menen ámelge asırılatuǵın ádettegi kontaktsız tólemler 100 funt sterling menen sheklengen (burın 2021-jıldıń 14-oktyabrine shekem 45 funt sterling edi), sebebi operaciyanıń bir bólimi retinde karta iyesiniń autentifikaciyası usınılmaydı. Biraq, Apple Pay menen ámelge asırılatuǵın tólemler Apple Pay operaciyalarındaǵı arttırılǵan qáwipsizlik hám aldawshılıq qáwpiniń tómenligi sebepli hár qanday muǵdardaǵı tólemlerdi qollap-quwatlaydı (degen menen ayırım shıǵarıwshı bankler ózleriniń operaciya sheklewlerin qoyıwı múmkin hám barlıq kontaktsız oqıwshılar bul funkciyanı qollap-quwatlamaydı – tómendegi CDCVM-ge qarań)<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-gb/HT204906|bet=About Apple Pay for merchants in the UK|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150909235530/https://support.apple.com/en-gb/HT204906|arxivsáne=September 9, 2015|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=July 12, 2015}}</ref>. Uqsas operaciya sheklewleri basqa mámleketlerde de qollanıladı.
Apple xızmetti aldawshılıq penen paydalanıw ushın belgili bir juwapkershilikti óz moynına aladı. Bankler xızmettiń júgin kóteriwi kútiledi hám Appledıń kishirek tranzakciya tólemderin keliskenligi aytıladı. Óz gezeginde, bankler burın kreditsiz ámelge asırılǵan satıp alıwlardı ózlerine tartıwǵa úmit etken. Financial Times gazetası Apple AQSHta xızmet arqalı ámelge asırılǵan satıp alıwlardan 0.15% úles alatuǵının xabarladı, biraq, Ullı Britaniyadaǵı iske qosılıwdan keyin, Appledıń úlesi Ullı Britaniyada ádewir tómen ekenin xabarladı. Bul tiykarınan Evropa Ekonomikalıq Aymaǵındaǵı (EU) 2015/751 Qaǵıydası 2015-jıldıń 8-iyunınan baslap jeke kredit kartaları ushın almasıw tólemlerin 0.3%-ke hám jeke debet kartaları ushın 0.2%-ke sheklegeni sebepli boldı<ref>{{Web deregi|url=http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2015.123.01.0001.01.ENG|bet=Regulation (EU) 2015/751 of the European Parliament and of the Council of April 29, 2015 on interchange fees for card-based payment transactions|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150725180246/http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2015.123.01.0001.01.ENG|arxivsáne=July 25, 2015|baspaxana=[[European Commission]]|qaralǵan sáne=July 25, 2015}}</ref>. Rossiyada Apple hár bir satıp alıwdan debet kartaları ushın 0.05% hám kredit kartaları ushın 0.12% aladı, hám bunnan tısqarı bank xızmetke qosılǵan hár bir karta ushın jılına 45 rubl tóleydi.
Apple AQSHtaǵı óziniń ishki «házir satıp al, keyin tóle» xızmetin juwmaqlap, bólip tólew jobaları ushın úshinshi tárep kreditorlarına ótpekte. Házirgi paydalanıwshılar ele de tólemlerdi Shıjlan qosımshası arqalı basqara aladı. Apple keleshektegi iOS 18-de usı opciyalardı usınıw ushın Citi, HSBC hám ANZ sıyaqlı bankler menen birge islesiwdi jobalastırmaqta<ref>{{Cite news|title=Apple scraps its Pay Later loan scheme|date=June 18, 2024|url=https://www.bbc.com/news/articles/c255y82y9x8o|access-date=June 19, 2024}}</ref>.
=== Tutınıwshı Qurılmasında Karta Iyesin Tekseriw Usılı (CDCVM) ===
EMV rejimindegi tranzakciyalarda, Apple Pay Touch ID, Face ID yamasa telefonnıń yamasa saattıń parol kodın paydalanıp, Tutınıwshı Qurılmasında Karta Iyesin Tekseriw Usılı (CDCVM) qollanılıwın qollap-quwatlaydı. CDCVM qollanılıwı qurılmanıń ózine tranzakciya ushın tekseriwdi támiyinlewge múmkinshilik beredi hám karta iyesiniń kvitanciyaǵa qol qoyıwı yamasa PIN kodın kirgiziwi talap etilmewi múmkin. Sonıń menen bir qatarda, kontaktsız kartalar arqalı 'tekseriwsiz kontaktsız tólem shegarası' bar bolǵan ayırım bazarlarda (mısalı, Ullı Britaniyadaǵı 100 funt sterlinglik sheklew, Kanadadaǵı 100 Kanada dollarlıq sheklew hám Saudiya Arabstanındaǵı 300 riyallıq sheklew), CDCVM qollanılıwı satıwshılarǵa eger olardıń terminal programmalıq támiynatı sońǵı tarmaq kontaktsız specifikaciyaların qollap-quwatlaw ushın jańalanǵan bolsa, Apple Pay arqalı usı summalardan joqarı tólemlerdi qabıllawǵa múmkinshilik beredi<ref>{{Cite news|url=https://support.apple.com/en-us/HT202527|title=Consumer Device Cardholder Verification Method|publisher=[[Apple Inc.|Apple]]|access-date=December 1, 2016}}</ref>.
=== Global qabıllaw ===
Satıwshılardıń shama menen úshten eki bólegi kontaktsız tólemlerdi qabıl etedi<ref>{{Cite news|title=Apple Card Review: Actually Owning It Changed Our Minds|url=https://thewirecutter.com/money/credit-cards/apple-credit-card-review/|last=Tepper|first=Taylor|date=May 11, 2020|newspaper=The New York Times|access-date=May 4, 2020}}</ref>. Mámleketler (hám hátte shıǵarıwshılar) arasındaǵı támiyinlew ayırmashılıqları sebepli, paydalanıwshılar basqa mámleketke sayaxat etkende qabıllaw máselelerine ushırawı múmkin. Geybir belgili mısallar:
* Kanada, Ullı Britaniya, Saudiya Arabstanı hám bálkim basqa da AQSHtan tıs shıǵarılǵan Visa kartaları tek EMV rejimindegi tranzakciyalardı ǵana qollap-quwatlaydı, al eski magnit polosa maǵlıwmatların emulyaciya etiw operaciyaların qollap-quwatlamaydı. AQSHtaǵı ayırım kontaktsız terminallar EMV rejimindegi kontaktsız tranzakciyalardı qollap-quwatlamaydı (hátte olar EMV kontakt tranzakciyaların qollap-quwatlasa da), hám sonlıqtan AQSHqa kelgen bunday sırt el puqaraları Apple Paydi qollanıwǵa urınǵanda iPhone ekranında «Tólemdi juwmaqlaw múmkin emes» qáteligin hám terminalda qáte payda boladı.
=== Apple Cash ===
'''Apple Cash''', burınǵı atı '''Apple Pay Cash''', iMessage arqalı bir paydalanıwshıdan ekinshisine aqsha ótkiziwge múmkinshilik beretuǵın funkciya. Paydalanıwshı tólemdi alǵanda, qarjılar alıwshınıń Apple Cash kartasına salınadı, ol jerde ol Apple Pay qabıl etetuǵın satıwshılarda dárhal paydalanıw ushın qoljetimli boladı. 2022-jıldıń aprel ayına shekem, Apple Cash Kartası Discover kontaktsız debet kartası retinde támiyinlengen. Házirgi waqıtta Apple Cash qurılma esap nomerleri Visa tólem tarmaǵında shıǵarıladı/qayta shıǵarıladı, bul Apple Cash kartasınıń kóbirek satıwshılarda keńirek qabıl etiliwin támiyinleydi.
Alternativ túrde, paydalanıwshı balansın ACH awdarıwı arqalı kórsetilgen bank esabına ótkiziwdi tańlay aladı<ref>{{Cite news|url=https://www.macworld.com/article/3236545/ios/apple-pay-cash-guide-what-it-is-how-it-works-and-what-it-costs.html|title=Apple Pay Cash guide: What it is, how it works, and what it costs|work=[[Macworld]]|access-date=August 5, 2018}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/sites/amitchowdhry/2017/12/19/how-to-use-apple-pay-cash/|title=How To Use Apple Pay Cash|work=[[Forbes]]|access-date=August 5, 2018}}</ref>.
2017-jıldan baslap, Apple Cash Green Dot Corporation tárepinen «Green Dot Bank» atı menen basqarıladı hám tek 18 jastan úlken, Amerika Qurama Shtatlarında fizikalıq turaq jay adresi bar bolǵan [[Amerika Qurama Shtatları|AQSH]] puqaraları yamasa rezidentleri ushın ǵana qoljetimli<ref>{{Cite news|url=https://applecash.greendot.com/termsconditions/|title=Apple Cash Terms and Conditions|access-date=September 8, 2024}}</ref>.
== Bahası ==
Apple Pay paydalanıwshılar hám satıwshılar ushın qosımsha tólemler keltirmeydi. Mısalı, Shveycariyada qatnasıwshı karta shıǵarıwshılar bul xızmet ushın tóleydi. 2020-jılı Shveycariya bankleri Appleǵa hár bir karta ushın háptesine 0.275 Shveycariya frankı (0.26 AQSH dolları) turaqlı komissiya tóledi. Sonıń menen birge, olar kredit karta operaciyaları ushın 0.12% hám veb yamasa qosımsha tiykarındaǵı operaciyalar ushın 0.17% tóledi. Shveycariya antimonopoliya organları ekvayerdiń shıǵarıwshıǵa operaciya muǵdarınıń maksimal 0.44% tólewin talap etedi. Básekileslik komissiyası bul summanı «almasıw tólemi» dep ataydı. Apple kredit karta shıǵarıwshılardıń ekvayerden alǵan tabısınıń 27% hám 39% arasında tólem aladı<ref>{{Web deregi|url=https://www.finews.ch/news/banken/42500-apple-pay-schweizer-banken-kosten-gebuehren-weko-untersuchung|bet=What Does Apple Pay Cost Swiss Banks?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211024003101/https://www.finews.ch/news/banken/42500-apple-pay-schweizer-banken-kosten-gebuehren-weko-untersuchung|arxivsáne=October 24, 2021|sáne=August 14, 2020|qaralǵan sáne=October 24, 2021}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2014-09-10/apple-said-to-reap-fees-from-banks-in-new-payment-system|bet=Apple Said to Reap Fees From Banks in New Payment System|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211024003103/https://www.bloomberg.com/news/articles/2014-09-10/apple-said-to-reap-fees-from-banks-in-new-payment-system|arxivsáne=October 24, 2021|avtor=Dexheimer|at=Elizabeth|sáne=September 10, 2014|baspaxana=Bloomberg|qaralǵan sáne=April 5, 2022}}</ref>.
== Tariyxı ==
Xızmet uzaq waqıt dawamında tayarlıqta boldı, sebebi Apple startaplardı satıp aldı, basshılardı jumısqa aldı hám tólemlerge baylanıslı patentlerge arza berdi. Apple American Express, Mastercard hám Visa menen sheriklik etti. Olardıń birlesken joybarı 2013-jıldıń yanvar ayında baslandı, degen menen olar Appledıń potencial qatnasıwın jıllar dawamında talqılaǵan edi. Olardıń birlesken sheshimi jeke informaciyanıń ótkiziliwin almastıratuǵın bir retlik cifrlı tokenler sisteması edi. Visa basshısı kompaniyadaǵı 750 adamnıń bir jıl dawamında anonimlestirilgen «token» sisteması ústinde islegenin ayttı, al basqa sherikler de birge islesiwde uqsas toparlarǵa iye edi. Mastercard joybar ústinde 2013-jılı jumıs basladı hám olardıń birlesken jumısı «mobil tólemler ushın standart» boladı dep úmit etti. Xızmettiń járiyalanıwı Mastercard hám Visa siyasatınıń mobil tólemge sáykes keliwshi satıw noqatı sistemalarına jańalanıw ushın kúshli stimullar jaratqan waqıtqa tuwra keldi. Apple keyin 2013-jıldıń ortasında bir neshe iri banklerge xabarlastı hám basqa banklerdiń atların járiyalamadı. Qupıyalılıqtı saqlaw ushın JPMorgan áhmiyetli jumıslardıń kópshiligi orınlanǵan aynasız «urıs bólmesin» dúzdi. Olardıń joybarǵa qatnasqan 300 adamınıń shama menen 100-i sheriktiń Apple ekenin bildi. Joybarǵa jaqın basqalar onıń járiyalanıwına shekem «Apple Pay» dep atalǵanın bilmedi. Kompaniyanıń qatnasıwı onıń járiyalanıwına shekem sır bolıp qaldı<ref name="NYT: Apple's Way">{{Cite news|url=https://dealbook.nytimes.com/2014/09/11/banks-did-it-apples-way-in-payments-by-mobile|title=Banks Did It Apple's Way in Payments by Mobile|work=[[The New York Times]]|first=Nathaniel|last=Popper|date=September 11, 2014|access-date=March 5, 2017}}</ref>.
Xızmet 2014-jılı 9-sentyabrde Appledıń iPhone 6 ilajında járiyalandı. Onıń járiyalanıwında, Apple bas direktorı Tim Kuk magnit polosa karta tólem processin plastik kartalardıń «eskirgen hám zıyanǵa ushırawshı magnit interfeysi», «ashıq nomerleri» hám qáwipsiz emes «qáwipsizlik kodları»na ǵárezliligi ushın buzılǵan dep sıpatladı. Xızmettiń iske qosılıwı menen birge kelgen [[IOS 8|iOS 8.1]] programmalıq támiynat jańalanıwı úylesimli qurılmalarda Apple Pay-di aktivlestirdi<ref>{{Web deregi|url=http://talentleopard.com/how-to-set-up-apple-pay-on-iphone-or-ipad/|bet=How To Set Up Apple Pay On Your iPhone, iPad and Apple Watch|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150717170639/http://talentleopard.com/how-to-set-up-apple-pay-on-iphone-or-ipad/|arxivsáne=July 17, 2015|jumıs=TaletLeopard|qaralǵan sáne=July 17, 2015}}</ref>. Kompaniya qosımsha baǵdarlamashıları ushın óz qosımshalarına Apple Pay tólew funkciyasın qurıwǵa arnalǵan API járiyaladı.
Xızmet dáslep AQSHta shıǵarılǵan tólem kartaların qollap-quwatladı. Xalıqaralıq tarqatıw dawam etti, 2015-jıldıń iyul ayında Ullı Britaniyada shıǵarılǵan tólem kartaların qollap-quwatlaw menen baslandı<ref name="APUK BBC 1">{{Web deregi|url=https://www.bbc.co.uk/news/business-33063748|bet=Most Apple Pay payments will have £20 limit, banks say|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150730101005/http://www.bbc.co.uk/news/business-33063748|arxivsáne=July 30, 2015|sáne=June 9, 2015|baspaxana=[[BBC News Online]]|qaralǵan sáne=July 26, 2015}}</ref>. 2015-jılı 17-dekabrde [[Apple Inc.|Apple]] [[Qıtay|Qıtayda]] on bes iri bank penen Apple Pay-di iske qosatuǵının járiyaladı,<ref name="china">{{Cite news|url=http://fortune.com/2015/12/17/apple-pay-china-2016/|title=Apple Pay Is Finally Coming To China|date=December 17, 2015|access-date=December 18, 2015}}</ref> al qıtaylı paydalanıwshılar 2016-jılı 18-fevraldan baslap Apple Pay-di paydalana basladı<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/technology-35601110|title=Apple Pay to be available in China from this week|publisher=[[BBC News Online]]|date=February 18, 2016|access-date=June 21, 2018}}</ref>.
2015-jıldıń oktyabr ayında Apple Pay vice-prezidenti Djennifer Beyli KFC, Chili's hám Starbucks 2016-jılda Apple Pay-di qabıl ete baslaytuǵının tastıyıqladı<ref>{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2016/06/01/kfc-now-accepts-apple-pay-united-states/|bet=KFC Now Accepts Apple Pay in the United States|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160602130306/http://www.macrumors.com/2016/06/01/kfc-now-accepts-apple-pay-united-states/|arxivsáne=June 2, 2016|avtor=Rossignol|at=Joe|baspaxana=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=June 1, 2016}}</ref>.
Bank of America ayırım bankomatların Apple Pay qollap-quwatlawı hám onı paydalanıp naq pul alıw múmkinshiligi menen úskenelemekte. Jańa Apple Pay qosılǵan bankomat Apple Pay paydalanıwshılarınıń xızmet iske qosılǵannan berli kóriwge úyrengen NFC oqıwshısı hám logotibi menen úskenelengen. NFC oqıwshısı karta oqıwshısınıń shep jaǵında jaylasqan, degen menen karta oqıwshısınan ayırmashılıǵı, NFC oqıwshısı janbaydı. Bank of America smartfon arqalı ([[Google Pay (tólem usılı)|Google Pay]], Samsung Pay yamasa Apple Pay) naq pul alıwdıń ápiwayı processin súwretleytuǵın jańa veb-sayt iske qostı<ref name="BoAPromo">{{Web deregi|url=https://www.reddit.com/r/apple/comments/4oogms/you_can_now_get_cash_at_bank_of_america_atms_with/|bet=You can now get cash at Bank of America ATMs with Apple Pay|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160706163951/https://www.reddit.com/r/apple/comments/4oogms/you_can_now_get_cash_at_bank_of_america_atms_with/|arxivsáne=July 6, 2016|sáne=June 18, 2016|jumıs=/r/apple|baspaxana=[[reddit]]|qaralǵan sáne=June 20, 2016}}</ref>. Bank of America «Tutınıwshı Debet Kartaları, U.S. Trust Debet Kartaları, Kishi Biznes Debet Kartaları (tek iyesiniń kartası)» qollap-quwatlanatuǵının aytadı<ref>{{Web deregi|url=http://promo.bankofamerica.com/cardlessatm/?cm_mmc=DEP-General-_-vanity-_-DG01VN001L_cardlessatm-_-NA|bet=Cardless ATM|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160623064223/http://promo.bankofamerica.com/cardlessatm/?cm_mmc=DEP-General-_-vanity-_-DG01VN001L_cardlessatm-_-NA|arxivsáne=June 23, 2016|baspaxana=[[Bank of America]]|qaralǵan sáne=June 20, 2016}}</ref>. Wells Fargo hám JPMorgan Chase de óz bankomatlarına Apple Pay qollap-quwatlawın integraciyaladı<ref>{{Web deregi|url=http://9to5mac.com/2016/01/28/bank-of-america-wells-fargo-said-to-be-working-on-apple-pay-support-for-atm-withdrawals/|bet=Bank of America & Wells Fargo said to be working on Apple Pay support for ATM withdrawals|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160531080703/http://9to5mac.com/2016/01/28/bank-of-america-wells-fargo-said-to-be-working-on-apple-pay-support-for-atm-withdrawals/|arxivsáne=May 31, 2016|avtor=Miller|at=Chance|sáne=January 28, 2016|jumıs=[[9to5Mac]]|qaralǵan sáne=June 20, 2016}}</ref>.
2016-jılı 7-sentyabrde Apple [[Yaponiya|Yaponiyadaǵı]] iPhone 7 hám Apple Watch Series 2 paydalanıwshıları ózleriniń Apple Pay shıjlanına jergilikli kredit kartaların da, FeliCa kartaların da qosa alatuǵının járiyaladı. Tek Suica kartaları ǵana Apple Pay tárepinen qollap-quwatlanadı, olar ádettegi Suica kartaları sıyaqlı metro stanciyalarında, kerekli dúkanlarda hám t.b. jerlerde paydalanıwǵa boladı. Apple Pay sonıń menen birge Yaponiyada álleqashan ataqlı bolǵan barlıq QUICPay hám iD qosılǵan terminallar arqalı tólemdi de qollap-quwatlaydı<ref name="applepayjapan">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/jp/apple-pay/|bet=Apple Pay|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170825020553/https://www.apple.com/jp/apple-pay/|arxivsáne=August 25, 2017|qaralǵan sáne=September 7, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/jp/apple-pay/getting-started/|bet=Apple Pay Getting Started|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170913230826/https://www.apple.com/jp/apple-pay/getting-started/|arxivsáne=September 13, 2017|qaralǵan sáne=September 7, 2016}}</ref><ref name="applepayjapan_news">{{Cite press release |url=https://www.apple.com/newsroom/2016/09/apple-pay-coming-to-japan-with-iphone-7.html |title=Apple Pay Coming to Japan |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |access-date=September 13, 2016 |archive-date=August 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170825020547/https://www.apple.com/newsroom/2016/09/apple-pay-coming-to-japan-with-iphone-7.html |url-status=live}}</ref>.
2019-jılı 25-martta [[Apple Card]] Goldman Sachs hám Mastercard penen sheriklikte járiyalandı<ref>{{Cite press release |last1=Wong |first1=Hanna |title=Introducing Apple Card, a new kind of credit card created by Apple |url=https://www.apple.com/newsroom/2019/03/introducing-apple-card-a-new-kind-of-credit-card-created-by-apple/ |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |access-date=May 24, 2019 |archive-date=March 26, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190326051117/https://www.apple.com/newsroom/2019/03/introducing-apple-card-a-new-kind-of-credit-card-created-by-apple/ |url-status=live}}</ref>.
2024-jıldıń iyun ayında onlayn Apple Pay satıp alıwların úshinshi tárep qurılmalarınan baslaw múmkin bolatuǵını járiyalandı. Paydalanıwshılarǵa operaciyanı juwmaqlaw ushın iOS 18 yamasa onnan keyingi versiyada isleytuǵın iPhone menen skanerlew kerek bolǵan kod penen támiyinlenedi<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2024/06/new-features-come-to-apple-services-this-fall/|bet=New features come to Apple services this fall|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=June 11, 2024}}</ref>.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
cqeysxzceqaifyk8tfm50v8we2rysk3
124835
124805
2025-07-06T14:57:52Z
Bekan88
11311
124835
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width: 22em; text-align: left; font-size: 88%; line-height: 1.5em"
! colspan="2" style="text-align:center; font-size: 125%; font-weight: bold;"|Apple Pay
|-
| colspan="2" style="text-align:center"|[[Fayl:Apple_Pay_logo.svg|200px]]
|-
! [[Programmist (Baǵdarlamashı)|Baǵdarlamashı(lar)]]
| [[Apple Inc.]]
|-
! Dáslepki shıǵarılıwı
| [[20-oktyabr]], [[2014|2014-jıl]]
|-
! [[Operaciyalıq sistema]]
| [[IOS 8|iOS 8.1]] yamasa onnan keyingi<br/>(Vebte Apple Pay ushın [[iOS 10]] yamasa onnan keyingi)<br/>(Apple Cash ushın [[IOS 11|iOS 11.2]] yamasa onnan keyingi)<br/>Barlıq watchOS versiyaları<br/>macOS Sierra yamasa onnan keyingi<br/>Barlıq visionOS versiyaları
|-
! Platforma
| '''Dúkanda:'''
* [[iPhone 6]] yamasa onnan jańa
* [[iPhone]] menen baylanısqan Apple Watch, yamasa uyalı baylanıslı Series 3 yamasa onnan jańa
----
'''Vebte (Safari):'''
* [[iOS 10]] yamasa onnan keyingi versiyadaǵı [[iPhone 6]] yamasa onnan jańa
* [[iOS 10]] yamasa onnan keyingi versiyadaǵı 2014-jılǵı iPad-lar (Air 2, Mini 3) yamasa onnan jańa
* macOS High Sierra yamasa onnan keyingi versiyadaǵı Touch ID-li 2016-jılǵı MacBook Pro yamasa onnan jańa
* macOS Catalina yamasa onnan keyingi versiyadaǵı 2018-jılǵı MacBook Air yamasa onnan jańa
* Touch ID-li Magic Keyboard penen baylanısqan Apple silicon tiykarındaǵı Mac-ler
* Apple Watch yamasa iPhone 6 (yamasa jańa) menen baylanısqan Handoff funkciyasın qollap-quwatlaytuǵın macOS Sierra yamasa onnan keyingi versiyadaǵı Mac-ler
* Apple Vision Pro
----
'''Vebte (WebKit qollanatuǵın basqa brauzerlerde):'''
* [[iOS 16]] yamasa onnan keyingi versiyadaǵı iPhone 8 yamasa onnan jańa
* macOS Sequoia yamasa onnan keyingi
|-
! Licenziya
| [[Menshikli programmalıq támiynat|Menshikli]]
|-
! [[Veb-sayt]]
| [https://www.apple.com/apple-pay apple.com/apple-pay]
|}
'''Apple Pay''' — bul [[Apple Inc.]] kompaniyasınıń mobil tólem xızmeti bolıp, ol paydalanıwshılarǵa jeke, [[iOS]] qosımshalarında hám internette tólemlerdi ámelge asırıwǵa múmkinshilik beredi. [[iPhone]], Apple Watch, iPad, Mac hám Vision Pro qurılmalarında qollap-quwatlanatuǵın Apple Pay kontaktsız tólemlerdi qabıl etiwshi sawda noqatı terminalında kredit yamasa debet kartasınıń chip hám PIN tranzakciyasın cifrlastıradı hám onıń ornın basa aladı. Ol Apple Pay ushın arnawlı kontaktsız tólem terminalların talap etpeydi; ol kontaktsız tólemlerdi qabıl etetuǵın hár qanday satıwshı menen isley aladı<ref name="pocket-lint.com">{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT207957|bet=Countries and regions that support Apple Pay|arxivurl=https://web.archive.org/web/20210622212125/https://support.apple.com/en-us/HT207957|arxivsáne=June 22, 2021|sáne=July 17, 2019|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=July 18, 2019}}</ref> Ol Touch ID, Face ID, Optic ID, PIN yamasa kirisiw kodı arqalı eki faktorlı autentifikaciyanı qosadı. Qurılmalar sawda noqatı sistemaları menen jaqınnan baylanıs texnologiyası (NFC) arqalı sımsız baylanısadı, tólem maǵlıwmatların qáwipsiz saqlaw hám kriptografiyalıq funkciyalardı orınlaw ushın integraciyalanǵan qáwipsiz element (eSE) hám biometriyalıq autentifikaciya ushın Appledıń Touch ID, Face ID hám OpticID texnologiyaların paydalanadı.
Apple Pay sonıń menen birge kóplegen jámiyetlik transport tarmaqlarında jol haqın tólew ushın da paydalanılıwı múmkin. Tólem qollap-quwatlanatuǵın jámiyetlik transport tarmaqları ushın autentifikaciyasız tastıyıqlanıwı múmkin, bul «Ekspress Rejim» dep ataladı, yamasa kontaktsız tólemlerdi qabıl etetuǵın basqa sistemalar ushın ádettegi autentifikaciyalanǵan Apple Pay tranzakciyası arqalı<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT207958|bet=Where you can ride transit with Apple Pay|arxivurl=https://web.archive.org/web/20200603014640/https://support.apple.com/en-us/HT207958|arxivsáne=June 3, 2020|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]] Support|qaralǵan sáne=July 18, 2019}}</ref>.
== Xızmet ==
=== Qurılmanıń úylesimliligi ===
Xızmet [[iPhone 6]] hám onnan jańaları, iPad Air 2 hám onnan jańaları, Touch ID bar Mac kompyuterleri hám Apple Watch Series 1 hám onnan keyingiler menen úylesimli. iOS 17 yamasa onnan keyingi versiyalarda, xızmetke qosılatuǵın kartalar sanı qáwipsiz elementtiń sıyımlılıǵı menen anıqlanadı, bul hár bir qurılmaǵa baylanıslı ózgeredi.
=== Texnologiya ===
[[Fayl:Apple_Pay_Acceptance_Mark.svg|nobaý|158x158 nükte|Apple Pay qabıllaw belgisi]]
Apple Pay EMV Tólem Tokenizaciya Specifikaciyasın paydalanadı<ref name="emvpaytok">{{Web deregi|url=http://www.emvco.com/specifications.aspx?id=263|bet=Payment Tokenisation|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161014221023/http://emvco.com/specifications.aspx?id=263|arxivsáne=October 14, 2016|sáne=March 1, 2014|baspaxana=EMVco|qaralǵan sáne=October 3, 2016}}</ref>.
Xızmet klienttiń kredit yamasa debet kartasınıń tiykarǵı esap nomerin (FPAN) tokenlestirilgen Qurılma Tiykarǵı Esap Nomeri (DPAN) menen almastırıw arqalı klienttiń tólem informaciyasın satıwshıdan sır saqlaydı hám «hár bir operaciya ushın jaratılatuǵın dinamikalıq qáwipsizlik kodın» jaratadı. 'Dinamikalıq qáwipsizlik kodı' EMV rejimindegi operaciyada kriptogramma hám magnit polosa maǵlıwmatların emulyaciya etiw rejimindegi operaciyada Dinamikalıq Karta Tekseriw Mánisi (dCVV) bolıp tabıladı. Apple sonıń menen birge paydalanıwdı baqlamaytuǵının, bul klientler, satıwshılar hám bankler arasında qalatuǵının da atap ótti. Paydalanıwshılar sonday-aq joǵalǵan telefonda xızmetti [[Find My|Find My iPhone]] xızmeti arqalı uzaqtan toqtata aladı.
Sawda noqatlarında tólew ushın paydalanıwshılar ózleriniń autentifikaciyalanǵan Apple qurılmasın satıw noqatı sistemasınıń NFC karta oqıwshısına jaqınlastıradı. iPhone paydalanıwshıları Touch ID, Face ID,<ref name="Apple Pay security">{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-us/HT203027|bet=Apple Pay security and privacy overview|arxivurl=https://web.archive.org/web/20190828223059/https://support.apple.com/en-us/HT203027|arxivsáne=August 28, 2019|sáne=July 12, 2019|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=August 21, 2019}}</ref> yamasa paroldi paydalanıp autentifikaciyalanadı, al Apple Watch paydalanıwshıları qulıplanbaǵan qurılmada túymeni eki ret basıw arqalı autentifikaciyalanadı. Qollap-quwatlanatuǵın iOS qosımshalarında tólew ushın paydalanıwshılar Apple Pay-di tólem usılı retinde tańlaydı hám Touch ID yamasa Face ID menen autentifikaciyalanadı. Paydalanıwshılar xızmetke tólem kartaların tórt usıldıń birewi menen qosa aladı: olardıń iTunes akkauntlarında dizimge alınǵan tólem kartası arqalı, kartanı súwretke túsiriw arqalı, karta shıǵarıwshınıń qosımshası ishinen támiyinleniw arqalı yamasa karta informaciyasın qoldan kirgiziw arqalı.
Paydalanıwshılar tranzakciya haqqında dárhal xabar alsa da, Apple Pay sisteması dárhal tólem quralı emes, sebebi tárepler arasındaǵı qarjı ótkiziwi birden ámelge aspaydı<ref>{{Web deregi|url=https://www.ecb.europa.eu/paym/retpaym/instant/html/index.en.html|bet=Definition of instant payment system|arxivurl=https://web.archive.org/web/20180909033729/https://www.ecb.europa.eu/paym/retpaym/instant/html/index.en.html|arxivsáne=September 9, 2018|sáne=February 24, 2018|baspaxana=[[European Central Bank]]|qaralǵan sáne=September 11, 2018}}</ref>. Esap-kitap waqtı klient tárepinen tańlanǵan tólem usılına baylanıslı. (Bunnan tısqarı, Yaponiyanıń Suica kartası yamasa Gonkongtıń Octopus kartası sıyaqlı paydalanıwshınıń balansın kartanıń ózinde saqlaytuǵın karta menen ámelge asırılǵan tólemler. Bul kartalar onlayn baylanısqa mútáj bolmastan, qarjını tikkeley satıwshıǵa ótkere aladı.)
Ullı Britaniyada bank kartaları menen ámelge asırılatuǵın ádettegi kontaktsız tólemler 100 funt sterling menen sheklengen (burın 2021-jıldıń 14-oktyabrine shekem 45 funt sterling edi), sebebi operaciyanıń bir bólimi retinde karta iyesiniń autentifikaciyası usınılmaydı. Biraq, Apple Pay menen ámelge asırılatuǵın tólemler Apple Pay operaciyalarındaǵı arttırılǵan qáwipsizlik hám aldawshılıq qáwpiniń tómenligi sebepli hár qanday muǵdardaǵı tólemlerdi qollap-quwatlaydı (degen menen ayırım shıǵarıwshı bankler ózleriniń operaciya sheklewlerin qoyıwı múmkin hám barlıq kontaktsız oqıwshılar bul funkciyanı qollap-quwatlamaydı – tómendegi CDCVM-ge qarań)<ref>{{Web deregi|url=https://support.apple.com/en-gb/HT204906|bet=About Apple Pay for merchants in the UK|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150909235530/https://support.apple.com/en-gb/HT204906|arxivsáne=September 9, 2015|baspaxana=[[Apple Inc.|Apple]]|qaralǵan sáne=July 12, 2015}}</ref>. Uqsas operaciya sheklewleri basqa mámleketlerde de qollanıladı.
Apple xızmetti aldawshılıq penen paydalanıw ushın belgili bir juwapkershilikti óz moynına aladı. Bankler xızmettiń júgin kóteriwi kútiledi hám Appledıń kishirek tranzakciya tólemderin keliskenligi aytıladı. Óz gezeginde, bankler burın kreditsiz ámelge asırılǵan satıp alıwlardı ózlerine tartıwǵa úmit etken. Financial Times gazetası Apple AQSHta xızmet arqalı ámelge asırılǵan satıp alıwlardan 0.15% úles alatuǵının xabarladı, biraq, Ullı Britaniyadaǵı iske qosılıwdan keyin, Appledıń úlesi Ullı Britaniyada ádewir tómen ekenin xabarladı. Bul tiykarınan Evropa Ekonomikalıq Aymaǵındaǵı (EU) 2015/751 Qaǵıydası 2015-jıldıń 8-iyunınan baslap jeke kredit kartaları ushın almasıw tólemlerin 0.3%-ke hám jeke debet kartaları ushın 0.2%-ke sheklegeni sebepli boldı<ref>{{Web deregi|url=http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2015.123.01.0001.01.ENG|bet=Regulation (EU) 2015/751 of the European Parliament and of the Council of April 29, 2015 on interchange fees for card-based payment transactions|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150725180246/http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2015.123.01.0001.01.ENG|arxivsáne=July 25, 2015|baspaxana=[[European Commission]]|qaralǵan sáne=July 25, 2015}}</ref>. Rossiyada Apple hár bir satıp alıwdan debet kartaları ushın 0.05% hám kredit kartaları ushın 0.12% aladı, hám bunnan tısqarı bank xızmetke qosılǵan hár bir karta ushın jılına 45 rubl tóleydi.
Apple AQSHtaǵı óziniń ishki «házir satıp al, keyin tóle» xızmetin juwmaqlap, bólip tólew jobaları ushın úshinshi tárep kreditorlarına ótpekte. Házirgi paydalanıwshılar ele de tólemlerdi Shıjlan qosımshası arqalı basqara aladı. Apple keleshektegi iOS 18-de usı opciyalardı usınıw ushın Citi, HSBC hám ANZ sıyaqlı bankler menen birge islesiwdi jobalastırmaqta<ref>{{Cite news|title=Apple scraps its Pay Later loan scheme|date=June 18, 2024|url=https://www.bbc.com/news/articles/c255y82y9x8o|access-date=June 19, 2024}}</ref>.
=== Tutınıwshı Qurılmasında Karta Iyesin Tekseriw Usılı (CDCVM) ===
EMV rejimindegi tranzakciyalarda, Apple Pay Touch ID, Face ID yamasa telefonnıń yamasa saattıń parol kodın paydalanıp, Tutınıwshı Qurılmasında Karta Iyesin Tekseriw Usılı (CDCVM) qollanılıwın qollap-quwatlaydı. CDCVM qollanılıwı qurılmanıń ózine tranzakciya ushın tekseriwdi támiyinlewge múmkinshilik beredi hám karta iyesiniń kvitanciyaǵa qol qoyıwı yamasa PIN kodın kirgiziwi talap etilmewi múmkin. Sonıń menen bir qatarda, kontaktsız kartalar arqalı 'tekseriwsiz kontaktsız tólem shegarası' bar bolǵan ayırım bazarlarda (mısalı, Ullı Britaniyadaǵı 100 funt sterlinglik sheklew, Kanadadaǵı 100 Kanada dollarlıq sheklew hám Saudiya Arabstanındaǵı 300 riyallıq sheklew), CDCVM qollanılıwı satıwshılarǵa eger olardıń terminal programmalıq támiynatı sońǵı tarmaq kontaktsız specifikaciyaların qollap-quwatlaw ushın jańalanǵan bolsa, Apple Pay arqalı usı summalardan joqarı tólemlerdi qabıllawǵa múmkinshilik beredi<ref>{{Cite news|url=https://support.apple.com/en-us/HT202527|title=Consumer Device Cardholder Verification Method|publisher=[[Apple Inc.|Apple]]|access-date=December 1, 2016}}</ref>.
=== Global qabıllaw ===
Satıwshılardıń shama menen úshten eki bólegi kontaktsız tólemlerdi qabıl etedi<ref>{{Cite news|title=Apple Card Review: Actually Owning It Changed Our Minds|url=https://thewirecutter.com/money/credit-cards/apple-credit-card-review/|last=Tepper|first=Taylor|date=May 11, 2020|newspaper=The New York Times|access-date=May 4, 2020}}</ref>. Mámleketler (hám hátte shıǵarıwshılar) arasındaǵı támiyinlew ayırmashılıqları sebepli, paydalanıwshılar basqa mámleketke sayaxat etkende qabıllaw máselelerine ushırawı múmkin. Geybir belgili mısallar:
* Kanada, Ullı Britaniya, Saudiya Arabstanı hám bálkim basqa da AQSHtan tıs shıǵarılǵan Visa kartaları tek EMV rejimindegi tranzakciyalardı ǵana qollap-quwatlaydı, al eski magnit polosa maǵlıwmatların emulyaciya etiw operaciyaların qollap-quwatlamaydı. AQSHtaǵı ayırım kontaktsız terminallar EMV rejimindegi kontaktsız tranzakciyalardı qollap-quwatlamaydı (hátte olar EMV kontakt tranzakciyaların qollap-quwatlasa da), hám sonlıqtan AQSHqa kelgen bunday sırt el puqaraları Apple Paydi qollanıwǵa urınǵanda iPhone ekranında «Tólemdi juwmaqlaw múmkin emes» qáteligin hám terminalda qáte payda boladı.
=== Apple Cash ===
'''Apple Cash''', burınǵı atı '''Apple Pay Cash''', iMessage arqalı bir paydalanıwshıdan ekinshisine aqsha ótkiziwge múmkinshilik beretuǵın funkciya. Paydalanıwshı tólemdi alǵanda, qarjılar alıwshınıń Apple Cash kartasına salınadı, ol jerde ol Apple Pay qabıl etetuǵın satıwshılarda dárhal paydalanıw ushın qoljetimli boladı. 2022-jıldıń aprel ayına shekem, Apple Cash Kartası Discover kontaktsız debet kartası retinde támiyinlengen. Házirgi waqıtta Apple Cash qurılma esap nomerleri Visa tólem tarmaǵında shıǵarıladı/qayta shıǵarıladı, bul Apple Cash kartasınıń kóbirek satıwshılarda keńirek qabıl etiliwin támiyinleydi.
Alternativ túrde, paydalanıwshı balansın ACH awdarıwı arqalı kórsetilgen bank esabına ótkiziwdi tańlay aladı<ref>{{Cite news|url=https://www.macworld.com/article/3236545/ios/apple-pay-cash-guide-what-it-is-how-it-works-and-what-it-costs.html|title=Apple Pay Cash guide: What it is, how it works, and what it costs|work=[[Macworld]]|access-date=August 5, 2018}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/sites/amitchowdhry/2017/12/19/how-to-use-apple-pay-cash/|title=How To Use Apple Pay Cash|work=[[Forbes]]|access-date=August 5, 2018}}</ref>.
2017-jıldan baslap, Apple Cash Green Dot Corporation tárepinen «Green Dot Bank» atı menen basqarıladı hám tek 18 jastan úlken, Amerika Qurama Shtatlarında fizikalıq turaq jay adresi bar bolǵan [[Amerika Qurama Shtatları|AQSH]] puqaraları yamasa rezidentleri ushın ǵana qoljetimli<ref>{{Cite news|url=https://applecash.greendot.com/termsconditions/|title=Apple Cash Terms and Conditions|access-date=September 8, 2024}}</ref>.
== Bahası ==
Apple Pay paydalanıwshılar hám satıwshılar ushın qosımsha tólemler keltirmeydi. Mısalı, Shveycariyada qatnasıwshı karta shıǵarıwshılar bul xızmet ushın tóleydi. 2020-jılı Shveycariya bankleri Appleǵa hár bir karta ushın háptesine 0.275 Shveycariya frankı (0.26 AQSH dolları) turaqlı komissiya tóledi. Sonıń menen birge, olar kredit karta operaciyaları ushın 0.12% hám veb yamasa qosımsha tiykarındaǵı operaciyalar ushın 0.17% tóledi. Shveycariya antimonopoliya organları ekvayerdiń shıǵarıwshıǵa operaciya muǵdarınıń maksimal 0.44% tólewin talap etedi. Básekileslik komissiyası bul summanı «almasıw tólemi» dep ataydı. Apple kredit karta shıǵarıwshılardıń ekvayerden alǵan tabısınıń 27% hám 39% arasında tólem aladı<ref>{{Web deregi|url=https://www.finews.ch/news/banken/42500-apple-pay-schweizer-banken-kosten-gebuehren-weko-untersuchung|bet=What Does Apple Pay Cost Swiss Banks?|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211024003101/https://www.finews.ch/news/banken/42500-apple-pay-schweizer-banken-kosten-gebuehren-weko-untersuchung|arxivsáne=October 24, 2021|sáne=August 14, 2020|qaralǵan sáne=October 24, 2021}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2014-09-10/apple-said-to-reap-fees-from-banks-in-new-payment-system|bet=Apple Said to Reap Fees From Banks in New Payment System|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211024003103/https://www.bloomberg.com/news/articles/2014-09-10/apple-said-to-reap-fees-from-banks-in-new-payment-system|arxivsáne=October 24, 2021|avtor=Dexheimer|at=Elizabeth|sáne=September 10, 2014|baspaxana=Bloomberg|qaralǵan sáne=April 5, 2022}}</ref>.
== Tariyxı ==
Xızmet uzaq waqıt dawamında tayarlıqta boldı, sebebi Apple startaplardı satıp aldı, basshılardı jumısqa aldı hám tólemlerge baylanıslı patentlerge arza berdi. Apple American Express, Mastercard hám Visa menen sheriklik etti. Olardıń birlesken joybarı 2013-jıldıń yanvar ayında baslandı, degen menen olar Appledıń potencial qatnasıwın jıllar dawamında talqılaǵan edi. Olardıń birlesken sheshimi jeke informaciyanıń ótkiziliwin almastıratuǵın bir retlik cifrlı tokenler sisteması edi. Visa basshısı kompaniyadaǵı 750 adamnıń bir jıl dawamında anonimlestirilgen «token» sisteması ústinde islegenin ayttı, al basqa sherikler de birge islesiwde uqsas toparlarǵa iye edi. Mastercard joybar ústinde 2013-jılı jumıs basladı hám olardıń birlesken jumısı «mobil tólemler ushın standart» boladı dep úmit etti. Xızmettiń járiyalanıwı Mastercard hám Visa siyasatınıń mobil tólemge sáykes keliwshi satıw noqatı sistemalarına jańalanıw ushın kúshli stimullar jaratqan waqıtqa tuwra keldi. Apple keyin 2013-jıldıń ortasında bir neshe iri banklerge xabarlastı hám basqa banklerdiń atların járiyalamadı. Qupıyalılıqtı saqlaw ushın JPMorgan áhmiyetli jumıslardıń kópshiligi orınlanǵan aynasız «urıs bólmesin» dúzdi. Olardıń joybarǵa qatnasqan 300 adamınıń shama menen 100-i sheriktiń Apple ekenin bildi. Joybarǵa jaqın basqalar onıń járiyalanıwına shekem «Apple Pay» dep atalǵanın bilmedi. Kompaniyanıń qatnasıwı onıń járiyalanıwına shekem sır bolıp qaldı<ref name="NYT: Apple's Way">{{Cite news|url=https://dealbook.nytimes.com/2014/09/11/banks-did-it-apples-way-in-payments-by-mobile|title=Banks Did It Apple's Way in Payments by Mobile|work=[[The New York Times]]|first=Nathaniel|last=Popper|date=September 11, 2014|access-date=March 5, 2017}}</ref>.
Xızmet 2014-jılı 9-sentyabrde Appledıń iPhone 6 ilajında járiyalandı. Onıń járiyalanıwında, Apple bas direktorı Tim Kuk magnit polosa karta tólem processin plastik kartalardıń «eskirgen hám zıyanǵa ushırawshı magnit interfeysi», «ashıq nomerleri» hám qáwipsiz emes «qáwipsizlik kodları»na ǵárezliligi ushın buzılǵan dep sıpatladı. Xızmettiń iske qosılıwı menen birge kelgen [[IOS 8|iOS 8.1]] programmalıq támiynat jańalanıwı úylesimli qurılmalarda Apple Pay-di aktivlestirdi<ref>{{Web deregi|url=http://talentleopard.com/how-to-set-up-apple-pay-on-iphone-or-ipad/|bet=How To Set Up Apple Pay On Your iPhone, iPad and Apple Watch|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150717170639/http://talentleopard.com/how-to-set-up-apple-pay-on-iphone-or-ipad/|arxivsáne=July 17, 2015|jumıs=TaletLeopard|qaralǵan sáne=July 17, 2015}}</ref>. Kompaniya qosımsha baǵdarlamashıları ushın óz qosımshalarına Apple Pay tólew funkciyasın qurıwǵa arnalǵan API járiyaladı.
Xızmet dáslep AQSHta shıǵarılǵan tólem kartaların qollap-quwatladı. Xalıqaralıq tarqatıw dawam etti, 2015-jıldıń iyul ayında Ullı Britaniyada shıǵarılǵan tólem kartaların qollap-quwatlaw menen baslandı<ref name="APUK BBC 1">{{Web deregi|url=https://www.bbc.co.uk/news/business-33063748|bet=Most Apple Pay payments will have £20 limit, banks say|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150730101005/http://www.bbc.co.uk/news/business-33063748|arxivsáne=July 30, 2015|sáne=June 9, 2015|baspaxana=[[BBC News Online]]|qaralǵan sáne=July 26, 2015}}</ref>. 2015-jılı 17-dekabrde [[Apple Inc.|Apple]] [[Qıtay|Qıtayda]] on bes iri bank penen Apple Pay-di iske qosatuǵının járiyaladı,<ref name="china">{{Cite news|url=http://fortune.com/2015/12/17/apple-pay-china-2016/|title=Apple Pay Is Finally Coming To China|date=December 17, 2015|access-date=December 18, 2015}}</ref> al qıtaylı paydalanıwshılar 2016-jılı 18-fevraldan baslap Apple Pay-di paydalana basladı<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/technology-35601110|title=Apple Pay to be available in China from this week|publisher=[[BBC News Online]]|date=February 18, 2016|access-date=June 21, 2018}}</ref>.
2015-jıldıń oktyabr ayında Apple Pay vice-prezidenti Djennifer Beyli KFC, Chili's hám Starbucks 2016-jılda Apple Pay-di qabıl ete baslaytuǵının tastıyıqladı<ref>{{Web deregi|url=http://www.macrumors.com/2016/06/01/kfc-now-accepts-apple-pay-united-states/|bet=KFC Now Accepts Apple Pay in the United States|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160602130306/http://www.macrumors.com/2016/06/01/kfc-now-accepts-apple-pay-united-states/|arxivsáne=June 2, 2016|avtor=Rossignol|at=Joe|baspaxana=[[MacRumors]]|qaralǵan sáne=June 1, 2016}}</ref>.
Bank of America ayırım bankomatların Apple Pay qollap-quwatlawı hám onı paydalanıp naq pul alıw múmkinshiligi menen úskenelemekte. Jańa Apple Pay qosılǵan bankomat Apple Pay paydalanıwshılarınıń xızmet iske qosılǵannan berli kóriwge úyrengen NFC oqıwshısı hám logotibi menen úskenelengen. NFC oqıwshısı karta oqıwshısınıń shep jaǵında jaylasqan, degen menen karta oqıwshısınan ayırmashılıǵı, NFC oqıwshısı janbaydı. Bank of America smartfon arqalı ([[Google Pay (tólem usılı)|Google Pay]], Samsung Pay yamasa Apple Pay) naq pul alıwdıń ápiwayı processin súwretleytuǵın jańa veb-sayt iske qostı<ref name="BoAPromo">{{Web deregi|url=https://www.reddit.com/r/apple/comments/4oogms/you_can_now_get_cash_at_bank_of_america_atms_with/|bet=You can now get cash at Bank of America ATMs with Apple Pay|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160706163951/https://www.reddit.com/r/apple/comments/4oogms/you_can_now_get_cash_at_bank_of_america_atms_with/|arxivsáne=July 6, 2016|sáne=June 18, 2016|jumıs=/r/apple|baspaxana=[[reddit]]|qaralǵan sáne=June 20, 2016}}</ref>. Bank of America «Tutınıwshı Debet Kartaları, U.S. Trust Debet Kartaları, Kishi Biznes Debet Kartaları (tek iyesiniń kartası)» qollap-quwatlanatuǵının aytadı<ref>{{Web deregi|url=http://promo.bankofamerica.com/cardlessatm/?cm_mmc=DEP-General-_-vanity-_-DG01VN001L_cardlessatm-_-NA|bet=Cardless ATM|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160623064223/http://promo.bankofamerica.com/cardlessatm/?cm_mmc=DEP-General-_-vanity-_-DG01VN001L_cardlessatm-_-NA|arxivsáne=June 23, 2016|baspaxana=[[Bank of America]]|qaralǵan sáne=June 20, 2016}}</ref>. Wells Fargo hám JPMorgan Chase de óz bankomatlarına Apple Pay qollap-quwatlawın integraciyaladı<ref>{{Web deregi|url=http://9to5mac.com/2016/01/28/bank-of-america-wells-fargo-said-to-be-working-on-apple-pay-support-for-atm-withdrawals/|bet=Bank of America & Wells Fargo said to be working on Apple Pay support for ATM withdrawals|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160531080703/http://9to5mac.com/2016/01/28/bank-of-america-wells-fargo-said-to-be-working-on-apple-pay-support-for-atm-withdrawals/|arxivsáne=May 31, 2016|avtor=Miller|at=Chance|sáne=January 28, 2016|jumıs=[[9to5Mac]]|qaralǵan sáne=June 20, 2016}}</ref>.
2016-jılı 7-sentyabrde Apple [[Yaponiya|Yaponiyadaǵı]] iPhone 7 hám Apple Watch Series 2 paydalanıwshıları ózleriniń Apple Pay shıjlanına jergilikli kredit kartaların da, FeliCa kartaların da qosa alatuǵının járiyaladı. Tek Suica kartaları ǵana Apple Pay tárepinen qollap-quwatlanadı, olar ádettegi Suica kartaları sıyaqlı metro stanciyalarında, kerekli dúkanlarda hám t.b. jerlerde paydalanıwǵa boladı. Apple Pay sonıń menen birge Yaponiyada álleqashan ataqlı bolǵan barlıq QUICPay hám iD qosılǵan terminallar arqalı tólemdi de qollap-quwatlaydı<ref name="applepayjapan">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/jp/apple-pay/|bet=Apple Pay|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170825020553/https://www.apple.com/jp/apple-pay/|arxivsáne=August 25, 2017|qaralǵan sáne=September 7, 2016}}</ref><ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/jp/apple-pay/getting-started/|bet=Apple Pay Getting Started|arxivurl=https://web.archive.org/web/20170913230826/https://www.apple.com/jp/apple-pay/getting-started/|arxivsáne=September 13, 2017|qaralǵan sáne=September 7, 2016}}</ref><ref name="applepayjapan_news">{{Cite press release |url=https://www.apple.com/newsroom/2016/09/apple-pay-coming-to-japan-with-iphone-7.html |title=Apple Pay Coming to Japan |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |access-date=September 13, 2016 |archive-date=August 25, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170825020547/https://www.apple.com/newsroom/2016/09/apple-pay-coming-to-japan-with-iphone-7.html |url-status=live}}</ref>.
2019-jılı 25-martta [[Apple Card]] Goldman Sachs hám Mastercard penen sheriklikte járiyalandı<ref>{{Cite press release |last1=Wong |first1=Hanna |title=Introducing Apple Card, a new kind of credit card created by Apple |url=https://www.apple.com/newsroom/2019/03/introducing-apple-card-a-new-kind-of-credit-card-created-by-apple/ |publisher=[[Apple Inc.|Apple]] |access-date=May 24, 2019 |archive-date=March 26, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190326051117/https://www.apple.com/newsroom/2019/03/introducing-apple-card-a-new-kind-of-credit-card-created-by-apple/ |url-status=live}}</ref>.
2024-jıldıń iyun ayında onlayn Apple Pay satıp alıwların úshinshi tárep qurılmalarınan baslaw múmkin bolatuǵını járiyalandı. Paydalanıwshılarǵa operaciyanı juwmaqlaw ushın iOS 18 yamasa onnan keyingi versiyada isleytuǵın iPhone menen skanerlew kerek bolǵan kod penen támiyinlenedi<ref>{{Web deregi|url=https://www.apple.com/newsroom/2024/06/new-features-come-to-apple-services-this-fall/|bet=New features come to Apple services this fall|til=en-US|jumıs=Apple Newsroom|qaralǵan sáne=June 11, 2024}}</ref>.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
04ldq56tkruj4tsg1a542wpouc83y3o
Apple Push xabarlandırıw xızmeti
0
25596
124806
2025-07-06T14:41:35Z
Bekan88
11311
«[[:en:Special:Redirect/revision/1296258969|Apple Push Notification service]]» betinen awdarılıp jaratıldı
124806
wikitext
text/x-wiki
'''Apple Push xabarlandırıw xızmeti (APNs)''' (burın '''Apple Push xızmeti (APS)''' dep atalǵan) — bul [[Apple Inc.]] tárepinen jaratılǵan platformalıq xabarlandırıw xızmeti bolıp, ol úshinshi tárep qosımsha baǵdarlamashılarına Apple qurılmalarında ornatılǵan qosımshalarǵa xabarlandırıw maǵlıwmatların jiberiwge múmkinshilik beredi. Jiberilgen xabarlandırıw informaciyası belgiler, dawıslar, Newsstand jańalanıwları yamasa arnawlı tekst eskertpelerin óz ishine alıwı múmkin. Ol dáslep 2009-jılı 17-iyunda [[IPhone OS 3|iOS 3]] penen birge iske qosıldı. Jergilikli qosımshalar ushın APNs qollap-quwatlawı keyinirek Mac OS X 10.7 («Lion») shıǵarılıwı menen baslap Mac OS X API-ne qosıldı. Veb-sayt xabarlandırıwların qollap-quwatlaw keyinirek Mac OS X 10.9 («Mavericks») shıǵarılıwı menen qosıldı.
== Tariyxı ==
Apple xızmetti 2008-jılı 9-iyunda járiyalap, dáslep sol jıldıń sentyabr ayında shıǵarılıwın belgilegen edi; degen menen, 2009-jılı 17-marttaǵı iOS 3.0 aldınnan kóriw ilajında Skott Forstall aytqanınday, APNs-tiń járiyalanıwına degen «júdá kúshli qızıǵıwshılıq» sebepli onı masshtablaw maqsetinde qayta strukturalaw tuwralı sheshim qabıl etilgennen keyin, tarqatıw keshiktirildi. Eki ilajda da Forstall push xabarlandırıwlar xabarlardı alıw ushın fon proceslerine (olar tartıp alıw texnologiyasında qollanıladı) qaraǵanda batareyanı jaqsıraq únemleytuǵının ayttı<ref>{{Web deregi|url=https://www.engadget.com/2008-06-09-iphone-push-notification-service-for-devs-announced.html|bet=iPhone push notification service for devs announced|sáne=June 9, 2008|til=en-US|jumıs=Engadget|qaralǵan sáne=2023-07-06}}</ref>.
APNs dáslep iOS 3.0 penen birge 2009-jılı 17-iyunda iske qosıldı<ref name="appledev">{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/library/ios/documentation/NetworkingInternet/Conceptual/RemoteNotificationsPG/Chapters/ApplePushService.html|bet=Apple Push Notification Service|sáne=March 21, 2016|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref>. iOS 5.0 relizi [[Xabarlandırıw orayı (Apple)|Xabarlandırıw Orayın]] óz ishine aldı, bul jergilikli xabarlardı bir orında alıw hám oqıwdı qollap-quwatlawdı qostı.
APNs sonday-aq Mac OS X 10.7 («Lion»)-ge API retinde de qosıldı, usılayınsha baǵdarlamashılar ózleriniń úshinshi tárep qosımshaların jańalawdı hám xızmetti paydalanıwdı baslay alatuǵın boldı<ref name="OSXLionReleaseDev">{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/library/mac/releasenotes/MacOSX/WhatsNewInOSX/Articles/MacOSX10_7.html|bet=OS X Lion v10.7|sáne=December 8, 2015|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref><ref name="TN2265">{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/library/mac/technotes/tn2265/_index.html|bet=Troubleshooting|sáne=October 1, 2014|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref>. Qollap-quwatlaw keyinirek OS X 10.8 («Mountain Lion»)-de Xabarlandırıw Orayınıń engiziliwi menen jaqsılandı. iOS 5.0 sıyaqlı, bul jaqsılanıw paydalanıwshılarǵa alınǵan xabarların bir orında basqarıwǵa hám oqıwǵa múmkinshilik berdi<ref name="AppleMountainLionPR">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/pr/library/2012/02/16Apple-Releases-OS-X-Mountain-Lion-Developer-Preview-with-Over-100-New-Features.html|bet=Apple Releases OS X Mountain Lion Developer Preview with Over 100 New Features|sáne=February 16, 2012|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref><ref name="9to5">{{Web deregi|url=http://9to5mac.com/2012/06/04/os-x-mountain-lion-features-coming-in-ios-6-notification-center-do-not-disturb-toggle-safari-icloud-tabs-and-mail-vips/|bet=OS X Mountain Lion features coming in iOS 6: Notification Center 'Do Not Disturb' toggle, Safari iCloud Tabs, and Mail VIPs|sáne=June 4, 2012|baspaxana=[[Apple_community#9to5Mac|9to5Mac]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref>. OS X 10.9 («Mavericks») relizi Safari 7.0-di óz ishine aldı, ol paydalanıwshı ruqsat bergen veb-saytlardan APNs xabarlandırıwların qabıllaw hám alıw funkciyasın qostı<ref name="AppleInsiderSafari7">{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/13/06/28/safari-70-to-bring-web-notifications-to-os-x-mavericks|bet=Safari 7.0 to bring web notifications to OS X Mavericks|sáne=June 28, 2013|baspaxana=[[Appleinsider]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref><ref name="NiemanlabWebPush">{{Web deregi|url=http://www.niemanlab.org/2013/06/now-websites-can-send-push-notifications-not-just-apps/|bet=Now websites can send push notifications — not just apps|sáne=June 10, 2013|baspaxana=[[Niemanlab]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref>.
2023-jıldıń dekabr ayında APNs arqalı jetkeriletuǵın push xabarlarǵa baylanıslı potencial qupıyalılıq hám baqlaw boslıqları haqqında alańlawshılıqlar payda boldı. AQSH senatorı Ron Uayden Ádillik Departamentine jollaǵan xatı arqalı AQSH húkimeti de, sırt el huqıq qorǵaw organları da Appleden push xabarlarǵa baylanıslı paydalanıwshı maǵlıwmatların talap ete alatuǵının atap ótti<ref>{{Jurnal deregi |last=Couts |first=Andrew |title=Police Can Spy on Your iOS and Android Push Notifications |url=https://www.wired.com/story/apple-google-push-notification-surveillance/ |magazine=Wired |access-date=5 April 2024}}</ref>.
== Texnikalıq maǵlıwmatlar ==
2014-jılı binar interfeysi arqalı jiberiletuǵın xabarlandırıw júklemesiniń ruqsat etilgen maksimal kólemi 256 bayttan 2 kilobaytqa shekem arttırıldı. 2015-jıldıń dekabr ayında Apple jańa HTTP/2 provayder API-n shıǵardı, ol eski binar interfeysin nátiyjeli almastırdı. HTTP/2 API arqalı ruqsat etilgen maksimal xabarlandırıw júkleme kólemi 4 kilobayt<ref>{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/library/content/documentation/NetworkingInternet/Conceptual/RemoteNotificationsPG/CreatingtheNotificationPayload.html|bet=Local and Remote Notification Programming Guide: Creating the Remote Notification Payload|sáne=October 24, 2016|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=November 29, 2016}}</ref>. Apple eski binar API-n 2021-jıldıń mart ayınıń aqırında toqtattı<ref>{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/news/?id=c88acm2b|bet=Updated APNs provider API deadline - Latest News - Apple Developer|til=en|jumıs=developer.apple.com|qaralǵan sáne=2022-12-08}}</ref>.
APNs ushın HTTP/2 provayderi tiykarǵı baylanıs portı retinde TCP 443 portın paydalanadı, biraq eger 443 portına sırtqa shıǵıwshı kiriw qorǵanıw diywalları tárepinen bloklanǵan bolsa, baǵdarlamashılarǵa TCP 2197 portın paydalanıwǵa da ruqsat etiledi<ref>{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/documentation/usernotifications/setting_up_a_remote_notification_server/sending_notification_requests_to_apns|bet=Apple Developer Documentation|jumıs=developer.apple.com|qaralǵan sáne=2022-12-08}}</ref>.
== Derekler ==
[[Kategoriya:IOS]]
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
808llo9r4tsnsl1m6wrdhb6xdi3bl3z
124808
124806
2025-07-06T14:42:07Z
Bekan88
11311
124808
wikitext
text/x-wiki
'''Apple Push xabarlandırıw xızmeti (APNs)''' (burın '''Apple Push xızmeti (APS)''' dep atalǵan) — bul [[Apple Inc.]] tárepinen jaratılǵan platformalıq xabarlandırıw xızmeti bolıp, ol úshinshi tárep qosımsha baǵdarlamashılarına Apple qurılmalarında ornatılǵan qosımshalarǵa xabarlandırıw maǵlıwmatların jiberiwge múmkinshilik beredi. Jiberilgen xabarlandırıw informaciyası belgiler, dawıslar, Newsstand jańalanıwları yamasa arnawlı tekst eskertpelerin óz ishine alıwı múmkin. Ol dáslep 2009-jılı 17-iyunda [[IPhone OS 3|iOS 3]] penen birge iske qosıldı. Jergilikli qosımshalar ushın APNs qollap-quwatlawı keyinirek Mac OS X 10.7 («Lion») shıǵarılıwı menen baslap Mac OS X API-ne qosıldı. Veb-sayt xabarlandırıwların qollap-quwatlaw keyinirek Mac OS X 10.9 («Mavericks») shıǵarılıwı menen qosıldı.
== Tariyxı ==
Apple xızmetti 2008-jılı 9-iyunda járiyalap, dáslep sol jıldıń sentyabr ayında shıǵarılıwın belgilegen edi; degen menen, 2009-jılı 17-marttaǵı iOS 3.0 aldınnan kóriw ilajında Skott Forstall aytqanınday, APNs-tiń járiyalanıwına degen «júdá kúshli qızıǵıwshılıq» sebepli onı masshtablaw maqsetinde qayta strukturalaw tuwralı sheshim qabıl etilgennen keyin, tarqatıw keshiktirildi. Eki ilajda da Forstall push xabarlandırıwlar xabarlardı alıw ushın fon proceslerine (olar tartıp alıw texnologiyasında qollanıladı) qaraǵanda batareyanı jaqsıraq únemleytuǵının ayttı<ref>{{Web deregi|url=https://www.engadget.com/2008-06-09-iphone-push-notification-service-for-devs-announced.html|bet=iPhone push notification service for devs announced|sáne=June 9, 2008|til=en-US|jumıs=Engadget|qaralǵan sáne=2023-07-06}}</ref>.
APNs dáslep iOS 3.0 penen birge 2009-jılı 17-iyunda iske qosıldı<ref name="appledev">{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/library/ios/documentation/NetworkingInternet/Conceptual/RemoteNotificationsPG/Chapters/ApplePushService.html|bet=Apple Push Notification Service|sáne=March 21, 2016|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref>. iOS 5.0 relizi [[Xabarlandırıw orayı (Apple)|Xabarlandırıw Orayın]] óz ishine aldı, bul jergilikli xabarlardı bir orında alıw hám oqıwdı qollap-quwatlawdı qostı.
APNs sonday-aq Mac OS X 10.7 («Lion»)-ge API retinde de qosıldı, usılayınsha baǵdarlamashılar ózleriniń úshinshi tárep qosımshaların jańalawdı hám xızmetti paydalanıwdı baslay alatuǵın boldı<ref name="OSXLionReleaseDev">{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/library/mac/releasenotes/MacOSX/WhatsNewInOSX/Articles/MacOSX10_7.html|bet=OS X Lion v10.7|sáne=December 8, 2015|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref><ref name="TN2265">{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/library/mac/technotes/tn2265/_index.html|bet=Troubleshooting|sáne=October 1, 2014|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref>. Qollap-quwatlaw keyinirek OS X 10.8 («Mountain Lion»)-de Xabarlandırıw Orayınıń engiziliwi menen jaqsılandı. iOS 5.0 sıyaqlı, bul jaqsılanıw paydalanıwshılarǵa alınǵan xabarların bir orında basqarıwǵa hám oqıwǵa múmkinshilik berdi<ref name="AppleMountainLionPR">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/pr/library/2012/02/16Apple-Releases-OS-X-Mountain-Lion-Developer-Preview-with-Over-100-New-Features.html|bet=Apple Releases OS X Mountain Lion Developer Preview with Over 100 New Features|sáne=February 16, 2012|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref><ref name="9to5">{{Web deregi|url=http://9to5mac.com/2012/06/04/os-x-mountain-lion-features-coming-in-ios-6-notification-center-do-not-disturb-toggle-safari-icloud-tabs-and-mail-vips/|bet=OS X Mountain Lion features coming in iOS 6: Notification Center 'Do Not Disturb' toggle, Safari iCloud Tabs, and Mail VIPs|sáne=June 4, 2012|baspaxana=[[Apple_community#9to5Mac|9to5Mac]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref>. OS X 10.9 («Mavericks») relizi Safari 7.0-di óz ishine aldı, ol paydalanıwshı ruqsat bergen veb-saytlardan APNs xabarlandırıwların qabıllaw hám alıw funkciyasın qostı<ref name="AppleInsiderSafari7">{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/13/06/28/safari-70-to-bring-web-notifications-to-os-x-mavericks|bet=Safari 7.0 to bring web notifications to OS X Mavericks|sáne=June 28, 2013|baspaxana=[[Appleinsider]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref><ref name="NiemanlabWebPush">{{Web deregi|url=http://www.niemanlab.org/2013/06/now-websites-can-send-push-notifications-not-just-apps/|bet=Now websites can send push notifications — not just apps|sáne=June 10, 2013|baspaxana=[[Niemanlab]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref>.
2023-jıldıń dekabr ayında APNs arqalı jetkeriletuǵın push xabarlarǵa baylanıslı potencial qupıyalılıq hám baqlaw boslıqları haqqında alańlawshılıqlar payda boldı. AQSH senatorı Ron Uayden Ádillik Departamentine jollaǵan xatı arqalı AQSH húkimeti de, sırt el huqıq qorǵaw organları da Appleden push xabarlarǵa baylanıslı paydalanıwshı maǵlıwmatların talap ete alatuǵının atap ótti<ref>{{Jurnal deregi |last=Couts |first=Andrew |title=Police Can Spy on Your iOS and Android Push Notifications |url=https://www.wired.com/story/apple-google-push-notification-surveillance/ |magazine=Wired |access-date=5 April 2024}}</ref>.
== Texnikalıq maǵlıwmatlar ==
2014-jılı binar interfeysi arqalı jiberiletuǵın xabarlandırıw júklemesiniń ruqsat etilgen maksimal kólemi 256 bayttan 2 kilobaytqa shekem arttırıldı. 2015-jıldıń dekabr ayında Apple jańa HTTP/2 provayder API-n shıǵardı, ol eski binar interfeysin nátiyjeli almastırdı. HTTP/2 API arqalı ruqsat etilgen maksimal xabarlandırıw júkleme kólemi 4 kilobayt<ref>{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/library/content/documentation/NetworkingInternet/Conceptual/RemoteNotificationsPG/CreatingtheNotificationPayload.html|bet=Local and Remote Notification Programming Guide: Creating the Remote Notification Payload|sáne=October 24, 2016|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=November 29, 2016}}</ref>. Apple eski binar API-n 2021-jıldıń mart ayınıń aqırında toqtattı<ref>{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/news/?id=c88acm2b|bet=Updated APNs provider API deadline - Latest News - Apple Developer|til=en|jumıs=developer.apple.com|qaralǵan sáne=2022-12-08}}</ref>.
APNs ushın HTTP/2 provayderi tiykarǵı baylanıs portı retinde TCP 443 portın paydalanadı, biraq eger 443 portına sırtqa shıǵıwshı kiriw qorǵanıw diywalları tárepinen bloklanǵan bolsa, baǵdarlamashılarǵa TCP 2197 portın paydalanıwǵa da ruqsat etiledi<ref>{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/documentation/usernotifications/setting_up_a_remote_notification_server/sending_notification_requests_to_apns|bet=Apple Developer Documentation|jumıs=developer.apple.com|qaralǵan sáne=2022-12-08}}</ref>.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:IOS]]
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
dk3omxsnh2u5h0cpigtx7j43xt2hpg3
124837
124808
2025-07-06T15:03:31Z
Bekan88
11311
124837
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="width: 22em; text-align: left; font-size: 88%; line-height: 1.5em"
! colspan="2" style="text-align:center; font-size: 125%; font-weight: bold;"|Apple Push xabarlandırıw xızmeti
|-
! [[Programmist (Baǵdarlamashı)|Baǵdarlamashı(lar)]]
| [[Apple Inc.]]
|-
! Maqsetli platforma(lar)
| [[IPhone OS 3|iPhone OS 3.0]] hám onnan jańa,<br />OS X Lion hám onnan jańa,<br />Safari 7.0 hám onnan jańa
|-
! Statusı
| Belsendi
|-
! Licenziya
| Jabıq kodlı
|-
! [[Veb-sayt]]
| [https://developer.apple.com/notifications/ developer.apple.com/notifications/]
|}
'''Apple Push xabarlandırıw xızmeti (APNs)''' (burın '''Apple Push xızmeti (APS)''' dep atalǵan) — bul [[Apple Inc.]] tárepinen jaratılǵan platformalıq xabarlandırıw xızmeti bolıp, ol úshinshi tárep qosımsha baǵdarlamashılarına Apple qurılmalarında ornatılǵan qosımshalarǵa xabarlandırıw maǵlıwmatların jiberiwge múmkinshilik beredi. Jiberilgen xabarlandırıw informaciyası belgiler, dawıslar, Newsstand jańalanıwları yamasa arnawlı tekst eskertpelerin óz ishine alıwı múmkin. Ol dáslep 2009-jılı 17-iyunda [[IPhone OS 3|iOS 3]] penen birge iske qosıldı. Jergilikli qosımshalar ushın APNs qollap-quwatlawı keyinirek Mac OS X 10.7 («Lion») shıǵarılıwı menen baslap Mac OS X API-ne qosıldı. Veb-sayt xabarlandırıwların qollap-quwatlaw keyinirek Mac OS X 10.9 («Mavericks») shıǵarılıwı menen qosıldı.
== Tariyxı ==
Apple xızmetti 2008-jılı 9-iyunda járiyalap, dáslep sol jıldıń sentyabr ayında shıǵarılıwın belgilegen edi; degen menen, 2009-jılı 17-marttaǵı iOS 3.0 aldınnan kóriw ilajında Skott Forstall aytqanınday, APNs-tiń járiyalanıwına degen «júdá kúshli qızıǵıwshılıq» sebepli onı masshtablaw maqsetinde qayta strukturalaw tuwralı sheshim qabıl etilgennen keyin, tarqatıw keshiktirildi. Eki ilajda da Forstall push xabarlandırıwlar xabarlardı alıw ushın fon proceslerine (olar tartıp alıw texnologiyasında qollanıladı) qaraǵanda batareyanı jaqsıraq únemleytuǵının ayttı<ref>{{Web deregi|url=https://www.engadget.com/2008-06-09-iphone-push-notification-service-for-devs-announced.html|bet=iPhone push notification service for devs announced|sáne=June 9, 2008|til=en-US|jumıs=Engadget|qaralǵan sáne=2023-07-06}}</ref>.
APNs dáslep iOS 3.0 penen birge 2009-jılı 17-iyunda iske qosıldı<ref name="appledev">{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/library/ios/documentation/NetworkingInternet/Conceptual/RemoteNotificationsPG/Chapters/ApplePushService.html|bet=Apple Push Notification Service|sáne=March 21, 2016|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref>. iOS 5.0 relizi [[Xabarlandırıw orayı (Apple)|Xabarlandırıw Orayın]] óz ishine aldı, bul jergilikli xabarlardı bir orında alıw hám oqıwdı qollap-quwatlawdı qostı.
APNs sonday-aq Mac OS X 10.7 («Lion»)-ge API retinde de qosıldı, usılayınsha baǵdarlamashılar ózleriniń úshinshi tárep qosımshaların jańalawdı hám xızmetti paydalanıwdı baslay alatuǵın boldı<ref name="OSXLionReleaseDev">{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/library/mac/releasenotes/MacOSX/WhatsNewInOSX/Articles/MacOSX10_7.html|bet=OS X Lion v10.7|sáne=December 8, 2015|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref><ref name="TN2265">{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/library/mac/technotes/tn2265/_index.html|bet=Troubleshooting|sáne=October 1, 2014|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref>. Qollap-quwatlaw keyinirek OS X 10.8 («Mountain Lion»)-de Xabarlandırıw Orayınıń engiziliwi menen jaqsılandı. iOS 5.0 sıyaqlı, bul jaqsılanıw paydalanıwshılarǵa alınǵan xabarların bir orında basqarıwǵa hám oqıwǵa múmkinshilik berdi<ref name="AppleMountainLionPR">{{Web deregi|url=https://www.apple.com/pr/library/2012/02/16Apple-Releases-OS-X-Mountain-Lion-Developer-Preview-with-Over-100-New-Features.html|bet=Apple Releases OS X Mountain Lion Developer Preview with Over 100 New Features|sáne=February 16, 2012|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref><ref name="9to5">{{Web deregi|url=http://9to5mac.com/2012/06/04/os-x-mountain-lion-features-coming-in-ios-6-notification-center-do-not-disturb-toggle-safari-icloud-tabs-and-mail-vips/|bet=OS X Mountain Lion features coming in iOS 6: Notification Center 'Do Not Disturb' toggle, Safari iCloud Tabs, and Mail VIPs|sáne=June 4, 2012|baspaxana=[[Apple_community#9to5Mac|9to5Mac]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref>. OS X 10.9 («Mavericks») relizi Safari 7.0-di óz ishine aldı, ol paydalanıwshı ruqsat bergen veb-saytlardan APNs xabarlandırıwların qabıllaw hám alıw funkciyasın qostı<ref name="AppleInsiderSafari7">{{Web deregi|url=http://appleinsider.com/articles/13/06/28/safari-70-to-bring-web-notifications-to-os-x-mavericks|bet=Safari 7.0 to bring web notifications to OS X Mavericks|sáne=June 28, 2013|baspaxana=[[Appleinsider]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref><ref name="NiemanlabWebPush">{{Web deregi|url=http://www.niemanlab.org/2013/06/now-websites-can-send-push-notifications-not-just-apps/|bet=Now websites can send push notifications — not just apps|sáne=June 10, 2013|baspaxana=[[Niemanlab]]|qaralǵan sáne=April 8, 2016}}</ref>.
2023-jıldıń dekabr ayında APNs arqalı jetkeriletuǵın push xabarlarǵa baylanıslı potencial qupıyalılıq hám baqlaw boslıqları haqqında alańlawshılıqlar payda boldı. AQSH senatorı Ron Uayden Ádillik Departamentine jollaǵan xatı arqalı AQSH húkimeti de, sırt el huqıq qorǵaw organları da Appleden push xabarlarǵa baylanıslı paydalanıwshı maǵlıwmatların talap ete alatuǵının atap ótti<ref>{{Jurnal deregi |last=Couts |first=Andrew |title=Police Can Spy on Your iOS and Android Push Notifications |url=https://www.wired.com/story/apple-google-push-notification-surveillance/ |magazine=Wired |access-date=5 April 2024}}</ref>.
== Texnikalıq maǵlıwmatlar ==
2014-jılı binar interfeysi arqalı jiberiletuǵın xabarlandırıw júklemesiniń ruqsat etilgen maksimal kólemi 256 bayttan 2 kilobaytqa shekem arttırıldı. 2015-jıldıń dekabr ayında Apple jańa HTTP/2 provayder API-n shıǵardı, ol eski binar interfeysin nátiyjeli almastırdı. HTTP/2 API arqalı ruqsat etilgen maksimal xabarlandırıw júkleme kólemi 4 kilobayt<ref>{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/library/content/documentation/NetworkingInternet/Conceptual/RemoteNotificationsPG/CreatingtheNotificationPayload.html|bet=Local and Remote Notification Programming Guide: Creating the Remote Notification Payload|sáne=October 24, 2016|baspaxana=[[Apple Inc.]]|qaralǵan sáne=November 29, 2016}}</ref>. Apple eski binar API-n 2021-jıldıń mart ayınıń aqırında toqtattı<ref>{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/news/?id=c88acm2b|bet=Updated APNs provider API deadline - Latest News - Apple Developer|til=en|jumıs=developer.apple.com|qaralǵan sáne=2022-12-08}}</ref>.
APNs ushın HTTP/2 provayderi tiykarǵı baylanıs portı retinde TCP 443 portın paydalanadı, biraq eger 443 portına sırtqa shıǵıwshı kiriw qorǵanıw diywalları tárepinen bloklanǵan bolsa, baǵdarlamashılarǵa TCP 2197 portın paydalanıwǵa da ruqsat etiledi<ref>{{Web deregi|url=https://developer.apple.com/documentation/usernotifications/setting_up_a_remote_notification_server/sending_notification_requests_to_apns|bet=Apple Developer Documentation|jumıs=developer.apple.com|qaralǵan sáne=2022-12-08}}</ref>.
== Derekler ==
{{Derekler}}
[[Kategoriya:IOS]]
[[Kategoriya:Apple Inc. xızmetleri]]
__BÖLİDİMÖNDEMEW__
m6f6y4i320usds93sve7vcecuop4zg6
Antifrancuz koaliciyalar
0
25597
124850
2025-07-06T15:32:55Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
Taza bet jaratıldı: «'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.»
124850
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
33oy3ifqjv9k62ufkzwkp92nwyhj3sr
124851
124850
2025-07-06T15:33:53Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124851
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
3kq7qs4v9wyteo24udjs3mbk3ex0i0a
124852
124851
2025-07-06T15:34:28Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* I antifrancuz koaliciya (1792-1797) */
124852
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
mbza0y0d1u6yipdcnk2ums60dobsj5r
124853
124852
2025-07-06T15:34:58Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* I antifrancuz koaliciya (1792-1797) */
124853
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: Ullı Britaniya, Prussiya, Neapol, Toskana, Avstriya, Ispaniya, Niderlandiya, Rossiya kirgen.
8gx60y1dozuql0opnh5ygwia81lbjb4
124854
124853
2025-07-06T15:36:34Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* I antifrancuz koaliciya (1792-1797) */
124854
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: Ullı Britaniya, Prussiya, Neapol, Toskana, Avstriya, Ispaniya, Niderlandiya, Rossiya kirgen.
1789-jılı Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
dq3wmcri4dh40qsv4n2bz0d1za53pjx
124855
124854
2025-07-06T15:37:23Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* I antifrancuz koaliciya (1792-1797) */
124855
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: Ullı Britaniya, Prussiya, Neapol, Toskana, Avstriya, Ispaniya, Niderlandiya, Rossiya kirgen.
1789-jılı Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
esay3ru2ohmaswpbtk1jody33sm94a7
124856
124855
2025-07-06T15:38:22Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* I antifrancuz koaliciya (1792-1797) */
124856
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: Ullı Britaniya, Prussiya, Neapol, Toskana, Avstriya, Ispaniya, Niderlandiya, Rossiya kirgen.
1789-jılı Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
fdtd61o9bb0d3ifxhvzzpc7mx5jsfje
124857
124856
2025-07-06T15:39:00Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* I antifrancuz koaliciya (1792-1797) */
124857
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: Ullı Britaniya, Prussiya, Neapol, Toskana, Avstriya, Ispaniya, Niderlandiya, Rossiya kirgen.
1789-jılı Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
hof5hs1o5jun7gd3jtoioewaz6t3zw6
124858
124857
2025-07-06T15:39:56Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* I antifrancuz koaliciya (1792-1797) */
124858
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: Ullı Britaniya, Prussiya, Neapol, Toskana, Avstriya, Ispaniya, Niderlandiya, Rossiya kirgen.
1789-jılı Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
daj00ph588motamiw6ifyth3etnr0yp
124859
124858
2025-07-06T15:41:23Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124859
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], Prussiya, Neapol, Toskana, Avstriya, Ispaniya, Niderlandiya, Rossiya kirgen.
1789-jılı Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
fgl1h3f0ulm84lcpkeicwd2znquf8kl
124860
124859
2025-07-06T15:41:38Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124860
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], Neapol, Toskana, Avstriya, Ispaniya, Niderlandiya, Rossiya kirgen.
1789-jılı Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
lvm6sqe2x1d7uklk0jpzedjg6u4lljo
124861
124860
2025-07-06T15:41:52Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124861
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], Toskana, Avstriya, Ispaniya, Niderlandiya, Rossiya kirgen.
1789-jılı Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
sjwxcpxfngyge4jjkehhdsy9xflthfr
124862
124861
2025-07-06T15:42:20Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124862
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], Avstriya, Ispaniya, Niderlandiya, Rossiya kirgen.
1789-jılı Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
2l61lpwszblbgm3maeixa2bttvxweux
124863
124862
2025-07-06T15:42:37Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124863
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], Ispaniya, Niderlandiya, Rossiya kirgen.
1789-jılı Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
h5no4j2o66llhj61lj19wmb9uzg24pz
124864
124863
2025-07-06T15:42:50Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124864
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], Niderlandiya, Rossiya kirgen.
1789-jılı Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
3wf80djeswcv4qk6l1t17b84xynyc2j
124865
124864
2025-07-06T15:43:25Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124865
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], Rossiya kirgen.
1789-jılı Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
ecs3rjiqicpi925davnkmex3t6f89bo
124866
124865
2025-07-06T15:43:41Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124866
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
1789-jılı Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
sy0o62iw1g2n44eh6svw2fyt38bh0tb
124867
124866
2025-07-06T15:43:57Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124867
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada burjuaziyalıq revolyuciya júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
7smk2h3s8f1wozcl0v7gbo9vka50n7o
124868
124867
2025-07-06T15:44:09Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124868
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. 1789-jıl 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
5vktox998bige2sdsw43wzt2zs49urc
124869
124868
2025-07-06T15:44:23Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124869
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] 14-iyulde kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
plne6xcb7xufnwf7z0xsl6pfrcacln5
124870
124869
2025-07-06T15:44:30Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124870
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen Bastiliyani iyeledi. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
d85w2w597x4nq62975a3bimozncgdyd
124871
124870
2025-07-06T15:45:21Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124871
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|Bastiliyani iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
jpe3auqbf0876ltum18ljj32f9pmy6x
124872
124871
2025-07-06T15:46:10Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124872
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. Peterburgta baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
r5rn59fhgif65mg7tm4b5nd9pqyejrb
124873
124872
2025-07-06T15:46:53Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124873
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha Lyudovik XVI nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
azj8if4ype2pul5b506qlaj2oo5eymb
124874
124873
2025-07-06T15:47:11Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124874
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine Prussiya hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
05lx0cofoe05s63wr025w7f2ldoe1ng
124875
124874
2025-07-06T15:48:03Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124875
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám Avstriya monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
ol4rc60i1txdu5ibgp7qgqdhh1zqb7a
124876
124875
2025-07-06T15:48:19Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124876
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde awqam dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
p7jw8klodh78vdpo89ws0tv0f8929ow
124877
124876
2025-07-06T15:48:59Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124877
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi (Ekaterina jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
drv7degot1eudqb7gz02hcwsozpajw3
124878
124877
2025-07-06T15:49:19Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124878
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
Pavel I 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
jbi08gixe2ag1126hp9yte07nfgqfaq
124879
124878
2025-07-06T15:49:48Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124879
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
sot4917k0sw2zxpumk03ht8cpzlpj7p
124880
124879
2025-07-06T15:50:50Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* I antifrancuz koaliciya (1792-1797) */
124880
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
mih34eam4d4w51wwfhnz2na8osijsrv
124964
124880
2025-07-06T18:41:39Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* II antifrancuz koaliciya (1798—1801) */
124964
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
cmvisxzxf2t5jl1t06jkqrm0qywr5j2
124965
124964
2025-07-06T18:42:17Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* II antifrancuz koaliciya (1798—1801) */
124965
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
pgl5al9ux58ui69mnpbxdlt02c4t03d
124966
124965
2025-07-06T18:43:08Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124966
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
cuajcdg1wnj4dpnaulv2rednhndz0mz
124967
124966
2025-07-06T18:44:03Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* II antifrancuz koaliciya (1798—1801) */
124967
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
ry8ewkm94fj2ilr0i2bfeg2lrt1ys66
124968
124967
2025-07-06T18:44:31Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* II antifrancuz koaliciya (1798—1801) */
124968
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
== Italiya júrisleri ==
06yzrqiide33s2iucdzcv4ad7zla16e
124969
124968
2025-07-06T18:44:43Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* Italiya júrisleri */
124969
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
6b6yeohnrelyjqy3b8cboznk7mha1vb
124970
124969
2025-07-06T18:45:39Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* Italiya júrisleri */
124970
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
pgohfsziv25ok17yr6h5efyxgy51xp9
124971
124970
2025-07-06T18:47:04Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* Italiya júrisleri */
124971
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
Birlesken rus-avstriya armiyasına komandirlik etiw A. V. Suvorovqa júklendi. 1799-jıl 15-17-aprelde Suvorov Adde dáryası boyında francuzlardı qıyrattı. Bunnan keyin 5 hápte ishinde francuzlardı Arqa Italiyadan quwip shıǵarıwǵa erisildi. Milan hám Turin sawashsız azat etildi.
c62hwz5pf5dfhf91y2w0qckwaq5wc8i
124972
124971
2025-07-06T18:47:33Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124972
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
Birlesken rus-avstriya armiyasına komandirlik etiw A. V. Suvorovqa júklendi. 1799-jıl 15-17-aprelde Suvorov Adde dáryası boyında francuzlardı qıyrattı. Bunnan keyin 5 hápte ishinde francuzlardı Arqa Italiyadan quwip shıǵarıwǵa erisildi. Milan hám Turin sawashsız azat etildi.
=== Shveycariya júrisleri ===
38u1czszc5hosyf0fpqe9ymlkpwlq46
124973
124972
2025-07-06T18:49:08Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* Shveycariya júrisleri */
124973
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
Birlesken rus-avstriya armiyasına komandirlik etiw A. V. Suvorovqa júklendi. 1799-jıl 15-17-aprelde Suvorov Adde dáryası boyında francuzlardı qıyrattı. Bunnan keyin 5 hápte ishinde francuzlardı Arqa Italiyadan quwip shıǵarıwǵa erisildi. Milan hám Turin sawashsız azat etildi.
=== Shveycariya júrisleri ===
Avstriyalılar Suvorov áskerlerin azıq-awqat penen támiyinlemedi, jerdiń nadurıs kartaların berdi hám áskerlerdıń Shveycariyaǵa jaqınlasıwın kútip turmastan, Rimskiy-Korsakov korpusın dushpannıń kúshli kúshleri aldında jalǵız qaldırdı.
Suvorov járdemge asıǵıp, eń qısqa hám eń qáwipli joldı — Alp tawlarınan ótip, Sen-Gotard ótkelin (24 sent. 1799-jıl — «Shaytan kópir» ushın sawash).
Biraq Rimskiy-Korsakovqa járdem beriw keshikti — ol qıyratıldı.
Alp tawlarınan 15 mıń grenadyorlar túsedi hám Pavel olardı Rossiyaǵa qaytarıp jiberedi.
pxge5xztp8sr2p6tev76oog4z94v2f2
124974
124973
2025-07-06T18:50:53Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* Shveycariya júrisleri */
124974
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
Birlesken rus-avstriya armiyasına komandirlik etiw A. V. Suvorovqa júklendi. 1799-jıl 15-17-aprelde Suvorov Adde dáryası boyında francuzlardı qıyrattı. Bunnan keyin 5 hápte ishinde francuzlardı Arqa Italiyadan quwip shıǵarıwǵa erisildi. Milan hám Turin sawashsız azat etildi.
=== Shveycariya júrisleri ===
Avstriyalılar Suvorov áskerlerin azıq-awqat penen támiyinlemedi, jerdiń nadurıs kartaların berdi hám áskerlerdıń Shveycariyaǵa jaqınlasıwın kútip turmastan, Rimskiy-Korsakov korpusın dushpannıń kúshli kúshleri aldında jalǵız qaldırdı.
Suvorov járdemge asıǵıp, eń qısqa hám eń qáwipli joldı — Alp tawlarınan ótip, Sen-Gotard ótkelin (24 sent. 1799-jıl — «Shaytan kópir» ushın sawash).
Biraq Rimskiy-Korsakovqa járdem beriw keshikti — ol qıyratıldı.
Alp tawlarınan 15 mıń grenadyorlar túsedi hám Pavel olardı Rossiyaǵa qaytarıp jiberedi.
Ruslardıń jeńislerınen Ullı Britaniya hám Avstriya paydalandı. Ullı Britaniya Avstriya sıyaqlı Gollandiyada jaylasqan hám francuzlarǵa qarsı háreket etip atırǵan rus járdemshi korpusına kerekli ǵamxorlıq kórsetpegeni, inglisler Malta atawın azat etkennen keyin, avstriyalılar bolsa Suvorov qaldırǵan Arqa Italiyanı iyelegeni sebepli Pavel I olar menen qatnasıqlardı úzip, jana awqamlar dúzedi.
Franciya menen pitim dúzip, Avstriya hám Ullı Britaniyaǵa qarsı Prussiya, Shveciya hám Daniya menen awqam dúzedi.
1800-jıl 4-6-dekabrde Pavel I baslaması menen Rossiya, Prussiya, Shveciya hám Daniya ortasında qurallı biytáreplik haqqındaǵı konvenciya dúziledi.
5zqyklg20cjr0hmehk775vvhwd96ns1
124975
124974
2025-07-06T18:52:44Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* Shveycariya júrisleri */
124975
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
Birlesken rus-avstriya armiyasına komandirlik etiw A. V. Suvorovqa júklendi. 1799-jıl 15-17-aprelde Suvorov Adde dáryası boyında francuzlardı qıyrattı. Bunnan keyin 5 hápte ishinde francuzlardı Arqa Italiyadan quwip shıǵarıwǵa erisildi. Milan hám Turin sawashsız azat etildi.
=== Shveycariya júrisleri ===
Avstriyalılar Suvorov áskerlerin azıq-awqat penen támiyinlemedi, jerdiń nadurıs kartaların berdi hám áskerlerdıń Shveycariyaǵa jaqınlasıwın kútip turmastan, Rimskiy-Korsakov korpusın dushpannıń kúshli kúshleri aldında jalǵız qaldırdı.
Suvorov járdemge asıǵıp, eń qısqa hám eń qáwipli joldı — Alp tawlarınan ótip, Sen-Gotard ótkelin (24 sent. 1799-jıl — «Shaytan kópir» ushın sawash).
Biraq Rimskiy-Korsakovqa járdem beriw keshikti — ol qıyratıldı.
Alp tawlarınan 15 mıń grenadyorlar túsedi hám Pavel olardı Rossiyaǵa qaytarıp jiberedi.
Ruslardıń jeńislerınen Ullı Britaniya hám Avstriya paydalandı. Ullı Britaniya Avstriya sıyaqlı Gollandiyada jaylasqan hám francuzlarǵa qarsı háreket etip atırǵan rus járdemshi korpusına kerekli ǵamxorlıq kórsetpegeni, inglisler Malta atawın azat etkennen keyin, avstriyalılar bolsa Suvorov qaldırǵan Arqa Italiyanı iyelegeni sebepli Pavel I olar menen qatnasıqlardı úzip, jana awqamlar dúzedi.
Franciya menen pitim dúzip, Avstriya hám Ullı Britaniyaǵa qarsı Prussiya, Shveciya hám Daniya menen awqam dúzedi.
1800-jıl 4-6-dekabrde Pavel I baslaması menen Rossiya, Prussiya, Shveciya hám Daniya ortasında qurallı biytáreplik haqqındaǵı konvenciya dúziledi.
1801-jıl 12-yanvarda Pavel I buyrıq berdi, oǵan muwapıq Don kazak armiyasınıń áskeriy atamani Vasiliy Petrovich Orlov (1745—1801) basshılıǵındaǵı 24 qural penen 22,5 mıń kazak Xiywa hám Buxaraǵa shekem barıp, Britaniya Hindstanıń iyelep alıwı kerek edi. Kazaklar 28-fevralda atlanısqa shıqtı.
1801-jıl 9-fevral hám 11-mart — rus tovarların Britaniya portlarınan hám pútkil batıs shegara boylap tek Ullı Britaniyaǵa emes, al Prussiyaǵa da jiberiwdi qadaǵan etiwshi pármanlar shıǵarıldı. Rossiya portlarında bolǵan inglis sawda kemelerine embargo qoyıldı.
nhlwp7kdl7bpoyz4uiyhe3qge9yrkak
124976
124975
2025-07-06T18:56:14Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* II antifrancuz koaliciya (1798—1801) */
124976
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
Birlesken rus-avstriya armiyasına komandirlik etiw A. V. Suvorovqa júklendi. 1799-jıl 15-17-aprelde Suvorov Adde dáryası boyında francuzlardı qıyrattı. Bunnan keyin 5 hápte ishinde francuzlardı Arqa Italiyadan quwip shıǵarıwǵa erisildi. Milan hám Turin sawashsız azat etildi.
=== Shveycariya júrisleri ===
Avstriyalılar Suvorov áskerlerin azıq-awqat penen támiyinlemedi, jerdiń nadurıs kartaların berdi hám áskerlerdıń Shveycariyaǵa jaqınlasıwın kútip turmastan, Rimskiy-Korsakov korpusın dushpannıń kúshli kúshleri aldında jalǵız qaldırdı.
Suvorov járdemge asıǵıp, eń qısqa hám eń qáwipli joldı — Alp tawlarınan ótip, Sen-Gotard ótkelin (24 sent. 1799-jıl — «Shaytan kópir» ushın sawash).
Biraq Rimskiy-Korsakovqa járdem beriw keshikti — ol qıyratıldı.
Alp tawlarınan 15 mıń grenadyorlar túsedi hám Pavel olardı Rossiyaǵa qaytarıp jiberedi.
Ruslardıń jeńislerınen Ullı Britaniya hám Avstriya paydalandı. Ullı Britaniya Avstriya sıyaqlı Gollandiyada jaylasqan hám francuzlarǵa qarsı háreket etip atırǵan rus járdemshi korpusına kerekli ǵamxorlıq kórsetpegeni, inglisler Malta atawın azat etkennen keyin, avstriyalılar bolsa Suvorov qaldırǵan Arqa Italiyanı iyelegeni sebepli Pavel I olar menen qatnasıqlardı úzip, jana awqamlar dúzedi.
Franciya menen pitim dúzip, Avstriya hám Ullı Britaniyaǵa qarsı Prussiya, Shveciya hám Daniya menen awqam dúzedi.
1800-jıl 4-6-dekabrde Pavel I baslaması menen Rossiya, Prussiya, Shveciya hám Daniya ortasında qurallı biytáreplik haqqındaǵı konvenciya dúziledi.
1801-jıl 12-yanvarda Pavel I buyrıq berdi, oǵan muwapıq Don kazak armiyasınıń áskeriy atamani Vasiliy Petrovich Orlov (1745—1801) basshılıǵındaǵı 24 qural penen 22,5 mıń kazak Xiywa hám Buxaraǵa shekem barıp, Britaniya Hindstanıń iyelep alıwı kerek edi. Kazaklar 28-fevralda atlanısqa shıqtı.
1801-jıl 9-fevral hám 11-mart — rus tovarların Britaniya portlarınan hám pútkil batıs shegara boylap tek Ullı Britaniyaǵa emes, al Prussiyaǵa da jiberiwdi qadaǵan etiwshi pármanlar shıǵarıldı. Rossiya portlarında bolǵan inglis sawda kemelerine embargo qoyıldı.
== III antifrancuz koaliciya (1805) ==
a24ypc1tokgorlgimkdngygtglmding
124977
124976
2025-07-06T18:56:37Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* III antifrancuz koaliciya (1805) */
124977
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
Birlesken rus-avstriya armiyasına komandirlik etiw A. V. Suvorovqa júklendi. 1799-jıl 15-17-aprelde Suvorov Adde dáryası boyında francuzlardı qıyrattı. Bunnan keyin 5 hápte ishinde francuzlardı Arqa Italiyadan quwip shıǵarıwǵa erisildi. Milan hám Turin sawashsız azat etildi.
=== Shveycariya júrisleri ===
Avstriyalılar Suvorov áskerlerin azıq-awqat penen támiyinlemedi, jerdiń nadurıs kartaların berdi hám áskerlerdıń Shveycariyaǵa jaqınlasıwın kútip turmastan, Rimskiy-Korsakov korpusın dushpannıń kúshli kúshleri aldında jalǵız qaldırdı.
Suvorov járdemge asıǵıp, eń qısqa hám eń qáwipli joldı — Alp tawlarınan ótip, Sen-Gotard ótkelin (24 sent. 1799-jıl — «Shaytan kópir» ushın sawash).
Biraq Rimskiy-Korsakovqa járdem beriw keshikti — ol qıyratıldı.
Alp tawlarınan 15 mıń grenadyorlar túsedi hám Pavel olardı Rossiyaǵa qaytarıp jiberedi.
Ruslardıń jeńislerınen Ullı Britaniya hám Avstriya paydalandı. Ullı Britaniya Avstriya sıyaqlı Gollandiyada jaylasqan hám francuzlarǵa qarsı háreket etip atırǵan rus járdemshi korpusına kerekli ǵamxorlıq kórsetpegeni, inglisler Malta atawın azat etkennen keyin, avstriyalılar bolsa Suvorov qaldırǵan Arqa Italiyanı iyelegeni sebepli Pavel I olar menen qatnasıqlardı úzip, jana awqamlar dúzedi.
Franciya menen pitim dúzip, Avstriya hám Ullı Britaniyaǵa qarsı Prussiya, Shveciya hám Daniya menen awqam dúzedi.
1800-jıl 4-6-dekabrde Pavel I baslaması menen Rossiya, Prussiya, Shveciya hám Daniya ortasında qurallı biytáreplik haqqındaǵı konvenciya dúziledi.
1801-jıl 12-yanvarda Pavel I buyrıq berdi, oǵan muwapıq Don kazak armiyasınıń áskeriy atamani Vasiliy Petrovich Orlov (1745—1801) basshılıǵındaǵı 24 qural penen 22,5 mıń kazak Xiywa hám Buxaraǵa shekem barıp, Britaniya Hindstanıń iyelep alıwı kerek edi. Kazaklar 28-fevralda atlanısqa shıqtı.
1801-jıl 9-fevral hám 11-mart — rus tovarların Britaniya portlarınan hám pútkil batıs shegara boylap tek Ullı Britaniyaǵa emes, al Prussiyaǵa da jiberiwdi qadaǵan etiwshi pármanlar shıǵarıldı. Rossiya portlarında bolǵan inglis sawda kemelerine embargo qoyıldı.
== III antifrancuz koaliciya (1805) ==
{{tiykarǵı|Úshinshi koaliciya urısı}}
6fs1p8itol94xv1dkl25r00id9qxyiu
124978
124977
2025-07-06T18:57:53Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* III antifrancuz koaliciya (1805) */
124978
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
Birlesken rus-avstriya armiyasına komandirlik etiw A. V. Suvorovqa júklendi. 1799-jıl 15-17-aprelde Suvorov Adde dáryası boyında francuzlardı qıyrattı. Bunnan keyin 5 hápte ishinde francuzlardı Arqa Italiyadan quwip shıǵarıwǵa erisildi. Milan hám Turin sawashsız azat etildi.
=== Shveycariya júrisleri ===
Avstriyalılar Suvorov áskerlerin azıq-awqat penen támiyinlemedi, jerdiń nadurıs kartaların berdi hám áskerlerdıń Shveycariyaǵa jaqınlasıwın kútip turmastan, Rimskiy-Korsakov korpusın dushpannıń kúshli kúshleri aldında jalǵız qaldırdı.
Suvorov járdemge asıǵıp, eń qısqa hám eń qáwipli joldı — Alp tawlarınan ótip, Sen-Gotard ótkelin (24 sent. 1799-jıl — «Shaytan kópir» ushın sawash).
Biraq Rimskiy-Korsakovqa járdem beriw keshikti — ol qıyratıldı.
Alp tawlarınan 15 mıń grenadyorlar túsedi hám Pavel olardı Rossiyaǵa qaytarıp jiberedi.
Ruslardıń jeńislerınen Ullı Britaniya hám Avstriya paydalandı. Ullı Britaniya Avstriya sıyaqlı Gollandiyada jaylasqan hám francuzlarǵa qarsı háreket etip atırǵan rus járdemshi korpusına kerekli ǵamxorlıq kórsetpegeni, inglisler Malta atawın azat etkennen keyin, avstriyalılar bolsa Suvorov qaldırǵan Arqa Italiyanı iyelegeni sebepli Pavel I olar menen qatnasıqlardı úzip, jana awqamlar dúzedi.
Franciya menen pitim dúzip, Avstriya hám Ullı Britaniyaǵa qarsı Prussiya, Shveciya hám Daniya menen awqam dúzedi.
1800-jıl 4-6-dekabrde Pavel I baslaması menen Rossiya, Prussiya, Shveciya hám Daniya ortasında qurallı biytáreplik haqqındaǵı konvenciya dúziledi.
1801-jıl 12-yanvarda Pavel I buyrıq berdi, oǵan muwapıq Don kazak armiyasınıń áskeriy atamani Vasiliy Petrovich Orlov (1745—1801) basshılıǵındaǵı 24 qural penen 22,5 mıń kazak Xiywa hám Buxaraǵa shekem barıp, Britaniya Hindstanıń iyelep alıwı kerek edi. Kazaklar 28-fevralda atlanısqa shıqtı.
1801-jıl 9-fevral hám 11-mart — rus tovarların Britaniya portlarınan hám pútkil batıs shegara boylap tek Ullı Britaniyaǵa emes, al Prussiyaǵa da jiberiwdi qadaǵan etiwshi pármanlar shıǵarıldı. Rossiya portlarında bolǵan inglis sawda kemelerine embargo qoyıldı.
== III antifrancuz koaliciya (1805) ==
{{tiykarǵı|Úshinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Avstriya, Shveciya kirgen. Rossiya diplomatiyası Angliya, Avstriya, Shveciya hám Siciliya quramında koaliciya dúziwde qatnastı.
7eg6rho8a9y3yjpsflvwpvy9fwqo3c6
124979
124978
2025-07-06T18:58:38Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* III antifrancuz koaliciya (1805) */
124979
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
Birlesken rus-avstriya armiyasına komandirlik etiw A. V. Suvorovqa júklendi. 1799-jıl 15-17-aprelde Suvorov Adde dáryası boyında francuzlardı qıyrattı. Bunnan keyin 5 hápte ishinde francuzlardı Arqa Italiyadan quwip shıǵarıwǵa erisildi. Milan hám Turin sawashsız azat etildi.
=== Shveycariya júrisleri ===
Avstriyalılar Suvorov áskerlerin azıq-awqat penen támiyinlemedi, jerdiń nadurıs kartaların berdi hám áskerlerdıń Shveycariyaǵa jaqınlasıwın kútip turmastan, Rimskiy-Korsakov korpusın dushpannıń kúshli kúshleri aldında jalǵız qaldırdı.
Suvorov járdemge asıǵıp, eń qısqa hám eń qáwipli joldı — Alp tawlarınan ótip, Sen-Gotard ótkelin (24 sent. 1799-jıl — «Shaytan kópir» ushın sawash).
Biraq Rimskiy-Korsakovqa járdem beriw keshikti — ol qıyratıldı.
Alp tawlarınan 15 mıń grenadyorlar túsedi hám Pavel olardı Rossiyaǵa qaytarıp jiberedi.
Ruslardıń jeńislerınen Ullı Britaniya hám Avstriya paydalandı. Ullı Britaniya Avstriya sıyaqlı Gollandiyada jaylasqan hám francuzlarǵa qarsı háreket etip atırǵan rus járdemshi korpusına kerekli ǵamxorlıq kórsetpegeni, inglisler Malta atawın azat etkennen keyin, avstriyalılar bolsa Suvorov qaldırǵan Arqa Italiyanı iyelegeni sebepli Pavel I olar menen qatnasıqlardı úzip, jana awqamlar dúzedi.
Franciya menen pitim dúzip, Avstriya hám Ullı Britaniyaǵa qarsı Prussiya, Shveciya hám Daniya menen awqam dúzedi.
1800-jıl 4-6-dekabrde Pavel I baslaması menen Rossiya, Prussiya, Shveciya hám Daniya ortasında qurallı biytáreplik haqqındaǵı konvenciya dúziledi.
1801-jıl 12-yanvarda Pavel I buyrıq berdi, oǵan muwapıq Don kazak armiyasınıń áskeriy atamani Vasiliy Petrovich Orlov (1745—1801) basshılıǵındaǵı 24 qural penen 22,5 mıń kazak Xiywa hám Buxaraǵa shekem barıp, Britaniya Hindstanıń iyelep alıwı kerek edi. Kazaklar 28-fevralda atlanısqa shıqtı.
1801-jıl 9-fevral hám 11-mart — rus tovarların Britaniya portlarınan hám pútkil batıs shegara boylap tek Ullı Britaniyaǵa emes, al Prussiyaǵa da jiberiwdi qadaǵan etiwshi pármanlar shıǵarıldı. Rossiya portlarında bolǵan inglis sawda kemelerine embargo qoyıldı.
== III antifrancuz koaliciya (1805) ==
{{tiykarǵı|Úshinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Avstriya, Shveciya kirgen. Rossiya diplomatiyası Angliya, Avstriya, Shveciya hám Siciliya quramında koaliciya dúziwde qatnastı.
* 1804-jıl 25-oktyabr — Rossiya-Avstriya awqamınıń dúziliwi.
c8k01pxihkduk4hqy5r3hter0ezr3br
124981
124979
2025-07-06T18:59:29Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* III antifrancuz koaliciya (1805) */
124981
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
Birlesken rus-avstriya armiyasına komandirlik etiw A. V. Suvorovqa júklendi. 1799-jıl 15-17-aprelde Suvorov Adde dáryası boyında francuzlardı qıyrattı. Bunnan keyin 5 hápte ishinde francuzlardı Arqa Italiyadan quwip shıǵarıwǵa erisildi. Milan hám Turin sawashsız azat etildi.
=== Shveycariya júrisleri ===
Avstriyalılar Suvorov áskerlerin azıq-awqat penen támiyinlemedi, jerdiń nadurıs kartaların berdi hám áskerlerdıń Shveycariyaǵa jaqınlasıwın kútip turmastan, Rimskiy-Korsakov korpusın dushpannıń kúshli kúshleri aldında jalǵız qaldırdı.
Suvorov járdemge asıǵıp, eń qısqa hám eń qáwipli joldı — Alp tawlarınan ótip, Sen-Gotard ótkelin (24 sent. 1799-jıl — «Shaytan kópir» ushın sawash).
Biraq Rimskiy-Korsakovqa járdem beriw keshikti — ol qıyratıldı.
Alp tawlarınan 15 mıń grenadyorlar túsedi hám Pavel olardı Rossiyaǵa qaytarıp jiberedi.
Ruslardıń jeńislerınen Ullı Britaniya hám Avstriya paydalandı. Ullı Britaniya Avstriya sıyaqlı Gollandiyada jaylasqan hám francuzlarǵa qarsı háreket etip atırǵan rus járdemshi korpusına kerekli ǵamxorlıq kórsetpegeni, inglisler Malta atawın azat etkennen keyin, avstriyalılar bolsa Suvorov qaldırǵan Arqa Italiyanı iyelegeni sebepli Pavel I olar menen qatnasıqlardı úzip, jana awqamlar dúzedi.
Franciya menen pitim dúzip, Avstriya hám Ullı Britaniyaǵa qarsı Prussiya, Shveciya hám Daniya menen awqam dúzedi.
1800-jıl 4-6-dekabrde Pavel I baslaması menen Rossiya, Prussiya, Shveciya hám Daniya ortasında qurallı biytáreplik haqqındaǵı konvenciya dúziledi.
1801-jıl 12-yanvarda Pavel I buyrıq berdi, oǵan muwapıq Don kazak armiyasınıń áskeriy atamani Vasiliy Petrovich Orlov (1745—1801) basshılıǵındaǵı 24 qural penen 22,5 mıń kazak Xiywa hám Buxaraǵa shekem barıp, Britaniya Hindstanıń iyelep alıwı kerek edi. Kazaklar 28-fevralda atlanısqa shıqtı.
1801-jıl 9-fevral hám 11-mart — rus tovarların Britaniya portlarınan hám pútkil batıs shegara boylap tek Ullı Britaniyaǵa emes, al Prussiyaǵa da jiberiwdi qadaǵan etiwshi pármanlar shıǵarıldı. Rossiya portlarında bolǵan inglis sawda kemelerine embargo qoyıldı.
== III antifrancuz koaliciya (1805) ==
{{tiykarǵı|Úshinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Avstriya, Shveciya kirgen. Rossiya diplomatiyası Angliya, Avstriya, Shveciya hám Siciliya quramında koaliciya dúziwde qatnastı.
* 1804-jıl 25-oktyabr — Rossiya-Avstriya awqamınıń dúziliwi.
* 1805-jıl 2-yanvar — Shveciya menen awqamlıq shártnamaǵa qol qoyılıwı.
eyd8rxirpw0czfi7atsr75yvwdly789
124982
124981
2025-07-06T19:00:20Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* III antifrancuz koaliciya (1805) */
124982
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
Birlesken rus-avstriya armiyasına komandirlik etiw A. V. Suvorovqa júklendi. 1799-jıl 15-17-aprelde Suvorov Adde dáryası boyında francuzlardı qıyrattı. Bunnan keyin 5 hápte ishinde francuzlardı Arqa Italiyadan quwip shıǵarıwǵa erisildi. Milan hám Turin sawashsız azat etildi.
=== Shveycariya júrisleri ===
Avstriyalılar Suvorov áskerlerin azıq-awqat penen támiyinlemedi, jerdiń nadurıs kartaların berdi hám áskerlerdıń Shveycariyaǵa jaqınlasıwın kútip turmastan, Rimskiy-Korsakov korpusın dushpannıń kúshli kúshleri aldında jalǵız qaldırdı.
Suvorov járdemge asıǵıp, eń qısqa hám eń qáwipli joldı — Alp tawlarınan ótip, Sen-Gotard ótkelin (24 sent. 1799-jıl — «Shaytan kópir» ushın sawash).
Biraq Rimskiy-Korsakovqa járdem beriw keshikti — ol qıyratıldı.
Alp tawlarınan 15 mıń grenadyorlar túsedi hám Pavel olardı Rossiyaǵa qaytarıp jiberedi.
Ruslardıń jeńislerınen Ullı Britaniya hám Avstriya paydalandı. Ullı Britaniya Avstriya sıyaqlı Gollandiyada jaylasqan hám francuzlarǵa qarsı háreket etip atırǵan rus járdemshi korpusına kerekli ǵamxorlıq kórsetpegeni, inglisler Malta atawın azat etkennen keyin, avstriyalılar bolsa Suvorov qaldırǵan Arqa Italiyanı iyelegeni sebepli Pavel I olar menen qatnasıqlardı úzip, jana awqamlar dúzedi.
Franciya menen pitim dúzip, Avstriya hám Ullı Britaniyaǵa qarsı Prussiya, Shveciya hám Daniya menen awqam dúzedi.
1800-jıl 4-6-dekabrde Pavel I baslaması menen Rossiya, Prussiya, Shveciya hám Daniya ortasında qurallı biytáreplik haqqındaǵı konvenciya dúziledi.
1801-jıl 12-yanvarda Pavel I buyrıq berdi, oǵan muwapıq Don kazak armiyasınıń áskeriy atamani Vasiliy Petrovich Orlov (1745—1801) basshılıǵındaǵı 24 qural penen 22,5 mıń kazak Xiywa hám Buxaraǵa shekem barıp, Britaniya Hindstanıń iyelep alıwı kerek edi. Kazaklar 28-fevralda atlanısqa shıqtı.
1801-jıl 9-fevral hám 11-mart — rus tovarların Britaniya portlarınan hám pútkil batıs shegara boylap tek Ullı Britaniyaǵa emes, al Prussiyaǵa da jiberiwdi qadaǵan etiwshi pármanlar shıǵarıldı. Rossiya portlarında bolǵan inglis sawda kemelerine embargo qoyıldı.
== III antifrancuz koaliciya (1805) ==
{{tiykarǵı|Úshinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Avstriya, Shveciya kirgen. Rossiya diplomatiyası Angliya, Avstriya, Shveciya hám Siciliya quramında koaliciya dúziwde qatnastı.
* 1804-jıl 25-oktyabr — Rossiya-Avstriya awqamınıń dúziliwi.
* 1805-jıl 2-yanvar — Shveciya menen awqamlıq shártnamaǵa qol qoyılıwı.
* 1805-jıl 11-aprel — Angliya menen.
* 1805-jıl 29-iyulde Vena arnawlı deklaraciya menen Rossiya-Angliya shártnamasına qosılıwın járiyaladı.
t7h804n0zk8sbq7huyhrsbb9laa3zsp
124983
124982
2025-07-06T19:01:37Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
124983
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
Birlesken rus-avstriya armiyasına komandirlik etiw A. V. Suvorovqa júklendi. 1799-jıl 15-17-aprelde Suvorov Adde dáryası boyında francuzlardı qıyrattı. Bunnan keyin 5 hápte ishinde francuzlardı Arqa Italiyadan quwip shıǵarıwǵa erisildi. Milan hám Turin sawashsız azat etildi.
=== Shveycariya júrisleri ===
Avstriyalılar Suvorov áskerlerin azıq-awqat penen támiyinlemedi, jerdiń nadurıs kartaların berdi hám áskerlerdıń Shveycariyaǵa jaqınlasıwın kútip turmastan, Rimskiy-Korsakov korpusın dushpannıń kúshli kúshleri aldında jalǵız qaldırdı.
Suvorov járdemge asıǵıp, eń qısqa hám eń qáwipli joldı — Alp tawlarınan ótip, Sen-Gotard ótkelin (24 sent. 1799-jıl — «Shaytan kópir» ushın sawash).
Biraq Rimskiy-Korsakovqa járdem beriw keshikti — ol qıyratıldı.
Alp tawlarınan 15 mıń grenadyorlar túsedi hám Pavel olardı Rossiyaǵa qaytarıp jiberedi.
Ruslardıń jeńislerınen Ullı Britaniya hám Avstriya paydalandı. Ullı Britaniya Avstriya sıyaqlı Gollandiyada jaylasqan hám francuzlarǵa qarsı háreket etip atırǵan rus járdemshi korpusına kerekli ǵamxorlıq kórsetpegeni, inglisler Malta atawın azat etkennen keyin, avstriyalılar bolsa Suvorov qaldırǵan Arqa Italiyanı iyelegeni sebepli Pavel I olar menen qatnasıqlardı úzip, jana awqamlar dúzedi.
Franciya menen pitim dúzip, Avstriya hám Ullı Britaniyaǵa qarsı Prussiya, Shveciya hám Daniya menen awqam dúzedi.
1800-jıl 4-6-dekabrde Pavel I baslaması menen Rossiya, Prussiya, Shveciya hám Daniya ortasında qurallı biytáreplik haqqındaǵı konvenciya dúziledi.
1801-jıl 12-yanvarda Pavel I buyrıq berdi, oǵan muwapıq Don kazak armiyasınıń áskeriy atamani Vasiliy Petrovich Orlov (1745—1801) basshılıǵındaǵı 24 qural penen 22,5 mıń kazak Xiywa hám Buxaraǵa shekem barıp, Britaniya Hindstanıń iyelep alıwı kerek edi. Kazaklar 28-fevralda atlanısqa shıqtı.
1801-jıl 9-fevral hám 11-mart — rus tovarların Britaniya portlarınan hám pútkil batıs shegara boylap tek Ullı Britaniyaǵa emes, al Prussiyaǵa da jiberiwdi qadaǵan etiwshi pármanlar shıǵarıldı. Rossiya portlarında bolǵan inglis sawda kemelerine embargo qoyıldı.
== III antifrancuz koaliciya (1805) ==
{{tiykarǵı|Úshinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Avstriya, Shveciya kirgen. Rossiya diplomatiyası Angliya, Avstriya, Shveciya hám Siciliya quramında koaliciya dúziwde qatnastı.
* 1804-jıl 25-oktyabr — Rossiya-Avstriya awqamınıń dúziliwi.
* 1805-jıl 2-yanvar — Shveciya menen awqamlıq shártnamaǵa qol qoyılıwı.
* 1805-jıl 11-aprel — Angliya menen.
* 1805-jıl 29-iyulde Vena arnawlı deklaraciya menen Rossiya-Angliya shártnamasına qosılıwın járiyaladı.
Dáslepki ekewinen parıqlı túrde Burbonlardı tiklew maqsetleri qoyılmadı. Koaliciya Franciya ekspansiyasınıń Evropada jáne de tarqalıwın toqtatıw, Prussiya, Shveycariya, Gollandiya hám Italiya huqıqların qorǵaw maqsetinde dúzildi. Angliya koaliciya dúziwden ayrıqsha mápdar edi, sebebi La-Mansh boyında Dumanlı Albionǵa túsiriwge tayar turǵan 200 000 francuz áskeri bar edi.
Franciyanıń awqamlasları sıpatında Ispaniya, Bavariya, Vyurtemberg hám Darmshtadt qatnastı.
6lazapl6wxa8nmt6tk74vhcr3lf5s79
124985
124983
2025-07-06T19:03:51Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* III antifrancuz koaliciya (1805) */
124985
wikitext
text/x-wiki
'''Antifrancuz koaliciyalar''' — Ullı Britaniya basshılıǵında Franciyada Ullı Francuz revolyuciyası dáwirinde qulaǵan Burbonlar monarxiyalıq dinastiyasın tiklewge umtilǵan Evropa mámleketlerınıń waqtınsha áskeriy-siyasiy awqamları. Jámi 7 koaliciya dúzilgen.
== I antifrancuz koaliciya (1792-1797) ==
{{tiykarǵı|Birinshi koaliciya urısı}}
Onın quramına: [[Ullı Britaniya patshalıǵı|Ullı Britaniya]], [[Prussiya patshalıǵı|Prussiya]], [[Neapol patshalıǵı|Neapol]], [[Toskana Ullı gercoglıgı|Toskana]], [[Avstriya ercgercogı|Avstriya]], [[Ispaniya imperiyası|Ispaniya]], [[Birlesken provinciyalar respublikası|Niderlandiya]], [[Rossiya imperiyası|Rossiya]] kirgen.
[[1789|1789-jılı]] Franciyada [[Ullı francuz revolyuciyası|burjuaziyalıq revolyuciya]] júz berdi. [[1789|1789-jıl]] [[14-iyul|14-iyulde]] kóterilisshiler hújim menen [[Bastiliya|Bastiliyanı]] [[Bastiliyanıń basıp alınıwı|iyeledi]]. Mámlekette burjuaziya tizimi ornatıldı. [[Sankt-Peterburg|Peterburgta]] baslanǵan revolyuciyanı dáslep waqıtsha finanslıq qıyınshılıqlar hám patsha [[Lyudovik XVI]] nıń jeke pazıyletleri sebepli kúndelikli kóterilis dep esapladı. Revolyuciyanıń kúsheyiwi menen Peterburgta revolyuciyanıń Evropanıń barlıq feodallıq-absolyutistlik mámleketlerine tarqalıwınan qorqa basladı. Rus sarayınıń qáwip-qáterlerine [[Prussiya (patshalıq)|Prussiya]] hám [[Avstriya ercgercoglıgı|Avstriya]] monarxları da sherik edi.
1791-jılı Avstriya hám Prussiya Franciyanıń ishki islerine áskeriy aralasıw maqsetinde [[Pilnick deklaraciyası|awqam]] dúzdi, biraq intervenciya rejelerin islep shıǵıw hám francuz emigraciyası hám mámlekettegi kontrrevolyuciyalıq dvoryanlarǵa materiallıq járdem kórsetiw menen sheklendi ([[Ekaterina II Alekseevna|Ekaterina]] jallanba armiya dúziw ushin 2 mln rubl qarız berdi).
1793-jıl martta Rossiya hám Angliya ortasında Franciyaǵa qarsı gúreste bir-birine járdem kórsetiw: óz portların francuz kemeleri ushın jawıp qoyıw hám Franciyanıń neytral mámleketler menen sawdasına tosqınlıq etiw (Ekaterina II Franciya jaǵaların qamal etiw ushin Rossiya áskeriy kemelerin Angliyaǵa jiberdi) haqqındaǵı óz ara minnetleme haqqındaǵı konvenciya tastıyıqlandı.
1795-jıldıń aqırında Rossiya, Angliya hám Avstriya ortasında kontrrevolyuciyalıq úshlik awqam dúzildi (Rossiyada Franciyaǵa qarsı háreketler ushın 60 mıń ekspediciyalıq korpus tayarlana baslandı).
[[Pavel I]] 1796-jıl avgustta Avstriyaǵa járdem ushın qurallanǵan korpus jibermedi hám óz awqamlaslarına (Avstriya, Angliya hám Prussiya) Rossiya aldınǵı urıslardan hálsiregenın bildirdi. Rossiya koaliciyadan shıqtı. Pavel I diplomatiyalıq dárejede Franciyanıń áskeriy jetiskenliklerin sheklewge urındı.
== II antifrancuz koaliciya (1798—1801) ==
{{tiykarǵı|Ekinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Osmaniyler imperiyası, Muqaddes Rim imperiyası, Neapol patshalıǵı, Avstriya, Portugaliya kirgen.
Franciyaǵa qarsı II koaliciya 1798-jılı Avstriya, Osmaniyler imperiyası, Ullı Britaniya hám Neapol patshalıǵı quramında dúzildi. Rossiya áskeriy kúshleri teńizde (Osmaniyler floti menen awqamda) hám qurǵaqlıqta (Avstriya menen birgelikte) áskeriy háreketlerde qatnastı.
F. F. Ushakov basshılıǵındaǵı Qara teńiz eskadrası 1798-jıldıń gúzinde Bosfor hám Dardanell dáryaları arqalı Jer Orta teńizine, keyin Adriatika teńizine kirip bardı hám ol jerde túrk flotı menen birgelikte Ion atawların basıp alıp, Korfu qorǵanına hújim etti.
1799-jıl iyun ayında rus áskerleri Neapoldi, sentyabrde bolsa Rimdi azat etedi.
=== Italiya júrisleri ===
{{tiykarǵı|Suvorovtıń Italiya júrisleri}}
Birlesken rus-avstriya armiyasına komandirlik etiw A. V. Suvorovqa júklendi. 1799-jıl 15-17-aprelde Suvorov Adde dáryası boyında francuzlardı qıyrattı. Bunnan keyin 5 hápte ishinde francuzlardı Arqa Italiyadan quwip shıǵarıwǵa erisildi. Milan hám Turin sawashsız azat etildi.
=== Shveycariya júrisleri ===
Avstriyalılar Suvorov áskerlerin azıq-awqat penen támiyinlemedi, jerdiń nadurıs kartaların berdi hám áskerlerdıń Shveycariyaǵa jaqınlasıwın kútip turmastan, Rimskiy-Korsakov korpusın dushpannıń kúshli kúshleri aldında jalǵız qaldırdı.
Suvorov járdemge asıǵıp, eń qısqa hám eń qáwipli joldı — Alp tawlarınan ótip, Sen-Gotard ótkelin (24 sent. 1799-jıl — «Shaytan kópir» ushın sawash).
Biraq Rimskiy-Korsakovqa járdem beriw keshikti — ol qıyratıldı.
Alp tawlarınan 15 mıń grenadyorlar túsedi hám Pavel olardı Rossiyaǵa qaytarıp jiberedi.
Ruslardıń jeńislerınen Ullı Britaniya hám Avstriya paydalandı. Ullı Britaniya Avstriya sıyaqlı Gollandiyada jaylasqan hám francuzlarǵa qarsı háreket etip atırǵan rus járdemshi korpusına kerekli ǵamxorlıq kórsetpegeni, inglisler Malta atawın azat etkennen keyin, avstriyalılar bolsa Suvorov qaldırǵan Arqa Italiyanı iyelegeni sebepli Pavel I olar menen qatnasıqlardı úzip, jana awqamlar dúzedi.
Franciya menen pitim dúzip, Avstriya hám Ullı Britaniyaǵa qarsı Prussiya, Shveciya hám Daniya menen awqam dúzedi.
1800-jıl 4-6-dekabrde Pavel I baslaması menen Rossiya, Prussiya, Shveciya hám Daniya ortasında qurallı biytáreplik haqqındaǵı konvenciya dúziledi.
1801-jıl 12-yanvarda Pavel I buyrıq berdi, oǵan muwapıq Don kazak armiyasınıń áskeriy atamani Vasiliy Petrovich Orlov (1745—1801) basshılıǵındaǵı 24 qural penen 22,5 mıń kazak Xiywa hám Buxaraǵa shekem barıp, Britaniya Hindstanıń iyelep alıwı kerek edi. Kazaklar 28-fevralda atlanısqa shıqtı.
1801-jıl 9-fevral hám 11-mart — rus tovarların Britaniya portlarınan hám pútkil batıs shegara boylap tek Ullı Britaniyaǵa emes, al Prussiyaǵa da jiberiwdi qadaǵan etiwshi pármanlar shıǵarıldı. Rossiya portlarında bolǵan inglis sawda kemelerine embargo qoyıldı.
== III antifrancuz koaliciya (1805) ==
{{tiykarǵı|Úshinshi koaliciya urısı}}
Onıń quramına Rossiya, Ullı Britaniya, Avstriya, Shveciya kirgen. Rossiya diplomatiyası Angliya, Avstriya, Shveciya hám Siciliya quramında koaliciya dúziwde qatnastı.
* 1804-jıl 25-oktyabr — Rossiya-Avstriya awqamınıń dúziliwi.
* 1805-jıl 2-yanvar — Shveciya menen awqamlıq shártnamaǵa qol qoyılıwı.
* 1805-jıl 11-aprel — Angliya menen.
* 1805-jıl 29-iyulde Vena arnawlı deklaraciya menen Rossiya-Angliya shártnamasına qosılıwın járiyaladı.
Dáslepki ekewinen parıqlı túrde Burbonlardı tiklew maqsetleri qoyılmadı. Koaliciya Franciya ekspansiyasınıń Evropada jáne de tarqalıwın toqtatıw, Prussiya, Shveycariya, Gollandiya hám Italiya huqıqların qorǵaw maqsetinde dúzildi. Angliya koaliciya dúziwden ayrıqsha mápdar edi, sebebi La-Mansh boyında Dumanlı Albionǵa túsiriwge tayar turǵan 200 000 francuz áskeri bar edi.
Franciyanıń awqamlasları sıpatında Ispaniya, Bavariya, Vyurtemberg hám Darmshtadt qatnastı.
1805-jıl 9-sentyabr — Avstriya armiyası Bavariyaǵa bastırıp kirdi. Biraq 25-26-sentyabrde Franciya armiyasınan jeńiliske ushıradı hám úlken shıǵınlar menen sheginiwdi baslaydı. 20-oktyabrde Avstriya armiyası kapitulyaciya etti. 13-noyabrde bolsa Vena basıp alındı.
10-noyabr kúni rus áskerleri Avstriya poziciyasınıń járdemshi bólimleri menen birlesti.
1805-jıl 2-dekabrde Austerlic janındaģı «Úsh imperator sawashında» rus-avstriyalı birlesken armiyalar francuzlar tárepinen qıyratıldı.
1805-jıl 26-dekabrde Avstriya Presburg qalasında Franciya menen tınıshlıq shártnamasına qol qoyıp, úlken aymaqlıq hám siyasiy joǵaltıwlar menen urıstan shıqtı. German milletiniń muqaddes Rim imperiyası óz ómirin tamamladı.
f3156dr0gryfo0k0rzb5ushpsn00bn5
Paydalanıwshı:JigildikBot/common.css
2
25598
124881
2025-07-06T16:18:00Z
JigildikBot
14033
Taza bet jaratıldı: «@media screen and (max-width: 720px) { body, .mw-body, .mw-parser-output { font-family: "Noto Sans", sans-serif !important; font-size: 12px; line-height: 1.5; } }»
124881
css
text/css
@media screen and (max-width: 720px) {
body, .mw-body, .mw-parser-output {
font-family: "Noto Sans", sans-serif !important;
font-size: 12px;
line-height: 1.5;
}
}
8md6bx65nfp7b8g8fvht3acjuciwjyf
Talqılaw:Antifrancuz koaliciyalar
1
25599
124961
2025-07-06T18:05:57Z
Janabaevazizbek
10433
/* Interwiki */ taza bólim
124961
wikitext
text/x-wiki
== Interwiki ==
@[[Paydalanıwshı:Srajatdin Usnatdinov|Srajatdin Usnatdinov]], áyne usı maqala basqa wikilerde bar ma? Men taba almay atırman. Koaliciyalar óz aldına maqala bolıp jazılǵan eken. --[[Paydalanıwshı:Janabaevazizbek|Janabaevazizbek]] ([[Paydalanıwshı talqılawı:Janabaevazizbek|talqılaw]]) 18:05, 2025 j. iyuldıń 6 (UTC)
et17qxll5iwckpg1rgqzoacpnkrgrsi
124962
124961
2025-07-06T18:13:00Z
Srajatdin Usnatdinov
12560
/* Interwiki */ Juwap beriw
124962
wikitext
text/x-wiki
== Interwiki ==
@[[Paydalanıwshı:Srajatdin Usnatdinov|Srajatdin Usnatdinov]], áyne usı maqala basqa wikilerde bar ma? Men taba almay atırman. Koaliciyalar óz aldına maqala bolıp jazılǵan eken. --[[Paydalanıwshı:Janabaevazizbek|Janabaevazizbek]] ([[Paydalanıwshı talqılawı:Janabaevazizbek|talqılaw]]) 18:05, 2025 j. iyuldıń 6 (UTC)
:@[[Paydalanıwshı:Janabaevazizbek|Janabaevazizbek]] Awa, bar. Házir qosıp qoyaman [[Paydalanıwshı:Srajatdin Usnatdinov|Srajatdin Usnatdinov]] ([[Paydalanıwshı talqılawı:Srajatdin Usnatdinov|talqılaw]]) 18:13, 2025 j. iyuldıń 6 (UTC)
5px2jbk6pwl7ifkumv907jck9sq24yc
Úlgi:Potd/2025-07-07
10
25600
124980
2025-07-06T18:59:28Z
Frhdkazan
4819
Taza bet jaratıldı: «Krakow-Collegium Novum.jpg»
124980
wikitext
text/x-wiki
Krakow-Collegium Novum.jpg
jvs2naornul62yoiyfukniftxqd07um
Úlgi:Motd/2025-07-07
10
25601
124984
2025-07-06T19:02:41Z
Frhdkazan
4819
Taza bet jaratıldı: «Hubblecast 19 Special.webm»
124984
wikitext
text/x-wiki
Hubblecast 19 Special.webm
7amgaav50x0qqu00hro8ddhlo48euc6
Kategoriya:DNSSEC
14
25602
124990
2025-07-07T07:58:36Z
JigildikBot
14033
Taza bet jaratıldı: «{{main|DNSSEC}} [[Kategoriya:Joqarı dárejeli domenler]]»
124990
wikitext
text/x-wiki
{{main|DNSSEC}}
[[Kategoriya:Joqarı dárejeli domenler]]
802fxj9d84ivii38dd2otfy7vaam68m
Qaraqalpaq tatarları
0
25603
125091
2025-07-07T10:46:12Z
Inosham
10264
Taza bet jaratıldı: «'''Qaraqalpaq tatarları''' (''Astraxan qaraqalpaqları, Ural qaraqalpaqları, qalpaqlar''<ref name = "КУ">{{cite web|url =https://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1986-10/kemnr-alar-sterkhan-karakalpaklary|author = [[Леонид Арсланов|Л. Ш. Арсланов]]|title = КЕМНӘР АЛАР «ӘСТЕРХАН КАРАКАЛПАКЛАРЫ?»}}</ref>, ''Qazan qaraqalpaqları, Mishar qaraqalpaqları'') - tatarlardıń Volgograd wálayatı|Vo...»
125091
wikitext
text/x-wiki
'''Qaraqalpaq tatarları''' (''Astraxan qaraqalpaqları, Ural qaraqalpaqları, qalpaqlar''<ref name = "КУ">{{cite web|url =https://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1986-10/kemnr-alar-sterkhan-karakalpaklary|author = [[Леонид Арсланов|Л. Ш. Арсланов]]|title = КЕМНӘР АЛАР «ӘСТЕРХАН КАРАКАЛПАКЛАРЫ?»}}</ref>, ''Qazan qaraqalpaqları, Mishar qaraqalpaqları'') - tatarlardıń [[Volgograd wálayatı|Volgograd wálayatınıń]] Pallasovka hám Staropoltavka rayonları, sonday-aq, [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]nıń Baqeyerdı hám Jánibek rayonlarında kóp sanlı jasaytuǵın etnikalıq toparı.
== Tarqalǵan orınları ==
Qaraqalpaq tatarlarınıń kóplep jasaytuǵın aymaqları tómendegilerden ibarat: [[Volgograd wálayatı]]nıń Pallasovka rayonındaǵı Pallasovka stanciyası, "Kumıs" sanatoriyası, Góne Poltavka rayonındaǵı Gmelinka awılı, [[Astraxan wálayatı]]nıń Aqtuba rayonındaǵı Tómengi Baskunchak awılı, [[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sayqın awılı hám Jánibek rayonındaǵı Borsı awılı, Qazıtaw rayonındaǵı Qarasuw awılı.
Subetnostıń ayırım wákilleri usı aymaqlardıń basqa elatlarında, sonday-aq, [[Saratov wálayatı]]nda da jasaydı. Olardıń bir bólegi Astraxan tatarlarına da kiredi<ref name="КУ" />.
[[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sarbasta hám Segir-Qudıq awıllarında (házirgi Shonay awılı<ref>[http://bizgid.kz/postal/zapadno-kazahstanskaya_oblast/rayon_bokeyordinskiy/aulselo_shongay/ Почтовые индексы Аул(село) Шонгай, район Бокейординский]</ref>) olar qazaqlar menen aralas jasap, tatar-qazaq tilleriniń aralaspasında sóylesedi<ref name = "БУ2">{{cite web|url =https://diser.kbsu.ru/D.212.076.03/disert_ishmuhambetov22.pdf|author = R. V. Ishmuhambetov|title = Положение «принятых» служилых групп при ханах и в обществе Букеевской Орды. Астрахань. 2019.}}</ref>. «Qaraqalpaqlar» haqqında ayırım dereklerde «qazaq», «tatar», «qaraqalpaq» dep jazılǵan jaǵdaylar da bar<ref name="КУ" />.
== Xalqınıń sanı ==
[[1926|1926-jılı]] Qazaqstan SSRınıń Ural okruginde 845 erkek «qaraqalpaq» sıpatında xojalıq baslıǵı bolıp esapqa alınǵan, yaǵniy olardıń shańaraqları menen birge 3-4 mıń átirapında qaraqalpaq tatarları jasaǵan dep esaplanadı. Rossiya guberniyalarındaǵı Aleksandrov Gay ([[1895|1895-jılı]] iske túsken), Pallasovka hám Kaysatskaya (ekewi de [[1909|1909-jılı]] iske túsken) temir jol stanciyalarında da sonsha adam jasaǵan bolıwı múmkin. Bazıları dizimge alınbaǵan bolıwı da itimal, óytkeni ayırım dereklerde hátte bir shańaraqtıń ózinde de milleti qaraqalpaq, qazaq, tatar yamasa bashqurt dep jazılǵan jaǵdaylar bolǵan<ref name="ТАТ">[http://www.tataroved.ru/publicat/TatHist/Tom6_site.pdf История татар с древнейших времен. В 7- ми томах / Гл. ред.: Р. С. Хакимов; Науч. ред.: Р. Р. Салихов. Казань: Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ, 2002—2013.]</ref>.
G. N. Drozdov qaraqalpaqlardıń sanın Ural okruginde — 845 adam, Talovsk rayonında — 597 adam, Jánibek rayonında — 247 adam, yaǵnıy jámi 1 687 qaraqalpaq jasaǵan dep belgilegen<ref name="КУ" />.
Búgingi kúnde olardıń shama menen eki mıńı [[Qazaqstan|Qazaqstanda]], jáne eki mıńǵa shamalası [[Volgograd]] hám [[Saratov]] aymaqlarında jasaydı<ref name="СМБК" />.
== Tariyxı ==
Astraxan qaraqalpaqları dep atalatuǵın etnikalıq topar kórkem ádebiyatlarda XIX ásirdiń ekinshi yarımında belgili bolǵan. Qaraqalpaq tatarları [[1817|1817-jılı]] Tómengi Edil dalalarına kelip ornalasıp, olar rásmiy hújjetlerde [[1827|1827-jıldan]] baslap tilge alınadı. 1827-jılı Baskunchak kóli átirapında jasawshı 61 tatar ózlerin «kundaraw tatarlar» dep jazıwdı sorap arza bergen. [[1847|1847-jılda]] sol «qaraqalpaqlar» sanı 68 erkek hám 66 hayal retinde dizimge alınǵan. Olardıń bir bólegi keyin ala [[Astraxan]] átirapındaǵı Bestóbe awılına, jáne birewleri Kildirmesh awılına kóshirilgen. Kazakshı (Qazanlı) ruwınıń ayırım wákilleri Stavropol úlkesindegi Neftekumsk (Qamısburun) awılına kóshirilgen<ref name="КУ" />.
1799-1801-jılları Edil boyındaǵı qazaqlardıń Bukey ordası sultanı Bukeyxan, rus armiyasınan sırtqa qashqan Edil boyı tatarların (tiykarınan Bógelme, Balabay, Baǵırıslan aymaqlarınan) ordada alıp qalǵan hám olardıń izin joq etiw maqsetinde olarǵa «qaraqalpaq» atın bergen<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. Usı tárizde, qazaqlar arasında «qalpaq» yamasa «qaraqalpaq» atı menen belgili bolǵan tatarlar toparı júzege kelgen<ref name="СМБК">{{cite web|url =https://syuyumbike.ru/news/istoriya/kalpak-karakalpak-atly-tatarlar-kemnr-alar|author = В. Викторин|title = «Калпак», «каракалпак» атлы татарлар кемнәр алар? «Сөембикә», № 10, 2007.}}</ref>. 1810-jıllarda olar boysınbawshılıǵı ushın ayıplanıp, ordadan Rossiya imperiyası shegaralarına quwıp shıǵarılǵan, ornına 1840-jıllarda Altavıl (tiykarınan Latoshinka) mishurları jaylastırılǵan<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. 1841-1842-jılları olardıń kópshiligi Bukeyxannıń balası Jangir menen soqlıǵısıwdan soń Edildiń oń jaǵasına kóship ótip, Jańa Ásker, Bestóbe, Kildirmesh awılların qurǵan<ref name="ТАТ" />.
Qalǵanları qazan qaraqalpaqları menen qosılıp, [[Kaspiy teńizi|Kaspiy boyı]] qazaqları arasında jasay baslaǵan hám sońınan qazaq hám de noǵaylardıń «qalpaq» ruwına aylanǵan<ref name="ТАТ" />. Qaraǵash noǵayları arasında olar «shobalatshı-nayman ruwı» dep esaplanǵan<ref name="СМБК" />.
Ayırım jazıwshılar olardı [[Qaraqalpaqlar|qaraqalpaqlardıń]] bir toparı sıpatında kórsetiwge háreket etken, biraq oǵan heshqanday ilimiy dáliyl tabılmaǵan. Bul jaǵday olardıń tili jeterli dárejede úyrenilmegenligi menen túsindiriledi<ref name="КУ" />. [[1978|1978-jılı]] olardıń dialekti izertlengen hám ol [[Tatar tili|tatar tiliniń]] bir dialekti ekenligi anıqlanǵan<ref name="КУ" />.
Antropologiyalıq jaqtan olar mishar hám qazan tatarlarınan parıq qılmaydı. Olardıń qáliplesiwinde tatarlar, buxaralılar, xiywalılar qatnasqan dep esaplanadı. Biraq tiykarǵı bólegin Latoshinka misharları, qazan tatarları hám Altavıl (Chembarda jasaǵan) misharları quraǵan<ref name="БУ" />. Olar ózleriniń kelip shıǵıwın [[Orenburg]] guberniyasınıń Bógelme hám Bozawlıq uyezdleri hám de Ufa guberniyasınıń Balabay uyezdiniń tatarlarına baylanıstıradı<ref name="КУ" />.
== Derekler ==
== Ádebiyatlar ==
* Ишмухамбетов Р. В. Феномен служилых групп Букеевской орды Каспийский регион [Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Каспийский регион: политика, экономика, культура. 2017. № 3 (52). 2017. С. 19-29. (0,5 п.л.).
* Ишмухамбетов Р. В. Татары-калпаки: особая этносоциальная группа Букеевской орды.[Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Ислам и тюркский мир Мат. М/н. научно — практич. Конференции. Елабуга С. 42-46. (0,4 п.л.).
* Небольсин П. И. Астраханские каракалпаки // Астраханские губернские ведомости. газ. 1852. 8 авг.;
* Ремнев А. В. Татары в казахской степи: соратники и соперники российской империи // Вестник Евразии. Научн. журнал. № 4. М., 2006.
* Арсланов Л. Ш. Викторин В. М. Александров-Гай «каракалпаклары» // Мирас журналы. 1998. № 4 (77).
* Белоусов С. С. Роль торгово-ремесленного населения в создании стационарных поселений на землях казахов Внутренней киргизской орды Астраханской губернии. XIX в. Oriental Studies.2019. № 4. С.
[[Kategoriya:Tatarlar]]
[[Kategoriya:Etnikalıq toparlar]]
tjycw9rsfdsrehftbrqfobletm92l2r
125093
125091
2025-07-07T10:47:34Z
Inosham
10264
125093
wikitext
text/x-wiki
'''Qaraqalpaq tatarları''' (''Astraxan qaraqalpaqları, Ural qaraqalpaqları, qalpaqlar''<ref name = "КУ">{{cite web|url =https://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1986-10/kemnr-alar-sterkhan-karakalpaklary|author = [[Леонид Арсланов|Л. Ш. Арсланов]]|title = КЕМНӘР АЛАР «ӘСТЕРХАН КАРАКАЛПАКЛАРЫ?»}}</ref>, ''Qazan qaraqalpaqları, Mishar qaraqalpaqları'') - tatarlardıń [[Volgograd wálayatı|Volgograd wálayatınıń]] Pallasovka hám Staropoltavka rayonları, sonday-aq, [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]nıń Baqeyerdı hám Jánibek rayonlarında kóp sanlı jasaytuǵın etnikalıq toparı.
== Tarqalǵan orınları ==
Qaraqalpaq tatarlarınıń kóplep jasaytuǵın aymaqları tómendegilerden ibarat: [[Volgograd wálayatı]]nıń Pallasovka rayonındaǵı Pallasovka stanciyası, "Kumıs" sanatoriyası, Góne Poltavka rayonındaǵı Gmelinka awılı, [[Astraxan wálayatı]]nıń Aqtuba rayonındaǵı Tómengi Baskunchak awılı, [[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sayqın awılı hám Jánibek rayonındaǵı Borsı awılı, Qazıtaw rayonındaǵı Qarasuw awılı.
Subetnostıń ayırım wákilleri usı aymaqlardıń basqa elatlarında, sonday-aq, [[Saratov wálayatı]]nda da jasaydı. Olardıń bir bólegi Astraxan tatarlarına da kiredi<ref name="КУ" />.
[[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sarbasta hám Segir-Qudıq awıllarında (házirgi Shonay awılı<ref>[http://bizgid.kz/postal/zapadno-kazahstanskaya_oblast/rayon_bokeyordinskiy/aulselo_shongay/ Почтовые индексы Аул(село) Шонгай, район Бокейординский]</ref>) olar qazaqlar menen aralas jasap, tatar-qazaq tilleriniń aralaspasında sóylesedi<ref name = "БУ2">{{cite web|url =https://diser.kbsu.ru/D.212.076.03/disert_ishmuhambetov22.pdf|author = R. V. Ishmuhambetov|title = Положение «принятых» служилых групп при ханах и в обществе Букеевской Орды. Астрахань. 2019.}}</ref>. «Qaraqalpaqlar» haqqında ayırım dereklerde «qazaq», «tatar», «qaraqalpaq» dep jazılǵan jaǵdaylar da bar<ref name="КУ" />.
== Xalqınıń sanı ==
[[1926|1926-jılı]] Qazaqstan SSRınıń Ural okruginde 845 erkek «qaraqalpaq» sıpatında xojalıq baslıǵı bolıp esapqa alınǵan, yaǵniy olardıń shańaraqları menen birge 3-4 mıń átirapında qaraqalpaq tatarları jasaǵan dep esaplanadı. Rossiya guberniyalarındaǵı Aleksandrov Gay ([[1895|1895-jılı]] iske túsken), Pallasovka hám Kaysatskaya (ekewi de [[1909|1909-jılı]] iske túsken) temir jol stanciyalarında da sonsha adam jasaǵan bolıwı múmkin. Bazıları dizimge alınbaǵan bolıwı da itimal, óytkeni ayırım dereklerde hátte bir shańaraqtıń ózinde de milleti qaraqalpaq, qazaq, tatar yamasa bashqurt dep jazılǵan jaǵdaylar bolǵan<ref name="ТАТ">[http://www.tataroved.ru/publicat/TatHist/Tom6_site.pdf История татар с древнейших времен. В 7- ми томах / Гл. ред.: Р. С. Хакимов; Науч. ред.: Р. Р. Салихов. Казань: Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ, 2002—2013.]</ref>.
G. N. Drozdov qaraqalpaqlardıń sanın Ural okruginde — 845 adam, Talovsk rayonında — 597 adam, Jánibek rayonında — 247 adam, yaǵnıy jámi 1 687 qaraqalpaq jasaǵan dep belgilegen<ref name="КУ" />.
Búgingi kúnde olardıń shama menen eki mıńı [[Qazaqstan|Qazaqstanda]], jáne eki mıńǵa shamalası [[Volgograd]] hám [[Saratov]] aymaqlarında jasaydı<ref name="СМБК" />.
== Tariyxı ==
Astraxan qaraqalpaqları dep atalatuǵın etnikalıq topar kórkem ádebiyatlarda XIX ásirdiń ekinshi yarımında belgili bolǵan. Qaraqalpaq tatarları [[1817|1817-jılı]] Tómengi Edil dalalarına kelip ornalasıp, olar rásmiy hújjetlerde [[1827|1827-jıldan]] baslap tilge alınadı. 1827-jılı Baskunchak kóli átirapında jasawshı 61 tatar ózlerin «kundaraw tatarlar» dep jazıwdı sorap arza bergen. [[1847|1847-jılda]] sol «qaraqalpaqlar» sanı 68 erkek hám 66 hayal retinde dizimge alınǵan. Olardıń bir bólegi keyin ala [[Astraxan]] átirapındaǵı Bestóbe awılına, jáne birewleri Kildirmesh awılına kóshirilgen. Kazakshı (Qazanlı) ruwınıń ayırım wákilleri Stavropol úlkesindegi Neftekumsk (Qamısburun) awılına kóshirilgen<ref name="КУ" />.
1799-1801-jılları Edil boyındaǵı qazaqlardıń Bukey ordası sultanı Bukeyxan, rus armiyasınan sırtqa qashqan Edil boyı tatarların (tiykarınan Bógelme, Balabay, Baǵırıslan aymaqlarınan) ordada alıp qalǵan hám olardıń izin joq etiw maqsetinde olarǵa «qaraqalpaq» atın bergen<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. Usı tárizde, qazaqlar arasında «qalpaq» yamasa «qaraqalpaq» atı menen belgili bolǵan tatarlar toparı júzege kelgen<ref name="СМБК">{{cite web|url =https://syuyumbike.ru/news/istoriya/kalpak-karakalpak-atly-tatarlar-kemnr-alar|author = В. Викторин|title = «Калпак», «каракалпак» атлы татарлар кемнәр алар? «Сөембикә», № 10, 2007.}}</ref>. 1810-jıllarda olar boysınbawshılıǵı ushın ayıplanıp, ordadan Rossiya imperiyası shegaralarına quwıp shıǵarılǵan, ornına 1840-jıllarda Altavıl (tiykarınan Latoshinka) mishurları jaylastırılǵan<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. 1841-1842-jılları olardıń kópshiligi Bukeyxannıń balası Jangir menen soqlıǵısıwdan soń Edildiń oń jaǵasına kóship ótip, Jańa Ásker, Bestóbe, Kildirmesh awılların qurǵan<ref name="ТАТ" />.
Qalǵanları qazan qaraqalpaqları menen qosılıp, [[Kaspiy teńizi|Kaspiy boyı]] qazaqları arasında jasay baslaǵan hám sońınan qazaq hám de noǵaylardıń «qalpaq» ruwına aylanǵan<ref name="ТАТ" />. Qaraǵash noǵayları arasında olar «shobalatshı-nayman ruwı» dep esaplanǵan<ref name="СМБК" />.
Ayırım jazıwshılar olardı [[Qaraqalpaqlar|qaraqalpaqlardıń]] bir toparı sıpatında kórsetiwge háreket etken, biraq oǵan heshqanday ilimiy dáliyl tabılmaǵan. Bul jaǵday olardıń tili jeterli dárejede úyrenilmegenligi menen túsindiriledi<ref name="КУ" />. [[1978|1978-jılı]] olardıń dialekti izertlengen hám ol [[Tatar tili|tatar tiliniń]] bir dialekti ekenligi anıqlanǵan<ref name="КУ" />.
Antropologiyalıq jaqtan olar mishar hám qazan tatarlarınan parıq qılmaydı. Olardıń qáliplesiwinde tatarlar, buxaralılar, xiywalılar qatnasqan dep esaplanadı. Biraq tiykarǵı bólegin Latoshinka misharları, qazan tatarları hám Altavıl (Chembarda jasaǵan) misharları quraǵan<ref name = "БУ">{{cite web|url =https://dspace.kpfu.ru/xmlui/bitstream/net/102940/-1/ITWPELLHR_42_46.pdf|author = Р. В. Ишмухамбетов|title = Татары-калпаки – особая этносоциальная группа Букеевской Орды казахов: история и современность Астрахань. 2019.}}</ref>. Olar ózleriniń kelip shıǵıwın [[Orenburg]] guberniyasınıń Bógelme hám Bozawlıq uyezdleri hám de Ufa guberniyasınıń Balabay uyezdiniń tatarlarına baylanıstıradı<ref name="КУ" />.
== Derekler ==
{{Derekler}}
== Ádebiyatlar ==
* Ишмухамбетов Р. В. Феномен служилых групп Букеевской орды Каспийский регион [Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Каспийский регион: политика, экономика, культура. 2017. № 3 (52). 2017. С. 19-29. (0,5 п.л.).
* Ишмухамбетов Р. В. Татары-калпаки: особая этносоциальная группа Букеевской орды.[Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Ислам и тюркский мир Мат. М/н. научно — практич. Конференции. Елабуга С. 42-46. (0,4 п.л.).
* Небольсин П. И. Астраханские каракалпаки // Астраханские губернские ведомости. газ. 1852. 8 авг.;
* Ремнев А. В. Татары в казахской степи: соратники и соперники российской империи // Вестник Евразии. Научн. журнал. № 4. М., 2006.
* Арсланов Л. Ш. Викторин В. М. Александров-Гай «каракалпаклары» // Мирас журналы. 1998. № 4 (77).
* Белоусов С. С. Роль торгово-ремесленного населения в создании стационарных поселений на землях казахов Внутренней киргизской орды Астраханской губернии. XIX в. Oriental Studies.2019. № 4. С.
[[Kategoriya:Tatarlar]]
[[Kategoriya:Etnikalıq toparlar]]
fi2fq2198lihkzn77atfhbz0mbdqxy4
125123
125093
2025-07-07T11:01:08Z
JigildikBot
14033
125123
wikitext
text/x-wiki
'''Qaraqalpaq tatarları''' (''Astraxan qaraqalpaqları, Ural qaraqalpaqları, qalpaqlar''<ref name = "КУ">{{cite web|url =https://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1986-10/kemnr-alar-sterkhan-karakalpaklary|author = [[Леонид Арсланов|Л. Ш. Арсланов]]|title = КЕМНӘР АЛАР «ӘСТЕРХАН КАРАКАЛПАКЛАРЫ?»}}</ref>, ''Qazan qaraqalpaqları, Mishar qaraqalpaqları'') — tatarlardıń [[Volgograd wálayatı|Volgograd wálayatınıń]] Pallasovka hám Staropoltavka rayonları, sonday-aq, [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]nıń Baqeyerdı hám Jánibek rayonlarında kóp sanlı jasaytuǵın etnikalıq toparı.
== Tarqalǵan orınları ==
Qaraqalpaq tatarlarınıń kóplep jasaytuǵın aymaqları tómendegilerden ibarat: [[Volgograd wálayatı]]nıń Pallasovka rayonındaǵı Pallasovka stanciyası, «Kumıs» sanatoriyası, Góne Poltavka rayonındaǵı Gmelinka awılı, [[Astraxan wálayatı]]nıń Aqtuba rayonındaǵı Tómengi Baskunchak awılı, [[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sayqın awılı hám Jánibek rayonındaǵı Borsı awılı, Qazıtaw rayonındaǵı Qarasuw awılı.
Subetnostıń ayırım wákilleri usı aymaqlardıń basqa elatlarında, sonday-aq, [[Saratov wálayatı]]nda da jasaydı. Olardıń bir bólegi Astraxan tatarlarına da kiredi<ref name="КУ" />.
[[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sarbasta hám Segir-Qudıq awıllarında (házirgi Shonay awılı<ref>[http://bizgid.kz/postal/zapadno-kazahstanskaya_oblast/rayon_bokeyordinskiy/aulselo_shongay/ Почтовые индексы Аул(село) Шонгай, район Бокейординский]</ref>) olar qazaqlar menen aralas jasap, tatar-qazaq tilleriniń aralaspasında sóylesedi<ref name="БУ2">{{cite web|url =https://diser.kbsu.ru/D.212.076.03/disert_ishmuhambetov22.pdf|author = R. V. Ishmuhambetov|title = Положение «принятых» служилых групп при ханах и в обществе Букеевской Орды. Астрахань. 2019.}}</ref>. «Qaraqalpaqlar» haqqında ayırım dereklerde «qazaq», «tatar», «qaraqalpaq» dep jazılǵan jaǵdaylar da bar<ref name="КУ" />.
== Xalqınıń sanı ==
[[1926|1926-jılı]] Qazaqstan SSRınıń Ural okruginde 845 erkek «qaraqalpaq» sıpatında xojalıq baslıǵı bolıp esapqa alınǵan, yaǵniy olardıń shańaraqları menen birge 3-4 mıń átirapında qaraqalpaq tatarları jasaǵan dep esaplanadı. Rossiya guberniyalarındaǵı Aleksandrov Gay ([[1895|1895-jılı]] iske túsken), Pallasovka hám Kaysatskaya (ekewi de [[1909|1909-jılı]] iske túsken) temir jol stanciyalarında da sonsha adam jasaǵan bolıwı múmkin. Bazıları dizimge alınbaǵan bolıwı da itimal, óytkeni ayırım dereklerde hátte bir shańaraqtıń ózinde de milleti qaraqalpaq, qazaq, tatar yamasa bashqurt dep jazılǵan jaǵdaylar bolǵan<ref name="ТАТ">[http://www.tataroved.ru/publicat/TatHist/Tom6_site.pdf История татар с древнейших времен. В 7- ми томах / Гл. ред.: Р. С. Хакимов; Науч. ред.: Р. Р. Салихов. Казань: Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ, 2002—2013.]</ref>.
G. N. Drozdov qaraqalpaqlardıń sanın Ural okruginde — 845 adam, Talovsk rayonında — 597 adam, Jánibek rayonında — 247 adam, yaǵnıy jámi 1 687 qaraqalpaq jasaǵan dep belgilegen<ref name="КУ" />.
Búgingi kúnde olardıń shama menen eki mıńı [[Qazaqstan|Qazaqstanda]], jáne eki mıńǵa shamalası [[Volgograd]] hám [[Saratov]] aymaqlarında jasaydı<ref name="СМБК" />.
== Tariyxı ==
Astraxan qaraqalpaqları dep atalatuǵın etnikalıq topar kórkem ádebiyatlarda XIX ásirdiń ekinshi yarımında belgili bolǵan. Qaraqalpaq tatarları [[1817|1817-jılı]] Tómengi Edil dalalarına kelip ornalasıp, olar rásmiy hújjetlerde [[1827|1827-jıldan]] baslap tilge alınadı. 1827-jılı Baskunchak kóli átirapında jasawshı 61 tatar ózlerin «kundaraw tatarlar» dep jazıwdı sorap arza bergen. [[1847|1847-jılda]] sol «qaraqalpaqlar» sanı 68 erkek hám 66 hayal retinde dizimge alınǵan. Olardıń bir bólegi keyin ala [[Astraxan]] átirapındaǵı Bestóbe awılına, jáne birewleri Kildirmesh awılına kóshirilgen. Kazakshı (Qazanlı) ruwınıń ayırım wákilleri Stavropol úlkesindegi Neftekumsk (Qamısburun) awılına kóshirilgen<ref name="КУ" />.
1799-1801-jılları Edil boyındaǵı qazaqlardıń Bukey ordası sultanı Bukeyxan, rus armiyasınan sırtqa qashqan Edil boyı tatarların (tiykarınan Bógelme, Balabay, Baǵırıslan aymaqlarınan) ordada alıp qalǵan hám olardıń izin joq etiw maqsetinde olarǵa «qaraqalpaq» atın bergen<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. Usı tárizde, qazaqlar arasında «qalpaq» yamasa «qaraqalpaq» atı menen belgili bolǵan tatarlar toparı júzege kelgen<ref name="СМБК">{{cite web|url =https://syuyumbike.ru/news/istoriya/kalpak-karakalpak-atly-tatarlar-kemnr-alar|author = В. Викторин|title = «Калпак», «каракалпак» атлы татарлар кемнәр алар? «Сөембикә», № 10, 2007.}}</ref>. 1810-jıllarda olar boysınbawshılıǵı ushın ayıplanıp, ordadan Rossiya imperiyası shegaralarına quwıp shıǵarılǵan, ornına 1840-jıllarda Altavıl (tiykarınan Latoshinka) mishurları jaylastırılǵan<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. 1841-1842-jılları olardıń kópshiligi Bukeyxannıń balası Jangir menen soqlıǵısıwdan soń Edildiń oń jaǵasına kóship ótip, Jańa Ásker, Bestóbe, Kildirmesh awılların qurǵan<ref name="ТАТ" />.
Qalǵanları qazan qaraqalpaqları menen qosılıp, [[Kaspiy teńizi|Kaspiy boyı]] qazaqları arasında jasay baslaǵan hám sońınan qazaq hám de noǵaylardıń «qalpaq» ruwına aylanǵan<ref name="ТАТ" />. Qaraǵash noǵayları arasında olar «shobalatshı-nayman ruwı» dep esaplanǵan<ref name="СМБК" />.
Ayırım jazıwshılar olardı [[Qaraqalpaqlar|qaraqalpaqlardıń]] bir toparı sıpatında kórsetiwge háreket etken, biraq oǵan heshqanday ilimiy dáliyl tabılmaǵan. Bul jaǵday olardıń tili jeterli dárejede úyrenilmegenligi menen túsindiriledi<ref name="КУ" />. [[1978|1978-jılı]] olardıń dialekti izertlengen hám ol [[Tatar tili|tatar tiliniń]] bir dialekti ekenligi anıqlanǵan<ref name="КУ" />.
Antropologiyalıq jaqtan olar mishar hám qazan tatarlarınan parıq qılmaydı. Olardıń qáliplesiwinde tatarlar, buxaralılar, xiywalılar qatnasqan dep esaplanadı. Biraq tiykarǵı bólegin Latoshinka misharları, qazan tatarları hám Altavıl (Chembarda jasaǵan) misharları quraǵan<ref name="БУ">{{cite web|url =https://dspace.kpfu.ru/xmlui/bitstream/net/102940/-1/ITWPELLHR_42_46.pdf|author = Р. В. Ишмухамбетов|title = Татары-калпаки – особая этносоциальная группа Букеевской Орды казахов: история и современность Астрахань. 2019.}}</ref>. Olar ózleriniń kelip shıǵıwın [[Orenburg]] guberniyasınıń Bógelme hám Bozawlıq uyezdleri hám de Ufa guberniyasınıń Balabay uyezdiniń tatarlarına baylanıstıradı<ref name="КУ" />.
== Derekler ==
{{Derekler}}
== Ádebiyatlar ==
* Ишмухамбетов Р. В. Феномен служилых групп Букеевской орды Каспийский регион [Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Каспийский регион: политика, экономика, культура. 2017. № 3 (52). 2017. С. 19-29. (0,5 п.л.).
* Ишмухамбетов Р. В. Татары-калпаки: особая этносоциальная группа Букеевской орды.[Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Ислам и тюркский мир Мат. М/н. научно — практич. Конференции. Елабуга С. 42-46. (0,4 п.л.).
* Небольсин П. И. Астраханские каракалпаки // Астраханские губернские ведомости. газ. 1852. 8 авг.;
* Ремнев А. В. Татары в казахской степи: соратники и соперники российской империи // Вестник Евразии. Научн. журнал. № 4. М., 2006.
* Арсланов Л. Ш. Викторин В. М. Александров-Гай «каракалпаклары» // Мирас журналы. 1998. № 4 (77).
* Белоусов С. С. Роль торгово-ремесленного населения в создании стационарных поселений на землях казахов Внутренней киргизской орды Астраханской губернии. XIX в. Oriental Studies.2019. № 4. С.
[[Kategoriya:Tatarlar]]
[[Kategoriya:Etnikalıq toparlar]]
m1utj8aw7bvjxtmgj3rzhj48mwp78tt
125124
125123
2025-07-07T11:12:18Z
Inosham
10264
125124
wikitext
text/x-wiki
{{Etnikalıq topar maǵqutısı
|atı = Qaraqalpaq tatarları
|negizgi atı = ''tatarlar, qazan tatarları''
|súwret =
|súwret túsindirmesi =
|sanı = Shama menen 4 000<ref name="СМБК" />
|aymaq = {{RUS}}: (shama menen 2 000<ref name="СМБК" />)
|aymaq1 =
|sanı1 = ::Pallasovka rayonı — 464 (2020<ref>{{Cite web |url=https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |title=Итоги переписи 2020. |access-date=2023-06-22 |archive-date=2023-06-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230622023944/https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |deadlink=no }}</ref>)
:: Staropoltav rayonı — 1059 (2010<ref>{{Cite web |url=http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |title=Национальный состав городских округов и муниципальных районов |accessdate=2014-12-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141223132119/http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |archivedate=2014-12-23 |deadlink=yes }}</ref>)
|túsindirmeler1 =
|aymaq2 =
|sanı2 = Aqtuba rayonı — 830 (2010<ref>{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ВПН том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком по муниципальным образованиям Астраханской области|accessdate=2014-09-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}</ref>)
|túsindirmeler2 =
|aymaq3 =
|sanı3 = {{KAZ}}: (shama menen 2 000<ref name="СМБК" />)
: [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]
:: Bókeyorda rayonı — 46 (2019<ref name="оценка2019">{{Cite web |url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |title=Численность населения Западно-Казахстанской области по отдельным этносам на начало 2019 года |access-date=2019-08-14 |archive-date=2020-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |deadlink=no |accessdate=2023-12-07 |archivedate=2020-06-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 }}</ref>)
:: Jánibek rayonı — 19 (2019<ref name="оценка2019" />)
|túsindirmeler3 =
|tilleri = [[tatar tili]]niń qazan dialekti, tatar-qaraqalpaq dialekti, [[qazaq tili]]
|dini = [[Islam]]
|etnikalıq toparları = [[tatarlar]]
|derekler =
}}
'''Qaraqalpaq tatarları''' (''Astraxan qaraqalpaqları, Ural qaraqalpaqları, qalpaqlar''<ref name = "КУ">{{cite web|url =https://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1986-10/kemnr-alar-sterkhan-karakalpaklary|author = [[Леонид Арсланов|Л. Ш. Арсланов]]|title = КЕМНӘР АЛАР «ӘСТЕРХАН КАРАКАЛПАКЛАРЫ?»}}</ref>, ''Qazan qaraqalpaqları, Mishar qaraqalpaqları'') — tatarlardıń [[Volgograd wálayatı|Volgograd wálayatınıń]] Pallasovka hám Staropoltavka rayonları, sonday-aq, [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]nıń Baqeyerdı hám Jánibek rayonlarında kóp sanlı jasaytuǵın etnikalıq toparı.
== Tarqalǵan orınları ==
Qaraqalpaq tatarlarınıń kóplep jasaytuǵın aymaqları tómendegilerden ibarat: [[Volgograd wálayatı]]nıń Pallasovka rayonındaǵı Pallasovka stanciyası, "Kumıs" sanatoriyası, Góne Poltavka rayonındaǵı Gmelinka awılı, [[Astraxan wálayatı]]nıń Aqtuba rayonındaǵı Tómengi Baskunchak awılı, [[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sayqın awılı hám Jánibek rayonındaǵı Borsı awılı, Qazıtaw rayonındaǵı Qarasuw awılı.
Subetnostıń ayırım wákilleri usı aymaqlardıń basqa elatlarında, sonday-aq, [[Saratov wálayatı]]nda da jasaydı. Olardıń bir bólegi Astraxan tatarlarına da kiredi<ref name="КУ" />.
[[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sarbasta hám Segir-Qudıq awıllarında (házirgi Shonay awılı<ref>[http://bizgid.kz/postal/zapadno-kazahstanskaya_oblast/rayon_bokeyordinskiy/aulselo_shongay/ Почтовые индексы Аул(село) Шонгай, район Бокейординский]</ref>) olar qazaqlar menen aralas jasap, tatar-qazaq tilleriniń aralaspasında sóylesedi<ref name = "БУ2">{{cite web|url =https://diser.kbsu.ru/D.212.076.03/disert_ishmuhambetov22.pdf|author = R. V. Ishmuhambetov|title = Положение «принятых» служилых групп при ханах и в обществе Букеевской Орды. Астрахань. 2019.}}</ref>. «Qaraqalpaqlar» haqqında ayırım dereklerde «qazaq», «tatar», «qaraqalpaq» dep jazılǵan jaǵdaylar da bar<ref name="КУ" />.
== Xalqınıń sanı ==
[[1926|1926-jılı]] Qazaqstan SSRınıń Ural okruginde 845 erkek «qaraqalpaq» sıpatında xojalıq baslıǵı bolıp esapqa alınǵan, yaǵniy olardıń shańaraqları menen birge 3-4 mıń átirapında qaraqalpaq tatarları jasaǵan dep esaplanadı. Rossiya guberniyalarındaǵı Aleksandrov Gay ([[1895|1895-jılı]] iske túsken), Pallasovka hám Kaysatskaya (ekewi de [[1909|1909-jılı]] iske túsken) temir jol stanciyalarında da sonsha adam jasaǵan bolıwı múmkin. Bazıları dizimge alınbaǵan bolıwı da itimal, óytkeni ayırım dereklerde hátte bir shańaraqtıń ózinde de milleti qaraqalpaq, qazaq, tatar yamasa bashqurt dep jazılǵan jaǵdaylar bolǵan<ref name="ТАТ">[http://www.tataroved.ru/publicat/TatHist/Tom6_site.pdf История татар с древнейших времен. В 7- ми томах / Гл. ред.: Р. С. Хакимов; Науч. ред.: Р. Р. Салихов. Казань: Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ, 2002—2013.]</ref>.
G. N. Drozdov qaraqalpaqlardıń sanın Ural okruginde — 845 adam, Talovsk rayonında — 597 adam, Jánibek rayonında — 247 adam, yaǵnıy jámi 1 687 qaraqalpaq jasaǵan dep belgilegen<ref name="КУ" />.
Búgingi kúnde olardıń shama menen eki mıńı [[Qazaqstan|Qazaqstanda]], jáne eki mıńǵa shamalası [[Volgograd]] hám [[Saratov]] aymaqlarında jasaydı<ref name="СМБК" />.
== Tariyxı ==
Astraxan qaraqalpaqları dep atalatuǵın etnikalıq topar kórkem ádebiyatlarda XIX ásirdiń ekinshi yarımında belgili bolǵan. Qaraqalpaq tatarları [[1817|1817-jılı]] Tómengi Edil dalalarına kelip ornalasıp, olar rásmiy hújjetlerde [[1827|1827-jıldan]] baslap tilge alınadı. 1827-jılı Baskunchak kóli átirapında jasawshı 61 tatar ózlerin «kundaraw tatarlar» dep jazıwdı sorap arza bergen. [[1847|1847-jılda]] sol «qaraqalpaqlar» sanı 68 erkek hám 66 hayal retinde dizimge alınǵan. Olardıń bir bólegi keyin ala [[Astraxan]] átirapındaǵı Bestóbe awılına, jáne birewleri Kildirmesh awılına kóshirilgen. Kazakshı (Qazanlı) ruwınıń ayırım wákilleri Stavropol úlkesindegi Neftekumsk (Qamısburun) awılına kóshirilgen<ref name="КУ" />.
1799-1801-jılları Edil boyındaǵı qazaqlardıń Bukey ordası sultanı Bukeyxan, rus armiyasınan sırtqa qashqan Edil boyı tatarların (tiykarınan Bógelme, Balabay, Baǵırıslan aymaqlarınan) ordada alıp qalǵan hám olardıń izin joq etiw maqsetinde olarǵa «qaraqalpaq» atın bergen<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. Usı tárizde, qazaqlar arasında «qalpaq» yamasa «qaraqalpaq» atı menen belgili bolǵan tatarlar toparı júzege kelgen<ref name="СМБК">{{cite web|url =https://syuyumbike.ru/news/istoriya/kalpak-karakalpak-atly-tatarlar-kemnr-alar|author = В. Викторин|title = «Калпак», «каракалпак» атлы татарлар кемнәр алар? «Сөембикә», № 10, 2007.}}</ref>. 1810-jıllarda olar boysınbawshılıǵı ushın ayıplanıp, ordadan Rossiya imperiyası shegaralarına quwıp shıǵarılǵan, ornına 1840-jıllarda Altavıl (tiykarınan Latoshinka) mishurları jaylastırılǵan<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. 1841-1842-jılları olardıń kópshiligi Bukeyxannıń balası Jangir menen soqlıǵısıwdan soń Edildiń oń jaǵasına kóship ótip, Jańa Ásker, Bestóbe, Kildirmesh awılların qurǵan<ref name="ТАТ" />.
Qalǵanları qazan qaraqalpaqları menen qosılıp, [[Kaspiy teńizi|Kaspiy boyı]] qazaqları arasında jasay baslaǵan hám sońınan qazaq hám de noǵaylardıń «qalpaq» ruwına aylanǵan<ref name="ТАТ" />. Qaraǵash noǵayları arasında olar «shobalatshı-nayman ruwı» dep esaplanǵan<ref name="СМБК" />.
Ayırım jazıwshılar olardı [[Qaraqalpaqlar|qaraqalpaqlardıń]] bir toparı sıpatında kórsetiwge háreket etken, biraq oǵan heshqanday ilimiy dáliyl tabılmaǵan. Bul jaǵday olardıń tili jeterli dárejede úyrenilmegenligi menen túsindiriledi<ref name="КУ" />. [[1978|1978-jılı]] olardıń dialekti izertlengen hám ol [[Tatar tili|tatar tiliniń]] bir dialekti ekenligi anıqlanǵan<ref name="КУ" />.
Antropologiyalıq jaqtan olar mishar hám qazan tatarlarınan parıq qılmaydı. Olardıń qáliplesiwinde tatarlar, buxaralılar, xiywalılar qatnasqan dep esaplanadı. Biraq tiykarǵı bólegin Latoshinka misharları, qazan tatarları hám Altavıl (Chembarda jasaǵan) misharları quraǵan<ref name = "БУ">{{cite web|url =https://dspace.kpfu.ru/xmlui/bitstream/net/102940/-1/ITWPELLHR_42_46.pdf|author = Р. В. Ишмухамбетов|title = Татары-калпаки – особая этносоциальная группа Букеевской Орды казахов: история и современность Астрахань. 2019.}}</ref>. Olar ózleriniń kelip shıǵıwın [[Orenburg]] guberniyasınıń Bógelme hám Bozawlıq uyezdleri hám de Ufa guberniyasınıń Balabay uyezdiniń tatarlarına baylanıstıradı<ref name="КУ" />.
== Derekler ==
{{Derekler}}
== Ádebiyatlar ==
* Ишмухамбетов Р. В. Феномен служилых групп Букеевской орды Каспийский регион [Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Каспийский регион: политика, экономика, культура. 2017. № 3 (52). 2017. С. 19-29. (0,5 п.л.).
* Ишмухамбетов Р. В. Татары-калпаки: особая этносоциальная группа Букеевской орды.[Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Ислам и тюркский мир Мат. М/н. научно — практич. Конференции. Елабуга С. 42-46. (0,4 п.л.).
* Небольсин П. И. Астраханские каракалпаки // Астраханские губернские ведомости. газ. 1852. 8 авг.;
* Ремнев А. В. Татары в казахской степи: соратники и соперники российской империи // Вестник Евразии. Научн. журнал. № 4. М., 2006.
* Арсланов Л. Ш. Викторин В. М. Александров-Гай «каракалпаклары» // Мирас журналы. 1998. № 4 (77).
* Белоусов С. С. Роль торгово-ремесленного населения в создании стационарных поселений на землях казахов Внутренней киргизской орды Астраханской губернии. XIX в. Oriental Studies.2019. № 4. С.
[[Kategoriya:Tatarlar]]
[[Kategoriya:Etnikalıq toparlar]]
f1hmyqinb3xlv8jhy041ywrq9ymqd4l
125125
125124
2025-07-07T11:13:01Z
Inosham
10264
125125
wikitext
text/x-wiki
{{Etnikalıq topar maǵqutısı
|atı = Qaraqalpaq tatarları
|negizgi atı = tatarlar, qazan tatarları
|súwret =
|súwret túsindirmesi =
|sanı = Shama menen 4 000<ref name="СМБК" />
|aymaq = {{RUS}}: (shama menen 2 000<ref name="СМБК" />)
|aymaq1 =
|sanı1 = ::Pallasovka rayonı — 464 (2020<ref>{{Cite web |url=https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |title=Итоги переписи 2020. |access-date=2023-06-22 |archive-date=2023-06-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230622023944/https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |deadlink=no }}</ref>)
:: Staropoltav rayonı — 1059 (2010<ref>{{Cite web |url=http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |title=Национальный состав городских округов и муниципальных районов |accessdate=2014-12-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141223132119/http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |archivedate=2014-12-23 |deadlink=yes }}</ref>)
|túsindirmeler1 =
|aymaq2 =
|sanı2 = Aqtuba rayonı — 830 (2010<ref>{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ВПН том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком по муниципальным образованиям Астраханской области|accessdate=2014-09-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}</ref>)
|túsindirmeler2 =
|aymaq3 =
|sanı3 = {{KAZ}}: (shama menen 2 000<ref name="СМБК" />)
: [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]
:: Bókeyorda rayonı — 46 (2019<ref name="оценка2019">{{Cite web |url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |title=Численность населения Западно-Казахстанской области по отдельным этносам на начало 2019 года |access-date=2019-08-14 |archive-date=2020-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |deadlink=no |accessdate=2023-12-07 |archivedate=2020-06-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 }}</ref>)
:: Jánibek rayonı — 19 (2019<ref name="оценка2019" />)
|túsindirmeler3 =
|tilleri = [[tatar tili]]niń qazan dialekti, tatar-qaraqalpaq dialekti, [[qazaq tili]]
|dini = [[Islam]]
|etnikalıq toparları = [[tatarlar]]
|derekler =
}}
'''Qaraqalpaq tatarları''' (''Astraxan qaraqalpaqları, Ural qaraqalpaqları, qalpaqlar''<ref name = "КУ">{{cite web|url =https://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1986-10/kemnr-alar-sterkhan-karakalpaklary|author = [[Леонид Арсланов|Л. Ш. Арсланов]]|title = КЕМНӘР АЛАР «ӘСТЕРХАН КАРАКАЛПАКЛАРЫ?»}}</ref>, ''Qazan qaraqalpaqları, Mishar qaraqalpaqları'') — tatarlardıń [[Volgograd wálayatı|Volgograd wálayatınıń]] Pallasovka hám Staropoltavka rayonları, sonday-aq, [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]nıń Baqeyerdı hám Jánibek rayonlarında kóp sanlı jasaytuǵın etnikalıq toparı.
== Tarqalǵan orınları ==
Qaraqalpaq tatarlarınıń kóplep jasaytuǵın aymaqları tómendegilerden ibarat: [[Volgograd wálayatı]]nıń Pallasovka rayonındaǵı Pallasovka stanciyası, "Kumıs" sanatoriyası, Góne Poltavka rayonındaǵı Gmelinka awılı, [[Astraxan wálayatı]]nıń Aqtuba rayonındaǵı Tómengi Baskunchak awılı, [[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sayqın awılı hám Jánibek rayonındaǵı Borsı awılı, Qazıtaw rayonındaǵı Qarasuw awılı.
Subetnostıń ayırım wákilleri usı aymaqlardıń basqa elatlarında, sonday-aq, [[Saratov wálayatı]]nda da jasaydı. Olardıń bir bólegi Astraxan tatarlarına da kiredi<ref name="КУ" />.
[[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sarbasta hám Segir-Qudıq awıllarında (házirgi Shonay awılı<ref>[http://bizgid.kz/postal/zapadno-kazahstanskaya_oblast/rayon_bokeyordinskiy/aulselo_shongay/ Почтовые индексы Аул(село) Шонгай, район Бокейординский]</ref>) olar qazaqlar menen aralas jasap, tatar-qazaq tilleriniń aralaspasında sóylesedi<ref name = "БУ2">{{cite web|url =https://diser.kbsu.ru/D.212.076.03/disert_ishmuhambetov22.pdf|author = R. V. Ishmuhambetov|title = Положение «принятых» служилых групп при ханах и в обществе Букеевской Орды. Астрахань. 2019.}}</ref>. «Qaraqalpaqlar» haqqında ayırım dereklerde «qazaq», «tatar», «qaraqalpaq» dep jazılǵan jaǵdaylar da bar<ref name="КУ" />.
== Xalqınıń sanı ==
[[1926|1926-jılı]] Qazaqstan SSRınıń Ural okruginde 845 erkek «qaraqalpaq» sıpatında xojalıq baslıǵı bolıp esapqa alınǵan, yaǵniy olardıń shańaraqları menen birge 3-4 mıń átirapında qaraqalpaq tatarları jasaǵan dep esaplanadı. Rossiya guberniyalarındaǵı Aleksandrov Gay ([[1895|1895-jılı]] iske túsken), Pallasovka hám Kaysatskaya (ekewi de [[1909|1909-jılı]] iske túsken) temir jol stanciyalarında da sonsha adam jasaǵan bolıwı múmkin. Bazıları dizimge alınbaǵan bolıwı da itimal, óytkeni ayırım dereklerde hátte bir shańaraqtıń ózinde de milleti qaraqalpaq, qazaq, tatar yamasa bashqurt dep jazılǵan jaǵdaylar bolǵan<ref name="ТАТ">[http://www.tataroved.ru/publicat/TatHist/Tom6_site.pdf История татар с древнейших времен. В 7- ми томах / Гл. ред.: Р. С. Хакимов; Науч. ред.: Р. Р. Салихов. Казань: Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ, 2002—2013.]</ref>.
G. N. Drozdov qaraqalpaqlardıń sanın Ural okruginde — 845 adam, Talovsk rayonında — 597 adam, Jánibek rayonında — 247 adam, yaǵnıy jámi 1 687 qaraqalpaq jasaǵan dep belgilegen<ref name="КУ" />.
Búgingi kúnde olardıń shama menen eki mıńı [[Qazaqstan|Qazaqstanda]], jáne eki mıńǵa shamalası [[Volgograd]] hám [[Saratov]] aymaqlarında jasaydı<ref name="СМБК" />.
== Tariyxı ==
Astraxan qaraqalpaqları dep atalatuǵın etnikalıq topar kórkem ádebiyatlarda XIX ásirdiń ekinshi yarımında belgili bolǵan. Qaraqalpaq tatarları [[1817|1817-jılı]] Tómengi Edil dalalarına kelip ornalasıp, olar rásmiy hújjetlerde [[1827|1827-jıldan]] baslap tilge alınadı. 1827-jılı Baskunchak kóli átirapında jasawshı 61 tatar ózlerin «kundaraw tatarlar» dep jazıwdı sorap arza bergen. [[1847|1847-jılda]] sol «qaraqalpaqlar» sanı 68 erkek hám 66 hayal retinde dizimge alınǵan. Olardıń bir bólegi keyin ala [[Astraxan]] átirapındaǵı Bestóbe awılına, jáne birewleri Kildirmesh awılına kóshirilgen. Kazakshı (Qazanlı) ruwınıń ayırım wákilleri Stavropol úlkesindegi Neftekumsk (Qamısburun) awılına kóshirilgen<ref name="КУ" />.
1799-1801-jılları Edil boyındaǵı qazaqlardıń Bukey ordası sultanı Bukeyxan, rus armiyasınan sırtqa qashqan Edil boyı tatarların (tiykarınan Bógelme, Balabay, Baǵırıslan aymaqlarınan) ordada alıp qalǵan hám olardıń izin joq etiw maqsetinde olarǵa «qaraqalpaq» atın bergen<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. Usı tárizde, qazaqlar arasında «qalpaq» yamasa «qaraqalpaq» atı menen belgili bolǵan tatarlar toparı júzege kelgen<ref name="СМБК">{{cite web|url =https://syuyumbike.ru/news/istoriya/kalpak-karakalpak-atly-tatarlar-kemnr-alar|author = В. Викторин|title = «Калпак», «каракалпак» атлы татарлар кемнәр алар? «Сөембикә», № 10, 2007.}}</ref>. 1810-jıllarda olar boysınbawshılıǵı ushın ayıplanıp, ordadan Rossiya imperiyası shegaralarına quwıp shıǵarılǵan, ornına 1840-jıllarda Altavıl (tiykarınan Latoshinka) mishurları jaylastırılǵan<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. 1841-1842-jılları olardıń kópshiligi Bukeyxannıń balası Jangir menen soqlıǵısıwdan soń Edildiń oń jaǵasına kóship ótip, Jańa Ásker, Bestóbe, Kildirmesh awılların qurǵan<ref name="ТАТ" />.
Qalǵanları qazan qaraqalpaqları menen qosılıp, [[Kaspiy teńizi|Kaspiy boyı]] qazaqları arasında jasay baslaǵan hám sońınan qazaq hám de noǵaylardıń «qalpaq» ruwına aylanǵan<ref name="ТАТ" />. Qaraǵash noǵayları arasında olar «shobalatshı-nayman ruwı» dep esaplanǵan<ref name="СМБК" />.
Ayırım jazıwshılar olardı [[Qaraqalpaqlar|qaraqalpaqlardıń]] bir toparı sıpatında kórsetiwge háreket etken, biraq oǵan heshqanday ilimiy dáliyl tabılmaǵan. Bul jaǵday olardıń tili jeterli dárejede úyrenilmegenligi menen túsindiriledi<ref name="КУ" />. [[1978|1978-jılı]] olardıń dialekti izertlengen hám ol [[Tatar tili|tatar tiliniń]] bir dialekti ekenligi anıqlanǵan<ref name="КУ" />.
Antropologiyalıq jaqtan olar mishar hám qazan tatarlarınan parıq qılmaydı. Olardıń qáliplesiwinde tatarlar, buxaralılar, xiywalılar qatnasqan dep esaplanadı. Biraq tiykarǵı bólegin Latoshinka misharları, qazan tatarları hám Altavıl (Chembarda jasaǵan) misharları quraǵan<ref name = "БУ">{{cite web|url =https://dspace.kpfu.ru/xmlui/bitstream/net/102940/-1/ITWPELLHR_42_46.pdf|author = Р. В. Ишмухамбетов|title = Татары-калпаки – особая этносоциальная группа Букеевской Орды казахов: история и современность Астрахань. 2019.}}</ref>. Olar ózleriniń kelip shıǵıwın [[Orenburg]] guberniyasınıń Bógelme hám Bozawlıq uyezdleri hám de Ufa guberniyasınıń Balabay uyezdiniń tatarlarına baylanıstıradı<ref name="КУ" />.
== Derekler ==
{{Derekler}}
== Ádebiyatlar ==
* Ишмухамбетов Р. В. Феномен служилых групп Букеевской орды Каспийский регион [Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Каспийский регион: политика, экономика, культура. 2017. № 3 (52). 2017. С. 19-29. (0,5 п.л.).
* Ишмухамбетов Р. В. Татары-калпаки: особая этносоциальная группа Букеевской орды.[Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Ислам и тюркский мир Мат. М/н. научно — практич. Конференции. Елабуга С. 42-46. (0,4 п.л.).
* Небольсин П. И. Астраханские каракалпаки // Астраханские губернские ведомости. газ. 1852. 8 авг.;
* Ремнев А. В. Татары в казахской степи: соратники и соперники российской империи // Вестник Евразии. Научн. журнал. № 4. М., 2006.
* Арсланов Л. Ш. Викторин В. М. Александров-Гай «каракалпаклары» // Мирас журналы. 1998. № 4 (77).
* Белоусов С. С. Роль торгово-ремесленного населения в создании стационарных поселений на землях казахов Внутренней киргизской орды Астраханской губернии. XIX в. Oriental Studies.2019. № 4. С.
[[Kategoriya:Tatarlar]]
[[Kategoriya:Etnikalıq toparlar]]
jbu1gzc4gl176tgx8rgkyna2rqgl8bo
125126
125125
2025-07-07T11:13:41Z
Inosham
10264
/* Tarqalǵan orınları */
125126
wikitext
text/x-wiki
{{Etnikalıq topar maǵqutısı
|atı = Qaraqalpaq tatarları
|negizgi atı = tatarlar, qazan tatarları
|súwret =
|súwret túsindirmesi =
|sanı = Shama menen 4 000<ref name="СМБК" />
|aymaq = {{RUS}}: (shama menen 2 000<ref name="СМБК" />)
|aymaq1 =
|sanı1 = ::Pallasovka rayonı — 464 (2020<ref>{{Cite web |url=https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |title=Итоги переписи 2020. |access-date=2023-06-22 |archive-date=2023-06-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230622023944/https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |deadlink=no }}</ref>)
:: Staropoltav rayonı — 1059 (2010<ref>{{Cite web |url=http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |title=Национальный состав городских округов и муниципальных районов |accessdate=2014-12-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141223132119/http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |archivedate=2014-12-23 |deadlink=yes }}</ref>)
|túsindirmeler1 =
|aymaq2 =
|sanı2 = Aqtuba rayonı — 830 (2010<ref>{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ВПН том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком по муниципальным образованиям Астраханской области|accessdate=2014-09-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}</ref>)
|túsindirmeler2 =
|aymaq3 =
|sanı3 = {{KAZ}}: (shama menen 2 000<ref name="СМБК" />)
: [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]
:: Bókeyorda rayonı — 46 (2019<ref name="оценка2019">{{Cite web |url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |title=Численность населения Западно-Казахстанской области по отдельным этносам на начало 2019 года |access-date=2019-08-14 |archive-date=2020-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |deadlink=no |accessdate=2023-12-07 |archivedate=2020-06-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 }}</ref>)
:: Jánibek rayonı — 19 (2019<ref name="оценка2019" />)
|túsindirmeler3 =
|tilleri = [[tatar tili]]niń qazan dialekti, tatar-qaraqalpaq dialekti, [[qazaq tili]]
|dini = [[Islam]]
|etnikalıq toparları = [[tatarlar]]
|derekler =
}}
'''Qaraqalpaq tatarları''' (''Astraxan qaraqalpaqları, Ural qaraqalpaqları, qalpaqlar''<ref name = "КУ">{{cite web|url =https://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1986-10/kemnr-alar-sterkhan-karakalpaklary|author = [[Леонид Арсланов|Л. Ш. Арсланов]]|title = КЕМНӘР АЛАР «ӘСТЕРХАН КАРАКАЛПАКЛАРЫ?»}}</ref>, ''Qazan qaraqalpaqları, Mishar qaraqalpaqları'') — tatarlardıń [[Volgograd wálayatı|Volgograd wálayatınıń]] Pallasovka hám Staropoltavka rayonları, sonday-aq, [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]nıń Baqeyerdı hám Jánibek rayonlarında kóp sanlı jasaytuǵın etnikalıq toparı.
== Tarqalǵan orınları ==
Qaraqalpaq tatarlarınıń kóplep jasaytuǵın aymaqları tómendegilerden ibarat: [[Volgograd wálayatı]]nıń Pallasovka rayonındaǵı Pallasovka stanciyası, «Kumıs» sanatoriyası, Góne Poltavka rayonındaǵı Gmelinka awılı, [[Astraxan wálayatı]]nıń Aqtuba rayonındaǵı Tómengi Baskunchak awılı, [[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sayqın awılı hám Jánibek rayonındaǵı Borsı awılı, Qazıtaw rayonındaǵı Qarasuw awılı.
Subetnostıń ayırım wákilleri usı aymaqlardıń basqa elatlarında, sonday-aq, [[Saratov wálayatı]]nda da jasaydı. Olardıń bir bólegi Astraxan tatarlarına da kiredi<ref name="КУ" />.
[[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sarbasta hám Segir-Qudıq awıllarında (házirgi Shonay awılı<ref>[http://bizgid.kz/postal/zapadno-kazahstanskaya_oblast/rayon_bokeyordinskiy/aulselo_shongay/ Почтовые индексы Аул(село) Шонгай, район Бокейординский]</ref>) olar qazaqlar menen aralas jasap, tatar-qazaq tilleriniń aralaspasında sóylesedi<ref name = "БУ2">{{cite web|url =https://diser.kbsu.ru/D.212.076.03/disert_ishmuhambetov22.pdf|author = R. V. Ishmuhambetov|title = Положение «принятых» служилых групп при ханах и в обществе Букеевской Орды. Астрахань. 2019.}}</ref>. «Qaraqalpaqlar» haqqında ayırım dereklerde «qazaq», «tatar», «qaraqalpaq» dep jazılǵan jaǵdaylar da bar<ref name="КУ" />.
== Xalqınıń sanı ==
[[1926|1926-jılı]] Qazaqstan SSRınıń Ural okruginde 845 erkek «qaraqalpaq» sıpatında xojalıq baslıǵı bolıp esapqa alınǵan, yaǵniy olardıń shańaraqları menen birge 3-4 mıń átirapında qaraqalpaq tatarları jasaǵan dep esaplanadı. Rossiya guberniyalarındaǵı Aleksandrov Gay ([[1895|1895-jılı]] iske túsken), Pallasovka hám Kaysatskaya (ekewi de [[1909|1909-jılı]] iske túsken) temir jol stanciyalarında da sonsha adam jasaǵan bolıwı múmkin. Bazıları dizimge alınbaǵan bolıwı da itimal, óytkeni ayırım dereklerde hátte bir shańaraqtıń ózinde de milleti qaraqalpaq, qazaq, tatar yamasa bashqurt dep jazılǵan jaǵdaylar bolǵan<ref name="ТАТ">[http://www.tataroved.ru/publicat/TatHist/Tom6_site.pdf История татар с древнейших времен. В 7- ми томах / Гл. ред.: Р. С. Хакимов; Науч. ред.: Р. Р. Салихов. Казань: Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ, 2002—2013.]</ref>.
G. N. Drozdov qaraqalpaqlardıń sanın Ural okruginde — 845 adam, Talovsk rayonında — 597 adam, Jánibek rayonında — 247 adam, yaǵnıy jámi 1 687 qaraqalpaq jasaǵan dep belgilegen<ref name="КУ" />.
Búgingi kúnde olardıń shama menen eki mıńı [[Qazaqstan|Qazaqstanda]], jáne eki mıńǵa shamalası [[Volgograd]] hám [[Saratov]] aymaqlarında jasaydı<ref name="СМБК" />.
== Tariyxı ==
Astraxan qaraqalpaqları dep atalatuǵın etnikalıq topar kórkem ádebiyatlarda XIX ásirdiń ekinshi yarımında belgili bolǵan. Qaraqalpaq tatarları [[1817|1817-jılı]] Tómengi Edil dalalarına kelip ornalasıp, olar rásmiy hújjetlerde [[1827|1827-jıldan]] baslap tilge alınadı. 1827-jılı Baskunchak kóli átirapında jasawshı 61 tatar ózlerin «kundaraw tatarlar» dep jazıwdı sorap arza bergen. [[1847|1847-jılda]] sol «qaraqalpaqlar» sanı 68 erkek hám 66 hayal retinde dizimge alınǵan. Olardıń bir bólegi keyin ala [[Astraxan]] átirapındaǵı Bestóbe awılına, jáne birewleri Kildirmesh awılına kóshirilgen. Kazakshı (Qazanlı) ruwınıń ayırım wákilleri Stavropol úlkesindegi Neftekumsk (Qamısburun) awılına kóshirilgen<ref name="КУ" />.
1799-1801-jılları Edil boyındaǵı qazaqlardıń Bukey ordası sultanı Bukeyxan, rus armiyasınan sırtqa qashqan Edil boyı tatarların (tiykarınan Bógelme, Balabay, Baǵırıslan aymaqlarınan) ordada alıp qalǵan hám olardıń izin joq etiw maqsetinde olarǵa «qaraqalpaq» atın bergen<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. Usı tárizde, qazaqlar arasında «qalpaq» yamasa «qaraqalpaq» atı menen belgili bolǵan tatarlar toparı júzege kelgen<ref name="СМБК">{{cite web|url =https://syuyumbike.ru/news/istoriya/kalpak-karakalpak-atly-tatarlar-kemnr-alar|author = В. Викторин|title = «Калпак», «каракалпак» атлы татарлар кемнәр алар? «Сөембикә», № 10, 2007.}}</ref>. 1810-jıllarda olar boysınbawshılıǵı ushın ayıplanıp, ordadan Rossiya imperiyası shegaralarına quwıp shıǵarılǵan, ornına 1840-jıllarda Altavıl (tiykarınan Latoshinka) mishurları jaylastırılǵan<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. 1841-1842-jılları olardıń kópshiligi Bukeyxannıń balası Jangir menen soqlıǵısıwdan soń Edildiń oń jaǵasına kóship ótip, Jańa Ásker, Bestóbe, Kildirmesh awılların qurǵan<ref name="ТАТ" />.
Qalǵanları qazan qaraqalpaqları menen qosılıp, [[Kaspiy teńizi|Kaspiy boyı]] qazaqları arasında jasay baslaǵan hám sońınan qazaq hám de noǵaylardıń «qalpaq» ruwına aylanǵan<ref name="ТАТ" />. Qaraǵash noǵayları arasında olar «shobalatshı-nayman ruwı» dep esaplanǵan<ref name="СМБК" />.
Ayırım jazıwshılar olardı [[Qaraqalpaqlar|qaraqalpaqlardıń]] bir toparı sıpatında kórsetiwge háreket etken, biraq oǵan heshqanday ilimiy dáliyl tabılmaǵan. Bul jaǵday olardıń tili jeterli dárejede úyrenilmegenligi menen túsindiriledi<ref name="КУ" />. [[1978|1978-jılı]] olardıń dialekti izertlengen hám ol [[Tatar tili|tatar tiliniń]] bir dialekti ekenligi anıqlanǵan<ref name="КУ" />.
Antropologiyalıq jaqtan olar mishar hám qazan tatarlarınan parıq qılmaydı. Olardıń qáliplesiwinde tatarlar, buxaralılar, xiywalılar qatnasqan dep esaplanadı. Biraq tiykarǵı bólegin Latoshinka misharları, qazan tatarları hám Altavıl (Chembarda jasaǵan) misharları quraǵan<ref name = "БУ">{{cite web|url =https://dspace.kpfu.ru/xmlui/bitstream/net/102940/-1/ITWPELLHR_42_46.pdf|author = Р. В. Ишмухамбетов|title = Татары-калпаки – особая этносоциальная группа Букеевской Орды казахов: история и современность Астрахань. 2019.}}</ref>. Olar ózleriniń kelip shıǵıwın [[Orenburg]] guberniyasınıń Bógelme hám Bozawlıq uyezdleri hám de Ufa guberniyasınıń Balabay uyezdiniń tatarlarına baylanıstıradı<ref name="КУ" />.
== Derekler ==
{{Derekler}}
== Ádebiyatlar ==
* Ишмухамбетов Р. В. Феномен служилых групп Букеевской орды Каспийский регион [Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Каспийский регион: политика, экономика, культура. 2017. № 3 (52). 2017. С. 19-29. (0,5 п.л.).
* Ишмухамбетов Р. В. Татары-калпаки: особая этносоциальная группа Букеевской орды.[Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Ислам и тюркский мир Мат. М/н. научно — практич. Конференции. Елабуга С. 42-46. (0,4 п.л.).
* Небольсин П. И. Астраханские каракалпаки // Астраханские губернские ведомости. газ. 1852. 8 авг.;
* Ремнев А. В. Татары в казахской степи: соратники и соперники российской империи // Вестник Евразии. Научн. журнал. № 4. М., 2006.
* Арсланов Л. Ш. Викторин В. М. Александров-Гай «каракалпаклары» // Мирас журналы. 1998. № 4 (77).
* Белоусов С. С. Роль торгово-ремесленного населения в создании стационарных поселений на землях казахов Внутренней киргизской орды Астраханской губернии. XIX в. Oriental Studies.2019. № 4. С.
[[Kategoriya:Tatarlar]]
[[Kategoriya:Etnikalıq toparlar]]
efau6hed2rzjadp9eshe9e7201tkd0k
125127
125126
2025-07-07T11:14:05Z
Inosham
10264
«[[Kategoriya:Etnikalıq toparlar|Etnikalıq toparlar]]» kategoriyası alıp taslandı ([[WP:HOTCAT|HotCat]] quralınıń kómegi menen)
125127
wikitext
text/x-wiki
{{Etnikalıq topar maǵqutısı
|atı = Qaraqalpaq tatarları
|negizgi atı = tatarlar, qazan tatarları
|súwret =
|súwret túsindirmesi =
|sanı = Shama menen 4 000<ref name="СМБК" />
|aymaq = {{RUS}}: (shama menen 2 000<ref name="СМБК" />)
|aymaq1 =
|sanı1 = ::Pallasovka rayonı — 464 (2020<ref>{{Cite web |url=https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |title=Итоги переписи 2020. |access-date=2023-06-22 |archive-date=2023-06-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230622023944/https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |deadlink=no }}</ref>)
:: Staropoltav rayonı — 1059 (2010<ref>{{Cite web |url=http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |title=Национальный состав городских округов и муниципальных районов |accessdate=2014-12-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141223132119/http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |archivedate=2014-12-23 |deadlink=yes }}</ref>)
|túsindirmeler1 =
|aymaq2 =
|sanı2 = Aqtuba rayonı — 830 (2010<ref>{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ВПН том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком по муниципальным образованиям Астраханской области|accessdate=2014-09-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}</ref>)
|túsindirmeler2 =
|aymaq3 =
|sanı3 = {{KAZ}}: (shama menen 2 000<ref name="СМБК" />)
: [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]
:: Bókeyorda rayonı — 46 (2019<ref name="оценка2019">{{Cite web |url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |title=Численность населения Западно-Казахстанской области по отдельным этносам на начало 2019 года |access-date=2019-08-14 |archive-date=2020-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |deadlink=no |accessdate=2023-12-07 |archivedate=2020-06-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 }}</ref>)
:: Jánibek rayonı — 19 (2019<ref name="оценка2019" />)
|túsindirmeler3 =
|tilleri = [[tatar tili]]niń qazan dialekti, tatar-qaraqalpaq dialekti, [[qazaq tili]]
|dini = [[Islam]]
|etnikalıq toparları = [[tatarlar]]
|derekler =
}}
'''Qaraqalpaq tatarları''' (''Astraxan qaraqalpaqları, Ural qaraqalpaqları, qalpaqlar''<ref name = "КУ">{{cite web|url =https://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1986-10/kemnr-alar-sterkhan-karakalpaklary|author = [[Леонид Арсланов|Л. Ш. Арсланов]]|title = КЕМНӘР АЛАР «ӘСТЕРХАН КАРАКАЛПАКЛАРЫ?»}}</ref>, ''Qazan qaraqalpaqları, Mishar qaraqalpaqları'') — tatarlardıń [[Volgograd wálayatı|Volgograd wálayatınıń]] Pallasovka hám Staropoltavka rayonları, sonday-aq, [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]nıń Baqeyerdı hám Jánibek rayonlarında kóp sanlı jasaytuǵın etnikalıq toparı.
== Tarqalǵan orınları ==
Qaraqalpaq tatarlarınıń kóplep jasaytuǵın aymaqları tómendegilerden ibarat: [[Volgograd wálayatı]]nıń Pallasovka rayonındaǵı Pallasovka stanciyası, «Kumıs» sanatoriyası, Góne Poltavka rayonındaǵı Gmelinka awılı, [[Astraxan wálayatı]]nıń Aqtuba rayonındaǵı Tómengi Baskunchak awılı, [[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sayqın awılı hám Jánibek rayonındaǵı Borsı awılı, Qazıtaw rayonındaǵı Qarasuw awılı.
Subetnostıń ayırım wákilleri usı aymaqlardıń basqa elatlarında, sonday-aq, [[Saratov wálayatı]]nda da jasaydı. Olardıń bir bólegi Astraxan tatarlarına da kiredi<ref name="КУ" />.
[[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sarbasta hám Segir-Qudıq awıllarında (házirgi Shonay awılı<ref>[http://bizgid.kz/postal/zapadno-kazahstanskaya_oblast/rayon_bokeyordinskiy/aulselo_shongay/ Почтовые индексы Аул(село) Шонгай, район Бокейординский]</ref>) olar qazaqlar menen aralas jasap, tatar-qazaq tilleriniń aralaspasında sóylesedi<ref name = "БУ2">{{cite web|url =https://diser.kbsu.ru/D.212.076.03/disert_ishmuhambetov22.pdf|author = R. V. Ishmuhambetov|title = Положение «принятых» служилых групп при ханах и в обществе Букеевской Орды. Астрахань. 2019.}}</ref>. «Qaraqalpaqlar» haqqında ayırım dereklerde «qazaq», «tatar», «qaraqalpaq» dep jazılǵan jaǵdaylar da bar<ref name="КУ" />.
== Xalqınıń sanı ==
[[1926|1926-jılı]] Qazaqstan SSRınıń Ural okruginde 845 erkek «qaraqalpaq» sıpatında xojalıq baslıǵı bolıp esapqa alınǵan, yaǵniy olardıń shańaraqları menen birge 3-4 mıń átirapında qaraqalpaq tatarları jasaǵan dep esaplanadı. Rossiya guberniyalarındaǵı Aleksandrov Gay ([[1895|1895-jılı]] iske túsken), Pallasovka hám Kaysatskaya (ekewi de [[1909|1909-jılı]] iske túsken) temir jol stanciyalarında da sonsha adam jasaǵan bolıwı múmkin. Bazıları dizimge alınbaǵan bolıwı da itimal, óytkeni ayırım dereklerde hátte bir shańaraqtıń ózinde de milleti qaraqalpaq, qazaq, tatar yamasa bashqurt dep jazılǵan jaǵdaylar bolǵan<ref name="ТАТ">[http://www.tataroved.ru/publicat/TatHist/Tom6_site.pdf История татар с древнейших времен. В 7- ми томах / Гл. ред.: Р. С. Хакимов; Науч. ред.: Р. Р. Салихов. Казань: Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ, 2002—2013.]</ref>.
G. N. Drozdov qaraqalpaqlardıń sanın Ural okruginde — 845 adam, Talovsk rayonında — 597 adam, Jánibek rayonında — 247 adam, yaǵnıy jámi 1 687 qaraqalpaq jasaǵan dep belgilegen<ref name="КУ" />.
Búgingi kúnde olardıń shama menen eki mıńı [[Qazaqstan|Qazaqstanda]], jáne eki mıńǵa shamalası [[Volgograd]] hám [[Saratov]] aymaqlarında jasaydı<ref name="СМБК" />.
== Tariyxı ==
Astraxan qaraqalpaqları dep atalatuǵın etnikalıq topar kórkem ádebiyatlarda XIX ásirdiń ekinshi yarımında belgili bolǵan. Qaraqalpaq tatarları [[1817|1817-jılı]] Tómengi Edil dalalarına kelip ornalasıp, olar rásmiy hújjetlerde [[1827|1827-jıldan]] baslap tilge alınadı. 1827-jılı Baskunchak kóli átirapında jasawshı 61 tatar ózlerin «kundaraw tatarlar» dep jazıwdı sorap arza bergen. [[1847|1847-jılda]] sol «qaraqalpaqlar» sanı 68 erkek hám 66 hayal retinde dizimge alınǵan. Olardıń bir bólegi keyin ala [[Astraxan]] átirapındaǵı Bestóbe awılına, jáne birewleri Kildirmesh awılına kóshirilgen. Kazakshı (Qazanlı) ruwınıń ayırım wákilleri Stavropol úlkesindegi Neftekumsk (Qamısburun) awılına kóshirilgen<ref name="КУ" />.
1799-1801-jılları Edil boyındaǵı qazaqlardıń Bukey ordası sultanı Bukeyxan, rus armiyasınan sırtqa qashqan Edil boyı tatarların (tiykarınan Bógelme, Balabay, Baǵırıslan aymaqlarınan) ordada alıp qalǵan hám olardıń izin joq etiw maqsetinde olarǵa «qaraqalpaq» atın bergen<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. Usı tárizde, qazaqlar arasında «qalpaq» yamasa «qaraqalpaq» atı menen belgili bolǵan tatarlar toparı júzege kelgen<ref name="СМБК">{{cite web|url =https://syuyumbike.ru/news/istoriya/kalpak-karakalpak-atly-tatarlar-kemnr-alar|author = В. Викторин|title = «Калпак», «каракалпак» атлы татарлар кемнәр алар? «Сөембикә», № 10, 2007.}}</ref>. 1810-jıllarda olar boysınbawshılıǵı ushın ayıplanıp, ordadan Rossiya imperiyası shegaralarına quwıp shıǵarılǵan, ornına 1840-jıllarda Altavıl (tiykarınan Latoshinka) mishurları jaylastırılǵan<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. 1841-1842-jılları olardıń kópshiligi Bukeyxannıń balası Jangir menen soqlıǵısıwdan soń Edildiń oń jaǵasına kóship ótip, Jańa Ásker, Bestóbe, Kildirmesh awılların qurǵan<ref name="ТАТ" />.
Qalǵanları qazan qaraqalpaqları menen qosılıp, [[Kaspiy teńizi|Kaspiy boyı]] qazaqları arasında jasay baslaǵan hám sońınan qazaq hám de noǵaylardıń «qalpaq» ruwına aylanǵan<ref name="ТАТ" />. Qaraǵash noǵayları arasında olar «shobalatshı-nayman ruwı» dep esaplanǵan<ref name="СМБК" />.
Ayırım jazıwshılar olardı [[Qaraqalpaqlar|qaraqalpaqlardıń]] bir toparı sıpatında kórsetiwge háreket etken, biraq oǵan heshqanday ilimiy dáliyl tabılmaǵan. Bul jaǵday olardıń tili jeterli dárejede úyrenilmegenligi menen túsindiriledi<ref name="КУ" />. [[1978|1978-jılı]] olardıń dialekti izertlengen hám ol [[Tatar tili|tatar tiliniń]] bir dialekti ekenligi anıqlanǵan<ref name="КУ" />.
Antropologiyalıq jaqtan olar mishar hám qazan tatarlarınan parıq qılmaydı. Olardıń qáliplesiwinde tatarlar, buxaralılar, xiywalılar qatnasqan dep esaplanadı. Biraq tiykarǵı bólegin Latoshinka misharları, qazan tatarları hám Altavıl (Chembarda jasaǵan) misharları quraǵan<ref name = "БУ">{{cite web|url =https://dspace.kpfu.ru/xmlui/bitstream/net/102940/-1/ITWPELLHR_42_46.pdf|author = Р. В. Ишмухамбетов|title = Татары-калпаки – особая этносоциальная группа Букеевской Орды казахов: история и современность Астрахань. 2019.}}</ref>. Olar ózleriniń kelip shıǵıwın [[Orenburg]] guberniyasınıń Bógelme hám Bozawlıq uyezdleri hám de Ufa guberniyasınıń Balabay uyezdiniń tatarlarına baylanıstıradı<ref name="КУ" />.
== Derekler ==
{{Derekler}}
== Ádebiyatlar ==
* Ишмухамбетов Р. В. Феномен служилых групп Букеевской орды Каспийский регион [Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Каспийский регион: политика, экономика, культура. 2017. № 3 (52). 2017. С. 19-29. (0,5 п.л.).
* Ишмухамбетов Р. В. Татары-калпаки: особая этносоциальная группа Букеевской орды.[Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Ислам и тюркский мир Мат. М/н. научно — практич. Конференции. Елабуга С. 42-46. (0,4 п.л.).
* Небольсин П. И. Астраханские каракалпаки // Астраханские губернские ведомости. газ. 1852. 8 авг.;
* Ремнев А. В. Татары в казахской степи: соратники и соперники российской империи // Вестник Евразии. Научн. журнал. № 4. М., 2006.
* Арсланов Л. Ш. Викторин В. М. Александров-Гай «каракалпаклары» // Мирас журналы. 1998. № 4 (77).
* Белоусов С. С. Роль торгово-ремесленного населения в создании стационарных поселений на землях казахов Внутренней киргизской орды Астраханской губернии. XIX в. Oriental Studies.2019. № 4. С.
[[Kategoriya:Tatarlar]]
otzz2wdutcf88yryqnpoahmuslks4h5
125130
125127
2025-07-07T11:24:09Z
Inosham
10264
125130
wikitext
text/x-wiki
{{Etnikalıq topar maǵqutısı
|atı = Qaraqalpaq tatarları
|negizgi atı = tatarlar, qazan tatarları
|súwret =
|súwret túsindirmesi =
|sanı = Shama menen 4 000<ref name="СМБК" />
|aymaq = {{RUS}}: (shama menen 2 000<ref name="СМБК" />)
|aymaq1 = {{bayraqlastırıw|Volgograd wálayatı}}
|sanı1 = ::Pallasovka rayonı — 464 (2020<ref>{{Cite web |url=https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |title=Итоги переписи 2020. |access-date=2023-06-22 |archive-date=2023-06-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230622023944/https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |deadlink=no }}</ref>)
:: Staropoltav rayonı — 1059 (2010<ref>{{Cite web |url=http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |title=Национальный состав городских округов и муниципальных районов |accessdate=2014-12-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141223132119/http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |archivedate=2014-12-23 |deadlink=yes }}</ref>)
|túsindirmeler1 =
|aymaq2 = {{bayraqlastırıw|Astraxan wálayatı}}
|sanı2 = Aqtuba rayonı — 830 (2010<ref>{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ВПН том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком по муниципальным образованиям Астраханской области|accessdate=2014-09-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}</ref>)
|túsindirmeler2 =
|aymaq3 =
|sanı3 = {{KAZ}}: (shama menen 2 000<ref name="СМБК" />)
: [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]
:: Bókeyorda rayonı — 46 (2019<ref name="оценка2019">{{Cite web |url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |title=Численность населения Западно-Казахстанской области по отдельным этносам на начало 2019 года |access-date=2019-08-14 |archive-date=2020-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |deadlink=no |accessdate=2023-12-07 |archivedate=2020-06-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 }}</ref>)
:: Jánibek rayonı — 19 (2019<ref name="оценка2019" />)
|túsindirmeler3 =
|tilleri = [[tatar tili]]niń qazan dialekti, tatar-qaraqalpaq dialekti, [[qazaq tili]]
|dini = [[Islam]]
|etnikalıq toparları = [[tatarlar]]
|derekler =
}}
'''Qaraqalpaq tatarları''' (''Astraxan qaraqalpaqları, Ural qaraqalpaqları, qalpaqlar''<ref name = "КУ">{{cite web|url =https://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1986-10/kemnr-alar-sterkhan-karakalpaklary|author = [[Леонид Арсланов|Л. Ш. Арсланов]]|title = КЕМНӘР АЛАР «ӘСТЕРХАН КАРАКАЛПАКЛАРЫ?»}}</ref>, ''Qazan qaraqalpaqları, Mishar qaraqalpaqları'') — tatarlardıń [[Volgograd wálayatı|Volgograd wálayatınıń]] Pallasovka hám Staropoltavka rayonları, sonday-aq, [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]nıń Baqeyerdı hám Jánibek rayonlarında kóp sanlı jasaytuǵın etnikalıq toparı.
== Tarqalǵan orınları ==
Qaraqalpaq tatarlarınıń kóplep jasaytuǵın aymaqları tómendegilerden ibarat: [[Volgograd wálayatı]]nıń Pallasovka rayonındaǵı Pallasovka stanciyası, «Kumıs» sanatoriyası, Góne Poltavka rayonındaǵı Gmelinka awılı, [[Astraxan wálayatı]]nıń Aqtuba rayonındaǵı Tómengi Baskunchak awılı, [[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sayqın awılı hám Jánibek rayonındaǵı Borsı awılı, Qazıtaw rayonındaǵı Qarasuw awılı.
Subetnostıń ayırım wákilleri usı aymaqlardıń basqa elatlarında, sonday-aq, [[Saratov wálayatı]]nda da jasaydı. Olardıń bir bólegi Astraxan tatarlarına da kiredi<ref name="КУ" />.
[[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Baqiyarda rayonındaǵı Sarbasta hám Segir-Qudıq awıllarında (házirgi Shonay awılı<ref>[http://bizgid.kz/postal/zapadno-kazahstanskaya_oblast/rayon_bokeyordinskiy/aulselo_shongay/ Почтовые индексы Аул(село) Шонгай, район Бокейординский]</ref>) olar qazaqlar menen aralas jasap, tatar-qazaq tilleriniń aralaspasında sóylesedi<ref name = "БУ2">{{cite web|url =https://diser.kbsu.ru/D.212.076.03/disert_ishmuhambetov22.pdf|author = R. V. Ishmuhambetov|title = Положение «принятых» служилых групп при ханах и в обществе Букеевской Орды. Астрахань. 2019.}}</ref>. «Qaraqalpaqlar» haqqında ayırım dereklerde «qazaq», «tatar», «qaraqalpaq» dep jazılǵan jaǵdaylar da bar<ref name="КУ" />.
== Xalqınıń sanı ==
[[1926|1926-jılı]] Qazaqstan SSRınıń Ural okruginde 845 erkek «qaraqalpaq» sıpatında xojalıq baslıǵı bolıp esapqa alınǵan, yaǵniy olardıń shańaraqları menen birge 3-4 mıń átirapında qaraqalpaq tatarları jasaǵan dep esaplanadı. Rossiya guberniyalarındaǵı Aleksandrov Gay ([[1895|1895-jılı]] iske túsken), Pallasovka hám Kaysatskaya (ekewi de [[1909|1909-jılı]] iske túsken) temir jol stanciyalarında da sonsha adam jasaǵan bolıwı múmkin. Bazıları dizimge alınbaǵan bolıwı da itimal, óytkeni ayırım dereklerde hátte bir shańaraqtıń ózinde de milleti qaraqalpaq, qazaq, tatar yamasa bashqurt dep jazılǵan jaǵdaylar bolǵan<ref name="ТАТ">[http://www.tataroved.ru/publicat/TatHist/Tom6_site.pdf История татар с древнейших времен. В 7- ми томах / Гл. ред.: Р. С. Хакимов; Науч. ред.: Р. Р. Салихов. Казань: Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ, 2002—2013.]</ref>.
G. N. Drozdov qaraqalpaqlardıń sanın Ural okruginde — 845 adam, Talovsk rayonında — 597 adam, Jánibek rayonında — 247 adam, yaǵnıy jámi 1 687 qaraqalpaq jasaǵan dep belgilegen<ref name="КУ" />.
Búgingi kúnde olardıń shama menen eki mıńı [[Qazaqstan|Qazaqstanda]], jáne eki mıńǵa shamalası [[Volgograd]] hám [[Saratov]] aymaqlarında jasaydı<ref name="СМБК" />.
== Tariyxı ==
Astraxan qaraqalpaqları dep atalatuǵın etnikalıq topar kórkem ádebiyatlarda XIX ásirdiń ekinshi yarımında belgili bolǵan. Qaraqalpaq tatarları [[1817|1817-jılı]] Tómengi Edil dalalarına kelip ornalasıp, olar rásmiy hújjetlerde [[1827|1827-jıldan]] baslap tilge alınadı. 1827-jılı Baskunchak kóli átirapında jasawshı 61 tatar ózlerin «kundaraw tatarlar» dep jazıwdı sorap arza bergen. [[1847|1847-jılda]] sol «qaraqalpaqlar» sanı 68 erkek hám 66 hayal retinde dizimge alınǵan. Olardıń bir bólegi keyin ala [[Astraxan]] átirapındaǵı Bestóbe awılına, jáne birewleri Kildirmesh awılına kóshirilgen. Kazakshı (Qazanlı) ruwınıń ayırım wákilleri Stavropol úlkesindegi Neftekumsk (Qamısburun) awılına kóshirilgen<ref name="КУ" />.
1799-1801-jılları Edil boyındaǵı qazaqlardıń Bukey ordası sultanı Bukeyxan, rus armiyasınan sırtqa qashqan Edil boyı tatarların (tiykarınan Bógelme, Balabay, Baǵırıslan aymaqlarınan) ordada alıp qalǵan hám olardıń izin joq etiw maqsetinde olarǵa «qaraqalpaq» atın bergen<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. Usı tárizde, qazaqlar arasında «qalpaq» yamasa «qaraqalpaq» atı menen belgili bolǵan tatarlar toparı júzege kelgen<ref name="СМБК">{{cite web|url =https://syuyumbike.ru/news/istoriya/kalpak-karakalpak-atly-tatarlar-kemnr-alar|author = В. Викторин|title = «Калпак», «каракалпак» атлы татарлар кемнәр алар? «Сөембикә», № 10, 2007.}}</ref>. 1810-jıllarda olar boysınbawshılıǵı ushın ayıplanıp, ordadan Rossiya imperiyası shegaralarına quwıp shıǵarılǵan, ornına 1840-jıllarda Altavıl (tiykarınan Latoshinka) mishurları jaylastırılǵan<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. 1841-1842-jılları olardıń kópshiligi Bukeyxannıń balası Jangir menen soqlıǵısıwdan soń Edildiń oń jaǵasına kóship ótip, Jańa Ásker, Bestóbe, Kildirmesh awılların qurǵan<ref name="ТАТ" />.
Qalǵanları qazan qaraqalpaqları menen qosılıp, [[Kaspiy teńizi|Kaspiy boyı]] qazaqları arasında jasay baslaǵan hám sońınan qazaq hám de noǵaylardıń «qalpaq» ruwına aylanǵan<ref name="ТАТ" />. Qaraǵash noǵayları arasında olar «shobalatshı-nayman ruwı» dep esaplanǵan<ref name="СМБК" />.
Ayırım jazıwshılar olardı [[Qaraqalpaqlar|qaraqalpaqlardıń]] bir toparı sıpatında kórsetiwge háreket etken, biraq oǵan heshqanday ilimiy dáliyl tabılmaǵan. Bul jaǵday olardıń tili jeterli dárejede úyrenilmegenligi menen túsindiriledi<ref name="КУ" />. [[1978|1978-jılı]] olardıń dialekti izertlengen hám ol [[Tatar tili|tatar tiliniń]] bir dialekti ekenligi anıqlanǵan<ref name="КУ" />.
Antropologiyalıq jaqtan olar mishar hám qazan tatarlarınan parıq qılmaydı. Olardıń qáliplesiwinde tatarlar, buxaralılar, xiywalılar qatnasqan dep esaplanadı. Biraq tiykarǵı bólegin Latoshinka misharları, qazan tatarları hám Altavıl (Chembarda jasaǵan) misharları quraǵan<ref name = "БУ">{{cite web|url =https://dspace.kpfu.ru/xmlui/bitstream/net/102940/-1/ITWPELLHR_42_46.pdf|author = Р. В. Ишмухамбетов|title = Татары-калпаки – особая этносоциальная группа Букеевской Орды казахов: история и современность Астрахань. 2019.}}</ref>. Olar ózleriniń kelip shıǵıwın [[Orenburg]] guberniyasınıń Bógelme hám Bozawlıq uyezdleri hám de Ufa guberniyasınıń Balabay uyezdiniń tatarlarına baylanıstıradı<ref name="КУ" />.
== Derekler ==
{{Derekler}}
== Ádebiyatlar ==
* Ишмухамбетов Р. В. Феномен служилых групп Букеевской орды Каспийский регион [Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Каспийский регион: политика, экономика, культура. 2017. № 3 (52). 2017. С. 19-29. (0,5 п.л.).
* Ишмухамбетов Р. В. Татары-калпаки: особая этносоциальная группа Букеевской орды.[Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Ислам и тюркский мир Мат. М/н. научно — практич. Конференции. Елабуга С. 42-46. (0,4 п.л.).
* Небольсин П. И. Астраханские каракалпаки // Астраханские губернские ведомости. газ. 1852. 8 авг.;
* Ремнев А. В. Татары в казахской степи: соратники и соперники российской империи // Вестник Евразии. Научн. журнал. № 4. М., 2006.
* Арсланов Л. Ш. Викторин В. М. Александров-Гай «каракалпаклары» // Мирас журналы. 1998. № 4 (77).
* Белоусов С. С. Роль торгово-ремесленного населения в создании стационарных поселений на землях казахов Внутренней киргизской орды Астраханской губернии. XIX в. Oriental Studies.2019. № 4. С.
[[Kategoriya:Tatarlar]]
1pkj7ze7uftzr5eki5coo95rexf10lk
125131
125130
2025-07-07T11:36:51Z
Inosham
10264
/* Tarqalǵan orınları */
125131
wikitext
text/x-wiki
{{Etnikalıq topar maǵqutısı
|atı = Qaraqalpaq tatarları
|negizgi atı = tatarlar, qazan tatarları
|súwret =
|súwret túsindirmesi =
|sanı = Shama menen 4 000<ref name="СМБК" />
|aymaq = {{RUS}}: (shama menen 2 000<ref name="СМБК" />)
|aymaq1 = {{bayraqlastırıw|Volgograd wálayatı}}
|sanı1 = ::Pallasovka rayonı — 464 (2020<ref>{{Cite web |url=https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |title=Итоги переписи 2020. |access-date=2023-06-22 |archive-date=2023-06-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230622023944/https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |deadlink=no }}</ref>)
:: Staropoltav rayonı — 1059 (2010<ref>{{Cite web |url=http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |title=Национальный состав городских округов и муниципальных районов |accessdate=2014-12-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141223132119/http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |archivedate=2014-12-23 |deadlink=yes }}</ref>)
|túsindirmeler1 =
|aymaq2 = {{bayraqlastırıw|Astraxan wálayatı}}
|sanı2 = Aqtuba rayonı — 830 (2010<ref>{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ВПН том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком по муниципальным образованиям Астраханской области|accessdate=2014-09-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}</ref>)
|túsindirmeler2 =
|aymaq3 =
|sanı3 = {{KAZ}}: (shama menen 2 000<ref name="СМБК" />)
: [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]
:: Bókeyorda rayonı — 46 (2019<ref name="оценка2019">{{Cite web |url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |title=Численность населения Западно-Казахстанской области по отдельным этносам на начало 2019 года |access-date=2019-08-14 |archive-date=2020-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |deadlink=no |accessdate=2023-12-07 |archivedate=2020-06-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 }}</ref>)
:: Jánibek rayonı — 19 (2019<ref name="оценка2019" />)
|túsindirmeler3 =
|tilleri = [[tatar tili]]niń qazan dialekti, tatar-qaraqalpaq dialekti, [[qazaq tili]]
|dini = [[Islam]]
|etnikalıq toparları = [[tatarlar]]
|derekler =
}}
'''Qaraqalpaq tatarları''' (''Astraxan qaraqalpaqları, Ural qaraqalpaqları, qalpaqlar''<ref name = "КУ">{{cite web|url =https://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1986-10/kemnr-alar-sterkhan-karakalpaklary|author = [[Леонид Арсланов|Л. Ш. Арсланов]]|title = КЕМНӘР АЛАР «ӘСТЕРХАН КАРАКАЛПАКЛАРЫ?»}}</ref>, ''Qazan qaraqalpaqları, Mishar qaraqalpaqları'') — tatarlardıń [[Volgograd wálayatı|Volgograd wálayatınıń]] Pallasovka hám Staropoltavka rayonları, sonday-aq, [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]nıń Baqeyerdı hám Jánibek rayonlarında kóp sanlı jasaytuǵın etnikalıq toparı.
== Tarqalǵan orınları ==
Qaraqalpaq tatarlarınıń kóplep jasaytuǵın aymaqları tómendegilerden ibarat: [[Volgograd wálayatı]]nıń Pallasovka rayonındaǵı Pallasovka stanciyası, «Kumıs» sanatoriyası, Góne Poltavka rayonındaǵı Gmelinka awılı, [[Astraxan wálayatı]]nıń Aqtuba rayonındaǵı Tómengi Baskunchak awılı, [[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Bókeyorda rayonındaǵı Sayqın awılı hám Jánibek rayonındaǵı Borsı awılı, Qazıtaw rayonındaǵı Qarasuw awılı.
Subetnostıń ayırım wákilleri usı aymaqlardıń basqa elatlarında, sonday-aq, [[Saratov wálayatı]]nda da jasaydı. Olardıń bir bólegi Astraxan tatarlarına da kiredi<ref name="КУ" />.
[[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Bókeyorda rayonındaǵı Sarbasta hám Segir-Qudıq awıllarında (házirgi Shonay awılı<ref>[http://bizgid.kz/postal/zapadno-kazahstanskaya_oblast/rayon_bokeyordinskiy/aulselo_shongay/ Почтовые индексы Аул(село) Шонгай, район Бокейординский]</ref>) olar qazaqlar menen aralas jasap, tatar-qazaq tilleriniń aralaspasında sóylesedi<ref name = "БУ2">{{cite web|url =https://diser.kbsu.ru/D.212.076.03/disert_ishmuhambetov22.pdf|author = R. V. Ishmuhambetov|title = Положение «принятых» служилых групп при ханах и в обществе Букеевской Орды. Астрахань. 2019.}}</ref>. «Qaraqalpaqlar» haqqında ayırım dereklerde «qazaq», «tatar», «qaraqalpaq» dep jazılǵan jaǵdaylar da bar<ref name="КУ" />.
== Xalqınıń sanı ==
[[1926|1926-jılı]] Qazaqstan SSRınıń Ural okruginde 845 erkek «qaraqalpaq» sıpatında xojalıq baslıǵı bolıp esapqa alınǵan, yaǵniy olardıń shańaraqları menen birge 3-4 mıń átirapında qaraqalpaq tatarları jasaǵan dep esaplanadı. Rossiya guberniyalarındaǵı Aleksandrov Gay ([[1895|1895-jılı]] iske túsken), Pallasovka hám Kaysatskaya (ekewi de [[1909|1909-jılı]] iske túsken) temir jol stanciyalarında da sonsha adam jasaǵan bolıwı múmkin. Bazıları dizimge alınbaǵan bolıwı da itimal, óytkeni ayırım dereklerde hátte bir shańaraqtıń ózinde de milleti qaraqalpaq, qazaq, tatar yamasa bashqurt dep jazılǵan jaǵdaylar bolǵan<ref name="ТАТ">[http://www.tataroved.ru/publicat/TatHist/Tom6_site.pdf История татар с древнейших времен. В 7- ми томах / Гл. ред.: Р. С. Хакимов; Науч. ред.: Р. Р. Салихов. Казань: Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ, 2002—2013.]</ref>.
G. N. Drozdov qaraqalpaqlardıń sanın Ural okruginde — 845 adam, Talovsk rayonında — 597 adam, Jánibek rayonında — 247 adam, yaǵnıy jámi 1 687 qaraqalpaq jasaǵan dep belgilegen<ref name="КУ" />.
Búgingi kúnde olardıń shama menen eki mıńı [[Qazaqstan|Qazaqstanda]], jáne eki mıńǵa shamalası [[Volgograd]] hám [[Saratov]] aymaqlarında jasaydı<ref name="СМБК" />.
== Tariyxı ==
Astraxan qaraqalpaqları dep atalatuǵın etnikalıq topar kórkem ádebiyatlarda XIX ásirdiń ekinshi yarımında belgili bolǵan. Qaraqalpaq tatarları [[1817|1817-jılı]] Tómengi Edil dalalarına kelip ornalasıp, olar rásmiy hújjetlerde [[1827|1827-jıldan]] baslap tilge alınadı. 1827-jılı Baskunchak kóli átirapında jasawshı 61 tatar ózlerin «kundaraw tatarlar» dep jazıwdı sorap arza bergen. [[1847|1847-jılda]] sol «qaraqalpaqlar» sanı 68 erkek hám 66 hayal retinde dizimge alınǵan. Olardıń bir bólegi keyin ala [[Astraxan]] átirapındaǵı Bestóbe awılına, jáne birewleri Kildirmesh awılına kóshirilgen. Kazakshı (Qazanlı) ruwınıń ayırım wákilleri Stavropol úlkesindegi Neftekumsk (Qamısburun) awılına kóshirilgen<ref name="КУ" />.
1799-1801-jılları Edil boyındaǵı qazaqlardıń Bukey ordası sultanı Bukeyxan, rus armiyasınan sırtqa qashqan Edil boyı tatarların (tiykarınan Bógelme, Balabay, Baǵırıslan aymaqlarınan) ordada alıp qalǵan hám olardıń izin joq etiw maqsetinde olarǵa «qaraqalpaq» atın bergen<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. Usı tárizde, qazaqlar arasında «qalpaq» yamasa «qaraqalpaq» atı menen belgili bolǵan tatarlar toparı júzege kelgen<ref name="СМБК">{{cite web|url =https://syuyumbike.ru/news/istoriya/kalpak-karakalpak-atly-tatarlar-kemnr-alar|author = В. Викторин|title = «Калпак», «каракалпак» атлы татарлар кемнәр алар? «Сөембикә», № 10, 2007.}}</ref>. 1810-jıllarda olar boysınbawshılıǵı ushın ayıplanıp, ordadan Rossiya imperiyası shegaralarına quwıp shıǵarılǵan, ornına 1840-jıllarda Altavıl (tiykarınan Latoshinka) mishurları jaylastırılǵan<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. 1841-1842-jılları olardıń kópshiligi Bukeyxannıń balası Jangir menen soqlıǵısıwdan soń Edildiń oń jaǵasına kóship ótip, Jańa Ásker, Bestóbe, Kildirmesh awılların qurǵan<ref name="ТАТ" />.
Qalǵanları qazan qaraqalpaqları menen qosılıp, [[Kaspiy teńizi|Kaspiy boyı]] qazaqları arasında jasay baslaǵan hám sońınan qazaq hám de noǵaylardıń «qalpaq» ruwına aylanǵan<ref name="ТАТ" />. Qaraǵash noǵayları arasında olar «shobalatshı-nayman ruwı» dep esaplanǵan<ref name="СМБК" />.
Ayırım jazıwshılar olardı [[Qaraqalpaqlar|qaraqalpaqlardıń]] bir toparı sıpatında kórsetiwge háreket etken, biraq oǵan heshqanday ilimiy dáliyl tabılmaǵan. Bul jaǵday olardıń tili jeterli dárejede úyrenilmegenligi menen túsindiriledi<ref name="КУ" />. [[1978|1978-jılı]] olardıń dialekti izertlengen hám ol [[Tatar tili|tatar tiliniń]] bir dialekti ekenligi anıqlanǵan<ref name="КУ" />.
Antropologiyalıq jaqtan olar mishar hám qazan tatarlarınan parıq qılmaydı. Olardıń qáliplesiwinde tatarlar, buxaralılar, xiywalılar qatnasqan dep esaplanadı. Biraq tiykarǵı bólegin Latoshinka misharları, qazan tatarları hám Altavıl (Chembarda jasaǵan) misharları quraǵan<ref name = "БУ">{{cite web|url =https://dspace.kpfu.ru/xmlui/bitstream/net/102940/-1/ITWPELLHR_42_46.pdf|author = Р. В. Ишмухамбетов|title = Татары-калпаки – особая этносоциальная группа Букеевской Орды казахов: история и современность Астрахань. 2019.}}</ref>. Olar ózleriniń kelip shıǵıwın [[Orenburg]] guberniyasınıń Bógelme hám Bozawlıq uyezdleri hám de Ufa guberniyasınıń Balabay uyezdiniń tatarlarına baylanıstıradı<ref name="КУ" />.
== Derekler ==
{{Derekler}}
== Ádebiyatlar ==
* Ишмухамбетов Р. В. Феномен служилых групп Букеевской орды Каспийский регион [Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Каспийский регион: политика, экономика, культура. 2017. № 3 (52). 2017. С. 19-29. (0,5 п.л.).
* Ишмухамбетов Р. В. Татары-калпаки: особая этносоциальная группа Букеевской орды.[Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Ислам и тюркский мир Мат. М/н. научно — практич. Конференции. Елабуга С. 42-46. (0,4 п.л.).
* Небольсин П. И. Астраханские каракалпаки // Астраханские губернские ведомости. газ. 1852. 8 авг.;
* Ремнев А. В. Татары в казахской степи: соратники и соперники российской империи // Вестник Евразии. Научн. журнал. № 4. М., 2006.
* Арсланов Л. Ш. Викторин В. М. Александров-Гай «каракалпаклары» // Мирас журналы. 1998. № 4 (77).
* Белоусов С. С. Роль торгово-ремесленного населения в создании стационарных поселений на землях казахов Внутренней киргизской орды Астраханской губернии. XIX в. Oriental Studies.2019. № 4. С.
[[Kategoriya:Tatarlar]]
ap98iu4wi98vs024eegxsdxcfpk6qw0
125144
125131
2025-07-07T11:39:16Z
Inosham
10264
Kishi ońlaw jumısları
125144
wikitext
text/x-wiki
{{Etnikalıq topar maǵqutısı
|atı = Qaraqalpaq tatarları
|negizgi atı = tatarlar, qazan tatarları
|súwret =
|súwret túsindirmesi =
|sanı = Shama menen 4 000<ref name="СМБК" />
|aymaq = {{RUS}}: (shama menen 2 000)<ref name="СМБК" />
|aymaq1 = {{bayraqlastırıw|Volgograd wálayatı}}
|sanı1 = ::Pallasovka rayonı — 464 (2020)<ref>{{Cite web |url=https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |title=Итоги переписи 2020. |access-date=2023-06-22 |archive-date=2023-06-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230622023944/https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |deadlink=no }}</ref>
:: Staropoltav rayonı — 1059 (2010)<ref>{{Cite web |url=http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |title=Национальный состав городских округов и муниципальных районов |accessdate=2014-12-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141223132119/http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |archivedate=2014-12-23 |deadlink=yes }}</ref>
|túsindirmeler1 =
|aymaq2 = {{bayraqlastırıw|Astraxan wálayatı}}
|sanı2 = Aqtuba rayonı — 830 (2010)<ref>{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ВПН том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком по муниципальным образованиям Астраханской области|accessdate=2014-09-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}</ref>
|túsindirmeler2 =
|aymaq3 =
|sanı3 = {{KAZ}}: (shama menen 2 000)<ref name="СМБК" />
: [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]
:: Bókeyorda rayonı — 46 (2019)<ref name="оценка2019">{{Cite web |url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |title=Численность населения Западно-Казахстанской области по отдельным этносам на начало 2019 года |access-date=2019-08-14 |archive-date=2020-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |deadlink=no |accessdate=2023-12-07 |archivedate=2020-06-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 }}</ref>
:: Jánibek rayonı — 19 (2019)<ref name="оценка2019" />
|túsindirmeler3 =
|tilleri = [[tatar tili]]niń qazan dialekti, tatar-qaraqalpaq dialekti, [[qazaq tili]]
|dini = [[Islam]]
|etnikalıq toparları = [[tatarlar]]
|derekler =
}}
'''Qaraqalpaq tatarları''' (''Astraxan qaraqalpaqları, Ural qaraqalpaqları, qalpaqlar''<ref name = "КУ">{{cite web|url =https://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1986-10/kemnr-alar-sterkhan-karakalpaklary|author = [[Леонид Арсланов|Л. Ш. Арсланов]]|title = КЕМНӘР АЛАР «ӘСТЕРХАН КАРАКАЛПАКЛАРЫ?»}}</ref>, ''Qazan qaraqalpaqları, Mishar qaraqalpaqları'') — tatarlardıń [[Volgograd wálayatı|Volgograd wálayatınıń]] Pallasovka hám Staropoltavka rayonları, sonday-aq, [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]nıń Baqeyerdı hám Jánibek rayonlarında kóp sanlı jasaytuǵın etnikalıq toparı.
== Tarqalǵan orınları ==
Qaraqalpaq tatarlarınıń kóplep jasaytuǵın aymaqları tómendegilerden ibarat: [[Volgograd wálayatı]]nıń Pallasovka rayonındaǵı Pallasovka stanciyası, «Kumıs» sanatoriyası, Góne Poltavka rayonındaǵı Gmelinka awılı, [[Astraxan wálayatı]]nıń Aqtuba rayonındaǵı Tómengi Baskunchak awılı, [[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Bókeyorda rayonındaǵı Sayqın awılı hám Jánibek rayonındaǵı Borsı awılı, Qazıtaw rayonındaǵı Qarasuw awılı.
Subetnostıń ayırım wákilleri usı aymaqlardıń basqa elatlarında, sonday-aq, [[Saratov wálayatı]]nda da jasaydı. Olardıń bir bólegi Astraxan tatarlarına da kiredi<ref name="КУ" />.
[[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Bókeyorda rayonındaǵı Sarbasta hám Segir-Qudıq awıllarında (házirgi Shonay awılı<ref>[http://bizgid.kz/postal/zapadno-kazahstanskaya_oblast/rayon_bokeyordinskiy/aulselo_shongay/ Почтовые индексы Аул(село) Шонгай, район Бокейординский]</ref>) olar qazaqlar menen aralas jasap, tatar-qazaq tilleriniń aralaspasında sóylesedi<ref name = "БУ2">{{cite web|url =https://diser.kbsu.ru/D.212.076.03/disert_ishmuhambetov22.pdf|author = R. V. Ishmuhambetov|title = Положение «принятых» служилых групп при ханах и в обществе Букеевской Орды. Астрахань. 2019.}}</ref>. «Qaraqalpaqlar» haqqında ayırım dereklerde «qazaq», «tatar», «qaraqalpaq» dep jazılǵan jaǵdaylar da bar<ref name="КУ" />.
== Xalqınıń sanı ==
[[1926|1926-jılı]] Qazaqstan SSRınıń Ural okruginde 845 erkek «qaraqalpaq» sıpatında xojalıq baslıǵı bolıp esapqa alınǵan, yaǵniy olardıń shańaraqları menen birge 3-4 mıń átirapında qaraqalpaq tatarları jasaǵan dep esaplanadı. Rossiya guberniyalarındaǵı Aleksandrov Gay ([[1895|1895-jılı]] iske túsken), Pallasovka hám Kaysatskaya (ekewi de [[1909|1909-jılı]] iske túsken) temir jol stanciyalarında da sonsha adam jasaǵan bolıwı múmkin. Bazıları dizimge alınbaǵan bolıwı da itimal, óytkeni ayırım dereklerde hátte bir shańaraqtıń ózinde de milleti qaraqalpaq, qazaq, tatar yamasa bashqurt dep jazılǵan jaǵdaylar bolǵan<ref name="ТАТ">[http://www.tataroved.ru/publicat/TatHist/Tom6_site.pdf История татар с древнейших времен. В 7- ми томах / Гл. ред.: Р. С. Хакимов; Науч. ред.: Р. Р. Салихов. Казань: Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ, 2002—2013.]</ref>.
G. N. Drozdov qaraqalpaqlardıń sanın Ural okruginde — 845 adam, Talovsk rayonında — 597 adam, Jánibek rayonında — 247 adam, yaǵnıy jámi 1 687 qaraqalpaq jasaǵan dep belgilegen<ref name="КУ" />.
Búgingi kúnde olardıń shama menen eki mıńı [[Qazaqstan|Qazaqstanda]], jáne eki mıńǵa shamalası [[Volgograd]] hám [[Saratov]] aymaqlarında jasaydı<ref name="СМБК" />.
== Tariyxı ==
Astraxan qaraqalpaqları dep atalatuǵın etnikalıq topar kórkem ádebiyatlarda XIX ásirdiń ekinshi yarımında belgili bolǵan. Qaraqalpaq tatarları [[1817|1817-jılı]] Tómengi Edil dalalarına kelip ornalasıp, olar rásmiy hújjetlerde [[1827|1827-jıldan]] baslap tilge alınadı. 1827-jılı Baskunchak kóli átirapında jasawshı 61 tatar ózlerin «kundaraw tatarlar» dep jazıwdı sorap arza bergen. [[1847|1847-jılda]] sol «qaraqalpaqlar» sanı 68 erkek hám 66 hayal retinde dizimge alınǵan. Olardıń bir bólegi keyin ala [[Astraxan]] átirapındaǵı Bestóbe awılına, jáne birewleri Kildirmesh awılına kóshirilgen. Kazakshı (Qazanlı) ruwınıń ayırım wákilleri Stavropol úlkesindegi Neftekumsk (Qamısburun) awılına kóshirilgen<ref name="КУ" />.
1799-1801-jılları Edil boyındaǵı qazaqlardıń Bukey ordası sultanı Bukeyxan, rus armiyasınan sırtqa qashqan Edil boyı tatarların (tiykarınan Bógelme, Balabay, Baǵırıslan aymaqlarınan) ordada alıp qalǵan hám olardıń izin joq etiw maqsetinde olarǵa «qaraqalpaq» atın bergen<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. Usı tárizde, qazaqlar arasında «qalpaq» yamasa «qaraqalpaq» atı menen belgili bolǵan tatarlar toparı júzege kelgen<ref name="СМБК">{{cite web|url =https://syuyumbike.ru/news/istoriya/kalpak-karakalpak-atly-tatarlar-kemnr-alar|author = В. Викторин|title = «Калпак», «каракалпак» атлы татарлар кемнәр алар? «Сөембикә», № 10, 2007.}}</ref>. 1810-jıllarda olar boysınbawshılıǵı ushın ayıplanıp, ordadan Rossiya imperiyası shegaralarına quwıp shıǵarılǵan, ornına 1840-jıllarda Altavıl (tiykarınan Latoshinka) mishurları jaylastırılǵan<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. 1841-1842-jılları olardıń kópshiligi Bukeyxannıń balası Jangir menen soqlıǵısıwdan soń Edildiń oń jaǵasına kóship ótip, Jańa Ásker, Bestóbe, Kildirmesh awılların qurǵan<ref name="ТАТ" />.
Qalǵanları qazan qaraqalpaqları menen qosılıp, [[Kaspiy teńizi|Kaspiy boyı]] qazaqları arasında jasay baslaǵan hám sońınan qazaq hám de noǵaylardıń «qalpaq» ruwına aylanǵan<ref name="ТАТ" />. Qaraǵash noǵayları arasında olar «shobalatshı-nayman ruwı» dep esaplanǵan<ref name="СМБК" />.
Ayırım jazıwshılar olardı [[Qaraqalpaqlar|qaraqalpaqlardıń]] bir toparı sıpatında kórsetiwge háreket etken, biraq oǵan heshqanday ilimiy dáliyl tabılmaǵan. Bul jaǵday olardıń tili jeterli dárejede úyrenilmegenligi menen túsindiriledi<ref name="КУ" />. [[1978|1978-jılı]] olardıń dialekti izertlengen hám ol [[Tatar tili|tatar tiliniń]] bir dialekti ekenligi anıqlanǵan<ref name="КУ" />.
Antropologiyalıq jaqtan olar mishar hám qazan tatarlarınan parıq qılmaydı. Olardıń qáliplesiwinde tatarlar, buxaralılar, xiywalılar qatnasqan dep esaplanadı. Biraq tiykarǵı bólegin Latoshinka misharları, qazan tatarları hám Altavıl (Chembarda jasaǵan) misharları quraǵan<ref name = "БУ">{{cite web|url =https://dspace.kpfu.ru/xmlui/bitstream/net/102940/-1/ITWPELLHR_42_46.pdf|author = Р. В. Ишмухамбетов|title = Татары-калпаки – особая этносоциальная группа Букеевской Орды казахов: история и современность Астрахань. 2019.}}</ref>. Olar ózleriniń kelip shıǵıwın [[Orenburg]] guberniyasınıń Bógelme hám Bozawlıq uyezdleri hám de Ufa guberniyasınıń Balabay uyezdiniń tatarlarına baylanıstıradı<ref name="КУ" />.
== Derekler ==
{{Derekler}}
== Ádebiyatlar ==
* Ишмухамбетов Р. В. Феномен служилых групп Букеевской орды Каспийский регион [Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Каспийский регион: политика, экономика, культура. 2017. № 3 (52). 2017. С. 19-29. (0,5 п.л.).
* Ишмухамбетов Р. В. Татары-калпаки: особая этносоциальная группа Букеевской орды.[Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Ислам и тюркский мир Мат. М/н. научно — практич. Конференции. Елабуга С. 42-46. (0,4 п.л.).
* Небольсин П. И. Астраханские каракалпаки // Астраханские губернские ведомости. газ. 1852. 8 авг.;
* Ремнев А. В. Татары в казахской степи: соратники и соперники российской империи // Вестник Евразии. Научн. журнал. № 4. М., 2006.
* Арсланов Л. Ш. Викторин В. М. Александров-Гай «каракалпаклары» // Мирас журналы. 1998. № 4 (77).
* Белоусов С. С. Роль торгово-ремесленного населения в создании стационарных поселений на землях казахов Внутренней киргизской орды Астраханской губернии. XIX в. Oriental Studies.2019. № 4. С.
[[Kategoriya:Tatarlar]]
nousp4iiez3t54dfsb8udsjh1g6hhn1
125152
125144
2025-07-07T11:40:11Z
Inosham
10264
Kishi ońlaw jumısları
125152
wikitext
text/x-wiki
{{Etnikalıq topar maǵqutısı
|atı = Qaraqalpaq tatarları
|negizgi atı = tatarlar, qazan tatarları
|súwret =
|súwret túsindirmesi =
|sanı = Shama menen 4 000<ref name="СМБК" />
|aymaq = {{RUS}}: (shama menen 2 000)<ref name="СМБК" />
|aymaq1 = {{bayraqlastırıw|Volgograd wálayatı}}
|sanı1 = ::Pallasovka rayonı — 464 (2020)<ref>{{Cite web |url=https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |title=Итоги переписи 2020. |access-date=2023-06-22 |archive-date=2023-06-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230622023944/https://34.rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tom_5_VPN-2020_18.xlsx |deadlink=no }}</ref>
:: Staropoltav rayonı — 1059 (2010)<ref>{{Cite web |url=http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |title=Национальный состав городских округов и муниципальных районов |accessdate=2014-12-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141223132119/http://volgastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/volgastat/ru/census_and_researching/census/national_census_2010/score_2010/ |archivedate=2014-12-23 |deadlink=yes }}</ref>
|túsindirmeler1 =
|aymaq2 = {{bayraqlastırıw|Astraxan wálayatı}}
|sanı2 = Aqtuba rayonı — 830 (2010)<ref>{{cite web|url=http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+Население+по+национальности+и+владению+русским+языком+по+муниципальным+образованиям+Астраханской+области.rar|title=ВПН том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком по муниципальным образованиям Астраханской области|accessdate=2014-09-09|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140117001832/http://astrastat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/astrastat/resources/312d28804edcbaa898be993467c8ff84/4.+%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%BC+%D0%BF%D0%BE+%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC+%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8.rar|archivedate=2014-01-17|deadlink=yes}}</ref>
|túsindirmeler2 =
|aymaq3 =
|sanı3 = {{KAZ}}: (shama menen 2 000)<ref name="СМБК" />
: [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]
:: Bókeyorda rayonı — 46 (2019)<ref name="оценка2019">{{Cite web |url=http://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |title=Численность населения Западно-Казахстанской области по отдельным этносам на начало 2019 года |access-date=2019-08-14 |archive-date=2020-06-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 |deadlink=no |accessdate=2023-12-07 |archivedate=2020-06-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200604223615/https://stat.gov.kz/api/getFile/?docId=ESTAT306055 }}</ref>
:: Jánibek rayonı — 19 (2019)<ref name="оценка2019" />
|túsindirmeler3 =
|tilleri = [[tatar tili]]niń qazan dialekti, tatar-qaraqalpaq dialekti, [[qazaq tili]]
|dini = [[Islam]]
|etnikalıq toparları = [[tatarlar]]
|derekler =
}}
'''Qaraqalpaq tatarları''' (''Astraxan qaraqalpaqları, Ural qaraqalpaqları, qalpaqlar''<ref name = "КУ">{{cite web|url =https://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1986-10/kemnr-alar-sterkhan-karakalpaklary|author = [[Леонид Арсланов|Л. Ш. Арсланов]]|title = КЕМНӘР АЛАР «ӘСТЕРХАН КАРАКАЛПАКЛАРЫ?»}}</ref>, ''Qazan qaraqalpaqları, Mishar qaraqalpaqları'') — tatarlardıń [[Volgograd wálayatı|Volgograd wálayatınıń]] Pallasovka hám Staropoltavka rayonları, sonday-aq, [[Batıs Qazaqstan wálayatı]]nıń Bókeyorda hám Jánibek rayonlarında kóp sanlı jasaytuǵın etnikalıq toparı.
== Tarqalǵan orınları ==
Qaraqalpaq tatarlarınıń kóplep jasaytuǵın aymaqları tómendegilerden ibarat: [[Volgograd wálayatı]]nıń Pallasovka rayonındaǵı Pallasovka stanciyası, «Kumıs» sanatoriyası, Góne Poltavka rayonındaǵı Gmelinka awılı, [[Astraxan wálayatı]]nıń Aqtuba rayonındaǵı Tómengi Baskunchak awılı, [[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Bókeyorda rayonındaǵı Sayqın awılı hám Jánibek rayonındaǵı Borsı awılı, Qazıtaw rayonındaǵı Qarasuw awılı.
Subetnostıń ayırım wákilleri usı aymaqlardıń basqa elatlarında, sonday-aq, [[Saratov wálayatı]]nda da jasaydı. Olardıń bir bólegi Astraxan tatarlarına da kiredi<ref name="КУ" />.
[[Batıs Qazaqstan wálayatı|Batıs Qazaqstan wálayatınıń]] Bókeyorda rayonındaǵı Sarbasta hám Segir-Qudıq awıllarında (házirgi Shonay awılı<ref>[http://bizgid.kz/postal/zapadno-kazahstanskaya_oblast/rayon_bokeyordinskiy/aulselo_shongay/ Почтовые индексы Аул(село) Шонгай, район Бокейординский]</ref>) olar qazaqlar menen aralas jasap, tatar-qazaq tilleriniń aralaspasında sóylesedi<ref name = "БУ2">{{cite web|url =https://diser.kbsu.ru/D.212.076.03/disert_ishmuhambetov22.pdf|author = R. V. Ishmuhambetov|title = Положение «принятых» служилых групп при ханах и в обществе Букеевской Орды. Астрахань. 2019.}}</ref>. «Qaraqalpaqlar» haqqında ayırım dereklerde «qazaq», «tatar», «qaraqalpaq» dep jazılǵan jaǵdaylar da bar<ref name="КУ" />.
== Xalqınıń sanı ==
[[1926|1926-jılı]] Qazaqstan SSRınıń Ural okruginde 845 erkek «qaraqalpaq» sıpatında xojalıq baslıǵı bolıp esapqa alınǵan, yaǵniy olardıń shańaraqları menen birge 3-4 mıń átirapında qaraqalpaq tatarları jasaǵan dep esaplanadı. Rossiya guberniyalarındaǵı Aleksandrov Gay ([[1895|1895-jılı]] iske túsken), Pallasovka hám Kaysatskaya (ekewi de [[1909|1909-jılı]] iske túsken) temir jol stanciyalarında da sonsha adam jasaǵan bolıwı múmkin. Bazıları dizimge alınbaǵan bolıwı da itimal, óytkeni ayırım dereklerde hátte bir shańaraqtıń ózinde de milleti qaraqalpaq, qazaq, tatar yamasa bashqurt dep jazılǵan jaǵdaylar bolǵan<ref name="ТАТ">[http://www.tataroved.ru/publicat/TatHist/Tom6_site.pdf История татар с древнейших времен. В 7- ми томах / Гл. ред.: Р. С. Хакимов; Науч. ред.: Р. Р. Салихов. Казань: Институт истории им. Ш.Марджани АН РТ, 2002—2013.]</ref>.
G. N. Drozdov qaraqalpaqlardıń sanın Ural okruginde — 845 adam, Talovsk rayonında — 597 adam, Jánibek rayonında — 247 adam, yaǵnıy jámi 1 687 qaraqalpaq jasaǵan dep belgilegen<ref name="КУ" />.
Búgingi kúnde olardıń shama menen eki mıńı [[Qazaqstan|Qazaqstanda]], jáne eki mıńǵa shamalası [[Volgograd]] hám [[Saratov]] aymaqlarında jasaydı<ref name="СМБК" />.
== Tariyxı ==
Astraxan qaraqalpaqları dep atalatuǵın etnikalıq topar kórkem ádebiyatlarda XIX ásirdiń ekinshi yarımında belgili bolǵan. Qaraqalpaq tatarları [[1817|1817-jılı]] Tómengi Edil dalalarına kelip ornalasıp, olar rásmiy hújjetlerde [[1827|1827-jıldan]] baslap tilge alınadı. 1827-jılı Baskunchak kóli átirapında jasawshı 61 tatar ózlerin «kundaraw tatarlar» dep jazıwdı sorap arza bergen. [[1847|1847-jılda]] sol «qaraqalpaqlar» sanı 68 erkek hám 66 hayal retinde dizimge alınǵan. Olardıń bir bólegi keyin ala [[Astraxan]] átirapındaǵı Bestóbe awılına, jáne birewleri Kildirmesh awılına kóshirilgen. Kazakshı (Qazanlı) ruwınıń ayırım wákilleri Stavropol úlkesindegi Neftekumsk (Qamısburun) awılına kóshirilgen<ref name="КУ" />.
1799-1801-jılları Edil boyındaǵı qazaqlardıń Bukey ordası sultanı Bukeyxan, rus armiyasınan sırtqa qashqan Edil boyı tatarların (tiykarınan Bógelme, Balabay, Baǵırıslan aymaqlarınan) ordada alıp qalǵan hám olardıń izin joq etiw maqsetinde olarǵa «qaraqalpaq» atın bergen<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. Usı tárizde, qazaqlar arasında «qalpaq» yamasa «qaraqalpaq» atı menen belgili bolǵan tatarlar toparı júzege kelgen<ref name="СМБК">{{cite web|url =https://syuyumbike.ru/news/istoriya/kalpak-karakalpak-atly-tatarlar-kemnr-alar|author = В. Викторин|title = «Калпак», «каракалпак» атлы татарлар кемнәр алар? «Сөембикә», № 10, 2007.}}</ref>. 1810-jıllarda olar boysınbawshılıǵı ushın ayıplanıp, ordadan Rossiya imperiyası shegaralarına quwıp shıǵarılǵan, ornına 1840-jıllarda Altavıl (tiykarınan Latoshinka) mishurları jaylastırılǵan<ref name="ТАТ" /><ref name="СМБК" />. 1841-1842-jılları olardıń kópshiligi Bukeyxannıń balası Jangir menen soqlıǵısıwdan soń Edildiń oń jaǵasına kóship ótip, Jańa Ásker, Bestóbe, Kildirmesh awılların qurǵan<ref name="ТАТ" />.
Qalǵanları qazan qaraqalpaqları menen qosılıp, [[Kaspiy teńizi|Kaspiy boyı]] qazaqları arasında jasay baslaǵan hám sońınan qazaq hám de noǵaylardıń «qalpaq» ruwına aylanǵan<ref name="ТАТ" />. Qaraǵash noǵayları arasında olar «shobalatshı-nayman ruwı» dep esaplanǵan<ref name="СМБК" />.
Ayırım jazıwshılar olardı [[Qaraqalpaqlar|qaraqalpaqlardıń]] bir toparı sıpatında kórsetiwge háreket etken, biraq oǵan heshqanday ilimiy dáliyl tabılmaǵan. Bul jaǵday olardıń tili jeterli dárejede úyrenilmegenligi menen túsindiriledi<ref name="КУ" />. [[1978|1978-jılı]] olardıń dialekti izertlengen hám ol [[Tatar tili|tatar tiliniń]] bir dialekti ekenligi anıqlanǵan<ref name="КУ" />.
Antropologiyalıq jaqtan olar mishar hám qazan tatarlarınan parıq qılmaydı. Olardıń qáliplesiwinde tatarlar, buxaralılar, xiywalılar qatnasqan dep esaplanadı. Biraq tiykarǵı bólegin Latoshinka misharları, qazan tatarları hám Altavıl (Chembarda jasaǵan) misharları quraǵan<ref name = "БУ">{{cite web|url =https://dspace.kpfu.ru/xmlui/bitstream/net/102940/-1/ITWPELLHR_42_46.pdf|author = Р. В. Ишмухамбетов|title = Татары-калпаки – особая этносоциальная группа Букеевской Орды казахов: история и современность Астрахань. 2019.}}</ref>. Olar ózleriniń kelip shıǵıwın [[Orenburg]] guberniyasınıń Bógelme hám Bozawlıq uyezdleri hám de Ufa guberniyasınıń Balabay uyezdiniń tatarlarına baylanıstıradı<ref name="КУ" />.
== Derekler ==
{{Derekler}}
== Ádebiyatlar ==
* Ишмухамбетов Р. В. Феномен служилых групп Букеевской орды Каспийский регион [Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Каспийский регион: политика, экономика, культура. 2017. № 3 (52). 2017. С. 19-29. (0,5 п.л.).
* Ишмухамбетов Р. В. Татары-калпаки: особая этносоциальная группа Букеевской орды.[Текст] / Р. В. Ишмухамбетов // Ислам и тюркский мир Мат. М/н. научно — практич. Конференции. Елабуга С. 42-46. (0,4 п.л.).
* Небольсин П. И. Астраханские каракалпаки // Астраханские губернские ведомости. газ. 1852. 8 авг.;
* Ремнев А. В. Татары в казахской степи: соратники и соперники российской империи // Вестник Евразии. Научн. журнал. № 4. М., 2006.
* Арсланов Л. Ш. Викторин В. М. Александров-Гай «каракалпаклары» // Мирас журналы. 1998. № 4 (77).
* Белоусов С. С. Роль торгово-ремесленного населения в создании стационарных поселений на землях казахов Внутренней киргизской орды Астраханской губернии. XIX в. Oriental Studies.2019. № 4. С.
[[Kategoriya:Tatarlar]]
0aek3hx1i46locbt1q2t131muov7nw4
Úlgi:Bayraqlastırıw/Volgograd wálayatı
10
25604
125128
2025-07-07T11:19:07Z
Inosham
10264
Taza bet jaratıldı: «{{ {{{1<noinclude>|bayraqlastırıw/bayraq</noinclude>}}} | alias = Volgograd wálayatı | flag alias = Flag of Volgograd Oblast.svg | variant = {{{variant|}}} | ólshem = {{{ólshem|}}} | redir1 = }}<noinclude> </noinclude>»
125128
wikitext
text/x-wiki
{{ {{{1<noinclude>|bayraqlastırıw/bayraq</noinclude>}}}
| alias = Volgograd wálayatı
| flag alias = Flag of Volgograd Oblast.svg
| variant = {{{variant|}}}
| ólshem = {{{ólshem|}}}
| redir1 =
}}<noinclude>
</noinclude>
3dwf5fm2zhrjsliufz3ke5oj73j8o3f
Úlgi:Bayraqlastırıw/Astraxan wálayatı
10
25605
125129
2025-07-07T11:23:07Z
Inosham
10264
Taza bet jaratıldı: «{{ {{{1<noinclude>|bayraqlastırıw/bayraq</noinclude>}}} | alias = Astraxan wálayatı | flag alias = Flag of Astrakhan Oblast.svg | variant = {{{variant|}}} | ólshem = {{{ólshem|}}} }}»
125129
wikitext
text/x-wiki
{{ {{{1<noinclude>|bayraqlastırıw/bayraq</noinclude>}}}
| alias = Astraxan wálayatı
| flag alias = Flag of Astrakhan Oblast.svg
| variant = {{{variant|}}}
| ólshem = {{{ólshem|}}}
}}
a84yh8u4396mzguxyr8405lhug3n5p8