ვიკიპედია kawiki https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98 MediaWiki 1.45.0-wmf.4 first-letter მედია სპეციალური განხილვა მომხმარებელი მომხმარებლის განხილვა ვიკიპედია ვიკიპედია განხილვა ფაილი ფაილის განხილვა მედიავიკი მედიავიკის განხილვა თარგი თარგის განხილვა დახმარება დახმარების განხილვა კატეგორია კატეგორიის განხილვა პორტალი პორტალი განხილვა TimedText TimedText talk მოდული მოდულის განხილვა 0 1659 4814594 4785244 2025-06-15T05:17:58Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814594 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა2 |სრული სახელი = საფრანგეთის რესპუბლიკა |მშობლიური სახელი = République française |სახელი = საფრანგეთი |დროშა = Flag of France.svg |გერბი = Arms of the French Republic.svg |სხვა სიმბოლო = <div style="padding:0.3em;">[[ფაილი:Great Seal of France.svg|100პქ|ავერსი]] [[ფაილი:Great Seal of France (reverse).svg|100პქ|რევერსი]]</div> | სხვა სიმბოლოს ტიპი = [[საფრანგეთის დიდი ბეჭედი|დიდი ბეჭედი]]: |ეროვნული დევიზი = „[[Liberté, égalité, fraternité]]“ |დევიზი ქართულად = „თავისუფლება, თანასწორობა, ძმობა“ |ეროვნული ჰიმნი = „[[მარსელიეზა|La Marseillaise]]“<br /><center>[[ფაილი:La Marseillaise.ogg]]</center> |რუკა = World-EU-France.svg |რუკის სიგანე = 300პქ |რუკის წარწერა = საფრანგეთის მთელი ტერიტორია |რუკა2 = EU-France (without inset).svg |რუკის სიგანე2 = 300პქ |რუკის წარწერა2 = საფრანგეთის მდებარეობა ევროპაში |დედაქალაქი = [[პარიზი]] |latd=48 |latm=51.4 |latNS=N |longd=2 |longm=21.05 |longEW=E |უდიდესი ქალაქი = დედაქალაქი |ოფიციალური ენები = [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] {{ref label|ააა|ა}} |ეთნოქორონიმი = [[ფრანგები|ფრანგი]] |მთავრობის ტიპი = [[უნიტარული სახელმწიფო|უნიტარული]] [[შერეული სისტემა|ნახევრად საპრეზიდენტო]] [[რესპუბლიკა|კონსტიტუციური რესპუბლიკა]] |ლიდერის ტიტული1 = [[საფრანგეთის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] |ლიდერის სახელი1 = [[ემანუელ მაკრონი]] |ლიდერის ტიტული2 = [[საფრანგეთის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]] |ლიდერის სახელი2 = [[ფრანსუა ბაირუ]] |საკანონმდებლო ორგანო = [[საფრანგეთის პარლამენტი|პარლამენტი]] |ზედა პალატა = [[საფრანგეთის სენატი|სენატი]] |ქვედა პალატა = [[საფრანგეთის ეროვნული ასამბლეა|ეროვნული ასამბლეა]] |დამოუკიდებლობის ტიპი = [[საფრანგეთის ისტორია|ფორმირება]] |მნიშვნელოვანი მოვლენა1 = {{nowrap|[[საფრანგეთის სამეფო]]<br/>{{small|([[ვერდენის ხელშეკრულება]])}}}} |მოვლენის თარიღი1 = აგვისტო, 843 |მნიშვნელოვანი მოვლენა2 = {{nowrap|[[საფრანგეთის პირველი რესპუბლიკა|საფრანგეთის რესპუბლიკა]]<br/>{{small|([[ეროვნული კონვენტი]])}}}} |მოვლენის თარიღი2 = 22 სექტემბერი, 1792 |მნიშვნელოვანი მოვლენა3 = {{nowrap|[[საფრანგეთის კონსტიტუცია|ამჟამინდელი კონსტიტუცია]]<br/>{{small|([[საფრანგეთის მეხუთე რესპუბლიკა|მეხუთე რესპუბლიკა]])}}}} |მოვლენის თარიღი3 = 4 ოქტომბერი, 1958 |ფართობი =643,801<ref>{{Cite journal|url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2009-2010/Table03.pdf|format=PDF|title=Demographic Yearbook—Table 3: Population by sex, rate of population increase, surface area and density|publisher=United Nations Statistics Division|year=2010}} http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/dyb2.htm Area calculated by adding area of Metropolitan France with those of overseas departments</ref> |ფართობის ადგილი = 43-ე |მოსახლეობის შეფასება = 66,660,000<ref name=populationINSEE>{{fr icon}} {{cite web |url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?ref_id=NATnon02145 |title=Évolution de la population jusqu'en 2014 - champs France hors Mayotte |first=[[Government of France]] |last=[[INSEE]] |accessdate=January 2014}} (French departments without Mayotte: 65,821,000 inhabitants)<br/> {{cite web |url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?ref_id=populegalescom |title=Populations légales dans les collectivités d'outre-mer et Mayotte |first=[[Government of France]] |last=[[INSEE]] |accessdate=January 2014}} (Mayotte : 212,645 inhabitants - overseas collectivities : 337,191 - new Caledonia : 245,580)<br/>Total (French departments+French overseas collectivies+New Caledonia) : 66,616,416 inhabitants</ref> |მოსახლეობის შეფასების წელი = 2016 |მოსახლეობის შეფასების ადგილი = მე-20 |მოსახლეობის სიმჭიდროვე = 116 |მოსახლეობის სიმჭიდროვის ადგილი = 89-ე |მშპ-ის მუპ-ის წელი = 2014 |მშპ-ის მუპ = {{nowrap|$2.337 ტრილიონი<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=27&pr.y=6&sy=2014&ey=2014&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=132&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= |title=France|publisher=International Monetary Fund|accessdate=28 June 2014}}</ref><!--end nowrap:-->}} |მშპ-ის მუპ-ის ადგილი = მე-9 |მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე = $36 537<ref name=imf2/> |მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე ადგილი = 23rd |მშპ-ის ნომინალი = {{nowrap|$2.886 ტრილიონი<ref name=imf2/>}} |მშპ-ის ნომინალის ადგილი = მე-5 |მშპ-ის ნომინალის წელი = 2014 |მშპ-ის ნომინალი ერთ სულ მოსახლეზე = $45 123<ref name=imf2/> |მშპ-ის ნომინალი ერთ სულ მოსახლეზე ადგილი = მე-19 |ჯინის წელი = 2008 |ჯინის ცვლილება = <!--increase/decrease/steady--> |ჯინი = 32.7 <!--number only--> |ჯინის სქოლიო = <ref name="CIA">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |title=CIA World Factbook |publisher=CIA |date= |accessdate=16 April 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070613005439/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |archivedate=13 ივნისი 2007 }}</ref> |ჯინის ადგილი = |აგი-ს წელი = 2013<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> |აგი-ს ცვლილება = steady <!--increase/decrease/steady--> |აგი = 0.884 <!--number only--> |აგი-ს სქოლიო = <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf |title=2014 Human Development Report Summary |date=2014 |accessdate=27 July 2014 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref> |აგი-ს ადგილი = მე-20 |ვალუტა = {{unbulleted list |{{nowrap|[[ევრო]] {{ref label|ბბბ|ბ}} [[საფრანგეთის წყნაროკეანური ფრანკი|ფრანკი]] (XPF) {{ref label|გგგ|გ}}}}}} |ვალუტის კოდი = EUR |სასაათო სარტყელი = [[UTC+01:00]] {{ref label|დდდ|დ}} |UTC-ის გადაწევა = +1 |სასაათო სარტყელი DST = [[UTC+02:00]] {{ref label|ეეე|ე}} |UTC-ის გადაწევა DST-ზე = +2 |თარიღის ფორმატი = დდ/თთ/წწწწ |მოძრაობის მიმართულება = მარჯვენა |სატელეფონო კოდი = [[საფრანგეთის სატელეფონო ნომრები|+33]] {{ref label|ვვვ|ვ}} |ქვეყნის ზედა დონის დომენი = [[.fr]] {{ref label|ზზზ|ზ}} |შენიშვნა ა = {{note|ააა}} ფრანგული [[ოფიციალური ენა]]ა მთელი საფრანგეთის რესპუბლიკის ტერიტორიაზე. |შენიშვნა ბ = {{note|ბბბ}} მტელი საფრანგეთის რესპუბლიკა წყნარი ოკეანის ზღვისიქითა ტერიტორიების გამოკლებით. |შენიშვნა გ = {{note|გგგ}} მხოლოდ საფრანგეთის წყნარი ოკეანის ზღვისიქითა ტერიტორიები. |შენიშვნა დ = {{note|დდდ}} CET მხოლოდ საფრანგეთის ევროპულ ნაწილში გამოიყენება. მთელი საფრანგეთის რესპუბლიკა მოქცეულია რამდენიმე სასაათო სარტყელში დაწყებული UTC-10-დან ([[საფრანგეთის პოლინეზია]]) UTC+12-მდე ([[უოლისი და ფუტუნა]]). |შენიშვნა ე = {{note|ეეე}} CEST მხოლოდ საფრანგეთის ევროპულ ნაწილში გამოიყენება. ყველა ზღვისიქითა ტერიტორიას არ აქვს [[ზაფხულის დრო]]. |შენიშვნა ვ = {{note|ვვვ}} საფრანგეთის ზღვისიქითა ტერიტორიები და გაერთიანებები საფრანგეთის სატელეფონო სისტემის ნაწილია, მაგრამ მათ აქვთ საკუთარი ქვეყნის კოდები: [[გვადელუპა]] +590; [[მარტინიკა]] +596; [[საფრანგეთის გვიანა]] +594, [[რეიუნიონი]] და [[მაიოტა]] +262; [[სენ-პიერი და მიკელონი]] +508. ზღვისიქითა ტერიტორიები რომლებიც არ ეკუთვნის საფრანგეთის სატელეფონო სისტემას; მათი ქვეყნის კოდებია: [[ახალი კალედონია]] +687, [[საფრანგეთის პოლინეზია]] +689; [[უოლისი და ფუტუნა]] +681. |შენიშვნა ზ = {{note|ზზზ}} ძირითადი [[.fr]]-ს გარდა, საფრანგეთის ზღვისიქითა დეპარტამენტები და ტერიტორიები იყენებენ სხვა დომენებს: [[.re]], [[.mq]], [[.gp]], [[.tf]], [[.nc]], [[.pf]], [[.wf]], [[.pm]], [[.gf]] და [[.yt]]. საფრანგეთში [[ევროკავშირი]]ს სხვა წევრ სახელმწიფოებთან ერთად, აგრეთვე გამოიყენება დომენი [[.eu]]. დომენი [[.cat]] გამოიყენება [[კატალონიელების ქვეყანა|კატალანურად მოლაპარაკე ტერიტორიებზე]]. }} '''საფრანგეთი''' ({{lang-fr|France}}), ოფიციალურად '''საფრანგეთის რესპუბლიკა''' ({{lang-fr|République française}}) — [[ქვეყანა]] [[დასავლეთ ევროპა]]ში, მოიცავს [[ევროპა|ევროპის]] ამ ნაწილის, რამდენიმე კუნძულისა და ზღვისიქითა ტერიტორიების ნაწილს. მას ესაზღვრება (ჩრდილოეთიდან საათის ისრის მიმართულებით) ევროპის შემდეგი ქვეყნები: [[ბელგია]], [[ლუქსემბურგი]], [[გერმანია]], [[შვეიცარია]], [[იტალია]], [[მონაკო]], [[ესპანეთი]] და [[ანდორა]]. ზღვისგადაღმა ტერიტორიებს ესაზღვრება [[ბრაზილია]] და [[სურინამი]] ([[საფრანგეთის გვიანა]]ს), [[ნიდერლანდების ანტილის კუნძულები]] ([[სენ-მარტენი|სენ-მარტენს]]). საფრანგეთი [[გაერთიანებული სამეფო]]ს [[ევროგვირაბი]]თ უკავშირდება, რომელიც გადის [[ლა-მანშის სრუტე|ლა-მანშის სრუტის]] ქვეშ. საფრანგეთი უდიდესი სახელმწიფოა [[დასავლეთ ევროპა]]ში, ხოლო სიდიდით მესამე მთლიანად კონტინენტზე. ის ფლობს მეორე ყველაზე დიდ [[განსაკუთრებული ეკონომიკური ზონა|განსაკუთრებულ ეკონომიკურ ზონას]]. საფრანგეთს აქვს დიდი ძალაუფლება ძლიერი კულტურული, ეკონომიკური, სამხედრო და პოლიტიკური ზეგავლენით ევროპასა და მთელს მსოფლიოზე.<ref>{{cite web |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761590309/Great_Powers.html |title=Great Powers – Encarta. MSN. 2008 |publisher=Webcitation.org |date= |accessdate=22 June 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091031190936/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761590309/Great_Powers.html |archivedate=31 ოქტომბერი 2009 }}</ref> საფრანგეთის ძირითადი იდეალები აღბეჭდილია, XVIII საუკუნეში მიღებულ, „ადამიანისა და მოქალაქის უფლებათა დეკლარაციაში“. XVI-XX საუკუნეებში საფრანგეთი ფლობდა ყველა დროის სიდიდით მეორე უდიდეს [[საფრანგეთის კოლონიური იმპერია|კოლონიურ იმპერიას]], რომელიც დავდაპირველად მოიცავდა ვრცელ ტერიტორიებს [[ჩრდილოეთი ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკისა]] და [[ინდოეთი|ინდოეთში]], ხოლო შემდგომ ჩრდილო-დასავლეთ და ცენტრალურ [[აფრიკა]]ში. ის, ასევე, ფლობდა [[მადაგასკარი|მადაგასკარს]], [[ინდოჩინეთი|ინდოჩინეთს]], [[გუანჩჟოუვანი|გუანჩჟოუვანსა]] და [[კარიბის ზღვა|კარიბის ზღვისა]] და [[წყნარი ოკეანე|წყნარი ოკეანის]] აუზის მრავალ კუნძულს. საფრანგეთი არის განვითარებული ქვეყანა<ref>[http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2009_EN_Complete.pdf Overcoming barriers: Human mobility and development]. Human Development Report 2009. the United Nations Development Programme. New York. ISBN 978-0-230-23904-3</ref> და [[მსყიდველობითი უნარის პარიტეტი]]ს მიხედვით აქვს ევროპაში მეორე, ხოლო მსოფლიოში [[ქვეყანათა სია მშპ-ის (PPP) მიხედვით|მეშვიდე უდიდესი]] ეკონომიკა.<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2195.html |title=Field listing – GDP (official exchange rate), CIA World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=30 September 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181224231351/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2195.html |archivedate=24 დეკემბერი 2018 }}</ref> საოჯახო ქონების მონაცემით საფრანგეთი უმდიდრესი ქვეყანაა ევროპაში და მეოთხეა მსოფლიოში.<ref>[http://thewisebuck.com/wp-content/uploads/2010/10/credit_suisse_global_wealth_report1.pdf Credit Suisse 2010's Global Wealth Report] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110427015348/http://thewisebuck.com/wp-content/uploads/2010/10/credit_suisse_global_wealth_report1.pdf |date=2011-04-27 }} "In euro and USD terms, the total wealth of French households is very sizeable. Although it has just 1% of the world's adults, France ranks fourth among nations in aggregate household wealth – behind China and just ahead of Germany. Europe as a whole accounts for 35% of the individuals in the global top 1%, but France itself contributes a quarter of the European contingent."</ref> [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს მიხედვით მას მეხუთე ადგილი უკავია მსოფლიოში. საფრანგეთს ყველაზე ხშირად სტუმრობენ, ის ყოველწლიურად 83 მილიონ უცხოელ ტურისტს მასპინძლობს.<ref name="tourism.stat">{{cite web |publisher=United Nations World Tourism Organization |url=http://dtxtq4w60xqpw.cloudfront.net/sites/all/files/pdf/unwto_highlights13_en_lr.pdf |title=UNWTO Highlights |accessdate=11 September 2013 |format=PDF |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130718115306/http://dtxtq4w60xqpw.cloudfront.net/sites/all/files/pdf/unwto_highlights13_en_lr.pdf |archivedate=18 ივლისი 2013 }}</ref> საფრანგეთს გააჩნია მეექვსე უმსხვილესი სამხედრო ბიუჯეტი<ref name="SIPRI Yearbook 2012">{{cite web|url=http://www.statista.com/statistics/262742/countries-with-the-highest-military-spending/ |title=The 15 countries with the highest military spending worldwide in 2012 (in billion U.S. dollars) |publisher=Sipri.org |date= |accessdate=25 September 2013}}</ref> და 29-ე უდიდესი არმია მსოფლიოში. ის ფლობს [[ბირთვული კლუბი|ბირთვული იარაღის მესამე უდიდეს]] მარაგს მსოფლიოში<ref>{{cite web|url=http://www.fas.org/programs/ssp/nukes/nuclearweapons/nukestatus.html |title=Status of World Nuclear Forces |publisher=Federation of American Scientists - Fas.org|quote=France has around 290 active warheads {{as of|lc=y|2013}} |date=26 May 2013 |accessdate=9 August 2013}}</ref> და სიდიდით მეორე დიპლომატიურ კორპუსს [[აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტი|აშშ]]-ის შემდეგ.<ref>{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/en/ministry_158/embassies-and-consulates_2052/bilateral-embassies_1580.html |title=France-Diplomatie |publisher=Diplomatie.gouv.fr |accessdate=16 July 2011}}</ref> საფრანგეთი არის [[გაერო]]ს დამფუძნებელი წევრი, ასევე [[გაეროს უშიშროების საბჭო|უშიშროების საბჭოს]] ხუთიდან ერთ-ერთი მუდმივი წევრი და წევრი საერთაშორისო ორგანიზაციებისა: [[ფრანკოფონია]], [[დიდი რვიანი]], [[დიდი ოცეული]], [[ნატო]], [[OECD]], [[WTO]] და [[ლათინური კავშირი]]. გარდა ამისა, ის არის [[ევროკავშირის წევრი ქვეყნები|ევროპის კავშირის დამფუძნებელი და მოწინავე წევრი]], ამასთან ფართობით მისი უდიდესი სახელმწიფო. 2013 წლისთვის საფრანგეთს მეოცე ადგილი ეკავა მსოფლიოში [[ადამიანის განვითარების ინდექსი]]ს მიხედვით, ხოლო, 2012 წელს, 22-ე – [[კორუფციის აღქმის ინდექსი]]თ.<ref>{{Cite web |url=http://cpi.transparency.org/cpi2012/results/ |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2013-11-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131129013918/http://cpi.transparency.org/cpi2012/results/ |archivedate=2013-11-29 }}</ref> == სახელწოდება == * '''ოფიციალური''': [[ქართული ენა|ქართულად]] - საფრანგეთის რესპუბლიკა; [[ფრანგული ენა|ფრანგულად]] — France; République française. * '''ეტიმოლოგია''' — სახელი მომდინარეობს [[ფრანკები]]ს ტომებისაგან. თვით სიტყვა „ფრანკი“ თავისუფალ [[ადამიანი|ადამიანს]] ნიშნავს. ამ ტერიტორიას [[რომაელები]] [[გალია]]ს უწოდებდნენ [[გალები]]ს [[კელტები|კელტური]] ტომის მიხედვით. საფრანგეთის სახელები სხვა ენებზე: Gallia (ბერძნული), Francogallia (ლათინური), Fagguo (ჩინური), Ranska (ფინური), Tsarf (ებრაული), Valland (ძველნორვეგიული), Bro-C'hall (ბრეტონული), Perancis (ინდონეზიური). * '''ქვეყნის კოდი''' — FR. == ისტორია == {{მთავარი|საფრანგეთის ისტორია}} === პრეისტორია === {{მთავარი|წინაისტორიული საფრანგეთი}} [[ფაილი:Lascaux2.jpg|მინიატიურა|მარცხნივ|[[ლასკოს გამოქვაბული|ლასკოს გამოქვაბულში]] აღმოჩენილი ნახატი, რომელზეც გამოსახულია ცხენი ([[დორდონი]], ძვ.წ 18 000 წელი)]] ადამიანთა ცხოვრების უძველესი კვალი, რომელიც დაახლოებით ძვ. წ 18 000 წლით თარიღდება, საფრანგეთის ტერიტორიაზე მდებარეობს.<ref name="Jean Carpentier 1987 p.17">Jean Carpentier (dir.), François Lebrun (dir.), Alain Tranoy, Élisabeth Carpentier et Jean-Marie Mayeur (préface de Jacques Le Goff), Histoire de France, Points Seuil, coll. „ Histoire “, Paris, 2000 (1re éd. 1987), p. 17 ISBN 2-02-010879-8</ref> ამ პერიოდში ადამიანებს, გამყინვარების ხანისთვის დამახასიათებელ მკაცრ და ცვალებად კლიმატთან უხდებოდათ გამკლავება, რამაც მათი ცხოვრების ნირის შეცვლა გამოიწვია: მათ ხელი მიჰყეს [[მომთაბარეობა]]ს, ხოლო თავს ნადირობითა და შემგროვებლობით ირჩენდნენ.<ref name="Jean Carpentier 1987 p.17"/> საფრანგეთი ცნობილია იმ გამოქვაბულთა სიმრავლით, რომლებიც [[ზედა პალეოლითი|ზედა პალეოლითის ერას]] მიეკუთვნებიან, ხოლო მათგან ყველაზე ცნობილია [[ლასკოს გამოქვაბული]]<ref name="Jean Carpentier 1987 p.17"/> ([[დორდონი]], ძვ. წ 18 000 წელი). [[გამყინვარების ხანა|გამყინვარების ხანის]] ბოლო ეტაპზე (ძვ. წ 10 000 წელი) კლიმატი შერბილდა<ref name="Jean Carpentier 1987 p.17"/> და დაახლოებით ძვ. წ 7000 წლიდან [[დასავლეთ ევროპა|დასავლეთ ევროპის]] ამ ნაწილმა [[ნეოლითის ხანა]]ში გადაინაცვლა, რამდენადაც მოსახლეობის ცხოვრების წესი შეიცვალა, ამ ეტაპზე ჩნდება დამჯდარი მოსახლეობის სამიწათმოქმედო კულტურა. ძვ. წ [[ძვ. წ. IV ათასწლეული|IV]]—[[ძვ. წ. III ათასწლეული|III ათასწლეულების]] ძლიერი დემოგრაფიული და სასოფლო სამეურნეო განვითარების შემდეგ, ძვ.წ [[ძვ. წ. III ათასწლეული|III ათასწლეულში]] მოსახლეობამ მეტალურგიას მიჰყო ხელი, თავდაპირველად მუშაობდნენ: [[ოქრო]]ზე, [[სპილენძი|სპილენძსა]] და [[ბრინჯაო]]ზე, ხოლო მოგვიანებით დაიწყეს რკინის დამუშავებაც.<ref>Carpentier et al 2000, pp. 20–24</ref> საფრანგეთის ტერიტორიაზე მრავალი [[მეგალითი]] მდებარეობს, მათგან ყველაზე გამორჩეული კი [[კარნაკის ქვები]]ა ([[მორბიანი]], ძვ. წ 3300 წელი). === გალია === {{მთავარი|გალია|კელტები}} [[ფაილი:Gaul, 1st century BC.gif|მინიატიურა|მარჯვნივ|[[გალია]], ძვ. წ. I საუკუნე. [[გალია|გალიის]] ტერიტორიებზე, რომელიც დღევანდელ საფრანგეთს, [[ბელგია]]ს, [[შვეიცარია]]ს, [[ნიდერლანდები]]სა და [[გერმანია|გერმანიის]] გარკვეულ ნაწილს (მდ. [[რაინი]]ს მარცხენა სანაპირო) და ჩრდოლოეთ იტალიის ნაწილს მოიცავდა, [[კელტები]] სახლობდნენ.]] [[ფაილი:MaisonCarrée.jpeg|მინიატიურა|მარჯვნივ|[[მეისონ კარე]]ს ტაძარი რომაულ - გალური კულტურის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანელი ძეგლია, იგი აშენებულია ქალაქ ნემასუსში (დღევანდელი [[ნიმი]])]] ძვ. წ [[600]] წელს [[იონიელები|იონიელმა]] [[ბერძნები|ბერძნებმა]], რომლებიც წარმოშობით [[ფოკაია]]დან იყვნენ, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპიროზე დააარსეს [[ბერძნული კოლონიები|მასალიის კოლონია]] (დღევანდელი [[მარსელი]], რომელიც საფრანგეთის უძველესი ქალაქია).<ref name="The Cambridge ancient history">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=n1TmVvMwmo4C&pg=RA1-PA754 |title=The Cambridge ancient history|page=754 |publisher=Cambridge University Press |accessdate=23 January 2011|isbn=978-0-521-08691-2|year=2000}}</ref><ref name="Orrieux">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=b8cA8hymTw8C&pg=PA62 |title=A history of ancient Greece|author=Claude Orrieux |page=62 |publisher=John Wiley & Sons |year= 1999|accessdate=23 January 2011|isbn=978-0-631-20309-4}}</ref> აღსანიშნავია ისიც, რომ დღევანდელი საფრანგეთის ტერიტორიაზე ასევე სახლობდნენ გალურ-კელტური ტომები, მაგრამ მხოლოდ ძვ. წ [[ძვ. წ. V საუკუნე|V]]-[[ძვ. წ. III საუკუნე|III]] საუკუნეებში.<ref>Carpentier et al 2000, p. 29</ref> [[გალია|გალიის]] ცნება სწორედ ამ დროს ჩამოყალიბდა; იგი მოიცავს კელტთა დასახლებას მდინარე [[რაინი]]დან [[ატლანტიკის ოკეანე]]მდე, ანუ [[პირენეები|პირენეებსა]] და [[ხმელთაშუა ზღვა]]ს. დღევანდელი საფრანგეთის საზღვარიც თითქმის იმავე ტერიტორიებს მოიცავს, რასაც [[ძველი გალია]] მოიცავდა, რომელიც დასახლებული იყო [[კელტები|კელტი]] გალებისაგან. ამ დროის [[გალია]] საკმაოდ ძლიერ სახელმწიფოს წარმოადგენდა. ძვ. წ [[ძვ. წ. 390|390]] წელს [[გალები|გალთა]] ბელადმა [[ბრენუსი|ბრენუსმა]] მდინარე [[ტიბრი|ტიბრთან]] [[რომაელები|რომაელებს]] ცხარე ბრძოლა გაუმართა, რომელიც [[ალიის ბრძოლა|ალიის ბრძოლის]] სახელითაა ცნობილი, სადაც [[გალები|გალებმა]] სასტიკად დაამარცხეს რომაელი ლეგიონერები. ბრძოლის შემდეგ [[გალები|გალებმა]] [[რომი]] დაიკავეს და ხარკი დაადეს. [[გალები|გალთა]] თავდასხმამ საკუთრივ [[რომი]] ძალიან დაასუსტა, ხოლო მის მოხარკეებს აჯანყების სურვილი აღუძრა, [[რომი|რომმა]] კი მათ ხელმეორედ დამორჩილებას 50 წელი მოანდომა. [[გალები]] რეგიონს მანამდე ავიწროებდნენ, სანამ [[რომი|რომთან]] ფორმალური სამშვიდობო ხელშეხრულება არ გააფორმეს, რაც ძვ. წ [[ძვ. წ. 345|345]] წელს მოხდა. სამშვიდობო ხელშეკრულების გაფორმების მიუხედავად [[რომი]]სა და [[გალია|გალიის]] მტრული პოლიტიკა მომდევნო საუკუნეებშიც გაგრძელდა. ძვ. წ [[ძვ. წ. 125|125]] წელს [[რომაელები|რომაელებმა]] სამხრეთ [[გალია]] დაიპყრეს და დაპყრობილ ტერიტორიას ''რომის პროვინცია'' დაარქვეს. სახელმა საუკუნეების მანძილზე ცვლილება განიცადა და დღესდღეობით მას [[პროვანსი]]ს სახელით ვიცნობთ.<ref name="Google Books">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=ZEIEAAAAMBAJ&pg=PA76 |title=Life magazine, 13&nbsp;July 1953, p. 76 |publisher=Google Books |date=13 July 1953 |accessdate=23 January 2011}}</ref> [[იულიუს კეისარი|იულიუს კეისარმა]] დანარჩენი [[გალია]]ც დაიპყრო, ხოლო ძვ. წ [[ძვ. წ. 52|52]] წელს [[გალები]]ს აჯანყებაც ჩაახშო, რომლის ინიციატორიც [[გალები|გალთა ბელადი]], [[ვერცინგეტორიქსი]] იყო.<ref name="Carpentier et al 2000, p.44-45">Carpentier et al 2000, p.44-45</ref> ძვ. წ [[ძვ. წ. 125|125]] წელს [[რომაელები|რომაელებმა]] სამხრეთ [[გალია]] დაიპყრეს და დაპყრობილ ტერიტორიას ''რომის პროვინცია'' დაარქვეს. სახელმა საუკუნეების მანძილზე ცვლილება განიცადა და დღესდღეობით მას [[პროვანსი]]ს სახელით ვიცნობთ.<ref name="Google Books"/> [[იულიუს კეისარი|იულიუს კეისარმა]] დანარჩენი [[გალია]]ც დაიპყრო, ხოლო ძვ. წ [[ძვ. წ. 52|52]] წელს [[გალები]]ს აჯანყებაც ჩაახშო, რომლის ინიციატორიც [[გალები|გალთა ბელადი]], [[ვერცინგეტორიქსი]] იყო.<ref name="Carpentier et al 2000, p.44-45"/> [[გალია|გალიის]] [[რომი]]ს პროვინციებში გაერთიანება [[ოქტავიანე ავგუსტუსი|ავგუსტუსს]] მიეწერება, ისევე როგორც მისი დაყოფა ოთხ პროვინციად: სამხრეთ გალია — ნარბონენსად, სამხრეთ-აღმოსავლეთ გალია — აკვიტანიად, ცენტრალური გალია — ლუგდუნენსად და ჩრდილოეთ გალია - ბელგიკად.<ref name=c53>Carpentier et al 2000, pp. 53–55</ref> [[რომაული გალია|გალურ-რომაულ პერიოდში]] მრავალი ქალაქი დაარსდა, მათ შორის [[გალია|გალიის]] დედაქალაქი — [[ლუგდუნუმი]] (დღევანდელი [[ლიონი]]).<ref name=c53/> ეს ქალაქები ტრადიციულ რომაულ სტილში შენდებოდა; [[რომაული ფორუმი|ფორუმით]], [[თეატრი]]თ, [[ამფითეატრი]]თ, [[ცირკი]]თ და [[თერმული აბანოები]]თ. [[გალები]] თანდათან აერივნენ რომაულ მოსახლეობაში და მათთან თანაცხოვრების პერიოდში თითქმის მთლიანად შეითვისეს რომაული კულტურა და ენა ([[ლათინური ენა|ლათინური]], რომლისგანაც მოგვიანებით [[ფრანგული ენა]] წარმოიშვა). ასევე მოხდა რომაული და გალური რელიგიების ერთმანეთში აღრევა, რის შედეგადაც [[რელიგიური სინკრეტინიზმი]] წარმოიქმნა. [[III საუკუნე|III საუკუნის]] მეორე ნახევარში [[რომაული გალია]] [[ლიმესი]]ს სერიოზულ ნაკლებობას განიცდიდა, იმ დროს, როდესაც [[რომის იმპერია|მთელი იმპერია]] ბარბაროსთა შემოსევებისგან იტანჯებოდა.<ref name=c77>Carpentier et al 2000, pp. 76–77</ref> [[გალია]]მ [[რომის იმპერია|რომის]] სისუსტე სათავისოდ გამოიყენა: გამოეყო მას და შექმნა დამოუკიდებელი [[გალების იმპერია]],<ref name=c77/> რომელმაც მხოლოდ [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] კრიზისის პერიოდში იარსება (260-273 წლებში). თუმცაღა, სიტუაცია საგრძნობლად გამოსწორდა [[IV საუკუნე|IV საუკუნის]] მეორე ნახევარში, რომელიც [[რომაული გალია|რომაული გალიის]] აყვავებისა და აღორძინების პერიოდად ითვლება.<ref>Carpentier et al 2000, pp. 79–82</ref> [[312]] წელს [[კონსტანტინე დიდი|კონსტანტინე დიდმა]] მრწამსი შეიცვალა და [[ქრისტიანობა]] მიიღო. მას შემდეგ ბოლო მოეღო [[ქრისტიანები|ქრისტიანთა]] დევნას [[რომის იმპერია]]ში,<ref>Carpentier et al 2000, p. 81</ref> მაგრამ [[ქრისტიანები|V საუკუნის]] დასაწყისში [[ხალხთა დიდი გადასახლება|ბარბაროსთა შემოსევები]] კვლავ განახლდა,<ref>Carpentier et al 2000, p. 84</ref> ხოლო [[ძველი გერმანელები|გერმანულმა ტომებმა]]: [[ვანდალები|ვანდალებმა]], [[ალანები|ალანებმა]] და [[სვებები|სვებებმა]] გადალახეს [[რაინი]] და დასახლდნენ [[გალია]]ში, [[ესპანეთი|ესპანეთში]] და [[რომის იმპერია|იმპერიის]] სხვა ნაწილებში.<ref>Carpentier et al 2000, pp. 84–88</ref> === ფრანკთა სახელმწიფო (მესამე საუკუნე — 843) === {{მთავარი|ფრანკთა სამეფო|მეროვინგების დინასტია|კაროლინგების დინასტია}} [[ფაილი:Franks expansion.gif|მინიატიურა|მარჯვნივ|ფრანკთა ექსპანსია [[ხლოდვიგ I]]-ს დროიდან ([[481]]) [[ფრანკთა სახელმწიფო|ფრანკთა იმპერიის]] დაყოფამდე ([[843]]).]] [[ანტიკური ხანა|ანტიკური ხანის]] დასასრულს [[გალია]] რამდენიმე გერმანულ სამეფოდ დაიყო ([[ფრანკთა სახელმწიფო]] (ჩრდილოეთი), [[ალემანია]] (ჩრდილო-აღმოსავლეთი), [[ბურგუნდია]] (აღმოსავლეთი), [[სეპტიმანია]] (სამხრეთი), [[ვესტგოთების სახელმწიფო]] (სამხრეთ-აღმოსავლეთი) და დარჩენილ ტერიტორიაზე [[სუასონის სამეფო]]). ამავდროულად, [[ბრიტები|ბრიტებს]] (კელტური მოდგმის ტომები) [[ანგლო-საქსები|ანგლო-საქსთა]] მიერ [[ბრიტანეთი]]ს დაპყრობის ხანაში მშობლიური ტერიტორიის დატოვება და სხვაგან, კერძოდ კუნძულ [[არმორიკა]]ზე გადასახლება მოუხდათ ([[გალია|გალიის]] შორეული დასავლეთით). შედეგად [[კუნძული|კუნძულს]] სახელი შეუცვალეს და [[ბრეტანი]] დაარქვეს, ხოლო [[კელტები|კელტებმა]] კვლავ შეძლეს აღორძინება და ამ ტერიტორიაზე დააარსეს [[პეტის სამეფო|პეტის დამოუკიდებელი სამეფო]]. ცრუმორწმუნე [[ფრანკები]] [[გალია|გალიის]] ჩრდილოეთ ნაწილში დასახლდნდენ, მაგრამ [[ხლოდვიგ I]]-ის მმართველობის ხანაში თითქმის მთელი ჩრდილოეთ და ცენტრალური [[გალია]] დაიპყრეს. [[ხლოდვიგ I]] პირველი გერმანელი დამპყრობელია, რომელმაც [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] დანგრევის შემდეგ, მრწამსი შეიცვალა და [[არიანელობა|არიანელობის]] ნაცვლად [[ქრისტიანობა]] მიღო ([[498]]); ალბათ ამიტომ უწოდებენ [[პაპების სია|პაპები]] საფრანგეთს „ეკლესიის უხუცეს ქალიშვილს“ (''{{lang-fr|La fille aînée de l’Église}}''),<ref>{{cite web |url=http://www.wf-f.org/03-1-France.html |title=Faith of the Eldest Daughter – Can France retain her Catholic heritage? |publisher=Wf-f.org |accessdate=17 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110722112834/http://www.wf-f.org/03-1-France.html |archivedate=22 ივლისი 2011 }}</ref> ხოლო საფრანგეთის მეფეები „ყველაზე ქრისტიანი მეფეების“ ტიტულატურით სარგებლობენ (''{{lang|und|Rex Christianissimus}}''). [[ფაილი:Chlodwigs taufe.jpg|მინიატიურა|მარცხნივ|[[ხლოდვიგ I]]-ის კათოლიკედ მონათვლა [[498]] წელს.თუ აქამდე მეფობა არჩევითი იყო, ამ ცერემონიის შემდეგ მეფობა [[ხლოდვიგ I|ხლოდვიგის]] შთამომავალთა ღვთებრივი უფლება გახდა.]] [[ფრანკები|ფრანკებმა]] მიიღეს [[გალურ-რომაული კულტურა|გალურ-რომაულ მემკვიდრეობა]] და ამ ნიადაგზე ჩამოაყალიბეს [[ფრანკთა სახელმწიფო]]. [[ფრანკებმა]] [[რომანული ენები]] შეითვისეს, გარდა ჩრდილოეთ გალიისა, სადაც მოსახლეობა ნაკლებად მჭიდრო იყო. [[გალია|გალიის]] ამ ნაწილში ჩამოყალიბდა [[გერმანიკული ენები]]. [[ხლოდვიგ I|ხლოდვიგმა]] დაუდო საფუძველი [[მეროვინგების დინასტია|მეროვინგების დინასტიის]] მმართველობას [[ფრანკთა სახელმწიფო]]ში, მანვე გამოაცხადა ქვეყნის დედაქალაქად [[პარიზი]], თუმცაღა მისი გარდაცვალების შემდეგ სამეფოს დაშლა ელოდა. მართლაც მისი გარდაცვალების შემდეგ სამეფოს მის 4 ვაჟს შორის გადანწილდა და წარმოიქმნა ახალი პოლიტიკური ერთეულები: [[ორლეანი]], პარიზი, [[რეიმსი]] და [[სუასონი]]. ბოლო [[მეროვინგები|მეროვინგი]] მეფეები ფაქტობრივ ძალაუფლებას არ ფლობდნენ და მათ მაგიერ სამეფოს მაიორდომები მართავდნენ, ამიტომ მათ დაცინვით [[ზარმაცი მეფეები|ზარმაც მეფეებს]] უწოდებდნენ (''[[Roi fainéant|Rois fainéants]]''). მაიორდომების ძალაუფლება განსაკუთრებით გაძლიერდა [[კარლოს მარტელი]]ს დროს. მისი მეთაურობით [[ფრანკები|ფრანკებმა]] [[732]] წელს [[პუატიეს ბრძოლა (732)|პუატიეს ბრძოლაში]] [[არაბებეთის სახალიფო|არაბები]] დაამარცხეს, [[ესპანეთი]]დან განდევნეს და [[ევროპა]]ში მათი შემდგომი წინსვლა შეაჩერეს. ამ ბრძოლის შემდეგ მან დიდი ძალაუფლება და პატივისცემა მოიპოვა ფრანკთა შორის, ხოლო მისმა ვაჟმა — [[პიპინ მოკლე]]მ [[751]] წელს ტახტიდან ჩამოაგდო უკანასკნელი [[მეროვინგები|მეროვინგი]] მეფე და ბერად აღკვეცა, სამეფოს კი [[კაროლინგების დინასტია|კაროლინგთა დინასტია]] ჩაუდგა სათავეში. [[პიპინ მოკლე]]ს ვაჟმა, [[კარლოს დიდი|კარლოსმა]] შეძლო [[ფრანკები]]ს კვლავ გაერთიანება და შექმნა [[ფრანკთა სახელმწიფო|ფრანკთა იმპერია]], რომელიც [[დასავლეთ ევროპა|დასავლეთ]] და [[ცენტრალური ევროპა|ცენტრალურ ევროპაში]] იყო გადაჭიმული. [[კარლოს დიდი]]ს დროს [[ფრანკთა სამეფო]]მ არნახულ ძლიერებას მიაღწია. თავად [[კარლოს დიდი|კარლოსი]] ენერგიული და ჭკვიანი მმართველი აღმოჩნდა, მან მთელი მეფობა ომებში გაატარა და შეძლო [[ფრანკთა სამეფო]]ს გაერთიანება და ახალი ტერიტორიების შემოერთებაც, დაამარცხა [[საქსები]], [[დუნაის ავარები]], [[არაბები]] [[ესპანეთი|ესპანეთში]], ასევე გადალახა [[პირენეს მთები|პირენეს ქედი]] და სახელმწიფოს შეუერთა [[ნავარა]], [[არაგონი]] და [[კატალონია]]. იგი ასევე დიდ მნიშვნელობას აქცევდა საგარეო ურთიერთობებს: მან კავშირი დაამყარა რომის პაპთან, [[ლეო III]]-თან და [[800]] წელს მისგან რომის იმპერატორის ტიტული მიიღო. [[ფაილი:French borders from 985 to 1947.gif|მინიატიურა|მარჯვნივ|საფრანგეთის ტერიტორიის ცვლილება [[985]] წლიდან [[1947]] წლამდე]] [[კარლოს დიდი|კარლოსს]] მართლაც სურდა ახალი [[რომის იმპერია|რომის იმპერიის]] შექმნა მაგრამ მისი სამეფოს ძლიერებამ და ერთიანობამ დიდხანს არ გასტანა: მისი ვაჟის [[ლუი I ღვთისმოსავი|ლუი ღვთისმოსავის]] ([[814]]-[[840]] წწ) გარდაცვალების შემდეგ, [[843]] წელს, [[ვერდენის ხელშეკრულება|ვერდენის ხელშეკრულებით]] სამეფო სამად გაიყო [[ლუი I ღვთისმოსავი|ლუის]] სამ ვაჟს შორის: [[ლოთარ I|ლოთარს]], რომელმაც შეინარჩუნა იმპერატორის ტიტული, ერგო [[იტალია]] და [[რაინი]]სა და [[რონა]]ს გასწვრივ მდებარე მიწების ზოლი, [[ლუი გერმანელი|ლუი გერმანელს]] — [[აღმოსავლეთ ფრანკთა სახელმწიფო]], ხოლო [[შარლ მელოტი|შარლ მელოტს]] — [[დასავლეთ ფრანკთა სახელმწიფო]]. [[დასავლეთ ფრანკთა სამეფო]] დაახლოებით იმავე ტერიტორიას მოიცავდა, რასაც თანამედროვე საფრანგეთი.<ref>{{cite web |url=http://history.howstuffworks.com/european-history/treaty-of-verdun.htm |title=Treaty of Verdun |publisher=History.howstuffworks.com |date=27 February 2008 |accessdate=17 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110716063456/http://history.howstuffworks.com/european-history/treaty-of-verdun.htm |archivedate=16 ივლისი 2011 }}</ref> [[IX საუკუნე|IX]]-[[X საუკუნე|X]] საუკუნეებში, [[ვიკინგები|ვიკინგთა]] შემოსევებისგან დასუსტებული საფრანგეთი ყოვლად დეცენტრალიზებული სახელმწიფო გახდა: თავად-აზნაურობის ტიტულები და მიწები მემკვიდრეობითი გახდა, რაც მათ ავტორიტეტსა და ძალაუფლებას საგრძნობლად ზრდიდა, იმ დროს, როდესაც მეფის ძალაუფლება რელიგიური უფრო იყო ვიდრე საერო. ამგვარმა ვითარებამ ხელი შეუწყო [[ფეოდალიზმი]]ს ჩამოყალიბებას საფრანგეთში. ფეოდალები თანდათან ძლიერდებოდნენ და თამამდებოდნენ, ხოლო ზოგჯერ საქმე იქამდეც მიდიოდა, რომ თავს მეფეს უტოლებდნენ, ხანდახან კი ემუქრებოდნენ კიდეც. მაგალითად, [[ჰოსტინგების ბრძოლა|ჰოსტინგების ბრძოლის]] შემდეგ, [[1066]] წელს [[უილიამ I დამპყრობელი|ნორმანდიის ჰერცოგმა]] თავი [[ინგლისი]]ს მეფედ გამოაცხადა, რითაც თავი გაუტოლა საფრანგეთის მეფეს, თუმცაღა იმავდროულად იგი, როგორც ჰერცოგი, საფრანგეთის მეფის ვასალად ითვლებოდა. === საფრანგეთის სამეფო (843—1791) === {{მთავარი|საფრანგეთის სამეფო|კაპეტინგები|ვალუები|ბურბონები}} [[კაროლინგები]] საფრანგეთს [[987]] წლამდე მართავდნენ, მანამდე სანამ საფრანგეთის ჰერცოგი და [[პარიზი]]ს გრაფი — [[ჰუგო კაპეტი]] არ გახდებოდა [[საფრანგეთის მონარქების სია|ფრანკთა მეფე]].<ref>{{cite web|url=http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?groupid=1008&HistoryID=ab03&gtrack=pthc |title=History of France : The Capetian kings of France: AD 987–1328 |publisher=Historyworld.net |accessdate=21 July 2011}}</ref> მისმა შთამომავლებმა{{ndash}}[[კაპეტინგები|კაპეტინგებმა]], [[ვალუები|ვალუებმა]] და [[ბურბონები|ბურბონებმა]]{{ndash}}ქვეყანა თანდათანობით გააერთიანეს. [[საფრანგეთის სამეფო]]ს ჩამოყალიბებამ [[ფილიპ II ოგიუსტი]]ს ზეობის ხანაში დასასრულს მიაღწია. პროცესს თან ერთვოდა შინაომები. ფრანგი [[რაინდობა|რაინდები]] აქტიურად მონაწილეობდნენ [[ჯვაროსნული ლაშქრობები|ჯვაროსნულ ლაშქრობებში]] ([[1095]]-[[1291]] წწ), [[საღვთო მიწა]]ზე კონტროლის აღსადგენად. [[ჯვაროსნული ლაშქრობები|ჯვაროსნულ ომებში]] იმდენი ფრანგი [[რაინდობა|რაინდი]] მონაწილეობდა, რომ [[არაბული ენა|არაბულად]] სიტყვა „ჯვაროსანი“ ითარგმნება, როგორც ''Al-Franj'' („ფრანკი“),<ref>{{cite web|url=http://www.discoverislamicart.org/exhibitions/ISL/crusader/introduction.php |title=Al-Franj: the Crusaders in the Levant |publisher=Discoverislamicart.org |date= |accessdate=22 June 2012}}</ref> ხოლო [[ძველი ფრანგული ენა|ძველი ფრანგული]] სალაპარაკო ენა გახდა [[იერუსალიმის სამეფო]]ში.<ref>{{cite web |url=http://www.welcometohosanna.com/JERUSALEM_TOUR/crusader.htm |title=Crusader Conquest: The Christian Kingdom of Jerusalem |publisher=Welcometohosanna.com |date= |accessdate=22 June 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161029121927/http://www.welcometohosanna.com/JERUSALEM_TOUR/crusader.htm |archivedate=29 ოქტომბერი 2016 }}</ref> [[ფაილი:Joan of Arc miniature graded.jpg|მინიატიურა|მარჯვნივ|რამდენიმე ბრძოლაში, [[ასწლიანი ომი]]სას საფრანგეთის არმიას [[ჟანა დ’არკი]] ხელმძღვანელობდა, რამაც საფრანგეთს საბოლოო გამარჯვებისკენ გაუკვალა გზა.]] [[XI საუკუნე|XI საუკუნის]] სამხრეთ საფრანგეთში, [[ლანგედოკი|ლანგედოკში]] [[კატარების ერესი]]. სექტის მოძღვრება კათოლიკურ მოძღვრებას ეწინააღმდეგებოდა, ამიტომ [[კათოლიკური ეკლესია]], პაპ [[ინოკენტი III]]-ის თაოსნობით აქტიურად ცდილობდა მათ კვლავ შემოერთებას [[კათოლიკური ეკლესია|კათოლიკური ეკლესიის]] წიაღში, ჯერ მოლაპარაკების გზით, ხოლო შემდეგ ძალადობასაც მიმართა: [[1209]] წელს [[ინოკენტი III]]-ის მოწოდებით დაიწყო [[კატარები]]ს ხოცვა-ჟლეტა, რაც [[ალბიგოელთა ჯვაროსნული ლაშქრობა|ალბიგოელთა ჯვაროსნული ლაშქრობის]] სახელითაა ცნობილი. ომი [[1209]] წლიდან [[1229]] წლამდე მიმდინარეობდა, თუმცაღა [[კათოლიკური ეკლესია|კათოლიკურმა ელკლესიამ]] [[კატარების ერესი|კატარიზმის]] სრულიად აღმოფხვრა მაინც ვერ შეძლო, მის აღმოფხვრას კიდევ 100 წელი დასჭირდა.<ref>{{cite news | title = Massacre of the Pure | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,897752-2,00.html | newspaper = Time | location = New York | date = 28 April 1961 | access-date = 24 აგვისტო 2013 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20080120172908/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,897752-2,00.html | archivedate = 20 იანვარი 2008 }}</ref> მომდევნო წლებში [[საფრანგეთის მეფეები|საფრანგეთის მეფეებმა]] კიდევ უფრო გააფართოვეს საფრანგეთის საზღვარი. ამავდროულად გაიზარდა სამეფო ძალაუფლება და საფრანგეთმა აბსოლუტიზმისკენ დაიწყო გადახრა. [[1338]] წელს [[შარლ IV|შარლ IV (მართალი)]] უმემკვიდროდ გარდაიცვალა,<ref name="guerard">Albert Guerard, ''France: A Modern History'' ([[University of Michigan Press]]: Ann Arbor, 1959) pp. 100, 101.</ref> ხოლო [[1316]] წელს დაწერილი [[სალიკური სამართალი|სალიკური სამართლის]] მიხედვით საფრანგეთის მეფე არც ქალი შეიძლებოდა ყოფილიყო და არც მდედრობით შტოზე შეიძლებოდა გადასულიყო.<ref name="guerard"/> ამგვარად საფრანგეთის მეფე [[ფილიპ VI|ფილიპ VI დე ვალუა (ბედნიერი)]] გახდა, ვისი მეფობაც ძალზედ წარმატებული გამოდგა საფრანგეთისთვის და შუა საუკუნეების ზენიტს მიაღწია.<ref name="guerard"/> [[XIV საუკუნე|XIV სუკუნეში]] საფრანგეთში [[შავი ჭირი]] დაატყდა თავს,<ref name = Encarta>{{cite web |url=http://encarta.msn.com/text_761568934___117/France.html |title=France VII. – History - Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2009 |publisher=Webcitation.org |date= |accessdate=22 June 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090829034202/http://encarta.msn.com/text_761568934___117/France.html |archivedate=29 აგვისტო 2009 }}</ref> სიტუაციას ამწვავებდა ისიც, რომ [[ფილიპ VI]]-ს თავისი დისწული, [[ინგლისის მონარქები|ინგლისის მეფე]] — [[ედუარდ III]] დაუპირისპირდა, რაც [[ასწლიანი ომი]]ს დაწყების საბაბი გახდა.<ref>Don O'Reilly. "[https://web.archive.org/web/20061109043743/http://www.historynet.com/magazines/military_history/3031536.html Hundred Years' War: Joan of Arc and the Siege of Orléans]". ''TheHistoryNet.com''.</ref>. [[1337]] წელს საფრანგეთსა [[ინგლისი|ინგლისს]] შორის [[ასწლიანი ომი]] დაიწყო, რომელიც გარკვეული შესვენებებით 116 წელი გაგრძელდა, [[1453]] წლამდე. 116 წლიდან საფრანგეთმა და [[ინგლისი|ინგლისმა]] დაახლოებით 55 წელი იომა, ხოლო 61 წელი ზავის პირობებში გაატარა. ამ ქვეყნების ძველ მტრობას თან დაერთო მეტოქეობა [[ფლანდრია|ფლანდრიის]] ხელში ჩასაგდებად, ამისთანავე ინგლისის მეფე, [[ედუარდ III]] პრეტენზიას გამოთქვამდა საფრანგეთის ტახტზე, რამაც განაპირობა მათი დაპირისპირება და [[ასწლიანი ომი]]ს დაწყება. [[ასწლიანი ომი]] პირობითად სამ ნაწილად იყოფა: აქედან პირველი [[ინგლისი]]ს წარმატებით წარიმართა, განსხვავებით მეორე პერიოდისგან, რომელშიც საფრანგეთი დომინირებდა. მესამე პერიოდის პირველი ნაწილი ინგლისის სრული დომინირებით წარიმართა, თუმცაღა [[ჟანა დ’არკი]]ს თაოსნობით [[1429]] დაწყებული სახალხო-პატრიოტული მოძრაობის მეშვეობით საფრანგეთმა იმარჯვა და ომიც მათი გამარჯვებით დასრულდა. საფრანგეთმა ომის შედეგად თითქმის ყველა ტერიტორიის დაბრუნება მოახერხა [[ინგლისი]]სგან. მალევე საფრანგეთს, ევროპის სხვა ქვეყნების მსაგავსად [[შავი ჭირი|შავი ჭირის ეპიდემიამ]] შეუტია და საკმაოდ დიდი ზიანიც მიაყენა. [[1340]] წლის აღწერით საფრანგეთს დაახლოებით 17 მილიონი მაცხოვრებელი ჰყავდა,<ref>Emmanuel Le Roy Ladurie (1987). "''[http://books.google.com/books?id=VT9rIMQFt2MC&pg=PA32 The French peasantry, 1450–1660]''". University of California Press. p. 32. ISBN 0-520-05523-3</ref> [[შავი ჭირი|შავმა ჭირმა]] კი მოსახლეობის ნახევარი იმსხვერპლა.<ref>Peter Turchin (2003). "''[http://books.google.com/books?id=mUoCrTUo-eEC&pg=PA179 Historical dynamics: why states rise and fall] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130723220952/http://books.google.com/books?id=mUoCrTUo-eEC&pg=PA179|date=2013-07-23}}''". Princeton University Press. p. 179. ISBN 0-691-11669-5</ref> [[ფაილი:Francois Dubois 001.jpg|მინიატიურა|მარცხნივ|[[ბართლომეს ღამე]] ([[1572]]) არის კულმინაცია [[საფრანგეთის რელიგიური ომები]]სა, რომელიც საბოლოოოდ [[ნანტის ედიქტი]]თ დასრულდა ([[1598]]).]] [[1494]] წელს საფრანგეთმა, [[შარლ VIII]]-ს თაოსნობით წამოიწყო ომი [[იტალია|იტალიის]] ტერიტორიების დასაკავებლად, რომელიც [[იტალიური ომები|იტალიური ომების სახელითაა]] ცნობილი. [[1495]] წელს [[ნეაპოლი|ნეაპოლს]] საფანგეთი დაეუფლა, რამაც შეაშფოთა მთელი რიგი ევროპული სახელმწიფოები და მალევე ომში ჩაებნენ: [[მილანი]], [[ვენეცია]], [[არაგონი]], [[სიცილიის სამეფო]] და [[საღვთო რომის იმპერია]], მოგვიანებით კი [[ესპანეთი]]. ომი რამდენიმე ეტაპად წარიმართა და საბოლოოდ [[1559]] წელს [[კატო-კამბრეზის ზავი]]თ დაგვირგვინდა. შედეგად საფრანგეთი [[იტალია|იტალიიდან]] გააძევეს, რამაც საგრძნობლად შეარყია საფრანგეთის პოზიცია [[ევროპა]]ში, მით უფრო, რომ იგი ისევე, როგორც [[ესპანეთი]] ომის გამო გაწეული ხარჯების გამო ფინანსურად ძალზედ გამოიფიტა. [[იტალიური ომები|იტალიურ ომებში]] განცდილი მძიმე მარცხის მიუხედავად ეს საუკუნე საფრანგეთისთვის საკმაოდ წარმატებული აღმოჩნდა კულტურული თვალსაზრისით: დადგინდა [[ფრანგული ენა|ფრანგული ენის]] სალიტერატურო ნორმები და იგი სახელმწიფო ენად გამოცხადდა. ამავე პერიოდში ფრანგმა მოგზაურებმა: [[ჟაკ კარტიე]]მ და [[სამუელ დე ჩემპლეინი|სამუელ დე ჩემპლეინმა]] ახალი ტერიტორიები აღმოაჩინეს [[ამერიკა]]ში და დასაბამი დაუდეს მის ფრანგულ კოლონიზაციას. [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნის]] მეორე ნახევარში, საფრანგეთში დაიწყო რელიგიური დაპირისპირება [[კათოლიციზმი|კათოლიკეებსა]] და [[ჰუგენოტები|ჰუგენოტებს]] შორის, რომელიც მალევე [[სამოქალაქო ომი|სამოქალაქო ომში]] გადაიზარდა. პროცესი ასევე ცნობილია [[საფრანგეთის რელიგიური ომები]]ს სახელით. [[კათოლიციზმი|კათოლიკეთა]] წინამძღოლები [[გიზები]] იყვნენ, ხოლო [[ჰუგენოტები]]სა [[ბურბონები]]. საფრანგეთის სამეფო ხელისუფლების სისუსტის პირობებში [[ჰუგენოტები|ჰუგენოტებმა]] მალევე მოიპოვეს დიდი გავლენა და უფლებები და წარმოიშვა „სახელმწიფო სახელმწიფოში“. [[საფრანგეთის რელიგიური ომები|საფრანგეთის რელიგიურ ომებს]] უკავშირდე [[ბართლომეს ღამე]], რომელიც ამ პროცესის კულმინაციას წარმოადგენდა.<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/516821/Massacre-of-Saint-Bartholomews-Day |title=Massacre of Saint Bartholomew’s Day |publisher=Britannica.com |accessdate=21 July 2011}}</ref> საბოლოოდ რელიგიურ დაპირისპირება ბოლო მოუღო [[ანრი IV (საფრანგეთი)|ანრი IV-მ]] [[1598]] წლის [[ნანტის ედიქტი]]თ, რომლის მიხედვითაც [[ჰუგენოტები|ჰუგენოტებს]] გარკვეული რელიგიური თავისუფლება მიენიჭათ. [[ანრი IV (საფრანგეთი)|ანრი IV]] ფანატკოსმა [[კათოლიციზმი|კათოლიკემ]] [[ფრანსუა რავაიაკი|ფრანსუა რავაიაკმა]] მოკლა. [[ჰუგენოტები|ჰუგენოტთა]] დაუმორჩილებლობა [[XVIII საუკუნე]]მდე გაგრძელდა. ==== აბსოლუტიზმი საფრანგეთში ==== [[ანრი IV (საფრანგეთი)|ანრი IV]]-ის გარდაცვალების შემდეგ, ქვეყანაში პოლიტიკური ვითარება მთლიანად შეიცვალა. საფრანგეთის ტახტზე ავიდა 9 წლის [[ლუი XIII]], რომელიც, რა თქმა უნდა არ ფლობდა ძალაუფლებას, განსხვავებით მისი რეგენტის — [[მარია მედიჩი]]საგან, რომლის მმართველობამ მძიმე დაღი დაასვა საფრანგეთს. [[1617]] წელს [[ლუი XIII]]-მ და მისმა მომხრეებმა [[მარია მედიჩი]]ს ხელისუფლება დაამხეს და ქვეყნიდან გააძევეს იგი. ამგვარად, ძალაუფლება [[ლუი XIII]]-ეს ხელში აღმოჩნდა, ოღონდ ამჯერადაც ფორმალურად: ქვეყნის ფაქტობრივი მმართველი არა მეფე, არამედ [[კარდინალი რიშელიე]] იყო. [[ფაილი:Louis le Grand; Rigaud Hyacinthe.jpg|მინიატიურა|მარჯვნივ|[[ლუი XIV]], „მეფე მზე“ - საფრანგეთის მონარქი [[აბსოლუტური მონარქია|აბსოლუტური მონარქიის]] ხანაში. მან საფრანგეთის ევროპის ლიდერ სახელმწიფოდ აქცია]] [[კარდინალი რიშელიე]] ჭკვიანი და ენერგიული მმართველი აღმოჩნდა. მან დაუღალავი შრომით შეძლო საფრანგეთისთვის ძველი დიდების დაბრუნება. იგი უპირველეს ყოვლისა ძალაუფლების ცენტრალიზებას შეუდგა, რაც დიდებულთა თვითნებობის ალაგმითა და [[ჰუგენოტები]]სთვის ძალაუფლრბის წართმევით მოახერხა. ამავე პერიოდში, [[კარდინალი რიშელიე|რიშელიესა]] და მეფის გადაწყვეტილებით საფრანგეთი [[ოცდაათწლიანი ომი|ოცდაათწლიან ომში]] ჩაება, თავდაპირველად დიპლომატიურად და ფინანსებით, ხოლო შემდეგ აქტიურად, ჯარით. ომის დასრულების შემდეგ კი, [[ვესტფალიის ზავი]]თ საფრანგეთმა [[ელზასი]]ს და [[ლოთარინგია|ლოთარინგიის]] ტერიტორიები მიიღო და [[ევროპა|ევროპის]] უძლიერეს სახელმწიფოდ იქცა. [[კარდინალი რიშელიე|რიშელიეს]] ბრძანებითვე გამოიცა ედიქტი [[დუელი|დუელების]] წინააღმდეგ, [[1626]] წელს, რომლის მიხედვითაც ფრანგ დიდებულებს [[დუელი|დუელში]] მონაწილეობა აეკრძალათ. [[1642]] წელს [[კარდინალი რიშელიე|რიშელიე]] გარდაიცვალა, ხოლო დაახლოებით ნახევარ წელიწადში თავად [[ლუი XIII]]-ც. მეფედ 5 წლის უფლისწული, [[ლუი XIV]] აკურთხეს, რომელსაც მამის მსგავსად არავითარი რეეალური ძალაუფლება არ ჰქონდა; რეალურ ძალაუფლებას მისი დედა და რეგენტი — [[ანა ავსტრიელი]] ფლობდა. ასევე დიდი ძალაუფლებას ფლობდა [[კარდინალი მაზარინი]], რომელმაც ღირსეულად გააგრძელა [[კარდინალი რიშელიე|რიშელიეს]] დაწყებული საქმე. მას დიდი წვლილი მიუძღვის საფრანგეთის იმდროინდელ ძლიერებაში. იგი [[1661]] წელს გარდაიცვალა. [[ლუი XIV]]-ეს დროს [[აბსოლუტური მონარქია|ფრანგულმა აბსოლუტიზმმა]] თავის მწვერვალს მიაღწია. [[ლუი XIV|ლუიმ]] საფრანგეთში აბსოლუტური მონარქია დაამყარა, მაგრამ ამავდროულად იგი [[ევროპა|ევროპის]] უძლიერეს სახელმწიფოდ აქცია. მეფე არავის აღარ უწევდა ანგარიშს, რამაც საფრანგეთი თითქმის [[სამოქალაქო ომი|სამოქალაქო ომამდე]] მიიყვანა. [[1648]] წელს დიდებულებმა და [[ბურჟუაზია]]მ მეფეს მოთხოვნები წაუყენეს, ხოლო მეფემ მათ ასე მიუგო: „არ გეგონოთ, რომ სახელმწიფო თქვენ ხართ. გეშლებათ. სახელმწიფო მე ვარ!“ ალბათ ყველაზე უკეთ ამ სიტყვებით გამოიხატება [[აბსოლუტიზმი|ფრანგული აბსოლუტიზმის]] არსი. მეფის ასეთ ქმედებას აჯანყება მოჰყვა და [[1648]] წელს სამეფო ოჯახს ქალაქის დატოვება და [[ვერსალი|ვერსალში]] გადასვლა მოუხდა (ამ პერიოდში აშენდა [[ვერსალის სასახლე]]). აჯანყება [[კარდინალი მაზარინი|ჯულიო მაზარინიმ]] ჩაახშო. მალევე [[ლუი XIV]]-მ [[ნანტის ედიქტი]] გაუქმებულად ცნო, რის გამოც საფრანგეთი მრავალმა [[ჰუგენოტები|ჰუგენოტმა]] ვაჭარ-ხელოსანმა დატოვა და პროტესტანტულ ქვეყნებს შეაფარა თავი, საფრანგეთს კი დიდი ეკონომიკური ზიანი მიადგა. [[ლუი XIV|მეფე მზე]], მამის მსგავსად აქტიურად აწარმოებდა ომებს, რამაც საფრანგეთს დიდი სახელი და ტერიტორიები კი შესძინა, მაგრამ ფინანსურად გამოფიტა. აღსანიშნავია, რომ [[ლუი XIV]] დროს [[ფრანგული ენა]] ბევრად უფრო პოპულარული გახდა და საერთაშორისო კომუნიკაციისთვის გამოიყენებოდა.<ref name="Language and Diplomacy">{{cite web |url=http://www.nakedtranslations.com/en/2004/language-and-diplomacy/ |title=Language and Diplomacy |publisher=Nakedtranslations.com |accessdate=21 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110721070018/http://www.nakedtranslations.com/en/2004/language-and-diplomacy/ |archivedate=21 ივლისი 2011 }}</ref> [[ლუი XIV]]-ს გარდაცვალების შემდეგ [[აბსოლუტიზმი|აბსოლუტიზმმა]] დაქვეითება დაიწყო. === რესპუბლიკები და იმპერიები (1792 — დღემდე) === {{მთავარი|საფრანგეთის რევოლუცია|საფრანგეთის პირველი იმპერია|საფრანგეთის მეორე იმპერია|ნაპოლეონის ომები}} [[ფაილი:Prise de la Bastille.jpg|მინიატიურა|მარცხნივ|ბასტილიის აღება]] [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნის]] ბოლომდე საფრანგეთის მმართველობის ძირითად ფორმად [[აბსოლუტური მონარქია]] შენარჩუნდა, რაც ნამდვილად არ შედიოდა მესამე წოდების (გლეხობა, ვაჭრები, ხელოსნები, მეწარმეები და ინტელექტუალები) ინტერესებში, რომლებიც ქვეყნის უმრავლესობას და ამავე დროს ყველაზე უუფლებო ფენას წარმოადგენდნენ. ასეთ პირობებში თანდათან იზრდებოდა უკმაყოფილება [[ლუი XVI]]-ს და ზოგადად მონარქიული მმართველობის წინააღმდეგ, იმ დროს, როდესაც თავად მეფე დროს განცხრომაში ატარებდა და სახელმწიფოს ბიუჯეტის გაფლანგვით იყო დაკავებული. [[1789]] წლის [[7 მაისი|7 მაისს]] ფინანსურად შეჭირვებული მეფე იძულებული გახდა გენერალური შტატები მოეწვია, რათა ხაზინა შეევსო, მაგრამ ნაცვლად ამისა მა მესამე წოდების დეპუტატები დაუპირისპირდნენ: მოითხოვეს, რომ გადასახადები არისტოკრატიასაც გადაეხადა. მეფე, რა თქმა უნდა არ დაყაბულდა მათ მოთხოვნას, მაგრამ არც მესამე წოდების დეპუტატები დაემორჩილენ მეფეს: ვერსალის სასახლეში შეიკრიბნენ და თავი [[დამფუძნებელი კრება|დამფუძნებელ კრებად]] გამოაცხადეს. [[14 ივლისი|14 ივლისს]] კი [[ბასტილია|ბასტილიის ციხეს]] შეუტიეს და აიღეს კიდეც, როგორც აბსოლუტიზმის სიმბოლო საფრანგეთში. საბოლოოდ მეფე იძულებული გახდა ეღიარებინა დამფუძნებელი კრების კანონიერება, რომელმაც [[1791]] წლის [[სექტემბერი|სექტემბერში]] კონსტიტუცია მიიღო, რომლის მიხედვითაც საფრანგეთის მმართველობის ფორმად [[კონსტიტუციური მონარქია]] გამოცხადდა. [[დამფუძნებელი კრება]] დაკომპლექტებული იყო კონსტიტუციური მონარქიის მომხრე დეპუტატების, [[ჟირონდისტები]]სა და [[იაკობინელები]]გან. მათგან ბოლო ორის გავლენა და ავტორიტეტი თანდათანობით იზრდებოდა მთავრობის არაეფექტური და ხალხის მზარდი უკმაყოფილების ფონზე. [[ჟირონდისტები]] და [[იაკობინელები]] მეფის ხელისუფლების დამხობისთვის და რესპუბლიკური მმართველობის დამყარებისთვის ემზადებოდნენ და გააჩნდათ კიდეც ამის რესურსიც, რის გამოც მეფემ დასახმარებლად თავის ცოლისძმას — [[ავსტრია|ავსტრიის]] მეფეს უხმო, რომელმაც არ დააყოვნა და [[1791]] წლის [[აგვისტო]]ში [[დამფუძნებელი კრება|დამფუძნებელ კრებას]] ულტიმატუმი გამოუცხადა. [[1792]] წელს საკანონმდებლო კრებამ პასუხად ომი გამოუცხადა [[ავსტრია]]ს და როგორც აღმოჩნდა დროზე ადრე: ფრანგები ბრძოლას ბროლაზე აგებდნენ. საქმე იქამდე მივიდა, რომ [[1792]] წლის [[ზაფხული|ზაფხულში]] საკანონმდებლო კრებამ გამოსცა დეკრეტი ფრანგი მოქალაქეების მასობრივი მობილიზაციის შესახებ. ეს ღონისძიება ეფექტური აღმოჩნდა და მალე სასწორი რევოლუციონერთა მხარეს გადაიხარა და [[1792]] წლსი [[10 აგვისტო]]ს მათ დიდ წარმატებას მიაღწიეს, აიღეს რა მეფის სასახლე და დააპატიმრეს იგი ოჯახითურთ. [[22 სექტემბერი|22 სექტემბერს]] საფრანგეთი [[რესპუბლიკა]]დ გამოცხადდა. 1792 წელს მუშაობას შეუდგა ახლად არჩეული [[კონვენტი]], რომელშიც მალევე იჩინა თავი უთანხმოებამ, კერძოდ მეფისა და მისი ოჯახის ბედის თაობაზე: [[იაკობინელები]] მეფის სიკვდილით დასჯას მოითხოვდნენ, ხოლო ჯირონდისტები ამის წინააღმდეგი იყვნენ და თვლიდნენ, რომ უმჯობესი იქნებოდა, თუ მეფეს სიკვდილით არ დასჯიდნენ, რადგანაც ამ ქმედებას შესაძლოა [[ევროპა|ევროპის]] მონარქიული სახელმწიფოების აღშფოთება გამოეწვია. საბოლოოდ ჟირონდისტების წინააღმდეგობის მიუხედავად, იაკობინელებმა თავისას მიაღწიეს და მეფე [[1793]] წლის [[იანვარი|იანვარში]] თავი მოჰკვეთეს, თავისივე დაპატენტებული მექანიზით, [[გილიოტინა|გილიოტინით]]. აღნიშნული წლის [[ივნისი|ივნისში]] კი იაკობინური დიქტატურა დამყარდა და დაიწყო „რევოლუციის მტერთა“ მასობრივი დაპატიმრება-დასჯა, რაც საფრანგეთის ისტორიაში [[ტერორის მმართველობა|„დიდი ტერორის“]] სახელითაა ცნობილი. რეპრესიებს 16 000-40 000 ადამიანი შეეწეირა, ხოლო [[1793]] წელს დასავლეთ საფრანგეთში დაწყებულ დაპირისპირებას რევოლუციის მომხრეებსა და მონარქიის მომხრეებს შორის, რომელიც სამოქალაქო ომში გადაიზარდა და [[1796]] წლამდე გაგრძელდა 200,000-დან 400,000 ადამიანამდე შეეწირა.<ref>{{cite news | title = The Terror in the French Revolution | first = Marisa | last = Dr Linton | url = http://www.port.ac.uk/special/france1815to2003/chapter1/interviews/filetodownload,20545,en.pdf | newspaper = Kingston University | access-date = 2021-02-14 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20120117152123/http://www.port.ac.uk/special/france1815to2003/chapter1/interviews/filetodownload%2C20545%2Cen.pdf | archivedate = 2012-01-17 }}</ref><ref name="hussenet">Jacques Hussenet (dir.), ''„ Détruisez la Vendée ! “ Regards croisés sur les victimes et destructions de la guerre de Vendée'', La Roche-sur-Yon, Centre vendéen de recherches historiques, 2007</ref> [[1794]] წლიდან იაკობინური მმართველობის კრიზისი დაიწყო: მას შეუტიეს, ერთი მხრივ, [[ებერტისტები|ებერტისტებმა]] ([[ებერტი]]ს მომხრეები, რომლებიც დიქტატურისა და ტერორის გამკაცრებას მოითხოვდნენ), მეორე მხრივ, კი [[დანტონისტები|დანტონისტებმა]] ([[ჟორჟ ჟაკ დანტონი]]ს მომხრეები, რომლებიც [[მაქსიმილიან რობესპიერი|რობესპიერის]] პოლიტიკის შერბილებას მოითხოვდნენ). [[იაკობინელები|იაკობინელებმა]] საპასუხოდ [[1794]] წლის [[მარტი|მარტსა]] და [[აპრილი|აპრილში]] ჯერ [[ებერტისტები]] და შემდეგ [[დანტონისტები]] დააპატიმრეს, ხოლო სიკვდილით დასჯის დასაჩქარებლად ამა წლის [[ივლისი|ივნისში]] გამოსცეს კანონი, რომლის მიხედვითაც უქმდებოდა ბრალდებულთა წინასწარი დაკითხვა და დამცველის ინსტიტუტი. შეშფოთებულმა კონვენტმა გადააყენა და დაიჭირა [[მაქსიმილიან რობესპიერი|რობესპიერი]], თავისი მომხრეებითურთ და [[1794]] წლის [[ივლისი|ივლისში]], დაჩქარებული წესით, სიკვდილით დასაჯა. [[ფაილი:Napoleon in 1806.PNG|მინიატიურა|მარჯვნივ|[[ნაპოლეონ ბონაპარტი]]]] [[1797]] წელს საფრანგეთს სათავეში [[დირექტორია]] ჩაუდგა, რომელსაც საკანონმდებლო ორგანოს ზედა პალატა — უხუცესთა საბჭო ირჩევდა, თუმცაღა მათ ვერ შეძლეს საფრანგეთის დაცვა ეკონომიკური და პოლიტიკური კრიზისისგან, ამიტომ [[1799]] წელს მათი მმართველობა დასრულდა. საფრანგეთის მმართველობის სასწორი კვლავაც ერთპიროვნული მმართველობისკენ გადაიხარა: [[1799]] წლის [[ოქტომბერი|ოქტომბერში]] [[ეგვიპტე|ეგვიპტიდან]] დაბრუნებულმა კორსიკელმა გენერალმა, [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონ ბონაპარტმა]] [[დირექტორია]] გადააყენა და სახელმწიფოს სათავეში სამი კონსული ჩაუდგა, რომელთაგანაც მთავარი ძალაუფლება სწორედ [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონს]] ჰქონდა. [[1802]] წელს იგი სამუდამო კონსულად აირჩიეს, ხოლო [[1804]] წელს იმპერატორად გამოაცხადეს ნაპოლეონ I-ის სახელით. [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონის]] მმართველობა ომებით გამოირჩა, რაც, მართალია, თავდაპირველად დიდ წარმატებას უქადდა საფრანგეთს, მაგრამ საბოლოოდ მხოლოდ გააჩანაგა იგი. [[ნაპოლეონის ომები]], შეგვიძლია, ორ ნაწილად დავყოთ [[1805]] წლიდან [[1810]] წლამდე და [[1810]] წლიდან [[1815]] წლამდე. ომის საწყის ეტაპზე [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონმა]] დიდ წარმატებას მიაღწია: დაამარცხა [[ავსტრია]], [[რუსეთი]], [[პრუსია]] და [[ინგლისი]], ხოლო თავისი გავლენის ქვეშ მოაქცია: [[1801]] წელს [[ბელგია]], [[ლომბარდია]], [[შვეიცარია]] და [[ნიდერლანდები]], [[1808]] წელს კი [[ესპანეთი]]ც დაიმორჩილა. ზოგიერთ დამორჩილებულ ქვეყანაში [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონმა]] თავისი ნათესავები გაამეფა, მაგალითად [[ესპანეთი|ესპანეთში]] [[1808]] წელს.<ref name="Blanning">{{cite news | title = Napoleon and German identity | first = Tim | last = Blanning | url = http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5001329960 | newspaper = History Today | location = London | date = April 1998 | volume = 48 | access-date = 2014-01-02 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20120513171824/http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5001329960 | archivedate = 2012-05-13 }}</ref> [[ნაპოლეონის ომები]], ისევე როგორც მმართველობა გადამწყვეტ ფაზაში [[1810]] წელს შევიდა, როდესაც მან „რუსეთის კამპანიისთვის“ დაიწყო მზადება. [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონი]] 600 000-მდე ჯარისკაცითა და 1372 ზარბაზნით გაემგზავრა [[რუსეთი]]ს დასაპყრობად, [[რუსეთი|რუსებმა]] კი 240 000 მდე ჯარისკაცის მობილიზება შეძლეს. [[1812]] წელს ნაპოლეონის არმია [[რუსეთი|რუსეთში]] შევიდა. [[რუსეთი]]ს ჩანაფიქრი აშკარა იყო, ისინი ომის გაჭიანურებას ცდილობდნენ, თუმცაღა პირველი გენერალური ბრძოლის გამართვა მაინც მოუხდათ [[1812]] წლის [[26 აგვისტო]]ს [[ბოროდინოს ბრძოლა|ბოროდინოს ველზე]]. ბრძოლაში [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონმა]] იმარჯვა. აღნიშნულ ბრძოლაში რუსეთის ჯარის მარცხენა ფლანგს [[პეტრე ბაგრატიონი]] სარდლობდა, რომელიც შეეწირა კიდეც ამ საბრძოლო ბატალიას. [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონი]] [[2 სექტემბერი|2 სექტემბერს]] გადამწვარ [[მოსკოვი|მოსკოვში]] შევიდა, მაგრამ [[რუსეთი]]ს დაპყრობა ვერ შეძლო, პირიქით ომის გაჭიანურების გამო თავად ჩავარდა სავალალო მდგომარეობაში და დაზავებაც კი შესთავაზა [[ალექსანდრე I (რუსეთი)|ალექსანდრე I-ს]]. საბოლოოდ 26-28 ნოემბერს საფრანგეთის ჯარი მდინარე [[ბერეზინა]]ზე გადასვლისას გაანადგურა [[კუტუზოვი, მიხეილ|კუტუზოვმა]], არმიის უკან დაბრუნება მარშალმა [[მიურატი, იოახიმ|მიურატმა]] უზრუნველყო, ხოლო [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონი]] [[პარიზი|პარიზში]] დაბრუნდა. [[1812]] წელს [[პარიზი|პარიზში]] დაბრუნებული იმპერატორი ახალი არმიის შეკრებას შეუდგა გადამწყვეტი ბრძოლისთვის, რომლის როლიც [[1813]] წლის 16-19 წლის [[ოქტომბერი|ოქტომბერში]] მომხდარმა [[ლაიფციგის ბრძოლა]]მ ითამაშა. იგი ისტორიაშ ხალხთა ბრძოლის სახელითაა შესული. [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონი]] დამარცხდა, რაც მისი [[ელბა (კუნძული)|ელბაზე]] გადასახლებისა და მონარქიის აღდგენის მიზეზი გახდა. [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონმა]] ისარგებლა იმით, რომ მსოფლიოს ყურადღება [[ვენის კონგრესი]]სკენ (1815 წ.) ჰქონდა მიპყრობილი და [[1815]] წლის [[1 მარტი|1 მარტს]] 100-კაციანი რაზმით [[პარიზი]]სკენ დაიძრა. მან მეფე საზღვარგარეთ გააქცია, თავად კი ძალაუფლება იგდო ხელთ, თუმცა ხანმოკლე პერიოდით, 100 დღით. [[1815]] წლის [[18 ივნისი|18 ივნისს]] [[ინგლისი|ინგლისელთა]] და [[პრუსია|პრუსიელთა]] ჯარებმა [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონი]] დაამარცხეს და ამჯერად საბოლოოდ განდევნეს ქვეყნიდან: იგი [[წმინდა ელენეს კუნძული|წმინდა ელენეს კუნძულზე]] გადაასახლეს, სადაც გარდაიცვალა კიდეც [[1821]] წელს. საფრანგეთს სათავეში კვლავ მონარქები ჩაუდგნენ. მონარქიის აღდგენის შემდეგ ჯერ [[ლუი XVIII]]-მ (1814-1824 წწ.), შემდეგ კი [[შარლ X (საფრანგეთი)|შარლ X]]-მ ([[1824]]-[[1830]] წწ.) იმეფა. მათი მმართველობა ხალხისთვის შვებისა და ბედნიერების მომტანი არ აღმოჩნდა, ამოტომ საფრანგეთის საზოგადოება პროტესტმა მოიცვა, რომელმაც კულმინაციას [[1830]] წელს მიაღწი. ამას თან დაერთო მეფის გადაწყვეტილება პარლამენტის დათხოვის თაობაზე, რამაც მეტად უბიძგა ხალხს აჯანყებისაკენ, რომელიც ამა წლის [[2 აგვისტო]]ს ხალხის გამარჯვებით დასრულდა: [[შარლ X (საფრანგეთი)|შარლ X]] [[ინგლისი|ინგლისში]] გაიქცა, მეფე კი [[ლუი-ფილიპე ორლეანელი]] გახდა. აღსანიშნავია, რომ იგი „ხალხის ნებით“ არჩეული პირველი მეფეა, რადგან სწორედ ამ დროს დაემატა მეფის ტიტულატურას — „ხალხის ნებით“. ხალხის იმედები ვერც ახალმა მონარქმა გაამართლა, პირიქით, მეფე და მთავრობა არაეფექტური მუშაობით გამოირჩა, რამაც საზოგადოებაში პროტესტის ახალი ტალღა ააგორა. ამას დაერთო ეკონომიკური კრიზისი, რომელიც [[1847]] წლისთვის მთელ [[ევროპა]]ში მძვინვარებდა. [[1848]] წლის [[24 თებერვალი|24 თებერვალს]] ხალხმა [[ლუი-ფილიპე ორლეანელი]] გადააყენა. იგი [[25 თებერვალი|25 თებერვალს]] [[ინგლისი|ინგლისში]] გაიქცა, საფრანგეთში კი საფუძველი ჩაეყარა [[საფრანგეთის მეორე რესპუბლიკა|მეორე რესპუბლიკას]]. დროებითმა მთავრობამ ქვეყანა მხოლოდ რამდენიმე თვე მართა, ივნისის სისხლიანი დაპირისპირების შემდეგ კი მთავრობის მეთაური - [[ლუი ბლანი]] ქვეყნიდან გაიქცა და ხალხი კვლავ არჩევანისს წინაშე აღმოჩნდა: აერჩიათ [[ლუი ნაპოლეონი]], რომელსაც ზურგს დიდი წინაპრის — [[ნაპოლეონ ბონაპარტი]]ს სახელი უმაგრებდა, თუ [[ლუი ეჟენ კავენიაკი]], რომელსაც დიდი ძალაუფლება ჰქონდა და ადმინისტრაციული რესურსიც მის ხელში იყო. საბოლოოდ, [[1848]] წლის [[10 დეკემბერი|10 დეკემბერს]] ჩატარებულ არჩევნებში [[ლუი ნაპოლეონი|ლუი ნაპოლეონმა]] იმარჯვა 72 პროცენტით. სამი წლის მან ხალხისა და პოლიტიკური ოპონენტების წინააღმდეგობის მიუხედავად [[საფრანგეთის ეროვნული ასამბლეა|ეროვნული ასამბლეა]] დაითხოვა, ხოლო [[1852]] წლის [[2 დეკემბერი|2 დეკემბერს]] ახალი იმპერიალისტური კონსტიტუცია მიიღო და თავი იმპერატორად გამოაცხადა. [[ნაპოლეონ III]]-ს მმართველობა აქტიური საშინაო და საგარეო პოლიტიკით გამოირჩა. [[1860]] წელს [[ინგლისი|ინგლისთან]] დადებულმა ხელშეკრულებამ რამდენიმე წელიწადში გააორმაგა საგარეო ვაჭრობის საქონელბრუნვა. გარკვეულ წარმატებებს მიაღწია [[ნაპოლეონ III]]-მ სოციალური კუთხითაც: შექმნა სადაზღვევო სალაროები ხანშიშესული მუშებისთვის. მისი ზეოობის ხანაშივე განხორციელდა კაცობრიობის ერთ-ერთი უდიდესი საინჟინრო პროექტი: [[1859]]-[[1869]] წლებში გაიჭრა 16 კილომეტრი სიგრძისა და 8 მეტრი სიღრმის [[სუეცის არხი]]. გარკვეული წარმატებები შეიმჩნეოდა საფრანგეთის საგარეო პოლიტიკაშიც: იმპერია ომებს აწარმოებდა [[მექსიკა]]ში, [[ინდოჩინეთი|ინდოჩინეთსა]] და [[აფრიკა (მრავალმნიშვნელოვანი)|აფრიკაში]]. აღნიშნული წარმატებების მიუხედავად სწორედ მან აგემა საფრანგეთს ისტორიაში ერთ-ერთი უდიდესი სირცხვილი: [[1870]] წელს გამართულ [[სედანის ბრძოლა (1870)|სედანის ბრძოლაში]] [[პრუსია|პრუსიელთა]] წინააღმდეგ განცდილი სამარცხვინო მარცხი. ამ დიდი წარუმატებლობით სრულდება იმპერატორ [[ნაპოლეონ III]]-ს მმართველობა საფრანგეთში. == გეოგრაფია და ბუნება == {{მთავარი|საფრანგეთის გეოგრაფია}} [[ფაილი:Satellite image of France in August 2002.jpg|thumb|left|საფრანგეთი კოსმოსიდან]] საფრანგეთი, რომლის ტერიტორიასაც [[ექვსკუთხედი]]ს მსგავსი კონფიგურაცია აქვს, ფართობით [[ევროკავშირი]]ს უდიდესი ქვეყანაა. ქვეყანა დასავლეთ [[ევროპა]]ში მდებარეობს. მოსაზღვრე ქვეყნებია: [[ბელგია]], [[ლუქსემბურგი]], [[გერმანია]], [[შვეიცარია]], [[იტალია]], [[მონაკო]], [[ანდორა]] და [[ესპანეთი]], რომელთაგანაც 3 ევროკავშირის წევრი არ არის. მის შემადგენლობაშია კუნძული კორსიკა ხმელთაშუა ზღვაში. საფრანგეთი შედგება 27 რეგიონისგან. მათ შორის 22 თავად საფრანგეთის ტერიტორიაზე მდებარეობს, ხოლო 5 [[საფრანგეთის ზღვისიქითა დეპარტამენტი|ზღვისიქითა დეპარტამენტია]]: [[გვადელუპა]], [[მარტინიკა]], [[საფრანგეთის გვიანა|გვიანა]], [[მაიოტა]] და [[რეიუნიონი]]. იგი ასევე ფლობს 5 [[საფრანგეთის ზღვისიქითა გაერთიანება|ზღვისიქითა გაერთიანებას]] - [[სენ-ბართელმი]], [[სენ-მარტენი]], [[სენ-პიერი და მიკელონი]], [[უოლისი და ფუტუნა]] და [[საფრანგეთის პოლინეზია]] და 3 განსაკუთრებული სტატუსის მქონე ზღვისიქითა ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულ წარმონაქმნს — [[კლიპერტონი]], [[ახალი კალედონია]] და [[საფრანგეთის სამხრეთული და ანტარქტიდული ტერიტორია]]. ქვეყნის რელიეფში ჭარბობს ვაკეები და დაბლობები, უმაღლესი მწვერვალია [[მონბლანი]], რომელიც მთელ დასავლეთ ევროპაში უმაღლესია. იგი იტალიასთან სასაზღვრო რაიონში მდებარეობს. საფრანგეთი ენერგეტიკული რესურსებით მდიდადი არ არის (თუ არ ჩავთვლით ევროპული მასშტაბების ურანის მადანს). მოიპოვებენ [[ბოქსიტები|ბოქსიტებს]], [[რკინის მადანი|რკინის მადანს]], [[მარილი|მარილებს]], საშენ მასალას. ქვეყანა მდიდარია [[მდინარე]]ებით, მაგრამ ღარიბია [[ტბა|ტბებით]]. დიდი ყურადღება ექცევა ბუნების დაცვას. საფრანგეთში წარმოდგენილია [[ლანდშაფტი|ლანდშაფტების]] მდიდარი ნაირსახეობა. [[ატლანტის ოკეანე|ატლანტის ოკეანის]] კლდოვანი სანაპირო, მდინარეათა ფართო ველები, მაღალი დათოვლილი მთები, ხმელთაშუაზღვისპირა ქვიშიანი სანაპიროები. ჩრდილოეთ საფრანგეთის დიდი ნაწილი უჭირავს ისეთი ფართო მდინარეების დაბლობებს, როგორებიცაა [[სენა]] და [[მარნა]], ამ მოსავლიან მიწებს დასავლეთით ესაზღვრება [[ნორმანდია|ნორმანდიული]] კლდნოვანი მთები, აღმოსავლეთით კი, [[ბელგია|ბელგიის]] საზღვარზე იჭიმება ტყეები, რომლები სამხრეთით ქვეყნის [[შვეიცარია]]სთან საზღვარზე გადადის მთის მასივში. [[ფაილი:Lac de roselend.jpg|thumb|ტბა როსლენი]] [[ფაილი:France rice field in camargue.jpg|thumb|[[კამარგი]]]] სამხრეთ საფრანგეთის ნაწილი უჭირავს საფრანგეთის ცენტრალურ მასივს, ეს არის ჩამქრალი [[ვულკანი|ვულკანების]] მხარე. ქვეყნის სამხრეთ აღმოსავლეთ ნაწილში, საფრანგეთის ცენტრალური მასივის მიდამოებში, სევენის მთებში სათავეს იღებს ქვეყნის უგრძესი მდინარე [[ლუარა]]. სამხრეთ – დასავლეთ რაიონი, მდინარე [[გარონა|გარონის]] აუზი, ესაა [[წიწვოვანი ტყე|წიწვოვანი ტყის]] მხარე. ცნობილია როგორც ლანდა. [[პირენეს მთები]] წარმოადგენს საზღვარს საფრანგეთსა და [[ესპანეთი|ესპანეთს]] შორის. საფრანგეთის ცენტრალური მასივის აღმოსავლეთით გაშლილია მდინარეების [[სონა]]სა და [[რონა]]ს უხვმოსავლიანი დაბლობები. საფრანგეთისა და [[იტალია|იტალიის]] საზღვართან იჭიმება [[ალპები]], ევროპის ყველაზე მაღალი მთათა სისტემა. * '''ფართობი''' — 551 000 კვ. კმ. საზღვრები: საზღვაო — 3010 კმ; სახმელეთო — 2250 კმ. * '''ბუნება''': გეოგრაფიული რაიონები — აკვიტანიის აუზი, არმორიკის მასივი (ბრეტანი), კოტანტინის ნახევარკუნძული (ნორმანდია), [[პარიზის აუზი]], ხმელთაშუაზღვის დაბლობი, [[ცენტრალური მასივი]], რონა-საონის ველი, პირენეები, ალპები და ჟურა, ელზასი და ლოტარინგია. მთიანი რეგიონები — [[ალპები]], [[პირენეები]], [[ჟურა]], [[არდენები]], [[ვოგეზები]]. უმაღლესი მწვერვალი — [[მონბლანი]] 4807 მ; მდინარეები (კმ) — [[გარონა]] 650, [[ლუარა]] 1020, [[მარნა]], [[რაინი]], [[რონა]] 548 (სულ 812), [[საონი]], [[სენა]] 776; ტბები (კვ. კმ) — [[ჟენევის ტბა|ჟენევის]] 234 (სულ 581), ეტან-დე-ბერი 155, ანესი; კუნძულები (კვ. კმ) — [[კორსიკა]] 8680, ილ-დ-ოლერონი 174; კლიმატი — კონტინენტური, ოკეანური. * '''ბუნებრივი რესურსები''' — [[ქვანახშირი]], [[რკინის მადანი]], [[ბოქსიტები]], [[თუთია]], საშენი ხე-ტყე, [[თევზი]]. === ჰავა და ჰიდროგრაფია === [[სევენის მთები]] საფრანგეთს ყოფს ორ კლიმატურ რაიონად: ხმელთაშუაზღვური და ატლანტის, ასევე ოთხ კლიმატურ ზონად: ოკეანური, მშრალი კონტინენტური, ხმელთაშუაზღვური და მთის. საფრანგეთის ჩრდილოეთი რაიონების [[კლიმატი]] რბილი და ნესტიანია. გაზაფხულზე ამინდი ცვალებადია, სითბო და [[მზე]] იცვლება წვიმებითა და ქარებით. [[ზაფხული]] შედარებით თბილია, შემოდგომაზე დილას და საღაომოობით გრილა, არ იცის მკაცრი [[ზამთარი]]. საშუალო ტემპერატურა მერყეობს იანვარში 0 გრადუსსა და აგვისტოში +25 გრადუსს შორის, [[პარიზი]]ს საშუალო ტემპერატურა მერყეობს ზამთარში 0 (+10) გრადუსებს შორის, ხოლო ზაფხულში +20 (+30) გრადუსებს შორის. ქვეყნის სამხრეთით კლიმატი რბილი და თბილია, ზამთრობით მთებში ხშირად არის დიდთოვლობა, ტემპერატურის მერყეობა ზამთარსა და ზაფხულში უმნიშვნელოა. [[ალპები]] სამხრეთ–აღმოსავლეთით ხელს უშლის ხმელთაშუაზღვური კლიმატის გავრცელებას ქვეყნის სიღრმეებში, ასე რომ აღნიშნული კლიმტი ვრცელდება რონისა და ლიონის დაბლობებში. === მდინარეები და ტბები === რბილი და ნესტიანი კლიმატი საფრანგეთში ხელ უწყობს ხშირი სამდინარო ქსელის განვითარებას, წყალუხვობასა და გაუყინვადობას. წყლის სიუხვის რეჟიმისა და დინების ხასიათის მიხედვით საფრანგეთში გამოიყოფა მდინარეთა ოთხი ტიპი: * პრეატლანტური ტიპი: მოიცავს ქვეყნის ტერიტორიის ნახევარზე მეტს. ახასიათებს მდინარის კვება წვიმის წყლით და მდინარის დონის მცირე ცვალებადობა. მდინარეები სავსეა წლის ნებისსმიერ დროს. ამ სახეობის მდინარეებს მიეკუთვნება [[სენა]] მარნის შენაკადებით, მარჯვენა შენაკადი [[უაზა]], მარცხენა შენაკადი [[იონა]], [[ქვედა ლუარა]], [[შარანტა]], [[სონა]]. * ერცოგული ტიპი: აერთიანებს მდინარეებს, რომლებიც მოედინებიან მაღალი მთებიდან. [[ზემო ლუარა]] მარჯვენა შენაკადებით: ალე, შერი, [[ენდრი]], ვენა, [[გარონა]] მარჯვენა შენაკადებით: ტარნი, ლო, დორდონი. რონა მარჯვენა შენაკადებით: დუ, არდეში. მდინარეთა კვება დაომოკიდებულია წვიმებსა და თოვლზე. * ალპების ტიპი: ამ ტიპს მიეკუთვნება ალპებისა და პირენეს მდინარეები: რონა თავისი მარცხენა შენაკადებით: (იზერი, დურანსი) ზემო გარონა ასევე თავისი შენაკადებით. მდინარეები იკვებებიან თოვლითა და გაყინული წყლებიით, ამაზეა დამოკიდებული ზამთარ — ზაფხულობით მდინარეთა წყალუხვობა. * ხმელთაშუაზღვური ტიპი: დამახასიათებელია ქვეყნის სამხრეთში მდებარე მდინარეებისათვის. (ოდი, ორბი, ერო), მდინარეები იკვებებიან წვიმის წყლით. გაზაფხულსა და შემოდგომაზე კოკისპირულმა წვიმებმა შეიძლება გამოიწვიოს წყალდიდობები. საფრანგეათის დიდი მდინარეებია: [[ლუარა]] – 1010 კმ, [[რონა]] – 522 კმ, [[სენა]] – 780 კმ, [[გარონა]] – 650 კმ. ევროპის ერთ – ერთი მნიშვნელოვანი საწყლოსნო არტერიაა მდინარე [[რაინი]], რომელიც 190 კოლომეტრის სიგრძეზე მიუყვება საფრანგეთ – [[გერმანია|გერმანიის]] საზღვარს. ქვეყნის უმსხვილესი მდინარეები გამოიყენება სანაოსნოდ, ლუარასა და გარონას აქვს შემოვლითი არხები. საფრანგეთი ღარიბია [[ტბა|ტბებით]], ალპებში საფრანგეთს ეკუთვნის [[ჟენევის ტბა|ჟენევის ტბის]] სამხრეთი სანაპირო. სავის ალპები მოიცავს საკმაოდ დიდ ყინულოვან ტბებს: [[ანესი]] და [[ბურჟე]]. საფრანგეთის ცენტრალურ მასივში ვხვდებით ვულკაური წარმოშობის ტბებს, ხმელთაშუა ზღვის კუნძულებსა და [[ბისკაის ყურე]]ში მნიშვნელოვნად გავრცელებულია [[ლაგუნა|ლაგუნისებური]] ტბები. === ფლორა და ფაუნა === {{მთავარი|საფრანგეთის ფლორა|საფრანგეთის ფაუნა}} [[ფაილი:VillequierSeine.JPG|thumb|left|ცხვრის საძოვრები მდინარე [[სენა|სენის]] ნაპირებზე.]] საფრანგეთის ტერიტორიის დაახლოებით მესამედი უკავია [[ტყე]]ს. საკმაოდ დიდი ტყის მასივები განთავსებულია [[აკვიტანია]]ში, ალპებში, პირენეებში, ვოგეზებში. აკვიტანიის აღმოსავლეთით მუხნარი ტყეები გადადის წაბლნარში, აქ ასევე წარმოდგენილია სუბტროპიკულ მცენარეთა ელემენტები. ქვეყნის ჩრდილოეთში განთვასებულია მუხნარი და წიფლის ტყეები. ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთით მიდამოები გამოყენებულია საძოვრებად. [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუაზღვიურ]] სამხრეთში დამახასიათებელია ბუჩქნარებით შეთხელებული ტყეები. [[ალპები|ალპებში]] მუხნარი და [[წაბლი]]ს ტყეები 700-800 მეტრზე იცვლება წიფლნარი, ნაძვნარი და ფოთლოვანი ტყეებით, რომლებიც 1600–1900 მეტრზე მდებარეობს. პირენეებში ტყეთა ზემო საზღვარი აღწევს 1800–2100 მ. უფო ზემოთ (სუბალპურ ზონაში) ვხვდებით ბუჩქნარსა და მაღალბალახოვან მინდვრებს. საფრანგეთის ტყეებში, განსაკუთრებით მთებში ადვილად ვხვდებით გარეულ კატას, [[მელა]]ს, [[ირემი|ირემს]], [[შველი|შველს]], [[კურდღელი|კურდღელს]], [[ტახი|ტახს]], [[ციყვი|ციყვს]]. მაღალ მთებში ვხვდებით მთის თხას... განსხვავებულ ფრინველებს: კაკაბი, ქორი, ყვავი, სამხრეთში ვხვდებიათ ფლამინგოს. === გარემოს დაცვა === [[ფაილი:Parcs naturels français.svg|მინიატიურა|მარჯვნივ|რეგიონული (მწვანე) და ეროვნული (წითელი) პარკები საფრანგეთში.]] საფრანგეთი იყო ერთ–ერთი პირველი ქვეყანა, სადაც შეიქმნა გარემოს დაცვის სამინისტრო, [[1971]] წელს.<ref>[http://www.ambafrance-ca.org/kid/pages_en/eco6.htm Protection of the Environment] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110425005903/http://www.ambafrance-ca.org/kid/pages_en/eco6.htm |date=2011-04-25 }} on the [http://www.ambafrance-ca.org/spip.php?rubrique2 Official Site of the French Ambassy in Canada] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130201052846/http://www.ambafrance-ca.org/spip.php?rubrique2 |date=2013-02-01 }}</ref> მიუხედავად იმისა, რომ საფრანგეთი ერთ–ერთი ყველაზე განვითარებული მრეწველობის მქონე ქვეყანაა, ის მხოლოდ მეჩვიდმეტეა მსოფლიოში ნახშირორჟანგის გამოყოფით და ჩამორჩება ისეთი მცირე მოსახლეობის მქონე ქვეყნებს, როგორიცაა [[კანადა]] და [[ავსტრალია]]. ეს შედეგია, 1973 წლის ნავთობის კრიზისის შემდეგ მიღებული, საფრანგეთის ხელისუფლების გადაწყვეტილებისა, დააბანდოს ფული ბირთვულ ენერგიაში.<ref>{{cite web |url=http://www.world-nuclear.org/info/inf40.html |title=Nuclear Power in France |publisher=World-nuclear.org |accessdate=17 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110719055222/http://www.world-nuclear.org/info/inf40.html |archivedate=19 ივლისი 2011 }}</ref> დღეს ქვეყანაში წარმოებული ელექტროენერგიის 75 % სწორედ ბირთვულ ენერგიაზე მოდის,<ref>{{cite web|url=http://www.eoearth.org/article/Energy_profile_of_France |title=Energy profile of France |publisher=Eoearth.org |accessdate=17 July 2011}}</ref> ამითვე აიხსნება, რატომ ბინძურდება საფრანგეთი [[სათბურის აირები]]თ ნაკლებად ზემოაღნიშნულ ქვეყნებთან შედარებით.<ref>{{fr icon}} [http://www.usinenouvelle.com/article/co2-la-france-moins-pollueuse-grace-au-nucleaire.N133933 CO2 : la France mois pollueuse grâce au nucléaire]</ref><ref>{{fr icon}} [http://www.ambafrance-cn.org/L-energie-nucleaire-en-France.html L'énergie nucléaire en France] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100701211529/http://www.ambafrance-cn.org/L-energie-nucleaire-en-France.html |date=2010-07-01 }} – Ambassade française en Chine</ref> [[ევროკავშირის წევრი ქვეყნები|ევროკავშირის სხვა წევრი ქვეყნების]] მსგავსად, საფრანგეთი დათანხმდა, შეემცირებინა ნახშირორჟანგის გამოყოფა გარემოში, [[2020]] წლისთვის, სულ მცირე 20 %-ით, 1990 წელთან შედარებით.<ref>{{cite news|author=Ian Traynor and David Gow in Brussels |url=http://www.guardian.co.uk/environment/2007/feb/21/climatechange.climatechangeenvironment |title=EU promises 20% reduction in carbon emissions by 2020 |work=The Guardian |location=London |date= 21 February 2007|accessdate=21 July 2011 }}</ref> 2009 წელს საფრანგეთში ნახშირორჟანგის გამოყოფა, საშუალოდ ერთ მოსახლეზე, უფრო მცირე იყო, ვიდრე [[ჩინეთი|ჩინეთში]].<ref>{{cite news|last=Kanter |first=James |url=http://green.blogs.nytimes.com/2010/07/01/emissions-soar-in-china-and-india/ |title=Per-Capita Emissions Rising in China |location=Beijing (China);China;Copenhagen (Denmark);France;India;Russia;United States |publisher=Green.blogs.nytimes.com |date=1 July 2010 |accessdate=21 July 2011}}</ref> [[2009]] წელს საფრანგეთმა შემოიღო [[ნახშირორჟანგის გადასახადი]] – 17 [[ევრო]] გამოყოფილი ნახშირორჟანგის ყოველ ტონაზე.<ref>{{cite news|author=By Reuters |url=http://www.nytimes.com/2009/09/11/business/global/11carbon.html |title=France Sets Carbon Tax at 17 Euros a Ton |location=France |work=The New York Times |date=10 September 2009 |accessdate=21 July 2011}}</ref> ამ გადასახადს ქვეყნის ბიუჯეტისათვის ოთხი მილიარდი ევროს მოგება უნდა მოეტანა ყოველწლიურად,<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/8248392.stm |title=France set to impose carbon tax |publisher=BBC News |date=10 September 2009 |accessdate=21 July 2011}}</ref> თუმცა ის გაუქმდა რამდენიმე მიზეზის გამო, მათ შორის უმთავრესია ფრანგული კომპანიების მდგომარეობა, რომლებიც არათანაბარ პირობებში დგებოდნენ მეზობელი ქვეყნების კონკურკურენტებთან, რომლებსაც არ უწევდათ მსგავსი გადასახადის გადახდა. [[ნახშირორჟანგის გადასახადი]]ს შემოღება პრეზიდენტ [[ნიკოლა სარკოზი]]ს არაპოპულარულ პოლიტიკურ ნაბიჯად ჩაითვალა.<ref>{{cite news|last=Saltmarsh |first=Matthew |url=http://www.nytimes.com/2010/03/24/business/global/24iht-carbon.html |title=France Abandons Plan for Carbon Tax |location=France |work=The New York Times |date=23 March 2010 |accessdate=21 July 2011}}</ref> 2010 წელს [[იელის უნივერსიტეტი|იელისა]] და [[კოლუმბიის უნივერსიტეტი|კოლუმბიის]] უნივერსიტეტების მიერ ჩატარებულ კვლევაში საფრანგეთმა მეშვიდე ადგილი დაიკავა ყველაზე შეგნებული გარმოს დაცვითი პოლიტიკის მქონე ქვეყნებს შორის.<ref>{{cite web|url=http://epi.yale.edu/dataexplorer/countryprofiles|title=Country Profiles -starts at Switzerland, click for France|publisher=Epi.yale.edu|accessdate=9 August 2010|archiveurl=https://archive.today/20120922010211/http://epi.yale.edu/dataexplorer/countryprofiles|archivedate=22 სექტემბერი 2012}}</ref><ref>{{fr icon}} [http://www.lemonde.fr/cgi-bin/ACHATS/acheter.cgi?offre=ARCHIVES&type_item=ART_ARCH_30J&objet_id=1125478&clef=ARC-TRK-NC_01 La France au 7ème rang mondial pour l'environnement]. [[Le Monde]]. 30 May 2010</ref> საფრანგეთის მიწის ფართობის 28 % [[ტყე|ტყითაა]] დაფარული.<ref>{{cite web |url=http://www.nationmaster.com/red/graph/env_for_are_of_lan_are-environment-forest-area-of-land&date=2005&b_map=1 |title=Forest area by country |publisher=Nationmaster.com |accessdate=9 August 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130723122206/http://www.nationmaster.com/red/graph/env_for_are_of_lan_are-environment-forest-area-of-land%26date%3D2005%26b_map%3D1 |archivedate=23 ივლისი 2013 }}</ref><ref>[http://www.ifn.fr/spip/?rubrique83&lang=en Evolution of the French forest from 1984 to 1996] – French National Forest Inventory</ref> საფრანგეთის ტყეები ერთ-ერთი ყველაზე მრავალფეროვანია [[ევროპა]]ში 140-ზე მეტი სახეობის ხით.<ref>{{fr icon}} [http://www.lepapier.fr/foret_france.htm Une situation privilégiée en France et en Europe] – Papier, bois et forêt</ref> ქვეყანაში არის 9 [[ეროვნული პარკი]]<ref>[http://www.parks.it/world/FR/Eindex.html Parks, Reserves, and Other Protected Areas in France] – [http://www.parks.it/indice/Epremessa.html The portal about parks in Italy]</ref> და 46 [[დაცული ლანდშაფტი]].<ref>{{fr icon}} [http://www.parcs-naturels-regionaux.tm.fr/fr/accueil/ Fédération des parcs naturels régionaux de France] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100712003310/http://www.parcs-naturels-regionaux.tm.fr/fr/accueil/ |date=2010-07-12 }}</ref> საფრანგეთს სურს, 2020 წლისთვის, თავისი [[განსაკუთრებული ეკონომიკური ზონა|განსაკუთრებული ეკონომიკური ზონის]] 20 % გადააქციოს დაცულ საზღვაო ტერიტორიად.<ref>{{fr icon}} [http://www.actu-environnement.com/ae/news/mer_grenelle_zee_meditarrane_borloo_aire_marine_8120.php4 La France veut créer une Zone Économique Exclusive en Méditérannée] – Actu-Environnement</ref> == მმართველობა == === მთავრობა === {{მთავარი|საფრანგეთის მთავრობა|საფრანგეთის კონსტიტუცია}} [[ფაილი:Francois_Hollande_2015.jpeg|upright|მინიატიურა|[[ფრანსუა ოლანდი]], საფრანგეთის რესპუბლიკის პრეზიდენტი, [[2012]]-[[2017]] წელებში]] [[ფაილი:Emmanuel Macron during his meeting with Vladimir Putin, June 2017.jpg|მინი|upright|საფრანგეთის მოქმედი პრეზიდენტი ემანუელ მაკრონი]] საფრანგეთი არის [[უნიტარული სახელმწიფო|უნიტარული]], [[ნახევრად საპრეზიდენტო მართვის სისტემა|ნახევრად საპრეზიდენტო]] რესპუბლიკა, ძლიერი დემოკრატიული ტრადიციებით.<ref>{{cite web |url=http://www.democracyweb.org/limits/france.php |title=Comparative studies in Freedom – France |publisher=Democracy Web |date= |accessdate=30 September 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150321022455/http://www.democracyweb.org/limits/france.php |archivedate=21 მარტი 2015 }}</ref> დღეს მოქმედი [[საფრანგეთის მეხუთე რესპუბლიკა|მეხუთე რესპუბლიკის]] კონსტიტუცია მიღებულ იქნა [[1958]] წლის 28 სექტემბერს ჩატარებული რეფერენდუმით.<ref>[http://www.oecd.org/home/0,3305,en_2649_201185_1_1_1_1_1,00.html France: Fifth Republic] – [http://flagspot.net/flags/index.html Flags of the World]</ref> ქვეყანაში აღმასრულებელი ხელისუფლება მჭიდროდ არის დაკავშირებული პარლამენტთან. საკუთრივ აღმასრულებელ ხელისუფლებას ჰყავს ორი ლიდერი: [[საფრანგეთის პრეზიდენტი|რესპუბლიკის პრეზიდენტი]] (ამჟამად ემანუელ მაკრონი), რომელიც არის სახელმწიფოს მეთაური და ირჩევა პირდაპირი არჩევნების გზით, ხუთწლიანი ვადით (წარსულში 7 წლით)<ref>{{fr icon}} [http://www.ladocumentationfrancaise.fr/dossiers/quinquennat/chronologie.shtml Le quinquennat : le référendum du 24 Septembre 2000]</ref> და მთავრობა, რომელსაც მართავს პრეზიდენტის დანიშნული [[საფრანგეთის პრემიერ–მინისტრი|პრემიერ–მინისტრი]] (ამჟამად [[ჟან–მარკ ერო]]). საფრანგეთის პარლამენტი არის ორპალატიანი საკანონმდებლო ორგანო, რომელიც მოიცავს [[საფრანგეთის ეროვნული კრება|ეროვნულ კრებასა]] (ქვედა პალატა) და [[საფრანგეთის სენატი|სენატს]] (ზედა პალატა).<ref>[https://web.archive.org/web/20081205055025/http://www.assemblee-nationale.fr/english/synthetic_files/file_4.asp The National Assembly and the Senate – General Characteristics of the Parliament]. Official Site of the French National Assembly</ref> ეროვნული კრების დეპუტატები ირჩევიან ადგილობრივი ამომრჩევლების მიერ ხუთწლიანი ვადით პირდაპირი არჩევნების გზით.<ref>[https://web.archive.org/web/20110704054719/http://www.assemblee-nationale.fr/english/election.asp#election Election of deputies]. Official Site of the National Assembly</ref> კრებას აქვს ძალა, დაითხოვოს მინისტრთა კაბინეტი, შესაბამისად აქ უმრავლესობის ქონა ხელისუფლების ჩამოყალიბების უფლებას განაპირობებს. სენატორებს ირჩევს ამომრჩეველთა კოლეგია ექვსწლიანი ვადით (თავდაპირველად 9–წლიანით). წევრთა ნახევრის ხელახალი არჩევა ხდება ყოველ სამ წელიწადში.<ref>[https://web.archive.org/web/20110615001205/http://www.senat.fr/lng/en/election_senateurs.html The senatorial elections]. Official Site of the Senate</ref> სენატის საკანონმდებლო უფლებები შეზღუდულია. პალატებს შორის უთანხმოების შემთხვევაში საბოლოო სიტყვა ეროვნულ კრებას ეკუთვნის.<ref>{{fr icon}} [http://www.politique.net/2007081801-le-role-du-senat.htm Le role du Sénat]</ref> მთავრობას აქვს დიდი ზეგავლენა პარლამენტის დღის წესრიგის ფორმირებაზე. ფრანგულ პოლიტიკაში გამოირჩევა ორი მოწინააღმდეგე ჯგუფი: მემარცხენეები, რომლებიც ძირითადად გაერთიანებულია [[საფრანგეთის სოციალისტური პარტია|„საფრანგეთის სოციალისტური პარტიის“]] ირგვლივ და მემარჯვენეები, რომელთა მთავარი პარტიაა „[[კავშირი სახალხო მოძრაობისათვის]]“ (UMP).<ref>{{fr icon}} {{cite book |title=La France vers le bipartisme ? : La présidentialisation du PS et de l'UMP|last=Grunberg |first=Gérard |year=2007 |isbn=2-7246-1010-5|url=http://www.pressesdesciencespo.fr/fr/livre/?GCOI=27246100617740}}</ref> 2012 წლის არჩევნების შემდეგ აღმასრულებელი ხელისუფლება ძირითადად სოციალისტური პარტიის ხელშია. === სამხედრო სისტემა === {{მთავარი|საფრანგეთის შეიარაღებული ძალები}} [[ფაილი:French military images.jpg|upright=1.25|მინიატიურა|მარჯვნივ|საფრანგეთის სამხედრო ძალების მაგალითები. საათის ისრის მიმართულებით ზედა მარცხენა სურათიდან: 1. ბირთვული ავიამზიდი „''შარლ დე გოლი''“; 2. ავიაგამანადგურებელი; 3, ფრანგული მთის ''მონადირეები'' პატრულირებელენ [[კაპისას პროვინცია]]ში, [[ავღანეთი|ავღანეთში]]; 4. [[ლეკლერკი (ტანკი)|ლეკლერკის ტანკი]] [[პარიზი|პარიზში]], [[ბასტილიის დღე]]ს გამართულ აღლუმზე.]] საფრანგეთის შეიარაღებული ძალები (''Armées françaises'') მოიცავს სამხედრო და გასამხედროებულ ძალებს. ის ემორჩილება უმაღლეს მხედართმთავრს, [[საფრანგეთის პრეზიდენტი|საფრანგეთის პრეზიდენტს]]. მასში შედის [[საფრანგეთის არმია]] (''Armée de Terre''), [[საფრანგეთის ფლოტი]] (''Marine Nationale''), [[საფრანგეთის საჰაერო ძალები|საჰაერო ძალები]] (''Armée de l'Air'') და დამხმარე გასამხედროებული ძალა, [[ეროვნული ჟანდარმი]] (''Gendarmerie nationale''). საფრანგეთის არმია ითვლება ერთ-ერთ უდიდეს შეიარაღებულ ძალებად მსოფლიოში. ადმინისტრაციულად სამხედრო ძალები [[საფრანგეთის თავდაცვის სამინისტრო|თავდაცვის სამინისტროს]], ხოლო ჟანდარმენია – [[საფრანგეთის შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შინაგან საქმეთა სამინისტროს]] ეკუთვნის. ჟანდარმერია სამხედრო პოლიციაა, რომლის მოვალეობა ქვეყნის შიგნით მოსახლეობის დაცვაა. ის, ასევე, შეიცავს [[ეროვნული ჟანდარმერიის საპარაშუტე ინტერვენციის ესკადრონი]]ს (''Escadron Parachutiste d'Intervention de la Gendarmerie Nationale'') ანტი-ტერორისტულ დივიზიონსა და [[ეროვნული ჟანდარმერიის ინტერვენციის ჯგუფი|ეროვნული ჟანდარმერიის ინტერვენციის ჯგუფს]] (''Groupe d'Intervention de la Gendarmerie Nationale'', '''GIGN'''). თავდაცვის სამინისტროს ეკუთვნის, ასევე, ერთ-ერთი სადაზვერვო ქვედანაყოფი, [[საგარეო უსაფრთხოების გენერალური დირექტორიატი]] (''Direction Générale de la Sécurité Extérieure''). [[შიდა დაზვერვის ცენტრალური დირექტორიატი]] (''Direction Centrale du Renseignement Intérieur'') კი პირდაპირ ემორჩილება შინაგან საქმეთა სამინისტროს. 1997 წლის შემდეგ საფრანგეთში სამხედრო სამსახური სავალდებულო აღარ არის.<ref>{{fr icon}} [http://www.ladocumentationfrancaise.fr/dossiers/service-civil/fin-service-militaire-obligatoire.shtml La fin du service militaire obligatoire] – La documentation française</ref> ყოველ 14 ივლისს, [[ბასტილიის დღე|ბასტილიის აღების დღეს]], პარიზში იმართება სამხედრო აღლუმი, რომელიც ითვლება ევროპის უდიდეს და უძველეს ყოველწლიურ სამხედრო მსვლელობად.<ref>Mail Online, ''Harrowing loss of Afghanistan troops overshadows France's Bastille Day military parade'', 14 July 2011. [http://www.dailymail.co.uk/news/article-2014729/France-proudly-celebrates-Bastille-Day-despite-deaths-soldiers-Afghanistan-overshadowing-annual-parade.html]. Retrieved 5 January 2012</ref> === სახელმწიფო ფინანსები === [[ფაილი:Public Deficit of France.png|upright=1.25|მინიატიურა|მარჯვნივ|საფრანგეთის სახელმწიფო სესხი (საბიუჯეტო დეფიციტი) [[მთლიანი ეროვნული პროდუქტი|მეპ]]-ის პროცენტებით, 1960-2019 წწ.]] 2012 წლის გაზაფხულზე საფრანგეთში ჩატარებულ [[საფრანგეთის საპრეზიდენტო არჩევნები (2012)|საპრეზიდენტო არჩევნებში]] გამარჯვებული [[ფრანსუა ოლანდი]] ხისტი ეკონომიკური პოლიტიკის წინააღმდეგი წავიდა. მან პირობა დადო, რომ 2017 წლისთვის გაანულებდა საბიჯეტო დეფიციტს. ახალმა მთავრობამ განაცხადა, რომ მათი მიზანია, გააუქმონ ახალშემოღებული შეღავათები მდიდრებისთვის, გაზარდონ გადასახადი 75 %–მდე მილიონ ევროზე მეტი შემოსავლის მქონე პირებისთვის, საპენსიო ასაკად კვლავ დააწესონ 60 წელი სრული საპენსიო დახმარებით იმ პირებისთვის, რომლებსაც აქვთ 42–წლიანი სამუშაო სტაჟი, აღადგინონ ახლადგაუქმებული 60 000 სამუშაო ადგილი განათლების სისტემაში, მოაწესრიგონ იჯარის გადასახადის ზრდა და ააშენონ დამატებითი სახელმწიფო საცხოვრებლები ღარიბებისთვის. 2012 წლის ივნისის [[საფრანგეთის საპარლამენტო არჩევნები (2012)|საპარლამენტო არჩევნებში]] გაიმარჯვა ფრანსუა ოლანდის [[საფრანგეთის სოციალისტური პარტია|სოციალისტურმა პარტიამ]], მოიპოვა [[საფრანგეთის კონსტიტუცია]]ში ცვლილებების შეტანის შესაძლებლობა და მიიღო შესაბამისი კანონების შემოღების უფლება დაპირებული რეფორმების გასატარებლად. საფრანგეთის ხელისუფლების საობლიგაციო პროცენტი დაეცა რეკორდულ ნიშნულამდე, 30 %–მდე,<ref name="bloomberg.com">Bloomberg (2012) [http://www.bloomberg.com/quote/GFRN10:IND French government bond interest rates] (graph)</ref> რაც 50 [[საბაზო პუნქტი]]თ დაბალია გერმანიის ხელისუფლების საობლიგაციო პროცენტზე.<ref name="Bloomberg 2012">Bloomberg (2012) [http://www.bloomberg.com/quote/GDBR10:IND German government bond interest rates] (graph)</ref> == ადმინისტრაციული დაყოფა == {{მთავარი|საფრანგეთის ადმინისტრაციული დაყოფა|საფრანგეთის რეგიონები|საფრანგეთის დეპარტამენტები}} საფრანგეთი იყოფა 27 ადმინისტრაციულ [[საფრანგეთის რეგიონები|რეგიონად]]. 22 მათგანი მდებარეობს მეტროპოლიურ საფრანგეთში (21 კონტინენტურ ნაწილზე და ერთი კუნძულ [[კორსიკა]]ზე), ხოლო 5 წარმოადგენს [[საფრანგეთის ზღვისიქითა დეპარტამენტი|საფრანგეთის ზღვისიქითა დეპარტამენტს]]. რეგიონები იყოფიან 101 [[საფრანგეთის დეპარტამენტები|დეპარტამენტად]].<ref>{{cite web |url=http://www.myfrenchproperty.com/departments/departments.php |title=Departments of France |language={{fr icon}} |publisher=Myfrenchproperty.com |accessdate=21 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110714142645/http://www.myfrenchproperty.com/departments/departments.php |archivedate=14 ივლისი 2011 }}</ref> ყველა მათგანს მინიჭებული აქვს საკუთარი ნომერი (ძირითადად ანბანის მიხედვით). ეს ნომრები გამოიყენება მათს საფოსტო კოდებსა და სატრანსპორტო ნომრებში. 101 დეპარტამენტი აერთიანებს 341 ოლქს, რომლებიც თავის მხრივ იყოფიან 4051 [[საფრანგეთის კანტონები|კანტონად]]. კანტონები მოიცავენ 36 697 [[საფრანგეთის კომუნები|კომუნას]]. კომუნა არის უმდაბლესი დონის ადმინისტრაციული ოლქი, საკუთარი არჩევითი მუნიციპალური საბჭოთი. 36 697 [[საფრანგეთის კომუნები|კომუნიდან]] 33 414 (91,1 %) ქმნის 2588 კომუნათაშორის გაერთიანებას. 3 კომუნა (პარიზი, ლიონი, მარსელი) დაყოფილია 45 მუნიციპალურ ოლქად. რეგიონები, დეპარტამენტები და კომუნები ცნობილია, როგორც ტერიტორიული გაერთიანებები, რაც ნიშნავს, რომ ისინი განაგებენ როგორც საკრებულოებს, ისე აღმასრულებელ ორგანოს. ოლქები და კანტონები მხოლოდ ადმინისტრაციული ერთეულებია. თუმცა, 1940 წლამდე ოლქი იყო ტერიტორიული გაერთიანება არჩევითი საბჭოთი. შემდეგში ის შეიცვალა [[ვიშის რეჟიმი]]ს მიერ და საბოლოოდ გაუქმდა, 1946 წელს, [[საფრანგეთის მეოთხე რესპუბლიკა|საფრანგეთის მეოთხე რესპუბლიკის]] დროს. === მეტროპოლიური საფრანგეთი === [[ფაილი:France departements regions narrow.jpg|thumb|მარჯვნივ|upright|მეტროპოლიური საფრანგეთის [[საფრანგეთის რეგიონები|22 რეგიონი]] და 96 [[საფრანგეთის დეპარტამენტები|დეპარტამენტი]]. პარიზის ტერიტორია გადიდებულია (მარცხნივ).]] {| class="wikitable" style="font-size:90%;" |- ! რეგიონი ! დეპარტამენტები ! [[საფრანგეთის პრეფექტურები|დედაქალაქი]] |- | [[ფაილი:Blason de l'Aquitaine et de la Guyenne.svg|35x21px]] [[აკვიტანია]] | [[ატლანტური პირენეები]], [[დორდონი]], [[ლანდი (დეპარტამენტი)|ლანდი]], [[ლო და გარონა]], [[ჟირონდა]] | [[ფაილი:Coat of Arms of Bordeaux.svg|35x21px]] [[ბორდო]] |- | [[ფაილი:COA fr BRE.svg|35x21px]] [[ბრეტანი]] | [[ილი და ვილენი]], [[კოტ-დ’არმორი]], [[მორბიანი]], [[ფინისტერი]] | [[ფაილი:Blason Rennes.svg|35x21px]] [[რენი]] |- | [[ფაილი:Blason fr Bourgogne.svg|35x21px]] [[ბურგუნდია]] | [[იონა (დეპარტამენტი)|იონა]], [[კოტ-დ’ორი]], [[ნიევრი]], [[სონა და ლუარა]] | [[ფაილი:Blason ville fr Dijon (Côte-d'Or).svg|35x21px]] [[დიჟონი]] |- | [[ფაილი:Blason région fr Alsace.svg|35x21px]] [[ელზასი]] | [[ზემო რეინი]], [[ქვემო რეინი]] | [[ფაილი:Blason Strasbourg.svg|35x21px]] [[სტრასბურგი]] |- | [[ფაილი:Blason region fr Normandie.svg|35x21px]] [[ზემო ნორმანდია]] | [[ერი (დეპარტამენტი)|ერი]], [[ზღვისპირა სენა]] | [[ფაილი:Blason Rouen 76.svg|35x21px]] [[რუანი]] |- | [[ფაილი:Blason France moderne.svg|35x21px]] [[ილ-დე-ფრანსი (რეგიონი)|ილ-დე-ფრანსი]] | [[ესონა]], [[ვალ-დე-მარნი]], [[ვალ-დ'უაზი]], [[იველინი]], [[ო-დე-სენი]], [[პარიზი]], [[სენა და მარნა]], [[სენა-სენ-დენი]], | [[ფაილი:Blason paris 75.svg|35x21px]] [[პარიზი]] |- | [[ფაილი:Arms of Corsica.svg|35x21px]] [[კორსიკა]] | [[სამხრეთი კორსიკა]], [[ჩრდილოეთი კორსიკა]] | [[ფაილი:Blason ville fr Ajaccio.svg|35x21px]] [[აიაჩო]] |- | [[ფაილი:Blason région fr Languedoc-Roussillon.svg|35x21px]] [[ლანგედოკი-რუსილონი]] | [[აღმოსავლეთ პირენეის დეპარტამენტი|აღმოსავლეთი პირენეი]], [[გარი (დეპარტამენტი)|გარი]], [[ერო (დეპარტამენტი)|ერო]], [[ლოზერი]], [[ოდი (დეპარტამენტი)|ოდი]] | [[ფაილი:Blason ville fr Montpellier.svg|35x21px]] [[მონპელიე]] |- | [[ფაილი:Blason région fr Limousin.svg|35x21px]] [[ლიმუზენი]] | [[ზემო ვიენა]], [[კორეზი]], [[კრეზი (დეპარტამენტი)|კრეზი]] | [[ფაილი:Heraldique blason ville fr Limoges.svg|35x21px]] [[ლიმოჟი]] |- | [[ფაილი:Blason Lorraine.svg|35x21px]] [[ლოთარინგია]] | [[ვოგეზი (დეპარტამენტი)|ვოგეზი]], [[მიოზი (დეპარტამენტი)|მიოზი]], [[მიორტი და მოზელი]], [[მოზელი]], | [[ფაილი:Blason Metz 57.svg|35x21px]] [[მეცი]] |- | [[ფაილი:Blason région fr Pays-de-la-Loire.svg|35x21px]] [[ლუარის რეგიონი|ლუარა]] | [[ატლანტიის ლუარა]],[[ვანდეია]], [[მაიენი (დეპარტამენტი)|მაიენი]], [[მენი და ლუარა]], [[სარტა]] | [[ფაილი:Blason Nantes.svg|35x21px]] [[ნანტი]] |- | [[ფაილი:Blason Nord-Pas-De-Calais.svg|35x21px]] [[ნორდ-პა-დე-კალე]] | [[ნორი (დეპარტამენტი)|ნორი]], [[პა-დე-კალე]] | [[ფაილი:Blason ville fr Lille (Nord).svg|35x21px]] [[ლილი]] |- | [[ფაილი:Blason de l'Auvergne.svg|35x21px]] [[ოვერნი]] | [[ალიე (დეპარტამენტი)|ალიე]], [[ზემო ლუარა]], [[კანტალი]], [[პუი-დე-დომი]] | [[ფაილი:Blason ville fr ClermontFerrand (PuyDome).svg|35x21px]] [[კლერმონ-ფერანი]] |- | [[ფაილი:Blason région fr Picardie.svg|35x21px]] [[პიკარდია]] | [[ენა (დეპარტამენტი)|ენა]], [[სომა]], [[უაზა]] | [[ფაილი:Blason fr ville Amiens.svg|35x21px]] [[ამიენი]] |- | [[ფაილი:Arms of the French Region of Provence-Alpes-Côte d'Azur.svg|35x21px]] [[პროვანსი-ალპები-ლაჟვარდოვანი ნაპირი]] | [[ბუშ-დიუ-რონი]], [[ვარი (დეპარტამენტი)|ვარი]], [[ვოკლიუზი]], [[ზემო ალპები]], [[ზემო პროვანსის ალპები]], [[ზღვისპირა ალპები (დეპარტამენტი)|ზღვისპირა ალპები]] | [[ფაილი:Blason Marseille.svg|35x21px]] [[მარსელი]] |- | [[ფაილი:Poitou-Charentes blason.svg|35x21px]] [[პუატუ-შარანტი]] | [[დიო-სევრი]], [[ვიენა (დეპარტამენტი)|ვიენა]], [[ზღვისპირა შარანტა]],[[შარანტა]] | [[ფაილი:Blason ville fr Poitiers (Vienne).svg|35x21px]] [[პუატიე]] |- | [[ფაილი:Blason Rhône-Alpes Gendarmerie.svg|35x21px]] [[რონა-ალპები]] | [[არდეში]], [[დრომი]], [[ენი (დეპარტამენტი)|ენი]], [[ზემო სავოია]], [[იზერი]], [[ლუარა (დეპარტამენტი)|ლუარა]], [[რონა (დეპარტამენტი)|რონა]], [[სავოია (დეპარტამენტი)|სავოია]] | [[ფაილი:Blason Ville fr Lyon.svg|35x21px]] [[ლიონი]] |- | [[ფაილი:Blason Languedoc.svg|35x21px]] [[სამხრეთი პირენეები]] | [[ავერონი]], [[არეჟი (დეპარტამენტი)|არეჟი]], [[ზემო გარონა]], [[ზემო პირენეი]], [[ლო (დეპარტამენტი)|ლო]], [[ჟერი (დეპარტამენტი)|ჟერი]], [[ტარნი (დეპარტამენტი)|ტარნი]], [[ტარნი და გარონა]] | [[ფაილი:Blason ville fr Toulouse (Haute-Garonne).svg|35x21px]] [[ტულუზა]] |- | [[ფაილი:Blason fr Franche-Comté.svg|35x21px]] [[ფრანშ-კონტე]] | [[ბელფორის ტერიტორია]], [[დუ (დეპარტამენტი)|დუ]], [[ზემო სონა]], [[იურა (დეპარტამენტი)|იურა]] | [[ფაილი:Blason ville fr Besançon (Doubs).svg|35x21px]] [[ბეზანსონი]] |- | [[ფაილი:Blason region fr Normandie.svg|35x21px]] [[ქვემო ნორმანდია]] | [[კალვადოსი (დეპარტამენტი)|კალვადოსი]], [[მანში]], [[ორნი]] | [[ფაილი:Blason ville fr Caen (Calvados)2.svg|35x21px]] [[კანი (ნორმანდია)|კანი]] |- | [[ფაილი:Blason région fr Champagne-Ardenne.svg|35x21px]] [[შამპან-არდენი]] | [[არდენი (დეპარტამენტი)|არდენი]], [[ზემო მარნა]], [[მარნა]], [[ობი (დეპარტამენტი)|ობი]], | [[ფაილი:Blason Chalons-en-Champagne.svg|35x21px]] [[შალონ-ან-შამპანი]] |- | [[ფაილი:Blason fr Centre-Val de Loire.svg|35x21px]] [[ცენტრი (საფრანგეთი)|ცენტრი]] | [[ენდრი]], [[ენდრი და ლუარა]], [[ერი და ლუარი]], [[ლუარე]], [[ლუარი და შერი]], [[შერი (დეპარტამენტი)|შერი]], | [[ფაილი:Blason Orléans.svg|35x21px]] [[ორლეანი]] |} === ზღვისიქითა რეგიონები === {{მთავარი|საფრანგეთის ზღვისიქითა ტერიტორიები}} {{მთავარი|საფრანგეთის ზღვისიქითა დეპარტამენტი}} {{მთავარი|საფრანგეთის ზღვისიქითა გაერთიანება}} საფრანგეთის 101 დეპარტამენტიდან ხუთი ([[საფრანგეთის გვიანა]], [[გვადელუპა]], [[მარტინიკა]], [[მაიოტა]] და [[რეიუნიონი]]) არის ზღვისიქითა რეგიონი (ROM), ამავდროულად ისინი წარმოადგენენ ზღვისიქითა დეპარტამენტებს (DOMs) და არიან საფრანგეთის, შესაბამისად [[ევროკავშირი]]ს, განუყრელი წევრები და გააჩნიათ ზუსტად იგივე სტატუსი, რაც მეტროპოლიურ დეპარტამენტებს. {| class="wikitable" style="font-size:90%;" |- ! სახელი ! კონსტიტუციური სტატუსი ! დედაქალაქი |- | [[ფაილი:Flag of French Guiana.svg|30x18px]] [[საფრანგეთის გვიანა]] | ზღვისიქითა რეგიონი (''régions d'outre-mer'') და, ამავდროულად, ზღვისიქითა დეპარტამენტი (''département d'outre-mer'' ან DOM) ! [[კაიენა]] |- | [[ფაილი:Flag of Guadeloupe (local).svg|30x18px]] [[გვადელუპა]] | ზღვისიქითა რეგიონი (''régions d'outre-mer'') და, ამავდროულად, ზღვისიქითა დეპარტამენტი (''département d'outre-mer'' ან DOM) ! [[ბას-ტერი]] |- | [[ფაილი:Flag of Martinique.svg|30x18px]] [[მარტინიკა]] | ზღვისიქითა რეგიონი (''régions d'outre-mer'') და, ამავდროულად, ზღვისიქითა დეპარტამენტი (''département d'outre-mer'' ან DOM) ! [[ფორ-დე-ფრანსი]] |- | [[ფაილი:Flag of Mayotte (local).svg|30x18px]] [[მაიოტა]] | ზღვისიქითა რეგიონი (''régions d'outre-mer'') და, ამავდროულად, ზღვისიქითა დეპარტამენტი (''département d'outre-mer'' ან DOM) ! [[მამუცუ]] |- | [[ფაილი:Flag of France.svg|30x18px]] [[რეიუნიონი]] | ზღვისიქითა რეგიონი (''régions d'outre-mer'') და, ამავდროულად, ზღვისიქითა დეპარტამენტი (''département d'outre-mer'' ან DOM) ! [[სენ-დენი (რეიუნიონი)|სენ-დენი]] |} === ზღვისიქითა ტერიტორიები და გაერთიანებები === 27 რეგიონისა 101 დეპარტამენტის გარდა, საფრანგეთის რესპუბლიკას ეკუთვნის 5 [[საფრანგეთის ზღვისიქითა გაერთიანება|ზღვისიქითა გაერთიანება]] ([[საფრანგეთის პოლინეზია]], [[სენ-ბართელმი]], [[სენ-მარტენი]], [[სენ-პიერი და მიკელონი]] და [[უოლისი და ფუტუნა]]) და 3 განსაკუთრებული სტატუსის მქონე საფრანგეთის ზღვისიქითა ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული წარმონაქმნი ([[ახალი კალედონია]], [[კლიპერტონი]] [[საფრანგეთის სამხრეთული და ანტარქტიდული ტერიტორია]]). [[ფაილი:France-Constituent-Lands.png|thumb|მიწები, რომლებიც შედიან საფრანგეთის რესპუბლიკაში, ნაჩვენებია ტოლი [[მასშტაბი]]თ.]] ზღვისიქითა გაერთიანებები და ტერიტორიები ყალიბდებიან საფრანგეთის რესპუბლიკის ნაწილად, მაგრამ არა ევროკავშირის ან მისი საფინანსო ზონის (გამონაკლისი [[სენ-ბართელმი]], რომელიც გამოეყო [[გვადელუპე]]ს 2007 წელს). [[საფრანგეთის პოლინეზია|საფრანგეთის პოლინეზიის]] წყნაროკეანური გაერთიანებები (COM), [[უოლისი და ფუტუნა]] და [[ახალი კალედონია]] აგრძელებენ [[ფრანგული წყნაროკეანური ფრანკი]]ს გამოყენებას,<ref>{{cite web|url=http://www.thetahititraveler.com/touristinfo/moneycurr.asp |title=Currency and Exchange Rate |publisher=Thetahititraveler.com |accessdate=21 July 2011}}</ref> რომლის კურსი მკაცრად არის დაკავშირებული [[ევრო]]სთან. შედარებისთვის, ხუთივე ზღვისიქითა რეგიონი წარსულში იყენებდა ფრანგულ ფრანკს, ხოლო დღეს, აქ ევროა ხმარებაში.<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2085rank.html?countryName=France&countryCode=fr&regionCode=eu&rank=7#fr |title=CIA – The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=22 June 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120513121037/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2085rank.html?countryName=France&countryCode=fr&regionCode=eu&rank=7#fr |archivedate=13 მაისი 2012 }}</ref> {| class="wikitable" style="font-size:90%;" |- ! სახელი ! კონსტიტუციური სტატუსი ! დედაქალაქი |- | [[ფაილი:Flag of French Polynesia.svg|30x18px]] [[საფრანგეთის პოლინეზია]] | ზღვისიქითა გაერთიანება (''collectivité d'outre-mer'' ან COM) ! [[პაპეეტე]] |- | [[ფაილი:Blason St Barthélémy TOM entire.svg|30x18px]] [[სენ-ბართელმი]] | ზღვისიქითა გაერთიანება (''collectivité d'outre-mer'' ან COM) ! [[გუსტავია]] |- | [[ფაილი:Flag of Saint-Martin (fictional).svg|30x18px]] [[სენ-მარტენი]] | ზღვისიქითა გაერთიანება (''collectivité d'outre-mer'' ან COM) ! [[მარიგო (სენ-მარტენი)|მარიგო]] |- | [[ფაილი:Flag of Saint-Pierre and Miquelon.svg|30x18px]] [[სენ-პიერი და მიკელონი]] | ზღვისიქითა გაერთიანება (''collectivité d'outre-mer'' ან COM). ! [[სენ-პიერი (ქალაქი)|სენ-პიერი]] |- | [[ფაილი:Flag of Wallis and Futuna.svg|30x18px]] [[უოლისი და ფუტუნა]] | ზღვისიქითა გაერთიანება (''collectivité d'outre-mer'' ან COM). ! [[მატა-უტუ]] |- | [[ფაილი:Pre-IndependenceFlags of New Caledonia.svg|50x38px]] [[ახალი კალედონია]] | განსაკუთრებული სტატუსის მქონე ზღვისიქითა ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული წარმონაქმნი (''collectivité sui generis'') ! [[ნუმეა]] |- | [[ფაილი:Flag of the French Southern and Antarctic Lands.svg|30x18px]] [[საფრანგეთის სამხრეთული და ანტარქტიდული ტერიტორია]] | განსაკუთრებული სტატუსის მქონე ზღვისიქითა ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული წარმონაქმნი (''collectivité sui generis'') ! [[პორტ-ო-ფრანსე]] |- | [[ფაილი:Flag of France.svg|30x18px]] [[კლიპერტონი]] | განსაკუთრებული სტატუსის მქონე ზღვისიქითა ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული წარმონაქმნი (''collectivité sui generis'') ! ''დაუსახლებელი'' |} == დემოგრაფია == {{მთავარი|საფრანგეთის დემოგრაფია|ფრანგები}} [[ფაილი:Population of France.svg|მინიატიურა|მარჯვნივ|საფრანგეთის მოსახლეობის რაოდენობის ზრდა 1960-2010 წლებში]] 2016 წლის მონაცემებით საფრანგეთში 66 660 000 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს, ამ მონაცემით მას [[მსოფლიოს ქვეყნები მოსახლეობის მიხედვით|მსოფლიოში 21-ე ადგილი]] უკავია.<ref name=France>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |title=The World Factbook: France |publisher=Central Intelligence Agency |accessdate=23 January 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200509054517/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fr.html |archivedate=9 მაისი 2020 }}</ref> 2004 წელს მონტენის ინსტიტუტის მიერ ჩატარებული კვლევის მიხედვით, მეტროპოლიური საფრანგეთის 55 მილიონი (85 %) მცხოვრები თეთრკანიანია, 6 მილიონი (10 %) – ჩრდილო აფრიკელი, 2 მილიონი (3,5 %) – შავკანიანი, ხოლო 1 მილიონი (1,5 %) – აზიური წარმოშობის.<ref>[[Yazid Sabeg]] et Laurence Méhaignerie, [http://www.conventioncitoyenne.com/documents/oubliesdelegalite.pdf Les oubliés de l'égalité des chances], [[Institut Montaigne]], January 2004</ref><ref>{{cite news|url=http://www.economist.com/node/13377324 |title=France's ethnic minorities: To count or not to count |publisher=The Economist |date=26 March 2009 |accessdate=25 April 2013}}</ref> [[ფაილი:France - 2011 population density - 200 m × 200 m square grid.png|მინიატიურა|მარცხნივ|მეტროპოლიური საფრანგეთის სიმჭიდროვე 2011 წელს]] 2003 წელს, საფრანგეთში მოსახლეობის ბუნებრივი ზრდა იყო ერთ-ერთი მაღალი [[ევროკავშირი|ევროკავშირში]]. 2006 წელს მოსახლეობის ბუნერივმა მატებამ შეადგინა 300 000 ადამიანი,<ref name=evol>{{fr icon}} {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=0&ref_id=bilan-demo&page=donnees-detaillees/bilan-demo/pop_age3.htm#evol-gen-sit-demo-fe|title=Évolution générale de la situation démographique, France|first=Government of France|last=INSEE|accessdate=20 January 2011}}</ref> რაც იყო ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი „ბავშვთა ბუმის“ დასრულების, 1973 წლის, შემდეგ. [[2010]] წელს [[საერთო ნაყოფიერების შეფასება]] გაიზარდა 2-მდე,<ref name=population>{{fr icon}} {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?ref_id=ip1332|title=Bilan démographique 2010|first=[[Government of France]]|last=[[INSEE]]|accessdate=20 January 2011}}</ref> როდესაც [[1994]] წელს იყო 1,7.<ref>{{fr icon}} {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/irweb/sd2008/dd/excel/sd2008_t44_fe.xls|title=Tableau 44 – Taux de fécondité générale par âge de la mère|first=Government of France|last=INSEE|accessdate=20 January 2011}}</ref> 2006-დან 2011 წლამდე მოსახლეობის საშუალო ყოველწლიური ზრდა 0,6 % იყო.<ref name=evol /> 2010 წელს მეტროპოლიურ საფრანგეთში ახალშობილთა 27 %-ს ჰყავდა, სულ მცირე, ერთი უცხოეთში დაბადებული მშობელი, ხოლო 24 %-ის ერთი მშობელი მაინც ევროპის მიღმა იყო დაბადებული.<ref>{{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?ref_id=ir-sd20101 |title=Naissances selon le pays de naissance des parents 2010 |publisher=Insee.fr |date= |accessdate=1 October 2013}}</ref> 2008 წელს საფრანგეთის სტატისტიკის ეროვნულმა ინსტიტუტმა (INSEE) დაიანგარიშა, რომ 11,8 მილიონი უცხოეთში დაბადებული იმიგრანტი და მათი პირდაპირი შთამომავალი (საფრანგეთში დაბადებული) ცხოვრობს ქვეყანაში, რაც საერთო მოსახლეობის 19 %-ს შეადგენს. მათგან 5 მილიონი [[ევროპა|ევროპიდან]], ხოლო 4 მილიონი [[მაღრიბი|მაღრიბის რეგიონიდანაა]]. საფრანგეთში, ოფიციალურად, 2,7 მილიონი იმიგრანტი ცხოვრობს, რომელთა ასაკი 18-დან 50-მდეა (18–50 წლის ასაკის მოსახლეობის 10%), ხოლო მთლიანობაში – 5 მილიონი (საერთო მოსახლეობის 8 %). გარდა ამისა, რესპუბლიკაში მეორე თაობის (იმიგრანტთა პირდაპირი შთამომავლები) წარმომადგენლთა რაოდენობა, ასაკით 18-50, 3,1 მილიონს აღწევს (ამ ასაკის მოსახლეობის 12 %), ხოლო საერთო რიცხვი - 6,5 მილიონს (ქვეყნის მოსახლეობის 11 %).<ref>[http://www.insee.fr/fr/themes/document.asp?reg_id=0&ref_id=ip1287 Être né en France d’un parent immigré], [[Insee Première]], n°1287, mars 2010, Catherine Borrel et Bertrand Lhommeau, Insee</ref><ref name="Insee_1">[http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=0&ref_id=immigrespaysnais Répartition des immigrés par pays de naissance 2008], Insee, October 2011</ref><ref name="INSEE1">{{fr icon}} {{cite web |author=INSEE |url=http://www.insee.fr/fr/ffc/ipweb/ip1098/ip1098.html#encadre1 |title=Enquêtes annuelles de recensement 2004 et 2005 |date=25 January 2005 |accessdate=14 December 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061212212050/http://www.insee.fr/fr/ffc/ipweb/ip1098/ip1098.html#encadre1 |archivedate=12 დეკემბერი 2006 |deadurl=yes }}</ref> 2008 წელს საფრანგეთმა მოქალაქეობა უბოძა 137 000 ადამიანს, რომელთა უმეტესობა [[მაროკო]]დან, [[ალჟირი]]დან და [[თურქეთი]]დან იყვნენ.<ref>{{cite news | title = Turks and Moroccans top list of new EU citizens | first = Andrea | last = Swalec | url = http://in.reuters.com/article/2010/07/06/idINIndia-49921620100706 | agency = Reuters | date = 6 July 2010 | access-date = 13 იანვარი 2014 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20120112223503/http://in.reuters.com/article/2010/07/06/idINIndia-49921620100706 | archivedate = 12 იანვარი 2012 }}</ref> {| class="infobox" style="font-size:90%; text-align:მარჯვნივ; width:23.5em" |- | align= center colspan=2|'''ქალაქები 200 000-ზე<br />მეტი მცხოვრებით''' || &nbsp; || align= center colspan=2|'''მეტროპოლიური<br /> არეალები''' |- | [[პარიზი]] || align=right|2&nbsp;181&nbsp;374 || &nbsp; || [[პარიზი]] || align=right|12&nbsp;269&nbsp;433 |- | [[მარსელი]] || align=right|888&nbsp;043 || &nbsp; || [[ლიონი]] || align=right|2&nbsp;218&nbsp;271 |- | [[ლიონი]] || align=right|472&nbsp;305 || &nbsp; || [[მარსელი]] || align=right|1&nbsp;876&nbsp;095 |- | [[ტულუზა]] || align=right|437&nbsp;715 || &nbsp; || [[ლილი]] || align=right|1&nbsp;164&nbsp;716 |- | [[ნიცა]] || align=right|347&nbsp;060 || &nbsp; || [[ტულუზა]] || align=right|1&nbsp;102&nbsp;887 |- | [[ნანტი]] || align=right|282&nbsp;853 || &nbsp; || [[ბორდო]] || align=right|1&nbsp;092&nbsp;149 |- | [[სტრასბურგი]] || align=right|272&nbsp;975 || &nbsp; || [[ნიცა]] || align=right|1&nbsp;041&nbsp;903 |- | [[მონპელიე]] || align=right|251&nbsp;634 || &nbsp; || [[ნანტი]] || align=right|763&nbsp;118 |- | [[ბორდო]] || align=right|235&nbsp;178 || &nbsp; || [[სტრასბურგი]] || align=right|638&nbsp;670 |- | [[რენი]] || align=right|209&nbsp;613 || &nbsp; || [[ტულონი]] || align=right|595&nbsp;884 |} მიუხედავ იმისა, რომ საფრანგეთში უკანონობად მიიჩნევა მოქალაქეების ეროვნებისა და წარმომავლობის შესახებ ინფორმაციის მოპოვება იმ კანონით, რომელიც მომდინარეობს [[საფრანგეთის რევოლუცია|1789 წლის რევოლუციიდან]], ხოლო ხელახლა მიიღეს 1958 წლის კონსტიტუციაში, 2008 წლის კვლევები (INSEE-ის და INED-ის) იყო ნებადართული.<ref>[http://teo_english.site.ined.fr/ "TRAJECTORIES AND ORIGINS" Survey on population diversity in France] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111202054910/http://teo_english.site.ined.fr/ |date=2011-12-02 }}, Insee 2008</ref><ref name="Oppenheimer">{{cite journal |last=Oppenheimer |first=David B. |year=2008| title=Why France needs to collect data on racial identity...in a French way |journal=Hastings International and Comparative Law Review |volume=31 |issue=2 |pages=735–752 |url=http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1236362}}</ref> ამ გამოკითხვამდე ითვლებოდა, რომ საფრანგეთში 5 მილიონი ადამიანი იყო იტალიური წარმოშობის (იმიგრანტთა უდიდესი თემი),<ref name="amazon.com">Roben Cohen [http://www.amazon.com/The-Cambridge-Survey-World-Migration/dp/0521444055 The Cambridge survey of world Migration] 24 November 1995</ref> 3-დან<ref>{{cite news| url=http://www.independent.co.uk/news/world/europe/frances-crisis-of-national-identity-1826942.html |location=London |work=The Independent | title=France's crisis of national identity | date=25 November 2009}}</ref> 6 მილიონამდე<ref>"Les personnes d'origine maghrébine y sont également au nombre de 5 à 6 millions; 3,5 millions ont la nationalité française (dont 500 000 harkis)", Évelyne Perrin, ''Identité Nationale, Amer Ministère'', L'Harmattan, 2010, p. 112 ISBN 2-296-10839-3</ref> მცხოვრები – [[მაღრიბი|ჩრდილო აფრიკიდან]], 2,5 მილიონი – [[სუბსაჰარული აფრიკა|სუბსაჰარული აფრიკიდან]], ხოლო 200 000 – [[თურქეთი]]დან.<ref>{{cite web|author=Falila Gbadamassi |url=http://www.afrik.com/article16248.html |title=Les personnes originaires d'Afrique, des Dom-Tom et de la Turquie sont 5,5 millions dans l'Hexagone |publisher=Afrik.com |date= |accessdate=30 September 2013}}</ref> ასევე, აქ ცხოვრობდნენ ევროპის მრავალი ეთნიკური ჯგუფის წარმომადგენლები, მათ შორის: [[ესპანელები]], [[პორტუგალიელები]], [[პოლონელები]], [[ბერძნები]] და სხვ.<ref name="amazon.com"/><ref>{{cite news | title = Europe's Minority Politicians in Short Supply | first = Keith B. | last = Richburg | url = http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A12396-2005Apr23.html | newspaper=The Washington Post | date = 24 April 2005 }}</ref><ref>{{cite news | title = In officially colorblind France, blacks have a dream – and now a lobby | first = Susan | last = Sachs | url = http://www.csmonitor.com/2007/0112/p01s04-woeu.html | newspaper=The Christian Science Monitor | location = Boston, MA | date = 12 January 2007 }}</ref> უკანასკნელი კვლევებით, ქვეყნის მცხოვრებთა 40 %, ნაწილობრივ მაინც, არის სხვადასხვა იმიგრანტთა ტალღის დროს ჩამოსულ პიროვნებათა შთამომავალი.<ref>{{cite news | title = Paris Riots in Perspective | url = http://abcnews.go.com/International/story?id=1280843 | work=ABC News | location = New York | date = 4 November 2005 }}</ref> 1921-დან 1935 წლამდე 1,1 მილიონი იმიგრანტი ჩავიდა საფრანგეთში.<ref>"''[http://books.google.com/books?id=uUsLAAAAIAAJ&pg=PA22 Transactions of the American Philosophical Society. III. French Government and the Refugees]''". American Philosophical Society, James E. Hassell (1991). p. 22. ISBN 0-87169-817-X</ref> გარდა ამისა, ჩრდილო აფრიკული ქვეყნების მიერ დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, 1,6 მილიონი [[ფრანკოალჟირელები|ფრანკოალჟირელი]] დაბრუნდა ქვეყანაში.<ref>{{cite news | title = For Pieds-Noirs, the Anger Endures | first = James M. | last = Markham | url = http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=940DEFDE1539F935A35757C0A96E948260&sec=&spon=&pagewanted=all | newspaper=The New York Times | date = 6 April 1988 }}</ref><ref>Raimondo Cagiano De Azevedo (1994). ''"[http://books.google.com/books?id=N8VHizsqaH0C&pg=PA25 Migration and development co-operation.]"''. p. 25.</ref> ყოველწლიურად საფრანგეთი 200 000 კანონიერ იმიგრანტს იღებს.<ref>[http://www.ined.fr/fr/pop_chiffres/france/flux_immigration/depuis_1994/ Statistiques détaillées sur les flux d'immigration], Ined, 2011</ref> ის, ასევე, ლტოლვილთა მიმღები მთავარი სახელმწიფოა დასავლეთ ევროპაში. 2005 წელს ლტოლვილის სტატუსზე ქვეყანამ 50 000 განაცხადი მიიღო (2004 წელთან შედარებით 15 %–ით ნაკლები).<ref name="UNHCR">{{cite web |publisher=[[UNHCR]] |year=2006 |url=http://www.unhcr.org/publ/PUBL/4492677f0.pdf |title=UNHCR Global Report 2005: Western Europe |accessdate=14 December 2006 |format=PDF}}</ref> რესპუბლიკის უდიდესი ქალაქები, მეტროპოლიური არეალების მოსახლეობის მიხედვით, არიან: [[პარიზი]] (11 836 970), [[ლიონი]] (1 757 180), [[მარსელი]] (1 618 369), [[ლილი]] (1 163 934), [[ტულუზა]] (1 118 472), [[ბორდო]] (1 009 313), [[ნიცა]] (999 678) და [[ნანტი]] (768 305). == ენა == [[ფაილი:New-Map-Francophone World.svg|thumb|350px|ფრანგული ენის გავრცელება მსოფლიოში {{legend|#0c5eb1|მშობლიური ენა}} {{legend|#0080ff|ადმინისტრაციული ენა}} {{legend|#9fceff|მეორეული ან არაოფიციალური ენა}} {{legend|#00ff00|ფრანკოფონული უმცირესობები}}]] {{მთავარი|საფრანგეთის ენები|ფრანგული ენა}} საფრანგეთის კონსტიტუციის მეორე მუხლის მიხედვით, ქვეყნის ოფიციალური ენა არის [[ფრანგული ენა|ფრანგული]]<ref>{{fr icon}} [https://web.archive.org/web/20110604145028/http://www.legifrance.gouv.fr/html/constitution/constitution2.htm#titre2 La Constitution- La Constitution du 4 Octobre 1958] – Légifrance</ref>, [[რომანული ენები|რომანული ენა]], რომელიც [[ლათინური ენა|ლათინურიდან]] მომდინარეობს. 1635 წლიდან ფრანგულ ენის ოფიციალური გამგებელი არის [[საფრანგეთის აკადემია]], თუმცა მის რეკომენდაციებს კანონიერი ძალა არ გააჩნია. საფრანგეთის ხელისულება არ არეგულირებს მოქალაქეთა შორის სასურველი ენით საუბრის უფლებას, თუმცა ფრანგულის გამოყენება სავალდებულოა სავაჭრო და სამუშაო ადგილებში. გარდა იმისა, რომ რესპუბლიკის მთავრობა ქვეყნის შიგნით იცავს ფრანგულ ენას, ის, ასევე, ხელს უწყობს მის გავრცელებას [[ევროკავშირი|ევროკავშირსა]] და მთელ მოფლიოში, ისეთი ორგანიზაციის მეშვეობით, როგორიცაა [[ფრანკოფონია]]. ანგლიფიკაციის გაძლიერების საფრთხე კიდევ უფრო უბიძგებს მთავრობას, დაიცვას ფრანგული ენის პოზიციები საფრანგეთში. გარდა ფრანგულისა, ქვეყანაში კიდევ 77 ადგილობრივთა ენაა, მათ შორის რვაზე საუბრობენ მეტროპოლიურ საფრანგეთში, ხოლო 69-ზე [[საფრანგეთის ზღვისიქითა ტერიტორიები|ზღვისიქითა ტერიტორიებზე]]. XVII საუკუნიდან XX საუკუნის შუა წლებამდე [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] ითვლებოდა მთავარ საერთაშორისო ენად დიპლომატიაში, ასევე, გამოიყენებოდა [[ლინგვა ფრანკა]]დ ევროპის განათლებულ წრეებს შორის.<ref name=exception>Joffre Agnes [http://www.franceinlondon.com/en-Article-335-Is-the-French-obsession-with-cultural-exception-declining-Culture--london-language.html ls the French obsession with "cultural exception" declining?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111017023619/http://www.franceinlondon.com/en-Article-335-Is-the-French-obsession-with-cultural-exception-declining-Culture--london-language.html |date=2011-10-17 }}. France in London. 5 October 2008</ref> საერთაშორისო ურთიერთობებში ფრანგულს გაბატონებული მდგომარეობა, აშშ-ს მიერ სამხედრო ძალის გამომჟღავნების შემდეგ, ინგლისურმა ჩამოართვა.<ref name="Language and Diplomacy"/><ref>{{cite web|url=http://www.diplomacy.edu/language/Translation/default.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110719183516/http://www.diplomacy.edu/language/Translation/default.htm |archivedate=19 July 2011 |title=Language and Diplomacy – Translation and Interpretation |publisher=Diplomacy.edu |accessdate=10 September 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.legallanguage.com/legal-articles/language-of-diplomacy/ |title=Why Is French Considered the Language of Diplomacy? |publisher=Legallanguage.com |accessdate=23 January 2011}}</ref> თუმცა იმ ხნის განმავლობაშიც კი, როდესაც ფრანგული საერთაშორისო [[ლინგვა ფრანკა]]დ ითვლებოდა, ის არ წარმოადგენდა ფრანგულის მცოდნეთა უმრავლესობისათვის მშობლიურ ენას. ჰენრი გრეგუარის 1794 წლის ანგარიშის მიხედვით, საფრანგეთის 25 მილიონი მცხოვრებიდან მხოლოდ 3 მილიონისთვის იყო ფრანგული [[დედაენა]]; დანარჩენი ნაწილი კი ლაპარაკობდა ქვეყნის მრავალი რეგიონული ენიდან ერთ-ერთზე, როგორებიცაა: [[ელზასური ენა|ელზასური]], [[ბრეტონული ენა|ბრეტონული]] და [[ოქსიტანური ენა|ოქსიტანური]].<ref>{{Cite web |url=http://www.languefrancaise.net/dossiers/dossiers.php?id_dossier=66 |title=Rapport Grégoire an II |accessdate=2014-01-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080405022802/http://www.languefrancaise.net/dossiers/dossiers.php?id_dossier=66 |archivedate=2008-04-05 }}</ref> თუმცა საყოველთაო განათლებამ, სადაც ფრანგული სწავლების ერთადერთი ენა იყო და ისეთმა ფაქტორებმა, როგორებიცაა ურბანიზაციისა და ხალხთა მასებს შორის კომუნიკაციის ზრდა, განაპირობეს მისი თანდათანობით გავრცელება ქვეყნის მთლიან მოსახლეობაზე. ეს პროცესი XX საუკუნემდე გაგრძელდა. XVII-XX სს.-ში [[საფრანგეთის კოლონიური იმპერია|საფრანგეთის კოლონიურმა იმპერიამ]] ფრანგული ენა გაავრცელა [[ამერიკა]]ზე, [[აფრიკა]]ზე, [[პოლინეზია]]ში, [[სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზია]]სა და [[კარიბები|კარიბებზე]]. ფრანგულს, ინგლისურის შემდეგ, ყველაზე მეტი ადამიანი სწავლობს მსოფლიოში,<ref>{{cite web |url=http://www.intstudy.com/articles/practicalfrench.htm |title=The International Education Site |publisher=Intstudy.com |accessdate=23 January 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110227075911/http://www.intstudy.com/articles/practicalfrench.htm |archivedate=27 თებერვალი 2011 }}</ref> ის, ასევე, დღემდე რჩება [[ლინგვა ფრანკა]]დ ზოგიერთ რეგიონში (ძირითადად აფრიკის). დღეს, ევროპის გარეთ, ფრანგულის, როგორც სასაუბრო ენის, მდგომარეობა განსხვავებულია: ზოგიერთ ყოფილ კოლონიაში (სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში) ის თითქმის გაქრა, ხოლო ვესტ-ინდოეთისა და წყნაროკეანურ ([[საფრანგეთის პოლინეზია]]) დეპარტამენტებში წარმოიშვა არაერთი [[კრეოლური ენა|კრეოლი]] და პიჯინი. მეორე მხრივ, კონოლიური იმპერიის ბევრმა ყოფილმა წევრმა ქვეყანამ, ძირითადად აფრიკაში, ფრანგული მშობლიურ ენად შეითვისა და აქ მასზე მოსაუბრეთა რაოდენობა კიდევ უფრო იზრდება. დღესდღეობით მსოფლიოში ფრანგულად საუბრობარი შეუძლია 300 მილიონიდან<ref>{{cite web|url=http://about-france.com/french/french-language.htm |title=French: one of the world's main languages |publisher=About-france.com |accessdate=21 July 2011}}</ref> 500 მილიონამდე<ref>{{fr icon}} [http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/francophonie/francophonie.htm Qu'est-ce que la Francophonie ?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110623113030/http://www.tlfq.ulaval.ca/axl/francophonie/francophonie.htm|date=2011-06-23}} – [[Organisation internationale de la Francophonie]]</ref> ადამიანს, როგორც [[მშობლიური ენა|მშობლიურ]], ისე მეორეულ ენად. == რელიგია == {{მთავარი|რელიგია საფრანგეთში}} [[ფაილი:Facade de la Cathédrale de Reims - Parvis.jpg|thumb|upright|[[რეიმსის საკათედრო ტაძარი]], სადაც 1825 წლამდე საფრანგეთის მეფეები ეკურთხებოდნენ.<ref>The last ''sacre'' was that of [[Charles X of France|Charles X]], 29 May 1825.</ref>]] საფრანგეთი სეკულარული ქვეყანაა და აქ [[რელიგიის თავისუფლება]] კონსტიტუციური უფლებაა. ფრანგული რელიგიის პოლიტიკა დაფუძნებულია [[ლაიციზმი]]ს პრინციპებზე, რაც სახელმწიფოსა და ეკლესიის მკაცრ გამიჯვნას გულისხმობს. ათასწლეულზე მეტი ხანია, რაც [[კათოლიციზმი]] ქვეყნის უმთავრესი რელიგიაა, თუმცა დღეს ის ისე ფართოდ აღარ არის გავრცელებული, როგორც ადრე. საფრანგეთის 47 000 რელიგიური შენობიდან 94 % [[რომის კათოლიკური ეკლესია|რომის კათოლიკურ ეკლესიას]] ეკუთვნის.<ref>{{cite web|title=Observatoire du patrimoine religieux|url=http://www.patrimoine-religieux.fr/rubriques/gauche/actualites/actualites-de-la-base-de-donnees|date=1 February 2012|quote=94 % des édifices sont catholiques (dont 50 % églises paroissiales, 25 % chapelles, 25 % édifices appartenant au clergé régulier)|accessdate=13 იანვარი 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131126171213/http://www.patrimoine-religieux.fr/rubriques/gauche/actualites/actualites-de-la-base-de-donnees|archivedate=26 ნოემბერი 2013}}</ref> მაშინ, როდესაც, 1965 წელს, მოსახლეობის 81 % მიიჩნევდა თავს კათოლიკე ქრისტიანად, 2009 წელს ეს პროპორცია 64 %-მდე შემცირდა. გარდა ამისა, თუ 1952 წლისთვის ყოველკვირეულ წირვაზე ქვეყნის მცხოვრებთა 27 % დადიოდა, 2006 წლისთვის ეს მაჩვენებელი მხოლოდ 5 % იყო.<ref name=catho>{{fr icon}} [http://www.la-croix.com/Religion/S-informer/Actualite/La-France-reste-catholique-mais-moins-pratiquante-_NG_-2009-12-29-570979 La France reste catholique mais moins pratiquante] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160827200652/http://www.la-croix.com/Religion/S-informer/Actualite/La-France-reste-catholique-mais-moins-pratiquante-_NG_-2009-12-29-570979 |date=2016-08-27 }} – La Croix. 29 December 2009</ref> ამავე კვლევის მიხედვით, მოსახლეობის 3 % თავს [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტად]] თვლის (რაც წინა კვლევებთან შედარებით გაზრდილი მაჩვენებელია), 5 % კი სხვადასხვა რელიგიის მიმდევარია, დანარჩენი 28 % აცხადებს, რომ მათ რელიგია არ აქვთ.<ref name=catho/> [[ევანგელიკური ეკლესია|ევანგელიკური ქრისტიანობა]] შეიძლება, საფრანგეთში ყველაზე სწრაფად მზარდ რელიგიად ჩაითვალოს.<ref>{{cite web|author=Robert Marquand |url=http://www.csmonitor.com/World/2012/0712/In-a-France-suspicious-of-religion-evangelicalism-s-message-strikes-a-chord |title=In a France suspicious of religion, evangelicalism's message strikes a chord|publisher=Christian Science Monitor|date=12 July 2012 |accessdate=25 April 2013}}</ref> 2007 წლის იანვარში ჩატარებული საარჩევნო კვლევის მიხედვით,<ref>{{cite web |author=Catholic World News |year=2003 |url=http://www.catholicculture.org/news/features/index.cfm?recnum=48547 |title=France is no longer Catholic, survey shows |accessdate=19 December 2009}}</ref> მოსახლეობის მხოლოდ 5 % დადის სამლოცველოებში რეგულარულად, ხოლო იმ მოქალაქეების 10 %, რომლებიც თავს კათოლიკე ქრისტიანებად თვლიან, სისტემატურად ესწრება წირვებს. კვლევა გვიჩვენებს, რომ ქვეყნის მცხოვრებთა 51 % თავს კათოლიკედ მიიჩნევს,<ref name="religion">{{ro icon}} [http://old.cotidianul.ro/franta_nu_mai_e_o_tara_catolica-20395.html Franţa nu mai e o ţară catolică] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110812025725/http://old.cotidianul.ro/franta_nu_mai_e_o_tara_catolica-20395.html|date=2011-08-12}}, ''[[Cotidianul]]'' 11 January 2007</ref>, 31 % კი – [[აგნოსტიციზმი|აგნოსტიკოსად]] ან [[ათეიზმი|ათეისტად]] (''სხვა კვლევით ათეისტები ქვეყნის მოსახლეობის 27 %-ს შეადგენენ''<ref>La Vie, issue 3209, 1 March 2007 {{Fr icon}}</ref>). ასევე, 4 %–ის თქმით, ის მუსლიმანია, 3 % – პროტესტანტი, 1-1 % – ბუდისტი და იუდეველი, 10 % კი ან სხვა რელიგიას მისდევდა, ან უარი განაცხადა პასუხზე. თუმცა, პოლიტოლოგ პიერ ბრეშონის მიერ, 2009 წელს, ჩატარებული დამოუკიდებელი კვლევის მიხედვით, საფრანგეთში კათოლიკეთა რაოდენობა 42 %–მდეა შემცირებული მაშინ, როდესაც აგნოსტიკოსებისა და ათეისტების რიცხვი 50 %–მდეა გაზრდილი.<ref>{{cite web|url=http://www.la-croix.com.prd-jsp.bayardweb.com/documents/doc.jsp?docId=2389007&rubId=786 |title=" Sur la religion, les Français restent dubitatifs " – A la Une |work=La Croix |location=France |date=14 August 2009 |accessdate=30 October 2010}}</ref> მონაცემები საფრანგეთში [[მუსლიმანობა|მუსლიმანთა]] რაოდენობის შესახებ ძალიან განსხვავებულია. 2003 წლის შინაგან საქმეთა სამინისტოს შეფასებით ქვეყანაში 5-დან 6 მილიონამდე (8-10 %) მუსლიმი ცხოვრობს.<ref>[http://www.guardian.co.uk/world/2004/apr/23/france.islam France to train imams in 'French Islam'], The Guardian</ref><ref>{{cite web|url=http://www.state.gov/g/drl/rls/irf/2005/51552.htm |title=France – International Religious Freedom Report 2005 |publisher=State.gov |accessdate=30 October 2010}}</ref> ''Pew Research Center''-ის ცნობით: {{ციტატა|საფრანგეთში 2004 წელს მიღებული კანონი, რომელიც კრძალავს სკოლებში რელიგიური სიმბოლოების ტარებას, ერთი მხრივ, იცავს იმ გოგონებს, ვისაც აიძულებენ ჩადრის ტარებას, მაგრამ, მეორე მხრივ, ის, ასევე, ზღუდავს იმ ადამიანებს, რომლებსაც თავად სურთ, ატარონ ჩადრი ან სხვა ნებისმიერი „თვალშისაცემი“ რელიგიური სიმბოლო, მათ შორის: დიდი ქრისტიანული [[ჯვარი]] და დასტარი, როგორც საკუთარი რწმენის გამოხატულება.<ref>{{cite web |url=http://pewforum.org/uploadedFiles/Topics/Issues/Government/restrictions-fullreport.pdf |title=Global Restrictions on Religion. Pew Forum on Religion & Public Life. Washington. 2009 |format=PDF |date= |accessdate=1 October 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130723124338/http://www.pewforum.org/uploadedFiles/Topics/Issues/Government/restrictions-fullreport.pdf |archivedate=23 ივლისი 2013 }}</ref>}} დღესდღეობით საფრანგეთის ებრაულ თემში 600 000 ადამიანი შედის, რითაც უდიდესია [[ევროპა]]ში. 1905 წლის შემდეგ საფრანგეთი მისდევს ლაიციზმის პრინციპებს, რომლითაც იკრძალება განსაკუთრებული უფლების მინიჭება რომელიმე რელიგიური საზოგადოებისათვის (გამონაკლისია სამხედრო [[კაპელანი|კაპელანებისთვის]] მინიჭებული სპეციალური უფლებები). ასევე, რელიგიური ორგანიზაციები არ უნდა ერეოდნენ სახელმწიფო პოლიტიკაში.<ref>Joy of Sects, Sam Jordison, 2006, p. 166</ref> ქვეყანაში არსებობს არაერთი სექტაც, რომლებსაც რელიგიის სტატუსი არ აქვთ.<ref>{{cite web|url=http://www.assemblee-nationale.fr/rap-enq/r2468.asp |title=Commission d'enquête sur les sectes |publisher=Assemblee-nationale.fr |accessdate=30 October 2010}}</ref> სექტა (Secte) საფრანგეთში რელიგიაზე ნაკლები ძალის ტერმინად მიიჩნევა.<ref>{{cite web |url=http://www.understandfrance.org/France/Society2.html |title=Society2 ; religion in France ; beliefs ; secularism (laicité) |publisher=Understandfrance.org |accessdate=20 September 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090916220047/http://www.understandfrance.org/France/Society2.html |archivedate=16 სექტემბერი 2009 }}</ref> == ეკონომიკა == {{მთავარი|საფრანგეთის ეკონომიკა}} [[ფაილი:La Defense rascacielos.jpg|thumb|[[ლა დეფანსი]], [[პარიზი]] - საფრანგეთის ეკონომიკის გული]] საფრანგეთი [[დიდი რვიანი]]ს წევრი ქვეყანაა და [[მსყიდველობითი უნარის პარიტეტი]]ს მიხედვით მსოფლიოში მეშვიდე, ხოლო [[ევროკავშირი|ევროკავშირში]] მეორე უდიდესი ეკონომიკა აქვს.<ref name="data.worldbank.org">{{cite web|title=GDP, PPP (current international $)|url=http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD?order=wbapi_data_value_2012+wbapi_data_value+wbapi_data_value-last&sort=desc|website=Data.worldbank.org|publisher=The World Bank Group|accessdate=1 November 2015}}</ref> 2010 წლისთვის მსოფლიოს 500 უდიდესი კომპანიიდან 39 საფრანგეთიდანაა, რითაც ის [[Fortune Global 500]]–ში მეხუთე ადგილზეა და უსწრებს ისეთ ქვეყნებს, როგორებიც არიან [[გერმანია]] და [[გაერთიანებული სამეფო]].<ref>{{cite news|url=http://money.cnn.com/magazines/fortune/global500/2010/countries/France.html|title=Global 500 by Country |publisher=CNN |date=26 July 2010 |accessdate=21 July 2011}}</ref> 1999 წელს საფრანგეთმა, [[ევროკავშირი]]ს სხვა 11 წევრ ქვეყანასთან ერთად, მხარი დაუჭირა ერთიანი ევროპული ვალუტის, ევროს შემოღებას, რომელმაც 2002 წლისთვის მთლიანად ჩაანაცვლა რესპუბლიკის ძველი ვალუტა – [[ფრანგული ფრანკი|ფრანკი]] (₣).<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/hi/english/static/in_depth/business/2001/euro_cash/history/ |title=History of the Euro |publisher=BBC News |accessdate=30 October 2010}}</ref> საფრანგეთს აქვს [[შერეული ეკონომიკა|შერეული ეკონომიკის]] სისტემა,<ref>{{fr icon}} {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=0&ref_id=NATTEF09203|title=Entreprises selon le nombre de salariés et l'activité|publisher=[[INSEE]]|date=July 2008}}</ref><ref>{{fr icon}} {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=0&ref_id=NATTEF9303|title=Entreprises publiques selon l'activité économique|publisher=INSEE|date=March 2009}}</ref> რომელიც აერთიანებს, როგორც მასობრივ კერძო წარმოებას, ისე სახელმწიფოს აშკარა ჩარევას ქვეყნის ეკონომიკაში. მთავრობა ინარჩუნებს მნიშვნელოვან გავლენას ინფრასტრუქტურულ სექტორში – ის [[რკინიგზა]]ში, ელექტრობაში, ავიაციაში, ტელეკომუნიკაციებსა და ბირთვულ წარმოებაში დღემდე უდიდეს წილებს ფლობს.<ref name=France/> რესპუბლიკის ხელისუფლებამ 1990-იანი წლების დასაწყისში დაიწყო ამ სფეროებზე კონტროლის შემცირება.<ref name=France/> მათ ნელ–ნელა დაიწყეს სახელმწიფო კუთვნილების აქციონირება და გაყიდეს წილები სადაზღვეო, საბანკო და სამხედრო ინდუსტრიებში, ასევე ისეთ კომპანიებში, როგორებიც არიან: „[[France Télécom]]“ და „[[Air France]]“.<ref name=France/> საფრანგეთს აქვს ძლიერი საჰაერო ინდუსტრია, რომლის უმთავრესი მოთამაშე ევროპული კონსორციუმი „[[Airbus|Airbus-ია]]“. სწორედ ის ფლობს ეროვნულ [[კოსმოდრომი|კოსმოდრომს]] [[საფრანგეთის გვიანა]]ში. [[მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია|მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის]] (WTO) მიხედვით, 2009 წლისთვის საფრანგეთი მსოფლიოში საწარმო საქონლის მეექვსე უმსხვილესი ექსპორტიორი და მეოთხე უმსხვილესი იმპორტიორი ქვეყანა იყო.<ref>{{cite web|url=http://www.wto.org/english/res_e/statis_e/its2008_e/its2008_e.pdf |title=International Trade Statistics 2008|page=12|year=2009|publisher=[[World Trade Organization]] (WTO)|accessdate=5 July 2011}}</ref> 2008 წელს საფრანგეთი, [[OECD]]–ს წევრ ქვეყნებს შორის, იყო [[პირდაპირი უცხოური ინვესტიცია|პირდაპირი უცხოური ინვესტიციის]] მესამე უდიდესი მიმღები სახელმწიფო. ის ჩამორჩებოდა [[ლუქსემბურგი|ლუქსემბურგსა]] (სადაც პირდაპირ ინვესტიციას არსებითად ფულის იმ ბანკებში გადარიცხვა განაპირობებს, რომლებიც აქ მდებარეობენ) და [[აშშ]]–ს ($316 მლრდ.), სამაგიეროდ გაუსწრო [[დიდი ბრიტანეთი|დიდ ბრიტანეთს]] ($96,9 მლრდ.), [[გერმანია]]სა ($25 მლრდ.) და [[იაპონია]]ს ($24 მლრდ.).<ref name=FDI>{{cite web|url=http://www.unctad.org/sections/dite_dir/docs/wir09_fs_fr_en.pdf|publisher=[[United Nations Conference on Trade and Development]] (UNCTAD)|format=PDF|work=World Investment Report 2009|title=Country fact sheet: France|accessdate=7 October 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100704045547/http://www.unctad.org/sections/dite_dir/docs/wir09_fs_fr_en.pdf|archivedate=4 ივლისი 2010}}</ref><ref name=FDI2>{{cite web|url=http://www.unctad.org/sections/dite_dir/docs/wir09_fs_jp_en.pdf|publisher=UNCTAD|format=PDF|work=World Investment Report 2009|title=Country fact sheet: Japan|accessdate=7 October 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100704045522/http://www.unctad.org/sections/dite_dir/docs/wir09_fs_jp_en.pdf|archivedate=4 ივლისი 2010}}</ref> [[ფაილი:Golfech NPP cropped.jpg|thumb|საფრანგეთი საკუთარი ელექტრობის 75 %–ს ბირთვული ენერგიით გამოიმუშავებს, რაც უდიდესი მაჩვენებელია მსოფლიოში.<ref name="energy profile">{{Cite news | last = EnerPub | title = France: Energy profile | work = Spero News | accessdate = 25 August 2007 | date = 8 June 2007 | url = http://www.speroforum.com/site/article.asp?idarticle=9839&t=France%3A+Energy+profile | archiveurl = https://web.archive.org/web/20071004212408/http://www.speroforum.com/site/article.asp?idarticle=9839&t=France%3A+Energy+profile | archivedate = 4 ოქტომბერი 2007 }}</ref>]] იმავე წელს ფრანგულმა კომპანიებმა საფრანგეთის ფარგლებს გარეთ $220 მილიარდის ინვესტიცია ჩადეს, რითაც რესპუბლიკა [[OECD]]–ში მეორე უდიდესი გარე ინვესტორი გახდა, [[აშშ]]–ს შემდეგ ($311 მლრდ.), და აჯობა [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებულ სამეფოს]] ($111 მლრდ.), [[იაპონია]]სა ($128 მლრდ.) და [[გერმანია]]ს ($157 მლრდ.).<ref name=FDI/><ref name=FDI2/> საფინანსო მომსახურება, საბანკო და სადაზღვეო სექტორები ქვეყნის ეკონომიკის მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენენ. პარიზის [[საფონდო ბირჟა]] (La Bourse de Paris) ძველი ორგანოა, რომელიც [[ლუი XV]]–მ შექმნა 1724 წელს.<ref>{{fr icon}} [http://www.gralon.net/articles/economie-et-finance/bourse/article-la-bourse-de-paris---une-institution-depuis-1724-981.htm La Bourse de Paris : une institution depuis 1724]</ref> 2000 წელს, პარიზის, ბრიუსელისა და ამსტერდამის [[საფონდო ბირჟა|საფონდო ბირჟები]] გაერთიანდა [[Euronext]]–ში.<ref name = banque>{{cite web |author=Embassy of France |url=http://www.ambafrance-us.org/spip.php?article511 |title=Embassy of France in Washington: Economy of France |publisher=Ambafrance-us.org |accessdate=16 July 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111009235442/http://ambafrance-us.org/spip.php?article511 |archivedate=9 ოქტომბერი 2011 }}</ref> 2007 წელს [[Euronext]] შეერწყა [[ნიუ-იორკის საფონდო ბირჟა]]ს და ჩამოყალიბდა [[NYSE Euronext]] – მსოფლიოს უდიდესი საფონდო ბირჟა.<ref name = banque/> [[Euronext Paris]], ''NYSE Euronext'' ჯგუფის ფრანგული ფილიალი, ევროპის მეორე უდიდესი საფონდო ბირჟაა, [[ლონდონის საფონდო ბირჟა|ლონდონის]] შემდეგ. ფრანგული კომპანიები ინარჩუნებენ წამყვან პოზიციებს სადაზღვეო და საბანკო ინდუსტრიებში: [[AXA]], დღეისათვის, მსოფლიოს უდიდესი სადაზღვეო კომპანიაა; 2010 წლის მონაცემებით, წამყვანი ფრანგული ბანკები: [[BNP Paribas]] და [[Crédit Agricole]], შესაბამისად, პირველი და მეექვსე უდიდესი კომპანიები იყვნენ საკუთარ სფეროში (საერთო აქტივებით).<ref>{{cite web|url=http://www.doughroller.net/banking/largest-banks-in-the-world/ |title=The 10 Largest Banks in the World |publisher=Doughroller.net |date=15 June 2010 |accessdate=16 July 2011}}</ref> გარდა ამისა, [[Société Générale]], 2009 წელს, დასახელდა მსოფლიოს მერვე უმსხვილეს საფინანსო კომპანიად. საფრანგეთი, [[დიდი შვიდიანი]]ს წევრ ქვეყნებს შორის, [[სათბურის აირები]]ს ყველაზე მცირე რაოდენობით გამომყოფია, რაც [[ბირთვული ენერგია|ბირთვული ენერგიის]] აქტიურად გამოყენების შედეგია.<ref>{{cite web|url=http://unstats.un.org/unsd/environment/air_co2_emissions.htm |title=Greenhouse Gas Emissions|publisher=United Nations|date=August 2009|work=Environmental Indicators}}</ref> ქვეყნის ელექტროენერგიის მთავარ წილს მეტროპოლიაში მოქმედი 59 [[ატომური ელექტროსადგური]] გამოიმუშავებს (75 %-ს 2012 წელს).<ref>{{cite web |url=http://www.world-nuclear.org/info/Facts-and-Figures/Nuclear-generation-by-country/#.UkrawYakrOM |title=Nuclear shares of electricity generation |publisher=World-nuclear.org |date= |accessdate=1 October 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131001103413/http://world-nuclear.org/info/Facts-and-Figures/Nuclear-generation-by-country/#.UkrawYakrOM |archivedate=1 ოქტომბერი 2013 }}</ref> ამის გამო ქვეყანაში განახლებადი ენერგიის გამოყენება მცირდება. ===სოფლის მეურნეობა=== [[ფაილი:Épernay chemin de ceinture.jpg|მინიატიურა|ვენახები [[შამპან-არდენი]]ს რეგიონში.]] საფრანგეთი, ისტორიულად, სოფლის მეურნეობის ნაწარმის მსხვილი მწარმოებელი იყო.<ref name = agriculture>[http://www.nationsencyclopedia.com/economies/Europe/France-AGRICULTURE.html France – Agriculture] – Encyclopedia of the Nations</ref> ვრცელმა ნაყოფიერმა მიწებმა, თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებამ და ევროკავშირის სუბსიდიებმა განაპირობეს საფრანგეთის, როგორც ევროპაში უდიდეს <ref>{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/economy_6815/overview-of-the-french-economy_6831/key-figures-of-the-french-economy_1402.html#sommaire_1|publisher=[[Minister of Foreign Affairs (France)|French Ministry of Foreign and European Affairs]]|title=Key figures of the French economy|quote=France is the world’s fifth largest exporter of goods (mainly durables). The country ranks fourth in services and third in agriculture (especially in cereals and the agri-food sector). It is the leading producer and exporter of farm products in Europe.|accessdate=2016-11-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100114024542/http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/economy_6815/overview-of-the-french-economy_6831/key-figures-of-the-french-economy_1402.html#sommaire_1|archivedate=2010-01-14}}</ref> ([[ევროკავშირი|ევროკავშირში]] წარმოებული პროდუქციის 20 %<ref name="ministère">[http://agriculture.gouv.fr/IMG/pdf/panorama_agriculture_ed2008EN.pdf A panorama of the agriculture and agri-food industries] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100921021111/http://agriculture.gouv.fr/IMG/pdf/panorama_agriculture_ed2008EN.pdf |date=2010-09-21 }} – Ministère de l'Alimentation, de l'Agriculture et de la Pêche</ref>), ხოლო მსოფლიოში სიდიდით მესამე, სოფლის მეურნეობის პროდუქციის მწარმოებელ და ექსპორტიორ ქვეყნად ჩამოყალიბება.<ref>{{fr icon}} [http://agriculture.gouv.fr/un-ministere-au-service-de-votre Un ministère au service de votre alimentation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100806180615/http://agriculture.gouv.fr/un-ministere-au-service-de-votre |date=2010-08-06 }} – Ministère de l'Alimentation, de l'Agriculture et de la Pêche</ref> საფრანგეთის მთავარი საექსპორტო სოფლის მეურნეობის პროდუქტებია: ხორბალი, შინაური ფრინველი, რძის ნაწარმი, საქონლისა და ღორის ხორცი, ასევე, ნახევარფაბრიკატი საკვები. ქვეყნის შიგნით ყველაზე გაყიდვადი [[ვარდისფერი ღვინო]]ა, მაგრამ [[შამპანური]] და [[ბორდო (ღვინო)|ბორდო]] მთავარ საექპორტო ღვინოებად ითვლება. ბოლო წლებში შემცირდა [[ევროკავშირი]]ს სუბსიდიები საფრანგეთისადმი, თუმცა, 2007 წლისთვის, ის 8 მილიარდ [[დოლარი|დოლარს]] შეადგენდა.<ref>{{cite web|url= http://ec.europa.eu/agriculture/fin/directaid/2007/annex1_en.pdf|title=Financial year 2007|work=Distribution of direct aid to farmers |format=PDF |publisher=[[European Commission]]|date=22 April 2009|accessdate=7 October 2010}}</ref> იმავე წელს საფრანგეთმა გაყიდა 33,4 მილიარდი ევროს ღირებულების სოფლის მეურნეობის პროდუქტი.<ref>{{fr icon}} [http://panorama-iaa.alimentation.gouv.fr/ Les enjeux des industries agroalimentaires françaises] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111229143438/http://panorama-iaa.alimentation.gouv.fr/ |date=2011-12-29 }} – Panorama des Industries Agroalimentaires</ref> სოფლის მეურნეობა საფრანგეთის ეკონომიკის მნიშვნელოვანი დარგია: შრომისუნარიანი მოსახლეობის 3,8 % სწორედ ამ სფეროშია დასაქმებული და ის, 2005 წლის მონაცემებით, ქვეყნის [[მშპ]]-ს 4,2 %-ს გამოიმუშავებდა.<ref name="ministère"/> ===შრომის ბაზარი=== ამერიკის შრომის სტატისტიკის ბიუროს (BLS) 2011 წლის კვლევის მიხედვით, საფრანგეთის [[მშპ]] ერთ სულ მოსახლეზე იმდენივეა, რამდენიც [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებულ სამეფოში]] — 35 000 [[$]].<ref>{{cite web|title=International Comparisons of GDP per Capita, and per Hour, 1960-2011|url=http://www.bls.gov/fls/intl_gdp_capita_gdp_hour.pdf|work=Bureau of Labor Statistics|publisher=Bureau of Labor Statistics|accessdate=13 April 2014|format=PDF|date=7 November 2012}}</ref> გაზეთ ''„ნიუ-იორკ ტაიმზის“'' მიმომხილველმა პოლ კრუგმანმა თავის სტატიაში გამოიყენა BLS–ის კვლევის შედეგები და დაასკვნა, რომ „ფრანგი მუშაკები ისევე მაღალპროდუქტიულები არიან, როგორიც ამერიკელები“, თუმცა 2011 წელს უფრო ცოტა ფრანგი მუშაობდა პროცენტულად და, ამასთან, „მათი სამუშაო საათების რაოდენობა ნაკლები იყო“. კრუგმანის აზრით, ეს სხვაობა განპირობებულია იმით, რომ „ფრანგები აკეთებენ განსხვავებულ არჩევანს პენსიაში გასვლასა და შვებულებაზე“.<ref name="Paul">{{cite news|title=GDP Per Capita, Here and There|url=http://krugman.blogs.nytimes.com/2011/01/28/gdp-per-capita-here-and-there/?_php=true&_type=blogs&_r=0|accessdate=13 April 2014|newspaper=The New York Times|date=28 January 2011|author=Paul Krugman}}</ref> === ტრანსპორტი === {{მთავარი|ტრანსპორტი საფრანგეთში}} საფრანგეთი ფლობს ევროპის უდიდეს სარკინიგზო ქსელს, რომელიც გადაჭიმულია 40 000 კილომეტრზე, 50 ქალაქზე მეტი ერთმანეთთან დაკავშირებულია მაღალსიჩქარიანი სარკინიგზო მაგისტრალებით. გზის მთლიანი სიგრძე შეადგენს 1,3 მლნ. კილომეტრს, მათ შორის [[ავტოსტრადა]] – 7 ათ. კილომეტრი. ტვირთმზიდი საზღვაო პორტების 90 %-ზე მეტი მოდის [[მარსელი|მარსელზე]], [[ჰავრი|ჰავრზე]], [[დიუნკერკი|დიუნკერკზე]], [[ნანტი|ნანტზე]], [[ბორდო]]სა და [[რუანი|რუანზე]]. ფრანგული ავიაკომპანიების საჰაერო გზის სიგრძე 630 ათ.კმ. საავიაციო გადაზიდვები ხორციელდება სამი უმსხვილესი ავიაკომპანიის მიერ: ეარფრანსი, იუტა, ეარინტერი. საქალაქო ტრანსპორტთა შორის მნიშვნელოვან როლს თამაშობს [[მეტრო]]. პარიზში სულ 366 მეტროსადგურია, აქედან 75 გადასასვლელი პუნქტი, ის მუშაობას იწყებს დილის ექვსის ნახევარზე და ასრულებს ორის ნახევარზე, პიკი საათების დროს მატარებლების გასვლებს შორის ინტერვალი წუთნახევარია, ჩვეულებრივ კი 5-7 წუთი. პარიზის შემოგარენი პარიზის ცენტრს უკავშირდება შიდა მატარებლებით. სამოქალაქო ტრანსპორტი ძალიან ძვირია, ამიტომ უმჯობესია 10 ბილეთის ერთდროულად ან ტურისტული ბილეთის აღება ერთი დღით, რომლის საშუალებითაც შესაძლებელია ქალაქში მგზავრობა „Paris visite“. ტაქსებში გადახდა დამოკიდებულია გავლილ მანძილსა და დროზე. === ტურიზმი === {{მთავარი|ტურიზმი საფრანგეთში}} [[ფაილი:Chateau-de-versailles-cour.jpg|thumb|[[ვერსალის სასახლე]]]] [[ფაილი:845-Paris.jpg|thumb|[[ეიფელის კოშკი]]]] [[ფაილი:Chambord1.jpg|thumb|[[შამბორის სასახლე]]]] საფრანგეთი განვითარებული ტურისტული ინდუსტრიის ქვეყანაა, მას წელიწადში დაახლოებით 60 მლნ. ადამიანი სტუმრობს. ძვირადღირებული კურორტებიისა და სასტუმროების ([[კანი]], [[ნიცა]], [[სენ-ტროპე]]) გვერდით ვხვდებით შედარებით დაბალფასიან ტურისტულ ზონებს. გარდა ხმელთაშუა ზღვის რეგიონისა, [[ტურიზმი]] განვითარებულია ატლანტის ოკეანის და [[ჩრდილოეთის ზღვა|ჩრდილოეთის ზღვის]] სანაპიროზე, პროვანსში. საფრანგეთის ალპები მთელი წლის განმავლობაში იღებს ტურისტებს. სასტუმროს სერვისები უმაღლეს დონეზეა და ქვეყნისათვის დიდი მოგება მოაქვს. [[პარიზი]] არის საფრანგეთის ადმინისტრაციული, პოლიტიკური და კულტურული ცენტრი. მიუხედავად ორი მსოფლიო ომისა, ქალაქის ცენტრი შესანიშნავი ბულვარებითა და ინფრასტრუქტურით [[ნაპოლეონი]]ს დროს მოგვაგონებს. [[ლუვრი]], [[ვერსალი]], [[ტრიუმფალური თაღი]], [[ვანდომის მოედანი]], [[ტუილრის ბაღი]], [[ეიფელის კოშკი]], დ’ორსეს სადგური, [[პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი]] ეს ის ნაგებობებია, რომლებიც იზიდავს ათასობით ტურისტს. ისტორიული ადგილები, მდიდრული კაფეები და მეფეთა სასახლეები, არისტოკრატული რეზიდენციები და ულტრათანამედროვე მაღალსართულიანი სახლები აქ ერთადაა თავმოყრილი. პარიზი მსოფლიოს ერთ – ერთი სიცოცხლით სავსე ქალაქია. აქ მდებარეობს 2000–მდე მონუმენტი, 200 [[მუზეუმი]], მთავარი ღირსშესანიშნაობები მდინარე სენის სანაპიროზე, ქალაქის ცენტრშია თავმოყრილი. „პარიზის გულიდან“ ოდნავ მოშორებით, კუნძულ [[სიტე]]ზე, განთავსებულია ლუვრი, მსოფლიოს ერთ – ერთი ღირსშესანიშნავი მუზეუმი. ლუვრიდან [[ელისეს მინდვრები]]ს მიმართულებით ტუილრის ბარში მდებარეობს იმპრესიონისტებისა და [[ორანჟერის მუზეუმი]]. თანხმობის მოედნიდან, ელისეის მინდვრების მარცხნივ მდებარეობს ორი მსგავსი შენობა: გრან – პალე და პტი — პალე. პირველში იმართება სეზონური გამოფენები, მეორეში განთავსებულია ქალაქის მუზეუმი, სადაც ხელოვნების ნიმუშები ინახება. ლუვრიდან მარჯვნივ მდებარეობს [[პომპიდუს ცენტრი]], სადაც XX ს. – ის ნახატები და სკულპტურები ინახება, მისგან ოდნავ მოშორებით მდებარეობს პარიზის ისტორიის მუზეუმი – კარნავალე. ყველაზე დიდი მუზეუმები მდებარეობს მდინარე სენას მარცხენა სანაპიროზე: იმპრესიონისტთა მუზეუმი, გარ დ’ორსე, შუასაუკუნეების ხელოვნების მუზეუმი, როდენის მუზეუმი. გარდა ამისა პარიზში თავმოყრილია დიდი რაოდენობის კოლექციები, საგამოფენო დარბაზები, ძალიან საინტერესო ექსპონატები. მთელი ქალაქი, მთელი თავისი უძვირფასესი სასახლეებით, უნიკალური არქიტექტურული ასამბლებით და სკულპტურებით ტურისტების წინაშე იშლება, როგორც უძვირფასესი მუზეუმი. არქიტექტურულ — ისტორიულ ღირსშესანიშნაობებს შორის აუცილებლად გამოყოფენ პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარს, რომელიც ადრინდელი გოთიკის ნაგებობაა (1163-1345), აღფრთოვანებას იწვევს ტაძრის სამი პორტალი: გალერეა ქიმებით, კოშკები, უნიკალური ვიტრაჟები. პარიზში იმართება უმაღლესი დონის სამოდელო ჩვენებები, აქ მაღალი მოდა უკავშირდება ისეთი მოდელიორებისა და დიზაინერების სახელებს, როგორიცაა [[ივ სენ ლორანი]], [[კოკო შანელი]], [[კრისტიან დიორი]], [[პიერ კარდენი]] და სხვები. მათი ატელიეები დღეს მსოფლიო სამოდელო სახლებადაა ქცეული. პარფიუმერია, გალანტერეა და სხვადასხვა ხელოსნის საიუველირო ნაკეთობები სამოდელო სახლებთან ერთად შეადგენს დიდი „ლუქსის ინდუსტრიას“. გაზაფხულსა და შემოდგომაზე ყოველდღიურად იმართება გამოფენები, რომლებიც სეზონებთანაა დაკავშირებული, გამოიფინება ასევე მზა ტანსაცმელი „პრეტ - ა - პორტეს ხაზები“. ==== ტურისტული ფორმალობები და სასაზღვრო შეზღუდვები ==== [[ფაილი:Paris-Triumph-Bogenh.jpg|thumb|left|ტრიუმფალური თაღი [[შამს-ელისე]]ზე]] საფრანგეთში გასამგზავრებლად და ვიზის ასაღებად სავალდებულო დოკუმენტაციაა: საზღვარგარეთის პასპორტი, ორი ფოტოსურათი, პირადობის ქსეროასლი, ბავშვებისათვის დაბადების მოწმობის ქსეროასლები. ანკეტის შევსება და ასევე ბავშვის გამგზავრების შემთხვევაში [[ნოტარიუსი]]ს მიერ დამოწმებული მშობლების ნებართვა. [[ვიზა]] ფორმდება 20 დღის განმავლობაში. ქვეყანაში აკრძალულია იარაღის, ნარკოტიკის, ფეთქებადი და აკრძალული ნივთების შეტანა. სასაზღვრო კონტროლს ექვემდებარება ანტიკვარიატი, [[იარაღი]], [[ოქრო]]ს გარკვეული რაოდენობა. შესაძლებელია [[ფული]]სა და მასთან ერთად სამგზავრო ჩეკების გამოყენება. ქვეყნის ვალუტაა [[ევრო]] €. საფრანგეთის ტურისტული ინდუსტრია უმსხვილესია მსოფლიოში. უნიკალური ლანდშაფტი, უმდიდრესი ისტორიულ-არქიტექტურული მემკვიდრეობა, ხმელთაშუაზღვისპირეთი და ულტრათანამედროვე საკომუნიკაციო საშუალებები საფრანგეთს ნამდვილ ტურისტულ სამოთხედ აქცევს. ყოველწლიურად აქ 70 მლნ-ზე მეტი ტურისტი ჩამოდის მსოფლიოს მრავალი კუთხიდან (უმეტესად ევროკავშირის ქვეყნებიდან). უმსხვილესი ტურისტული რეგიონებია პარიზი, მდ. ლუარის ხეობა, ლაჟვარდოვანი სანაპირო, ალპები და ა. შ. == ჯანდაცვა == {{მთავარი|ჯანდაცვა საფრანგეთში}} [[ფაილი:P1000513 Paris XIII Salpetrière reductwk.JPG|thumb|[[პიტიე-სალპეტრიერის ჰოსპიტალი]], სასწავლო საავადმყოფო პარიზში, ევროპის ერთ-ერთი უდიდესი ჰოსპიტალი.<ref>[https://web.archive.org/web/20070117112822/http://www.paris-region.com/ard_uk/upload/document/D176.pdf How to conduct European clinical trials from the Paris Region ?] Clinical Trials. Paris. February 2003</ref>]] [[ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია]]მ [[საფრანგეთის ჯანდაცვის სისტემა]] მსოფლიოში პირველ ადგილზე პირველად 1997 წელს,<ref>[http://www.photius.com/rankings/healthranks.html The ranking, see spreadsheet details for a whole analysis] photius.com</ref> ხოლო მეორედ 2000 წელს დაასახელა.<ref>{{cite web|url=http://www.who.int/healthinfo/paper30.pdf |title=Measuring Overall Health System Performance for 191 Countries |format=PDF |accessdate=21 July 2011}}</ref> ქვეყანაში უფასოა ქრონიკული დაავადებების მკურნალობა, როგორებიცაა: [[სიმსივნე]], [[შიდსი]], [[მუკოვისციდოზი]] და სხვ. სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა მამაკაცებში 78 წელი, ხოლო ქალებში 85 წელია, რაც ერთ-ერთი მაღალი მაჩვენებელია [[ევროკავშირი|ევროკავშირში]].<ref>{{fr icon}} [http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=98&ref_id=CMPTEF02216 Espérance de vie, taux de mortalité et taux de mortalité infantile dans le monde], [http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?reg_id=0&ref_id=NATnon02229 Evolution de l'espérance de vie à divers âges] – [[INSEE]]</ref> საფრანგეთში ყოველ ათას კაცზე 3,22 ექიმი მოდის, ხოლო ერთ სულ მოსახლეზე, 2008 წლის მონაცემებით, სახელმწიფო ყოველწლიურად $4719-ს ხარჯავს.<ref>{{fr icon}} [http://www.statistiques-mondiales.com/medecins.htm Nombre de médecins pour 1000 habitants] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100305131215/http://www.statistiques-mondiales.com/medecins.htm |date=2010-03-05 }} – Statistiques mondiales</ref> და საშუალო ჯანდაცვის ხარჯები ერთ სულ მოსახლეზე იყო US$4,719 in 2008.<ref>{{fr icon}} [http://www.statistiques-mondiales.com/sante.htm Dépenses de santé par habitants] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091212061623/http://www.statistiques-mondiales.com/sante.htm |date=2009-12-12 }} – Statistiques mondiales</ref> 2007 წლისთვის ქვეყანაში, დაახლოებით, 140 000 (მოსახლეობის 0.4 %) [[შიდსი]]თ დაავადებული ადამიანი ცხოვრობდა.<ref name =France/> ფრანგები განვითარებული სამყაროს ერთ-ერთ ყველაზე „გამხდარ ხალხად“ ითვლებიან.<ref name = obesity>[http://www.nytimes.com/2005/05/03/world/europe/03iht-obese.html Even the French are fighting obesity] – The NY Times</ref><ref name=daily>{{cite web|last=Wahlgren |first=Eric |url=http://www.dailyfinance.com/2009/11/14/frances-obesity-crisis-all-those-croissants-really-do-add-up/|date=14 November 2009 |title=France's obesity crisis: All those croissants really do add up, after all |publisher=Dailyfinance.com |accessdate=21 July 2011}}</ref><ref name = Telegraph>{{cite news |last=Lambert |first=Victoria |url=http://www.telegraph.co.uk/health/dietandfitness/3353715/The-French-children-learning-to-fight-obesity.html |title=The French children learning to fight obesity |work=The Daily Telegraph |location=London |date=8 March 2008 |accessdate=9 August 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110425150042/http://www.telegraph.co.uk/health/dietandfitness/3353715/The-French-children-learning-to-fight-obesity.html |archivedate=25 აპრილი 2011 }}</ref><ref name = bloomberg>[http://www.businessweek.com/bwdaily/dnflash/jul2001/nf2001073_981.htm Why So Few French Are Fat] – Bloomberg Businessweek</ref><ref>{{cite news|author=Mimi Spencer |url=http://www.guardian.co.uk/lifeandstyle/2004/nov/07/foodanddrink.features11 |title=Let them eat cake |work=The Guardian |location=London |date= 7 November 2004|accessdate=21 July 2011 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.streetdirectory.com/travel_guide/24041/e_diet/the_french_diet___eat_drink_and_be_thin.html |title=The French diet : Eat, Drink, and be Thin |publisher=Streetdirectory.com |accessdate=9 August 2010}}</ref> თუმცა საფრანგეთი, ისევე როგორც სხვა მდიდარი ქვეყნები, მოსახლეობის მასობრივი ჭარბწონიანობის პრობლემის წინაშე დგას, აქ თანდათანობით სწრაფი კვების პროდუქტები ტრადიციულ [[ფრანგული სამზარეულო|ფრანგულ კერძებს]] ანაცვლებს ფრანგთა კვების რაციონში.<ref name=obesity/><ref name=daily/><ref name = obesity2>[http://www.foodnavigator.com/Science-Nutrition/France-heading-for-US-obesity-levels-says-study France heading for US obesity levels says study] – Food Navigator</ref> მიუხედავად იმისა, რომ საფრანგეთის სიმსუქნის მაჩვენებელი ჯერ კიდევ საგრძნობლად დაბალია [[აშშ-ის კონგრესი|ამერიკისაზე]] (შედარებისთვის, ის ემთხვევა იმ მონაცემს, რომელიც [[აშშ]]-ში 1970-იან წლებში იყო<ref name = daily/>) და დღემდე ყველაზე დაბალია ევროპაში,<ref name = bloomberg/><ref name = obesity2/> ხელისუფლება მას, როგორც ერთ-ერთ მთავარ ჯანდაცვის საკითხად განიხილავს და აქტიურად ებრძვის.<ref>{{cite web|url=http://www.nutraingredients.com/Regulation/New-French-food-guidelines-aimed-at-tackling-obesity |title=New French food guidelines aimes at tabkling obesity |publisher=Nutraingredients.com|date=14 September 2006 |accessdate=9 August 2010}}</ref> შედეგად, საფრანგეთში ბავშვთა ჭარბწონიანობის მაჩვენებელი მცირდება მაშინ, როდესაც სხვა ქვეყნებში განაგრძობს ზრდას.<ref>{{cite web |author=Petah Marian |url=http://www.just-food.com/analysis/france-urged-to-get-tough-on-child-obesity_id102509.aspx |title=France urged to get tough on child obesity |publisher=Just-food.com |date=23 May 2008 |accessdate=9 August 2010 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101226205551/http://www.just-food.com/analysis/france-urged-to-get-tough-on-child-obesity_id102509.aspx |archivedate=26 დეკემბერი 2010 }}</ref> == განათლება == {{მთავარი|განათლება საფრანგეთში}} [[ფაილი:Absolute BNUS 01.JPG|thumb|[[სტრასბურის ეროვნული და საუნივერსიტეტო ბიბლიოთეკა|ეროვნული და საუნივერსიტეტო ბიბლიოთეკა]] [[სტრასბურის უნივერსიტეტი]]ს შენობაში.]] 1802 წელს [[ნაპოლეონ ბონაპარტი|ნაპოლეონმა]] შექმნა ლიცეუმი, თუმცა თანამედროვე ფრანგული სკოლის ფუძემდებლად, რომელიც არის უფასო, საჯარო და სავალდებულო 16 წლამდე<ref>{{fr icon}} [http://www.senat.fr/rap/l97-504/l97-5041.html II. L'évolution du contenu de l'obligation scolaire]. Sénat.fr</ref> (თავდაპირველად 13 წლამდე), 1882 წლიდან [[ჟიულ ფერი]] ითვლება.<ref>{{fr icon}} [https://web.archive.org/web/20110605080546/http://www.assemblee-nationale.fr/site-jeunes/laicite/fiche-dates/fiche-1881-1882/fiche.pdf 1881–1882 : Lois Ferry École publique gratuite, laïque et obligatoire]. Assemblé Nationale</ref> დღესდღეოობით სასკოლო სისტემა საფრანგეთში ცენტრალიზებულია და იყოფა სამ საფეხურად: დაწყებითი, საშუალო (მეორეული) და უმაღლესი განათლება. [[ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცია|ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის]] (OECD) მიერ კოორდინებულმა სტუდენტთა საერთაშორისო შეფასების პროგრამამ, უახლეს რეიტინგში, საფრანგეთი განათლების ხარისხით მსოფლიოში 25-ე ადგილზე გაიყვანა, როგორც OECD-ის საშუალო მონაცემებზე არც მკვეთრად მაღალი, არც დაბალი მაჩვენებლის მქონე ქვეყანა.<ref>{{cite web|url=http://www.oecd.org/dataoecd/42/8/39700724.pdf |title=Range of rank on the PISA 2006 science scale |format=PDF |accessdate=22 July 2011}}</ref> ქვეყანაში დაწყებითი და საშუალო განათლება საყოველთაოა და იმართება [[საფრანგეთის განათლების სამინისტრო]]ს მიერ. უმაღლეს განათლებაში კი გამოიყოფა საჯარო უნივერსიტეტები და პრესტიჟული და არჩევითი ''[[დიდი სკოლები (საფრანგეთი)|დიდი სკოლები]]'' (Grandes écoles), როგორებიც არიან: [[პარიზის პოლიტიკური კვლევის ინსტიტუტი|Sciences Po]] პოლიტიკის სწავლებისთვის, [[HEC Paris]] ეკონომიკისთვის, [[პოლითექნიკის სკოლა]] და [[პარიზის სამთო სკოლა]] (Mines ParisTech) უშვებენ მაღალი ხარისხის ინჟინრებს, ასევე [[ადმინისტრაციის ეროვნული სკოლა]] (ÉNA), რომელიც სახელმწიფო სტრუქტურებში სამუშაოდ ამზადებს სტუდენტებს. ''[[დიდი სკოლები (საფრანგეთი)|დიდ სკოლებს]]'' ხშირად აკრიტიკებენ [[ელიტიზმი]]ს გამო,<ref name="gécoles">{{fr icon}} [http://www.lefigaro.fr/formation/2010/01/08/01015-20100108ARTFIG00525-les-grandes-ecoles-dans-la-tourmente-.php Les grandes écoles dans la tourmente] – [[Le Figaro]]</ref> თუმცა სწორედ მათი კურსდამთავრებულები მუშაობენ, უმეტესად, საფრანგეთის მაღალი კვალიფიკაციის საჯარო მოხელეებად, აღმასრულებელ დირექტორებად და პოლიტიკოსებად. == მემკვიდრეობა == მონ-სენ მიშელი და მისი ყურე, [[ვერსალის სასახლე]] და პარკი, [[ფონტენბლოს სასახლე]] და პარკი, [[ამიენის საკათედრო ტაძარი|ამიენის]] და [[შარტრის საკათედრო ტაძარი|შარტრის საკათედრო ტაძრები]], [[პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი]], [[ეიფელის კოშკი]], სენის სანაპიროები, ავინიონის და ლიონის ისტორიული ცენტრები; ფორტიფიცირებული ქალაქი [[კარკასონი]]; ლუარის ველები; ფრანგული ეპოსი - [[სიმღერა როლანდზე]] (XII ს.). == სქოლიო == <div style="height:250px; overflow:auto; padding:3px; border:1px solid #aaa;" class="scrollbox"> {{reflist|colwidth=30em}} </div> {{commons|France|საფრანგეთი}} {{სქოლიო}} {{საფრანგეთის თემები}} {{დ8}} {{ევროპის ქვეყნები}} {{ევროპის კავშირის წევრები}} [[კატეგორია:საფრანგეთი| ]] [[კატეგორია:ევროპის ქვეყნები]] [[კატეგორია:დიდი რვიანის ქვეყნები]] [[კატეგორია:ფრანგულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ნატოს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] rxhaycj4tvmwxv5ss2tfds8q24w0sdg 0 2804 4814482 4621477 2025-06-14T17:01:59Z 37.232.19.153 აღმოსავლეთის მაგივრად დასავლეთი 4814482 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საქართველოს კუთხე |სახელი = რაჭა |სურათი = Ratcha.jpg |სურათის სიგანე = |სურათის წარწერა = რიონის ხეობა |რუკა = Historical Racha in modern international borders of Georgia.svg |რუკის სიგანე = |რუკის წარწერა = |კუთხის ცენტრი = [[წესი (ამბროლაურის მუნიციპალიტეტი)|წესი]], [[ონი]] |ქვეყანა = [[საქართველო]] |რეგიონი = [[რაჭა-ლეჩხუმის და ქვემო სვანეთის მხარე]] |მუნიციპალიტეტი = 2 |ფართობი = 2 893 |მოსახლეობა = |სიმჭიდროვე = |ეროვნება = |რელიგია = |ვებგვერდი = |რეგიონის რუკა = Racha-Lechkhumi region in Georgia.svg |რეგიონის რუკის სიგანე = |რეგიონის რუკის წარწერა = რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარე საქართველოს თანამედროვე ადმინისტრაციულ დაყოფაში }} '''რაჭა''' — [[საქართველო|საქართველოს]] ისტორიულ-გეოგრაფიული მხარე. ==გეოგრაფია== რაჭა მდებარეობს დასავლეთ საქართველოს ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილში, მდინარე [[რიონი|რიონისა]] და მისი შენაკადების ხეობაში. ჩრდილოეთით მას ესაზღვრება [[კავკასიონის ქედი]] რიონისა და ჭანჭახის სთავეებთან, ჩრდილო-დასავლეთიდან [[ქვემო სვანეთი]]სგან გამოყოფს მდინარე ასკისწყალი და თავშავის ქედი, სამხრეთით - [[იმერეთი]], აღმოსავლეთით [[შიდა ქართლი]]სგან გამოყოფილია ჯეჯორის ხეობით უღვირის ქედამდე, დასავლეთით - [[ლეჩხუმი]]. ისტორიულ-გეოგრაფიულად რაჭა სამ კუთხედ იყოფოდა: მთის რაჭა, ზემო რაჭა და ქვემო რაჭა. ზემო და ქვემო რაჭას შორის საზღვარი გადის მდინარე რიონზე ხიდისკარის ვიწროებში სოფელ წესის მახლობლად. ამჟამად რაჭის ტერიტორია შედის [[ონის მუნიციპალიტეტი|ონისა]] და [[ამბროლაურის მუნიციპალიტეტი|ამბროლაურის]] მუნიციპალიტეტებში. რაჭის ფართობი 2818 კმ²-ია ===მთის რაჭა=== მთის რაჭა მდებარეობს მდინარე რიონის სათავისა და გლოლის ან ჭანჭახის წყლის შორის. იგი მოქცეულია კავკასიონის მთავარი ქედისა და შოდა-კედელას ქედს შორის და თავისი საშუალო სიმაღლით 3800 მეტრს აღემატება ზღვის დონიდან. მთის რაჭა შემოზღუდულია მაღალი მთებით: [[ფასისმთა]] — 3786 მეტრი, გეზე — 3870 მეტრი, ლაბო და წითელი — 4317 მეტრი, წიხვარგა — 4137, ბურჯულა — 4356, შოდა — 3607 მეტრი და სხვა. აქ წლის განმავლობაში ცივი ამინდებია (წლის საშუალო ტემპერატურა 5°C-ია, ზამთარი კი ძლიერ ცივია და თოვლიან-ყინვებიანი. იანვრის ტემპერატურა -12°C-დან -18°C-დე, გაზაფხული გვიან დგება, შემოდგომა ადრე. ზაფხული გრილია და მოკლე. მთის რაჭა XV საუკუნემდე ეკუთვნოდა [[სვანეთი|სვანეთს]]. ის შედგება სამი სოფლისაგან: ღები (1500 მეტრი), [[ჭიორა]] (1500 მეტრი) და [[გლოლა]] (1400 მეტრი). მთიან რაჭაში ბევრი კოშკი იდგა. ===კუდარო=== რაჭის შემადგენელი ნაწილი იყო კუდაროს ქვეყანა, რომელიც [[ჯეჯორა|ჯეჯორის]] ხეობის ზემო წელში მდებარეობდა. ის პირველად სორის სახარების XIV საუკუნის მინაწერშია ნახსენები. გვიან ფეოდალურ ხანაში კუდაროში შედიოდა 20 სოფელი. XVIII საუკუნის დასაწყისში კუდაროდან [[რაჭველები]]ს გადასახლების შემდეგ იქ [[ოსები]] დასახლდნენ. მისი სოფლების დასახელებები (ოიკონიმია) ქართულია. ==ისტორია== რაჭა დასახლებული იყო [[ქვის ხანა|ძველი ქვის ხანიდან]]. სოფელ ქვედთან, ერთ-ერთ მღვიმეში აღმოჩენილია [[მეზოლითი]]ს ხანის ნამოსახლარი. მთის რაჭაში ადამიანს უცხოვრია ჯერ კიდევ [[ბრინჯაოს ხანა]]ში. გონასა და ღების მიდამოებში მიკვლეულია სპილენძისა და დარიშხნის ძველი მაღაროები. აქ ბრინჯაოს წარმოება უნდა დაწყებულიყო შუა ბრინჯაოს ხანაში. მძივები და ბრინჯაოს სამაჯური რაჭიდან ინახება საქართველოს მუზეუმის არქეოლოგიურ განყოფილებაში. 1928 წელს სოფ. ღებში, ადგილ „შოშეთში“ აღმოჩნდა ბრინჯაოს ბალთა, რომელიც მიცვალებულს წელზე ჰქონია. გამოვლენილია სამაროვნები, რომლებიც შეიცავენ უძველეს კულტურულ ფენებს ბრინჯაოს ხანიდან ადრინდელი ანტიკური ხანის ჩათვლით. არქეოლოგიური თვალსაზრისით საყურადღებო, აგრეთვე, ჭიორის მიდამოში მდებარე ადგილი „შხროლი“, სადაც ჩნდება უფრო გვიანდელი დროის, ქრისტიანობის ხანის, სხვადასხვა ნივთები და სამკაულები. ადრეულ პერიოდში რაჭა [[ლეჩხუმი|ლეჩხუმთან]] ერთად ქმნიდა [[თაკვერი|თაკვერს]]. თაკვერი დამოწმებულია VII საუკუნის წყაროებში. თაკვერის საერისთავო შედიოდა [[ეგრისის სამეფო]]ში. თაკვერს გამოეყო რაჭა და სახელწოდება თაკვერი შემორჩა მხოლოდ ლეჩხუმს. ===რაჭის საერისთავო=== {{მთავარი|რაჭის საერისთავო}} X საუკუნის ბოლოს შეიქმნა [[რაჭის საერისთავო]], რომლის პირველი ერისთავი [[რატი ბაღვაში]] იყო. მისი ძის, კახაბერის ძის სახელიდან მოდის რაჭის ერისთავების - კახაბერისძეთა გვარსახელი. რაჭის ერისთავები დიდ როლს თამაშობდნენ ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში X-XIII საუკუნეებში. ამ პერიოდში რაჭის ერისთავები მეფის მოხელეებს წარმოადგენდნენ. მათ ევალებოდათ საერისთავოში სამეფო გადასახადების აკრეფა, ლაშქრის გამოყვანა და წინამძღოლობა. რაჭის ერისთავთა მთავარი რეზიდენცია [[მინდაციხე]] იყო. დიდი ციხე-დარბაზი იყო კვარის ციხეც. [[XIII საუკუნე|XIII საუკუნის]] 80-იან წლებში [[დავით VI ნარინი|დავით ნარინმა]] გააუქმა საერისთავო და ეს ტერიტორია სამეფო მამულებად გამოაცხადა. კახაბერისძეთა საგვარეულო, როგორც ჩანს, ამოწყდა. XIV საუკუნის 30-იან წლებში, შემდგომში საერისთავოს აღდგენის შემდეგ ერისთავის ტიტულს ჭარელიძეთა, უფრო მოგვიანებით კი, 1488 წლიდან, ჩხეტიძეთა საგვარეულო ატარებდა. XV საუკუნის მეორე ნახევარში საქართევლოს სამეფო-სათავროებად დაშლის შემდეგ რაჭის საერისთავო [[სამეგრელო]]ს შემადგენლობაში შევიდა. მეთხუთმეტე საუკუნის 30-იან წლებში იმერეთის მეფემ ბაგრატ მესამემ რაჭის ერისთავებს მინდაციხე-დარბაზი გადასცა და იმერეთის შექმნილი სამეფოს ახლად შექმნილი სადროშოების, მასამო-რაჭის სადროშოს, სარდლობა ჩააბარა. რაჭის ერისთავებს საკუთარი სათავადო ჰქონდათ, რომელიც თავდაპირველად მდ. [[ლუხუნი]]ს ხეობის ერთ ნაწილს მოიცავდა. რაჭის ერისთავთა მთავარი რეზიდენცია გახდა მინდაციხე და სასახლე სოფელ წესში. დღევანდელი მთის რაჭის ტერიტორიაზე სვანური მოსახლეობა გავრცელებულა და კავკასიონის მთელი ეს კუთხე XV საუკუნის პირველ ნახევარში სვანეთს ჰკუთვნებია. რაჭული მოსახლეობა დამკვიდრებულა უმთავრესად სამ სოფელში: ღებში, ჭიორასა და გლოლაში, სადაც დღესაც ბინადრობენ. სვანური ყოფის დამასახიათებელი ძველი ნაშთები დღეს აქ უკვე მოსპობილია, დარჩენილია მხოლოდ ერთი სვანური, „მურყვამის“ ტიპის კოშკი სოფ. ღებში, რომელიც გამოყენებულია სამლოცველოდ და ეწოდება „დედა ღვთისა“. ამასთანავე, გამქრალია სვანური ადათ-ჩვეულებების და რწმენის ნაშთებიც. აღსანიშნავია აგრეთვე ის გარემოებაც, რომ მიუხედავად ისტორიულ მოვლენათა ამ ფაქტისა, ჩვენ აქ არ ვხედავთ ორი ყოფის—სვანურისა და რაჭულის—გადაჯვარედინებას და არც მათ ასიმილაციას. რაჭველებს, დროისა და ადგილის მიუხედავად, დღემდე დაუცავთ წმინდა რაჭული კილო, ყოფა-ცხოვრება და რწმენა. კავკასიონის მთავარ ქედსა და შოდა-კედელას ქედს შუა მოქცეული მთიულეთის რაჭის ფეოდალების ხელში გადასვლიდან ღებში, ჭიორასა და გლოლაში ვრცელდება რაჭული მოსახლეობა და სვანურის ნაცვლად მყარდება რაჭული ყოფა-ცხოვრება. XV-XVII საუკუნეების რაჭის საერისთაოში იმერეთის მეფეები ფლობდნენ ყმა მამულს. მათვე ეკუთვნოდათ ხოტევისა და კვარის ციხეები, სოფელი ნიკორწმინდა. საზაფხულო რეზიდენცია იყო სოფელი [[შაორი]] და სოფელი [[ამბროლაური]]. იმერეთის მეფის [[ალექსანდრე III]]-ის გარდაცვალების შემდეგ, როდესაც სამეფოში ფეოდალური ანარქია სუფევდა, რაჭის ერისთავები შინა ომების აქტიური მონაწილეები და ხშირად ინიციატორებიც იყვნენ. მათ სურდათ: გაეფართოებინათ თავიანთი სათავადოები, თავი დაეღწიათ იმერეთის მეფის მოხელეობისაგან და საერისთავო დამოუკიდებელ სამთავროდ ექციათ. თავდაპირველად ერისთავმა შოშიტა მეორემ იმერეთში გაჩაღებულ შინაომში კანონიერ მეფე [[ბაგრატ IV]]-ეს დაუჭირა მხარი. 1678 წელს შოშიტა არჩილ მესამეს იმერეთის სამეფო ტახტის დაკავებაში დაეხმარა. თუმცა შემდეგ ბაგრატ მეოთხეს თურქები დაეხმარნენ და არჩილი ტახტიდან გადაყენეს. რაჭის ერისთავებს არჩილის რუსეთში წასვლის შემდეგაც არ შეუწყვეტიათ ბრძოლა იმერეთის ხელისუფლებასთან. ერისთავმა შოშიტა მესამემ კარგი ურთიერთობა დაამყარა ქართლის მეფეებთან, განსაკუთრებით ვახტანგ VI-სთან. თავდაპირველად რაჭის ერისთავები საერისთავოს თავადებს ეყრდნობოდნენ იმერეთის სამეფო ხელისუფლებასთან ბრძოლაში. მოკავშირეებმა, უპირველეს ყოვლისა, რაჭის საერისთვოში მეფის კუთვნილი ყმა-მამული მიითვისეს: იაშვილებმა-კვარისციხე, წულუკიძეებმა-ხოტევისა; სამეფო ყმა-მამულის დიდი ნაწილი კი რაჭის ერისთავების ხელში გადავიდა. იმერეთის მეფე [[სოლომონ I|სოლომონ პირველმა]] 1769 წლის მეორე ნახევარში როსტომი ოჯახიანად შეიპყრო, ხოლო რაჭის საერისთავო გააუქმა. 1784 წელს რაჭის საერისთავო იმერეთის მეფემ დავით გიორგის ძემ აღადგინა. მეფის გადაწყვეტილების მიღებაში დიდი როლი ითამაშა [[კაცია II დადიანი|კაცია II დადიანმა]]. მეფემ ერისთვობა ერთ-ერთ თავის დისწულს ანტონს უბოძა. ამით უკმაყოფილო წულუკიძეებისა და წერეთლების გამოსვლა მარცხით დამთავრდა. 1785 წელს იმერეთის მეფემ რაჭის ერისთავად ანტონის ნაცვლად მისი მამა, გიორგი როსტომის ძე, დასვა. ბერი წულუკიძე და პაპუნა წერეთელი ახალციხეში გაიქცნენ და 1786 წლის ისნვარში 500 ლეკისა და 1000 თურქისაგან შემდგარი ლაშქრით რაჭაში შეიჭრნენ. იმერეთის მეფემ ოდიშის ლაშქარი მოიშველია და რაჭაში ილაშქრა. გადამწყვეტ ბრძოლაში 1786 წლის 26 იანვარს სოფელ სხვავასთან დავით გიორგის ძემ გაიმარჯვა, 1787 წელს გიორგი რაჭის ერისთავი ბრძოლაში დაიღუპა და მის ადგილას დავით გიორგის ძემ კვლავ ანტონ გიორგის-ძე დასვა. 1789 წელს იმერეთში გამეფდა [[სოლომონ II]], რომელმაც საბოლოოდ გაუქმა რაჭის საერისთავო. რაჭის საერისთავოს სხვადასხვა დროს განაგებდა რამდენიმე თავადური საგვარეულო: წულუკიძე, იაშვილი, ჯაფარიძე, ინასარიძე, ლაშხისშვილი. ===რაჭის მაზრა=== {{მთავარი|რაჭის მაზრა}} [[იმერეთის სამეფო|იმერეთის სამეფოს]] [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიასთან]] შეერთების შემდეგ, რაჭის ტერიტორია ქმნიდა ჯერ ოკრუგს. 1840 წელს ეწოდა რაჭის უბანი და შევიდა საქართველო-იმერეთის გუბერნიის ქუთაისის მაზრის შემადგენლობაში. 1846 წელს, ქუთაისის გუბერნიის შექმნის შემდეგ, რაჭის უბანს დაემატა ოსეთის ოკრუგის მამისონის ხეობის სოფლები და იწოდა რაჭის მაზრად. იყოფოდა ბუგეულის, კუდარო-მამისონის, უწერისა და ხოტევის უბნებად, ხოლო 1888 წლიდან ამბროლაურისა და ონის უბნებად. მაზრის ადმინისტრაციული ცენტრი იყო [[ონი]], ფართობი 2857 კმ², მოსახლეობა თავდაპირველად იყო 23500 ადამიანი, XIX საუკუნის მიწურულს შეადგინა 72742 ადამიანს. 1916 წელს „კავკასიის საკურორტო საზოგადოებამ“ დაიწყო რაჭის შესწავლა კურორტების მოწყობის მიზნით. 1916 წლისთვის რაჭის მაზრის ფართობი შეადგენდა 2718 კმ²-ს. საბჭოთა პერიოდში, 1928 წელს რაჭის მაზრა გაერთიანდა [[ლეჩხუმის მაზრა|ლეჩხუმის მაზრასთან]] და იწოდა რაჭა-ლეჩხუმის მაზრად. რაჭა-ლეჩხუმის მაზრა გაუქმდა [[1930]] წელს და მის ნაცვლად შეიქმნა ამბროლაურის, ონის და ჭრებალოს რაიონები. == მოსახლეობა == 1897 წლისთვის რაჭაში 61621 ადამიანი ცხოვრობდა. რაჭის მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი სოფლებში ცხოვრობს. ეს სოფლები ხალხმრავლობით არ გამოირჩევა და ძირითადად მდინარეთა ნაპირებზე მდებარეობს ან მთის ფერდობებზეა შეფენილი. ადგილობრივები საგრძნობლად დაზარალდნენ 1991 წლის 29 აპრილს მომხდარი მიწისძვრის გამო. ==კულტურა== რაჭაში ბევრი ეკლესია და ნაეკლესიარი, ციხე და ნაციხარია აღრიცხული. რაჭველები ცნობილი ხელოსნები იყვნენ. XI საუკუნეში ნიკორწმინდის დაწერილის მიხედვით რაჭასა და მის მეზობელ არგვეთში მრავლად უშენებიათ ორ-სამსართულიანი სახლები, რომელის ქვედა ქვითკირით ამოშენებული სარდული ბოსლად და ფარეხად იყო გამოყენებული. საცხოვრებლად გამოიყენებოდა მეორე და მესამე, ხისგან აშენებული სართულები, რომლებსაც „სენა“ და „ქორედი“ ეწოდებოდა. [[მარანი|მარნის]] შენობებს [[მუხა|მუხის]] ხისგან აგებდნენ. რაჭველებს კარგი ურთიერთობა ჰქონდათ ჩრდილო-კავკასიელ მთიელებთან. ისინი ერთმანეთს შვილებს უგზავნიდნენ აღსაზრდელად, რათა მეზობელთა ენა და წეს-ჩვეულება ესწავლათ. ეს მათ ერთმანეთთან ურთიერთობას უადვილებდა. ამ წეს-ჩვეულებას რაჭველები „კერძ-მოკეთეობას“ უწოდებდნენ. ==ეკონომიკა== რაჭაში მოჰყავდათ საგაზაფხულო და საშემოდგომო ხორბალი, ქერი და შვრია. ეს ორი კულტურა უფრო მაღალ სოფლებში იყო გავრცელებული. დიდი ადგილი ეკავა [[მევენახეობა]]ს. მევენახეობა-მეღვინეობა ქვემო რაჭაში იყო წამყვანი, ზემო რაჭაში კი ასეთი იყო [[მესაქონლეობა]]. რაჭველთა ყოფაში განსაკუთრებული ადგილი ეჭირა ღორის მოვლა-მოშენებას. განსაკუთრებით უვლიდნენ სალორე ღორებს. დამარილებული ღორის ხორცი კვამლში გამოჰყავდათ და იღებდნენ რაჭული ლორს, რომელიც მთელ საქართველოშია ცნობილი. რაჭველები ეწეოდნენ საქონლით ვაჭრობასაც. ოჯახები 50-70 ადამიანისგან შედგებოდა. სოფელი [[წედისი (ონის მუნიციპალიტეტი)|წედისი]] რკინის მადნის მოპოვებითა და რკინის დამუშავებით იყო ცნობილი. რაჭაში შემუშავებული იყო ადგილობრივ რელიეფურ პირობებთან შეგუებული სახვნელი იარაღი, რომელიც ნიადაგს ისე ამუშავებდა, რომ მის გამოფიტვა-დაცურებას გამორიცხავდა. რაჭის მოსახლეობისთვის ტრადიციული იყო გარე სამუშაოებზე სიარული, რასაც ისინი „მოსაგებში“ წასვლას უწოდებდნენ. გარე სამუშაოებზე ისინი გვიან შემოდგომიდან გაზაფხულამდე მიდიოდნენ. XIX საუკუნის 30-იანი წლებიდან გარე სამუშაოებზე სიარული გასცდა საქართველოს ფარგლებს, მიდიოდნენ ჩრდილო კავკასიაში და უფრო შორსაც. ჩრდილოეთში წასული ბევრი რაჭველი უკან აღარ დაბრუნდა და იქვე დარჩა. ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|312}} *{{წიგნი|ავტორი=თოფჩიშვილი რ.|სათაური= „საქართველოს ეთნოგრაფია/ეთნოლოგია“|გვერდები=126-128 |ადგილი= თბილისი|გამომცემლობა= „უნივერსალი“|წელი= 2010 |ISBN =578-9941-12-882-0}} *''ბერაძე, თ.'' რაჭა, თბილისი, 1983 * {{სტატია|ავტორი=ბაბე ე.|სათაური=„რაჭა (გამოკვლევანი)“|გამოცემა=[[შვიდი მნათობი]]|ნომერი=2|სახეობა=ჟურნალი|წელი=1919}} {{საქართველოს ისტორიული მხარეები}} [[კატეგორია:რაჭა|*]] 1o0qr646200o1aris7k8d67db4iwb2h 4814483 4814482 2025-06-14T17:03:18Z 37.232.19.153 აღმოსავლეთი 4814483 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საქართველოს კუთხე |სახელი = რაჭა |სურათი = Ratcha.jpg |სურათის სიგანე = |სურათის წარწერა = რიონის ხეობა |რუკა = Historical Racha in modern international borders of Georgia.svg |რუკის სიგანე = |რუკის წარწერა = |კუთხის ცენტრი = [[წესი (ამბროლაურის მუნიციპალიტეტი)|წესი]], [[ონი]] |ქვეყანა = [[საქართველო]] |რეგიონი = [[რაჭა-ლეჩხუმის და ქვემო სვანეთის მხარე]] |მუნიციპალიტეტი = 2 |ფართობი = 2 893 |მოსახლეობა = |სიმჭიდროვე = |ეროვნება = |რელიგია = |ვებგვერდი = |რეგიონის რუკა = Racha-Lechkhumi region in Georgia.svg |რეგიონის რუკის სიგანე = |რეგიონის რუკის წარწერა = რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარე საქართველოს თანამედროვე ადმინისტრაციულ დაყოფაში }} '''რაჭა''' — [[საქართველო|საქართველოს]] ისტორიულ-გეოგრაფიული მხარე. ==გეოგრაფია== რაჭა მდებარეობს დასავლეთ საქართველოს ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში, მდინარე [[რიონი|რიონისა]] და მისი შენაკადების ხეობაში. ჩრდილოეთით მას ესაზღვრება [[კავკასიონის ქედი]] რიონისა და ჭანჭახის სთავეებთან, ჩრდილო-დასავლეთიდან [[ქვემო სვანეთი]]სგან გამოყოფს მდინარე ასკისწყალი და თავშავის ქედი, სამხრეთით - [[იმერეთი]], აღმოსავლეთით [[შიდა ქართლი]]სგან გამოყოფილია ჯეჯორის ხეობით უღვირის ქედამდე, დასავლეთით - [[ლეჩხუმი]]. ისტორიულ-გეოგრაფიულად რაჭა სამ კუთხედ იყოფოდა: მთის რაჭა, ზემო რაჭა და ქვემო რაჭა. ზემო და ქვემო რაჭას შორის საზღვარი გადის მდინარე რიონზე ხიდისკარის ვიწროებში სოფელ წესის მახლობლად. ამჟამად რაჭის ტერიტორია შედის [[ონის მუნიციპალიტეტი|ონისა]] და [[ამბროლაურის მუნიციპალიტეტი|ამბროლაურის]] მუნიციპალიტეტებში. რაჭის ფართობი 2818 კმ²-ია ===მთის რაჭა=== მთის რაჭა მდებარეობს მდინარე რიონის სათავისა და გლოლის ან ჭანჭახის წყლის შორის. იგი მოქცეულია კავკასიონის მთავარი ქედისა და შოდა-კედელას ქედს შორის და თავისი საშუალო სიმაღლით 3800 მეტრს აღემატება ზღვის დონიდან. მთის რაჭა შემოზღუდულია მაღალი მთებით: [[ფასისმთა]] — 3786 მეტრი, გეზე — 3870 მეტრი, ლაბო და წითელი — 4317 მეტრი, წიხვარგა — 4137, ბურჯულა — 4356, შოდა — 3607 მეტრი და სხვა. აქ წლის განმავლობაში ცივი ამინდებია (წლის საშუალო ტემპერატურა 5°C-ია, ზამთარი კი ძლიერ ცივია და თოვლიან-ყინვებიანი. იანვრის ტემპერატურა -12°C-დან -18°C-დე, გაზაფხული გვიან დგება, შემოდგომა ადრე. ზაფხული გრილია და მოკლე. მთის რაჭა XV საუკუნემდე ეკუთვნოდა [[სვანეთი|სვანეთს]]. ის შედგება სამი სოფლისაგან: ღები (1500 მეტრი), [[ჭიორა]] (1500 მეტრი) და [[გლოლა]] (1400 მეტრი). მთიან რაჭაში ბევრი კოშკი იდგა. ===კუდარო=== რაჭის შემადგენელი ნაწილი იყო კუდაროს ქვეყანა, რომელიც [[ჯეჯორა|ჯეჯორის]] ხეობის ზემო წელში მდებარეობდა. ის პირველად სორის სახარების XIV საუკუნის მინაწერშია ნახსენები. გვიან ფეოდალურ ხანაში კუდაროში შედიოდა 20 სოფელი. XVIII საუკუნის დასაწყისში კუდაროდან [[რაჭველები]]ს გადასახლების შემდეგ იქ [[ოსები]] დასახლდნენ. მისი სოფლების დასახელებები (ოიკონიმია) ქართულია. ==ისტორია== რაჭა დასახლებული იყო [[ქვის ხანა|ძველი ქვის ხანიდან]]. სოფელ ქვედთან, ერთ-ერთ მღვიმეში აღმოჩენილია [[მეზოლითი]]ს ხანის ნამოსახლარი. მთის რაჭაში ადამიანს უცხოვრია ჯერ კიდევ [[ბრინჯაოს ხანა]]ში. გონასა და ღების მიდამოებში მიკვლეულია სპილენძისა და დარიშხნის ძველი მაღაროები. აქ ბრინჯაოს წარმოება უნდა დაწყებულიყო შუა ბრინჯაოს ხანაში. მძივები და ბრინჯაოს სამაჯური რაჭიდან ინახება საქართველოს მუზეუმის არქეოლოგიურ განყოფილებაში. 1928 წელს სოფ. ღებში, ადგილ „შოშეთში“ აღმოჩნდა ბრინჯაოს ბალთა, რომელიც მიცვალებულს წელზე ჰქონია. გამოვლენილია სამაროვნები, რომლებიც შეიცავენ უძველეს კულტურულ ფენებს ბრინჯაოს ხანიდან ადრინდელი ანტიკური ხანის ჩათვლით. არქეოლოგიური თვალსაზრისით საყურადღებო, აგრეთვე, ჭიორის მიდამოში მდებარე ადგილი „შხროლი“, სადაც ჩნდება უფრო გვიანდელი დროის, ქრისტიანობის ხანის, სხვადასხვა ნივთები და სამკაულები. ადრეულ პერიოდში რაჭა [[ლეჩხუმი|ლეჩხუმთან]] ერთად ქმნიდა [[თაკვერი|თაკვერს]]. თაკვერი დამოწმებულია VII საუკუნის წყაროებში. თაკვერის საერისთავო შედიოდა [[ეგრისის სამეფო]]ში. თაკვერს გამოეყო რაჭა და სახელწოდება თაკვერი შემორჩა მხოლოდ ლეჩხუმს. ===რაჭის საერისთავო=== {{მთავარი|რაჭის საერისთავო}} X საუკუნის ბოლოს შეიქმნა [[რაჭის საერისთავო]], რომლის პირველი ერისთავი [[რატი ბაღვაში]] იყო. მისი ძის, კახაბერის ძის სახელიდან მოდის რაჭის ერისთავების - კახაბერისძეთა გვარსახელი. რაჭის ერისთავები დიდ როლს თამაშობდნენ ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში X-XIII საუკუნეებში. ამ პერიოდში რაჭის ერისთავები მეფის მოხელეებს წარმოადგენდნენ. მათ ევალებოდათ საერისთავოში სამეფო გადასახადების აკრეფა, ლაშქრის გამოყვანა და წინამძღოლობა. რაჭის ერისთავთა მთავარი რეზიდენცია [[მინდაციხე]] იყო. დიდი ციხე-დარბაზი იყო კვარის ციხეც. [[XIII საუკუნე|XIII საუკუნის]] 80-იან წლებში [[დავით VI ნარინი|დავით ნარინმა]] გააუქმა საერისთავო და ეს ტერიტორია სამეფო მამულებად გამოაცხადა. კახაბერისძეთა საგვარეულო, როგორც ჩანს, ამოწყდა. XIV საუკუნის 30-იან წლებში, შემდგომში საერისთავოს აღდგენის შემდეგ ერისთავის ტიტულს ჭარელიძეთა, უფრო მოგვიანებით კი, 1488 წლიდან, ჩხეტიძეთა საგვარეულო ატარებდა. XV საუკუნის მეორე ნახევარში საქართევლოს სამეფო-სათავროებად დაშლის შემდეგ რაჭის საერისთავო [[სამეგრელო]]ს შემადგენლობაში შევიდა. მეთხუთმეტე საუკუნის 30-იან წლებში იმერეთის მეფემ ბაგრატ მესამემ რაჭის ერისთავებს მინდაციხე-დარბაზი გადასცა და იმერეთის შექმნილი სამეფოს ახლად შექმნილი სადროშოების, მასამო-რაჭის სადროშოს, სარდლობა ჩააბარა. რაჭის ერისთავებს საკუთარი სათავადო ჰქონდათ, რომელიც თავდაპირველად მდ. [[ლუხუნი]]ს ხეობის ერთ ნაწილს მოიცავდა. რაჭის ერისთავთა მთავარი რეზიდენცია გახდა მინდაციხე და სასახლე სოფელ წესში. დღევანდელი მთის რაჭის ტერიტორიაზე სვანური მოსახლეობა გავრცელებულა და კავკასიონის მთელი ეს კუთხე XV საუკუნის პირველ ნახევარში სვანეთს ჰკუთვნებია. რაჭული მოსახლეობა დამკვიდრებულა უმთავრესად სამ სოფელში: ღებში, ჭიორასა და გლოლაში, სადაც დღესაც ბინადრობენ. სვანური ყოფის დამასახიათებელი ძველი ნაშთები დღეს აქ უკვე მოსპობილია, დარჩენილია მხოლოდ ერთი სვანური, „მურყვამის“ ტიპის კოშკი სოფ. ღებში, რომელიც გამოყენებულია სამლოცველოდ და ეწოდება „დედა ღვთისა“. ამასთანავე, გამქრალია სვანური ადათ-ჩვეულებების და რწმენის ნაშთებიც. აღსანიშნავია აგრეთვე ის გარემოებაც, რომ მიუხედავად ისტორიულ მოვლენათა ამ ფაქტისა, ჩვენ აქ არ ვხედავთ ორი ყოფის—სვანურისა და რაჭულის—გადაჯვარედინებას და არც მათ ასიმილაციას. რაჭველებს, დროისა და ადგილის მიუხედავად, დღემდე დაუცავთ წმინდა რაჭული კილო, ყოფა-ცხოვრება და რწმენა. კავკასიონის მთავარ ქედსა და შოდა-კედელას ქედს შუა მოქცეული მთიულეთის რაჭის ფეოდალების ხელში გადასვლიდან ღებში, ჭიორასა და გლოლაში ვრცელდება რაჭული მოსახლეობა და სვანურის ნაცვლად მყარდება რაჭული ყოფა-ცხოვრება. XV-XVII საუკუნეების რაჭის საერისთაოში იმერეთის მეფეები ფლობდნენ ყმა მამულს. მათვე ეკუთვნოდათ ხოტევისა და კვარის ციხეები, სოფელი ნიკორწმინდა. საზაფხულო რეზიდენცია იყო სოფელი [[შაორი]] და სოფელი [[ამბროლაური]]. იმერეთის მეფის [[ალექსანდრე III]]-ის გარდაცვალების შემდეგ, როდესაც სამეფოში ფეოდალური ანარქია სუფევდა, რაჭის ერისთავები შინა ომების აქტიური მონაწილეები და ხშირად ინიციატორებიც იყვნენ. მათ სურდათ: გაეფართოებინათ თავიანთი სათავადოები, თავი დაეღწიათ იმერეთის მეფის მოხელეობისაგან და საერისთავო დამოუკიდებელ სამთავროდ ექციათ. თავდაპირველად ერისთავმა შოშიტა მეორემ იმერეთში გაჩაღებულ შინაომში კანონიერ მეფე [[ბაგრატ IV]]-ეს დაუჭირა მხარი. 1678 წელს შოშიტა არჩილ მესამეს იმერეთის სამეფო ტახტის დაკავებაში დაეხმარა. თუმცა შემდეგ ბაგრატ მეოთხეს თურქები დაეხმარნენ და არჩილი ტახტიდან გადაყენეს. რაჭის ერისთავებს არჩილის რუსეთში წასვლის შემდეგაც არ შეუწყვეტიათ ბრძოლა იმერეთის ხელისუფლებასთან. ერისთავმა შოშიტა მესამემ კარგი ურთიერთობა დაამყარა ქართლის მეფეებთან, განსაკუთრებით ვახტანგ VI-სთან. თავდაპირველად რაჭის ერისთავები საერისთავოს თავადებს ეყრდნობოდნენ იმერეთის სამეფო ხელისუფლებასთან ბრძოლაში. მოკავშირეებმა, უპირველეს ყოვლისა, რაჭის საერისთვოში მეფის კუთვნილი ყმა-მამული მიითვისეს: იაშვილებმა-კვარისციხე, წულუკიძეებმა-ხოტევისა; სამეფო ყმა-მამულის დიდი ნაწილი კი რაჭის ერისთავების ხელში გადავიდა. იმერეთის მეფე [[სოლომონ I|სოლომონ პირველმა]] 1769 წლის მეორე ნახევარში როსტომი ოჯახიანად შეიპყრო, ხოლო რაჭის საერისთავო გააუქმა. 1784 წელს რაჭის საერისთავო იმერეთის მეფემ დავით გიორგის ძემ აღადგინა. მეფის გადაწყვეტილების მიღებაში დიდი როლი ითამაშა [[კაცია II დადიანი|კაცია II დადიანმა]]. მეფემ ერისთვობა ერთ-ერთ თავის დისწულს ანტონს უბოძა. ამით უკმაყოფილო წულუკიძეებისა და წერეთლების გამოსვლა მარცხით დამთავრდა. 1785 წელს იმერეთის მეფემ რაჭის ერისთავად ანტონის ნაცვლად მისი მამა, გიორგი როსტომის ძე, დასვა. ბერი წულუკიძე და პაპუნა წერეთელი ახალციხეში გაიქცნენ და 1786 წლის ისნვარში 500 ლეკისა და 1000 თურქისაგან შემდგარი ლაშქრით რაჭაში შეიჭრნენ. იმერეთის მეფემ ოდიშის ლაშქარი მოიშველია და რაჭაში ილაშქრა. გადამწყვეტ ბრძოლაში 1786 წლის 26 იანვარს სოფელ სხვავასთან დავით გიორგის ძემ გაიმარჯვა, 1787 წელს გიორგი რაჭის ერისთავი ბრძოლაში დაიღუპა და მის ადგილას დავით გიორგის ძემ კვლავ ანტონ გიორგის-ძე დასვა. 1789 წელს იმერეთში გამეფდა [[სოლომონ II]], რომელმაც საბოლოოდ გაუქმა რაჭის საერისთავო. რაჭის საერისთავოს სხვადასხვა დროს განაგებდა რამდენიმე თავადური საგვარეულო: წულუკიძე, იაშვილი, ჯაფარიძე, ინასარიძე, ლაშხისშვილი. ===რაჭის მაზრა=== {{მთავარი|რაჭის მაზრა}} [[იმერეთის სამეფო|იმერეთის სამეფოს]] [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიასთან]] შეერთების შემდეგ, რაჭის ტერიტორია ქმნიდა ჯერ ოკრუგს. 1840 წელს ეწოდა რაჭის უბანი და შევიდა საქართველო-იმერეთის გუბერნიის ქუთაისის მაზრის შემადგენლობაში. 1846 წელს, ქუთაისის გუბერნიის შექმნის შემდეგ, რაჭის უბანს დაემატა ოსეთის ოკრუგის მამისონის ხეობის სოფლები და იწოდა რაჭის მაზრად. იყოფოდა ბუგეულის, კუდარო-მამისონის, უწერისა და ხოტევის უბნებად, ხოლო 1888 წლიდან ამბროლაურისა და ონის უბნებად. მაზრის ადმინისტრაციული ცენტრი იყო [[ონი]], ფართობი 2857 კმ², მოსახლეობა თავდაპირველად იყო 23500 ადამიანი, XIX საუკუნის მიწურულს შეადგინა 72742 ადამიანს. 1916 წელს „კავკასიის საკურორტო საზოგადოებამ“ დაიწყო რაჭის შესწავლა კურორტების მოწყობის მიზნით. 1916 წლისთვის რაჭის მაზრის ფართობი შეადგენდა 2718 კმ²-ს. საბჭოთა პერიოდში, 1928 წელს რაჭის მაზრა გაერთიანდა [[ლეჩხუმის მაზრა|ლეჩხუმის მაზრასთან]] და იწოდა რაჭა-ლეჩხუმის მაზრად. რაჭა-ლეჩხუმის მაზრა გაუქმდა [[1930]] წელს და მის ნაცვლად შეიქმნა ამბროლაურის, ონის და ჭრებალოს რაიონები. == მოსახლეობა == 1897 წლისთვის რაჭაში 61621 ადამიანი ცხოვრობდა. რაჭის მოსახლეობის უდიდესი ნაწილი სოფლებში ცხოვრობს. ეს სოფლები ხალხმრავლობით არ გამოირჩევა და ძირითადად მდინარეთა ნაპირებზე მდებარეობს ან მთის ფერდობებზეა შეფენილი. ადგილობრივები საგრძნობლად დაზარალდნენ 1991 წლის 29 აპრილს მომხდარი მიწისძვრის გამო. ==კულტურა== რაჭაში ბევრი ეკლესია და ნაეკლესიარი, ციხე და ნაციხარია აღრიცხული. რაჭველები ცნობილი ხელოსნები იყვნენ. XI საუკუნეში ნიკორწმინდის დაწერილის მიხედვით რაჭასა და მის მეზობელ არგვეთში მრავლად უშენებიათ ორ-სამსართულიანი სახლები, რომელის ქვედა ქვითკირით ამოშენებული სარდული ბოსლად და ფარეხად იყო გამოყენებული. საცხოვრებლად გამოიყენებოდა მეორე და მესამე, ხისგან აშენებული სართულები, რომლებსაც „სენა“ და „ქორედი“ ეწოდებოდა. [[მარანი|მარნის]] შენობებს [[მუხა|მუხის]] ხისგან აგებდნენ. რაჭველებს კარგი ურთიერთობა ჰქონდათ ჩრდილო-კავკასიელ მთიელებთან. ისინი ერთმანეთს შვილებს უგზავნიდნენ აღსაზრდელად, რათა მეზობელთა ენა და წეს-ჩვეულება ესწავლათ. ეს მათ ერთმანეთთან ურთიერთობას უადვილებდა. ამ წეს-ჩვეულებას რაჭველები „კერძ-მოკეთეობას“ უწოდებდნენ. ==ეკონომიკა== რაჭაში მოჰყავდათ საგაზაფხულო და საშემოდგომო ხორბალი, ქერი და შვრია. ეს ორი კულტურა უფრო მაღალ სოფლებში იყო გავრცელებული. დიდი ადგილი ეკავა [[მევენახეობა]]ს. მევენახეობა-მეღვინეობა ქვემო რაჭაში იყო წამყვანი, ზემო რაჭაში კი ასეთი იყო [[მესაქონლეობა]]. რაჭველთა ყოფაში განსაკუთრებული ადგილი ეჭირა ღორის მოვლა-მოშენებას. განსაკუთრებით უვლიდნენ სალორე ღორებს. დამარილებული ღორის ხორცი კვამლში გამოჰყავდათ და იღებდნენ რაჭული ლორს, რომელიც მთელ საქართველოშია ცნობილი. რაჭველები ეწეოდნენ საქონლით ვაჭრობასაც. ოჯახები 50-70 ადამიანისგან შედგებოდა. სოფელი [[წედისი (ონის მუნიციპალიტეტი)|წედისი]] რკინის მადნის მოპოვებითა და რკინის დამუშავებით იყო ცნობილი. რაჭაში შემუშავებული იყო ადგილობრივ რელიეფურ პირობებთან შეგუებული სახვნელი იარაღი, რომელიც ნიადაგს ისე ამუშავებდა, რომ მის გამოფიტვა-დაცურებას გამორიცხავდა. რაჭის მოსახლეობისთვის ტრადიციული იყო გარე სამუშაოებზე სიარული, რასაც ისინი „მოსაგებში“ წასვლას უწოდებდნენ. გარე სამუშაოებზე ისინი გვიან შემოდგომიდან გაზაფხულამდე მიდიოდნენ. XIX საუკუნის 30-იანი წლებიდან გარე სამუშაოებზე სიარული გასცდა საქართველოს ფარგლებს, მიდიოდნენ ჩრდილო კავკასიაში და უფრო შორსაც. ჩრდილოეთში წასული ბევრი რაჭველი უკან აღარ დაბრუნდა და იქვე დარჩა. ==ლიტერატურა== {{ქსე|8|312}} *{{წიგნი|ავტორი=თოფჩიშვილი რ.|სათაური= „საქართველოს ეთნოგრაფია/ეთნოლოგია“|გვერდები=126-128 |ადგილი= თბილისი|გამომცემლობა= „უნივერსალი“|წელი= 2010 |ISBN =578-9941-12-882-0}} *''ბერაძე, თ.'' რაჭა, თბილისი, 1983 * {{სტატია|ავტორი=ბაბე ე.|სათაური=„რაჭა (გამოკვლევანი)“|გამოცემა=[[შვიდი მნათობი]]|ნომერი=2|სახეობა=ჟურნალი|წელი=1919}} {{საქართველოს ისტორიული მხარეები}} [[კატეგორია:რაჭა|*]] 15zv7988z1vsip3mizwvxbo8r6h7r2m 0 3417 4814601 4679715 2025-06-15T06:17:07Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814601 wikitext text/x-wiki {{საქართველოს პოლიტიკა}} '''საქართველოს [[მთავრობა]]''' — [[საქართველო]]ს აღმასრულებელი ხელისუფლების უმაღლესი ორგანო, რომელიც ახორციელებს ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკას. ''მთავრობა'' ანგარიშვალდებული და პასუხისმგებელია [[საქართველოს პარლამენტი|საქართველოს პარლამენტის]] წინაშე<ref>[[#matsne18|საქართველოს კონსტიტუცია]]: მუხლი 54. ნაწილი პირველი და მეორე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-26}}''</ref><ref>[[#matsne04|მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 1. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-26}}''.</ref>. ''მთავრობა'' შედგება [[საქართველოს პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრისა]], რომელიც არის ''მთავრობი''ს მეთაური და [[საქართველოს მინისტრი|მინისტრებისგან]]. ''მთავრობის'' შემადგენლობაში შეიძლება იყოს ერთი ან რამდენიმე [[საქართველოს სახელმწიფო მინისტრი|სახელმწიფო მინისტრი]], რომელიც შეიძლება შემოღებულ იქნეს კანონით, განსაკუთრებული მნიშვნელობის სახელმწიფოებრივი ამოცანების შესასრულებლად.<ref>[[#matsne18|საქართველოს კონსტიტუცია]]: მუხლი 54. ნაწილი მეხუთე და მუხლი 55, ნაწილი პირველი. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-27}}''</ref><ref>[[#matsne04|მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 2. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-27}}''</ref>. კონსტიტუციის თანახმად, ''მთავრობის'' წევრს უფლება არ აქვს ეკავოს სხვა თანამდებობა, გარდა პარტიულისა, ეწეოდეს სამეწარმეო საქმიანობას, იღებდეს ანაზღაურებას სხვა საქმიანობისათვის, გარდა სამეცნიერო და პედაგოგიური საქმიანობისა<ref>[[#matsne18|საქართველოს კონსტიტუცია]]: მუხლი 54. ნაწილი მეექვსე''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-27}}''</ref><ref>[[#matsne04|მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 2. პუნქტი 2.''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-27}}''</ref>. ''მთავრობა'' საქართველოს კონსტიტუციისა და სხვა საკანონმდებლო აქტების საფუძველზე და მათ შესასრულებლად იღებს დადგენილებებსა ([[ნორმატიული აქტი]]) და განკარგულებებს ([[ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი|ინდივიდუალური აქტი]]), რომელსაც ხელს აწერს პრემიერ-მინისტრი.<ref>[[#matsne04|მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 6. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-27}}''</ref> ''მთავრობის'' უფლებამოსილება იწყება და წყდება კონსტიტუციით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით საქართველოს პარლამენტის მიერ ''მთავრობისთვის'' ნდობის/უნდობლობის გამოცხადების საფუძველზე.<ref>[[#matsne18|საქართველოს კონსტიტუცია]]. მუხლი 56 და 57. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-27}}''</ref> ==ისტორია== ===პირველი რესპუბლიკა=== დამოუკიდებელი საქართველოს ისტორიაში, ''მთავრობა'', როგორც [[აღმასრულებელი ხელისუფლება|აღმასრულებელი ხელისუფლების]] უმაღლესი ორგანო, პირველად შეიქმნა [[1918|1918 წელს]], [[26 მაისი|26 მაისს]], საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადების და პირველი რესპუბლიკის შექმნის შემდეგ. მაშინ [[საქართველოს ეროვნული საბჭო]]ს მიერ დამტკიცდა დროებითი მთავრობის შემადგენლობა. პირველ მთავრობაში შედიოდა რვა მინისტრი, მათგან ერთი — [[ნოე რამიშვილი]] იყო მთავრობის თავმჯდომარე.<ref>{{cite web |url=http://iccn.ge/files/georgia_26_may_1918_published_by_gog_2019.pdf |title=1917-1930 დოკუმენტები (ორიგინალი დოკუმენტის სატაური „Закавказия и Грузия“) |publisher=საქართველოს საისტორიო არქივი კონფლიქტების მშვიდობიანი მოგვარებისა და მშვიდობის მშენებლობის საქმეში. კონფლიქტებისა და მოლაპარაკებების საერთაშორისო კვლევითი ცენტრი (ICCN) |editor=ციხისთავი-ხუციშვილი, ნ. |pages=7 (დედანში 336) |accessdate=16.05.2020}}</ref> 24 ივნისს რამიშვილი პოსტზე [[ნოე ჟორდანია]]მ შეცვალა.<ref>{{cite web |url=https://www.26may.ge/ka/noezhordania/timeline/24-ivnisi-22 |title=24 ივნისი მთავრობის სხდომა |publisher=[https://www.26may.ge/ 26may] |accessdate=17.05.2020}}</ref> [[1921]] წელს მიღებულ [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუცია#თავი მეხუთე — აღმასრულებელი ხელისუფლება|კონსტიტუციაში]], მეხუთე თავი ეძღვნებოდა აღმასრულებელ ხელისუფლებას, რომლის შესავალში ეწერა: „უმაღლესი მართველობის აღმასრულებელი ხელისუფლება ეკუთვნის ''რესპუბლიკის მთავრობას''“ (თავი მეხუთე. მუხლი 66.). კონსტიტუციის თანახმად, ''მთავრობის თავმჯდომარეს'' პარლამენტი ირჩევდა ერთი წლის ვადით და ერთი და იგივე პირი შეზღუდული იყო ზედიზედ მხოლოდ ორჯერ არჩევით. ''მთავრობის'' დანარჩენ წევრებს, რომელთაც კონსტიტუციაში [[მინისტრი|მინისტრები]] ეწოდებოდათ, იწვევდა თავმჯდომარე, პარლამენტის არჩევნებში საარჩევნო უფლების მქონე [[მოქალაქე|მოქალაქეებისგან]]. ''მთავრობის'' წევრებისთვის აკრძალული იყო სხვა თანამდებობების დაკავება, გარდა პარლამენტის წევრობისა და ადგილობრივი თვიმმართველობის ხმოსნობისა (თავი მეხუთე. მუხლი 67. და 68.). თავმჯდომარეს მინიჭებული ჰქონდა რესპუბლიკის უმაღლესი წარმომადგენლობა და განსაკუთრებულ შემთხვევებში [[შეიარაღებული ძალები|შეიარაღებული ძალების]] გამოყენებისა უფლება (თავი მეხუთე. მუხლი 70). კონსტიტუციის 72-ე მუხლში გაწერილი იყო ''მთავრობის'' საერთო უფლებები და მოვალეობები, მათ შორის რესპუბლიკის საქმეთა უმაღლესი მართვა-გამგეობა, [[კანონპროექტი|კანონპროექტების]] შემუშავება და პარლამენტისთვის წარდგენა, კონსტიტუციის და კანონების აღსრულების უზრუნველყოფა. მინისტრებს გააჩნდათ ინიდივიუალური პასუხისმგებლობა პარლამენტის წინაშე, მათთვის მინდობილ [[უწყება|უწყებებზე]] და ნდობის დაკარგვა იწვევდა მათ გადადგომას (თავი მეხუთე. მუხლი 72. და 73.), ხოლო კონსტიტუციის დარღვევა იწვევდა მათ პასუხისმგებლობას სასამართლოს წინაშე (თავი მეხუთე. მუხლი 75.) ===საბჭოთა პერიოდი=== საქართველოს [[რუსეთი#საბჭოთა რუსეთი|საბჭოთა რუსეთის]] მიერ [[ოკუპაცია|ოკუპაციის]] შემდგომ, ქვეყანაში ძალაუფლება მთლიანად ხელში ჩაიგდო [[საქართველოს რევოლუციური კომიტეტი|საქართველოს რევკომმა]] და გააუქმა ხელისუფლების ყველა მოქმედი ორგანო, მათ შორის ''მთავრობა''. ამის შემდგომ იწყება აღმასრულებელი ხელისუფლების ფორმირების საბჭოური მიდგომები. ყველა შემდგომი პერიოდის საქართველოს საბჭოთა კონსტიტუციაში გათვალისწინებული იყო აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანო, თუმცა ის არ იყო კლასიკური გაგებით ''მთავრობა'' და მისი უფლებამოსილებაც შეზღუდული იყო. რეალურ ძალაუფლებას ქვეყანაში ფლობდა კომუნისტური პარტია, [[პროლეტარიატი|პროლეტარიატის]] [[დიქტატურა|დიქტატურის]] სახელით. [[1922]] წლის [[2 მარტი|2 მარტს]] ქვეყანაში საბჭოთა ხელისუფლების გამოცხადებიდან ერთი წლის თავზე, საქართველოს საბჭოების პირველმა ყრილობამ მიიღო საქართველოს რიგით პირველი საბჭოთა კონსტიტუცია, რომლის ძალითაც შეიქმნა მმართველობის უმაღლესი ორგანო – „საქართველოს სსრ სახალხო კომისართა საბჭო“ (''შემოკლებით „სახკომსაბჭო“''), რომელსაც საქართველოს საბჭოების ყრილობის ცენტრალური კომიტეტი ქმნიდა. [[1927]] წლის კონსტიტუციამ უცვლელად დატოვა ხელისუფლებისა და მმართველობის უმაღლესი და ადგილობრივი ორგანოების სტრუქტურა. [[1937]] წელს მიღებულ იქნა რიგით მესამე საბჭოთა კონსტიტუცია, რომლის საფუძველსაც [[1936]] წლის [[სსრკ]] კონსტიტუცია წარმოადგენდა და მის შესაბამისად შემოღებულ იქნა ცნება „რესპუბლიკის ''მთავრობა''“,<ref>[https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%82%D1%83%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0_(1936)/%D0%98%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F#%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B0_IV_%D0%92%D1%8B%D1%81%D1%88%D0%B8%D0%B5_%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%B3%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B8_%D1%81%D0%BE%D1%8E%D0%B7%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA Конституция СССР (1936)/Исходная редакция], Глава IV - Высшие органы государственной власти союзных республик. Статья 63.</ref> რომელსაც წარმოადგენდა იგივე „სახკომსაბჭო“. ეს უკანასკნელი ანგარიშვალდებული გახდა „რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს“ მიმართ, რომელმაც ჩაანაცვლა „რესპუბლიკის საბჭოების ყრილობა“. უკვე [[1978]] წლის საბჭოთა კონსტიტუციაში „რესპუბლიკის ''მთავრობა''“ – ''სახკომსაბჭო'' ჩაანაცვლა „მინისტრთა საბჭომ“, თუმცა შინაარსობრივი ცვლილება მას არ განუცდია.<ref>[[#სპებ99|რუხაძე, ზ.]]: საბჭოთა პერიოდის საქართველოს კონსტიტუციები. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-26}}''</ref> ===გარდამავალი პერიოდი=== [[1990]] წლის [[28 ოქტომბერი|28 ოქტომბრის]] პირველი მრავალპარტიული არჩევნების შედეგად არჩეულმა ხელისუფლებამ 1978 წლის საბჭოთა კონსტიტუციაში არსებითი ცვლილებები შეიტანა, რითაც მთლიანად შეიცვალა სახელმწიფო წყობილების ფორმა და ამ პირობების გათვალისწინებით – სახელმწიფო ხელისუფლებისა და მმართველობის უმაღლესი და ადგილობრივი ორგანოების სტრუქტურა, თუმცა უცვლელი დარჩა ''მინისტრთა საბჭო'', რომელიც კვლავ იწოდებოდა „რესპუბლიკის მთავრობად“.<ref>[[#სპებ99|რუხაძე, ზ.]]: საქართველოს კონსტიტუციური განვითარება 1995 წლის 24 აგვისტომდე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-26}}''</ref> [[1991]] წლის [[22 დეკემბერი|22 დეკემბერს]] სახელმწიფო ხელისუფლების წინააღმდეგ დაწყებული [[თბილისის ომი|შეიარაღებული კონფლიქტის]] შედეგად, [[1992]] წლის [[2 იანვარი|2 იანვარს]] არაკონსტიტუციური გზით ძალაუფლება ხელში აიღო [[სამხედრო საბჭო|სამხედრო საბჭომ]], რომელმაც იმავე წლის [[21 თებერვალი|21 თებერვალს]] მიიღო [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის კონსტიტუცია#კონსტიტუცია 1990-იანი წლების საქართველოში|დეკლარაცია 1921 წლის 21 თებერვლის კონსტიტუციის აღდგენის შესახებ]]. შედეგად შეიქმნა არაორდინალური ვითარება, როდესაც ფორმალურად გამოცხადებულ იქნა [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს პირველი რესპუბლიკის]] კონსტიტუციაზე დაბრუნება, თუმცა სახელმწიფო ხელისუფლებას ახორციელებდა არაკონსტიტუციური ორგანო. აგრეთვე გაურკვეველი რჩებოდა სახელმწიფო ორგანოთა, მათ შორის ''მთავრობის'' სამართლებრივი მდგომარეობა.<ref>[[#სპებ99|რუხაძე, ზ.]]: საქართველოს კონსტიტუციური განვითარება 1995 წლის 24 აგვისტომდე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-27}}''</ref> ===მეორე კონსტიტუციის პერიოდი=== 1995 წელს მიღებულ დამოუკიდებელი საქართველოს რიგით მეორე [[საქართველოს კონსტიტუცია|კონსტიტუციაში]] ''მთავრობა'', როგორც აღმასრულებელი ხელისუფლების განცალკევებული და დამოუკიდებელი ორგანო, არ იყო გათვალისწინებული. აღმასრულებელ ხელისუფლებას ახორციელებდა [[საქართველოს პრეზიდენტი]] ''მთავრობის'' წევრების – მინისტრების მეშვეობით.<ref>[[#matsne95|საქართველოს კონსტიტუცია]]: მუხლები 77, 78, 79, 80 და 81. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-26}}''</ref> 2004 წლის თებერვლის საკონსტიტუციო ცვლილებებით ''მთავრობა'' გამოეყო პრეზიდენტის ინსტიტუტს და გახდა აღმასრულებელი ხელისუფლების, ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკის განხორციელების დამოუკიდებელი ორგანო, რომელსაც ხელმძღვანელობდა პრემიერ-მინისტრი. ამ პერიოდის კონსტიტუციური მოდელით, ''მთავრობა'' პასუხისმგებელი იყო საქართველოს პრეზიდენტისა და პარლამენტის წინაშე. პირველი პრემიერ-მინისტრი იყო [[ვარდების რევოლუცია|ვარდების რევოლუციის]] ლიდერი [[ზურაბ ჟვანია]], რომელიც მთავრობის ხელმძღვანელი იყო [[2004]]-[[2005]] წლებში. 2005 წელს ჟვანიას მოულოდნელი გარდაცვალების შემდეგ [[საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო|ფინანსთა მინისტრი]] [[ზურაბ ნოღაიდელი]] გახდა ახალი მთავრობის მეთაური. „ნოღაიდელის მთავრობა“ მოქმედებდა 2005-[[2007]] წლებში. ''მთავრობის'' შემადგენლობის მორიგი ცვლილება განხორციელდა [[საქართველოს პოლიტიკური კრიზისი (ნოემბერი 2007)|2007 წლის ნოემბრის პოლიტიკური კრიზისის]] შემდეგ. პრემიერ-მინისტრის პოსტზე დაინიშნა [[ვლადიმერ გურგენიძე]], რომელიც მანადმე საბანკო სექტორში მოღვაწეობდა. [[2008]] წლის [[რუსეთ-საქართველოს ომი (2008)|აგვისტოს ომის]] შემდეგ, 2008 წლის ნოემბერში კვლავ განხორციელდა ''მთავრობის'' ცვლილება - გურგენიძის ნაცვლად პრემიერ-მინისტრად დაინიშნა [[გრიგოლ მგალობლიშვილი]], რომელიც მალევე, [[2009]] წლის გაზაფხულზე შეცვალა [[ნიკოლოზ გილაური|ნიკა გილაურმა]]. ''მთავრობის'' კიდევ ერთი ცვლილება განხორციელდა [[2012]] წლის [[საქართველოს საპარლამენტო არჩევნები (2012)|საპარლამენტო არჩევნების]] წინ. პრემიერ-მინისტრად დაინიშნა [[ივანე მერაბიშვილი]], რომელიც მანამდე [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შინაგან საქმეთა]] მინისტრი იყო. [[საქართველოს საპარლამენტო არჩევნები (2012)|საპარლამენტო არჩევნების]] შემდეგ, [[25 ოქტომბერი|25 ოქტომბერს]] პარლამენტის ახალმა შემადგენლობამ დაამტკიცა ახალი მინისტრთა კაბინეტი, რომელიც მთლიანად კოალიცია „ქართული ოცნების“ მიერ იქნა დაკომპლექტებული<ref>[http://ghn.ge/news-76760.html პარლამენტმა მთავრობის ახალ პროგრამასა და მინისტრთა კაბინეტს ნდობა გამოუცხადა]</ref>. ==უფლებამოსლება და სტრუქტურა== საქართველოს ''მთავრობა'' არის აღმასრულებელი ხელისუფლების უმაღლესი ორგანო, რომელიც ახორციელებს ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკას. ''მთავრობა'' ანგარიშვალდებული და პასუხისმგებელია პარლამენტის წინაშე. აღმასრულებელი ხელისუფლების სფეროში მთავრობის უფლებამოსილება განისაზღვრება საქართველოს კონსტიტუციით, ამ კანონით, სხვა საკანონმდებლო აქტებითა და მთავრობის ნორმატიული აქტებით.<ref>[[#matsne04|მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 3. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2019-01-04}}''</ref> მთავრობის უმნიშვნელოვანეს უფლებამოსილებებს განეკუთვნება: <small> * სამინისტროების, მათი მმართველობის სფეროში შემავალი სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულებების, სახელმწიფო მინისტრის აპარატის, მთავრობის უშუალო დაქვემდებარებაში არსებული აღმასრულებელი ხელისუფლების სპეციალური დანიშნულების გასამხედროებული დაწესებულების, აგრეთვე სპეციალური დანიშნულების სხვა სახელმწიფო დაწესებულებების საქმიანობის კოორდინაცია და კონტროლი; * მინისტრების, სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულებების, სპეციალური დანიშნულების გასამხედროებული დაწესებულებისა და სპეციალური დანიშნულების სხვა სახელმწიფო დაწესებულებების ხელმძღვანელთა სამართლებრივი აქტების გაუქმების უფლებამოსილება; * სოციალურ-ეკონომიკური, კულტურისა და სხვა სფეროებში სახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამების დამტკიცება და მათი განხორციელების უზრუნველყოფა; * საკანონმდებლო ინიციატივა და სამთავრობო პროგრამის შემუშავება; * სახელმწიფო ქონების მართვა; * სახელმწიფო ბიუჯეტის პროექტის შემუშავება და ბიუჯეტის განკარგვა; * სახელმწიფო საშინაო და საგარეო ვალის მართვა; * მოქალაქეთა სოციალურ დაცვა; * ქვეყნის საგარეო პოლიტიკის განხორციელება; * სახელმწიფო საზღვრის დაცვა; ''და სხვა'' </small> ''მთავრობა'' აღმასრულებელი ხელისუფლების განხორციელებას უზრუნველყოფს [[სამინისტრო|სამინისტროებისა]] და მათი მმართველობის სფეროში შემავალი სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულებების, [[სახელმწიფო მინისტრის აპარატი|სახელმწიფო მინისტრის აპარატის]], ''მთავრობის'' უშუალო დაქვემდებარებაში არსებული აღმასრულებელი ხელისუფლების სპეციალური დანიშნულების გასამხედროებული დაწესებულების, აგრეთვე სპეციალური დანიშნულების სხვა სახელმწიფო დაწესებულებების მეშვეობით.<ref>[[#matsne04|მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 4. პუნქტი 1. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-27}}''</ref>. სამინისტრო იქმნება ''მთავრობის'' უფლებამოსილების განსაზღვრულ სფეროში სახელმწიფო [[პოლიტიკა|პოლიტიკისა]] და მმართველობის განხორციელების უზრუნველსაყოფად და მას ხელმძღვანელობს მინისტრი.<ref>[[#matsne04|მთავრობის საქმიანობის წესი]]: მუხლი 14. პუნქტი 1. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-27}}''</ref> კონსტიტუციის თანახმად, ''მთავრობის'' სტრუქტურა და საქმიანობის წესი განისაზღვრება კანონით, რომლის პროექტს პარლამენტს წარუდგენს მთავრობა.<ref>[[#matsne18|საქართველოს კონსტიტუცია]]: მუხლი 54. ნაწილი მეოთხე. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2018-12-27}}''</ref> გამომდინარე აქედან, ''მთავრობა'' უფლებამოსილია საკუთარი პროგრამის ფარგლებში ჩამოაყალიბოს იმგვარი სტრუქტურა, რომელიც ყველაზე მეტად პასუხობს სამთავრობო პროგრამის განხორციელების მიზნებს და ამოცანებს. ''მთავრობის'' შემადგენლობას აყალიბებს პრემიერ-მინისტრი, ხოლო მთლიან შემადგენლობას და სამთავრობო პროგრამასთან ერთად, სრული შემადგენლობის უმრავლესობით ნდობას უცხადებს პარლამენტი. კონსტიტუციის მიხედვით, აღნიშნული უნდა განხორციელდეს ძველი ''მთავრობის'' უფლებამოსილების მოხსნიდან, აგრეთვე პრემიერ-მინისტრის გადადგომიდან ან უფლებამოსილების სხვაგვარად შეწყვეტიდან 2 კვირის ვადაში. თუ პარლამენტმა ''მთავრობას'' დადგენილ ვადაში ნდობა არ გამოუცხადა, საქართველოს პრეზიდენტი შესაბამისი ვადის ამოწურვიდან არაუადრეს 2 და არაუგვიანეს 3 კვირისა დაითხოვს პარლამენტს და დანიშნავს პარლამენტის რიგგარეშე არჩევნებს. ''მთავრობისთვის'' ნდობის გამოცხადებიდან 2 დღის ვადაში საქართველოს პრეზიდენტი თანამდებობაზე ნიშნავს პრემიერ-მინისტრს, ხოლო პრემიერ-მინისტრი მისი დანიშვნიდან 2 დღის ვადაში − მინისტრებს. თუ საქართველოს პრეზიდენტი დადგენილ ვადაში არ დანიშნავს პრემიერ-მინისტრს, იგი დანიშნულად ჩაითვლება.<ref>[[#matsne18|საქართველოს კონსტიტუცია]]: მუხლი 56. ''წაკითხვის თარიღი: {{date|2019-01-04}}''</ref> ==შემადგენლობა== {| class="wikitable" ! სამინისტრო ! ოფიციალური საიტი ! ფოტო ! მინისტრი ! თარიღი |- | [[საქართველოს პრემიერ-მინისტრი]]<br>საქართველოს მთავრობის თავმჯდომარე | [https://www.gov.ge/ gov.ge] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240618115644/https://www.gov.ge/ |date=2024-06-18 }} | [[ფაილი:Irakli Kobakhidze and Volodymyr Groysman 01 cropped.jpg|150პქ]] | [[ირაკლი კობახიძე]] | [[8 თებერვალი]], [[2024]] |- | [[საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო|ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრი]] <br>პირველი ვიცე-პრემიერი<br> | [http://www.economy.ge/ economy.ge] | [[ფაილი:Image manquante 2.svg|150პქ]] | [[ლევან დავითაშვილი]] | [[9 თებერვალი]], [[2022]] |- | [[საქართველოს კულტურისა და სპორტის სამინისტრო|კულტურისა და სპორტის მინისტრი]] <br>ვიცე-პრემიერი<br> | | [[ფაილი:Image manquante 2.svg|150პქ]] | [[თეა წულუკიანი]] | [[1 იანვარი]], [[2024]] |- | [[საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო|თავდაცვის მინისტრი]] <br>ვიცე-პრემიერი<br> | [http://www.mod.gov.ge/ mod.gov.ge] | [[ფაილი:Georgia Minister of Defense Irakli Chikovani (ირაკლი ჩიქოვანი) upon the conclusion of the 23rd iteration of the Ukraine Defense Contact Group at NATO Headquarters in Brussels, Belgium, June 13, 2024 (cropped).jpg|150პქ]] | [[ირაკლი ჩიქოვანი]] | [[8 თებერვალი]], [[2024]] |- | [[საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტრო|საგარეო საქმეთა მინისტრი]] | [http://www.mfa.gov.ge/ mfa.gov.ge] | [[ფაილი:Ilia Darchiashvili (2023).jpg|150პქ]] | [[ილია დარჩიაშვილი]] | [[4 აპრილი]], [[2022]] |- | [[საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო|ფინანსთა მინისტრი]] | [https://www.mof.ge/lasha_khutsishvili mof.ge] | [[ფაილი:Image manquante 2.svg|150პქ]] | [[ლაშა ხუციშვილი]] | [[1 აპრილი]], [[2021]] |- | [[საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო|რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის მინისტრი]] | [http://www.mrdi.gov.ge/ mrdi.gov.ge] | [[ფაილი:Image manquante 2.svg|150პქ]] | [[ირაკლი ქარსელაძე]] | [[22 თებერვალი]], [[2021]] |- | [[საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო|იუსტიციის მინისტრი]] | [http://justice.gov.ge/ justice.gov.ge] | [[ფაილი:Image manquante 2.svg|150პქ]] | [[რატი ბრეგაძე]] | [[1 აპრილი]], [[2021]] |- | [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შინაგან საქმეთა მინისტრი]] | [http://www.police.ge/ police.ge] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220401065045/http://www.police.ge/ |date=2022-04-01 }} | [[ფაილი:Vakhtangogomelauri.jpg|150პქ]] | [[ვახტანგ გომელაური]] | [[8 სექტემბერი]], [[2019]] |- | [[საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო|განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის მინისტრი]] | [http://www.mes.gov.ge/ mes.gov.ge] | [[ფაილი:Giorgiamliakhvari.png|150პქ]] | [[გიორგი ამილახვარი]] | [[1 იანვარი]], [[2024]] |- | [[საქართველოს დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო|საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრი]] | [http://www.moh.gov.ge moh.gov.ge] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210226051320/https://www.moh.gov.ge/ |date=2021-02-26 }} |[[ფაილი:ミヘイル・サルジュヴェラゼ被占領地域出身IDP・労働・保健・社会保障大臣 100649388.jpg|150პქ]] | [[მიხეილ სარჯველაძე]] | [[11 მარტი]], [[2024]] |- | [[საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო|გარემოსა დაცვისა და სოფლის მეურნეობის მინისტრი]] | [https://mepa.gov.ge/ mepa.gov.ge] | [[ფაილი:Image manquante 2.svg|150პქ]] | [[ოთარ შამუგია]] | [[9 თებერვალი]], [[2022]] |- | [[შერიგებისა და სამოქალაქო თანასწორობის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრის აპარატი|შერიგებისა და სამოქალაქო თანასწორობის საკითხებში სახელმწიფო მინისტრი]] | [http://www.smr.gov.ge smr.gov.ge] | [[ფაილი:Image manquante 2.svg|150პქ]] | [[თეა ახვლედიანი]] | [[6 აგვისტო]], [[2020]] |} ==რესურსები ინტერნეტში== *{{cite web |url=http://www.government.gov.ge/ |title=საქართველოს მთავრობა |work=ოფიციალური ვებ საიტი |publisher=[[საქართველოს მთავრობის ადმინისტრაცია]] |date=2014 |accessdate=2018 |ref=gov |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071025095755/http://government.gov.ge/ |archivedate=2007-10-25 }} *{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/30346?publication=35 |title=საქართველოს კონსტიტუცია |work=საქართველოს რესპუბლიკის კონსტიტუციური კანონი |author= |publisher=[[საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე]] |date={{date|2018-03-23}} |accessdate={{date|2018}} |ref=matsne18}} *{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/30346?publication=33 |title=საქართველოს კონსტიტუცია |work=საქართველოს რესპუბლიკის კონსტიტუციური კანონი |author= |publisher=[[საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე]] |date={{date|2013-10-04}} |accessdate={{date|2018}} |ref=matsne13}} *{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/30346?publication=0 |title=საქართველოს კონსტიტუცია |work=საქართველოს რესპუბლიკის კონსტიტუციური კანონი |author= |publisher=[[საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე]] |date={{date|1995-08-24}} |accessdate={{date|2018}} |ref=matsne95}} *{{cite web |url=https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2062?publication=38 |title=საქართველოს მთავრობის სტრუქტურის, უფლებამოსილებისა და საქმიანობის წესის შესახებ |author= |publisher=[[საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე]] |date={{date|2004-02-11}} |accessdate={{date|2019-01-04}} |ref=matsne04}} *{{cite web |url=http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-01000-00---off-0samartal--00-1--0-10-0--0-0---0prompt-10--.%2e-4----4---0-1l--11-ka-10---10-help-50--00-3-1-00-0-00-11-1-1utfZz-8-00-0-11-1-0utfZz-8-10&cl=CL4.6&d=HASH018e083605e388a0f0c0f1d1.3.5&gt=1 |title=საქართველოს კონსტიტუციური სამართალი |work=თავი 7 საბჭოთა პერიოდის საქართველოს კონსტიტუციები |author=ზაზა რუხაძე, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია |publisher=[[სპებ]], ''ციფრული ბიბლიოთეკა „ივერიელი“'' |date={{date|1999}} |accessdate={{date|2018}} |ref=სპებ99}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{საქართველოს მინისტრთა კაბინეტი}} {{საქართველოს პრემიერ-მინისტრები}} [[კატეგორია:საქართველოს მთავრობა| ]] anxr59hinbkgcl0v6bf2s9leql6aq3v 0 3613 4814429 4814363 2025-06-14T16:06:27Z 185.115.6.139 4814429 wikitext text/x-wiki == სახელწოდება == [[ფაილი:Merneptah Israel Stele Cairo.JPG|მარცხნივ|130პქ|მინი|[[მერნეპტაჰას სტელა]], [[კაიროს მუზეუმი]]]] [[1948]] წელს, ახლადჩამოყალიბებულ ებრაულ სახელმწიფოს ოფიციალურად '''ისრაელის სახელმწიფო''' ეწოდა, თუმცა არსებობდა სახელწოდების კიდევ რამდენიმე ვერსია: „ისრაელის მიწა“, „სიონი“, „იუდეა“<ref>[http://www.jpress.org.il/Repository/getFiles.asp?Style=OliveXLib:LowLevelEntityToSaveGifMSIE_TAUEN&Type=text/html&Locale=english-skin-custom&Path=PLS/1947/12/07&ChunkNum=-1&ID=Ar00105&PageLabel=1 Popular Opinion]. „The Palestine Post“ (იერუსალიმი), 7 დეკემბერი, 1947.</ref>. ისრაელის სახელმწიფოს მოქალაქეს კი ეწოდა „ისრაელი“<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,798687-2,00.html On the Move] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080406013437/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,798687-2,00.html |date=2008-04-06 }}. „Time“ (ნიუ-იორკი), 31 მაისი, 1948.</ref>. ისტორიულად, სიტყვა „ისრაელი“ გამოიყენებოდა ისრაელის სამეფოსა და, ზოგადად, ებრაელი ერის აღსანიშნავად<ref>[http://www.nytimes.com/2000/11/07/opinion/07iht-edlevine.t.html See Israel as a Jewish Nation-State, More or Less Democratic]. „The New York Times“, 7 ნოემბერი, 2000.</ref>. [[ბიბლია|ბიბლიის]] თანახმად, „ისრაელი“ გამოყენებულ იქნა [[იაკობი|იაკობთან]] მიმართებაში („ისრაელი“ ძველებრაულად „ღმერთთან შეჭიდებულს“ ნიშნავს<ref>უელსი, ჯონ (1990). Longman pronunciation dictionary. Harlow, England: Longman. p. 381. ISBN 0-582-05383-8. სტატია „Jacob“.</ref>), მას შემდეგ რაც ის ღმერთს შეებრძოლა: {{ციტატა|უთხრა ამიერიდან აღარ ითქვას შენს სახელად იაკობი, არამედ ისრაელი, რადგან ღმერთს და ადამიანებს შეებრძოლე და სძლიე.|[[დაბადება (ბიბლია)|დაბ.]]: 32,28}} პირველი არქეოლოგიური არტეფაქტი, სადაც სიტყვა „ისრაელია“ მოხსენიებული, [[მერნეპტაჰას სტელა]]ა, რომელიც [[ძველი ეგვიპტე|ძველ ეგვიპტეშია]] შესრულებული და ძვ. წ. XIII საუკუნითაა დათარიღებული<ref>ბარტონი, ჯონ; ბოუდენი, ჯული (2004), The Original Story: God, Israel and the World. გვ. 126.</ref>. == ისტორია == === ისტორიული ფესვები === {{წყარო}} [[ფაილი:Vista general de Masada.jpg|thumb|left|[[მასადა]] მდებარეობს [[იუდეის უდაბნო]]ში. ისრაელის ეროვნული სიმბოლო]] ისრაელის სახელმწიფო ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) მდებარეობს. [[თორა|თორის]] მიხედვით, ეს ღმერთის მიერ აღთქმული მიწაა [[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] მონობისაგან გათავისუფლებული ებრაელებისათვის. ანტიკურ ხანაში, ამ ტერიტორიაზე მდებარეობდა [[ისრაელის სამეფო|ისრაელის გაერთიანებული სამეფო]] (XI საუკუნის მიწურულიდან X საუკუნის უკანასკნელ მეოთხედამდე - ჩვენს წელთაღრიცხვამდე)<ref>მაიერსი, ქეროლი, სტატია "Kinship and kingship: the early monarchy", მაიკლ დ. ქუგენის (რედაქტორი) (1998) წიგნიდან {{cite book|last=coogan|first=michael d., ed.|title="The Oxford History of the Biblical World"|publisher=Oxford University Press|year=1998|url=http://books.google.com.au/books?id=zFhvECwNQD0C&dq=The+Oxford+History+of+the+Biblical+World&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}} ISBN 0-19-508707-0 გვ.169</ref>; შემდეგ ეს სამეფო ორად გაიყო: ქვეყნის ჩრდილოეთში ისრაელის სამეფო ჩამოყალიბდა, რომელმაც ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 722 წლამდე იარსება<ref>მილერი, ჯეიმზ მაქსუელი; ჰეიზი, ჯონ ჰერალსონი. {{Cite book|last=Miller|first=James Maxwell|last2=Hayes|first2=John Haralson|title=A History of Ancient Israel and Judah|publisher=Westminster John Knox Press|year=1986|isbn=0-664-21262-X|url=http://books.google.com.au/books?id=uDijjc_D5P0C&dq=A+history+of+ancient+Israel+and+Judah+By+James+Maxwell+Miller,+John+Haralson+Hayes&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false}}გვ. 236</ref>, სამხრეთში კი [[იუდეის სამეფო]]. ეს უკანასკნელი საბოლოოდ ჩვენი წელთაღრიცხვით [[პირველი საუკუნე|პირველ საუკუნეში]] განადგურდა, თუმცა მანამდეც რამდენიმეჯერ შეწყვიტა არსებობა. უკვე ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 63 წელს, [[პომპეუსი]]ს მიერ [[იერუსალიმი]]ს აღების შედეგად, [[იუდეის სამეფო]] [[რომის იმპერია]]ს დაექვემდებარა. ჩვენი წელთაღრიცხვით 66 წელს იუდეველები აჯანყდნენ. 70 წელს რომაელებმა ხელახლა დაიპყრეს იერუსალიმი, მეორე ტაძარი გადაწვეს და ქალაქი ააოხრეს; ამით ბოლო მოეღო ანტიკური ხანის ებრაულ სახელმწიფოებრიობას. აჯანყებულები საბოლოოდ 73 წელს დამარცხდნენ. 132 წელს [[ბარ-კოხბა]]ს მეთაურობით ახალი ამბოხება დაიწყო და 136 წლამდე გაგრძელდა. ეს ამბოხება რომაელებმა დიდი სისასტიკით ჩაახშეს, რასაც ასიათასობით ებრაელი ემსხვერპლა; ამის შედეგად ებრაელი ერი უმცირესობად იქცა ისრაელის მიწაზე. [[IX საუკუნე]]მდე ქვეყანაში მაინც არსებობდა რამდენიმე ებრაული ქალაქი და სოფელი, შემდეგ კი ძალზე მცირერიცხოვანი თემებიღა შემორჩა. [[IV საუკუნე|IV საუკუნიდან]] [[XX საუკუნე]]მდე ისრაელის მიწა, რომელიც უფრო [[პალესტინა|პალესტინის]] სახელითაა ცნობილი, მრავალ სხვადასხვა ეროვნებისა და სარწმუნოების დამპყრობელს ჩაუვარდა ხელთ. [[შუა საუკუნეები]]ს მიწურულიდან [[ებრაელები]] შეძლებისდაგვარად ჩამოდიოდნენ აქ დიასპორიდან და მათი რიცხვი ქვეყანაში ნელ-ნელა მატულობდა. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნიდან]], [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დაარსების მიჯნაზე, ამ იმიგრაციამ მასობრივი ხასიათის მიღება დაიწყო, რის შედეგადაც ებრაელები თანდათან ადგილობრივი მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილად იქცნენ. === სიონისტური მოძრაობა და გზა ახალი სახელმწიფოებრიობისაკენ === {{წყარო}} [[ფაილი:Herzl-balcony.jpg|thumb|left|[[თეოდორ ჰერცლი]], სიონიზმის დამაარსებელი. 1901]] [[XIX საუკუნე]]ში [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობა დაარსდა; მან მიზნად დაისახა „ისრაელის მიწაზე ებრაელი ერისათვის ერთა ოჯახში [შემავალი] სამშობლოს ჩამოყალიბება“, როგორც [[1897]] წელს [[ბაზელი|ბაზელში]] გამართულ პირველ მსოფლიო სიონისტურ კონგრესზე იყო დეკლარირებული. ამ სწრაფვას მალე „ბაზელის გეგმა“ ეწოდა. [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დამაარსებელი [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი]] იყო. ის ამ მოძრაობას უძღვებოდა [[1897]] წლის კონგრესიდან მის გარდაცვალებამდე, [[1904]] წელს. სიონისტური მოძრაობის დაარსებამდეც მოღვაწეობდნენ ისეთი მნიშვნელოვანი სიონისტი მოაზროვნეები, როგორც [[მოშე ჰესი]], [[იეჰუდა ლევ პინსკერი]] და „[[ახად ჰა'ამი]]“, მაგრამ ჰერცლმა პირველმა გააერთიანა ერთ ორგანიზაციაში სიონისტური იდეის მომხრე სხვადასხვა ქვეყნის [[ებრაელები]]. ის აგრეთვე პირველი სიონისტი მოღვაწე იყო, რომელიც სიონისტური იდეის განსახორციელებლად [[დიპლომატია|დიპლომატიურ]], [[პოლიტიკა|პოლიტიკურ]] და [[ეკონომიკა|ეკონომიკურ]] სფეროებში მოქმედებდა, თანაც საჯაროდ. [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი|ჰერცლის]] გარდაცვალების შემდეგ [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის ერთ-ერთ ხელმძღვანელად მისი ცნობილი თანამოღვაწე [[ხაიმ ვაიცმანი]] იქცა. ვაიცმანის ძალისხმევის შედეგად [[1917]] წელს გამოქვეყნდა „[[ბალფურის დეკლარაცია]]“, რომლის მიხედვითაც [[ბრიტანეთის იმპერია]] მხარს უჭერდა ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) „ებრაელი ხალხისათვის ეროვნული სახლის“ ჩამოყალიბებას. მიუხედავად იმისა, რომ დეკლარაციაში ებრაული სახელმწიფოს დაარსება არ იგულისხმებოდა, ის ასახავდა ბრიტანეთის მხარდაჭერას ისრაელის მიწაზე [[ებრაელები|ებრაელთა]] დასახლებაში, თანაც სიონისტური მოძრაობის აღიარებას ამ საქმის ხელმძღვანელად და ებრაელი ხალხის წარმომადგენლად. ეს სიონისტური მოძრაობის პირველი საერთაშორისო მიღწევა იყო. დიპლომატიური მოღვაწეობის პარალელურად პრაქტიკულ სიონისტურ ღონისძიებებსაც ჰქონდა ადგილი, რაც ძირითადად მზარდ ებრაულ ემიგრაციაში, ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში მიწების შესყიდვაში და ახალი ებრაული დასახლებების შექმნაში გამოიხატებოდა. [[1917]] წელს, [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს მსვლელობისას, [[ბრიტანეთი|ბრიტანელებმა]] ისრაელის მიწიდან/[[პალესტინა|პალესტინიდან]] თავიანთი მტერი ოსმალო-[[თურქები]] განდევნეს; ამით დასრულდა [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ოთხსაუკუნოვანი ბატონობა ამ ქვეყანაში. [[1920]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამხედრო ხელისუფლება განაგებდა. 1920 წელს ისრაელის მიწა/პალესტინა (დღევანდელი [[იორდანია|იორდანიის]] ტერიტორიის ჩათვლით) [[ანტანტა|თანხმობის]] სახელმწიფოთა კავშირის საბჭომ (ეს [[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] წინამორბედი საერთაშორისო ორგანიზაცია იყო) ოფიციალურად გადასცა [[ბრიტანეთის იმპერია]]ს დროებითი მმართველობის მანდატით; [[1947]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამოქალაქო ადმინისტრაცია მართავდა საგანგებოდ დანიშნული უზენაესი კომისრის ხელმძღვანელობით. თანხმობის სახელმწიფოთა კავშირის საბჭოსავე გადაწყვეტილების თანახმად [[1920]] წელს ისრაელის მიწის ებრაული სააგენტო დაარსდა, როგორც ქვეყნის ახალი [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] სამოქალაქო ხელისუფლების მრჩეველი ორგანო [[ებრაელები|ებრაელებთან]] ურთიერთობაში. იმავე წელს ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა ინიციატივით სხვა ადგილობრივი ებრაული ორგანიზაციაც ჩამოყალიბდა - [[ისრაელის ქნესეთი]]. ამ ორგანიზაციის უზენაეს ორგანოდ [[არჩეულთა კრება]] შეიქმნა. კრების დეპუტატთა არჩევნები [[1920]], [[1925]], [[1931]] და [[1944]] წლებში გაიმართა ისრაელის მიწის ებრაელთა შორის. არჩეულთა კრება აღმასრულებელ კომიტეტს ირჩევდა, რომელსაც [[ეროვნული კომიტეტი]] ეწოდებოდა. ეს კომიტეტი ისრაელის მიწის ებრაელთა საშინაო საქმეების გამგებლობას და ებრაელთა ბრიტანული ხელისუფლების წინაშე წარმომადგენლობას კისრულობდა, მაგრამ წლების განმავლობაში ის ებრაულ სააგენტოსთან შედარებით სუსტი ორგანო აღმოჩნდა. ბრიტანელებმა მხოლოდ [[1928]] წელს სცნეს ისრაელის ქნესეთი, არჩეულთა კრება და ეროვნული კომიტეტი. [[1921]] წელს ბრიტანელებმა ისრაელის მიწას/[[პალესტინა]]ს [[ტრანსიორდანია]] მოსწყვიტეს და იქ ახალი არაბული საამირო ჩამოაყალიბეს, რომელიც [[1944]] წლამდე (დამოუკიდებლობამდე) ამიერიორდანიის მსგავსად ბრიტანელი უზენაესი კომისრის ხელისუფლებას ექვემდებარებოდა. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასრულების შემდეგ იმიგრაციული ტალღების შედეგად დაარსებულ ებრაულ დასახლებებსა და უბნებს ზრდა-განვითარებისა და აყვავების ხანა დაუდგა. [[1919]]-[[1929]] წლებში, იმიგრაციის მასშტაბების ზრდამ შესაბამისი ზომების მიღება მოითხოვა. 1929 წელს, მე-16 მსოფლიო სიონისტურმა კონგრესმა ებრაულ დასახლებათა განვითარების დაჩქარება გადაწყვიტა. ამ დავალების შესრულებაში [[ებრაული სააგენტო]] [[ეროვნული კომიტეტი|ეროვნულ კომიტეტზე]] უფრო ეფექტური აღმოჩნდა. ებრაულმა სააგენტომ გადაწყვიტა სააგენტოში გაწევრიანების საშუალებით მოეზიდა არა-სიონისტი საზღვარგარეთელი [[ებრაელი]] ფილანთროპები, რომლებიც წვლილს შეიტანდნენ ებრაული დასახლების დაფინანსებაში. ამის კვალდაკვალ მრჩეველმა ებრაულმა სააგენტომ რეორგანიზაცია გაიარა; იგი გაფართოვდა და საერთაშორისო ებრაულ ორგანიზაციად იქცა, რომელმაც მისი ძალისხმევის შედეგად დაფინანსებული [[სიონიზმი|სიონისტური]] ღონისძიებების ხელმძღვანელობაც იკისრა. ამგვარად, ებრაული სააგენტო ამ ღონისძიებათა დამგეგმავი მსოფლიო სიონისტური ორგანიზაციის წარმომადგენელი გახდა ისრაელის მიწაზე, თან მასზე სუსტ ეროვნულ კომიტეტთან ერთად ამ ქვეყნის ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა სახელმწიფოს დაარსებამდე. ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაულ დასახლებას ადგილობრივი არაბული მოსახლეობა ეწინააღმდეგებოდა და ზოგჯერ [[ტერორი]]ს საშუალებით ებრძოდა. ამ წინააღმდეგობას [[ებრაელები]] ძირითადად თავდაცვითი ზომების მიღებით პასუხობდნენ, მაგრამ რამდენიმე პატარა ებრაული იატაკქვეშური ორგანიზაციის მეომრები ხანდახან არამებრძოლ არაბებსაც ესხმოდნენ თავს. არაბთა დასამშვიდებლად [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] ცდილობდნენ რამდენადმე შეემცირებინათ ებრაული იმიგრაციის მასშტაბები, მაგრამ მათ ძალისხმევას მნიშვნელოვანი შედეგები არ მოჰყოლია; მხოლოდ არაბთა [[1936]] -[[1939]] წლების ამბოხების კვალდაკვალ, ბრიტანელებმა 1939 წლიდან დიდად შეზღუდეს ებრაული იმიგრაცია. ებრაელები მაინც ახერხებდნენ არალეგალურად იმიგრირებას, ზოგჯერ თავიანთი სიცოცხლის საფრთხეში ჩაგდებით. [[1935]]-[[1938]] წლებში, ებრაული სააგენტოს თავმჯდომარის პოსტი [[დავიდ ბენ-გურიონი|დავიდ ბენ-გურიონს]] ეკავა, რომელიც აგრეთვე ლეიბორისტული მოძრაობის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი იყო. ბენ-გურიონი მტკიცედ მოითხოვდა ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაული სახელმწიფოს დაარსებას, ქვეყნის ორად გაყოფის ფასადაც კი (ებრაელთა და ადგილობრივ არაბთა შორის). [[1942]] წელს, [[ბოლტიმორი]]ს კონფერენციაზე, მსოფლიო [[სიონიზმი|სიონისტურმა]] ორგანიზაციამ დაამტკიცა ბენ-გურიონის პოლიტიკური გეგმა. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[ნაციზმი|ნაცისტების]] მიერ დევნილი [[ებრაელები]] არც ერთმა დასავლურმა სახელმწიფომ არ შეიფარა, ხოლო ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ჩასვლას მათ [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] უკრძალავდნენ; [[ჰოლოკოსტი]]ს ფართო მასშტაბი ნაწილობრივ ებრაელთა ამ მიუსაფრობამ განაპირობა. ომის შემდეგ, საერთაშორისო საზოგადოებამ საკმარისი ინფორმაცია მიიღო ჰოლოკოსტზე; მან ისიც შეიცნო, რომ მსხვერპლთა დიდი ნაწილი მისი გულგრილობის გამო დაიღუპა და ისრაელილის მიწა/პალესტინა მრავალ ლტოლვილ [[ევროპა|ევროპელ]] [[ებრაელები|ებრაელს]] შეიკედლებდა ებრაული სუვერენიტეტის შემთხვევაში. ყოველივე ამან საერთაშორისო საზოგადოება დაარწმუნა, რომ საჭიროა ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ნაწილი ებრაული სახელმწიფოსათვის გამოიყოს (ქვეყანაში [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] მმართველობის დასრულებისთანავე). [[1947]] წლის 29 ნოემბერს, [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]]მ მიიღო რეზოლუცია 181, რომლის მიხედვითაც ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში უნდა დაარსებულიყო ორი სახელმწიფო: ერთი ებრაელთათვის და მეორე ადგილობრივი არაბებისათვის. ებრაული სახელმწიფოს ფარგლებში უნდა მოქცეულიყო ჩრდილო მთაგორიანი რეგიონის, [[გალილი]]ს, აღმოსავლეთი მხარე, ჩრდილოეთის ხეობები, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის უმეტესი ნაწილი, შუა და სამხრეთ [[ნეგევი]]ს უდაბნოები და აგრეთვე, ნეგევის აღმოსავლეთით მდებარე სტეპი - [[არავა]]. ადგილობრივ არაბებს უნდა რგებოდათ გალილის დასავლეთი მხარე, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის სამხრეთი ნაწილი და უკიდურესი ჩრდილო მონაკვეთი, მდინარე [[იორდანე|იორდანის]] ხეობა და დასავლეთ ნაპირი (ძველებრაული [[იუდეა]] და [[სამარია]]), ჩრდილოეთ ნეგევი და ნეგევის უკიდურესი დასავლეთი. [[იერუსალიმი]]სა და [[ბეთლემი]]ს ურთიერთმოსაზღვრე რაიონებს (ქალაქების ჩათვლით) უნდა შეედგინა [[გაერო]]ს მფარველობის ქვეშ მყოფი ნეიტრალური ზონა. ებრაული სააგენტო, რომელიც ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა, დასთანხმდა ქვეყნის გაყოფის გეგმას, ადგილობრივმა არაბებმა კი გადაწყვიტეს არ დამორჩილებდნენ გაეროს რეზოლუციას და არ დაეშვათ ებრაული სახელმწიფოს შექმნა. ადგილბრივ არაბთა უკმაყოფილება მალე მათი შეიარაღებული დაჯგუფებების მიერ ებრაულ დასახლებებზე თავდასხმებში გადაიზარდა; დაიწყო [[1947]]-[[1949]] წლების ებრაულ-არაბული ომი. === მნიშვნელოვანი მოვლენების ქრონოლოგია === [[ფაილი:Knesset building (edited).jpg|thumb|300px|ქნესეთი შენობა]] * [[1948]] — ისრაელის სახელმწიფოს გამოცხადება; * [[1948]]-[[1949|49]] — ომი დამოუკიდებლობისათვის, დასავლეთ იერუსალიმის შეერთება; * [[1948]]-[[1952|52]] — [[ვაიცმანი, ხაიმ|ხაიმ ვაიცმანი]], ისრაელის პირველი პრეზიდენტი; * [[1949]]-[[1953|53]] — [[დავიდ ბენ-გურიონი]], ისრაელის პირველი პრემიერი; * [[1949]] — ისრაელის მიღება [[გაერო]]ში; * [[1956]] — სინაის კამპანია და ლიბანის კრიზისი; * [[1967]] — ექვსდღიანი ომი, აღმოსავლეთ იერუსალიმისა და სხვა ტერიტორიების ოკუპაცია; * [[1968]]-[[1971|71]] - ახალი ებრაულ-არაბული კონფლიქტი; * [[1973]] — ომი სირია-ეგვიპტესთან; * [[1978]] — კემპ-დევიდის შეთანხმება, ეგვიპტესთან სამშვიდობო შეთანხმების ხელმოწერა; * [[1982]] — ოპერაცია „შლომ- ა-გალილ“, პალესტინელთა სამხედრო ბაზების განადგურება ლიბანის სამხრეთში; * [[1994]] — პალესტინელ არაბთა ავტონომიის შექმნა ღაზასა და იერიქონში. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Israel topo en.jpg|thumb|left|150px|ისრაელის ტოპოგრაფიული რუკა.]] ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში, ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე. ისრაელის ჩრდილოეთით [[ლიბანი]] და [[სირია]] მდებარეობს, აღმოსავლეთით [[იორდანია]], სამხრეთით [[წითელი ზღვა]], ხოლო დასავლეთით [[ეგვიპტე]] და [[ხმელთაშუა ზღვა]]. ყველაზე გრძელი საზღვარი [[ისრაელს]] აქვს [[იორდანიასთან]] 238 კმ, ყველაზე მოკლე საზღვარი [[სირიასთან]] 76 კმ. საზღვაო სანაპირო ხაზის სიგრძე 273 კმ. ტერიტორია ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ გადაჭიმულია 450 კმ-ზე, ხოლო ყველაზე განიერი ადგილი აღწევს 137 კმ-ს. '''ფართობი''' - 20 800 კვ. კმ, მათ შორის [[პალესტინა|პალესტინის]] არაბული სახელმწიფოსათვის [[გაერო]]ს მიერ გამოყოფილი ტერიტორია - 6220 კმ² ([[ღაზას სექტორი]] და იორდანის [[დასავლეთი ნაპირი]]). '''რეგიონები'''. ქვეყნის ჩრდილოეთისა და ცენტრალური ნაწილის აღმოსავლეთი მხარე მთიანია; დასავლეთში [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა, სამხრეთში კი უდაბნო. ქვეყნის ჩრილოეთში მდებარეობს გალილის მთები და [[1967]] წელს შემოერთებული [[გოლანის მაღლობი]]. ეს კუთხეები ყველაზე მწვანე და წყალმრავალია ისრაელში; ზამთარი აქ ყველაზე ცივი და ნალექებიანია. გალილსა და გოლანს შორის [[ხულას ხეობა]] და [[ქინერეთის ტბა]]ა. ქვეყნის ცენტრალური ნაწილის მთიან, აღმოსავლეთ მხარეს, გალილისაგან [[იზრეელის ხეობა]] ჰყოფს. ეს მხარე სამარიისა და იუდეის მთებს მოიცავს. ეს მთები ჩრდილოეთის მთებზე დაბალია, მაგრამ ზამთარი აქაც საკმაოდ ნალექებიანია. იუდეა სამარიის სამხრეთითაა. იუდეის მთების აღმოსავლეთით [[იუდეის უდაბნო]]ა. ამ უდაბნოს სამხრეთ-აღმოსავლეთში [[მკვდარი ზღვა|მკვდარი ზღვის]] ჩრდილოეთი ნაპირია. სამარიის მთებსა და იუდეის უდაბნოს აღმოსავლეთით [[იორდანის დაბლობი]]ა. ეს დაბლობი თითქმის უდაბნოსავით მშრალი და უნაყოფოა. ისრაელის სამხრეთში [[ნეგევი]] მდებარეობს. ამ მხარეს სახელმწიფოს ტერიტორიის დაახლოებით 60 % უკავია. ნეგევის უმეტესი ნაწილი უდაბნოა. ჩრდილოეთ ნეგევის აღმოსავლეთით მკვდარი ზღვის დასავლეთი ნაპირია. შუა და სამხრეთ ნეგევის აღმოსავლეთ კიდეში [[არავა]], ანუ სტეპი მდებარეობს, რომელიც მშრალი და სრულიად უნაყოფოა. ისრაელის დასავლეთში, ჩრდილოეთ საზღვრიდან [[ღაზას სექტორი|ღაზას სექტორამდე]], [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა. ისრაელის ფარგლებში, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო დაახლოებით 190 კილომეტრზეა გადაჭიმული. ზღვისპირული დაბლობის ჩრდილოეთ ნაწილს აღმოსავლეთით გალილის მთები აკრავს, ცენტრალურ ნაწილს სამარიის მთები, სამხრეთ ნაწილს კი იუდეის მთები და ჩრდილოეთ [[ნეგევი]]. დაბლობის უმეტეს ნაწილში ჰავა ძლიერ ნოტიოა; ზღვასთან სიახლოვის გამო, იქაური ზამთრები ნალექებიანობით ქვეყნის მთიან რეგიონებს არ ჩამოუვარდება, ოღონდ ზღვისპირეთში წელიწადის ამ დროსაც შედარებით თბილა. ისრაელის მოსახლეობის დაახლოებით 70 % ზღვისპირულ დაბლობში ცხოვრობს. [[ფაილი:NahalArugot02 ST 06.jpg|thumb|ისრაელის დასავლეთი ნაწილი]] '''1967 წელს შემოერთებული ტერიტორიები'''. სამხრეთში, ისრაელსა და ეგვიპტეს შორის - ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე, [[ღაზას სექტორი]] მდებარეობს; პალესტინელი არაბებით დასახლებული ეს ტერიტორია, რომელიც ისრაელმა [[2005]] წელს დათმო, [[2007]] წელს [[პალესტინის ავტონომია]]საც გამოეყო და ფაქტობრივად დამოუკიდებელი სახელმწიფოა [[ჰამასი]]ს ორგანიზაციის მეთავეობით. ისრაელის სახელმწიფოსა და [[იორდანია]]ს შორის მდებარეობს ისრაელის (ქვეყნის) შუა მთიანეთი - [[იუდეა|იუდეისა]] და [[სამარია|სამარიის]] ისტორიული კუთხეები - რომელიც ძირითადად პალესტინელი არაბებითაა დასახლებული და უფრო იორდანის დასავლეთი ნაპირის სახელითაა ცნობილი. ეს ტერიტორია ერთდროულად პალესტინის ავტონომიასა და ისრაელის სამხედრო ხელისუფლებას ექვემდებარება და მისი საბოლოო სტატუსი ჯერაც გადაუწყვეტავია. ჩრდილოეთში, ისრაელსა და სირიას შორის, გოლანის მაღლობი მდებარეობს. ეს ტერიტორია 1967 წლიდან ისრაელის მიერაა ოკუპირებული (ხოლო 1981 წლიდან ანექსირებული), გაერო ამ ტერიტორიას კვლავინდებურად სირიის დე იურე ნაწილად განიხილავს და ისრაელს მის დატოვებას სთხოვს. გოლანის მაღლობის საბოლოო სტატუსი ჯერ კიდევ გაურკვეველია. '''ბუნება''': მთები - გალილეის მთიანეთი; უმაღლესი მწვერვალი - მერონი 1208 მ; მდინარე - იორდანი; ტბები - [[მკვდარი ზღვა]], [[ქინერეთი]] (იგივე გალილეის). === ჰავა === ისრაელში ხმელთაშუაზღვიური ჰავის ტიპია ცხელი ზაფხულით (აპრილი–ოქტომბერი) და შედარებით რბილი წვიმიანი ზამთრით (ნოემბერი–მარტი). ზამთარი ქვეყნის ზოგიერთ მთიან რაიონში, მაგალითად, იერუსალიმსა და ცფათში, უფრო მშრალი და გრილია. წვიმა ძირითადად მოდის ჩრდილოთ და ცენტრალურ რაიონში. ჩრდილოთ ნეგევში ნალექების რაოდენობა ნაკლებია, ხოლო სამხრეთით მათი რაოდენობა უმნიშვნელოა. კლიმატური პირობები ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონში განსხვავდება ერთმანეთისგან: სანაპირო ზოლი ხასიათდება ნოტიო ზაფხულით და რბილი ზამთრით, მთიანი რაიონები მშრალი ზაფხულით და შედარებით ცივი ზამთრით, ხოლო ნეგევში – ტიპური ნახევარუდაბნოს კლიმატია. აგვისტოს საშუალო ტემპერატურა სანაპიროზე +27 °C, ქვეყნის ცენტრალურ რაიონში +23 °C, აღმოსავლეთში +30 °C; იანვარში ტემპერატურა იმავე რაონებში შესაბამისად არის +12 °C, +7 °C და +12 °C. ყველაზე ნოტიო ზონად ითვლება გალილეა, სადაც ნალექების რაოდენობა წელიწადში აღწევს 1000 მმ. თელ-ავივის მიდამოებში ნალექების რაოდენობა 550 მმ ფარგლებშია, იერუსალიმში – 500 მმ, ხოლო წითელი ზღვის სანაპიროსთან – მხოლოდ 25-30 მმ წელიწადში. === წყლის რესურსები === ქვეყნის მთავარი მდინარეა იორდანე, რომელიც სათავეს იღებს ჰერმონის მთაზე ლიბანი-სირიის საზღვარზე, შემდეგ კინერეთის ტბაზე (გალილეის ზღვა) გაედინება და მიუყვება იორდანეს დაბლობს, ბოლოს კი მკვდარ ზღვაში ჩაედინება. მდინარე იორდანე საკმაოდ ვიწრო და წყალმარჩხია, და მხოლოდ წვიმების სეზონის დროს ივსება. უმთავრესი მდინარეებიდან ასევე აღსანიშნავია იარკონი და კიშონი. კინერეთის ტბა მდებარეობს გალილეის ბორცვებსა და გოლანის მაღლობს შორის ზღვის დონეზე 212 მ-ით ქვემოთ. სიგანეში ის აღწევს 12 კმ-ს, სიგრძეში – 21 კმ-ს, ხოლო სიღრმე – 48 მ. ეს არის ყველაზე დიდი მტკნარი ტბა ისრაელში. უდიდეს და უნიკალურ მარილიან ტბას წარმოადგენს მკვდარი ზღვა. მისი სიგრძე შეადგენს 76 კმ-ს, სიგანე – 17 კმ-ს, საშუალო სიღრმე კი 161 მ-ია. ტბა ზღვის დონეზე დაახლოებით 400 მ-ით ქვემოთ მდებარეობს და ის გაჯერებულია მრავალფეროვანი მარილებით, რომელთა კონცენტრაცია 1 ლიტრში 300 გრამს აღემატება, რაც პრაქტიკულად გამორიცხავს მასში თევზისა და უფრო პრიმიტიული ცოცხალი ორგანიზმების არსებობას, თუმცა იგივე ფაქტორი განაპირობებს მკვდარი ზღვის წყლისა და მის ფსკერზე წარმოქმნილი ტალახის უნიკალურ სამკურნალო და კოსმეტიკურ თვისებებს. === ფლორა და ფაუნა === მცენარეებიდან ისრაელში ფართოდ გავრცელებულია მარადმწვანე მუხა, ზეთისხილი, მიწის თხილი, ღვია, დაფნა, ხემარწყვა, იერუსალიმის ფიჭვი, ჭადარი, არღავანი, მთიან რაიონებში გავრცელებულია მუხა და სიკომორი. გალილეის დაჭაობებულ ადგილებში იზრდება პაპირუსი, ოლეანდრი, ხახვთესლა. ქვეყნის ცხოველთა სამყარო შედარებით ღარიბია. მსხვილი ძუძუმწოვრები თითქმის განადგურებულია. ნეგევის უდაბნოში ბინადრობს ტურა, ზოლებიანი აფთარი, მელა, მაჩვზღარბა, ზღარბი, კურდღელი და გარეული ღორი. ფართოდაა გავრცელებული ქვეწარმავლები – გველი, კუ, ხვლიკი. ისრაელის ტერიტორიაზე დაახლოებით 400 სახეობის ფრინველია გავრცელებული. ისრაელში გარემოს დაცვის მკაცრი პოლიტიკა ხორციელდება. ასობით მცენარე, მათ შორის მუხები და პალმები, და ასევე ბევრი ცხოველი და ფრინველი სახელმწიფო დაცვის ქვეშაა. გოლანის მაღლობზე და მათგან სამხრეთით განლაგებულია რამდენიმე ეროვნული პარკი: „დანი“, „ხურშატ ტალი“ და სხვა. ქვეყნის ტერიტორიაზე ბევრი მცირე ზომის ეროვნული პარკია. == პოლიტიკური წყობა == ისრაელი შედგება 6 ადმინისტრაციული ერთეულისგან: ცენტრალური, ხაიფა, იერუსალიმი, ჩრდილოეთი, სამხრეთი, თელ-ავივი. ისრაელის სუვერენული სახელმწიფო შექმნილია 1948 წლის 14 მარტს (იქამდე მისი ტერიტორია დიდი ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ იყო). ისრაელი – საპარლამენტო რესპუბლიკაა. ერთპალატიანი პარლამენტი – კნესეტი, შედგება 120 დეპუტატისგან, რომლის არჩევა ხდება არჩევნების გზით პროპორციული სიით. აღმასრულებელ ხელისუფლებას წარმოადგენს მინისტრთა კაბინეტი, პრემიერ-მინისტრის მეთაურობით. სახელმწიფოს ოფიციალური მეთაურია პრეზიდენტი, რომელსაც ხუთი წლის ვადით ირჩევს კნესეტი. ისრაელში მრავალპარტიული პოლიტიკური სისტემაა. == სახელმწიფო == * '''სახელმწიფო სიმბოლოები''': ''ისრაელის დროშა '' — წარმოადგენს თეთრ ტილოს, რომელსაც ზედა და ქვედა მხარეს ორი ლურჯი ზოლი გასდევს. დროშის ცენტრში გამოსახულია დავითის ექვსქიმიანი ვარსკვლავი. ''ისრაელის გერბი'' — წარმოადგენს „ფრანგული“ ფორმის ფარს, რომლის ცენტრში გამოსახულია მენორა - შვიდსანთლიანი შანდალი. * '''სახელმწიფო სისტემა''' - დემოკრატიული რესპუბლიკა. * '''სახელმწიფოს მეთაური''' - პრეზიდენტი [[რუვენ რივნილი]] (2014-დან). * '''მთავრობის მეთაური''' - პრემიერ–მინისტრი [[ნაფთალი ბენეთი]] (2021-დან). * '''საკანონმდებლო ორგანო''' - ერთპალატიანი პარლამენტი ([[ქნესეთი]], 120 წევრი). == დემოგრაფია == ისრაელის მოსახლეობის რაოდენობა 2012 წლის მონაცემებით 7 836 000 ადამიანს შეადგენს, რაც მთელი მსოფლიოს მოსახლეობის 0,11 % შეადგენს. მოსახლეობის სიმჭიდროვე კი 359 ადამიანია 1 კვ. კმ-ზე. მოსახლეობის უმრავლესობა – 76,4 % ებრაელია (მათგან 67,1 % – ისრაელში დაბადებული, 22,6 % ევროპაში ან ამერიკაში დაბადებული, 5,9 % აფრიკაში დაბადებული, 4,2 % აზიაში დაბადებული) დანარჩენი 23,6 %-დან უმრავლესობა არაბია (2004 წ.). რელიგიურ კუთვნილებას რაც შეეხება, 75,6 % იუდეველია, 2 % – ქრისტიანი, 1,7 % –დრუზები და 3,8 % – სხვა აღმსარებლობის (2008წ). ქვეყნის ოფიციალური ენებია ივრითი და არაბული. გავრცელებულია ასევე ინგლისური, ფრანგული, ესპანური, გერმანული, იდიში, რუსული, პოლონური და უნგრული. ქვეყნის ურბანიზაციის დონე 92 % შეადგენს (2010 წლის მონაცემებით). ისრაელის დედაქალაქია - იერუსალიმი. უდიდეს ქალაქებს მიეკუთვნება თელ-ავივი, ხაიფა, ხოლონი, რიმატ-განი. * '''სახელმწიფო ენები''' — [[ებრაული ენა|ებრაული]] და [[არაბული ენა|არაბული]]. * '''რელიგია''' — [[იუდაიზმი]], [[ისლამი]]. * '''დედაქალაქი''' — [[იერუსალიმი]] (695 ათასი). * '''ქალაქები''' — [[თელ-ავივი]] (365, აგლ. 2,960 ათასი), [[ხაიფა]] (280, აგლ. 1,007 ათასი), [[რიშონ ლეციონი]] (220), [[აშდოდი]] (198), [[ბეერ-შევა]] (187). == ეკონომიკა == * '''რესურსები''' — საშენი ხე-ტყე, [[სპილენძი]]ს მადანი, [[ბუნებრივი აირი]], [[ფოსფატი]], [[თიხა]], [[ქვიშა]]. * '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' — 38 500 მლნ $ (1999). * '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე — 15 920 $. * '''ექსპორტი''' — ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები. * '''ვალუტა''' — ახალი შეკელი (ILS). == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] 3yamy0v0kjr8vttnan7shfmraqtfwii 4814431 4814429 2025-06-14T16:07:05Z 185.115.6.139 4814431 wikitext text/x-wiki == ისტორია == === ისტორიული ფესვები === {{წყარო}} [[ფაილი:Vista general de Masada.jpg|thumb|left|[[მასადა]] მდებარეობს [[იუდეის უდაბნო]]ში. ისრაელის ეროვნული სიმბოლო]] ისრაელის სახელმწიფო ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) მდებარეობს. [[თორა|თორის]] მიხედვით, ეს ღმერთის მიერ აღთქმული მიწაა [[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] მონობისაგან გათავისუფლებული ებრაელებისათვის. ანტიკურ ხანაში, ამ ტერიტორიაზე მდებარეობდა [[ისრაელის სამეფო|ისრაელის გაერთიანებული სამეფო]] (XI საუკუნის მიწურულიდან X საუკუნის უკანასკნელ მეოთხედამდე - ჩვენს წელთაღრიცხვამდე)<ref>მაიერსი, ქეროლი, სტატია "Kinship and kingship: the early monarchy", მაიკლ დ. ქუგენის (რედაქტორი) (1998) წიგნიდან {{cite book|last=coogan|first=michael d., ed.|title="The Oxford History of the Biblical World"|publisher=Oxford University Press|year=1998|url=http://books.google.com.au/books?id=zFhvECwNQD0C&dq=The+Oxford+History+of+the+Biblical+World&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}} ISBN 0-19-508707-0 გვ.169</ref>; შემდეგ ეს სამეფო ორად გაიყო: ქვეყნის ჩრდილოეთში ისრაელის სამეფო ჩამოყალიბდა, რომელმაც ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 722 წლამდე იარსება<ref>მილერი, ჯეიმზ მაქსუელი; ჰეიზი, ჯონ ჰერალსონი. {{Cite book|last=Miller|first=James Maxwell|last2=Hayes|first2=John Haralson|title=A History of Ancient Israel and Judah|publisher=Westminster John Knox Press|year=1986|isbn=0-664-21262-X|url=http://books.google.com.au/books?id=uDijjc_D5P0C&dq=A+history+of+ancient+Israel+and+Judah+By+James+Maxwell+Miller,+John+Haralson+Hayes&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false}}გვ. 236</ref>, სამხრეთში კი [[იუდეის სამეფო]]. ეს უკანასკნელი საბოლოოდ ჩვენი წელთაღრიცხვით [[პირველი საუკუნე|პირველ საუკუნეში]] განადგურდა, თუმცა მანამდეც რამდენიმეჯერ შეწყვიტა არსებობა. უკვე ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 63 წელს, [[პომპეუსი]]ს მიერ [[იერუსალიმი]]ს აღების შედეგად, [[იუდეის სამეფო]] [[რომის იმპერია]]ს დაექვემდებარა. ჩვენი წელთაღრიცხვით 66 წელს იუდეველები აჯანყდნენ. 70 წელს რომაელებმა ხელახლა დაიპყრეს იერუსალიმი, მეორე ტაძარი გადაწვეს და ქალაქი ააოხრეს; ამით ბოლო მოეღო ანტიკური ხანის ებრაულ სახელმწიფოებრიობას. აჯანყებულები საბოლოოდ 73 წელს დამარცხდნენ. 132 წელს [[ბარ-კოხბა]]ს მეთაურობით ახალი ამბოხება დაიწყო და 136 წლამდე გაგრძელდა. ეს ამბოხება რომაელებმა დიდი სისასტიკით ჩაახშეს, რასაც ასიათასობით ებრაელი ემსხვერპლა; ამის შედეგად ებრაელი ერი უმცირესობად იქცა ისრაელის მიწაზე. [[IX საუკუნე]]მდე ქვეყანაში მაინც არსებობდა რამდენიმე ებრაული ქალაქი და სოფელი, შემდეგ კი ძალზე მცირერიცხოვანი თემებიღა შემორჩა. [[IV საუკუნე|IV საუკუნიდან]] [[XX საუკუნე]]მდე ისრაელის მიწა, რომელიც უფრო [[პალესტინა|პალესტინის]] სახელითაა ცნობილი, მრავალ სხვადასხვა ეროვნებისა და სარწმუნოების დამპყრობელს ჩაუვარდა ხელთ. [[შუა საუკუნეები]]ს მიწურულიდან [[ებრაელები]] შეძლებისდაგვარად ჩამოდიოდნენ აქ დიასპორიდან და მათი რიცხვი ქვეყანაში ნელ-ნელა მატულობდა. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნიდან]], [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დაარსების მიჯნაზე, ამ იმიგრაციამ მასობრივი ხასიათის მიღება დაიწყო, რის შედეგადაც ებრაელები თანდათან ადგილობრივი მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილად იქცნენ. === სიონისტური მოძრაობა და გზა ახალი სახელმწიფოებრიობისაკენ === {{წყარო}} [[ფაილი:Herzl-balcony.jpg|thumb|left|[[თეოდორ ჰერცლი]], სიონიზმის დამაარსებელი. 1901]] [[XIX საუკუნე]]ში [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობა დაარსდა; მან მიზნად დაისახა „ისრაელის მიწაზე ებრაელი ერისათვის ერთა ოჯახში [შემავალი] სამშობლოს ჩამოყალიბება“, როგორც [[1897]] წელს [[ბაზელი|ბაზელში]] გამართულ პირველ მსოფლიო სიონისტურ კონგრესზე იყო დეკლარირებული. ამ სწრაფვას მალე „ბაზელის გეგმა“ ეწოდა. [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დამაარსებელი [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი]] იყო. ის ამ მოძრაობას უძღვებოდა [[1897]] წლის კონგრესიდან მის გარდაცვალებამდე, [[1904]] წელს. სიონისტური მოძრაობის დაარსებამდეც მოღვაწეობდნენ ისეთი მნიშვნელოვანი სიონისტი მოაზროვნეები, როგორც [[მოშე ჰესი]], [[იეჰუდა ლევ პინსკერი]] და „[[ახად ჰა'ამი]]“, მაგრამ ჰერცლმა პირველმა გააერთიანა ერთ ორგანიზაციაში სიონისტური იდეის მომხრე სხვადასხვა ქვეყნის [[ებრაელები]]. ის აგრეთვე პირველი სიონისტი მოღვაწე იყო, რომელიც სიონისტური იდეის განსახორციელებლად [[დიპლომატია|დიპლომატიურ]], [[პოლიტიკა|პოლიტიკურ]] და [[ეკონომიკა|ეკონომიკურ]] სფეროებში მოქმედებდა, თანაც საჯაროდ. [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი|ჰერცლის]] გარდაცვალების შემდეგ [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის ერთ-ერთ ხელმძღვანელად მისი ცნობილი თანამოღვაწე [[ხაიმ ვაიცმანი]] იქცა. ვაიცმანის ძალისხმევის შედეგად [[1917]] წელს გამოქვეყნდა „[[ბალფურის დეკლარაცია]]“, რომლის მიხედვითაც [[ბრიტანეთის იმპერია]] მხარს უჭერდა ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) „ებრაელი ხალხისათვის ეროვნული სახლის“ ჩამოყალიბებას. მიუხედავად იმისა, რომ დეკლარაციაში ებრაული სახელმწიფოს დაარსება არ იგულისხმებოდა, ის ასახავდა ბრიტანეთის მხარდაჭერას ისრაელის მიწაზე [[ებრაელები|ებრაელთა]] დასახლებაში, თანაც სიონისტური მოძრაობის აღიარებას ამ საქმის ხელმძღვანელად და ებრაელი ხალხის წარმომადგენლად. ეს სიონისტური მოძრაობის პირველი საერთაშორისო მიღწევა იყო. დიპლომატიური მოღვაწეობის პარალელურად პრაქტიკულ სიონისტურ ღონისძიებებსაც ჰქონდა ადგილი, რაც ძირითადად მზარდ ებრაულ ემიგრაციაში, ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში მიწების შესყიდვაში და ახალი ებრაული დასახლებების შექმნაში გამოიხატებოდა. [[1917]] წელს, [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს მსვლელობისას, [[ბრიტანეთი|ბრიტანელებმა]] ისრაელის მიწიდან/[[პალესტინა|პალესტინიდან]] თავიანთი მტერი ოსმალო-[[თურქები]] განდევნეს; ამით დასრულდა [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ოთხსაუკუნოვანი ბატონობა ამ ქვეყანაში. [[1920]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამხედრო ხელისუფლება განაგებდა. 1920 წელს ისრაელის მიწა/პალესტინა (დღევანდელი [[იორდანია|იორდანიის]] ტერიტორიის ჩათვლით) [[ანტანტა|თანხმობის]] სახელმწიფოთა კავშირის საბჭომ (ეს [[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] წინამორბედი საერთაშორისო ორგანიზაცია იყო) ოფიციალურად გადასცა [[ბრიტანეთის იმპერია]]ს დროებითი მმართველობის მანდატით; [[1947]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამოქალაქო ადმინისტრაცია მართავდა საგანგებოდ დანიშნული უზენაესი კომისრის ხელმძღვანელობით. თანხმობის სახელმწიფოთა კავშირის საბჭოსავე გადაწყვეტილების თანახმად [[1920]] წელს ისრაელის მიწის ებრაული სააგენტო დაარსდა, როგორც ქვეყნის ახალი [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] სამოქალაქო ხელისუფლების მრჩეველი ორგანო [[ებრაელები|ებრაელებთან]] ურთიერთობაში. იმავე წელს ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა ინიციატივით სხვა ადგილობრივი ებრაული ორგანიზაციაც ჩამოყალიბდა - [[ისრაელის ქნესეთი]]. ამ ორგანიზაციის უზენაეს ორგანოდ [[არჩეულთა კრება]] შეიქმნა. კრების დეპუტატთა არჩევნები [[1920]], [[1925]], [[1931]] და [[1944]] წლებში გაიმართა ისრაელის მიწის ებრაელთა შორის. არჩეულთა კრება აღმასრულებელ კომიტეტს ირჩევდა, რომელსაც [[ეროვნული კომიტეტი]] ეწოდებოდა. ეს კომიტეტი ისრაელის მიწის ებრაელთა საშინაო საქმეების გამგებლობას და ებრაელთა ბრიტანული ხელისუფლების წინაშე წარმომადგენლობას კისრულობდა, მაგრამ წლების განმავლობაში ის ებრაულ სააგენტოსთან შედარებით სუსტი ორგანო აღმოჩნდა. ბრიტანელებმა მხოლოდ [[1928]] წელს სცნეს ისრაელის ქნესეთი, არჩეულთა კრება და ეროვნული კომიტეტი. [[1921]] წელს ბრიტანელებმა ისრაელის მიწას/[[პალესტინა]]ს [[ტრანსიორდანია]] მოსწყვიტეს და იქ ახალი არაბული საამირო ჩამოაყალიბეს, რომელიც [[1944]] წლამდე (დამოუკიდებლობამდე) ამიერიორდანიის მსგავსად ბრიტანელი უზენაესი კომისრის ხელისუფლებას ექვემდებარებოდა. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასრულების შემდეგ იმიგრაციული ტალღების შედეგად დაარსებულ ებრაულ დასახლებებსა და უბნებს ზრდა-განვითარებისა და აყვავების ხანა დაუდგა. [[1919]]-[[1929]] წლებში, იმიგრაციის მასშტაბების ზრდამ შესაბამისი ზომების მიღება მოითხოვა. 1929 წელს, მე-16 მსოფლიო სიონისტურმა კონგრესმა ებრაულ დასახლებათა განვითარების დაჩქარება გადაწყვიტა. ამ დავალების შესრულებაში [[ებრაული სააგენტო]] [[ეროვნული კომიტეტი|ეროვნულ კომიტეტზე]] უფრო ეფექტური აღმოჩნდა. ებრაულმა სააგენტომ გადაწყვიტა სააგენტოში გაწევრიანების საშუალებით მოეზიდა არა-სიონისტი საზღვარგარეთელი [[ებრაელი]] ფილანთროპები, რომლებიც წვლილს შეიტანდნენ ებრაული დასახლების დაფინანსებაში. ამის კვალდაკვალ მრჩეველმა ებრაულმა სააგენტომ რეორგანიზაცია გაიარა; იგი გაფართოვდა და საერთაშორისო ებრაულ ორგანიზაციად იქცა, რომელმაც მისი ძალისხმევის შედეგად დაფინანსებული [[სიონიზმი|სიონისტური]] ღონისძიებების ხელმძღვანელობაც იკისრა. ამგვარად, ებრაული სააგენტო ამ ღონისძიებათა დამგეგმავი მსოფლიო სიონისტური ორგანიზაციის წარმომადგენელი გახდა ისრაელის მიწაზე, თან მასზე სუსტ ეროვნულ კომიტეტთან ერთად ამ ქვეყნის ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა სახელმწიფოს დაარსებამდე. ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაულ დასახლებას ადგილობრივი არაბული მოსახლეობა ეწინააღმდეგებოდა და ზოგჯერ [[ტერორი]]ს საშუალებით ებრძოდა. ამ წინააღმდეგობას [[ებრაელები]] ძირითადად თავდაცვითი ზომების მიღებით პასუხობდნენ, მაგრამ რამდენიმე პატარა ებრაული იატაკქვეშური ორგანიზაციის მეომრები ხანდახან არამებრძოლ არაბებსაც ესხმოდნენ თავს. არაბთა დასამშვიდებლად [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] ცდილობდნენ რამდენადმე შეემცირებინათ ებრაული იმიგრაციის მასშტაბები, მაგრამ მათ ძალისხმევას მნიშვნელოვანი შედეგები არ მოჰყოლია; მხოლოდ არაბთა [[1936]] -[[1939]] წლების ამბოხების კვალდაკვალ, ბრიტანელებმა 1939 წლიდან დიდად შეზღუდეს ებრაული იმიგრაცია. ებრაელები მაინც ახერხებდნენ არალეგალურად იმიგრირებას, ზოგჯერ თავიანთი სიცოცხლის საფრთხეში ჩაგდებით. [[1935]]-[[1938]] წლებში, ებრაული სააგენტოს თავმჯდომარის პოსტი [[დავიდ ბენ-გურიონი|დავიდ ბენ-გურიონს]] ეკავა, რომელიც აგრეთვე ლეიბორისტული მოძრაობის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი იყო. ბენ-გურიონი მტკიცედ მოითხოვდა ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაული სახელმწიფოს დაარსებას, ქვეყნის ორად გაყოფის ფასადაც კი (ებრაელთა და ადგილობრივ არაბთა შორის). [[1942]] წელს, [[ბოლტიმორი]]ს კონფერენციაზე, მსოფლიო [[სიონიზმი|სიონისტურმა]] ორგანიზაციამ დაამტკიცა ბენ-გურიონის პოლიტიკური გეგმა. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[ნაციზმი|ნაცისტების]] მიერ დევნილი [[ებრაელები]] არც ერთმა დასავლურმა სახელმწიფომ არ შეიფარა, ხოლო ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ჩასვლას მათ [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] უკრძალავდნენ; [[ჰოლოკოსტი]]ს ფართო მასშტაბი ნაწილობრივ ებრაელთა ამ მიუსაფრობამ განაპირობა. ომის შემდეგ, საერთაშორისო საზოგადოებამ საკმარისი ინფორმაცია მიიღო ჰოლოკოსტზე; მან ისიც შეიცნო, რომ მსხვერპლთა დიდი ნაწილი მისი გულგრილობის გამო დაიღუპა და ისრაელილის მიწა/პალესტინა მრავალ ლტოლვილ [[ევროპა|ევროპელ]] [[ებრაელები|ებრაელს]] შეიკედლებდა ებრაული სუვერენიტეტის შემთხვევაში. ყოველივე ამან საერთაშორისო საზოგადოება დაარწმუნა, რომ საჭიროა ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ნაწილი ებრაული სახელმწიფოსათვის გამოიყოს (ქვეყანაში [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] მმართველობის დასრულებისთანავე). [[1947]] წლის 29 ნოემბერს, [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]]მ მიიღო რეზოლუცია 181, რომლის მიხედვითაც ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში უნდა დაარსებულიყო ორი სახელმწიფო: ერთი ებრაელთათვის და მეორე ადგილობრივი არაბებისათვის. ებრაული სახელმწიფოს ფარგლებში უნდა მოქცეულიყო ჩრდილო მთაგორიანი რეგიონის, [[გალილი]]ს, აღმოსავლეთი მხარე, ჩრდილოეთის ხეობები, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის უმეტესი ნაწილი, შუა და სამხრეთ [[ნეგევი]]ს უდაბნოები და აგრეთვე, ნეგევის აღმოსავლეთით მდებარე სტეპი - [[არავა]]. ადგილობრივ არაბებს უნდა რგებოდათ გალილის დასავლეთი მხარე, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის სამხრეთი ნაწილი და უკიდურესი ჩრდილო მონაკვეთი, მდინარე [[იორდანე|იორდანის]] ხეობა და დასავლეთ ნაპირი (ძველებრაული [[იუდეა]] და [[სამარია]]), ჩრდილოეთ ნეგევი და ნეგევის უკიდურესი დასავლეთი. [[იერუსალიმი]]სა და [[ბეთლემი]]ს ურთიერთმოსაზღვრე რაიონებს (ქალაქების ჩათვლით) უნდა შეედგინა [[გაერო]]ს მფარველობის ქვეშ მყოფი ნეიტრალური ზონა. ებრაული სააგენტო, რომელიც ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა, დასთანხმდა ქვეყნის გაყოფის გეგმას, ადგილობრივმა არაბებმა კი გადაწყვიტეს არ დამორჩილებდნენ გაეროს რეზოლუციას და არ დაეშვათ ებრაული სახელმწიფოს შექმნა. ადგილბრივ არაბთა უკმაყოფილება მალე მათი შეიარაღებული დაჯგუფებების მიერ ებრაულ დასახლებებზე თავდასხმებში გადაიზარდა; დაიწყო [[1947]]-[[1949]] წლების ებრაულ-არაბული ომი. === მნიშვნელოვანი მოვლენების ქრონოლოგია === [[ფაილი:Knesset building (edited).jpg|thumb|300px|ქნესეთი შენობა]] * [[1948]] — ისრაელის სახელმწიფოს გამოცხადება; * [[1948]]-[[1949|49]] — ომი დამოუკიდებლობისათვის, დასავლეთ იერუსალიმის შეერთება; * [[1948]]-[[1952|52]] — [[ვაიცმანი, ხაიმ|ხაიმ ვაიცმანი]], ისრაელის პირველი პრეზიდენტი; * [[1949]]-[[1953|53]] — [[დავიდ ბენ-გურიონი]], ისრაელის პირველი პრემიერი; * [[1949]] — ისრაელის მიღება [[გაერო]]ში; * [[1956]] — სინაის კამპანია და ლიბანის კრიზისი; * [[1967]] — ექვსდღიანი ომი, აღმოსავლეთ იერუსალიმისა და სხვა ტერიტორიების ოკუპაცია; * [[1968]]-[[1971|71]] - ახალი ებრაულ-არაბული კონფლიქტი; * [[1973]] — ომი სირია-ეგვიპტესთან; * [[1978]] — კემპ-დევიდის შეთანხმება, ეგვიპტესთან სამშვიდობო შეთანხმების ხელმოწერა; * [[1982]] — ოპერაცია „შლომ- ა-გალილ“, პალესტინელთა სამხედრო ბაზების განადგურება ლიბანის სამხრეთში; * [[1994]] — პალესტინელ არაბთა ავტონომიის შექმნა ღაზასა და იერიქონში. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Israel topo en.jpg|thumb|left|150px|ისრაელის ტოპოგრაფიული რუკა.]] ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში, ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე. ისრაელის ჩრდილოეთით [[ლიბანი]] და [[სირია]] მდებარეობს, აღმოსავლეთით [[იორდანია]], სამხრეთით [[წითელი ზღვა]], ხოლო დასავლეთით [[ეგვიპტე]] და [[ხმელთაშუა ზღვა]]. ყველაზე გრძელი საზღვარი [[ისრაელს]] აქვს [[იორდანიასთან]] 238 კმ, ყველაზე მოკლე საზღვარი [[სირიასთან]] 76 კმ. საზღვაო სანაპირო ხაზის სიგრძე 273 კმ. ტერიტორია ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ გადაჭიმულია 450 კმ-ზე, ხოლო ყველაზე განიერი ადგილი აღწევს 137 კმ-ს. '''ფართობი''' - 20 800 კვ. კმ, მათ შორის [[პალესტინა|პალესტინის]] არაბული სახელმწიფოსათვის [[გაერო]]ს მიერ გამოყოფილი ტერიტორია - 6220 კმ² ([[ღაზას სექტორი]] და იორდანის [[დასავლეთი ნაპირი]]). '''რეგიონები'''. ქვეყნის ჩრდილოეთისა და ცენტრალური ნაწილის აღმოსავლეთი მხარე მთიანია; დასავლეთში [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა, სამხრეთში კი უდაბნო. ქვეყნის ჩრილოეთში მდებარეობს გალილის მთები და [[1967]] წელს შემოერთებული [[გოლანის მაღლობი]]. ეს კუთხეები ყველაზე მწვანე და წყალმრავალია ისრაელში; ზამთარი აქ ყველაზე ცივი და ნალექებიანია. გალილსა და გოლანს შორის [[ხულას ხეობა]] და [[ქინერეთის ტბა]]ა. ქვეყნის ცენტრალური ნაწილის მთიან, აღმოსავლეთ მხარეს, გალილისაგან [[იზრეელის ხეობა]] ჰყოფს. ეს მხარე სამარიისა და იუდეის მთებს მოიცავს. ეს მთები ჩრდილოეთის მთებზე დაბალია, მაგრამ ზამთარი აქაც საკმაოდ ნალექებიანია. იუდეა სამარიის სამხრეთითაა. იუდეის მთების აღმოსავლეთით [[იუდეის უდაბნო]]ა. ამ უდაბნოს სამხრეთ-აღმოსავლეთში [[მკვდარი ზღვა|მკვდარი ზღვის]] ჩრდილოეთი ნაპირია. სამარიის მთებსა და იუდეის უდაბნოს აღმოსავლეთით [[იორდანის დაბლობი]]ა. ეს დაბლობი თითქმის უდაბნოსავით მშრალი და უნაყოფოა. ისრაელის სამხრეთში [[ნეგევი]] მდებარეობს. ამ მხარეს სახელმწიფოს ტერიტორიის დაახლოებით 60 % უკავია. ნეგევის უმეტესი ნაწილი უდაბნოა. ჩრდილოეთ ნეგევის აღმოსავლეთით მკვდარი ზღვის დასავლეთი ნაპირია. შუა და სამხრეთ ნეგევის აღმოსავლეთ კიდეში [[არავა]], ანუ სტეპი მდებარეობს, რომელიც მშრალი და სრულიად უნაყოფოა. ისრაელის დასავლეთში, ჩრდილოეთ საზღვრიდან [[ღაზას სექტორი|ღაზას სექტორამდე]], [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა. ისრაელის ფარგლებში, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო დაახლოებით 190 კილომეტრზეა გადაჭიმული. ზღვისპირული დაბლობის ჩრდილოეთ ნაწილს აღმოსავლეთით გალილის მთები აკრავს, ცენტრალურ ნაწილს სამარიის მთები, სამხრეთ ნაწილს კი იუდეის მთები და ჩრდილოეთ [[ნეგევი]]. დაბლობის უმეტეს ნაწილში ჰავა ძლიერ ნოტიოა; ზღვასთან სიახლოვის გამო, იქაური ზამთრები ნალექებიანობით ქვეყნის მთიან რეგიონებს არ ჩამოუვარდება, ოღონდ ზღვისპირეთში წელიწადის ამ დროსაც შედარებით თბილა. ისრაელის მოსახლეობის დაახლოებით 70 % ზღვისპირულ დაბლობში ცხოვრობს. [[ფაილი:NahalArugot02 ST 06.jpg|thumb|ისრაელის დასავლეთი ნაწილი]] '''1967 წელს შემოერთებული ტერიტორიები'''. სამხრეთში, ისრაელსა და ეგვიპტეს შორის - ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე, [[ღაზას სექტორი]] მდებარეობს; პალესტინელი არაბებით დასახლებული ეს ტერიტორია, რომელიც ისრაელმა [[2005]] წელს დათმო, [[2007]] წელს [[პალესტინის ავტონომია]]საც გამოეყო და ფაქტობრივად დამოუკიდებელი სახელმწიფოა [[ჰამასი]]ს ორგანიზაციის მეთავეობით. ისრაელის სახელმწიფოსა და [[იორდანია]]ს შორის მდებარეობს ისრაელის (ქვეყნის) შუა მთიანეთი - [[იუდეა|იუდეისა]] და [[სამარია|სამარიის]] ისტორიული კუთხეები - რომელიც ძირითადად პალესტინელი არაბებითაა დასახლებული და უფრო იორდანის დასავლეთი ნაპირის სახელითაა ცნობილი. ეს ტერიტორია ერთდროულად პალესტინის ავტონომიასა და ისრაელის სამხედრო ხელისუფლებას ექვემდებარება და მისი საბოლოო სტატუსი ჯერაც გადაუწყვეტავია. ჩრდილოეთში, ისრაელსა და სირიას შორის, გოლანის მაღლობი მდებარეობს. ეს ტერიტორია 1967 წლიდან ისრაელის მიერაა ოკუპირებული (ხოლო 1981 წლიდან ანექსირებული), გაერო ამ ტერიტორიას კვლავინდებურად სირიის დე იურე ნაწილად განიხილავს და ისრაელს მის დატოვებას სთხოვს. გოლანის მაღლობის საბოლოო სტატუსი ჯერ კიდევ გაურკვეველია. '''ბუნება''': მთები - გალილეის მთიანეთი; უმაღლესი მწვერვალი - მერონი 1208 მ; მდინარე - იორდანი; ტბები - [[მკვდარი ზღვა]], [[ქინერეთი]] (იგივე გალილეის). === ჰავა === ისრაელში ხმელთაშუაზღვიური ჰავის ტიპია ცხელი ზაფხულით (აპრილი–ოქტომბერი) და შედარებით რბილი წვიმიანი ზამთრით (ნოემბერი–მარტი). ზამთარი ქვეყნის ზოგიერთ მთიან რაიონში, მაგალითად, იერუსალიმსა და ცფათში, უფრო მშრალი და გრილია. წვიმა ძირითადად მოდის ჩრდილოთ და ცენტრალურ რაიონში. ჩრდილოთ ნეგევში ნალექების რაოდენობა ნაკლებია, ხოლო სამხრეთით მათი რაოდენობა უმნიშვნელოა. კლიმატური პირობები ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონში განსხვავდება ერთმანეთისგან: სანაპირო ზოლი ხასიათდება ნოტიო ზაფხულით და რბილი ზამთრით, მთიანი რაიონები მშრალი ზაფხულით და შედარებით ცივი ზამთრით, ხოლო ნეგევში – ტიპური ნახევარუდაბნოს კლიმატია. აგვისტოს საშუალო ტემპერატურა სანაპიროზე +27 °C, ქვეყნის ცენტრალურ რაიონში +23 °C, აღმოსავლეთში +30 °C; იანვარში ტემპერატურა იმავე რაონებში შესაბამისად არის +12 °C, +7 °C და +12 °C. ყველაზე ნოტიო ზონად ითვლება გალილეა, სადაც ნალექების რაოდენობა წელიწადში აღწევს 1000 მმ. თელ-ავივის მიდამოებში ნალექების რაოდენობა 550 მმ ფარგლებშია, იერუსალიმში – 500 მმ, ხოლო წითელი ზღვის სანაპიროსთან – მხოლოდ 25-30 მმ წელიწადში. === წყლის რესურსები === ქვეყნის მთავარი მდინარეა იორდანე, რომელიც სათავეს იღებს ჰერმონის მთაზე ლიბანი-სირიის საზღვარზე, შემდეგ კინერეთის ტბაზე (გალილეის ზღვა) გაედინება და მიუყვება იორდანეს დაბლობს, ბოლოს კი მკვდარ ზღვაში ჩაედინება. მდინარე იორდანე საკმაოდ ვიწრო და წყალმარჩხია, და მხოლოდ წვიმების სეზონის დროს ივსება. უმთავრესი მდინარეებიდან ასევე აღსანიშნავია იარკონი და კიშონი. კინერეთის ტბა მდებარეობს გალილეის ბორცვებსა და გოლანის მაღლობს შორის ზღვის დონეზე 212 მ-ით ქვემოთ. სიგანეში ის აღწევს 12 კმ-ს, სიგრძეში – 21 კმ-ს, ხოლო სიღრმე – 48 მ. ეს არის ყველაზე დიდი მტკნარი ტბა ისრაელში. უდიდეს და უნიკალურ მარილიან ტბას წარმოადგენს მკვდარი ზღვა. მისი სიგრძე შეადგენს 76 კმ-ს, სიგანე – 17 კმ-ს, საშუალო სიღრმე კი 161 მ-ია. ტბა ზღვის დონეზე დაახლოებით 400 მ-ით ქვემოთ მდებარეობს და ის გაჯერებულია მრავალფეროვანი მარილებით, რომელთა კონცენტრაცია 1 ლიტრში 300 გრამს აღემატება, რაც პრაქტიკულად გამორიცხავს მასში თევზისა და უფრო პრიმიტიული ცოცხალი ორგანიზმების არსებობას, თუმცა იგივე ფაქტორი განაპირობებს მკვდარი ზღვის წყლისა და მის ფსკერზე წარმოქმნილი ტალახის უნიკალურ სამკურნალო და კოსმეტიკურ თვისებებს. === ფლორა და ფაუნა === მცენარეებიდან ისრაელში ფართოდ გავრცელებულია მარადმწვანე მუხა, ზეთისხილი, მიწის თხილი, ღვია, დაფნა, ხემარწყვა, იერუსალიმის ფიჭვი, ჭადარი, არღავანი, მთიან რაიონებში გავრცელებულია მუხა და სიკომორი. გალილეის დაჭაობებულ ადგილებში იზრდება პაპირუსი, ოლეანდრი, ხახვთესლა. ქვეყნის ცხოველთა სამყარო შედარებით ღარიბია. მსხვილი ძუძუმწოვრები თითქმის განადგურებულია. ნეგევის უდაბნოში ბინადრობს ტურა, ზოლებიანი აფთარი, მელა, მაჩვზღარბა, ზღარბი, კურდღელი და გარეული ღორი. ფართოდაა გავრცელებული ქვეწარმავლები – გველი, კუ, ხვლიკი. ისრაელის ტერიტორიაზე დაახლოებით 400 სახეობის ფრინველია გავრცელებული. ისრაელში გარემოს დაცვის მკაცრი პოლიტიკა ხორციელდება. ასობით მცენარე, მათ შორის მუხები და პალმები, და ასევე ბევრი ცხოველი და ფრინველი სახელმწიფო დაცვის ქვეშაა. გოლანის მაღლობზე და მათგან სამხრეთით განლაგებულია რამდენიმე ეროვნული პარკი: „დანი“, „ხურშატ ტალი“ და სხვა. ქვეყნის ტერიტორიაზე ბევრი მცირე ზომის ეროვნული პარკია. == პოლიტიკური წყობა == ისრაელი შედგება 6 ადმინისტრაციული ერთეულისგან: ცენტრალური, ხაიფა, იერუსალიმი, ჩრდილოეთი, სამხრეთი, თელ-ავივი. ისრაელის სუვერენული სახელმწიფო შექმნილია 1948 წლის 14 მარტს (იქამდე მისი ტერიტორია დიდი ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ იყო). ისრაელი – საპარლამენტო რესპუბლიკაა. ერთპალატიანი პარლამენტი – კნესეტი, შედგება 120 დეპუტატისგან, რომლის არჩევა ხდება არჩევნების გზით პროპორციული სიით. აღმასრულებელ ხელისუფლებას წარმოადგენს მინისტრთა კაბინეტი, პრემიერ-მინისტრის მეთაურობით. სახელმწიფოს ოფიციალური მეთაურია პრეზიდენტი, რომელსაც ხუთი წლის ვადით ირჩევს კნესეტი. ისრაელში მრავალპარტიული პოლიტიკური სისტემაა. == სახელმწიფო == * '''სახელმწიფო სიმბოლოები''': ''ისრაელის დროშა '' — წარმოადგენს თეთრ ტილოს, რომელსაც ზედა და ქვედა მხარეს ორი ლურჯი ზოლი გასდევს. დროშის ცენტრში გამოსახულია დავითის ექვსქიმიანი ვარსკვლავი. ''ისრაელის გერბი'' — წარმოადგენს „ფრანგული“ ფორმის ფარს, რომლის ცენტრში გამოსახულია მენორა - შვიდსანთლიანი შანდალი. * '''სახელმწიფო სისტემა''' - დემოკრატიული რესპუბლიკა. * '''სახელმწიფოს მეთაური''' - პრეზიდენტი [[რუვენ რივნილი]] (2014-დან). * '''მთავრობის მეთაური''' - პრემიერ–მინისტრი [[ნაფთალი ბენეთი]] (2021-დან). * '''საკანონმდებლო ორგანო''' - ერთპალატიანი პარლამენტი ([[ქნესეთი]], 120 წევრი). == დემოგრაფია == ისრაელის მოსახლეობის რაოდენობა 2012 წლის მონაცემებით 7 836 000 ადამიანს შეადგენს, რაც მთელი მსოფლიოს მოსახლეობის 0,11 % შეადგენს. მოსახლეობის სიმჭიდროვე კი 359 ადამიანია 1 კვ. კმ-ზე. მოსახლეობის უმრავლესობა – 76,4 % ებრაელია (მათგან 67,1 % – ისრაელში დაბადებული, 22,6 % ევროპაში ან ამერიკაში დაბადებული, 5,9 % აფრიკაში დაბადებული, 4,2 % აზიაში დაბადებული) დანარჩენი 23,6 %-დან უმრავლესობა არაბია (2004 წ.). რელიგიურ კუთვნილებას რაც შეეხება, 75,6 % იუდეველია, 2 % – ქრისტიანი, 1,7 % –დრუზები და 3,8 % – სხვა აღმსარებლობის (2008წ). ქვეყნის ოფიციალური ენებია ივრითი და არაბული. გავრცელებულია ასევე ინგლისური, ფრანგული, ესპანური, გერმანული, იდიში, რუსული, პოლონური და უნგრული. ქვეყნის ურბანიზაციის დონე 92 % შეადგენს (2010 წლის მონაცემებით). ისრაელის დედაქალაქია - იერუსალიმი. უდიდეს ქალაქებს მიეკუთვნება თელ-ავივი, ხაიფა, ხოლონი, რიმატ-განი. * '''სახელმწიფო ენები''' — [[ებრაული ენა|ებრაული]] და [[არაბული ენა|არაბული]]. * '''რელიგია''' — [[იუდაიზმი]], [[ისლამი]]. * '''დედაქალაქი''' — [[იერუსალიმი]] (695 ათასი). * '''ქალაქები''' — [[თელ-ავივი]] (365, აგლ. 2,960 ათასი), [[ხაიფა]] (280, აგლ. 1,007 ათასი), [[რიშონ ლეციონი]] (220), [[აშდოდი]] (198), [[ბეერ-შევა]] (187). == ეკონომიკა == * '''რესურსები''' — საშენი ხე-ტყე, [[სპილენძი]]ს მადანი, [[ბუნებრივი აირი]], [[ფოსფატი]], [[თიხა]], [[ქვიშა]]. * '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' — 38 500 მლნ $ (1999). * '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე — 15 920 $. * '''ექსპორტი''' — ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები. * '''ვალუტა''' — ახალი შეკელი (ILS). == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] e404u110vc9lxv5t3728ivvjwyv1iiy 4814432 4814431 2025-06-14T16:07:20Z 185.115.6.139 4814432 wikitext text/x-wiki == ისტორია == === სიონისტური მოძრაობა და გზა ახალი სახელმწიფოებრიობისაკენ === {{წყარო}} [[ფაილი:Herzl-balcony.jpg|thumb|left|[[თეოდორ ჰერცლი]], სიონიზმის დამაარსებელი. 1901]] [[XIX საუკუნე]]ში [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობა დაარსდა; მან მიზნად დაისახა „ისრაელის მიწაზე ებრაელი ერისათვის ერთა ოჯახში [შემავალი] სამშობლოს ჩამოყალიბება“, როგორც [[1897]] წელს [[ბაზელი|ბაზელში]] გამართულ პირველ მსოფლიო სიონისტურ კონგრესზე იყო დეკლარირებული. ამ სწრაფვას მალე „ბაზელის გეგმა“ ეწოდა. [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დამაარსებელი [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი]] იყო. ის ამ მოძრაობას უძღვებოდა [[1897]] წლის კონგრესიდან მის გარდაცვალებამდე, [[1904]] წელს. სიონისტური მოძრაობის დაარსებამდეც მოღვაწეობდნენ ისეთი მნიშვნელოვანი სიონისტი მოაზროვნეები, როგორც [[მოშე ჰესი]], [[იეჰუდა ლევ პინსკერი]] და „[[ახად ჰა'ამი]]“, მაგრამ ჰერცლმა პირველმა გააერთიანა ერთ ორგანიზაციაში სიონისტური იდეის მომხრე სხვადასხვა ქვეყნის [[ებრაელები]]. ის აგრეთვე პირველი სიონისტი მოღვაწე იყო, რომელიც სიონისტური იდეის განსახორციელებლად [[დიპლომატია|დიპლომატიურ]], [[პოლიტიკა|პოლიტიკურ]] და [[ეკონომიკა|ეკონომიკურ]] სფეროებში მოქმედებდა, თანაც საჯაროდ. [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი|ჰერცლის]] გარდაცვალების შემდეგ [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის ერთ-ერთ ხელმძღვანელად მისი ცნობილი თანამოღვაწე [[ხაიმ ვაიცმანი]] იქცა. ვაიცმანის ძალისხმევის შედეგად [[1917]] წელს გამოქვეყნდა „[[ბალფურის დეკლარაცია]]“, რომლის მიხედვითაც [[ბრიტანეთის იმპერია]] მხარს უჭერდა ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) „ებრაელი ხალხისათვის ეროვნული სახლის“ ჩამოყალიბებას. მიუხედავად იმისა, რომ დეკლარაციაში ებრაული სახელმწიფოს დაარსება არ იგულისხმებოდა, ის ასახავდა ბრიტანეთის მხარდაჭერას ისრაელის მიწაზე [[ებრაელები|ებრაელთა]] დასახლებაში, თანაც სიონისტური მოძრაობის აღიარებას ამ საქმის ხელმძღვანელად და ებრაელი ხალხის წარმომადგენლად. ეს სიონისტური მოძრაობის პირველი საერთაშორისო მიღწევა იყო. დიპლომატიური მოღვაწეობის პარალელურად პრაქტიკულ სიონისტურ ღონისძიებებსაც ჰქონდა ადგილი, რაც ძირითადად მზარდ ებრაულ ემიგრაციაში, ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში მიწების შესყიდვაში და ახალი ებრაული დასახლებების შექმნაში გამოიხატებოდა. [[1917]] წელს, [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს მსვლელობისას, [[ბრიტანეთი|ბრიტანელებმა]] ისრაელის მიწიდან/[[პალესტინა|პალესტინიდან]] თავიანთი მტერი ოსმალო-[[თურქები]] განდევნეს; ამით დასრულდა [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ოთხსაუკუნოვანი ბატონობა ამ ქვეყანაში. [[1920]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამხედრო ხელისუფლება განაგებდა. 1920 წელს ისრაელის მიწა/პალესტინა (დღევანდელი [[იორდანია|იორდანიის]] ტერიტორიის ჩათვლით) [[ანტანტა|თანხმობის]] სახელმწიფოთა კავშირის საბჭომ (ეს [[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] წინამორბედი საერთაშორისო ორგანიზაცია იყო) ოფიციალურად გადასცა [[ბრიტანეთის იმპერია]]ს დროებითი მმართველობის მანდატით; [[1947]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამოქალაქო ადმინისტრაცია მართავდა საგანგებოდ დანიშნული უზენაესი კომისრის ხელმძღვანელობით. თანხმობის სახელმწიფოთა კავშირის საბჭოსავე გადაწყვეტილების თანახმად [[1920]] წელს ისრაელის მიწის ებრაული სააგენტო დაარსდა, როგორც ქვეყნის ახალი [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] სამოქალაქო ხელისუფლების მრჩეველი ორგანო [[ებრაელები|ებრაელებთან]] ურთიერთობაში. იმავე წელს ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა ინიციატივით სხვა ადგილობრივი ებრაული ორგანიზაციაც ჩამოყალიბდა - [[ისრაელის ქნესეთი]]. ამ ორგანიზაციის უზენაეს ორგანოდ [[არჩეულთა კრება]] შეიქმნა. კრების დეპუტატთა არჩევნები [[1920]], [[1925]], [[1931]] და [[1944]] წლებში გაიმართა ისრაელის მიწის ებრაელთა შორის. არჩეულთა კრება აღმასრულებელ კომიტეტს ირჩევდა, რომელსაც [[ეროვნული კომიტეტი]] ეწოდებოდა. ეს კომიტეტი ისრაელის მიწის ებრაელთა საშინაო საქმეების გამგებლობას და ებრაელთა ბრიტანული ხელისუფლების წინაშე წარმომადგენლობას კისრულობდა, მაგრამ წლების განმავლობაში ის ებრაულ სააგენტოსთან შედარებით სუსტი ორგანო აღმოჩნდა. ბრიტანელებმა მხოლოდ [[1928]] წელს სცნეს ისრაელის ქნესეთი, არჩეულთა კრება და ეროვნული კომიტეტი. [[1921]] წელს ბრიტანელებმა ისრაელის მიწას/[[პალესტინა]]ს [[ტრანსიორდანია]] მოსწყვიტეს და იქ ახალი არაბული საამირო ჩამოაყალიბეს, რომელიც [[1944]] წლამდე (დამოუკიდებლობამდე) ამიერიორდანიის მსგავსად ბრიტანელი უზენაესი კომისრის ხელისუფლებას ექვემდებარებოდა. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასრულების შემდეგ იმიგრაციული ტალღების შედეგად დაარსებულ ებრაულ დასახლებებსა და უბნებს ზრდა-განვითარებისა და აყვავების ხანა დაუდგა. [[1919]]-[[1929]] წლებში, იმიგრაციის მასშტაბების ზრდამ შესაბამისი ზომების მიღება მოითხოვა. 1929 წელს, მე-16 მსოფლიო სიონისტურმა კონგრესმა ებრაულ დასახლებათა განვითარების დაჩქარება გადაწყვიტა. ამ დავალების შესრულებაში [[ებრაული სააგენტო]] [[ეროვნული კომიტეტი|ეროვნულ კომიტეტზე]] უფრო ეფექტური აღმოჩნდა. ებრაულმა სააგენტომ გადაწყვიტა სააგენტოში გაწევრიანების საშუალებით მოეზიდა არა-სიონისტი საზღვარგარეთელი [[ებრაელი]] ფილანთროპები, რომლებიც წვლილს შეიტანდნენ ებრაული დასახლების დაფინანსებაში. ამის კვალდაკვალ მრჩეველმა ებრაულმა სააგენტომ რეორგანიზაცია გაიარა; იგი გაფართოვდა და საერთაშორისო ებრაულ ორგანიზაციად იქცა, რომელმაც მისი ძალისხმევის შედეგად დაფინანსებული [[სიონიზმი|სიონისტური]] ღონისძიებების ხელმძღვანელობაც იკისრა. ამგვარად, ებრაული სააგენტო ამ ღონისძიებათა დამგეგმავი მსოფლიო სიონისტური ორგანიზაციის წარმომადგენელი გახდა ისრაელის მიწაზე, თან მასზე სუსტ ეროვნულ კომიტეტთან ერთად ამ ქვეყნის ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა სახელმწიფოს დაარსებამდე. ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაულ დასახლებას ადგილობრივი არაბული მოსახლეობა ეწინააღმდეგებოდა და ზოგჯერ [[ტერორი]]ს საშუალებით ებრძოდა. ამ წინააღმდეგობას [[ებრაელები]] ძირითადად თავდაცვითი ზომების მიღებით პასუხობდნენ, მაგრამ რამდენიმე პატარა ებრაული იატაკქვეშური ორგანიზაციის მეომრები ხანდახან არამებრძოლ არაბებსაც ესხმოდნენ თავს. არაბთა დასამშვიდებლად [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] ცდილობდნენ რამდენადმე შეემცირებინათ ებრაული იმიგრაციის მასშტაბები, მაგრამ მათ ძალისხმევას მნიშვნელოვანი შედეგები არ მოჰყოლია; მხოლოდ არაბთა [[1936]] -[[1939]] წლების ამბოხების კვალდაკვალ, ბრიტანელებმა 1939 წლიდან დიდად შეზღუდეს ებრაული იმიგრაცია. ებრაელები მაინც ახერხებდნენ არალეგალურად იმიგრირებას, ზოგჯერ თავიანთი სიცოცხლის საფრთხეში ჩაგდებით. [[1935]]-[[1938]] წლებში, ებრაული სააგენტოს თავმჯდომარის პოსტი [[დავიდ ბენ-გურიონი|დავიდ ბენ-გურიონს]] ეკავა, რომელიც აგრეთვე ლეიბორისტული მოძრაობის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი იყო. ბენ-გურიონი მტკიცედ მოითხოვდა ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაული სახელმწიფოს დაარსებას, ქვეყნის ორად გაყოფის ფასადაც კი (ებრაელთა და ადგილობრივ არაბთა შორის). [[1942]] წელს, [[ბოლტიმორი]]ს კონფერენციაზე, მსოფლიო [[სიონიზმი|სიონისტურმა]] ორგანიზაციამ დაამტკიცა ბენ-გურიონის პოლიტიკური გეგმა. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[ნაციზმი|ნაცისტების]] მიერ დევნილი [[ებრაელები]] არც ერთმა დასავლურმა სახელმწიფომ არ შეიფარა, ხოლო ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ჩასვლას მათ [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] უკრძალავდნენ; [[ჰოლოკოსტი]]ს ფართო მასშტაბი ნაწილობრივ ებრაელთა ამ მიუსაფრობამ განაპირობა. ომის შემდეგ, საერთაშორისო საზოგადოებამ საკმარისი ინფორმაცია მიიღო ჰოლოკოსტზე; მან ისიც შეიცნო, რომ მსხვერპლთა დიდი ნაწილი მისი გულგრილობის გამო დაიღუპა და ისრაელილის მიწა/პალესტინა მრავალ ლტოლვილ [[ევროპა|ევროპელ]] [[ებრაელები|ებრაელს]] შეიკედლებდა ებრაული სუვერენიტეტის შემთხვევაში. ყოველივე ამან საერთაშორისო საზოგადოება დაარწმუნა, რომ საჭიროა ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ნაწილი ებრაული სახელმწიფოსათვის გამოიყოს (ქვეყანაში [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] მმართველობის დასრულებისთანავე). [[1947]] წლის 29 ნოემბერს, [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]]მ მიიღო რეზოლუცია 181, რომლის მიხედვითაც ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში უნდა დაარსებულიყო ორი სახელმწიფო: ერთი ებრაელთათვის და მეორე ადგილობრივი არაბებისათვის. ებრაული სახელმწიფოს ფარგლებში უნდა მოქცეულიყო ჩრდილო მთაგორიანი რეგიონის, [[გალილი]]ს, აღმოსავლეთი მხარე, ჩრდილოეთის ხეობები, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის უმეტესი ნაწილი, შუა და სამხრეთ [[ნეგევი]]ს უდაბნოები და აგრეთვე, ნეგევის აღმოსავლეთით მდებარე სტეპი - [[არავა]]. ადგილობრივ არაბებს უნდა რგებოდათ გალილის დასავლეთი მხარე, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის სამხრეთი ნაწილი და უკიდურესი ჩრდილო მონაკვეთი, მდინარე [[იორდანე|იორდანის]] ხეობა და დასავლეთ ნაპირი (ძველებრაული [[იუდეა]] და [[სამარია]]), ჩრდილოეთ ნეგევი და ნეგევის უკიდურესი დასავლეთი. [[იერუსალიმი]]სა და [[ბეთლემი]]ს ურთიერთმოსაზღვრე რაიონებს (ქალაქების ჩათვლით) უნდა შეედგინა [[გაერო]]ს მფარველობის ქვეშ მყოფი ნეიტრალური ზონა. ებრაული სააგენტო, რომელიც ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა, დასთანხმდა ქვეყნის გაყოფის გეგმას, ადგილობრივმა არაბებმა კი გადაწყვიტეს არ დამორჩილებდნენ გაეროს რეზოლუციას და არ დაეშვათ ებრაული სახელმწიფოს შექმნა. ადგილბრივ არაბთა უკმაყოფილება მალე მათი შეიარაღებული დაჯგუფებების მიერ ებრაულ დასახლებებზე თავდასხმებში გადაიზარდა; დაიწყო [[1947]]-[[1949]] წლების ებრაულ-არაბული ომი. === მნიშვნელოვანი მოვლენების ქრონოლოგია === [[ფაილი:Knesset building (edited).jpg|thumb|300px|ქნესეთი შენობა]] * [[1948]] — ისრაელის სახელმწიფოს გამოცხადება; * [[1948]]-[[1949|49]] — ომი დამოუკიდებლობისათვის, დასავლეთ იერუსალიმის შეერთება; * [[1948]]-[[1952|52]] — [[ვაიცმანი, ხაიმ|ხაიმ ვაიცმანი]], ისრაელის პირველი პრეზიდენტი; * [[1949]]-[[1953|53]] — [[დავიდ ბენ-გურიონი]], ისრაელის პირველი პრემიერი; * [[1949]] — ისრაელის მიღება [[გაერო]]ში; * [[1956]] — სინაის კამპანია და ლიბანის კრიზისი; * [[1967]] — ექვსდღიანი ომი, აღმოსავლეთ იერუსალიმისა და სხვა ტერიტორიების ოკუპაცია; * [[1968]]-[[1971|71]] - ახალი ებრაულ-არაბული კონფლიქტი; * [[1973]] — ომი სირია-ეგვიპტესთან; * [[1978]] — კემპ-დევიდის შეთანხმება, ეგვიპტესთან სამშვიდობო შეთანხმების ხელმოწერა; * [[1982]] — ოპერაცია „შლომ- ა-გალილ“, პალესტინელთა სამხედრო ბაზების განადგურება ლიბანის სამხრეთში; * [[1994]] — პალესტინელ არაბთა ავტონომიის შექმნა ღაზასა და იერიქონში. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Israel topo en.jpg|thumb|left|150px|ისრაელის ტოპოგრაფიული რუკა.]] ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში, ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე. ისრაელის ჩრდილოეთით [[ლიბანი]] და [[სირია]] მდებარეობს, აღმოსავლეთით [[იორდანია]], სამხრეთით [[წითელი ზღვა]], ხოლო დასავლეთით [[ეგვიპტე]] და [[ხმელთაშუა ზღვა]]. ყველაზე გრძელი საზღვარი [[ისრაელს]] აქვს [[იორდანიასთან]] 238 კმ, ყველაზე მოკლე საზღვარი [[სირიასთან]] 76 კმ. საზღვაო სანაპირო ხაზის სიგრძე 273 კმ. ტერიტორია ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ გადაჭიმულია 450 კმ-ზე, ხოლო ყველაზე განიერი ადგილი აღწევს 137 კმ-ს. '''ფართობი''' - 20 800 კვ. კმ, მათ შორის [[პალესტინა|პალესტინის]] არაბული სახელმწიფოსათვის [[გაერო]]ს მიერ გამოყოფილი ტერიტორია - 6220 კმ² ([[ღაზას სექტორი]] და იორდანის [[დასავლეთი ნაპირი]]). '''რეგიონები'''. ქვეყნის ჩრდილოეთისა და ცენტრალური ნაწილის აღმოსავლეთი მხარე მთიანია; დასავლეთში [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა, სამხრეთში კი უდაბნო. ქვეყნის ჩრილოეთში მდებარეობს გალილის მთები და [[1967]] წელს შემოერთებული [[გოლანის მაღლობი]]. ეს კუთხეები ყველაზე მწვანე და წყალმრავალია ისრაელში; ზამთარი აქ ყველაზე ცივი და ნალექებიანია. გალილსა და გოლანს შორის [[ხულას ხეობა]] და [[ქინერეთის ტბა]]ა. ქვეყნის ცენტრალური ნაწილის მთიან, აღმოსავლეთ მხარეს, გალილისაგან [[იზრეელის ხეობა]] ჰყოფს. ეს მხარე სამარიისა და იუდეის მთებს მოიცავს. ეს მთები ჩრდილოეთის მთებზე დაბალია, მაგრამ ზამთარი აქაც საკმაოდ ნალექებიანია. იუდეა სამარიის სამხრეთითაა. იუდეის მთების აღმოსავლეთით [[იუდეის უდაბნო]]ა. ამ უდაბნოს სამხრეთ-აღმოსავლეთში [[მკვდარი ზღვა|მკვდარი ზღვის]] ჩრდილოეთი ნაპირია. სამარიის მთებსა და იუდეის უდაბნოს აღმოსავლეთით [[იორდანის დაბლობი]]ა. ეს დაბლობი თითქმის უდაბნოსავით მშრალი და უნაყოფოა. ისრაელის სამხრეთში [[ნეგევი]] მდებარეობს. ამ მხარეს სახელმწიფოს ტერიტორიის დაახლოებით 60 % უკავია. ნეგევის უმეტესი ნაწილი უდაბნოა. ჩრდილოეთ ნეგევის აღმოსავლეთით მკვდარი ზღვის დასავლეთი ნაპირია. შუა და სამხრეთ ნეგევის აღმოსავლეთ კიდეში [[არავა]], ანუ სტეპი მდებარეობს, რომელიც მშრალი და სრულიად უნაყოფოა. ისრაელის დასავლეთში, ჩრდილოეთ საზღვრიდან [[ღაზას სექტორი|ღაზას სექტორამდე]], [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა. ისრაელის ფარგლებში, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო დაახლოებით 190 კილომეტრზეა გადაჭიმული. ზღვისპირული დაბლობის ჩრდილოეთ ნაწილს აღმოსავლეთით გალილის მთები აკრავს, ცენტრალურ ნაწილს სამარიის მთები, სამხრეთ ნაწილს კი იუდეის მთები და ჩრდილოეთ [[ნეგევი]]. დაბლობის უმეტეს ნაწილში ჰავა ძლიერ ნოტიოა; ზღვასთან სიახლოვის გამო, იქაური ზამთრები ნალექებიანობით ქვეყნის მთიან რეგიონებს არ ჩამოუვარდება, ოღონდ ზღვისპირეთში წელიწადის ამ დროსაც შედარებით თბილა. ისრაელის მოსახლეობის დაახლოებით 70 % ზღვისპირულ დაბლობში ცხოვრობს. [[ფაილი:NahalArugot02 ST 06.jpg|thumb|ისრაელის დასავლეთი ნაწილი]] '''1967 წელს შემოერთებული ტერიტორიები'''. სამხრეთში, ისრაელსა და ეგვიპტეს შორის - ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე, [[ღაზას სექტორი]] მდებარეობს; პალესტინელი არაბებით დასახლებული ეს ტერიტორია, რომელიც ისრაელმა [[2005]] წელს დათმო, [[2007]] წელს [[პალესტინის ავტონომია]]საც გამოეყო და ფაქტობრივად დამოუკიდებელი სახელმწიფოა [[ჰამასი]]ს ორგანიზაციის მეთავეობით. ისრაელის სახელმწიფოსა და [[იორდანია]]ს შორის მდებარეობს ისრაელის (ქვეყნის) შუა მთიანეთი - [[იუდეა|იუდეისა]] და [[სამარია|სამარიის]] ისტორიული კუთხეები - რომელიც ძირითადად პალესტინელი არაბებითაა დასახლებული და უფრო იორდანის დასავლეთი ნაპირის სახელითაა ცნობილი. ეს ტერიტორია ერთდროულად პალესტინის ავტონომიასა და ისრაელის სამხედრო ხელისუფლებას ექვემდებარება და მისი საბოლოო სტატუსი ჯერაც გადაუწყვეტავია. ჩრდილოეთში, ისრაელსა და სირიას შორის, გოლანის მაღლობი მდებარეობს. ეს ტერიტორია 1967 წლიდან ისრაელის მიერაა ოკუპირებული (ხოლო 1981 წლიდან ანექსირებული), გაერო ამ ტერიტორიას კვლავინდებურად სირიის დე იურე ნაწილად განიხილავს და ისრაელს მის დატოვებას სთხოვს. გოლანის მაღლობის საბოლოო სტატუსი ჯერ კიდევ გაურკვეველია. '''ბუნება''': მთები - გალილეის მთიანეთი; უმაღლესი მწვერვალი - მერონი 1208 მ; მდინარე - იორდანი; ტბები - [[მკვდარი ზღვა]], [[ქინერეთი]] (იგივე გალილეის). === ჰავა === ისრაელში ხმელთაშუაზღვიური ჰავის ტიპია ცხელი ზაფხულით (აპრილი–ოქტომბერი) და შედარებით რბილი წვიმიანი ზამთრით (ნოემბერი–მარტი). ზამთარი ქვეყნის ზოგიერთ მთიან რაიონში, მაგალითად, იერუსალიმსა და ცფათში, უფრო მშრალი და გრილია. წვიმა ძირითადად მოდის ჩრდილოთ და ცენტრალურ რაიონში. ჩრდილოთ ნეგევში ნალექების რაოდენობა ნაკლებია, ხოლო სამხრეთით მათი რაოდენობა უმნიშვნელოა. კლიმატური პირობები ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონში განსხვავდება ერთმანეთისგან: სანაპირო ზოლი ხასიათდება ნოტიო ზაფხულით და რბილი ზამთრით, მთიანი რაიონები მშრალი ზაფხულით და შედარებით ცივი ზამთრით, ხოლო ნეგევში – ტიპური ნახევარუდაბნოს კლიმატია. აგვისტოს საშუალო ტემპერატურა სანაპიროზე +27 °C, ქვეყნის ცენტრალურ რაიონში +23 °C, აღმოსავლეთში +30 °C; იანვარში ტემპერატურა იმავე რაონებში შესაბამისად არის +12 °C, +7 °C და +12 °C. ყველაზე ნოტიო ზონად ითვლება გალილეა, სადაც ნალექების რაოდენობა წელიწადში აღწევს 1000 მმ. თელ-ავივის მიდამოებში ნალექების რაოდენობა 550 მმ ფარგლებშია, იერუსალიმში – 500 მმ, ხოლო წითელი ზღვის სანაპიროსთან – მხოლოდ 25-30 მმ წელიწადში. === წყლის რესურსები === ქვეყნის მთავარი მდინარეა იორდანე, რომელიც სათავეს იღებს ჰერმონის მთაზე ლიბანი-სირიის საზღვარზე, შემდეგ კინერეთის ტბაზე (გალილეის ზღვა) გაედინება და მიუყვება იორდანეს დაბლობს, ბოლოს კი მკვდარ ზღვაში ჩაედინება. მდინარე იორდანე საკმაოდ ვიწრო და წყალმარჩხია, და მხოლოდ წვიმების სეზონის დროს ივსება. უმთავრესი მდინარეებიდან ასევე აღსანიშნავია იარკონი და კიშონი. კინერეთის ტბა მდებარეობს გალილეის ბორცვებსა და გოლანის მაღლობს შორის ზღვის დონეზე 212 მ-ით ქვემოთ. სიგანეში ის აღწევს 12 კმ-ს, სიგრძეში – 21 კმ-ს, ხოლო სიღრმე – 48 მ. ეს არის ყველაზე დიდი მტკნარი ტბა ისრაელში. უდიდეს და უნიკალურ მარილიან ტბას წარმოადგენს მკვდარი ზღვა. მისი სიგრძე შეადგენს 76 კმ-ს, სიგანე – 17 კმ-ს, საშუალო სიღრმე კი 161 მ-ია. ტბა ზღვის დონეზე დაახლოებით 400 მ-ით ქვემოთ მდებარეობს და ის გაჯერებულია მრავალფეროვანი მარილებით, რომელთა კონცენტრაცია 1 ლიტრში 300 გრამს აღემატება, რაც პრაქტიკულად გამორიცხავს მასში თევზისა და უფრო პრიმიტიული ცოცხალი ორგანიზმების არსებობას, თუმცა იგივე ფაქტორი განაპირობებს მკვდარი ზღვის წყლისა და მის ფსკერზე წარმოქმნილი ტალახის უნიკალურ სამკურნალო და კოსმეტიკურ თვისებებს. === ფლორა და ფაუნა === მცენარეებიდან ისრაელში ფართოდ გავრცელებულია მარადმწვანე მუხა, ზეთისხილი, მიწის თხილი, ღვია, დაფნა, ხემარწყვა, იერუსალიმის ფიჭვი, ჭადარი, არღავანი, მთიან რაიონებში გავრცელებულია მუხა და სიკომორი. გალილეის დაჭაობებულ ადგილებში იზრდება პაპირუსი, ოლეანდრი, ხახვთესლა. ქვეყნის ცხოველთა სამყარო შედარებით ღარიბია. მსხვილი ძუძუმწოვრები თითქმის განადგურებულია. ნეგევის უდაბნოში ბინადრობს ტურა, ზოლებიანი აფთარი, მელა, მაჩვზღარბა, ზღარბი, კურდღელი და გარეული ღორი. ფართოდაა გავრცელებული ქვეწარმავლები – გველი, კუ, ხვლიკი. ისრაელის ტერიტორიაზე დაახლოებით 400 სახეობის ფრინველია გავრცელებული. ისრაელში გარემოს დაცვის მკაცრი პოლიტიკა ხორციელდება. ასობით მცენარე, მათ შორის მუხები და პალმები, და ასევე ბევრი ცხოველი და ფრინველი სახელმწიფო დაცვის ქვეშაა. გოლანის მაღლობზე და მათგან სამხრეთით განლაგებულია რამდენიმე ეროვნული პარკი: „დანი“, „ხურშატ ტალი“ და სხვა. ქვეყნის ტერიტორიაზე ბევრი მცირე ზომის ეროვნული პარკია. == პოლიტიკური წყობა == ისრაელი შედგება 6 ადმინისტრაციული ერთეულისგან: ცენტრალური, ხაიფა, იერუსალიმი, ჩრდილოეთი, სამხრეთი, თელ-ავივი. ისრაელის სუვერენული სახელმწიფო შექმნილია 1948 წლის 14 მარტს (იქამდე მისი ტერიტორია დიდი ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ იყო). ისრაელი – საპარლამენტო რესპუბლიკაა. ერთპალატიანი პარლამენტი – კნესეტი, შედგება 120 დეპუტატისგან, რომლის არჩევა ხდება არჩევნების გზით პროპორციული სიით. აღმასრულებელ ხელისუფლებას წარმოადგენს მინისტრთა კაბინეტი, პრემიერ-მინისტრის მეთაურობით. სახელმწიფოს ოფიციალური მეთაურია პრეზიდენტი, რომელსაც ხუთი წლის ვადით ირჩევს კნესეტი. ისრაელში მრავალპარტიული პოლიტიკური სისტემაა. == სახელმწიფო == * '''სახელმწიფო სიმბოლოები''': ''ისრაელის დროშა '' — წარმოადგენს თეთრ ტილოს, რომელსაც ზედა და ქვედა მხარეს ორი ლურჯი ზოლი გასდევს. დროშის ცენტრში გამოსახულია დავითის ექვსქიმიანი ვარსკვლავი. ''ისრაელის გერბი'' — წარმოადგენს „ფრანგული“ ფორმის ფარს, რომლის ცენტრში გამოსახულია მენორა - შვიდსანთლიანი შანდალი. * '''სახელმწიფო სისტემა''' - დემოკრატიული რესპუბლიკა. * '''სახელმწიფოს მეთაური''' - პრეზიდენტი [[რუვენ რივნილი]] (2014-დან). * '''მთავრობის მეთაური''' - პრემიერ–მინისტრი [[ნაფთალი ბენეთი]] (2021-დან). * '''საკანონმდებლო ორგანო''' - ერთპალატიანი პარლამენტი ([[ქნესეთი]], 120 წევრი). == დემოგრაფია == ისრაელის მოსახლეობის რაოდენობა 2012 წლის მონაცემებით 7 836 000 ადამიანს შეადგენს, რაც მთელი მსოფლიოს მოსახლეობის 0,11 % შეადგენს. მოსახლეობის სიმჭიდროვე კი 359 ადამიანია 1 კვ. კმ-ზე. მოსახლეობის უმრავლესობა – 76,4 % ებრაელია (მათგან 67,1 % – ისრაელში დაბადებული, 22,6 % ევროპაში ან ამერიკაში დაბადებული, 5,9 % აფრიკაში დაბადებული, 4,2 % აზიაში დაბადებული) დანარჩენი 23,6 %-დან უმრავლესობა არაბია (2004 წ.). რელიგიურ კუთვნილებას რაც შეეხება, 75,6 % იუდეველია, 2 % – ქრისტიანი, 1,7 % –დრუზები და 3,8 % – სხვა აღმსარებლობის (2008წ). ქვეყნის ოფიციალური ენებია ივრითი და არაბული. გავრცელებულია ასევე ინგლისური, ფრანგული, ესპანური, გერმანული, იდიში, რუსული, პოლონური და უნგრული. ქვეყნის ურბანიზაციის დონე 92 % შეადგენს (2010 წლის მონაცემებით). ისრაელის დედაქალაქია - იერუსალიმი. უდიდეს ქალაქებს მიეკუთვნება თელ-ავივი, ხაიფა, ხოლონი, რიმატ-განი. * '''სახელმწიფო ენები''' — [[ებრაული ენა|ებრაული]] და [[არაბული ენა|არაბული]]. * '''რელიგია''' — [[იუდაიზმი]], [[ისლამი]]. * '''დედაქალაქი''' — [[იერუსალიმი]] (695 ათასი). * '''ქალაქები''' — [[თელ-ავივი]] (365, აგლ. 2,960 ათასი), [[ხაიფა]] (280, აგლ. 1,007 ათასი), [[რიშონ ლეციონი]] (220), [[აშდოდი]] (198), [[ბეერ-შევა]] (187). == ეკონომიკა == * '''რესურსები''' — საშენი ხე-ტყე, [[სპილენძი]]ს მადანი, [[ბუნებრივი აირი]], [[ფოსფატი]], [[თიხა]], [[ქვიშა]]. * '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' — 38 500 მლნ $ (1999). * '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე — 15 920 $. * '''ექსპორტი''' — ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები. * '''ვალუტა''' — ახალი შეკელი (ILS). == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] 26pvva5mhsc1fhkq9qh0rawiz2w0e3j 4814433 4814432 2025-06-14T16:07:35Z 185.115.6.139 4814433 wikitext text/x-wiki == ისტორია == === მნიშვნელოვანი მოვლენების ქრონოლოგია === [[ფაილი:Knesset building (edited).jpg|thumb|300px|ქნესეთი შენობა]] * [[1948]] — ისრაელის სახელმწიფოს გამოცხადება; * [[1948]]-[[1949|49]] — ომი დამოუკიდებლობისათვის, დასავლეთ იერუსალიმის შეერთება; * [[1948]]-[[1952|52]] — [[ვაიცმანი, ხაიმ|ხაიმ ვაიცმანი]], ისრაელის პირველი პრეზიდენტი; * [[1949]]-[[1953|53]] — [[დავიდ ბენ-გურიონი]], ისრაელის პირველი პრემიერი; * [[1949]] — ისრაელის მიღება [[გაერო]]ში; * [[1956]] — სინაის კამპანია და ლიბანის კრიზისი; * [[1967]] — ექვსდღიანი ომი, აღმოსავლეთ იერუსალიმისა და სხვა ტერიტორიების ოკუპაცია; * [[1968]]-[[1971|71]] - ახალი ებრაულ-არაბული კონფლიქტი; * [[1973]] — ომი სირია-ეგვიპტესთან; * [[1978]] — კემპ-დევიდის შეთანხმება, ეგვიპტესთან სამშვიდობო შეთანხმების ხელმოწერა; * [[1982]] — ოპერაცია „შლომ- ა-გალილ“, პალესტინელთა სამხედრო ბაზების განადგურება ლიბანის სამხრეთში; * [[1994]] — პალესტინელ არაბთა ავტონომიის შექმნა ღაზასა და იერიქონში. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Israel topo en.jpg|thumb|left|150px|ისრაელის ტოპოგრაფიული რუკა.]] ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში, ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე. ისრაელის ჩრდილოეთით [[ლიბანი]] და [[სირია]] მდებარეობს, აღმოსავლეთით [[იორდანია]], სამხრეთით [[წითელი ზღვა]], ხოლო დასავლეთით [[ეგვიპტე]] და [[ხმელთაშუა ზღვა]]. ყველაზე გრძელი საზღვარი [[ისრაელს]] აქვს [[იორდანიასთან]] 238 კმ, ყველაზე მოკლე საზღვარი [[სირიასთან]] 76 კმ. საზღვაო სანაპირო ხაზის სიგრძე 273 კმ. ტერიტორია ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ გადაჭიმულია 450 კმ-ზე, ხოლო ყველაზე განიერი ადგილი აღწევს 137 კმ-ს. '''ფართობი''' - 20 800 კვ. კმ, მათ შორის [[პალესტინა|პალესტინის]] არაბული სახელმწიფოსათვის [[გაერო]]ს მიერ გამოყოფილი ტერიტორია - 6220 კმ² ([[ღაზას სექტორი]] და იორდანის [[დასავლეთი ნაპირი]]). '''რეგიონები'''. ქვეყნის ჩრდილოეთისა და ცენტრალური ნაწილის აღმოსავლეთი მხარე მთიანია; დასავლეთში [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა, სამხრეთში კი უდაბნო. ქვეყნის ჩრილოეთში მდებარეობს გალილის მთები და [[1967]] წელს შემოერთებული [[გოლანის მაღლობი]]. ეს კუთხეები ყველაზე მწვანე და წყალმრავალია ისრაელში; ზამთარი აქ ყველაზე ცივი და ნალექებიანია. გალილსა და გოლანს შორის [[ხულას ხეობა]] და [[ქინერეთის ტბა]]ა. ქვეყნის ცენტრალური ნაწილის მთიან, აღმოსავლეთ მხარეს, გალილისაგან [[იზრეელის ხეობა]] ჰყოფს. ეს მხარე სამარიისა და იუდეის მთებს მოიცავს. ეს მთები ჩრდილოეთის მთებზე დაბალია, მაგრამ ზამთარი აქაც საკმაოდ ნალექებიანია. იუდეა სამარიის სამხრეთითაა. იუდეის მთების აღმოსავლეთით [[იუდეის უდაბნო]]ა. ამ უდაბნოს სამხრეთ-აღმოსავლეთში [[მკვდარი ზღვა|მკვდარი ზღვის]] ჩრდილოეთი ნაპირია. სამარიის მთებსა და იუდეის უდაბნოს აღმოსავლეთით [[იორდანის დაბლობი]]ა. ეს დაბლობი თითქმის უდაბნოსავით მშრალი და უნაყოფოა. ისრაელის სამხრეთში [[ნეგევი]] მდებარეობს. ამ მხარეს სახელმწიფოს ტერიტორიის დაახლოებით 60 % უკავია. ნეგევის უმეტესი ნაწილი უდაბნოა. ჩრდილოეთ ნეგევის აღმოსავლეთით მკვდარი ზღვის დასავლეთი ნაპირია. შუა და სამხრეთ ნეგევის აღმოსავლეთ კიდეში [[არავა]], ანუ სტეპი მდებარეობს, რომელიც მშრალი და სრულიად უნაყოფოა. ისრაელის დასავლეთში, ჩრდილოეთ საზღვრიდან [[ღაზას სექტორი|ღაზას სექტორამდე]], [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა. ისრაელის ფარგლებში, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო დაახლოებით 190 კილომეტრზეა გადაჭიმული. ზღვისპირული დაბლობის ჩრდილოეთ ნაწილს აღმოსავლეთით გალილის მთები აკრავს, ცენტრალურ ნაწილს სამარიის მთები, სამხრეთ ნაწილს კი იუდეის მთები და ჩრდილოეთ [[ნეგევი]]. დაბლობის უმეტეს ნაწილში ჰავა ძლიერ ნოტიოა; ზღვასთან სიახლოვის გამო, იქაური ზამთრები ნალექებიანობით ქვეყნის მთიან რეგიონებს არ ჩამოუვარდება, ოღონდ ზღვისპირეთში წელიწადის ამ დროსაც შედარებით თბილა. ისრაელის მოსახლეობის დაახლოებით 70 % ზღვისპირულ დაბლობში ცხოვრობს. [[ფაილი:NahalArugot02 ST 06.jpg|thumb|ისრაელის დასავლეთი ნაწილი]] '''1967 წელს შემოერთებული ტერიტორიები'''. სამხრეთში, ისრაელსა და ეგვიპტეს შორის - ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე, [[ღაზას სექტორი]] მდებარეობს; პალესტინელი არაბებით დასახლებული ეს ტერიტორია, რომელიც ისრაელმა [[2005]] წელს დათმო, [[2007]] წელს [[პალესტინის ავტონომია]]საც გამოეყო და ფაქტობრივად დამოუკიდებელი სახელმწიფოა [[ჰამასი]]ს ორგანიზაციის მეთავეობით. ისრაელის სახელმწიფოსა და [[იორდანია]]ს შორის მდებარეობს ისრაელის (ქვეყნის) შუა მთიანეთი - [[იუდეა|იუდეისა]] და [[სამარია|სამარიის]] ისტორიული კუთხეები - რომელიც ძირითადად პალესტინელი არაბებითაა დასახლებული და უფრო იორდანის დასავლეთი ნაპირის სახელითაა ცნობილი. ეს ტერიტორია ერთდროულად პალესტინის ავტონომიასა და ისრაელის სამხედრო ხელისუფლებას ექვემდებარება და მისი საბოლოო სტატუსი ჯერაც გადაუწყვეტავია. ჩრდილოეთში, ისრაელსა და სირიას შორის, გოლანის მაღლობი მდებარეობს. ეს ტერიტორია 1967 წლიდან ისრაელის მიერაა ოკუპირებული (ხოლო 1981 წლიდან ანექსირებული), გაერო ამ ტერიტორიას კვლავინდებურად სირიის დე იურე ნაწილად განიხილავს და ისრაელს მის დატოვებას სთხოვს. გოლანის მაღლობის საბოლოო სტატუსი ჯერ კიდევ გაურკვეველია. '''ბუნება''': მთები - გალილეის მთიანეთი; უმაღლესი მწვერვალი - მერონი 1208 მ; მდინარე - იორდანი; ტბები - [[მკვდარი ზღვა]], [[ქინერეთი]] (იგივე გალილეის). === ჰავა === ისრაელში ხმელთაშუაზღვიური ჰავის ტიპია ცხელი ზაფხულით (აპრილი–ოქტომბერი) და შედარებით რბილი წვიმიანი ზამთრით (ნოემბერი–მარტი). ზამთარი ქვეყნის ზოგიერთ მთიან რაიონში, მაგალითად, იერუსალიმსა და ცფათში, უფრო მშრალი და გრილია. წვიმა ძირითადად მოდის ჩრდილოთ და ცენტრალურ რაიონში. ჩრდილოთ ნეგევში ნალექების რაოდენობა ნაკლებია, ხოლო სამხრეთით მათი რაოდენობა უმნიშვნელოა. კლიმატური პირობები ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონში განსხვავდება ერთმანეთისგან: სანაპირო ზოლი ხასიათდება ნოტიო ზაფხულით და რბილი ზამთრით, მთიანი რაიონები მშრალი ზაფხულით და შედარებით ცივი ზამთრით, ხოლო ნეგევში – ტიპური ნახევარუდაბნოს კლიმატია. აგვისტოს საშუალო ტემპერატურა სანაპიროზე +27 °C, ქვეყნის ცენტრალურ რაიონში +23 °C, აღმოსავლეთში +30 °C; იანვარში ტემპერატურა იმავე რაონებში შესაბამისად არის +12 °C, +7 °C და +12 °C. ყველაზე ნოტიო ზონად ითვლება გალილეა, სადაც ნალექების რაოდენობა წელიწადში აღწევს 1000 მმ. თელ-ავივის მიდამოებში ნალექების რაოდენობა 550 მმ ფარგლებშია, იერუსალიმში – 500 მმ, ხოლო წითელი ზღვის სანაპიროსთან – მხოლოდ 25-30 მმ წელიწადში. === წყლის რესურსები === ქვეყნის მთავარი მდინარეა იორდანე, რომელიც სათავეს იღებს ჰერმონის მთაზე ლიბანი-სირიის საზღვარზე, შემდეგ კინერეთის ტბაზე (გალილეის ზღვა) გაედინება და მიუყვება იორდანეს დაბლობს, ბოლოს კი მკვდარ ზღვაში ჩაედინება. მდინარე იორდანე საკმაოდ ვიწრო და წყალმარჩხია, და მხოლოდ წვიმების სეზონის დროს ივსება. უმთავრესი მდინარეებიდან ასევე აღსანიშნავია იარკონი და კიშონი. კინერეთის ტბა მდებარეობს გალილეის ბორცვებსა და გოლანის მაღლობს შორის ზღვის დონეზე 212 მ-ით ქვემოთ. სიგანეში ის აღწევს 12 კმ-ს, სიგრძეში – 21 კმ-ს, ხოლო სიღრმე – 48 მ. ეს არის ყველაზე დიდი მტკნარი ტბა ისრაელში. უდიდეს და უნიკალურ მარილიან ტბას წარმოადგენს მკვდარი ზღვა. მისი სიგრძე შეადგენს 76 კმ-ს, სიგანე – 17 კმ-ს, საშუალო სიღრმე კი 161 მ-ია. ტბა ზღვის დონეზე დაახლოებით 400 მ-ით ქვემოთ მდებარეობს და ის გაჯერებულია მრავალფეროვანი მარილებით, რომელთა კონცენტრაცია 1 ლიტრში 300 გრამს აღემატება, რაც პრაქტიკულად გამორიცხავს მასში თევზისა და უფრო პრიმიტიული ცოცხალი ორგანიზმების არსებობას, თუმცა იგივე ფაქტორი განაპირობებს მკვდარი ზღვის წყლისა და მის ფსკერზე წარმოქმნილი ტალახის უნიკალურ სამკურნალო და კოსმეტიკურ თვისებებს. === ფლორა და ფაუნა === მცენარეებიდან ისრაელში ფართოდ გავრცელებულია მარადმწვანე მუხა, ზეთისხილი, მიწის თხილი, ღვია, დაფნა, ხემარწყვა, იერუსალიმის ფიჭვი, ჭადარი, არღავანი, მთიან რაიონებში გავრცელებულია მუხა და სიკომორი. გალილეის დაჭაობებულ ადგილებში იზრდება პაპირუსი, ოლეანდრი, ხახვთესლა. ქვეყნის ცხოველთა სამყარო შედარებით ღარიბია. მსხვილი ძუძუმწოვრები თითქმის განადგურებულია. ნეგევის უდაბნოში ბინადრობს ტურა, ზოლებიანი აფთარი, მელა, მაჩვზღარბა, ზღარბი, კურდღელი და გარეული ღორი. ფართოდაა გავრცელებული ქვეწარმავლები – გველი, კუ, ხვლიკი. ისრაელის ტერიტორიაზე დაახლოებით 400 სახეობის ფრინველია გავრცელებული. ისრაელში გარემოს დაცვის მკაცრი პოლიტიკა ხორციელდება. ასობით მცენარე, მათ შორის მუხები და პალმები, და ასევე ბევრი ცხოველი და ფრინველი სახელმწიფო დაცვის ქვეშაა. გოლანის მაღლობზე და მათგან სამხრეთით განლაგებულია რამდენიმე ეროვნული პარკი: „დანი“, „ხურშატ ტალი“ და სხვა. ქვეყნის ტერიტორიაზე ბევრი მცირე ზომის ეროვნული პარკია. == პოლიტიკური წყობა == ისრაელი შედგება 6 ადმინისტრაციული ერთეულისგან: ცენტრალური, ხაიფა, იერუსალიმი, ჩრდილოეთი, სამხრეთი, თელ-ავივი. ისრაელის სუვერენული სახელმწიფო შექმნილია 1948 წლის 14 მარტს (იქამდე მისი ტერიტორია დიდი ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ იყო). ისრაელი – საპარლამენტო რესპუბლიკაა. ერთპალატიანი პარლამენტი – კნესეტი, შედგება 120 დეპუტატისგან, რომლის არჩევა ხდება არჩევნების გზით პროპორციული სიით. აღმასრულებელ ხელისუფლებას წარმოადგენს მინისტრთა კაბინეტი, პრემიერ-მინისტრის მეთაურობით. სახელმწიფოს ოფიციალური მეთაურია პრეზიდენტი, რომელსაც ხუთი წლის ვადით ირჩევს კნესეტი. ისრაელში მრავალპარტიული პოლიტიკური სისტემაა. == სახელმწიფო == * '''სახელმწიფო სიმბოლოები''': ''ისრაელის დროშა '' — წარმოადგენს თეთრ ტილოს, რომელსაც ზედა და ქვედა მხარეს ორი ლურჯი ზოლი გასდევს. დროშის ცენტრში გამოსახულია დავითის ექვსქიმიანი ვარსკვლავი. ''ისრაელის გერბი'' — წარმოადგენს „ფრანგული“ ფორმის ფარს, რომლის ცენტრში გამოსახულია მენორა - შვიდსანთლიანი შანდალი. * '''სახელმწიფო სისტემა''' - დემოკრატიული რესპუბლიკა. * '''სახელმწიფოს მეთაური''' - პრეზიდენტი [[რუვენ რივნილი]] (2014-დან). * '''მთავრობის მეთაური''' - პრემიერ–მინისტრი [[ნაფთალი ბენეთი]] (2021-დან). * '''საკანონმდებლო ორგანო''' - ერთპალატიანი პარლამენტი ([[ქნესეთი]], 120 წევრი). == დემოგრაფია == ისრაელის მოსახლეობის რაოდენობა 2012 წლის მონაცემებით 7 836 000 ადამიანს შეადგენს, რაც მთელი მსოფლიოს მოსახლეობის 0,11 % შეადგენს. მოსახლეობის სიმჭიდროვე კი 359 ადამიანია 1 კვ. კმ-ზე. მოსახლეობის უმრავლესობა – 76,4 % ებრაელია (მათგან 67,1 % – ისრაელში დაბადებული, 22,6 % ევროპაში ან ამერიკაში დაბადებული, 5,9 % აფრიკაში დაბადებული, 4,2 % აზიაში დაბადებული) დანარჩენი 23,6 %-დან უმრავლესობა არაბია (2004 წ.). რელიგიურ კუთვნილებას რაც შეეხება, 75,6 % იუდეველია, 2 % – ქრისტიანი, 1,7 % –დრუზები და 3,8 % – სხვა აღმსარებლობის (2008წ). ქვეყნის ოფიციალური ენებია ივრითი და არაბული. გავრცელებულია ასევე ინგლისური, ფრანგული, ესპანური, გერმანული, იდიში, რუსული, პოლონური და უნგრული. ქვეყნის ურბანიზაციის დონე 92 % შეადგენს (2010 წლის მონაცემებით). ისრაელის დედაქალაქია - იერუსალიმი. უდიდეს ქალაქებს მიეკუთვნება თელ-ავივი, ხაიფა, ხოლონი, რიმატ-განი. * '''სახელმწიფო ენები''' — [[ებრაული ენა|ებრაული]] და [[არაბული ენა|არაბული]]. * '''რელიგია''' — [[იუდაიზმი]], [[ისლამი]]. * '''დედაქალაქი''' — [[იერუსალიმი]] (695 ათასი). * '''ქალაქები''' — [[თელ-ავივი]] (365, აგლ. 2,960 ათასი), [[ხაიფა]] (280, აგლ. 1,007 ათასი), [[რიშონ ლეციონი]] (220), [[აშდოდი]] (198), [[ბეერ-შევა]] (187). == ეკონომიკა == * '''რესურსები''' — საშენი ხე-ტყე, [[სპილენძი]]ს მადანი, [[ბუნებრივი აირი]], [[ფოსფატი]], [[თიხა]], [[ქვიშა]]. * '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' — 38 500 მლნ $ (1999). * '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე — 15 920 $. * '''ექსპორტი''' — ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები. * '''ვალუტა''' — ახალი შეკელი (ILS). == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] i78olfq45rlmj121vnzilthrkuw2qc6 4814434 4814433 2025-06-14T16:07:47Z 185.115.6.139 4814434 wikitext text/x-wiki == ისტორია == * == გეოგრაფია == [[ფაილი:Israel topo en.jpg|thumb|left|150px|ისრაელის ტოპოგრაფიული რუკა.]] ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში, ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე. ისრაელის ჩრდილოეთით [[ლიბანი]] და [[სირია]] მდებარეობს, აღმოსავლეთით [[იორდანია]], სამხრეთით [[წითელი ზღვა]], ხოლო დასავლეთით [[ეგვიპტე]] და [[ხმელთაშუა ზღვა]]. ყველაზე გრძელი საზღვარი [[ისრაელს]] აქვს [[იორდანიასთან]] 238 კმ, ყველაზე მოკლე საზღვარი [[სირიასთან]] 76 კმ. საზღვაო სანაპირო ხაზის სიგრძე 273 კმ. ტერიტორია ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ გადაჭიმულია 450 კმ-ზე, ხოლო ყველაზე განიერი ადგილი აღწევს 137 კმ-ს. '''ფართობი''' - 20 800 კვ. კმ, მათ შორის [[პალესტინა|პალესტინის]] არაბული სახელმწიფოსათვის [[გაერო]]ს მიერ გამოყოფილი ტერიტორია - 6220 კმ² ([[ღაზას სექტორი]] და იორდანის [[დასავლეთი ნაპირი]]). '''რეგიონები'''. ქვეყნის ჩრდილოეთისა და ცენტრალური ნაწილის აღმოსავლეთი მხარე მთიანია; დასავლეთში [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა, სამხრეთში კი უდაბნო. ქვეყნის ჩრილოეთში მდებარეობს გალილის მთები და [[1967]] წელს შემოერთებული [[გოლანის მაღლობი]]. ეს კუთხეები ყველაზე მწვანე და წყალმრავალია ისრაელში; ზამთარი აქ ყველაზე ცივი და ნალექებიანია. გალილსა და გოლანს შორის [[ხულას ხეობა]] და [[ქინერეთის ტბა]]ა. ქვეყნის ცენტრალური ნაწილის მთიან, აღმოსავლეთ მხარეს, გალილისაგან [[იზრეელის ხეობა]] ჰყოფს. ეს მხარე სამარიისა და იუდეის მთებს მოიცავს. ეს მთები ჩრდილოეთის მთებზე დაბალია, მაგრამ ზამთარი აქაც საკმაოდ ნალექებიანია. იუდეა სამარიის სამხრეთითაა. იუდეის მთების აღმოსავლეთით [[იუდეის უდაბნო]]ა. ამ უდაბნოს სამხრეთ-აღმოსავლეთში [[მკვდარი ზღვა|მკვდარი ზღვის]] ჩრდილოეთი ნაპირია. სამარიის მთებსა და იუდეის უდაბნოს აღმოსავლეთით [[იორდანის დაბლობი]]ა. ეს დაბლობი თითქმის უდაბნოსავით მშრალი და უნაყოფოა. ისრაელის სამხრეთში [[ნეგევი]] მდებარეობს. ამ მხარეს სახელმწიფოს ტერიტორიის დაახლოებით 60 % უკავია. ნეგევის უმეტესი ნაწილი უდაბნოა. ჩრდილოეთ ნეგევის აღმოსავლეთით მკვდარი ზღვის დასავლეთი ნაპირია. შუა და სამხრეთ ნეგევის აღმოსავლეთ კიდეში [[არავა]], ანუ სტეპი მდებარეობს, რომელიც მშრალი და სრულიად უნაყოფოა. ისრაელის დასავლეთში, ჩრდილოეთ საზღვრიდან [[ღაზას სექტორი|ღაზას სექტორამდე]], [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა. ისრაელის ფარგლებში, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო დაახლოებით 190 კილომეტრზეა გადაჭიმული. ზღვისპირული დაბლობის ჩრდილოეთ ნაწილს აღმოსავლეთით გალილის მთები აკრავს, ცენტრალურ ნაწილს სამარიის მთები, სამხრეთ ნაწილს კი იუდეის მთები და ჩრდილოეთ [[ნეგევი]]. დაბლობის უმეტეს ნაწილში ჰავა ძლიერ ნოტიოა; ზღვასთან სიახლოვის გამო, იქაური ზამთრები ნალექებიანობით ქვეყნის მთიან რეგიონებს არ ჩამოუვარდება, ოღონდ ზღვისპირეთში წელიწადის ამ დროსაც შედარებით თბილა. ისრაელის მოსახლეობის დაახლოებით 70 % ზღვისპირულ დაბლობში ცხოვრობს. [[ფაილი:NahalArugot02 ST 06.jpg|thumb|ისრაელის დასავლეთი ნაწილი]] '''1967 წელს შემოერთებული ტერიტორიები'''. სამხრეთში, ისრაელსა და ეგვიპტეს შორის - ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე, [[ღაზას სექტორი]] მდებარეობს; პალესტინელი არაბებით დასახლებული ეს ტერიტორია, რომელიც ისრაელმა [[2005]] წელს დათმო, [[2007]] წელს [[პალესტინის ავტონომია]]საც გამოეყო და ფაქტობრივად დამოუკიდებელი სახელმწიფოა [[ჰამასი]]ს ორგანიზაციის მეთავეობით. ისრაელის სახელმწიფოსა და [[იორდანია]]ს შორის მდებარეობს ისრაელის (ქვეყნის) შუა მთიანეთი - [[იუდეა|იუდეისა]] და [[სამარია|სამარიის]] ისტორიული კუთხეები - რომელიც ძირითადად პალესტინელი არაბებითაა დასახლებული და უფრო იორდანის დასავლეთი ნაპირის სახელითაა ცნობილი. ეს ტერიტორია ერთდროულად პალესტინის ავტონომიასა და ისრაელის სამხედრო ხელისუფლებას ექვემდებარება და მისი საბოლოო სტატუსი ჯერაც გადაუწყვეტავია. ჩრდილოეთში, ისრაელსა და სირიას შორის, გოლანის მაღლობი მდებარეობს. ეს ტერიტორია 1967 წლიდან ისრაელის მიერაა ოკუპირებული (ხოლო 1981 წლიდან ანექსირებული), გაერო ამ ტერიტორიას კვლავინდებურად სირიის დე იურე ნაწილად განიხილავს და ისრაელს მის დატოვებას სთხოვს. გოლანის მაღლობის საბოლოო სტატუსი ჯერ კიდევ გაურკვეველია. '''ბუნება''': მთები - გალილეის მთიანეთი; უმაღლესი მწვერვალი - მერონი 1208 მ; მდინარე - იორდანი; ტბები - [[მკვდარი ზღვა]], [[ქინერეთი]] (იგივე გალილეის). === ჰავა === ისრაელში ხმელთაშუაზღვიური ჰავის ტიპია ცხელი ზაფხულით (აპრილი–ოქტომბერი) და შედარებით რბილი წვიმიანი ზამთრით (ნოემბერი–მარტი). ზამთარი ქვეყნის ზოგიერთ მთიან რაიონში, მაგალითად, იერუსალიმსა და ცფათში, უფრო მშრალი და გრილია. წვიმა ძირითადად მოდის ჩრდილოთ და ცენტრალურ რაიონში. ჩრდილოთ ნეგევში ნალექების რაოდენობა ნაკლებია, ხოლო სამხრეთით მათი რაოდენობა უმნიშვნელოა. კლიმატური პირობები ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონში განსხვავდება ერთმანეთისგან: სანაპირო ზოლი ხასიათდება ნოტიო ზაფხულით და რბილი ზამთრით, მთიანი რაიონები მშრალი ზაფხულით და შედარებით ცივი ზამთრით, ხოლო ნეგევში – ტიპური ნახევარუდაბნოს კლიმატია. აგვისტოს საშუალო ტემპერატურა სანაპიროზე +27 °C, ქვეყნის ცენტრალურ რაიონში +23 °C, აღმოსავლეთში +30 °C; იანვარში ტემპერატურა იმავე რაონებში შესაბამისად არის +12 °C, +7 °C და +12 °C. ყველაზე ნოტიო ზონად ითვლება გალილეა, სადაც ნალექების რაოდენობა წელიწადში აღწევს 1000 მმ. თელ-ავივის მიდამოებში ნალექების რაოდენობა 550 მმ ფარგლებშია, იერუსალიმში – 500 მმ, ხოლო წითელი ზღვის სანაპიროსთან – მხოლოდ 25-30 მმ წელიწადში. === წყლის რესურსები === ქვეყნის მთავარი მდინარეა იორდანე, რომელიც სათავეს იღებს ჰერმონის მთაზე ლიბანი-სირიის საზღვარზე, შემდეგ კინერეთის ტბაზე (გალილეის ზღვა) გაედინება და მიუყვება იორდანეს დაბლობს, ბოლოს კი მკვდარ ზღვაში ჩაედინება. მდინარე იორდანე საკმაოდ ვიწრო და წყალმარჩხია, და მხოლოდ წვიმების სეზონის დროს ივსება. უმთავრესი მდინარეებიდან ასევე აღსანიშნავია იარკონი და კიშონი. კინერეთის ტბა მდებარეობს გალილეის ბორცვებსა და გოლანის მაღლობს შორის ზღვის დონეზე 212 მ-ით ქვემოთ. სიგანეში ის აღწევს 12 კმ-ს, სიგრძეში – 21 კმ-ს, ხოლო სიღრმე – 48 მ. ეს არის ყველაზე დიდი მტკნარი ტბა ისრაელში. უდიდეს და უნიკალურ მარილიან ტბას წარმოადგენს მკვდარი ზღვა. მისი სიგრძე შეადგენს 76 კმ-ს, სიგანე – 17 კმ-ს, საშუალო სიღრმე კი 161 მ-ია. ტბა ზღვის დონეზე დაახლოებით 400 მ-ით ქვემოთ მდებარეობს და ის გაჯერებულია მრავალფეროვანი მარილებით, რომელთა კონცენტრაცია 1 ლიტრში 300 გრამს აღემატება, რაც პრაქტიკულად გამორიცხავს მასში თევზისა და უფრო პრიმიტიული ცოცხალი ორგანიზმების არსებობას, თუმცა იგივე ფაქტორი განაპირობებს მკვდარი ზღვის წყლისა და მის ფსკერზე წარმოქმნილი ტალახის უნიკალურ სამკურნალო და კოსმეტიკურ თვისებებს. === ფლორა და ფაუნა === მცენარეებიდან ისრაელში ფართოდ გავრცელებულია მარადმწვანე მუხა, ზეთისხილი, მიწის თხილი, ღვია, დაფნა, ხემარწყვა, იერუსალიმის ფიჭვი, ჭადარი, არღავანი, მთიან რაიონებში გავრცელებულია მუხა და სიკომორი. გალილეის დაჭაობებულ ადგილებში იზრდება პაპირუსი, ოლეანდრი, ხახვთესლა. ქვეყნის ცხოველთა სამყარო შედარებით ღარიბია. მსხვილი ძუძუმწოვრები თითქმის განადგურებულია. ნეგევის უდაბნოში ბინადრობს ტურა, ზოლებიანი აფთარი, მელა, მაჩვზღარბა, ზღარბი, კურდღელი და გარეული ღორი. ფართოდაა გავრცელებული ქვეწარმავლები – გველი, კუ, ხვლიკი. ისრაელის ტერიტორიაზე დაახლოებით 400 სახეობის ფრინველია გავრცელებული. ისრაელში გარემოს დაცვის მკაცრი პოლიტიკა ხორციელდება. ასობით მცენარე, მათ შორის მუხები და პალმები, და ასევე ბევრი ცხოველი და ფრინველი სახელმწიფო დაცვის ქვეშაა. გოლანის მაღლობზე და მათგან სამხრეთით განლაგებულია რამდენიმე ეროვნული პარკი: „დანი“, „ხურშატ ტალი“ და სხვა. ქვეყნის ტერიტორიაზე ბევრი მცირე ზომის ეროვნული პარკია. == პოლიტიკური წყობა == ისრაელი შედგება 6 ადმინისტრაციული ერთეულისგან: ცენტრალური, ხაიფა, იერუსალიმი, ჩრდილოეთი, სამხრეთი, თელ-ავივი. ისრაელის სუვერენული სახელმწიფო შექმნილია 1948 წლის 14 მარტს (იქამდე მისი ტერიტორია დიდი ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ იყო). ისრაელი – საპარლამენტო რესპუბლიკაა. ერთპალატიანი პარლამენტი – კნესეტი, შედგება 120 დეპუტატისგან, რომლის არჩევა ხდება არჩევნების გზით პროპორციული სიით. აღმასრულებელ ხელისუფლებას წარმოადგენს მინისტრთა კაბინეტი, პრემიერ-მინისტრის მეთაურობით. სახელმწიფოს ოფიციალური მეთაურია პრეზიდენტი, რომელსაც ხუთი წლის ვადით ირჩევს კნესეტი. ისრაელში მრავალპარტიული პოლიტიკური სისტემაა. == სახელმწიფო == * '''სახელმწიფო სიმბოლოები''': ''ისრაელის დროშა '' — წარმოადგენს თეთრ ტილოს, რომელსაც ზედა და ქვედა მხარეს ორი ლურჯი ზოლი გასდევს. დროშის ცენტრში გამოსახულია დავითის ექვსქიმიანი ვარსკვლავი. ''ისრაელის გერბი'' — წარმოადგენს „ფრანგული“ ფორმის ფარს, რომლის ცენტრში გამოსახულია მენორა - შვიდსანთლიანი შანდალი. * '''სახელმწიფო სისტემა''' - დემოკრატიული რესპუბლიკა. * '''სახელმწიფოს მეთაური''' - პრეზიდენტი [[რუვენ რივნილი]] (2014-დან). * '''მთავრობის მეთაური''' - პრემიერ–მინისტრი [[ნაფთალი ბენეთი]] (2021-დან). * '''საკანონმდებლო ორგანო''' - ერთპალატიანი პარლამენტი ([[ქნესეთი]], 120 წევრი). == დემოგრაფია == ისრაელის მოსახლეობის რაოდენობა 2012 წლის მონაცემებით 7 836 000 ადამიანს შეადგენს, რაც მთელი მსოფლიოს მოსახლეობის 0,11 % შეადგენს. მოსახლეობის სიმჭიდროვე კი 359 ადამიანია 1 კვ. კმ-ზე. მოსახლეობის უმრავლესობა – 76,4 % ებრაელია (მათგან 67,1 % – ისრაელში დაბადებული, 22,6 % ევროპაში ან ამერიკაში დაბადებული, 5,9 % აფრიკაში დაბადებული, 4,2 % აზიაში დაბადებული) დანარჩენი 23,6 %-დან უმრავლესობა არაბია (2004 წ.). რელიგიურ კუთვნილებას რაც შეეხება, 75,6 % იუდეველია, 2 % – ქრისტიანი, 1,7 % –დრუზები და 3,8 % – სხვა აღმსარებლობის (2008წ). ქვეყნის ოფიციალური ენებია ივრითი და არაბული. გავრცელებულია ასევე ინგლისური, ფრანგული, ესპანური, გერმანული, იდიში, რუსული, პოლონური და უნგრული. ქვეყნის ურბანიზაციის დონე 92 % შეადგენს (2010 წლის მონაცემებით). ისრაელის დედაქალაქია - იერუსალიმი. უდიდეს ქალაქებს მიეკუთვნება თელ-ავივი, ხაიფა, ხოლონი, რიმატ-განი. * '''სახელმწიფო ენები''' — [[ებრაული ენა|ებრაული]] და [[არაბული ენა|არაბული]]. * '''რელიგია''' — [[იუდაიზმი]], [[ისლამი]]. * '''დედაქალაქი''' — [[იერუსალიმი]] (695 ათასი). * '''ქალაქები''' — [[თელ-ავივი]] (365, აგლ. 2,960 ათასი), [[ხაიფა]] (280, აგლ. 1,007 ათასი), [[რიშონ ლეციონი]] (220), [[აშდოდი]] (198), [[ბეერ-შევა]] (187). == ეკონომიკა == * '''რესურსები''' — საშენი ხე-ტყე, [[სპილენძი]]ს მადანი, [[ბუნებრივი აირი]], [[ფოსფატი]], [[თიხა]], [[ქვიშა]]. * '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' — 38 500 მლნ $ (1999). * '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე — 15 920 $. * '''ექსპორტი''' — ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები. * '''ვალუტა''' — ახალი შეკელი (ILS). == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] any55gd8hq1k2h17ef1qxqbi1famphu 4814435 4814434 2025-06-14T16:07:58Z 185.115.6.139 4814435 wikitext text/x-wiki == ისტორია == * == პოლიტიკური წყობა == ისრაელი შედგება 6 ადმინისტრაციული ერთეულისგან: ცენტრალური, ხაიფა, იერუსალიმი, ჩრდილოეთი, სამხრეთი, თელ-ავივი. ისრაელის სუვერენული სახელმწიფო შექმნილია 1948 წლის 14 მარტს (იქამდე მისი ტერიტორია დიდი ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ იყო). ისრაელი – საპარლამენტო რესპუბლიკაა. ერთპალატიანი პარლამენტი – კნესეტი, შედგება 120 დეპუტატისგან, რომლის არჩევა ხდება არჩევნების გზით პროპორციული სიით. აღმასრულებელ ხელისუფლებას წარმოადგენს მინისტრთა კაბინეტი, პრემიერ-მინისტრის მეთაურობით. სახელმწიფოს ოფიციალური მეთაურია პრეზიდენტი, რომელსაც ხუთი წლის ვადით ირჩევს კნესეტი. ისრაელში მრავალპარტიული პოლიტიკური სისტემაა. == სახელმწიფო == * '''სახელმწიფო სიმბოლოები''': ''ისრაელის დროშა '' — წარმოადგენს თეთრ ტილოს, რომელსაც ზედა და ქვედა მხარეს ორი ლურჯი ზოლი გასდევს. დროშის ცენტრში გამოსახულია დავითის ექვსქიმიანი ვარსკვლავი. ''ისრაელის გერბი'' — წარმოადგენს „ფრანგული“ ფორმის ფარს, რომლის ცენტრში გამოსახულია მენორა - შვიდსანთლიანი შანდალი. * '''სახელმწიფო სისტემა''' - დემოკრატიული რესპუბლიკა. * '''სახელმწიფოს მეთაური''' - პრეზიდენტი [[რუვენ რივნილი]] (2014-დან). * '''მთავრობის მეთაური''' - პრემიერ–მინისტრი [[ნაფთალი ბენეთი]] (2021-დან). * '''საკანონმდებლო ორგანო''' - ერთპალატიანი პარლამენტი ([[ქნესეთი]], 120 წევრი). == დემოგრაფია == ისრაელის მოსახლეობის რაოდენობა 2012 წლის მონაცემებით 7 836 000 ადამიანს შეადგენს, რაც მთელი მსოფლიოს მოსახლეობის 0,11 % შეადგენს. მოსახლეობის სიმჭიდროვე კი 359 ადამიანია 1 კვ. კმ-ზე. მოსახლეობის უმრავლესობა – 76,4 % ებრაელია (მათგან 67,1 % – ისრაელში დაბადებული, 22,6 % ევროპაში ან ამერიკაში დაბადებული, 5,9 % აფრიკაში დაბადებული, 4,2 % აზიაში დაბადებული) დანარჩენი 23,6 %-დან უმრავლესობა არაბია (2004 წ.). რელიგიურ კუთვნილებას რაც შეეხება, 75,6 % იუდეველია, 2 % – ქრისტიანი, 1,7 % –დრუზები და 3,8 % – სხვა აღმსარებლობის (2008წ). ქვეყნის ოფიციალური ენებია ივრითი და არაბული. გავრცელებულია ასევე ინგლისური, ფრანგული, ესპანური, გერმანული, იდიში, რუსული, პოლონური და უნგრული. ქვეყნის ურბანიზაციის დონე 92 % შეადგენს (2010 წლის მონაცემებით). ისრაელის დედაქალაქია - იერუსალიმი. უდიდეს ქალაქებს მიეკუთვნება თელ-ავივი, ხაიფა, ხოლონი, რიმატ-განი. * '''სახელმწიფო ენები''' — [[ებრაული ენა|ებრაული]] და [[არაბული ენა|არაბული]]. * '''რელიგია''' — [[იუდაიზმი]], [[ისლამი]]. * '''დედაქალაქი''' — [[იერუსალიმი]] (695 ათასი). * '''ქალაქები''' — [[თელ-ავივი]] (365, აგლ. 2,960 ათასი), [[ხაიფა]] (280, აგლ. 1,007 ათასი), [[რიშონ ლეციონი]] (220), [[აშდოდი]] (198), [[ბეერ-შევა]] (187). == ეკონომიკა == * '''რესურსები''' — საშენი ხე-ტყე, [[სპილენძი]]ს მადანი, [[ბუნებრივი აირი]], [[ფოსფატი]], [[თიხა]], [[ქვიშა]]. * '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' — 38 500 მლნ $ (1999). * '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე — 15 920 $. * '''ექსპორტი''' — ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები. * '''ვალუტა''' — ახალი შეკელი (ILS). == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] gopxjgql17dkrkkyrxr9iia43kc9v5h 4814436 4814435 2025-06-14T16:08:11Z 185.115.6.139 4814436 wikitext text/x-wiki == ისტორია == * == სახელმწიფო == * '''სახელმწიფო სიმბოლოები''': ''ისრაელის დროშა '' — წარმოადგენს თეთრ ტილოს, რომელსაც ზედა და ქვედა მხარეს ორი ლურჯი ზოლი გასდევს. დროშის ცენტრში გამოსახულია დავითის ექვსქიმიანი ვარსკვლავი. ''ისრაელის გერბი'' — წარმოადგენს „ფრანგული“ ფორმის ფარს, რომლის ცენტრში გამოსახულია მენორა - შვიდსანთლიანი შანდალი. * '''სახელმწიფო სისტემა''' - დემოკრატიული რესპუბლიკა. * '''სახელმწიფოს მეთაური''' - პრეზიდენტი [[რუვენ რივნილი]] (2014-დან). * '''მთავრობის მეთაური''' - პრემიერ–მინისტრი [[ნაფთალი ბენეთი]] (2021-დან). * '''საკანონმდებლო ორგანო''' - ერთპალატიანი პარლამენტი ([[ქნესეთი]], 120 წევრი). == დემოგრაფია == ისრაელის მოსახლეობის რაოდენობა 2012 წლის მონაცემებით 7 836 000 ადამიანს შეადგენს, რაც მთელი მსოფლიოს მოსახლეობის 0,11 % შეადგენს. მოსახლეობის სიმჭიდროვე კი 359 ადამიანია 1 კვ. კმ-ზე. მოსახლეობის უმრავლესობა – 76,4 % ებრაელია (მათგან 67,1 % – ისრაელში დაბადებული, 22,6 % ევროპაში ან ამერიკაში დაბადებული, 5,9 % აფრიკაში დაბადებული, 4,2 % აზიაში დაბადებული) დანარჩენი 23,6 %-დან უმრავლესობა არაბია (2004 წ.). რელიგიურ კუთვნილებას რაც შეეხება, 75,6 % იუდეველია, 2 % – ქრისტიანი, 1,7 % –დრუზები და 3,8 % – სხვა აღმსარებლობის (2008წ). ქვეყნის ოფიციალური ენებია ივრითი და არაბული. გავრცელებულია ასევე ინგლისური, ფრანგული, ესპანური, გერმანული, იდიში, რუსული, პოლონური და უნგრული. ქვეყნის ურბანიზაციის დონე 92 % შეადგენს (2010 წლის მონაცემებით). ისრაელის დედაქალაქია - იერუსალიმი. უდიდეს ქალაქებს მიეკუთვნება თელ-ავივი, ხაიფა, ხოლონი, რიმატ-განი. * '''სახელმწიფო ენები''' — [[ებრაული ენა|ებრაული]] და [[არაბული ენა|არაბული]]. * '''რელიგია''' — [[იუდაიზმი]], [[ისლამი]]. * '''დედაქალაქი''' — [[იერუსალიმი]] (695 ათასი). * '''ქალაქები''' — [[თელ-ავივი]] (365, აგლ. 2,960 ათასი), [[ხაიფა]] (280, აგლ. 1,007 ათასი), [[რიშონ ლეციონი]] (220), [[აშდოდი]] (198), [[ბეერ-შევა]] (187). == ეკონომიკა == * '''რესურსები''' — საშენი ხე-ტყე, [[სპილენძი]]ს მადანი, [[ბუნებრივი აირი]], [[ფოსფატი]], [[თიხა]], [[ქვიშა]]. * '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' — 38 500 მლნ $ (1999). * '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე — 15 920 $. * '''ექსპორტი''' — ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები. * '''ვალუტა''' — ახალი შეკელი (ILS). == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] mdvh9lszmi8topbom6tc5j0aojs6na0 4814438 4814436 2025-06-14T16:08:22Z 185.115.6.139 4814438 wikitext text/x-wiki == ისტორია == * * == დემოგრაფია == ისრაელის მოსახლეობის რაოდენობა 2012 წლის მონაცემებით 7 836 000 ადამიანს შეადგენს, რაც მთელი მსოფლიოს მოსახლეობის 0,11 % შეადგენს. მოსახლეობის სიმჭიდროვე კი 359 ადამიანია 1 კვ. კმ-ზე. მოსახლეობის უმრავლესობა – 76,4 % ებრაელია (მათგან 67,1 % – ისრაელში დაბადებული, 22,6 % ევროპაში ან ამერიკაში დაბადებული, 5,9 % აფრიკაში დაბადებული, 4,2 % აზიაში დაბადებული) დანარჩენი 23,6 %-დან უმრავლესობა არაბია (2004 წ.). რელიგიურ კუთვნილებას რაც შეეხება, 75,6 % იუდეველია, 2 % – ქრისტიანი, 1,7 % –დრუზები და 3,8 % – სხვა აღმსარებლობის (2008წ). ქვეყნის ოფიციალური ენებია ივრითი და არაბული. გავრცელებულია ასევე ინგლისური, ფრანგული, ესპანური, გერმანული, იდიში, რუსული, პოლონური და უნგრული. ქვეყნის ურბანიზაციის დონე 92 % შეადგენს (2010 წლის მონაცემებით). ისრაელის დედაქალაქია - იერუსალიმი. უდიდეს ქალაქებს მიეკუთვნება თელ-ავივი, ხაიფა, ხოლონი, რიმატ-განი. * '''სახელმწიფო ენები''' — [[ებრაული ენა|ებრაული]] და [[არაბული ენა|არაბული]]. * '''რელიგია''' — [[იუდაიზმი]], [[ისლამი]]. * '''დედაქალაქი''' — [[იერუსალიმი]] (695 ათასი). * '''ქალაქები''' — [[თელ-ავივი]] (365, აგლ. 2,960 ათასი), [[ხაიფა]] (280, აგლ. 1,007 ათასი), [[რიშონ ლეციონი]] (220), [[აშდოდი]] (198), [[ბეერ-შევა]] (187). == ეკონომიკა == * '''რესურსები''' — საშენი ხე-ტყე, [[სპილენძი]]ს მადანი, [[ბუნებრივი აირი]], [[ფოსფატი]], [[თიხა]], [[ქვიშა]]. * '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' — 38 500 მლნ $ (1999). * '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე — 15 920 $. * '''ექსპორტი''' — ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები. * '''ვალუტა''' — ახალი შეკელი (ILS). == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] di1witnes58fuwbweil8t3hnd5taqf6 4814439 4814438 2025-06-14T16:08:33Z 185.115.6.139 4814439 wikitext text/x-wiki == ისტორია == * * * == ეკონომიკა == * '''რესურსები''' — საშენი ხე-ტყე, [[სპილენძი]]ს მადანი, [[ბუნებრივი აირი]], [[ფოსფატი]], [[თიხა]], [[ქვიშა]]. * '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' — 38 500 მლნ $ (1999). * '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე — 15 920 $. * '''ექსპორტი''' — ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები. * '''ვალუტა''' — ახალი შეკელი (ILS). == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] p1a59etsglcu1exs34wf38toz7sepu8 4814440 4814439 2025-06-14T16:08:43Z 185.115.6.139 4814440 wikitext text/x-wiki == ისტორია == * * * * == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] dhyhv7nkceiinrjs0rmehypyd5zboxh 4814441 4814440 2025-06-14T16:08:54Z 185.115.6.139 4814441 wikitext text/x-wiki == ისტორია == * * * * == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] bpi083l3pa29elzzj22v50cdrdynx6s 4814442 4814441 2025-06-14T16:09:04Z 185.115.6.139 4814442 wikitext text/x-wiki == ისტორია == * * * * * == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] s2qqxfal1qu765g0q9ll1ditr4h3v7w 4814443 4814442 2025-06-14T16:09:15Z 185.115.6.139 4814443 wikitext text/x-wiki == ისტორია == * * * * * * == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] n2u6bq6mmbzy157m53lh05h3of7fn5s 4814444 4814443 2025-06-14T16:09:25Z 185.115.6.139 4814444 wikitext text/x-wiki == ისტორია == * * * * * * [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] fgz3yu4lz7qozra6bdi7wnldex3t4yd 4814446 4814444 2025-06-14T16:10:17Z Jaba1977 3604 [[Special:Contributions/185.115.6.139|185.115.6.139]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:გიო ოქრო|გიო ოქრო]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია 4790708 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა| |მშობლიური_სახელი = دولة اسرائيل / מדינת ישראל |სრული_სახელი = ისრაელის სახელმწიფო |საერთო_სახელი = ისრაელი |დროშა = Flag of Israel.svg |გერბი = Coat of arms of Israel.svg |რუკა = Israel (centered orthographic projection).svg |ჰიმნი = '''[[הַתִּקְוָה|הַתִּקְוָה - ჰათიკვა]]''' <small> (იმედი)</small> <br />{{small|"The Hope"}}<br/><center>[[File:Hatikvah instrumental.ogg]]</center> |დევიზი = |ოფიციალური_ენები = [[ებრაული ენა|ებრაული]], [[არაბული ენა|არაბული]] |დედაქალაქი = [[იერუსალიმი]] |latd=31 |latm=47 |latNS=N |longd=35 |longm=13 |longEW=E |უდიდესი_ქალაქი = [[იერუსალიმი]] |მთავრობის_ტიპი = [[საპარლამენტო დემოკრატია]] |ლიდერის_ტიპი_1 = [[ისრაელის პრემიერ მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] |ლიდერის_სახელი_1 = [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]] |ლიდერის_ტიპი_2 = [[ისრაელის პრეზიდენტი]] |ლიდერის_სახელი_2 = [[ისააკ ჰერცოგი]] |რანგი_ფართობით = 151-ე |ფართობი = 20 770 |წყალი_% = 2 |სავარაუდო_მოსახლეობა = 9 692 000<ref name="cbs_main">{{cite web |url=https://www.cbs.gov.il/en/mediarelease/Pages/2022/Population-of-Israel-on-the-Eve-of-2023.aspx |title=Home page |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |access-date=29 დეკემბერი, 2022}}</ref> |სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 91-ე |მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2023 |მოსახლეობის_ცენზი = 7 412 200 |მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2008 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 387,63 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 34-ე |მშპ_ppp_წელი = 2007 |მშპ_ppp = $232.7 მილიარდი |მშპ_ppp_რანგი = 44-ე |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $33,299 |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 22-ე |აგი = 0.932 |აგი_ტენდენცია = |აგი_კატეგორია = <span style="color:#009900;">მაღალი</span> |აგი_რანგი = 23-ე |აგი_წელი = 2007 |ვალუტა = [[ახალი შეკელი]] |ვალუტის_კოდი = ILS |ქვეყნის_კოდი = ISR |დროის_სარტყელი = [[UTC+02:00]] |ზაფხულის_დრო = [[UTC+03:00]] |cctld = [[.il]] |სატელეფონო_კოდი = 972 |სატელეფონო_კოდი_მითითება = |სქოლიო = |რუკა2=Israel - Location Map (2012) - ISR - UNOCHA.svg}} '''ისრაელი''' ({{lang-he|יִשְׂרָאֵל}} Yisra'el; {{lang-ar|إِسْرَائِيل}} Isrā'īl, ოფიციალურად '''ისრაელის სახელმწიფო''') — ქვეყანა [[დასავლეთი აზია|სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში]], [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] აღმოსავლეთ კიდეზე. ესაზღვრება [[ლიბანი]] ჩრდილოეთიდან, [[სირია]] ჩრდილო-აღმოსავლეთიდან, [[იორდანია]] აღმოსავლეთიდან, [[ეგვიპტე]] სამხრეთ-დასავლეთიდან, აგრეთვე [[პალესტინის სახელმწიფო]] ორი მხრიდან — [[დასავლეთ ნაპირი]] აღმოსავლეთიდან და [[ღაზის სექტორი]] სამხრეთ-დასავლეთიდან. მოიცავს გეოგრაფიულად მრავალფეროვან რეგიონებს მის შედარებით მცირე ტერიტორიაზე.<ref>{{harvnb|Skolnik|2007|pp=132–232}}</ref> 9,7 მილიონი მოსახლეობით,<ref name="cbs_main" /> რომელთა უმრავლესობა [[ებრაელი]]ა, ისრაელი მსოფლიოს ერთადერთი ებრაული სახელმწიფოა.<ref>{{cite web |url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=363&year=2007&country=7199 |work=ქვეყნის ანგარიში |title=ისრაელი |publisher=[[Freedom House]] |year=2007 |accessdate=2007-07-15}}</ref> ისრაელი სამშობლოდ ითვლება სხვა ეთნიკური ჯგუფებისთვისაც, მათ შორის უმრავლესობას არაბები და მრავალრიცხოვანი რელიგიური ჯგუფები ([[მუსლიმები]], [[ქრისტიანები]], [[დრუზები]], [[სამარიტელები]] და სხვ.) წარმოადგენენ. ისრაელის თანამედროვე სახელმწიფო საფუძვლებს იყრის [[ისრაელის მიწა]]ზე (''Eretz Yisrael''), კონცეფცია, რომელიც უძველესი დროიდან [[იუდაიზმი]]ს ცენტრალური იდეა იყო<ref name=britannnicajudaism>{{Cite encyclopedia | title = იუდაიზმი | encyclopedia = Britannica Online Encyclopedia | accessdate = 2008-12-30 | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/307197/Judaism/35241/Israel-the-Jewish-people }}</ref>, და უძველესი [[იუდეის სამეფო]]ს გულში, საიდანაც თანამედროვე ებრაელები უნდა იყვნენ წარმოშობით. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ [[ერთა ლიგა]]მ დაამტკიცა [[პალესტინა]]ზე ბრიტანეთის მანდატი, რომელსაც უსწრებდა „ებრაელი ხალხისთვის ეროვნული კერის“ შექმნისთვის ხელშეწყობის მიზნით გამოქვეყნებული [[ბალფურის დეკლარაცია]]<ref>{{cite web |url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/mideast/palmanda.htm |publisher=იელის უნივერსიტეტი |work=პროექტი ავალონი |title=პალესტინის მანდატი |date=1922-07-24 |accessdate=2007-09-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160421094709/http://www.yale.edu/lawweb/avalon/mideast/palmanda.htm |archivedate=2016-04-21 }}</ref>. 1947 წელს, პალესტინაზე ბრიტანული მანდატის ამოწურვის შემდეგ, [[გაერო]]მ დაამტკიცა პალესტინის ტერიტორიის გაყოფა ორ - ებრაულ და არაბულ ნაწილებად<ref>{{cite web |url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/un/res181.htm |publisher=იელის უნივერსიტეტი |title=გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია 181 |accessdate=2007-08-21 |date=1947-11-29 |work=პროექტი ავალონი |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061029150108/http://www.yale.edu/lawweb/avalon/un/res181.htm |archivedate=2006-10-29 }}</ref>, რასაც დაეთანხმნენ ადგილობრივი ებრაელები, ხოლო უარი განაცხადეს არაბებმა. 1948 წლის 14 მაისს ისრაელმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, რაზეც მეზობლემა არაბულმა სახემწიფოებმა ომის დაწყებით უპასუხეს, ვინაიდან მათ უარი განაცხადეს ისრაელის ცნობაზე, რასაც საფუძვლად ედო ადგილობრივ არაბთა მიერ ყოფილი ბრიტანეთის სამანდატო პალესტინის სრულ ტერიტორიაზე პრეტენზია. ისრაელი თავდაცვითი ომების სერიაში გამარჯვებული გამოვიდა და შეძლო საკუთარი დამოუკიდებლობის დაცვა. ამ ომებით მან საკუთარი საზღვრები გაეროს დაყოფის გეგმით ფარგლებს გარეთ გადაწია. მას შემდეგ ისრაელი კონფლიქტშია მრავალ მეზობელ არაბულ ქვეყანასთან, რის გამოც პერიოდული ომები და კონფლიქტები რეგიონში დღემდე გრძელდება<ref>{{Cite encyclopedia | title = არაბ-ისრაელის ომები | encyclopedia = Britannica Online Encyclopedia | accessdate = 2008-07-29 | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/31439/Arab-Israeli-wars }}</ref>. დაფუძნების შემდეგ ისრაელის საზღვრები და სახელმწიფოს არსებობის უფლება მუდმივი დისპუტის საგანი იყო, განსაკუთრებით მის არაბ მეზობლებთან და მათ პალესტინელ ლტოლვილებთან. ისრაელს სამშვიდობო ხელშეკრულება აქვს მოწერილი [[ეგვიპტე]]სთან და [[იორდანია]]სთან, თუმცა ხანგრძლივი მშვიდობის მიღწევა პალესტინელებთან დღემდე შეუძლებელი გახდა. ისრაელი [[წარმომადგენლობითი დემოკრატია]]ა საპარლამენტო სისტემითა და საყოველთაო საარჩევნო უფლებით<ref>{{harvnb|Rummel|1997|p=257}}. "მიმდინარე ლიბერალურ დემოკრატიათა შორის არიან: ანდორა, არგენტინა, ... , კვიპროსი, ... , ისრაელი, ..."</ref><ref>{{cite web |url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=70&release=317 |title=გლობალურ გამოკითხვა 2006: Middle East Progress Amid Global Gains in Freedom |accessdate=2007-07-01 |date=2005-12-19 |publisher=Freedom House}}</ref>. [[ისრაელის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]] მთავრობის ხელმძღვანელის, ხოლო [[ქნესეთი]] ისრაელის საკანონმდებლო ორგანოს დანიშნულებას ასრულებს. ნომინალური [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს მიხედვით, ქვეყნის ეკონომიკა [[ქვეყნების სია მშპ-ის მიხედვით|სიდიდით 44-ეა]] მსოფლიოში<ref>{{cite web |url=http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Resources/GDP.pdf |format=PDF |accessdate=2008-03-03 |date=2007-07-01 |title= 2006 წლის საერთო მშპ |publisher=მსოფლიო ბანკი}}</ref>. [[ჰგი|ჰუმანური განვითარებით]], [[პრესის თავისუფლება|პრესის თავისუფლებითა]] და ეკონომიკური კონკურენტულობით ისრაელი ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებში რანგით პირველია<ref>{{cite web |url=http://hdr.undp.org/hdr2006/statistics/ |publisher=გაეროს განვითარების პროგრამა |title=ჰუმანური განვითარების ანგარიში 2006 |accessdate=2007-07-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070713203022/http://hdr.undp.org/hdr2006/statistics/ |archivedate=2007-07-13 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.rsf.org/article.php3?id_article=24025 |publisher=Reporters Without Borders |title=Worldwide Press Freedom Index 2007 |accessdate=2008-02-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071017110631/http://www.rsf.org/article.php3?id_article=24025 |archivedate=2007-10-17 }}</ref><ref name="wef">{{cite web |url=http://www.weforum.org/en/initiatives/gcp/Global%20Competitiveness%20Report/index.htm |title=Global Competitiveness Report 2006-2007 |publisher=World Economic Forum |date=2007-02-14 |accessdate=2007-07-15}}</ref>. [[იერუსალიმი]] ქვეყნის პოლიტიკური დედაქალაქია და ქვეყნის უდიდესი ქალაქია, ხოლო [[თელ-ავივი]] — ეკონომიკური ცენტრი. == სახელწოდება == [[ფაილი:Merneptah Israel Stele Cairo.JPG|მარცხნივ|130პქ|მინი|[[მერნეპტაჰას სტელა]], [[კაიროს მუზეუმი]]]] [[1948]] წელს, ახლადჩამოყალიბებულ ებრაულ სახელმწიფოს ოფიციალურად '''ისრაელის სახელმწიფო''' ეწოდა, თუმცა არსებობდა სახელწოდების კიდევ რამდენიმე ვერსია: „ისრაელის მიწა“, „სიონი“, „იუდეა“<ref>[http://www.jpress.org.il/Repository/getFiles.asp?Style=OliveXLib:LowLevelEntityToSaveGifMSIE_TAUEN&Type=text/html&Locale=english-skin-custom&Path=PLS/1947/12/07&ChunkNum=-1&ID=Ar00105&PageLabel=1 Popular Opinion]. „The Palestine Post“ (იერუსალიმი), 7 დეკემბერი, 1947.</ref>. ისრაელის სახელმწიფოს მოქალაქეს კი ეწოდა „ისრაელი“<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,798687-2,00.html On the Move] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080406013437/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,798687-2,00.html |date=2008-04-06 }}. „Time“ (ნიუ-იორკი), 31 მაისი, 1948.</ref>. ისტორიულად, სიტყვა „ისრაელი“ გამოიყენებოდა ისრაელის სამეფოსა და, ზოგადად, ებრაელი ერის აღსანიშნავად<ref>[http://www.nytimes.com/2000/11/07/opinion/07iht-edlevine.t.html See Israel as a Jewish Nation-State, More or Less Democratic]. „The New York Times“, 7 ნოემბერი, 2000.</ref>. [[ბიბლია|ბიბლიის]] თანახმად, „ისრაელი“ გამოყენებულ იქნა [[იაკობი|იაკობთან]] მიმართებაში („ისრაელი“ ძველებრაულად „ღმერთთან შეჭიდებულს“ ნიშნავს<ref>უელსი, ჯონ (1990). Longman pronunciation dictionary. Harlow, England: Longman. p. 381. ISBN 0-582-05383-8. სტატია „Jacob“.</ref>), მას შემდეგ რაც ის ღმერთს შეებრძოლა: {{ციტატა|უთხრა ამიერიდან აღარ ითქვას შენს სახელად იაკობი, არამედ ისრაელი, რადგან ღმერთს და ადამიანებს შეებრძოლე და სძლიე.|[[დაბადება (ბიბლია)|დაბ.]]: 32,28}} პირველი არქეოლოგიური არტეფაქტი, სადაც სიტყვა „ისრაელია“ მოხსენიებული, [[მერნეპტაჰას სტელა]]ა, რომელიც [[ძველი ეგვიპტე|ძველ ეგვიპტეშია]] შესრულებული და ძვ. წ. XIII საუკუნითაა დათარიღებული<ref>ბარტონი, ჯონ; ბოუდენი, ჯული (2004), The Original Story: God, Israel and the World. გვ. 126.</ref>. == ისტორია == === ისტორიული ფესვები === {{წყარო}} [[ფაილი:Vista general de Masada.jpg|thumb|left|[[მასადა]] მდებარეობს [[იუდეის უდაბნო]]ში. ისრაელის ეროვნული სიმბოლო]] ისრაელის სახელმწიფო ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) მდებარეობს. [[თორა|თორის]] მიხედვით, ეს ღმერთის მიერ აღთქმული მიწაა [[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] მონობისაგან გათავისუფლებული ებრაელებისათვის. ანტიკურ ხანაში, ამ ტერიტორიაზე მდებარეობდა [[ისრაელის სამეფო|ისრაელის გაერთიანებული სამეფო]] (XI საუკუნის მიწურულიდან X საუკუნის უკანასკნელ მეოთხედამდე - ჩვენს წელთაღრიცხვამდე)<ref>მაიერსი, ქეროლი, სტატია "Kinship and kingship: the early monarchy", მაიკლ დ. ქუგენის (რედაქტორი) (1998) წიგნიდან {{cite book|last=coogan|first=michael d., ed.|title="The Oxford History of the Biblical World"|publisher=Oxford University Press|year=1998|url=http://books.google.com.au/books?id=zFhvECwNQD0C&dq=The+Oxford+History+of+the+Biblical+World&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}} ISBN 0-19-508707-0 გვ.169</ref>; შემდეგ ეს სამეფო ორად გაიყო: ქვეყნის ჩრდილოეთში ისრაელის სამეფო ჩამოყალიბდა, რომელმაც ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 722 წლამდე იარსება<ref>მილერი, ჯეიმზ მაქსუელი; ჰეიზი, ჯონ ჰერალსონი. {{Cite book|last=Miller|first=James Maxwell|last2=Hayes|first2=John Haralson|title=A History of Ancient Israel and Judah|publisher=Westminster John Knox Press|year=1986|isbn=0-664-21262-X|url=http://books.google.com.au/books?id=uDijjc_D5P0C&dq=A+history+of+ancient+Israel+and+Judah+By+James+Maxwell+Miller,+John+Haralson+Hayes&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false}}გვ. 236</ref>, სამხრეთში კი [[იუდეის სამეფო]]. ეს უკანასკნელი საბოლოოდ ჩვენი წელთაღრიცხვით [[პირველი საუკუნე|პირველ საუკუნეში]] განადგურდა, თუმცა მანამდეც რამდენიმეჯერ შეწყვიტა არსებობა. უკვე ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 63 წელს, [[პომპეუსი]]ს მიერ [[იერუსალიმი]]ს აღების შედეგად, [[იუდეის სამეფო]] [[რომის იმპერია]]ს დაექვემდებარა. ჩვენი წელთაღრიცხვით 66 წელს იუდეველები აჯანყდნენ. 70 წელს რომაელებმა ხელახლა დაიპყრეს იერუსალიმი, მეორე ტაძარი გადაწვეს და ქალაქი ააოხრეს; ამით ბოლო მოეღო ანტიკური ხანის ებრაულ სახელმწიფოებრიობას. აჯანყებულები საბოლოოდ 73 წელს დამარცხდნენ. 132 წელს [[ბარ-კოხბა]]ს მეთაურობით ახალი ამბოხება დაიწყო და 136 წლამდე გაგრძელდა. ეს ამბოხება რომაელებმა დიდი სისასტიკით ჩაახშეს, რასაც ასიათასობით ებრაელი ემსხვერპლა; ამის შედეგად ებრაელი ერი უმცირესობად იქცა ისრაელის მიწაზე. [[IX საუკუნე]]მდე ქვეყანაში მაინც არსებობდა რამდენიმე ებრაული ქალაქი და სოფელი, შემდეგ კი ძალზე მცირერიცხოვანი თემებიღა შემორჩა. [[IV საუკუნე|IV საუკუნიდან]] [[XX საუკუნე]]მდე ისრაელის მიწა, რომელიც უფრო [[პალესტინა|პალესტინის]] სახელითაა ცნობილი, მრავალ სხვადასხვა ეროვნებისა და სარწმუნოების დამპყრობელს ჩაუვარდა ხელთ. [[შუა საუკუნეები]]ს მიწურულიდან [[ებრაელები]] შეძლებისდაგვარად ჩამოდიოდნენ აქ დიასპორიდან და მათი რიცხვი ქვეყანაში ნელ-ნელა მატულობდა. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნიდან]], [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დაარსების მიჯნაზე, ამ იმიგრაციამ მასობრივი ხასიათის მიღება დაიწყო, რის შედეგადაც ებრაელები თანდათან ადგილობრივი მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილად იქცნენ. === სიონისტური მოძრაობა და გზა ახალი სახელმწიფოებრიობისაკენ === {{წყარო}} [[ფაილი:Herzl-balcony.jpg|thumb|left|[[თეოდორ ჰერცლი]], სიონიზმის დამაარსებელი. 1901]] [[XIX საუკუნე]]ში [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობა დაარსდა; მან მიზნად დაისახა „ისრაელის მიწაზე ებრაელი ერისათვის ერთა ოჯახში [შემავალი] სამშობლოს ჩამოყალიბება“, როგორც [[1897]] წელს [[ბაზელი|ბაზელში]] გამართულ პირველ მსოფლიო სიონისტურ კონგრესზე იყო დეკლარირებული. ამ სწრაფვას მალე „ბაზელის გეგმა“ ეწოდა. [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დამაარსებელი [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი]] იყო. ის ამ მოძრაობას უძღვებოდა [[1897]] წლის კონგრესიდან მის გარდაცვალებამდე, [[1904]] წელს. სიონისტური მოძრაობის დაარსებამდეც მოღვაწეობდნენ ისეთი მნიშვნელოვანი სიონისტი მოაზროვნეები, როგორც [[მოშე ჰესი]], [[იეჰუდა ლევ პინსკერი]] და „[[ახად ჰა'ამი]]“, მაგრამ ჰერცლმა პირველმა გააერთიანა ერთ ორგანიზაციაში სიონისტური იდეის მომხრე სხვადასხვა ქვეყნის [[ებრაელები]]. ის აგრეთვე პირველი სიონისტი მოღვაწე იყო, რომელიც სიონისტური იდეის განსახორციელებლად [[დიპლომატია|დიპლომატიურ]], [[პოლიტიკა|პოლიტიკურ]] და [[ეკონომიკა|ეკონომიკურ]] სფეროებში მოქმედებდა, თანაც საჯაროდ. [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი|ჰერცლის]] გარდაცვალების შემდეგ [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის ერთ-ერთ ხელმძღვანელად მისი ცნობილი თანამოღვაწე [[ხაიმ ვაიცმანი]] იქცა. ვაიცმანის ძალისხმევის შედეგად [[1917]] წელს გამოქვეყნდა „[[ბალფურის დეკლარაცია]]“, რომლის მიხედვითაც [[ბრიტანეთის იმპერია]] მხარს უჭერდა ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) „ებრაელი ხალხისათვის ეროვნული სახლის“ ჩამოყალიბებას. მიუხედავად იმისა, რომ დეკლარაციაში ებრაული სახელმწიფოს დაარსება არ იგულისხმებოდა, ის ასახავდა ბრიტანეთის მხარდაჭერას ისრაელის მიწაზე [[ებრაელები|ებრაელთა]] დასახლებაში, თანაც სიონისტური მოძრაობის აღიარებას ამ საქმის ხელმძღვანელად და ებრაელი ხალხის წარმომადგენლად. ეს სიონისტური მოძრაობის პირველი საერთაშორისო მიღწევა იყო. დიპლომატიური მოღვაწეობის პარალელურად პრაქტიკულ სიონისტურ ღონისძიებებსაც ჰქონდა ადგილი, რაც ძირითადად მზარდ ებრაულ ემიგრაციაში, ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში მიწების შესყიდვაში და ახალი ებრაული დასახლებების შექმნაში გამოიხატებოდა. [[1917]] წელს, [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს მსვლელობისას, [[ბრიტანეთი|ბრიტანელებმა]] ისრაელის მიწიდან/[[პალესტინა|პალესტინიდან]] თავიანთი მტერი ოსმალო-[[თურქები]] განდევნეს; ამით დასრულდა [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ოთხსაუკუნოვანი ბატონობა ამ ქვეყანაში. [[1920]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამხედრო ხელისუფლება განაგებდა. 1920 წელს ისრაელის მიწა/პალესტინა (დღევანდელი [[იორდანია|იორდანიის]] ტერიტორიის ჩათვლით) [[ანტანტა|თანხმობის]] სახელმწიფოთა კავშირის საბჭომ (ეს [[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] წინამორბედი საერთაშორისო ორგანიზაცია იყო) ოფიციალურად გადასცა [[ბრიტანეთის იმპერია]]ს დროებითი მმართველობის მანდატით; [[1947]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამოქალაქო ადმინისტრაცია მართავდა საგანგებოდ დანიშნული უზენაესი კომისრის ხელმძღვანელობით. თანხმობის სახელმწიფოთა კავშირის საბჭოსავე გადაწყვეტილების თანახმად [[1920]] წელს ისრაელის მიწის ებრაული სააგენტო დაარსდა, როგორც ქვეყნის ახალი [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] სამოქალაქო ხელისუფლების მრჩეველი ორგანო [[ებრაელები|ებრაელებთან]] ურთიერთობაში. იმავე წელს ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა ინიციატივით სხვა ადგილობრივი ებრაული ორგანიზაციაც ჩამოყალიბდა - [[ისრაელის ქნესეთი]]. ამ ორგანიზაციის უზენაეს ორგანოდ [[არჩეულთა კრება]] შეიქმნა. კრების დეპუტატთა არჩევნები [[1920]], [[1925]], [[1931]] და [[1944]] წლებში გაიმართა ისრაელის მიწის ებრაელთა შორის. არჩეულთა კრება აღმასრულებელ კომიტეტს ირჩევდა, რომელსაც [[ეროვნული კომიტეტი]] ეწოდებოდა. ეს კომიტეტი ისრაელის მიწის ებრაელთა საშინაო საქმეების გამგებლობას და ებრაელთა ბრიტანული ხელისუფლების წინაშე წარმომადგენლობას კისრულობდა, მაგრამ წლების განმავლობაში ის ებრაულ სააგენტოსთან შედარებით სუსტი ორგანო აღმოჩნდა. ბრიტანელებმა მხოლოდ [[1928]] წელს სცნეს ისრაელის ქნესეთი, არჩეულთა კრება და ეროვნული კომიტეტი. [[1921]] წელს ბრიტანელებმა ისრაელის მიწას/[[პალესტინა]]ს [[ტრანსიორდანია]] მოსწყვიტეს და იქ ახალი არაბული საამირო ჩამოაყალიბეს, რომელიც [[1944]] წლამდე (დამოუკიდებლობამდე) ამიერიორდანიის მსგავსად ბრიტანელი უზენაესი კომისრის ხელისუფლებას ექვემდებარებოდა. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასრულების შემდეგ იმიგრაციული ტალღების შედეგად დაარსებულ ებრაულ დასახლებებსა და უბნებს ზრდა-განვითარებისა და აყვავების ხანა დაუდგა. [[1919]]-[[1929]] წლებში, იმიგრაციის მასშტაბების ზრდამ შესაბამისი ზომების მიღება მოითხოვა. 1929 წელს, მე-16 მსოფლიო სიონისტურმა კონგრესმა ებრაულ დასახლებათა განვითარების დაჩქარება გადაწყვიტა. ამ დავალების შესრულებაში [[ებრაული სააგენტო]] [[ეროვნული კომიტეტი|ეროვნულ კომიტეტზე]] უფრო ეფექტური აღმოჩნდა. ებრაულმა სააგენტომ გადაწყვიტა სააგენტოში გაწევრიანების საშუალებით მოეზიდა არა-სიონისტი საზღვარგარეთელი [[ებრაელი]] ფილანთროპები, რომლებიც წვლილს შეიტანდნენ ებრაული დასახლების დაფინანსებაში. ამის კვალდაკვალ მრჩეველმა ებრაულმა სააგენტომ რეორგანიზაცია გაიარა; იგი გაფართოვდა და საერთაშორისო ებრაულ ორგანიზაციად იქცა, რომელმაც მისი ძალისხმევის შედეგად დაფინანსებული [[სიონიზმი|სიონისტური]] ღონისძიებების ხელმძღვანელობაც იკისრა. ამგვარად, ებრაული სააგენტო ამ ღონისძიებათა დამგეგმავი მსოფლიო სიონისტური ორგანიზაციის წარმომადგენელი გახდა ისრაელის მიწაზე, თან მასზე სუსტ ეროვნულ კომიტეტთან ერთად ამ ქვეყნის ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა სახელმწიფოს დაარსებამდე. ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაულ დასახლებას ადგილობრივი არაბული მოსახლეობა ეწინააღმდეგებოდა და ზოგჯერ [[ტერორი]]ს საშუალებით ებრძოდა. ამ წინააღმდეგობას [[ებრაელები]] ძირითადად თავდაცვითი ზომების მიღებით პასუხობდნენ, მაგრამ რამდენიმე პატარა ებრაული იატაკქვეშური ორგანიზაციის მეომრები ხანდახან არამებრძოლ არაბებსაც ესხმოდნენ თავს. არაბთა დასამშვიდებლად [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] ცდილობდნენ რამდენადმე შეემცირებინათ ებრაული იმიგრაციის მასშტაბები, მაგრამ მათ ძალისხმევას მნიშვნელოვანი შედეგები არ მოჰყოლია; მხოლოდ არაბთა [[1936]] -[[1939]] წლების ამბოხების კვალდაკვალ, ბრიტანელებმა 1939 წლიდან დიდად შეზღუდეს ებრაული იმიგრაცია. ებრაელები მაინც ახერხებდნენ არალეგალურად იმიგრირებას, ზოგჯერ თავიანთი სიცოცხლის საფრთხეში ჩაგდებით. [[1935]]-[[1938]] წლებში, ებრაული სააგენტოს თავმჯდომარის პოსტი [[დავიდ ბენ-გურიონი|დავიდ ბენ-გურიონს]] ეკავა, რომელიც აგრეთვე ლეიბორისტული მოძრაობის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი იყო. ბენ-გურიონი მტკიცედ მოითხოვდა ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაული სახელმწიფოს დაარსებას, ქვეყნის ორად გაყოფის ფასადაც კი (ებრაელთა და ადგილობრივ არაბთა შორის). [[1942]] წელს, [[ბოლტიმორი]]ს კონფერენციაზე, მსოფლიო [[სიონიზმი|სიონისტურმა]] ორგანიზაციამ დაამტკიცა ბენ-გურიონის პოლიტიკური გეგმა. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[ნაციზმი|ნაცისტების]] მიერ დევნილი [[ებრაელები]] არც ერთმა დასავლურმა სახელმწიფომ არ შეიფარა, ხოლო ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ჩასვლას მათ [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] უკრძალავდნენ; [[ჰოლოკოსტი]]ს ფართო მასშტაბი ნაწილობრივ ებრაელთა ამ მიუსაფრობამ განაპირობა. ომის შემდეგ, საერთაშორისო საზოგადოებამ საკმარისი ინფორმაცია მიიღო ჰოლოკოსტზე; მან ისიც შეიცნო, რომ მსხვერპლთა დიდი ნაწილი მისი გულგრილობის გამო დაიღუპა და ისრაელილის მიწა/პალესტინა მრავალ ლტოლვილ [[ევროპა|ევროპელ]] [[ებრაელები|ებრაელს]] შეიკედლებდა ებრაული სუვერენიტეტის შემთხვევაში. ყოველივე ამან საერთაშორისო საზოგადოება დაარწმუნა, რომ საჭიროა ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ნაწილი ებრაული სახელმწიფოსათვის გამოიყოს (ქვეყანაში [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] მმართველობის დასრულებისთანავე). [[1947]] წლის 29 ნოემბერს, [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]]მ მიიღო რეზოლუცია 181, რომლის მიხედვითაც ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში უნდა დაარსებულიყო ორი სახელმწიფო: ერთი ებრაელთათვის და მეორე ადგილობრივი არაბებისათვის. ებრაული სახელმწიფოს ფარგლებში უნდა მოქცეულიყო ჩრდილო მთაგორიანი რეგიონის, [[გალილი]]ს, აღმოსავლეთი მხარე, ჩრდილოეთის ხეობები, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის უმეტესი ნაწილი, შუა და სამხრეთ [[ნეგევი]]ს უდაბნოები და აგრეთვე, ნეგევის აღმოსავლეთით მდებარე სტეპი - [[არავა]]. ადგილობრივ არაბებს უნდა რგებოდათ გალილის დასავლეთი მხარე, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის სამხრეთი ნაწილი და უკიდურესი ჩრდილო მონაკვეთი, მდინარე [[იორდანე|იორდანის]] ხეობა და დასავლეთ ნაპირი (ძველებრაული [[იუდეა]] და [[სამარია]]), ჩრდილოეთ ნეგევი და ნეგევის უკიდურესი დასავლეთი. [[იერუსალიმი]]სა და [[ბეთლემი]]ს ურთიერთმოსაზღვრე რაიონებს (ქალაქების ჩათვლით) უნდა შეედგინა [[გაერო]]ს მფარველობის ქვეშ მყოფი ნეიტრალური ზონა. ებრაული სააგენტო, რომელიც ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა, დასთანხმდა ქვეყნის გაყოფის გეგმას, ადგილობრივმა არაბებმა კი გადაწყვიტეს არ დამორჩილებდნენ გაეროს რეზოლუციას და არ დაეშვათ ებრაული სახელმწიფოს შექმნა. ადგილბრივ არაბთა უკმაყოფილება მალე მათი შეიარაღებული დაჯგუფებების მიერ ებრაულ დასახლებებზე თავდასხმებში გადაიზარდა; დაიწყო [[1947]]-[[1949]] წლების ებრაულ-არაბული ომი. === მნიშვნელოვანი მოვლენების ქრონოლოგია === [[ფაილი:Knesset building (edited).jpg|thumb|300px|ქნესეთი შენობა]] * [[1948]] — ისრაელის სახელმწიფოს გამოცხადება; * [[1948]]-[[1949|49]] — ომი დამოუკიდებლობისათვის, დასავლეთ იერუსალიმის შეერთება; * [[1948]]-[[1952|52]] — [[ვაიცმანი, ხაიმ|ხაიმ ვაიცმანი]], ისრაელის პირველი პრეზიდენტი; * [[1949]]-[[1953|53]] — [[დავიდ ბენ-გურიონი]], ისრაელის პირველი პრემიერი; * [[1949]] — ისრაელის მიღება [[გაერო]]ში; * [[1956]] — სინაის კამპანია და ლიბანის კრიზისი; * [[1967]] — ექვსდღიანი ომი, აღმოსავლეთ იერუსალიმისა და სხვა ტერიტორიების ოკუპაცია; * [[1968]]-[[1971|71]] - ახალი ებრაულ-არაბული კონფლიქტი; * [[1973]] — ომი სირია-ეგვიპტესთან; * [[1978]] — კემპ-დევიდის შეთანხმება, ეგვიპტესთან სამშვიდობო შეთანხმების ხელმოწერა; * [[1982]] — ოპერაცია „შლომ- ა-გალილ“, პალესტინელთა სამხედრო ბაზების განადგურება ლიბანის სამხრეთში; * [[1994]] — პალესტინელ არაბთა ავტონომიის შექმნა ღაზასა და იერიქონში. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Israel topo en.jpg|thumb|left|150px|ისრაელის ტოპოგრაფიული რუკა.]] ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში, ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე. ისრაელის ჩრდილოეთით [[ლიბანი]] და [[სირია]] მდებარეობს, აღმოსავლეთით [[იორდანია]], სამხრეთით [[წითელი ზღვა]], ხოლო დასავლეთით [[ეგვიპტე]] და [[ხმელთაშუა ზღვა]]. ყველაზე გრძელი საზღვარი [[ისრაელს]] აქვს [[იორდანიასთან]] 238 კმ, ყველაზე მოკლე საზღვარი [[სირიასთან]] 76 კმ. საზღვაო სანაპირო ხაზის სიგრძე 273 კმ. ტერიტორია ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ გადაჭიმულია 450 კმ-ზე, ხოლო ყველაზე განიერი ადგილი აღწევს 137 კმ-ს. '''ფართობი''' - 20 800 კვ. კმ, მათ შორის [[პალესტინა|პალესტინის]] არაბული სახელმწიფოსათვის [[გაერო]]ს მიერ გამოყოფილი ტერიტორია - 6220 კმ² ([[ღაზას სექტორი]] და იორდანის [[დასავლეთი ნაპირი]]). '''რეგიონები'''. ქვეყნის ჩრდილოეთისა და ცენტრალური ნაწილის აღმოსავლეთი მხარე მთიანია; დასავლეთში [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა, სამხრეთში კი უდაბნო. ქვეყნის ჩრილოეთში მდებარეობს გალილის მთები და [[1967]] წელს შემოერთებული [[გოლანის მაღლობი]]. ეს კუთხეები ყველაზე მწვანე და წყალმრავალია ისრაელში; ზამთარი აქ ყველაზე ცივი და ნალექებიანია. გალილსა და გოლანს შორის [[ხულას ხეობა]] და [[ქინერეთის ტბა]]ა. ქვეყნის ცენტრალური ნაწილის მთიან, აღმოსავლეთ მხარეს, გალილისაგან [[იზრეელის ხეობა]] ჰყოფს. ეს მხარე სამარიისა და იუდეის მთებს მოიცავს. ეს მთები ჩრდილოეთის მთებზე დაბალია, მაგრამ ზამთარი აქაც საკმაოდ ნალექებიანია. იუდეა სამარიის სამხრეთითაა. იუდეის მთების აღმოსავლეთით [[იუდეის უდაბნო]]ა. ამ უდაბნოს სამხრეთ-აღმოსავლეთში [[მკვდარი ზღვა|მკვდარი ზღვის]] ჩრდილოეთი ნაპირია. სამარიის მთებსა და იუდეის უდაბნოს აღმოსავლეთით [[იორდანის დაბლობი]]ა. ეს დაბლობი თითქმის უდაბნოსავით მშრალი და უნაყოფოა. ისრაელის სამხრეთში [[ნეგევი]] მდებარეობს. ამ მხარეს სახელმწიფოს ტერიტორიის დაახლოებით 60 % უკავია. ნეგევის უმეტესი ნაწილი უდაბნოა. ჩრდილოეთ ნეგევის აღმოსავლეთით მკვდარი ზღვის დასავლეთი ნაპირია. შუა და სამხრეთ ნეგევის აღმოსავლეთ კიდეში [[არავა]], ანუ სტეპი მდებარეობს, რომელიც მშრალი და სრულიად უნაყოფოა. ისრაელის დასავლეთში, ჩრდილოეთ საზღვრიდან [[ღაზას სექტორი|ღაზას სექტორამდე]], [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა. ისრაელის ფარგლებში, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო დაახლოებით 190 კილომეტრზეა გადაჭიმული. ზღვისპირული დაბლობის ჩრდილოეთ ნაწილს აღმოსავლეთით გალილის მთები აკრავს, ცენტრალურ ნაწილს სამარიის მთები, სამხრეთ ნაწილს კი იუდეის მთები და ჩრდილოეთ [[ნეგევი]]. დაბლობის უმეტეს ნაწილში ჰავა ძლიერ ნოტიოა; ზღვასთან სიახლოვის გამო, იქაური ზამთრები ნალექებიანობით ქვეყნის მთიან რეგიონებს არ ჩამოუვარდება, ოღონდ ზღვისპირეთში წელიწადის ამ დროსაც შედარებით თბილა. ისრაელის მოსახლეობის დაახლოებით 70 % ზღვისპირულ დაბლობში ცხოვრობს. [[ფაილი:NahalArugot02 ST 06.jpg|thumb|ისრაელის დასავლეთი ნაწილი]] '''1967 წელს შემოერთებული ტერიტორიები'''. სამხრეთში, ისრაელსა და ეგვიპტეს შორის - ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე, [[ღაზას სექტორი]] მდებარეობს; პალესტინელი არაბებით დასახლებული ეს ტერიტორია, რომელიც ისრაელმა [[2005]] წელს დათმო, [[2007]] წელს [[პალესტინის ავტონომია]]საც გამოეყო და ფაქტობრივად დამოუკიდებელი სახელმწიფოა [[ჰამასი]]ს ორგანიზაციის მეთავეობით. ისრაელის სახელმწიფოსა და [[იორდანია]]ს შორის მდებარეობს ისრაელის (ქვეყნის) შუა მთიანეთი - [[იუდეა|იუდეისა]] და [[სამარია|სამარიის]] ისტორიული კუთხეები - რომელიც ძირითადად პალესტინელი არაბებითაა დასახლებული და უფრო იორდანის დასავლეთი ნაპირის სახელითაა ცნობილი. ეს ტერიტორია ერთდროულად პალესტინის ავტონომიასა და ისრაელის სამხედრო ხელისუფლებას ექვემდებარება და მისი საბოლოო სტატუსი ჯერაც გადაუწყვეტავია. ჩრდილოეთში, ისრაელსა და სირიას შორის, გოლანის მაღლობი მდებარეობს. ეს ტერიტორია 1967 წლიდან ისრაელის მიერაა ოკუპირებული (ხოლო 1981 წლიდან ანექსირებული), გაერო ამ ტერიტორიას კვლავინდებურად სირიის დე იურე ნაწილად განიხილავს და ისრაელს მის დატოვებას სთხოვს. გოლანის მაღლობის საბოლოო სტატუსი ჯერ კიდევ გაურკვეველია. '''ბუნება''': მთები - გალილეის მთიანეთი; უმაღლესი მწვერვალი - მერონი 1208 მ; მდინარე - იორდანი; ტბები - [[მკვდარი ზღვა]], [[ქინერეთი]] (იგივე გალილეის). === ჰავა === ისრაელში ხმელთაშუაზღვიური ჰავის ტიპია ცხელი ზაფხულით (აპრილი–ოქტომბერი) და შედარებით რბილი წვიმიანი ზამთრით (ნოემბერი–მარტი). ზამთარი ქვეყნის ზოგიერთ მთიან რაიონში, მაგალითად, იერუსალიმსა და ცფათში, უფრო მშრალი და გრილია. წვიმა ძირითადად მოდის ჩრდილოთ და ცენტრალურ რაიონში. ჩრდილოთ ნეგევში ნალექების რაოდენობა ნაკლებია, ხოლო სამხრეთით მათი რაოდენობა უმნიშვნელოა. კლიმატური პირობები ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონში განსხვავდება ერთმანეთისგან: სანაპირო ზოლი ხასიათდება ნოტიო ზაფხულით და რბილი ზამთრით, მთიანი რაიონები მშრალი ზაფხულით და შედარებით ცივი ზამთრით, ხოლო ნეგევში – ტიპური ნახევარუდაბნოს კლიმატია. აგვისტოს საშუალო ტემპერატურა სანაპიროზე +27 °C, ქვეყნის ცენტრალურ რაიონში +23 °C, აღმოსავლეთში +30 °C; იანვარში ტემპერატურა იმავე რაონებში შესაბამისად არის +12 °C, +7 °C და +12 °C. ყველაზე ნოტიო ზონად ითვლება გალილეა, სადაც ნალექების რაოდენობა წელიწადში აღწევს 1000 მმ. თელ-ავივის მიდამოებში ნალექების რაოდენობა 550 მმ ფარგლებშია, იერუსალიმში – 500 მმ, ხოლო წითელი ზღვის სანაპიროსთან – მხოლოდ 25-30 მმ წელიწადში. === წყლის რესურსები === ქვეყნის მთავარი მდინარეა იორდანე, რომელიც სათავეს იღებს ჰერმონის მთაზე ლიბანი-სირიის საზღვარზე, შემდეგ კინერეთის ტბაზე (გალილეის ზღვა) გაედინება და მიუყვება იორდანეს დაბლობს, ბოლოს კი მკვდარ ზღვაში ჩაედინება. მდინარე იორდანე საკმაოდ ვიწრო და წყალმარჩხია, და მხოლოდ წვიმების სეზონის დროს ივსება. უმთავრესი მდინარეებიდან ასევე აღსანიშნავია იარკონი და კიშონი. კინერეთის ტბა მდებარეობს გალილეის ბორცვებსა და გოლანის მაღლობს შორის ზღვის დონეზე 212 მ-ით ქვემოთ. სიგანეში ის აღწევს 12 კმ-ს, სიგრძეში – 21 კმ-ს, ხოლო სიღრმე – 48 მ. ეს არის ყველაზე დიდი მტკნარი ტბა ისრაელში. უდიდეს და უნიკალურ მარილიან ტბას წარმოადგენს მკვდარი ზღვა. მისი სიგრძე შეადგენს 76 კმ-ს, სიგანე – 17 კმ-ს, საშუალო სიღრმე კი 161 მ-ია. ტბა ზღვის დონეზე დაახლოებით 400 მ-ით ქვემოთ მდებარეობს და ის გაჯერებულია მრავალფეროვანი მარილებით, რომელთა კონცენტრაცია 1 ლიტრში 300 გრამს აღემატება, რაც პრაქტიკულად გამორიცხავს მასში თევზისა და უფრო პრიმიტიული ცოცხალი ორგანიზმების არსებობას, თუმცა იგივე ფაქტორი განაპირობებს მკვდარი ზღვის წყლისა და მის ფსკერზე წარმოქმნილი ტალახის უნიკალურ სამკურნალო და კოსმეტიკურ თვისებებს. === ფლორა და ფაუნა === მცენარეებიდან ისრაელში ფართოდ გავრცელებულია მარადმწვანე მუხა, ზეთისხილი, მიწის თხილი, ღვია, დაფნა, ხემარწყვა, იერუსალიმის ფიჭვი, ჭადარი, არღავანი, მთიან რაიონებში გავრცელებულია მუხა და სიკომორი. გალილეის დაჭაობებულ ადგილებში იზრდება პაპირუსი, ოლეანდრი, ხახვთესლა. ქვეყნის ცხოველთა სამყარო შედარებით ღარიბია. მსხვილი ძუძუმწოვრები თითქმის განადგურებულია. ნეგევის უდაბნოში ბინადრობს ტურა, ზოლებიანი აფთარი, მელა, მაჩვზღარბა, ზღარბი, კურდღელი და გარეული ღორი. ფართოდაა გავრცელებული ქვეწარმავლები – გველი, კუ, ხვლიკი. ისრაელის ტერიტორიაზე დაახლოებით 400 სახეობის ფრინველია გავრცელებული. ისრაელში გარემოს დაცვის მკაცრი პოლიტიკა ხორციელდება. ასობით მცენარე, მათ შორის მუხები და პალმები, და ასევე ბევრი ცხოველი და ფრინველი სახელმწიფო დაცვის ქვეშაა. გოლანის მაღლობზე და მათგან სამხრეთით განლაგებულია რამდენიმე ეროვნული პარკი: „დანი“, „ხურშატ ტალი“ და სხვა. ქვეყნის ტერიტორიაზე ბევრი მცირე ზომის ეროვნული პარკია. == პოლიტიკური წყობა == ისრაელი შედგება 6 ადმინისტრაციული ერთეულისგან: ცენტრალური, ხაიფა, იერუსალიმი, ჩრდილოეთი, სამხრეთი, თელ-ავივი. ისრაელის სუვერენული სახელმწიფო შექმნილია 1948 წლის 14 მარტს (იქამდე მისი ტერიტორია დიდი ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ იყო). ისრაელი – საპარლამენტო რესპუბლიკაა. ერთპალატიანი პარლამენტი – კნესეტი, შედგება 120 დეპუტატისგან, რომლის არჩევა ხდება არჩევნების გზით პროპორციული სიით. აღმასრულებელ ხელისუფლებას წარმოადგენს მინისტრთა კაბინეტი, პრემიერ-მინისტრის მეთაურობით. სახელმწიფოს ოფიციალური მეთაურია პრეზიდენტი, რომელსაც ხუთი წლის ვადით ირჩევს კნესეტი. ისრაელში მრავალპარტიული პოლიტიკური სისტემაა. == სახელმწიფო == * '''სახელმწიფო სიმბოლოები''': ''ისრაელის დროშა '' — წარმოადგენს თეთრ ტილოს, რომელსაც ზედა და ქვედა მხარეს ორი ლურჯი ზოლი გასდევს. დროშის ცენტრში გამოსახულია დავითის ექვსქიმიანი ვარსკვლავი. ''ისრაელის გერბი'' — წარმოადგენს „ფრანგული“ ფორმის ფარს, რომლის ცენტრში გამოსახულია მენორა - შვიდსანთლიანი შანდალი. * '''სახელმწიფო სისტემა''' - დემოკრატიული რესპუბლიკა. * '''სახელმწიფოს მეთაური''' - პრეზიდენტი [[რუვენ რივნილი]] (2014-დან). * '''მთავრობის მეთაური''' - პრემიერ–მინისტრი [[ნაფთალი ბენეთი]] (2021-დან). * '''საკანონმდებლო ორგანო''' - ერთპალატიანი პარლამენტი ([[ქნესეთი]], 120 წევრი). == დემოგრაფია == ისრაელის მოსახლეობის რაოდენობა 2012 წლის მონაცემებით 7 836 000 ადამიანს შეადგენს, რაც მთელი მსოფლიოს მოსახლეობის 0,11 % შეადგენს. მოსახლეობის სიმჭიდროვე კი 359 ადამიანია 1 კვ. კმ-ზე. მოსახლეობის უმრავლესობა – 76,4 % ებრაელია (მათგან 67,1 % – ისრაელში დაბადებული, 22,6 % ევროპაში ან ამერიკაში დაბადებული, 5,9 % აფრიკაში დაბადებული, 4,2 % აზიაში დაბადებული) დანარჩენი 23,6 %-დან უმრავლესობა არაბია (2004 წ.). რელიგიურ კუთვნილებას რაც შეეხება, 75,6 % იუდეველია, 2 % – ქრისტიანი, 1,7 % –დრუზები და 3,8 % – სხვა აღმსარებლობის (2008წ). ქვეყნის ოფიციალური ენებია ივრითი და არაბული. გავრცელებულია ასევე ინგლისური, ფრანგული, ესპანური, გერმანული, იდიში, რუსული, პოლონური და უნგრული. ქვეყნის ურბანიზაციის დონე 92 % შეადგენს (2010 წლის მონაცემებით). ისრაელის დედაქალაქია - იერუსალიმი. უდიდეს ქალაქებს მიეკუთვნება თელ-ავივი, ხაიფა, ხოლონი, რიმატ-განი. * '''სახელმწიფო ენები''' — [[ებრაული ენა|ებრაული]] და [[არაბული ენა|არაბული]]. * '''რელიგია''' — [[იუდაიზმი]], [[ისლამი]]. * '''დედაქალაქი''' — [[იერუსალიმი]] (695 ათასი). * '''ქალაქები''' — [[თელ-ავივი]] (365, აგლ. 2,960 ათასი), [[ხაიფა]] (280, აგლ. 1,007 ათასი), [[რიშონ ლეციონი]] (220), [[აშდოდი]] (198), [[ბეერ-შევა]] (187). == ეკონომიკა == * '''რესურსები''' — საშენი ხე-ტყე, [[სპილენძი]]ს მადანი, [[ბუნებრივი აირი]], [[ფოსფატი]], [[თიხა]], [[ქვიშა]]. * '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' — 38 500 მლნ $ (1999). * '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე — 15 920 $. * '''ექსპორტი''' — ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები. * '''ვალუტა''' — ახალი შეკელი (ILS). == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] ob4a7fytfe0okr3oqn12qr6ui1glj9h 4814448 4814446 2025-06-14T16:11:28Z Mehman 75871 მომხმარებელმა დაიცვა „[[ისრაელი]]“: [[ვპ:ვანდალიზმი|ჭარბი ვანდალიზმი]] ([რედაქტირება=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი) [გადატანა=ხელმისაწვდომია მხოლოდ ავტომატურად დადასტურებული მომხმარებლებისათვის] (განუსაზღვრელი)) 4790708 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა| |მშობლიური_სახელი = دولة اسرائيل / מדינת ישראל |სრული_სახელი = ისრაელის სახელმწიფო |საერთო_სახელი = ისრაელი |დროშა = Flag of Israel.svg |გერბი = Coat of arms of Israel.svg |რუკა = Israel (centered orthographic projection).svg |ჰიმნი = '''[[הַתִּקְוָה|הַתִּקְוָה - ჰათიკვა]]''' <small> (იმედი)</small> <br />{{small|"The Hope"}}<br/><center>[[File:Hatikvah instrumental.ogg]]</center> |დევიზი = |ოფიციალური_ენები = [[ებრაული ენა|ებრაული]], [[არაბული ენა|არაბული]] |დედაქალაქი = [[იერუსალიმი]] |latd=31 |latm=47 |latNS=N |longd=35 |longm=13 |longEW=E |უდიდესი_ქალაქი = [[იერუსალიმი]] |მთავრობის_ტიპი = [[საპარლამენტო დემოკრატია]] |ლიდერის_ტიპი_1 = [[ისრაელის პრემიერ მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] |ლიდერის_სახელი_1 = [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]] |ლიდერის_ტიპი_2 = [[ისრაელის პრეზიდენტი]] |ლიდერის_სახელი_2 = [[ისააკ ჰერცოგი]] |რანგი_ფართობით = 151-ე |ფართობი = 20 770 |წყალი_% = 2 |სავარაუდო_მოსახლეობა = 9 692 000<ref name="cbs_main">{{cite web |url=https://www.cbs.gov.il/en/mediarelease/Pages/2022/Population-of-Israel-on-the-Eve-of-2023.aspx |title=Home page |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |access-date=29 დეკემბერი, 2022}}</ref> |სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 91-ე |მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2023 |მოსახლეობის_ცენზი = 7 412 200 |მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2008 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 387,63 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 34-ე |მშპ_ppp_წელი = 2007 |მშპ_ppp = $232.7 მილიარდი |მშპ_ppp_რანგი = 44-ე |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $33,299 |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 22-ე |აგი = 0.932 |აგი_ტენდენცია = |აგი_კატეგორია = <span style="color:#009900;">მაღალი</span> |აგი_რანგი = 23-ე |აგი_წელი = 2007 |ვალუტა = [[ახალი შეკელი]] |ვალუტის_კოდი = ILS |ქვეყნის_კოდი = ISR |დროის_სარტყელი = [[UTC+02:00]] |ზაფხულის_დრო = [[UTC+03:00]] |cctld = [[.il]] |სატელეფონო_კოდი = 972 |სატელეფონო_კოდი_მითითება = |სქოლიო = |რუკა2=Israel - Location Map (2012) - ISR - UNOCHA.svg}} '''ისრაელი''' ({{lang-he|יִשְׂרָאֵל}} Yisra'el; {{lang-ar|إِسْرَائِيل}} Isrā'īl, ოფიციალურად '''ისრაელის სახელმწიფო''') — ქვეყანა [[დასავლეთი აზია|სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში]], [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] აღმოსავლეთ კიდეზე. ესაზღვრება [[ლიბანი]] ჩრდილოეთიდან, [[სირია]] ჩრდილო-აღმოსავლეთიდან, [[იორდანია]] აღმოსავლეთიდან, [[ეგვიპტე]] სამხრეთ-დასავლეთიდან, აგრეთვე [[პალესტინის სახელმწიფო]] ორი მხრიდან — [[დასავლეთ ნაპირი]] აღმოსავლეთიდან და [[ღაზის სექტორი]] სამხრეთ-დასავლეთიდან. მოიცავს გეოგრაფიულად მრავალფეროვან რეგიონებს მის შედარებით მცირე ტერიტორიაზე.<ref>{{harvnb|Skolnik|2007|pp=132–232}}</ref> 9,7 მილიონი მოსახლეობით,<ref name="cbs_main" /> რომელთა უმრავლესობა [[ებრაელი]]ა, ისრაელი მსოფლიოს ერთადერთი ებრაული სახელმწიფოა.<ref>{{cite web |url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=363&year=2007&country=7199 |work=ქვეყნის ანგარიში |title=ისრაელი |publisher=[[Freedom House]] |year=2007 |accessdate=2007-07-15}}</ref> ისრაელი სამშობლოდ ითვლება სხვა ეთნიკური ჯგუფებისთვისაც, მათ შორის უმრავლესობას არაბები და მრავალრიცხოვანი რელიგიური ჯგუფები ([[მუსლიმები]], [[ქრისტიანები]], [[დრუზები]], [[სამარიტელები]] და სხვ.) წარმოადგენენ. ისრაელის თანამედროვე სახელმწიფო საფუძვლებს იყრის [[ისრაელის მიწა]]ზე (''Eretz Yisrael''), კონცეფცია, რომელიც უძველესი დროიდან [[იუდაიზმი]]ს ცენტრალური იდეა იყო<ref name=britannnicajudaism>{{Cite encyclopedia | title = იუდაიზმი | encyclopedia = Britannica Online Encyclopedia | accessdate = 2008-12-30 | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/307197/Judaism/35241/Israel-the-Jewish-people }}</ref>, და უძველესი [[იუდეის სამეფო]]ს გულში, საიდანაც თანამედროვე ებრაელები უნდა იყვნენ წარმოშობით. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ [[ერთა ლიგა]]მ დაამტკიცა [[პალესტინა]]ზე ბრიტანეთის მანდატი, რომელსაც უსწრებდა „ებრაელი ხალხისთვის ეროვნული კერის“ შექმნისთვის ხელშეწყობის მიზნით გამოქვეყნებული [[ბალფურის დეკლარაცია]]<ref>{{cite web |url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/mideast/palmanda.htm |publisher=იელის უნივერსიტეტი |work=პროექტი ავალონი |title=პალესტინის მანდატი |date=1922-07-24 |accessdate=2007-09-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160421094709/http://www.yale.edu/lawweb/avalon/mideast/palmanda.htm |archivedate=2016-04-21 }}</ref>. 1947 წელს, პალესტინაზე ბრიტანული მანდატის ამოწურვის შემდეგ, [[გაერო]]მ დაამტკიცა პალესტინის ტერიტორიის გაყოფა ორ - ებრაულ და არაბულ ნაწილებად<ref>{{cite web |url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/un/res181.htm |publisher=იელის უნივერსიტეტი |title=გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია 181 |accessdate=2007-08-21 |date=1947-11-29 |work=პროექტი ავალონი |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061029150108/http://www.yale.edu/lawweb/avalon/un/res181.htm |archivedate=2006-10-29 }}</ref>, რასაც დაეთანხმნენ ადგილობრივი ებრაელები, ხოლო უარი განაცხადეს არაბებმა. 1948 წლის 14 მაისს ისრაელმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, რაზეც მეზობლემა არაბულმა სახემწიფოებმა ომის დაწყებით უპასუხეს, ვინაიდან მათ უარი განაცხადეს ისრაელის ცნობაზე, რასაც საფუძვლად ედო ადგილობრივ არაბთა მიერ ყოფილი ბრიტანეთის სამანდატო პალესტინის სრულ ტერიტორიაზე პრეტენზია. ისრაელი თავდაცვითი ომების სერიაში გამარჯვებული გამოვიდა და შეძლო საკუთარი დამოუკიდებლობის დაცვა. ამ ომებით მან საკუთარი საზღვრები გაეროს დაყოფის გეგმით ფარგლებს გარეთ გადაწია. მას შემდეგ ისრაელი კონფლიქტშია მრავალ მეზობელ არაბულ ქვეყანასთან, რის გამოც პერიოდული ომები და კონფლიქტები რეგიონში დღემდე გრძელდება<ref>{{Cite encyclopedia | title = არაბ-ისრაელის ომები | encyclopedia = Britannica Online Encyclopedia | accessdate = 2008-07-29 | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/31439/Arab-Israeli-wars }}</ref>. დაფუძნების შემდეგ ისრაელის საზღვრები და სახელმწიფოს არსებობის უფლება მუდმივი დისპუტის საგანი იყო, განსაკუთრებით მის არაბ მეზობლებთან და მათ პალესტინელ ლტოლვილებთან. ისრაელს სამშვიდობო ხელშეკრულება აქვს მოწერილი [[ეგვიპტე]]სთან და [[იორდანია]]სთან, თუმცა ხანგრძლივი მშვიდობის მიღწევა პალესტინელებთან დღემდე შეუძლებელი გახდა. ისრაელი [[წარმომადგენლობითი დემოკრატია]]ა საპარლამენტო სისტემითა და საყოველთაო საარჩევნო უფლებით<ref>{{harvnb|Rummel|1997|p=257}}. "მიმდინარე ლიბერალურ დემოკრატიათა შორის არიან: ანდორა, არგენტინა, ... , კვიპროსი, ... , ისრაელი, ..."</ref><ref>{{cite web |url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=70&release=317 |title=გლობალურ გამოკითხვა 2006: Middle East Progress Amid Global Gains in Freedom |accessdate=2007-07-01 |date=2005-12-19 |publisher=Freedom House}}</ref>. [[ისრაელის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]] მთავრობის ხელმძღვანელის, ხოლო [[ქნესეთი]] ისრაელის საკანონმდებლო ორგანოს დანიშნულებას ასრულებს. ნომინალური [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს მიხედვით, ქვეყნის ეკონომიკა [[ქვეყნების სია მშპ-ის მიხედვით|სიდიდით 44-ეა]] მსოფლიოში<ref>{{cite web |url=http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Resources/GDP.pdf |format=PDF |accessdate=2008-03-03 |date=2007-07-01 |title= 2006 წლის საერთო მშპ |publisher=მსოფლიო ბანკი}}</ref>. [[ჰგი|ჰუმანური განვითარებით]], [[პრესის თავისუფლება|პრესის თავისუფლებითა]] და ეკონომიკური კონკურენტულობით ისრაელი ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებში რანგით პირველია<ref>{{cite web |url=http://hdr.undp.org/hdr2006/statistics/ |publisher=გაეროს განვითარების პროგრამა |title=ჰუმანური განვითარების ანგარიში 2006 |accessdate=2007-07-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070713203022/http://hdr.undp.org/hdr2006/statistics/ |archivedate=2007-07-13 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.rsf.org/article.php3?id_article=24025 |publisher=Reporters Without Borders |title=Worldwide Press Freedom Index 2007 |accessdate=2008-02-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071017110631/http://www.rsf.org/article.php3?id_article=24025 |archivedate=2007-10-17 }}</ref><ref name="wef">{{cite web |url=http://www.weforum.org/en/initiatives/gcp/Global%20Competitiveness%20Report/index.htm |title=Global Competitiveness Report 2006-2007 |publisher=World Economic Forum |date=2007-02-14 |accessdate=2007-07-15}}</ref>. [[იერუსალიმი]] ქვეყნის პოლიტიკური დედაქალაქია და ქვეყნის უდიდესი ქალაქია, ხოლო [[თელ-ავივი]] — ეკონომიკური ცენტრი. == სახელწოდება == [[ფაილი:Merneptah Israel Stele Cairo.JPG|მარცხნივ|130პქ|მინი|[[მერნეპტაჰას სტელა]], [[კაიროს მუზეუმი]]]] [[1948]] წელს, ახლადჩამოყალიბებულ ებრაულ სახელმწიფოს ოფიციალურად '''ისრაელის სახელმწიფო''' ეწოდა, თუმცა არსებობდა სახელწოდების კიდევ რამდენიმე ვერსია: „ისრაელის მიწა“, „სიონი“, „იუდეა“<ref>[http://www.jpress.org.il/Repository/getFiles.asp?Style=OliveXLib:LowLevelEntityToSaveGifMSIE_TAUEN&Type=text/html&Locale=english-skin-custom&Path=PLS/1947/12/07&ChunkNum=-1&ID=Ar00105&PageLabel=1 Popular Opinion]. „The Palestine Post“ (იერუსალიმი), 7 დეკემბერი, 1947.</ref>. ისრაელის სახელმწიფოს მოქალაქეს კი ეწოდა „ისრაელი“<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,798687-2,00.html On the Move] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080406013437/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,798687-2,00.html |date=2008-04-06 }}. „Time“ (ნიუ-იორკი), 31 მაისი, 1948.</ref>. ისტორიულად, სიტყვა „ისრაელი“ გამოიყენებოდა ისრაელის სამეფოსა და, ზოგადად, ებრაელი ერის აღსანიშნავად<ref>[http://www.nytimes.com/2000/11/07/opinion/07iht-edlevine.t.html See Israel as a Jewish Nation-State, More or Less Democratic]. „The New York Times“, 7 ნოემბერი, 2000.</ref>. [[ბიბლია|ბიბლიის]] თანახმად, „ისრაელი“ გამოყენებულ იქნა [[იაკობი|იაკობთან]] მიმართებაში („ისრაელი“ ძველებრაულად „ღმერთთან შეჭიდებულს“ ნიშნავს<ref>უელსი, ჯონ (1990). Longman pronunciation dictionary. Harlow, England: Longman. p. 381. ISBN 0-582-05383-8. სტატია „Jacob“.</ref>), მას შემდეგ რაც ის ღმერთს შეებრძოლა: {{ციტატა|უთხრა ამიერიდან აღარ ითქვას შენს სახელად იაკობი, არამედ ისრაელი, რადგან ღმერთს და ადამიანებს შეებრძოლე და სძლიე.|[[დაბადება (ბიბლია)|დაბ.]]: 32,28}} პირველი არქეოლოგიური არტეფაქტი, სადაც სიტყვა „ისრაელია“ მოხსენიებული, [[მერნეპტაჰას სტელა]]ა, რომელიც [[ძველი ეგვიპტე|ძველ ეგვიპტეშია]] შესრულებული და ძვ. წ. XIII საუკუნითაა დათარიღებული<ref>ბარტონი, ჯონ; ბოუდენი, ჯული (2004), The Original Story: God, Israel and the World. გვ. 126.</ref>. == ისტორია == === ისტორიული ფესვები === {{წყარო}} [[ფაილი:Vista general de Masada.jpg|thumb|left|[[მასადა]] მდებარეობს [[იუდეის უდაბნო]]ში. ისრაელის ეროვნული სიმბოლო]] ისრაელის სახელმწიფო ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) მდებარეობს. [[თორა|თორის]] მიხედვით, ეს ღმერთის მიერ აღთქმული მიწაა [[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] მონობისაგან გათავისუფლებული ებრაელებისათვის. ანტიკურ ხანაში, ამ ტერიტორიაზე მდებარეობდა [[ისრაელის სამეფო|ისრაელის გაერთიანებული სამეფო]] (XI საუკუნის მიწურულიდან X საუკუნის უკანასკნელ მეოთხედამდე - ჩვენს წელთაღრიცხვამდე)<ref>მაიერსი, ქეროლი, სტატია "Kinship and kingship: the early monarchy", მაიკლ დ. ქუგენის (რედაქტორი) (1998) წიგნიდან {{cite book|last=coogan|first=michael d., ed.|title="The Oxford History of the Biblical World"|publisher=Oxford University Press|year=1998|url=http://books.google.com.au/books?id=zFhvECwNQD0C&dq=The+Oxford+History+of+the+Biblical+World&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}} ISBN 0-19-508707-0 გვ.169</ref>; შემდეგ ეს სამეფო ორად გაიყო: ქვეყნის ჩრდილოეთში ისრაელის სამეფო ჩამოყალიბდა, რომელმაც ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 722 წლამდე იარსება<ref>მილერი, ჯეიმზ მაქსუელი; ჰეიზი, ჯონ ჰერალსონი. {{Cite book|last=Miller|first=James Maxwell|last2=Hayes|first2=John Haralson|title=A History of Ancient Israel and Judah|publisher=Westminster John Knox Press|year=1986|isbn=0-664-21262-X|url=http://books.google.com.au/books?id=uDijjc_D5P0C&dq=A+history+of+ancient+Israel+and+Judah+By+James+Maxwell+Miller,+John+Haralson+Hayes&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false}}გვ. 236</ref>, სამხრეთში კი [[იუდეის სამეფო]]. ეს უკანასკნელი საბოლოოდ ჩვენი წელთაღრიცხვით [[პირველი საუკუნე|პირველ საუკუნეში]] განადგურდა, თუმცა მანამდეც რამდენიმეჯერ შეწყვიტა არსებობა. უკვე ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 63 წელს, [[პომპეუსი]]ს მიერ [[იერუსალიმი]]ს აღების შედეგად, [[იუდეის სამეფო]] [[რომის იმპერია]]ს დაექვემდებარა. ჩვენი წელთაღრიცხვით 66 წელს იუდეველები აჯანყდნენ. 70 წელს რომაელებმა ხელახლა დაიპყრეს იერუსალიმი, მეორე ტაძარი გადაწვეს და ქალაქი ააოხრეს; ამით ბოლო მოეღო ანტიკური ხანის ებრაულ სახელმწიფოებრიობას. აჯანყებულები საბოლოოდ 73 წელს დამარცხდნენ. 132 წელს [[ბარ-კოხბა]]ს მეთაურობით ახალი ამბოხება დაიწყო და 136 წლამდე გაგრძელდა. ეს ამბოხება რომაელებმა დიდი სისასტიკით ჩაახშეს, რასაც ასიათასობით ებრაელი ემსხვერპლა; ამის შედეგად ებრაელი ერი უმცირესობად იქცა ისრაელის მიწაზე. [[IX საუკუნე]]მდე ქვეყანაში მაინც არსებობდა რამდენიმე ებრაული ქალაქი და სოფელი, შემდეგ კი ძალზე მცირერიცხოვანი თემებიღა შემორჩა. [[IV საუკუნე|IV საუკუნიდან]] [[XX საუკუნე]]მდე ისრაელის მიწა, რომელიც უფრო [[პალესტინა|პალესტინის]] სახელითაა ცნობილი, მრავალ სხვადასხვა ეროვნებისა და სარწმუნოების დამპყრობელს ჩაუვარდა ხელთ. [[შუა საუკუნეები]]ს მიწურულიდან [[ებრაელები]] შეძლებისდაგვარად ჩამოდიოდნენ აქ დიასპორიდან და მათი რიცხვი ქვეყანაში ნელ-ნელა მატულობდა. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნიდან]], [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დაარსების მიჯნაზე, ამ იმიგრაციამ მასობრივი ხასიათის მიღება დაიწყო, რის შედეგადაც ებრაელები თანდათან ადგილობრივი მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილად იქცნენ. === სიონისტური მოძრაობა და გზა ახალი სახელმწიფოებრიობისაკენ === {{წყარო}} [[ფაილი:Herzl-balcony.jpg|thumb|left|[[თეოდორ ჰერცლი]], სიონიზმის დამაარსებელი. 1901]] [[XIX საუკუნე]]ში [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობა დაარსდა; მან მიზნად დაისახა „ისრაელის მიწაზე ებრაელი ერისათვის ერთა ოჯახში [შემავალი] სამშობლოს ჩამოყალიბება“, როგორც [[1897]] წელს [[ბაზელი|ბაზელში]] გამართულ პირველ მსოფლიო სიონისტურ კონგრესზე იყო დეკლარირებული. ამ სწრაფვას მალე „ბაზელის გეგმა“ ეწოდა. [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დამაარსებელი [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი]] იყო. ის ამ მოძრაობას უძღვებოდა [[1897]] წლის კონგრესიდან მის გარდაცვალებამდე, [[1904]] წელს. სიონისტური მოძრაობის დაარსებამდეც მოღვაწეობდნენ ისეთი მნიშვნელოვანი სიონისტი მოაზროვნეები, როგორც [[მოშე ჰესი]], [[იეჰუდა ლევ პინსკერი]] და „[[ახად ჰა'ამი]]“, მაგრამ ჰერცლმა პირველმა გააერთიანა ერთ ორგანიზაციაში სიონისტური იდეის მომხრე სხვადასხვა ქვეყნის [[ებრაელები]]. ის აგრეთვე პირველი სიონისტი მოღვაწე იყო, რომელიც სიონისტური იდეის განსახორციელებლად [[დიპლომატია|დიპლომატიურ]], [[პოლიტიკა|პოლიტიკურ]] და [[ეკონომიკა|ეკონომიკურ]] სფეროებში მოქმედებდა, თანაც საჯაროდ. [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი|ჰერცლის]] გარდაცვალების შემდეგ [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის ერთ-ერთ ხელმძღვანელად მისი ცნობილი თანამოღვაწე [[ხაიმ ვაიცმანი]] იქცა. ვაიცმანის ძალისხმევის შედეგად [[1917]] წელს გამოქვეყნდა „[[ბალფურის დეკლარაცია]]“, რომლის მიხედვითაც [[ბრიტანეთის იმპერია]] მხარს უჭერდა ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) „ებრაელი ხალხისათვის ეროვნული სახლის“ ჩამოყალიბებას. მიუხედავად იმისა, რომ დეკლარაციაში ებრაული სახელმწიფოს დაარსება არ იგულისხმებოდა, ის ასახავდა ბრიტანეთის მხარდაჭერას ისრაელის მიწაზე [[ებრაელები|ებრაელთა]] დასახლებაში, თანაც სიონისტური მოძრაობის აღიარებას ამ საქმის ხელმძღვანელად და ებრაელი ხალხის წარმომადგენლად. ეს სიონისტური მოძრაობის პირველი საერთაშორისო მიღწევა იყო. დიპლომატიური მოღვაწეობის პარალელურად პრაქტიკულ სიონისტურ ღონისძიებებსაც ჰქონდა ადგილი, რაც ძირითადად მზარდ ებრაულ ემიგრაციაში, ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში მიწების შესყიდვაში და ახალი ებრაული დასახლებების შექმნაში გამოიხატებოდა. [[1917]] წელს, [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს მსვლელობისას, [[ბრიტანეთი|ბრიტანელებმა]] ისრაელის მიწიდან/[[პალესტინა|პალესტინიდან]] თავიანთი მტერი ოსმალო-[[თურქები]] განდევნეს; ამით დასრულდა [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ოთხსაუკუნოვანი ბატონობა ამ ქვეყანაში. [[1920]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამხედრო ხელისუფლება განაგებდა. 1920 წელს ისრაელის მიწა/პალესტინა (დღევანდელი [[იორდანია|იორდანიის]] ტერიტორიის ჩათვლით) [[ანტანტა|თანხმობის]] სახელმწიფოთა კავშირის საბჭომ (ეს [[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] წინამორბედი საერთაშორისო ორგანიზაცია იყო) ოფიციალურად გადასცა [[ბრიტანეთის იმპერია]]ს დროებითი მმართველობის მანდატით; [[1947]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამოქალაქო ადმინისტრაცია მართავდა საგანგებოდ დანიშნული უზენაესი კომისრის ხელმძღვანელობით. თანხმობის სახელმწიფოთა კავშირის საბჭოსავე გადაწყვეტილების თანახმად [[1920]] წელს ისრაელის მიწის ებრაული სააგენტო დაარსდა, როგორც ქვეყნის ახალი [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] სამოქალაქო ხელისუფლების მრჩეველი ორგანო [[ებრაელები|ებრაელებთან]] ურთიერთობაში. იმავე წელს ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა ინიციატივით სხვა ადგილობრივი ებრაული ორგანიზაციაც ჩამოყალიბდა - [[ისრაელის ქნესეთი]]. ამ ორგანიზაციის უზენაეს ორგანოდ [[არჩეულთა კრება]] შეიქმნა. კრების დეპუტატთა არჩევნები [[1920]], [[1925]], [[1931]] და [[1944]] წლებში გაიმართა ისრაელის მიწის ებრაელთა შორის. არჩეულთა კრება აღმასრულებელ კომიტეტს ირჩევდა, რომელსაც [[ეროვნული კომიტეტი]] ეწოდებოდა. ეს კომიტეტი ისრაელის მიწის ებრაელთა საშინაო საქმეების გამგებლობას და ებრაელთა ბრიტანული ხელისუფლების წინაშე წარმომადგენლობას კისრულობდა, მაგრამ წლების განმავლობაში ის ებრაულ სააგენტოსთან შედარებით სუსტი ორგანო აღმოჩნდა. ბრიტანელებმა მხოლოდ [[1928]] წელს სცნეს ისრაელის ქნესეთი, არჩეულთა კრება და ეროვნული კომიტეტი. [[1921]] წელს ბრიტანელებმა ისრაელის მიწას/[[პალესტინა]]ს [[ტრანსიორდანია]] მოსწყვიტეს და იქ ახალი არაბული საამირო ჩამოაყალიბეს, რომელიც [[1944]] წლამდე (დამოუკიდებლობამდე) ამიერიორდანიის მსგავსად ბრიტანელი უზენაესი კომისრის ხელისუფლებას ექვემდებარებოდა. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასრულების შემდეგ იმიგრაციული ტალღების შედეგად დაარსებულ ებრაულ დასახლებებსა და უბნებს ზრდა-განვითარებისა და აყვავების ხანა დაუდგა. [[1919]]-[[1929]] წლებში, იმიგრაციის მასშტაბების ზრდამ შესაბამისი ზომების მიღება მოითხოვა. 1929 წელს, მე-16 მსოფლიო სიონისტურმა კონგრესმა ებრაულ დასახლებათა განვითარების დაჩქარება გადაწყვიტა. ამ დავალების შესრულებაში [[ებრაული სააგენტო]] [[ეროვნული კომიტეტი|ეროვნულ კომიტეტზე]] უფრო ეფექტური აღმოჩნდა. ებრაულმა სააგენტომ გადაწყვიტა სააგენტოში გაწევრიანების საშუალებით მოეზიდა არა-სიონისტი საზღვარგარეთელი [[ებრაელი]] ფილანთროპები, რომლებიც წვლილს შეიტანდნენ ებრაული დასახლების დაფინანსებაში. ამის კვალდაკვალ მრჩეველმა ებრაულმა სააგენტომ რეორგანიზაცია გაიარა; იგი გაფართოვდა და საერთაშორისო ებრაულ ორგანიზაციად იქცა, რომელმაც მისი ძალისხმევის შედეგად დაფინანსებული [[სიონიზმი|სიონისტური]] ღონისძიებების ხელმძღვანელობაც იკისრა. ამგვარად, ებრაული სააგენტო ამ ღონისძიებათა დამგეგმავი მსოფლიო სიონისტური ორგანიზაციის წარმომადგენელი გახდა ისრაელის მიწაზე, თან მასზე სუსტ ეროვნულ კომიტეტთან ერთად ამ ქვეყნის ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა სახელმწიფოს დაარსებამდე. ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაულ დასახლებას ადგილობრივი არაბული მოსახლეობა ეწინააღმდეგებოდა და ზოგჯერ [[ტერორი]]ს საშუალებით ებრძოდა. ამ წინააღმდეგობას [[ებრაელები]] ძირითადად თავდაცვითი ზომების მიღებით პასუხობდნენ, მაგრამ რამდენიმე პატარა ებრაული იატაკქვეშური ორგანიზაციის მეომრები ხანდახან არამებრძოლ არაბებსაც ესხმოდნენ თავს. არაბთა დასამშვიდებლად [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] ცდილობდნენ რამდენადმე შეემცირებინათ ებრაული იმიგრაციის მასშტაბები, მაგრამ მათ ძალისხმევას მნიშვნელოვანი შედეგები არ მოჰყოლია; მხოლოდ არაბთა [[1936]] -[[1939]] წლების ამბოხების კვალდაკვალ, ბრიტანელებმა 1939 წლიდან დიდად შეზღუდეს ებრაული იმიგრაცია. ებრაელები მაინც ახერხებდნენ არალეგალურად იმიგრირებას, ზოგჯერ თავიანთი სიცოცხლის საფრთხეში ჩაგდებით. [[1935]]-[[1938]] წლებში, ებრაული სააგენტოს თავმჯდომარის პოსტი [[დავიდ ბენ-გურიონი|დავიდ ბენ-გურიონს]] ეკავა, რომელიც აგრეთვე ლეიბორისტული მოძრაობის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი იყო. ბენ-გურიონი მტკიცედ მოითხოვდა ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაული სახელმწიფოს დაარსებას, ქვეყნის ორად გაყოფის ფასადაც კი (ებრაელთა და ადგილობრივ არაბთა შორის). [[1942]] წელს, [[ბოლტიმორი]]ს კონფერენციაზე, მსოფლიო [[სიონიზმი|სიონისტურმა]] ორგანიზაციამ დაამტკიცა ბენ-გურიონის პოლიტიკური გეგმა. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[ნაციზმი|ნაცისტების]] მიერ დევნილი [[ებრაელები]] არც ერთმა დასავლურმა სახელმწიფომ არ შეიფარა, ხოლო ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ჩასვლას მათ [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] უკრძალავდნენ; [[ჰოლოკოსტი]]ს ფართო მასშტაბი ნაწილობრივ ებრაელთა ამ მიუსაფრობამ განაპირობა. ომის შემდეგ, საერთაშორისო საზოგადოებამ საკმარისი ინფორმაცია მიიღო ჰოლოკოსტზე; მან ისიც შეიცნო, რომ მსხვერპლთა დიდი ნაწილი მისი გულგრილობის გამო დაიღუპა და ისრაელილის მიწა/პალესტინა მრავალ ლტოლვილ [[ევროპა|ევროპელ]] [[ებრაელები|ებრაელს]] შეიკედლებდა ებრაული სუვერენიტეტის შემთხვევაში. ყოველივე ამან საერთაშორისო საზოგადოება დაარწმუნა, რომ საჭიროა ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ნაწილი ებრაული სახელმწიფოსათვის გამოიყოს (ქვეყანაში [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] მმართველობის დასრულებისთანავე). [[1947]] წლის 29 ნოემბერს, [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]]მ მიიღო რეზოლუცია 181, რომლის მიხედვითაც ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში უნდა დაარსებულიყო ორი სახელმწიფო: ერთი ებრაელთათვის და მეორე ადგილობრივი არაბებისათვის. ებრაული სახელმწიფოს ფარგლებში უნდა მოქცეულიყო ჩრდილო მთაგორიანი რეგიონის, [[გალილი]]ს, აღმოსავლეთი მხარე, ჩრდილოეთის ხეობები, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის უმეტესი ნაწილი, შუა და სამხრეთ [[ნეგევი]]ს უდაბნოები და აგრეთვე, ნეგევის აღმოსავლეთით მდებარე სტეპი - [[არავა]]. ადგილობრივ არაბებს უნდა რგებოდათ გალილის დასავლეთი მხარე, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის სამხრეთი ნაწილი და უკიდურესი ჩრდილო მონაკვეთი, მდინარე [[იორდანე|იორდანის]] ხეობა და დასავლეთ ნაპირი (ძველებრაული [[იუდეა]] და [[სამარია]]), ჩრდილოეთ ნეგევი და ნეგევის უკიდურესი დასავლეთი. [[იერუსალიმი]]სა და [[ბეთლემი]]ს ურთიერთმოსაზღვრე რაიონებს (ქალაქების ჩათვლით) უნდა შეედგინა [[გაერო]]ს მფარველობის ქვეშ მყოფი ნეიტრალური ზონა. ებრაული სააგენტო, რომელიც ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა, დასთანხმდა ქვეყნის გაყოფის გეგმას, ადგილობრივმა არაბებმა კი გადაწყვიტეს არ დამორჩილებდნენ გაეროს რეზოლუციას და არ დაეშვათ ებრაული სახელმწიფოს შექმნა. ადგილბრივ არაბთა უკმაყოფილება მალე მათი შეიარაღებული დაჯგუფებების მიერ ებრაულ დასახლებებზე თავდასხმებში გადაიზარდა; დაიწყო [[1947]]-[[1949]] წლების ებრაულ-არაბული ომი. === მნიშვნელოვანი მოვლენების ქრონოლოგია === [[ფაილი:Knesset building (edited).jpg|thumb|300px|ქნესეთი შენობა]] * [[1948]] — ისრაელის სახელმწიფოს გამოცხადება; * [[1948]]-[[1949|49]] — ომი დამოუკიდებლობისათვის, დასავლეთ იერუსალიმის შეერთება; * [[1948]]-[[1952|52]] — [[ვაიცმანი, ხაიმ|ხაიმ ვაიცმანი]], ისრაელის პირველი პრეზიდენტი; * [[1949]]-[[1953|53]] — [[დავიდ ბენ-გურიონი]], ისრაელის პირველი პრემიერი; * [[1949]] — ისრაელის მიღება [[გაერო]]ში; * [[1956]] — სინაის კამპანია და ლიბანის კრიზისი; * [[1967]] — ექვსდღიანი ომი, აღმოსავლეთ იერუსალიმისა და სხვა ტერიტორიების ოკუპაცია; * [[1968]]-[[1971|71]] - ახალი ებრაულ-არაბული კონფლიქტი; * [[1973]] — ომი სირია-ეგვიპტესთან; * [[1978]] — კემპ-დევიდის შეთანხმება, ეგვიპტესთან სამშვიდობო შეთანხმების ხელმოწერა; * [[1982]] — ოპერაცია „შლომ- ა-გალილ“, პალესტინელთა სამხედრო ბაზების განადგურება ლიბანის სამხრეთში; * [[1994]] — პალესტინელ არაბთა ავტონომიის შექმნა ღაზასა და იერიქონში. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Israel topo en.jpg|thumb|left|150px|ისრაელის ტოპოგრაფიული რუკა.]] ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში, ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე. ისრაელის ჩრდილოეთით [[ლიბანი]] და [[სირია]] მდებარეობს, აღმოსავლეთით [[იორდანია]], სამხრეთით [[წითელი ზღვა]], ხოლო დასავლეთით [[ეგვიპტე]] და [[ხმელთაშუა ზღვა]]. ყველაზე გრძელი საზღვარი [[ისრაელს]] აქვს [[იორდანიასთან]] 238 კმ, ყველაზე მოკლე საზღვარი [[სირიასთან]] 76 კმ. საზღვაო სანაპირო ხაზის სიგრძე 273 კმ. ტერიტორია ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ გადაჭიმულია 450 კმ-ზე, ხოლო ყველაზე განიერი ადგილი აღწევს 137 კმ-ს. '''ფართობი''' - 20 800 კვ. კმ, მათ შორის [[პალესტინა|პალესტინის]] არაბული სახელმწიფოსათვის [[გაერო]]ს მიერ გამოყოფილი ტერიტორია - 6220 კმ² ([[ღაზას სექტორი]] და იორდანის [[დასავლეთი ნაპირი]]). '''რეგიონები'''. ქვეყნის ჩრდილოეთისა და ცენტრალური ნაწილის აღმოსავლეთი მხარე მთიანია; დასავლეთში [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა, სამხრეთში კი უდაბნო. ქვეყნის ჩრილოეთში მდებარეობს გალილის მთები და [[1967]] წელს შემოერთებული [[გოლანის მაღლობი]]. ეს კუთხეები ყველაზე მწვანე და წყალმრავალია ისრაელში; ზამთარი აქ ყველაზე ცივი და ნალექებიანია. გალილსა და გოლანს შორის [[ხულას ხეობა]] და [[ქინერეთის ტბა]]ა. ქვეყნის ცენტრალური ნაწილის მთიან, აღმოსავლეთ მხარეს, გალილისაგან [[იზრეელის ხეობა]] ჰყოფს. ეს მხარე სამარიისა და იუდეის მთებს მოიცავს. ეს მთები ჩრდილოეთის მთებზე დაბალია, მაგრამ ზამთარი აქაც საკმაოდ ნალექებიანია. იუდეა სამარიის სამხრეთითაა. იუდეის მთების აღმოსავლეთით [[იუდეის უდაბნო]]ა. ამ უდაბნოს სამხრეთ-აღმოსავლეთში [[მკვდარი ზღვა|მკვდარი ზღვის]] ჩრდილოეთი ნაპირია. სამარიის მთებსა და იუდეის უდაბნოს აღმოსავლეთით [[იორდანის დაბლობი]]ა. ეს დაბლობი თითქმის უდაბნოსავით მშრალი და უნაყოფოა. ისრაელის სამხრეთში [[ნეგევი]] მდებარეობს. ამ მხარეს სახელმწიფოს ტერიტორიის დაახლოებით 60 % უკავია. ნეგევის უმეტესი ნაწილი უდაბნოა. ჩრდილოეთ ნეგევის აღმოსავლეთით მკვდარი ზღვის დასავლეთი ნაპირია. შუა და სამხრეთ ნეგევის აღმოსავლეთ კიდეში [[არავა]], ანუ სტეპი მდებარეობს, რომელიც მშრალი და სრულიად უნაყოფოა. ისრაელის დასავლეთში, ჩრდილოეთ საზღვრიდან [[ღაზას სექტორი|ღაზას სექტორამდე]], [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა. ისრაელის ფარგლებში, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო დაახლოებით 190 კილომეტრზეა გადაჭიმული. ზღვისპირული დაბლობის ჩრდილოეთ ნაწილს აღმოსავლეთით გალილის მთები აკრავს, ცენტრალურ ნაწილს სამარიის მთები, სამხრეთ ნაწილს კი იუდეის მთები და ჩრდილოეთ [[ნეგევი]]. დაბლობის უმეტეს ნაწილში ჰავა ძლიერ ნოტიოა; ზღვასთან სიახლოვის გამო, იქაური ზამთრები ნალექებიანობით ქვეყნის მთიან რეგიონებს არ ჩამოუვარდება, ოღონდ ზღვისპირეთში წელიწადის ამ დროსაც შედარებით თბილა. ისრაელის მოსახლეობის დაახლოებით 70 % ზღვისპირულ დაბლობში ცხოვრობს. [[ფაილი:NahalArugot02 ST 06.jpg|thumb|ისრაელის დასავლეთი ნაწილი]] '''1967 წელს შემოერთებული ტერიტორიები'''. სამხრეთში, ისრაელსა და ეგვიპტეს შორის - ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე, [[ღაზას სექტორი]] მდებარეობს; პალესტინელი არაბებით დასახლებული ეს ტერიტორია, რომელიც ისრაელმა [[2005]] წელს დათმო, [[2007]] წელს [[პალესტინის ავტონომია]]საც გამოეყო და ფაქტობრივად დამოუკიდებელი სახელმწიფოა [[ჰამასი]]ს ორგანიზაციის მეთავეობით. ისრაელის სახელმწიფოსა და [[იორდანია]]ს შორის მდებარეობს ისრაელის (ქვეყნის) შუა მთიანეთი - [[იუდეა|იუდეისა]] და [[სამარია|სამარიის]] ისტორიული კუთხეები - რომელიც ძირითადად პალესტინელი არაბებითაა დასახლებული და უფრო იორდანის დასავლეთი ნაპირის სახელითაა ცნობილი. ეს ტერიტორია ერთდროულად პალესტინის ავტონომიასა და ისრაელის სამხედრო ხელისუფლებას ექვემდებარება და მისი საბოლოო სტატუსი ჯერაც გადაუწყვეტავია. ჩრდილოეთში, ისრაელსა და სირიას შორის, გოლანის მაღლობი მდებარეობს. ეს ტერიტორია 1967 წლიდან ისრაელის მიერაა ოკუპირებული (ხოლო 1981 წლიდან ანექსირებული), გაერო ამ ტერიტორიას კვლავინდებურად სირიის დე იურე ნაწილად განიხილავს და ისრაელს მის დატოვებას სთხოვს. გოლანის მაღლობის საბოლოო სტატუსი ჯერ კიდევ გაურკვეველია. '''ბუნება''': მთები - გალილეის მთიანეთი; უმაღლესი მწვერვალი - მერონი 1208 მ; მდინარე - იორდანი; ტბები - [[მკვდარი ზღვა]], [[ქინერეთი]] (იგივე გალილეის). === ჰავა === ისრაელში ხმელთაშუაზღვიური ჰავის ტიპია ცხელი ზაფხულით (აპრილი–ოქტომბერი) და შედარებით რბილი წვიმიანი ზამთრით (ნოემბერი–მარტი). ზამთარი ქვეყნის ზოგიერთ მთიან რაიონში, მაგალითად, იერუსალიმსა და ცფათში, უფრო მშრალი და გრილია. წვიმა ძირითადად მოდის ჩრდილოთ და ცენტრალურ რაიონში. ჩრდილოთ ნეგევში ნალექების რაოდენობა ნაკლებია, ხოლო სამხრეთით მათი რაოდენობა უმნიშვნელოა. კლიმატური პირობები ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონში განსხვავდება ერთმანეთისგან: სანაპირო ზოლი ხასიათდება ნოტიო ზაფხულით და რბილი ზამთრით, მთიანი რაიონები მშრალი ზაფხულით და შედარებით ცივი ზამთრით, ხოლო ნეგევში – ტიპური ნახევარუდაბნოს კლიმატია. აგვისტოს საშუალო ტემპერატურა სანაპიროზე +27 °C, ქვეყნის ცენტრალურ რაიონში +23 °C, აღმოსავლეთში +30 °C; იანვარში ტემპერატურა იმავე რაონებში შესაბამისად არის +12 °C, +7 °C და +12 °C. ყველაზე ნოტიო ზონად ითვლება გალილეა, სადაც ნალექების რაოდენობა წელიწადში აღწევს 1000 მმ. თელ-ავივის მიდამოებში ნალექების რაოდენობა 550 მმ ფარგლებშია, იერუსალიმში – 500 მმ, ხოლო წითელი ზღვის სანაპიროსთან – მხოლოდ 25-30 მმ წელიწადში. === წყლის რესურსები === ქვეყნის მთავარი მდინარეა იორდანე, რომელიც სათავეს იღებს ჰერმონის მთაზე ლიბანი-სირიის საზღვარზე, შემდეგ კინერეთის ტბაზე (გალილეის ზღვა) გაედინება და მიუყვება იორდანეს დაბლობს, ბოლოს კი მკვდარ ზღვაში ჩაედინება. მდინარე იორდანე საკმაოდ ვიწრო და წყალმარჩხია, და მხოლოდ წვიმების სეზონის დროს ივსება. უმთავრესი მდინარეებიდან ასევე აღსანიშნავია იარკონი და კიშონი. კინერეთის ტბა მდებარეობს გალილეის ბორცვებსა და გოლანის მაღლობს შორის ზღვის დონეზე 212 მ-ით ქვემოთ. სიგანეში ის აღწევს 12 კმ-ს, სიგრძეში – 21 კმ-ს, ხოლო სიღრმე – 48 მ. ეს არის ყველაზე დიდი მტკნარი ტბა ისრაელში. უდიდეს და უნიკალურ მარილიან ტბას წარმოადგენს მკვდარი ზღვა. მისი სიგრძე შეადგენს 76 კმ-ს, სიგანე – 17 კმ-ს, საშუალო სიღრმე კი 161 მ-ია. ტბა ზღვის დონეზე დაახლოებით 400 მ-ით ქვემოთ მდებარეობს და ის გაჯერებულია მრავალფეროვანი მარილებით, რომელთა კონცენტრაცია 1 ლიტრში 300 გრამს აღემატება, რაც პრაქტიკულად გამორიცხავს მასში თევზისა და უფრო პრიმიტიული ცოცხალი ორგანიზმების არსებობას, თუმცა იგივე ფაქტორი განაპირობებს მკვდარი ზღვის წყლისა და მის ფსკერზე წარმოქმნილი ტალახის უნიკალურ სამკურნალო და კოსმეტიკურ თვისებებს. === ფლორა და ფაუნა === მცენარეებიდან ისრაელში ფართოდ გავრცელებულია მარადმწვანე მუხა, ზეთისხილი, მიწის თხილი, ღვია, დაფნა, ხემარწყვა, იერუსალიმის ფიჭვი, ჭადარი, არღავანი, მთიან რაიონებში გავრცელებულია მუხა და სიკომორი. გალილეის დაჭაობებულ ადგილებში იზრდება პაპირუსი, ოლეანდრი, ხახვთესლა. ქვეყნის ცხოველთა სამყარო შედარებით ღარიბია. მსხვილი ძუძუმწოვრები თითქმის განადგურებულია. ნეგევის უდაბნოში ბინადრობს ტურა, ზოლებიანი აფთარი, მელა, მაჩვზღარბა, ზღარბი, კურდღელი და გარეული ღორი. ფართოდაა გავრცელებული ქვეწარმავლები – გველი, კუ, ხვლიკი. ისრაელის ტერიტორიაზე დაახლოებით 400 სახეობის ფრინველია გავრცელებული. ისრაელში გარემოს დაცვის მკაცრი პოლიტიკა ხორციელდება. ასობით მცენარე, მათ შორის მუხები და პალმები, და ასევე ბევრი ცხოველი და ფრინველი სახელმწიფო დაცვის ქვეშაა. გოლანის მაღლობზე და მათგან სამხრეთით განლაგებულია რამდენიმე ეროვნული პარკი: „დანი“, „ხურშატ ტალი“ და სხვა. ქვეყნის ტერიტორიაზე ბევრი მცირე ზომის ეროვნული პარკია. == პოლიტიკური წყობა == ისრაელი შედგება 6 ადმინისტრაციული ერთეულისგან: ცენტრალური, ხაიფა, იერუსალიმი, ჩრდილოეთი, სამხრეთი, თელ-ავივი. ისრაელის სუვერენული სახელმწიფო შექმნილია 1948 წლის 14 მარტს (იქამდე მისი ტერიტორია დიდი ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ იყო). ისრაელი – საპარლამენტო რესპუბლიკაა. ერთპალატიანი პარლამენტი – კნესეტი, შედგება 120 დეპუტატისგან, რომლის არჩევა ხდება არჩევნების გზით პროპორციული სიით. აღმასრულებელ ხელისუფლებას წარმოადგენს მინისტრთა კაბინეტი, პრემიერ-მინისტრის მეთაურობით. სახელმწიფოს ოფიციალური მეთაურია პრეზიდენტი, რომელსაც ხუთი წლის ვადით ირჩევს კნესეტი. ისრაელში მრავალპარტიული პოლიტიკური სისტემაა. == სახელმწიფო == * '''სახელმწიფო სიმბოლოები''': ''ისრაელის დროშა '' — წარმოადგენს თეთრ ტილოს, რომელსაც ზედა და ქვედა მხარეს ორი ლურჯი ზოლი გასდევს. დროშის ცენტრში გამოსახულია დავითის ექვსქიმიანი ვარსკვლავი. ''ისრაელის გერბი'' — წარმოადგენს „ფრანგული“ ფორმის ფარს, რომლის ცენტრში გამოსახულია მენორა - შვიდსანთლიანი შანდალი. * '''სახელმწიფო სისტემა''' - დემოკრატიული რესპუბლიკა. * '''სახელმწიფოს მეთაური''' - პრეზიდენტი [[რუვენ რივნილი]] (2014-დან). * '''მთავრობის მეთაური''' - პრემიერ–მინისტრი [[ნაფთალი ბენეთი]] (2021-დან). * '''საკანონმდებლო ორგანო''' - ერთპალატიანი პარლამენტი ([[ქნესეთი]], 120 წევრი). == დემოგრაფია == ისრაელის მოსახლეობის რაოდენობა 2012 წლის მონაცემებით 7 836 000 ადამიანს შეადგენს, რაც მთელი მსოფლიოს მოსახლეობის 0,11 % შეადგენს. მოსახლეობის სიმჭიდროვე კი 359 ადამიანია 1 კვ. კმ-ზე. მოსახლეობის უმრავლესობა – 76,4 % ებრაელია (მათგან 67,1 % – ისრაელში დაბადებული, 22,6 % ევროპაში ან ამერიკაში დაბადებული, 5,9 % აფრიკაში დაბადებული, 4,2 % აზიაში დაბადებული) დანარჩენი 23,6 %-დან უმრავლესობა არაბია (2004 წ.). რელიგიურ კუთვნილებას რაც შეეხება, 75,6 % იუდეველია, 2 % – ქრისტიანი, 1,7 % –დრუზები და 3,8 % – სხვა აღმსარებლობის (2008წ). ქვეყნის ოფიციალური ენებია ივრითი და არაბული. გავრცელებულია ასევე ინგლისური, ფრანგული, ესპანური, გერმანული, იდიში, რუსული, პოლონური და უნგრული. ქვეყნის ურბანიზაციის დონე 92 % შეადგენს (2010 წლის მონაცემებით). ისრაელის დედაქალაქია - იერუსალიმი. უდიდეს ქალაქებს მიეკუთვნება თელ-ავივი, ხაიფა, ხოლონი, რიმატ-განი. * '''სახელმწიფო ენები''' — [[ებრაული ენა|ებრაული]] და [[არაბული ენა|არაბული]]. * '''რელიგია''' — [[იუდაიზმი]], [[ისლამი]]. * '''დედაქალაქი''' — [[იერუსალიმი]] (695 ათასი). * '''ქალაქები''' — [[თელ-ავივი]] (365, აგლ. 2,960 ათასი), [[ხაიფა]] (280, აგლ. 1,007 ათასი), [[რიშონ ლეციონი]] (220), [[აშდოდი]] (198), [[ბეერ-შევა]] (187). == ეკონომიკა == * '''რესურსები''' — საშენი ხე-ტყე, [[სპილენძი]]ს მადანი, [[ბუნებრივი აირი]], [[ფოსფატი]], [[თიხა]], [[ქვიშა]]. * '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' — 38 500 მლნ $ (1999). * '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე — 15 920 $. * '''ექსპორტი''' — ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები. * '''ვალუტა''' — ახალი შეკელი (ILS). == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] ob4a7fytfe0okr3oqn12qr6ui1glj9h 4814460 4814448 2025-06-14T16:26:38Z Jaba1977 3604 4814460 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა| |მშობლიური_სახელი = دولة اسرائيل / מדינת ישראל |სრული_სახელი = ისრაელის სახელმწიფო |საერთო_სახელი = ისრაელი |დროშა = Flag of Israel.svg |გერბი = Coat of arms of Israel.svg |რუკა = Israel (centered orthographic projection).svg |ჰიმნი = '''[[הַתִּקְוָה|הַתִּקְוָה - ჰათიკვა]]''' <small> (იმედი)</small> <br />{{small|"The Hope"}}<br/><center>[[File:Hatikvah instrumental.ogg]]</center> |დევიზი = |ოფიციალური_ენები = [[ებრაული ენა|ებრაული]], [[არაბული ენა|არაბული]] |დედაქალაქი = [[იერუსალიმი]] |latd=31 |latm=47 |latNS=N |longd=35 |longm=13 |longEW=E |უდიდესი_ქალაქი = [[იერუსალიმი]] |მთავრობის_ტიპი = [[საპარლამენტო დემოკრატია]] |ლიდერის_ტიპი_1 = [[ისრაელის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] |ლიდერის_სახელი_1 = [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]] |ლიდერის_ტიპი_2 = [[ისრაელის პრეზიდენტი]] |ლიდერის_სახელი_2 = [[ისააკ ჰერცოგი]] |რანგი_ფართობით = 151-ე |ფართობი = 20 770 |წყალი_% = 2 |სავარაუდო_მოსახლეობა = 9 692 000<ref name="cbs_main">{{cite web |url=https://www.cbs.gov.il/en/mediarelease/Pages/2022/Population-of-Israel-on-the-Eve-of-2023.aspx |title=Home page |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |access-date=29 დეკემბერი, 2022}}</ref> |სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 91-ე |მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2023 |მოსახლეობის_ცენზი = 7 412 200 |მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2008 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 387,63 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 34-ე |მშპ_ppp_წელი = 2007 |მშპ_ppp = $232.7 მილიარდი |მშპ_ppp_რანგი = 44-ე |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $33,299 |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 22-ე |აგი = 0.932 |აგი_ტენდენცია = |აგი_კატეგორია = <span style="color:#009900;">მაღალი</span> |აგი_რანგი = 23-ე |აგი_წელი = 2007 |ვალუტა = [[ახალი შეკელი]] |ვალუტის_კოდი = ILS |ქვეყნის_კოდი = ISR |დროის_სარტყელი = [[UTC+02:00]] |ზაფხულის_დრო = [[UTC+03:00]] |cctld = [[.il]] |სატელეფონო_კოდი = 972 |სატელეფონო_კოდი_მითითება = |სქოლიო = |რუკა2=Israel - Location Map (2012) - ISR - UNOCHA.svg}} '''ისრაელი''' ({{lang-he|יִשְׂרָאֵל}} Yisra'el; {{lang-ar|إِسْرَائِيل}} Isrā'īl, ოფიციალურად '''ისრაელის სახელმწიფო''') — ქვეყანა [[დასავლეთი აზია|სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში]], [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] აღმოსავლეთ კიდეზე. ესაზღვრება [[ლიბანი]] ჩრდილოეთიდან, [[სირია]] ჩრდილო-აღმოსავლეთიდან, [[იორდანია]] აღმოსავლეთიდან, [[ეგვიპტე]] სამხრეთ-დასავლეთიდან, აგრეთვე [[პალესტინის სახელმწიფო]] ორი მხრიდან — [[დასავლეთ ნაპირი]] აღმოსავლეთიდან და [[ღაზის სექტორი]] სამხრეთ-დასავლეთიდან. მოიცავს გეოგრაფიულად მრავალფეროვან რეგიონებს მის შედარებით მცირე ტერიტორიაზე.<ref>{{harvnb|Skolnik|2007|pp=132–232}}</ref> 9,7 მილიონი მოსახლეობით,<ref name="cbs_main" /> რომელთა უმრავლესობა [[ებრაელი]]ა, ისრაელი მსოფლიოს ერთადერთი ებრაული სახელმწიფოა.<ref>{{cite web |url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=363&year=2007&country=7199 |work=ქვეყნის ანგარიში |title=ისრაელი |publisher=[[Freedom House]] |year=2007 |accessdate=2007-07-15}}</ref> ისრაელი სამშობლოდ ითვლება სხვა ეთნიკური ჯგუფებისთვისაც, მათ შორის უმრავლესობას არაბები და მრავალრიცხოვანი რელიგიური ჯგუფები ([[მუსლიმები]], [[ქრისტიანები]], [[დრუზები]], [[სამარიტელები]] და სხვ.) წარმოადგენენ. ისრაელის თანამედროვე სახელმწიფო საფუძვლებს იყრის [[ისრაელის მიწა]]ზე (''Eretz Yisrael''), კონცეფცია, რომელიც უძველესი დროიდან [[იუდაიზმი]]ს ცენტრალური იდეა იყო<ref name=britannnicajudaism>{{Cite encyclopedia | title = იუდაიზმი | encyclopedia = Britannica Online Encyclopedia | accessdate = 2008-12-30 | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/307197/Judaism/35241/Israel-the-Jewish-people }}</ref>, და უძველესი [[იუდეის სამეფო]]ს გულში, საიდანაც თანამედროვე ებრაელები უნდა იყვნენ წარმოშობით. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ [[ერთა ლიგა]]მ დაამტკიცა [[პალესტინა]]ზე ბრიტანეთის მანდატი, რომელსაც უსწრებდა „ებრაელი ხალხისთვის ეროვნული კერის“ შექმნისთვის ხელშეწყობის მიზნით გამოქვეყნებული [[ბალფურის დეკლარაცია]]<ref>{{cite web |url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/mideast/palmanda.htm |publisher=იელის უნივერსიტეტი |work=პროექტი ავალონი |title=პალესტინის მანდატი |date=1922-07-24 |accessdate=2007-09-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160421094709/http://www.yale.edu/lawweb/avalon/mideast/palmanda.htm |archivedate=2016-04-21 }}</ref>. 1947 წელს, პალესტინაზე ბრიტანული მანდატის ამოწურვის შემდეგ, [[გაერო]]მ დაამტკიცა პალესტინის ტერიტორიის გაყოფა ორ - ებრაულ და არაბულ ნაწილებად<ref>{{cite web |url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/un/res181.htm |publisher=იელის უნივერსიტეტი |title=გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია 181 |accessdate=2007-08-21 |date=1947-11-29 |work=პროექტი ავალონი |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061029150108/http://www.yale.edu/lawweb/avalon/un/res181.htm |archivedate=2006-10-29 }}</ref>, რასაც დაეთანხმნენ ადგილობრივი ებრაელები, ხოლო უარი განაცხადეს არაბებმა. 1948 წლის 14 მაისს ისრაელმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, რაზეც მეზობლემა არაბულმა სახემწიფოებმა ომის დაწყებით უპასუხეს, ვინაიდან მათ უარი განაცხადეს ისრაელის ცნობაზე, რასაც საფუძვლად ედო ადგილობრივ არაბთა მიერ ყოფილი ბრიტანეთის სამანდატო პალესტინის სრულ ტერიტორიაზე პრეტენზია. ისრაელი თავდაცვითი ომების სერიაში გამარჯვებული გამოვიდა და შეძლო საკუთარი დამოუკიდებლობის დაცვა. ამ ომებით მან საკუთარი საზღვრები გაეროს დაყოფის გეგმით ფარგლებს გარეთ გადაწია. მას შემდეგ ისრაელი კონფლიქტშია მრავალ მეზობელ არაბულ ქვეყანასთან, რის გამოც პერიოდული ომები და კონფლიქტები რეგიონში დღემდე გრძელდება<ref>{{Cite encyclopedia | title = არაბ-ისრაელის ომები | encyclopedia = Britannica Online Encyclopedia | accessdate = 2008-07-29 | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/31439/Arab-Israeli-wars }}</ref>. დაფუძნების შემდეგ ისრაელის საზღვრები და სახელმწიფოს არსებობის უფლება მუდმივი დისპუტის საგანი იყო, განსაკუთრებით მის არაბ მეზობლებთან და მათ პალესტინელ ლტოლვილებთან. ისრაელს სამშვიდობო ხელშეკრულება აქვს მოწერილი [[ეგვიპტე]]სთან და [[იორდანია]]სთან, თუმცა ხანგრძლივი მშვიდობის მიღწევა პალესტინელებთან დღემდე შეუძლებელი გახდა. ისრაელი [[წარმომადგენლობითი დემოკრატია]]ა საპარლამენტო სისტემითა და საყოველთაო საარჩევნო უფლებით<ref>{{harvnb|Rummel|1997|p=257}}. "მიმდინარე ლიბერალურ დემოკრატიათა შორის არიან: ანდორა, არგენტინა, ... , კვიპროსი, ... , ისრაელი, ..."</ref><ref>{{cite web |url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=70&release=317 |title=გლობალურ გამოკითხვა 2006: Middle East Progress Amid Global Gains in Freedom |accessdate=2007-07-01 |date=2005-12-19 |publisher=Freedom House}}</ref>. [[ისრაელის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]] მთავრობის ხელმძღვანელის, ხოლო [[ქნესეთი]] ისრაელის საკანონმდებლო ორგანოს დანიშნულებას ასრულებს. ნომინალური [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს მიხედვით, ქვეყნის ეკონომიკა [[ქვეყნების სია მშპ-ის მიხედვით|სიდიდით 44-ეა]] მსოფლიოში<ref>{{cite web |url=http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Resources/GDP.pdf |format=PDF |accessdate=2008-03-03 |date=2007-07-01 |title= 2006 წლის საერთო მშპ |publisher=მსოფლიო ბანკი}}</ref>. [[ჰგი|ჰუმანური განვითარებით]], [[პრესის თავისუფლება|პრესის თავისუფლებითა]] და ეკონომიკური კონკურენტულობით ისრაელი ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებში რანგით პირველია<ref>{{cite web |url=http://hdr.undp.org/hdr2006/statistics/ |publisher=გაეროს განვითარების პროგრამა |title=ჰუმანური განვითარების ანგარიში 2006 |accessdate=2007-07-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070713203022/http://hdr.undp.org/hdr2006/statistics/ |archivedate=2007-07-13 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.rsf.org/article.php3?id_article=24025 |publisher=Reporters Without Borders |title=Worldwide Press Freedom Index 2007 |accessdate=2008-02-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071017110631/http://www.rsf.org/article.php3?id_article=24025 |archivedate=2007-10-17 }}</ref><ref name="wef">{{cite web |url=http://www.weforum.org/en/initiatives/gcp/Global%20Competitiveness%20Report/index.htm |title=Global Competitiveness Report 2006-2007 |publisher=World Economic Forum |date=2007-02-14 |accessdate=2007-07-15}}</ref>. [[იერუსალიმი]] ქვეყნის პოლიტიკური დედაქალაქია და ქვეყნის უდიდესი ქალაქია, ხოლო [[თელ-ავივი]] — ეკონომიკური ცენტრი. == სახელწოდება == [[ფაილი:Merneptah Israel Stele Cairo.JPG|მარცხნივ|130პქ|მინი|[[მერნეპტაჰას სტელა]], [[კაიროს მუზეუმი]]]] [[1948]] წელს, ახლადჩამოყალიბებულ ებრაულ სახელმწიფოს ოფიციალურად '''ისრაელის სახელმწიფო''' ეწოდა, თუმცა არსებობდა სახელწოდების კიდევ რამდენიმე ვერსია: „ისრაელის მიწა“, „სიონი“, „იუდეა“<ref>[http://www.jpress.org.il/Repository/getFiles.asp?Style=OliveXLib:LowLevelEntityToSaveGifMSIE_TAUEN&Type=text/html&Locale=english-skin-custom&Path=PLS/1947/12/07&ChunkNum=-1&ID=Ar00105&PageLabel=1 Popular Opinion]. „The Palestine Post“ (იერუსალიმი), 7 დეკემბერი, 1947.</ref>. ისრაელის სახელმწიფოს მოქალაქეს კი ეწოდა „ისრაელი“<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,798687-2,00.html On the Move] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080406013437/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,798687-2,00.html |date=2008-04-06 }}. „Time“ (ნიუ-იორკი), 31 მაისი, 1948.</ref>. ისტორიულად, სიტყვა „ისრაელი“ გამოიყენებოდა ისრაელის სამეფოსა და, ზოგადად, ებრაელი ერის აღსანიშნავად<ref>[http://www.nytimes.com/2000/11/07/opinion/07iht-edlevine.t.html See Israel as a Jewish Nation-State, More or Less Democratic]. „The New York Times“, 7 ნოემბერი, 2000.</ref>. [[ბიბლია|ბიბლიის]] თანახმად, „ისრაელი“ გამოყენებულ იქნა [[იაკობი|იაკობთან]] მიმართებაში („ისრაელი“ ძველებრაულად „ღმერთთან შეჭიდებულს“ ნიშნავს<ref>უელსი, ჯონ (1990). Longman pronunciation dictionary. Harlow, England: Longman. p. 381. ISBN 0-582-05383-8. სტატია „Jacob“.</ref>), მას შემდეგ რაც ის ღმერთს შეებრძოლა: {{ციტატა|უთხრა ამიერიდან აღარ ითქვას შენს სახელად იაკობი, არამედ ისრაელი, რადგან ღმერთს და ადამიანებს შეებრძოლე და სძლიე.|[[დაბადება (ბიბლია)|დაბ.]]: 32,28}} პირველი არქეოლოგიური არტეფაქტი, სადაც სიტყვა „ისრაელია“ მოხსენიებული, [[მერნეპტაჰას სტელა]]ა, რომელიც [[ძველი ეგვიპტე|ძველ ეგვიპტეშია]] შესრულებული და ძვ. წ. XIII საუკუნითაა დათარიღებული<ref>ბარტონი, ჯონ; ბოუდენი, ჯული (2004), The Original Story: God, Israel and the World. გვ. 126.</ref>. == ისტორია == === ისტორიული ფესვები === {{წყარო}} [[ფაილი:Vista general de Masada.jpg|thumb|left|[[მასადა]] მდებარეობს [[იუდეის უდაბნო]]ში. ისრაელის ეროვნული სიმბოლო]] ისრაელის სახელმწიფო ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) მდებარეობს. [[თორა|თორის]] მიხედვით, ეს ღმერთის მიერ აღთქმული მიწაა [[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] მონობისაგან გათავისუფლებული ებრაელებისათვის. ანტიკურ ხანაში, ამ ტერიტორიაზე მდებარეობდა [[ისრაელის სამეფო|ისრაელის გაერთიანებული სამეფო]] (XI საუკუნის მიწურულიდან X საუკუნის უკანასკნელ მეოთხედამდე - ჩვენს წელთაღრიცხვამდე)<ref>მაიერსი, ქეროლი, სტატია "Kinship and kingship: the early monarchy", მაიკლ დ. ქუგენის (რედაქტორი) (1998) წიგნიდან {{cite book|last=coogan|first=michael d., ed.|title="The Oxford History of the Biblical World"|publisher=Oxford University Press|year=1998|url=http://books.google.com.au/books?id=zFhvECwNQD0C&dq=The+Oxford+History+of+the+Biblical+World&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}} ISBN 0-19-508707-0 გვ.169</ref>; შემდეგ ეს სამეფო ორად გაიყო: ქვეყნის ჩრდილოეთში ისრაელის სამეფო ჩამოყალიბდა, რომელმაც ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 722 წლამდე იარსება<ref>მილერი, ჯეიმზ მაქსუელი; ჰეიზი, ჯონ ჰერალსონი. {{Cite book|last=Miller|first=James Maxwell|last2=Hayes|first2=John Haralson|title=A History of Ancient Israel and Judah|publisher=Westminster John Knox Press|year=1986|isbn=0-664-21262-X|url=http://books.google.com.au/books?id=uDijjc_D5P0C&dq=A+history+of+ancient+Israel+and+Judah+By+James+Maxwell+Miller,+John+Haralson+Hayes&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false}}გვ. 236</ref>, სამხრეთში კი [[იუდეის სამეფო]]. ეს უკანასკნელი საბოლოოდ ჩვენი წელთაღრიცხვით [[პირველი საუკუნე|პირველ საუკუნეში]] განადგურდა, თუმცა მანამდეც რამდენიმეჯერ შეწყვიტა არსებობა. უკვე ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 63 წელს, [[პომპეუსი]]ს მიერ [[იერუსალიმი]]ს აღების შედეგად, [[იუდეის სამეფო]] [[რომის იმპერია]]ს დაექვემდებარა. ჩვენი წელთაღრიცხვით 66 წელს იუდეველები აჯანყდნენ. 70 წელს რომაელებმა ხელახლა დაიპყრეს იერუსალიმი, მეორე ტაძარი გადაწვეს და ქალაქი ააოხრეს; ამით ბოლო მოეღო ანტიკური ხანის ებრაულ სახელმწიფოებრიობას. აჯანყებულები საბოლოოდ 73 წელს დამარცხდნენ. 132 წელს [[ბარ-კოხბა]]ს მეთაურობით ახალი ამბოხება დაიწყო და 136 წლამდე გაგრძელდა. ეს ამბოხება რომაელებმა დიდი სისასტიკით ჩაახშეს, რასაც ასიათასობით ებრაელი ემსხვერპლა; ამის შედეგად ებრაელი ერი უმცირესობად იქცა ისრაელის მიწაზე. [[IX საუკუნე]]მდე ქვეყანაში მაინც არსებობდა რამდენიმე ებრაული ქალაქი და სოფელი, შემდეგ კი ძალზე მცირერიცხოვანი თემებიღა შემორჩა. [[IV საუკუნე|IV საუკუნიდან]] [[XX საუკუნე]]მდე ისრაელის მიწა, რომელიც უფრო [[პალესტინა|პალესტინის]] სახელითაა ცნობილი, მრავალ სხვადასხვა ეროვნებისა და სარწმუნოების დამპყრობელს ჩაუვარდა ხელთ. [[შუა საუკუნეები]]ს მიწურულიდან [[ებრაელები]] შეძლებისდაგვარად ჩამოდიოდნენ აქ დიასპორიდან და მათი რიცხვი ქვეყანაში ნელ-ნელა მატულობდა. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნიდან]], [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დაარსების მიჯნაზე, ამ იმიგრაციამ მასობრივი ხასიათის მიღება დაიწყო, რის შედეგადაც ებრაელები თანდათან ადგილობრივი მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილად იქცნენ. === სიონისტური მოძრაობა და გზა ახალი სახელმწიფოებრიობისაკენ === {{წყარო}} [[ფაილი:Herzl-balcony.jpg|thumb|left|[[თეოდორ ჰერცლი]], სიონიზმის დამაარსებელი. 1901]] [[XIX საუკუნე]]ში [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობა დაარსდა; მან მიზნად დაისახა „ისრაელის მიწაზე ებრაელი ერისათვის ერთა ოჯახში [შემავალი] სამშობლოს ჩამოყალიბება“, როგორც [[1897]] წელს [[ბაზელი|ბაზელში]] გამართულ პირველ მსოფლიო სიონისტურ კონგრესზე იყო დეკლარირებული. ამ სწრაფვას მალე „ბაზელის გეგმა“ ეწოდა. [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დამაარსებელი [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი]] იყო. ის ამ მოძრაობას უძღვებოდა [[1897]] წლის კონგრესიდან მის გარდაცვალებამდე, [[1904]] წელს. სიონისტური მოძრაობის დაარსებამდეც მოღვაწეობდნენ ისეთი მნიშვნელოვანი სიონისტი მოაზროვნეები, როგორც [[მოშე ჰესი]], [[იეჰუდა ლევ პინსკერი]] და „[[ახად ჰა'ამი]]“, მაგრამ ჰერცლმა პირველმა გააერთიანა ერთ ორგანიზაციაში სიონისტური იდეის მომხრე სხვადასხვა ქვეყნის [[ებრაელები]]. ის აგრეთვე პირველი სიონისტი მოღვაწე იყო, რომელიც სიონისტური იდეის განსახორციელებლად [[დიპლომატია|დიპლომატიურ]], [[პოლიტიკა|პოლიტიკურ]] და [[ეკონომიკა|ეკონომიკურ]] სფეროებში მოქმედებდა, თანაც საჯაროდ. [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი|ჰერცლის]] გარდაცვალების შემდეგ [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის ერთ-ერთ ხელმძღვანელად მისი ცნობილი თანამოღვაწე [[ხაიმ ვაიცმანი]] იქცა. ვაიცმანის ძალისხმევის შედეგად [[1917]] წელს გამოქვეყნდა „[[ბალფურის დეკლარაცია]]“, რომლის მიხედვითაც [[ბრიტანეთის იმპერია]] მხარს უჭერდა ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) „ებრაელი ხალხისათვის ეროვნული სახლის“ ჩამოყალიბებას. მიუხედავად იმისა, რომ დეკლარაციაში ებრაული სახელმწიფოს დაარსება არ იგულისხმებოდა, ის ასახავდა ბრიტანეთის მხარდაჭერას ისრაელის მიწაზე [[ებრაელები|ებრაელთა]] დასახლებაში, თანაც სიონისტური მოძრაობის აღიარებას ამ საქმის ხელმძღვანელად და ებრაელი ხალხის წარმომადგენლად. ეს სიონისტური მოძრაობის პირველი საერთაშორისო მიღწევა იყო. დიპლომატიური მოღვაწეობის პარალელურად პრაქტიკულ სიონისტურ ღონისძიებებსაც ჰქონდა ადგილი, რაც ძირითადად მზარდ ებრაულ ემიგრაციაში, ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში მიწების შესყიდვაში და ახალი ებრაული დასახლებების შექმნაში გამოიხატებოდა. [[1917]] წელს, [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს მსვლელობისას, [[ბრიტანეთი|ბრიტანელებმა]] ისრაელის მიწიდან/[[პალესტინა|პალესტინიდან]] თავიანთი მტერი ოსმალო-[[თურქები]] განდევნეს; ამით დასრულდა [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ოთხსაუკუნოვანი ბატონობა ამ ქვეყანაში. [[1920]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამხედრო ხელისუფლება განაგებდა. 1920 წელს ისრაელის მიწა/პალესტინა (დღევანდელი [[იორდანია|იორდანიის]] ტერიტორიის ჩათვლით) [[ანტანტა|თანხმობის]] სახელმწიფოთა კავშირის საბჭომ (ეს [[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] წინამორბედი საერთაშორისო ორგანიზაცია იყო) ოფიციალურად გადასცა [[ბრიტანეთის იმპერია]]ს დროებითი მმართველობის მანდატით; [[1947]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამოქალაქო ადმინისტრაცია მართავდა საგანგებოდ დანიშნული უზენაესი კომისრის ხელმძღვანელობით. თანხმობის სახელმწიფოთა კავშირის საბჭოსავე გადაწყვეტილების თანახმად [[1920]] წელს ისრაელის მიწის ებრაული სააგენტო დაარსდა, როგორც ქვეყნის ახალი [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] სამოქალაქო ხელისუფლების მრჩეველი ორგანო [[ებრაელები|ებრაელებთან]] ურთიერთობაში. იმავე წელს ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა ინიციატივით სხვა ადგილობრივი ებრაული ორგანიზაციაც ჩამოყალიბდა - [[ისრაელის ქნესეთი]]. ამ ორგანიზაციის უზენაეს ორგანოდ [[არჩეულთა კრება]] შეიქმნა. კრების დეპუტატთა არჩევნები [[1920]], [[1925]], [[1931]] და [[1944]] წლებში გაიმართა ისრაელის მიწის ებრაელთა შორის. არჩეულთა კრება აღმასრულებელ კომიტეტს ირჩევდა, რომელსაც [[ეროვნული კომიტეტი]] ეწოდებოდა. ეს კომიტეტი ისრაელის მიწის ებრაელთა საშინაო საქმეების გამგებლობას და ებრაელთა ბრიტანული ხელისუფლების წინაშე წარმომადგენლობას კისრულობდა, მაგრამ წლების განმავლობაში ის ებრაულ სააგენტოსთან შედარებით სუსტი ორგანო აღმოჩნდა. ბრიტანელებმა მხოლოდ [[1928]] წელს სცნეს ისრაელის ქნესეთი, არჩეულთა კრება და ეროვნული კომიტეტი. [[1921]] წელს ბრიტანელებმა ისრაელის მიწას/[[პალესტინა]]ს [[ტრანსიორდანია]] მოსწყვიტეს და იქ ახალი არაბული საამირო ჩამოაყალიბეს, რომელიც [[1944]] წლამდე (დამოუკიდებლობამდე) ამიერიორდანიის მსგავსად ბრიტანელი უზენაესი კომისრის ხელისუფლებას ექვემდებარებოდა. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასრულების შემდეგ იმიგრაციული ტალღების შედეგად დაარსებულ ებრაულ დასახლებებსა და უბნებს ზრდა-განვითარებისა და აყვავების ხანა დაუდგა. [[1919]]-[[1929]] წლებში, იმიგრაციის მასშტაბების ზრდამ შესაბამისი ზომების მიღება მოითხოვა. 1929 წელს, მე-16 მსოფლიო სიონისტურმა კონგრესმა ებრაულ დასახლებათა განვითარების დაჩქარება გადაწყვიტა. ამ დავალების შესრულებაში [[ებრაული სააგენტო]] [[ეროვნული კომიტეტი|ეროვნულ კომიტეტზე]] უფრო ეფექტური აღმოჩნდა. ებრაულმა სააგენტომ გადაწყვიტა სააგენტოში გაწევრიანების საშუალებით მოეზიდა არა-სიონისტი საზღვარგარეთელი [[ებრაელი]] ფილანთროპები, რომლებიც წვლილს შეიტანდნენ ებრაული დასახლების დაფინანსებაში. ამის კვალდაკვალ მრჩეველმა ებრაულმა სააგენტომ რეორგანიზაცია გაიარა; იგი გაფართოვდა და საერთაშორისო ებრაულ ორგანიზაციად იქცა, რომელმაც მისი ძალისხმევის შედეგად დაფინანსებული [[სიონიზმი|სიონისტური]] ღონისძიებების ხელმძღვანელობაც იკისრა. ამგვარად, ებრაული სააგენტო ამ ღონისძიებათა დამგეგმავი მსოფლიო სიონისტური ორგანიზაციის წარმომადგენელი გახდა ისრაელის მიწაზე, თან მასზე სუსტ ეროვნულ კომიტეტთან ერთად ამ ქვეყნის ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა სახელმწიფოს დაარსებამდე. ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაულ დასახლებას ადგილობრივი არაბული მოსახლეობა ეწინააღმდეგებოდა და ზოგჯერ [[ტერორი]]ს საშუალებით ებრძოდა. ამ წინააღმდეგობას [[ებრაელები]] ძირითადად თავდაცვითი ზომების მიღებით პასუხობდნენ, მაგრამ რამდენიმე პატარა ებრაული იატაკქვეშური ორგანიზაციის მეომრები ხანდახან არამებრძოლ არაბებსაც ესხმოდნენ თავს. არაბთა დასამშვიდებლად [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] ცდილობდნენ რამდენადმე შეემცირებინათ ებრაული იმიგრაციის მასშტაბები, მაგრამ მათ ძალისხმევას მნიშვნელოვანი შედეგები არ მოჰყოლია; მხოლოდ არაბთა [[1936]] -[[1939]] წლების ამბოხების კვალდაკვალ, ბრიტანელებმა 1939 წლიდან დიდად შეზღუდეს ებრაული იმიგრაცია. ებრაელები მაინც ახერხებდნენ არალეგალურად იმიგრირებას, ზოგჯერ თავიანთი სიცოცხლის საფრთხეში ჩაგდებით. [[1935]]-[[1938]] წლებში, ებრაული სააგენტოს თავმჯდომარის პოსტი [[დავიდ ბენ-გურიონი|დავიდ ბენ-გურიონს]] ეკავა, რომელიც აგრეთვე ლეიბორისტული მოძრაობის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი იყო. ბენ-გურიონი მტკიცედ მოითხოვდა ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაული სახელმწიფოს დაარსებას, ქვეყნის ორად გაყოფის ფასადაც კი (ებრაელთა და ადგილობრივ არაბთა შორის). [[1942]] წელს, [[ბოლტიმორი]]ს კონფერენციაზე, მსოფლიო [[სიონიზმი|სიონისტურმა]] ორგანიზაციამ დაამტკიცა ბენ-გურიონის პოლიტიკური გეგმა. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[ნაციზმი|ნაცისტების]] მიერ დევნილი [[ებრაელები]] არც ერთმა დასავლურმა სახელმწიფომ არ შეიფარა, ხოლო ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ჩასვლას მათ [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] უკრძალავდნენ; [[ჰოლოკოსტი]]ს ფართო მასშტაბი ნაწილობრივ ებრაელთა ამ მიუსაფრობამ განაპირობა. ომის შემდეგ, საერთაშორისო საზოგადოებამ საკმარისი ინფორმაცია მიიღო ჰოლოკოსტზე; მან ისიც შეიცნო, რომ მსხვერპლთა დიდი ნაწილი მისი გულგრილობის გამო დაიღუპა და ისრაელილის მიწა/პალესტინა მრავალ ლტოლვილ [[ევროპა|ევროპელ]] [[ებრაელები|ებრაელს]] შეიკედლებდა ებრაული სუვერენიტეტის შემთხვევაში. ყოველივე ამან საერთაშორისო საზოგადოება დაარწმუნა, რომ საჭიროა ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ნაწილი ებრაული სახელმწიფოსათვის გამოიყოს (ქვეყანაში [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] მმართველობის დასრულებისთანავე). [[1947]] წლის 29 ნოემბერს, [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]]მ მიიღო რეზოლუცია 181, რომლის მიხედვითაც ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში უნდა დაარსებულიყო ორი სახელმწიფო: ერთი ებრაელთათვის და მეორე ადგილობრივი არაბებისათვის. ებრაული სახელმწიფოს ფარგლებში უნდა მოქცეულიყო ჩრდილო მთაგორიანი რეგიონის, [[გალილი]]ს, აღმოსავლეთი მხარე, ჩრდილოეთის ხეობები, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის უმეტესი ნაწილი, შუა და სამხრეთ [[ნეგევი]]ს უდაბნოები და აგრეთვე, ნეგევის აღმოსავლეთით მდებარე სტეპი - [[არავა]]. ადგილობრივ არაბებს უნდა რგებოდათ გალილის დასავლეთი მხარე, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის სამხრეთი ნაწილი და უკიდურესი ჩრდილო მონაკვეთი, მდინარე [[იორდანე|იორდანის]] ხეობა და დასავლეთ ნაპირი (ძველებრაული [[იუდეა]] და [[სამარია]]), ჩრდილოეთ ნეგევი და ნეგევის უკიდურესი დასავლეთი. [[იერუსალიმი]]სა და [[ბეთლემი]]ს ურთიერთმოსაზღვრე რაიონებს (ქალაქების ჩათვლით) უნდა შეედგინა [[გაერო]]ს მფარველობის ქვეშ მყოფი ნეიტრალური ზონა. ებრაული სააგენტო, რომელიც ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა, დასთანხმდა ქვეყნის გაყოფის გეგმას, ადგილობრივმა არაბებმა კი გადაწყვიტეს არ დამორჩილებდნენ გაეროს რეზოლუციას და არ დაეშვათ ებრაული სახელმწიფოს შექმნა. ადგილბრივ არაბთა უკმაყოფილება მალე მათი შეიარაღებული დაჯგუფებების მიერ ებრაულ დასახლებებზე თავდასხმებში გადაიზარდა; დაიწყო [[1947]]-[[1949]] წლების ებრაულ-არაბული ომი. === მნიშვნელოვანი მოვლენების ქრონოლოგია === [[ფაილი:Knesset building (edited).jpg|thumb|300px|ქნესეთი შენობა]] * [[1948]] — ისრაელის სახელმწიფოს გამოცხადება; * [[1948]]-[[1949|49]] — ომი დამოუკიდებლობისათვის, დასავლეთ იერუსალიმის შეერთება; * [[1948]]-[[1952|52]] — [[ვაიცმანი, ხაიმ|ხაიმ ვაიცმანი]], ისრაელის პირველი პრეზიდენტი; * [[1949]]-[[1953|53]] — [[დავიდ ბენ-გურიონი]], ისრაელის პირველი პრემიერი; * [[1949]] — ისრაელის მიღება [[გაერო]]ში; * [[1956]] — სინაის კამპანია და ლიბანის კრიზისი; * [[1967]] — ექვსდღიანი ომი, აღმოსავლეთ იერუსალიმისა და სხვა ტერიტორიების ოკუპაცია; * [[1968]]-[[1971|71]] - ახალი ებრაულ-არაბული კონფლიქტი; * [[1973]] — ომი სირია-ეგვიპტესთან; * [[1978]] — კემპ-დევიდის შეთანხმება, ეგვიპტესთან სამშვიდობო შეთანხმების ხელმოწერა; * [[1982]] — ოპერაცია „შლომ- ა-გალილ“, პალესტინელთა სამხედრო ბაზების განადგურება ლიბანის სამხრეთში; * [[1994]] — პალესტინელ არაბთა ავტონომიის შექმნა ღაზასა და იერიქონში. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Israel topo en.jpg|thumb|left|150px|ისრაელის ტოპოგრაფიული რუკა.]] ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში, ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე. ისრაელის ჩრდილოეთით [[ლიბანი]] და [[სირია]] მდებარეობს, აღმოსავლეთით [[იორდანია]], სამხრეთით [[წითელი ზღვა]], ხოლო დასავლეთით [[ეგვიპტე]] და [[ხმელთაშუა ზღვა]]. ყველაზე გრძელი საზღვარი [[ისრაელს]] აქვს [[იორდანიასთან]] 238 კმ, ყველაზე მოკლე საზღვარი [[სირიასთან]] 76 კმ. საზღვაო სანაპირო ხაზის სიგრძე 273 კმ. ტერიტორია ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ გადაჭიმულია 450 კმ-ზე, ხოლო ყველაზე განიერი ადგილი აღწევს 137 კმ-ს. '''ფართობი''' - 20 800 კვ. კმ, მათ შორის [[პალესტინა|პალესტინის]] არაბული სახელმწიფოსათვის [[გაერო]]ს მიერ გამოყოფილი ტერიტორია - 6220 კმ² ([[ღაზას სექტორი]] და იორდანის [[დასავლეთი ნაპირი]]). '''რეგიონები'''. ქვეყნის ჩრდილოეთისა და ცენტრალური ნაწილის აღმოსავლეთი მხარე მთიანია; დასავლეთში [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა, სამხრეთში კი უდაბნო. ქვეყნის ჩრილოეთში მდებარეობს გალილის მთები და [[1967]] წელს შემოერთებული [[გოლანის მაღლობი]]. ეს კუთხეები ყველაზე მწვანე და წყალმრავალია ისრაელში; ზამთარი აქ ყველაზე ცივი და ნალექებიანია. გალილსა და გოლანს შორის [[ხულას ხეობა]] და [[ქინერეთის ტბა]]ა. ქვეყნის ცენტრალური ნაწილის მთიან, აღმოსავლეთ მხარეს, გალილისაგან [[იზრეელის ხეობა]] ჰყოფს. ეს მხარე სამარიისა და იუდეის მთებს მოიცავს. ეს მთები ჩრდილოეთის მთებზე დაბალია, მაგრამ ზამთარი აქაც საკმაოდ ნალექებიანია. იუდეა სამარიის სამხრეთითაა. იუდეის მთების აღმოსავლეთით [[იუდეის უდაბნო]]ა. ამ უდაბნოს სამხრეთ-აღმოსავლეთში [[მკვდარი ზღვა|მკვდარი ზღვის]] ჩრდილოეთი ნაპირია. სამარიის მთებსა და იუდეის უდაბნოს აღმოსავლეთით [[იორდანის დაბლობი]]ა. ეს დაბლობი თითქმის უდაბნოსავით მშრალი და უნაყოფოა. ისრაელის სამხრეთში [[ნეგევი]] მდებარეობს. ამ მხარეს სახელმწიფოს ტერიტორიის დაახლოებით 60 % უკავია. ნეგევის უმეტესი ნაწილი უდაბნოა. ჩრდილოეთ ნეგევის აღმოსავლეთით მკვდარი ზღვის დასავლეთი ნაპირია. შუა და სამხრეთ ნეგევის აღმოსავლეთ კიდეში [[არავა]], ანუ სტეპი მდებარეობს, რომელიც მშრალი და სრულიად უნაყოფოა. ისრაელის დასავლეთში, ჩრდილოეთ საზღვრიდან [[ღაზას სექტორი|ღაზას სექტორამდე]], [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა. ისრაელის ფარგლებში, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო დაახლოებით 190 კილომეტრზეა გადაჭიმული. ზღვისპირული დაბლობის ჩრდილოეთ ნაწილს აღმოსავლეთით გალილის მთები აკრავს, ცენტრალურ ნაწილს სამარიის მთები, სამხრეთ ნაწილს კი იუდეის მთები და ჩრდილოეთ [[ნეგევი]]. დაბლობის უმეტეს ნაწილში ჰავა ძლიერ ნოტიოა; ზღვასთან სიახლოვის გამო, იქაური ზამთრები ნალექებიანობით ქვეყნის მთიან რეგიონებს არ ჩამოუვარდება, ოღონდ ზღვისპირეთში წელიწადის ამ დროსაც შედარებით თბილა. ისრაელის მოსახლეობის დაახლოებით 70 % ზღვისპირულ დაბლობში ცხოვრობს. [[ფაილი:NahalArugot02 ST 06.jpg|thumb|ისრაელის დასავლეთი ნაწილი]] '''1967 წელს შემოერთებული ტერიტორიები'''. სამხრეთში, ისრაელსა და ეგვიპტეს შორის - ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე, [[ღაზას სექტორი]] მდებარეობს; პალესტინელი არაბებით დასახლებული ეს ტერიტორია, რომელიც ისრაელმა [[2005]] წელს დათმო, [[2007]] წელს [[პალესტინის ავტონომია]]საც გამოეყო და ფაქტობრივად დამოუკიდებელი სახელმწიფოა [[ჰამასი]]ს ორგანიზაციის მეთავეობით. ისრაელის სახელმწიფოსა და [[იორდანია]]ს შორის მდებარეობს ისრაელის (ქვეყნის) შუა მთიანეთი - [[იუდეა|იუდეისა]] და [[სამარია|სამარიის]] ისტორიული კუთხეები - რომელიც ძირითადად პალესტინელი არაბებითაა დასახლებული და უფრო იორდანის დასავლეთი ნაპირის სახელითაა ცნობილი. ეს ტერიტორია ერთდროულად პალესტინის ავტონომიასა და ისრაელის სამხედრო ხელისუფლებას ექვემდებარება და მისი საბოლოო სტატუსი ჯერაც გადაუწყვეტავია. ჩრდილოეთში, ისრაელსა და სირიას შორის, გოლანის მაღლობი მდებარეობს. ეს ტერიტორია 1967 წლიდან ისრაელის მიერაა ოკუპირებული (ხოლო 1981 წლიდან ანექსირებული), გაერო ამ ტერიტორიას კვლავინდებურად სირიის დე იურე ნაწილად განიხილავს და ისრაელს მის დატოვებას სთხოვს. გოლანის მაღლობის საბოლოო სტატუსი ჯერ კიდევ გაურკვეველია. '''ბუნება''': მთები - გალილეის მთიანეთი; უმაღლესი მწვერვალი - მერონი 1208 მ; მდინარე - იორდანი; ტბები - [[მკვდარი ზღვა]], [[ქინერეთი]] (იგივე გალილეის). === ჰავა === ისრაელში ხმელთაშუაზღვიური ჰავის ტიპია ცხელი ზაფხულით (აპრილი–ოქტომბერი) და შედარებით რბილი წვიმიანი ზამთრით (ნოემბერი–მარტი). ზამთარი ქვეყნის ზოგიერთ მთიან რაიონში, მაგალითად, იერუსალიმსა და ცფათში, უფრო მშრალი და გრილია. წვიმა ძირითადად მოდის ჩრდილოთ და ცენტრალურ რაიონში. ჩრდილოთ ნეგევში ნალექების რაოდენობა ნაკლებია, ხოლო სამხრეთით მათი რაოდენობა უმნიშვნელოა. კლიმატური პირობები ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონში განსხვავდება ერთმანეთისგან: სანაპირო ზოლი ხასიათდება ნოტიო ზაფხულით და რბილი ზამთრით, მთიანი რაიონები მშრალი ზაფხულით და შედარებით ცივი ზამთრით, ხოლო ნეგევში – ტიპური ნახევარუდაბნოს კლიმატია. აგვისტოს საშუალო ტემპერატურა სანაპიროზე +27 °C, ქვეყნის ცენტრალურ რაიონში +23 °C, აღმოსავლეთში +30 °C; იანვარში ტემპერატურა იმავე რაონებში შესაბამისად არის +12 °C, +7 °C და +12 °C. ყველაზე ნოტიო ზონად ითვლება გალილეა, სადაც ნალექების რაოდენობა წელიწადში აღწევს 1000 მმ. თელ-ავივის მიდამოებში ნალექების რაოდენობა 550 მმ ფარგლებშია, იერუსალიმში – 500 მმ, ხოლო წითელი ზღვის სანაპიროსთან – მხოლოდ 25-30 მმ წელიწადში. === წყლის რესურსები === ქვეყნის მთავარი მდინარეა იორდანე, რომელიც სათავეს იღებს ჰერმონის მთაზე ლიბანი-სირიის საზღვარზე, შემდეგ კინერეთის ტბაზე (გალილეის ზღვა) გაედინება და მიუყვება იორდანეს დაბლობს, ბოლოს კი მკვდარ ზღვაში ჩაედინება. მდინარე იორდანე საკმაოდ ვიწრო და წყალმარჩხია, და მხოლოდ წვიმების სეზონის დროს ივსება. უმთავრესი მდინარეებიდან ასევე აღსანიშნავია იარკონი და კიშონი. კინერეთის ტბა მდებარეობს გალილეის ბორცვებსა და გოლანის მაღლობს შორის ზღვის დონეზე 212 მ-ით ქვემოთ. სიგანეში ის აღწევს 12 კმ-ს, სიგრძეში – 21 კმ-ს, ხოლო სიღრმე – 48 მ. ეს არის ყველაზე დიდი მტკნარი ტბა ისრაელში. უდიდეს და უნიკალურ მარილიან ტბას წარმოადგენს მკვდარი ზღვა. მისი სიგრძე შეადგენს 76 კმ-ს, სიგანე – 17 კმ-ს, საშუალო სიღრმე კი 161 მ-ია. ტბა ზღვის დონეზე დაახლოებით 400 მ-ით ქვემოთ მდებარეობს და ის გაჯერებულია მრავალფეროვანი მარილებით, რომელთა კონცენტრაცია 1 ლიტრში 300 გრამს აღემატება, რაც პრაქტიკულად გამორიცხავს მასში თევზისა და უფრო პრიმიტიული ცოცხალი ორგანიზმების არსებობას, თუმცა იგივე ფაქტორი განაპირობებს მკვდარი ზღვის წყლისა და მის ფსკერზე წარმოქმნილი ტალახის უნიკალურ სამკურნალო და კოსმეტიკურ თვისებებს. === ფლორა და ფაუნა === მცენარეებიდან ისრაელში ფართოდ გავრცელებულია მარადმწვანე მუხა, ზეთისხილი, მიწის თხილი, ღვია, დაფნა, ხემარწყვა, იერუსალიმის ფიჭვი, ჭადარი, არღავანი, მთიან რაიონებში გავრცელებულია მუხა და სიკომორი. გალილეის დაჭაობებულ ადგილებში იზრდება პაპირუსი, ოლეანდრი, ხახვთესლა. ქვეყნის ცხოველთა სამყარო შედარებით ღარიბია. მსხვილი ძუძუმწოვრები თითქმის განადგურებულია. ნეგევის უდაბნოში ბინადრობს ტურა, ზოლებიანი აფთარი, მელა, მაჩვზღარბა, ზღარბი, კურდღელი და გარეული ღორი. ფართოდაა გავრცელებული ქვეწარმავლები – გველი, კუ, ხვლიკი. ისრაელის ტერიტორიაზე დაახლოებით 400 სახეობის ფრინველია გავრცელებული. ისრაელში გარემოს დაცვის მკაცრი პოლიტიკა ხორციელდება. ასობით მცენარე, მათ შორის მუხები და პალმები, და ასევე ბევრი ცხოველი და ფრინველი სახელმწიფო დაცვის ქვეშაა. გოლანის მაღლობზე და მათგან სამხრეთით განლაგებულია რამდენიმე ეროვნული პარკი: „დანი“, „ხურშატ ტალი“ და სხვა. ქვეყნის ტერიტორიაზე ბევრი მცირე ზომის ეროვნული პარკია. == პოლიტიკური წყობა == ისრაელი შედგება 6 ადმინისტრაციული ერთეულისგან: ცენტრალური, ხაიფა, იერუსალიმი, ჩრდილოეთი, სამხრეთი, თელ-ავივი. ისრაელის სუვერენული სახელმწიფო შექმნილია 1948 წლის 14 მარტს (იქამდე მისი ტერიტორია დიდი ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ იყო). ისრაელი – საპარლამენტო რესპუბლიკაა. ერთპალატიანი პარლამენტი – კნესეტი, შედგება 120 დეპუტატისგან, რომლის არჩევა ხდება არჩევნების გზით პროპორციული სიით. აღმასრულებელ ხელისუფლებას წარმოადგენს მინისტრთა კაბინეტი, პრემიერ-მინისტრის მეთაურობით. სახელმწიფოს ოფიციალური მეთაურია პრეზიდენტი, რომელსაც ხუთი წლის ვადით ირჩევს კნესეტი. ისრაელში მრავალპარტიული პოლიტიკური სისტემაა. == სახელმწიფო == * '''სახელმწიფო სიმბოლოები''': ''ისრაელის დროშა '' — წარმოადგენს თეთრ ტილოს, რომელსაც ზედა და ქვედა მხარეს ორი ლურჯი ზოლი გასდევს. დროშის ცენტრში გამოსახულია დავითის ექვსქიმიანი ვარსკვლავი. ''ისრაელის გერბი'' — წარმოადგენს „ფრანგული“ ფორმის ფარს, რომლის ცენტრში გამოსახულია მენორა - შვიდსანთლიანი შანდალი. * '''სახელმწიფო სისტემა''' - დემოკრატიული რესპუბლიკა. * '''სახელმწიფოს მეთაური''' - პრეზიდენტი [[რუვენ რივნილი]] (2014-დან). * '''მთავრობის მეთაური''' - პრემიერ–მინისტრი [[ნაფთალი ბენეთი]] (2021-დან). * '''საკანონმდებლო ორგანო''' - ერთპალატიანი პარლამენტი ([[ქნესეთი]], 120 წევრი). == დემოგრაფია == ისრაელის მოსახლეობის რაოდენობა 2012 წლის მონაცემებით 7 836 000 ადამიანს შეადგენს, რაც მთელი მსოფლიოს მოსახლეობის 0,11 % შეადგენს. მოსახლეობის სიმჭიდროვე კი 359 ადამიანია 1 კვ. კმ-ზე. მოსახლეობის უმრავლესობა – 76,4 % ებრაელია (მათგან 67,1 % – ისრაელში დაბადებული, 22,6 % ევროპაში ან ამერიკაში დაბადებული, 5,9 % აფრიკაში დაბადებული, 4,2 % აზიაში დაბადებული) დანარჩენი 23,6 %-დან უმრავლესობა არაბია (2004 წ.). რელიგიურ კუთვნილებას რაც შეეხება, 75,6 % იუდეველია, 2 % – ქრისტიანი, 1,7 % –დრუზები და 3,8 % – სხვა აღმსარებლობის (2008წ). ქვეყნის ოფიციალური ენებია ივრითი და არაბული. გავრცელებულია ასევე ინგლისური, ფრანგული, ესპანური, გერმანული, იდიში, რუსული, პოლონური და უნგრული. ქვეყნის ურბანიზაციის დონე 92 % შეადგენს (2010 წლის მონაცემებით). ისრაელის დედაქალაქია - იერუსალიმი. უდიდეს ქალაქებს მიეკუთვნება თელ-ავივი, ხაიფა, ხოლონი, რიმატ-განი. * '''სახელმწიფო ენები''' — [[ებრაული ენა|ებრაული]] და [[არაბული ენა|არაბული]]. * '''რელიგია''' — [[იუდაიზმი]], [[ისლამი]]. * '''დედაქალაქი''' — [[იერუსალიმი]] (695 ათასი). * '''ქალაქები''' — [[თელ-ავივი]] (365, აგლ. 2,960 ათასი), [[ხაიფა]] (280, აგლ. 1,007 ათასი), [[რიშონ ლეციონი]] (220), [[აშდოდი]] (198), [[ბეერ-შევა]] (187). == ეკონომიკა == * '''რესურსები''' — საშენი ხე-ტყე, [[სპილენძი]]ს მადანი, [[ბუნებრივი აირი]], [[ფოსფატი]], [[თიხა]], [[ქვიშა]]. * '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' — 38 500 მლნ $ (1999). * '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე — 15 920 $. * '''ექსპორტი''' — ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები. * '''ვალუტა''' — ახალი შეკელი (ILS). == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] ca3n66o0pxwbvodq3jkterr0o76ya56 4814462 4814460 2025-06-14T16:27:07Z Jaba1977 3604 4814462 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა| |მშობლიური_სახელი = دولة اسرائيل / מדינת ישראל |სრული_სახელი = ისრაელის სახელმწიფო |საერთო_სახელი = ისრაელი |დროშა = Flag of Israel.svg |გერბი = Coat of arms of Israel.svg |რუკა = Israel (centered orthographic projection).svg |ჰიმნი = '''[[הַתִּקְוָה|הַתִּקְוָה - ჰათიკვა]]''' <small> (იმედი)</small> <br />{{small|"The Hope"}}<br/><center>[[File:Hatikvah instrumental.ogg]]</center> |დევიზი = |ოფიციალური_ენები = [[ებრაული ენა|ებრაული]], [[არაბული ენა|არაბული]] |დედაქალაქი = [[იერუსალიმი]] |latd=31 |latm=47 |latNS=N |longd=35 |longm=13 |longEW=E |უდიდესი_ქალაქი = [[იერუსალიმი]] |მთავრობის_ტიპი = [[საპარლამენტო დემოკრატია]] |ლიდერის_ტიპი_1 = [[ისრაელის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] |ლიდერის_სახელი_1 = [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]] |ლიდერის_ტიპი_2 = [[ისრაელის პრეზიდენტი]] |ლიდერის_სახელი_2 = [[იცხაკ ჰერცოგი]] |რანგი_ფართობით = 151-ე |ფართობი = 20 770 |წყალი_% = 2 |სავარაუდო_მოსახლეობა = 9 692 000<ref name="cbs_main">{{cite web |url=https://www.cbs.gov.il/en/mediarelease/Pages/2022/Population-of-Israel-on-the-Eve-of-2023.aspx |title=Home page |publisher=Israel Central Bureau of Statistics |access-date=29 დეკემბერი, 2022}}</ref> |სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 91-ე |მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2023 |მოსახლეობის_ცენზი = 7 412 200 |მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2008 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 387,63 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = 34-ე |მშპ_ppp_წელი = 2007 |მშპ_ppp = $232.7 მილიარდი |მშპ_ppp_რანგი = 44-ე |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $33,299 |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 22-ე |აგი = 0.932 |აგი_ტენდენცია = |აგი_კატეგორია = <span style="color:#009900;">მაღალი</span> |აგი_რანგი = 23-ე |აგი_წელი = 2007 |ვალუტა = [[ახალი შეკელი]] |ვალუტის_კოდი = ILS |ქვეყნის_კოდი = ISR |დროის_სარტყელი = [[UTC+02:00]] |ზაფხულის_დრო = [[UTC+03:00]] |cctld = [[.il]] |სატელეფონო_კოდი = 972 |სატელეფონო_კოდი_მითითება = |სქოლიო = |რუკა2=Israel - Location Map (2012) - ISR - UNOCHA.svg}} '''ისრაელი''' ({{lang-he|יִשְׂרָאֵל}} Yisra'el; {{lang-ar|إِسْرَائِيل}} Isrā'īl, ოფიციალურად '''ისრაელის სახელმწიფო''') — ქვეყანა [[დასავლეთი აზია|სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში]], [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] აღმოსავლეთ კიდეზე. ესაზღვრება [[ლიბანი]] ჩრდილოეთიდან, [[სირია]] ჩრდილო-აღმოსავლეთიდან, [[იორდანია]] აღმოსავლეთიდან, [[ეგვიპტე]] სამხრეთ-დასავლეთიდან, აგრეთვე [[პალესტინის სახელმწიფო]] ორი მხრიდან — [[დასავლეთ ნაპირი]] აღმოსავლეთიდან და [[ღაზის სექტორი]] სამხრეთ-დასავლეთიდან. მოიცავს გეოგრაფიულად მრავალფეროვან რეგიონებს მის შედარებით მცირე ტერიტორიაზე.<ref>{{harvnb|Skolnik|2007|pp=132–232}}</ref> 9,7 მილიონი მოსახლეობით,<ref name="cbs_main" /> რომელთა უმრავლესობა [[ებრაელი]]ა, ისრაელი მსოფლიოს ერთადერთი ებრაული სახელმწიფოა.<ref>{{cite web |url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=363&year=2007&country=7199 |work=ქვეყნის ანგარიში |title=ისრაელი |publisher=[[Freedom House]] |year=2007 |accessdate=2007-07-15}}</ref> ისრაელი სამშობლოდ ითვლება სხვა ეთნიკური ჯგუფებისთვისაც, მათ შორის უმრავლესობას არაბები და მრავალრიცხოვანი რელიგიური ჯგუფები ([[მუსლიმები]], [[ქრისტიანები]], [[დრუზები]], [[სამარიტელები]] და სხვ.) წარმოადგენენ. ისრაელის თანამედროვე სახელმწიფო საფუძვლებს იყრის [[ისრაელის მიწა]]ზე (''Eretz Yisrael''), კონცეფცია, რომელიც უძველესი დროიდან [[იუდაიზმი]]ს ცენტრალური იდეა იყო<ref name=britannnicajudaism>{{Cite encyclopedia | title = იუდაიზმი | encyclopedia = Britannica Online Encyclopedia | accessdate = 2008-12-30 | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/307197/Judaism/35241/Israel-the-Jewish-people }}</ref>, და უძველესი [[იუდეის სამეფო]]ს გულში, საიდანაც თანამედროვე ებრაელები უნდა იყვნენ წარმოშობით. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ [[ერთა ლიგა]]მ დაამტკიცა [[პალესტინა]]ზე ბრიტანეთის მანდატი, რომელსაც უსწრებდა „ებრაელი ხალხისთვის ეროვნული კერის“ შექმნისთვის ხელშეწყობის მიზნით გამოქვეყნებული [[ბალფურის დეკლარაცია]]<ref>{{cite web |url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/mideast/palmanda.htm |publisher=იელის უნივერსიტეტი |work=პროექტი ავალონი |title=პალესტინის მანდატი |date=1922-07-24 |accessdate=2007-09-06 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160421094709/http://www.yale.edu/lawweb/avalon/mideast/palmanda.htm |archivedate=2016-04-21 }}</ref>. 1947 წელს, პალესტინაზე ბრიტანული მანდატის ამოწურვის შემდეგ, [[გაერო]]მ დაამტკიცა პალესტინის ტერიტორიის გაყოფა ორ - ებრაულ და არაბულ ნაწილებად<ref>{{cite web |url=http://www.yale.edu/lawweb/avalon/un/res181.htm |publisher=იელის უნივერსიტეტი |title=გაეროს გენერალური ასამბლეის რეზოლუცია 181 |accessdate=2007-08-21 |date=1947-11-29 |work=პროექტი ავალონი |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061029150108/http://www.yale.edu/lawweb/avalon/un/res181.htm |archivedate=2006-10-29 }}</ref>, რასაც დაეთანხმნენ ადგილობრივი ებრაელები, ხოლო უარი განაცხადეს არაბებმა. 1948 წლის 14 მაისს ისრაელმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, რაზეც მეზობლემა არაბულმა სახემწიფოებმა ომის დაწყებით უპასუხეს, ვინაიდან მათ უარი განაცხადეს ისრაელის ცნობაზე, რასაც საფუძვლად ედო ადგილობრივ არაბთა მიერ ყოფილი ბრიტანეთის სამანდატო პალესტინის სრულ ტერიტორიაზე პრეტენზია. ისრაელი თავდაცვითი ომების სერიაში გამარჯვებული გამოვიდა და შეძლო საკუთარი დამოუკიდებლობის დაცვა. ამ ომებით მან საკუთარი საზღვრები გაეროს დაყოფის გეგმით ფარგლებს გარეთ გადაწია. მას შემდეგ ისრაელი კონფლიქტშია მრავალ მეზობელ არაბულ ქვეყანასთან, რის გამოც პერიოდული ომები და კონფლიქტები რეგიონში დღემდე გრძელდება<ref>{{Cite encyclopedia | title = არაბ-ისრაელის ომები | encyclopedia = Britannica Online Encyclopedia | accessdate = 2008-07-29 | url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/31439/Arab-Israeli-wars }}</ref>. დაფუძნების შემდეგ ისრაელის საზღვრები და სახელმწიფოს არსებობის უფლება მუდმივი დისპუტის საგანი იყო, განსაკუთრებით მის არაბ მეზობლებთან და მათ პალესტინელ ლტოლვილებთან. ისრაელს სამშვიდობო ხელშეკრულება აქვს მოწერილი [[ეგვიპტე]]სთან და [[იორდანია]]სთან, თუმცა ხანგრძლივი მშვიდობის მიღწევა პალესტინელებთან დღემდე შეუძლებელი გახდა. ისრაელი [[წარმომადგენლობითი დემოკრატია]]ა საპარლამენტო სისტემითა და საყოველთაო საარჩევნო უფლებით<ref>{{harvnb|Rummel|1997|p=257}}. "მიმდინარე ლიბერალურ დემოკრატიათა შორის არიან: ანდორა, არგენტინა, ... , კვიპროსი, ... , ისრაელი, ..."</ref><ref>{{cite web |url=http://www.freedomhouse.org/template.cfm?page=70&release=317 |title=გლობალურ გამოკითხვა 2006: Middle East Progress Amid Global Gains in Freedom |accessdate=2007-07-01 |date=2005-12-19 |publisher=Freedom House}}</ref>. [[ისრაელის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]] მთავრობის ხელმძღვანელის, ხოლო [[ქნესეთი]] ისრაელის საკანონმდებლო ორგანოს დანიშნულებას ასრულებს. ნომინალური [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს მიხედვით, ქვეყნის ეკონომიკა [[ქვეყნების სია მშპ-ის მიხედვით|სიდიდით 44-ეა]] მსოფლიოში<ref>{{cite web |url=http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Resources/GDP.pdf |format=PDF |accessdate=2008-03-03 |date=2007-07-01 |title= 2006 წლის საერთო მშპ |publisher=მსოფლიო ბანკი}}</ref>. [[ჰგი|ჰუმანური განვითარებით]], [[პრესის თავისუფლება|პრესის თავისუფლებითა]] და ეკონომიკური კონკურენტულობით ისრაელი ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნებში რანგით პირველია<ref>{{cite web |url=http://hdr.undp.org/hdr2006/statistics/ |publisher=გაეროს განვითარების პროგრამა |title=ჰუმანური განვითარების ანგარიში 2006 |accessdate=2007-07-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070713203022/http://hdr.undp.org/hdr2006/statistics/ |archivedate=2007-07-13 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.rsf.org/article.php3?id_article=24025 |publisher=Reporters Without Borders |title=Worldwide Press Freedom Index 2007 |accessdate=2008-02-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071017110631/http://www.rsf.org/article.php3?id_article=24025 |archivedate=2007-10-17 }}</ref><ref name="wef">{{cite web |url=http://www.weforum.org/en/initiatives/gcp/Global%20Competitiveness%20Report/index.htm |title=Global Competitiveness Report 2006-2007 |publisher=World Economic Forum |date=2007-02-14 |accessdate=2007-07-15}}</ref>. [[იერუსალიმი]] ქვეყნის პოლიტიკური დედაქალაქია და ქვეყნის უდიდესი ქალაქია, ხოლო [[თელ-ავივი]] — ეკონომიკური ცენტრი. == სახელწოდება == [[ფაილი:Merneptah Israel Stele Cairo.JPG|მარცხნივ|130პქ|მინი|[[მერნეპტაჰას სტელა]], [[კაიროს მუზეუმი]]]] [[1948]] წელს, ახლადჩამოყალიბებულ ებრაულ სახელმწიფოს ოფიციალურად '''ისრაელის სახელმწიფო''' ეწოდა, თუმცა არსებობდა სახელწოდების კიდევ რამდენიმე ვერსია: „ისრაელის მიწა“, „სიონი“, „იუდეა“<ref>[http://www.jpress.org.il/Repository/getFiles.asp?Style=OliveXLib:LowLevelEntityToSaveGifMSIE_TAUEN&Type=text/html&Locale=english-skin-custom&Path=PLS/1947/12/07&ChunkNum=-1&ID=Ar00105&PageLabel=1 Popular Opinion]. „The Palestine Post“ (იერუსალიმი), 7 დეკემბერი, 1947.</ref>. ისრაელის სახელმწიფოს მოქალაქეს კი ეწოდა „ისრაელი“<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,798687-2,00.html On the Move] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080406013437/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,798687-2,00.html |date=2008-04-06 }}. „Time“ (ნიუ-იორკი), 31 მაისი, 1948.</ref>. ისტორიულად, სიტყვა „ისრაელი“ გამოიყენებოდა ისრაელის სამეფოსა და, ზოგადად, ებრაელი ერის აღსანიშნავად<ref>[http://www.nytimes.com/2000/11/07/opinion/07iht-edlevine.t.html See Israel as a Jewish Nation-State, More or Less Democratic]. „The New York Times“, 7 ნოემბერი, 2000.</ref>. [[ბიბლია|ბიბლიის]] თანახმად, „ისრაელი“ გამოყენებულ იქნა [[იაკობი|იაკობთან]] მიმართებაში („ისრაელი“ ძველებრაულად „ღმერთთან შეჭიდებულს“ ნიშნავს<ref>უელსი, ჯონ (1990). Longman pronunciation dictionary. Harlow, England: Longman. p. 381. ISBN 0-582-05383-8. სტატია „Jacob“.</ref>), მას შემდეგ რაც ის ღმერთს შეებრძოლა: {{ციტატა|უთხრა ამიერიდან აღარ ითქვას შენს სახელად იაკობი, არამედ ისრაელი, რადგან ღმერთს და ადამიანებს შეებრძოლე და სძლიე.|[[დაბადება (ბიბლია)|დაბ.]]: 32,28}} პირველი არქეოლოგიური არტეფაქტი, სადაც სიტყვა „ისრაელია“ მოხსენიებული, [[მერნეპტაჰას სტელა]]ა, რომელიც [[ძველი ეგვიპტე|ძველ ეგვიპტეშია]] შესრულებული და ძვ. წ. XIII საუკუნითაა დათარიღებული<ref>ბარტონი, ჯონ; ბოუდენი, ჯული (2004), The Original Story: God, Israel and the World. გვ. 126.</ref>. == ისტორია == === ისტორიული ფესვები === {{წყარო}} [[ფაილი:Vista general de Masada.jpg|thumb|left|[[მასადა]] მდებარეობს [[იუდეის უდაბნო]]ში. ისრაელის ეროვნული სიმბოლო]] ისრაელის სახელმწიფო ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) მდებარეობს. [[თორა|თორის]] მიხედვით, ეს ღმერთის მიერ აღთქმული მიწაა [[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] მონობისაგან გათავისუფლებული ებრაელებისათვის. ანტიკურ ხანაში, ამ ტერიტორიაზე მდებარეობდა [[ისრაელის სამეფო|ისრაელის გაერთიანებული სამეფო]] (XI საუკუნის მიწურულიდან X საუკუნის უკანასკნელ მეოთხედამდე - ჩვენს წელთაღრიცხვამდე)<ref>მაიერსი, ქეროლი, სტატია "Kinship and kingship: the early monarchy", მაიკლ დ. ქუგენის (რედაქტორი) (1998) წიგნიდან {{cite book|last=coogan|first=michael d., ed.|title="The Oxford History of the Biblical World"|publisher=Oxford University Press|year=1998|url=http://books.google.com.au/books?id=zFhvECwNQD0C&dq=The+Oxford+History+of+the+Biblical+World&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false}} ISBN 0-19-508707-0 გვ.169</ref>; შემდეგ ეს სამეფო ორად გაიყო: ქვეყნის ჩრდილოეთში ისრაელის სამეფო ჩამოყალიბდა, რომელმაც ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 722 წლამდე იარსება<ref>მილერი, ჯეიმზ მაქსუელი; ჰეიზი, ჯონ ჰერალსონი. {{Cite book|last=Miller|first=James Maxwell|last2=Hayes|first2=John Haralson|title=A History of Ancient Israel and Judah|publisher=Westminster John Knox Press|year=1986|isbn=0-664-21262-X|url=http://books.google.com.au/books?id=uDijjc_D5P0C&dq=A+history+of+ancient+Israel+and+Judah+By+James+Maxwell+Miller,+John+Haralson+Hayes&printsec=frontcover#v=onepage&q=&f=false}}გვ. 236</ref>, სამხრეთში კი [[იუდეის სამეფო]]. ეს უკანასკნელი საბოლოოდ ჩვენი წელთაღრიცხვით [[პირველი საუკუნე|პირველ საუკუნეში]] განადგურდა, თუმცა მანამდეც რამდენიმეჯერ შეწყვიტა არსებობა. უკვე ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 63 წელს, [[პომპეუსი]]ს მიერ [[იერუსალიმი]]ს აღების შედეგად, [[იუდეის სამეფო]] [[რომის იმპერია]]ს დაექვემდებარა. ჩვენი წელთაღრიცხვით 66 წელს იუდეველები აჯანყდნენ. 70 წელს რომაელებმა ხელახლა დაიპყრეს იერუსალიმი, მეორე ტაძარი გადაწვეს და ქალაქი ააოხრეს; ამით ბოლო მოეღო ანტიკური ხანის ებრაულ სახელმწიფოებრიობას. აჯანყებულები საბოლოოდ 73 წელს დამარცხდნენ. 132 წელს [[ბარ-კოხბა]]ს მეთაურობით ახალი ამბოხება დაიწყო და 136 წლამდე გაგრძელდა. ეს ამბოხება რომაელებმა დიდი სისასტიკით ჩაახშეს, რასაც ასიათასობით ებრაელი ემსხვერპლა; ამის შედეგად ებრაელი ერი უმცირესობად იქცა ისრაელის მიწაზე. [[IX საუკუნე]]მდე ქვეყანაში მაინც არსებობდა რამდენიმე ებრაული ქალაქი და სოფელი, შემდეგ კი ძალზე მცირერიცხოვანი თემებიღა შემორჩა. [[IV საუკუნე|IV საუკუნიდან]] [[XX საუკუნე]]მდე ისრაელის მიწა, რომელიც უფრო [[პალესტინა|პალესტინის]] სახელითაა ცნობილი, მრავალ სხვადასხვა ეროვნებისა და სარწმუნოების დამპყრობელს ჩაუვარდა ხელთ. [[შუა საუკუნეები]]ს მიწურულიდან [[ებრაელები]] შეძლებისდაგვარად ჩამოდიოდნენ აქ დიასპორიდან და მათი რიცხვი ქვეყანაში ნელ-ნელა მატულობდა. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნიდან]], [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დაარსების მიჯნაზე, ამ იმიგრაციამ მასობრივი ხასიათის მიღება დაიწყო, რის შედეგადაც ებრაელები თანდათან ადგილობრივი მოსახლეობის მნიშვნელოვან ნაწილად იქცნენ. === სიონისტური მოძრაობა და გზა ახალი სახელმწიფოებრიობისაკენ === {{წყარო}} [[ფაილი:Herzl-balcony.jpg|thumb|left|[[თეოდორ ჰერცლი]], სიონიზმის დამაარსებელი. 1901]] [[XIX საუკუნე]]ში [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობა დაარსდა; მან მიზნად დაისახა „ისრაელის მიწაზე ებრაელი ერისათვის ერთა ოჯახში [შემავალი] სამშობლოს ჩამოყალიბება“, როგორც [[1897]] წელს [[ბაზელი|ბაზელში]] გამართულ პირველ მსოფლიო სიონისტურ კონგრესზე იყო დეკლარირებული. ამ სწრაფვას მალე „ბაზელის გეგმა“ ეწოდა. [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის დამაარსებელი [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი]] იყო. ის ამ მოძრაობას უძღვებოდა [[1897]] წლის კონგრესიდან მის გარდაცვალებამდე, [[1904]] წელს. სიონისტური მოძრაობის დაარსებამდეც მოღვაწეობდნენ ისეთი მნიშვნელოვანი სიონისტი მოაზროვნეები, როგორც [[მოშე ჰესი]], [[იეჰუდა ლევ პინსკერი]] და „[[ახად ჰა'ამი]]“, მაგრამ ჰერცლმა პირველმა გააერთიანა ერთ ორგანიზაციაში სიონისტური იდეის მომხრე სხვადასხვა ქვეყნის [[ებრაელები]]. ის აგრეთვე პირველი სიონისტი მოღვაწე იყო, რომელიც სიონისტური იდეის განსახორციელებლად [[დიპლომატია|დიპლომატიურ]], [[პოლიტიკა|პოლიტიკურ]] და [[ეკონომიკა|ეკონომიკურ]] სფეროებში მოქმედებდა, თანაც საჯაროდ. [[ბინიამინ ზეევ ჰერცლი|ჰერცლის]] გარდაცვალების შემდეგ [[სიონიზმი|სიონისტური]] მოძრაობის ერთ-ერთ ხელმძღვანელად მისი ცნობილი თანამოღვაწე [[ხაიმ ვაიცმანი]] იქცა. ვაიცმანის ძალისხმევის შედეგად [[1917]] წელს გამოქვეყნდა „[[ბალფურის დეკლარაცია]]“, რომლის მიხედვითაც [[ბრიტანეთის იმპერია]] მხარს უჭერდა ისრაელის მიწაზე ([[პალესტინა]]ში) „ებრაელი ხალხისათვის ეროვნული სახლის“ ჩამოყალიბებას. მიუხედავად იმისა, რომ დეკლარაციაში ებრაული სახელმწიფოს დაარსება არ იგულისხმებოდა, ის ასახავდა ბრიტანეთის მხარდაჭერას ისრაელის მიწაზე [[ებრაელები|ებრაელთა]] დასახლებაში, თანაც სიონისტური მოძრაობის აღიარებას ამ საქმის ხელმძღვანელად და ებრაელი ხალხის წარმომადგენლად. ეს სიონისტური მოძრაობის პირველი საერთაშორისო მიღწევა იყო. დიპლომატიური მოღვაწეობის პარალელურად პრაქტიკულ სიონისტურ ღონისძიებებსაც ჰქონდა ადგილი, რაც ძირითადად მზარდ ებრაულ ემიგრაციაში, ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში მიწების შესყიდვაში და ახალი ებრაული დასახლებების შექმნაში გამოიხატებოდა. [[1917]] წელს, [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს მსვლელობისას, [[ბრიტანეთი|ბრიტანელებმა]] ისრაელის მიწიდან/[[პალესტინა|პალესტინიდან]] თავიანთი მტერი ოსმალო-[[თურქები]] განდევნეს; ამით დასრულდა [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] ოთხსაუკუნოვანი ბატონობა ამ ქვეყანაში. [[1920]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამხედრო ხელისუფლება განაგებდა. 1920 წელს ისრაელის მიწა/პალესტინა (დღევანდელი [[იორდანია|იორდანიის]] ტერიტორიის ჩათვლით) [[ანტანტა|თანხმობის]] სახელმწიფოთა კავშირის საბჭომ (ეს [[ერთა ლიგა|ერთა ლიგის]] წინამორბედი საერთაშორისო ორგანიზაცია იყო) ოფიციალურად გადასცა [[ბრიტანეთის იმპერია]]ს დროებითი მმართველობის მანდატით; [[1947]] წლამდე ქვეყანას ბრიტანული სამოქალაქო ადმინისტრაცია მართავდა საგანგებოდ დანიშნული უზენაესი კომისრის ხელმძღვანელობით. თანხმობის სახელმწიფოთა კავშირის საბჭოსავე გადაწყვეტილების თანახმად [[1920]] წელს ისრაელის მიწის ებრაული სააგენტო დაარსდა, როგორც ქვეყნის ახალი [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] სამოქალაქო ხელისუფლების მრჩეველი ორგანო [[ებრაელები|ებრაელებთან]] ურთიერთობაში. იმავე წელს ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა ინიციატივით სხვა ადგილობრივი ებრაული ორგანიზაციაც ჩამოყალიბდა - [[ისრაელის ქნესეთი]]. ამ ორგანიზაციის უზენაეს ორგანოდ [[არჩეულთა კრება]] შეიქმნა. კრების დეპუტატთა არჩევნები [[1920]], [[1925]], [[1931]] და [[1944]] წლებში გაიმართა ისრაელის მიწის ებრაელთა შორის. არჩეულთა კრება აღმასრულებელ კომიტეტს ირჩევდა, რომელსაც [[ეროვნული კომიტეტი]] ეწოდებოდა. ეს კომიტეტი ისრაელის მიწის ებრაელთა საშინაო საქმეების გამგებლობას და ებრაელთა ბრიტანული ხელისუფლების წინაშე წარმომადგენლობას კისრულობდა, მაგრამ წლების განმავლობაში ის ებრაულ სააგენტოსთან შედარებით სუსტი ორგანო აღმოჩნდა. ბრიტანელებმა მხოლოდ [[1928]] წელს სცნეს ისრაელის ქნესეთი, არჩეულთა კრება და ეროვნული კომიტეტი. [[1921]] წელს ბრიტანელებმა ისრაელის მიწას/[[პალესტინა]]ს [[ტრანსიორდანია]] მოსწყვიტეს და იქ ახალი არაბული საამირო ჩამოაყალიბეს, რომელიც [[1944]] წლამდე (დამოუკიდებლობამდე) ამიერიორდანიის მსგავსად ბრიტანელი უზენაესი კომისრის ხელისუფლებას ექვემდებარებოდა. [[პირველი მსოფლიო ომი]]ს დასრულების შემდეგ იმიგრაციული ტალღების შედეგად დაარსებულ ებრაულ დასახლებებსა და უბნებს ზრდა-განვითარებისა და აყვავების ხანა დაუდგა. [[1919]]-[[1929]] წლებში, იმიგრაციის მასშტაბების ზრდამ შესაბამისი ზომების მიღება მოითხოვა. 1929 წელს, მე-16 მსოფლიო სიონისტურმა კონგრესმა ებრაულ დასახლებათა განვითარების დაჩქარება გადაწყვიტა. ამ დავალების შესრულებაში [[ებრაული სააგენტო]] [[ეროვნული კომიტეტი|ეროვნულ კომიტეტზე]] უფრო ეფექტური აღმოჩნდა. ებრაულმა სააგენტომ გადაწყვიტა სააგენტოში გაწევრიანების საშუალებით მოეზიდა არა-სიონისტი საზღვარგარეთელი [[ებრაელი]] ფილანთროპები, რომლებიც წვლილს შეიტანდნენ ებრაული დასახლების დაფინანსებაში. ამის კვალდაკვალ მრჩეველმა ებრაულმა სააგენტომ რეორგანიზაცია გაიარა; იგი გაფართოვდა და საერთაშორისო ებრაულ ორგანიზაციად იქცა, რომელმაც მისი ძალისხმევის შედეგად დაფინანსებული [[სიონიზმი|სიონისტური]] ღონისძიებების ხელმძღვანელობაც იკისრა. ამგვარად, ებრაული სააგენტო ამ ღონისძიებათა დამგეგმავი მსოფლიო სიონისტური ორგანიზაციის წარმომადგენელი გახდა ისრაელის მიწაზე, თან მასზე სუსტ ეროვნულ კომიტეტთან ერთად ამ ქვეყნის ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა სახელმწიფოს დაარსებამდე. ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაულ დასახლებას ადგილობრივი არაბული მოსახლეობა ეწინააღმდეგებოდა და ზოგჯერ [[ტერორი]]ს საშუალებით ებრძოდა. ამ წინააღმდეგობას [[ებრაელები]] ძირითადად თავდაცვითი ზომების მიღებით პასუხობდნენ, მაგრამ რამდენიმე პატარა ებრაული იატაკქვეშური ორგანიზაციის მეომრები ხანდახან არამებრძოლ არაბებსაც ესხმოდნენ თავს. არაბთა დასამშვიდებლად [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] ცდილობდნენ რამდენადმე შეემცირებინათ ებრაული იმიგრაციის მასშტაბები, მაგრამ მათ ძალისხმევას მნიშვნელოვანი შედეგები არ მოჰყოლია; მხოლოდ არაბთა [[1936]] -[[1939]] წლების ამბოხების კვალდაკვალ, ბრიტანელებმა 1939 წლიდან დიდად შეზღუდეს ებრაული იმიგრაცია. ებრაელები მაინც ახერხებდნენ არალეგალურად იმიგრირებას, ზოგჯერ თავიანთი სიცოცხლის საფრთხეში ჩაგდებით. [[1935]]-[[1938]] წლებში, ებრაული სააგენტოს თავმჯდომარის პოსტი [[დავიდ ბენ-გურიონი|დავიდ ბენ-გურიონს]] ეკავა, რომელიც აგრეთვე ლეიბორისტული მოძრაობის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი იყო. ბენ-გურიონი მტკიცედ მოითხოვდა ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ებრაული სახელმწიფოს დაარსებას, ქვეყნის ორად გაყოფის ფასადაც კი (ებრაელთა და ადგილობრივ არაბთა შორის). [[1942]] წელს, [[ბოლტიმორი]]ს კონფერენციაზე, მსოფლიო [[სიონიზმი|სიონისტურმა]] ორგანიზაციამ დაამტკიცა ბენ-გურიონის პოლიტიკური გეგმა. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დროს, [[ნაციზმი|ნაცისტების]] მიერ დევნილი [[ებრაელები]] არც ერთმა დასავლურმა სახელმწიფომ არ შეიფარა, ხოლო ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში ჩასვლას მათ [[ბრიტანეთი|ბრიტანელები]] უკრძალავდნენ; [[ჰოლოკოსტი]]ს ფართო მასშტაბი ნაწილობრივ ებრაელთა ამ მიუსაფრობამ განაპირობა. ომის შემდეგ, საერთაშორისო საზოგადოებამ საკმარისი ინფორმაცია მიიღო ჰოლოკოსტზე; მან ისიც შეიცნო, რომ მსხვერპლთა დიდი ნაწილი მისი გულგრილობის გამო დაიღუპა და ისრაელილის მიწა/პალესტინა მრავალ ლტოლვილ [[ევროპა|ევროპელ]] [[ებრაელები|ებრაელს]] შეიკედლებდა ებრაული სუვერენიტეტის შემთხვევაში. ყოველივე ამან საერთაშორისო საზოგადოება დაარწმუნა, რომ საჭიროა ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ნაწილი ებრაული სახელმწიფოსათვის გამოიყოს (ქვეყანაში [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] მმართველობის დასრულებისთანავე). [[1947]] წლის 29 ნოემბერს, [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]]მ მიიღო რეზოლუცია 181, რომლის მიხედვითაც ისრაელის მიწაზე/[[პალესტინა]]ში უნდა დაარსებულიყო ორი სახელმწიფო: ერთი ებრაელთათვის და მეორე ადგილობრივი არაბებისათვის. ებრაული სახელმწიფოს ფარგლებში უნდა მოქცეულიყო ჩრდილო მთაგორიანი რეგიონის, [[გალილი]]ს, აღმოსავლეთი მხარე, ჩრდილოეთის ხეობები, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის უმეტესი ნაწილი, შუა და სამხრეთ [[ნეგევი]]ს უდაბნოები და აგრეთვე, ნეგევის აღმოსავლეთით მდებარე სტეპი - [[არავა]]. ადგილობრივ არაბებს უნდა რგებოდათ გალილის დასავლეთი მხარე, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო ზოლის სამხრეთი ნაწილი და უკიდურესი ჩრდილო მონაკვეთი, მდინარე [[იორდანე|იორდანის]] ხეობა და დასავლეთ ნაპირი (ძველებრაული [[იუდეა]] და [[სამარია]]), ჩრდილოეთ ნეგევი და ნეგევის უკიდურესი დასავლეთი. [[იერუსალიმი]]სა და [[ბეთლემი]]ს ურთიერთმოსაზღვრე რაიონებს (ქალაქების ჩათვლით) უნდა შეედგინა [[გაერო]]ს მფარველობის ქვეშ მყოფი ნეიტრალური ზონა. ებრაული სააგენტო, რომელიც ისრაელის მიწის/[[პალესტინა|პალესტინის]] ებრაელთა მთავრობად ფუნქციონერებდა, დასთანხმდა ქვეყნის გაყოფის გეგმას, ადგილობრივმა არაბებმა კი გადაწყვიტეს არ დამორჩილებდნენ გაეროს რეზოლუციას და არ დაეშვათ ებრაული სახელმწიფოს შექმნა. ადგილბრივ არაბთა უკმაყოფილება მალე მათი შეიარაღებული დაჯგუფებების მიერ ებრაულ დასახლებებზე თავდასხმებში გადაიზარდა; დაიწყო [[1947]]-[[1949]] წლების ებრაულ-არაბული ომი. === მნიშვნელოვანი მოვლენების ქრონოლოგია === [[ფაილი:Knesset building (edited).jpg|thumb|300px|ქნესეთი შენობა]] * [[1948]] — ისრაელის სახელმწიფოს გამოცხადება; * [[1948]]-[[1949|49]] — ომი დამოუკიდებლობისათვის, დასავლეთ იერუსალიმის შეერთება; * [[1948]]-[[1952|52]] — [[ვაიცმანი, ხაიმ|ხაიმ ვაიცმანი]], ისრაელის პირველი პრეზიდენტი; * [[1949]]-[[1953|53]] — [[დავიდ ბენ-გურიონი]], ისრაელის პირველი პრემიერი; * [[1949]] — ისრაელის მიღება [[გაერო]]ში; * [[1956]] — სინაის კამპანია და ლიბანის კრიზისი; * [[1967]] — ექვსდღიანი ომი, აღმოსავლეთ იერუსალიმისა და სხვა ტერიტორიების ოკუპაცია; * [[1968]]-[[1971|71]] - ახალი ებრაულ-არაბული კონფლიქტი; * [[1973]] — ომი სირია-ეგვიპტესთან; * [[1978]] — კემპ-დევიდის შეთანხმება, ეგვიპტესთან სამშვიდობო შეთანხმების ხელმოწერა; * [[1982]] — ოპერაცია „შლომ- ა-გალილ“, პალესტინელთა სამხედრო ბაზების განადგურება ლიბანის სამხრეთში; * [[1994]] — პალესტინელ არაბთა ავტონომიის შექმნა ღაზასა და იერიქონში. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Israel topo en.jpg|thumb|left|150px|ისრაელის ტოპოგრაფიული რუკა.]] ქვეყანა მდებარეობს სამხრეთ-დასავლეთ აზიაში, ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ სანაპიროზე. ისრაელის ჩრდილოეთით [[ლიბანი]] და [[სირია]] მდებარეობს, აღმოსავლეთით [[იორდანია]], სამხრეთით [[წითელი ზღვა]], ხოლო დასავლეთით [[ეგვიპტე]] და [[ხმელთაშუა ზღვა]]. ყველაზე გრძელი საზღვარი [[ისრაელს]] აქვს [[იორდანიასთან]] 238 კმ, ყველაზე მოკლე საზღვარი [[სირიასთან]] 76 კმ. საზღვაო სანაპირო ხაზის სიგრძე 273 კმ. ტერიტორია ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ გადაჭიმულია 450 კმ-ზე, ხოლო ყველაზე განიერი ადგილი აღწევს 137 კმ-ს. '''ფართობი''' - 20 800 კვ. კმ, მათ შორის [[პალესტინა|პალესტინის]] არაბული სახელმწიფოსათვის [[გაერო]]ს მიერ გამოყოფილი ტერიტორია - 6220 კმ² ([[ღაზას სექტორი]] და იორდანის [[დასავლეთი ნაპირი]]). '''რეგიონები'''. ქვეყნის ჩრდილოეთისა და ცენტრალური ნაწილის აღმოსავლეთი მხარე მთიანია; დასავლეთში [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა, სამხრეთში კი უდაბნო. ქვეყნის ჩრილოეთში მდებარეობს გალილის მთები და [[1967]] წელს შემოერთებული [[გოლანის მაღლობი]]. ეს კუთხეები ყველაზე მწვანე და წყალმრავალია ისრაელში; ზამთარი აქ ყველაზე ცივი და ნალექებიანია. გალილსა და გოლანს შორის [[ხულას ხეობა]] და [[ქინერეთის ტბა]]ა. ქვეყნის ცენტრალური ნაწილის მთიან, აღმოსავლეთ მხარეს, გალილისაგან [[იზრეელის ხეობა]] ჰყოფს. ეს მხარე სამარიისა და იუდეის მთებს მოიცავს. ეს მთები ჩრდილოეთის მთებზე დაბალია, მაგრამ ზამთარი აქაც საკმაოდ ნალექებიანია. იუდეა სამარიის სამხრეთითაა. იუდეის მთების აღმოსავლეთით [[იუდეის უდაბნო]]ა. ამ უდაბნოს სამხრეთ-აღმოსავლეთში [[მკვდარი ზღვა|მკვდარი ზღვის]] ჩრდილოეთი ნაპირია. სამარიის მთებსა და იუდეის უდაბნოს აღმოსავლეთით [[იორდანის დაბლობი]]ა. ეს დაბლობი თითქმის უდაბნოსავით მშრალი და უნაყოფოა. ისრაელის სამხრეთში [[ნეგევი]] მდებარეობს. ამ მხარეს სახელმწიფოს ტერიტორიის დაახლოებით 60 % უკავია. ნეგევის უმეტესი ნაწილი უდაბნოა. ჩრდილოეთ ნეგევის აღმოსავლეთით მკვდარი ზღვის დასავლეთი ნაპირია. შუა და სამხრეთ ნეგევის აღმოსავლეთ კიდეში [[არავა]], ანუ სტეპი მდებარეობს, რომელიც მშრალი და სრულიად უნაყოფოა. ისრაელის დასავლეთში, ჩრდილოეთ საზღვრიდან [[ღაზას სექტორი|ღაზას სექტორამდე]], [[ზღვისპირული დაბლობი]]ა. ისრაელის ფარგლებში, [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] სანაპირო დაახლოებით 190 კილომეტრზეა გადაჭიმული. ზღვისპირული დაბლობის ჩრდილოეთ ნაწილს აღმოსავლეთით გალილის მთები აკრავს, ცენტრალურ ნაწილს სამარიის მთები, სამხრეთ ნაწილს კი იუდეის მთები და ჩრდილოეთ [[ნეგევი]]. დაბლობის უმეტეს ნაწილში ჰავა ძლიერ ნოტიოა; ზღვასთან სიახლოვის გამო, იქაური ზამთრები ნალექებიანობით ქვეყნის მთიან რეგიონებს არ ჩამოუვარდება, ოღონდ ზღვისპირეთში წელიწადის ამ დროსაც შედარებით თბილა. ისრაელის მოსახლეობის დაახლოებით 70 % ზღვისპირულ დაბლობში ცხოვრობს. [[ფაილი:NahalArugot02 ST 06.jpg|thumb|ისრაელის დასავლეთი ნაწილი]] '''1967 წელს შემოერთებული ტერიტორიები'''. სამხრეთში, ისრაელსა და ეგვიპტეს შორის - ხმელთაშუა ზღვის სანაპიროზე, [[ღაზას სექტორი]] მდებარეობს; პალესტინელი არაბებით დასახლებული ეს ტერიტორია, რომელიც ისრაელმა [[2005]] წელს დათმო, [[2007]] წელს [[პალესტინის ავტონომია]]საც გამოეყო და ფაქტობრივად დამოუკიდებელი სახელმწიფოა [[ჰამასი]]ს ორგანიზაციის მეთავეობით. ისრაელის სახელმწიფოსა და [[იორდანია]]ს შორის მდებარეობს ისრაელის (ქვეყნის) შუა მთიანეთი - [[იუდეა|იუდეისა]] და [[სამარია|სამარიის]] ისტორიული კუთხეები - რომელიც ძირითადად პალესტინელი არაბებითაა დასახლებული და უფრო იორდანის დასავლეთი ნაპირის სახელითაა ცნობილი. ეს ტერიტორია ერთდროულად პალესტინის ავტონომიასა და ისრაელის სამხედრო ხელისუფლებას ექვემდებარება და მისი საბოლოო სტატუსი ჯერაც გადაუწყვეტავია. ჩრდილოეთში, ისრაელსა და სირიას შორის, გოლანის მაღლობი მდებარეობს. ეს ტერიტორია 1967 წლიდან ისრაელის მიერაა ოკუპირებული (ხოლო 1981 წლიდან ანექსირებული), გაერო ამ ტერიტორიას კვლავინდებურად სირიის დე იურე ნაწილად განიხილავს და ისრაელს მის დატოვებას სთხოვს. გოლანის მაღლობის საბოლოო სტატუსი ჯერ კიდევ გაურკვეველია. '''ბუნება''': მთები - გალილეის მთიანეთი; უმაღლესი მწვერვალი - მერონი 1208 მ; მდინარე - იორდანი; ტბები - [[მკვდარი ზღვა]], [[ქინერეთი]] (იგივე გალილეის). === ჰავა === ისრაელში ხმელთაშუაზღვიური ჰავის ტიპია ცხელი ზაფხულით (აპრილი–ოქტომბერი) და შედარებით რბილი წვიმიანი ზამთრით (ნოემბერი–მარტი). ზამთარი ქვეყნის ზოგიერთ მთიან რაიონში, მაგალითად, იერუსალიმსა და ცფათში, უფრო მშრალი და გრილია. წვიმა ძირითადად მოდის ჩრდილოთ და ცენტრალურ რაიონში. ჩრდილოთ ნეგევში ნალექების რაოდენობა ნაკლებია, ხოლო სამხრეთით მათი რაოდენობა უმნიშვნელოა. კლიმატური პირობები ქვეყნის სხვადასხვა რეგიონში განსხვავდება ერთმანეთისგან: სანაპირო ზოლი ხასიათდება ნოტიო ზაფხულით და რბილი ზამთრით, მთიანი რაიონები მშრალი ზაფხულით და შედარებით ცივი ზამთრით, ხოლო ნეგევში – ტიპური ნახევარუდაბნოს კლიმატია. აგვისტოს საშუალო ტემპერატურა სანაპიროზე +27 °C, ქვეყნის ცენტრალურ რაიონში +23 °C, აღმოსავლეთში +30 °C; იანვარში ტემპერატურა იმავე რაონებში შესაბამისად არის +12 °C, +7 °C და +12 °C. ყველაზე ნოტიო ზონად ითვლება გალილეა, სადაც ნალექების რაოდენობა წელიწადში აღწევს 1000 მმ. თელ-ავივის მიდამოებში ნალექების რაოდენობა 550 მმ ფარგლებშია, იერუსალიმში – 500 მმ, ხოლო წითელი ზღვის სანაპიროსთან – მხოლოდ 25-30 მმ წელიწადში. === წყლის რესურსები === ქვეყნის მთავარი მდინარეა იორდანე, რომელიც სათავეს იღებს ჰერმონის მთაზე ლიბანი-სირიის საზღვარზე, შემდეგ კინერეთის ტბაზე (გალილეის ზღვა) გაედინება და მიუყვება იორდანეს დაბლობს, ბოლოს კი მკვდარ ზღვაში ჩაედინება. მდინარე იორდანე საკმაოდ ვიწრო და წყალმარჩხია, და მხოლოდ წვიმების სეზონის დროს ივსება. უმთავრესი მდინარეებიდან ასევე აღსანიშნავია იარკონი და კიშონი. კინერეთის ტბა მდებარეობს გალილეის ბორცვებსა და გოლანის მაღლობს შორის ზღვის დონეზე 212 მ-ით ქვემოთ. სიგანეში ის აღწევს 12 კმ-ს, სიგრძეში – 21 კმ-ს, ხოლო სიღრმე – 48 მ. ეს არის ყველაზე დიდი მტკნარი ტბა ისრაელში. უდიდეს და უნიკალურ მარილიან ტბას წარმოადგენს მკვდარი ზღვა. მისი სიგრძე შეადგენს 76 კმ-ს, სიგანე – 17 კმ-ს, საშუალო სიღრმე კი 161 მ-ია. ტბა ზღვის დონეზე დაახლოებით 400 მ-ით ქვემოთ მდებარეობს და ის გაჯერებულია მრავალფეროვანი მარილებით, რომელთა კონცენტრაცია 1 ლიტრში 300 გრამს აღემატება, რაც პრაქტიკულად გამორიცხავს მასში თევზისა და უფრო პრიმიტიული ცოცხალი ორგანიზმების არსებობას, თუმცა იგივე ფაქტორი განაპირობებს მკვდარი ზღვის წყლისა და მის ფსკერზე წარმოქმნილი ტალახის უნიკალურ სამკურნალო და კოსმეტიკურ თვისებებს. === ფლორა და ფაუნა === მცენარეებიდან ისრაელში ფართოდ გავრცელებულია მარადმწვანე მუხა, ზეთისხილი, მიწის თხილი, ღვია, დაფნა, ხემარწყვა, იერუსალიმის ფიჭვი, ჭადარი, არღავანი, მთიან რაიონებში გავრცელებულია მუხა და სიკომორი. გალილეის დაჭაობებულ ადგილებში იზრდება პაპირუსი, ოლეანდრი, ხახვთესლა. ქვეყნის ცხოველთა სამყარო შედარებით ღარიბია. მსხვილი ძუძუმწოვრები თითქმის განადგურებულია. ნეგევის უდაბნოში ბინადრობს ტურა, ზოლებიანი აფთარი, მელა, მაჩვზღარბა, ზღარბი, კურდღელი და გარეული ღორი. ფართოდაა გავრცელებული ქვეწარმავლები – გველი, კუ, ხვლიკი. ისრაელის ტერიტორიაზე დაახლოებით 400 სახეობის ფრინველია გავრცელებული. ისრაელში გარემოს დაცვის მკაცრი პოლიტიკა ხორციელდება. ასობით მცენარე, მათ შორის მუხები და პალმები, და ასევე ბევრი ცხოველი და ფრინველი სახელმწიფო დაცვის ქვეშაა. გოლანის მაღლობზე და მათგან სამხრეთით განლაგებულია რამდენიმე ეროვნული პარკი: „დანი“, „ხურშატ ტალი“ და სხვა. ქვეყნის ტერიტორიაზე ბევრი მცირე ზომის ეროვნული პარკია. == პოლიტიკური წყობა == ისრაელი შედგება 6 ადმინისტრაციული ერთეულისგან: ცენტრალური, ხაიფა, იერუსალიმი, ჩრდილოეთი, სამხრეთი, თელ-ავივი. ისრაელის სუვერენული სახელმწიფო შექმნილია 1948 წლის 14 მარტს (იქამდე მისი ტერიტორია დიდი ბრიტანეთის მმართველობის ქვეშ იყო). ისრაელი – საპარლამენტო რესპუბლიკაა. ერთპალატიანი პარლამენტი – კნესეტი, შედგება 120 დეპუტატისგან, რომლის არჩევა ხდება არჩევნების გზით პროპორციული სიით. აღმასრულებელ ხელისუფლებას წარმოადგენს მინისტრთა კაბინეტი, პრემიერ-მინისტრის მეთაურობით. სახელმწიფოს ოფიციალური მეთაურია პრეზიდენტი, რომელსაც ხუთი წლის ვადით ირჩევს კნესეტი. ისრაელში მრავალპარტიული პოლიტიკური სისტემაა. == სახელმწიფო == * '''სახელმწიფო სიმბოლოები''': ''ისრაელის დროშა '' — წარმოადგენს თეთრ ტილოს, რომელსაც ზედა და ქვედა მხარეს ორი ლურჯი ზოლი გასდევს. დროშის ცენტრში გამოსახულია დავითის ექვსქიმიანი ვარსკვლავი. ''ისრაელის გერბი'' — წარმოადგენს „ფრანგული“ ფორმის ფარს, რომლის ცენტრში გამოსახულია მენორა - შვიდსანთლიანი შანდალი. * '''სახელმწიფო სისტემა''' - დემოკრატიული რესპუბლიკა. * '''სახელმწიფოს მეთაური''' - პრეზიდენტი [[რუვენ რივნილი]] (2014-დან). * '''მთავრობის მეთაური''' - პრემიერ–მინისტრი [[ნაფთალი ბენეთი]] (2021-დან). * '''საკანონმდებლო ორგანო''' - ერთპალატიანი პარლამენტი ([[ქნესეთი]], 120 წევრი). == დემოგრაფია == ისრაელის მოსახლეობის რაოდენობა 2012 წლის მონაცემებით 7 836 000 ადამიანს შეადგენს, რაც მთელი მსოფლიოს მოსახლეობის 0,11 % შეადგენს. მოსახლეობის სიმჭიდროვე კი 359 ადამიანია 1 კვ. კმ-ზე. მოსახლეობის უმრავლესობა – 76,4 % ებრაელია (მათგან 67,1 % – ისრაელში დაბადებული, 22,6 % ევროპაში ან ამერიკაში დაბადებული, 5,9 % აფრიკაში დაბადებული, 4,2 % აზიაში დაბადებული) დანარჩენი 23,6 %-დან უმრავლესობა არაბია (2004 წ.). რელიგიურ კუთვნილებას რაც შეეხება, 75,6 % იუდეველია, 2 % – ქრისტიანი, 1,7 % –დრუზები და 3,8 % – სხვა აღმსარებლობის (2008წ). ქვეყნის ოფიციალური ენებია ივრითი და არაბული. გავრცელებულია ასევე ინგლისური, ფრანგული, ესპანური, გერმანული, იდიში, რუსული, პოლონური და უნგრული. ქვეყნის ურბანიზაციის დონე 92 % შეადგენს (2010 წლის მონაცემებით). ისრაელის დედაქალაქია - იერუსალიმი. უდიდეს ქალაქებს მიეკუთვნება თელ-ავივი, ხაიფა, ხოლონი, რიმატ-განი. * '''სახელმწიფო ენები''' — [[ებრაული ენა|ებრაული]] და [[არაბული ენა|არაბული]]. * '''რელიგია''' — [[იუდაიზმი]], [[ისლამი]]. * '''დედაქალაქი''' — [[იერუსალიმი]] (695 ათასი). * '''ქალაქები''' — [[თელ-ავივი]] (365, აგლ. 2,960 ათასი), [[ხაიფა]] (280, აგლ. 1,007 ათასი), [[რიშონ ლეციონი]] (220), [[აშდოდი]] (198), [[ბეერ-შევა]] (187). == ეკონომიკა == * '''რესურსები''' — საშენი ხე-ტყე, [[სპილენძი]]ს მადანი, [[ბუნებრივი აირი]], [[ფოსფატი]], [[თიხა]], [[ქვიშა]]. * '''სახელმწიფო ბიუჯეტი''' — 38 500 მლნ $ (1999). * '''ერთობლივი ეროვნული პროდუქტი''' — 154.174 მლრდ $(2005), ერთ სულ მოსახლეზე — 15 920 $. * '''ექსპორტი''' — ხილ-ბოსტნეული, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები, მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სასუქები. * '''ვალუტა''' — ახალი შეკელი (ILS). == ტურიზმი == საერთაშორისო ავიაკომპანიები ასრულებენ რეგულარულ რეისებს ისრაელის საერთაშორისო აეროპორტში, რომელიც ბენ-გურიონის სახელს ატარებს და მდებარეობს ლოდში (თელ-ავივთან ახლოს). [[აეროპორტი]]დან თელ-ავივში და იერუსალიმში შესაძლებელია როგორც [[ტაქსი]]თ, ისე [[ავტობუსი]]თ ან მინიავტობუსებით მგზავრობა. ევროპიდან შესაძლებელია ასევე ისარგებლოთ სანაოსნო კომპანიების სერვისით, რომელიც ასრულებს რეისებს ხაიფას პორტებში. ხმელთაშუა ზღვის კრუიზები ხშირად თავის პროგრამაში რთავენ ისრაელის პორტებს. კერძო სანაოსნო საშუალებებს შეუძლიათ შევიდნენ ხაიფას, აშდოდის, ეილათის და თელ-ავივის პორტებში. ისრაელში ყველაზე მოხერხებულ ტრანსპორტს წარმოადგენს ავტობუსი. შაბათობით და ებრაული დღესასწაულების დროს ავტობუსების კომპანიები არ მუშაობენ. ისრაელის ყველა მსხვილ ქალაქში და ბენ-გურიონის აეროპორტში განლაგებულია ავტომობილების გამქირავებელი კომპანიების ოფისები. მანქანის დაქირავება შეუძლია ნებისმიერ პირს, რომელსაც შეუსრულდა 21 წელი და ფლობს მოქმედ მართვის მოწმობას და საერთაშორისო საკრედიტო ბარათს. სარკინიგზო მარშრუტები სრულდება შემდეგი მიმართულებით: თელ-ავივიდან ჩრდილოეთით ნაჰარიამდე, თელ-ავივიდან სამხრეთით – რეხოვოთამდე. == მემკვიდრეობა == * [[იერუსალიმი]] — ძველი ქალაქი, იაფოს და შხემის კარები, [[გოდების კედელი]], [[კლდის გუმბათი]] — მეჩეთი ალ-აქსა, [[უფლის საფლავის ტაძარი]], [[ვია დოლოროსა]], [[იერუსალიმის ჯვრის მონასტერი]]; * <!--[[ბეთლემი (ისრაელი)|ბეთლეხემ]] — შობის ეკლესია (IV ს.), იესო ქრისტეს დაბადების ადგილი; სხვა -->ქრისტიანული ადგილები — [[ნაზარეთი]], [[კაპერნაუმი]]; * [[იერიქონი]] — სინაგოგა (VI ს.), ხალიფების სასახლე (VIII ს.); * [[მკვდარი ზღვა]] — (მასადის ციხე-სიმაგრე). == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cbs.gov.il/reader/newhodaot/hodaa_template.html?hodaa=201111336 ისრაელის სტატისტიკის ბიურო] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{აზიის ქვეყნები}} {{შუა აღმოსავლეთის თემები}} {{წითელი ზღვის მოსაზღვრე ქვეყნები}} {{authority control}} [[კატეგორია:ისრაელი|*]] [[კატეგორია:ახლო აღმოსავლეთის ქვეყნები]] [[კატეგორია:აზიის ქვეყნები]] [[კატეგორია:არაბულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ბირთვული ქვეყნების სია]] m0fnb5yvqhhpw1m5w8dfg8o71jbzi5h 0 5069 4814599 4742135 2025-06-15T06:04:01Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814599 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო ნაწილი | ნაწილის სახელი = საქართველოს ეროვნული გვარდია | სურათი = [[File:Emblem of National Guard of Georgia.png | 220x124px ]] | წარწერა = საქართველოს ეროვნული გვარდიის ემბლემა | თარიღები = {{ISOdate|1990-12-20}} - დღემდე | ქვეყანა = {{flag|საქართველო}} | allegiance = | შემადგენლობა = [[საქართველოს შეიარაღებული ძალები]] | ტიპი = | როლი = რეზერვი; მხარდაჭერა; უსაფრთხოება. | ზომა = | სამეთაურო სტრუქტურა = თავდაცვის სამინისტრო დეპარტამენტი | გარნიზონი = | garrison_label = | მეტსახელი = | patron = | დევიზი = | ფერები = {{ფერის დაფა|#FF0000}}{{ფერის დაფა|#FFFFFF}}{{ფერის დაფა|#darkblue}} | colors_label = | march = | თილისმა = | აღჭურვილობა = | equipment_label = | ბრძოლები = {{plainlist| * [[საქართველოს სამოქალაქო ომი]] * [[სამხრეთ ოსეთის ომი (1991–1992)]] * [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)]] * [[რუსეთ-საქართველოს ომი (2008)]] }} | დღესასწაულები = 20 დეკემბერი | მხატვრული გაფორმება = | საბრძოლო დამსახურებები = | disbanded = <!-- მეთაურები --> | მეთაური1 = ბრიგადის გენერალი [[რომან ჯოხაძე]] | commander1_label = | მეთაური2 = | commander2_label = | მეთაური3 = | commander3_label = | ცნობილი მეთაურები = [[თენგიზ კიტოვანი]]<br>[[ლოთი ქობალია]]<br>[[კობა კობალაძე]]<br> [[ჯემალ ჭუმბურიძე]]<br>[[სამსონ ქუთათელაძე]]<br>[[აკაკი ბობოხიძე]]<br>[[ნიკოლოზ ჯანჯღავა]] <!-- განმასხვავებელი ნიშნები -->| საიდენტიფიკაციო სიმბოლო = [[File:National Guard of Georgia flag (2018).png | 220x124px ]] | identification_symbol_label = დროშა | საიდენტიფიკაციო სიმბოლო2 = | identification_symbol_2_label = | საიდენტიფიკაციო სიმბოლო3 = | identification_symbol_3_label = | საიდენტიფიკაციო სიმბოლო4 = | identification_symbol_4_label = }} {{საქართველოს თავდაცვის ძალები}} [[File:National Guard of Georgia Insignia.PNG | 100პქ |thumb| ეროვნული გვარდიის ემბლემა 2019 წლამდე ]] '''საქართველოს ეროვნული გვარდია''' — სამხედრო ორგანიზაცია [[საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო]]ს შემადგენლობაში დეპარტამენტის სახით. მისი დანიშნულებაა: [[საქართველოს შეიარაღებული ძალები|შეიარაღებული ძალების]] რეზერვის მომზადება-გადამზადება, სამობილიზაციო რესურსების მართვა; სამხედრო ოპერაციების დროს მხარდამჭერი და უსაფრთხოების ოპერაციების ჩატარება; საგანგებო სიტუაციების დროს სამოქალაქო ხელისუფლების მხარდაჭერა. გვარდია შეიქმნა 1990 წლის 20 დეკემბერს, [[საქართველოს უზენაესი საბჭო]]ს გადაწყვეტილებით „საქართველოს რესპუბლიკის შინაგანი ჯარების, ეროვნული გვარდიის შექმნის შესახებ“ საქართველოს რესპუბლიკის კანონის მიღებით, როგორც რესპუბლიკის [[საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო|შინაგან საქმეთა სამინისტროს]] შინაგანი ჯარები, რითაც დაიწყო საქართველოს შეიარაღებული ძალების ჩამოყალიბება. [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] 90-იან წლებში საქართველოს ერთიანობისთვის წარმოებულ ბრძოლებში ეროვნული გვარდია წარმოადგენდა ქართული შეიარაღებული ძალების ძირითად ბირთვს. 600-ზე მეტმა გვარდიელმა სამშობლოს ერთიანობასა და თავისუფლებას საკუთარი სიცოცხლე შესწირა. 2000 წლამდე ეროვნულ გვარდიაში თავმოყრილი იყო საბრძოლო და სასწავლო ქვედანაყოფები, ხოლო 2000 წლიდან [[აშშ]]-ის ევროპული სარდლობისა და გენერალ [[დევიდ პოიტრესი]]ს რეკომენდაციების გათვალისწინებით, ეროვნულ გვარდიას ახალი როლი და ფუნქციები განესაზღვრა, განხორციელდა შესაბამისი სტრუქტურული ცვლილებები. საქართველოს თავდაცვის 2004-2006 წლის სამხედრო დოქტრინიდან გამომდინარე, ეროვნული გვარდიის პრიორიტეტებია: შეიარაღებული ძალების რეზერვის მომზადება-გადამზადება, სამობილიზაციო რესურსების მართვა, საბრძოლო წვრთნების ორგანიზება და განხორციელება, რეზერვის მობილიზაციის დაგეგმვა და მართვა, საჯარისო მობილიზაციის ჩატარება სრული მოცულობით ყოველგვარ პირობებში. სამხედრო ოპერაციების დროს, მხარდამჭერი და უსაფრთხოების ოპერაციების ჩატარება (ზურგის ოპერაციები), საგანგებო სიტუაციების დროს სამოქალაქო ხელისუფლების მხარდაჭერა, შეიარაღებული ძალების შენაერთების, დანაყოფების და ნაწილებისათვის ხელშეკრულების საფუძველზე მოქალაქეთა შერჩევა და დაკომპლექტება. == რესურსები ინტერნეტში == * {{cite web |url=http://guard.mod.gov.ge/ |title=საქართველოს ეროვნული გვარდიის დეპარტამენტი |work=ვებ-პორტალი |publisher=საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო |date=2009 |ref=guard |accessdate=2012-01-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111209100932/http://guard.mod.gov.ge/ |archivedate=2011-12-09 }} * {{cite web |url=http://www.mod.gov.ge/ |title=საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო |work=ვებ-პორტალი |publisher=საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო |date=2009 |ref=mod}} * {{cite web |url=http://nsc.gov.ge/ |title=ეროვნული უშიშროების საბჭო |work=ვებ პორტალი |publisher= |date=2009 |ref=nsc |accessdate=2012-01-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080704054435/http://nsc.gov.ge/ |archivedate=2008-07-04 }} * [http://www.wri-irg.org/co/rtba/georgia.htm სამხედრო კარიერა] {{საქართველოს უსაფრთხოების ძალები}} [[კატეგორია:საქართველოს შეიარაღებული ძალები]] 7hm80qphhsk8v2tflycg060szq0q1cu 0 5378 4814516 4779633 2025-06-14T22:28:39Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 4 წყარო და 2 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814516 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული |სახელი = საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი |სურათი = KM-Sagarejo-ka.svg |ქვეყანა = საქართველო |რეგიონის ტიპი = მხარე |რეგიონი = კახეთის მხარე |მმართველის ტიპი = მერი |მმართველი = ავთანდილ გულიკაშვილი {{Tooltip|{{colorbox|{{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}}}}|ქართული ოცნება}} |მოსახლეობა = {{კლება}} 51 761<ref name="აღწერა 2014">{{cite web |url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo |title=მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014 |date=ნოემბერი 2014 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=27 ივლისი 2016}}</ref> |აღწერის წელი = [[2014]] |სიმჭიდროვე = 34,7 |საიტი=http://www.sagarejo.gov.ge/ge |ეროვნული შემადგენლობა = [[ქართველები]] 66,09 %<br />[[აზერბაიჯანელები]] 33,16 %<br />[[რუსები]] 0,33 %<br />[[სომხები]] 0,18 %<br />[[ეზიდები]] 0,06 %<ref>[http://pop-stat.mashke.org/georgia-ethnic-loc2014.htm Ethnic composition of Georgia 2014]</ref> |სარწმუნოებრივი შემადგენლობა = [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|მართლმადიდებლები]] 66,15 %<br />[[მუსლიმები]] 30,53 %<ref>[http://pop-stat.mashke.org/georgia-religion2014b.htm georgia-religion2014]</ref> |რუკა = Sagarejo Municipality in Georgia.svg }} '''საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი''' (ყოფ. ''საგარეჯოს რაიონი'', 1933 წლამდე ''გარეკახეთის რაიონი'') — ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ საქართველოში]], [[კახეთის მხარე]]ში. საგარეჯოს მუნიციპალიტეტს დასავლეთით ესაზღვრება [[გარდაბნის მუნიციპალიტეტი|გარდაბნისა]] და [[მცხეთის მუნიციპალიტეტი|მცხეთის მუნიციპალიტეტები]], აღმოსავლეთით — [[სიღნაღის მუნიციპალიტეტი|სიღნაღისა]] და [[გურჯაანის მუნიციპალიტეტი|გურჯაანის მუნიციპალიტეტები]], ჩრდილოეთით — [[თელავის მუნიციპალიტეტი|თელავის]], [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთისა]] და [[ახმეტის მუნიციპალიტეტი|ახმეტის მუნიციპალიტეტები]], სამხრეთით კი — [[აზერბაიჯანი]]. მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი [[საგარეჯო]]. ==ისტორია== {{მთავარი|გარეკახეთი}} [[1917]] წლამდე ახლანდელი საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის ტერიტორია შედიოდა [[თბილისის გუბერნია|თბილისის გუბერნიის]] [[თბილისის მაზრა]]ში, [[1921]] წლის [[საქართველოს სსრ]] ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული დაყოფით ისევ [[თბილისის მაზრა]]ში იყო, 1929 წელს გარეკახეთის რაიონის სახელწოდებით შედის [[თბილისის ოლქი|თბილისის ოლქში]]. [[1930]] წლიდან დამოუკიდებელი [[რაიონი]]ა. 1933 წლის 27 ოქტომბრის დადგენილებით გარე-კახეთის რაიონს საგარეჯოს რაიონი ეწოდა. [[2006]] წლიდან – მუნიციპალიტეტი. == გეოგრაფია == საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის ფართობია 1491 კმ². აქედან სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებს 94 371 ჰა უკავია, 42 065 ჰა კი ტყეებს.<ref name="usaid" /> მუნიციპალიტეტის რელიეფი ზღვის დონიდან 460 მ-იდან 1800 მ-ის ფარგლებში იცვლება. კლიმატი ზონალობის მიხედვით იცვლება. დაბალ ზონაში ზომიერად თბილი სტეპური ჰავაა გაბატონებული, ხოლო შედარებით მაღალ ზონაში ზომიერად ნოტიო. ჰაერის საშუალო წლიური [[ტემპერატურა]]ა 11&nbsp;°C-12&nbsp;°C, ნალექების საშუალო წლიური მოცულობა კი 700-860 მმ. ნალექების მაქსიმუმი მოდის [[გაზაფხული|გაზაფხულზე]] და [[ზაფხული]]ს დასაწყისში.<ref name="usaid" /> საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის მთავარ ჰიდროგრაფიულ ქსელს ქმნის [[მდინარე]] [[იორი]], რომელიც მუნიციპალიტეტის ტერიტორიას ორ ნაწილად ყოფს. მდინარე ივრიდან გამოყვანილია [[სამგორის სარწყავი სისტემის ზემო მაგისტრალური არხი]], რომლითაც „[[თბილისის ზღვა]]“ საზრდოობს. აღსანიშნავია [[უჯარმა]]სთან არსებული ტბების ჯგუფი.<ref name="usaid" /> === რელიეფი === [[გეომორფოლოგია|გეომორფოლოგიური]] თვალსაზრისით მუნიციპალიტეტის ტერიტორია მრავალფეროვანია. საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის სამხრეთ ნაწილი გაშლილია ვაკე-ბორცვიან [[ივრის ზეგანი|ივრის ზეგანზე]], რომელიც აგებულია [[ნეოგენი|ნეოგენური]] და მეოთხეული ნალექი წყებებით. [[გეოლოგია|გეოლოგიურად]] იგი შედგება მონოკლინურ ანტიკლინური მაღლობებისა და სინკლინური ვაკეფსკერიანი ტაფობებისაგან. ზეგნის რელიფზე დაშენებულია მშრალი [[ხეობა|ხეობები]], [[ხევი (ხეობა)|ხევები]], [[ხრამი|ხრამები]] და ასევე ტერასები. [[რელიეფი]]ს უარყოფითი ფორმებიდან აღსანიშნავია ''კაჭრეთისა'' და ''წიწმატიანის'' აკუმულაციური ვაკეები, რომლებიც ტექტონიკურ დეპრესიებს წარმოადგენენ. [[საყარაულოს მთა]] (594 მ) ვაკეებს ერთმანეთს აცალკევებს. აქვეა ''უდაბნოს ვაკე'' (ზომები 8X5 [[კმ]]), რომელიც ამოვსებულია ფხვიერი ნაფენებით. [[ივრის ზეგანი|ივრის ზეგანზე]] აღმართული დაბალი სერებიდან გამოსაყოფია: ''საქარის'', ''ნატახტარის'', ''თეთრი-უდაბნოსა'' და ''იაილა-ჯიხის'' ანტიკლინური სერები. მთა ნატახტართან იწყება გარეჯის დაბალი სერი, რომელიც თავის მხრივ, აგებულია ნეოგენური კირქვებით, თიხებით, ქვიშაქვებითა და კონგლომერატებით. გარეჯის სერი მუნიციპალიტეტის ფარგლებში [[მდინარე]] [[იორი|ივრის]] მარჯვენა სანაპიროსთან მთავრდება. გარეჯის სერზე არის მთა [[უდაბნო (მთა)|უდაბნო]] (878 მ [[საქართველო]]ს-[[აზერბაიჯანი]]ს საზღვარი), რომლის ჩრდილო კალთაზე მდებარეობს სამონასტრო კომპლექსი [[დავითგარეჯა]]. საკუთრივ ივრის ზეგანზე აღმართულია შემდეგი [[მთა|მთები]]: [[თეთელი]] (769 მ), [[დემურდაღი]] (991 მ), [[დათვისსერი]] (583 მ), ნატახტარი (966 მ), [[ნაომარი]] (972 მ), [[აქლემისგორა]] (946 მ). <gallery mode="packed-hover" heights="154px"> File:უჯარმა - იორი 0012.JPG|ალტ=|მდინარე [[იორი]], ხედი [[უჯარმის ციხე|უჯარმის ციხიდან]] File:Georgia from Davit Garedja.jpg|ალტ=|[[გარეჯის სერი]]ს მიდამოების ხედი [[დავითგარეჯა]]დან File:Lakes Kapatadze and Sakhare 1.jpg|ალტ=|[[სახარე ტბა]] და [[კაპატაძის ტბა]] File:View from Gombori pass - panoramio.jpg|ალტ=|ხედი [[გომბორის უღელტეხილი]]დან </gallery> მუნიციპალიტეტის ჩრდილოეთ ნაწილი უჭირავს [[გომბორის ქედი]]ს სამხრეთ-დასავლეთ კალთას. აგებულია კონგლომერატებით, ქვიშაქვებითა და თიხებით. გამოსაყოფია მთა [[მანავისცივი]] (1682 მ). გომბორის ქედის თხემი მოგლუვებულია და მისი კალთები დასერილია ივრის აუზის მდინარეების ეროზიული ხევ-ხეობების ქსელით. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზეა [[ბედლენდი|ბედლენდური]] და [[კარსტი|კარსტული]] ფორმებიც, სახელდობრ: ბედლენდური რელიეფი გვხვდება ცივის წყების ადვილადშლად [[ქანი (გეოლოგია)|ქანებზე]], ხოლო კარსტული ძაბრები ფიქსირდება გომბორის მთის მიდამოებში. === შიგა წყლები === საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის მთავარ ჰიდროგრაფიულ ქსელს ქმნის [[მდინარე]] [[იორი]], რომელიც [[მუნიციპალიტეტი]]ს ტერიტორიას ორ ნაწილად ყოფს. მდინარე ივრიდან გამოყვანილია [[სამგორის სარწყავი სისტემის ზემო მაგისტრალური არხი|სამგორის ზემო მაგისტრალური არხი]], რომლითაც არსებობს „[[თბილისის ზღვა]]“. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე გაედინება მდინარე [[ჩაილური]] (სიგრძე 30 კმ), რომელიც იწყება [[გომბორის ქედი]]ს სამხრეთ-დასავლეთ კალთაზე. ალაგ-ალაგ იტოტება. აღსანიშნავია ასევე მდინარე [[ლაფიანხევი]], რომელსაც ღვარცოფული თვისებები გააჩნია. მცირეწყლიანი და მომცრო მდინარეა (სიგრძე 11,5 კმ). შემოდგომაზე ახასიათებს წყალმოვარდნა. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მიედინება ასევე მდინარე [[გომბორი]] (სიგრძე 12,4 კმ), რომელიც გომბორის მთებში იღებს სათავეს და გამოირჩევა სუფთა წყლითა და ლამაზი ნაპირებით. [[მდინარე]] გომბორს ერთი მიმართულება აქვს და გაედინება მხოლოდ დასავლეთისაკენ (თუ არ ჩავთვლით მდინარის შუა მონაკვეთს). მნიშვნელოვან მანძილზე გაედინება [[ტყე|ტყით]] შემოსილ უბნებში. მუნიციპალიტეტში არის [[ტბა|ტბებიც]], მ.შ. გამოსარჩევია უჯარმასთან არსებული ტბების ჯგუფი, რომელიც მდიდარია [[თევზები|თევზით]] და პოპულარულია მეთევზეებისათვის. === ჰავა === [[ივრის ზეგანი|ივრის ზეგანზე]] ზომიერად თბილი [[სტეპი|სტეპურიდან]] ზომიერად ნოტიოზე გარდამავალი ჰავაა, იცის ცხელი [[ზაფხული]] ნალექების ორი მინიმუმით წელიწადში. [[ჰაერი]]ს საშუალო წლიური [[ტემპერატურა]]ა 11 °C-12 °C, [[იანვარი|იანვრის]] -1,1 °C-იდან 0,1 °C მდე. აბსოლუტური მინიმუმი -26 °C, აბსოლუტური მაქსიმუმი 39 °C. ნალექები 700-860 მმ წელიდადში. ნალექების მაქსიმუმი მოდის [[გაზაფხული|გაზაფხულსა]] და [[ზაფხული]]ს დასაწყისში. [[გომბორის ქედი]]ს მთისწინეთში და ქვემო კალთებზე [[ჰავა]] ზომიერად ნოტიოა, იცის ზომიერად ცივი [[ზამთარი]] და ხანგრძლივი თბილი [[ზაფხული]]. გომბორის ქედის თხემზე ჩამოყალიბებულია ზომიერად ნოტიო [[ჰავა]], იცის ცივი [[ზამთარი]] და ხანგრძლივი გრილი [[ზაფხული]]. === ნიადაგები === [[გომბორის ქედი]]ს მთისწინეთსა და ქვემო კალთებზე ჩამოყალიბებულია [[ტყე|ტყის]] ყავისფერი [[ნიადაგი]]. მთისწინეთსა და ივრის მარცხენანაპირეთის ვაკეზე განვითარებულია კორდიან-კარბონატული ძლიერ ხირხატიანი [[ნიადაგი]]. [[გომბორის ქედი]]ს ზემო კალთებზე არის გაეწრებული [[ტყე|ტყის]] ყომრალი [[ნიადაგი]]. [[ქედი]]ს ყველაზე მაღალ ადგილებში გვხვდება კორდიან-ტორფიანი [[მთა|მთის]] მდელოს [[ნიადაგი]]. [[ივრის ზეგანი|ივრის ზეგანზე]] ფართოდაა განვითარებული მცირე და საშუალო სისქის შავმიწები, გვხვდება აგრეთვე წაბლა ნიადაგები. [[მდინარე]] [[იორი|ივრის]] გასწვრივ განვითარებულია ალუვიური ნიადაგები. დიდი ფართობი უჭირავს სუსტად განვითარებულ სხვადასხვა ტიპის ნიადაგებს. <gallery mode="packed-hover" heights="154px"> File:Mount Gombori.jpg|ალტ=|[[გომბორის მთა]], ხედი სამხრეთიდან File:Celnice na gruzínsko-ázerdbajdžánské hranici - panoramio.jpg|ალტ=|[[უდაბნო (საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი)|უდაბნო]], 9 აგვისტო, 2015 File:Lake Jikurebi 3.jpg|ალტ=|[[ჯიქურების ტბა]] File:Stripes of clay, Udabno, Georgia.jpg|ალტ=|[[უდაბნო (საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი)|უდაბნო]], 17 სექტემბერი, 2006 </gallery> === ლანდშაფტები === საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე ჩამოყალიბებულია [[ლანდშაფტი]]ს შემდეგი სახეები: # ყომრალი ნიადაგები წიფლნარით; # ყავისფერი ნიადაგები მუხნარ-რცხილნარითა და ჯაგ-ეკლიანი [[ველი|სტეპებით]]; # [[ტყე|ტყის]] ყომრალი ნიადაგები რცხილნარ-მუხნარით; # მეორეული სუბალპური მდელოები კორდიან-ტორფიან ნიადაგებზე; # ყავისფერი, შავმიწები და ალუვიური ნიადაგები სტეპური [[მცენარეები|მცენარეულობით]]; # სტეპური წვრილმთიანეთი წაბლა ნიადაგებითა და შავმიწებით; # ვაკე ტაფობები სტეპის მცენარეულობით შავმიწა და წაბლა ნიადაგებით; # ივრისპირა [[ჭალის ტყე|ჭალის ტყის]] [[ლანდშაფტი]]. === ფლორა და ფაუანა === ==== ფაუნა ==== [[გომბორის ქედი]]ს [[ტყე]]ებში ბინადრობენ [[შველი]] და [[მურა დათვი]]. თითქმის ყველგან გვხვდება [[კურდღელი]], [[მგელი]], [[მაჩვი]], [[კვერნა]], [[მელა]], [[ტურა]], [[დედოფალა]]; მცირე რაოდენობით არის [[ლელიანის კატა]] და [[ზოლებიანი აფთარი]]. ორნითოფაუნას ქმნიან [[ხოხობი]], გარეული [[მტრედი]], [[მწყერი]], [[კაჭკაჭი]], [[კვირიონი]], [[ყვავი]] და სხვ. [[მდინარე]] [[იორი|იორში]] მოიპოვება [[ქაშაპი]], [[მტკვრის ტობი]], [[გველანა]], [[ფრიტა]], [[ხრამული]], [[მურწა]] და სხვა სახეობის [[თევზები|თევზი]]. ==== ფლორა ==== აქაურ მიწებზე ხარობს [[სოსნოვსკის ფიჭვი]], რომლის სიმაღლე 35 მ-ს აღწევს. სოსნოვსკის ფიჭვი გავრცელებულია [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 800-1800 მ-ზე. იგი ქმნის ხევნარებს ფიჭვნარ-რცხილნარს, ფიჭვნარ-არყნარს, ფიჭვნარ-წიფლნარსა და სხვ. აქვეა [[ნეკერჩხალი]], [[რცხილა]], [[წიფელი]] და [[მუხა]]. [[ივრის ზეგანი|ივრის ზეგანზე]] გაბატონებულია [[უროიანი]] და ვაციწვერიანი სტეპები. ჯაგეკლიანებიდან მთავარია [[ძეძვი]]. ივრისპირას გვხვდება [[თელა]], [[წნორი (მცენარე)|წნორი]], [[ჭალის ვერხვი]] და სხვ. [[გომბორის ქედი]]ს მთისწინეთში არის მუხნარ-ჯაგრცხილნარი და ჯაგეკლიანი [[სტეპი]], [[მთა|მთის]] ზემო კალთები შემოსილია წიფლნარით; ქვემო კალთები კი მუხნარითა და რცხილნარით. გომბორის ყველაზე მაღალ ადგილებში გაბატონებულია სუბალპური მდელოები. == ადგილობრივი თვითმმართველობა == === ადმინისტრაციული მოწყობა === საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი არის დასახლებათა ერთობლიობა, რომელსაც აქვს ადმინისტრაციული საზღვრები და ადმინისტრაციული ცენტრი - ქალაქი საგარეჯო. საგარეჯოს მუნიციპალიტეტს გააჩნია არჩევითი წარმომადგენლობითი (საკრებულო) და აღმასრულებელი ორგანო (მერია), რეგისტრირებული მოსახლეობა და აქვს საკუთარი ქონება, ბიუჯეტი, შემოსულობები. მუნიციპალიტეტი საჯარო სამართლის იურიდიული პირია.<ref>[https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2244429?publication=57 ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი]</ref> საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის საკრებულო და მერი 4 წლის ვადით ირჩევა. ბოლო არჩევნები ჩატარდა [[2021]] წელს.<ref>[https://mtavari.tv/news/60499-telavis-sakrebulo-otsnebis-22-enm-s-13-gakharias თელავის საკრებულო "ოცნების" 22, ენმ-ს 13 და გახარიას 1 დეპუტატით დაკომპლექტდება]</ref> მუნიციპალიტეტში გაერთიანებულია 25 ადმინისტრაციული ერთეული. ქალაქ საგარეჯოს გარდა, მუნიციპალიტეტში 48 დასახლებული პუნქტია: # ქალაქ საგარეჯოს ადმინისტრაციული ერთეული - ქალაქი [[საგარეჯო]]. # გომბორის ადმინისტრაციული ერთეული - [[გომბორი (საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი)|გომბორი]], [[რუსიანი]], [[ვერონა (საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი)|ვერონა]], [[ვაშლიანი (საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი)|ვაშლიანი]], [[ასკილაური]]. # უჯარმის ადმინისტრაციული ერთეული - [[უჯარმა]], [[პალდო (უჯარმის თემი)|პალდო]], [[მუხროვანი]], [[მეფეთკარი]]. # კოჭბაანის ადმინისტრაციული ერთეული - [[კოჭბაანი]], [[ოთარაანი]], [[სასადილო (საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი)|სასადილო]], [[გორანა (საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი)|გორანა]], [[ბოტკო]], [[ხინჭები (საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი)|ხინჭები]], [[იკვლივგორანა]]. # [[ხაშმი]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. # [[პატარძეული]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. # [[წყაროსთავი]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. # [[ნინოწმინდა|ნინოწმინდის]] ადმინისტრაციული ერთეული. # გიორგიწმინდის ადმინისტრაციული ერთეული - [[გიორგიწმინდა (საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი)|გიორგიწმინდა]], [[ანთოკი]], [[მარიამჯვარი]], [[ქვემო სამგორი]]. # [[თოხლიაური]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. # [[სათაფლე]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. # მანავის ადმინისტრაციული ერთეული - [[მანავი]], [[ბურდიანი|ზემო ბურდიანი]]. # [[დიდი ჩაილური]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. # [[პატარა ჩაილური]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. # [[კაკაბეთი]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. # [[ვერხვიანი]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. # ყანდაურის ადმინისტრაციული ერთეული - [[ქვემო ყანდაურა]], [[ზემო ყანდაურა]]. # [[ბადიაური]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. # [[მზისგული]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. # [[შიბლიანი]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. # იორმუღანლოს ადმინისტრაციული ერთეული - [[მუღანლო]], [[ქეშალო]]. # დუზაგრამის ადმინისტრაციული ერთეული - [[პალდო (დუზაგრამის თემი)|პალდო]], [[წიწმატიანი]], [[დუზაგრამა]]. # ლამბალოს ადმინისტრაციული ერთეული - [[ზემო ლამბალო]], [[ქვემო ლამბალო]]. # თულარის ადმინისტრაციული ერთეული - [[კაზლარი]], [[თულარი]]. # [[უდაბნო]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. === საკრებულო === {| class="wikitable" ! colspan="2" style="background:#ccc" | პარტია ! style="background:#ccc" | 2017<ref name="gevote17">{{Cite web|title=პროტოკოლით არჩეული მუნიციპალიტეტის საკრებულოს წევრები და მერები 2017|url=https://cesko.ge/res/docs/danOK47.pdf|publisher=ცესკო|access-date=2025-04-14|pages=3-4}}{{Dead link|date=ივნისი 2024 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> ! style="background:#ccc" | 2021<ref name="gevote21">{{Cite web|title=პროტოკოლით არჩეული მუნიციპალიტეტის საკრებულოს წევრები და მერები 2021|url=https://cesko.ge/static/res/docs/2021sakrebuloswevraddameradarcheulipirebi.pdf|publisher=ცესკო|access-date=2025-04-14|pages=4-6}}{{Dead link|date=ივნისი 2024 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> ! colspan="30" style="background:#ccc" | ამჟამინდელი საკრებულო |- | style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |[[ქართული ოცნება]] | style="text-align: right" |'''31''' | style="text-align: right" |'''29''' |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |style="background-color: {{ქართული ოცნება/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |- | style="background-color: {{ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |[[ნაციონალური მოძრაობა]] | style="text-align: right" |'''2''' | style="text-align: right" |'''9''' | style="background-color: {{ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა/მეტა/ფერი}} |&nbsp; | style="background-color: {{ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა/მეტა/ფერი}} |&nbsp; | style="background-color: {{ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა/მეტა/ფერი}} |&nbsp; | style="background-color: {{ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა/მეტა/ფერი}} |&nbsp; | style="background-color: {{ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა/მეტა/ფერი}} |&nbsp; | style="background-color: {{ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა/მეტა/ფერი}} |&nbsp; | style="background-color: {{ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა/მეტა/ფერი}} |&nbsp; | style="background-color: {{ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა/მეტა/ფერი}} |&nbsp; | style="background-color: {{ერთიანი ნაციონალური მოძრაობა/მეტა/ფერი}} |&nbsp; | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |- | style="background-color: {{ლელო საქართველოსთვის/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |[[ლელო საქართველოსთვის|ლელო]] | | style="text-align: right" |'''1''' | style="background-color: {{ლელო საქართველოსთვის/მეტა/ფერი}} |&nbsp; | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |- | style="background-color: {{ევროპული საქართველო/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |[[ევროპული საქართველო]] | style="text-align: right" |'''2''' | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |- | style="background-color: {{საქართველოს პატრიოტთა ალიანსი/მეტა/ფერი}} |&nbsp; |[[საქართველოს პატრიოტთა ალიანსი|პატრიოტთა ალიანსი]] | style="text-align: right" |'''1''' | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |- | style="background-color: lightgrey " |&nbsp; |დამოუკიდებელი | style="text-align: right" |'''1''' | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |- ! colspan="2" |სულ ! align="right" |37 ! align="right" |39 ! colspan="33" |&nbsp; |} == დემოგრაფია == საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის რიცხოვნობა 2021 წლის 1 იანვრის მდგომარეობით შეადგენს 52,3 ათას ადამიანს. აქედან საქალაქო დასახლებაში ცხოვრობს 10,5 ათასი, ხოლო სასოფლო დასახლებაში 41,8 ათასი ადამიანი. მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი ცხოვრობს [[მდინარე]] ივრის ხეობასა და [[გომბორის ქედი]]ს მთისწინეთში. განსახლების ძირითადი ზონა ვრცელდება [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 400-800 მ ფარგლებში. უდიდესი ნაწილი სოფლად ცხოვრობს. საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე უმთავრესად [[ქართველები]] ცხოვრობენ, არიან ასევე [[აზერბაიჯანელები]], [[რუსები]] და [[სომხები]]. აზერბაიჯანელები დასახლებულები არიან სოფელ [[მუღანლო (საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი)|მუღანლოში]], [[დუზაგრამა]]ში, [[პალდო (დუზაგრამის თემი)|პალდოში]] და ა.შ.<ref> საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური, წერილი N9-1847, 06/09/2021</ref> ===აღწერის მონაცემები=== {| class="wikitable" |- ! აღწერის წელი !! მოსახლეობა |- | 1989 || 60 348 |- | 2002 || 59 428 {{კლება}} |- | [[საქართველოს მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014|2014]] || 51 761 {{კლება}} |- | 2021<ref>{{cite web|url=https://www.geostat.ge/ka/modules/categories/41/mosakhleoba |title=მოსახლეობის რიცხოვნობა რეგიონების და თვითმმართველი ერთეულების მიხედვით|publisher= [[საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური]]|format=XLS|accessdate=2021-11-11|date=1 იანვარი, 2021}}</ref> || 52 300 {{ზრდა}} |} == ეკონომიკა == საგარეჯოს მუნიციპალიტეტში სოფლის მეურნეობის ძირითადი დარგია [[მევენახეობა]] და ღვინის წარმოება. მუნიციპალიტეტში არის მიკროზონები, სადაც ტრადიციულად იწარმოება წარმოშობის ადგილის დასახელების ისეთი ცნობილი ღვინოები, როგორებიცაა: მანავის მწვანე და ხაშმის საფერავი.<ref>{{Cite web |url=http://sagarejo.gov.ge/sites/default/files/2017-2020_clebis_prioritetebi.pdf |title=ეკონომიკა |accessdate=2021-11-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20211102135659/http://sagarejo.gov.ge/sites/default/files/2017-2020_clebis_prioritetebi.pdf |archivedate=2021-11-02 }}</ref> საგარეჯოს მუნიციპალიტეტში ასევე ეკონომიკის წამყვანი დარგებია: ხორბლის ფქვილის, ღვინის, ქათმის/კვერცხის, [[თამბაქო]]ს და [[აგური]]ს წარმოება. საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის ეკონომიკური განვითარების გეგმის მიხედვით, ეკონომიკის უპირატესი დარგია [[სოფლის მეურნეობა]]. ამას გარდა, სატყეო მეურნეობის ბაზაზე შესაძლებელია [[ტურიზმი]]ს განვითარება.<ref name="usaid">{{Cite web |url=http://nala.ge/uploads/sagarejo.pdf |title=პროგრამა — საქართველოს რეგიონებში კლიმატის ცვლილებისა და ზემოქმედების შერბილების ზომების ინსტიტუციონალიზაცია |accessdate=2014-09-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131114110333/http://nala.ge/uploads/sagarejo.pdf |archivedate=2013-11-14 }}</ref> ==განათლება== საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე ფუნქციონირებს 26 საჯარო სკოლა, აღნიშნული სკოლებიდან 4 მდებარეობს ქალაქ საგარეჯოს ტერიტორიაზე.<ref>{{Cite web |url=http://www.sagarejo.gov.ge/ge/mdebareoba-ganlageba-municipaluri-centri |title=განათლება |accessdate=2021-11-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20211103084306/http://www.sagarejo.gov.ge/ge/mdebareoba-ganlageba-municipaluri-centri |archivedate=2021-11-03 }}</ref> მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე ფუნქციონირებს 3 არასახელმწიფო (კერძო) საგანმანათლებლო დაწესებულება, რომელთაგან შპს „თამარი გარეჯელი“ და სპს „პატარძეულის ქართულ-ფრანგული სკოლა-ლიცეუმი“ ახორციელებს სწავლებას ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის დაწყებითი-საბაზო-საშუალო საფეხურზე, შპს „ილია“, ილია ჭავჭავაძის სახელობის ქალაქ საგარეჯოს უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულება – ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის საშუალო საფეხურზე და პროფესიულ საგანმანათლებლო პროგრამებზე. საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე ასევე ფუნქციონირებს 26 სკოლამდელი (საბავშვო ბაღი და ბაგა-ბაღი) სასწავლო-სააღმზრდელო დაწესებულება, 2 სკოლისგარეშე დაწესებულება: საგარეჯოს მოსწავლე-ახალგაზრდობის სახლი და სოფელ დუზაგრამის ქართული ენის შემსწავლელი ცენტრი. საგარეჯოში ფუნქციონირებს ა(ა)იპ „ჯემალ ბურჯანაძის სახელობის სამუსიკო სკოლა“. == კულტურა == საგარეჯოს მუნიციპალიტეტში ფუნქციონრებს თოჯინების სახალხო [[თეატრი]].<ref>{{Cite web |url=http://sagarejo.gov.ge/ge/xelovneba-da-kultura |title=ხელოვნება და კულტურა |accessdate=2021-11-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20211103062430/http://sagarejo.gov.ge/ge/xelovneba-da-kultura |archivedate=2021-11-03 }}</ref> საგარეჯოს [[თოჯინების თეატრი]] [[1996]], [[1998]], [[1999]], [[2001]] და [[2014]] წლებში გახდა საქართველოს ფოლკლორის სახელმწიფო ცენტრის მიერ ორგანიზებული ფესტივალების ლაურეატი, გამარჯვებულია სხვადასხვა ნომინაციებში. 1999 წელს მიენიჭა „სახალხო თეატრის“ საპატიო წოდება. საგარეჯოში წარმოდგენილია რამდენიმე კულტურის ცენტრი. ასევე „ჯემალ ბურჯანაძის სახელობის სამუსიკო სკოლა“. ===ფესტივალები და სახალხო დღესასწაულები=== {| class="wikitable" |+ საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის მნიშვნელოვანი ტრადიციული ღონისძიებები |- ! დასახელება !! თარიღი !! აღწერა |- | გარეჯობა || [[მაისი]] || დღესასწაულის გამართვის ადგილია სოფელი უდაბნო, დავით-გარეჯის სამონასტრო კომპლექსთან ახლოს მდებარე ჩიჩხიტურის კოშკის მიმდებარე ტერიტორია. |- | გოგლაობა || [[მაისი ]] || დღესასწაული ქართველი პოეტისა და მწერლის, [[გიორგი ლეონიძე|გიორგი ლეონიძის]] ხსოვნას ეძღვნება და მის მშობლიურ სოფელში, პატარძეულში ეწყობა. იმართება პოეზიის საღამო და კონცერტი. |- | [[ბერიკაობა]] ||ყველიერის წინა კვირა || ბერიკაობა გაზაფხულზე, დიდმარხვის დასაწყისში იმართება და ნაყოფიერებასა და ბუნების გამოცოცხლებას ეძღვნება. წარმართული დროის რიტუალში მამაკაცები მონაწილეობენ, რომლებიც შემოსილნი არიან ცხვრის ტყავით, სხვადასხვა ცხოველების ნიღბებითა და ფერადი ქსოვილების ნაჭრებით გაწყობილი სამოსით. ბერიკები შოლტის ტკაცუნითა და ყიჟინით დადიან სოფელში. |- | რეზოობა || [[ივნისი]]|| რეზოობა, ქართველი მწერლის [[რევაზ ინანიშვილი]]ს ხსოვნას ეძღვნება. იმართება ყოველი წლის ივნისში, მწერლის მშობლიურ სოფელ ხაშმში. დღესასწაულზე იმართება თეატრალიზებული წარმოდგენები მწერლის მოთხრობებიდან. |} == ღირსშესანიშნაობები == ===მარიამჯვრის სახელმწიფო ნაკრძალი=== {{მთავარი|მარიამჯვრის სახელმწიფო ნაკრძალი}} სახელმწიფო ნაკრძალი საგარეჯოს მუნიციპალიტეტში, [[გომბორის ქედი]]ს სამხრეთ კალთებზე. ფართობი 1040 ჰა. დაარსდა [[1935]] წელს რელიქტური სოსნოვსკის ფიჭვის იშვიათი მასივის შემონახვის მიზნით. ნაკრძალის ფართობის დიდი ნაწილი ტყითაა დაფარული. ===დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსი=== {{მთავარი|დავით გარეჯის სამონასტრო კომპლექსი}} ფეოდალური ხანის საქართველოს ერთ-ერთი რელიგიურ-კულტურულიცენტრი, სამონასტრო გამოქვაბულთა კომპლექსი. მდებარეობს საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე, თბილისიდან სამხრეთ-აღმოსავლეთით 60-70 კმ-ში, გარეჯის სერზე. ===ნინოწმინდის მონასტერი=== {{მთავარი|ნინოწმინდის მონასტერი}} გალავანშემოვლებული სამონასტრო კომპლექსი - ტაძარი, აგურის ოთხსართულიანი სამრეკლო (XVI ს.), მიტროპოლიტ [[საბა (ტუსისშვილი)|საბა ტუსისშვილის]] ორსართულიანი სასახლე ([[1774]]-[[1777]]) დ ასხვანაგებობათა ნანგრევები, რომელიც შემორჩენილია კახეთის მხარის საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის სოფ. ნინოწმინდაში. ===მანავის ციხე=== {{მთავარი|მანავის ციხე}} ციხესიმაგრე გარე კახეთში, საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის სოფელ მანავის ახლოს, მაღალმთაზე. აქ იყო ფეოდალური კახეთის უკანასკნელი პერიოდის ერთ-ერთი ცენტრი. <gallery mode="packed-hover" heights="154px"> File:St. Ninos monastery in ninotsminda 1.jpg|ალტ=|[[ნინოწმინდის მონასტერი]] File:Ujarma from road site.JPG|ალტ=|[[უჯარმის ციხე]] File:Manavi fortress.jpg|ალტ=|[[მანავის ციხე]] File:David Gareja monastery complex.jpg|ალტ=|[[დავითგარეჯა]] </gallery> ===პატარა ჩაილურის ციხე-კოშკი=== {{მთავარი|პატარა ჩაილურის ციხე-კოშკი}} არქიტექტურული ძეგლი საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის სოფელ პატარა ჩაილურის სამხრეთით, ოთხიოდე კილომეტრზე, ტრიალ მინდორზე. განეკუთვნება XVll საუკუნის შუა წლებს. ===ნიახურის ციხე=== {{მთავარი|ნიახურის ციხე}} ციხესიმაგრე სოფელ პატარა ჩაილურისა და დიდი ჩაილურის სამხრეთით, საგარეჯო-გურჯაანის გზატკეცილის მარჯვენამხარეს, გორაკზე. განეკუთვნება XVII-XVIII საუკუნეებს. ===უჯარმის ციხე=== {{მთავარი|უჯარმის ციხე }} ისტორიული ციხე-ქალაქი საქართველოში. მდებარეობს საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის სოფელ უჯარმის ჩრდილოეთით 4 კმ-ის დაშორებით, გომბორის უღელტეხილის მახლობლად. ===საგარეჯოს მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი=== {{მთავარი|საგარეჯოს მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი}} ისტორიული მუზეუმი დაარსდა [[1958]] წელს. მუზეუმში განთავსებულია 7050 ექსპონატი. მუზეუმში დაცულია კახეთის რეგიონის ტერიტორიაზე არქეოლოგიური გათხრების შედეგად და შემთხვევით აღმოჩენილი მასალა გვიანი ბრინჯაოს ხანიდან მოყოლებული [[შუა საუკუნეები]]ს ჩათვლით, ადგილობრივი ყოფისთვის დამახასიათებელი საყოფაცხოვრებო და ეთნოგრაფიული ტიპის მასალები, გამოყენებითი ხელოვნების ნიმუშები.<ref>[http://www.sagarejo.gov.ge/ge/kulturuli-obiektebi-muzeumebi-da-girsshesanishnavi-istoriuli-adgilebi მუზეუმები და ღირსშესანიშნავი ადგილები]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> ===გიორგი (გოგლა) ლეონიძის სახლ-მუზეუმი=== {{მთავარი|გიორგი ლეონიძის სახლ-მუზეუმი}} ქართველი პოეტის, მწერლისა და საზოგადო მოღვაწის, გიორგი ლეონიძის სახლ-მუზეუმი საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის სოფელ პატარძეულში. ===ქეთევან დოხტურაშვილის სახელობის მუზეუმი=== {{მთავარი|ქეთევან დოხტურაშვილის სახელობის მუზეუმი}} ისტორიული მუზეუმი მდებარეობს საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის სოფელ პატარძეულში. მუზეუმი ფუნქციონირებს 2007 წლიდან. მუზეუმში დაცულია არქეოლოგიური, ეთნოგრაფიული ნიმუშები, ნუმიზმატიკა, ბონისტიკა, ფოტო და კვლევითი მასალები.<ref>{{Cite web |url=http://www.sagarejo.gov.ge/ge/kulturuli-obiektebi-muzeumebi-da-girsshesanishnavi-istoriuli-adgilebi |title=მუზეუმები და ღირსშესანიშნავი ადგილები |accessdate=2021-11-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20211103030500/http://www.sagarejo.gov.ge/ge/kulturuli-obiektebi-muzeumebi-da-girsshesanishnavi-istoriuli-adgilebi |archivedate=2021-11-03 }}</ref> ==სპორტი== საგარეჯოს მუნიციპალიტეტში ფუნქციონირებს სამი სასპორტო სკოლა, სადაც მოზარდები ვარჯიშობენ სპორტის 9 სახეობაში: [[ქართული ჭიდაობა]], [[სამბო]], [[ძიუდო]], [[თავისუფალი ჭიდაობა]], [[კრივი]], [[კარატე]], [[ტაეკვანდო]], [[კალათბურთი]], [[ფეხბურთი]], [[რაგბი]], [[ჭადრაკი]], [[მძლეოსნობა]], [[ცურვა]]. ამჟამად საგარეჯოს მუნიციპალიტეტში არის 10 საჭიდაო დარბაზი, 10 მინი და ერთი სტანდარტული ტიპის სპორტული მოედანი. მოწყობილია სამი რეკრეაციული ზონა, არის აუზი და ჩოგბურთის კორტები. საგარეჯოს მუნიციპალიტეტში ფუნქციონირებს საფეხბურთო კლუბი [[გარეჯი საგარეჯო (საფეხბურთო კლუბი)|„გარეჯი“]], რომელიც დაარსდა 1960 წელს. 2025 წლიდან ასპარეზობს [[ეროვნული ლიგა|ეროვნულ ლიგაში]]. ==გამოჩენილი ადამიანები== {| class="wikitable" |+ საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის გამოჩენილი ადამიანები |- ! ფოტო !! სახელი და გვარი !! წლები !! აღწერა |- | [[ფაილი:Giorgi leonidze statue 2020.jpg|100px]] || [[გიორგი ლეონიძე]] || [[1900]]-[[1966]] || ქართველი მწერალი, პოეტი, საზოგადო მოღვაწე. |- | [[ფაილი:არსენ მეკოკიშვილი.jpg|100px]] || [[არსენ მეკოკიშვილი]] || [[1912]]-[[1972]] || ქართველი მოჭიდავე, ოლიმპიური ჩემპიონი. |- | [[ფაილი:Revaz Inanishvili.jpg|100px]] || [[რევაზ ინანიშვილი]] || [[1926]]-[[1991]] || ქართველი მწერალი |- | [[ფაილი:Levan Tediashvili (born 15 March 1948) — Georgian wrestler.jpg|100px]] || [[ლევან თედიაშვილი]] || 1948–2024 || ქართველი მოჭიდავე, ოლიმპიური თამაშების ორგზის ჩემპიონი. |} == დაძმობილებული ქალაქები == {| class="wikitable sortable" ! ქალაქი !! სახელმწიფო !! რეგიონი/რაიონი/ოლქი!! ფართობი !! მაცხოვრებელი !! საფოსტო კოდი !! ვებ-გვერდი |- | [[შირვინტოსი]] ||{{დროშა|ლიეტუვა }}||[[ ვილნიუსის მაზრა]] ||-||5 513 || LT-19001||[https://www.sirvintos.lt/en/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220116191835/https://www.sirvintos.lt/en |date=2022-01-16 }} |} == ლიტერატურა == * ''უკლება დ., ჯაოშვილი ვ.,'' ქსე, ტ. 8, გვ. 612-613, თბ., 1984; * მარუაშვილი ლ., საქართველოს ფიზიკური გეოგრაფია, თბ., 1964; * საბაშვილი მ., საქართველოს სსრ ნიადაგები, თბ., 1965; * უკლება დ., აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანი მხარეების ლანდშაფტები და ფიზიკურ-გეოგრაფიული რაიონები, თბ., 1974. == რესურსები ინტერნეტში == {{Commonscat|Sagarejo Municipality}} * [http://www.kakheti.gov.ge/index.php?cat=60&par=6 კახეთის რეგიონის ოფიციალური საიტი] * [http://sagarejo.gov.ge/ საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის ოფიციალური ვებ გვერდი]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }} * [https://dspace.nplg.gov.ge/simple-search?query=გარეჯის+მაცნე „გარეჯის მაცნე“] — საგარეჯოს მუნიციპალიტეტის საინფორმაციო გაზეთი ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{კახეთი}} {{საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი}} [[კატეგორია:საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი|*]] qjxw0jzr94fo2tvlx0no7p4a79kmsq9 0 8490 4814366 3183153 2025-06-14T12:24:08Z იაკობ მახარაძე 77021 ეს აბზაცი რამდენად ენციკლოპედიურია? 4814366 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ჟორჟ ჟოზეფ ქრისტიან სიმენონი''' (Georges Joseph Christian Simenon; დ. [[13 თებერვალი]], [[1903]], [[ლიეჟი]] ― გ. [[4 სექტემბერი]], [[1989]], ლოზანა) — ფრანგულენოვანი [[ბელგიელები|ბელგიელი]] მწერალი. პირველ ნაწარმოებებს აქვეყნებდა ჟორჟ სიმის სახელით. 1931 წელს გამოაქვეყნა „პიტერ ლატვიელი“.. აქედან დაიწყო მისი მძაფრსიუჯეტიანი რომანებისა და მოთხრობების სერია, რომლის მთავარი გმირია კომისარი [[მეგრე]]. ამ სერიაში აღსანიშნავია : „მეგრე მოგზაურობს“, „მეგრე და მაწანწალა“ და სხვ<ref>{{ქსე|9|347||არა}}</ref>. == ბიოგრაფია == სიმენონი დაიბადა ლიეჟში ([[ბელგია]]), [[პარიზი|პარიზში]] გადავიდა საცხოვრებლად [[1922]] წელს. ბევრს მოგზაურობდა და [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ აშშ-ში რჩება [[1955]] წლამდე. 1957 წელს [[შვეიცარია]]ში გადადის. სიმენონი მე-20 საუკუნის ერთ-ერთ ყველაზე ნაყოფიერ მწერლად ითვლება. მას შეეძლო დღეში 80-მდე გვერდის დაწერა. სიცოცხლის განმავლობაში მას 450 რომანი და მცირე ზომის ნაწარმოებები აქვს გამოქვეყნებული. თუმცა ყველაზე ცნობილი მისი 75 რომანი და 28 მოთხრობაა [[კომისარი მეგრე|კომისარ მეგრეს]] თავგადასავლებზე. ამ სერიის პირველი რომანი „პიეტრ–ლე–ლეტონი“ გამოჩნდა 1931 წელს; ბოლო, „მეგრე და მუსიე შარლი“ კი - 1972-ში. მეგრეს რომანები თითქმის ყველა მთავარ ენაზეა ნათარგმნი და ზოგი მათგანი ფილმადაცაა გადაღებული (დაწყებული „ღამე გზის გასაყარზე“, ჟან რენუას ეკრანული ადაპტაცია 1932 წელს). ამერიკული პერიოდის განმავლობაში სიმენონი შემოქმედებით მწვერვალს აღწევს და ამ წლების რამდენიმე რომანი მათი დაწერის ადგილის კონტექსტითაა შთაგონებული: ''სამი ოთახი მანჰეტენზე''([[1946]]), ''მეგრე ნიუ-იორკში'' (1947), ''მეგრე განრისხებულია'' (1947). მეგრეს დიდი რაოდენობით ფსიქოლოგიური რომანი აქვს დაწერილი, მათ შორის ''თოვლი ჭუჭყიანი იყო'' (1948) ან ''ბიჭები'' (1957), და ავტობიოგრაფიული ნამუშევრები -- ''მე მახსოვს'' (1945), ''გენეალოგია'' (1948), ''პირადი მემუარები'' (1981). სიმენონი ცნობილი მექალთანე იყო და „10.000 ქალის მამაკაცად“ მოიხსენიებდნენ. აღიარებდა, რომ სექსუალური მანიაკი იყო და სექსი დღეში სამჯერ მაინც სჭირდებოდა. როგორც ჩანს, მსურველ ქალთა რაოდენობა საკმაოდ დიდი იყო, თუმცა, ზოგიერთი ცნობით მას 8.000-მდე პროსტიტუტთან ჰქონია საქმე. ამით ის საკმაოდ განსხვავდებოდა მისი რომანების გმირი მეგრესაგან, რომელიც საკმაოდ წყნარ მარტოსულ ცხოვრებას ეწეოდა (როცა ბარში არ იმყოფებოდა).{{ფაქტი||14|06|2025}} სიმენონი გარდაიცვალა [[ლოზანა]]ში, 86 წლის ასაკში. == ბიბლიოგრაფია == * [[სასტუმრო მაჟესტიკის სარდაფებში]] (თარგმნილია ქართულად) == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:სიმენონი, ჟორჟ}} [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1903]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1989]] [[კატეგორია:დეტექტიური ჟანრის მწერლები]] hyuetaevisgkevawucj8o1b4wdhcuxq 4814368 4814366 2025-06-14T12:27:07Z იაკობ მახარაძე 77021 დაემატა [[კატეგორია:XX საუკუნის ბელგიელი რომანისტები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814368 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ჟორჟ ჟოზეფ ქრისტიან სიმენონი''' (Georges Joseph Christian Simenon; დ. [[13 თებერვალი]], [[1903]], [[ლიეჟი]] ― გ. [[4 სექტემბერი]], [[1989]], ლოზანა) — ფრანგულენოვანი [[ბელგიელები|ბელგიელი]] მწერალი. პირველ ნაწარმოებებს აქვეყნებდა ჟორჟ სიმის სახელით. 1931 წელს გამოაქვეყნა „პიტერ ლატვიელი“.. აქედან დაიწყო მისი მძაფრსიუჯეტიანი რომანებისა და მოთხრობების სერია, რომლის მთავარი გმირია კომისარი [[მეგრე]]. ამ სერიაში აღსანიშნავია : „მეგრე მოგზაურობს“, „მეგრე და მაწანწალა“ და სხვ<ref>{{ქსე|9|347||არა}}</ref>. == ბიოგრაფია == სიმენონი დაიბადა ლიეჟში ([[ბელგია]]), [[პარიზი|პარიზში]] გადავიდა საცხოვრებლად [[1922]] წელს. ბევრს მოგზაურობდა და [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ აშშ-ში რჩება [[1955]] წლამდე. 1957 წელს [[შვეიცარია]]ში გადადის. სიმენონი მე-20 საუკუნის ერთ-ერთ ყველაზე ნაყოფიერ მწერლად ითვლება. მას შეეძლო დღეში 80-მდე გვერდის დაწერა. სიცოცხლის განმავლობაში მას 450 რომანი და მცირე ზომის ნაწარმოებები აქვს გამოქვეყნებული. თუმცა ყველაზე ცნობილი მისი 75 რომანი და 28 მოთხრობაა [[კომისარი მეგრე|კომისარ მეგრეს]] თავგადასავლებზე. ამ სერიის პირველი რომანი „პიეტრ–ლე–ლეტონი“ გამოჩნდა 1931 წელს; ბოლო, „მეგრე და მუსიე შარლი“ კი - 1972-ში. მეგრეს რომანები თითქმის ყველა მთავარ ენაზეა ნათარგმნი და ზოგი მათგანი ფილმადაცაა გადაღებული (დაწყებული „ღამე გზის გასაყარზე“, ჟან რენუას ეკრანული ადაპტაცია 1932 წელს). ამერიკული პერიოდის განმავლობაში სიმენონი შემოქმედებით მწვერვალს აღწევს და ამ წლების რამდენიმე რომანი მათი დაწერის ადგილის კონტექსტითაა შთაგონებული: ''სამი ოთახი მანჰეტენზე''([[1946]]), ''მეგრე ნიუ-იორკში'' (1947), ''მეგრე განრისხებულია'' (1947). მეგრეს დიდი რაოდენობით ფსიქოლოგიური რომანი აქვს დაწერილი, მათ შორის ''თოვლი ჭუჭყიანი იყო'' (1948) ან ''ბიჭები'' (1957), და ავტობიოგრაფიული ნამუშევრები -- ''მე მახსოვს'' (1945), ''გენეალოგია'' (1948), ''პირადი მემუარები'' (1981). სიმენონი ცნობილი მექალთანე იყო და „10.000 ქალის მამაკაცად“ მოიხსენიებდნენ. აღიარებდა, რომ სექსუალური მანიაკი იყო და სექსი დღეში სამჯერ მაინც სჭირდებოდა. როგორც ჩანს, მსურველ ქალთა რაოდენობა საკმაოდ დიდი იყო, თუმცა, ზოგიერთი ცნობით მას 8.000-მდე პროსტიტუტთან ჰქონია საქმე. ამით ის საკმაოდ განსხვავდებოდა მისი რომანების გმირი მეგრესაგან, რომელიც საკმაოდ წყნარ მარტოსულ ცხოვრებას ეწეოდა (როცა ბარში არ იმყოფებოდა).{{ფაქტი||14|06|2025}} სიმენონი გარდაიცვალა [[ლოზანა]]ში, 86 წლის ასაკში. == ბიბლიოგრაფია == * [[სასტუმრო მაჟესტიკის სარდაფებში]] (თარგმნილია ქართულად) == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:სიმენონი, ჟორჟ}} [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1903]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1989]] [[კატეგორია:დეტექტიური ჟანრის მწერლები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ბელგიელი რომანისტები]] skmpki1t4squysh89120un305fol9ov 4814369 4814368 2025-06-14T12:27:24Z იაკობ მახარაძე 77021 დაემატა [[კატეგორია:ბელგიელი მამაკაცი რომანისტები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814369 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ჟორჟ ჟოზეფ ქრისტიან სიმენონი''' (Georges Joseph Christian Simenon; დ. [[13 თებერვალი]], [[1903]], [[ლიეჟი]] ― გ. [[4 სექტემბერი]], [[1989]], ლოზანა) — ფრანგულენოვანი [[ბელგიელები|ბელგიელი]] მწერალი. პირველ ნაწარმოებებს აქვეყნებდა ჟორჟ სიმის სახელით. 1931 წელს გამოაქვეყნა „პიტერ ლატვიელი“.. აქედან დაიწყო მისი მძაფრსიუჯეტიანი რომანებისა და მოთხრობების სერია, რომლის მთავარი გმირია კომისარი [[მეგრე]]. ამ სერიაში აღსანიშნავია : „მეგრე მოგზაურობს“, „მეგრე და მაწანწალა“ და სხვ<ref>{{ქსე|9|347||არა}}</ref>. == ბიოგრაფია == სიმენონი დაიბადა ლიეჟში ([[ბელგია]]), [[პარიზი|პარიზში]] გადავიდა საცხოვრებლად [[1922]] წელს. ბევრს მოგზაურობდა და [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ აშშ-ში რჩება [[1955]] წლამდე. 1957 წელს [[შვეიცარია]]ში გადადის. სიმენონი მე-20 საუკუნის ერთ-ერთ ყველაზე ნაყოფიერ მწერლად ითვლება. მას შეეძლო დღეში 80-მდე გვერდის დაწერა. სიცოცხლის განმავლობაში მას 450 რომანი და მცირე ზომის ნაწარმოებები აქვს გამოქვეყნებული. თუმცა ყველაზე ცნობილი მისი 75 რომანი და 28 მოთხრობაა [[კომისარი მეგრე|კომისარ მეგრეს]] თავგადასავლებზე. ამ სერიის პირველი რომანი „პიეტრ–ლე–ლეტონი“ გამოჩნდა 1931 წელს; ბოლო, „მეგრე და მუსიე შარლი“ კი - 1972-ში. მეგრეს რომანები თითქმის ყველა მთავარ ენაზეა ნათარგმნი და ზოგი მათგანი ფილმადაცაა გადაღებული (დაწყებული „ღამე გზის გასაყარზე“, ჟან რენუას ეკრანული ადაპტაცია 1932 წელს). ამერიკული პერიოდის განმავლობაში სიმენონი შემოქმედებით მწვერვალს აღწევს და ამ წლების რამდენიმე რომანი მათი დაწერის ადგილის კონტექსტითაა შთაგონებული: ''სამი ოთახი მანჰეტენზე''([[1946]]), ''მეგრე ნიუ-იორკში'' (1947), ''მეგრე განრისხებულია'' (1947). მეგრეს დიდი რაოდენობით ფსიქოლოგიური რომანი აქვს დაწერილი, მათ შორის ''თოვლი ჭუჭყიანი იყო'' (1948) ან ''ბიჭები'' (1957), და ავტობიოგრაფიული ნამუშევრები -- ''მე მახსოვს'' (1945), ''გენეალოგია'' (1948), ''პირადი მემუარები'' (1981). სიმენონი ცნობილი მექალთანე იყო და „10.000 ქალის მამაკაცად“ მოიხსენიებდნენ. აღიარებდა, რომ სექსუალური მანიაკი იყო და სექსი დღეში სამჯერ მაინც სჭირდებოდა. როგორც ჩანს, მსურველ ქალთა რაოდენობა საკმაოდ დიდი იყო, თუმცა, ზოგიერთი ცნობით მას 8.000-მდე პროსტიტუტთან ჰქონია საქმე. ამით ის საკმაოდ განსხვავდებოდა მისი რომანების გმირი მეგრესაგან, რომელიც საკმაოდ წყნარ მარტოსულ ცხოვრებას ეწეოდა (როცა ბარში არ იმყოფებოდა).{{ფაქტი||14|06|2025}} სიმენონი გარდაიცვალა [[ლოზანა]]ში, 86 წლის ასაკში. == ბიბლიოგრაფია == * [[სასტუმრო მაჟესტიკის სარდაფებში]] (თარგმნილია ქართულად) == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:სიმენონი, ჟორჟ}} [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1903]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1989]] [[კატეგორია:დეტექტიური ჟანრის მწერლები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ბელგიელი რომანისტები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მამაკაცი რომანისტები]] ocbjo4twe0qualgm2wheudaszngma0k 4814370 4814369 2025-06-14T12:27:52Z იაკობ მახარაძე 77021 დაემატა [[კატეგორია:ფსიქოლოგიური ჟანრის მწერლები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814370 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''ჟორჟ ჟოზეფ ქრისტიან სიმენონი''' (Georges Joseph Christian Simenon; დ. [[13 თებერვალი]], [[1903]], [[ლიეჟი]] ― გ. [[4 სექტემბერი]], [[1989]], ლოზანა) — ფრანგულენოვანი [[ბელგიელები|ბელგიელი]] მწერალი. პირველ ნაწარმოებებს აქვეყნებდა ჟორჟ სიმის სახელით. 1931 წელს გამოაქვეყნა „პიტერ ლატვიელი“.. აქედან დაიწყო მისი მძაფრსიუჯეტიანი რომანებისა და მოთხრობების სერია, რომლის მთავარი გმირია კომისარი [[მეგრე]]. ამ სერიაში აღსანიშნავია : „მეგრე მოგზაურობს“, „მეგრე და მაწანწალა“ და სხვ<ref>{{ქსე|9|347||არა}}</ref>. == ბიოგრაფია == სიმენონი დაიბადა ლიეჟში ([[ბელგია]]), [[პარიზი|პარიზში]] გადავიდა საცხოვრებლად [[1922]] წელს. ბევრს მოგზაურობდა და [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ აშშ-ში რჩება [[1955]] წლამდე. 1957 წელს [[შვეიცარია]]ში გადადის. სიმენონი მე-20 საუკუნის ერთ-ერთ ყველაზე ნაყოფიერ მწერლად ითვლება. მას შეეძლო დღეში 80-მდე გვერდის დაწერა. სიცოცხლის განმავლობაში მას 450 რომანი და მცირე ზომის ნაწარმოებები აქვს გამოქვეყნებული. თუმცა ყველაზე ცნობილი მისი 75 რომანი და 28 მოთხრობაა [[კომისარი მეგრე|კომისარ მეგრეს]] თავგადასავლებზე. ამ სერიის პირველი რომანი „პიეტრ–ლე–ლეტონი“ გამოჩნდა 1931 წელს; ბოლო, „მეგრე და მუსიე შარლი“ კი - 1972-ში. მეგრეს რომანები თითქმის ყველა მთავარ ენაზეა ნათარგმნი და ზოგი მათგანი ფილმადაცაა გადაღებული (დაწყებული „ღამე გზის გასაყარზე“, ჟან რენუას ეკრანული ადაპტაცია 1932 წელს). ამერიკული პერიოდის განმავლობაში სიმენონი შემოქმედებით მწვერვალს აღწევს და ამ წლების რამდენიმე რომანი მათი დაწერის ადგილის კონტექსტითაა შთაგონებული: ''სამი ოთახი მანჰეტენზე''([[1946]]), ''მეგრე ნიუ-იორკში'' (1947), ''მეგრე განრისხებულია'' (1947). მეგრეს დიდი რაოდენობით ფსიქოლოგიური რომანი აქვს დაწერილი, მათ შორის ''თოვლი ჭუჭყიანი იყო'' (1948) ან ''ბიჭები'' (1957), და ავტობიოგრაფიული ნამუშევრები -- ''მე მახსოვს'' (1945), ''გენეალოგია'' (1948), ''პირადი მემუარები'' (1981). სიმენონი ცნობილი მექალთანე იყო და „10.000 ქალის მამაკაცად“ მოიხსენიებდნენ. აღიარებდა, რომ სექსუალური მანიაკი იყო და სექსი დღეში სამჯერ მაინც სჭირდებოდა. როგორც ჩანს, მსურველ ქალთა რაოდენობა საკმაოდ დიდი იყო, თუმცა, ზოგიერთი ცნობით მას 8.000-მდე პროსტიტუტთან ჰქონია საქმე. ამით ის საკმაოდ განსხვავდებოდა მისი რომანების გმირი მეგრესაგან, რომელიც საკმაოდ წყნარ მარტოსულ ცხოვრებას ეწეოდა (როცა ბარში არ იმყოფებოდა).{{ფაქტი||14|06|2025}} სიმენონი გარდაიცვალა [[ლოზანა]]ში, 86 წლის ასაკში. == ბიბლიოგრაფია == * [[სასტუმრო მაჟესტიკის სარდაფებში]] (თარგმნილია ქართულად) == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:სიმენონი, ჟორჟ}} [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1903]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1989]] [[კატეგორია:დეტექტიური ჟანრის მწერლები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ბელგიელი რომანისტები]] [[კატეგორია:ბელგიელი მამაკაცი რომანისტები]] [[კატეგორია:ფსიქოლოგიური ჟანრის მწერლები]] a4vaxetb07zjvtjokvm93eu647elx1g 0 13176 4814508 4578307 2025-06-14T21:00:28Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814508 wikitext text/x-wiki [[File:《虎皮武士》抄本.jpg|მინი|მარჯვნივ|240px|[[ვეფხისტყაოსანი]] - რუსთველოლოგიის კვლევის მთავარი ობიექტი]] '''რუსთველოლოგია''' — [[ქართველოლოგია|ქართველოლოგიის]] დარგი, რომელიც [[შოთა რუსთაველი]]ს [[პოემა]] [[ვეფხისტყაოსანი|ვეფხისტყაოსანსა]] და ავტორთან დაკავშირებულ პრობლემატიკას იკვლევს. რუსთველოლოგიის სხვადასხვა პრობლემის შესახებ ნაშრომები გამოაქვეყნეს: [[ივანე ჯავახიშვილი|ივანე ჯავახიშვილმა]], [[კორნელი კეკელიძე]]მ, [[აკაკი შანიძე]]მ, [[იუსტინე აბულაძე]]მ, [[პავლე ინგოროყვა]]მ, [[ნიკო მარი]]მ, [[სარგის კაკაბაძე]]მ, [[შალვა ნუცუბიძე]]მ, [[ალექსანდრე ბარამიძე]]მ, [[ვუკოლ ბერიძე]]მ, [[სოლომონ იორდანიშვილი|სოლომონ იორდანიშვილმა]], [[გიორგი წერეთელი (ენათმეცნიერი)|გიორგი წერეთელმა]], [[ილია აბულაძე]]მ, [[ივანე გიგინეიშვილი|ივანე გიგინეიშვილმა]], [[დავით ჩუბინაშვილი|დავით ჩუბინაშვილმა]], [[პლატონ იოსელიანი|პლატონ იოსელიანმა]], [[ალექსანდრე ხახანაშვილი|ალექსანდრე ხახანაშვილმა]] და სხვ. რუსთველოლოგური საკითხები გამოკვლეულია უცხოელი რუსთველოლოგების: [[მარი ბროსე]]ს, [[მიკოლა გულაკი]]ს, ევგენი სტალინსკისა და სხვათა ნაშრომებშიც. ==მიმოხილვა== [[ფაილი:Shota Rustaveli.jpg|thumb|left|200px|[[შოთა რუსთაველი]]ს ფრესკა [[იერუსალიმი|იერუსალიმში]]. ავტორის ვინაობა რუსთველოლოგიის ერთ-ერთი საკვლევი პრობლემაა]] [[ვეფხისტყაოსანი|ვეფხისტყაოსნის]] შესწავლისა და ტექსტის დადგენის საფუძველია პოემის ხელნაწერი მემკვიდრეობის შესწავლა. რუსთველოლოგიის დარგში სხვადასხვა დროს ჩამოყალიბდა გარკვეული კონცეფცია ვეფხისტყაოსნის ტექსტის ისტორიაზე, პოემის შედგენილობა-მოცულობის საკითხებზე, ახლებურად დაისვა რუსთაველსა და მის პოემასთან დაკავშირებული არაერთი ისტორიულ-ლიტერატურული საკითხი (პოემის დაწერის თარიღი, ავტორის ვინაობა, პოემის ორიგინალობა, რუსთაველის მიმართება ადრინდელ ქართულ მწერლობასთან, მისი კავშირი აღმოსავლურ პოეზიასთან, ვეფხისტყაოსნის გავლენა ქართული მწერლობის შემდგომ განვითარებაზე) და ა. შ. რუსთველოლოგიის დარგში დაიწერა სპეციალური ხასიათის ნაშრომები ვეფხისტყაოსნის ეპოქაზე, რომლებშიც წარმოდგენილია პოემის სოციალური გარემოს განუყოფელი კავშირი XII საუკუნის ქართული ისტორიის სინამდვილესთან. საგულისხმო ნაშრომები გამოქვეყნდა პოემის ლექსიკაზე, ენაზე, პოეტიკის და მხატვრული კონსტრუქციის თავისებურებაზე, პოემის ტიპოლოგიურ მიმართებაზე შუა საუკუნეების აღმოსავლეთისა და დასავლეთის მწერლობასთან, სპეციალურად დამუშავდა ვეფხისტყაოსანთან დაკავშირებული [[ფოლკლორისტიკა|ფოლკლორისტული]] საკითხები, საფუძვლიანად იქნა გამოკვლეული რუსთაველის შემოქმედების მსოფლმხედველობრივი, რელიგიური თუ ესთეტიკური ასპექტები, გამოვლინდა მნიშვნელოვანი ფაქტები, რომლებიც წარმოაჩენენ ვეფხისტყაოსნის ავტორის კავშირებს ქრისტიანულ რელიგიასთან და ქართულ კულტურასა და აზროვნებასთან. რუსთველოლოგიის პრობლემატიკისადმი მიძღვნილი ნაშრომები გამოაქვეყნეს: [[აკაკი გაწერელია]]მ, [[შოთა ძიძიგური|შოთა ძიძიგურმა]], გ. ჯიბლაძემ, [[სოლომონ ყუბანეიშვილი|სოლომონ ყუბანეიშვილმა]], გ. ნადირაძემ, ი. ლოლაშვილმა, ვ. ნორაკიძემ, მ. ჩიქოვანმა, შ. ღლონტმა, ი. მეგრელიძემ, ლ. მენაბდემ, მ. გუგუშვილმა, მ. კარბელაშვილმა, ე. ხინთიბიძემ, გ. შარაძემ, მ. გიგინეიშვილმა, ლ. ანდღულაძემ, ბ. დარჩიამ, ს. სერებრიაკოვმა, გ. კარტოზიამ, რ. პატარიძემ, ა. ჭინჭარაულმა, მ. მახათაძემ, დ. ქუმსიაშვილმა და სხვ.<ref>{{ქსე|8|512|ცაიშვილი ს.}}</ref> ==ისტორია== [[ფაილი:1712 წელს დაბეჭდილი ვეფხისტყაოსნის თავფურცელი.jpg|მინიატიურა|მარჯვნივ|1712 წელს დაბეჭდილი ვეფხისტყაოსნის თავფურცელი]] „ვეფხისტყაოსნის“ კრიტიკულად შესწავლა [[ვახტანგ VI]]-ის პერიოდიდან იწყება. იგი პოემის ერთ-ერთი პირველი კომენტატორი იყო და პირველი რუსთველოლოგიური ნაშრომიც მას ეკუთვნის. [[1712]] წელს გამოცემული „შოთა რუსთაველი. ვეფხისტყაოსანი. აწ ახალი დაბეჭდული ქართულს ენასა ზედა ჟამსა ამაღლებულისა საქართველოს მპყრობელისა უფლისა უფლისა ვახტანგისსა:. შრომითა და წარსაგებელითა მისვე მპყრობელისათა“ ბიბლიოგრაფიულ იშვიათობად ჯერ კიდევ XVIII საუკუნის ოთხმოციან წლებში იქცა. 1712 წლის გამოცემას ახლავს „თარგმანი“, ანუ კომენტარები, „წიგნის ამის ვეფხისტყაოსნისა: თქმული ბატონის შვილის გამგებელის პატრონის ვახტანგისა“.<ref name="მეგრელიძე">{{წიგნი|ავტორი =მეგრელიძე, ი |ნაწილი = |სათაური=''რუსთველოლოგები'' |ორიგინალი = |ბმული = |პასუხისმგებელი = |გამოცემა = |ადგილი =თბილისი |გამომცემლობა =საბჭოთა საქართველო |წელი =1970 |ტომი= |გვერდები = 4-21|გვერდნი= |სერია = |isbn = |ტირაჟი = }}</ref> ამავე ხანებიდან ვეფხისტყაოსნით დაინტერესდნენ უცხოელი მკვლევრებიც. პირველი [[რუსები|რუსი]] რუსთველოლოგის, [[ევგენი (ბოლხოვიტინოვი)|ევგენი ბოლხოვიტინოვის]] წიგნში „საქართველოს ისტორიული სურათი პოლიტიკური, საეკლესიო და სწვალა-განათლების მდგომარეობის თვალსაზრისით“ ვეფხისტყაოსანსა და მის ავტორს სათანადო ადგილი ეთმობა, რამაც რუსეთისა და დასავლეთ ევროპის სამეცნიერო წრეებში რსთაველის პოემით დაინტერესებას შეუწყო ხელი.<ref>შარაძე, გ. (1978). ''[ევგენი ბოლხოვიტინოვი - პირველი რუსი რუსთველოლოგი: ნარკვევი რუსთველოლოგიის ისტორიიდან]''. თბილისი: გამომცემლობა „მეცნიერება“.</ref> რუსთველოლოგიის ისტორიაში ნაყოფიერი აღმოჩნდა XIX საუკუნის II ნახევარი, როდესაც ვეფხისტყაოსნისადმი განსაკუთრებული ინტერესი ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობას დაუკავშირდა. აღსანიშნავია [[ილია ჭავჭავაძე|ილია ჭავჭავაძის]],<ref>ჭავჭავაძე, ი. (1927). ''აკაკი წერეთელი და მისი ვეფხისტყაოსანი''. თბილისი. გვ. 183-198.</ref> [[აკაკი წერეთელი|აკაკი წერეთლის]],<ref>წერეთელი, ა. (1957). '' თხზულებანი შვიდ ტომად, ტომი VI''. ასათიანი, ლ. (რედ.). თბილისი. გვ. 39-69, 87-95.</ref> [[იაკობ გოგებაშვილი]]ს, [[ვაჟა-ფშაველა]]სა და სხვების წერილები, რომლებშიც მხატვრული თავისებურებების წარმოჩენასთან ერთად არ იყო უგულებელყოფილი პოემაში დადასტურებული მაღალი საკაცობრიო იდეალები. რუსთველოლოგიის მომდევნო ეტაპზე მნიშვნელოვანია [[ნიკო მარი]]ს შრომები. მათ ღირსებებს განსაზღვრავს მკაცრი დილოლოგიური მეთოდები, ტექსტოლოგიურ ძიებათა მაღალი დონე. ამასთან ნ. მარმა, ერთ-ერთმა პირველთაგანმა, ვეფხისტყაოსნის რთული პრობლემატიკა წარმოადგინა როგორც აღმოსავლეთ, ისე დასავლეთ მწერლობის შუქზე. XX საუკუნის დასაწყისიდანვე რუსთველოლოგიის საკითხებზე ინტენსიურად მუშაობდნენ [[ალექსანდრე სარაჯიშვილი]], [[ექვთიმე თაყაიშვილი]], [[დავით კარიჭაშვილი]], [[იუსტინე აბულაძე]], [[სარგის კაკაბაძე]], [[ივანე ჯავახიშვილი]] და სხვები. საბჭოთა პერიოდში რუსთველოლოგია ჩამოყალიბდა კომპლექსურ დარგად, რომელიც ითვალისწინებდა როგორც [[ფილოლოგია|ფილოლოგიურ]], ისე ისტორიულ და სხვა მომიჯნავე მეცნიერებათა მიღწევებს. მუშაობამ შეიძინა გამიზნული ხასიათი, შეიცვალა ორგანიზაციული ფორმები, ჩამოყალიბდა სპეციალური რუსთველოლოგიური კერები (რუსთაველის სახელობის ქართული ლიტერატურის ისტორიის ინსტიტუტის რუსთველოლოგიური განყოფილება, საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდიუმთან არსებული „[[ვეფხისტყაოსნის აკადემიური ტექსტის დამდგენი კომისია|ვეფხისტყაოსნის ტექსტის დამდგენი კომისია]]“, [[თსუ]]-ის „რუსთაველის კაბინეტი“) და ა.შ. ==შესწავლის ეტაპები== [[File: Vakhtang VI (miniature, 1703-24).jpg |მინი|მარცხნივ|[[ვახტანგ VI]] - რუსთველოლოგიის ფუძემდებელი]] შესწავლის ისტორიის მიხედვით, რუსთველოლოგიაში ოთხი ეტაპი შეიძლება გამოიყოს. პირველი ეტაპი [[ვახტანგ VI]]-დან [[ნიკო მარი|ნიკო მარამდე]] გრძელდება. ამ ეტაპზე [[მარი ბროსე]]მ და [[დავით ჩუბინაშვილი|დავით ჩუბინაშვილმა]] [[ალეგორია|ალეგორიების თეორია]] ჩამოაყალიბეს, თუმცა პოემის სიუჟეტის წარმოშობის საკითხში ვახტანგ VI-ის შეხედულებას იზიარებდნენ. პოემის სიუჟეტის ქართული ზეპირსიტყვიერებიდან აღების თვალსაზრისი გამოთქვა [[ალექსანდრე ხახანაშვილი|ალექსანდრე ხახანაშვილმა]], მაგრამ მეთოდოლოგიით, ისიც პირველი ეტაპის რუსთველოლოგებს მიეკუთვნება. რუსთველოლოგიის მეორე ეტაპი ნიკო მარის ნაშრომებით იწყება. ამ ეტაპზე დარგის პრობლემების მეცნიერულად შესწავლა, [[შოთა რუსთაველი]]ს ცხოვრებისა და პოემის წინა ეპოქის ქართული და მსოფლიო ლიტერატურის კონტექსტში განხილვა, ღრმა ტექსტოლოგიური და ლექსიკოლოგიური ძიებები იწყება. მესამე ეტაპი [[1930]]-[[1960]] წლებს მოიცავს. ამ პერიოდში დაიწყო [[ქართველოლოგია|ქართველოლოგიის]] სხვადასხვა დარგის მიღწევებისა და მეთოდების აქტიურად გამოყენება. მეოთხე ეტაპი 1960 წლიდან დღემდე პერიოდს მოიცავს. რუსთველოლოგიის განვითარების ეტაპები დაკავშირებულია „ვეფხისტყაოსნის“ ტექსტის გამოცემებთან, რომელთაგან გამორჩეულია [[1712]], [[1841]] (რომლის ტექსტის, წინასიტყვაობისა და თანდართული ლექსიკონის შედგენაში [[თეიმურაზ ბაგრატიონი]] უშუალოდ მონაწილეობდა), [[1937]] და [[1966]] წლების გამოცემები. თავისებურია ე.წ. ქართველიშვილის [[1888]] წლის, [[იუსტინე აბულაძე|იუსტინე აბულაძის]], [[სარგის კაკაბაძე|სარგის კაკაბაძის]], [[პავლე ინგოროყვა]]სა და [[კონსტანტინე ჭიჭინაძე (პოეტი)|კონსტანტინე ჭიჭინაძის]] გამოცემები.<ref name="მეგრელიძე" /> ==პოემის კვლევა== [[File:Nikolai_Marr_1905.jpg|მინი|მარჯვნივ|200px|[[ნიკო მარი]]]] რუსთველოლოგიის კვლევის ფარგლებში მოქცეულია პოემასა და მის ავტორთან დაკავშირებული ნებისმიერი საკითხი. რუსთველოლოგიაში კვლევის მთავარი ობიექტი ვეფხისტყაოსანია. შესაბამისად, რუსთველოლოგები შეისწავლიან პოემის 160-ზე მეტი ხელნაწერის ისტორიას, იკვლევენ ვეფხისტყაოსნის სიუჟეტის წარმოშობასთან, რუსთველურ სტროფებთან, პერსონაჟთა სახეებთან, მხატვრულ ხერხებთან, გაგრძელებებთან, თარგმანებთან და სხვ. დაკავშირებულ პრობლემებს. ===შინაარსის კვლევა=== რუსთველოლოგიის საკვლევ პრობლემებს შორის მნიშვნელოვანია პოემის [[პროლოგი]]ს, ძირითადი ნაწილისა და [[ეპილოგი]]ს ნამდვილობისა და ურთიერთმიმართების საკითხი. მკვლევართა ნაწილი თვლის, რომ პოემის შესავალი და დასასრული შოთა რუსთაველს არ ეკუთვნის და გვიანდელ ეპოქაშია დაწერილი, ნაწილი მიიჩნევს, რომ მათში რამდენიმე სტროფია დამატებული, ნაწილისთვის კი ორივე პოემის ორგანული ნაწილია. [[დავით კარიჭაშვილი]] პოემის შემადგენლობის თაობაზე აღნიშნავდა, რომ იგი „სამის უსწორმასწორო ნაწილისაგან“ შედგებოდა და წინასიტყვაობასა და უკანასიტყვაობას პოემის ძირითად ნაწილთან საერთო არ ჰქონდა. ამ მოსაზრებას ერთ ხანს კორნელი კეკელიძეც იზიარებდა.<ref>კეკელიძე, კ. (1924). ''ქართული ლიტერატურის ისტორია, ტ. II.'' თბილისი. გვ. 89.</ref> პროლოგისა და ეპილოგის არარუსთველობას შემდეგში [[ალექსანდრე სვანიძე]]მაც დაუჭირა მხარი, თუმცა ეს მცდარი პოზიცია [[ნიკო მარი|ნიკო მარმა]] და [[ალექსანდრე ბარამიძე]]მ მკაცრად გააკრიტიკეს.<ref>მეგრელიძე, ი. (1970). ''რუსთველოლოგები''. თბილისი: საბჭოთა საქართველო. გვ. 131-163.</ref><ref>ბარამიძე, ა. (1975). ''შოთა რუსთაველი'' თბილისი: თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა. გვ. 19-20.</ref> [[1895]]-[[1901]] წლებში [[ალექსანდრე სარაჯიშვილი|ალექსანდრე სარაჯიშვილმა]] „[[მოამბე]]ში“ წერილების სახით გამოაქვეყნა მონოგრაფია „ვეფხისტყაოსნის ყალბი ადგილები“, რომელშიც პროლოგისა და ეპილოგის რიგი სტროფები ყალბად მიიჩნია.<ref>სარაჯიშვილი, ა. (1895). ვეფხისტყაოსნის ყალბი ადგილები. ''მოამბე''. 11. გვ. 8-9.</ref> მას პოემის ზედმეტად შემცირების გამო აკრიტიკებდნენ, რადგანაც რიგი რუსთველური სტროფებიც ყალბად მიიჩნია და ხშირად ლექსიკურ საკითხებშიც ცდებოდა, თუმცა იგი ერთ-ერთი პირველი იყო, ვინც „ვეფხისტყაოსნის“ პროლოგსა და პოემას შორის ორგანული კავშირი დაინახა და დაასაბუთა კიდეც, რომ პოემა და წინასიტყვაობა რუსთაველს ეკუთვნის. ვეფხისტყაოსნის დაბოლოების საკითხზე სხვადაასხვა აზრია გამოთქმული. ამ საკითხს ვრცლად მიმოიხილავენ: ალექსანდრე სარაჯიშვილი, იუსტინე აბულაძე, ვუკოლ ბერიძე, კონსტანტინე ჭიჭინაძე, სარგის კაკაბაძე, მ. გოგიბერიძე და სხვები. ივანე ჯავახიშვილი თვლიდა, რომ პოემა ავთანდილისა და თინათინის ქორწილის თავის იმ ტაეპზე უნდა წყდებოდეს, სადაც ნესტან0დარეჯაი თინათნთან გამოთხოვებისა და სამშობლოში დაბრუნების ამბავია აღნიშნული. რუსთველოლოგთა ნაწილი პოემის მთავარ თემად [[სიყვარული|სიყვარულს მიიჩნევს]] (ალექსანდრე ბარამიძე, ვლადიმერ შიშმარიოვი), ნაწილი კი (ნიკო მარი, [[ივანე ჯავახიშვილი]]<ref>ჯავახიშვილი, ი. (1956). ''ქართული ენისა და მწერლობის ისტორიის საკითხები''. თბილისი: საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემია. გვ. 15-18</ref>) − მეგობრობას. [[ზურაბ ავალიშვილი]]ს აზრით, პოემის მთავარი თემა ორივე ერთადაა.<ref>ავალიშვილი, ზ. (1931). ''ვეფხისტყაოსნის საკითხები.'' პარიზი. გვ. 174.</ref> ===სიუჟეტის წარმოშობის საკითხი=== [[File:David Karichashvili, June 1914.jpg|მინი|მარცხნივ|200px|[[დავით კარიჭაშვილი]]]] XIX საუკუნის 80-იან წლებში ქართულ და უმთავრესად რუსულ პრესაში გამწვავდა საკითხი „ვეფხისტყაოსნის“ სიუჟეტის წარმოშობის შესახებ. მკლევართა ნაწილი პოემის სიუჟეტის ორიგინალობას უჭერდა მხარს, მეორე ნაწილი თვლიდა, რომ იგი [[სპარსული ენა|სპარსულიდან]] იყო თარგმნილი, ხოლო [[ალექსანდრე ხახანაშვილი]]ს აზრით, პოემის სიუჟეტი რუსთაველმა ქართული [[ფოლკლორი|ხალხური ზეპირსიტყვიერებიდან]] აიღო.<ref>{{cite journal | last = ალექსანდრე ხახანაშვილი | authorlink = ალექსანდრე ხახანაშვილი | year = 1890 | title = ხალხში დარჩენილი ტარიელის ამბავი და შოთას ვეფხისტყაოსანი | journal = „[[ივერია (გაზეთი)|ივერია]]“ | issue = №25 | location = თბილისი }}</ref> ვახტანგ VI თვლიდა, რომ პოემა ორიგინალური ნაწარმოები იყო. თეიმურაზ ბაგრატიონი მას ეთანხმებოდა და ტექსტის კომენტარებიც მსგავსი ჰქონდა. ვახტანგთან კომენტარებს „თარგმანი“ ეწოდება, თეიმურაზთან კი − „განმარტება“, რომელთა შორის გამორჩეულია „განმარტება პოემა ვეფხისტყაოსნისა“. ორიგინალობის მოსაზრება დაიცვა [[დავით კარიჭაშვილი|დავით კარიჭაშვილმაც]]. [[იუსტინე აბულაძე]]მ ნაწარმოები ორიგინალად მიიჩნია, ხოლო სიუჟეტი - ნასესხებად. [[ნიკო მარი]] ქართულ ლიტერატურაზე კლასიკური სპარსული ლიტერატურის გადაჭარბებული გავლენის აზრს იცავდა და ამტკიცებდა, რომ „ვეფხისტყაოსნის“ სიუჟეტი სპარსული პროზაული ნაწარმოების პირდაპირი თარგმანი თუ არა, სპარსული სიტყვიერებიდან იყო აღებული. მისი აზრით, რუსთაველის შემოქმედება არა მარტო ქრისტიანული საქართველოს, არამედ წარმართობის დროინდელი ქართული კულტურის ელემენტების შემცველიცაა, ამიტომაც პოემის სიუჟეტის საფუძველში ქართული სინამდვილეცაა ჩადებული და ავტორის მსოფლმხედველობა ქრისტიანული და მუსულმანური შემოქმედების საზღვარზე ქართულ ნიადაგზეა ჩამოყალიბებული. ==ავტორის კვლევა== [[File:დავით ჩუბინაშვილი.jpg|მინი|მარჯვნივ|[[დავით ჩუბინაშვილი]]]] ===წარმომავლობა=== თეიმურაზ ბატონიშვილს ეკუთვნის მოსაზრება [[შოთა რუსთაველი]]ს [[ჰერეთი]]დან წარმომავლობის შესახებ. მისი აზრით, ტაეპში „ვწერ ვინმე მესხი მელექსე...“ არა პოემის ავტორი, არამედ მისი გადამწერი, რუსთაველის მდივანი იგულისხმება. იუსტინე აბულაძე რუსთველოლოგიაში ნიკო მარის მიდგომებს იყენებდა, თუმცა რიგ საკითხებში მასწავლებელს არ ეთანხმებოდა. მასწავლელისგან განსხვავებით, იგი პირველი მიემხრო [[თეიმურაზ ბაგრატიონი|თეიმურაზ ბაგრატიონს]] და რუსთაველის [[ჰერეთი]]დან წარმოშობის თეორია გაიზიარა. [[მარი ბროსე]] კი თვლიდა, რომ პოემის ავტორი [[მესხეთი]]დან იყო. ბროსეს მსგავსად, რუსთაველს მესხად თვლიდა [[დავით ჩუბინაშვილი]]ც. ავტორის ვინაობასთან დაკავშირებით სიფრთხილეს იჩენდა [[კორნელი კეკელიძე]]. იგი აღნიშნავდა, რომ ორ რუსთავს შორის პირდაპირი მითითება არ არსებობს, თუმცა მაინც რუსთაველის მესხური წარმოშობისკენ იხრებოდა. კორნელი კეკელიძე ვრცლად განიხილავდა პოემის წარმოშობის საკითხს და თვლიდა, რომ რუსთაველი [[თამარ მეფე|თამარ მეფის]] თანამედროვე იყო. ===რელიგია=== შოთა რუსთაველის [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]] იდეა პირველად ვახტანგ VI-მ წამოაყენა, რაც შემდეგში რუსთველოლოგთა დიდმა ნაწილმა გაიზიარა, მათ შორის: [[პლატონ იოსელიანი|პლატონ იოსელიანმა]], [[იუსტინე აბულაძე]]მ და სხვ. კორნელი კეკელიძემ საფუძვლიანად უარყო შეხედულება რუსთაველის მაჰმადიანობის შესახებ და აღიარა, რომ იგი ბიბლიური ქრისტიანობის მომხრე იყო, თუმცა საეკლესიო ცერემონიული რიტუალებით არ იყო დაკავებული. ==რუსთველოლოგები== ===ქართველი რუსთველოლოგები=== ====ვახტანგ VI==== {{მთავარი სტატია|ვახტანგ VI}} ვახტანგ VI პირველი იყო, ვინც „ვეფხისტყაოსნის“ სიუჟეტის ორიგინალობა აღიარა, რაც საბოლოოდ დამკვიდრდა რუსთველოლოგიაში. მანვე წამოაყენა რუსთაველის [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]] იდეა, რასაც [[ნიკო მარი]] არ ეთანხმებოდა. ვახტანგისეული კომენტარები მიუღებელი იყო სასულიერო პირებისთვისაც, მათ შორის: [[ანტონ I]]-ის, [[ტიმოთე გაბაშვილი]]სა და სხვებისთვის. ვახტანგ VI-ის შეხედულებები პოემაში სიყვარულის თემის ინტერპრეტაციასთან დაკავშირებით არაზუსტი აღმოჩნდა, თუმცა „ვეფხისტყაოსნის“ სტროფებისა და სტრიქონების შესახებ გაკეთებული კომენტარების დიდი უმრავლესობა რუსთველოლოგიაში დამკვიდრდა.<ref name="მეგრელიძე" /> ====დავით ჩუბინაშვილი==== {{მთავარი სტატია|დავით ჩუბინაშვილი}} რუსთველოლოგიაში „ვეფხისტყაოსნის“ ისტორიული ანალოგიების დადგენის პირველი სერიოზული ცდა დავით ჩუბინაშვილს ეკუთვნის. მან „ვეფხისტყაოსანი“ ფილოლოგიური და ისტორიული თვალსაზრისით შეისწავლა. ტექსტოლოგიური საქმიანობის მხრივ აღსანიშნავია [[1841]] წლის რედაქციაზე მუშაობა. დავით ჩუბინაშვილმა გამოსცა „ვეფხისტყაოსნის“ თავისი ტექსტი: „ვეფხის-ტყაოსანი. თქმული შოთთა რუსთველისა-გან, თამარ მეფის დროს. ახლად დაბეჭდილი დავით ჩუბინოვისა-გან განმარტებითურთ. სანქტ-პეტერბურღს სამეცნიერო აკადემიის სტამბასა შინა 1860 წელსა“, რომელშიც 1841 და [[1846]] წლების გამოცემებთან შედარებით ტექსტოლოგიური ცვლილებები შეიტანა. ერთ-ერთმა პირველმა პროზულად თარგმნა პოემის რიგი სტროფები. იგი „ვეფხისტყაოსანში“ მოთხრობილ ამბავს [[თამარ მეფე|თამარ მეფის]] ცხოვრებას ადარებდა და შესაბამისი პარალელები მოჰყავდა. ====პლატონ იოსელიანი==== [[File:Ioseliani platon.jpg|მინი|მარცხნივ|[[პლატონ იოსელიანი]]]] {{მთავარი სტატია|პლატონ იოსელიანი}} პლატონ იოსელიანი ერთ-ერთი პირველი რუსთველოლოგი იყო, რომელმაც „ვეფხისტყაოსანი“ ლიტერატურული და ესთეტიკური თვალსაზრისით განიხილა, პოემა მსოფლიოს უდიდეს პოეტთა შედევრებს შეადარა და იგი საერთაშორისო მნიშვნელობის ქმნილებად აღიარა. მას ეკუთვნის ნაშრომი „შოთა რუსთაველი“, რომელშიც რუსთაველის იდეოლოგია, რელიგია, პოეტის ბიოგრაფია, პოემის წარმოშობის, ლიტერატურული წყაროებისა და სხვა საკითხები განიხილა. პლატონ იოსელიანი ვახტანგ VI-ის ხაზს აგრძელებდა და თვლიდა, რომ „ვეფხისტყაოსანი“ ქართული ორიგინალური ნაწარმოებია, ხოლო რუსთაველი ქართველი ქრისტიანი იყო. ====ალექსანდრე ცაგარელი==== {{მთავარი სტატია|ალექსანდრე ცაგარელი}} რუსთველოლოგიური საკითხები ალექსანდრე ცაგარელის სხვადასხვა ნაშრომშია განხილული, რომლებიც განსაკუთრებით საყურადღებოა პოეტის ეპოქის, ბიოგრაფიისა და შემოქმედების რიგი საკითხების შესასწავლად. ალექსანდრე ცაგარელმა [[ნიკო ჩუბინაშვილი]]ს მასალებითა და პირადი შთაბეჭდილებებით დაასაბუთა, რომ შოთა რუსთაველი ერისკაცად გარდაიცვალა და არა - ბერად. [[1883]] წელს მან [[იერუსალიმი|იერუსალიმში]] იმოგზაურა და რუსთაველის პორტრეტის წარწერა გადმოიღო და გამოაქვეყნა. მანვე პირველმა გამოთქვა მოსაზრება, რომ იერუსალიმში არსებული სურათი რესტავრირებული იყო, რაც [[1960]] წლის ექსპედიციამაც დაადასტურა. ალექსანდრე ცაგარელმა მიმოიხილა პოემის სალექსო ზომაც. მისი აზრით, საქართველოში [[შაირი]]ს გავრცელებას სწორედ „ვეფხისტყაოსანმა“ შეუწყო ხელი.<ref>მეგრელიძე, 1970, გვ. 90-93</ref> ====ალექსანდრე სარაჯიშვილი==== {{მთავარი სტატია|ალექსანდრე სარაჯიშვილი}} ალექსანდრე სარაჯიშვილმა საფუძვლიანად შეისწავლა პოემის ე.წ. არტანუჯული ვარიანტი და დაასკვნა, რომ ის XIX საუკუნის პირველ ნახევარშია გადაწერილი. იგი შეეხო პოემის გამომსახველობითი ხერხების სიახლის საკითხსაც და მტკიცებ ემხრობოდა რუსთაველის ქრისტიანობის პოზიციას. ====მოსე ჯანაშვილი==== {{მთავარი სტატია|მოსე ჯანაშვილი}} [[1896]] წელს მოსე ჯანაშვილმა გამოაქვეყნა ნარკვევი „შოთა რუსთაველი“, რომელშიც პოემის შესახებ სხვადასხვა მკვლევრის მოსაზრებები შეაჯამა. [[1899]] წელს გაზეთ „[[ივერია (გაზეთი)|ივერიაში]]“ გამოაქვეყნა სტატია „რუსთაველის გამქიქებელნი“, რომელშიც მკვლევრებისგან რუსთაველის ენის საფუძვლიან ცოდნას მოითხოვდა. რუსთველოლოგიურ საკითხებს არაერთხელ შეეხო წიგნში „თამარ მეფე“ და სხვადასხვა პუბლიკაციაში. მოსე ჯანაშვილს გამოუქვეყნებელი დარჩა „ვეფხისტყაოსნის ლექსიკონი“, რომელიც 7 000 სიტყვას შეიცავდა და მოზრდილი ნაშრომი „შოთა რუსთაველი“. რუსთველოლგიურ პრობლემათაგან მოსე ჯანაშვილი პოემის ავტორის ვინაობის, დაწერის თარიღის, ორიგინალობისა და პერსონაჟების საკითხებს განიხილავდა. მოსე ჯანაშვილის შეხედულებები დროთა განმავლობაში იცვლებოდაა, თუმცა საბოლოოდ შემდეგზე შეჩერდა: პოემის ავტორი მესხი შოთა თორელი ართავაჩოსძეა, რომელსაც „ვეფხისტყაოსნის“ გარდა „თამარიანიც“ დაუწერია; პოემა დაახლოებით [[1215]] წელს უნდა იყოს დაწერილი; იგი ორიგინალური ნაწარმოებია და განსაკუთრებით საინტერესოა მასში მოცემული ისტორიულ-გეოგრაფიული ინტერპრეტაციით. ====ალექსანდრე ხახანაშვილი==== [[File:Brockhaus and Efron Encyclopedic Dictionary B82 56-3.jpg|მინი|მარჯვნივ|[[ალექსანდრე ხახანაშვილი]]]] {{მთავარი სტატია|ალექსანდრე ხახანაშვილი}} ალექსანდრე ხახანაშხვილი რუსთველოლოგიური თემატიკით [[1890]] წლიდან დაინტერესდა. [[1895]] წელს მან პოემის უვრცესი ვარიანტი გამოიკვლია და შენიშნა, რომ პოემის გაგრძელებები რუსთაველს არ ეკუთვნოდა. მანვე ქართული ისტორიული წყაროებისა და ხალხური გადმოცემების მიხედვით დაადგინა პოემის ავტორის ბიოგრაფიული დეტალები. ალექსანდრე ხახანაშვილმა „ვეფხისტყაოსნის“ სიუჟეტის წარმოშობის შესახებ არც ორიგინალობის და არც თარგმნის ვერსიას დაუჭირა მხარი და საკუთარი ჰიპოთეზა შეიმუშავა, რომლის მიხედვითაც პოემა ხალხურ ზეპირსიტყვიერებაზე იყო დაფუძნებული.<ref>{{cite journal | last = ალექსანდრე ხახანაშვილი | authorlink = ალექსანდრე ხახანაშვილი | year = 1890 | title = ხალხში დარჩენილი ტარიელის ამბავი და შოთას ვეფხისტყაოსანი | journal = „[[ივერია (გაზეთი)|ივერია]]“ | issue = №25 | location = თბილისი }}</ref> ამ მოსაზრებას იზიარებდა [[მიხეილ ჩიქოვანი]]ც,<ref>ჩიქოვანი, მ. (1936). ''ხალხური ვეფხისტყაოსანი''. თბილისი.</ref> თუმცა შემდეგში დამტკიცდა, რომ „ტარიელიანი“ პოემის შექმნის შემდეგ შეთხზული ფოლკლორული ვარიანტია.<ref>მეგრელიძე, 1970, გვ. 145-157.</ref> ====დავით კარიჭაშვილი==== {{მთავარი სტატია|დავით კარიჭაშვილი}} დავით კარიჭაშვილმა „ვეფხისტყაოსანი“ ვრცელი წინასიტყვაობით, შენიშვნებითა და ლექსიკონით ორჯერ გამოაქვეყნა. ის არ იზიარებდა რუსთაველის ბერად შედგომის ტრადიციულ აზრს. სიუჟეტის საკითხში დავით კარიჭაშვილმა პოემის ორიგინალობის თვალსაზრისი დაიცვა. იგი შეეხო „ვეფხისტყაოსნის“ ვახტან VI-ისეული გამოცემის წყაროების საკითხსაც და მაშინ [[ექვთიმე თაყაიშვილი]]ს მიერ გამოთქმულ სწორ ვარაუდს არ დაეთანხმა, რომლის მიხედვითაც მეფის გამოცემა კრიტიკულ ტექსტს შეიცავდა. ====ნიკო მარი==== {{მთავარი სტატია|ნიკო მარი}} ნიკო მარი თავდაპირველად „ვეფხისტყაოსნის“ სიუჟეტის წარმოშობის საკითხით იყო დაინტერესებული, შემდეგ კი პოემის შინაარსულ და მხატვრულ ანალიზზე გადაერთო. მისი უმთავრესი რუსთველოლოგიური ნაშრომი პოემის შესავალსა და დასასრულზე აკეთებს აქცენტს. პირველად მან დაადგინა სათანადო სტროფების ტექსტი, მათი თანმიმდევრობის საკითხი და კომენტარები და შენიშვნები დაურთო. დავით კარიჭაშვილისგან განსხვავებით, ნიკო მარი თვლიდა, რომ პოემის ძირითადი ნაწილი და პროლოგი მჭიდრო კავშირშია ერთმანეთთან. ====ექვთიმე თაყაიშვილი==== {{მთავარი სტატია|ექვთიმე თაყაიშვილი}} ექვთიმე თაყაიშვილმა შეაგროვა „ვეფხისტყაოსნის“ ხელნაწერები, აღწერა, მათი ზუსტი კლასიფიკაცია მოახდინა და ვრცელ და მოკლე ვარიანტებ ორის არსებული ურთიერთობები გაარკვია. მან პირველმა შენიშნა, რომ ვახტანგ VI-ის მიერ 1712 წელს გამოცემული „ვეფხისტყაოსანი“ ხელოვნურად იყო შემოკლებული. შემდეგში ეს მოსაზრება განავითარეს [[აკაკი შანიძე]]მ, [[კორნელი კეკელიძე]]მ, [[სარგის ცაიშვილი|სარგის ცაიშვილმა]] და სხვებმა. ექვთიმე თაყაიშვილმა აღნიშნა, რომ „ბარამ-გულიჯანიანი“, რომელსაც „ვეფხისტყაოსნის“ ერთ-ერთ წყაროდ თვლიდნენ (ჯერ [[თედო ჟორდანია]], შემდეგ [[იუსტინე აბულაძე]]), სპარსულში არ ჩანს, რის გამოც პოემასთან საერთო ვერ ექნებოდა, რაც გამართლდა კიდეც. ====იუსტინე აბულაძე==== [[ფაილი:იუსტინე აბულაძე .jpg|მინი|მარცხნივ|[[იუსტინე აბულაძე]]]] {{მთავარი სტატია|იუსტინე აბულაძე}} იუსტინე აბულაძემ გამოსცა ტექსტოლოგიური ხასიათის ნაშრომები: „შესწორებანი და შენიშვნები ვეფხისტყაოსნის 22-ე გამოცემის შესახებ კრიტიკული ტექსტის რამდენიმე ნიმუშით“ ([[1914]]), „ვახტანგ VI გამოცემული ვეფხისტყაოსნის რედაქცია... პოემის შესავალი კრიტიკული ტექსტით“ ([[1920]]) და სხვ. მანვე დაადგინა „ვეფხისტყაოსნის“ პროლოგის სტროფული შედგენილობა და თანმიმდევრობა, გამართა მცდარად წაკითხული და გადამწერების მიერ დამახინჯებული ტაეპები, გამოარკვია ქართული საერო ლიტერატურის რიგი თავისებურებები და ა.შ. იუსტინე აბულაძემ უამრავი სიახლე შეიტანა „ვეფხისტყაოსნის“ ლექსიკის საკითხების გარკვევასა და პოემის ლექსიკონის დადგენაში. მან პოემის ლექსიკონს არაბულ სიტყვათა, სპარსულ სიტყვათა, ბერძნულ-ქართულ სიტყვათა, საკუთარ სახელთა ლექსიკონები და თურქულ-ოსმალურ-ქართული და ლათინურ-ქართული სიტყვები დაურთო. [[ექვთიმე თაყაიშვილი]]ს შემდეგ იუსტინე აბულაძემ პირველმა აღწერა და დაახასიათა „ვეფხისტყაოსნის“ ხელნაწერები, მათი კლასიფიკაციაც მოახდინა, ზოგიერთი მათგანის წარმომვლობა დაადგინა და ხელნაწერების მიხედვით გადამწერებისა და რედაქტორების ორ კატეგორიად დაყოფის იდეაც შეიმუშავა. ====ივანე ჯავახიშვილი==== {{მთავარი სტატია|ივანე ჯავახიშვილი}} „ვეფხისტყაოსნის“ 750 წლის იუბილესთან დაკავშირებით ივ. ჯავახიშვილის მიერ გამოქვეყნებულ წერილებში ავტორი ვრცლად იკვლევს პოემის ლექსიკას. გარდა ამისა, მიმოიხილავს რუსთაველის ვინაობის, პოემის რაობისა და ეპოქის თავისებურებების საკითხებსაც. ივანე ჯავახიშვილი თვლიდა, რომ პოემაში ქარული სინამდვილე იყო ასახული, მიუხედავად იმისა, რომ ავორმა მოქმედება ინდოეთში გადაიტანა. რუსთველოლოგიურ ძიებებში ივანე ჯავახიშვილმა ყურადღება გაამახვილა ქალების აქტიურ პიროვნებებად წარმოჩენის საკითხზე, მეგობრობისა და სიყვარულის პრობლემებზე, მეცნიერული კრიტიკული ტექსტის დადგენის აუცილებლლობაზე, პოემის პირთა სახეებზე და სხვ. ივანე ჯავახიშვილის აზრით, პოემა [[1196]] წლის შემდეგ შეიქმნა.<ref>ჯავახიშვილი, ი. (1956). ''ქართული ენისა და მწერლობის ისტორიის საკითხები''. თბილისი: საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემია. გვ. 46.</ref> ერთ დროს ივანე ჯავახიშვილი ნიკო მარისა და იოსებ ორბელის მსგავსად, თვლიდა, რომ პოემის მთავარი გმირი ავთანდილია, თუმცა ბოლოს მთავარ პერსონაჟად ტარიელი აღიარა. მისი აზრით, „ვეფხისტყაოსნის“ ტექსტის დადგენისას უმნიშვნელოვანესი იყო არა გრამატიკული თვისებები, არამედ ლექსიკა, ტერმინები და რეალიები. მან ქართველი ერის ისტორიაში გამოიკვლია პოემის სახელმწიფოებრივი წყობის ტერმინები, ეკონომიურ ისტორიაში - სოფლის მეურნეობის ტერმინები და ა.შ. (მეგრელიძე, 1970, გვ. 214-223) ====კორნელი კეკელიძე==== [[ფაილი:კორნელი კეკელიძე.jpg|მინი|[[კორნელი კეკელიძე]]]] {{მთავარი სტატია|კორნელი კეკელიძე}} კორნელი კეკელიძე იზიარებდა იმ აზრს, რომ „ვეფხისტყაოსანში“ ორი ელემენტი: რაინდობა და ქალის კულტია შეზავებული. ავტორის ვინაობასთან დაკავშირებით სიფრთხილეს იჩენდა და აღნიშნავდა, რომ ორ რუსთავს შორის პირდაპირი მითითება არ არსებობს, თუმცა მაინც რუსთაველის მესხური წარმოშობისკენ იხრებოდა. კორნელი კეკელიძე ვრცლად განიხილავს პოემის წარმოშობის საკითხს და თვლის, რომ რუსთაველი თამარ მეფის თანამედროვე იყო. კორნელი კეკელიძემ საფუძვლიანად უარყო შეხედულება რუსთაველის მაჰმადიანობის შესახებ და აღიარა, რომ იგი ბიბლიური ქრისტიანობის მომხრე იყო, თუმცა საეკლესიო ცერემონიული რიტუალებით არ იყო დაკავებული. ====ვუკოლ ბერიძე==== {{მთავარი სტატია|ვუკოლ ბერიძე}} ვუკოლ ბერიძე პოემის დაბოლოების შესახებ აღნიშნავდა, რომ ნაწარმოები შეიძლებოდა „ქაჯეთის ციხის აღებით“ დამთავრებულიყო, მაგრამ ციხის აღების შემდეგ ლხინიც საჭიროა და ესეც ინტერესით იკითხებაო. ზოგიერთი მკვლევარი ვეფხისტყაოსანში გადაჭარბებულ ტირილში ზომიერებას ვერ ხედავდნენ, რის გამოც ვუკოლ ბერიძემ სპეციალური წერილი „ტირილი და მისი აზრი ვეფხისყაოსანში“ გამოაქვეყნა. ვუკოლ ბერიძემ ვრცლად მიმოიხილა „ვეფხისტყაოსნის“ ხალხურობა, თუმცა ცოტა ცალმხრივად დიალექტიზმს მეტ ყურადღებას აქცევს. ====ალექსანდრე სვანიძე==== {{მთავარი სტატია|ალექსანდრე სვანიძე}} ალექსანდრე სვანიძის რუსთველოლოგიურ ნაშრომებში „ვეფხისტყაოსანი“ ქართული კულტურისა და ინდურ-ირანული, არაბულ-ბერძნულ-რომაული კულტურული ურთიერთობების ფონზეა შესწავლილი. მისი აზრით, პოემაში დასახელებული გეოგრაფიული ობიექტები რეალურ სახელმწიფოებს შეესაბამებოდა და დაასკვნა, რომ „ვეფხისტყაოსანი“ 1204-1228 წლებს შორის უნდა დაწერილიყო.<ref>მეგრელიძე, 264-271</ref> ====აკაკი შანიძე==== [[ფაილი:Dadvadze Bondo(135).jpg|მინი|მარცხნივ|[[აკაკი შანიძე]] ვეფხისტყაოსნით ხელში]] {{მთავარი სტატია|აკაკი შანიძე}} აკაკი შანიძემ დიდი წვლილი შეიტანა „ვეფხისტყაოსნის“ ტექსტის დადგებაში. იგი თვლიდა, რომ პოემის გამოცემებს ენათმეცნიერების თვალი აკლდა. იგი ვეფხისტყაოსნის ტექსტის დამდგენი კომისიის წევრი იყო და პოემაში მისი არაერთო შესწორება შევიდა. აკაკი შანიძის მიერ გამოაქვეყნებულ ნაშრომებში განხილულია და ბევრ შემთხვევაში საბოლოოდაა გადაწყვეტილი პოემის ტექსტის სადავო საკითხები. რუსთველის დაბადებიდან 800 წლისთავთან დაკავშირებით მან ნაშრომი „ვეფხის ტყაოსნის საკითხები“ გამოსცა. ალექსანდრე ბარამიძესთან ერთად მანვე გამოსცა „ვეფხისტყაოსანი: ტექსტი და ვარიანტები“, გამოცემის მეორე ტომში კი ჩანართ-დანართი სტოფები, კომენტარები და ლექსიკონი დაიბეჭდა.<ref name="ძიძიგური 1963-2">{{წიგნი|ავტორი =ძიძიგური შ. |ნაწილი = |სათაური=''აკაკი შანიძე'' |ორიგინალი = |ბმული = |პასუხისმგებელი = |გამოცემა = |ადგილი =თბილისი |გამომცემლობა =საქართველოს სსრ საბავშვო და ახალგაზრდობის ლიტერატურის სახელმწიფო გამომცემლობა „ნაკადული“ |წელი =1963 |ტომი= |გვერდები =60-67 |გვერდნი= |სერია = |isbn = |ტირაჟი = }}</ref> [[1937]] წელს ვახტანგისეული გამოცემა [[აკაკი შანიძე]]მ აღადგინა. მისი შეფასებით, ვახტანგ VI-ის დროს „ვეფხისტყაოსნის“ მოკლე (57 თავიანი) და ვრცელი (67 თავიანი) რედაქციები არსებობდა. აკაკი შანიძის აზრით, პოემის ტექსტი სწორედ მეფემ გაცხრილა და კრიტიკული, ხელოვნურად შემოკლებული ტექსტი დაბეჭდა. ამავე მოსაზრებას იზიარებდნენ [[კონსტანტინე ჭიჭინაძე (პოეტი)|კონსტანტინე ჭიჭინაძე]] და [[ალექსანდრე ბარამიძე]]. აკაკი შანიძემ „ვეფხისტყაოსნის“ თარგმანებში ისეთი სტროფები გამოავლინა, რომლებიც 1712 წლის რედაქციაში არაა შეტანილი და დაასკვნა, რომ მეფემ კომენტარები ვრცელი რედაქციის ტექსტის მიხედვით დაიწყო და საბოლოოდ მოკლე რედაქცია (ამბავი ტარიელის გამეფებამდე) გამოსცა.<ref>მეგრელიძე, ი. (1970). ''რუსთველოლოგები''. თბილისი: საბჭოთა საქართველო. გვ. 4-21.</ref> ====იოსებ ორბელი==== {{მთავარი სტატია|იოსებ ორბელი}} რუსთველოლოგიაში ორგანიზაციული საქმიანობის გარდა, იოსებ ორბელი კვლევით მუშაობასაც ეწეოდა. მან დაახასიათა „ვეფხისტყაოსნის“, როგორ ეპოსის არსი და მკვეთრად განასხვავა ის „ვისრამიანისგან“. იოსებ ორბელმა განსაკუთრებული მნიშვნელობა მიანიჭა „ვეფხისტყაოსნის“ აფორიზმებს ამავე პოემის იდეისა და რუსთაველი აზროვნების საკითხების კვლევა-ძიებაში. მან გამოკვლია პოემის პერსონაჟებიც. იოსებ ორბელი პირველი იყო, ვინც ფატმანის სახე სწორად გაიგო და მასში ის ადამიანი დაინახა, რომელსაც ქმარი არ უყვარს და საკუთარ თავს ეკუთვნის. შემდგომში ეს მოსაზრება კარპეზ დონდუამაც განავითარა. არტურ ზუტნერის მსგავსად, იოსებ ორბელმაც პოემაში ცრემლის სიჭარბე შენიშნა.<ref>მეგრელიძე, 273-283</ref> ====კონსტანტინე ჭიჭინაძე==== {{მთავარი სტატია|კონსტანტინე ჭიჭინაძე (პოეტი)}} კონსტანტინე ჭიჭინაძემ „ვეფხისტყაოსნი“ საკუთარი რედაქციით, გამოკვლევებითა და შენიშვნებით გამოსცა. იგი მონაწილეობდა პოემის [[1937]] წლის გამოცემის ტექსტის დამდგენი კომისიის მუშაობაში და თავგამოდებით იცავდა ყოველ სადავო სტროფს. ჭიჭინაძეს მიაჩნდა, რომ გამოცემაში ჩანართი სტოფების დატოვება უმჯობესი იქნებოდა, ჩანართობის საბაბით, ვიდრე რომელიმე ნამდვილი სტროფის ამოგდება. მანვე შეისწავლა პოემაში ალიტერაციის ყველა სახეობა. კონსტანტინე ჭიჭინაძე მონოგრაფიაში „რუსთაველის გარშემო“ და სხვა ნარკვევებში ეთანხმება იმ აზრს, რომ ვახტანგ VI-ის რედაქცია კრიტიკულ ტექსტს შეიცავდა და ეწინააღმდეგება პავლე ინგოროყვასა და იუსტინე აბულაძის მოსაზრებებს. გარდა ამისა, ის მიიჩნევდა, რომ ვახტანგისეულ რედქციაში პოემის თავდაპირველი ტექსტი შემოკლებითაა მოცემული და არა გაგრძელებით, როგორც ეს კორნელი კეკელიძესა და სარგის კაკაბაძეს მიაჩნდათ. ===უცხოელი რუსთველოლოგები=== ====მარი ბროსე==== {{მთავარი სტატია|მარი ბროსე}} მარი ბროსე „ვეფხისტყაოსანს“ შეისწავლიდა როგორც ფილოლოგი და ისტორიკოსი. [[1828]]-[[1831]] წლებში იგი „ვეფხისტყოსნის“ პროზაული თარგმანის ნაწყვეტებს [[ფრანგული ენა|ფრანგულ ენაზე]] აქვეყნებდა.<ref>{{fr}}Premiere Historie de Rostevan, roi d'Arabie, traduite du roman georgien intitule L'homme a la peau de tigre (Nouveau Journal Asiatique, 1828, t. II, გვ. 277-294</ref><ref>Recherches sur la poesie georgienne; notice de deux manuscrits et extraits du roman de Tariel, Nouveau Journal Asiatique, 1830, ტ. V, გვ. 257-284, ტ. VI, გვ. 372-394; ტ. VII, გვ. 321-372</ref>. მარი ბროსემ განსაზღვრა, რომ პოემა ენობრივ-სტილისტურად „ბიბლიური“ წიგნების ქართული თარგმანების სტილისგან დიდად განსხვავდებოდა. მან პორველმა შეამჩნია მსგავსება ჩახრუხაძისა და რუსთაველის ცალკეულ აფორიზმებსა და მხატვრულ ლექსიკას შორის და ამ ორი პოეტის იგივეობის ჰიპოთეზა წამოაყენა, თუმა არ გამართლდა. თეიმურაზ ბატონიშვილთნ ერთად მარი ბროსემ [[1841]] წელს „ვეფხისყაოსანი“ გამოსცა, რომლის წინასიტყვაობაში აღნიშნა, რომ პოემის სიუჟეტი სპარსული, სხვა დანარჩენი კი - ქართული იყო. მან ყურადღება გაამახვილა იმაზეც, რომ „ვეფხისტყაოსანში“ უშვერი სიტყვები არ გვხვდება და ანტონ კათალიკოსი და ტიმოთე გაბაშვილი პოემის ბრალდებისთვის გააკრიტიკა. დავით ჩუბინაშვილთან ერთად მარი ბროსემ პოემის ისტორიულ-ეროვნული ინტერპრეტაციაც გააღრმავა. მარი ბროსე ნაშრომში რუსთაველის ბიოგრაფიას, ეპოქის ისტორიას, პოემის შინაარსსა და აღნაგობას და ა.შ. განიხილავდა. მანვე გაავლო პარალელები „ვეფხისტყაოსანსა“ და მსოფლიოს სხვა ლიტერატურულ ძეგლებს შორის. ====მიკოლა გულაკი==== [[ფაილი:Hulak mykola.jpg|მინი|[[მიკოლა გულაკი]]]] {{მთავარი სტატია|მიკოლა გულაკი}} „ვეფხისტყაოსნის“ შესახებ ნაშრომი გამოაქვეყნა უკრაინული წარმოშობის მწერალმა და მეცნიერმა, მიკოლა გულაკმა. კომპილაციური ნაშრომი არა მხოლოდ მოცულობით, არამედ სიღრმითაც გამოირჩევა. გულაკი ბროსე-ჩუბინაშვილის შემდეგ კიდევ უფრო საფუძვლიანად ამტკიცებდა პოემის ორიგინალობას. მიკოლაა გულაკმა ერთ-ერთმა პირველმა გამოაქვეყნა პოემის შინაარსის საგულისხმო ანალიზი რუსულ ენაზე, მხარი დაუჭირა ალეგორიების თეორიას, პოემის საერთაშორისო მნიშვნელობა აღიარა და ა.შ. [[პეტრე უმიკაშვილი|პეტრე უმიკაშვილმა]] მიკოლა გულაკის ეს ნაშრომი იმის გამო გააკრიტიკა, რომ ავტორი „ვეფხისტყაოსნის“ მხატვრულ მხარეს ნაკლებ ყურადღებას აქცევდა. ====ევგენი სტალინსკი==== [[1885]] წელს ევგენი სტალინსკიმ [[რუსული ენა|რუსულ ენაზე]] გამოქვეყნა ნარკვევი „შოთა რუსთაველი - ქართველი სახალხო პოეტი“, რომლის გადამუშვებული ვარიანტი სამი წლის შემდეგაც გამოიცა. ორივე გამოცემაში რუსთაველი ბიოგრაფია, „ვეფხისტყაოსნის“ დახასიათება და [[პროლოგი]]ს ნაწყვეტის თარგმანი იყო მოთავსებული. რუსთველოლოგიის ისტორიის თვალსაზრისით, უმნიშვნელოვანესია წიგნის ნარკვევი, რომელშიც სტალინსკი ვახტანგ VI-ის მიერ წიგნის ბეჭდვის დაწყებასა დ მეფის კომენტარებზე საუბრობს. ევგენი სტალინსკი ტრადიციული ცნობების მიხედვით გადმოგვცემს რუსთაველის ბიოგრაფიას, საინტერესო ცნობებს იძლევა პოემის სხვადასხვა ენაზე თარგმნის ისტორიიდან, ახასიათებს რუსთაველის ეპოქის საქართველოს, პარალელებს ავლებს პოემის ეპიზოდებსა და თამარ მეფის ცხოვრებას შორის, განიხილავს პოემის მხატვრულ მხარეს და ა.შ. ==ცნობილი ნაშრომები== ვრცელ მონოგრაფიულ ნაშრომთაგან აღსანიშნავია [[შალვა ნუცუბიძე|შალვა ნუცუბიძის]] „რუსთაველის შემოქმედება“ (რუსულ ენაზე, 1958); [[ალექსანდრე ბარამიძე|ალექსანდრე ბარამიძის]] „შოთა რუსთაველი“ ([[1975]]); [[გაიოზ იმედაშვილი]] „ვეფხისტყაოსანი და ქართული კულტურა“ ([[1968]]), ნ. ნათაძის „რუსთველური მიჯნურობა და რენესანსი“ (1965); [[სარგის ცაიშვილი]]ს „ვეფხისტყაოსნის ტექსტის ისტორია“ (ორ ტომად, [[1970]]) და სხვა. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ვეფხისტყაოსანი]] *[[ვეფხისტყაოსნის თარგმანები]] *[[შოთა რუსთაველი]] *[[ხალხური ვეფხისტყაოსანი]] ==ლიტერატურა== *აბჟანდაძე, ა. (1994). ''ვეფხისტყაოსანი და მისი ავტორი''. თბილისი: სამშობლო. *გამსახურდია, ზ. (1991). ''ვეფხისტყაოსნის სახისმეტყველება''. თბილისი: გამომცემლობა „მეცნიერება“. *მეგრელიძე, ი. (1970). ''რუსთველოლოგები''. თბილისი: საბჭოთა საქართველო. *მენაბდე, ლ. (რედ.). (1976). ''რუსთველი მსოფლიო ლიტერატურაში I.'' თბილისი: თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა. *მენაბდე, ლ. (რედ.). (1988). ''რუსთველი მსოფლიო ლიტერატურაში III.'' თბილისი: თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა. *შანიძე, ა. (1956). ''ვეფხისტყაოსნის სიმფონია''. თბილისი: თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა. *შანიძე, ა. (1966). ''ვეფხისტყაოსნის საკითხები. ტ. I.'' თბილისი: თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა. *შარაძე, გ. (1978). ''[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/304055/1/Evgeni_Bolxovitinovi_Pirveli_Rusi_Rustvelologi.pdf ევგენი ბოლხოვიტინოვი - პირველი რუსი რუსთველოლოგი: ნარკვევი რუსთველოლოგიის ისტორიიდან]''. თბილისი: გამომცემლობა „მეცნიერება“. *შარაძე, გ. (1980). ''[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/303774/1/Platon_Ioseliani_Rustvelologi.pdf პლატონ იოსელიანი - რუსთველოლოგი]''. თბილისი: გამომცემლობა „მეცნიერება“. *შარაძე, გ. (1982). ''[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/303761/1/Davit_Chubinashvili_Rustvelologi.pdf დავით ჩუბინაშვილი - რუსთველოლოგი]''. თბილისი: გამომცემლობა „მეცნიერება“. *ხინთიბიძე, ე, (2000). ''რუსთველოლოგია''. თბილისი: ქართველოლოგი. ==დამატებითი ლიტერატურა== *არაბული, გ. (1972). ''შოთა რუსთაველის ბიოგრაფია ქართულ მეცნიერებაში''. თბილისი: გამომცემლობა „მერანი“. *არაბული, გ. (2002). [https://www.litinstituti.ge/rust-bibl-1957.pdf რუსთველოლოგიური ლიტერატურა (1957-1965)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210815220321/https://www.litinstituti.ge/rust-bibl-1957.pdf |date=2021-08-15 }}.'' თბილისი: საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია. *არაბული, გ. (2009). ''[http://science.org.ge/old/books/Bibliografia.pdf რუსთველოლოგიური ლიტერატურა (1967-1980)].'' თბილისი: საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია. *არაბული, გ. (2012). ''[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/3953/1/Arabuli_Book.pdf რუსთველოლოგიური ლიტერატურა (1981-2000)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210815220319/http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/3953/1/Arabuli_Book.pdf |date=2021-08-15 }}''. თბილისი: საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია. *ბარამიძე, ა. (1958). ''შოთა რუსთაველი: მონოგრაფიული ნარკვევი''. თბილისი: საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა. *ბარამიძე, ა. (1966). ''შოთა რუსთაველი და მისი პოემა''. თბილისი: გამომცემლობა „მეცნიერება“. *ბენაშვილი, გ. (2003). ''რუსთველოლოგია''. თბილისი: საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია. *გეგეჭკორი, ა.(2010). ''„ვეფხისტყაოსანი“ ბიოგეოგრაფის თვალით''. თბილისი: გამომცემლობა „მერიდიანი“. *გუგუშვილი, მ. (1966). ''პოლემიკა რუსთველის გარშემო (XV-XVIII სს.).'' თბილისი: გამომცემლობა „მეცნიერება“. *თაგაური, გ. (2015). ''[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/132854/1/RustvelologiisSakvandzoSakitxebi.pdf რუსთველოლოგიის საკვანძო საკითხები]''. თბილისი: გამომცემლობა „მუსფონდი“. *იმედაშვილი გ. (1957). ''რუსთველოლოგიური ლიტერატურა (1712-1956 წლები).'' თბილისი: საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემია. *კაკაბაძე, ს. (1966). ''შოთა რუსთაველი და მისი ვეფხისტყაოსანი''. თბილისი: განათლება. *კეკელიძე, კ. (1979). ''შოთა რუსთაველი და მისი ვეფხისტყაოსანი (მეხუთე გამოცემა)''. თბილისი: გამომცემლობა „განათლება“. *მიქაძე, გ.'' (1968). ''ძველი ქართული მწერლობის ბიბლიოგრაფია, ტ. 2''. თბილისი. *ნათაძე, ნ., ცაიშვილისი, ს. (1966). ''[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/333526/1/Shota_Rustaveli_Da_Misi_Poema_1966.pdf შოთა რუსთაველი და მისი პოემა]''. თბილისი: განათლება. *ყუბანეიშვილი, ს. (1966). ''ვეფხისყაოსნის ბეჭდვის ისტორიიდან (XVIII-XIX სს.)''. თბილისი: გამომცემლობა „მეცნიერება“. *ცაიშვილი, ს. (1970). ''ვეფისტყაოსნის ტექსტის ისტორია: ტომი I, ვეფხისტყაოსნის რედაქციები''. თბილისი: გამომცემლობა „მეცნიერება“. *{{ქსე|8|512|ცაიშვილი ს.}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://library.accept.ge/?id=5 ვეფხისტყაოსანი ქართულ ენაზე] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:რუსთველოლოგია|*]] [[კატეგორია:ქართველოლოგიის დარგები]] 15af14mnalod22hemmqawk6mpbemnsu 0 13190 4814613 4703521 2025-06-15T07:55:17Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814613 wikitext text/x-wiki {{რჩეული/2.0}}{{უნივერსიტეტი |სახელი= საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი |მშობლიური_სახელი = |ლათინური_სახელი =GEORGIAE UNIVERSITAS RERUM TECHNICI |სურათი= Georgian Technical University, Building 0.jpg |დევიზი= ''Scientia Potestas Est'' ([[ლათ.]])<br/>(''ცოდნა ძალაა'') |დაფუძნდა= {{დაიწყე თარიღი და ასაკი|1922}} |ტიპი= საჯარო |endowment = |staff = 6,000 |კოლეგია= |პრეზიდენტი= |პროვოსტი= |რექტორი= [[დავით გურგენიძე (ჰიდროტექნიკოსი)|დავით გურგენიძე]] |კანცლერი= |დეკანი= |students = 12,000 |undergrad = |postgrad = |doctoral = |ქალაქი= [[თბილისი]] |შტატი= |ქვეყანა= [[საქართველო]] |კამპუსი=9 |ფერები= [[თეთრი]] და [[წითელი|მუქი წითელი]]<ref>http://gtu.ge/new_simbolika.php</ref> <span style="background:#ffffff; width:50px; border:1px solid #000;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span>&nbsp;<span style="background:#a42423; width:50px; border:1px solid #000;">&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;</span> |მასკოტი= |მეტსახელი=„გე-პე-ი“ |კავშირები=[[EUA]] |საიტი= http://www.gtu.ge/ |მისამართი= კოსტავას ქ. № 77, თბილისი, საქართველო |ტელეფონი= კანცელარია - (99532) 330493<br/> |coor = |ლოგო= GTU CoA.svg }} '''საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი''' (ყოფილი ვ. ი. [[ლენინი]]ს სახ. საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი) — უმსხვილესი და უმთავრესი ტექნიკური (საინჟინრო-ტექნოლოგიური და ჰუმანიტარული პროფილის) [[უნივერსიტეტი|უმაღლესი სასწავლებელი]] [[საქართველო]]ში, დაჯილდოებულია [[ლენინის ორდენი]]თ (1972). მდებარეობს [[თბილისი|თბილისში]]. უნივერსიტეტი, როგორც [[ევროპის უნივერსიტეტების ასოციაცია|ევროპის უნივერსიტეტთა ასოციაციის]] წევრი, ხელმძღვანელობს [[ევროპის უნივერსიტეტების დიდი ქარტია|ევროპის უნივერსიტეტთა დიდი ქარტიის]] პრინციპებით. უნივერსიტეტის ამჟამინდელი რექტორია დავით გურგენიძე. უნივერსიტეტი დაარსდა [[1922]] წლის [[16 იანვარი|16 იანვარს]], [[თსუ|თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის]] პოლიტექნიკური ფაკულტეტის სახით, რომელსაც [[1928]] წელს შეუერთდა (1917 წელს დაარსებული) [[თბილისის პოლიტექნიკური ინსტიტუტი]]ს საინჟინრო ფაკულტეტი და ჩამოყალიბდა საქართველოს სახელმწიფო პოლიტექნიკური ინსტიტუტი, შემდეგში, [[1936]] წლიდან — როგორც საქართველოს ინდუსტრიული ინსტიტუტი, [[1948]] წლიდან — საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი, ხოლო [[1990]] წლის [[6 იანვარი|6 იანვრიდან]] — საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი. ამჟამად უნივერსიტეტში მოქმედებს 8 ფაკულტეტი და 28 დეპარტამენტი, ყოველწლიურად 12000-მდე [[სტუდენტი]], 1500 პროფესორ-მასწავლებელი და საშტატო მოსამსახურე ჰყავს. სტუ-ს სამეცნიერო [[ბიბლიოთეკა]] საქართველოში ერთ-ერთი უდიდესთაგანია, მოიცავს რა 1,697,590 წიგნს, რომელთა შორის მრავალი უნიკალური და იშვიათი ეგზემპლარია, და 5.000.000-ზე მეტ პერიოდულ გამოცემას. == ისტორია == XX საუკუნის 20-იანი წლებიდან საქართველოში სახალხო მეურნეობის აღდგენა-განვითარებასთან დაკავშირებით, 1921 წლის 30 დეკემბერს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორთა საბჭომ გადაწყვიტა 1922 წლის იანვარში სატექნიკო ფაკულტეტის ერთი სემესტრის გახსნა (ნავარაუდევი იყო საჭიროების შემთხვევაში მეორე სემესტრის გახსნაც). უნივერსიტეტი დაარსდა 1922 წლის 16 იანვარს, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პოლიტექნიკური ფაკულტეტის სახით, რომელსაც 1928 წელს შეუერთდა (1917 წელს დაარსებული) თბილისის პოლიტექნიკური ინსტიტუტის საინჟინრო ფაკულტეტი და ჩამოყალიბდა საქართველოს სახელმწიფო პოლიტექნიკური ინსტიტუტი, შემდეგში, 1936 წლიდან — როგორც საქართველოს ინდუსტრიული ინსტიტუტი, 1948 წლიდან — საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტი, ხოლო 1990 წლის 6 იანვრიდან — საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი. მის პირველ სხდომას თავმჯდომარეობდა უნივერსიტეტის რექტორი [[ივანე ჯავახიშვილი]]. პოლიტექნიკური ფაკულტეტის დეკანად აირჩიეს პროფ. [[ალექსანდრე დიდებულიძე]]. იმავე დღესვე, პოლიტექნიკური ფაკულტეტის სტუდენტებს პირველი ლექცია მათემატიკაში [[ანდრია რაზმაძე]]მ წაუკითხა. ამით დაიწყო სასწავლო პროცესი ქართული საინჟინრო კადრების მოსამზადებლად. 1922 წლისთვის პოლიტექნიკური ფაკულტეტი ასე გამოიყურებოდა: * სამშენებლო განყოფილება <small> # არქიტექტურული სპეციალობა; # ჰიდროტექნიკური სპეციალობა; # საგზაო სპეციალობა; </small> * მექანიკური განყოფილება <small> # ელექტრომექანიკური სპეციალობა; # ჰიდრომექანიკური სპეციალობა; # თერმომექანიკური სპეციალობა; </small> * სამთამადნო განყოფილება <small> # სამთო სპეციალობა; # მეტალუპგიული სპეციალობა; # ქიმიურ-ტექნოლოგიური სპეციალობა; </small> იმავე წლის სექტემბრიდან, პოლიტექნიკურ ფაკულტეტზე შესვლის მსურველთა დიდი რაოდენობის გამო, შემოიღეს მისაღები გამოცდები<ref>უნივერსიტეტის სხვა ფაკულტეტზე მისაღები გამოცდები არ არსებობდა</ref>. პოლიტექნიკურ ფაკულტეტზე საკონკურსო საგნები იყო [[ალგებრა]], [[გეომეტრია]] და [[ტრიგონომეტრია]]. პირველივე სემესტრში პოლიტექნიკურ ფაკულტეტზე პედაგოგიური მუშაობა დაიწყეს [[ანდრია რაზმაძე]]მ, [[ნიკოლოზ მუსხელიშვილი|ნიკოლოზ მუსხელიშვილმა]], ალექსანდრე დიდებულიძემ, [[ანდრია ბენაშვილი|ანდრია ბენაშვილმა]], [[გიორგი ნიკოლაძე]]მ, [[არჩილ ხარაძე]]მ. [[1928]] წლის [[28 ივნისი|28 ივნისს]] ქართველი ინჟინრების პირველი გამოშვება შედგა. ამ დღეს პოლიტექნიკური ფაკულტეტის 6 სტუდენტმა დაიცვა სადიპლომო პროექტი ([[ნიკოლოზ კალატოზიშვილი]], [[ვიქტორ მამალაძე]], ალექსანდრე მიქაბერიძე, ევგენი ჩიქოვანი, ივანე გვიჩია და ირაკლი მაღალაშვილი). 1928 წლის [[1 ოქტომბერი|1 ოქტომბერს]] თბილისის უნივერსიტეტის პოლიტექნიკური ფაკულტეტის ბაზაზე საქართველოს სახელმწიფო პოლიტექნიკური ინსტიტუტი შეიქმნა, შემდეგი ფაკულტეტებით: * სამშენებლო ფაკულტეტი<small> # გზებისა და ხიდების განყ-ბა; # ჰიდროტექნიკური განყ-ბა; # სამოქალაქო მშენებლობის განყ-ბა; # სატრანსპორტო-საექსპლოატაციო განყ-ბა;</small> * მექანიკური ფაკულტეტი<small> # მექანიკური განყ-ბა;</small> * სამთო-ქიმიური ფაკულტეტი<small> # სამთო განყ-ბა; # ქიმიუპ-ტექნოლოგიური განყ-ბა.</small> საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტის რექტორად შეთავსებით დაინიშნა სახალხო განათლების კომისარი დავით კანდელაკი, პრორექტორად სასწავლო-სამეცნიერო ნაწილში — [[ნიკოლოზ მუსხელიშვილი]]. გახსნისას პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში მუშაობდა 20 [[პროფესორი]], 19 [[დოცენტი]], 104 [[ლექტორი]], 38 [[ასისტენტი]]. [[1930]] წელს ჩატარდა საქართველოს უმაღლესი სასწავლებლების რეორგანიზაცია. საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტის ბაზაზე დაარსდა ექვსი ინსტიტუტი: # საქართველოს საინჟინრო-სამშენებლო; # ამიერკავკასიის ენერგეტიკული; # ამიერკავკასიის სამთო-მეტალურგიული; # ამიერკავკასიის ქიმიურ-ტექნოლოგიური; # ამიერკავკასიის მიმოსვლის გზათა ინჟინერთა ინსტიტუტი; # ამიერკავკასიის საინჟინრო-მელიორაციული (ეს უკანასკნელი გადატანილ იქნა განჯაში). [[1932]] წელს სამთო-მეტალურგიული და ქიმიურ-ტექნოლოგიური ინსტიტუტების ბაზაზე შეიქმნა ამიერკავკასიის სამთო-ქიმიური ინსტიტუტი. [[1933]] წელს სამთო-ქიმიური, საინჟინრო-სამშენებლო და ენერგეტიკული ინსტიტუტები გაერთიანდა ამიერკავკასიის ინდუსტრიული ინსტიტუტის სახელწოდებით. [[1936]] წელს, ახალი კონსტიტუციის საფუძველზე, [[ამიერკავკასიის სფსრ|ამიერკავკასიის ფედერაციის]] გაუქმების შემდეგ მას საქართველოს ინდუსტრიული ინსტიტუტი ეწოდა. 1933 წლის 8 იანვარს თბილისის უნივერსიტეტი ხელახლა ჩამოყალიბდა როგორც ერთიანი სასწავლო-სამეცნიერო დაწესებულება. 1947 წელს საქართველოს ინდუსტრიულმა ინსტიტუტმა უმაღლესი ტექნიკური განათლების 25-ე წლისთავი იზეიმა. საკავშირო მთავრობამ იგი [[შრომის წითელი დროშის ორდენი]]თ დააჯილდოვა. ინსტიტუტის მიენიჭა პოლიტექნიკური ინსტიტუტის სახელი. ამ დროს ინსტიტუტში არსებობდა 6 ფაკულტეტი (სამშენებლო, ენერგეტიკული, სამთო, ქიმიურ-ტექნოლოგიური, მექანიკა-მანქანათმშენებლობის, მეტალურგიული). საინჟინრო კადრების მომზადება 22 სპეციალობაში ხდებოდა. [[1959]] წელს საქართველოს პოლიტექნიკურ ინსტიტუტს შეუერთდა [[თბილისის რკინიგზის ტრანსპორტის ინჟინერთა ინსტიტუტი]]. [[ფაილი:At the Polytechnic Institute of Georgia. Tbilisi, Georgian Soviet Socialist Republic. 1970s.jpg|მინი|საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტის კიბეებთან. ვიქტორ ერშოვის ფოტო, 1970-იანი წლები.]] 1972 წელს საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტის 50 წლის იუბილეზე, იგი [[ლენინის ორდენი]]თ დაჯილდოვდა. იუბილეში მონაწილეობის მისაღებად თბილისში ჩამოვიდნენ [[ვარშავა|ვარშავის]], [[კიევი]]ს, [[პრაღა|პრაღის]], [[ბუქარესტი]]ს, [[ბაქო]]ს, [[ერევანი|ერევნის]], [[ბრნო]]ს, [[ალმა-ატა|ალმა-ატის]], [[კრაკოვი]]ს, [[კოშიცე]]ს, [[კაუნასი]]ს, [[ტომსკი]]ს უმაღლესი სასწავლებლების წარმომადგენლები. 1972-1973 სასწავლო წლის დასაწყისში ინსტიტუტს ჰქონდა 28 ფაკულტეტი და 102 კათედრა. დღის სტაციონარზე 15 ფაკულტეტი ფუნქციონირებდა: <small> * სამშენებლო ფაკულტეტი (დეკანი პროფ. გ. ნინუა); * ენერგეტიკის ფაკულტეტი (დეკანი დოც. ნ. წივწივაძე); * სამთო ფაკულტეტი (დეკანი დოც. დ. ბეჟაშვილი); * ქიმიური და კვების ტექნოლოგიის ფაკულტეტი (დეკანი დოც. ე. ჩხიკვაძე); * მექანიკა-მანქანათმშენებლობის ფაკულტეტი (დოც. გ. ჩიხლაძე); * მეტალურგიის ფაკულტეტი (დეკანი პროფ. ჯ. ლომსაძე); * ავტომატიკისა და გამოთვლითი ტექნიკის ფაკულტეტი (დეკანი დოც. გ. ჩიხლაძე); * სატრანსპორტო ფაკულტეტი (დეკანი დოც. ა. შალამბერიძე); * საინჟინრო ფიზიკური ფაკულტეტი (დეკანი პროფ. ვ. სანაძე) ; * არქიტექტურის ფაკულტეტი (დეკანი დოც. ნ. მგალობლიშვილი); * ჰიდროტექნიკისა და სანტექნიკის ფაკულტეტი (დეკანი პროფ. ნ. მოწონელიძე); * გეოლოგიის ფაკულტეტი (დეკანი პროფ. გ. ჯაფარიძე); * კავშირგაბმულობისა და ელექტრონიკის ფაკულტეტი (დეკანი პროფ. ა. კერესელიძე); * ავტომექანიკური ფაკულტეტი (დეკანი დოც. დ. პეტრიაშვილი) ; * სპი' ქუთაისის ფაკულტეტის (დეკანი პროფ. კ. იმედაშვილი); </small> საღამოს სტაციონარულ სწავლებას 7 ფაკულტეტი ემსახურებოდა: თბილისის, რუსთავის, ბათუმის, ჭიათურის, ტყიბულის (ზესტაფონის განყოფილებით), ფოთისა და გორის. დაუსწრებელი სწავლების ფაკულტეტები იყო თბილისსა და სოხუმში (თელავისა და ზუგდიდის საკონსულტაციო პუნქტებით). საქართველოს პოლიტექნიკური ინსტიტუტის ხელმძღვანელები, როგორც წესი ხელისუფლების მიერ ინიშნებოდნენ . [[1988]] წელს პირველად ჩატარდა რექტორის არჩევნები სამეცნიერო საბჭოს გაფართოებულ სხდომაზე. რექტორად არჩეულ იქნა პროფ. გოჩა ჩოგოვაძე. [[1990]] წელს საქართველოს პოლიტექნიკურმა ინსტიტუტმა ტექნიკური უნივერსიტეტის სტატუსი მიიღო. [[1992]] წელს დაარსდა ჰუმანიტარულ-ტექნიკური ფაკულტეტი. [[2005]] წელს დაარსდა ქართული სამეცნიერო პოტენციალის და სტუდენტ-ახალგაზრდობის დასასაქმებლად „საინივაციო ფონდი-ტექნოლოგიური პარკი“. [[2006]] წელს 17 მაისს ჩატარდა სტუ-ს სტუდენტური თვითმმართველობის პირველი არჩევნები. ==რექტორთა სია== საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის რექტორთა სია [[1928]] წლიდან დღემდე.<ref>{{Cite web |url=https://gtu.ge/GTU/About/rectors.php|title=უნივერსიტეტის რექტორები |accessdate=2024-09-18}}</ref> #[[დავით კანდელაკი]] ([[1928]]-[[1936]]) #[[გიორგი გვარჯალაძე]] ([[1936]]) #[[არტემ ბოჯგუა]] ([[1936]]-[[1948]]) #[[გრიგოლ ქომეთიანი]] ([[1948]]-[[1952]]) #[[გიორგი ზარიძე]] ([[1953]]-[[1956]]) #[[რაფიელ დვალი]] ([[1956]]-[[1958]]) #[[იოსებ ბუაჩიძე]] ([[1958]]-[[1972]]) #[[არჩილ ძიძიგური]] ([[1973]]-[[1981]]) #[[თეიმურაზ ლოლაძე]] ([[1981]]-[[1988]]) #[[გოჩა ჩოგოვაძე]] ([[1988]]-[[1994]]) #[[რამაზ ხუროძე]] ([[1994]]-[[2007]]) #[[არჩილ მოწონელიძე]] ([[2007]]-[[2008]]) #[[არჩილ ფრანგიშვილი]] ([[2009]]-[[2020]]) #[[დავით გურგენიძე (ჰიდროტექნიკოსი)|დავით გურგენიძე]] ([[2020]]-დღემდე) == სტრუქტურა == [[Image:Georgische Technische Universität - 1. Korpus.jpg|thumb|300px|საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტიის I კორპუსი]] [[სურათი:GTU main building refurbished hallway.jpg|thumb|300px|განახლებული I კორპუსის კორიდორი.]] [[სურათი:GTU VI Building.jpg|thumb|300px|სტუ-ს ადმინისტრაციული კორპუსი, არქიტ. [[მიხეილ შავიშვილი]], 1962 წ.]] უნივერსიტეტის შემადგენლობაში შედის საგანმანათლებლო და სამეცნიერო საქმიანობის უშუალოდ განმხორციელებელი ძირითადი სტრუქტურული ერთეულები: [[ფაკულტეტი|ფაკულტეტები]], [[ბიბლიოთეკა]] (ბიბლიოთეკები) და დამხმარე სტრუქტურული ერთეულები. უნივერსიტეტის სტრუქტურაში შემავალი ძირითადი სასწავლო-სამეცნიერო და ადმინისტრაციული ერთეულებია ფაკულტეტები. ფაკულტეტის შემადგენლობაში შედიან სასწავლო, სამეცნიერო-კვლევითი და დამხმარე სტრუქტურული ერთეულები. === ფაკულტეტები === უნივერსიტეტის ამჟამინდელი ძირითადი სასწავლო-სამეცნიერო ერთეულებია: * [http://construction.gtu.ge/ საამშენებლო ფაკულტეტი] (დეკანის მოვალეობის შემსრულებელი — ზურაბ გვიშიანი). * [https://gtu.ge/pet/ ენერგეტიკისა და ტელეკომუნიკაციის ფაკულტეტი] (დეკანი — პროფესორი ელენე შატაკიშვილი). * [https://gtu.ge/Mining/ სამთო-გეოლოგიური ფაკულტეტი] (დეკანი — ანზორ აბშილავა). * [https://gtu.ge/Ctmf/ ქიმიური ტექნოლოგიისა და მეტალურგიის ფაკულტეტი] (დეკანი — ნუგზარ წერეთელი). * [https://gtu.ge/Arch/ არქიტექტურის, ურბანისტიკის და დიზაინის ფაკულტეტი]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }} (დეკანი — ნინო იმნაძე). * [http://www.gtu.ge/index_ims.php ინფორმატიკისა და მართვის სისტემების ფაკულტეტი] (დეკანი — ზურაბ წვერაიძე).</small> * [http://satransporto.gtu.ge/ სატრანსპორტო და მანქანათმშენებლობის ფაკულტეტი] (დეკანი — ოთარ გელაშვილი).</small> * [https://gtu.ge/bef/ ბიზენს-ტექნოლოგების ფაკულტეტი] (დეკანი — რუსუდან ქუთათელაძე). * [http://law.gtu.ge/ სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ფაკულტეტი] (დეკანი — ირაკლი გაბისონია) * [http://social.gtu.ge/?lang=en საინჟინრო ეკონომიკის, მედიატექნოლოგიებისა და სოციალურ მეცნიერებათა ფაკულტეტი] (დეკანი — ივანე ჯაგოდნიშვილი) * [https://gtu.ge/ids-en/ დიზაინის საერთაშორისო სკოლა] (დეკანი — ნიკოლოზ შავიშვილი) * [https://gtu.ge/Agro/ აგრარული მეცნიერებებისა და ბიოსისტემების ინჟინერიგნის ფაკულტეტი] (დეკანი — გიორგი ქვარცხავა) === ბიბლიოთეკა === საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ცენტრალური სამეცნიერო ბიბლიოთეკა წარმოადგენს ამავე უნივერსიტეტის სასწავლო-სამეცნიერო-კვლევით ერთეულს და სამეცნიერო ცენტრს, რომელიც უზრუნველყოფს სტუდენტთა და პროფესორ-მასწავლებელთა მომსახურებას. იგი, ასევე წარმართავს სამეცნიერო-ბიბლიოგრაფიულ საქმიანობას. ბიბლიოთეკის ერთიან ქსელში გაერთიანებულია უნივერსიტეტის ყველა სტრუქტურის საბიბლიოთეკო მომსახურება. იგი კოორდინაციას უწევს უნივერსიტეტის ფაკულტეტების ბიბლიოთეკათა მუშაობას, უზრუნველყოფს მათ დაკომპლექტებას სასწავლო და სამეცნიერო ლიტერატურით. ცენტრალური სამეცნიერო ბიბლიოთეკის მუშაობას ხელმძღვანელობს ბიბლიოთეკის დირექტორი, რომელიც არის უნივერსიტეტის წარმომადგენლობითი საბჭოს წევრი. საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ცენტრალური სამეცნიერო-ტექნიკური ბიბლიოთეკა, დაარსდა 1922 წელს. ბიბლიოთეკა ქვეყნის ერთ-ერთი უდიდესი წიგნსაცავია. ფონდი მოიცავს — 2224357 საბიბლიოთეკო ერთეულს. მათ შორის 1697590 წიგნია, ხოლო 526767 — პერიოდული გამოცემა. სამეცნიერო ბიბლიოთეკის ფონდი შედგება თანამედროვე და მე-19 და მე-20 საუკუნეების უნიკალური გამოცემებისაგან, რომელთა შორის ზოგიერთი ქვეყნის მასშტაბით, მხოლოდ აქაა დაცული. ამჟამად უნივერსიტეტში მიმდინარეობს ბიბლიოთეკის კოლექციის დიგიტაციის პროცესი. === ადმინისტრაცია === * რექტორი — დავით გურგენიძე (ტექნიკის მეცნიერებათა კანდიდატი, აკადემიური დოქტორი, პროფესორი) * ვიცე-რექტორი — ლევან კლიმიაშვილი (ტმდ, პროფესორი ) * რექტორის მოადგილე მეცნიერების დარგში — ზურაბ გასიტაშვილი (ტმდ, პროფესორი ) * ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი —კარლო კოპალიანი (სოციალური მეცნიერებების დოქტორი) * ხარისხის უზრუნველყოფის სამსახურის უფროსი — ირმა ინაშვილი * პერსპექტიული განვითარების სამსახურის უფროსი — თამაზ ბაციკაძე (ტმდ, სრული პროფესორი) * საერთაშორისო ურთიერთობათა და სტანდარტების სამსახურის უფროსი — ოთარ ზუმბურიძე (ტმდ, სრული პროფესორი) * აკადემიური საბჭოს თავმჯდომარე — სტუ-ს რექტორი დავით გურგენიძე * წარმომადგენლობითი საბჭოს სპიკერი — ჯემალ გახოკიძე === სტრუქტურული ერთეულები === * სწავლების დეპარტამენტი | დეპარტამენტის უფროსი - თამარ წერეთელი * მეცნიერების დეპარტამენტი | დეპარტამენტის უფროსი - დავით თავხელიძე * კომერციალიზაციის დეპარტამენტი | დეპარტამენტის უფროსი - მამუკა მაცაბერიძე * საუნივერსიტეტო ბიბლიოთეკა | დირექტორი - ვაჟა პაპასკირი * სამეურნეო და საექსპლუატაციო-სარემონტო დეპარტამენტი | დეპარტამენტის უფროსი - ნიკოლოზ ნებიერძე * ადამიანური რესურსების მართვის განყოფილება | განყოფილების უფროსი - ხათუნა ჩხიკვიშვილი * კანცელარია | უფროსი- ელიკო ოხანაშვილი * სამართლებრივი უზრუნველყოფის განყოფილება | განყოფილების უფროსი - ბექა მაისურაძე * საგეგმო-საფინანსო განყოფილება | განყოფილების უფროსი - * აღრიცხვა-ანგარიშგების განყოფილება | განყოფილების უფროსი - თამაზ ურთმელიძე * უწყვეტი განათლების და დაუსწრებელი სწავლების განყოფილება | განყოფილების უფროსი - ლალი ღოღელიანი * საგამომცემლო სახლი „ტექნიკური უნივერსიტეტი“ – მარინა მეძმარიაშვილი * სტუდენტებთან, კურსდამთავრებულებთან ურთიერთობის, სპორტისა და კულტურის განყოფილება | განყოფილების უფროსი - რევაზ გურგენიძე * საინფორმაციო ტექნოლოგიების განყოფილება | განყოფილების უფროსი - დავით ჩიქოვანი * გეოეკოლოგიური მონიტორინგის განყოფილება | განყოფილების უფროსი - დიმიტრი აბზიანიძე * დიპლომების სექტორი | სექტორის უფროსი - როზეტა მგალობლიშვილი * არქივი | უფროსი - რუსუდან თათარაშვილი * სამხედრო სამობილიზაციო სექტორი | სექტორის უფროსი - ნინო ჩუბინიძე * მონიტორინგის ჯგუფი | უფროსი - დავით გორგიძე * შესყიდვების ჯგუფი | უფროსი - ეკა ივანიშვილი * სენსორული ელექტრონიკისა და მასალათმცოდნეობის სამეცნიერო-ტექნოლოგიური ცენტრი | ცენტრის ხელმძღვანელი – მერაბ ტაბუცაძე * პოლიტექნიკური მუზეუმი | მუზეუმის დირექტორი - მანანა თევზაძე == სწავლება და მეცნიერება == სტუ-მა ბოლო 80 წლის განმავლობაში საქართველოს ინჟინერთა, ქიმიკოსთა და მეცნიერული ინდუსტრიის სპეციალისტთა 60 % გამოუშვა. ბოლო წლებში სტუ-ს ფარგლებში ჩამოყალიბდა რამდენიმე დამატებითი სასწავლო დაწესებულება, მათ შორის „[[კავკასიის ბიზნეს სკოლა]]“ ([[თსუ]]-ს, სტუ-სა და [[ჯორჯია სტეიტ უნივერსიტეტი|ჯორჯია სტეიტ უნივერსიტეტის]] ერთობლივი პროექტი), გერმანული სწავლების ფაკულტეტი, ფრანკო-ქართული სწავლების ფაკულტეტი და სისკოს ქსელების აკადემია. ტექნიკურ უნივერსიტეტს ამჟამად ყოველწლიურად 22 000-მდე სტუდენტი, 2000 პროფესორ-მასწავლებელი და საშტატო მოსამსახურე ჰყავს. უნივერსიტეტის საქმიანობის ძირითადი მიმართულებებია: # საბაკალავრო, სამაგისტრო და სადოქტორო აკადემიური პროგრამების განხორცი-ელება. # პროფესიული უმაღლესი საგანმანათლებლო პროგრამების განხორციელება. # სახელობო საგანმანათლებლო პროგრამების განხორციელება; # სამეცნიერო-კვლევითი სამუშაოების წარმართვა. # საპროექტო, საძიებო და საცდელ-საკონსტრუქტორო საქმიანობა. # საექსპერტო, დიაგნოსტიკური და საკონსულტაციო საქმიანობა. # საგამომცემლო საქმიანობა. === უცხოელ სტუდენტთა სწავლება === სტუ-ში სასწავლებლად როგორც დასწრებულ, ისე დაუსწრებელი სწავლების ფორმაზე (სტუდენტები, სტაჟიორები, ასპირანტები და დოქტორანტები) მიიღებიან 35 წლის ასაკამდე უცხოელი მოქალაქეები, რომელთაც გააჩნიათ საშუალო განათლების ან შესაბამისი საგანმანათლებლო დაწესებულების [[სერტიფიკატი]]. დოქტორანტურაში და სტაჟირებაზე ასაკი შეზღუდული არ არის. მოსამზადებელ განყოფილებაზე მსმენელი შეისწავლის [[ქართ.|ქართულ]] ან [[რუს.|რუსულ ენას]] (იმისდა მიხედვით თუ რომელ სექტორზე სურს მას სწავლის გაგრძელება). გარდა ენისა მსმენელი შეისწავლის: <small> # ტექნიკური პროფილით სწავლის გაგრძელების სურვილის შემთხვევაში — [[მათემატიკა]]ს, [[ფიზიკა]]სა და [[ხაზვა]]ს. # ქიმიური ტექნოლოგიისა და მეტალურგიულის პროფილით — [[ქიმია]]ს, მათემატიკას, ხაზვას. # ფარმაციისა და ბიოტექნოლოგის სპეციალობით — [[ბიოლოგია]]ს, ქიმიას. # ჰუმანიტარული პროფილით — [[ისტორია]]ს, მეორე უცხო ენას. </small> მოსამზადებელი განყოფილების მსმენელი აბარებს გამოსაშვებ გამოცდებს, რის შემდეგაც მათ მიეცემათ სერტიფიკატი და ჩაირიცხებიან სტუ-ში. == სტუდენტური ცხოვრება == === სტუდენტური ორგანიზაციები === საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტში ამჟამად მოქმედებს ორი სტუდენტური გაერთიანება. ერთ-ერთი მათგანია, საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის სტუდენტური კავშირი, დაარსებული [[1990]] წლის [[18 დეკემბერი|18 დეკემბერს]]. სტუდენტური კავშირი პირველი გაერთიანება იყო, შექმნილი სტუ-ს ფარგლებში და ამჟამად მონაწილეობს უნივერსიტეტის თვითმმართველობაში. მეორე ორგანიზაციაა „რეფორმატორები“, შექმნილი [[2006]] წელს. === სტუდენტური კლუბები === ამჟამად სტუ-ში ფუნქციონირებს ახალგაზრდული ორგანიზაცია [[ტურიზმი|ტურისტული]] [[კლუბი]], რომელიც აერთიანებს ჰუმანიტარული ფაკულტეტის ტურიზმის მენეჯმენტის სტუდენტებს და სპეციალისტებს, ასევე სხვა მომიჯნავე სპეციალობის სტუდენტებს. ტურისტული კლუბის შეიქმნა [[2005]] წლის დეკემბერში სტუ-ს ჰუმანიტარული ფაკულტეტზე. [[14 დეკემბერი|14 დეკემბერს]] ჩამოყალიბდა მმართველი [[სტრუქტურა]], ხოლო [[10 მარტი]]დან ტურისტულმა კლუბმა დაიწყო მოღვაწეობა სტუ-ს ფარგლებში. კლუბში გაწევრიანდა 80 სტუდენტი. კლუბის დამფუძნებლები არიან: დავით ფაჩულია, ეკა ნოზაძე, თიკო დუდუნია, ლიკა შავგულიძე, კახა ჯიმშიაშვილი. == სამედიცინო მომსახურება == საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტში სამედიცინო მომსახურებას ახორციელებს უნივერსიტეტის [[პოლიკლინიკა]], რომელიც დაარსდა 1945 წელს და ინსტიტუტის პროფესორ-მასწავლებლებს ემსახურებოდა. თავდაპირველად უ. ჩხეიძის ქუჩაზე, პოლიტექნიკური ინსტიტუტის შენობაში მდებარეობდა. [[1980]] წლიდან კი კოსტავას ქ. 75-შია განთავსებული. პოლიკლინიკა მუშაობს სახელშეკრულებლო პრინციპით, რომელიც გულისხმობს: უნივერსიტეტის თანამშრომლებს ხელფასიდან ყოველთვიურად 1 [[ლარი]] ექვითებათ, რაც პოლიკლინიკის ანგარიშზე გადაირიცხება. სამედიცინო მომსახურება (გარდა [[სტომატოლოგია|სტომატოლოგიური]] მომსახურება) უფასოა. იმ თანამშრომლების მომსახურება, რომელთაც ასეთი ხელშეკრულება არ აქვთ, ხორციელდება შიდა სტანდარტებით, რაც ქალაქის ფასებთან შედარებით მნიშვნელოვნად ნაკლებია. განფასოება შეთანხმებულია უნივერსიტეტის რექტორატთან და პროფკავშირებთან. პოლიკლინიკა ლიცენზირებულია [[საქართველოს ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო]]ს მიერ. პოლიკლინიკა უფასოდ ემსახურება უდედმამო სტუდენტებს, ინვალიდებს, [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|აფხაზეთში]] დაღუპული პირის ოჯახის წევრებს (სტუდენტებს, თანამშრომლებს). == სიმბოლიკა == ტექნიკურ უნივერსისტეტს გააჩნია საკუთარი სიმბოლიკა: დროშა, გერბი და ჰიმნი, რაც დადგენილია უნივერსიტეტის წესდებით (მუხლი 2). 2010 წლის 5 მაისს, აკადემიურმა საბჭომ მიიღო ახალი დადგენილება „სტუ-ს ახალი გერბის და დროშის შესახებ“<ref>{{cite web|url=http://www.gtu.ge/pdf/dadgenilebebi/dadgenileba_251_10.05_10%5B1%5D.pdf |title= საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის აკადემიური საბჭოს 2010 წლის 10 მაისის #251 დადგენილება „სტუ-ს ახალი გერბის და დროშის შესახებ“ |year= 2010-05-10 |accessdate=2011-06-19 }}</ref>, რომელიც განსახილველად და დასამტკიცებლად გადაეცა უნივერსიტეტის წარმომადგენლობით საბჭოს, რაც საბოლოოდ განათლების მინისტრის ბრძანებით დამტკიცდა 2011 წლის 21 მარტს.<ref name="წესდება">{{cite web|url=http://www.gtu.ge/tsesdeba_gtu.pdf |title= საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის ბრძანება №41/ნ „საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის წესდების დამტკიცების შესახებ“ |year= 2011-03-21 |accessdate=2011-06-19 }}</ref>: [[ფაილი:GTU CoA.svg|80px|მარჯვნივ|სტუ-ს გერბი]] {{ციტატა|საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის გერბი წარმოადგენს ფარს, რომლის არქიტექტონიკაში ძირითადი ადგილი უჭირავს ვანის არქეოლოგიური გათხრების დროს აღმოჩენილ, ძველი წელთაღრიცხვის მე-2 საუკუნის II ნახევრით დათარიღებულ, ქართული საინჟინრო აზროვნების - მხატვრული სამსხმელო წარმოების ნიმუშს, ბრინჯაოს არწივის გამოსახულებას. ფარს ზემოთ გვირგვინად ადგას სტილიზებული შრიფტით შესრულებული, საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის აბრევიატურა “სტუ”, რომელშიც ჩაწნულია ფარზე განფენილი ბაფთა უნივერსიტეტის დევიზით “ცოდნა ძალაა”, ლათინურ ენაზე - “Scientia potestas est”. ფარზე, არწივის ქვემოთ, განთავსებულია უნივერსიტეტის დასახელება ქართულ და ლათინურ ენებზე, შესაბამისად: “საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი” და “GEORGIAE UNIVERSITAS RERUM TECHNICI”. ფარზე კომპოზიციას ამთავრებს უნივერსიტეტის დაარსების წელი, “1922” და ზეთისხილის ტოტების, როგორც სიბრძნისა და განახლების სიმბოლო.|<ref name="new simbolika">{{cite web|url=http://www.gtu.ge/new_simbolika.php |title= სტუ-ს ახალი სიმბოლიკა |year= 2011 (ბოლო განახლება) |accessdate=2011-06-19 }}</ref>}} [[ფაილი:GTU Flag.svg|100px|border|მარჯვნივ|სტუ-ს დროშა]] {{ციტატა|საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის დროშა არის მართკუთხა თეთრი ფერის ქსოვილი, გვერდების თანაფარდობით 2:3. ცენტრალურ ნაწილში გამოსახულია დროშის ოთხივე გვერდთან დაკავშირებული სწორკუთხა მუქი წითელი ფერის ჯვარი; ჯვრის ვერტიკალურ-ჰორიზონტალური მკლავების გადაკვეთაზე მოთავსებულია საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის გერბი. დროშის სიმბოლურ-აზრობრივ გადაწყვეტას საფუძვლად უდევს საქართველოს სახელმწიფო დროშის ძირითადი კომპოზიცია. სტუ-ს დროშაზე წარმოდგენილი ყველა ფერი, ჰერალდიკის კანონების მიხედვით, გარკვეული მნიშვნელობის მქონეა: თეთრი - უმანკოება, უბიწოება, სიწმინდე, სიბრძნე; ყვითელი (ოქროსფერი) - განათლება, კეთილდღეობა, სიმდიდრე და დიდება; მუქი წითელი - სიმამაცე, ვაჟკაცობა, სამართლიანობა და სიყვარული.|<ref name="new simbolika" />}} {{ციტატა|[http://gtu.ge/pdf/himni.wma საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ჰიმნი], მსგავსად გერბისა, შინაარსით სიმბოლურია, ის პატივს მიაგებს უმაღლესი სკოლის სახელოვან წარსულს, მის დღევანდელ ზნეობრივ-ეთიკურ იდეალებს და ორიენტირებულია მომავლის ღირებულებებზე.|<ref name="new simbolika" />}} 2011 წლამდე სტუ-ს გერბი არ ქონია, გააჩნდა მხოლოდ ემბლემა. 2008-2011 წწ მოქმედებდა აკადემიუღი საბჭოს მიერ მიღებული [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/ka/archive/5/5e/20110619101137!GTU_CoA.svg ვარიანტი], თუმცა დადგენილების შინაარსით მას სავალდებულო ძალა არ ქონია.<ref>{{cite web|url=http://www.gtu.ge/pdf/dadgenilebebi/dadg17.pdf |title=საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის აკადემიური საბჭოს დადგენილება N17 „სტუ-ს ემბლემის ახალი ვარიანტის შესახებ“ |date= 2011-03-21 |accessdate=2011-06-19 }}</ref> უფრო ადრე კი - [http://www.gtu.ge/Faculties/en&tel/PIC/logo.gif ძველი ვარიანტი]. == საინტერესო ცნობები == * სტუ-ში დაწესებულია ქართველი [[მეცნიერი]]სა და საზოგადო მოღვაწის [[გიორგი ნიკოლაძე|გიორგი ნიკოლაძის]] სახელობის [[მედალი]], რომელსაც ანიჭებს დიდი საბჭო. ჯილდოვდებიან უნივერსიტეტის თანამშრომლები ხანგრძლივი და ნაყოფიერი სასწავლო-აღმზრდელობითი, მეცნიერული და საზოგადოებრივი მოღვაწეობისათვის. მედალი შეიძლება მიენიჭოს [[საქართველო]]სა და სხვა ქვეყნის თვალსაჩინო მეცნიერს, სახელმწიფო და საზოგადო მოღვაწეს. * სტუ-ს I კორპუსი [[გეგმა]]ში განასახიერებს [[ნამგალი და ურო|ნამგლისა და უროს]] [[კომპოზიცია]]ს. == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat|Technical University of Georgia}} * [http://www.gtu.ge სტუ-ს საიტი]; * [http://forum.gtu.ge/ სტუ-ს ფორუმი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130511031236/http://forum.gtu.ge/ |date=2013-05-11 }}; * [http://www.gtu.ge/tsesdeba_gtu.pdf სტუ-ს წესდება]; * [http://www.creditunion.ge განათლების ერთიანი საკრედიტო კავშირი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204170151/http://www.creditunion.ge/ |date=2012-02-04 }}; * სტუ-ს მთავარი კორპუსები, აეროფოტო — [http://wikimapia.org/#lat=41.723632&lon=44.7786373&z=18&l=0&m=a&v=2 wikimapia] [http://wikimapia.org/#lat=41.716617&lon=44.7783905&z=18&l=0&m=a&v=2] *[https://gtu.ge/rectors/gtu-reqtors.php საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის რექტორრები] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{საქართველოს უნივერსიტეტები}} {{თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტები}} [[კატეგორია:თბილისის უნივერსიტეტები]] [[კატეგორია:საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტი| ]] 6hkq3n2cuclw4vvgae6lnonvojy5men 0 14283 4814538 4732810 2025-06-15T01:39:24Z 2A02:8440:7500:2427:1CC6:59FF:FE31:D1EB /* ისტორია */https://www.bbc.com/news/articles/c98ynejg4l5o 4814538 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა| |მშობლიური_სახელი = ''{{lang-en|Republic of Mauritius}}<br />{{lang-fr|République de Maurice}}'' |სრული_სახელი = მავრიკის რესპუბლიკა |საერთო_სახელი = მავრიკი |დროშა = Flag of Mauritius.svg |გერბი = Coat_of_arms_of_Mauritius.svg |რუკა = Mauritius (orthographic projection with inset).svg |ჰიმნი = Motherland |დევიზი = Stella Clavisque Maris Indici ({{lang-la|[[ინდოეთის ოკეანე|ინდოეთის ოკეანის]] ვარსკვლავი და გასაღები}}) |ოფიციალური_ენები = [[ინგლისური ენა|ინგლისური]],<br />[[ფრანგული ენა|ფრანგული]] (რეგიონული) |დედაქალაქი = [[პორტ-ლუი]] |latd=20 |latm=10 |latNS=S |longd=57 |longm=31 |longEW=E |უდიდესი_ქალაქი = [[პორტ-ლუი]] |მთავრობის_ტიპი = [[რესპუბლიკა]] |ლიდერის_ტიპი_1 = [[მავრიკის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] |ლიდერის_სახელი_1 = [[პრიტვირაჯსინგ როპუნი]] |ლიდერის_ტიპი_2 = [[მავრიკის პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრი]] |ლიდერის_სახელი_2 = [[პრავინდ ჯაგნოტი]] |ლიდერის_ტიპი_3 = |ლიდერის_სახელი_3 = |რანგი_ფართობით = 179-ე |ფართობი = 2040 |წყალი_% = 0.05 |სავარაუდო_მოსახლეობა = 1 264 866 |სავარაუდო_მოსახლეობა_რანგი = 151-ე |მოსახლეობა_სავარაუდოდ_წელს = 2007 |მოსახლეობის_ცენზი = 1 236 817 |მოსახლეობის_ცენზი_წელს = 2011 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე = 606,28 |მოსახლეობის_სიმჭიდროვე_რანგი = მე-18 |მშპ_ppp_წელი = 2006 |მშპ_ppp = $16.0 მილიარდი |მშპ_ppp_რანგი = 119-ე |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე = $13 703 |მშპ_ppp_ერთ_მოსახლეზე_რანგი = 51-ე |აგი = 0.804 |აგი_ტენდენცია = {{ზრდა}} |აგი_კატეგორია = <span style="color:#009900;">მაღალი</span> |აგი_რანგი = 65-ე |აგი_წელი = 2004 |ვალუტა = [[მავრიკის რუპია]] |ვალუტის_კოდი = MUR |ქვეყნის_კოდი = MUS |დროის_სარტყელი = [[UTC+04:00]] |ზაფხულის_დრო = [[UTC+04:00]] |cctld = [[.mu]] |სატელეფონო_კოდი = 230 |სატელეფონო_კოდი_მითითება = |სქოლიო = }} '''მავრიკი''' ({{lang-en|Mauritius}}; {{lang-fr|Maurice}}) — კუნძულოვანი სახელმწიფო [[ინდოეთის ოკეანე|ინდოეთის ოკეანის]] სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში, [[აღმოსავლეთი აფრიკა|აღმოსავლეთ აფრიკაში]]. [[მადაგასკარი]]დან აღმოსავლეთით 900 კილომეტრში. რესპუბლიკის შემადგენლობაში შედიან [[კუნძული|კუნძულები]]: [[მავრიკი (კუნძული)|მავრიკი]] (ყველაზე დიდი, 1865 კმ²) და [[როდრიგესი (კუნძული)|როდრიგესი]] (104 კმ²), რომლებიც [[მასკარენის კუნძულები]]ს ნაწილია. ასევე შედის [[არქიპელაგი]] [[კარგადოს-კარახოსი]], [[აგალეგა]]ს კუნძულები და სხვა ბევრი მომცრო კუნძული. 2011 წლის აღწერით მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს 1 236 817 ადამიანს<ref name="Population">[http://statsmauritius.govmu.org/English/StatsbySubj/Documents/Digest/Demographic13.pdf მოსახლეობის 2011 წლის აღწერა]</ref>. ქვეყნის საერთო ფართობია 2045 კმ². დედაქალაქი — [[პორტ-ლუი]], რომელიც კუნძულ მავრიკზე მდებარეობს. == გეოგრაფია == [[ფაილი:Mauritius (+claim islands).svg|thumb|right|275px|მავრიკის რესპუბლიკა და მისი გარე კუნძულები. ტერიტორიული პრეტენზიები გამოყოფილია თეთრი ფერით.]] [[ფაილი:Mauritius Island topographic map-de.svg|thumb|right|275px|კუნძულ მავრიკის ფიზიკური რუკა.]] [[ფაილი:Rodrigues Strassenkarte de.png|thumb|right|275px|კუნძულ როდრიგესის ფიზიკური რუკა.]] მავრიკის კუნძულები [[ვულკანი|ვულკანური]] წარმოშობისაა. მაგრამ ვულკანური მოქმედებები უკვე დიდი ხანია შეჩერებულია და ეროზიამ საკმაოდ გააუთოვა კუნძულის რელიეფი. კიურპილის ცენტრალური პლატო ამოწეულია ზღვის დონიდან 400—600 მეტრზე. ჩრდილოეთიდან, დასავლეთიდან და სამხრეთ-დასავლეთიდან მასთან ახლოს იმყოფებიან უფრო ამოწეული და ნაკლებად გაუთოვებული პლატოები. მათ შორის ყველაზე მაღალია — სავანა (ზღვის დონიდან უმაღლესი წერტილი — მთა [[პითონ-დე-ლა-რივიერ-ნუარი]] 826 მეტრი) — მდებარეობს კუნძულის სამხრეთ-დასავლეთში. ბუნებრივი ღირსშესანიშნეობებიდან საინტერესოა ჩამქრალი ვულკანების (ტრუ-ო-სერფი, კანაკა, ბასენ-ბლანკი) [[ვულკანური კრატერი|კრატერები]] და პლატოები, რომლებსაც აქვთ უჩვეულო ფორმის მთის მწვერვალები. შიდა პლატოები გარშემორტყმულია სანაპირო დაბლობის ზოლით, სამხრეთში და აღმოსავლეთში 15—20 კმ-ის სიგანით. ამ ნაყოფიერი ალუვიალური [[ნიადაგი]]ს დაბლობებში, ასევე პლატოს ხეობებში თავმოყრილია [[შაქრის ლერწამი|შაქრის ლერწმის]] პლანტაციები, რომელსაც უკავია მავრიკის საერთო ფართობის 45 %. სანაპიროები გარშემორტყმულია მარჯნის [[რიფი|რიფებით]]. === ჰიდროლოგია === მავრიკის პლატოებში და მთებში მოედინება ასეულობით მცირე [[მდინარე]], რომლებშიც ბევრია [[ჭორომი]] და [[ჩანჩქერი]]. შვიდსაფეხურიან ტამარენის ჩანჩქერს აქვს ყველაზე უფრო დიდი [[წყალგადასაშვები]] (274 მეტრი). მავრიკის ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანი მდინარეებია [[გრანდ-რივერ-საუტ-ისტი]] და [[გრანდ-რივერ-ნორტ-უესტი]]. წვიმების პერიოდში მდინარეები ჩქაროსნულად მოედინებიან და სახიფათონი ხდებიან. კუნძულის ყველაზე უფრო დიდი [[ტბა|ტბებია]] — [[გრან-ბასენი]] და [[მარ-ო-ბაკოა]]. === კლიმატი === [[ჰავა]] ტროპიკულია, ზღვისა. კუნძული მდებარეობს იმ ტროპიკული ციკლონების გზაზე, რომლებიც წარმოიშვებიან ინდოეთის ოკეანეში. თითქმის ყოველწლიურად, თებერვალ-მარტში ისინი კუნძულებს დაატეხავენ ქარიშხლებს, რომელთა სიჩქარე აღწევს 220 კმ/სთ-ს და თავსხმა წვიმებს, რომლებიც იწვევენ კატასტროფულ წყალდიდობებს. წყლის საშუალო ტემპერატურა მთელი წელიწადი არ ეცემა 23&nbsp;°C-ზე დაბლა. ასეთ ტემპერატურებზე ნაყოფიერ ნიადაგზე [[შაქრის ლერწამი]] იძლევა საკმაოდ მაღალ მოსავალს. ზღვისპირა დაბლობებში წელიწადში მოდის 1500—2500 მმ ნალექი. პლატოებზე ნალექების რაოდენობა მატულობს 3500 მმ-მდე, ხოლო საშუალო ტემპერატურა ეცემა 3-4&nbsp;°C-ით. ყველაზე თბილი თვის ([[თებერვალი]]) საშუალო ტემპერატურაა 26&nbsp;°C, ყველაზე ცივისა ([[აგვისტო]]) შიგა რაიონებში 14&nbsp;°C-იდან, სანაპიროზე 18,5&nbsp;°C-მდე. მხოლოდ იქ, მთების კალთებქვეშ, შესაძლებელია ისეთი კულტურების დარგვა და მოყვანა, როგორებიცაა [[ჩაი]], [[თამბაქო]], [[აგავა]]. მავრიკიზე პირველი კოლონისტები რგავდნენ სანელებლებს; [[ფრანგები]] — [[ყავა]]ს, [[ინგლისელები]] — [[ჩაი]]ს. ყველა ამ კულტურას შეეძლო მოეცა მშვენიერი მოსავალი, [[ციკლონი|ციკლონებს]] რომ არ გაენადგურებინათ ნარგავები. მხოლოდ შაქრის ლერწმის ღეროები უძლებდნენ სტიქიის დარტყმას. მავრიკი მდებარეობს ინდოეთის ოკეანეში, დაახლოებით მე-20 პარალელზე [[ეკვატორი]]ს სამხრეთით, რის გამოც მას აქვს [[ტროპიკული კლიმატური სარტყელი|ტროპიკული მუსონური კლიმატი]] ხანგრძლივი ნოტიო სეზონით (აღინიშნება დეკემბერ-მაისში, არ აღინიშნება ივნის-აგვისტოში) და მოკლე, შედარებით მშრალი სეზონით (სექტემბერი-ნოემბერი). მავრიკიზე წელიწადის დროთა ცვლილებას ასევე აქვს ადგილი: ზაფხული მავრიკიზე ცხელი და ნოტიოა, ზამთარი შედარებით გრილი და მშრალი. მავრიკისთვის ძალიან მაღალი ან ძალიან დაბალი ტემპერატურები არ არის დამახასიათებელი: ტემპერატურა ზაფხულში +35&nbsp;°C-ზე მაღლა და ზამთარში +10&nbsp;°C-ზე დაბლა შესაბამისად არც მატულობს და არც კლებულობს. === ფლორა და ფაუნა === ოდესღაც ჯიშიანი სახეობის [[ხე]]ებით სავსე ხშირი ტყიანი ზეგნები დიდი ხანია გაკაფულია და შეცვლილია დარგული [[კანარის ფიჭვი]]თ და [[ევკალიპტი]]თ. აღმოსავლეთის სანაპიროს გასწვრივ შენარჩუნებულია [[მანგროს ტყეები]]. ბუნებრივი მცენარეულობის განადგურების გამო გამქრალია ადგილობრივი სახეობების პოპულაციის ნაწილი, მათ შორის მავრიკის [[ენდემები|ენდემი]] ''[[Acanthophoenix rubra]]''-ს პალმა — ის კუნძულზე შენარჩუნებულია არაუმეტეს 150 ეგზემპლიარის სახით. ქალაქებში, სოფლებში და ავტოგზების გასწვრივ ჭარბობენ კუნძულებზე შემოტანილი დეკორატიული მცენარეები. ესენია: [[ჟაკარანდა]] ({{lang-la|Jacaránda}}), [[აკაცია]], [[სიკომორო]], [[ოლეანდრე]], [[ჰიბისკუსი]] ({{lang-la|Hibiscus}}), წითელი [[ჟასმინი]]. პლაჟების გასწვრივ — [[კაზუარინა]]ს ({{lang-la|Casuarina}}) ნარგავები. დასახლებული პუნქტების სიახლოვეს მყოფ სანაპიროებზე, ხშირად გვხვდება [[ქოქოსის პალმა]]. კუნძულის მიწის რესურსების ინტენსიურმა ექსპლოატაციამ მოსახლეობის რაოდენობის ზრდასთან ერთად მოიტანა ის, რომ ბუნებრივ ლანდშაფტებს ახლა უკავიათ მავრიკის ფართობის მეოთხედზე ნაკლები. ამასთან ისინი უპირატესად შენარჩუნებულია კუნძულის სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში, ან დაფარულია ველური ბუჩქნარით, ან საერთოდ მცენარეულის გარეშეა და დაფარულია წითელი ვულკანური ქვიშით. მავრიკი გამორჩეულია მრავალფეროვანი [[ფაუნა|ფაუნით]]. ბევრი იქ მობინადრე ცხოველი, სხვაგან არსად არ გვხვდება. პირველი ევროპელი კოლონისტები გაკვირვებულები იყვნენ უზარმაზარი ხმელეთის კუების (''[[Cylindraspis inepta]]'' და ''[[Cylindraspis triserrata]]'') სიმრავლით და ბუმბულის მქონე ფრინველების სიმრავლით. [[კუ]]ები გაანადგურეს [[მეკობრე]]ებმა და მეზღვაურებმა, რომლებიც, [[გემი|გემებით]] მავრიკის გვერდით ჩავლის დროს, აუცილებლად შედიოდნენ კუნძულზე, რომ თავიანთი ტრუმები გაევსოთ ამ „ცოცხალი კონსერვებით“. შემდეგ უფრთო [[დრონტისებრნი|დრონტების]] რიგიც დადგა. პირველი [[ნიდერლანდელები|ნიდერლანდელი]] დასახლებულების მტკიცებით, კუნძულის ხეობები სავსე იყო ასეთი ფრინველებით, რომლებიც 15 კგ-მდე იწონიდნენ. დრონტები ადამიანებს ახლო მისვლის ნებას აძლევდნენ, რის შემდეგაც ისინი დრონტებს ჯოხებით კლავდნენ. შემოყვანილმა [[ვირთაგვა|ვირთხებმა]], [[შინაური კატა|კატებმა]] და [[ღორი|ღორებმა]] ასევე ხელი შეუწყვეს მავრიკის დრონტების განადგურებას. 1710 წლისთვის დრონტები სრულიად განადგურდნენ. კუნძულის ათვისებამ მოიტანა სხვა ბუმბულიანი ფრინველების რაოდენობის მკვეთრი შემცირება. ამიტომ შაქრის პლანტაციებზე დაიწყო აქტიურად გამრავლება მავნებლებმა — [[შაქრის ტილი]] და [[წითელი კალია]]. მათთან საბრძოლველად [[ინდოეთი]]დან შემოიყვანეს [[Acridotheres]], რის შედეგადაც დღეისათვის ის კუნძულზე ფრინველთა სამყაროს ყველაზე გავრცელებული წარმომადგენელია. კუნძულზე ასევე შეიყვანეს [[მანგუსტები]], [[მღრღნელები]]ს დიდი რაოდენობა და [[მაიმუნები]]. შედეგად პირველყოფილი ფაუნიდან თითქმის არაფერი აღარ დარჩა. კუნძულზე მოქმედებს [[ბლექ-რივერ-გორჟესი]]ს ეროვნული პარკი, სადაც შენარჩუნებულია რელიქტური [[ვარდისფერი მტრედი]], [[მავრიკიული შევარდენი]], [[მავრიკიული სამკაული თუთიყუში]]. მავრიკისთან ასევე ახლოს, მრგვალ კუნძულზე მდებარეობს [[ნაკრძალი]], სადაც ბინადრობენ უნიკალური [[ქვეწარმავლები]]: [[სცინკისებრნი|სცინკი]] [[Leiolopisma telfairii]], [[გეკონისებრნი|გეკონი]] და ხმელეთის [[მასკარენული შლეგელის გველი]] ({{lang-la|Casarea dussumieri}}). == ისტორია == კუნძული მავრიკი ჯერ კიდევ [[X საუკუნე]]ში იყო ცნობილი [[არაბები|არაბი]] მოგზაურებისათვის, რომლებიც მას დინა არობის (ვერცხლის კუნძული) სახელით იხსენიებენ. [[XVI საუკუნე]]მდე კუნძული დაუსახლებელი იყო. XVI საუკუნის დასაწყისში იქ გადასხდნენ პირველი ევროპელები — [[პორტუგალიელები]]. [[1598]] წელს კუნძულს დაეუფლნენ [[ნიდერლანდელები]] და უწოდეს მავრიკი (მორის ორანელის პატივსაცემად). თავდაპირველად სავაჭრო გემებისათვის კუნძული მხოლოდ დროებითი სადგომი იყო. კუნძულზე ნიდერლანდელების პირველი დასახლება დაარსდა [[1638]] წელს, ხოლო პირველი ბავშვი, რომელიც კუნძულზე დაიბადა ითვლება [[სიმონ ვან დერ სტელი]]. დაიწყო [[შაქრის ლერწამი|შაქრის ლერწმის]], [[ბამბა (გვარი)|ბამბის]], [[თამბაქო]]ს პლანტაციების შექმნა და [[მსხვილი რქოსანი საქონელი|მსხვილი რქოსანი საქონლის]] მოშენება. ამისათვის ნიდერლანდელებმა აქ შემოიყვანეს მონები [[მადაგასკარი]]დან და [[აღმოსავლეთი აფრიკა|აღმოსავლეთ აფრიკიდან]]. კუნძულის მაცხოვრებელთა რაოდენობამ ნიდერლანდელთა მმართველობის დროს მიაღწია დაახლოებით 300 ადამიანს, მონების ჩათვლით. მაგრამ [[1710]] წელს ნიდერლანდელებმა დატოვეს მავრიკი, რათა თავი დაეღწიათ ევროპული გემების მიერ კუნძულზე შემოყვანილი და შემდეგ მომრავლებული [[ვირთაგვა|ვირთხებისაგან]]. [[1715]] წელს კუნძული მიიტაცეს [[ფრანგები|ფრანგებმა]] (უწოდეს ილ-დე-ფრანსი), [[1721]] წელს აქ ფრანგებმა დააარსეს თავიანთი პირველი მუდმივი დასახლება. ფრანგული კოლონიზაციის წლებში ილ-დე-ფრანსზე აშენდა რამდენიმე ფორტი, გემების ასაშენებელი და სარემონტო ადგილი, გაყვანილ იქნა გზები. [[1735]] წელს კუნძულის მოსახლეობა ითვლიდა თითქმის 1 ათას ადამიანს (200 თეთრკანიანი, დანარჩენი — მონები აფრიკიდან და მადაგასკარიდან). XVIII საუკუნის მეორე ნახევარში ილ-დე-ფრანსზე გადასახლდა კოლონისტების ჯგუფი ფრანგული პროვინცია [[ბრეტანი]]დან და [[ნორმანდია|ნორმანდიიდან]]; იმავდროულად შეყვანილი იქნა მონების ახალი პარტია აფრიკიდან და მადაგასკარიდან. მონების შრომა გამოიყენებოდა [[შაქრის ლერწამი|შაქრის ლერწმის]] და [[ყავა|ყავის]] პლანტაციებში; კუნძულზე დაიწყეს [[სიმინდი]]ს, [[მანიჰოტი]]ს, [[მიხაკის ხე|მიხაკის ხის]], [[ინდიგო]]ს, სხვადასხვა სახის [[ბოსტნეული კულტურები]]ს და [[ხილი]]ს მოყვანა. კუნძულის მოსახლეობა იბრძოდა კოლონიზატორების წინააღმდეგ (აჯანყებები [[1695]], [[1724]], [[1732]], [[1794]] წლებში). [[1810]] წელს, [[ინგლისელები]]ს [[ჯარი]]ს ფრანგულ გარნიზონზე გამარჯვების შემდეგ, იგი [[დიდი ბრიტანეთი]]ს სამფლობელო გახდა. [[1814]] წელს პარიზის ხელშეკრულების საფუძველზე ილ-დე-ფრანსი ოფიციალურად გახდა ბრიტანეთის კოლონია და მას დაუბრუნდა მავრიკის დასახელება. ინგლისელთა კოლონიზაციის დაწყებისას მავრიკის მოსახლეობა შეადგენდა დაახლოებით 70 ათას ადამიანს (მათ შორის 50 ათასზე მეტი — მონა). 1835 წელს მონობა გაუქმდა. იმ დროისათვის მონების რიცხვი შეადგენდა 77 ათას ადამიანს (96 ათასი მოსახლიდან). სასოფლო-სამეურნეო სამუშაოებისათვის მავრიკიზე 1830-იანი წლებიდან [[ინდოეთი]]დან დაიწყეს მუშების შეყვანა (კიდევ უფრო ადრე, [[1829]] წლიდან, მუშების მოსვლა დაიწყო [[ჩინეთი]]დან). [[1861]] წლისთვის ინდური წარმოშობის იმიგრანტების რაოდენობამ მიაღწია თითქმის 300 ათას ადამიანს. მავრიკიზე სწრაფად მიმდინარეობდა [[შაქარი|შაქრის]] წარმოების ზრდა, დაიწყო [[ჩაი]]ს და [[თამბაქო]]ს მოყვანა. [[როდრიგესი (კუნძული)|როდრიგესის]] კუნძული [[1528]] წელს აღმოაჩინა [[პორტუგალიელები|პორტუგალიელმა]] მეზღვაურმა [[დიეგო როდრიგესი|დიეგო როდრიგესმა]] (Don Diego Rodriguez). [[1691]]—[[1693]] წლებში მისი ოკუპაცია [[ნიდერლანდელები|ნიდერლანდელებმა]] მოახდინეს. XVIII საუკუნეში კუნძულს დაეუფლნენ [[ფრანგები]], რომლებსაც თავიანთ პლანტაციებში სამუშაოდ შავკანიანები შეჰყავდათ. [[1810]] წლიდან [[1968]] წლამდე კუნძულს მართავდა [[ბრიტანეთის იმპერია]], რის შემდეგადაც ის გახდა მავრიკის სახელმწიფოს ტერიტორიული ნაწილი. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ ანტიკოლონიურმა ბრძოლებმა აიძულა დიდი ბრიტანეთი ზოგიერთ დათმობაზე წასულიყო. [[1957]] წელს გაფართოვდა საკანონმდებლო საბჭოს უფლებები. [[1958]] წელს შემოიღეს საყოველთაო საარჩევნო უფლება. [[1964]] წელს შეიქმნა ეროვნული მთავრობა. [[1967]] წლის [[7 აგვისტო]]ს ჩატარდა საკანონმდებლო საბჭოს არჩევნები. კუნძულმა მიიღო თვითმმართველი ტერიტორიის სტატუსი. არჩევნებში გამარჯვებული ლეიბორისტული პარტია მოითხოვდა კუნძულისთვის დაუყოვნებლივი დამოუკიდებლობის მიცემას. [[1968]] წლის [[12 მარტი|12 მარტს]] მავრიკი დამოუკიდებელი სახელმწიფო გახდა თანამეგობრობის ფარგლებში. 1968 წლის დასაწყისიდან დაიწყო შეტაკებები მოსახლეობის აზიური წარმოშობის ხალხსა (ძირითადად ინდოელები) და კრეოლებს (შავკანიანები და მულატები) შორის. [[1970]]—<nowiki/>[[1971]] წლებში მიმდინარეობდა დიდი გაფიცვები ეკონომიკის ბევრ სფეროში, ხელფასის გაზრდის მოთხოვნით. 1971 წლის დეკემბერში მავრიკის ხელისუფლებამ ქვეყანაში შემოიღო საგანგებო მდგომარეობა, რომელიც შეუჩერებლივ მოქმედებდა [[1978]] წლის მარტამდე. დაპატიმრებული იყვნენ რადიკალური მემარცხენე პარტიის — მავრიკის მებრძოლი მოძრაობის ლიდერები, აიკრძალა ამ პარტიასთან დაკავშირებული პროფკავშირების მოღვაწეობა. [[1992]] წლის [[12 მარტი]]დან მავრიკი გახდა [[რესპუბლიკა]]. 2024 წლის 3 ოქტომბერს, ბრიტანეთისა და მავრიკის მთავრობებმა ერთობლივი დეკლარაციით გამოაცხადეს არქიპელაგის სუვერენიტეტის მავრიკისთვის გადაცემის შესახებ. დიეგო გარსიას კუნძული, სადაც მდებარეობს Camp Justice-ის სამხედრო ბაზა, ამ ახალი ხელშეკრულების ერთადერთი გამონაკლისი იყო, რომლის მიხედვითაც ადმინისტრირება მავრიკის მთავრობამ გაერთიანებულ სამეფოს მინიმუმ 99 წლის ვადით გადასცა. 2025 წლის 22 მაისს, ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრმა კიერ სტარმერმა ხელი მოაწერა ოფიციალურ შეთანხმებას ჩაგოსის კუნძულების სუვერენიტეტის მავრიკისთვის გადაცემის შესახებ. შეთანხმების პირობების თანახმად, დიეგო გარსიას სტრატეგიული ატოლი და მისი 38 კილომეტრიანი ბუფერული ზონა დაუყოვნებლივ დაუბრუნდა გაერთიანებულ სამეფოს. ეს შეთანხმება იძლევა კუნძულზე ერთობლივი ანგლო-ამერიკული ბაზის ფუნქციონირების გაგრძელების საშუალებას მომდევნო 99 წლის განმავლობაში, 40-წლიანი გაგრძელებით და შემდგომი წინასწარი შესყიდვის უფლებით. მავრიკი პირველი სამი წლის განმავლობაში დიდი ბრიტანეთისგან წლიური 165 მილიონი ფუნტის ოდენობის ქირის გადახდას მიიღებს, რასაც მომდევნო ათი წლის განმავლობაში წელიწადში 120 მილიონი ფუნტი სტერლინგი მოჰყვება. შემდგომში, ეს წლიური 120 მილიონი ფუნტის ოდენობის გადახდა ინფლაციის მიხედვით იქნება ინდექსირებული. == სახელმწიფო წყობა == მავრიკი რესპუბლიკაა. სახელმწიფოს მეთაურია — [[პარლამენტი]]ს მიერ 5 წლის ვადით (შესაძლებელია ზედიზედ მეორე ვადაც) არჩეული [[პრეზიდენტი]]. პარლამენტი — ერთპალატიანია, 70 დეპუტატი (62-ს ირჩევს მოსახლეობა 5 წლის ვადით, კიდევ 8-ს ნიშნავს საარჩევნო კომიტეტი სხვადასხვა ეთნიკური თემების წარმომადგენლებისგან). 2014 წლის 10 დეკემბრის არჩევნების შედეგად პარლამენტში წარმოდგენილია პოლიტიკური პარტიები (ალიანსები): {| class="wikitable" | align="center" style="background:#f0f0f0;"|'''ალიანსი''' | align="center" style="background:#f0f0f0;"|'''პარტია''' | align="center" style="background:#f0f0f0;"|'''ადგილი''' |- | '''Lepep-ის ალიანსი - 53 ადგილი''' || [[მებრძოლი სოციალისტური მოძრაობა|MSM]] || 33 |- | || [[მავრიკის სოციალ დემოკრატიული პარტია|PMSD]] || 11 |- | || [[Muvment Liberater]] || 7 |- | || [[როდრიგესის სახალხო ორგანიზაცია|OPR]] || 2 |- | '''არანაირ ალიანსში არ შესული პარტიები - 11 ადგილი''' ||[[მავრიკის მებრძოლთა მოძრაობა|MMM]] || 7 |- | ||[[ლეიბორისტული პარტია (მავრიკი)|ლეიბორისტული პარტია]] || 4 |- | '''დამოუკიდებლები - 5 ადგილი''' || უპარტიოები || 5 |- | '''სულ''' |||| '''69''' |} == შეიარაღებული ძალები და პოლიცია == მავრიკის ჰყავს შეიარაღებული ძალები რაოდენობით დაახლოებით 20 ათასი სამხედრო მოსამსახურე, რომლებიც გამოიყენება ბუნებრივი კატაკლიზმების შედეგების აღმოსაფხვრელად (ტაიფუნების) და ზოგადად წარმოადგენენ საგანგებო სიტუაციების ორგანოების ძალების ანალოგს, არსებობს [[პოლიცია]]ც, პოლიციური სპეციალიზებული რაზმი და საზღვაო საპატრულო სამსახური. == ადმინისტრაციული დაყოფა == [[ფაილი:Mauritius districts numbered.svg|thumb|right|225px|მავრიკის ადმინისტრაციული რუკა]] მავრიკის რესპუბლიკა დაყოფილია ცხრა ოლქად და [[მავრიკის გარე კუნძულები|გარე კუნძულად]], რომელშიც შედის სამი დამოკიდებული ტერიტორია და კიდევ ორი ტერიტორია, რომელიც უცხო ქვეყნის სუვერენიტეტის ქვეშ იმყოფება და რომელზეც მავრიკი პრეტენზიას აცხადებს. ეს ორი ტერიტორიაა [[ჩაგოსი]]ს არქიპელაგი ([[ბრიტანეთის ინდოეთის ოკეანის ტერიტორია]]) და ამჟამად [[საფრანგეთი]]ს კუთვნილი მომცრო კუნძული [[ტრომელინი]]. {| class="wikitable" ! bgcolor="#ffffff" colspan="25" width="100%" valign="top"| |- ! № რუკაზე || ოლქი (ქართ.) || ოლქი (ინგლ.) || ადმ. ცენტრი (ქართ.) || ადმ. ცენტრი (ინგლ.) || ფართობი,<br />კმ² || მოსახლეობა,<ref name="Population" /><br />ად. (2011 წელი) || სიმჭიდროვე,<br />ად./კმ² |- | colspan=8 align=center bgcolor="#EFEFEF" | '''ოლქები''' |- | 1 || [[რივერ-ნუარი]] || Black River District || [[ბამბუ]] || Bambous || align="right"|259,0 || align="right"|76 604 || align="right"|295,77 |- | 2 || [[ფლაკი]] || Flacq District || [[სენტრ-დე-ფლაკი]] || Centre de Flacq || align="right"|297,9 || align="right"|135 406 || align="right"|454,54 |- | 3 || [[გრანდ-პორტი]] || Grand Port District || [[როუზ-ბელი]] || Rose-Belle || align="right"|260,3 || align="right"|110 907 || align="right"|426,07 |- | 4 || [[მოკის ოლქი]] || Moka District || [[კარტიე-მილიტერი]] || Quartier Militaire || align="right"|230,5 || align="right"|82 302 || align="right"|357,06 |- | 5 || [[პამპლემუსი]] || Pamplemousses District || [[ტრიოლე]] || Triolet || align="right"|178,7 || align="right"|136 268 || align="right"|762,55 |- | 6 || [[პლენ-ვილემი]] || Plaines Wilhems District || [[როუზ-ჰილი]] || Rose-Hill || align="right"|203,3 || align="right"|362 292 || align="right"|1782,06 |- | 7 || [[პორტ-ლუის ოლქი]] || Port Louis District || [[პორტ-ლუი]] || Port Louis || align="right"|42,7 || align="right"|118 431 || align="right"|2773,56 |- | 8 || [[რივიერ-დუ-რემპარი]] || Rivière du Rempart District || [[მაპუ]] || Mapou || align="right"|147,6 || align="right"|106 267 || align="right"|719,97 |- | 9 || [[სავანის ოლქი]] || Savanne District || [[სუილაკი]] || Souillac || align="right"|244,8 || align="right"|67 906 || align="right"|277,39 |- | colspan=8 align=center bgcolor="#EFEFEF" | '''[[მავრიკის გარე კუნძულები]]''' |- | 1 || კუნძული [[აგალეგა]] || Agalega || [[ვინტ-სინკი]] || Vingt Cinq || align="right"|70 || align="right"|334 || align="right"|4,77 |- | 2 || არქიპელაგი [[კარგადოს-კარახოსი]] || Cargados Carajos Shoals || — || — || align="right"|1,2 || align="right"| — || align="right"| — |- | 3 || კუნძული [[როდრიგესი (კუნძული)|როდრიგესი]] || Rodrigues || [[პორტ-მატურინი]] || Port Mathurin || align="right"|104,0 || align="right"|40 100 || align="right"|385,58 |- |- style="background: #CCC;" | || სულ || || || || align="right"|2040 || align="right"|1 236 817 || align="right"|628,21 |} == მოსახლეობა == 2011 წლის აღწერით მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს 1 236 817 ადამიანს.<ref name="Population" /> წლიური მატება — 0,44 %. (2011 წელი) შობადობა — 14 492 (11,20 %) (2012 წელი), სიკვდილიანობა — 9 334 (7,22 %) (2012 წელი), ბუნებრივი მატება — + 5 158 (+3,98 %) (2012 წელი), მიგრაციული მატება — (—293) (-0,23 %) (2012 წელი), შობადობის ჯამური კოეფიციენტი — 1,4 (2011 წელი) დაბადებული ერთ ქალზე. სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა — 69,7 წელი მამაკაცებისთვის (2011 წელი), 76,9 წელი ქალებისათვის (2011 წელი) შეძენილი იმუნური დეფიციტის სინდრომით დაავადებულები ([[შიდსი]]) — 1,7 % (2007 წლის შეფასება). განათლება — 88 % მამაკაცებისთვის, 80 % ქალებისთვის (2000 წლის აღწერით). ეთნო-რასობრივი შემადგენლობა (2011 წლის აღწერით): * [[ინდო-მავრიკიელები]] — 68 % * [[კრეოლები]] (შერეული ფრანგულ-აფრო-მალაგასიური წარმოშობა) — 27 % * [[ჩინელები]] — 3 % * [[ფრანგები]] — 2 % === ენები === ენები (2011 წლის აღწერით): * [[კრეოლური ენა]] (ფრანგულ ენაზე დაფუძნებული) — 84 % * [[ბოჯპური]] (ინდოარიული ჯგუფის ენა) — 5 % * [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] — 4 % * [[ინგლისური ენა|ინგლისური]] (ოფიციალური) — 1 % * სხვა ენები — 6 % მავრიკის კონსტიტუცია არ აზუსტებს ქვეყნის ოფიციალურ ენებს და ქვეყნის მოსახლეობა ლაპარაკობს მავრიკიულ კრეოლურზე, ფრანგულ კრეოლურზე, ინგლისურად ან ფრანგულად. მხოლოდ პარლამენტში ოფიციალურ ენად მიღებულია ინგლისური, თუმცა ეროვნული ასამბლეის წევრებს შეუძლიათ ფრანგულ ენაზე საუბარიც. მაგრამ, მთლიანობაში ინგლისური ენა ითვლება მავრიკის ოფიციალურ ენად, როგორც სახელმწიფოს ხელისუფლების, ადმინისტრაციის და სამართალწარმოების ენა. ყოველდღიურ ცხოვრებაში მავრიკის მაცხოვრებლებს შეუძლიათ აირჩიონ საურთიერთობო ენა სიტუაციიდან გამომდინარე. საშინაო ვითარებაში, უფრო მეტად გამოიყენება კრეოლური ან ბოჯპური, ბიზნესში და საქმიან ურთიერთობაში გამოიყენება ფრანგული ან კრეოლური, ინგლისური — სკოლებში და დაწესებულებებში. მასმედიის და გაზეთების უმრავლესობა იყენებს ფრანგულ ენას. მავრიკიული კრეოლური, რომელზეც ლაპარაკობს მოსახლეობის 90 %, ხშირად ითვლება მავრიკიელთა მშობლიურ ენად და ყველაზე უფრო იხმარება არაფორმალურ სიტუაციებში. ის ჩამოყალიბდა XVIII საუკუნეში მონებს შორის, რომლებიც ერთმანეთში და თავის ფრანგ მეპატრონეებთან, რომლებსაც არ ესმოდათ სხვადასხვა აფრიკული დიალექტები ლაპარაკობდნენ [[პიჯინი]]ს ენაზე. რამდენიმე თაობის შემდეგ პიჯინი გახდა საუბრის ჩვეულებრივი ნორმა. მავრიკიული კრეოლური დაფუძნებულია ფრანგულ ენაზე და ინარჩუნებს ფრანგულ წარმოთქმას და სიტყვათა შემადგენლობას. === რელიგია === აღმსარებლობა (2011 წლის აღწერით): * [[ინდუიზმი|ინდუსები]] — 48,5 % * [[კათოლიციზმი|კათოლიკეები]] — 23,9 % * [[ისლამი|მუსლიმები]] — 17,3 % * [[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტები]] — 8,8 % ([[ანგლიკანიზმი|ანგლიკანები]], [[პრესვიტერიანობა|პრესვიტერიანელები]], [[ადვენტიზმი|ადვენტისტები]], [[ღმერთის ასამბლეა|ორმოცდაათიანელები]]) * [[ბუდიზმი|ბუდისტები]] — 0,4 % * სხვა — 1,1 % კრეოლების უმრავლესობა — ქრისტიანია. თითქმის ყველა მუსლიმი და ინდუსი — ინდური წარმოშობისაა. ინდუსები ლაპარაკობენ [[მარათული ენა|მარათულ]], [[ტამილური ენა|ტამილურ]], [[ბოჯპური|ბოჯპურულ]] და [[ტელუგუ ენა|ტელუგურ]] ენებზე. უმცირესობას წარმოადგენენ ჩინური წარმოშობის პირები, რომლებმაც მიიღეს [[ქრისტიანობა]] ([[კათოლიციზმი]]). ასევე ცხოვრობენ [[ბუდიზმი]]ს და [[კონფუციანელობა|კონფუციანელობის]] მიმდევრები. მავრიკი — ადგილია, სადაც ერთმანეთს ერწყმის სხვადასხვა [[კულტურა]], რაც გამოიხატება ქვეყნის [[არქიტექტურა]]ში: დედაქალაქ [[პორტ-ლუი]]ში ერთმანეთის მეზობლად მდებარეობს [[მეჩეთი]] ჯუმა, ინდუისტური [[ტაძარი]] მაესვარატი და [[ქრისტიანობა|ქრისტიანული]] [[საკათედრო ტაძარი]] სენტ-ჯეიმსი. == ეკონომიკა == მავრიკის [[ეკონომიკა]] დაფუძნებულია [[შაქარი|შაქრის]] ([[შაქრის ლერწამი]] მოჰყავთ დასამუშავებელი სასოფლო-სამეურნეო სავარგულების დაახლოებით 90 %-ზე) წარმოებაზე, [[ტურიზმი|ტურიზმზე]] და ტექსტილის წარმოებაზე, რითაც იგი აფრიკაში მესამე ქვეყანაა ცხოვრების დონის მიხედვით ([[ლიბია|ლიბიის]] და [[სეიშელის კუნძულები]]ს შემდეგ) და მეშვიდე ერთ სულ მოსახლეზე [[მთლიანი შიდა პროდუქტი|მშპ]]-ს მიხედვით ([[ეკვატორული გვინეა|ეკვატორული გვინეის]], ლიბიის, სეიშელის კუნძულების, [[გაბონი]]ს, [[ბოტსვანა|ბოტსვანის]] და [[ტუნისი]]ს შემდეგ). ბოლო დროს ვითარდება [[ოფშორი|ოფშორული]] და საბანკო ბიზნესი, ასევე ზღვის პროდუქტების და [[თევზი]]ს მოპოვება და გადამუშავება. აფრიკაში კონკურენტუნარიანობის მიხედვით უკავია მეხუთე ადგილი ([[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა|სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის]], ლიბიის, ბოტსტვანის და გაბონის შემდეგ). 2009 წელს ერთ სულ მოსახლეზე მთლიანი შიდა პროდუქტი შეადგენს 17,4 ათას დოლარს (მე-60 ადგილი მსოფლიოში). 2006 წელს სიღარიბის ზღვარს ქვემოთ ცხოვრობდა მოსახლეობის 8 %. უმუშევრობა — 7,9 % (2011 წელი). [[სოფლის მეურნეობა]]ში დაკავებულია მომუშავეთა 9 %, მრეწველობაში — 30 %, მომსახურების სფეროში — 61 %. საექსპორტო საქონელი (2,4 მილიარდი დოლარი 2008 წელს): [[შაქარი]], ტანსაცმელი და ქსოვილები, ყვავილები, [[მოლუსკები]], [[თევზი]]. ძირითადი მყიდველებია — [[დიდი ბრიტანეთი]] — 31 %, [[საფრანგეთი]] — 15 %, [[აშშ]] — 9 %, [[იტალია]] — 7 %, [[ბელგია]] — 5 %. იმპორტი (4,4 მილიარდი დოლარი 2008 წელს): სამრეწველო საქონელი, საკვები, ნავთობპროდუქტები, ქიმიკატები. ძირითადი მომწოდებლებია — [[ინდოეთი]] — 24 %, საფრანგეთი — 11 %, [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]] — 10 %, [[ჩინეთი]] — 8 %, [[პაკისტანი]] — 5 %. შედის საერთაშორისო ორგანიზაციაში — [[აფრიკის, კარიბის აუზის და წყნარი ოკეანის რეგიონის ქვეყნები]]. დიდი დაშორების მიუხედავად, მავრიკის აქვს საკმაო პოპულარობა [[ევროპა|ევროპელ]] ტურისტებს შორის, არის რა ერთ-ერთი ყველაზე ლამაზი და ძვირი ტურისტული კურორტი [[მალდივის რესპუბლიკა|მალდივის]] და [[სეიშელის კუნძულები|სეიშელის]] კუნძულებთან ერთად. მავრიკიზე ძირითადად გავრცელებულია [[პლაჟი|საპლაჟე]] დასვენება, მაგრამ ასევე პოპულარულია ექსკურსიები [[ოკეანე]]ზე, იშვიათად — კუნძულის შიდა რაიონებში. ერთ-ერთი ბუნებრივი ღირსშესანიშნაობაა ეგრეთ წოდებული [[შვიდფერა ქვიშები]]. == განათლება == მავრიკის ხელისუფლება თავის მოქალაქეებს აძლევს უფასო განათლების შესაძლებლობას, დაწყებული სკოლამდელი განათლებიდან უმაღლეს განათლებამდე. 2013 წელს სახელმწიფო ხარჯები განათლებაზე შეფასებულია დაახლოებით 13,5 მილიონი მავრიკის რუპიის ოდენობით, რაც შეადგენს მთელი ხარჯვითი მოცულობის 13 %-ს.<ref name="edu stats">{{cite journal|url=http://statsmauritius.govmu.org/English/StatsbySubj/Documents/ei1063/edu.pdf|publisher=[[Government Portal of Mauritius]]|title=Education statistics&nbsp;– 2013|author=Ministry of Education and Human Resource|year=2013|accessdate=22 January 2015}}</ref> 2011 წელს ზრდასრული მოსახლეობის განათლების დონე შეადგენს 89,8 %-ს.<ref name="census 2011">{{cite journal|url=http://www.govmu.org/portal/goc/cso/ei977/pop2011.pdf|publisher=[[Statistics Mauritius]], [[Government Portal of Mauritius]]|title=2011 POPULATION CENSUS&nbsp;— MAIN RESULTS|year=2011|accessdate=22 January 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141223170840/http://www.govmu.org/portal/goc/cso/ei977/pop2011.pdf|archivedate=23 დეკემბერი 2014}}</ref> მათ შორის მამაკაცების 92,3 % და ქალების 87,3 %.<ref name="census 2011"/> მავრიკიში განათლების სისტემა შედგება სკოლამდელი, დაწყებითი, მეორადი და მესამე სექტორებისგან. განათლების სტრუქტურა შედგება სამწლიანი სკოლამდელი დაწესებულებებისგან, ექვსწლიანი დაწყებითი სწავლებისაგან, რომელიც იძლევა მოწმობას დაწყებითი განათლების მიღების შესახებ, შემდეგ საშუალო განათლების ხუთი წელი, რომელიც იძლევა სასკოლო სერთიფიკატს და უფლებას კიდევ ორი წლით სწავლის გაგრძელების შესახებ. მისი დამთავრების შემდეგ მოსწავლეს ეძლევა სერთიფიკატი სკოლის საბოლოო დამთავრების შესახებ.<ref name="edu TEC">{{cite journal|url=http://www.commonwealth-of-nations.org/Mauritius/Education|publisher=commonwealth-of-nations.org|title=Education |year=2006|accessdate=17 February 2012}}</ref> უმაღლესი განათლების სფეროში შედიან მავრიკის კოლეჯები, უნივერსიტეტები და სხვა ტექნიკური ინსტიტუტები. ქვეყანაში ორი ძირითადი სახელმწიფო უმაღლესი სასწავლებლებია [[მავრიკის უნივერსიტეტი]] და [[მავრიკის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტი]]. უმაღლესი განათლების კომისია განიხილავს მავრიკის სტრატეგიულ გეგმას რეგიონული სასწავლო-საინფორმაციო ცენტრის და უმაღლესი განათლების და გამოცდილების ცენტრის დახმარებით. ის ხელს უწყობს ღია და დისტანციური სწავლების განვითარებას სკოლისშემდგომი განათლების მიღებისთვის შესაძლებლობების გაფართოებაზე და მთელი ცხოვრების მანძილზე სწავლისათვის ადგილობრივ და რეგიონალურ დონეებზე.<ref name="edu TEC"/> == ლიტერატურა == {{ქსე|6|345}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{Commonscat|Mauritius|მავრიკი}} {{აფრიკის ქვეყნები}} {{აფრიკის კავშირი}} {{საფრანგეთის ყოფილი კოლონიები აფრიკასა და ინდოეთის ოკეანეში}} {{ერთა თანამეგობრობა}} [[კატეგორია:აფრიკის ქვეყნები]] [[კატეგორია:ინგლისურენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:ფრანგულენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:კუნძულოვანი სახელმწიფოები]] 2e3dxgvfkbc4easip59uvb7ygpexsuk 0 14874 4814456 4734194 2025-06-14T16:22:57Z Mehman 75871 4814456 wikitext text/x-wiki {{მრავალმნიშვნელოვნება|გიორგი წერეთელი|გიორგი წერეთელი}} {{ინფოდაფა მწერალი}} '''გიორგი დავითის ძე წერეთელი''' (დ. [[10 აპრილი]], [[1927]], [[ითხვისი]], [[ჭიათურის მუნიციპალიტეტი]] — გ. [[1997]]) — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი. ლექსების პირველი წიგნი „ეს ძველი და სხვა ახალი“ 1961 წელს გამოსცა. ეკუთვნის პოეტური კრებულები „ლექსები“ (1970), „მზეჩაუსვლელი“ (1973), „სიმღერა მთის გულიდან“ (1979). საბავშვო წიგნები „დედა გაუხარებია“ (1965), „გამოცანები“ (1969), „ნამცეცას გმირობა“ (1971), „ბაჭია მიდის სკოლაში“ (1978), „თოხზე ნაწერი ლექსები“ (1982) და სხვა. == ლიტერატურა == {{ქსე|11|305|კვერენჩხილაძე რ.}} == რესურსები ინტერნეტში == * [https://www.nplg.gov.ge/wikidict/index.php/წერეთელი_გიორგი_(პოეტი) გიორგი წერეთელი] — ბიბლიოვიკი ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი (პოეტი)}} [[კატეგორია:ქართველი პოეტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1927]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1997]] [[კატეგორია:ჭიათურის მუნიციპალიტეტში დაბადებულები]] [[კატეგორია:წერეთლები|გ]] glp8cecq8xn5msqrzocy5dh1xawqury 0 16741 4814600 4802463 2025-06-15T06:09:46Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814600 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო ძალები |ქვეყანა=საქართველო |სახელი=საქართველოს თავდაცვის ძალები |სურათი=Flag of the Georgian Armed Forces.svg |სურათის ზომა=220px |ტიტრი=საქართველოს თავდაცვის ძალების დროშა |სურათი2=Defense Forces of Georgia 2018 Emblem v 1 G1.png |სურათის ზომა2=220px |ტიტრი2=საქართველოს თავდაცვის ძალების გერბი |შეიქმნა=[[30 აპრილი]], [[1991]] |მიმდინარე ფორმა= |დაიშალა= |ნაწილები=[[ფაილი:Army Flag of Georgia.svg|20px]] [[საქართველოს სახმელეთო ძალები|სახმელეთო ჯარები]]<br>[[ფაილი:Flag of the Aviation and Air Defense Command of the Defense Forces of Georgia.png|20px]] [[ავიაციისა და საჰაერო თავდაცვის სარდლობა]]<br> [[ფაილი:National Guard of Georgia flag (2018).png|20px]] [[საქართველოს ეროვნული გვარდია|ეროვნული გვარდია]] |შტაბი=[[თბილისი]], [[საქართველო]] |საფრენი საათი= |მთავარსარდალი=[[ფაილი:Flag of the President of Georgia.svg|20px]] [[მიხეილ ყაველაშვილი]] |მთავარსარდლის ტიტული= |მინისტრი=[[ფაილი:Georgia. Standard of Minister of Defence.svg|20px]] [[ირაკლი ჩიქოვანი]] |მინისტრის ტიტული= |სარდალი=[[გიორგი მათიაშვილი]] |სარდლის ტიტული=ძალების უფროსი |ასაკი= |გაწვევა= |მონაცემის წელი= |გამოსადეგი ასაკი= |ხელმისაწვდომი=მამ. 1&nbsp;038&nbsp;736 |ხელმისაწვდომი ქალები= |გამოსადეგი=მამ. 827&nbsp;281 |გამოსადეგი ქალები= |გაწვევის ასაკი=18 წელი სავალდებულო და ნებაყოფლობითი სამხედრო სამსახურისთვის |გაწვევის ასაკი ქალები= |აქტიური=37&nbsp;000 |ნომერი= |რეზერვი= |დისლოცირებული= |ბიუჯეტი=₾ 1,3 მილიარდი (2023)<ref>{{Cite web |url=https://parliament.ge/en/media/news/parlamentma-sakartvelos-2023-tslis-sakhelmtsifo-biujetis-proektis-shesakheb-imsjela |title=THE PARLIAMENT DISCUSSING THE DRAFT STATE BUDGET 2023 |accessdate=2023-09-07 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20231001015005/https://parliament.ge/en/media/news/parlamentma-sakartvelos-2023-tslis-sakhelmtsifo-biujetis-proektis-shesakheb-imsjela |archivedate=2023-10-01 }}</ref> |მშპ-ს პროცენტი= |ადგილობრივი მომწოდებლები=[[თბილავიამშენი]],<br/>[[სახელმწიფო სამხედრო სამეცნიერო-ტექნიკური ცენტრი „დელტა“]] |უცხოელი მომწოდებლები='''{{დროშა|ნატო}}'''<br/>'''{{დროშა|თურქეთი}}'''<br/>{{დროშა|ისრაელი}}<br/>{{დროშა|აშშ}}<br/>{{დროშა|უკრაინა}}<br/> |იმპორტი= |ექსპორტი= |ისტორია=* [[საქართველოს სამოქალაქო ომი]] * [[სამხრეთ ოსეთის ომი (1991–1992)]] * [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)]] * [[შეტაკებები ცხინვალის რეგიონში (2004)]] * [[რუსეთ-საქართველოს ომი (2008)]] |წოდებები=[[საქართველოს სამხედრო წოდებები]] }} {{საქართველოს თავდაცვის ძალები}} '''საქართველოს თავდაცვის ძალები''' (2019 წლამდე ''საქართველოს შეიარაღებული ძალები'') — [[საქართველო]]ს [[ჯარი|სამხედრო ძალების]] ძირითადი და არასაომარ მდგომარეობაში ერთადერთი სამხედრო ორგანიზაცია, რომლის დანიშნულებაა საქართველოს დამოუკიდებლობის, სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის დაცვა, აგრეთვე საქართველოს მიერ ნაკისრ საერთაშორისო ვალდებულებათა შესრულება. სახელმწიფო მართვის ორგანოა [[საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო]], ხოლო ოპერატიული მართვისა — გენერალური შტაბი. საქართველოს თავდაცვის ძალები შედგება [[საქართველოს სახმელეთო ჯარები|სახმელეთო ჯარებისაგან]].<ref>[[#parliament|პარლამენტი]]: {{cite web |url=http://www.parliament.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=69&kan_det=det&kan_id=117 |title=საქართველოს თავდაცვის შესახებ |work=საქართველოს კანონი |date={{ISOdate|1997-10-31}} |accessdate={{ISOdate|2012-01-08}} |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080828062536/http://www.parliament.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=69&kan_det=det&kan_id=117 |archivedate=2008-08-28 }}</ref> თავდაცვის ძალების რეზერვს აყალიბებს და ორგანიზაციას უწევს [[საქართველოს ეროვნული გვარდია]]. საქართველოს თავდაცვის ძალების რაოდენობა განისაზღვრება საქართველოს კანონით „საქართველოს სამხედრო ძალების რაოდენობის დამტკიცების შესახებ“. [[2010]] წლის მონაცემებით ქვეყნის [[შეიარაღებული ძალები|შეიარაღებულ ძალებში]] ირიცხებოდა 37000-მდე სამხედრო მოსამსახურე. [[საქართველოს სახმელეთო ჯარები|სახმელეთო ჯარები]] (35000), [[საქართველოს სამხედრო-საჰაერო ძალები|სამხედრო-საჰაერო ძალები]] (1300), [[საქართველოს სამხედრო-საზღვაო ძალები|სამხედრო-საზღვაო ძალები]] (400). რეზერვში ირიცხებოდა 60000 ადამიანი. [[2012]] წლისთვის საქართველოს სამხედრო ძალების რაოდენობა (სამხედრო მოსამსახურეთა შტატი) განსაზღვრულია არაუმეტეს 37000 კაცისა.<ref>[[#parliament|პარლამენტი]]: {{cite web |url=http://www.parliament.ge/index.php_lang_id=GEO&sec_id=69&kan_det=det&kan_id=5087 |title=საქართველოს სამხედრო ძალების რაოდენობის დამტკიცების შესახებ |work=საქართველოს კანონი |date={{ISOdate|2011-12-09}} |accessdate={{ISOdate|2012-01-11}}}}</ref> == ხელმძღვანელობა და სტრუქტურა == * [[საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო|თავდაცვის სამინისტრო]] (სამოქალაქო ოფისი); ** [[გენერალური შტაბი]]: *** [[სახმელეთო ჯარები]] ** [[საქართველოს ეროვნული გვარდია|საქართველოს ეროვნული გვარდიის დეპარტამენტი]] ** წვრთნებისა და სამხედრო განათლების სარდლობა: ***ეროვნული სასწავლო ცენტრი „კრწანისი“; ***ჯავშანსატანკო სასწავლო ცენტრი; ***სერჟანტთა მომზადების სკოლა; ***საჩხერის სამთო მომზადების სკოლა; ***ქუთაისის კადეტთა სამხედრო ლიცეუმი (ნახევრად სამხედრო) ***სსიპ დავით აღმაშენებლის ეროვნული თავდაცვის აკადემია (გორი) ===[[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] ჯარების მთავარსარდლები=== [[ფაილი:Georgian Army - Operations abroad since 1991.png|thumb|განხორციელებული ოპერაციები 1991 წლიდან]] [[File:MoD Georgia.JPG|thumb|left|[[საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო]]ს [[შენობა]]]] * [[გიორგი კვინიტაძე]], [[26 მაისი]], [[1918]] - [[13 დეკემბერი]], [[1920]] * [[ილია ოდიშელიძე]], [[13 დეკემბერი]], [[1920]] - [[16 თებერვალი]], [[1921]] * [[გიორგი კვინიტაძე]], [[16 თებერვალი]], [[1921]] - [[17 მარტი]], [[1921]] ===[[საქართველოს რესპუბლიკა|საქართველოს რესპუბლიკის]] სამხედრო ძალების მთავარი შტაბის უფროსები (საქართველოს რესპუბლიკის თავდაცვის მინისტრის პირველი მოადგილეები)=== * [[ჯემალ ქუთათელაძე]], [[აგვისტო]], [[1991]] - [[დეკემბერი]], [[1991]] * [[ავთანდილ ცქიტიშვილი]], [[იანვარი]], [[1992]] - [[დეკემბერი]], [[1993]] * [[გურამ ნიკოლაიშვილი]], [[დეკემბერი]], [[1993]] - [[ივნისი]], [[1994]] * [[ნოდარ თათარაშვილი]], [[ივნისი]], [[1994]] - [[ივნისი]], [[1996]] * [[ზურაბ მეფარიშვილი]], [[ივნისი]], [[1996]] - [[მაისი]], [[1998]] ===[[საქართველო|საქართველოს]] შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსები=== * [[ჯონი ფირცხალაიშვილი]], [[მაისი]], [[1998]] - [[8 სექტემბერი]], [[2003]] * [[გივი იუკურიძე]], [[თებერვალი]], [[2004]] - [[25 აგვისტო]], [[2004]] * [[ვახტანგ კაპანაძე]], [[25 აგვისტო]], [[2004]] - [[18 თებერვალი]], [[2005]] * [[ლევან ნიკოლეიშვილი]], [[18 თებერვალი]], [[2005]] - [[2 ნოემბერი]], [[2006]] * [[ზაზა გოგავა]], [[2 ნოემბერი]], [[2006]] - [[4 ნოემბერი]], [[2008]] ===საქართველოს შეიარაღებული ძალების გაერთიანებული შტაბის უფროსები=== * [[ვლადიმერ ჩაჩიბაია]], [[4 ნოემბერი]], [[2008]] - [[5 მარტი]], [[2009]] * [[დევი ჭანკოტაძე]], [[5 მარტი]], [[2009 ]]- [[8 ოქტომბერი]], [[2012]] * [[გიორგი კალანდაძე]], [[8 ოქტომბერი]], [[2012]] - [[11 ნოემბერი]], [[2012]] * [[ვახტანგ კაპანაძე]] (მოვალეობის შემსრულებელი), [[11 ნოემბერი]], [[2012]] - [[4 დეკემბერი]], [[2012]] * [[ირაკლი ძნელაძე]], [[4 დეკემბერი]], [[2012]] - [[22 ნოემბერი]], [[2013]] ===საქართველოს შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსები=== * [[ვახტანგ კაპანაძე]] (მეორეჯერ), [[22 ნოემბერი]], [[2013]] - [[22 ნოემბერი]], [[2016]] * [[ვლადიმერ ჩაჩიბაია]], [[22 ნოემბერი]], [[2016]] - [[დეკემბერი]], [[2018]] ''2018 წელს საქართველოს შეიარაღებული ძალები გარდაიქმნა თავდაცვის ძალებად და მას სათავეში ჩაუდგა თავდაცვის ძალების მეთაური. გენერალური შტაბის უფროსი გახდა თავდაცვის ძალების მეთაურის მოადგილე. იხ. [[საქართველოს თავდაცვის ძალების გენერალური შტაბი]].'' === საქართველოს თავდაცვის ძალების მეთაურები === * [[ვლადიმერ ჩაჩიბაია]], [[20 დეკემბერი]], [[2018]] - [[1 ივლისი]], [[2020]] * [[გიორგი მათიაშვილი]], [[1 ივლისი]], [[2020]] - == შეიარაღება == {{მთავარი|საქართველოს თავდაცვის ძალების შეიარაღება და ეკიპირება}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat|Military of Georgia}} * {{cite web |url=http://www.mod.gov.ge/ |title=საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო |work=ვებ პორტალი |publisher=საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო |date=2009 |ref=mod}} * {{cite web |url=http://nsc.gov.ge/ |title=ეროვნული უშიშროების საბჭო |work=ვებ პორტალი |publisher= |date=2009 |ref=nsc |accessdate=2006-07-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080704054435/http://nsc.gov.ge/ |archivedate=2008-07-04 }} * [http://www.wri-irg.org/co/rtba/georgia.htm სამხედრო კარიერა.] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{საქართველოს უსაფრთხოების ძალები}} [[კატეგორია:საქართველოს შეიარაღებული ძალები| ]] r0331y1c79gr5hv2se8l9zwfdkv8fkx 0 32562 4814504 4656951 2025-06-14T20:04:21Z 188.253.217.254 4814504 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Nyyazov in February 1998.jpg|მინი|საფარმურატ "თურქმენბაშ" ნიაზოვ.]] '''საფარმურატ ნიაზოვ''', '''თურქმენბაშ''' (Saparmyrat Ataýewiç Nyýazow (Türkmenbaşy); დ. [[19 თებერვალი|19 თებერვალ]], [[1924]], [[აშხაბადი|აშხაბად]] — გ. [[21 დეკემბერი|21 დეკემბერ]], [[2006]], იქვე) — [[თურქმენეთი]]ს პრეზიდენტ 1991–2006 წლებშ. == ლიტერატურა == * Theroux, Paul. "The Golden Man: Saparmurat Niyazov's Reign of Insanity". ''The New Yorker'', 28 May 2007, pp.&nbsp;54–65. == რესურსები ინტერნეტში == *[http://tmhits.com/music/Saparmyrat-Niyazow-100 Saparmyrat Niyazow reading a poem] *[http://presidentniyazov.tripod.com/ Numerous articles] {{თურქმენეთის პრეზიდენტები}} {{DEFAULTSORT:ნიაზოვი, საფარმურატ}} [[კატეგორია:თურქმენეთის პრეზიდენტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 19 თებერვალი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1940]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 21 დეკემბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2006]] 0kfmqjp5nbcvnmzif1wiv9ya3inwupb 4814563 4814504 2025-06-15T03:17:29Z Jaba1977 3604 [[Special:Contributions/188.253.217.254|188.253.217.254]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:MasterRus21thCentury|MasterRus21thCentury]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია 4656951 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Nyyazov in February 1998.jpg|მინი|საფარმურატ "თურქმენბაში" ნიაზოვი.]] '''საფარმურატ ნიაზოვი''', '''თურქმენბაში''' (Saparmyrat Ataýewiç Nyýazow (Türkmenbaşy); დ. [[19 თებერვალი]], [[1940]], [[აშხაბადი]] — გ. [[21 დეკემბერი]], [[2006]], იქვე) — [[თურქმენეთი]]ს პრეზიდენტი 1991–2006 წლებში. == ლიტერატურა == * Theroux, Paul. "The Golden Man: Saparmurat Niyazov's Reign of Insanity". ''The New Yorker'', 28 May 2007, pp.&nbsp;54–65. == რესურსები ინტერნეტში == *[http://tmhits.com/music/Saparmyrat-Niyazow-100 Saparmyrat Niyazow reading a poem] *[http://presidentniyazov.tripod.com/ Numerous articles] {{თურქმენეთის პრეზიდენტები}} {{DEFAULTSORT:ნიაზოვი, საფარმურატ}} [[კატეგორია:თურქმენეთის პრეზიდენტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 19 თებერვალი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1940]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 21 დეკემბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2006]] 0jymdfxj7m0tjr8ftz6cz9vngtbho6q 0 32873 4814367 4606613 2025-06-14T12:25:39Z Niegodzisie 107086 /* დისკოგრაფია */ 4814367 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუსიკოსი |სახელი =Gorillaz |სურათი = Gorillaz2.jpg |სათაური = |ლანდშაფტი = |სურათის ზომა = |ფონი = group_or_band |ნამდვილი სახელი = |მეტსახელი = |დაიბადა = |გარდ = |წარმოშობა = [[ლონდონი]], [[ინგლისი]], [[ბრიტანეთი]] |ინსტრუმენტი = |ჟანრი = [[ალტერნატიული როკი]]<br />[[ალტერნატიული ჰიპ-ჰოპი]] |საქმიანობა = |აქტიურობის წლები = 1998– დღემდე |ლეიბლი = [[Parlophone Records|Parlophone]], [[Virgin Records|Virgin]], [[EMI]], [[Universal Music Group]] |ასოციაციები = [[Blur (ჯგუფი)|Blur]], [[Rocketjuice and The Moon]], [[The Good, the Bad & the Queen]], [[The Clash]], [[დეიმონ ოლბარნი#DRC Music|DRC Music]] |საიტი = {{ოფიციალური|Gorillaz.com}} |წევრები = '''რეალური:'''<br>[[დეიმონ ოლბარნი]]<br />[[ჯეიმი ჰიულეტი]]<br>'''გამოგონილი:'''<br>[[2D (Gorillaz)|Stu-Pot "2D"]]<br>[[მერდოკ ნიკელსი]]<br>[[ნუდლი (Gorillaz)|ნუდლი]] <br>[[რასელ ჰობსი]]<br>'''ყოფილი გამოგონილი:'''<br>[[კიბორგი ნუდლი]] |ყოფილი წევრები = }} '''Gorillaz''' — [[ბრიტანეთი|ბრიტანული]] ჯგუფი, რომელიც შედგება ოთხი ვირტუალური წევრისგან. ესენი არიან: [[2D (Gorillaz)|Stu-Pot "2D"]] (ვოკალი, კლავიშები), [[მერდოკ ნიკელსი]] (ბასი), [[ნუდლი (Gorillaz)|ნუდლი]] (გიტარა, ვოკალი) და [[რასელ ჰობსი]] (დასარტყმელი საკრავები, პერკუსია). Gorillaz დაარსდა [[1998]] წელს ჯგუფ [[Blur (ჯგუფი)|Blur]]-ის ლიდერ [[დეიმონ ოლბარნი]]სა და ანიმატორ [[ჯეიმი ჰიულეტი]]ს მიერ. ვირტუალური ჯგუფი უკრავს [[ალტერნატიული როკი]]სა და [[ალტერნატიული ჰიპ-ჰოპი]]ს ჟანრის მუსიკას. ჯგუფის პირველი ალბომი, [[2001]] წელს გამოცემული [[Gorillaz (ალბომი)|Gorillaz]], გაიყიდა 6 მილიონი ასლის ოდენობით და ჯგუფს მოუტანა ადგილი გინესის რეკორდების წიგნში, როგორც ყველა დროის ყველაზე წარმატებულ ვირტუალურ ჯგუფს. მათი მეორე სტუდიური ალბომი, [[Demon Days]], გამოვიდა 2005 წელს.მასში შესულია ჰიტები „Feel Good Inc.“, „DARE“, „Dirty Harry“ და „Kids With Guns / El Mañana“. ამ ალბომმა ორმაგი პლატინის სტატუსი მოიპოვა შტატებში, ბრიტანეთში - ხუთმაგი, ხოლო „გრემის“ დაჯილდოებაზე მიიღო პრიზი, როგორც საუკეთესო პოპ-თანამშრომლობამ მოწვეული ვოკალებით. მესამე ალბომი, ''[[Plastic Beach]]'' გამოვიდა 2010 წლის მარტში. შემდეგი პროექტი იყო ''[[The Fall (Gorillaz-ის ალბომი)|The Fall]]'' - პირველი ალბომი, ჩაწერი [[iPad]]-ით. 2017 წლის 28 აპრილს გამოდის ჯგუფის შემდეგი ალბომი, ''[[Humanz]]''. == ჯგუფის წევრები == === გამოგონილი წევრები === * [[2D (Gorillaz)|Stu-Pot "2D"]] - ვოკალი, კლავიშები (1998-დღემდე) * [[მერდოკ ნიკელსი]] - ბასი (1998-დღემდე) * [[ნუდლი (Gorillaz)|ნუდლი]] - გიტარა, ვოკალი (2000-დღემდე) * [[რასელ ჰობსი]] - დასარტყმელი საკრავები, პერკუსია (1998-დღემდე) * [[კიბორგი ნუდლი]] - გიტარა (2008-დღემდე) === ყოფილი წევრები === * პოლა კრეკერი - გიტარა (1998-2000) * Del tha Funkee Homosapien - რეპი (1998 - 2002) {{Gorillaz-ის წევრები}} == დისკოგრაფია == {{მთავარი|Gorillaz-ის დისკოგრაფია}} '''სტუდიური ალბომები''' * ''[[Gorillaz (ალბომი)|Gorillaz]]'' (2001) * ''[[Demon Days]]'' (2005) * ''[[Plastic Beach]]'' (2010) * ''[[The Fall (Gorillaz-ის ალბომი)|The Fall]]'' (2010) * ''[[Humanz]]'' (2017) * ''[[The Now Now]]'' (2018) * ''[[Song Machine, Season One: Strange Timez]]'' (2020) * ''Cracker Island'' (2023) == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Gorillaz}} * [http://www.gorillaz.com Gorillaz.com] (ოფიციალური საიტი) * [http://fans.gorillaz.com Fans.Gorillaz.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051029010114/http://fans.gorillaz.com/ |date=2005-10-29 }} (ფანების ოფიციალური საიტი) * [http://www.gorillaz-unofficial.com Gorillaz-Unofficial.com] (არაოფიციალური საიტი, დაწვრილებითი ინფორმაცია და სტატიები) * [http://www.rejectfalseicons.com Reject False Icons] (ოფიციალური საიტი) * [http://kong.wikia.com/wiki/Main_Page Gorillaz Wiki] (ვიკი-სტატია) {{Gorillaz}} [[კატეგორია:ბრიტანული პოპ-ჯგუფები]] [[კატეგორია:1998 წელს ჩამოყალიბებული ჯგუფები]] [[კატეგორია:ბრიტანული ალტერნატიული როკ-ჯგუფები]] [[კატეგორია:სინთპოპ ჯგუფები]] [[კატეგორია:Parlophone-ის შემსრულებლები]] jledhoz1ajiz8kzpo7ldj5hwgs2t808 0 38476 4814661 4785259 2025-06-15T11:11:29Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814661 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = სიდნეი |მშობლიური სახელი = {{lang-en|Sydney}} |ქვეყანა = ავსტრალია |პანორამა = Sydney skyline at dusk - Dec 2008.jpg |პანორამის სიგანე = 300px |წარწერა = |დროშა = City of Sydney Flag.svg |გერბი = Sydney - COA.svg |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = S |lat_deg = 33 |lat_min = 51 |lat_sec = 35.9 |lon_dir = E |lon_deg = 151 |lon_min = 12 |lon_sec = 40 |CoordAddon = type:city(110000)_region:AU |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = 280 |რეგიონის რუკის ზომა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი =შტატი |რეგიონი = ახალი სამხრეთი უელსი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = 1788 |დაქვემდებარება = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = 12 144,6 |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = |მოსახლეობა = 4 391 674 |აღწერის წელი = 2011 |სიმჭიდროვე = 361,615 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +10 |DST = 11 |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = |საიტი = www.cityofsydney.nsw.gov.au |კატეგორია ვიკისაწყობში = Sydney }} '''სიდნეი''' ({{lang-en|Sydney}}<small> წარმოითქმის </small> {{IPA|[ˈsɪdni]}}<ref>{{წიგნი|სათაური=Macquarie ABC Dictionary|გამომცემლობა=The Macquarie Library|წელი=2003|ფურცლები=1000|isbn=1-876429-37-2}}</ref>) — [[ავსტრალია|ავსტრალიის]] ყველაზე დიდი ქალაქი. მისი ფართობი 12 144,6 კმ²-ია<ref>{{Cite web |url=http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/Environment/documents/web01-GeneralIntroduction.pdf |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2011-03-18 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110318192321/http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/Environment/documents/web01-GeneralIntroduction.pdf |archivedate=2011-03-18 }}</ref>, ხოლო მოსახლეობის რაოდენობა 2011 წლის აღწერით შეადგენს 4 391 674 ადამიანს<ref name="2011 Census QuickStats">{{Cite web |url=http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2011/quickstat/1GSYD?opendocument&navpos=220 |title=2011 Census QuickStats |accessdate=2015-01-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130116113405/http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2011/quickstat/1GSYD?opendocument&navpos=220 |archivedate=2013-01-16 }}</ref>. ქალაქი [[1788]] წელს დააარსა [[არტურ ფილიპი|არტურ ფილიპმა]], რომელიც აქ ჩამოვიდა ''[[პირველი ფლოტი]]ს'' ({{lang-en|First Fleet}}) ხელმძღვანელად და იგი ავსტრალიაში პირველი ევროპული კოლონიალური დასახლების ადგილია<ref name=HOS>{{cite web | url = http://www.ozexperience.com/index.php/travel/about_australia/brief_history_of_australia/ | title = History of Australia | archiveurl = https://www.webcitation.org/61Co3t8dh?url=http://www.ozexperience.com/about-australia/ | archivedate = 2011-08-25 | accessdate = 2015-01-28 }}</ref>. ატარებს [[დიდი ბრიტანეთი|ბრიტანეთის]] იმდროინდელი კოლონიების მინისტრის, [[ლორდი|ლორდ]] სიდნეის სახელს. ქალაქი [[ახალი სამხრეთი უელსი]]ს შტატის დედაქალაქია. იგი ქვეყნის უმსხვილესი სავაჭრო, საფინანსო და ეკონომიკური ცენტრია. აქ განლაგებულია 90-ზე მეტი ბანკი და 400-ზე მეტი საერთაშორისო კომპანიის ადგილობრივი ფილიალი. სიდნეი მდებარეობს ავსტრალიის სამხრეთ-აღმოსავლეთ სანაპიროზე. დასახლება შენდებოდა ლამაზი, მრგვალი, პატარა სიდნეის უბის ({{lang-en|Sydney cove}}) ნაპირზე, რომელიც მდებარეობს [[პორტ-ჯექსონი]]ს [[ყურე|ყურის]] შუა ნაწილის სამხრეთში და გამოყოფილია [[ტასმანიის ზღვა|ტასმანიის ზღვისაგან]] ვიწრო [[სრუტე|სრუტით]] (~1 კმ). შემდგომში ქალაქი შენდებოდა პორტ-ჯექსონის ყურის სამხრეთით (ის სიგრძით 20 კმ-მდეა, სიგანით 1-დან 3 კმ-მდე და სიღრმით 50 მ-მდე), ხოლო შემდეგ მის გარშემო. ამ მიზეზით სიდნეის ხშირად ეძახიან «უბესთან ირგვლივ მყოფ ქალაქს» ({{lang-en|The Harbour City}}). თანდათან ქალაქის ნაგებობებმა მთლიანად მოიცვა პორტ-ჯექსონის ყურე, რომელიც სამი [[უბე|უბისგან]] შედგება — სიდნეი-ჰარბორისაგან, შუა უბისაგან ({{lang-en|Middle Harbour}}) და ჩრდილოეთი უბისაგან ({{lang-en|North Harbour}}). დღეისათვის სიდნეი კიდევ უფრო გაიზარდა და მოიცავს სამხრეთში მდებარე ტასმანიის ზღვის ბოტანიკურ [[სრუტე]]ს ({{lang-en|Botany Bay}}), რომლის ჩრდილოეთ სანაპიროზე მდებარეობს კინგსფორდ სმიტის სახელობის [[სიდნეი (აეროპორტი)|სიდნეის]] საერთაშორისო [[აეროპორტი]]. ქალაქი სიდნეი განთქმულია თავისი [[სიდნეის ოპერის თეატრი|ოპერის თეატრით]], [[ჰარბორ-ბრიჯის ხიდი]]თ და პლაჟებით. დიდი სიდნეის საცხოვრებელი კვარტლები გარშემორტყმულია ეროვნული პარკებით. სანაპირო ზოლი (როგორც გარე „საზღვაო“, ისევე შიდა ქალაქის) საკმაოდ დაკლაკნილია. იქ მრავლადაა ბევრი სრუტეები, უბეები, კუნძულები და პლაჟები. [[1999 წლის]] [[ლოუბოროს უნივერსიტეტი]]ს კლასიფიკაციის თანახმად ქალაქი მიეკუთვნება ბეტა-კლასის ქალაქების კატეგორიას<ref>{{cite web |first = J.V. |last = Beaverstock |coauthors = Smith, R.G.; Taylor, P.J. |url = http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb5.html |title = Research Bulletin 5: A Roster of World Cities |publisher = Globalization and World Cities |accessdate = 23 ნოემბერი 2008 |archiveurl = https://www.webcitation.org/61Co4WPx8?url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/rb/rb5.html |archivedate = 2011-08-25 }}</ref>. სიდნეი იყო მრავალრიცხოვანი საერთაშორისო პოლიტიკური და სპორტული ღონისძიებების ჩატარების ადგილი, როგორებიცაა: 1938 წლის [[თანამეგობრობის თამაშები]], [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2000|2000 წლის ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები]], [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 2003|2003 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი]]. 2007 წლის სექტემბერში სიდნეიში შედგა [[აზია-წყნარი ოკეანის ეკონომიკური თანამშრომლობა|აზია-წყნარი ოკეანის ეკონომიკური თანამშრომლობის]] ქვეყნების ლიდერთა შეხვედრა, 2008 წლის ივლისში აქ გაიმართა 2008 წლის [[ახალგაზრდობის საერთაშორისო დღე]]. სიდნეი ერთ-ერთი ყველაზე მრავალკულტურული და მრავალეროვნული ქალაქია მსოფლიოში, რაც გამოწვეულია იმ ფაქტით, რომ ქალაქი იმიგრანტების ძირითადი საცხოვრებელი ადგილია, რომლებიც მუდმივად საცხოვრებლად ჩამოდიან ავსტრალიაში<ref>{{Cite web |url = http://www.immi.gov.au/media/publications/multicultural/confer/10/speech44a.htm |work = 1995 Global Cultural Diversity Conference Proceedings, Sydney |title = Designing for Diversity: the Multicultural City |publisher = Australian Government Department of Immigration and Citizenship |accessdate = 23 ნოემბერი 2008 |archiveurl = https://www.webcitation.org/61Co53wY5?url=http://www.immi.gov.au/media/publications/multicultural/confer/10/speech44a.htm |archivedate = 2011-08-25 }}</ref>. მერსერის გამოკვლევების თანახმად, სიდნეის ავსტრალიაში პირველი და მსოფლიოში 66-ე ადგილი უკავია ცხოვრების ღირებულების მიხედვით<ref>{{Cite web |url = http://www.citymayors.com/features/cost_survey.html |title = Cost of living — The world’s most expensive cities |publisher = City Mayors |accessdate = 23 ნოემბერი 2008 |archiveurl = https://www.webcitation.org/619O0wsXb?url=http://www.citymayors.com/features/cost_survey.html |archivedate = 2011-08-23 }}</ref>. == გეოგრაფია == === ტოპოგრაფია === სიდნეის საქალაქო რაიონები მდებარეობენ სანაპირო დაბლობებში, რომელიც აღმოსავლეთიდან ესაზღვრება [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანეს]], დასავლეთიდან [[ცისფერი მთები (ავსტრალია)|ცისფერ მთებს]], ჩრდილოეთიდან [[მდინარე]] [[ჰოკსბერი (მდინარე)|ჰოკსბერის]] და სამხრეთიდან [[სამეფო ეროვნული პარკი|სამეფო ეროვნულ პარკს]]. სანაპირო ზოლო დაკლაკნილია მრავალრიცხოვანი სრუტეებით და უბეებით, რომლებიც იმის შედეგად წარმოიქმნენ, რომ [[გამყინვარების პერიოდი]]ს ბოლოს კლიმატის დათბობის და [[მსოფლიო ოკეანე|მსოფლიო ოკეანის]] დონის აწევის გამო, წყალმა დატბორა მდინარის სანაპირო დაბლობები და მცირე სიმაღლის მთების ხეობები. პორტ-ჯექსონის ყურე, რომელიც მოიცავს სიდნეის უბე სიდნეი-ჰარბორს, წარმოადგენს ზუსტად ასეთ წარმონაქმნს და მსოფლიოში უდიდესი ბუნებრივი უბეა.<ref>{{Cite web |url = http://www.mpiweb.org/CMS/mpiweb/mpicontent.aspx?id=3918 |title = The Harbour City |publisher = Showcase Destinations Sydney, Australia |accessdate = 24 ნოემბერი 2008 |archiveurl = https://www.webcitation.org/61CfF0vwA?url=http://www.mpiweb.org/Archive?id=3918 |archivedate = 2011-08-25 }}</ref> ქალაქის საცხოვრებელი რაიონების ტერიტორიაზე დაახლოებით 70 პატარა ყურე და პლაჟია, ცნობილი [[ბონდი-ბიჩი (ახალი სამხრეთ უელსი)|ბონდი-ბიჩის]] ({{lang-en|Bondi Beach}}) ჩათვლით ქალაქის სამხრეთ ნაწილში და [[მენლი (ახალი სამხრეთ უელსი)|მენლის]] ({{lang-en|Manly}}) პლაჟები ჩრდილოეთით. ქალაქის საცხოვრებელი რაიონების ფართობი 2001 წელს შეადგენდა 1687 კმ²-ს.<ref name="abs_2016_0">{{Cite web | url = http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/subscriber.nsf/log?openagent&20160_2001.pdf&2016.0&Publication&735A104E4E83C6E2CA256CF40001D92A&0&2001&25.03.2003&Latest 2016.0 | title = Census of Population and Housing: Selected Characteristics for Urban Centres, Australia | publisher = Australian Bureau of Statistics | accessdate = 24 ნოემბერი 2008 }}</ref> მაგრამ სიდნეის სტატისტიკური ბიურო თავის აღრიცხვებში იყენებს გაცილებით უფრო დიდ ფართობს, ცისფერი მთების, ცენტრალური სანაპირო რაიონის და ქალაქის სიახლოვეში მყოფი ეროვნული პარკების ჩათვლით. ასე რომ, დიდი სიდნეის საერთო ფართობი შეადგენს 12 145 კმ²-ს.<ref>{{Cite web | url = http://www.abs.gov.au/Ausstats/abs@.nsf/7d12b0f6763c78caca257061001cc588/32eb1b908521ad75ca2571220079feee!OpenDocument#M 1217.0.55.001 | title = Glossary of Statistical Geography Terminology, 2003 | publisher = Australian Bureau of Statistics | accessdate = 24 ნოემბერი 2008 }}</ref> გეოგრაფიულად სიდნეი მდებარეობს ორ რეგიონს შორის: [[კამბერლენდი (დაბლობი)|კამბერლენდის]] დაბლობი, შედარებით ბრტყელი ადგილით სრუტიდან სამხრეთით და დასავლეთით და ჰორნსბის პლატო, რომელიც მდებარეობს ქალაქიდან ჩრდილოეთით. ქალაქის ყველაზე უფრო ძველი ისტორიული რაიონები მდებარეობენ პორტ-ჯექსონის ყურის სამხრეთ სანაპიროზე. ჩრდილოეთმა სანაპირომ განვითარება დაიწყო გაცილებით გვიან თავისი უფრო მთიანი რელიეფისა და აქ ჩვეულებრივი მისადგომების არარსებობის გამო ქალაქის განვითარების საწყის პერიოდში. ჩრდილოეთ სანაპირო — სიდნეი-ჰარბორთან და პორტ-ჯექსონის ყურის დაშორებულ პუნქტებთან ძირითადი კავშირი მაშინ ხდებოდა (დღესაც კი გრძელდება) ბორნებით ქალაქის ცენტრალური ნავსაყუდელიდან. მას ჰქვია «სერკიულარ-კი» — თარგმანში «მრგვალი ნავსაყუდელი», ან «ცირკულარული ნავსაყუდელი» ({{lang-en|Circular Quay ferry wharf}}) და მდებარეობს ისტორიულ სიდნეის პატარა უბის ნაპირზე, რომლიდანაც დაიწყო ქალაქის განვითარება. ქალაქის ჩრდილოეთი რაიონების განვითარებასთან დაკავშირებული სიტუაცია მკვეთრად შეიცვალა მხოლოდ [[1932]] წლის შემდეგ, როდესაც დამთავრდა ჰარბორ-ბრიჯის ხიდის მშენებლობა. === კლიმატი === სიდნეი მდებარეობს [[სუბტროპიკული ოკეანური კლიმატი]]ს ზონაში, მისთვის დამახასიათებელი ზომიერად-ცხელი ზაფხულით და ზომიერად-თბილი ზამთრით. ქალაქში მოსული ნალექების რაოდენობა წლის განმავლობაში უპირატესად ნაწილდება ზამთრის თვეებში. ქალაქის რაიონებში, რომლებიც უშუალოდ ეხება ოკეანეს, [[კლიმატი]] უფრო თანაბარია, მაგრამ ქალაქის დასავლეთ რაიონებში, რომლებიც უფრო კონტინენტალური ავსტრალიის სიღრმეში არიან განლაგებულნი, ხშირად აღინიშნება ტემპერატურის უფრო ექსტრემალური მკვეთრი მატება. ყველაზე თბილი თვეა იანვარი, ჰაერის საშუალო ტემპერატურით 16,6—25,8&nbsp;°C და 30&nbsp;°C — 14,6&nbsp;°C-იანი ჰაერის ტემპერატურის დღეების საშუალო რაოდენობით. ტემპერატურის აბსოლუტური რეკორდი დაფიქსირდა 2013 წლის 18 იანვარს ავსტრალიაში ძლიერი სიცხეების დადგომის დროს, ჰაერის ტემპერატურამ შეადგინა 45,8&nbsp;°C, გარეუბნებში 47&nbsp;°C-მდე. რამდენიმე საათიანი ძლიერი სიცხე მოიტანაძლიერმა გახურებულმა დასავლეთის [[ქარი|ქარმა]], რომელმაც [[მზე]]სთან ერთად რამდენიმე საათში გააცხელა ქალაქი 24&nbsp;°C-ით. ამასთან, მეორე დღეს დასავლეთის ქარი შეცვალა აღმოსავლეთისამ და ტემპერატურა 22&nbsp;°C-ზე ზევით უკვე აღარ აწეულა. ზამთრის ტემპერატურა სანაპირო რაიონებში იშვიათად ეცემა 5&nbsp;°C-ზე დაბლა. ყველაზე ცივი თვეა ივლისი, დღის საშუალო ტემპერატურით 8&nbsp;°C —16,2&nbsp;°C. სიდნეიში რეკორდულად დაბალი ტემპერატურა დაფიქსირებულია 2,1&nbsp;°C-ის დონეზე. ნალექები წლის განმავლობაში შედარებით თანაბრადაა განაწილებული, თუმცა ზოგჯერ წლის პირველ თვეებში აღინიშნება ნალექების მცირეოდენი სიჭარბე, როდესაც ქალაქის ამინდს განსაზღვრავენ აღმოსავლეთის ქარები. სიდნეიში ნალექების საშუალო წლიური რაოდენობა შეადგენს 1217 მმ-ს, წვიმიანი დღეების საშუალო რაოდენობა წელიწადში შეადგენს — 138-ს. ყველაზე ბოლოს [[თოვლი]] დაფიქსირებულია ქალაქის ცენტრალურ ნაწილში 1836 წელს. მაგრამ 2008 წელს ქალაქში მოსული თოვლის მარცვლები ({{lang-en|snow pellets}}), რომელსაც ზოგჯერ შეცდომით თოვლთან აიგივებენ, გვაფიქრებინებს, რომ 1836 წლის მოვლენასაც შეიძლება იგივე ხასიათი ჰქონდა და ის არ იყო თოვლი.<ref>{{cite news|url=http://www.news.com.au/couriermail/story/0,20797,24085664-5003402,00.html?from=public_rss|title=Sydney weather hail, not snow|date=27 July 2008|work=AAP|accessdate=2008-08-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090106032240/http://www.news.com.au/couriermail/story/0,20797,24085664-5003402,00.html?from=public_rss|archivedate=2009-01-06}}</ref> 1947 წელს სიდნეიში მოვიდა ძლიერი [[სეტყვა]] რისგანაც დაშავდა 1000 ადამიანზე მეტი. თუმცა სიდნეი არ განიცდის [[ციკლონი|ციკლონების]] ძლიერ გავლენას, [[ელ-ნინიო]] დიდ როლს თამაშობს ქალაქის კლიმატის ჩამოყალიბებაში. ფაზიდან გამომდინარე ეს მოვლენა შეიძლება გახდეს, ერთი მხრივ, გვალვებისა და ტყის ხანძრების მიზეზი, მეორე მხრივ, ხელს უწყობს შტორმებს და წყალდიდობებს. ბევრი ქალაქის რაიონი, რომლებიც მდებარეობენ ტყეების და [[ბუში]]ს ({{lang-en|Bush}}) უშუალო სიახლოვეს, განიცდის ტყის ხანძრების ხიფათს. ხანძრები ქალაქთან სიახლოეს განსაკუთრებით ძლიერი იყო 1994 წელს, ასევე 2001—2002 წლებში. განსაკუთრებული ხანძარსაშიში სეზონებია გაზაფხული და ზაფხული. ქალაქში საკმაოდ ხშირად აღინიშნება ძლიერი სეტყვა და ძლიერი შტორმული ქარი. სიდნეის ერთ-ერთი ძლიერი სეტყვა ქალაქის ტერიტორიაზე მოვიდა 1999 წელს. მან მნიშვნელოვანი ზარალი მიაყენა სიდნეის ცენტრალურ და აღმოსავლეთის რაიონებს. ამ შტორმის დროს ციდან ჩამოვარდნილი ცალკეული ყინულის მასები ზომით აღწევდა დაახლოებით 9 სანტიმეტრის დიამეტრს. მან მოიტანა ზარალი, რომელიც სადაზღვევო კომპანიების მიერ დაახლოებით A$1,7 მილიარდად იყო შეფასებული.<ref>{{cite web|url=http://www.bom.gov.au/weather/nsw/sevwx/14april1999.shtml|title=The Sydney Hailstorm - 14 April 1999|publisher=Bureau of Meteorology|accessdate=2006-10-05|archiveurl=https://www.webcitation.org/61Co7Rgxn?url=http://www.bom.gov.au/nsw/sevwx/14april1999.shtml|archivedate=2011-08-25}}</ref> სიდნეი განიცდის წყალდიდობებს, რომლებიც წარმოიქმნება ხშირი, განუწყვეტელი წვიმების შედეგად, რომელიც ძირითადად ქალაქში მოდის ზამთრის და გაზაფხულის დროს. ამ პერიოდში განუწყვეტელი ნალექები, თავის მხრივ, გამოწვეულია აღმოსავლეთ ავსტრალიის ტერიტორიაზე დაბალი წნევის მასების გავლით. ხშირ ნალექებთან ერთად ამინდი ამ პერიოდში ხასიათდება ძლიერი ქარებით და ხშირი შტორმებით ზღვაზე. ყველაზე ძლიერი წყალდიდობა სიდნეიში მოხდა 1986 წლის 6 აგვისტოს, როდესაც ქალაქში 24 საათის განმავლობაში მოვიდა 327,6 მმ ნალექი. ამ წყალდიდობამ გამოიწვია ტრანსპორტის პარალიზება ქალაქის ზოგიერთ ნაწილში, ასევე დააზიანა ბევრი შენობა.<ref>[http://www.bom.gov.au/lam/climate/levelthree/c20thc/cyclone8.htm Rain in Sydney, 1986] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091123173619/http://www.bom.gov.au/lam/climate/levelthree/c20thc/cyclone8.htm |date=2009-11-23 }} in ''Australian Climate Extremes'', Bureau of Meteorology, accessed 9 September 2006.</ref> ავსტრალიის მეტეოროლოგიური ბიუროს მონაცემებით 2002 წლიდან 2005 წლამდე პერიოდი ხასიათდებოდა ყველაზე უფრო ცხელი ზაფხულის თვეებით, 1859 წელს დაწყებული დაკვირვებების მომენტიდან. 2004 წელს დღის ტემპერატურის საშუალო მაქსიმუმმა შეადგინა 23,39&nbsp;°C, 2005 წელს — 23,35&nbsp;°C, 2002 წელს — 22,91&nbsp;°C, 2003 წელს — 22,65&nbsp;°C. 1859 წლიდან 2004 წლამდე პერიოდში დღის საშუალო ტემპერატურის მაქსიმუმმა შეადგინა 21,6&nbsp;°C. 2003 წლის ნოემბრიდან დაწყებული, სიდნეიში იყო მხოლოდ ორი თვე, როდესაც დღის საშუალო მაქსიმალური ტემპერატურა იყო საშუალოზე დაბალი: 2005 წლის მარტი (საშუალოზე დაბალი ტემპერატურა 1&nbsp;°C-ით)<ref>[http://www.bom.gov.au/announcements/media_releases/nsw/20050331.shtml Cool, cloudy and rainy end to March in Sydney] in ''Sydney Climate Summary — NSW Regional Office'', Bureau of Meteorology, accessed 21 October 2007.</ref> და 2006 წლის ივნისი (0,7&nbsp;°C-ით)<ref>[http://www.bom.gov.au/announcements/media_releases/nsw/20060703.shtml Sydney has coldest June in 24 years] in ''Sydney Monthly Climate Summary — NSW Regional Office'', Bureau of Meteorology, accessed 21 October 2007.</ref>. მაგრამ ბიუროს მონაცემების თანახმად, 2007-2008 წლის ზაფხული იყო ერთ-ერთი ყველაზე ცივი დაკვირვებების მთელი ისტორიის განმავლობაში. ამ მონაცემების თანახმად 2009 წლის ზაფხული იყო ყველაზე ცივი 11 წლის განმავლობაში, ასევე ყველაზე წვიმიანი 6 წლის განმავლობაში. ეს სულ მესამე ზაფხული იყო მთელი ისტორიის განმავლობაში, როდესაც დღის ტემპერატურა არ აწეულა 31&nbsp;°C-ზე მაღლა<ref>[http://www.bom.gov.au/climate/current/season/nsw/sydney.shtml Sydney has coolest summer in 11 years] in ''Sydney Climate Summary — NSW Regional Office'', Bureau of Meteorology, accessed 25 March 2008.</ref>. == ისტორია == თანამედროვე გამოკვლევები, რომლებიც დაფუძნებულია რადიოიზოტოპურ ანალიზზე, ამტკიცებენ, რომ ავსტრალიის მკვიდრი მოსახლეობა — [[ავსტრალიელი აბორიგენები]], პირველად ამ ადგილებში, რომელ ტერიტორიებზეც დღეისათვის მდებარეობს სიდნეი, მოვიდნენ დაახლოებით 30 000 წლის წინ<ref>{{cite news|first=Richard|last=Macey|coauthors= |title=Settlers' history rewritten: go back 30,000 years|date=2007-09-15|publisher= |url=http://www.smh.com.au/news/national/settlers-history-rewritten/2007/09/14/1189276983698.html|work=The Sydney Morning Herald|pages= |accessdate=2007-09-15|language= }} {{ref-en}}</ref>. ამ ადგილებში მცხოვრები აბორიგენები ეკუთვნოდნენ [[კადიგალი]]ს ჯგუფს. ევროპელების აქ მოსვლამდე მათ ეკუთვნოდათ ტერიტორია, რომელიც მდებარეობდა პორტ-ჯექსონის ყურის სამხრეთით, სადაც დღეისათვის მდებარეობენ ქალაქის ცენტრალური რაიონები<ref name="cityofsydney.nsw.gov.au">City of Sydney.[http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/barani/themes/theme1.htm City of Sydney Indigenous History of Sydney Cove] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130122100002/http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/barani/themes/theme1.htm |date=2013-01-22 }}</ref>. თუმცა აბორიგენების ზუსტი რაოდენობის დადგენა, რომლებიც ამ ადგილებში ცხოვრობდნენ ევროპელების მოსვლამდე, დღეისათვის საკმაოდ რთულია, სავარაუდოდ, მათი რაოდენობა იყო 4000—8000 ადამიანი. [[1770]] წელს [[ჯეიმზ კუკი|ჯეიმზ კუკმა]] თავის პირველ მსოფლიოს გარშემო ექსპედიციის დროს, ახალი ზელანდიიდან დასავლეთისკენ ცურვისას, აღმოაჩინა ახალი მიწა, რომელსაც მან დაარქვა ახალი სამხრეთი უელსი. სანაპიროს გასწვრივ ჩრდილოეთისაკენ გადაადგილებისას, ის გადაჯდა კარნელის ნახევარკუნძულზე [[ბოტანის ყურე]]ში, რომელსაც მან დაარქვა თავისი ექსპედიციის ბოტანიკოსების [[ჯოზეფ ბენქსი]]ს და [[დანიელ კარლსონ სოლანდერი]]ს პატივსაცემად. ექსპედიციამ აქ დაჰყო რვა დღე. მათ გამოიკვლიეს ფლორა, ფაუნა და შექმნეს ამ ადგილების კარტოგრაფიული რუკები, რის შემდეგაც გზა გააგრძელეს სანაპიროს გასწვრივ ჩრდილოეთისკენ. მას შემდეგ, რაც [[1776]] წელს დაიწყო [[ამერიკის რევოლუციური ომი]], ამერიკელებმა უარი თქვეს დიდი ბრიტანეთიდან მათკენ მიმავალი კატორღელების მიღება, და ბრიტანეთის ციხეები პატიმრებით გადაიჭედა. პარლამენტმა და კოლონიების მინისტრმა სიდნეიმ (რომელიც იყო ბოტანიკოსი ბენქსის მეგობარი) მიიღო გადაწყვეტილება გადაეყვანათ გადასახლებული-პატიმრები ბოტანის ყურეში, იქ ახალი ბრიტანული კოლონიის დასაარსებლად. დიდი ბრიტანეთის სამხედრო-საზღვაო ძალების მიერ 11 გემისაგან ორგანიზებული პირველი ფლოტი (2 სამხედრო გემი — ფლაგმანი HMS Sirius, 511 ტონიანი ათქვემეხიანი შეიარაღებული სავაჭრო გემი, და 175 ტონიანი შეიარაღებული ტენდერი HMS Supply, 278-452 ტონიანი 6 ტრანსპორტი პატიმრებით, და 272-378 ტონიანი 3 გემი მარაგით), კაპიტან არტურ ფილიპის მეთაურობით ჩამოვიდა ბოტანის ყურეში 1788 წლის იანვარში. ბოტანის ყურის ნაპირების უფრო საფუძვლიანი გამოკვლევების შემდეგ ამ ადგილების ვარგისიანობა ახალი კოლონიის დასაარსებლად მიიჩნიეს არასაკმარისად, უპირველეს ყოვლისა, [[მტკნარი წყალი|მტკნარი წყლებისა]] და მარილის უკმარისობის, ასევე ქარისგან დაუცველობის გამო. არტურ ფილიპმა პირადად HMS Supply-ის მეშვეობით გამოიკვლია სულ 12 კმ-ში მდებარე პორტ-ჯექსონის ყურე, რომელიც ჯეიმზ კუკმა რუკაზე დაიტანა, მაგრამ დეტალურად არ გამოუკვლევია. შევიდა თუ არა პორტ-ჯექსონში, მან აღმოაჩინა, რომ ეს დიდი სამ-ტოტიანი ყურეა. როდესაც მან გამოიკვლია მცირე ჩრდილოეთი ტოტი (დღეისათვის: North Harbour), ის შემდეგ შევიდა ფართე, დაგრეხილ და ოკეანის ქარებისთვის და ტალღებისათვის მიუდგომელ ყურის სამხრეთ ტოტში (დღეისათვის: Sydney Harbour), სადაც აღმოაჩინა საკმაოდ მოხერხებული მრგვალი პატარა უბე. 1788 წლის 26 იანვარს მთელი პირველი ფლოტი გადავიდა ბოტანის ყურედან პორტ-ჯექსონის ყურეში, და ღუზა ჩაუშვა ამ მცირე მრგვალ უბეში, რომელსაც შემდგომში დაერქვა სიდნეის მცირე უბე (англ: Sydney cove), რომელიც მდებარეობს პორტ-ჯექსონის განტოტებული ყურის 20 კილომეტრიანი სიგრძის სიდნეის უბის (англ: Sydney Harbour) სიდნეის ნაწილში. კაპიტანმა არტურ ფილიპმა გამოაცხადა ახალი სამხრეთი უელსის დიდ ბრიტანეთთან შეერთებისა და აქ პირველი დასახლების შექმნის შესახებо. ამას გარდა მან საკუთარი თავი ახალი სამხრეთი უელსის გუბერნატორად გამოაცხადა. დღეისათვის ეს დღე — ავსტრალიის ეროვნული დღესასწაულია. თავიდან ახალი დასახლებისთვის უნდა დაერქვათ ''ალბიონი'', მაგრამ ბოლო მომენტში არტურ ფილიპმა გადაწყვიტა ქალაქისთვის დაერქმია სიდნეი, იმ დროს დიდი ბრიტანეთის კოლონიის საქმეების მინისტრის — ლორდ სიდნეის პატივსაცემად<ref>{{cite web|title=The 10 people Who Shaped Sydney|work=Fairfax Media|publisher=Sydney Morning Herald|url=http://blogs.smh.com.au/urbanjungle/2008/11/the_10_people_w.html|accessdate=2008-12-21|archiveurl=https://www.webcitation.org/61Co5yzAH?url=http://blogs.smh.com.au/urbanjungle/2008/11/the_10_people_w.html|archivedate=2011-08-25}}</ref>. პირველ ფლოტს მალე მოჰყვა [[მეორე ფლოტი]], ხოლო შემდეგ [[მესამე ფლოტი]]. თავისი მნიშვნელობით, ისინი არაფრით არ განსხვავდება პირველი ფლოტისაგან, რადგანაც ამ ექსპედიციების ძირითადი მიზეზი იყო იგივე, რაც პირველ შემთხვევაში, პატიმართა ტრანსპორტირება ბრიტანეთის ციხეებიდან ახლად შექმნილ კოლონიებში (თუმცა მეორე ფლოტი გამოირჩა იმით, რომ გზაში გარდაიცვალა ბევრი ადამიანი სხვადასხვა ავადმყოფობებისგან). სიდნეი დიდი ხანი რჩებოდა დიდი ბრიტანეთიდან პატიმართა გადასახლების ძირითადი ადგილი. მიუხედავად იმისა, რომ 1815 წლიდან დაწყებული, [[ნაპოლეონის ომები]]ს დამთავრების შემდეგ, თავისუფალი იმიგრაცია მკვეთრად გაიზარდა, 1820 წელს მოსახლეობის დაახლოებით 40 %-ს შეადგენდნენ პატიმრები. 1789 წლიდან საკმაოდ მალე ამ ადგილას, რომელიც უშუალოდ ესაზღვრება სიდნეის, დასახლებულ ავსტრალიელ აბორიგენებს შორის გავრცელდა [[ოსპა|ოსპის]] ძლიერი ეპიდემია, რის შედეგადაც ათასობით აბორიგენი დაიღუპა. 1808 წელს სიდნეიში მოხდა ეგრეთ წოდებული [[რომის ბუნტი]]. ის გამოიწვია ახალი სამხრეთ უელსის გუბერნატორმა [[უილიამ ბლაი]]მ, რომელმაც თავი გამოიჩინა როგორც ერთ-ერთმა ძირითადმა მონაწილემ იმ შემთხვევისა, რომელიც დაკავშირებულია გემ «[[ბაუნტი (გემი)|ბაუნტიზე]]» მომხდარ აჯანყებასთან. მან აუკრძალა ახალი სამხრეთ უელსის ოფიცერთა კორპუსს სპირტიანი სასმელების დიდი რაოდენობის მიღება. ოფიცრები კოლონიაში სარგებლობდნენ განუზომელი ხელისუფლებით და მოსახლეობა პრაქტიკულად მონებად გადააქციეს. ისინი საქონლის ყიდვის და მომსახურების დროს ფულის ნაცვლად სპირტიან სასმელს იყენებდნენ. ხანგრძლივი კამათისა და მოლაპარაკებების შემდეგ ურთიერთწინააღმდეგობები გადავიდა ღია კონფრონტაციაში, რომელმაც მოიტანა გუბერნატორ უილიამ ბლაის დაპატიმრება და თანამდებობიდან გადაყენება. ეს აჯანყება გახდა ავსტრალიაში ხელისუფლების შეიარაღებული გზით დაპყრობის ერთადერთი წარმატებული მაგალითი. სიდნეიში ახალი სამხედრო კონტინგენტის მოსვლის შემდეგ ახალი სამხრეთ უელსის ოფიცერთა კორპუსი გაუქმდა, ხოლო აჯანყებაში მონაწილე ოფიცრები დაისაჯნენ. მაგრამ გუბერნატორი უილიამ ბლაიც გადააყენეს დაკავებული პოსტიდან და მის ადგილას დანიშნეს უფრო ლიბერალური [[ლაკლან მაკუორი]]. == საქალაქო მართველობა == სიდნეიში არასოდეს არ ყოფილა საერთო საქალაქო სამთავრობო ორგანო, პირიქით, ქალაქი დაყოფილია [[ავსტრალიის ადგილობრივი თვითმმართველობის რაიონები|ავსტრალიის ადგილობრივი თვითმმართველობის რაიონებად]] (ოლქი-პრეფექტურები) — ''councils'', რომლებიც ეკუთვნიან ადგილობრივ მთავრობებს ''(local government areas)''. ამ ოლქების არჩევით საბჭოებს ახალი სამხრეთ უელსის შტატის მთავრობისაგან მინიჭებული აქვთ უფლებამოსილება და აქვთ მოვალეობების ფართე სფერო ნაგვის აღებიდან ადგილობრივ დაგეგმარებამდე. ოლქები, თავის მხრივ, იყოფიან რაიონებად — ''suburbs''. თითოეული ოლქი თავისთვის ირჩევს მერს. ქალაქის ერთ-ერთ ყველაზე უფრო ძველი ოლქის — [[სიდნეი (საქალაქო ტერიტორია)|სიტი ოფ სიდნეის]] — ''City of Sydney'' მერს, ჰქვია სიდნეის ლორდ-მერი — ''Lord Mayor of Sydney'', მაგრამ ის პასუხისმგებელია მხოლოდ საკუთარ ოლქზე. თუმცა, ზოგიერთ შემთხვევაში ლორდ-მერს შეუძლია წარმოადგინოს მთელი სიდნეი, მაგალითად, ოლიმპიური თამაშების დროს. ქალაქის ცხოვრებას ძირითადად აკონტროლებს შტატის მთავრობა. ეს მოიცავს საზოგადოებრივ ტრანსპორტს, ძირითად გზებს, საგზაო მოძრაობის მართვას, პოლიციას, საბავშვო ბაღის დონეზე უფრო მაღალ განათლებას, მსხვილი ინფრასტრუქტურული პროექტების დაგეგმარებას. რადგანაც ახალი სამხრეთი უელსის მოსახლეობის ძირითადი ნაწილი ცხოვრობს სიდნეიში, შტატის მთავრობას მაინცდამაინც არ სურდა ადგილობრივი მთავრობებისთვის უფლებამოსილების გაზრდა და ცვლიდა კიდევაც ოლქების საზღვრებს. მაგალითად, 1945 წლიდან სიტი ოფ სიდნეის საზღვრები შტატის მთავრობამ შეცვალა სულ ცოტა ოთხჯერ. დღეისათვის სიდნეის შემადგენლობაში შედის 38 ოლქი: [[ფაილი:Sydney councils.png|thumb|300px|სიდნეის ადგილობრივი თვითმმართველობის რაიონები]] {| class="wikitable sortable" |- | ქართ. || ინგლ. || ქართ.|| ინგლ. |- | ბერვუდი || Burwood || მერიკვილი || Marrickville |- | ბლექთაუნი || Blacktown || ჰორნსბი || Hornsby |- | ბოტანი-ბეი || Botany Bay || ობურნი || Auburn |- | ბენქსთაუნი || Bankstown || [[პარამატა]] || Parramatta |- | ვარინგა || Warringah || პენრითი || Penrith |- | ვილობი || Willoughby || პიტვოტერი || Pittwater |- | ვულარა || Woollahra || რაიდი || Ryde |- | ვეივერლი || Waverley || როკდეილი || Rockdale |- | კამდენი || Camden || რენდვიკი || Randwick |- | კენტერბერი || Canterbury || სათერლენდი || Sutherland |- | კოგარა || Kogarah || ჩრდილოეთ სიდნეი || North Sydney |- | კუ-რინგ-გაი || Ku-ring-gai || სიდნეი || Sydney |- | კემპბელთაუნი || Campbelltown || სტრათფილდი || Strathfield |- | კანადა ბეი || Canada Bay || ფეირფილდი || Fairfield |- | ლეიჩჰარდტი || Leichhardt || ჰანტერს ჰილი || Hunter's Hill |- | ლივერპული || Liverpool || ჰერსტვილი || Hurstville |- | ლეინ კოვი || Lane Cove || ჰილსი || The Hills |- | მოსმანი || Mosman || ჰოლროიდი || Holroyd |- | მენლი || Manly || ეშფილდი || Ashfield |} == მოსახლეობა == {| class="infobox" style="float:right;" |colspan="2"|საზღვარგარეთ დაბადებული მოსახლეობა<ref>{{Cite web |url=http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=105&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=105&issue=2006&producttype=Community%20Profiles&&producttype=Community%20Profiles&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=LPD&&collection=Census&period=2006&producttype=Community%20Profiles& |title=2006 Census Community Profile Series |accessdate=2015-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110602032111/http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/ViewData?action=404&documentproductno=105&documenttype=Details&order=1&tabname=Details&areacode=105&issue=2006&producttype=Community%20Profiles&&producttype=Community%20Profiles&textversion=false&navmapdisplayed=true&breadcrumb=LPD&&collection=census&period=2006&producttype=Community%20Profiles& |archivedate=2011-06-02 }}</ref> |- ! ქვეყანა || მოსახლეობა (2006 წელი) |- |დიდი ბრიტანეთი ||175 166 |- |ჩინეთი ||109 142 |- |ახალი ზელანდია ||81 064 |- |ვიეტნამი ||62 144 |- |ლიბანი ||54 502 |- |ინდოეთი ||52 975 |- |ფილიპინები ||52 087 |- |იტალია ||44 563 |- |ჰონგკონგი ||36 866 |- |სამხრეთ კორეა ||32 124 |- |რუსეთი ||5364<ref name=ReferenceA>[http://www.censusdata.abs.gov.au/AUSSTATS/2006Census3.nsf/logByLookupView?openagent&20050%2DXCP%2DSydney%2DNSW%20%28Statistical%20Division%29%2Ezip&20060&Main%20Features&1052006%20Census%20Expanded%20Community%20Profile28/11/071&0&2006&28%2E11%2E2007&Latest Expanded Community Profile — Sydney _ Sheet X]{{Dead link|date=ნოემბერი 2023 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> |- |უკრაინა ||4330<ref name=ReferenceA /> |- |} 2006 წლის აღწერის თანახმად, სიდნეიში და მის შემოგარენში მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს 4 119 190 ადამიანს, ხოლო თვითონ სიდნეიში — 3 641 422 ადამიანს<ref>{{Cite web |url=http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/LocationSearch?collection=Census&period=2006&areacode=UCL171400&producttype=QuickStats&breadcrumb=PL&action=401 |title=2006 Census QuickStats |accessdate=2015-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130902010244/http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/LocationSearch?collection=Census&period=2006&areacode=UCL171400&producttype=QuickStats&breadcrumb=PL&action=401 |archivedate=2013-09-02 }}</ref>. უფრო ხშირად სიდნეელები აღნიშნავენ, რომ ისინი არიან ავსტრალიური, ინგლისური, ირლანდიური, შოტლანდიური და ჩინური წარმოშობის. აღწერამ ასევე აჩვენა, რომ სიდნეიში ცხოვრობენ 1,1 % აბორიგენები, ხოლო მოსახლეობის 37,7 % დაბადებულია ავსტრალიის ფარგლებს გარეთ. ქალაქის მოსახლეობის 18,1 % — აზიიდან მოსულებია<ref name="censusdata.abs.gov.au">{{cite web|url=http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/TopicList?newmethod=Place+of+Usual+Residence&newtopic=Ancestry&newproductlabel=Ancestry+%28Region%29+by+Country+of+Birth+of+Parents&submitbutton=Select+Location+%3E&collection=Census&period=2006&areacode=&geography=&method=Place+of+Usual+Residence&productlabel=&producttype=&topic=Ancestry&navmapdisplayed=true&javascript=true&breadcrumb=T&topholder=0&leftholder=0&currentaction=301&action=104&textversion=false|title=Australian Census 2006, Ancestry by Region|publisher=Censusdata.abs.gov.au|accessdate=1 June 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Df9xKv23?url=http://www.censusdata.abs.gov.au/ABSNavigation/prenav/TopicList?newmethod=Place+of+Usual+Residence|archivedate=2013-01-14}}</ref>. იმიგრანტების სამი ძირითადი წყაროა — [[დიდი ბრიტანეთი]], [[ჩინეთი]] და [[ახალი ზელანდია]]. მათ მოსდევენ [[ვიეტნამი]], [[ლიბანი]], [[ინდოეთი]], [[იტალია]] და [[ფილიპინები]]. ბევრმა მაცხოვრებელმა [[ინგლისური ენა|ინგლისური ენის]] გარდა იცის სულ ცოტა კიდევ ერთი ენა, ყველაზე ხშირად ჩინური ([[კანტონური დიალექტი|კანტონური]] ან [[ჩრდილო ჩინური ენა|ჩრდილო ჩინური]]), არაბული, ბერძნული და ვიეტნამური<ref>{{cite web|url=http://webdiary.com.au/cms/?q=node/2622|title=When diversity means cultural richness|publisher=Webdiary|accessdate=1 June 2010|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Df9zsAL1?url=http://webdiary.com.au/cms/?q=node%2F2622|archivedate=2013-01-14}}</ref>. რუსულად ლაპარაკობდა 13 220 ადამიანი, მათგან 156 ადამიანმა არ უპასუხა კითხვაზე, თუ რა დონეზე ფლობდნენ ისინი ინგლისურ ენას<ref>[http://www.censusdata.abs.gov.au/AUSSTATS/2006Census3.nsf/logByLookupView?openagent&20050%2DXCP%2DSydney%2DNSW%20%28Statistical%20Division%29%2Ezip&20060&Main%20Features&1052006%20Census%20Expanded%20Community%20Profile28/11/071&0&2006&28%2E11%2E2007&Latest Expanded Community Profile — Sydney _ Sheet X05e]{{Dead link|date=ნოემბერი 2023 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>. სიდნეის უკავია მსოფლიოში მეშვიდე ადგილი საზღვარგარეთ დაბადებული მოსახლეობის პროცენტული მდგომარეობის მიხედვით. მოსახლეობის საშუალო ასაკია — 36 წელი, 65 წელზე უფროსი ასაკის მოსახლეობის წილია — 15,4 %, მოსახლეობის 15,2 %-ს აქვთ როგორც მინიმუმი ბაკალავრის დიპლომი. 2011 წლის აღწერის თანახმად, რუსულად ლაპარაკობდა 15 431 ადამიანი, მათ შორის 181 ადამიანმა არ უპასუხა კითხვაზე, თუ რა დონეზე ფლობდნენ ისინი ინგლისურ ენას<ref>{{Cite web |url=http://www.censusdata.abs.gov.au/CensusOutput/copsub.NSF/All%20docs%20by%20catNo/2011~Community%20Profile~1GSYD/$File/XCP_1GSYD.zip?OpenElement |title=Expanded Community Profile — Sydney _ Sheet X |accessdate=2015-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130116114639/http://www.censusdata.abs.gov.au/CensusOutput/copsub.NSF/All%20docs%20by%20catNo/2011~Community%20Profile~1GSYD/$File/XCP_1GSYD.zip?OpenElement |archivedate=2013-01-16 }}</ref>. ქალაქში ცხოვრობდა 4 391 674 ადამიანი<ref name="2011 Census QuickStats"/>. მათ შორის 60,9 % საკუთარ თავს მიიჩნევდა [[ქრისტიანობა|ქრისტიანად]], 17,6 % — არ იყო არც ერთი რელიგიის მიმდევარი, 7,6 %-მა კითხვას არ უპასუხა, 4,7 % — იყო [[ისლამი|მუსლიმები]], 4,1 % — [[ბუდიზმი|ბუდისტი]], 2,6 % — [[ინდუიზმი|ინდუსი]], 0,9 % — [[იუდაიზმი|ებრაელები]] და 1,6 % — სხვა რელიგიის წარმომადგენელი<ref>{{Cite web |url=http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2011/communityprofile/1GSYD |title=2011 Census Data — Greater Sydney Community Profile |accessdate=2015-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130116113344/http://www.censusdata.abs.gov.au/census_services/getproduct/census/2011/communityprofile/1GSYD |archivedate=2013-01-16 }}</ref>. == ეკონომიკა == მასში დასაქმებული მომუშავეთა რაოდენობის მიხედვით, სიდნეის [[ეკონომიკა|ეკონომიკის]] მთავარი დარგებია [[მომსახურების სფერო]], [[კომერცია]], [[მრეწველობა]], [[ჯანდაცვა]] და [[კომუნალური მომსახურება]]<ref name="2001census">{{cite web |url = http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@cpp.nsf/Lookup/105Snapshot12001 |title = Sydney — Basic Community Profile and Snapshot — 2001 Census |publisher = Australian Bureau of Statistics. 2002 |accessdate = 23 ნოემბერი 2008 |archiveurl = https://www.webcitation.org/61Co8AEoc?url=http://www.abs.gov.au/ausstats/wmdata.nsf/web+pages/error+404 |archivedate = 2011-08-25 }}</ref>. 1980-იანი წლებიდან დაწყებული, შრომის ბაზარზე საერთო სიტუაცია იცვლება ისეთნაირად, რომ სულ უფრო მეტი სამუშაო ადგილების რაოდენობა გადადის მრეწველობის სფეროდან მომსახურებისა და საინფორმაციო ტექნოლოგიების სფეროებში. სიდნეის ეკონომიკა შეადგენს მთელი ავსტრალიის ეკონომიკის დაახლოებით 25 პროცენტს<ref name="sydneymedia">{{cite web |url = http://www.sydneymedia.com.au/html/2290-city-commerce.asp |title = City Commerce |publisher = City of Sydney Media Centre |accessdate = 23 ნოემბერი 2008 |archiveurl = https://www.webcitation.org/65Cfgw1r8?url=http://www.sydneymedia.com.au/html/2290-city-commerce.asp |archivedate = 2012-02-04 }}</ref>. ქალაქში მდებარეობს [[ავსტრალიის ფასიანი ქაღალდების ბირჟა]] (ASX) და [[ავსტრალიის სარეზერვო ბანკი]], ასევე 90 ბანკის შტაბ-ბინა და ქვეყნის მსხვილი კომპანიების ნახევარზე მეტი. სიდნეი ავსტრალიის ძირითადი ცენტრია, რომელშიც მდებარეობენ საერთაშორისო კომპანიების რეგიონალური ოფისები (ისინი დაახლოებით 500-ა)<ref name="sydneymedia/>. ავსტრალიის ათი ყველაზე დიდი კომპანიიდან ოთხს სათავო ოფისები აქვს სიდნეიში ([[Caltex Australia]], [[Commonwealth Bank]], [[Westpac]] და [[Woolworth]]). [[Fox Studios Australia]]-ს ქალაქში აქვს დიდი კინოსტუდია. [[სიდნეის ფიუჩერსების ბირჟა]] (SFE) — ასეთი ტიპის ერთ-ერთი მსხვილი [[ბირჟა]]ა ავსტრალია-წყნარი ოკეანის რეგიონში. ის მეთორმეტე მსხვილი ფიუჩერული ბირჟაა მსოფლიოში და მეცხრამეტე ოპციონერების ბრუნვით<ref>{{cite web | url = http://www.sfe.com.au/index.html?content/sfe/intro.htm | title = Overview | publisher = Sydney Futures Exchange website | accessdate = 3 ივლისი 2006 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20061230015810/http://www.sfe.com.au/index.html?content%2Fsfe%2Fintro.htm | archivedate = 2006-12-30 }}</ref>. [[Forbes]]-ის გამოკვლევების თანახმად, 2014 წელს სიდნეიმ დაიკავა მერვე პოზიცია მსოფლიოს ყველაზე გავლენიანი ქალაქების სიაში უცხოური ინვესტიციების მოზიდვის რაოდენობით, ასევე ეკონომიკის მთლიანი მდგომარეობით<ref name=ForbesSydney>{{cite web | url = http://www.forbes.com/sites/joelkotkin/2014/08/14/the-most-influential-cities-in-the-world | title = The World’s Most Influential Cities 2014] | publisher = Forbes is an American business magazine | accessdate = 8 აგვისტო 2014 | work = Economics | year = 2014 }}</ref>. ქალაქის მოსახლეობას აქვს ყველაზე მაღალი საშუალო შემოსავალი ერთ სულ მოსახლეზე ავსტრალიაში, რაც შეადგენს US$ 42 599 ერთ ადამიანზე. 2004 წლის მდგომარეობით უმუშევრობის დონე ქალაქში შეადგენდა 4,9 პროცენტს.<ref name="2003sydney">{{cite web | url = http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Latestproducts/105Economy12000-2004?opendocument&tabname=Summary&prodno=105&issue=2000-2004&num=&view= Sydney | title = Sydney Statistical Division | publisher = Australian Bureau of Statistics. 2005 | accessdate = 23 ნოემბერი 2008 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20080601002934/http://www.abs.gov.au/AUSSTATS/abs@.nsf/Latestproducts/105Economy12000-2004?opendocument&tabname=Summary&prodno=105&issue=2000-2004&num=&view= | archivedate = 2008-06-01 }}</ref> ''[[The Economist]]-ის'' გამოკვლევების თანახმად, სიდნეის უკავია მეთექვსმეტე ადგილი მსოფლიოს ყველაზე ძვირი ქალაქების სიაში. სხვა გამოკვლევები აჩვენებენ, რომ ქალაქი იმყოფება მეთხუთმეტე ადგილზე მისი მოსახლეობის შემოსავლების დონის მიხედვით<ref>{{cite web |title = London is the most expensive city in the world while Swiss cities are home to highest earners |work = Economics |publisher = City Mayors |year = 2007 |url = http://www.citymayors.com/economics/richest_cities.html |accessdate = 23 ნოემბერი 2008 |archiveurl = https://www.webcitation.org/61Co9s8YV?url=http://www.citymayors.com/economics/richest_cities.html |archivedate = 2011-08-25 }}</ref>. 2007 წლის 20 სექტემბრის მდგომარეობით სახლების საშუალო ფასები სიდნეიში იყო ყველაზე მაღალი ავსტრალიის ყველაზე დიდ ქალაქებს შორის და შეადგინა A$ 559 000<ref>{{cite web |url = http://www.reiaustralia.com.au/media/releases.asp |title = Still strong confidence in the housing market |publisher = Press Release |accessdate = 23 ნოემბერი 2008 |deadlink = 404 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20080719140035/http://reiaustralia.com.au/media/releases.asp |archivedate = 2008-07-19 }}</ref>. სიდნეის ასევე აქვს არენდის ყველაზე მაღალი საშუალო დონე ავსტრალიაში: ის კვირაში შეადგენს A$ 450. ქალაქის ცენტრალურ ნაწილში, ოფისების დიდ რაოდენობასთან ერთად, მდებარეობს სავაჭრო ცენტრების, მაღაზიების და ბუტიკების საკმაოდ დიდი რაოდენობა. [[შოპინგი]], მრავალრიცხოვანი კულტურული და სპორტული ღონისძიებები, არქიტექტურა, ისტორიული ადგილები და ქალაქის სილამაზით საოცარი ბუნება აქ იზიდავს მრავალრიცხოვან ტურისტებს, როგორც ავსტრალიიდან, ასევე მთელი მსოფლიოდან. სტატისტიკის თანახმად, 2004 წელს ქალაქს ეწვია 7,8 მილიონი ავსტრალიელი ტურისტი და 2,5 მილიონი სტუმარი უცხოეთიდან<ref>{{cite web |url = http://corporate.tourism.nsw.gov.au/corporatelive/downloads/research/datacard%202004%20forecasts%20(external%20use).pdf |title = Tourism Data Card — Forecasts, Economic Impacts and selected Regional Data — 2004 |publisher = Tourism NSW. 2004 |format = PDF |accessdate = 23 ნოემბერი 2008 |deadlink = 404 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20060522203212/http://corporate.tourism.nsw.gov.au/corporatelive/downloads/research/datacard%202004%20forecasts%20(external%20use).pdf |archivedate = 2006-05-22 }}</ref>. === ტრანსპორტი === სიდნეიში კარგად განვითარებულია ავტოგზების ქსელი, რადგანაც ქალაქის მოსახლეობა ფართედ იყენებს ავტომობილებს გადასაადგილებლად. არსებობს ჩქაროსნული გზების სისტემა (motorway), რომელთა ნაწილი ფასიანია (tollway), ნაწილი — უფასო (freeway). დიდი გზები გაერთიანებულია 10 მაგისტრალად (Metroads), რომელიც მოიცავს 110-კმ-იან ორბიტალურ ქსელს (Sydney Orbital Network). სიდნეის აქვს კარგად განვითარებული საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ქსელი — საავტობუსო მარშრუტები, ტაქსი და მატარებლები. სიდნეის ყურეში და მდინარე პარამატაზე, რომელიც ყურეში ჩაედინება, მუშაობს სამგზავრო ბორანი. 2012 წლის 2 იანვრიდან ავტობუსით მგზავრობის ერთჯერადი ღირებულება ქალაქის ცენტრალურ ნაწილში (ზონა Multi-1) შეადგენს : AUD 3,5 (6,1 — «იქით\აქეთ») უფროსებისათვის და შესაბამისად 1,7 და 3,0 ბავშვებისათვის. ყოველკვირეული ბილეთი ამავე ზონაში ტრანსპორტის ყველა სახეობისთვის (ავტობუსი, მატარებელი, ბორანი) შესაბამისად ღირს AUD 43 და 21,5 მგზავრობის რაოდენობის მიუხედავად. ==== მატარებლები ==== პირველი [[რკინიგზა|სარკინიგზო]] ხაზი გაიხსნა 1855 წელს სიდნეისა და [[პარამატა]]ს შორის. დღეისათვის მატარებლები ხაზზე მოძრაობენ 20 საათი დღე-ღამეში, სიგრძით 2080 კმ 306 სადგურში (ქალაქგარეთ არსებული სადგურების ჩათვლით). მატარებელთა მოძრაობის ინტერვალი პიკის მომენტებში დაახლოებით 15 წუთია, დანარჩენ დროს — 30 წუთი. სიტიში და აღმოსავლეთის რაიონებში მატარებლები დადიან მიწის ქვეშ. ელმავლებზე გადასვლა დაიწყო 1926 წელს. დღეისათვის მთელი საქალაქო სარკინიგზო პარკი ელექტროფიცირებულია, კვების ძაბვაა მუდმივი დენის 1500 ვოლტი. მატარებლებით სარგებლობს დაახლოებით 270 მილიონი მგზავრი წელიწადში. ==== ავტობუსები ==== სიდნეის საავტობუსო მარშრუტების ქსელი დაახლოებით ედრება დღეისათვის გაუქმებულ ტრამვაის ქსელს. ავტობუსის ნომერი ჩვეულებრივ წარმოადგენს სამნიშნა ციფრს, რომლის პირველი ციფრი, როგორც წესი, აღნიშნავს ქალაქის რაიონს, სადაც მოცემული მარშრუტი კურსირებს. მაგალითად, ავტობუსები ნუმერაციით 3ХХ დადიან სიდნეის აღმოსავლეთ რაიონებში, ხოლო მარშრუტები 8ХХ ნუმერაციით — სამხრეთ-დასავლეთის რაიონებში. სახელმწიფო კომპანია http://www.sydneybuses.info/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160610151401/http://www.sydneybuses.info/ |date=2016-06-10 }}, რომელიც ეკუთვნის ახალი სამხრეთ უელსის შტატის მთავრობას მართავს სიდნეის და [[ნიუკასლი (ავსტრალია)|ნიუკასლის]] საავტობუსო ქსელების მუშაობას, ასევე სამგზავრო ბორნების მუშაობას. ორივე ქალაქის საავტობუსო პარკი შეადგენს 2100 მანქანაზე მეტს, რომლებიც ბაზირებულია 13 დეპოში. ==== ბორნები ==== სიდნეის პირველი ბორნების ისტორია იწყება საკმაოდ შორეულ წარსულში, პირველი ფლოტის მოსვლის დროიდან, როდესაც უკვე 1789 წელს დადიოდა ბორანი პორტ-ჯექსონის ყურიდან ზემოთ, მდინარის გავლით ფერმერების დასახლება პარამატიში. პირველი ოფიციალური ბორანი აშენდა პატიმრების მიერ და დადიოდა აფრებით და ნიჩბებით. მოგზაურობას პარამატიმდე სჭირდებოდა დაახლოებით ერთი კვირა. 1899 წლისთვის სიდნეის საბორნე კომპანია გახდა მსოფლიოში ყველაზე დიდი საბორნე კომპანია. მაგრამ 1932 წლის 19 მარტს ჰარბორ-ბრიჯის ხიდის გახსნის შემდეგ მგზავრთა რაოდენობა მკვეთრად შემცირდა 30-დან 13 მილიონამდე წელიწადში. დღეს ბორნებს ყოველწლიურად გადაყავს დაახლოებით 14 მილიონი მგზავრი, რომელთაგან ბევრი მოგზაურობს არა მარტო საქმეებისთვის, არამედ უბრალოდ სიამოვნებისთვის, განსაკუთრებით დასვენების დღეებში. მაგალითად 2009—2010 წლებში მარშრუტებით, რომლებიც მიდიოდა თავისი პლაჟებით და აკვარიუმით ცნობილ მენლის რაიონში, მსოფლიოში ყველაზე გრძელი 110 მეტრიანი წყალქვეშა გვირაბით, ისარგებლა დაახლოებით ექვსმა მილიონმა მგზავრმა. ერთ დღეში ბილეთების გაყიდვის მხრივ ბოლო რეკორდი დაფიქსირდა 2011 წლის 2 იანვარს, როდესაც გაიყიდა 94 918 ბილეთი, და მათი თითქმის ნახევარი — მენლის მარშრუტზე. დღეისათვის ფლოტი შედგება 28 ბორნისაგან, რომელიც ქსელში აერთიანებს 38 ნავსაყუდელს, ქსელის სიგრძეა — 37 კმ. ==== ტრამვაი ==== დღეისათვის გაუქმებული სიდნეის [[ტრამვაი]]ს ქსელი როდესღაც სიგრძით მეორე იყო [[ლონდონი]]ს შემდეგ [[ბრიტანეთის იმპერია]]ში და ერთ-ერთი ყველაზე გრძელი მსოფლიოში. პირველი [[კონკა]] არსებობდა 1861 წლიდან 1866 წლამდე. 1879 წელს გაჩნდა ტრამვაის მარშრუტები ორთქლის წევაზე. ტრამვაის ხაზის ელექტროფიკაცია დაიწყო 1898 წელს და 1910 წელს ის ძირითადად დასრულდა. ქსელის მაქსიმალურმა სიგრძემ 1923 წელს მიაღწია — 291 კმ-ს (181 მილი). 1930 წლისთვის პარკმა შეადგინა დაახლოებით 1600 ვაგონი, მგზავრთა მაქსიმალური რაოდენობა გადაყვანილი იქნა 1945 წელს — 405 მილიონი. მზარდმა კონკურენციამ პირადი ავტომობილების და ავტობუსების მხრიდან, ასევე საგზაო საცობებმა გამოიწვია მარშრუტების თანდათანობითი გაუქმება. ბოლო ტრამვაიმ სიდნეიში გაიარა 1961 წელს. ზოგიერთ ადგილას დღესაც შემორჩენილია რელსები, მაგრამ ძველი ტრამვაი დადის მხოლოდ მოკლე 3,5 კილომეტრიან გზაზე [http://www.sydneytramwaymuseum.com.au/ ტრამვაის მუზეუმიდან] [[სამეფო ეროვნული პარკი]]ს სიღრმეში. 1997 წელს ბოლო ტრამვაის მარშრუტის დაკეტვიდან 30 წელზე უფრო მეტი ხნის შემდეგ, გაიხსნა ახალი [[მეტროტრამი]]ს მარშრუტი ''Metro Light Rail''. 2000 წელს მისი სიგრძე დაგრძელდა და დღეისათვის გადის ცენტრალური სარკინიგზო სადგურიდან (Central Station) ლილიფილდის რაიონში (Lilyfield). მარშრუტის სიგრძეა 7,2 კმ 14 გაჩერებით, ყოველწლიურად დაახლოებით 3,5 მილიონი მგზავრი სარგებლობს ამ მარშრუტით. არსებობს ახალი ხაზის მშენებლობის პროექტი Central Station-დან სიტის გავლით ცენტრალურ საბორნე ნავსაყუდელ Circular Quay-მდე, რომელიც მდებარეობს რამდენიმე წუთის ფეხითსავალზე სიდნეის ოპერის თეატრიდან, [[სამეფო ბოტანიკური ბაღი (სიდნეი)|სამეფო ბოტანიკური ბაღიდან]] (Royal Botanic Gardens) და სხვა ტურისტული ღირსშესანიშნაობებიდან. ასევე არსებობს იდეა გაიყვანონ ხაზები [[სიდნეის უნივერსიტეტი|სიდნეის უნივერსიტეტთან]] და [[ახალი სამხრეთ უელსის უნივერსიტეტი|ახალი სამხრეთ უელსის უნივერსიტეტთან]]. == ძირითადი ღირსშესანიშნაობები == [[ფაილი:Sydneyoperahouse.JPG|thumb|400px|მარჯვნივ|სიდნეის ხედი, შუაში [[სიდნეის ოპერის თეატრი]]]] * [[სიდნეის ოპერის თეატრი]]. * [[ავსტრალიის მუზეუმი]] — ავსტრალიის ერთ-ერთი უძველესი მუზეუმი, რომელსაც ადრე ეძახდნენ სიდნეის მუზეუმს ({{lang-en|''The Sydney Museum''}}). * «ძალოვანი სადგურის» მუზეუმი ({{lang-en|Powerhouse Museum}}), მეცნიერების მუზეუმი. * ავსტრალიის ეროვნული საზღვაო მუზეუმი ({{lang-en|Australian National Maritime Museum}}). * სიდნეის რატუშა. * [[სიდნეის აკვარიუმი]]. * [[სიდნეის ტელეანძა]]. * Centennial Parklands — პარკი სიდნეიში. * სახლი ელიზაბეტ-ბეიზე ({{lang-en|Elizabeth Bay House}}). * ელისაბედის ფერმა {{lang-en|Elizabeth Farm, New South Wales}}). * მართლმსაჯულებისა და პოლიციის მუზეუმი ({{lang-en|Justice & Police Museum}}). * პოის სიდლერის სახლი ({{lang-en|Rose Seidler House}}). * როუზ ჰილის მამული ({{lang-en|Rouse Hill, New South Wales}}) * მერუგალის სახლი. * Susannah Place Museum. * მონეტარული სასახლე ({{lang-en|Sydney Mint}}). * Vaucluse House-ის მამული ({{lang-en|Vaucluse House}}). * Hyde Park Barracks ({{lang-en|Hyde Park Barracks, Sydney}}). * მთავრობის სახლი ({{lang-en|Government House, Sydney}}). * ჰარბორ-ბრიჯის ხიდი. * [[ღვთისმშობელი მარიას მონასტერი (სიდნეი)|ღვთისმშობელი მარიას მონასტერი]]. * [[ვულუმულუს ყურის ნავსაყუდელი]]. * Darling Harbour-ის სანაპირო * Bondi Beach-ის პლაჟი * [[ტარონგა (ზოოპარკი)|ტარონგას]] ზოოპარკი. == დამეგობრებული ქალაქები == სიდნეის ჰყავს 6 დამეგობრებული ქალაქი<ref>[http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/Business/AwardsPrograms/SisterCityProgram.asp City of Sydney: Sister City] {{ref-en}}</ref>: * {{flagicon|USA}} [[სან-ფრანცისკო]], [[კალიფორნია]], [[აშშ]] * {{flagicon|Japan}} [[ნაგოია]], [[იაპონია]] * {{flagicon|New Zealand}} [[უელინგტონი]], [[ახალი ზელანდია]] * {{flagicon|Great Britain}} [[პორტსმუთი (დიდი ბრიტანეთი)|პორტსმუთი]], [[დიდი ბრიტანეთი]] * {{flagicon|China}} [[გუანჯოუ]], [[ჩინეთი]] * {{flagicon|Italy}} [[ფლორენცია]], [[იტალია]] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.cityofsydney.nsw.gov.au/ City of Sydney - ოფიციალური საიტი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ავსტრალიის დედაქალაქები}} {{ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მასპინძელი ქალაქები}} {{ახალი სამხრეთი უელსის ქალაქები}} [[კატეგორია:სიდნეი| ]] [[კატეგორია:ზაფხულის ოლიმპიური თამაშების მასპინძელი ქალაქები]] 4zkgfumooa8rcye2fpdt9dvg3rx299i 0 42336 4814376 4810309 2025-06-14T13:20:12Z გიო ოქრო 84301 // რედაქტირება [[:en:User:镜音铃/Wikiplus|Wikiplus]]-ით 4814376 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ტაძარი | ტაძრის_სახელი = კაცხის სვეტი | infobox_width = 250px | სურათი =Katskhi Pillar.jpg | სურათი_ზომა = | წარწერა =კაცხის სვეტი | რუკა_ტიპი = საქართველო | რუკა_ზომა =250 | რუკა_წარწერა = | ადგილმდებარეობა = [[კაცხი (ჭიათურის მუნიციპალიტეტი)|კაცხი]] | გეო = {{coord|42|17|15|N|43|12|55|E|}} | რელიგიური_წევრობა ={{დროშა|საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია}} | წესჩვეულება = | პროვინცია = | რაიონი = [[ჭიათურის მუნიციპალიტეტი]] | კურთხევის_წელი = | სტატუსი =მოქმედი | ფუნქციური_სტატუსი = | მემკვიდრეობითი_ადგილმდებარეობა = | ხელმძღვანელობა = | ვებ-გვერდი = | ხუროთმოძღვრება =დიახ | ხუროთმოძღვარი = | ხუროთმოძღვრული_ტიპი = | ხუროთმოძღვრული_სტილი = | ფასადის_მიმართულება = | ნოვატორული = | თარიღდება =V-VI სს. | მშენებლობის_ფასი = | დეტალები = | ტევადობა = | სიგრძე = | სიგანე = | ნავის_სიგანე = | სიმაღლე_მაქსიმალური = | გუმბათის_რაოდენობა = | გუმბათის_სიმაღლე_გარე = | გუმბათის_სიმაღლე_შიდა = | გუმბათის_დიაგ_გარე = | გუმბათის_დიაგ_შიდა = | მინარეთი_რაოდენობა = | მინარეთის_სიმაღლე = | წვეტის_რაოდენობა = | წვეტის_სიმაღლე = | მასალა = | nrhp = | added = | refnum = | designated = | განედი = 42.2875 | გრძედი = 43.2156 | საერთო_მოიჯარე = | ქვეყანა={{GEO}} | გეგმა= | გეგმა_ზომა= | გეგმა_წარწერა= }} '''კაცხის სვეტი''' — კირქვის სვეტისებრი [[დენუდაცია|დენუდაციური]] „მოწმე“ — შთენილი კლდე [[იმერეთის მხარე]]ში [[ჭიათურის მუნიციპალიტეტი]]ს სოფელ [[კაცხი (ჭიათურის მუნიციპალიტეტი)|კაცხში]], მდინარეების [[კაცხურა|კაცხურისა]] ([[ყვირილა|ყვირილის]] მარჯვენა შენაკადი) და [[ღვითორი (მდინარე)|ღვითორი]]ს ([[ბუჯა|ბუჯი]]ს მარცხენა შენაკადი) წყალგამყოფზე. სვეტის სიმაღლე 40 მეტრია. ზოგიერთი მკვლევარი მიიჩნევს, რომ კაცხის სვეტი თავდაპირველად [[მონოფიზიტობა|მონოფიზიტ]] განდეგილთა სამყოფელს წარმოადგენდა, თუმცა ეს მოსაზრება საყოველთაოდ არაა გაზიარებული, სათანადო არგუმენტაციის არქონის გამო. სვეტის ზედა ბაქანზე დგას ორი მცირე ზომის ეკლესია (დღეისათვის ისინი ნანგრევების სახითაა შემორჩენილი). ასეთ ადგილებში სამლოცველოების აგებას მკვლევრები უკავშირებენ მესვეტეობას, რომელიც VI საუკუნეში გავრცელებული იყო წინა აზიასა და, უპირველეს ყოვლისა, სირიაში, რომელთანაც ქრისტიანულ საქართველოს მჭიდრო ურთიერთობა ჰქონდა. ერთი ეკლესია (V ს.) მშრალადაა ნაშენი ადგილობრივად მოპოვებული, უხეშად დამუშავებული ქვით, აფსიდი კლდეშია გამოკვეთილი. მეორე (VI ს.) ნაგებია ქვემოდან აზიდული კარგად გათლილი კვადრებით, აქვს კრიპტა (ქვედა სართული — სამარხი). არავინ იცის ზუსტად როდის შეწყდა რელიგიური ცხოვრება კაცხის სვეტზე, მაგრამ [[ვახუშტი ბატონიშვილი]]ს დროს აქ ბერები აღარ მოღვაწეობდნენ. კაცხის სვეტის არქიტექტურული ძეგლები 1944 წელს [[ალექსანდრე ჯაფარიძე|ალექსანდრე ჯაფარიძის]] ხელმძღვანელობით მთამსვლელთა ჯგუფმა ინახულა. ბოლო პერიოდამდე კაცხის სვეტზე ასვლა, ალპინისტური აღჭურვილობის გარეშე, შეუძლებელი იყო. 2007 წლიდან კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის და გადარჩენის ფონდის დაფინანსებით დაიწყო სვეტზე არსებული ნაგებობების სარეაბილიტაციო სამუშაოები. კაცხის სვეტზე ასვლა აკრძალულია. გამონაკლის შემთხვევებში, ადგილობრივი ბერების ლოცვა-კურთხევით, სვეტზე მხოლოდ მამაკაცების ასვლაა შესაძლებელი. აღდგენილია სვეტის ძირში და თავზე არსებული სამლოცველოები, რაც სვეტზე ამჟამად მოღვაწე ბერი მაქსიმეს დამსახურებაა. 2007 წელს კაცხის სვეტზე არსებულ ნანგრევებში მამა მაქსიმემ აღმოაჩინა კირქვის მცირე ქვათლილი (ზომები 41X21 სმ), რომელზეც ათსტრიქონიანი ქართული ასომთავრული წარწერაა ამოკაწრული. წარწერა პალეოგრაფიული ნიშნებით [[XIII საუკუნე|XIII საუკუნით]] თარიღდება. წარწერაში მოხსენიებულია ვინმე ფრიად ცოდვილი გიორგი, რომელსაც „სამი სახლაკი“ აუშენებია „ძელი ცხოვრებაზე“ — ანუ სვეტის თავზე დამკვიდრებულ დაყუდებულთათვის.<ref>{{Cite web |url=http://www.dzeglebi.ge/dzeglebi/k/kacxis_sveti.html |title=კაცხის სვეტი |accessdate=2015-01-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170109113132/http://www.dzeglebi.ge/dzeglebi/k/kacxis_sveti.html |archivedate=2017-01-09 }}</ref> [[ვახუშტი ბატონიშვილი]] მის შესახებ წერდა: {{ციტატა|[კაცხის] ციხის აღმოსავლეთით არს კლდე ხრამსა შინა ამოყვანილი ვითარცა სუეტი, ფრიად მაღალი მის კლდის თხემზე არს ეკლესია, არამედ ვეღარარა აღავლის კაცი, არც უწყიან ხელოვნება აღსვლისა.<ref>წერეთელი ვ., ჟამი შენებისა, ქუთაისი 2010 წ. გვ., 14</ref>}} [[2006]] წლის [[7 ნოემბერი|7 ნოემბერს]], საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულების თანახმად მიენიჭა ეროვნული მნიშვნელობის კულტურის უძრავი ძეგლის კატეგორია<ref>[https://matsne.gov.ge/ka/document/view/99220 საქართველოს პრეზიდენტის ბრძანებულება № 665, 2006 წლის 7 ნოემბერი, ქ. თბილისი, კულტურის ზოგიერთი უძრავი ძეგლისათვის ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის მინიჭების შესახებ]</ref>. == ლიტერატურა == *''ცინცაძე ვ.,'' კაცხის „სვეტი“, „საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე“, 1946, ტ. 7, № 8; {{ქე|4|579|მარუაშვილი ლ., საღარაძე შ.}} * წერეთელი ვ., ჟამი შენებისა, ქუთაისი 2010 წ. == რესურსები ინტერნეტში == *{{commons-inline|Category:Katskhi pillar}} *[http://saunje.ge/index.php?id=821&lang=ka კაცხის სვეტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201014100230/http://saunje.ge/index.php?id=821&lang=ka |date=2020-10-14 }} *[http://www.odditycentral.com/pics/katskhi-pillar-going-to-church-on-a-stairway-to-heaven.html Katskhi Pillar – Going to Church on a Stairway to Heaven] *[http://www.thestylite.com/ "A Matter of Faith"] == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ჭიათურის მუნიციპალიტეტის ტაძრები]] [[კატეგორია:ჭიათურის მუნიციპალიტეტის ბუნების ძეგლები]] [[კატეგორია:ეროვნული მნიშვნელობის კატეგორიის კულტურის უძრავი ძეგლები]] 6lsq4sfj8z9407qldhbashx2k4la90i 0 67089 4814535 4751449 2025-06-15T01:32:28Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814535 wikitext text/x-wiki [[File:Viskovatov. Samurzakano Militia standard.jpg|მინი|300პქ|სამურზაყანოს მილიციის შტანდარტი, 1840 წ.]] '''სამურზაყანო''' ({{lang-ab|Самырзаҟан|სამჷრზაყან}}) — ისტორიული მხარე დასავლეთ [[საქართველო|საქართველოში]], დღევანდელი [[აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა|აფხაზეთის]] ტერიტორიაზე. როგორც პოლიტიკური ერთეული ჩამოყალიბდა XVII-XVIII საუკუნეების მიჯნაზე მიტაცებული [[ოდიში (მხარე)|ოდიშის]] ტერიტორიაზე. მოიცავდა ძირითადად ახლანდელი [[გალის მუნიციპალიტეტი]]ს ტერიტორიას. [[1705]] წელს მემკვიდრეობით მიიღო [[მურზაყან შარვაშიძე]]მ, რომლის სახელისგანაც მთელი მხარის სახელია მიღებული. [[1805]] წელს შევიდა [[რუსეთი]]ს მფარველობაში. [[1813]]-[[1840]] წლებში [[ლევან V დადიანი|ლევან დადიანს]] ექვემდებარებოდა. [[1840]] წელს [[რუსეთი]]ს ხელისუფლებამ [[ოდიშის სამთავრო]]ს სუვერენიტეტისაგან გამოისყიდა და [[სამურზაყანოს საბოქაულო]] დააარსა. [[1857]] წელს, სამგრელოს (ოდიშის) სამთავროს გაუქმების შემდეგ, [[სამეგრელო]]ს მმართველს დაუქვემდებარეს. [[1864]] წლიდან [[სოხუმის სამხედრო განყოფილება|სოხუმის სამხედრო განყოფილების]] შემადგენლობაში იყო, [[1883]]-დან [[სოხუმის ოკრუგი]]ს შემადგენლობაში სამურზაყანოს უბნის სახელწოდებით. სამურზაყანოს ფართობი იყო 1293,5 კმ², 1908 წლის მონაცემებით ცხოვრობდა 38431 ადამიანი.<ref>''თოფჩიშვილი რ''. „საქართველოს ეთნოგრაფია/ეთნოლოგია“ გვ. 132 — თბილისი, „უნივერსალი“ 2010 ISBN 578-9941-12-882-0</ref> == სახელწოდება == ტოპონიმი „სამურზაყანო“ ისტორიულ წყაროებში პირველად [[ნიკოლოზ დადიანი]]ს „ქართველთ ცხოვრებაში“ ჩნდება.<ref>დადიანი ნ., ქართველთ ცხოვრება. ტექსტი გამოსცა, წინასიტყვაობა, გამოკვლევა, კომენტარები, საძიებლები და ლექსიკონი დაურთო შ. ბურჯანაძემ. თბ., 1962, გვ. 180</ref> რუსულ წყაროებში ამ ტოპონიმის სამი, უმნიშვნელოდ განსხვავებული ვარიანტი მოიპოვება: Самурзакано, Самурзакань, Самурзакан.<ref>Пантюхов И. И., Самурзаканцы, – gaz. «Кавказ», 1892, №77</ref><ref>Пантюхов И. И., Самурзаканцы. Тфл., 1892, გვ. 1</ref> ვარიანტი Самурзакан დაფიქსირებულია, აგრეთვე, კ. კვაშილავას მიერ [[დადიანების სასახლეთა ისტორიულ-არქიტექტურული მუზეუმი|დადიანების მუზეუმის]] ხელნაწერთა ფონდში მოძიებულ [[1839]] წლის [[26 აპრილი]]თ დათარიღებულ ერთ-ერთ დოკუმენტში.<ref>კახა კვაშილავა, ისტორიული სამურზაყანო (XVII-XVIII სს. მიჯნა – 1840 წ.). საკვალიფიკაციო ნაშრომი ისტორიის დოქტორის /Ph.D/ აკადემიური ხარისხის მოსაპოვებლად, თბილისი, 2009, გვ. 56</ref> აფხაზურ ენაში დადასტურებულია ვარიანტი Самырзакан.<ref>ხორავა ბ., ოდიშ-აფხაზეთის ურთიერთობა (XV-XVIII სს.). თბ., 1996, გვ. 116, შენ. 98</ref> საყურადღებოა, რომ სამურზაყანოელ შარვაშიძეთა მიერ [[1805]] წლის [[9 ივლისი|9 ივლისს]] რუსეთის იმპერატორისადმი დადებულ ფიცის ქართულ დედანში მოცემულია სგავსი ვარიანტი „სამირზაყანო“ (აღსანიშნავია, რომ ბ. ხორავამ ეს ვარიანტი თავის ნაშრომში გაუმართლებლად შეცვალა „სამურზაყანო“-თი<ref>ხორავა ბ., ოდიშ-აფხაზეთის ურთიერთობა (XV-XVIII სს.). თბ., 1996, გვ. 171–172</ref>), ხოლო რუსულ თარგმანში – Самурзакан.<ref>Акты, собранные Кавказскою Археографическою Коммисиею. Архив главного управления Наместника Кавказскаго. Напечатан под редакциею председателя коммиссии ст. сов. Ад. Берже.Т. II. Тфл., 1868, გვ. 526–527, დოკ. №1031</ref> ეს არის ოფიციალურ დოკუმენტებში ამ ტოპონიმის პირველი ფიქსაცია. აფხაზურ ენაში მრავალი საკუთარი სახელის გამოთქმას თავისი სპეციფიკა გააჩნია. ასე მაგალითად დავითი გამოითქმის, როგორც დაუთ ({{lang-ab|Дауҭ}}), გიორგი — გჲარგჲ ({{lang-ab|Гьаргь}}), მურზაყანი — მჷრზაყან ({{lang-ab|Мырзаҟан}}) და არა მ'''ი'''რზაყან. ==ისტორია== [[XVII საუკუნე]]ში განსაკუთრებით გართულდა [[ოდიშის სამთავრო]]ს მდგომარეობა. [[1661]]-[[1681]] წლებში ოდიშის სამთავროს მართავდა „სრულიად ოდიშისა და აფხაზეთის მპყრობელ-მქონებელი“ — [[ლევან III დადიანი|ლევან III]]. [[1672]] წლის სექტემბერში იგი [[ახალციხის ფაშა]]მ იხმო ქუთაისში, სადაც ოსმალთა ჯარი [[1669]] წლიდან იდგა. {{ციტატა|ჩხეიძე სეხნიამ არა ინება მეფობა ბაგრატისა და აღიღო მოპარვით და ზაკვით ქუთაისის ციხე და მისცა ოსმალთა და მიერით უპყრიათ დღემდე<ref>ვახუშტი ბატონიშვილი, აღწერა სამეფოსა.., გვ. 839</ref>.}} ვარაუდობენ, რომ ოსმალებს ლევან III-ის ნაცვლად ახალციხის ფაშის კარზე აღზრდილი [[ლევან II დადიანი]]ს შვილიშვილის გამთავრება სურდათ<ref>ბ. ხორავა, „ოდიშ-აფხაზეთის ურთიერთობა“, გვ. 108</ref>. ლევან III-მ მიხვდა „მიპატიჟების“ რეალურ მიზეზს და წინააღმდეგობის გასაწევად მოემზადა. დახმარებისათვის აფხაზებს უხმო, საიდანაც 19 სექტემბერს საუსტან (ბაგრატ) შარვაშიძე დახმარების მაგივრად როგორც ამწიოკებელი მოევლინა. აფხაზები სამეგრელოს 13 ოქტომბრამდე არბევდნენ, რომლის შედეგადაც მათ „წაუყვანიათ ათას ორასი კაცი, ბევრი პირუტყვი და დიდი ნადავლი წაუღიათ; დაურბევიათ ერთი თეათინელის სახლი, საიდანაც სამი ტყვე წაუყვანიათ<ref>ზ. პაპასქირი, „ზოგი რამ აფხაზეთის წარსულზე“.., გვ. 47</ref>“. საუსტანის დროს განსაკუთრებით გახშირდა აფხაზთა მარბიელი თავდასხმები [[სამეგრელო]]ზე და ისინი უკვე მუდმივ საცხოვრებლადაც რჩებოდნენ კოდორი-ღალიძგას შუამდინარეთში<ref>З. В. Анчабадзе «Мегрелия и Абхазия в XVII веке», გვ. 142</ref>. {{ციტატა|იყო ჭირი დიდი ოდიშსა, ვითარცა აღვსწერეთ, და უმეტეს აფხაზთაგან, რამეთუ მოვიდოდიან ნავებითა და ხმელითა და სტყუევნიდიან, დაიპყრეს ვიდრე ეგრისის მდინარედმდე, და დაეშენებოდნენ თვით აფხაზნი და არღარა იყო დრანდას და მოქუს ეპისკოპოსნი<ref>ვახუშტი ბატონიშვილი, აღწერა სამეფოსა.., გვ. 845</ref>.}} ლევან III-ის გარდაცვალების შემდეგ შარვაშიძეებმა შესძლეს ჩამოეცილებინათ სრულიად ოდიშისა და აფხაზეთის მპყრობელ-მქონებელის ვასალობის ნომინალური ვალდებულება. გათავისუფლებული ოდიშის ტახტისათვის ბრძოლა გაჩაღდა. ტახტის ერთადერთი მემკვიდრე — მანუჩარი, [[გიორგი III გურიელი|გიორგი III გურიელმა]] მოკლა, რომელსაც სურდა „ვაკანსიის“ დაპატრონება. გურიელმა მაინც შესძლო ოდიშს დაპატრონებოდა. ამ არეულობით ისარგებლა საუსტან შარვაშიძის შვილშვილმა — სორეხმაც, რომელმაც გაილაშქრა ოდიშში და თავი მთავრად გამოაცხადა, რადგან კათოლიკე მისიონერის, გაეტანო რასპონის ცნობით, „იმას დაეპყრა იქაურობა“.<ref>მ თამარაშვილი, ისტორია კათოლიკობისა.., გვ. 208</ref> აქედან გამომდინარე ოდიშს ენგურის მარჯვენა მხარეს (მომავალი სამურზაყანოს ტერიტორია) შარვაშიძეები, ხოლო მარცხენა მხარეს კი გურიელები აკონტროლებდნენ. სორეხ შარვაშიძემ დიდხანს ვერ შესძლო ამ მხარის ფლობა და მას მალე ზეგნაყ შარვაშიძე დაეუფლა, რომელმაც აფხაზეთი თავის შვილებს შორის დაანაწილა: უფროსმა როსტომმა მიიღო ჩრდილოეთი ნაწილი — ტერიტორია მდინარე ბზიფსა და მდინარე კოდორს შორის; შუათანა ჯიქეშიას ერგო კოდორ-ღალიძგას შუამდინარეთი, რომელსაც „აბჟუა“ ეწოდა; ხოლო უმცროსის ვაჟის ყვაპუს სამფლობელო ღალიძგა-ენგურის შუამდინარეთი გამხდარა. აფხაზეთის კარზე შედგენილი დოკუმენტით დასტურდება შემდეგი ცნობა: {{ციტირება|Первым абхазским владетелем из фамилии «Шервашидзе» был Квап Шервашидзе, ничем особенно не про-явивший себя кроме тихого и кроткого нрава. От него произошли три сына: Росто, Леван и Мурзакан. По смерти Квапа владение Абхазией принял старший сын его Росто и, по принятии им на себя правления абхазским народом, он наделил уделами братьев своих, т. е. Левана и Мурзакана – первому предоставил Абжуйский округ, а последнему – Самурзакань, почему и самая местность названа «Самурзаканью», а так как в это время и в Самурзакани было самое ничтожное население, то для увеличения одного было взято из Бзыбского округа, нынешнего Гудаутского участка, по 1 и по 2 семейства княжеских и дворянских фамилий с их подвластными, которые и по настоящее время суще-ствуют там. Владетель Абхазии Росто постоянное место жительство имел в Соук-Су, нынешнее селение Лыхны, близ м. Гудауты. Летняя резиденция у него была в Очемчирах. Леван Шервашидзе, правитель Абживского округа, скоро умер бездетным, а владетель Росто после смерти своей оставил 7 сыновей: Хутуниа, Элкан, Торкан, Джигешия, Шерван-бей, Сулейман-бей и Зураб.}} ამ დოკუმენტის საფუძველზე დგინდება, რომ უწინდელი ოდიშის ტერიტორია (ღალიძგა-ენგურის შუამდინარეთი), რომელიც შარვაშიძეებმა დაიპყრეს, დაერქვა მისი ერთ-ერთი მმართველის [[მურზაყან შარვაშიძე|მურზაყან შარვაშიძის]] სახელი — სამურზაყანო. ===რუსეთის იმპერიის ნაწილი=== [[სურათი:Abkhazia_1843.jpg |thumb|250px|[[აფხაზეთი]]ს რუკა (1843 წელი). ნაჩვენებია მხოლოდ ის ადგილები, სადაც [[რუსეთის იმპერია|რუსული]] სამხედრო ძალების შტაბები უნდა განთავსებულიყო]] [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] დასაწყისში რთული ვითარება იყო სამურზაყანოში. მას შემდეგ რაც [[მურზაყან შარვაშიძე|მურზაყან შარვაშიძის]] ვაჟი, სამურზაყანოს მმართველი [[ხუტუნია შარვაშიძე]] გარდაიცვალა, მისი ადგილი დაიკავა მისმა უმცროსმა ვაჟმა (უფროსი ვაჟი სოლომონ შარვაშიძე იმ დროისათვის გარდაცვლილი იყო) [[ლევან შარვაშიძე]]მ. ლევანი უკვე ხანში შესული იყო, როცა სოლომონ შარვაშიძის უმცროსმა ვაჟმა [[მანუჩარ შარვაშიძე (სამურზაყანო)|მანუჩარ შარვაშიძემ]] სამეგრელოს მთავრის ლევან დადიანის დახმარებით შესძლო გამხდარიყო სამურზაყანოს მფლობელი. [[1813]] წელს ვინმე მეგრელმა მაჯემ კორცხელიამ მანუჩარ შარვაშიძე მოკლა ბედიაში, რომელსაც დარჩა ორი მცირეწლოვანი შვილი ალექსანდრე და დიმიტრი. [[ლევან V დადიანი|ლევან დადიანი]], რომელიც იყო მანუჩარის ცოლის ძმა და მეურვე მისი მცირეწლოვანი შვილებისა, მანუჩარის უფროსი ძის ალექსანდრეს სახელით განაგრძო სამურზაყანოს მართვა-გამგეობა მის სრულწლოვანებამდე. [[1829]] წელს ჯერ კიდევ არასრულწლოვანი ალექსანდრე ლევან დადიანის დასმენით გადაასახლეს ციმბირში, რომელიც გზაში გარდაიცვალა. [[1832]] წელს ალექსანდრეს ძმა დიმიტრი მოიკლა ლევან დადიანის ხალხთან შეტაკების დროს. სამურზაყანოს მეპატრონეთა პრეტენტენტთა არარსებობის გამო ლევან დადიანი გახდა ამ უკანასკნელის ერთპიროვნული მმართველი, რის გამოც დაიწყო დაუსრულებელი დავა სამეგრელოსა და აფხაზეთის მთავრებს შორის სამურზაყანოსათვის<ref>[https://www.prlib.ru/item/363881 Очерк устроиства Абхазии и Самурзакани, «Сборник сведений о кавказских горцах». Вып., III, Тифлис, 1870, ст. 23-24]</ref>. [[1840]] წელს აღნიშნული დაძაბულობის თავიდან ასაცილებლად, ამიერკავკასიის მთავარმართებლის [[ევგენი გოლოვინი]]ს განკარგულებით სამურზაყანო ჩამოართვეს სამეგრელოს მთავარს და მის ბაზაზე შექმნეს დამოუკიდებელი ერთეული — სამურზაყანოს საბოქაულო, რომელიც შავიზღვის სანაპირო ზოლის უფროსის დაქვემდებარებაში გადავიდა. [[1845]] წელს აღნიშნული „მშვიდობიანი დათმობის“ სანაცვლოდ სამეგრელოს მთავარს 25 ათსი რუსულ რუბლს გადასცეს კომპენსაციის სახით<ref>Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, т. X, №256, Тифлис, 1885, ст. 248-249</ref>. სამურზაყანოს საბოქაულოს პირველ მმართველად შტაბს-კაპიტანი კირილოვი დაინიშნა. კირილოვმა აღადგინა მხარისთვის აპრობირებული მართვის ძველი მოდელი, დაქვემდებარებული რუსულ იმპერიას. მალევე კირილოვის მოწოდებით 700 სამურზაყანოელისაგან შეკრიბა სამხედრო შენაერთი, რომლითაც ის რეგიონში კონტროლს ამყარებდა. კირილოვის დროს აღსდგა მდივან-ბეგობის ინსტიტუტი, რომელიც სასამართლოს ფუნქციებს ითავსებდა. 1840 წლის ნოემბერში სამურზაყანოელი თავადების მიერ შეიქმნა ე. წ. „სიტყვიერი სასამართლო“, შემდგარი 4 მდივან-ბეგისაგან. მდივან-ბეგები ცხოვრობდნენ [[ბოქაული (რუსეთი)|ბოქაულის]] შტაბ-ბინაში, ოკუმახში. იმჟამინდელ სამურზაყანოს სასამართლოში ყველაფერი წყდებოდა სიტყვიერად, ხოლო საბოლოო სასამართლო განჩინება იწერებოდა სპეციალურ წიგნში. 1840 წელს, მას შემდეგ, რაც სამურზაყანო სამეგრელოს სამთავროს გამოეყო, დადიანებმა საკონტროლოდ დაიტოვეს ენგურის მარჯვენა სანაპიროზე მდებარე სოფელი [[ფახულანი]]. 4 ივნისს კაცია შარვაშიძემ და მასთან თანმხლებმა მისმა ნათესავებმა პაატა, მანუჩარ, ანტონ, ზურაბ და ნიკო შარვაშიძეებმა მურზაყანელ აფხაზებთან ერთად დაიკავეს აღნიშნული სოფელი და ყოფილი სამურზაყანოს ბოქაულის შტაბს-კაპიტანის გაბაევის მოთხოვნის მიუხედავად მაინც არ ხდებოდა დაკავებული სოფლის დატოვება. საბოლოოდ კაცია შერვაშიძე და მასთან თანმხლები პირები დანებდნენ. კაცია და მანუჩარი გადაასახლეს ვორონეჟში, ნიკო შარვაშიძე, როგორც ყველაზე ახალგაზრდა — დააბრუნეს აფხაზეთში, დანარჩენებს კი სამთვიანი პატიმრობა მიუსაჯეს [[მეტეხის ციხე]]ში<ref>Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, т. X, №257, Тифлис, 1885, ст. 249-250</ref><ref>Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, т. X, №258, Тифлис, 1885, ст. 250</ref>. [[1844]] წელს, როდესაც შავიზღვის სანაპირო ზოლის უფროსმა გენერალ ბუდბერგმა რევიზიით მოიარა სამურზაყანო, მიმართა ნეიდგარტს, რათა სამურზაყანოს სასამართლო სისტემაში დაემატებინათ ახალი კადრი — სასამართლოწარმოების აღმწერის, ხოლო მდივან-ბეგებისათვის დაენიშნათ ჯამაგირი. აღნიშნული მოთხოვნა დაკმაყოფილებულ იქნა 1846 წლის 23 დეკემბერს. [[1848]] წელს [[მიხეილ ვორონცოვი]]ს ინიციატივით სამურზაყანოს ოკრუგი გამოვიდა შავიზღვის სანაპირო ზოლის უფროსის დაქვემდებარებიდან და შეუერთდა [[ქუთაისის გუბერნია]]ს. [[1849]] წელს სამურზაყანოს ოკრუგი დაიყო ოთხ (ოქუმის, საბერიოს, ნაბაკევისა და ბერიის) საპოლიციო უბნად. [[1855]] წელს ვითარება კარდინალურად შეიცვალა, როდესაც აფხაზეთის მთავარმა მიხეილ შერვაშიძემ მიიმხრო სამურზაყანოელები და მოაწყო ამბოხება რუსეთის იმპერიის წინააღმდეგ. რეგიონში წესრიგის დამყარების შემდეგ სამურზაყანოს საბოქაულო დაიყო 4 საპოლიციო უბნად, ხოლო თითოეულს თავისი მდივან-ბეგი დაენიშნა სასამართლო-საპოლიციო უფლებებით. ამის გარდა დაინიშნა მეხუთე მდივან-ბეგი, რომელიც უშუალოდ ასრულებდა „სიტყვიერი სასამართლოს“ ფუნქციებს<ref>Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, т. XII, №289, Тифлис, 1904, ст. 330-335</ref>. [[1857]] წელს, როდესაც სამეგრელო რუსეთის იმპერიის ხელში გადავიდა, სამურზაყანოს ბოქაული, მაზრის ხელმძღვანელის უფლებებით, გადავიდა სამეგრელოს მმართველის დაქვემდებარებაში. 1859 წელს მ. პ. კოლიუბაკინის მოთხოვნით შეიქმნა რეგიონის მართვის ახალი სისტემა, შექმნილი ბარიატინსკის მიერ. ცვლილებები შეეხო მხოლოდ სასამართლო და საპოლიციო უფლებების გამიჯვნას<ref>[http://dlib.rsl.ru/viewer/01004413931#?page=426&view=list Утверждение русскаго владычества на Кавказе. К столетию присоединения Грузии к России. 1801-1901, Т. XII, Тифлис, 1901, ст. 417-429]</ref>. [[1866]] წელს ცარიზმმა სოხუმის სამხედრო განყოფილებაში საგლეხო რეფორმის გატარებისათვის მზადება დაიწყო, მაგრამ აფხაზეთის სოციალურ-საზოგადოებრივი წყობის თავისებურებების გაუთვალისწინებლობამ, ჩინოვნიკური აპარატის უხეშმა ჩარევამ აფხაზთა ცხოვრების წესში, აფხაზეთის მოსახლეობის მასობრივი უკმაყოფილება გამოიწვია, რომელიც სახალხო აჯანყებაში გადაიზარდა. აჯანყება დაიწყო 1866 წლის [[26 ივლისი|26 ივლისს]] სოფ. ლიხნში და მალე თითქმის მთელი აფხაზეთი მოიცვა, რითაც საგრძნობლად შეაშფოთა კავკასიის რუსული ადმინისტრაცია. აჯანყებულმა აფხაზებმა 20 წლის [[გიორგი შერვაშიძე]] მთავრად გამოაცხადეს, მაგრამ, იმავე წლის აგვისტოში რუსებმა აფხაზეთში სასწრაფოდ გადაისროლა ჯარის ნაწილები [[ქუთაისი]]ს გენერალ-გუბერნატორ [[დიმიტრი სვიატოპოლკ-მირსკი]]ს მეთაურობით, რომელმაც აჯანყება სასტიკად ჩაახშო.<ref name="ძიძარია">Г. А. Дзидзария, Восстание 1866 года в Абхазии, Сухуми, 1955</ref> ამ მოვლენებს აფხაზთა მასობრივი გადასახლება მოჰყვა თურქეთში, რასაც ისტორიოგრაფია [[მუჰაჯირობა|„მუჰაჯირობის“]] სახელით იცნობს.<ref name="ხორავა">[http://javakhishviliinstitute.files.wordpress.com/2009/05/bejanxorava.pdf ბეჟან ხორავა, აფხაზთა 1867 წლის მუჰაჯირობა, გამომცემლობა – არტანუჯი, თბ., 2004]</ref> აჯანყების ჩახშობის შემდეგ [[ცარიზმი]] მხარის ადმინისტრაციული მოწყობის რეფორმის მომზადებას შეუდგა, რომელიც ხელისუფლების მხრიდან ადმინისტრაციული კონტროლის გაძლიერებას ისახავდა მიზნად. [[1866]] წლის [[11 აგვისტო]]ს ალექსანდრე II-ს მიერ დამტკიცებული დებულების თანახმად, [[სოხუმის სამხედრო განყოფილება|სოხუმის სამხედრო განყოფილების]] ადმინისტრაციულ დაყოფაში რიგი ცვლილებები შევიდა<ref>[http://www.nlr.ru/e-res/law_r/search.php Полное собрание законов Российской империи, собрание 2-ое, т. XLI, ბრძ. 43551, გვ. 1022-1025]</ref>. გაუქმდა სამურზაყანოს და წებელდის საბოქაულოები და ჩამოყალიბდა ოთხი ახალი (ბიჭვინთის, დრანდის, წებელდის, ოქუმის) ოლქი. 1897 წლის აღწერით სამურზაყანოში ცხოვრობდა 30 000 ადამიანი. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[გალის რაიონი]] *[[აფხაზეთი]] ==ლიტერატურა== {{ქსე|9|37}} * კახა კვაშილავა, ისტორიული სამურზაყანო (XVII-XVIII სს. მიჯნა – 1840 წ.). საკვალიფიკაციო ნაშრომი ისტორიის დოქტორის /Ph.D/ აკადემიური ხარისხის მოსაპოვებლად, თბილისი, 2009 * [https://www.academia.edu/27954810/FROM_THE_HISTORICAL_PAST_OF_SAMURZAKANO.pdf კახა კვაშილავა, ისტორიული სამურზაყანოს წარსულიდან (XVII-XVIII სს. მიჯნა - 1840 წ.). თბილისი, 2011] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240626225158/https://www.academia.edu/27954810/FROM_THE_HISTORICAL_PAST_OF_SAMURZAKANO.pdf |date=2024-06-26 }} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{საქართველოს ისტორიული მხარეები}} [[კატეგორია:სამურზაყანო| ]] gaj1vqti2ngvkrpfv9iaz6zfiqg4fwn 0 73767 4814596 4703130 2025-06-15T05:34:34Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814596 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა რაგბის გუნდი | ქვეყანა = საფრანგეთი | სურათი = France Rugby Logo.svg | სურათის ზომა = 150პქ | კავშირი = საფრანგეთის რაგბის ფედერაცია | მეტსახელი = სამფეროვნები | ემბლემა = მამალი | მოედანი = [[სტად დე ფრანსი]] | კაპიტანი = [[შარლ ოლივონი]] | მწვრთნელი = [[ფაბიენ გალთიე]] | დაარსდა = | კეპი = [[ფაბიენ პელუზი]] (118) | ქულა = [[ფრედერიკ მიშალაკი]] (436) | ლელო = [[სერჟ ბლანკო]] (38) | pattern_la1 = _Franceleft17 | pattern_b1 = _Francekit17 | pattern_ra1 = _Franceright17 | pattern_sh1 = _Franceshorts17 | pattern_so1 = _Francesocks17 | leftarm1 = 000066 | body1 = 000066 | rightarm1 = DE0023 | shorts1 = 161C56 | socks1 = ff0000 | pattern_la2 = | pattern_b2 = _Francekit16 | pattern_ra2 = | pattern_sh2 = _Franceshorts16 | pattern_so2 = _Francesocks16 | leftarm2 = 3F48CC | body2 = FFFFFF | rightarm2 = DE0023 | shorts2 = FFFFFF | socks2 = FFFFFF | პირველი = {{ru|FRA}} 8–38 {{ru-rt|NZL}}<BR/>(01-01-1906) | დიდიგამარ = {{ru-rt|FRA}} 99–7 {{ru|BRA}}<BR/>(07-06-1974) | დიდიდამარ = {{ru|NZL}} 61–10 {{ru-rt|FRA}}<BR/>(09-06-2007) | მსოფთასზეგამოსვლა = 8 | წელი = 1987 | საუკეთესო = მეორე ადგილი, [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1987|1987]], [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1999|1999]], [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 2011|2011]] }} '''საფრანგეთის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები''' წარადგენს [[საფრანგეთი|საფრანგეთს]] [[რაგბი]]ში. ისინი ყოველწლიურად ეჯიბრებიან [[ინგლისის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|ინგლისის]], [[ირლანდიის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|ირლანდიის]], [[იტალიის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|იტალიის]], [[შოტლანდიის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|შოტლანდიისა]] და [[უელსის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|უელსის]] ეროვნულ ნაკრებებს [[ექვსი ერის ჩემპიონატი|ექვსი ერის ჩემპიონატში]]. მათ მოგებული აქვთ ჩემპიონატი თექვსმეტჯერ ღიად, ხოლო რვაჯერ - განაწილებულად. ასევე აქვს შესრულებული [[დიდებული შლემი (რაგბი)#ექვსი ერის ჩემპიონატი|დიდებული შლემი]]. საფრანგეთი აღიარებულია ევროპაში ერთ-ერთ უძლიერეს ნაკრებად. [[2013]] წლის [[17 მარტი]]ს მონაცემებით, იგი მეხუთე ადგილზეა მსოფლიოს მასშტაბით. ექვსი ყოფილი ფრანგი მოთამაშე მოხვედრილია [[საერთაშორისო რაგბის დიდების დარბაზი|საერთაშორისო რაგბის დიდების დარბაზში]], აქედან ერთ-ერთი, [[ფილიპ სელა]] მოხვედრილია ასევე [[IRB-ის დიდების დარბაზი|IRB-ის დიდების დარბაზში]]. საფრანგეთს ასევე აქვს საუკეთესო გამარჯვების მონაცემები ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში მდებარე ნაკრებებს შორის, როდესაც თამაშობდა სატესტო მატჩებს [[სამი ერის თასი]]ს მოწინააღმდეგეებს შორის. საფრანგეთში რაგბი პირველად გამოჩნდა [[1872]] წელს, ბრიტანელების მიერ. [[1906]] წლის [[ახალი წლის დღე]]ს ეროვნულ ნაკრებმა ითამაშა პირველი [[სატესტო მატჩი]] [[ახალი ზელანდიის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|ახალი ზელანდიის]] წინააღმდეგ, [[პარიზი|პარიზში]]. საფრანგეთის სპორადულად თამაშობდა ბრიტანულ [[Home Nations]]-ში, მანამ სანამ შეუერთდებოდა [[ხუთი ერის ჩემპიონატი|ხუთი ერის ჩემპიონატზე]] (ახლა ექვსი ერის ჩემპიონატი) [[1910]] წელს. საფრანგეთმა ასევე მონაწილეობა მიიღო ადრეული [[ზაფხულის ოლიმპიადა|ზაფხულის ოლიმპიადების]] [[რაგბი ოლიმპიურ თამაშებზე|სარაგბო ტურნირებში]], რაც დასრულდა ოქროს მედლის მოგებით [[რაგბი ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე 1900|1900]] წელს და ორი ვერცხლის მედლის მოგებით [[რაგბი ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე 1920|1920]] და [[რაგბი ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე 1924|1924]] წლებში. საფრანგეთი ძალიან გაძლიერდა [[1950-იანი წლები|1950-იან]] და [[1960-იანი წლები|1960-იან]] წლებში. პირველი ხუთის ერის თასიც ამ პერიოდში, [[1959]] წელს, წმინდად მოიგეს. [[1968]] წელს მოიგებს პირველი [[დიდებული შლემი (რაგბი)#ექვსი ერის ჩემპიონატი|დიდებული შლემი]]. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1987|1987 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატიდან]] მოყოლებული, საფრანგეთს ყველა საკვალიფიკაციო ეტაპი გადალახული აქვს. მათ მიაღწიეს ფინალამდე ორჯერ. [[1987]] წელს წააგეს [[All Blacks]]-თან<ref>ახალი ზელანდიის ნაკრების მეტსახელი</ref>, ხოლო [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1999|1999 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ფინალში დამარცხდნენ [[ავსტრალიის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|ავსტრალიის ეროვნულ ნაკრებთან]]. საფრანგეთი გამოვიდა [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 2007|2007 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატში]], სადაც, მსგავსად [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 2003|2003 წლის ჩემპიონატისა]], ნახევარფინალში დამარცხდა [[ინგლისის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|ინგლისის ეროვნულ ნაკრებთან]]. საფრანგეთი ტრადიციულად თამაშობს ლურჯ მაისურებში თეთრი შორტებითა და წითელი გეტრებით და მას უბრალოდ მიმართავენ, როგორც ''les tricolores'' ან ''les bleus''. საფრანგეთის ნაკრების ემბლემა არის ოქროს [[ქათამი|მამალი]] წითელი ბიბილოთი და ფონით. მათი სათადარიგო ფორმა შეთხზულია თეთრი მაისურით, ლურჯი შორტებითა და ამავე ფერის წინდებით. საერთაშორისო მატჩები ტარდება ქვეყნის სხვადასხვა არენებზე: [[პარიზი]]ს სიახლოვეს, [[სენ-დენი]]ში მდებარე [[სტად დე ფრანსი]] გამოყენებულია ექვსი ერის ჩემპიონატის მატჩების ჩასატარებლად; ასევე ატარებენ მატჩებს [[ველოდრომი|ველოდრომზე]], [[მარსელი|მარსელში]], რაც ნაკრებისთვის მნიშვნელოვან მოგონებებს უკავშირდება. ამ სტადიონზე მათ მხოლოდ ორი წაგება აქვთ: [[2004]] წელს [[არგენტინის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|არგენტინის ეროვნულ ნაკრებთან]], ხოლო [[2009]] წელს ახალი ზელანდიის ნაკრებთან. == ისტორია == [[ფაილი:France-Wales 24022007 - 10.jpg|thumb|left|245px|საფრანგეთი [[უელსის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|უელსის]] წინააღმდეგ, [[ექვსი ერის ჩემპიონატი]]ს მატჩი]] რაგბი საფრანგეთში პირველად გამოჩნდა [[1872]] წელს, [[ინგლისელები|ინგლისელი]] ვაჭრებისა და სტუდენტების მიერ<ref name="hundyears">{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/world/2007/sep/09/france.edvulliamy |title=Rugby union: Defeated France has the blues &#124; World news &#124; The Observer |publisher=Guardian |date= |accessdate=2009-03-14}}</ref>. იმის მიუხედავად, რომ საფრანგეთი იყო წარდგენილი [[ზაფხულის ოლიმპიადა 1900|1900 წლის ზაფხულის ოლიმპიადაზე]] და მოიგეს ოქროს მედლები<ref name="olympics">{{cite web | url=http://www.rugbyfootballhistory.com/olympics.htm#france1900| title=Rugby at the 1924 Olympics | publisher=Rugby Football History | accessdate=2007-03-04}}</ref>, მათი პირველი ოფიციალური ტესტ მატჩი არ ჩატარებულა [[1906]] წლის [[ახალი წლის დღე]]მდე. ამ დღეს მათ ითამაშეს [[All Blacks|ახალი ზელანდიის ეროვნულ ნაკრებთან]], [[პარიზი|პარიზში]]<ref name="ABGame88">{{cite web| url=http://stats.allblacks.com/asp/teamsheet.asp?MT_ID=1088 |title=8th All Black-ის ტესტი: 88-ე All Black-ის |publisher=allblacks.com |accessdate=2007-03-30}}</ref>. ამის შემდეგ, საფრანგეთმა დაიწყო საერთაშორისო მატჩების ჩატარება ბრიტანულ [[Home Nations]]-ში, მანამ არ შეუერთდებოდა [[ხუთი ერის ჩემპიონატი|ხუთი ერის ჩემპიონატზე]] (ამჟამად ექვსი ერის თასი) [[1910]] წელს. [[1913]] წელს, საფრანგეთი პირველად დაუპირისპირდა [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა|სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის]] [[სამხრეთ აფრიკის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|ეროვნულ ნაკრებს]], სადაც დამარცხდა 38-ით 5.<ref name="SAvsFraP3">{{cite web |url=http://www.rugbydata.com/southafrica/france/gamesplayed/3 |title=South აფრიკა საფრანგეთის წინააღმდეგ> ნათამაშები მატჩები |publisher=rugbydata.com |accessdate=2007-05-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070930155013/http://www.rugbydata.com/southafrica/france/gamesplayed/3 |archivedate=2007-09-30 }}</ref>. საფრანგეთი ასევე გავიდა [[ზაფხულის ოლიმპიადა 1920|1920]] წლისა და [[ზაფხულის ოლიმპიადა 1924|1924]] წლის ზაფხულის ოლიმპიადებზე და ორივეგან დამარცხდა [[აშშ-ის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|აშშ-ის ეროვნულ ნაკრებთან]] ოქროს მედლისთვის საბრძოლო მატჩი. ვიკი ლედონმა გაიტანა გამარჯვების ბურთი<ref name="olympics"/>. [[1932]] წელს, საფრანგეთი გამოგდებული იქნა ხუთი ერის თასიდან, მიზეზი კი იყო საფრანგეთის ლიგის პროფესიონალიზმი იმ დროისთვის, როცა რაგბი იყო მკაცრად დილეტანტური<ref name="fivenations">{{cite web| url=http://www.rugbyworld.com/Story/0,18830,3551_1884973,00.html| title=2/3/4/5/6 Nations Winners| publisher=Rugby World| accessdate=2007-03-04| archiveurl=https://web.archive.org/web/20071006193153/http://www.rugbyworld.com/Story/0%2C18830%2C3551_1884973%2C00.html| archivedate=2007-10-06}}</ref><ref name="nationshistory">{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/rugby_union/international/1776391.stm |title=Six Nations history |publisher=BBC Sport | date=28 January 2002 |accessdate=2007-04-02}}</ref>. ნაკრები იძულებული იყო, რომ ეთამაშა შედარებით სუსტ მოწინააღდეგესთან, ამიტომ საფრანგეთი გავიდა მოგებების სერიაზე; [[1931]] წლიდან [[1936]] წლამდე, ნაკრებმა ზედიზედ მოიგო ათი თამაში. ეს მოგებების სერია კვლავ საუკეთესოა საფრანგეთისთვის<ref name="WinningStreak">{{cite web |url=http://www.rugbydata.com/france/mostwinsinarow |title=France > Most Wins in a row |publisher=rugbydata.com |accessdate=2007-05-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927202939/http://www.rugbydata.com/france/mostwinsinarow |archivedate=2007-09-27 }}</ref>. [[1939]] წელს, საფრანგეთი კვლავ მიიწვეს ხუთი ერის თასზე, თუმცა [[მეორე მსოფლიო ომი]] გა,პ. [[1947]] წლამდე არ გამოსულა<ref name="nationshistory"/>. საფრანგეთი ძლიერ გაძლიერდა [[1950-იანი წლები|1950-იან]] და [[1960-იანი წლები|1960-იან]] წლებში. სწორედ ამ პერიოდში მოიგეს მათ პირველი ხუთი ერის ჩემპიონატი და წარმატებულად დაასრულეს [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა|სამხრეთ აფრიკის]] ტური.<ref name="nationshistory"/>. პირველი ჩემპიონატი მოიგო [[1954]] წელს, როდესაც წოდება გაუზიარა ინგლისისა და უელსის ნაკრებებს (ანუ გაიმაჯრვა სამმა ნაკრებბმა)<ref name="nationshistory"/><ref name="results">{{cite news | url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/rugby_union/international/4629242.stm| title=Six Nations roll of honour | publisher=BBC Sport | accessdate=2007-04-02 | date=2007-12-18}}</ref>. საფრანგეთმა პირველი ხუთი ერის თასი წმინდად (ანუ მხოლოდ მან გაიმარჯვა ჩემპიონატში) [[1959]] წელს მოიგეს, სამი მოგებითა და ერთი ფრით (ინგლისის წინააღმდეგ)<ref name="results"/>. საფრანგეთი გახდა პირველი ეროვნული ნაკრები, რომელმაც ჩაატარა სამხრეთ აფრიკის ტური სატესტო თამაშების მოგების სერიით, [[1958]] წელს. სპრინბოკები<ref>სამხრეთ აფრიკის ნაკრების მეტსახელი</ref> ასევე ეწვივნენ პარიზს [[1961]] წელს, თუმცა სატესტო მატჩი არ ჩატერებულა მოთამაშეებს შორის მოედანზე მომხდარი ჩხუბის გამო. საფრანგეთმა ასევე ჩაატარა ტური [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიასა]] და [[ავსტრალია]]ში 1961 წელს, სადაც All Blacks-ის წინააღმდეგ ორივე მატჩში დამარცხდა, მაგრამ გამარჯვება მოიპოვა [[ავსტრალიის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|კენგურუების]]<ref>ავსტრალიის ნაკრების მეტსახელი</ref> წინააღმდეგ. მათ მოიგეს თავიანთი პირველი [[დიდებული შლემი (რაგბი)#ექვსი ერის ჩემპიონატი|დიდებული შლემი]] [[1968]] წელს, საფრანგეთმა დაამარცხა ოთხივე მოწინააღმდეგე და მოიგო მრავალი წოდება ამ წელს.<ref name="results"/> [[1977]] წელს, ნაკრებმა მოიგო მათი მეორე დიდებული შლემი<ref name="results"/>. ამ წელს, მათ ასევე დაამარცხეს All Blacks [[ტულუზა]]ში, მაგრამ წააგო მეორე მატჩი პარიზში<ref name="results"/>. [[ბასტილიის დღე]]ს, [[1979]] წელს, მათ დაამარცხეს All Blacks პირველად ახალ ზელანდიაში, [[ედენ პარკი|ედენ პარკში]], [[ოკლენდი]]<ref name="ABGame79">{{cite web| url=http://stats.allblacks.com/asp/teamsheet.asp?level1=All_Blacks&Level2=ABC&MT_ID=1753 |title=184th All Black Test : 753rd All Black Game |publisher=allblacks.com |accessdate=2007-04-02}}</ref>. [[1981]] წელს, საფრანგეთმა მოიგო მისი მესამე დიდებული შლემი; [[ტვიკენჰემის სტადიონი]]ზე დაამარცხეს ინგლისი<ref name="results"/>. მათ ასევე დააგვირგვინეს დიდებული შლემი [[1987]] წელს, [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი]]ს წინადრეს. ამ ტურნირში, საფრანგეთმა მოუგო ავსტრალიის ეროვნულ ნაკრებს ნახევარ-ფინალში და დაუპირისპირდა All Blacks-ის ფინალში, ედენ პარკში, ოკლენდი. საფრანგეთმა წააგო 29-ით 9. შემდეგ წელს, მათ გაუზიარეს ხუთი ერის თასის ჩემპიონობა უელსის. ასევე მოიგეს [[1989]]<ref name="results"/>. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1991|1991 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატის]] განმავლობაში, საფრანგეთმა უმასპინძლა რამდენიმე სატესტო თამაშს. ამ წელს საფრანგეთს არ გაუმარლა და მეოთხედფინალიდან გამოაგდო ინგლისის ნაკრებმა, [[პარკ დე პრენსი|პარკ დე პრენსზე]], პარიზი. [[1993]] წელს, ნაკრებმა მოიგო ხუთი ერის ჩემპიონატი. შემდეგ წელს, საფრანგეთმა მოიგო სატესტო მატჩი 2-0<ref name="tour1">{{cite web| url=http://stats.allblacks.com/asp/tourbreak.asp?IDID=126 |title=1994 France in New Zealand |publisher=allblacks.com |accessdate=2007-04-02}}</ref>. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1995|1995 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატში]], საფრანგეთის დამარცხდა სპრინბოკებთან და გამოეთიშა ჩემპიონატს ნახევარფინალიდან, მაგრამ მესამე ადგილისთვის მატჩში დაამარცხეს ინგლისის ნაკრები. საფრანგეთმა ითამაშა ორი სატესტო მატჩი All Blacks-ის წინააღმდეგ. პირველი მატჩი ჩატარდა ტულუზაში და გაიმარჯვა 22-ით 15, ხოლო მეორე მატჩი ჩატარდა პარიზში და დასრულდა 37-ით 12, All Black-ის სასარგებლოდ. [[1997]] და [[1998]] წლებში, საფრანგეთმა ზედიზედ ორჯერ მოიგო დიდებული შლემი. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1999|1999 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ნახევარფინალში, მათ დაამარცხეს ტურნირის ფავორიტი All Blacks, მაგრამ წააგა ფინალში კენგურუებთან<ref name="results"/>. [[2000]] წელს, ხუთი ერის ჩემპიონატი გაფართოვდა და დაემატა [[იტალიის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|იტალიის ეროვნული ნაკრები]], ამიტომ ეს ჩემპიონატი გახდა ექვსი ერის თასი. [[2002]] წელს, საფრანგეთმა მოიგო ექვსი ერის თასის დიდებული შლემი<ref name="results"/>. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 2003|2003 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატში]], ავსტრალიაში, ისინი გავიდნენ ნახევარფინალამდე, სადაც დამარცხდნენ ყოფილ ჩემპიონ ინგლისთან. [[2004]] წელს, ნაკრებმა მოიგო მეორე ექვსი ერის თასის დიდებული შლემი, რომელსაც მოყვა [[2006]] წელს ჩემპიონობა და წარმატებული თავდაცვა [[2007]] წელს<ref name="results"/>. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 2007|2007 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატში]], [[არგენტინის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|არგენტინის ეროვნულმა ნაკრებმა]] დაამარცხა საფრანგეთის 17-ით 12. მიუხედავად ამისა, საფრანგეთი მაინც გავიდა მეოთხედფინალში და დაუპირისპირდა All Blacks-ს, რომელიც 20-ით 18 დაამარცხა, შემდეგ კი, ნახევარფინალში, ინგლისთან დამარცხდა 14-ით 9. მესამე ადგილისთვის მატჩში, საფრანგეთი კვლავ დამარცხდა არგენტინასთან 34-ით 10. == მაისური == [[ფაილი:Logo XV de france.JPG|thumb|230px|საფრანგეთის ეროვნული ნაკრების მაისური ტრადიციული [[გალური მამალი|გალური მამლის]] სიმბოლოთი]] [[1912]] წლამდე, საფრანგეთის ეროვნული ნაკრების მაისური (უნიფორმა) იყო თეთრი ორი ბეჭდით, ერთი წითელი და მეორე ლურჯი. [[1911]] წლის შემდეგ, როდესაც საფრანგეთმა პირველად მოუგო [[შოტლანდიის მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები|შოტლანდიის ეროვნულ ნაკრებს]], საფრანგეთის კაპიტანმა, მარსელ კომუნიმ მოითხოვა, რომ მათ სიმბოლოდ აერჩიათ საფრანგეთის ისტორიული ემბლემა - ''coq gaullois'' ([[გალური მამალი]])<ref name="logo2">{{fr icon}} {{cite web | url=http://rugby-nomades.qc.ca/info-nomades/histoire_1911.php | title=2 janvier 1911: la naissance d’une Nation | publisher=Rugby-nomades.qc.ca | accessdate=2007-03-04 | language=French | archiveurl=https://web.archive.org/web/20070920174513/http://rugby-nomades.qc.ca/info-nomades/histoire_1911.php | archivedate=2007-09-20 }}</ref>. გალური მამალი იქნა არჩეული, რადგან იგი მიჩნეული იყო ამაყ და მებრძოლ ცხოველად, რომელსაც შეეძლო ყოფილიყო აგრესიული. ეს სიმბოლო უკვე გამოყენებული ჰქონდა ფრანგულს გუნდებს - ყოფილ ფეხბურთის მოთამაშეს, ჯინ რიგალს ეცვა უნიფორმა ამ ემბლემით, [[1910]] წლის მაისში<ref name="logo3">{{cite web| url=http://crdp.ac-bordeaux.fr/rugby/arts/5-01-02.pdf| format=PDF| title=Le coq dans le sport| publisher=Crdp.ac-bordeaux.fr| accessdate=2007-03-04| language=French| archiveurl=https://web.archive.org/web/20180815164225/http://crdp.ac-bordeaux.fr/rugby/arts/5-01-02.pdf| archivedate=2018-08-15}}</ref>.საწყის ეტაპზე, სიმბოლო იყო თეთრი და წითელი, მაგრამ შემდეგ შეიცვალა ფერადით. [[1970]] წლიდან კი საფრანგეთის ემბლემა ოქროსფერი მამალია<ref name="logo4">{{cite web| url=http://crdp.ac-bordeaux.fr/rugby/arts/5-01-01.pdf| format=PDF| title=Le coq sportif| publisher=Crdp.ac-bordeaux.fr| accessdate=2007-03-04| language=French| archiveurl=https://web.archive.org/web/20070614043732/http://crdp.ac-bordeaux.fr/rugby/arts/5-01-01.pdf| archivedate=2007-06-14}}</ref>. საფრანგეთის ეროვნული ნაკრების მიერ გამოყენებულმა ამ სიმბოლომ მოიტანა დიდი წარმატება, შემდეგ კი საფრანგეთის დელეგაციამ ითხოვა იგი 1920 წლის ოლიმპიური თამაშებისათვის, სადაც მამალი იჯდა ხუთ ოლიმპიურ ბეჭედზე<ref name="logo5">{{cite web|url=http://www.museedusport.fr/histoire_objet.php|title=Ecusson en forme de coq, devenu emblème national|publisher=Musee du Sport|accessdate=2007-03-04|language=French|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071010023538/http://www.museedusport.fr/histoire_objet.php|archivedate=2007-10-10}}</ref>. ამის შემდეგ, მამალი გახდა საფრანგეთის სპორტული გუნდების ცნობილი სიმბოლო. ცნობილია, რომ თამაშის წინ, საფრანგეთის გულშემატკივრები მამლებს უშვებდნენ მოედანზე<ref name="RoosterField">{{cite news |url=http://news.nationalgeographic.com/news/2006/03/0302_060302_france_birdflu_2.html |publisher=nationalgeographic.com |accessdate=2007-06-25 |date=2006-03-02 |title=Bird Flu Strikes at French Identity, Cuisine |last=Owen |first=James}}</ref>. საფრანგეთის გუნდები ტრადიციულად თამაშობენ ლურჯ მაისურში, თეთრ შორტებში და წითელ გეტრებში. ამიტომ მათ ეძახდნენ ''les tricolores''. იმის გამო, რომ ამჟამინდელი [[Nike]]-ის ფორმა მკაფიო ლურჯია, რაგბის გუნდს ''les bleus''-საც (ცისფრები) ეძახიან, მსგავსად ბევრი სხვა საფრანგეთის სპორტული გუნდებისა. როდესაც საფრანგეთისა და მისი მოწინააღმდეგის მაისურები ერთმანეთის მსგავს ფერებშია, ამ დროს საფრანგეთის მორაგბეებს აცვიათ თეთრი მაისურები. ახალი მაისურები შექმნეს 2007 წლის მსოფლიო ჩემპიონატისთვის. საფრანგეთმა [[2009]] წლის ნოემბერშიც წარმოადგინა ახალი მაისური, რომელიც შედარებით მუქი ლურჯი მაისურისგან, თეთრი შორტებიდა და წითელი გეტრების შედგებოდა. სათადარიგო ფორმა კი თეთრი მაისურით, ლურჯი შორტებითა და ლურჯი წინდებისგან შედგება. == სტადიონები == [[ფაილი:France All Blacks 16-11-2002.jpg|thumb|left|საფრანგეთი მასპინძლობს [[All Blacks]]ს [[სტად დე ფრანსი|სტად დე ფრანზე]]]] ადრეული წლებში, საფრანგეთი ატარებდა საერთაშორისო მატჩებს [[პარკ დე პრენსი|პარკ დე პრენსსა]] და [[სტად ოლიმპიკი (პარიზი)|სტად ოლიმპიკზე]], რომლებიც [[პარიზი|პარიზში]]<ref name=parc>{{cite web|publisher=2rugby.com|title=Parc des Princes|url=http://2rugby.com/ground/26/|accessdate=2007-04-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070301111032/http://2rugby.com/ground/26/|archivedate=2007-03-01}}</ref><ref name=colom>{{cite web|publisher=2rugby.com|title=Stade Colombes|url=http://2rugby.com/ground/27/|accessdate=2007-04-02}}{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>. სტად ოლიმპიკი იყო მთავარი სტადიონი [[ზაფხულის ოლიმპიადა 1924|1924 წლის ზაფხულის ოლიმპიადის]] მატჩებისათვის.<ref name="olympics"/> უდიდესი სტადიონი, სადაც საფრანგეთი ატარებს მატჩებს, არის [[სტად დე ფრანსი]] [[სენ-დენი]]ში, პარიზთან მახლობლად. ამ სტადიონზე თამაშობენ ექვსი ერის ჩემპიონატის თამაშებს. იგი იტევს 80 000 მაყურებელს<ref name=sixnationsvenues/><ref name=sixnationsvenues>{{cite web|publisher=rbs6nations.com|title=Stade de France|url=http://www.rbs6nations.com/stadium_france.htm|accessdate=2007-04-02|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070323115906/http://www.rbs6nations.com/stadium_france.htm|archivedate=2007-03-23}}</ref>. [[2005]] წლიდან [[2008]] წლამდე სეზონებში, საფრანგეთი ასევე ატარებთა საერთაშორისო თამაშებს [[სტად ჟერლანი|სტად ჟერლანზე]], [[ლიონი]]; [[ველოდრომი|ველოდრომზე]], [[მარსელი]]; [[სტად დე ლა ბოჟუარი|სტად დე ბოჟუარზე]], [[ნანტი]]; [[სტად ბონალი|სტად ბონალზე]], [[სოშო]] და [[ტულუზის სტადიონი|ტულუზის სტადიონზე]], [[ტულუზა]]<ref>An archive of international results can be found at [http://www.rugbydata.com/france/gamesplayed rugbydata.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090318112546/http://www.rugbydata.com/france/gamesplayed |date=2009-03-18 }}</ref>. === მსოფლიო თასის სტადიონები === [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1991|1991 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატის]] D ჯგუფის (რომელშიც შედიოდა საფრანგეთი) თამაშები იმართებოდა საფრანგეთის სხვადასხვა ქალაქებში: [[ბეზიე]], [[ბაიონა]], [[გრენობლი]], [[ტულუზა]], [[ბრივა]] და [[აჟენი]]. პარკ დე პრენმა და ლილის სტადიონმა უმასპინძლა მეოთხედ ფინალებს<ref name="1991RWCVenues">{{cite web |url=http://www.worldcupweb.com/WCrugby/1991.asp |publisher=worldcupweb.com |accessdate=2007-09-16 |title=1991 Rugby World Cup Results |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070928025833/http://www.worldcupweb.com/WCrugby/1991.asp |archivedate=2007-09-28 }}</ref>. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1999|1999 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატის]] C ჯგუფის მატჩები გაიმართა საფრანგეთის შემდეგ ქალაქებში: ბეზიე, [[ბორდო]] და ტულუზა. მეორე რაუნდის მატჩი გაიმართა [[სტად ფელიქს ბოლერტი|სტად ფელიქს ბოლერტზე]], ხოლო ერთი მეოთხედფინალი გაიმართა სტად დე ფრანზე. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 2007|2007 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი]] ჩატარდა საფრანგეთში, ამიტომ მატჩებისათვის გამოყოფილი იქნა ათი სტადიონი მთელი ქვეყნის გარშემო ([[კარდიფი|კარდიფმა]] ([[უელსი]]) და [[ედინბურგი|ედინბურგმა]] ([[შოტლანდია]]) ასევე უმასპინძლეს რამოდენიემ თამაშს)<ref name=wcvenues>{{cite web | publisher=rugbyworldcup.com | title=Destination France | url=http://www.rugbyworldcup.com/destinationFrance/index.html | accessdate=2008-06-24 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20071027111553/http://www.rugbyworldcup.com/destinationFrance/index.html | archivedate=2007-10-27 }}</ref>. საფრანგეთის ქალაქები, რომლებმაც უმასპინძლეს ჩემპიონატს, ესენია: ბორდო ([[შაბან-დელმა]]), [[ლანსი (საფრანგეთი)|ლანსი]] (სტად ფელიქს ბოლერტი), ლიონი (სტად ჟერლანი), [[მარსელი]] (ველოდრომი), [[მონპელიე]] ([[სტად დე ლა მოსონი]]), ნანტი (სტად დე ბოჟუარი), პარიზი (სტად დე ფრანსი, სენ-დენი და პარკ დე პრენსი), [[სენ-ეტიენი]] ([[სტად ჯეფრი-გიჩარდი]]) და [[ტულუზა]] (ტულუზას სტადიონი)<ref name="wcvenues"/>. ფინალი ჩატარდა სტად დე ფრანსზე. == ჩანაწერები == === ექვსი ერის ჩემპიონატი === საფრანგეთის ეროვნული ნაკრები ყოველწლიურად მონაწილეობს [[ექვსი ერის ჩემპიონატი|ექვსი ერის ჩემპიონატში]], სადაც იგი უპირისპირდება ხუთ ევროპულ გუნდს. ესენია: ინგლისი, ირლანდია, იტალია, შოტლანდია და უელსი. საფრანგეთმა პირველად ითამაშა ტურნირში [[1910]] წელს, როდესაც Home Nations გახდა ხუთი ერის<ref name="RollofHonour">{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/rugby_union/international/3422419.stm |title=Six Nations roll of honour |publisher=bbc.co.uk |accessdate=2007-05-03 |date=2004-01-29}}</ref>. საფრანგეთი იქნა გაგდებული ტურნირიდან [[1932]] წელს, ხოლო შემდეგ კვლავ შეუერთდა [[1947]] წელს. მათ პირველად გაიმარჯვეს [[1954]] წელს და გაუზიარა გამარჯვება ინგლისისა და უელსის ეროვნულ ნაკრებებს. შემდეგ წელს საფრანგეთმა კვლავ უელსს გაუზიარა გამარჯვება, ხოლო [[1959]] წელს, პირველად მოიგო წმინდად.<ref name="RollofHonour"/>. საფრანგეთის ყველაზე გრძელმა შესვენებამ შემპიონობისაგან გასტანა 37 ტურნირი ([[1910]]-[[1954]]). საფრანგეთს აქვს 16 წმინდა და 8 გაზიარებული მოგება, რითაც ჩამორჩება ინგლისსა და უელსს, მაგრამ ისიც აღსანიშნავია, რომ მათთან შედარებით, საფრანგეთს 30 ტურნირით ნაკლები აქვს ნათამაშები. {{ექვსი ერის გამარჯვებულები}} === მსოფლიო ჩემპიონატი === იმის მიუხედავად, რომ [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1987|1987 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატიდან]] მოყოლებული, საფრანგეთი ყოველ ჩემპიონატზე გადის, მათ არასდროს მოუგიათ შეჯიბრი<ref name="RWCRecord">{{Cite news |title=France |magazine=Rugby News |year=2007 |volume=38 |issue=9 |page=50}}</ref>. ნაკრები ყოველ ჩემპიონატზე აღწევს მეოთხედფინალამდე. ორჯერ ფინალშიც კი გავიდა. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1987 ფინალი|1987]] წელს დამარცხდა All Blacks-Tan 29-ით 9<ref name=1987Final>{{cite web | publisher=allblacks.com | title=231st All Black Test: 871st All Black Game | url=http://stats.allblacks.com/asp/teamsheet.asp?MT_ID=1871 |accessdate=2007-05-03}}</ref>. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1991|1991 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატში]], საფრანგეთის ნაკრები გამოაგდო ინგლისის ნაკრებმა მეოთხედფინალიდან. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1995|1995 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატში]] საფრანეგთი გავიდა მესამე ადგილზე. მან დაამარცხა ინგლისის მესამე ადგილისსთვის მატჩში. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1999|1999 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატში]], საფრანგეთმა მოუგო All Blacks-ს ნახევარფინალში<ref name=1999Semi>{{cite web | publisher=allblacks.com | title=335th All Black Test: 1053rd All Black Game | url=http://stats.allblacks.com/asp/teamsheet.asp?MT_ID=2053 |accessdate=2007-05-03}}</ref> და შემდეგ წააგო ავსტრალიასთან 35-ით 12. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 2003|2003 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატში]], საფრანგეთი გავიდა მეოთხე ადგილზე<ref name=2003Fourth>{{cite web | publisher=allblacks.com | title=381st All Black Test: 1101st All Black Game | url=http://stats.allblacks.com/asp/teamsheet.asp?MT_ID=2101 |accessdate=2007-05-03}}</ref>. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 2007|2007 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ნახევარფინალში, საფრანგეთმა წააგო ინგლისთან 14-ით 9. შემდეგ კი მესამე ადგილისთვის მატჩი წააგო არგენტინასთან. საფრანგეთის ეროვნული ნაკრები არის მესამე ადგილზე მსოფლიო ჩემპიონატში გატანილი ქულების მიხედვით, 1195 ქულით. მათ ასევე დადებული აქვთ რიგით მესამე ყველაზე მეტი ლელო, ხოლო რიგით მეორე - ყველაზე მეტი გარდასახვა<ref name=RWCPoints>{{cite web |url=http://www.rugbyworldcup.com/statistics/season=0/type=Points/team=0/statistics/index.html |title=Team Statistics |publisher=rugbyworldcup.com |accessdate=2008-06-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081205063730/http://www.rugbyworldcup.com/statistics/season%3D0/type%3DPoints/team%3D0/statistics/index.html |archivedate=2008-12-05 }}</ref>. საფრანგეთის [[ტიერი ლაკროქსი|ტიერი ლაროქსმა]] შეაგროვა ყველაზე მეტი ქულა 1995 წლის ჩემპიონატში<ref name=RWC1995Players>{{cite web |url=http://www.rugbyworldcup.com/statistics/season=1995/type=Points/team=0/player=0/statistics/index.html |title=Player Statistics |publisher=rugbyworldcup.com |accessdate=2008-06-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081216140334/http://www.rugbyworldcup.com/statistics/season%3D1995/type%3DPoints/team%3D0/player%3D0/statistics/index.html |archivedate=2008-12-16 }}</ref>, ხოლო [[ჯინ-ბაპტისა ლაფონდი|ჯინ-ბაპტისტა ლაფონდმა]] დადო ყველაზე მეტი, 6 ლელო 1991 წლის ტურნირში<ref name=RWC1991Players>{{cite web |url=http://www.rugbyworldcup.com/statistics/season=1991/type=Points/team=0/player=0/statistics/index.html |title=Player Statistics |publisher=rugbyworldcup.com |accessdate=2008-06-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081216142935/http://www.rugbyworldcup.com/statistics/season%3D1991/type%3DPoints/team%3D0/player%3D0/statistics/index.html |archivedate=2008-12-16 }}</ref>. === საერთო === საფრანგეთს სულ ნათამაშები აქვს 635 ტესტ მატჩი, რომლის 55.66% - 354 მატჩი აქვს მოგებული<ref name="RugbyDataOverall">{{cite web |url=http://www.rugbydata.com/france/teamsplayed |title=International Teams > France > Teams Played |publisher=rugbydata.com |accessdate=2007-06-22 |date=2007-09-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927202715/http://www.rugbydata.com/france/teamsplayed |archivedate=2007-09-27 }}</ref><ref>Statistics exclude the match played against [[New Zealand Māori rugby union team|New Zealand Māori]] as this is not a full international side.</ref>. როდესაც [[IRB-ის მსოფლიო რეიტინგი|მსოფლიო რეიტინგი]] იქნა შემოღებული [[რაგბის საერთაშორისო საბჭო]]ს მიერ [[2003]] წელს, საფრანგეთი შეაფასეს მეხუთე ადგილზე. [[2003]] წლის ნოემბრის განმავლობაში, საფრანგეთს ეკავა მესამე ადგილი, მანამ, სანამ ამავე წლის დეკემბერში არ ჩამოვიდოდა მეოთხე ადგილზე. [[2004]] წლის ნოემბერში მეხუთე ადგილზე ჩამოსვლის შემდეგ, საფრანგეთი კვლავ მეოთხე ადგილზე ავიდა, [[2005]] წლის აპრილში. ადრეულ [[2006]] წელს, საფრანგეთმა კვლავ გაიუმჯობესა მდგომარეობა და ამ წლის ივლისში მიაღწია მეორე ადგილს. [[2007]] წლის ივნისამდე, საფრანგეთი მეორე ადგილზე იყო, თუმცა All Blacks-თან ორჯერ დამარცხების შემდეგ დაკარგა მეორე ადგილი. 2007 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატის გახსნის მატჩში, არგენტინასთან წაგების შემდეგ, საფრანგეთი ჩამოვიდა მეხუთე ადგილზე<ref name="RankingsArchive">Ranking archives can be found at the IRB website; [http://www.irb.com/ www.irb.com]</ref>. ეს არის ტესტ მატჩების ჩანაწერების ცხრილი ყველა ქვეყნის ნაკრების წინააღმდეგ, ვისთანაც საფრანგეთის ნაკრებს უთამაშია. [[2009]] წლის [[22 ივნისი]]ს მონაცემები<ref name="RugbyDataOverall"/><ref>Overall record excludes France's match against the [[New Zealand Māori rugby union team|New Zealand Māori]]</ref>: {| class="wikitable sortable" style="border:1px solid #CCCCCC" |- !align="left" width="175" bgcolor="#CCCCCC" |მოწინააღმდეგე !align="center" width="75" bgcolor="#CCCCCC" |თამაშების<br />რაოდენობა !align="center" width="75" bgcolor="#CCCCCC" |მოგება !align="center" width="75" bgcolor="#CCCCCC" |ფრე !align="center" width="75" bgcolor="#CCCCCC" |წაგება !align="center" width="75" bgcolor="#CCCCCC" |მოგების<br />პროცენტულობა |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|{{rb|ARG}} ||41||30||1||10||73.2% |- style="text-align:center;" |align="left"|{{rb|AUS}} ||36||16||2||18||44.4% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|[[ბრიტანელი და ირლანდიელი ლომები]] ||1||0||0||1||0% |- style="text-align:center;" |align="left"|{{rb|CAN}} ||7||6||0||1||85.7% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|{{rb|CZE}} ||2||2||0||0||100% |- style="text-align:center;" |align="left"|{{rb|CIV}}||1||1||0||0||100% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|{{rb|ENG}} ||90||35||7||48||39% |- style="text-align:center;" |align="left"|{{rb|FIJ}}||7||7||0||0||100% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|{{rb|GEO}}||1||1||0||0||100% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|{{rb|DEU}}||15||13||0||2||86.7% |- style="text-align:center;" |align="left"|{{rb|IRL}} ||84||51||5||28||60.7% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|{{rb|ITA}} ||27||26||0||1||96.3% |- style="text-align:center;" |align="left"|{{rb|JPN}}||2||2||0||0||100% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|{{rb|NAM}}||5||5||0||0||100% |- style="text-align:center;" |align="left"|{{rb|NZL}}||48||12||1||35||25.5% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|{{rb|ROU}}||50||40||2||8||80% |- style="text-align:center;" |align="left"|{{rb|SAM}}||1||1||0||0||100% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|{{rb|SCO}}||81||44||3||34||54.3% |- style="text-align:center;" |align="left"|{{rb|RSA}}||37||11||6||20||29.7% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|{{rb|USSR}}||3||1||0||2||33.3% |- style="text-align:center;" |align="left"|{{rb|ESP}}||1||1||0||0||100% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|{{rb|TON}}||3||2||0||1||66.7% |- style="text-align:center;" |align="left"|{{rb|TUN}}||1||1||0||0||100% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|{{rb|USA}}||7||6||0||1||85.7% |- style="text-align:center;" |align="left"|{{rb|WAL}}||84||39||3||42||46.4% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|{{rb|FRG}}||1||1||0||0||100% |- style="text-align:center;" |align="left"|{{rb|ZIM}}||1||1||0||0||100% |- style="text-align:center; background:#efefef;" |align="left"|საერთო||636||354||30||252||55.7% |} == მოთამაშეები == === ამჟამინდელი შემადგენლობა === [[28 ოქტომბერი|28 ოქტობმერს]], საფრანგეთმა წარადგინა თავიანთი შემადგენლობა შემოდგომის საერთაშორისო მატჩებისათვის. ტიერო დუსოტუა იქნა არჩეული ახალ კაპიტნად. ამასთან, ნაკრებს ოთხი ახალი მოთამაშე დაემატა<ref>{{cite web |url=http://www.planetrugby.com/story/0,25883,16024_5657243,00.html |title=Four new faces for France |publisher=PlanetRugby.com |date=2009-10-28 |accessdate=2009-10-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20091101055222/http://www.planetrugby.com/story/0,25883,16024_5657243,00.html |archivedate=2009-11-01 }}</ref>. ანტონ ბურბანი ტრავმის გამო ჩაანაცვლა ჟულიენ ბონარიმ<ref>{{cite web |url=http://www.skysports.com/story/0,19528,12333_5671219,00.html|title=France recall for Bonnaire|publisher=SkySports.com |date=2009-11-04 |accessdate=2009-11-04}}</ref>. ოდრაგო ჩაანაცვლა იბრაჰიმ დიარამ<ref>{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/idUKL706140420091107|title=France flanker Ouedraogo out of South Africa test|publisher=Uk.Reuters.com|date=2009-11-07|accessdate=2009-11-09|archiveurl=https://archive.today/20120722092305/http://uk.reuters.com/article/idUKL706140420091107|archivedate=2012-07-22}}</ref>. სამოასთან სატესტო მატჩში გამოჩნდა ჟულიენ პურიკელი<ref>{{cite web|url=http://www.planetrugby.com/story/0,25883,9817_5705151,00.html|title=Picamoles out of Samoa clash|publisher=PlanetRugby.com|date=2009-11-19|accessdate=2009-11-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091122191323/http://www.planetrugby.com/story/0,25883,9817_5705151,00.html|archivedate=2009-11-22}}</ref>. * გამოსვლები აღდგენილია შემოდგომის საერთაშორისო მატჩებამდე. '''მთავარი მწვრთნელი''': [[მარკ ლივრემონტი]] {{nat rs start}} {{nat rs player|pos=HK|name=[[გილემ გირადო]]|age={{Birth date and age|1986|6|17|df=y}}|caps=2|club=[[USA Perpignan|Perpignan]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=HK|name=[[უილიამ სერვატი]]|age={{Birth date and age|1978|2|9|df=y}}|caps=23|club=[[Stade Toulousain|Toulouse]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=HK|name=[[დიმიტრი შვარცევსკი]]|age={{Birth date and age|1983|1|26|df=y}}|caps=38|club=[[Stade Français]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=PR|name=[[ფაბიერ ბარსელა]]|age={{Birth date and age|1983|10|27|df=y}}|caps=9|club=[[Biarritz Olympique]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=PR|name=[[ტომას დომინგო]]|age={{Birth date and age|1985|8|20|df=y}}|caps=4|club=[[ASM Clermont Auvergne|Clermont Auvergne]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=PR|name=[[სილვენი მარკონეტი]]|age={{Birth date and age|1976|4|8|df=y}}|caps=76|club=[[Stade Français]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=PR|name=[[ნიკოლას მასი]]|age={{Birth date and age|1980|5|23|df=y}}|caps=27|club=[[USA Perpignan|Perpignan]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=PR|name=[[ჯინა-ბაპტისტა პუქსი]]|age={{Birth date and age|1979|9|26|df=y}}|caps=23|club=[[Stade Toulousain|Toulouse]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=LK|name=[[სებასტიან შაბალი]]|age={{Birth date and age|1977|12|8|df=y}}|caps=49|club=[[Racing Métro 92 Paris|Racing Métro]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=LK|name=[[რომან მილო-შლუსკი]]|age={{Birth date and age|1983|4|20|df=y}}|caps=10|club=[[Stade Toulousain|Toulouse]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=LK|name=[[ლიონელ ნალეტი]]|age={{Birth date and age|1976|9|14|df=y}}|caps=47|club=[[Racing Métro 92 Paris|Racing Métro]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=LK|name=[[პასკალ პაპე]]|age={{Birth date and age|1980|10|5|df=y}}|caps=22|club=[[Stade Français]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=FL|name=[[იბრაჰიმ დიარა]]|age={{Birth date and age|1983|5|25|df=y}}|caps=1|club=[[Castres Olympique]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=FL|name=[[ტიერო დუსოტუა]] [[Captain (sports)|(c)]]|age={{Birth date and age|1981|11|18|df=y}}|caps=25|club=[[Stade Toulousain|Toulouse]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=FL|name=[[ალექსანდრ ლაპანდრი]]|age={{Birth date and age|1989|4|13|df=y}}|caps=0|club=[[ASM Clermont Auvergne|Clermont Auvergne]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=FL|name=[[ფულგენს ოუდრაოგო]]|age={{Birth date and age|1986|7|21|df=y}}|caps=17|club=[[Montpellier Hérault RC|Montpellier Hérault]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=FL|name=[[ჟულიენ პურიკელი]]|age={{Birth date and age|1981|8|1|df=y}}|caps=2|club=[[Aviron Bayonnais|Bayonne]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=N8|name=[[ჟულიენ ბონარი]]|age={{Birth date and age|1978|9|20|df=y}}|caps=44|club=[[ASM Clermont Auvergne|Clermont Auvergne]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=N8|name=[[იმანოლ ჰარინორდოკი]]|age={{Birth date and age|1980|2|20|df=y}}|caps=56|club=[[Biarritz Olympique]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=N8|name=[[ლუი პიკამოლესი]]|age={{Birth date and age|1986|2|5|df=y}}|caps=14|club=[[Stade Toulousain|Toulouse]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=SH|name=[[ჟულიენ დიუპი]]|age={{Birth date and age|1983|12|19|df=y}}|caps=3|club=[[Stade Français]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=SH|name=[[მორგან პარა]]|age={{Birth date and age|1988|11|15|df=y}}|caps=9|club=[[ASM Clermont Auvergne|Clermont Auvergne]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=FH|name=[[ფრედერიკ მიშალაკი]]|age={{Birth date and age|1982|10|16|df=y}}|caps=51|club=[[Stade Toulousain|Toulouse]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=FH|name=[[ფრანკოს ტრინ-დიუკი]]|age={{Birth date and age|1986|11|11|df=y}}|caps=12|club=[[Montpellier Hérault RC|Montpellier Hérault]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=CE|name=[[იან დავიდი]]|age={{Birth date and age|1988|4|15|df=y}}|caps=1|club=[[Stade Toulousain|Toulouse]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=CE|name=[[იანიკ ჟოზიონი]]|age={{Birth date and age|1978|7|28|df=y}}|caps=61|club=[[Stade Toulousain|Toulouse]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=CE|name=[[დევიდ მარტი]]|age={{Birth date and age|1982|10|30|df=y}}|caps=22|club=[[USA Perpignan|Perpignan]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=CE|name=[[მაქსიმ მერმოზი]]|age={{Birth date and age|1986|7|28|df=y}}|caps=4|club=[[USA Perpignan|Perpignan]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=WG|name=[[ვინსენტ კლერკი]]|age={{Birth date and age|1981|5|7|df=y}}|caps=36|club=[[Stade Toulousain|Toulouse]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=WG|name=[[ბენჟამინ ფალი]]|age={{Birth date and age|1989|4|29|df=y}}|caps=0|club=[[Aviron Bayonnais|Bayonne]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=WG|name=[[კედრიკ ჰეიმანსი]]|age={{Birth date and age|1978|7|20|df=y}}|caps=52|club=[[Stade Toulousain|Toulouse]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=FB|name=[[მაქსიმ მედარდი]]|age={{Birth date and age|1986|11|16|df=y}}|caps=11|club=[[Stade Toulousain|Toulouse]]|clubnat=France}} {{nat rs player|pos=FB|name=[[დამიენ ტრელი]]|age={{Birth date and age|1979|6|12|df=y}}|caps=71|club=[[Biarritz Olympique]]|clubnat=France}} {{nat fs end}} === აღსანიშნავი მორაგბეები === ექვსი ყოფილი საფრანგეთის ნაკრების მოთამაშე წარდგენილია [[საერთაშორისო რაგბის ჰოლ ოფ ფეიმი|საერთაშორისო რაგბის დიდების დარბაზში]]: [[სერჟ ბლანკო]], [[ანდრე ბონიფაკე]], [[ჯო მასო]], [[ჯინა პრეტი]], [[ჯინა-პიერ რივსი]] და [[ფილიპე სელა]]<ref name="IRHFList">{{cite news |url=http://www.telegraph.co.uk/sport/main.jhtml;jsessionid=KMEHLYV0OCGYBQFIQMGSFFOAVCBQWIV0?xml=/sport/2005/11/17/srgall17.xml&sSheet=/sport/2005/11/19/ixrugu.html#1 |title=Joining the legends an added bonus for Wood |publisher=telegraph.co.uk |date=2005-11-17 |accessdate=2007-06-29 |last=Gallagher |first=Brendan |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080308045737/http://www.telegraph.co.uk/sport/main.jhtml;jsessionid=KMEHLYV0OCGYBQFIQMGSFFOAVCBQWIV0?xml=%2Fsport%2F2005%2F11%2F17%2Fsrgall17.xml&sSheet=%2Fsport%2F2005%2F11%2F19%2Fixrugu.html#1 |archivedate=2008-03-08 }}</ref>. სელა ასევე წარდგენილი იყო [[IRB-ის დიდების დარბაზი|IRB-ის დიდების დარბაზში]]<ref name="SellaIRBHOF">{{cite news |url=http://www.irb.com/history/halloffame/newsid=2027752.html#irb+hall+fame+welcomes+five+inductees |title=IRB Hall of Fame Welcomes Five Inductees |publisher=International Rugby Board |date=2008-11-23 |accessdate=2008-11-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100824065112/http://www.irb.com/history/halloffame/newsid=2027752.html#irb+hall+fame+welcomes+five+inductees |archivedate=2010-08-24 }}</ref>. ჯინა პრეტიმ ([[1923]]-[[2005]]) დააგროვა 51 გამოსვლა საფრანგეთის მაისურში [[1945]] წლიდან [[1955]] წლამდე. იგი იყო საფრანგეთის ნაკრების კაპიტანი, როდესათ მათ მოუგეს პირველად უელსსა და All Blacks-ს<ref name="JeanPratIRHF">{{cite web|url=http://www.rugbyhalloffame.com/pages/prat2001.htm|publisher=rugbyhalloffame.com|title=Jean Prat|accessdate=2007-06-29|archiveurl=https://archive.today/20120605042622/http://www.rugbyhalloffame.com/pages/prat2001.htm|archivedate=2012-06-05}}</ref>. იგი იყო ასევე საფრანგეთის კაპიტანი [[1954]] წელს, როდესაც მოიგეს მათ პირველი ხუთი ერის თასი (უელსთან და ინგლისთან გაზიარებით)<ref name="JeanPratOb">{{cite news| url=http://observer.guardian.co.uk/osm/story/0,,1699551,00.html |publisher=The Observer |title=Heroes of French rugby |date=2006-02-05 |accessdate=2007-06-29}}</ref>. ანდრე ბონიფაკე ასევე თამაშობდა საფრანგეთში, როდესაც მოუგეს All Blacks-ს [[1954]] წელს. ეს იყო მისი მხოლოდ მეორე სატესტო მატჩი. ბონიკაფემ საფრანგეთის მაისურში ითამაშო 48 სატესტო თამაში. [[1966]] წელს რაგბის დაანება თავი<ref name="AndreBonifaceIRHF">{{cite web|url=http://www.rugbyhalloffame.com/pages/boniface2005.htm|title=André Boniface|publisher=rugbyhalloffame.com|accessdate=2007-06-29|archiveurl=https://archive.today/20120908060549/http://www.rugbyhalloffame.com/pages/boniface2005.htm|archivedate=2012-09-08}}</ref>. ჯო მასომ საფრანგეთის ნაკრებში თამაშობდა 1966-1973 წლებში, ძირითადად ცენტრში. მან ითამაშა საფრანგეთის ხუთის ერის დიდებულ შლებზე [[1968]] წელს<ref name="JoMasoGS">{{cite web| url=http://www.onthisdayinsport.com/page/RTD/0,,10301~791306,00.html| title=Leaping for joy at Grand Slam glory| accessdate=2010-01-16| archiveurl=https://web.archive.org/web/20111008151344/http://www.onthisdayinsport.com/page/RTD/0%2C%2C10301~791306%2C00.html| archivedate=2011-10-08}}</ref> და ამ წელსვე იყო ტურნეზე ახალ ზელანდიასა და ავსტრალიაში. მან ჩაატარა 25 სატესტო მატჩი საფრანგეთის ნაკრებში. ასევე თამაშობდა [[Barbarian F.C.]]-სა და მსოფლიო XV-ში, რომელბმაც მოუგეს ინგლისს [[1971]] წელს<ref name="JoMasoIRHF">{{cite web |url=http://www.rugbyhalloffame.com/pages/maso2003.htm |title=Jo Maso |publisher=rugbyhalloffame.com |accessdate=2007-06-29 |date= |language= |archiveurl=https://archive.today/20130104162728/http://www.rugbyhalloffame.com/pages/maso2003.htm |archivedate=2013-01-04 }}</ref>. ამჟამად, იგი არის საფრანგეთის ეროვნული ნაკრების მენეჯერი. ჯინა-პიერ რივსიმ ჩაატარა 59 თამაში საფრანგეთის ნაკრებში, 1975-1984 წლებში, აქედან 34 მატჩში კაპიტანი იყო. მან ითამაშა ხუთის ერის დიდებულ შლემზე [[1977]] და [[1981]] წლებში. იგი იყო საფრანგეთის კაპიტანი მაშინ, როდესაც მოუგეს პირველად All Blacks-ს ახალ ზელანდიაში<ref name="RivesIRHF">{{cite web |url=http://www.rugbyhalloffame.com/pages/rives1997.htm |title=Jean-Pierre Rives |publisher=rugbyhalloffame.com |accessdate=2007-06-29 |archiveurl=https://archive.today/20120911173752/http://www.rugbyhalloffame.com/pages/rives1997.htm |archivedate=2012-09-11 }}</ref>. რივსი ამჟამად საერთაშორისოდ ცნობილი მოქანდაკეა. სერჟ ბლანკომ ჩაატარა 93 სატესტო მატჩი საფრანგეთის ფორმაში, [[1980]]-[[1991]] წლებში. ხუთის ერის დიდებული შლემი მოიგო [[1981]] და [[1987]] წლებში, და თამაშობდა ფულბეკის პოზიციაზე. [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1987|1987 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატის]] ნახევარფინალში, ავსტრალიის ნაკრებთა, ბლანკომ დადო მატჩის მომგები ლელო<ref name="BlancoIRHF">{{cite web|url=http://www.rugbyhalloffame.com/pages/blanco1997.htm|title=Serge Blanco|publisher=rugbyhalloffame.com|accessdate=2007-06-29|archiveurl=https://archive.today/20121210130649/http://www.rugbyhalloffame.com/pages/blanco1997.htm|archivedate=2012-12-10}}</ref>. ამჟამად იგი არის საფრანგეთის ეროვნული პროფესიონალური ლიგის პრეზიდენტი. ფილიპე სელამ ჩაატარა 111 მატჩში საფრანგეთის მაისურში [[1982]]-[[1995]] წლებში, რაც თავის დროზე რეკორდი იყო, რომელიც შემდეგ [[ფაბიერ პელუსი|ფაბიერ პელუსმა]] გააუმჯობესა. [[1986]] წელს, მან მიაღწია იშვიათ გმირობას: ყოველი ხუთი ერის მატჩში დებდა ლელოს<ref name="SellaIRHF">{{cite web |url=http://www.rugbyhalloffame.com/pages/sella1999.htm |title=Philippe Sella |publisher=rugbyhalloffame.com |accessdate=2007-06-29 |date= |archiveurl=https://archive.today/20120912192929/http://www.rugbyhalloffame.com/pages/sella1999.htm |archivedate=2012-09-12 }}</ref><ref name="SellaNobok">{{cite web| url=http://www.onthisdayinsport.com/page/RugbyBio/0,,10301~791507,00.html| title=Philippe Sella - Simply the best| accessdate=2010-01-16| archiveurl=https://web.archive.org/web/20111008151443/http://www.onthisdayinsport.com/page/RugbyBio/0%2C%2C10301~791507%2C00.html| archivedate=2011-10-08}}</ref><ref>Sella's record of 111 test caps was overtaken by [[Fabien Pelous]]</ref>. === ინდივიდუალური რეკორდები === საფრანგეთის ნაკრებში გატანილი ქულების რეკორდი დამყარებულია ქრისტოფ ლამეისონის მიერ. მის ანგარიშზე 380 ქულაა<ref name = "Records"/>. ასევე მას აქვს დამყარებული რეკორდი 60 გარდასახვით<ref name="Records"/>. საფრანგეთის მაისურში ყველაზე მეტი, 118 მატჩი ჩაატარა ფაბიერ პელუსიმ<ref name="Records">{{cite web| url=http://www.ffr.fr/index.php/ffr/equipes_de_france/xv_de_france/records | title=Records | publisher=ffr.fr |accessdate=2007-04-10 |language=French}}</ref>. ყევლაზე მეტი, 38 ლელო აქვს დადებული სერჟ ბლანკოს<ref name="Records"/>. == წვრთნა == === მწვრთნელები === [[ჟან დესკლოქსი]]ს მწვრთნელოს დროს, [[1973]]-[[1980]] წლებში, საფრანგეთის გუნდის მთავარი გავლენა [[1970-იანი წლები]]ს ბოლოს იყო კაპიტანი [[ჟაკ ფოროქსი]]. ფოროქსიმ თამაშობდა ჰავბეკის პოზიციაზე და იყო საფრანგეთის კაპიტანი [[1977]] წლის ხუთი ერის გრანდ სლემზე, როდესაც საფრანგეთი თამაშობდა ძალიან შემტევ-ორიენტირებულ რაგბის<ref name="Dine155">Dine (2001), pg 155.</ref> Although the style of ''Fouroux's Gang'' was successful, it was criticised because it contrasted with the traditional open attacking style of French rugby.<ref name="Dine155"/>. ფოროქსი გახდა დესკლოქსის მემკვიდრედ [[1981]] წელს, 33 წლის ასაკში. მან გააგრძელა შემტევ-ორიენტირებული სტილის თამაში და მისი მწვრთნელობის პერიოდში, საფრანგეთმა მოიგო ექვსი ხუთი ერის თარის წოდება, მათ შორის ორი დიდებული შლემი. დაახლ. 10 წლის მწვრთნელობის შემდეგ, იგი გადადგა [[1990]] წელს, რომინეთთან წაგების შემდეგ<ref name="Dine160">Dine (2001), pg 160.</ref>. ფოროკსის შემდეგ მოვიდა [[დანიელ დუბროკა]], რომელიც იყო გუნდის მწვრთნელი [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1991|1991 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატის]] დროს<ref name="Brine172">Brine (2001), pg 172–173.</ref>. დუბროკას მწვრთნელობის პერიოდი დიდ ხნას არ გაგრძელებულა და გადადგა მსაჯთან, დევიდ ბიშოპთან მომხდარი კონფლიქტის შემდეგ<ref name="Brine172"/><ref name="1992IHT">{{cite news |url=http://www.iht.com/articles/1992/03/19/rugb.php |title=French, in Anglo-Saxon Game, Can No Longer Rest on Latin Laurels |publisher=International Herald Tribune |accessdate=2007-05-06 |date=1992-03-19 |last=Patel |first=Tara |archiveurl=https://web.archive.org/web/20051026170222/http://www.iht.com/articles/1992/03/19/rugb.php |archivedate=2005-10-26 }}</ref>. დუბროკა ჩაანაცვლა [[პიერ ბერბიზერი]]მ, რომელმაც გაწვრთნა საფრანგეთის ნაკრები [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1995|1995 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატის]] დამთავრებამდე<ref name="BerbizierAttack">{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/rugby_union/6311205.stm |title=Berbizier launches Laporte attack |publisher=bbc.co.uk |accessdate=2007-05-06 |date=2007-01-29}}</ref>. ბერბიზერიმ ჩაანაცვლა [[ჟან-კლოდ სკრელა]]მ, რომელიც გახლთად საფრანგეთის მწვრთნელი [[1997]] და [[1998]] წლების ხუთის ერის დიდებული შლემის დროს<ref name="SkrelaQuit">{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/sport/rugby_union/523219.stm |title=Sport: Rugby Union Skrela steps down as French coach |publisher=bbc.co.uk |accessdate=2007-05-06 |date=1999-11-16}}</ref>. იგი ოფიციალურად გადადგა [[1999]] წელს, როდესაც გუნდი დამარცხდა [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1999|1999 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატის]] [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 1999 ფინალი|ფინალში]] ავსტრალიასთან. სკრელა ჩაანაცვლა [[ბერნარდ ლაპორტი]]მ<ref name="LaporteAppointed">{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/sport/rugby_union/532229.stm |title=Laporte gets France job |publisher=bbc.co.uk |accessdate=2007-05-06 |date=1999-11-22}}</ref>. ლაპორტი უძღვებოდა საფრანგეთს [[რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატი 2007|2007 წლის რაგბის მსოფლიო ჩემპიონატის]] განმავლობაში. იგი გადადგა და ჩაანაცვლა [[მარკ ლივრემონტი]]მ, რომელიც ამჟამად საფრანგეთის მწვრთნელია<ref name="FranceCoach">{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/rugby_union/7060642.stm |title=Lievremont appointed France coach |publisher=bbc.co.uk |date=2007-10-24 |accessdate=2007-10-25}}</ref>. {| class="wikitable" border="1" |- ! სახელი ! პერიოდი |- | [[ჟან პრეტი]] | 1964–1968 |- | [[ფერნანდ კაზენავი]] | 1968–1973 |- | [[ჟან დესკლოქსი]] | 1973–1980 |- | [[ჟაკ ფოროქსი]] | 1981–1990 |- | [[დანიელ დუბროკა]] | 1990–1991 |- | [[პიერ ბერბიზერი]] | 1991–1995 |- | [[ჟან-კლოდ სკრელა]] | 1995–1999 |- | [[ბერნარდ ლაპორტი]] | 1999–2007 |- | [[მარკ ლივრემონტი]] | 2007-''დღემდე'' |} == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat|France national rugby union team}} * {{fr icon}} [http://www.ffr.fr/ საფრანგეთის რაგბის ფედერაციის ოფიციალური საიტი] * [http://www.planet-rugby.com/Story_Listing/0,18261,3559,00.html სიახლეები] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081216141738/http://www.planet-rugby.com/Story_Listing/0,18261,3559,00.html |date=2008-12-16 }} ''Planet-Rugby.com''-ზე * [http://www.irb.com/unions/union=11000005/index.html საფრანგეთი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140502033605/http://www.irb.com//unions/union%3D11000005/index.html |date=2014-05-02 }} ''IRB.com''-ზე == სქოლიო == {{სქოლიოს სია|2}} {{მორაგბეთა ეროვნული ნაკრები გუნდები}} {{ყოფილი რჩეული}} [[კატეგორია:რაგბის ეროვნული ნაკრებები]] [[კატეგორია:საფრანგეთის ეროვნული სპორტული ნაკრებები]] gkg0pfg4lglu0wjm9css0m1moylmxr8 0 88198 4814510 4813218 2025-06-14T21:14:05Z 87.253.51.172 /* სტატისტიკა (მხოლოდ ოფიციალურები) */ 4814510 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები | სახელი = საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები | ემბლემა = | ემბლემის ზომა = | ფიფა-ს ტრიგრამა = GEO | მეტსახელი = ჯვაროსნები | ასოციაცია = [[საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია]] | კონფედერაცია = [[უეფა]] | მწვრთვნელი = {{Flagicon|Georgia}} [[რამაზ სვანაძე]]<ref>[https://nakrebi.ge/ka/team/u21/news/4300-ramaz-svanadze-21-clamde-nakrebs 21-წლამდე ნაკრებს რამაზ სვანაძე გაწვრთნის]. ''nakrebi.ge''</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=dLOZz_qyVgA რამაზ სვანაძე | უეფას ვებ-გვერდის ინტერვიუ 21-წლამდე ნაკრების მთავარ მწვრთნელთან]</ref> | დამხმარე მწვრთვნელი = {{Flagicon|Georgia}} [[ზაურ სვანაძე]] | კაპიტანი = [[ანზორ მექვაბიშვილი]] | ვიცე-კაპიტანი = | ყველაზე მეტი კეპი = [[ნიკა კვეკვესკირი]] (20)<br /> [[გიორგი გულიაშვილი]] (20) | ბომბარდირი = [[ბექა გოცირიძე]] (9)<br /> [[გიორგი გულიაშვილი]] (9) | ფიფას რეიტინგი = 111 | ფიფაში ყველაზე მაღალი რეიტინგი = 42(1998) | ფიფაში ყველაზე დაბალი რეიტინგი = 156(1994) | pattern_la1 = _geo22h | pattern_b1 = _geo22h | pattern_ra1 = _geo22h | pattern_sh1 = _geo22h | pattern_so1 = _1redstripes | leftarm1 = FF0000 | body1 = FF0000 | rightarm1 = FF0000 | shorts1 = FF0000 | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = _geo22t | pattern_b2 = _geo22t | pattern_ra2 = _geo22t | pattern_sh2 = _geo22t | pattern_so2 = _1redstripes | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = 000000 | პირველი თამაში = [[ფაილი:Flag of Georgia (1990-2004).svg|20px|]] საქართველო 3–0 [[მოლდოვის 21 წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები|მოლდოვა]] {{Flagicon|Moldova}}<br/>([[თბილისი]]; [[27 მაისი]], [[1994]]) | უდიდესი გამარჯვება = {{Flagicon|Georgia}} საქართველო 7–1 [[მალაიზიის 21 წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები|მალაიზია]] {{Flagicon|Malaysia}}<br/>([[ვენა]]; [[26 მარტი]], [[2013]]) | უდიდესი დამარცხება = {{Flagicon|Ukraine}} [[უკრაინის 21 წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები|უკრაინა]] 6–0 საქართველო {{Flagicon|Georgia}}<br/>([[ჩერნოვოგრადი ]], [[უკრაინა]]; [[12 ოქტომბერი]], [[2004]]) | ევროპის ჩემპიონატზე გამოჩენა = 1994 | ევროპის ჩემპიონატი პირველად = | საუკეთესო ევროპის ჩემპიონატი = ევრო-98 (მეორე ადგილი საკვალიფიკაციო ჯგუფში) | რეგიონული სახელი = | რეგიონულ თასზე გამოჩენა = | რეგიონული თასი პირველად = | საუკეთესო რეგიონული თასი = }} '''საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები''' — 21-წლამდე ფეხბურთელთა საქართველოს ეროვნული ნაკრები, რომელიც წარმოადგენს [[საქართველო]]ს ახალგაზრდულ საფეხბურთო ტურნირებსა და სხვა საერთაშორისო შეხვედრებზე. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებს ადმინისტრირებას უწევს [[საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია]]. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ საქართველოს ახალგაზრდულმა გუნდმა პირველი ოფიციალური მატჩი მოლდოვასთან 1994 წელს გამართა. მანამდე ქართველი ფეხბურთელები საბჭოთა კავშირის იუნიორთა გუნდის შემადგენლობაში ასპარეზობდნენ. ==1994–1996== 1996 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ეტაპი 1994 წელს დაიწყო და დასრულდა 1996 წლის დასაწყისში. დასკვნითი ტურნირი ჩატარდა 1996 წელს ესპანეთში. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები საკვალიფიკაციო ეტაპის მეშვიდე ჯგუფში გერმანიის, ბულგარეთის, უელსისა და მოლდოვის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებ გუნდებს დაუპირისპირდა. საერთო ჯამში ჩატარებული რვა შეხვედრიდან ქართველმა ფეხბურთელებმა მხოლოდ ერთი მატჩი მოიგეს მოლდოველებთან, დანარჩენი შვიდი შეხვედრა კი დათმეს და ჯგუფში ბოლო, მეხუთე ადგილი დაიკავეს.<ref>[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-1994-1995-gruppe-7/0/ U21 EURO Qualifiers 1994/1995 » Group 7]. ''worldfootball.net''</ref> ===მეშვიდე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== {| class="wikitable" style="text-align: center; font-size: 90%;" |- !width=165|გუნდი !width=25|{{Tooltip|თ|თამაში}} !width=25|{{Tooltip|მ|მოგება}} !width=25|{{Tooltip|ფ|ფრე}} !width=25|{{Tooltip|წ|წაგება}} !width=25|{{Tooltip|გატ|გატანილი გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გაშ|გაშვებული გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გს|გოლების ხვაობა}} !width=25|{{Tooltip|ქ|ქულები}} |- style="background:#ccf;" |align=left|'''{{flagcountry|GER}}''' |8||6||1||1||22||5||+17||'''19''' |- |align=left|{{flagcountry|BUL}} |8||5||2||1||11||10||+1||'''17''' |- |align=left|{{flagcountry|WAL}} |8||3||1||4||11||13||−2||'''10''' |- |align=left|{{flagcountry|MDA}} |8||2||2||4||5||11||−6||'''8''' |- |align=left|{{flagcountry|GEO|1990}} |8||1||0||7||7||17||−10||'''3''' |} {|width=100% |valign="middle" align=left width=50%| * საქართველო 3–0 მოლდოვა<ref group="კომ.">საქართველო: დავით ჯანელიძე ([[მრეტები თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|„მრეტები“]]), რომეო გოგიტაძე („სამტრედია“), ალექსანდრე ბურნაძე („მეტალურგი“), ზვიად პაპიძე („ანცი“), მამუკა ბუცურეიშვილი („გურია“), გიორგი კიკნაძე ([[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|„დინამო“ თბილისი]]), გიორგი ღუდუშაური ([[კახეთი თელავი (საფეხბურთო კლუბი)|„კახეთი“ თელავი]]), [[ამირან მუჯირი]] ([[დინამო ბათუმი (საფეხბურთო კლუბი)|„დინამო“ ბათუმი]]), დავით ჭიჭვეიშვილი („ანცი“), ''მამია ჯიქია ([[შევარდენი-1906 თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|„შევარდენი-1906“ თბილისი]])'', გიორგი ანჩაბაძე ([[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|„დინამო“ თბილისი]]), ხვიჩა შუბითიძე ([[შევარდენი-1906 თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|„შევარდენი-1906“ თბილისი]]), ''ალექსანდრე რეხვიაშვილი („გურია“)''.</ref><ref>''ჭიპაშვილი, ჯემალ''. [https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/253277/1/Lelo_1994_N30.pdf საქართველო – მოლდოვა] // [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], 9–15 სექტემბერი, 1994, № 30 (10898), გვ. 1.</ref><ref name="Georgia U21-1994">[https://www.worldfootball.net/teams/georgien-u-21-h-team/1994/3/ Georgia U21 » Fixtures & Results 1994]. ''worldfootball.net''</ref> * ბულგარეთი 1–0 საქართველო<ref name="Georgia U21-1994" /> * საქართველო 1–2 უელსი<ref name="Georgia U21-1994" /> * საქართველო 0–2 გერმანია |valign="middle" align=left width=50%| * უელსი 5–1 საქართველო * გერმანია 3–0 საქართველო * საქართველო 1–2 ბულგარეთი * მოლდოვა 2–1 საქართველო |} ==1996–1998== 1998 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ეტაპი 1996 წლის მარტში დაიწყო და დასრულდა 1997 წლის ოქტომბერში. ფინალური ტურნირი 1998 წელს რუმინეთში გაიმართა. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები საკვალიფიკაციო ეტაპის მეორე ჯგუფში ინგლისის, იტალიის, პოლონეთისა და მოლდოვის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებ გუნდებს დაუპირისპირდა. პირველი შეხვედრა 1996 წლის 9 ოქტომბერს იტალიის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ სტუმრად გაიმართა და მასპინძელთა გამარჯვებით 6–0 დასრულდა. ბოლო შეხვედრა კი 1997 წლის 10 ოქტომბერს პოლონეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ შინ შედგა და ამჯერადაც მასპინძელთა გამარჯვებით 5–1 დასრულდა. საერთო ჯამში ჩატარებული რვა შეხვედრიდან ქართველმა ფეხბურთელებმა სამი მატჩი მოიგეს, ორი დათმეს, სამიც ფრედ დაამთავრეს და ჯგუფში მეორე ადგილი დაიკავეს.<ref>[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-1996-1997-gruppe-2/0/ U21 EURO Qualifiers 1996/1997 » Group 2]. ''worldfootball.net''</ref> ===მეორე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== {| class="wikitable" style="text-align: center; font-size: 90%;" |- !width=165|გუნდი !width=25|{{Tooltip|თ|თამაში}} !width=25|{{Tooltip|მ|მოგება}} !width=25|{{Tooltip|ფ|ფრე}} !width=25|{{Tooltip|წ|წაგება}} !width=25|{{Tooltip|გატ|გატანილი გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გაშ|გაშვებული გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გს|გოლების ხვაობა}} !width=25|{{Tooltip|ქ|ქულები}} |- style="background:#ccf;" |align=left|'''{{flagcountry|ENG}}''' |8||5||3||0||7||1||+6||'''18''' |- |align=left|{{flagcountry|GEO|1990}} |8||3||3||2||10||10||0||'''12''' |- |align=left|{{flagcountry|ITA}} |8||3||2||3||17||6||+11||'''11''' |- |align=left|{{flagcountry|POL}} |8||1||5||2||10||15||−5||'''8''' |- |align=left|{{flagcountry|MDA}} |8||1||1||6||5||17||−12||'''4''' |} {|width=100% |valign="middle" align=left width=50%| * იტალია 6–0 საქართველო<ref name="Georgia U21-1996">[https://www.worldfootball.net/teams/georgien-u-21-h-team/1996/3/ Georgia U21 » Fixtures & Results 1996]. ''worldfootball.net''</ref> * საქართველო 0–1 ინგლისი<ref name="Georgia U21-1996" /> * ინგლისი 0–0 საქართველო<ref name="Georgia U21-1997">[https://www.worldfootball.net/teams/georgien-u-21-h-team/1997/3/ Georgia U21 » Fixtures & Results 1997]. ''worldfootball.net''</ref> * საქართველო 1–0 მოლდოვა<ref name="Georgia U21-1997" /> |valign="middle" align=left width=50%| * პოლონეთი 2–2 საქართველო<ref name="Georgia U21-1997" /> * საქართველო 2–0 იტალია<ref name="Georgia U21-1997" /> * მოლდოვა 0–0 საქართველო<ref name="Georgia U21-1997" /> * საქართველო 5–1 პოლონეთი<ref name="Georgia U21-1997" /> |} ==1998–2000== 2000 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ეტაპი 1998 წლის სექტემბერში დაიწყო და დასრულდა 1999 წლის ოქტომბერში. ფინალური ტურნირი 2000 წელს სლოვაკეთში გაიმართა. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები საკვალიფიკაციო ეტაპის მეორე ჯგუფში საბერძნეთის, ნორვეგიის, ლატვიის, სლოვენიისა და ალბანეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებ გუნდებს დაუპირისპირდა. პირველი შეხვედრა 1998 წლის 4 სექტემბერს ალბანეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ შინ შედგა და სტუმართა გამარჯვებით 1–0 დასრულდა. ბოლო შეხვედრაც ალბანეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ სტუმრად, 1999 წლის 8 ოქტომბერს გაიმართა და ამჯერად ფრედ 0–0 დასრულდა. საერთო ჯამში ჩატარებული ათი შეხვედრიდან ქართველმა ფეხბურთელებმა ორი მატჩი მოიგეს, სამი დათმეს, ხუთიც ფრედ დაამთავრეს და ჯგუფში მესამე ადგილი დაიკავეს.<ref>[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-2000-2001-gruppe-2/0/ U21 EURO Qualifiers 1998/1999 » Group 2]. ''worldfootball.net''</ref> ===მეორე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== {| class="wikitable" style="text-align: center; font-size: 90%;" |- !width=165|გუნდი !width=25|{{Tooltip|თ|თამაში}} !width=25|{{Tooltip|მ|მოგება}} !width=25|{{Tooltip|ფ|ფრე}} !width=25|{{Tooltip|წ|წაგება}} !width=25|{{Tooltip|გატ|გატანილი გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გაშ|გაშვებული გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გს|გოლების ხვაობა}} !width=25|{{Tooltip|ქ|ქულები}} |- style="background:#cfc;" |align=left|{{flagcountry|GRE}} |10||7||2||1||32||10||+22||'''23''' |- style="background:#cfc;" |align=left| {{flagcountry|NOR}} |10||7||1||2||21||8||+13||'''22''' |- |align=left| {{flagcountry|GEO|1990}} |10||2||5||3||11||13||–2||'''11''' |- |align=left|{{flagcountry|LVA}} |10||2||3||5||8||19||–11||'''9''' |- |align=left|{{flagcountry|SVN}} |10||1||5||4||10||19||–9||'''8''' |- |align=left|{{flagcountry|ALB}} |10||1||4||5||8||21||–13||'''7''' |} {|width=90% |valign="middle" align=left width=33%| * საქართველო 0–1 ალბანეთი<ref name="Georgia U21-1998">[https://www.worldfootball.net/teams/georgien-u-21-h-team/1998/3/ Georgia U21 » Fixtures & Results 1998]. ''worldfootball.net''</ref> * ლატვია 1–2 საქართველო<ref name="Georgia U21-1998" /> * საბერძნეთი 3–2 საქართველო<ref name="Georgia U21-1998" /> * საქართველო 0–0 სლოვენია<ref name="Georgia U21-1999">[https://www.worldfootball.net/teams/georgien-u-21-h-team/1999/3/ Georgia U21 » Fixtures & Results 1999]. ''worldfootball.net''</ref> * საქართველო 0–3 ნორვეგია<ref name="Georgia U21-1999" /> |valign="middle" align="left" width="33%"| * ნორვეგია 0–0 საქართველო<ref name="Georgia U21-1999" /> * საქართველო 1–1 საბერძნეთი<ref name="Georgia U21-1999" /> * სლოვენია 2–2 საქართველო<ref name="Georgia U21-1999" /> * საქართველო 4–2 ლატვია<ref name="Georgia U21-1999" /> * ალბანეთი 0–0 საქართველო<ref name="Georgia U21-1999" /> |} ==2000–2002== 2002 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ეტაპი 2000 წლის სექტემბერში დაიწყო და დასრულდა 2001 წლის ოქტომბერში. ფინალური ტურნირი 2002 წელს შვეიცარიაში გაიმართა. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები საკვალიფიკაციო ეტაპის მერვე ჯგუფში იტალიის, რუმინეთის, უნგრეთისა და ლიეტუვის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებ გუნდებს დაუპირისპირდა. პირველი შეხვედრა 2000 წლის 6 სექტემბერს ლიეტუვის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ სტუმრად შედგა და მასპინძელთა გამარჯვებით 2–1 დასრულდა. ბოლო შეხვედრა რუმინეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ ასევე სტუმრად, 2001 წლის 5 ოქტომბერს გაიმართა და ამჯერადაც მასპინძელთა გამარჯვებით 2–1 დასრულდა. საერთო ჯამში ჩატარებული რვა შეხვედრიდან ქართველმა ფეხბურთელებმა მხოლოდ ერთი მატჩი მოიგეს, დანარჩენი შვიდი დათმეს და ჯგუფში ბოლო ადგილი დაიკავეს.<ref>[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-2000-2001-gruppe-8_2/0/ U21 EURO Qualifiers 2000/2001 » Group 8]. ''worldfootball.net''</ref> ===მერვე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== {| class="wikitable" style="text-align: center; font-size: 90%;" |- !width=165|გუნდი !width=25|{{Tooltip|თ|თამაში}} !width=25|{{Tooltip|მ|მოგება}} !width=25|{{Tooltip|ფ|ფრე}} !width=25|{{Tooltip|წ|წაგება}} !width=25|{{Tooltip|გატ|გატანილი გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გაშ|გაშვებული გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გს|გოლების ხვაობა}} !width=25|{{Tooltip|ქ|ქულები}} |- style="background:#cfc;" |align=left|{{flagcountry|ITA}} |8||6||1||1||14||5||+9||'''19''' |- style="background:#cfc;" |align=left|{{flagcountry|ROU}} |8||5||1||2||13||5||+8||'''16''' |- |align=left|{{flagcountry|HUN}} |8||5||0||3||12||9||+3||'''15''' |- |align=left|{{flagcountry|LTU|1988}} |8||2||0||6||5||17||&minus;12||'''6''' |- |align=left|{{flagcountry|GEO|1990}} |8||1||0||7||9||17||&minus;8||'''3''' |} {|width=90% |valign="middle" align=left width=33%| * ლიეტუვა 2–1 საქართველო<ref name="Georgia U21-2000">[https://www.worldfootball.net/teams/georgien-u-21-h-team/2000/3/ Georgia U21 » Fixtures & Results 2000]. ''worldfootball.net''</ref> * იტალია 3–2 საქართველო<ref name="Georgia U21-2000" /> * საქართველო 0–3 რუმინეთი<ref name="Georgia U21-2001">[https://www.worldfootball.net/teams/georgien-u-21-h-team/2001/3/ Georgia U21 » Fixtures & Results 2001]. ''worldfootball.net''</ref> * საქართველო 0–2 იტალია<ref name="Georgia U21-2001" /> |valign="middle" align=left width=33%| * უნგრეთი 2–1 საქართველო<ref name="Georgia U21-2001" /> * საქართველო 0–2 უნგრეთი<ref name="Georgia U21-2001" /> * საქართველო 4–1 ლიეტუვა<ref name="Georgia U21-2001" /> * რუმინეთი 2–1 საქართველო<ref name="Georgia U21-2001" /> |} ==2002–2004== 2004 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ეტაპი 2002 წლის სექტემბერში დაიწყო და დასრულდა 2003 წლის ოქტომბერში. ფინალური ტურნირი 2004 წელს გერმანიაში გაიმართა. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები საკვალიფიკაციო ეტაპის მეათე ჯგუფში შვეიცარიის, რუსეთის, ალბანეთისა და ირლანდიის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებ გუნდებს დაუპირისპირდა. პირველი შეხვედრა 2002 წლის 7 სექტემბერს შვეიცარიის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ სტუმრად შედგა და მასპინძელთა გამარჯვებით 2–0 დასრულდა. ბოლო შეხვედრა რუსეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ ასევე სტუმრად, 2003 წლის 10 ოქტომბერს გაიმართა და ამჯერადაც მასპინძელთა გამარჯვებით 3–2 დასრულდა. საერთო ჯამში ჩატარებული რვა შეხვედრიდან ქართველმა ფეხბურთელებმა მხოლოდ ერთი მატჩი მოიგეს, ხუთი დათმეს, ორი ფრედ დაამთავრეს და ჯგუფში ბოლო ადგილი დაიკავეს.<ref>[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-2002-2003-gruppe-10/0/ U21 EURO Qualifiers 2002/2003 » Group 10]. ''worldfootball.net''</ref> ===მეათე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== {| |- |<!-- GROUP STANDINGS TABLE--> {| class="wikitable" style="text-align: center; font-size: 90%;" |- !width=165|გუნდი !width=25|{{Tooltip|თ|თამაში}} !width=25|{{Tooltip|მ|მოგება}} !width=25|{{Tooltip|ფ|ფრე}} !width=25|{{Tooltip|წ|წაგება}} !width=25|{{Tooltip|გატ|გატანილი გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გაშ|გაშვებული გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გს|გოლების ხვაობა}} !width=25|{{Tooltip|ქ|ქულები}} |- style="background:#cfc;" |align="left"|{{flagcountry|SUI}} |8||6||1||1||12||6||+6||'''19''' |- |align="left"|{{flagcountry|RUS}} |8||5||0||3||14||8||+6||'''15''' |- |align="left"|{{flagcountry|ALB}} |8||3||1||4||10||10||0||'''10''' |- |align="left"|{{flagcountry|IRL}} |8||2||2||4||8||11||&minus;3||'''8''' |- |align="left"|{{flagcountry|GEO|1990}} |8||1||2||5||7||16||&minus;9||'''5''' |} |<!-- FIXTURES TABLE --> {| class="wikitable" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !width=125|&nbsp; !{{flagicon|ALB}} !{{flagicon|GEO|1990}} !{{flagicon|IRL}} !{{flagicon|RUS}} !{{flagicon|SUI}} |- |style="text-align:left;"{{!}}{{flagcountry|ALB}} |&mdash; | [[#Albania v 1990|3–0]] | [[#Albania v Republic of Ireland|1–0]] | [[#Albania v Russia|1–4]] | [[#Albania v Switzerland|0–0]] |- | style="text-align:left;"{{!}}{{flagcountry|GEO|1990|}} | [[#Georgia v Albania|3–1]] |&mdash; | [[#Georgia v Republic of Ireland|1–1]] | [[#Georgia v Russia|0–3]] | [[#Georgia v Switzerland|0–2]] |- |style="text-align:left;"{{!}}{{flagcountry|IRL}} | [[#Republic of Ireland v Albania|0–3]]^{[[#note IRLvALB|*]]} | [[#Republic of Ireland v Georgia|1–1]] |&mdash; | [[#Republic of Ireland v Russia|2–0]] | [[#Republic of Ireland v Switzerland|2–3]] |- |style="text-align:left;"{{!}}{{flagcountry|RUS}} | [[#Russia v Albania|1–0]] | [[#Russia v Georgia|3–2]] | [[#Russia v Republic of Ireland|2–0]] |&mdash; | [[#Russia v Switzerland|1–2]] |- |style="text-align:left;"{{!}}{{flagcountry|SUI}} | [[#Switzerland v Albania|2–1]] | [[#Switzerland v Georgia|2–0]] | [[#Switzerland v Republic of Ireland|0–2]] | [[#Switzerland v Russia|1–0]] |&mdash; |- |} |} <span id="note IRLvALB"></span>^* მატჩი თავდაპირველად ირლანდიის რესპუბლიკის გამარჯვებით 2–1 დასრულდა, მაგრამ უეფამ მოგვიანებით ალბანეთს ჩაუთვალა 3–0 მოგება, რადგან ირლანდიის შემადგენლობაში ითამაშა ფეხბურთელმა, რომელსაც მოქმედი წესების მიხედვით არ ჰქონდა ამ შეხვედრაში მონაწილეობის უფლება. ==2004–2006== 2006 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ეტაპი 2004 წლის სექტემბერში დაიწყო და დასრულდა 2005 წლის ოქტომბერში. ფინალური ტურნირი 2006 წელს პორტუგალიაში გაიმართა. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები საკვალიფიკაციო ეტაპის მეორე ჯგუფში დანიის, უკრაინის, საბერძნეთის, თურქეთის, ალბანეთისა და ყაზახეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებ გუნდებს დაუპირისპირდა. პირველი შეხვედრა 2004 წლის 3 სექტემბერს თურქეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ სტუმრად შედგა და ფრედ 0–0 დასრულდა. ბოლო შეხვედრა საბერძნეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ ასევე სტუმრად, 2005 წლის 11 ოქტომბერს გაიმართა და მასპინძელთა გამარჯვებით 3–0 დასრულდა. საერთო ჯამში ჩატარებული 12 შეხვედრიდან ქართველმა ფეხბურთელებმა სამი მატჩი მოიგეს, შვიდი დათმეს, ორი ფრედ დაამთავრეს და ჯგუფში მეხუთე ადგილი დაიკავეს.<ref>[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-2004-2005-gruppe-2/0/ U21 EURO Qualifiers 2004/2005 » Group 2]. ''worldfootball.net''</ref> ===მეორე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== {| |- |<!-- GROUP STANDINGS TABLE--> {| class="wikitable" style="text-align: center; font-size: 90%;" |- !width=165|გუნდი !width=25|{{Tooltip|თ|თამაში}} !width=25|{{Tooltip|მ|მოგება}} !width=25|{{Tooltip|ფ|ფრე}} !width=25|{{Tooltip|წ|წაგება}} !width=25|{{Tooltip|გატ|გატანილი გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გაშ|გაშვებული გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გს|გოლების ხვაობა}} !width=25|{{Tooltip|ქ|ქულები}} |- style="background:#cfc;" |align="left"|{{flagcountry|DEN}} |12||9||2||1||30||12||+18||'''29''' |- style="background:#cfc;" |align="left"|{{flagcountry|UKR}} |12||7||2||3||22||7||+15||'''23''' |- |align="left"|{{flagcountry|GRE}} |12||6||2||4||18||9||+9||'''20''' |- |align="left"|{{flagcountry|TUR}} |12||5||4||3||15||9||+6||'''19''' |- |align="left"|{{flagcountry|GEO}} |12||3||2||7||7||22||&minus;15||'''11''' |- |align="left"|{{flagcountry|ALB}} |12||2||3||7||9||27||&minus;18||'''9''' |- |align="left"|{{flagcountry|KAZ}} |12||2||1||9||8||23||&minus;15||'''7''' |} |<!-- FIXTURES TABLE --> {| class="wikitable" style="text-align:center; font-size:90%;" |- !width=125|&nbsp; !{{flagicon|ALB}} !{{flagicon|DEN}} !{{flagicon|GEO}} !{{flagicon|GRE}} !{{flagicon|KAZ}} !{{flagicon|TUR}} !{{flagicon|UKR}} |- |style="text-align:left;"{{!}}{{flagcountry|ALB}} |&mdash; | 1–2 | 0–1 | 1–1 | 3–1 | 1–1 | 1–1 |- | style="text-align:left;"{{!}}{{flagcountry|DEN}} | 7–0 |&mdash; | 1–0 | 2–1 | 5–1 | 1–1 | 3–2 |- |style="text-align:left;"{{!}}{{flagcountry|GEO}} | 2–1 | 2–4 |&mdash; | 1–1 | 0–1 | 0–2 | 0–3 |- |style="text-align:left;"{{!}}{{flagcountry|GRE}} | 2–0 | 0–1 | 3–0 |&mdash; | 5–0 | 2–1 | 0–1 |- |style="text-align:left;"{{!}}{{flagcountry|KAZ}} | 0–1 | 1–1 | 0–1 | 1–2 |&mdash; | 2–1 | 0–1 |- |style="text-align:left;"{{!}}{{flagcountry|TUR}} | 4–0 | 3–2 | 0–0 | 0–1 | 1–0 |&mdash; | 1–0 |- |style="text-align:left;"{{!}}{{flagcountry|UKR}} | 5–0 | 0–1 | 6–0 | 1–0 | 2–1 | 0–0 |&mdash; |- |} |} ==2006–2007== 2007 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ჯგუფური ეტაპის მატჩები ჩატარდა 2006 წლის 15 აგვისტოდან 6 სექტემბრის ჩათვლით. ფინალური ტურნირი 2007 წლის 10–23 ივნისს ნიდერლანდებში გაიმართა. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები საკვალიფიკაციო ეტაპის მესამე ჯგუფში სერბეთისა და ლიეტუვის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებ გუნდებს დაუპირისპირდა. პირველი შეხვედრა 2006 წლის 15 აგვისტოს ლიეტუვის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ სტუმრად შედგა და მასპინძელთა გამარჯვებით 1–0 დასრულდა. ბოლო შეხვედრა სერბეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ შინ, 2006 წლის 3 სექტემბერს გაიმართა და სტუმართა გამარჯვებით 3–1 დასრულდა. საერთო ჯამში ჩატარებული ორი შეხვედრიდან ქართველმა ფეხბურთელებმა ორივე დათმეს და ჯგუფში ბოლო ადგილი დაიკავეს.<ref>[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-2006-gruppe-3/0/ U21 EURO Qualifiers Qualifiers 2006 » Group 3]. ''worldfootball.net''</ref> ===მესამე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== <onlyinclude>{{#invoke:sports table|main|style=WDL |section=Group 3 |res_col_header=Q |show_positions=n |sortable_table=n |team1=SRB|name_SRB={{flagcountry|SRB|2004}} |team2=LTU|name_LTU={{flagcountry|LTU}} |team3=GEO|name_GEO={{flagcountry|GEO}} |win_SRB=2|draw_SRB=0|loss_SRB=0|gf_SRB=5|ga_SRB=1 |win_LTU=1|draw_LTU=0|loss_LTU=1|gf_LTU=1|ga_LTU=2 |win_GEO=0|draw_GEO=0|loss_GEO=2|gf_GEO=1|ga_GEO=4 |col_Q=#cfc|text_Q= |result1=Q |update=complete|source=[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-2006-gruppe-3/0/ worldfootball.net] }}</onlyinclude> ==2007–2009== 2009 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ჯგუფური ეტაპის მატჩები ჩატარდა 2007 წლის 31 მაისიდან 2008 წლის 9 სექტემბრის ჩათვლით. ფინალური ტურნირი 2009 წლის 15–29 ივნისს შვედეთში გაიმართა. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები საკვალიფიკაციო ეტაპის მეოთხე ჯგუფში ყაზახეთის, პოლონეთის, რუსეთისა და ესპანეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებ გუნდებს დაუპირისპირდა. პირველი შეხვედრა 2007 წლის 5 ივნისს ესპანეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ შინ, [[ბორის პაიჭაძის ეროვნული სტადიონი|ბორის პაიჭაძის ეროვნულ სტადიონზე]] გაიმართა და ესპანელთა გამარჯვებით 1–0 დასრულდა. ბოლო შეხვედრა პოლონეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ მინსკში, 2008 წლის 9 სექტემბერს გაიმართა და პოლონელთა გამარჯვებით 5–0 დასრულდა. საერთო ჯამში ჩატარებული რვა შეხვედრიდან ქართველმა ფეხბურთელებმა ორი მოიგეს, დანარჩენი ექვსი შეხვედრა დათმეს და ჯგუფში ბოლო ადგილი დაიკავეს.<ref>[https://www.worldfootball.net/schedule/_265/0/ U21 EURO Qualifiers 2007/2008 » Group 4]. ''worldfootball.net''</ref> ===მეოთხე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== {| class="wikitable" style="text-align: center; font-size: 90%;" |- !width=165|გუნდი !width=25|{{Tooltip|თ|თამაში}} !width=25|{{Tooltip|მ|მოგება}} !width=25|{{Tooltip|ფ|ფრე}} !width=25|{{Tooltip|წ|წაგება}} !width=25|{{Tooltip|გატ|გატანილი გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გაშ|გაშვებული გოლები}} !width=25|{{Tooltip|გს|გოლების ხვაობა}} !width=25|{{Tooltip|ქ|ქულები}} |- bgcolor="#ccffcc" |align="left"|{{flagcountry|ESP}} |8||8||0||0||21||2||+19||'''24''' |- |align="left"|{{flagcountry|RUS}} |8||5||0||3||14||6||+8||'''15''' |- |align="left"|{{flagcountry|POL}} |8||3||0||5||9||11||&minus;2||'''9''' |- |align="left"|{{flagcountry|KAZ}} |8||2||0||6||9||18||&minus;9||'''6''' |- |align="left"|{{flagcountry|GEO}} |8||2||0||6||6||22||&minus;16||'''6''' |} ==2009–2011== 2011 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ჯგუფური ეტაპის მატჩები დაიწყო 2009 წლის 27 მარტს და დასრულდა 2010 წლის 13 ოქტომბერს. ფინალური ტურნირი 2009 წლის 11–25 ივნისს დანიაში გაიმართა. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები საკვალიფიკაციო ეტაპის მეორე ჯგუფში სომხეთის, ესტონეთის, ირლანდიის, შვეიცარიისა და თურქეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებ გუნდებს დაუპირისპირდა. პირველი შეხვედრა 2009 წლის 5 სექტემბერს ესტონეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ სტუმრად გაიმართა და ესტონელთა გამარჯვებით 2–0 დასრულდა. ბოლო შეხვედრა სომხეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ თბილისში, [[მიხეილ მესხის სტადიონი|მიხეილ მესხის სტადიონზე]] 2010 წლის 7 სექტემბერს გაიმართა და სომეხთა გამარჯვებით 2–0 დასრულდა. საერთო ჯამში ჩატარებული 10 შეხვედრიდან ქართველმა ფეხბურთელებმა 4 მოიგეს, 3 დათმეს, 3 ფრედ დაამთავრეს და ჯგუფში მესამე ადგილი დაიკავეს.<ref>[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-2009-2010-gruppe-2/0/ U21 EURO Qualifiers 2009/2010 » Group 2]. ''worldfootball.net''</ref> ===მეორე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== <onlyinclude>{{#invoke:sports table|main|style=WDL |show_matches = yes |res_col_header=Q |show_positions=n <!--PLEASE READ BEFORE YOU UPDATE THE TABLE AFTER A FINAL SCORE: 1. Most importantly, make sure the score is FINAL! Don't update based on games that are still ongoing. 2. Update the record of BOTH TEAMS, not just the winner or the team you support. 3. Update EVERY COLUMN, not just Pts, in particular GF, GA, and GD (errors will be hard to detect). 4. Make sure the teams are in the correct new positions (in particular, make sure teams with the same number of points are ranked correctly based on the tiebreakers of the tournament). If in any doubt, check with standings from official websites (such as FIFA.com) or reliable sources. --> |team1=SUI|name_SUI={{flagcountry|SUI}}|short_SUI={{flagicon|SUI}} |team2=TUR|name_TUR={{flagcountry|TUR}}|short_TUR={{flagicon|TUR}} |team3=GEO|name_GEO={{flagcountry|GEO}}|short_GEO={{flagicon|GEO}} |team4=ARM|name_ARM={{flagcountry|ARM}}|short_ARM={{flagicon|ARM}} |team5=EST|name_EST={{flagcountry|EST}}|short_EST={{flagicon|EST}} |team6=IRL|name_IRL={{flagcountry|IRL}}|short_IRL={{flagicon|IRL}} |win_SUI=6|draw_SUI=2|loss_SUI=2|gf_SUI=15|ga_SUI=8 |win_TUR=5|draw_TUR=1|loss_TUR=4|gf_TUR=13|ga_TUR=11 |win_GEO=4|draw_GEO=3|loss_GEO=3|gf_GEO=12|ga_GEO=9 |win_ARM=4|draw_ARM=1|loss_ARM=5|gf_ARM=18|ga_ARM=19 |win_EST=3|draw_EST=3|loss_EST=4|gf_EST=9|ga_EST=16 |win_IRL=1|draw_IRL=4|loss_IRL=5|gf_IRL=11|ga_IRL=15 |col_A=#ccffcc|text_A= |result1=A |matches_style=FBR |match_ARM_EST=1–1 |match_ARM_GEO=2–3 |match_ARM_IRL=4–1 |match_ARM_SUI=1–3 |match_ARM_TUR=2–5 |match_EST_ARM=2–3 |match_EST_GEO=2–0 |match_EST_IRL=1–1 |match_EST_SUI=1–4 |match_EST_TUR=1–0 |match_GEO_ARM=0–2 |match_GEO_EST=2–0 |match_GEO_IRL=1–1 |match_GEO_SUI=0–0 |match_GEO_TUR=4–0 |match_IRL_ARM=1–2 |match_IRL_EST=5–0 |match_IRL_GEO=1–1 |match_IRL_SUI=1–1 |match_IRL_TUR=0–3 |match_SUI_ARM=2–1 |match_SUI_EST=0–1 |match_SUI_GEO=1–0 |match_SUI_IRL=1–0 |match_SUI_TUR=0–2 |match_TUR_ARM=1–0 |match_TUR_EST=0–0 |match_TUR_GEO=0–1 |match_TUR_IRL=1–0 |match_TUR_SUI=1–3 |update=complete|source=[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-2009-2010-gruppe-2/0/ worldfootball.net] }}</onlyinclude> ==2011–2013== 2013 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ჯგუფური ეტაპის მატჩები დაიწყო 2011 წლის 29 მარტს და დასრულდა 2012 წლის 10 სექტემბერს. ფინალური ტურნირი 2013 წლის 5–18 ივნისს ისრაელში გაიმართა. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები საკვალიფიკაციო ეტაპის მეხუთე ჯგუფში ხორვატიის, ესტონეთის, ესპანეთისა და შვეიცარიის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებ გუნდებს დაუპირისპირდა. პირველი შეხვედრა 2011 წლის 3 ივნისს ხორვატიის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ სტუმრად გაიმართა და ქართველთა გამარჯვებით 1–0 დასრულდა. ბოლო შეხვედრა ესტონეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ თბილისში, [[მიხეილ მესხის სტადიონი|მიხეილ მესხის სტადიონზე]] 2012 წლის 6 სექტემბერს გაიმართა და ამჯერადაც ქართველ ფეხბურთელთა გამარჯვებით 2–1 დასრულდა. საერთო ჯამში ჩატარებული 8 შეხვედრიდან ქართველმა ფეხბურთელებმა 3 მოიგეს, 4 დათმეს, 1 ფრედ დაამთავრეს და ჯგუფში მესამე ადგილი დაიკავეს.<ref>[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-2011-2012-gruppe-5/0/ U21 EURO Qualifiers 2011/2012 » Group 5]. ''worldfootball.net''</ref> ===მეხუთე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== <onlyinclude>{{#invoke:sports table|main|style=WDL |show_matches = yes |res_col_header=Q <!--PLEASE READ BEFORE YOU UPDATE THE TABLE AFTER A FINAL SCORE: 1. Most importantly, make sure the score is FINAL! Don't update based on games that are still ongoing. 2. Update the record of BOTH TEAMS, not just the winner or the team you support. 3. Update EVERY COLUMN, not just Pts, in particular GF, GA, and GD (errors will be hard to detect). 4. Make sure the teams are in the correct new positions (in particular, make sure teams with the same number of points are ranked correctly based on the tiebreakers of the tournament). If in any doubt, check with standings from official websites (such as uefa.com) or reliable sources. --> |team1=ESP|name_ESP={{flagcountry|ESP}}|short_ESP={{flagicon|ESP}} |team2=SUI|name_SUI={{flagcountry|SUI}}|short_SUI={{flagicon|SUI}} |team3=GEO|name_GEO={{flagcountry|GEO}}|short_GEO={{flagicon|GEO}} |team4=CRO|name_CRO={{flagcountry|CRO}}|short_CRO={{flagicon|CRO}} |team5=EST|name_EST={{flagcountry|EST}}|short_EST={{flagicon|EST}} |win_ESP=7|draw_ESP=1|loss_ESP=0|gf_ESP=27|ga_ESP=2 |win_SUI=5|draw_SUI=2|loss_SUI=1|gf_SUI=15|ga_SUI=4 |win_GEO=3|draw_GEO=1|loss_GEO=4|gf_GEO=8|ga_GEO=18 |win_CRO=2|draw_CRO=1|loss_CRO=5|gf_CRO=7|ga_CRO=16 |win_EST=0|draw_EST=1|loss_EST=7|gf_EST=2|ga_EST=19 |col_A=#ccffcc|text_A= |result1=A |matches_style=FBR |match_CRO_EST=[[#Croatia v Estonia|4–0]] |match_CRO_GEO=[[#Croatia v Georgia|0–1]] |match_CRO_ESP=[[#Croatia v Spain|0–2]] |match_CRO_SUI=[[#Croatia v Switzerland|1–2]] |match_EST_CRO=[[#Estonia v Croatia|0–1]] |match_EST_GEO=[[#Estonia v Georgia|1–2]] |match_EST_ESP=[[#Estonia v Spain|0–1]] |match_EST_SUI=[[#Estonia v Switzerland|0–0]] |match_GEO_CRO=[[#Georgia v Croatia|1–1]] |match_GEO_EST=[[#Georgia v Estonia|2–1]] |match_GEO_ESP=[[#Georgia v Spain|2–7]] |match_GEO_SUI=[[#Georgia v Switzerland|0–1]] |match_ESP_CRO=[[#Spain v Croatia|6–0]] |match_ESP_EST=[[#Spain v Estonia|6–0]] |match_ESP_GEO=[[#Spain v Georgia|2–0]] |match_ESP_SUI=[[#Spain v Switzerland|3–0]] |match_SUI_CRO=[[#Switzerland v Croatia|4–0]] |match_SUI_EST=[[#Switzerland v Estonia|3–0]] |match_SUI_GEO=[[#Switzerland v Georgia|5–0]] |match_SUI_ESP=[[#Switzerland v Spain|0–0]] |update=complete|source=[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-2011-2012-gruppe-5/0/ worldfootball.net] }}</onlyinclude> ==2013–2015== 2015 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ჯგუფური ეტაპის მატჩები დაიწყო 2013 წლის 25 მარტს და დასრულდა 2014 წლის 9 სექტემბერს. ფინალური ტურნირი 2015 წლის 17–30 ივნისს ჩეხეთის რესპუბლიკაში გაიმართა. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები საკვალიფიკაციო ეტაპის მესამე ჯგუფში ნიდერლანდების, შოტლანდიის, სლოვაკეთისა და ლუქსემბურგის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებ გუნდებს დაუპირისპირდა. პირველი შეხვედრა 2013 წლის 5 სექტემბერს ლუქსემბურგის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ სტუმრად გაიმართა და ქართველთა გამარჯვებით 3–0 დასრულდა. ბოლო შეხვედრა ნიდერლანდების 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ კვლავ სტუმრად, [[დევენტერი]]ს „დე ადელარსხორსტის“ სტადიონზე 2014 წლის 4 სექტემბერს გაიმართა და [[ჯაბა ჯიღაური]]ს მიერ 71-ე წუთზე გატანილი გოლის წყალობით ამჯერადაც ქართველ ფეხბურთელთა გამარჯვებით — 1–0 დასრულდა. საერთო ჯამში ჩატარებული 8 შეხვედრიდან ქართველმა ფეხბურთელებმა 3 მოიგეს, 4 დათმეს, 1 ფრედ დაამთავრეს და ჯგუფში მეოთხე ადგილი დაიკავეს.<ref>[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-2013-2014-gruppe-3/0/ U21 EURO Qualifiers 2013/2014 » Group 3]. ''worldfootball.net''</ref> ===მესამე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== <onlyinclude>{{#invoke:Sports table|main|style=football |update=complete |source=[http://www.uefa.com/under21/season=2015/standings/round=2000412/group=2002302/index.html UEFA] |name_SVK={{flagcountry|SVK}} |short_SVK={{flagicon|SVK}} |name_NED={{flagcountry|NED}} |short_NED={{flagicon|NED}} |name_SCO={{flagcountry|SCO}} |short_SCO={{flagicon|SCO}} |name_GEO={{flagcountry|GEO}} |short_GEO={{flagicon|GEO}} |name_LUX={{flagcountry|LUX}} |short_LUX={{flagicon|LUX}} |win_SVK=5 |draw_SVK=2 |loss_SVK=1 |gf_SVK=19 |ga_SVK= 7 |status_SVK= |win_NED=5 |draw_NED=1 |loss_NED=2 |gf_NED=22 |ga_NED= 6 |status_NED= |win_SCO=3 |draw_SCO=2 |loss_SCO=3 |gf_SCO=12 |ga_SCO=15 |status_SCO= |win_GEO=3 |draw_GEO=1 |loss_GEO=4 |gf_GEO= 8 |ga_GEO=15 |status_GEO= |win_LUX=1 |draw_LUX=0 |loss_LUX=7 |gf_LUX= 5 |ga_LUX=23 |status_LUX= |team1=SVK |team2=NED |team3=SCO |team4=GEO |team5=LUX |class_rules=ტაიბრეიკები |res_col_header=Q |result1=PO |result2=PO |col_PO=green1 |text_PO=პლეი-ოფები |show_matches=yes |matches_style=FBR |match_SVK_NED=[[#Slovakia v Netherlands|2–2]] |match_SVK_SCO=[[#Slovakia v Scotland|1–1]] |match_SVK_GEO=[[#Slovakia v Georgia|1–0]] |match_SVK_LUX=[[#Slovakia v Luxembourg|3–0]] |match_NED_SVK=[[#Netherlands v Slovakia|0–1]] |match_NED_SCO=[[#Netherlands v Scotland|4–0]] |match_NED_GEO=[[#Netherlands v Georgia|0–1]] |match_NED_LUX=[[#Netherlands v Luxembourg|3–1]] |match_SCO_SVK=[[#Scotland v Slovakia|2–1]] |match_SCO_NED=[[#Scotland v Netherlands|1–6]] |match_SCO_GEO=[[#Scotland v Georgia|1–1]] |match_SCO_LUX=[[#Scotland v Luxembourg|3–0]] |match_GEO_SVK=[[#Georgia v Slovakia|1–3]] |match_GEO_NED=[[#Georgia v Netherlands|0–6]] |match_GEO_SCO=[[#Georgia v Scotland|2–1]] |match_GEO_LUX=[[#Georgia v Luxembourg|0–3]] |match_GEO_LUX_note=მატჩი თავდაპირველად ფრედ 1–1 დასრულდა, მაგრამ უეფამ მოგვიანებით ლუქსემბურგს 3–0 მოგება ჩაუთვალა. |match_LUX_SVK=[[#Luxembourg v Slovakia|1–7]] |match_LUX_NED=[[#Luxembourg v Netherlands|0–1]] |match_LUX_SCO=[[#Luxembourg v Scotland|0–3]] |match_LUX_GEO=[[#Luxembourg v Georgia|0–3]] }}</onlyinclude> ==2015–2017== 2017 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ჯგუფური ეტაპის მატჩები დაიწყო 2015 წლის 30 მარტს და დასრულდა 2016 წლის 11 ოქტომბერს. ფინალური ტურნირი 2015 წლის 16–30 ივნისს პოლონეთში გაიმართა. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები საკვალიფიკაციო ეტაპის მეექვსე ჯგუფში ესპანეთის, შვედეთის, ხორვატიის, ესტონეთისა და სან-მარინოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებ გუნდებს დაუპირისპირდა. პირველი შეხვედრა 2015 წლის 3 ივნისს სან-მარინოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ სტუმრად გაიმართა და ქართველთა გამარჯვებით 3–0 დასრულდა. ბოლო შეხვედრა ხორვატიის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ შინ, [[ზესტაფონი]]ს [[დავით აბაშიძის სტადიონი|დავით აბაშიძის სტადიონზე]] 2016 წლის 6 სექტემბერს გაიმართა და ფრედ — 2–2 დასრულდა. საერთო ჯამში ჩატარებული 8 შეხვედრიდან ქართველმა ფეხბურთელებმა 4 მოიგეს, 5 დათმეს, 1 ფრედ დაამთავრეს და ჯგუფში მეოთხე ადგილი დაიკავეს.<ref>[https://www.worldfootball.net/schedule/u-21-h-em-qualifikation-2015-2016-gruppe-6/0/ U21 EURO Qualifiers 2015/2016 » Group 6]. ''worldfootball.net''</ref> ===მეექვსე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== <onlyinclude>{{#invoke:Sports table|main|style=WDL |show_matches=yes |source=[http://www.uefa.com/under21/season=2017/standings/round=2000649/group=2003781/index.html UEFA] |name_ESP={{flagcountry|ESP}} |short_ESP={{flagicon|ESP}} |name_SWE={{flagcountry|SWE}} |short_SWE={{flagicon|SWE}} |name_CRO={{flagcountry|CRO}} |short_CRO={{flagicon|CRO}} |name_GEO={{flagcountry|GEO}} |short_GEO={{flagicon|GEO}} |name_EST={{flagcountry|EST}} |short_EST={{flagicon|EST}} |name_SMR={{flagcountry|SMR}} |short_SMR={{flagicon|SMR}} <!--UPDATE standings below (including date)--> |update=complete |win_ESP=7 |draw_ESP=2 |loss_ESP=1 |gf_ESP=31|ga_ESP=9 |status_ESP= |win_SWE=7 |draw_SWE=3 |loss_SWE=0 |gf_SWE=24|ga_SWE=7 |status_SWE= |win_CRO=6 |draw_CRO=2 |loss_CRO=2 |gf_CRO=24|ga_CRO=11|status_CRO= |win_GEO=4 |draw_GEO=1 |loss_GEO=5 |gf_GEO=17|ga_GEO=17|status_GEO= |win_EST=1 |draw_EST=1 |loss_EST=8 |gf_EST=3 |ga_EST=26|status_EST= |win_SMR=0 |draw_SMR=1 |loss_SMR=9 |gf_SMR=1 |ga_SMR=30|status_SMR= <!--UPDATE positions below (check tiebreakers)--> |team1=SWE |team2=ESP |team3=CRO |team4=GEO |team5=EST |team6=SMR |class_rules=საკვალიფიკაციო ტაიბრეიკები <!--UPDATE qualifications below (after 2nd place qualify or cannot qualify to play-offs)--> |res_col_header=Q |result1=FT |result2=PO |col_FT=green1 |text_FT={{Tooltip|ფინ. ტურნ.|ფინალური ტურნირი}} |col_PO=blue1 |text_PO=პლეი-ოფები |matches_style=FBR <!--UPDATE results below--> |match_ESP_SWE=[[#Spain v Sweden|1–1]] |match_ESP_CRO=[[#Spain v Croatia|0–3]] |match_ESP_GEO=[[#Spain v Georgia|5–0]] |match_ESP_EST=[[#Spain v Estonia|5–0]] |match_ESP_SMR=[[#Spain v San Marino|6–0]] |match_SWE_ESP=[[#Sweden v Spain|1–1]] |match_SWE_CRO=[[#Sweden v Croatia|4–2]] |match_SWE_GEO=[[#Sweden v Georgia|3–2]] |match_SWE_EST=[[#Sweden v Estonia|5–0]] |match_SWE_SMR=[[#Sweden v San Marino|3–0]] |match_CRO_ESP=[[#Croatia v Spain|2–3]] |match_CRO_SWE=[[#Croatia v Sweden|1–1]] |match_CRO_GEO=[[#Croatia v Georgia|1–0]] |match_CRO_EST=[[#Croatia v Estonia|2–1]] |match_CRO_SMR=[[#Croatia v San Marino|4–0]] |match_GEO_ESP=[[#Georgia v Spain|2–5]] |match_GEO_SWE=[[#Georgia v Sweden|0–1]] |match_GEO_CRO=[[#Georgia v Croatia|2–2]] |match_GEO_EST=[[#Georgia v Estonia|3–0]] |match_GEO_SMR=[[#Georgia v San Marino|4–0]] |match_EST_ESP=[[#Estonia v Spain|0–2]] |match_EST_SWE=[[#Estonia v Sweden|0–3]] |match_EST_CRO=[[#Estonia v Croatia|0–4]] |match_EST_GEO=[[#Estonia v Georgia|0–1]] |match_EST_SMR=[[#Estonia v San Marino|0–0]] |match_SMR_ESP=[[#San Marino v Spain|0–3]] |match_SMR_SWE=[[#San Marino v Sweden|0–2]] |match_SMR_CRO=[[#San Marino v Croatia|0–3]] |match_SMR_GEO=[[#San Marino v Georgia|0–3]] |match_SMR_EST=[[#San Marino v Estonia|1–2]] }}</onlyinclude> ==2017–2019== 2019 წლის უეფა-ს 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის საკვალიფიკაციო ჯგუფური ეტაპის მატჩები დაიწყო 2017 წლის 7 ივნისს და დასრულდა 2018 წლის 16 ოქტომბერს. ფინალური ტურნირი 2019 წლის 16–30 ივნისს იტალიასა და სან-მარინოში გაიმართა. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები საკვალიფიკაციო ეტაპის მესამე ჯგუფში დანიის, პოლონეთის, ფინეთის, ლიეტუვისა და ფარერის კუნძულების 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებ გუნდებს დაუპირისპირდა. პირველი შეხვედრა 2017 წლის 1 სექტემბერს პოლონეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ შინ, [[გორი]]ს [[თენგიზ ბურჯანაძის სტადიონი|თენგიზ ბურჯანაძის სტადიონზე]] გაიმართა და პოლონელთა გამარჯვებით 3–0 დასრულდა. ბოლო შეხვედრა კვლავ პოლონეთის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების წინააღმდეგ სტუმრად, [[გდინია]]ს მუნიციპალურ სტადიონზე 2018 წლის 16 ოქტომბერს გაიმართა და კვლავ პოლონელთა გამარჯვებითა და იმავე ანგარიშით — 3–0 დასრულდა. საერთო ჯამში ჩატარებული 8 შეხვედრიდან ქართველმა ფეხბურთელებმა 3 მოიგეს, 4 დათმეს, 3 ფრედ დაამთავრეს და ჯგუფში მესამე ადგილი დაიკავეს.<ref>[https://www.worldfootball.net/schedule/u21-h-em-qualifikation-2017-2018-gruppe-3/0/ U21 EURO Qualifiers 2017/2018 » Group 3]. ''worldfootball.net''</ref> ===მესამე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== <onlyinclude>{{#invoke:Sports table|main|style=WDL |show_matches=yes |update=complete |source=[https://www.uefa.com/under21/season=2019/standings/round=2000803/index.html#grp-2005054 UEFA] |name_DEN={{flagcountry|DEN}} |short_DEN={{flagicon|DEN}} |name_POL={{flagcountry|POL}} |short_POL={{flagicon|POL}} |name_FIN={{flagcountry|FIN}} |short_FIN={{flagicon|FIN}} |name_GEO={{flagcountry|GEO}} |short_GEO={{flagicon|GEO}} |name_LTU={{flagcountry|LTU}} |short_LTU={{flagicon|LTU}} |name_FRO={{flagcountry|FRO}} |short_FRO={{flagicon|FRO}} <!--UPDATE standings below (including date)--> |win_DEN=7 |draw_DEN=2 |loss_DEN=1 |gf_DEN=30|ga_DEN=8 |status_DEN= |win_POL=6 |draw_POL=4 |loss_POL=0 |gf_POL=22|ga_POL=9 |status_POL= |win_FIN=2 |draw_FIN=3 |loss_FIN=5 |gf_FIN=13|ga_FIN=21|status_FIN= |win_GEO=3 |draw_GEO=3 |loss_GEO=4 |gf_GEO=11|ga_GEO=19|status_GEO= |win_LTU=2 |draw_LTU=2 |loss_LTU=6 |gf_LTU=7 |ga_LTU=16|status_LTU= |win_FRO=1 |draw_FRO=4 |loss_FRO=5 |gf_FRO=10|ga_FRO=20|status_FRO= <!--UPDATE positions below (check tiebreakers)--> |team1=DEN |team2=POL |team3=GEO |team4=FIN |team5=LTU |team6=FRO |class_rules=საკვალიფიკაციო ტაიბრეიკები <!--UPDATE qualifications below (after 2nd place qualify or cannot qualify to play-offs)--> |res_col_header=Q |result1=FT |result2=PO |col_FT=green1 |text_FT={{Tooltip|ფინ. ტურნ.|ფინალური ტურნირი}} |col_PO=blue1 |text_PO=პლეი-ოფები |matches_style=FBR <!--UPDATE results below--> |match_DEN_POL=[[#Denmark v Poland|1–1]] |match_DEN_FIN=[[#Denmark v Finland|2–0]] |match_DEN_GEO=[[#Denmark v Georgia|5–2]] |match_DEN_LTU=[[#Denmark v Lithuania|6–0]] |match_DEN_FRO=[[#Denmark v Faroe Islands|3–0]] |match_POL_DEN=[[#Poland v Denmark|3–1]] |match_POL_FIN=[[#Poland v Finland|3–3]] |match_POL_GEO=[[#Poland v Georgia|3–0]] |match_POL_LTU=[[#Poland v Lithuania|1–0]] |match_POL_FRO=[[#Poland v Faroe Islands|1–1]] |match_FIN_DEN=[[#Finland v Denmark|0–5]] |match_FIN_POL=[[#Finland v Poland|1–3]] |match_FIN_GEO=[[#Finland v Georgia|1–2]] |match_FIN_LTU=[[#Finland v Lithuania|0–2]] |match_FIN_FRO=[[#Finland v Faroe Islands|1–1]] |match_GEO_DEN=[[#Georgia v Denmark|2–2]] |match_GEO_POL=[[#Georgia v Poland|0–3]] |match_GEO_FIN=[[#Georgia v Finland|2–2]] |match_GEO_LTU=[[#Georgia v Lithuania|1–0]] |match_GEO_FRO=[[#Georgia v Faroe Islands|1–0]] |match_LTU_DEN=[[#Lithuania v Denmark|0–2]] |match_LTU_POL=[[#Lithuania v Poland|0–2]] |match_LTU_FIN=[[#Lithuania v Finland|0–2]] |match_LTU_GEO=[[#Lithuania v Georgia|0–0]] |match_LTU_FRO=[[#Lithuania v Faroe Islands|3–0]] |match_FRO_DEN=[[#Faroe Islands v Denmark|0–3]] |match_FRO_POL=[[#Faroe Islands v Poland|2–2]] |match_FRO_FIN=[[#Faroe Islands v Finland|1–3]] |match_FRO_GEO=[[#Faroe Islands v Georgia|3–1]] |match_FRO_LTU=[[#Faroe Islands v Lithuania|2–2]] }}</onlyinclude> ==2019–2021== 2021 წლის უეფას 21-წლამდელთა ევროპის ჩემპიონატის შესარჩევი ეტაპის მე-2 ჯგუფი ექვსი გუნდისგან შედგებოდა: საფრანგეთი, სლოვაკეთი, შვეიცარია, საქართველო, აზერბაიჯანი და ლიხტენშტაინი. შესარჩევი ჯგუფური ეტაპის ცხრა ჯგუფის შემადგენლობა 2018 წლის 11 დეკემბერს გამართულმა წილისყრამ გადაწყვიტა. საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებმა ამ ტურნირის ფარგლებში პირველი მატჩი 2019 წლის 5 სექტემბერს გამართა, როდესაც [[თენგიზ ბურჯანაძის სტადიონი|თენგიზ ბურჯანაძის სახელობის სტადიონზე]] ლიხტენშტაინის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებს უმასპინძლა და შეხვედრა ანგარიშით 4–0 მოიგო.<ref>Georgia 4–0 Liechtenstein / [https://www.uefa.com/under21/match/2026503/ Tengiz Burjanadze Stadium. 05.09.2019]. ''uefa.com''</ref> 2019 წლის 10 სექტემბერს გაიმართა ამ ციკლის მეორე მატჩი. ბაქოს „დალგა არენაზე“ აზერბაიჯანის 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებმა ქართველ ფეხბურთელებს უმასპინძლა. შეხვედრა ვატო არველაძის, ირაკლი ბუღრიძის და გიორგი არაბიძის მიერ გატანილი გოლების წყალობით სტუმართა გამარჯვებით 3–0 დამთავრდა.<ref>Azerbaijan 0–3 Georgia / [https://www.uefa.com/under21/match/2026503/ Dalga Arena. 10.09.2019]. ''uefa.com''</ref><ref group="კომ.">2019 წელს საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების ღირსებას იცავდნენ შემდეგი ფეხბურთელები: მეკარეები: ლუკა გუგეშაშვილი („გრანადა“ ესპანეთი), დემეტრე ბულისკერია („ლოკომოტივი“ თბილისი), [[გიორგი მამარდაშვილი]] („რუსთავი“ რუსთავი); მცველები: ლუკა ლაკვეხელიანი („საბურთალო“ თბილისი), ილია ბერიაშვილი („თელავი“ თელავი), ალექსანდრე ანდრონიკაშვილი („ლოკომოტივი“ თბილისი), [[ლუკა ლოჩოშვილი]] („ჟილინა“ სლოვაკეთი), ვაჟა ფაცაცია („დინამო“ ბათუმი), დავით კობოური („დინამო“ თბილისი), ლაშა უგრეხელიძე („სიონი“ ბოლნისი), ნიკა მალი („საბურთალო“ თბილისი), ვახტანგ ნებიერიძე („ტორპედო“ ქუთაისი); ნახევარმცველები: იური ტაბატაძე („საბურთალო“ თბილისი), ლუკა სილაგაძე („რუსთავი“ რუსთავი), ნიკა ნინუა („დინამო“ თბილისი), გიორგი ქოჩორაშვილი („ლევანტე“ ვალენსია, ესპანეთი), გიორგი კუცია („დილა“ გორი), დავით სამურკასოვი („ლოკომოტივი“ თბილისი), გიორგი კოხრეიძე („საბურთალო“ თბილისი), რატი არდაზიშვილი („ჩიხურა“ საჩხერე), [[ზურიკო დავითაშვილი]] („რუბინი“ ყაზანი, რუსეთი), ვატო არველაძე („კორონა“ კელცე, პოლონეთი), [[გიორგი არაბიძე]] („ადანასპორი“ ადანა, თურქეთი), პაატა კიტეიშვილი („რუსთავი“ რუსთავი); თავდამსხმელები: ბექა ქავთარაძე („რუსთავი“), ნუგზარ სპანდერაშვილი („დილა“ გორი), ირაკლი ბუღრიძე („ბეერსხოტი“ ანტვერპენი, ბელგია), [[ხვიჩა კვარაცხელია]] („რუბინი“ ყაზანი, რუსეთი).</ref><ref>[https://nakrebi.ge/ka/team/u21/news/2978-21-clamdelebi-slovaketshi-chavidnen 21-წლამდელები სლოვაკეთში ჩავიდნენ]. ''nakrebi.ge''</ref> გია ცეცაძე, რომელმაც საქართველოს 21-წლამდე ნაკრების მთავარი მწვრთნელის პოსტი 2019 წლის დეკემბრის ბოლოს დატოვა,<ref>[https://nakrebi.ge/ka/team/u21/news/2984-sakartvelos-pekhburtis-pederatsiis-gantskhadeba საქართველოს ფეხბურთის ფედერაციის განცხადება]. ''nakrebi.ge''</ref> 2020 წლის იანვრიდან [[ვასილ მაისურაძე]]მ შეცვალა, რომელიც 2011 წლიდან 2020 წლის ჩათვლით საქართველოს სხვადასხვა ასაკობრივი ნაკრების მთავარი მწვრთნელი იყო.<ref>[https://nakrebi.ge/ka/team/u21/news/2987-sakartvelos-21-clamde-nakrebis-mtavar-mcvrtnelad საქართველოს 21-წლამდე ნაკრების მთავარ მწვრთნელად ვასილ მაისურაძე იმუშავებს]. ''nakrebi.ge''</ref> 2020 წლის 4 სექტემბერს საქართველოს 21-წლამდე ნაკრებმა ევრო 2021-ის საკვალიფიკაციო ეტაპის მეექვსე მატჩი საფრანგეთის წინააღმდეგ ჩაატარა. გორის თენგიზ ბურჯანაძის სახელობის სტადიონზე გამართული შეხვედრა სტუმართა უპირატესობით წარიმართა და მათი გამარჯვებით 2–0 დასრულდა.<ref>[https://nakrebi.ge/ka/team/u21/news/3016-u21-sakartvelo-02-saprangeti U21 | საქართველო 0:2 საფრანგეთი]. ''nakrebi.ge''</ref> იმავე წლის 8 სექტემბერს საქართველოს 21-წლამდე ნაკრებმა ევრო 2021-ის საკვალიფიკაციო ეტაპის მეშვიდე მატჩი სტუმრად ლიხტენშტაინის წინააღმდეგ გამართა. შეხვედრა ქართველი ფეხბურთელების გამარჯვებით, ანგარიშით — 2–0 დასრულდა. ანგარიში მე-20 წუთზე ნუგზარ სპანდერაშვილმა გახსნა. 35-ე წუთზე კი, მეტოქის კარი დავით სამურკასოვმა აიღო და შეხვედრის საბოლოო ანგარიში დააფიქსირა. პირველი ტაიმისთვის კომპენსირებულ დროში მსაჯმა მოედნიდან საქართველოს 21-წლამდე ნაკრების მეკარე [[გიორგი მამარდაშვილი]] გააძევა. ვასილ მაისურაძის გუნდმა უპირატესობის შენარჩუნება შეძლო და სამი ქულა მოიპოვა.<ref>[https://nakrebi.ge/ka/team/u21/news/3018-u21-likhtenshtaini-02-sakartvelo U21 | ლიხტენშტაინი 0:2 საქართველო]. ''nakrebi.ge''</ref> 9 ოქტომბერს საქართველოს 21-წლამდე ნაკრებმა ევრო 2021-ის საკვალიფიკაციო ეტაპის მერვე შეხვედრა გორის თენგიზ ბურჯანაძის სახელობის სტადიონზე გამართა. საქართველოს ახალგაზრდული ნაკრები ჯგუფის ლიდერ შვეიცარიის 21-წლამდე ნაკრებთან 0–3 დამარცხდა. ანგარიში 27-ე წუთზე დან ნდოიემ გახსნა. მეორე ტაიმის დებიუტში ვასილ მაისურაძის გუნდმა მეტოქის კართან რამდენიმე სახიფათო მომენტი შექმნა, თუმცა ქართველმა ფეხბურთელებმა გოლის გატანა ვერ მოახერხეს. 69-ე წუთზე შვეიცარიელებმა 11-მეტრიანი დარტყმით სხვაობა გაზარდეს. საბოლოო ანგარიში 81-ე წუთზე შეცვლაზე შესულმა პეტარ პუსიჩმა დააფიქსირა.<ref>[https://nakrebi.ge/ka/team/u21/news/3020-u21-sakartvelo-03-shveitsaria U21 | ​საქართველო 0:3 შვეიცარია]. ''nakrebi.ge''</ref> 13 ოქტომბერს საქართველოს 21-წლამდე ნაკრებმა ევრო 2021-ის საკვალიფიკაციო ეტაპის მეცხრე შეხვედრა აზერბაიჯანის წინააღმდეგ გამართა. გორის თენგიზ ბურჯანაძეზე გამართული მატჩი ჩვენი გუნდის გამარჯვებით, ანგარიშით — 1–0 დასრულდა. მატჩის ერთადერთი გოლი პირველი ტაიმის მიწურულს გავიდა, 42-ე წუთზე დარცმელია-ლაკვეხელიანის კომბინაცია შედეგიანი დარტყმით გიორგი გულიაშვილმა დაასრულა.<ref>[https://nakrebi.ge/ka/team/u21/news/3021-u21-sakartvelo-10-azerbaijani U21 | საქართველო 1:0 აზერბაიჯანი]. ''nakrebi.ge''</ref> 12 ნოემბერს საქართველოს 21-წლამდე ნაკრებმა ევროპის 2021 წლის ჩემპიონატის შესარჩევი ციკლი გამარჯვებით დაასრულა და მე-2 ჯგუფში მე-3 ადგილი დაიკავა. ვასილ მაისურაძის გუნდმა წლის ბოლო მატჩი თბილისში, სლოვაკეთის 21-წლამდე ნაკრებთან გამართა და დამაჯერებლად გაიმარჯვა. მასპინძლები სწრაფად დაწინაურდნენ. მე-9 წუთზე გიორგი ქოჩორაშვილის აქტიურების შემდეგ, ლუკას ფაბისმა ბურთი საკუთარ კარში ჩაჭრა და ანგარიში გაიხსნა. ამის შემდეგ საქართველოს ახალგაზრდულმა ნაკრებმა უკან დაიხია და მეტოქეს სახიფათო მომენტის შექმნის შესაძლებლობა პრაქტიკულად არ მისცა. 78-ე წუთზე კი შესანიშნავი კომბინაციის შემდეგ, რომელიც მარჯვენა ფლანგიდან სერგო კუხიანიძემ დაიწყო, დარცმელიამ გააგრძელა და ანზორ მექვაბშვილმა უზუსტესი დარტყმით დაასრულა. საქართველოს 21-წლამდე ნაკრებმა 10 თამაშში 15 ქულა დააგროვა (5 მოგება, 5 მარცხი), შვეიცარიასა და საფრანგეთს ჩამორჩა, ხოლო სლოვაკეთს, აზერბაიჯანსა და ლიხტანშტაინს გაასწრო. შესარჩევი ციკლის ბოლო შეხვედრა მასპინძლებმა ასეთი შემადგენლობით ჩაატარეს: მამარდაშვილი, ძოწენიძე (86' ძებნიაური), ბერიაშვილი, ანდრონიკაშვილი (46' ჯინჯოლავა), მალი, დარცმელია, ქოჩორაშვილი (71' კუცია), მექვაბიშვილი, აზაროვი (78' ტაბატაძე), კუხიანიძე (78' სპანდერაშვილი), გულიაშვილი.<ref>Georgia 2–1 Slovakia / [https://www.uefa.com/under21/match/2026610/ Mikheil Meskhi Stadium. 12.11.2020]. ''uefa.com''</ref><ref group="კომ.">2020 წელს საქართველოს 21 წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრების ღირსებას იცავდნენ შემდეგი ფეხბურთელები: მეკარეები: ლუკა გუგეშაშვილი („დილა“ გორი), გიორგი მამარდაშვილი („ლოკომოტივი“ თბილისი), ლუკა სანიკიძე („თელავი“ თელავი); მცველები: ლუკა ლაკვეხელიანი („მეზოკოვეშდი“ უნგრეთი), ლუკა ლოჩოშვილი („ვოლფსბერგერი“ ავსტრია), ალექსანდრე ანდრონიკაშვილი („ლოკომოტივი“ თბილისი), ილია ბერიაშვილი („თელავი“ თელავი), ლუკა ქაფიანიძე („ტორპედო“ ქუთაისი), ლუკა ასათიანი („სამგურალი“ წყალტუბო), შალვა ბურჯანაძე („სამგურალი“ წყალტუბო), ჯემალ ჯინჯოლავა („ლოკომოტივი“ თბილისი); ნახევარმცველები: ირაკლი აზაროვი („დინამო“ თბილისი), რატი არდაზიშვილი („რუხი“ ლვოვი), ნიკა გაგნიძე („დილა“ გორი), იური ტაბატაძე („საბურთალო“ თბილისი), რატი მჭედლიშვილი („ლოკომოტივი“ თბილისი), ანზორ მექვაბიშვილი („დინამო“ თბილისი), დავით სამურკასოვი („ლოკომოტივი“ თბილისი), ბექა დარცმელია („ლოკომოტივი“ თბილისი), თორნიკე ძებნიაური („ლოკომოტივი“ თბილისი); თავდამსხმელები: ნუგზარ სპანდერაშვილი („დილა“ გორი), გიორგი გულიაშვილი („საბურთალო“ თბილისი), ირაკლი ბუღრიძე („დინამო“ თბილისი) , სერგო კუხიანიძე („სამგურალი“ წყალტუბო), ბექა ქავთარაძე („საბურთალო“ თბილისი).</ref><ref>[https://nakrebi.ge/ka/team/u21/news/3012-vasil-maisuradzem-sakartvelos-21-clamde-nakrebis ვასილ მაისურაძემ საქართველოს 21-წლამდე ნაკრების შემადგენლობა დაასახელა]. ''nakrebi.ge''</ref> ===მეორე ჯგუფის საბოლოო ცხრილი=== <onlyinclude><!--To include this table in a page, use {{:2021 UEFA European Under-21 Championship qualification Group 2}} -->{{#invoke:Sports table|main|style=WDL |show_matches=yes |source=[https://www.uefa.com/under21/standings/2021/2001101/#grp-2006746 UEFA] |name_FRA={{flagcountry|FRA}} |short_FRA={{დროშანიშანი|FRA}} |name_SVK={{flagcountry|SVK}} |short_SVK={{დროშანიშანი|SVK}} |name_SUI={{flagcountry|SUI}} |short_SUI={{დროშანიშანი|SUI}} |name_GEO={{flagcountry|GEO}} |short_GEO={{დროშანიშანი|GEO}} |name_AZE={{flagcountry|AZE}} |short_AZE={{დროშანიშანი|AZE}} |name_LIE={{flagcountry|LIE}} |short_LIE={{დროშანიშანი|LIE}} <!--UPDATE standings below (including date)--> |update=complete |win_FRA=9 |draw_FRA=0 |loss_FRA=1 |gf_FRA=32|ga_FRA=10 |win_SVK=4 |draw_SVK=0 |loss_SVK=6 |gf_SVK=22|ga_SVK=21 |win_SUI=9 |draw_SUI=0 |loss_SUI=1 |gf_SUI=26|ga_SUI=8 |win_GEO=5 |draw_GEO=0 |loss_GEO=5 |gf_GEO=17|ga_GEO=14 |win_AZE=2 |draw_AZE=0 |loss_AZE=8 |gf_AZE=6 |ga_AZE=18 |win_LIE=1 |draw_LIE=0 |loss_LIE=9 |gf_LIE=3 |ga_LIE=35 <!--UPDATE positions below (check tiebreakers)--> |class_rules=ტაიბრეიკები |team_order=FRA, SUI, GEO, SVK, AZE, LIE <!--UPDATE qualifications below (after 2nd place qualify or cannot qualify to final tournament)--> |res_col_header=Q |result1=FT |result2=FT |col_FT=green1 |text_FT=ფინალური<br />ტურნირი |matches_style=FBR <!--UPDATE results below--> |match_FRA_SVK=[[#FRA v SVK|1–0]] |match_FRA_SUI=[[#FRA v SUI|3–1]] |match_FRA_GEO=[[#FRA v GEO|3–2]] |match_FRA_AZE=[[#FRA v AZE|5–0]] |match_FRA_LIE=[[#FRA v LIE|5–0]] |match_SVK_FRA=[[#SVK v FRA|3–5]] |match_SVK_SUI=[[#SVK v SUI|1–2]] |match_SVK_GEO=[[#SVK v GEO|3–2]] |match_SVK_AZE=[[#SVK v AZE|2–1]] |match_SVK_LIE=[[#SVK v LIE|6–0]] |match_SUI_FRA=[[#SUI v FRA|3–1]] |match_SUI_SVK=[[#SUI v SVK|4–1]] |match_SUI_GEO=[[#SUI v GEO|2–1]] |match_SUI_AZE=[[#SUI v AZE|2–1]] |match_SUI_LIE=[[#SUI v LIE|3–0]] |match_GEO_FRA=[[#GEO v FRA|0–2]] |match_GEO_SVK=[[#GEO v SVK|2–1]] |match_GEO_SUI=[[#GEO v SUI|0–3]] |match_GEO_AZE=[[#GEO v AZE|1–0]] |match_GEO_LIE=[[#GEO v LIE|4–0]] |match_AZE_FRA=[[#AZE v FRA|1–2]] |match_AZE_SVK=[[#AZE v SVK|2–1]] |match_AZE_SUI=[[#AZE v SUI|0–1]] |match_AZE_GEO=[[#AZE v GEO|0–3]] |match_AZE_LIE=[[#AZE v LIE|1–0]] |match_LIE_FRA=[[#LIE v FRA|0–5]] |match_LIE_SVK=[[#LIE v SVK|2–4]] |match_LIE_SUI=[[#LIE v SUI|0–5]] |match_LIE_GEO=[[#LIE v GEO|0–2]] |match_LIE_AZE=[[#LIE v AZE|1–0]] }}</onlyinclude> ==2021–2023== 2023 წლის 26 მარტს საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრებმა [[თურქეთი]]ს ქალაქ ბელეკში ლატვიის 21-წლამდე გუნდთან ამხანაგური მატჩი გამართა, რომელიც რამაზ სვანაძის გუნდის გამარჯვებით — 1–0 დასრულდა.<ref>[https://nakrebi.ge/ka/team/u21/game/7721-u21 შემადგენლობა და მატჩის ოქმი]. ''nakrebi.ge''</ref> შეხვედრაში გამარჯვების გოლი, პირველი ტაიმის 21-ე წუთზე, გუნდის კაპიტანმა — გიორგი გულიაშვილმა გაიტნა, რომელმაც ქართველ ფეხბურთელთა საგრძნობი უპირატესობა გატანილ გოლში გარდასახა.<ref>[https://nakrebi.ge/ka/team/u21/news/7764-u21-latvia-01-sakartvelo U21 | ლატვია 0:1 საქართველო]. ''nakrebi.ge''</ref> ==უახლესი მატჩები== ===2023=== {{მატჩის შედეგები |format = 1 |round = უეფას ევრო U21 |date = {{Start date|2023|7|1|df=y}} |time = 20:00 |team1 = [[საქართველო]] {{Flagicon|GEO}} |score = 0–0 |aet = yes |team2 = {{Flagicon|ISR}} [[ისრაელი]] |report = [https://www.uefa.com/under21/match/2036146/ ანგარიში] |goals1 = |goals2 = |stadium = [[ბორის პაიჭაძის ეროვნული სტადიონი|დინამო არენა]] |location = [[თბილისი]], [[საქართველო]] |attendance = 44 338 |referee = ესპენ ესკასი (ნორვეგია) |penalties1 = [[ირაკლი აზაროვი|აზაროვი]] {{pengoal}}<br />[[ზურიკო დავითაშვილი|დავითაშვილი]] {{pengoal}}<br />[[გიორგი გაგუა|გაგუა]] {{penmiss}}<br />[[გიორგი მოისწრაფიშვილი|მოისწრაფიშვილი]] {{pengoal}}<br />[[საბა ხვადაგიანი|ხვადაგიანი]] {{penmiss}} |penaltyscore = 3–4 |penalties2 = {{pengoal}} კოენი<br />{{pengoal}} განდელმანი<br />{{pengoal}} ხალაილი<br />{{pengoal}} გლუხი |result = L }} {{მატჩის შედეგები |format = 1 |round = უეფას ევრო U21 |date = {{Start date|2023|06|27|df=y}} |time = 20:00 |team1 = [[ნიდერლანდები]] {{Flagicon|NED}} |score = 1–1 |team2 = {{Flagicon|GEO}} [[საქართველო]] |report = [https://www.uefa.com/under21/match/2036138/ ანგარიში] |goals1 = კენეთ ტეილორი {{გოლი|45+6}} |goals2 = [[ზურიკო დავითაშვილი|დავითაშვილი]] {{გოლი|42}} |stadium = [[ბორის პაიჭაძის ეროვნული სტადიონი|დინამო არენა]] |location = [[თბილისი]], [[საქართველო]] |attendance = 43 004 |result = ფრე |referee = რადე ობრენოვიჩი (სლოვენია) }} {{მატჩის შედეგები | format = 1 |round = უეფას ევრო U21 |date = {{Start date|2023|06|24|df=y}} |time = 20:00 |team1 = საქართველო {{Flagicon|GEO}} |score = 2–2 |team2 = {{Flagicon|BEL}} [[ბელგია]] |report = [https://www.uefa.com/under21/match/2036130/ ანგარიში] |goals1 = [[გიორგი წიტაიშვილი|წიტაიშვილი]] {{გოლი|51}} <br /> [[გიორგი გულიაშვილი|გულიაშვილი]] {{გოლი|87}} |goals2 = მაქსიმ დე კუიპერი {{გოლი|15}} <br /> ლარჟი რამაზანი {{გოლი|38}} |stadium = [[ბორის პაიჭაძის ეროვნული სტადიონი|დინამო არენა]] |location = [[თბილისი]], [[საქართველო]] |attendance = 41 886 |result = D |referee = დუიე სტრუკანი (ხორვატია) }} {{მატჩის შედეგები | format = 1 |round = უეფას ევრო U21 |date = {{Start date|2023|06|21|df=y}} |time = 20:00 |team1 = საქართველო {{Flagicon|GEO}} |score = 2–0 |team2 = {{Flagicon|POR}} [[პორტუგალია]] |report = [https://www.uefa.com/under21/match/2036128/ ანგარიში] |goals1 = [[გიორგი გაგუა|გაგუა]] {{გოლი|37}} <br /> [[საბა საზონოვი|საზონოვი]] {{გოლი|45+1}} |goals2 = |stadium = [[ბორის პაიჭაძის ეროვნული სტადიონი|დინამო არენა]] |location = [[თბილისი]], [[საქართველო]] |attendance = 24 447 |referee = ესპენ ესკასი (ნორვეგია) |result=W }} {{მატჩის შედეგები | format = 1 |date={{Start date|2023|6|15|df=y}} |round=ამხანაგური |time= |team1=საქართველო {{Flagicon|GEO}} |score=2–0 |report= |team2={{Flagicon|CYP}} [[კვიპროსი]] |goals1= [[გიორგი წიტაიშვილი|წიტაიშვილი]] {{გოლი|3}} <br /> [[საბა ხვადაგიანი|ხვადაგიანი]] {{გოლი|51}} |goals2= |stadium=[[მიხეილ მესხის სტადიონი]] |location = [[თბილისი]], [[საქართველო]] |attendance= |result=W }} {{მატჩის შედეგები | format = 1 |date={{Start date|2023|3|26|df=y}} |round=ამხანაგური |time= |team1= [[ლატვია]] {{Flagicon|LAT}} |score=0–1 |report= |team2={{Flagicon|GEO}} საქართველო |goals1= |goals2= [[გიორგი გულიაშვილი|გულიაშვილი]] {{გოლი|21}} |stadium= |location=[[ბელეკი]], [[თურქეთი]] |attendance= |result=W }} ===2022=== {{მატჩის შედეგები | format = 1 |date={{Start date|2022|11|21|df=y}} |round=ამხანაგური |time= |team1=საქართველო {{Flagicon|GEO}} |score=1–1 |report= |team2={{Flagicon|UKR}} [[უკრაინა]] |goals1= [[საბა ხვადაგიანი|ხვადაგიანი]] {{გოლი|70}} |goals2= ოლექსი კაშჩუკი {{გოლი|63}} |stadium=[[თენგიზ ბურჯანაძის სტადიონი]] |location= [[თბილისი]], [[საქართველო]] |attendance= |result=D }} {{მატჩის შედეგები | format = 1 |date={{Start date|2022|11|16|df=y}} |round=ამხანაგური |time= |team1= საქართველო {{Flagicon|GEO}} |score=1–2 |report= |team2={{Flagicon|ISR}} [[ისრაელი]] |goals1= [[ნიკა ხორხელი|ნ. ხორხელი]] {{გოლი|84}} |goals2= ლემკინი {{გოლი|49}} <br /> ქანაანი {{გოლი|56}} |stadium=[[თენგიზ ბურჯანაძის სტადიონი]] |location= [[თბილისი]], [[საქართველო]] |attendance= |result=L }} {{მატჩის შედეგები | format = 1 |date={{Start date|2022|09|27|df=y}} |round=ამხანაგური |time= |team1= [[თურქეთი]] {{Flagicon|TUR}} |score=1–0 |report= |team2={{Flagicon|GEO}} საქართველო |goals1= ომერ ფარუკ ბეიაზი {{გოლი|41|პენ.}} |goals2= |stadium=[[რეჯეფ თაიფ ერდოღანის სტადიონი]] |location=[[სტამბოლი]], [[თურქეთი]] |attendance= |result=L }} {{მატჩის შედეგები | format = 1 |date={{Start date|2022|09|24|df=y}} |round=ამხანაგური |time= |team1= [[პორტუგალია]] {{Flagicon|POR}} |score=4–1 |report= |team2={{Flagicon|GEO}} საქართველო |goals1= პაულუ ბერნარდუ {{გოლი|15}} <br /> სამუ კოშტა {{გოლი|22}} <br /> ენრიკე არაუჟუ {{გოლი|62}} <br /> აფონსუ სოუზა {{გოლი|76}} |goals2= [[გიორგი მოისწრაფიშვილი|მოისწრაფიშვილი]] {{გოლი|53}} |stadium=ხოსე დოს სანტოს პინტოს მუნიციპალური სტადიონი |location=[[კოვილიანი]], [[პორტუგალია]] |attendance= |result=L }} {{მატჩის შედეგები | format = 1 |date={{Start date|2022|06|03|df=y}} |round=ამხანაგური |time= |team1=საქართველო {{Flagicon|GEO}} |score=2–0 |report= |team2= {{Flagicon|GEO}} [[რუმინეთი]] |goals1= [[ცოტნე კაპანაძე|კაპანაძე]] {{გოლი|68||74}} |goals2= |stadium=[[თენგიზ ბურჯანაძის სტადიონი]] |location= [[თბილისი]], [[საქართველო]] |attendance= |result=W }} {{მატჩის შედეგები | format = 1 |date={{Start date|2022|03|29|df=y}} |round=ამხანაგური |time= |team1=საქართველო {{Flagicon|GEO}} |score=4–1 |report= |team2={{Flagicon|EST}} [[ესტონეთი]] |goals1= [[გიორგი მოისწრაფიშვილი|მოისწრაფიშვილი]] {{გოლი|34||54}} <br /> [[ბექა დარცმელია|დარცმელია]] {{გოლი|90+2}} <br /> [[შოთა შეყილაძე|შეყილაძე]] {{გოლი|90+6}} |goals2= ტამი {{გოლი|75}} |stadium=[[თენგიზ ბურჯანაძის სტადიონი]] |location= [[თბილისი]], [[საქართველო]] |attendance= |result=W }} ===2021=== {{მატჩის შედეგები |format = 1 |date = {{Start date|2021|11|16|df=y}} |round = ამხანაგური |time = |team1 = საქართველო {{Flagicon|GEO}} |score = 3–2 |report = |team2 = {{Flagicon|ENG}} [[ინგლისი]] |goals1 = [[გიორგი გულიაშვილი|გულიაშვილი]] {{გოლი|24||47}} <br /> [[გიორგი გოჩოლეიშვილი|გოჩოლეიშვილი]] {{გოლი|65}} |goals2 = კლინტონ მოლა {{გოლი|81}} <br /> მარკ გეჰი {{გოლი|90+4}} |stadium = [[აჭარაბეთ არენა]] |location = [[ბათუმი]], [[საქართველო]] |attendance = |result = W }} {{მატჩის შედეგები | format = 1 |date={{Start date|2021|09|07|df=y}} |round=ამხანაგური |time= |team1= {{Flagicon|ROU}} რუმინეთი |score=1–1 |report= |team2= {{Flagicon|GEO}} საქართველო |goals1= იანის სტოიკა {{გოლი|16}} |goals2= [[გიორგი გულიაშვილი|გულიაშვილი]] {{გოლი|73}} |stadium= ანგელ იორდენესკუს სტადიონი |location= ვოლუნტარი, რუმინეთი |attendance= |result=D }} {{მატჩის შედეგები | format = 1 |date={{Start date|2021|03|29|df=y}} |round=ამხანაგური |time= |team1= საქართველო {{Flagicon|GEO}} |score=4–1 |report= |team2= {{Flagicon|BLR}} [[ბელარუსი]] |goals1= <br /> [[გიორგი გულიაშვილი|გულიაშვილი]] {{გოლი|5||60}} <br /> [[გიორგი იაკობიძე|იაკობიძე]] {{გოლი|53}} <br /> [[შოთა შეყილაძე|შეყილაძე]] {{გოლი|84}} |goals2= ნიკიტა სუპრანოვიჩი {{გოლი|13}} |stadium=[[თენგიზ ბურჯანაძის სტადიონი]] |location= [[თბილისი]], [[საქართველო]] |attendance= |result=W }} [https://www.flashscore.com/team/georgia/QHv6ApOD/results/ წყარო] ==უეფას ევროპის 21-წლამდელთა ჩემპიონატი== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !colspan=9|უეფას ევროპის 21-წლამდელთა ჩემპიონატი |- !წელი !რაუნდი !{{Tooltip|თ|ჩატარებული თამაშები}} !{{Tooltip|მ|მოგება}} !{{Tooltip|ფ|ფრე}} !{{Tooltip|წ|წაგება}} !{{Tooltip|გბ|გატანილი ბურთები}} !{{Tooltip|მბ|მიღებული ბურთები}} |- |1960–1994 |colspan=8|{{flagicon|URS}} სსრ კავშირის სახელით |- |{{flagicon|Spain}} 1996 |colspan=7 rowspan=15|''ვერ გავიდა'' |- |{{flagicon|France}} 1994 |- |{{flagicon|Romania}} 1998 |- |{{flagicon|Slovakia}} 2000 |- |{{flagicon|Switzerland}} 2002 |- |{{flagicon|Germany}} 2004 |- |{{flagicon|Portugal}} 2006 |- |{{flagicon|Netherlands}} 2007 |- |{{flagicon|Sweden}} 2009 |- |{{flagicon|Denmark}} 2011 |- |{{flagicon|Israel}} 2013 |- |{{flagicon|Czech Republic}} 2015 |- |{{flagicon|Poland}} 2017 |- |{{flagicon|Italy}} {{flagicon|San Marino}} 2019 |- |{{flagicon|Hungary}} {{flagicon|Slovenia}} 2021 |- |style="border: 3px solid red"|{{flagicon|Romania}} {{flagicon|Georgia}} 2023 |colspan=7 rowspan=1|''მასპინძლის კვალიფიკაცია'' |- |'''ჯამში''' |'''1/4 ფინალი''' |'''4''' |'''1''' |'''3''' |'''0''' |'''5''' |'''3''' |} ==მიმდინარე შემადგენლობა== {| class="wikitable" style="text-align: center; font-size:90%" |- !style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right width=30 | № !style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right width=200 | მოთამაშე !style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right width=200 | დაბადების თარიღი !style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right width=200 | მატჩი !style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right width=200 | გოლი !style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right width=220 | კლუბი |- !colspan=6 style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right| მეკარეები |- |- bgcolor=#EFEFEF | 23 | [[ლუკა კუტალაძე]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2001|4|27|df=y}} | 5 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბილისი]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 1 | [[გიორგი მამარდაშვილი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2000|9|29|df=y}} | 6 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|ესპანეთი}} [[ვალენსია (საფეხბურთო კლუბი)|ვალენსია]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 12 | [[ნოდარ ყალიჩავა]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2000|11|24|df=y}} | 0 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[სამგურალი წყალტუბო (საფეხბურთო კლუბი)|სამგურალი]] |- !colspan=7 style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right| მცველები |- |- bgcolor=#EFEFEF | 2 | [[ცოტნე კაპანაძე]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2001|8|30|df=y}} | 9 | 2 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[საბურთალო (საფეხბურთო კლუბი)|საბურთალო]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 4 | [[ალექსანდრე კალანდაძე]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2001|5|9|df=y}} | 10 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბილისი]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 3 | [[ივა გელაშვილი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2001|4|8|df=y}} | 8 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[საბურთალო (საფეხბურთო კლუბი)|საბურთალო]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 5 | [[საბა ხვადაგიანი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2003|1|30|df=y}} | 7 | 1 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბილისი]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 13 | [[გიორგი გოჩოლეიშვილი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2001|2|14|df=y}} | 10 | 1 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|უკრაინა}} [[შახტარი დონეცკი (საფეხბურთო კლუბი)|შახტარი]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 15 | [[საბა საზონოვი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2002|2|1|df=y}} | 5 | 1 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|რუსეთი}} [[დინამო მოსკოვი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო მოსკოვი]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 16 | [[ირაკლი აზაროვი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2002|2|21|df=y}} | 10 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|სერბეთი}} [[ცრვენა ზვეზდა (საფეხბურთო კლუბი)|ცრვენა ზვეზდა]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 20 | [[ჯემალ-გიორგი ჯინჯოლავა]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2000|6|28|df=y}} | 8 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[საბურთალო (საფეხბურთო კლუბი)|საბურთალო]] |- !colspan=7 style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right| ნახევარმცველები |- |- bgcolor=#EFEFEF | 6 | [[ლუკა გაგნიძე]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2003|2|28|df=y}} | 6 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|რუსეთი}} [[დინამო მოსკოვი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო მოსკოვი]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 8 | [[ანზორ მექვაბიშვილი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2001|6|5|df=y}} | 12 | 1 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბილისი]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 10 | [[გიორგი მოისწრაფიშვილი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2001|9|29|df=y}} | 10 | 3 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბილისი]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 14 | [[გაბრიელ სიგუა]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2005|6|30|df=y}} | 2 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბილისი]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 20 | [[ნიკა გაგნიძე]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2001|3|20|df=y}} | 11 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[დილა გორი (საფეხბურთო კლუბი)|დილა გორი]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 18 | [[ოთარ მამაგეიშვილი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2003|1|15|df=y}} | 3 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[საბურთალო (საფეხბურთო კლუბი)|საბურთალო]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 21 | [[ნოდარ ლომინაძე]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2002|4|4|df=y}} | 4 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[სამგურალი წყალტუბო (საფეხბურთო კლუბი)|სამგურალი]] |- !colspan=7 style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right| თავდამსხმელები |- |- bgcolor=#EFEFEF | 7 | [[ზურიკო დავითაშვილი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2001|2|15|df=y}} | 6 | 1 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} [[ბორდო (საფეხბურთო კლუბი)|ბორდო]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 9 | [[გიორგი გულიაშვილი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2001|9|5|df=y}} | 20 | 8 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|ბოსნია და ჰერცეგოვინა}} სარაევო |- |- bgcolor=#EFEFEF | 11 | [[გიორგი გაგუა]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2001|10|10|df=y}} | 12 | 1 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|ესპანეთი}} რეალ უნიონი |- |- bgcolor=#EFEFEF | 17 | [[ნიკა ხორხელი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2001|9|9|df=y}} | 5 | 1 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[სამგურალი წყალტუბო (საფეხბურთო კლუბი)|სამგურალი]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | 19 | [[გიორგი წიტაიშვილი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2000|11|18|df=y}} | 3 | 1 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|პოლონეთი}} [[ლეხი (საფეხბურთო კლუბი)|ლეხი პოზნანი]] |} ==ბოლო დროს გამოძახებულნი== {| class="wikitable" style="text-align: center; font-size:90%" |- !style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right width=30 | № !style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right width=200 | მოთამაშე !style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right width=200 | დაბადების თარიღი !style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right width=200 | მატჩი !style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right width=200 | გოლი !style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right width=220 | კლუბი |- !colspan=6 style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right| მეკარეები |- |- bgcolor=#EFEFEF | | [[ლევან თანდილაშვილი]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2003|2|27|df=y}} | 0 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[თელავი (საფეხბურთო კლუბი)|თელავი]] |- !colspan=6 style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right| მცველები |- |- bgcolor=#EFEFEF | | [[გიორგი მაისურაძე]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2002|1|31|df=y}} | 2 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბილისი]] |- !colspan=6 style="background-color:#1e90ff; color:#FFFFFF; align=right| ნახევარმცველები |- |- bgcolor=#EFEFEF | | [[ივანე ფოცხვერია]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2002|7|24|df=y}} | 0 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[კოლხეთი-1913 ფოთი (საფეხბურთო კლუბი)|კოლხეთი ფოთი]] |- |- bgcolor=#EFEFEF | | [[გიორგი ლომთაძე]] | {{დაბადების თარიღი და ასაკი|2001|10|30|df=y}} | 2 | 0 | style="text-align:left;"| {{დროშანიშანი|საქართველო}} [[გაგრა (საფეხბურთო კლუბი)|გაგრა]] |} ==სტატისტიკა (მხოლოდ ოფიციალურები)== {|class="wikitable sortable" style="text-align:center" |- !მეტოქე !მოგება !ფრე !წაგება |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|აზერბაიჯანი}} |2 | | |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|ალბანეთი}} |3 |1 |2 |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|ბელგია}} | |1 | |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|ბულგარეთი}} | | |2 |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|გერმანია}} | | |2 |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|გიბრალტარი}} |2 | | |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|დანია}} | |1 |3 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|ესპანეთი}} | | |6 |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|ესტონეთი}} |5 | |1 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|თურქეთი}} |2 |1 |1 |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|ინგლისი}} | |1 |1 |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|ირლანდია}} | |4 | |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|ისრაელი}} | |1 |1 |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|იტალია}} |1 | |3 |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|ლატვია}} |2 | | |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|ლიტვა}} |2 |1 |2 |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|ლიხტენშტაინი}} |2 | | |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|ლუქსემბურგი}} |1 | |1 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|მაკედონია}} |2 | | |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|მალტა}} |2 | | |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|მოლდოვა}} |3 |1 |1 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|ნიდერლანდები}} |1 |1 |2 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|ნორვეგია}} | |1 |1 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|პოლონეთი}} |2 |1 |3 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|პორტუგალია}} |1 | | |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|რუმინეთი}} | | |2 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|რუსეთი}} |1 | |3 |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|საბერძნეთი}} | |2 |2 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|სან-მარინო}} |2 | | |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|საფრანგეთი}} | | |3 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|სერბეთი}} | | |1 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|სლოვაკეთი}} |1 | |3 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|სლოვენია}} | |2 | |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|სომხეთი}} |1 | |1 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|უელსი}} | | |2 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|უკრაინა}} | | |2 |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|უნგრეთი}} | | |2 |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|ფარერის კუნძულები}} |1 | |1 |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|ფინეთი}} |1 |1 | |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|ყაზახეთი}} |2 | |2 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|შვედეთი}} | |1 |2 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|შვეიცარია}} | |1 |7 |- |style="text-align:left;"|{{flagcountry|შოტლანდია}} |1 |1 | |- |style="text-align:left;"|{{დროშა|ხორვატია}} |2 |2 |2 |- |- class="sortbot ! 44 ქვეყანა ||45||25||67 |} ==მწვრთნელები== {{div col|colwidth=22em}} * {{flagicon|Georgia}} [[ვლადიმერ გუცაევი]] (1997–1998) * {{flagicon|Georgia}} [[გიგლა იმნაძე]] (1998–1999) * {{flagicon|Georgia}} [[მურთაზ ხურცილავა]] (1999–2001) * {{flagicon|Georgia}} [[ვახტანგ კოპალეიშვილი]] (2001–2003) * {{flagicon|Georgia}} [[რევაზ არველაძე]] (2003–2004) * {{flagicon|Georgia}} [[გოჩა ტყებუჩავა]] (2004–2005) * {{flagicon|Georgia}} [[კობა ჟორჟიკაშვილი]] (2005–2006) * {{flagicon|Germany}} [[რალფ მინგე]] (2006–2007) * {{flagicon|Croatia}} [[პეტარ სეგრტი]] (2007–2009) * {{flagicon|Georgia}} [[კახა ცხადაძე]] (2009) * {{flagicon|Georgia}} [[ოთარ გაბელია]] (2009–2011) * {{flagicon|Georgia}} [[სოსო ჭედია]] (2011–2012) * {{flagicon|Georgia}} [[ალექსანდრე ჩივაძე]] (2012–2016) * {{flagicon|Georgia}} [[გია გეგუჩაძე]] (2016–2017) * {{flagicon|Georgia}} [[გია ცეცაძე]] (2017–2019) * {{flagicon|Georgia}} [[ვასილ მაისურაძე]] (2020) * {{flagicon|Georgia}} [[რამაზ სვანაძე]] (2021–) {{div col end}} ===საუკეთესო ბომბარდირები=== {| class="wikitable" style="text-align:center;" |- !width=50px|№ !width=150px|მოთამაშე !width=100px|წლები !width=100px|გოლები (მატჩები) |- |1 |style="text-align:left;"|[[ბექა გოცირიძე]] |2005–2008 |9 (19) |- |2 |style="text-align:left;"|'''[[გიორგი გულიაშვილი]]''' |2020– |8 (20) |- |3 |style="text-align:left;"|[[მიხეილ აშვეთია]] |1997–1999 |7 (14) |- |4 |style="text-align:left;"|[[ნიკა კაჭარავა]] |2013–2016 |6 (10) |- | rowspan="3" style="text-align:center;"|5 |style="text-align:left;"|[[რატი ალექსიძე]] |1997–1999 |4 (14) |- |style="text-align:left;"|[[ვლადიმერ ახალაია]] |2002–2003 |4 (13) |- |style="text-align:left;"|[[ბექა მიქელთაძე]] |2017–2018 |4 (13) |} ==იხილეთ აგრეთვე== [[საქართველოს 20 წლამდე ფეხბურთელთა ნაკრები]] == პერიოდიკა == {{Refbegin}} * {{სტატია |ავტორი = კვარაცხელია, მამუკა. |სათაური = ჩივაძემ ხელები დაიკაპიწა |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/359943/1/Sarbieli_1994_N54.pdf |გამოცემა = „[[სარბიელი]]“ |წელი = 11 ოქტომბერი, 1994 |ნომერი = 54 (129) |გვერდები = 1 }} * {{სტატია |ავტორი = |სათაური = საქართველო – უელსი |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/359951/1/Sarbieli_1994_N61.pdf |გამოცემა = „[[სარბიელი]]“ |წელი = 15 ნოემბერი, 1994 |ნომერი = 61 (136) |გვერდები = 1 }} * {{სტატია |ავტორი = კვარაცხელია, მამუკა. |სათაური = სწავლა, სწავლა და სწავლა |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/360160/1/Sarbieli_1995_N13.pdf |გამოცემა = „[[სარბიელი]]“ |წელი = 31 მარტი, 1994 |ნომერი = 13 (151) |გვერდები = 4 }} * {{სტატია |ავტორი = ჭიპაშვილი, ჯემალ. |სათაური = საქართველო – გერმანია. მოქმედება პირველი |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/253791/1/Lelo_1995_N11.pdf |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 1–8 აპრილი, 1994 |ნომერი = 11 (10922) |გვერდები = 1 }} {{Refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://nakrebi.ge/ka/team/u21/squad საქართველოს 21-წლამდე ფეხბურთელთა მიმდინარე შემადგენლობა] — საქართველოს ფეხბურთის ფედერაცია * [https://www.worldfootball.net/teams/georgien-u-21-h-team/21/ Georgia U21 » Historical results] — WorldFootball.net * [http://lelo.ge/tags/საქართველოს%20ახალგაზრდული%20ნაკრები საქართველოს ახალგაზრდული ნაკრები] — Lelo.ge {| width="600" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; color:black; font-size: 85%;" border="1" cellspacing="0" |- bgcolor="#c2d2e5" ! scope=col | ლელო |- ! scope=row |[https://www.nplg.gov.ge/opentext/index.php?m=18&y=2010&art=13531 01.06.2010] |} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სპორტის ეროვნული ნაკრებები საქართველოში}} {{ფეხბურთი საქართველოში}} [[კატეგორია:საქართველოს ფეხბურთი]] [[კატეგორია:საქართველოს ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები]] 67lfqibgba6xr3j03l1o32hb3xs1h7k 0 102215 4814598 4662803 2025-06-15T06:00:45Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814598 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სახელმწიფო უწყება |უწყების_სახელი = საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო |მშობლიური_სახელი = |მშობლიური_სახელი_a = |მშობლიური_სახელი_r = |ლოგო =Greater coat of arms of Georgia.svg|საქართველოს სახელმწიფო გერბი |ლოგოს_სიგრძე = 150px |ლოგოს_წარწერა = |ბეჭედი = |ბეჭედის_სიგრძე = |ბეჭედის_წარწერა = |სურათი = |სურათის_სიგრძე = |სურათის_წარწერა = |შეიქმნა = |წინამორბედი1 = |წინამორბედი2 = |გაუქმდა = |მომდევნო = |იურისდიქცია = |მთავარი_სამმართველო = |latd= |latm= |lats= |latNS= |longd= |longm= |longs= |longEW= |რეგიონის_კოდი = |თანამშრომლები = |ბიუჯეტი = |მინისტრი1_სახელი = [[ლევან დავითაშვილი]] |მინისტრი1_pfo = |მინისტრი2_სახელი = |მინისტრი2_pfo = |უფროსი1_სახელი = |უფროსი1_თანამდებობა = |უფროსი2_სახელი = |უფროსი2_თანამდებობა = |უწყების_ტიპი =[[სამინისტრო]] |ზემდგომი_უწყება = [[საქართველოს მთავრობა]] |ქვეუწყება1 = |ქვეუწყება2 = (და ა. შ.) |ვებ_საიტი = [http://economy.ge/ economy.ge] |შენიშვნა = }} '''საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო''' (2010 წლამდე „''საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტრო''“) — [[საქართველოს სამინისტროები|საქართველოს სამინისტრო]], რომლის ხელმძღვანელი ([[მინისტრი]]) მთავრობის წევრია<ref>{{Cite web |url=http://www.government.gov.ge/index.php?lang_id=GEO&sec_id=27&mod_id=0&info_id=0&new_year=0&limit=0&date=&new_month=&entrant=1 |title=მინისტრთა კაბინეტი |accessdate=2009-08-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131105235024/http://www.government.gov.ge/index.php?lang_id=geo&sec_id=27&mod_id=0&info_id=0&new_year=0&limit=0&date=&new_month=&entrant=1 |archivedate=2013-11-05 }}</ref>. სამინისტრო ანგარიშვალდებულია მთავრობის წინაშე და ასრულებს მისსავე ან [[საქართველოს პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრის]] მიერ დაკისრებულ ამოცანებს.<ref>საქართველოს კანონი, საქართველოს მთავრობის სტრუქტურის, უფლებამოსილებისა და საქმიანობის შესახებ. თავი VI, მუხლი 15, პუნქტი 1.</ref> ამჟამად საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრია [[ლევან დავითაშვილი]]. ==სამინისტროს საქმიანობის ძირითადი სფეროებია== ეკონომიკური პოლიტიკა, ეკონომიკური ზრდის ანალიზი, მდგრადი განვითარება, ვაჭრობა და ინვესტიციები, წარმოებისა და მომსახურების ხელშეწყობა, ტურიზმი, სახელმწიფო ქონების მართვა და განკარგვა, მშენებლობის პოლიტიკა, ელექტრონული კომუნიკაციები, ინოვაციური ეკოსისტემისა და საინფორმაციო ტექნოლოგიების განვითარება და ხელშეწყობა, ტრანსპორტი და ლოგისტიკა, სტანდარტიზაცია და მეტროლოგია, აკრედიტაცია, კაპიტალის ბაზრის განვითარება, ქვეყნის ბრენდის განვითარება. ;კანონმდებლობით მინიჭებული უფლებამოსილებების ფარგლებში სამინისტროს ძირითადი ამოცანებია: * ქვეყნის ეკონომიკური მდგომარეობის, ეკონომიკური ზრდის ანალიზი და ეკონომიკური პოლიტიკის შემუშავება მდგრადი ეკონომიკური განვითარების უზრუნველსაყოფად * ქვეყნის მდგრადი განვითარებისთვის საჭირო ღონისძიებების შემუშავება, განხორციელება და კოორდინაცია. რესურსდამზოგავი წარმოების სახეების წახალისება, წარმოების, მშენებლობის, ტრანსპორტის და მომსახურების სფეროებში ენერგოეფექტური ღონისძიებების წახალისება და კოორდინაცია, მწვანე ეკონომიკის წახალისებისთვის საჭირო ღონისძიებების გატარება * საერთაშორისო ეკონომიკური ურთიერთობების, სავაჭრო პოლიტიკის მიმართულებებისა და პრიორიტეტების შემუშავება, საზღვარგარეთის ქვეყნებთან, რეგიონულ და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან სავაჭრო-ეკონომიკური ხასიათის მთავრობათაშორისი ხელშეკრულებების პროექტების შემუშავება, მოლაპარაკებების კოორდინაცია და განხორციელებაში მონაწილეობა. საქართველოს სავაჭრო რეჟიმების განვითარების საკითხებზე მუშაობა. საერთაშორისო დახმარების მოზიდვისა და სახელმწიფოსათვის უმნიშვნელოვანესი პროექტების რეალიზაციის მიზნით საერთაშორისო ეკონომიკურ და საფინანსო ორგანიზაციებთან და მათ რეგიონულ სტრუქტურებთან თანამშრომლობა * ინვესტიციებისა და ინოვაციების ხელშემწყობი პოლიტიკისა და შესაბამისი პროგრამების შემუშავება და მონიტორინგი. დერეგულირების პოლიტიკის შემუშავება და განხორციელება. ხელსაყრელი საინვესტიციო გარემოს ფორმირების ხელშეწყობა, მისი რეალიზაციისათვის საჭირო ღონისძიებათა კოორდინაცია და მონიტორინგი * ტურიზმისა და კურორტების განვითარების პოლიტიკის ჩამოყალიბება და რეალიზაცია * თანამედროვე ტექნოლოგიების უწყვეტი განვითარება და მაქსიმალური ეკონომიკური ეფექტიანობის უზრუნველყოფა, ქვეყნის პრიორიტეტების შესაბამისად * ტრანსპორტის სფეროში ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავება და განხორციელება. ტრანსპორტის სფეროს რეგულირება და მართვა * კაპიტალის ბაზრის განვითარება ქვეყანაში ფინანსური რესურსების ხელმისაწვდომობის მაქსიმალური ზრდისათვის და საქართველოს საპენსიო სისტემის რეფორმის შემუშავება * ქვეყნის ბრენდის განვითარება, რეპუტაციის ამაღლება როგორც პოტენციურ ინვესტორებსა და პარტნიორებთან, ასევე ტურისტებსა და სხვა დროებით ვიზიტორებთან * წარმოებისა და მომსახურების ხელშეწყობა მათი საჭიროებებისა და ქვეყნის პრიორიტეტების შესაბამისად <br /> == სამინისტროს სისტემაში შემავალი საჯარო სამართლის იურიდიული პირები== *სსიპ − სახელმწიფო ქონების ეროვნული სააგენტო *სსიპ − საქართველოს სტანდარტებისა და მეტროლოგიის ეროვნული სააგენტო *სსიპ − აკრედიტაციის ერთიანი ეროვნული ორგანო – აკრედიტაციის ცენტრი *სსიპ − საქართველოს ტურიზმის ეროვნული ადმინისტრაცია *სსიპ − სახმელეთო ტრანსპორტის სააგენტო *სსიპ − საზღვაო ტრანსპორტის სააგენტო *სსიპ − სამოქალაქო ავიაციის სააგენტო *სსიპ − საქართველოს სახელმწიფო ჰიდროგრაფიული სამსახური *სსიპ − ტექნიკური და სამშენებლო ზედამხედველობის სააგენტო *სსიპ − აწარმოე საქართველოში *სსიპ − საქართველოს ინოვაციების და ტექნოლოგიების სააგენტო *სსიპ – წიაღის ეროვნული სააგენტო *სსიპ – [[საქართველოს ნავთობისა და გაზის სახელმწიფო სააგენტო|ნავთობისა და გაზის სახელმწიფო სააგენტო]] <br /> ==მინისტრები== ===[[ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკა|ამიერკავკასიის დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკის]] მრეწველობისა და ვაჭრობის კომისარი=== * მამედ ჰასან გაჯინსკი, [[13]]/[[26 აპრილი]], [[1918]] – [[21 მარტი]], [[1919]] ===[[საქართველოს სსრ]] ვაჭრობის სახალხო კომისრები=== * სერგო მიხეილის ძე დონაძე, [[მაისი]], [[1938]] – [[13 ნოემბერი]], [[1941]] * ნესტორ ასალოს ძე გიორგაძე, [[13 ნოემბერი]], [[1941]] – [[3 მაისი]], [[1945]] * სევერიან ესეს ძე არობელიძე, [[3 მაისი]], [[1945]] – [[25 იანვარი]], [[1949]] ===საქართველოს სსრ ვაჭრობის მინისტრები=== * მიხეილ ბახვას ძე ნარსია * ვახტანგ ზაქარიას ძე თოხაძე * მიხეილ ბაგრატის ძე ღვინჯილია, [[1957]] * ზინაიდა არსენის ასული კვაჭაძე, [[22 მაისი]], [[1957]] – [[17 დეკემბერი]], [[1962]] * მამია ამბრეკის ძე მეგრელიშვილი, [[1962]] – [[1978]] * ალექსანდრე ოგანესის ძე მოვსესიანი, [[1978]] – [[3 ნოემბერი]], [[1983]] * [[მერაბ ქაჯაია|მერაბ მუსას ძე ქაჯაია]], [[1983]] – [[1986]]<ref>http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00017536/</ref> * ვაჟა გერონტის ძე ჯინჯიხაძე, [[3 ნოემბერი]], [[1988]] – [[1990]] ===[[საქართველოს რესპუბლიკა|საქართველოს რესპუბლიკის]] ეკონომიკის, მრეწველობისა და ვაჭრობის მინისტრები=== * [[თამაზ გველესიანი]], [[1990]] – [[1991]] * [[გურამ აბსანძე]], [[1991]] – [[6 იანვარი]], [[1992]] * [[მიხეილ ჯიბუტი]], [[24 ნოემბერი]], [[1992]] – [[10 დეკემბერი]], [[1993]] * [[ვლადიმერ პაპავა]] (მოვალეობის შემსრულებელი) [[10 დეკემბერი]], [[1993]] – [[24 ივნისი]], [[1994]] * [[ვლადიმერ პაპავა]], [[24 ივნისი]], [[1994]] – [[14 მაისი]], [[2000]] * ივანე ჩხარტიშვილი, [[14 მაისი]], [[2000]] – [[ნოემბერი]], [[2001]] * [[გიორგი გაჩეჩილაძე]], [[ნოემბერი]], [[2001]] – [[ნოემბერი]], [[2003]] ===საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრები=== * [[ირაკლი რეხვიაშვილი]], [[14 იანვარი]], [[2004]] – [[1 ივნისი]], [[2004]] * [[კახა ბენდუქიძე]], [[1 ივნისი]], [[2004]] – [[14 დეკემბერი]], [[2004]] * [[ალექსი ალექსიშვილი]], [[17 დეკემბერი]], [[2004]] – [[30 ივნისი]], [[2005]] * [[ირაკლი ჩოგოვაძე]], [[30 ივნისი]], [[2005]] – [[10 ნოემბერი]], [[2006]] * [[ირაკლი ოქრუაშვილი]], [[10 ნოემბერი]], [[2006]] – [[17 ნოემბერი]], [[2006]] * [[გიორგი არველაძე]], [[20 ნოემბერი]], [[2006]] – [[2 ნოემბერი]], [[2008]] * [[ეკატერინე შარაშიძე]], [[2 ნოემბერი]], [[2008]] – [[9 დეკემბერი]], [[2008]] * [[ლაშა ჟვანია]], [[9 დეკემბერი]], [[2008]] – [[21 აგვისტო]], [[2009]] * [[ზურაბ პოლოლიკაშვილი]] —[[26 აგვისტო]], [[2009]] – [[25 ივნისი]], [[2010]] * [[ვერა ქობალია]], [[30 ივნისი]], [[2010]] – [[25 ოქტომბერი]], [[2012]] * [[გიორგი კვირიკაშვილი]], [[25 ოქტომბერი]], [[2012]] – [[1 სექტემბერი]], [[2015]] * [[დიმიტრი ქუმსიშვილი]], [[1 სექტემბერი]], [[2015]] — [[27 ნოემბერი]], [[2016]] * [[გიორგი გახარია]], [[27 ნოემბერი]], [[2016]] – [[13 ნოემბერი]], [[2017]] * [[დიმიტრი ქუმსიშვილი]] (მეორეჯერ), [[13 ნოემბერი]], [[2017]] – [[21 ივნისი]], [[2018]] [[საქართველოს კანონი|საქართველოს კანონში]] ცვლილების შეტანის თაობაზე ([[2017|2017 წლის]] [[7 დეკემბერი]] #1620-რს <ref>{{Cite web |url=https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/168936 |title=საქართველოს კანონი „საქართველოს მთავრობის სტრუქტურის, უფლებამოსილებისა და საქმიანობის წესის შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილების შეტანის თაობაზე |accessdate=2018-09-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210109052954/https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/168936 |archivedate=2021-01-09 }}</ref>) [[საქართველოს კანონი|საქართველოს კანონის]] შესაბამისად, უწყებას შეუერთდა — [[საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტრო|ენერგეტიკის სამინისტრო]] და [[საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტრო|გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს]] ბუნებრივი რესურსების მართვის კომპონენტი. * [[გიორგი ჩერქეზიშვილი]], [[21 ივნისი]], [[2018]] – [[14 ივლისი]], [[2018]] * [[გიორგი ქობულია]], [[14 ივლისი]], [[2018]] – [[18 აპრილი]], [[2019]] * [[ნათია თურნავა]], [[18 აპრილი]], [[2019]] – [[9 თებერვალი]], [[2022]] * [[ლევან დავითაშვილი]], [[9 თებერვალი]], [[2022]] – დღემდე == იხილეთ აგრეთვე == *[[საქართველოს მთავრობა]] == რესურსები ინტერნეტში == {{ოფიციალური|http://economy.gov.ge/}} *[https://www.gov.ge/ საქართველოს მთავრობის ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240618115644/https://www.gov.ge/ |date=2024-06-18 }} == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} [[კატეგორია:საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო| ]] [[კატეგორია:საქართველოს ეკონომიკა]] fs4i2zvertq3bo723ec0seh9lwf56kf 0 102240 4814602 4674588 2025-06-15T06:51:42Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 2 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814602 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სახელმწიფო უწყება |უწყების_სახელი =საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო |მშობლიური_სახელი = |მშობლიური_სახელი_a = |მშობლიური_სახელი_r = |ლოგო =Ministry of Regional Development and Infrastructure of Georgia 02.png |ლოგოს_სიგრძე = 250px |ლოგოს_წარწერა = |ბეჭედი = |ბეჭედის_სიგრძე = |ბეჭედის_წარწერა = |სურათი = |სურათის_სიგრძე = |სურათის_წარწერა = |შეიქმნა = |წინამორბედი1 = |წინამორბედი2 = |გაუქმდა = |მომდევნო = |იურისდიქცია = |მთავარი_სამმართველო = |latd= |latm= |lats= |latNS= |longd= |longm= |longs= |longEW= |რეგიონის_კოდი = |თანამშრომლები = |ბიუჯეტი = |მინისტრი1_სახელი = [[ირაკლი ქარსელაძე]] |მინისტრი1_pfo = |მინისტრი2_სახელი = |მინისტრი2_pfo = |უფროსი1_სახელი = |უფროსი1_თანამდებობა = |უფროსი2_სახელი = თენგიზ შერგელაშვილი |უფროსი2_თანამდებობა = მოადგილე |უწყების_ტიპი =სამინისტრო |ზემდგომი_უწყება = |ქვეუწყება1 = |ქვეუწყება2 = (და ა. შ.) |ვებ_საიტი = [http://www.mrdi.gov.ge/ www.mrdi.gov.ge] |შენიშვნა = }} '''საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო''' — [[საქართველოს სამინისტროები|საქართველოს სამინისტრო]], რომლის ხელმძღვანელი ([[მინისტრი]]) მთავრობის წევრია. სამინისტრო ანგარიშვალდებულია მთავრობის წინაშე და ასრულებს მისსავე ან [[საქართველოს პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრის]] მიერ დაკისრებულ ამოცანებს.<ref>საქართველოს კანონი, საქართველოს მთავრობის სტრუქტურის, უფლებამოსილებისა და საქმიანობის შესახებ. თავი VI, მუხლი 15, პუნქტი 1.</ref> საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო შეიქმნა 2009 წლის 1 თებერვალს. სამინისტრო თავის საქმიანობას წარმართავს საქართველოს კონსტიტუციის, საქართველოს სხვა საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტებისა და სამინისტროს დებულების შესაბამისად.<ref>{{Cite web |url=http://static.mrdi.gov.ge/529c99ed0cf276b73b39d7f7.pdf |title=სამინისტროს დებულება |accessdate=2014-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305002250/http://static.mrdi.gov.ge/529c99ed0cf276b73b39d7f7.pdf |archivedate=2016-03-05 }}</ref>. სამინისტრო ეფუძნება ერთმმართველობის პრინციპს და მისი კომპეტენცია დგინდება კანონით ან/და კანონის საფუძველზე გამოცემული [[საქართველოს პრეზიდენტი]]ს ბრძანებულებითა და საქართველოს მთავრობის დადგენილებით. ==სტრუქტურა== სამინისტროს სისტემას შეადგენენ სამინისტროს სტრუქტურული ქვედანაყოფები, სამინისტროს გამგებლობაში არსებული სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება და სახელმწიფო კონტროლს დაქვემდებარებული საჯარო სამართლის იურიდიული პირები. სტრუქტურულ ქვედანაყოფებში მინისტრის სამართლებრივი აქტით შეიძლება შეიქმნას სამმართველოები. სამინისტროს სტრუქტურული ქვედანაყოფებია: * ინფრასტრუქტურის პოლიტიკისა და განვითარების პარტნიორებთან ურთიერთობის დეპარტამენტი; * რეგიონული და მთის განვითარების დეპარტამენტი; * მუნიციპალიტეტის ორგანოებთან ურთიერთობისა და რეგიონებში განსახორციელებელი პროექტების დეპარტამენტი; * ადგილობრივი თვითმმართველობის განვითარებისა და პოლიტიკის დეპარტამენტი; * სივრცითი დაგეგმარების დეპარტამენტი; * ევროინტეგრაციის დეპარტამენტი; * ეკონომიკური დეპარტამენტი; * სამართლებრივი უზრუნველყოფის დეპარტამენტი; * ადმინისტრაციული დეპარტამენტი; * ადამიანური რესურსების მართვისა და საქმისწარმოების დეპარტამენტი; * საინფორმაციო ტექნოლოგიების კოორდინაციისა და მართვის დეპარტამენტი; * შიდა აუდიტის დეპარტამენტი. სამინისტროს საქვეუწყებო დაწესებულებაა [[საქართველოს საავტომობილო გზების დეპარტამენტი]], ხოლო სამინისტროს სახელმწიფო კონტროლს დაქვემდებარებული [[სსიპ|საჯარო სამართლის იურიდიული პირები]] არიან: * [[საქართველოს მუნიციპალური განვითარების ფონდი]]; * [[ევრაზიის სატრანსპორტო დერეფნის საინვესტიციო ცენტრი]]; * [[ანაკლიის ღრმაწყლოვანი ნავსადგურის განვითარების სააგენტო]]. ==სამინისტროს ფუნქციები== სამინისტროს მმართველობის სფეროს განეკუთვნება: რეგიონული განვითარების პოლიტიკა, საქართველოში წყლით უზრუნველყოფის განვითარების, მოსახლეობის წყლით მომარაგების სისტემების დანერგვისა და ხელშეწყობის ღონისძიებათა განხორციელების უზრუნველყოფა, საერთაშორისო და შიდასახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის საავტომობილო გზების ქსელის განვითარების, დაპროექტებისა და სამეცნიეროტექნიკური პროგრესის საკითხებში ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავება და განხორციელება. კანონმდებლობით დადგენილი უფლებამოსილების ფარგლებში სამინისტროს ამოცანებია: * სამინისტროს გამგებლობას მიკუთვნებული სფეროებისა და დარგების განვითარების საკითხებზე სახელმწიფო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებების, კონცეფციებისა და სახელმწიფო პროგ­რამების, საქართველოს კანონების, საქართველოს პრეზიდენტისა და საქართველოს მთავრობის ნორმატიული და სხვა სამართლებრივი აქტების პროექტების შემუშავება, მიღების შემდეგ მათი განხორციელების კოორდინაცია და კომპეტენციის ფარგლებში მონიტორინგი; * მმართველობის სისტემის დეცენტრალიზაციისა და დეკონცენტრაციის, ცენტრალური, რეგიონული მმართველობისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების უფლებამოსილებათა გამიჯვნისა და გადანაწილების საკითხებზე წინადადებების შემუშავება; * საქართველოს რეგიონებში მეწარმეობის მხარდაჭერის, საინვესტიციო საქმიანობის სტიმულირების, დასაქმების პრობლემების რეგულირების, ახალი სამუშაო ადგილების შექმნისა და სოციალური ინფრასტრუქტურის განვითარებისათვის წინადადებების შემუშავება, რეგიონული სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების გეგმებისა და პროგრამების შემუშავებისა და განხორციელების კოორდინაცია; თვითმმართველი ერთეულების სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების, მათ შორის, ცხოვრებისა და დასაქმების დონის ანალიზი და პროგნოზირება; საქართველოში წყლით უზრუნველყოფის განვითარების, მოსახლეობის წყლით მომარაგების სისტემების დანერგვისა და ხელშეწყობის ღონისძიებათა განხორციელების უზრუნველყოფა და კოორდინაცია; * ადგილობრივი და უცხოური წყაროებით დაფინანსებული რეგიონული პროგრამებისა და პროექტების კოორდინაცია და მათი შესრულების ეფექტიანობის შეფასება კომპეტენციის ფარგლებში; * თვითმმართველი ერთეულების ბიუჯეტების შემოსულობებისა და ხარჯების ანალიზი, ბიუჯეტთაშორისი ურთიერთობების განვითარების საკითხებზე წინადადებების მომზადება; * საბიუჯეტო სისტემის დეცენტრალიზაციის, სახელმწიფო ბიუჯეტთან ურთიერთობის, ტრანსფერების განაწილებისა და მათი მიზნობრივი გამოყენების თაობაზე, აგრეთვე გამოთანაბრებითი ტრანსფერის განსაზღვრის მეთოდოლოგიასთან დაკავშირებით დაინტერესებულ ორგანიზაციებთან ერთად წინადადებების მომზადება; * კომპეტენციის ფარგლებში სტიქიური მოვლენების შედეგების სალიკვიდაციო საქმიანობაში მონაწილეობა; * თვითმმართველი ერთეულის შექმნის, გაუქმების ან/და ადმინისტრაციული საზღვრების შეცვლის თაობაზე საქართველოს მთავრობისათვის წარსადგენი წინადადებების მომზადება; * სახელმწიფო რწმუნებულების _ გუბერნატორების საქმიანობის კოორდინაცია და კომპეტენციის ფარგლებში მონიტორინგი; * სახელმწიფო რწმუნებულების _ გუბერნატორების ადმინისტრაციებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების მოსამსახურეთა კვალიფიკაციის ამაღლების საკითხების კოორდინაცია; * სამხედრო-სამობილიზაციო გეგმების შემუშავებაში მონაწილეობა, თავდაცვისუნარიანობის ამაღლების, სამობილიზაციო და სამოქალაქო თავდაცვის ღონისძიებათა განხორციელების ხელშეწყობა; * ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების სამხედრო სამსახურების მიერ მოქალაქეების სამხედრო აღრიცხვის, სამხედრო სამსახურისათვის მომზადებისა და სამხედრო სამსახურში გაწვევის სამუშაოთა კოორდინაცია; * საქართველოს მთავრობის გადაწყვეტილებით, ინფრასტრუქტურული ობიექტების სამშენებლო, სარეაბილიტაციო და სხვა სახის სამუშაოების განხორციელების კოორდინაცია; * საერთაშორისო და შიდასახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის საავტომობილო გზების ქსელის განვითარების, დაპროექტებისა და სამეცნიერო- ტექნიკური პროგრესის საკითხებში ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის განხორციელება; * კომპეტენციის ფარგლებში საქართველოს რეგიონებისა და თვითმმართველი ერთეულების საერთაშორისო, მათ შორის ტრანსსასაზღვრო თანამშრომლობის ხელშეწყობა და კოორდინაცია; * სამინისტროს გამგებლობას მიკუთვნებულ საკითხებზე საზღვარგარეთის ქვეყნებსა და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან თანამშრომლობა, საერთაშორისო ხელშეკრულებების პროექტების შემუშავება-განხორციელებაში მონაწილეობა, საერთაშორისო დახმარების მოზიდვისა და სახელმწიფოსათვის მნიშვნელოვანი პროექტების რეალიზაციის მიზნით საერთაშორისო საფინანსო ორგანიზაციებსა და მათ რეგიონულ სტრუქტურებთან თანამშრომლობა. ===[[საქართველო|საქართველოს]] რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის მინისტრები=== * [[თამარ სულუხია]], [[17 თებერვალი]], [[2004]] - [[6 თებერვალი]], [[2009]] * [[დავით ტყეშელაშვილი]], [[6 თებერვალი]], [[2009]] – [[25 ივნისი]], [[2010]] * [[რამაზ ნიკოლაიშვილი]], [[30 ივნისი]], [[2010]] – [[31 აგვისტო]], [[2012]] * [[ჯამბულ ბაკურაძე]] (მოვალეობის შემსრულებელი), [[31 აგვისტო]], [[2012]] - [[23 სექტემბერი]], [[2012]] * [[ლაშა მგელაძე]], [[23 სექტემბერი]], [[2012]] - [[25 ოქტომბერი]], [[2012]] * [[დავით ნარმანია]], [[25 ოქტომბერი]], [[2012]] – [[14 აპრილი]], [[2014]] * [[ელგუჯა ხოკრიშვილი]], [[14 აპრილი]], [[2014]] – [[26 ივლისი]], [[2014]] * [[დავით შავლიაშვილი]], [[26 ივლისი]], [[2014]] – [[21 აპრილი]], [[2015]] * [[ნოდარ ჯავახიშვილი]], [[22 აპრილი]], [[2015]] – [[27 ნოემბერი]], [[2016]] * [[ზურაბ ალავიძე]], [[27 ნოემბერი]], [[2016]] – [[30 მარტი]], [[2018]] * [[მაია ცქიტიშვილი]], [[30 მარტი]], [[2018]] – [[22 თებერვალი]], [[2021]] * [[ირაკლი ქარსელაძე]], [[22 თებერვალი]], [[2021]] — დღემდე [[საქართველოს კანონი|საქართველოს კანონში]] ცვლილების შეტანის თაობაზე ([[2018|2018 წლის]] [[14 ივლისი]] #3141–რს) [[საქართველოს კანონი|საქართველოს კანონის]] შესაბამისად, [[საქართველოს იძულებით გადაადგილებულ პირთა, განსახლებისა და ლტოლვილთა სამინისტრო]] გაუქმდა და დევნილთათვის განსახლების ფუნქცია რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტროში გადავიდა. ===სამინისტროს ხელმძღვანელთა უფლება-მოვალეობანი=== საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტროს ხელმძღვანელობს მინისტრი, რომელიც ერთმმართველობის პრინციპზე დაყრდნობით, საქართველოს კონსტიტუციით<ref>{{Cite web |url=http://parliament.ge/ge/kanonmdebloba/constitution-of-georgia-68 |title=საქართველოს კონსტიტუცია |accessdate=2014-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210111084535/http://parliament.ge/ge/kanonmdebloba/constitution-of-georgia-68 |archivedate=2021-01-11 }}</ref>, „საქართველოს მთავრობის სტრუქტურის, უფლებამოსილებისა და საქმიანობის წესის შესახებ“<ref>{{Cite web |url=http://www.government.gov.ge/files/41_145_567398_mtavroba-bolo2182258.pdf |title=საქართველოს კანონი საქართველოს მთავრობის სტრუქტურის, უფლებამოსილებისა და საქმიანობის წესის შესახებ |accessdate=2014-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140330065149/http://government.gov.ge/files/41_145_567398_mtavroba-bolo2182258.pdf |archivedate=2014-03-30 }}</ref>საქართველოს კანონით, სხვა საკანონმდებლო და კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტებით და სამინისტროს დებულებით დადგენილ ფარგლებში<ref>{{Cite web |url=http://static.mrdi.gov.ge/529c99ed0cf276b73b39d7f7.pdf |title=დებულება |accessdate=2014-07-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305002250/http://static.mrdi.gov.ge/529c99ed0cf276b73b39d7f7.pdf |archivedate=2016-03-05 }}</ref> ახორციელებს სამინისტროს სტრუქტურული ერთეულებისა და სამინისტროს სისტემაში შემავალი დაწესებულებების მართვასა და კოორდინაციას. საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის მინისტრს თანამდებობაზე ნიშნავს [[საქართველოს პრემიერ-მინისტრი]] [[საქართველოს პრეზიდენტი]]ს თანხმობით. ===მინისტრი=== სამინისტროს ხელმძღვანელობს მინისტრი, რომელიც ახორციელებს სამინისტროს სტრუქტურული ერთეულებისა და სამინისტროს სისტემაში შემავალი დაწესებულებების მართვასა და კოორდინაციას. მინისტრი, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით, ამტკიცებს სამინისტროს მოსამსახურეთა საშტატო ნუსხას, განსაზღვრავს სამინისტროსა და მის გამგებლობაში არსებული სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულებების მოხელეთა და დამხმარე მოსამსახურეთა პოზიციების დასახელებებსა და თანამდებობრივ სარგოებს. იგი, ასევე, თანამდებობაზე ნიშნავს და ათავისუფლებს სამინისტროს საშტატო ნუსხით გათვალისწინებულ საჯარო მოსამსახურეებს. მინისტრი ადგენს სამინისტროს გამგებლობაში არსებულ სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულებათა სტრუქტურასა და საქმისწარმოების წესს. თვალყურს ადევნებს მოვალეობების შესრულების მიმდინარეობას, კანონმდებლობით დადგენილი წესით ახორციელებს სამინისტროს საჯარო მოსამსახურეთა გადაწყვეტილებებისა და საქმიანობის სამსახურებრივ ზედამხედველობას. მინისტრი მთავრობას დასამტკიცებლად წარუდგენს სამინისტროს დებულების პროექტს; ამტკიცებს სამინისტროს სტრუქტურული ერთეულებისა და სამინისტროს გამგებლობაში არსებული სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულებების დებულებებს. მინისტრი ამტკიცებს საავტომობილო გზების შეკეთების, მოვლა-შენახვის, საექსპლუატაციოდ მიღების მომწესრიგებელ კანონქვემდებარე აქტებს; იგი მონაწილეობს მთავრობის სხდომების მუშაობაში და პრემიერ-მინისტრს ყოველწლიურად წარუდგენს ანგარიშს სამინისტროს საქმიანობის შესახებ. იგი უზრუნველყოფს სახელმწიფო რწმუნებულების - გუბერნატორების მიერ საქართველოს მთავრობისთვის წარდგენილი ანგარიშების შესწავლასა და შესაბამის რეკომენდაციებს წარუდგენს საქართველოს მთავრობას. მინისტრი საქართველოს პარლამენტში განსახილველად მთავრობას წარუდგენს წინადადებებს თვითმმართველი ერთეულის შექმნა-გაუქმების ან/და მათი ადმინისტრაციული საზღვრების შეცვლის შესახებ. მინისტრი გამოსცემს ბრძანებებს კანონმდებლობის, [[საქართველოს პრეზიდენტი]]ს ან მთავრობის სამართლებრივი აქტების საფუძველზე და მათ შესასრულებლად. ====პირველი მოადგილე==== პირველი მოადგილის უშუალო საკურატორო სფეროდ განისაზღვრება: * იურიდიული დეპარტამენტი; * თვითმმართველობის განვითარებისა და რეგიონული პოლიტიკის დეპარტამენტი; * ეკონომიკური დეპარტამენტი; * რეფორმებისა და ინოვაციების დეპარტამენტი; * საერთაშორისო ურთიერთობების დეპარტამენტი; * მობილიზაციისა და სამხედრო სამსახურში გაწვევის კოორდინირების სამსახური; * რეფორმების ცენტრი; * მუნიციპალური განვითარების ფონდი ===მინისტრის აპარატი=== მინისტრის აპარატი უზრუნველყოფს მინისტრის ორგანიზაციულ და ადმინისტრაციულ საქმიანობას. ასევე, მონაწილეობს სამინისტროს სტრუქტურული ერთეულების, საქვეუწყებო დაწესებულებებისა და სხვა ორგანოების საქმიანობის კოორდიანციაში. იგი ორგანიზებას უწევს სამინისტროს სათათბირო ორგანოების სხდომებსა და მინისტრის მიერ დანიშნული სხვა თათბირების გამართვას და აწარმოებს სხდომის ოქმებს. მინისტრის აპარატი ასრულებს მინისტრის ცალკეული დავალებებსაც. ==რეკვიზიტები == *მისამართი: ქ. [[თბილისი]], ალ. ყაზბეგის გამზ. №12<br> *[[ტელეფონი]]: +995 32 510591, +995 32 510688<br> *[[ელ-ფოსტა]]: press@mrdi.gov.ge == იხილეთ აგრეთვე == *[[საქართველოს მთავრობა]] *[[საქართველოს საავტომობილო გზების დეპარტამენტი]] *[[საქართველოს მუნიციპალური განვითარების ფონდი]] *[[საქართველოს გაერთიანებული წყალმომარაგების კომპანია]] *[[საქართველოს მყარი ნარჩენების მართვის კომპანია]] ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mrdi.gov.ge/ge/main სამინისტროს ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140713051117/http://www.mrdi.gov.ge/ge/main |date=2014-07-13 }} *[http://georoad.ge/ საქართველოს საავტომობილო გზების დეპარტამენტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140829081502/http://www.georoad.ge/ |date=2014-08-29 }} *[http://www.mdf.org.ge/ საქართველოს მუნიციპალური განვითარების ფონდი] *[http://water.gov.ge/ საქართველოს გაერთიანებული წყალმომარაგების კომპანია] *[http://waste.gov.ge/ საქართველოს მყარი ნარჩენების მართვის კომპანია] *[http://www.lsg.gov.ge/ ვანო ხუხუნაიშვილის სახელობის ეფექტიანი მმართველობის სისტემის და ტერიტორიული მოწყობის რეფორმების ცენტრი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140516193937/http://lsg.gov.ge/ |date=2014-05-16 }} *[http://scc.ge/ სახელმწიფო სამშენებლო კომპანია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141218071138/http://scc.ge/ |date=2014-12-18 }} *[http://www.mrdi.gov.ge/ge/news/projects სოფლის მხარდაჭერის პროგრამა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304235824/http://www.mrdi.gov.ge/ge/news/projects |date=2016-03-04 }} *[http://www.mrdi.gov.ge/ge/news/projects საქართველოს რეგიონებში განსახორციელებელი პროექტების ფონდი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304235824/http://www.mrdi.gov.ge/ge/news/projects |date=2016-03-04 }} == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:საქართველოს სამინისტროები|რ]] [[კატეგორია:საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო]] ro3a19njrgn76eddfq2xo4olvp8b2rd 0 118299 4814529 4727676 2025-06-15T00:16:01Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814529 wikitext text/x-wiki {{მმ*|სალამური (ჟურნალი)}} {{ვიკიფიცირება}} {{წყარო}} '''სალამური''' - ჩასაბერი მუსიკალური ინსტრუმენტი. [[საქართველო]]ში გავრცელებულია, როგორც [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ საქართველოს]] კუთხეებში: ქართლში, კახეთში, მესხეთში, თუშეთში, ფშავში, ასევე [[დასავლეთი საქართველო|დასავლეთ საქართველოშიც]]. == ენიანი სალამურის წყობა == '''შვიდთვლიანი ენიანი სალამურის წყობა:''' C5-D5-Eb5-F5-G5-A5-B5<ref>https://www.hangebi.ge/geo/salamuri.html</ref> ზედა ოქტავის ბგერებს ვიღებთ იგივე თითების დაფარებით და უფრო ძლიერი ჩაბერვით ანუ გადაბერვით. [[ფაილი:Salamuri fingering chart V2.png|ცენტრი|571x571პქ|შვიდთვლიანი სალამურის წყობა]] ==მცხეთის სალამური== საქართველოში სალამურის უძველესი დროიდან არსებობა დასტურდება არქეოლოგიური გათხრებისას მოპოვებული მატერიალური ძეგლებითაც. როგორც ცნობილია, მცხეთის არქეოლოგიური ექსპედიციის მიერ მოპოვებულმა მასალებმა, საქართველოს ისტორიის მრავალ საკითხს მოჰფინა ნათელი, მათ შორის, ქართველი ხალხის მუსიკალურ წარსულს. [[მცხეთა]]ში მოპოვებულ ექსპონატებს შორის ყურადღებას იპყრობს ქართული მუსიკალური კულტურისათვის მეტად საინტერესო ნივთი, სახელდობრ, ძვლის უენო სალამური, რომელიც 1938 წელს აღმოაჩინეს [[სამთავრო]]ს სამაროვანის ჩრდილოეთ უბანზე. სპეციალისტ-ორნიტოლოგის, ივანე ჩხიკვიშვილის აზრით, სალამურის დასამზადებლად [[გედი]]ს ლულოვანი [[ძვალი]]ა გამოყენებული. სალამურს თავბოლო სწორად აქვს წაკვეთილი, იგი უენოა და მხოლოდ სამი მცირე ნახვრეტი აქვს ერთ მხარეს. საკრავის ზედაპირი საგულდაგულოდაა გაპრიალებული. მისი სიგრძე 19,9 სმ-ს უდრის, ჩასაბერი პირის დიამეტრი-1,1 სმ, ძირის დიამეტრი კი 1,8 სმ-ია. ძვლის სალამური საფლავში ჰქონდა ჩატანებული 14-15 წლის ბიჭს, რომლისთვისაც ჭირისუფალს ბევრი სხვა ნივთიც ჩაუტანებია, მათ შორის, შავპრიალა თიხის ჭურჭელი, იარაღი, ტანსაცმელი, ავგაროზი და სხვ. აღსანიშნავია, რომ ამას გარდა, სამარხში აღმოჩნდა ცხვრის ძვლები და ხარის თავ-ფეხის ძვლები. სწორედ ამ გარემოების გამო (ე.ი. ბიჭის ნეშტთან ერთად სამარხში სალამურისა და შინაური საქონლის ძვლების აღმოჩენის გამო) ექსპედიციის ხელმძღვანელმა [[ივანე ჯავახიშვილი|ივანე ჯავახიშვილმა]] «პატარა მწყემსის საფლავი» უწოდა. სამარხის ინვენტარის შესწავლა საშუალებას გვაძლევს იგი არა უგვიანეს ძველი წელთაღრიცხვის XII-XI საუკუნეებს მივაკუთვნოთ, ხოლო თუ აღწერილი სალამურის ტექნოლოგიის მაღალ დონეს გავითვალისწინებთ, უნდა ვიფიქროთ, რომ ეს საკრავი ძველი წელთაღრიცხვის XII საუკუნეზე გაცილებით ადრე ყოფილა გავრცელებული საქართველოში. ასევე იყო აღმოჩენილი ძვლის სალამური უფლისციხეში, საკულტო ნაგებობაში, ღვთაება მზექალისადმი შეწირულ ნივთებს შორის. სალამურის არსებობა მზექალთან დაკავშირებულ საწესო საგანთა შორის მოწმობს იმას, რომ სალამური უძველესი ხანიდან წარმოადგენდა მწყემსის ატრიბუტს. ამაზე მიუთითებს აგრეთვე თქმულებები სალამურის შესახებ. ამჟამად ეს სალამური ინახება [[სიმონ ჯანაშია]]ს სახელობის [[სიმონ ჯანაშიას სახელობის სახელმწიფო მუზეუმ|სახელმწიფო მუზეუმში]]. მკვლევარებმა ის ერთხელ უკვე ააჟღერეს და გამოაცემინეს მხოლოდ ოთხი ბგერა. რაც აბსოლუტურად საკმარისად ჩათვალეს. ეს გასაგებიც იყო, რადგან მეტს არავინ ელოდა. აღსანიშნავია რომ მკვლევარებს იმ ოთხი ბგერისთვისაც არ მიუქცევიათ სათანადო ყურადღება. ეს არის აბსოლუტურად ჩამოყალიბებული და გამართული ტეტრაქორდი, რომელიც თითქმის ათასწლეულებით უსწრებს წინ ბერძნული ტეტრაქორდების ჩამოყალიბებას. მაგრამ აღნიშნული სალამური გაცილებით მეტ საიდუმლოებას იტევს. აღმოჩნდა, რომ მასზე შესაძლებელი ყოფილა ათი ბგერის გამოცემა არა გადაბერვის პრინციპით, არამედ საკრავის სხვადასხვა მიმართულებით დახრის შედეგად მიიღება შვიდი განსხვავებული ტეტრაქორდი, რაც საბოლოო ჯამში წარმოადგენს ბგერათ სისტემას. დღემდე შემორჩენილი სალამურები ორნაირია: უენო და ენიანი. სალამურის ეს ორი სახე ერთმანეთისაგან განსხვავდება მასალით, ფორმით, ბგერათრიგითა დადიაპაზონით. უენო სალამური წარმოადგენს გრძელ მილს, დაახლოებით 380-400 მმ სიგრძისას, რომელზეც 7-8 თვალი კეთდება. ზოგჯერ თვალი კეთდება მეორე მხარეზეც, საკრავის თავი ოდნავ წაწვეტებულია, თუ საკრავი ხისაა, აჭრელებენ. უენო სალამურის ბგერათრიგი დიატონურია, მოქცეულია ერთ ოქტავაში. ცოტა ძლიერი ჩაბერვით სალამურის დიაპაზონი იზრდება. უენო სალამური გავრცელებულია აღმოსავლეთ საქართველოს კუთხეებში ([[ქართლი]], [[კახეთი]], [[მესხეთი]], [[თუშეთი]], [[ფშავი]]). ენიანი სალამური კი 230-260 მმ სიგრძის მილს წარმოადგენს. თავი წაკვეთილია. გაკეთებულია 5 ან, უფრო ხშირად 6-8 თვალი. ერთი თვალი უკეთდება უკანა მხრიდან ზედა 1-2 თვალს შუა. ენა წარმოადგენს ლერწმის მოკლე საცობს (12-15 მმ), რომელიც ჩასმულია სალამურში (მილში). უენო სალამური უფრო ხშირად [[ჭერამი|ჭერმის]], ან დუდგულის ხისგან მზადდება, ენიან სალამურს კი [[ლერწამი|ლერწმისაგან]] ან ლელისაგან ამზადებენ. უენო სალამური ენიან სალამურზე გრძელია და მასიური. მიუხედავად იმისა, რომ ენიანი სალამური შედარებით პატარაა, მისი ტექნიკური შესაძლებლობანი გაცილებით მაღალია: მას უფრო მდიდარი ბგერა, დიდი დიაპაზონი და ნიუანსირების მეტი უნარი აქვს. ენიანი სალამურის დამზადება გაცილებით რთულია და ოსტატის გამოცდილ ხელს მოითხოვს. ლერწმის პროპორციულად განვითარებული ლულოვანი ღერო ფრთხილად უნდა მოიჭრას, თავიდან ბოლომდე გაიხვრიტოს და როგორც ღრუ, ისე ზედა პირი სათანადოდ დამუშავდეს. სალამურის დასამზადებლად გამოსადეგი ღერო, «შვეტი» (ხალხური გამოთქმაა, სწორს თანაბარზომიერად განვითარებულს ნიშნავს) უნდა იყოს. შემდეგ ღერო თავთან გეზად აიჭრება, ღეროს აჭრილ ნაწილთან - სასტვენელთან სალამურის ენას ჩასვამენ. ზედაპირზე ენა ოდნავ ათლილია. მხოლოდ ამ ნაწილით უნდა გაატაროს მან ჰაერი, სხვა ნაწილით კი მთლიანად დაგმანოს სასტვენის ყელი. ეს უკანასკნელი ბოლოში სულსაქცევის თაღისებური პატარა «კილოთი» თავდება. «კილოსა» და ენის ანაჭერის გასწვრივ ხაზზე უნდა ამოიჭრას ექვსი მრგვალი თვალი. ეს თვლები ერთმანეთისაგან თანაბარი მანძილით (2 სმ.) უნდა ამოიჭრას. ამრიგად ენიან სალამურს სულ 8 თვალი გააჩნია. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://dspace.tsc.edu.ge/handle/8001/68 მ. შილაკაძე, „ქართული ხალხური საკრავები და საკრავიერი მუსიკა“, თბ., 1970] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190730202705/http://dspace.tsc.edu.ge/handle/8001/68 |date=2019-07-30 }} == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{ქართული მუსიკალური საკრავები}} [[კატეგორია:მუსიკალური ინსტრუმენტები ანბანის მიხედვით]] [[კატეგორია:ქართული ხალხური საკრავები]] lz3cvklpweeimdt7aigwv9d8b406pav 0 132176 4814597 4525880 2025-06-15T05:47:11Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814597 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სახელმწიფო უწყება |უწყების_სახელი = საქართველოს გენერალური პროკურატურა |მშობლიური_სახელი = |მშობლიური_სახელი_a = |მშობლიური_სახელი_r = |ბეჭედი = |ბეჭედის_სიგრძე = |ბეჭედის_წარწერა = |სურათი = |სურათის_სიგრძე = 250px |სურათის_წარწერა = |შეიქმნა = |წინამორბედი1 = საქართველოს მთავარი პროკურატურა |წინამორბედი2 = |გაუქმდა = |მომდევნო = |იურისდიქცია = |მთავარი_სამმართველო = |latd= |latm= |lats= |latNS= |longd= |longm= |longs= |longEW= |რეგიონის_კოდი = |თანამშრომლები = |ბიუჯეტი = |მინისტრი1_სახელი = [[რატი ბრეგაძე]] |მინისტრი1_pfo = |მინისტრი2_სახელი = |მინისტრი2_pfo = |უფროსი1_სახელი = [[ირაკლი შოთაძე]]<ref>[https://1tv.ge/news/parlamentma-generalur-prokurorad-irakli-shotadze-daamtkica/ პარლამენტმა გენერალურ პროკურორად ირაკლი შოთაძე დაამტკიცა]</ref> |უფროსი1_თანამდებობა = საქართველოს გენერალური პროკურორი<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=5&t=3277 გენერალური პროკურორი]. CIVIL ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref> |უფროსი2_სახელი = |უფროსი2_თანამდებობა = |უწყების_ტიპი =პროკურატურა |ზემდგომი_უწყება = |ქვეუწყება1 = |ქვეუწყება2 = (და ა. შ.) |ვებ_საიტი = [http://pog.gov.ge საქართველოს გენერალური პროკურატურა] |შენიშვნა = }} '''საქართველოს გენერალური პროკურატურა''' — [[საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო]]ს სისტემაში შემავალი სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება, რომელიც თავის უფლებამოსილებას ახორციელებს საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრულ ფარგლებში.<ref>[http://pog.gov.ge/history?fbclid=IwAR13Y0R2z-iQFbF7cIfygfgMQtUe1944uEg4f9nDrFzdyyQmtaGJukACAN4 Pog.gov.ge - საქართველოს გენერალური პროკურატურის შესახებ]</ref> ==პროკურატურის ძირითადი მიმართულებები== * კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში სრული მოცულობით წინასწარი გამოძიების ჩატარება; * ოპერატიულ-სამძებრო ორგანოების საქმიანობისას კანონის ზუსტ და ერთგვაროვან შესრულებაზე ზედამხედველობა; * სისხლის სამართლებრივ დევნა; * სისხლის სამართლებრივი დევნის განხორციელების უზრუნველსაყოფად წინასწარი გამოძიების სტადიაზე საპროცესო ხელმძღვანელობის განხორციელება; * თავისუფლებააღკვეთილ პირთა უფლებების დარღვევის ფაქტების შემოწმება და საპროცესო მოვალეობების დაკავება, წინასწარი პატიმრობის, თავისუფლების შეზღუდვის ან აღკვეთის ადგილებსა და სხვა დაწესებულებებში, რომლებიც აღასრულებენ სასჯელს ან სასამართლოს მიერ დანიშნულ სხვა იძულებით ღონისძიებებს; * სასამართლოში სისხლის სამართლის საქმეში მონაწილეობა როგორც მხარე - სახელმწიფო ბრალდება; * დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლის კოორდინაცია; * ადამიანის უფლებათა დაცვის ღონისძიებათას განხორციელების უზრუნველყოფა; * უცხო სახელმწიფოს ტერიტორიაზე საგამოძიებო და სხვა საპროცესო მოქმედებების და ასეთი მოქმედებების უცხო სახელმწიფოს კომპეტენტური ორგანოების თხოვნით საქართველოს ტერიტორიაზე ჩატარება, ასევე სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიცემისა და სასჯელის მოხდის მიზნით უცხო სახელმწიფოდან საქართველოს მოქალაქის გადმოცემა და ამავე მიზნით უცხო სახელმწიფოსათვის მისი მოქალაქის გადაცემა; * „პროკურატურის შესახებ“ საქართველოს კანონითა და სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობით გათვალისწინებულ სხვა უფლებამოსილებების განხორციელება. ==ისტორია== * საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენამდე საქართველოს სსრ პროკურატურა შედიოდა სსრკ პროკურატურის სისტემაში. * 1991 წელს, საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ, დაიწყო ე.წ გარდამავალი პერიოდი და საქართველოს 1978 წლის კონსტიტუციაში შეტანილი ცვლილებების თანახად, საქართველოს ტერიტორიაზე კანონების ზუსტი და ერთგვაროვანი შესრულებისადმი უმაღლეს ზედამხედველობას ახროციელებდა საქართველოს გენერალური პროკურორი და მისდამი დაქვემდებარებული პროკურორები. საქართველოს რესპუბლიკის გენერალურ პროკურორს თანამდებობაზე ნიშნავდა საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭო. ამ პერიოდში პროკურატურა საბჭოური ტიპის უწყებად რჩებოდა, ვინაიდან არ იყო მიღებული რესპუბლიკური საკანონმდებლო აქტები და პროკურატურის კომპეტენცია, სტრუქტურა და საქმიანობის წესი რეგულირდებოდა სსრ კავშირის კანონმდებლობით. * 1992 წლის 11 ივნისს საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭომ დაამტკიცა „საქართველოს რესპუბლიკის პროკურატურის დროებითი დებულება“, რომლითაც პროკურატურის სტატუსი განისაზღვრა შემდეგნაირად: : 1. საქართველოს პროკურატურა წარმოადგენდა ერთიან, ცენტრალიზებულ, დამოუკიდებელ ორგანოს, რომელსაც ხელმძღვანელობდა სახელმწიფო საბჭოს მიერ დანიშნული გენერალური პროკურორი, იგი ანგარიშვალდებული იყო სახელმწიფო საბჭოს წინაშე. : 2. პროკურატურის საქმიანობის ძირითადი მიმართულებები იყო: : ა) საერთო ზედამხედველობა; : ბ) ზედამხედველობა ოპერატიულ-სამძებრო, მოკვლევისა წინასწარი გამოძიების ორგანოების მიერ კანონების შესრულებაზე; : გ) ზედამხედველობა დაკავებულთა მოთავსებისა და წინასწარი პატიმრობის ადგილებში, სასჯელისა და სასამართლოს მიერ დანიშნული იძულებითი ხასიათის სხვა ღონისძიებათა აღსრულების დროს კანონთა შესრულებაზე; : გ) ზედამხედველობა საჯარისო მმართველობის ორგანოების, საჯარისო ნაწილებისა და დაწესებულებების მიერ კანონების შესრულებაზე; : დ) მონაწილეობა სასამართლოების მიერ საქმეების განხილვაში; : ე) სსსკ-ით გათვალისწინებულ შემთხვევებში დანაშაულთა წინასწარი გამოძიება. 1992 წელსვე პროკურატურის ორგანოების ერთიან სისტემაში შეიქმნა სამხედრო პროკურატურა, რომელიც შედგებოდა მთავარი სამხედრო პროკურატურისა და რეგიონული სამხედრო პროკურატურებისაგან (სამხედრო პროკურატურამ იარსება 2004 წლამდე). * 1995 წლის 24 აგვისტოს მიღებული კონსტიტუციისა და 1997 წლის 21 ნოემბერს მიღებული „პროკურატურის შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მიხედვით, საქართველოს პროკურატურა წარმოადგენდა სასამართლო ხელისუფლების დაწესებულებას, რომელიც ახორციელებდა სისხლისსამართლებრივ დევნას, ზედამხედველობდა მოკვლევას, სასჯელის მოხდას, მხარს უჭერდა სახელმწიფო ბრალდებას. გენერალურ პროკურორს საქართველოს პრეზიდენტის წარდგინებით 5 წლის ვადით სიითი შემადგენლობის უმრავლესობით თანამდებობაზე ნიშნავდა პარლამენტი. ქვემდგომ პროკურორებს ნიშნავდა გენერალური პროკურორი. გენერალური პროკურორის სათათბირო ორგანოს წარმოადგენდა გენერალური პროკურატურის კოლეგია. საქართველოში პროკურატურის სისტემაში შედიოდა: საქართველოს გენერალური პროკურატურა, საქართველოს მთავარი სამხედრო პროკურატურა, საქართველოს სატრანსპორტო პროკურატურა, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების პროკურატურები, ქ. თბილისის პროკურატურა, საოლქო პროკურატურები, რეგიონული სამხედრო და სატრანსპორტო პროკურატურები, რაიონის (ქალაქის) პროკურატურები და სასჯელაღსრულებით დაწესებულებათა პროკურატურები. პროკურატურის სისტემა ამ სახით ფუნქციონირებდა 2004 წლამდე. 2004 წელს განხორციელებული ცვლილებებისა და რეორგანიზაციის შედეგად, გაუქმდა სამხედრო, სატრანსპორტო, სასჯელაღსრულებისა და საქალაქო პროკურატურები. * 2008 წლის 10 ნოემბრიდან, „პროკურატურის შესახებ“ საქართველოს ახალი კანონის თანახმად, საქართველოს პროკურატურა შევიდა იუსტიციის სამინისტროს სისტემაში სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულების სახით. პროკურატურის სისტემას საერთო ხელმძღვანელობას უწევდა იუსტიციის მინისტრი. მთავარ პროკურატურას ხელმძღვანელობდა მთავარი პროკურორი, რომელსაც 2008 – 2013 წლებში იუსტიციის მინისტრის წარდგინებით თანამდებობაზე ნიშნავდა და თანამდებობიდან ათავისუფლებდა საქართველოს პრეზიდენტი. პროკურატურის სისტემა - მთავარი პროკურატურა, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების პროკურატურები, ქ. თბილისის პროკურატურა, საოლქო პროკურატურები, რაიონული პროკურატურები. 2018 წელს, პროკურატურის დამოუკიდებლობა ქვეყნის უზენაესი კანონით - კონსტიტუციით იქნა აღიარებული. შედეგად, ის გამოეყო იუსტიციის სამინისტროს და გახდა სრულად დამოუკიდებელი უწყება. უწყების დასახელება - მთავარი პროკურატურა - გენერალური პროკურატურით შეიცვალა; თანამდებობა მთავარი პროკურორი კი - გენერალური პროკურორით. საკანონმდებლო ცვლილებები შეეხო საპროკურორო საბჭოს - რომლის მთავარი ფუნქცია პროკურატურის დამოუკიდებლობის, გამჭვირვალობისა და ეფექტიანობის უზრუნველყოფაა. საპროკურორო საბჭოს თავმჯდომარეს თავად საბჭოს წევრები ირჩევენ. საპროკურორო საბჭო თავად ატარებს კონსულტაციებს, ირჩევს გენერალური პროკურორობის კანდიდატს და დასამტკიცებლად წარუდგენს საქართველოს პარლამენტს. საპროკურორო საბჭო ისმენს პროკურატურის საქმიანობის შესახებ ანგარიშს და გასცემს შესაბამის რეკომენდაციებს. საკანონმდებლო ცვლილებების შედეგად, გაფართოვდა გენერალური პროკურორის უფლება-მოვალეობები. გენერალური პროკურორი პასუხისმგებელია პროკურატურის სისტემის სრულ მართვაზე; არის სისხლის სამართლის საქმეებზე პირველი ბრალმდებელი; გენერალური პროკურორი ანგარიშვალ დებულია პარლამენტის წინაშე. გაძლიერდა საპარლამენტო კონტროლი პროკურატურის საქმიანობაზე. * დღეის მდგომარეობით პროკურატურის სტატუსი, სტრუქტურა და საქმიანობის მიმართულებები განსაზღვრულია შემდეგნაირად: : 1. საქართველოს პროკურატურა არის საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს სისტემაში შემავალი სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება, რომელიც თავის უფლებამოსილებას ახორციელებს საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრულ ფარგლებში. : 2. მთავარი პროკურორის კანდიდატურას იუსტიციის მინისტრის წარდგინებით ამტკიცებს საპროკურორო საბჭო; კანდიდატურა შემდგომ წარედგინება საქართველოს მთავრობას; მთავრობის თანხმობის შემდეგ, მთავარ პროკურორს ირჩევს საქართველოს პარლამენტი სრული შემადგენლობის უმრავლესობით. მთავარი პროკურორის უფლებამოსილების ვადაა 6 წელი. : 3. პროკურატურის დამოუკიდებლობისა და გამჭვირვალობის უზრუნველსაყოფად და მისი ფუნქციების ეფექტიანად შესასრულებლად საქართველოს იუსტიციის სამინისტროსთან შექმნილია დამოუკიდებელი კოლეგიური ორგანო – საპროკურორო საბჭო. საპროკურორო საბჭო შედგება 15 წევრისაგან. საპროკურორო საბჭოს წევრები არიან: : ა) იუსტიციის მინისტრი – საპროკურორო საბჭოს თავმჯდომარე; : ბ) საპროკურორო საბჭოს 8 წევრი, რომლებსაც ირჩევს საქართველოს პროკურორთა კონფერენცია; : გ) საქართველოს პარლამენტის 2 წევრი, რომელთაგან ერთს თავის წევრთაგან ირჩევს საპარლამენტო უმრავლესობა, ხოლო მეორეს იმ პარლამენტის წევრთაგან, რომლებიც საპარლამენტო უმრავლესობაში არ შედიან, ირჩევენ საპარლამენტო უმრავლესობის გარეთ მყოფი პარლამენტის წევრები; : დ) საპროკურორო საბჭოს 2 წევრი, საერთო სასამართლოების მოსამართლეთაგან ირჩევს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო. : 4. პროკურატურის სისტემას ქმნიან: საქართველოს მთავარი პროკურატურა, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების პროკურატურები, ქ. თბილისის პროკურატურა, საოლქო პროკურატურები, რაიონული პროკურატურები, აგრეთვე სპეციალიზებული პროკურატურები (კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევაში). : 5. პროკურატურა კანონით დადგენილი წესით: : ა) ახორციელებს სისხლისსამართლებრივ დევნას; : ბ) სისხლისსამართლებრივი დევნის უზრუნველსაყოფად ახორციელებს საპროცესო ხელმძღვანელობას გამოძიების სტადიაზე; : გ) კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში სრული მოცულობით ატარებს გამოძიებას; : დ) ზედამხედველობს კანონის ზუსტ და ერთგვაროვან შესრულებას ოპერატიულ-სამძებრო ორგანოების საქმიანობისას; : ე) ამოწმებს თავისუფლებააღკვეთილ პირთა უფლებების დარღვევის ფაქტებს და ასრულებს საპროცესო მოვალეობებს დაკავების ადგილებსა და პენიტენციურ და სხვა დაწესებულებებში, რომლებიც სასჯელს ან სასამართლოს მიერ დანიშნულ სხვა იძულებითი ხასიათის ღონისძიებებს აღასრულებენ; : ვ) სასამართლოში სისხლის სამართლის საქმის განხილვისას მონაწილეობს, როგორც მხარე, და მხარს უჭერს სახელმწიფო ბრალდებას; : ზ) კოორდინაციას უწევს დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლას; : თ) სახელმწიფოს სახელით, როგორც მოსარჩელე, მონაწილეობს რეკეტული დაჯგუფების, რეკეტირის, თანამდებობის პირის, ქურდული სამყაროს წევრის, ადამიანით მოვაჭრის, ნარკოტიკული საშუალების გავრცელების ხელშემწყობის, აგრეთვე საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 194-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით მსჯავრდებული პირის უკანონო და დაუსაბუთებელი ქონებისა და რეკეტული ქონების სახელმწიფოსათვის გადაცემის თაობაზე სამოქალაქო სამართალწარმოების წესით განსახილველ საქმეებში; : ი) საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით ახორციელებს ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობას.<ref>[http://digitallibrary.tsu.ge/book/akubardia_sakartvelos/#/4 ,,საქართველოს პროკურატურის ისტორია და თანამედროვე ორგანიზაცია" - ირინა აქუბარდია]</ref> ==მთავარი პროკურორის არჩევის წესი და კანონმდებლობა== მთავარი პროკურორის თანამდებობაზე განწესების პროცესში ჩართულია როგორც საპროკურორო საბჭო, ისე საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება. საპროკურორო საბჭოსთან ერთად ხელისუფლების საკანონმდებლო და აღმასრულებელი შტოს ჩართულობა მთავარი პროკურორის თანამდებობაზე განწესების პროცესში არსებითია, ვინაიდან ისეთი მნიშვნელოვანი სახელმწიფო თანამდებობის პირის, როგორიც მთავარი პროკურორია, შერჩევა და თანამდებობიდან გათავისუფლება არ უნდა იყოს მხოლოდ ერთ რომელიმე პირზე ან ორგანოზე დამოკიდებული; პროცედურა მკაცრად უნდა იყოს გაწერილი და გამჭვირვალედ მიმდინარეობდეს. სწორედ ამგვარი მიდგომა უზრუნველყოფს კანდიდატთან დაკავშირებით სწორი გადაწყვეტილების მიღებას და მთავარ პროკურორად დანიშნული პირის მიმართ საზოგადოების მხრიდან მაღალი ნდობის არსებობას.<ref>[http://pc.gov.ge/block/index/457 მთავარი პროკურორის არჩევის წესი]</ref> მთავარი პროკურორის შერჩევასთან დაკავშირებული პროცედურები იწყება მთავარი პროკურორის უფლებამოსილების ვადის გასვლამდე არანაკლებ 6 თვით ადრე, ხოლო, თუ მთავარ პროკურორს უფლებამოსილება ვადის გასვლამდე შეუწყდა − უფლებამოსილების შეწყვეტისთანავე. მთავარი პროკურორის არანაკლებ სამ კანდიდატურას (რომელთაგან ერთი მესამედი მაინც უნდა იყოს განსხვავებული სქესის) ასახელებს და საპროკურორო საბჭოს დასამტკიცებლად წარუდგენს საბჭოს თავმჯდომარე − იუსტიციის მინისტრი, რისთვისაც ეს უკანასკნელი 1 თვის განმავლობაში წინასწარ კონსულტაციებს გადის აკადემიურ წრეებთან, სამოქალაქო საზოგადოების წევრებსა და სამართლის დარგის სპეციალისტებთან.<ref>[https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3410821 საქართველოს იუსტიციის მინისტრის ბრძანება №185]</ref> იუსტიციის მინისტრის მიერ წარდგენილ მთავარი პროკურორის კანდიდატურებს საპროკურორო საბჭოს სხდომაზე კენჭი ცალ-ცალკე ეყრებათ ფარული კენჭისყრით. დამტკიცებულად ჩაითვლება ის კანდიდატი, რომელიც მეტ ხმას მიიღებს, მაგრამ არანაკლებ საპროკურორო საბჭოს წევრთა სრული შემადგენლობის 2/3-ისა. ხმების თანაბრად გაყოფის შემთხვევაში გადამწყვეტია საპროკურორო საბჭოს თავმჯდომარის ხმა. თუ ვერცერთმა კანდიდატმა ვერ მოაგროვა ხმების საჭირო რაოდენობა, მეორე ტურში კენჭი ეყრება საუკეთესო შედეგის მქონე ორ კანდიდატს. თუ ამჯერადაც ვერცერთმა კანდიდატმა ვერ მიიღო საპროკურორო საბჭოს წევრთა სრული შემადგენლობის 2/3-ის მხარდაჭერა, იუსტიციის მინისტრი ერთი კვირის ვადაში პირველად წარდგენისათვის დადგენილი წესით ასახელებს სხვა კანდიდატურებს. საბჭოს მიერ დამტკიცებული მთავარი პროკურორის კანდიდატურა იუსტიციის მინისტრის მიერ თანხმობის მისაღებად დაუყოვნებლივ წარედგინება საქართველოს მთავრობას, რომლის თანხმობის შემთხვევაში აღნიშნული კანდიდატურა ასარჩევად წარედგინება საქართველოს პარლამენტს. თუ მთავრობა თანხმობას არ განაცხადებს იუსტიციის მინისტრის მიერ წარდგენილ კანდიდატურაზე, იუსტიციის მინისტრი მთავრობას წარუდგენს საპროკურორო საბჭოს მიერ დამტკიცებულ სხვა კანდიდატურას. საქართველოს პარლამენტისთვის წარდგენილი მთავარი პროკურორის კანდიდატურა არჩეულად ჩაითვლება, თუკი მას ფარული კენჭისყრით მხარს დაუჭერს პარლამენტის სრული შემადგენლობის უმრავლესობა. თუ მთავარი პროკურორის კანდიდატურა ვერ მიიღებს ხმათა საჭირო რაოდენობას, იუსტიციის მინისტრის მიერ დასახელებული ახალი კანდიდატების მიმართ სრული პროცედურა თავიდან გამეორდება.<ref>[http://www.parliament.ge/ge/saparlamento-saqmianoba/komitetebi/iuridiul-sakitxta-komiteti-146/axali-ambebi-iuridiuli/iuridiul-sakitxta-komitetis-sxdoma03092015.page იურიდიულ საკითხთა კომიტეტის სხდომა]</ref> ==საქართველოს პროკურატურის ხელმძღვანელები== ;საქართველოს გენერალური პროკურორები * [[ვახტანგ რაზმაძე]] — [[1991]] — [[1992]] * [[ვაჟა აბაკელია]] — [[1991]] — [[1992]] * [[თედო ნინიძე|თევდორე (თედო) ნინიძე]] — [[1992]] — [[1993]] * [[ჯამლეთ ბაბილაშვილი]] — [[1993]] — [[2001]] * გია მეფარიშვილი — [[2001]] * ნიკოლოზ (ნუგზარ) გაბრიჩიძე—[[30 ნოემბერი]], [[2001]] — [[14 იანვარი]], [[2004]] საქართველოს გენერალური პროკურატურა 2004 წლის 14 იანვრამდე სასამართლო ხელისუფლების ნაწილი იყო. * [[ირაკლი ოქრუაშვილი]], [[14 იანვარი]], [[2004]] – [[7 ივნისი]], [[2004]] * [[ზურაბ ადეიშვილი]], [[10 ივნისი]], [[2004]] – [[26 აპრილი]], [[2007]] * ზურაბ ბიბილაშვილი, [[26 აპრილი]], [[2007]] – [[31 იანვარი]], [[2008]] * [[ეკა ტყეშელაშვილი]], [[31 იანვარი]], [[2008]] - [[11 ნოემბერი]], [[2008]] 2008 წლის 10 ნოემბრიდან, „პროკურატურის შესახებ“ საქართველოს ახალი კანონის თანახმად, საქართველოს პროკურატურა შევიდა [[საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო|იუსტიციის სამინისტროს]] სისტემაში სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულების სახით. ;საქართველოს მთავარი პროკურორები * მამუკა გვარამია, [[11 ნოემბერი]], [[2008]] – [[28 სექტემბერი]], [[2009]] * მურთაზ ზოდელავა, [[28 სექტემბერი]], [[2009]] - [[8 ოქტომბერი]], [[2012]] * [[არჩილ კბილაშვილი]], [[8 ოქტომბერი]], [[2012]] – [[7 ნოემბერი]], [[2013]] * [[ოთარ ფარცხალაძე]], [[7 ნოემბერი]], [[2013]] – [[30 დეკემბერი]], [[2013]] * [[ირაკლი შოთაძე]] (მოვალეობის შემსრულებელი), [[30 დეკემბერი]], [[2013]] – [[21 იანვარი]], [[2014]] * გიორგი ბადაშვილი, [[21 იანვარი]], [[2014]] – [[19 ნოემბერი]], [[2015]] * [[ირაკლი შოთაძე]], [[19 ნოემბერი]], [[2015]] – [[31 მაისი]], [[2018]] * მამუკა ვასაძე (მოვალეობის შემსრულებელი), [[31 მაისი]], [[2018]] – [[16 ივლისი]], [[2018]] [[2018|2018 წელს]] საქართველოს მთავარი პროკურატურა გადაკეთდა საქართველოს გენერალური პროკურატურად.<ref>[http://pog.gov.ge/history?fbclid=IwAR13Y0R2z-iQFbF7cIfygfgMQtUe1944uEg4f9nDrFzdyyQmtaGJukACAN4 საქართველოს გენერალური პროკურატურა]</ref> ;საქართველოს გენერალური პროკურორები * [[შალვა თადუმაძე]], [[16 ივლისი]], [[2018]] – [[16 დეკემბერი]], [[2019]] * გიორგი ბადაშვილი (მავალეობის შემსრულებელი), [[16 დეკემბერი]], [[2019]] – [[18 თებერვალი]], [[2020]] * ირაკლი შოთაძე, [[18 თებერვალი]], [[2020]] – მოქმედი ===საოლქო დანაწილება და ოლქის პროკურორები === ====ქ. თბილისის პროკურატურა==== * ქ. თბილისის პროკურორი - მალხაზ კაპანაძე * პროკურორის მოადგილე - კონსტანტინე სირაძე * პროკურორის მოადგილე, საგამოძიებო ნაწილის უფროსი - მერაბ ჯერანაშვილი * მისამართი: აღმაშენებლის ხეივანი მე-12 კმ. * ტელეფონი: (32) 240 54 11, (+995 32) 240 54 12 * ელ.ფოსტა: makapanadze@pog.gov.ge ====დასავლეთ საქართველოს საოლქო პროკურატურა==== * საოლქო პროკურორი - შოთა ტყეშელაშვილი * პროკურორის მოადგილე - გიორგი ცხოვრებაძე * მისამართი: ქუთაისი, ირაკლი აბაშიძის N 20 * ტელეფონი: (32) 240 55 55 * ელ.ფოსტა: kochlamazashvili@pog.gov.ge ====სამცხე-ჯავახეთის საოლქო პროკურატურა==== * საოლქო პროკურორი - * პროკურორის მოადგილე - * მისამართი: ქ.ახალციხე, თამარაშვილის ქუჩა N 1 * ტელეფონი: (+995 32) 2405631 * ელ.ფოსტა: makapanadze@pog.gov.ge ====აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის პროკურატურა==== * რესპუბლიკის პროკურორი - * პროკურორის მოადგილე - ანზორ ლაცუზბაია * პროკურორის მოადგილე - პაატა ჯახუტაშვილი * მისამართი: ქ.თბილისი, გორგასლის ქ. N 24 * ტელეფონი: (32) 240 59 48; (+995 32) 240 57 44 * ელ.ფოსტა: pjakhutashvili@pog.gov.ge ====კახეთის საოლქო პროკურატურა==== * საოლქო პროკურორი - ლევან პაქსაშვილი * პროკურორის მოადგილე - ვაჟა მაღრაძე * მისამართი: ქ. თელავი, ერეკლე II მოედანი N3 * ტელეფონი: (+995 32) 240 56 56 * ელ.ფოსტა: lpaksashvili@pog.gov.ge ====ქვემო ქართლის საოლქო პროკურატურა==== * საოლქო პროკურორი - ლევან გეგეჭკორი * პროკურორის მოადგილე - დავით ჩხარტიშვილი * მისამართი: ქ. რუსთავი, ფიროსმანის ქუჩა N 17 * ტელეფონი: (+995 32) 240 54 54 * ელ.ფოსტა: lgegechkori@pog.gov.ge ====აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის პროკურატურა==== * რესპუბლიკის პროკურორი - ნათია სონღულაშვილი * პროკურორის მოადგილე - ანზორ უსტიაძე * მისამართი: ქ. ბათუმი, შერიფ ხიმშიაშვილის N7 * ტელეფონი: (32) 2 40 56 12 * ელ.ფოსტა: lpaksashvili@pog.gov.ge ====სამეგრელო-ზემო სვანეთის საოლქო პროკურატურა==== * საოლქო პროკურორი - ილია ჯალაღანია * პროკურორის მოადგილე - ზაზა წულაია * მისამართი: ქ. ზუგდიდი, სპირიდონ კედიას ქუჩა N 5 * ტელეფონი: (+995 32) 240 56 96 * ელ.ფოსტა: ijalaghania@pog.gov.ge ====შიდა ქართლისა და მცხეთა-მთიანეთის საოლქო პროკურატურა==== * საოლქო პროკურორი - ავთანდილ კოჭლამაზაშვილი * პროკურორის მოადგილე - ზაზა მეტონიძე * მისამართი: ქ. გორი, გურამიშვილის ქ. N5 * ტელეფონი: (+995 32) 240 54 95 * ელ.ფოსტა: akochlamazashvili@pog.gov.ge<ref>{{Cite web |url=http://pog.gov.ge/geo/about/offices |title=Pog.Gov.Ge |accessdate=2017-11-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171015184032/http://pog.gov.ge/geo/about/offices |archivedate=2017-10-15 }}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.facebook.com/OfficialPOG/ საქართველოს პროკურატურის ოფიციალური Facebook გვერდი] * [https://1tv.ge/news/shalva-tadumadzis-uzenaesi-sasamartlos-mosamartled-archevis-shemdeg-generaluri-prokuroris-tanamdeboba-vakanturi-xdeba/ შალვა თადუმაძის უზენაესი სასამართლოს მოსამართლედ არჩევის შემდეგ, გენერალური პროკურორის თანამდებობა ვაკანტური ხდება]. 17:13, 12.12.2019. * [http://www.supremecourt.ge/news/id/2019 უზენაეს სასამართლოში მოსამართლეთა პლენუმის სხდომა გაიმართა]. გამოქვეყნებულია: 16/12/2019. ==სქოლიო== {{სქოლიოს სია}} [[კატეგორია:საქართველოს იუსტიციის სამინისტრო]] 5120n3e3b4rljtiyueivxpfdgbfrj2z 0 134660 4814547 4103089 2025-06-15T02:27:20Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814547 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუსიკოსი |სახელი = სან-ფრანცისკოს სიმფონიური ორკესტრი |სურათი = DaviesHallInteriorPanoCropped.jpg |სათაური = |color = |ფონი = classical_ensemble |ნამდვილისახელი = |მეტსახელი = &nbsp;<big>'''SFS'''</big> |დაიბადა = |გარდ = |წარმოშობა = [[სან-ფრანცისკო]], [[კალიფორნია]], {{USA}} |ინსტრუმენტი = |ჟანრი = [[კლასიკური მუსიკა|კლასიკური]] |საქმიანობა = |აქტიურობის წლები = [[1911]]–დღემდე |ლეიბლი = [[BMG]], [[Decca Records|Decca]], [[Deutsche Grammophon]], [[Philips Records|Philips]], [[RCA Victor]], SFS Media |ასოციაციები = |საიტი = [http://www.sfsymphony.org/ sfsymphony.org] |წევრები = '''მთავარი დირიჟორი'''<br />[[მაიკლ ტილსონ ტომასი]]<br />'''დირიჟორ ლაურეატი'''<br />[[ჰერბერტ ბლომსტედტი]]<br />'''დამხმარე დირიჟორი'''<br />[[დონატო კაბრერა]]<br />'''SFS გუნდის დირექტორი'''<br />რაგნარ ბოლინი |ყოფილი წევრები = '''დამაარსებელი'''<br />[[ჰენრი ჰედლი]] }} '''სან-ფრანცისკოს სიმფონიური ორკესტრი''' (ცნობილი ასევე როგორც '''სან-ფრანცისკოს სიმფონია''' ან '''SFS''') [[სან-ფრანცისკო]]ში დაარსებული [[ორკესტრი#სიმფონიური ორკესტრი|სიმფონიური ორკესტრია]]. ამჟამად მისი მუსიკალური [[დირიჟორი]]ა [[მაიკლ ტილსონ ტომასი]], რომელსაც ეს პოზიცია უკავია [[1995]] წლის სექტემბრიდან. == რესურსები ინტერნეტში == * {{ოფიციალური|http://www.sfsymphony.org/}} * [http://www.sfsymphony.org/UploadedFiles/about/press/PressKits/MTTSFSDiscography0910.pdf სან-ფრანცისკოს სიმფონიური ორკესტრის სრული დისკოგრაფია (PDF)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110604104428/http://www.sfsymphony.org/UploadedFiles/about/press/PressKits/MTTSFSDiscography0910.pdf |date=2011-06-04 }} * [http://www.keepingscore.org/ საიტი Keeping Score] * [http://community.sfsymphony.org/ სან-ფრანცისკოს სიმფონიური ორკესტრის სოციალური ქსელი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100701170954/http://community.sfsymphony.org/ |date=2010-07-01 }} * [http://www.pbs.org/wnet/gperf/shows/tchaikovsky4/index.html Keeping Score &ndash; ჩაიკოვსკის მე-4 სიმფონია] {{Webarchive|url=https://archive.today/20130415163334/http://www.pbs.org/wnet/gperf/shows/tchaikovsky4/index.html |date=2013-04-15 }} {{ხელოვნება}} [[კატეგორია:ამერიკული ორკესტრები]] [[კატეგორია:სან-ფრანცისკო]] 6dfvndmyocnqvpoi22mffbwm23mtjff 0 147677 4814522 4791005 2025-06-14T23:21:46Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814522 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:POLSKA mapa woj z gminami.png|320px|მინი|პოლონეთის რუკა]] '''სავოევოდო''' ({{lang-pl|województwo}} — ''ვოევუძტვო'') — [[პოლონეთი]]ს ადმინისტრაციული ერთეული. სავოევოდოს საბჭო აირჩევა [[საარჩევნო სისტემა|პროპორციული აარჩევნო სისტემით]] 4 წლის ვადით. საბჭო განსაზღვრავს რეგიონის პოლიტიკას, მეურნეობის განვითარებას, ატარებს მცირე საგანმანათლებლო რეფორმებს და ა.შ. საბჭო ირჩევს სავოევოდოს მმართველს მარშალს. ვოევოდა — სავოევოდოში პოლონეთის მთავრობას წარმოადგენს [[ვოევოდა]]. == ისტორია == სავოპევოდოების რაოდენობა ყოველთვის იცვლებოდა. * [[1582]]—[[1634]] — 34 * [[1634]]—[[1660]] — 35 * [[1660]]—[[1717]] — 33 * [[1717]]—[[1768]] — 33 1582-1768 წლებში სავოევოდოების გარდა პოლონეთის შემადგენლობაში შედიოდა ერთი [[სამთავრო]] და ერთი ავტონომიური [[საეპისკოპოსო]]. 1582-1717 წლებში იყო აგრეთვე ერთი [[მიწა (პოლონეთი)|მიწა]]. [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის]] შემადგენლობაში დროსაც კი პოლონეთი იყოფოდა სავოევოდოებით. 1830 წელს მომხდარი აჯანყების შემდეგ ქვეყანა გუბერნიებად დაიყო, ხოლო უკვე პირველი დამოუკიდებლობისას ([[1918]] წ.) პოლონეთი კვლავ სავოევოდეობად დაიყო. [[1944]]—[[1946]] წლებში განთავისუფლებული პოლონეთი იყოფოდა 11 ერთეულად, ხოლო შემდგომ მათი რიცხვი გაიზარდა: * [[1946]]—[[1950]] — 14 * [[1950]]—[[1975]] — 17 * [[1975]]—[[1998]] — 49 [[1999]] წლის [[1 სექტემბერი|1 სექტემბრიდა]] პოლონეთში ჩატარებული რეფორმის შედეგან სახელმწიფო დაიყო 16 სავოევოდოდ. ==სავოევოდოების სია== {| style="clear:both;" width=100 % |- style="background-color:#bbbbbb;" ! align="center" | დროშა ! align="center" | გერბი ! colspan=2 align="center" | სავოევოდო ! align="center" | პოვიატი ! align="center" | ფართობი,<br />კმ² ! align="center" | მოსახლეობა,<br />კაცი. ! align="center" | სიმჭიდროევე,<br />ად./კმ² ! align="center" | დედაქალაქი ! align="center" | <small>ოფიციალური<br />საიტი</small> |- style="background-color:#eeeeee;" | align="center" | [[ფაილი:POL województwo mazowieckie flag.svg|80px]] | align="center" | [[image:POL województwo mazowieckie COA.svg|50px]] | PL-MZ | align="center"| [[მაზოვიეცის სავოევოდო|მაზოვიეცი]]<br />Mazowieckie | align="center"| 42 | align="center" | 35 558,18 <small>(1)</small> | align="center" | 5 188 488 <small>(1)</small> | align="center" | 145,9 <small>(3)</small> | align="center" | [[ვარშავა]]<br />Warszawa | align="center" | [http://www.mazowsze.uw.gov.pl] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110427174407/http://www.mazowsze.uw.gov.pl/ |date=2011-04-27 }} |- style="background-color:#dddddd;" | align="center" | [[ფაილი:POL województwo dolnośląskie flag 1.svg|80px]] | align="center" | [[image:POL województwo dolnośląskie COA.svg|50px]] | PL-DS | align="center"| [[ქვემო სილეზიის სავოევოდო|ქვემო სილეზია]]<br />Dolnośląskie | align="center"| 29 | align="center" | 19 946,77 <small>(7)</small> | align="center" | 2 878 410 <small>(5)</small> | align="center" | 144,3 <small>(4)</small> | align="center" | [[ვროცლავი]]<br />Wrocław | align="center" | [http://www.uwoj.wroc.pl/] |- style="background-color:#eeeeee;" | align="center" | [[ფაილი:POL województwo kujawsko-pomorskie flag.svg|80px]] | align="center" | [[image:POL województwo kujawsko-pomorskie COA.svg|50px]] | PL-KP | align="center"| [[კუიავო-პომერანიის სავოევოდო|კუიავო-პომერანია]]<br />Kujawsko-Pomorskie | align="center"| 23 | align="center" | 17 971,68 <small>(10)</small> | align="center" | 2 066 136 <small>(10)</small> | align="center" | 115,0 <small>(8)</small> | align="center" | [[ბიდგოში]], [[ტორუნი]]<br />Bydgoszcz, Toruń | align="center" | [http://www.uwoj.bydgoszcz.pl/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081003102314/http://www.uwoj.bydgoszcz.pl/ |date=2008-10-03 }} |- style="background-color:#dddddd;" | align="center" | [[ფაილი:POL województwo lubelskie flag.svg|80px]] | align="center" | [[image:POL województwo lubelskie COA.svg|50px]] | PL-LU | align="center"| [[ლუბლინის სავოევოდო|ლუბლინი]]<br />Lubelskie | align="center"| 24 | align="center" | 25 122,49 <small>(3)</small> | align="center" | 2 166 213 <small>(8)</small> | align="center" | 86,2 <small>(12)</small> | align="center" | [[ლუბლინი]]<br />Lublin | align="center" | [http://www.uw.lublin.pl/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110722083847/http://www.uw.lublin.pl/ |date=2011-07-22 }} |- style="background-color:#eeeeee;" | align="center" | [[ფაილი:POL województwo lubuskie flag.svg|80px]] | align="center" | [[image:POL województwo lubuskie COA.svg|50px]] | PL-LB | align="center"| [[ლუბუშის სავოევოდო|ლუბუში]]<br />Lubuskie | align="center"| 14 | align="center" | 13 987,88 <small>(13)</small> | align="center" | 1 008 481 <small>(16)</small> | align="center" | 72,1 <small>(14)</small> | align="center" | [[გოჟუვ-ვიელკოპოლსკი]],<br />[[ზიელონა-გურა]]<br />Gorzów Wielkopolski,<br />Zielona Góra | align="center" | [http://www.wojewodalubuski.pl/] |- style="background-color:#dddddd;" | align="center" | [[ფაილი:POL województwo łódzkie 1 flag.svg|80px]] | align="center" | [[ფაილი:POL_województwo_łódzkie_COA.svg|50px]] | PL-LD | align="center"| [[ლოძის სავოევოდო|ლოძი]]<br />Łódzkie | align="center"| 24 | align="center" | 18 218,96 <small>(9)</small> | align="center" | 2 555 898 <small>(6)</small> | align="center" | 140,3 <small>(5)</small> | align="center" | [[ლოძი]]<br />Łódź | align="center" | [http://www.uw.lodz.pl/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041120062456/http://uw.lodz.pl/ |date=2004-11-20 }} |- style="background-color:#eeeeee;" | align="center" | [[ფაილი:POL województwo małopolskie 1 flag.svg|80px]] | align="center" | [[ფაილი:POL województwo małopolskie COA.svg|50px]] | PL-MA | align="center"| [[მალოპოლსკის სავოევოდო|მალოპოლსკი]]<br />Małopolskie | align="center"| 22 | align="center" | 15 182,87 <small>(12)</small> | align="center" | 3 279 036 <small>(4)</small> | align="center" | 216,0 <small>(2)</small> | align="center" | [[კრაკოვი]]<br />Kraków | align="center" | [http://www.uwoj.krakow.pl/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080917180836/http://www.uwoj.krakow.pl/ |date=2008-09-17 }} |- style="background-color:#dddddd;" | align="center" | [[ფაილი:POL województwo opolskie flag.svg|80px]] | align="center" | [[ფაილი:POL województwo opolskie COA.svg|50px]] | PL-OP | align="center"| [[ოპოლეს სავოევოდო|ოპოლე]]<br />Opolskie | align="center"| 12 | align="center" | 9 411,67 <small>(16)</small> | align="center" | 1 037 088 <small>(15)</small> | align="center" | 110,2 <small>(10)</small> | align="center" | [[ოპოლე]]<br />Opole | align="center" | [http://www.opole.uw.gov.pl/] |- style="background-color:#eeeeee;" | align="center" | [[ფაილი:POL województwo podkarpackie flag.svg|80px]] | align="center" | [[ფაილი:POL województwo podkarpackie COA.svg|60px]] | PL-PK | align="center"| [[კარპატების სავოევოდო|კარპატები]]<br />Podkarpackie | align="center"| 25 | align="center" | 17 845,66 <small>(11)</small> | align="center" | 2 097 338 <small>(9)</small> | align="center" | 117,5 <small>(7)</small> | align="center" | [[ჟეშუვი]]<br />Rzeszów | align="center" | [http://www.rzeszow.uw.gov.pl/] |- style="background-color:#dddddd;" | align="center" | [[image:POL województwo podlaskie flag.svg|80px]] | align="center" | [[image:POL województwo podlaskie COA.svg|60px]] | PL-PD | align="center"| [[პოდლასის სავოევოდო|პოდლასი]]<br />Podlaskie | align="center"| 17 | align="center" | 20 187,01 <small>(6)</small> | align="center" | 1 192 660 <small>(14)</small> | align="center" | 59,1 <small>(15)</small> | align="center" | [[ბელოსტოკი]]<br />Białystok | align="center" | [http://www.bialystok.uw.gov.pl/] |- style="background-color:#eeeeee;" | align="center" | [[image:POL_województwo_pomorskie_flag.svg|80px]] | align="center" | [[image:POL_województwo_pomorskie_COA.svg|60px]] | PL-PM | align="center"| [[პომერანიის სავოევოდო|პომერანია]]<br />Pomorskie | align="center"| 20 | align="center" | 18 310,36 <small>(8)</small> | align="center" | 2 210 920 <small>(7)</small> | align="center" | 120,7 <small>(6)</small> | align="center" | [[გდანსკი]]<br />Gdańsk | align="center" | [http://www.uw.gda.pl/] |- style="background-color:#dddddd;" | align="center" | [[image:POL_województwo_świętokrzyskie_flag.svg|80px]] | align="center" | [[image:POL_wojewodztwo_świętokrzyskie_COA.svg|60px]] | PL-SK | align="center"| [[სვიეტოკშის სავოევოდო|სვიეტოკში]]<br />Swiętokrzyskie | align="center"| 14 | align="center" | 11 710,20 <small>(15)</small> | align="center" | 1 275 550 <small>(12)</small> | align="center" | 108,9 <small>(11)</small> | align="center" | [[კელცე]]<br />Kielce | align="center" | [http://www.szczecin.uw.gov.pl/] |- style="background-color:#eeeeee;" | align="center" | [[image:POL_województwo_śląskie_flag.svg|80px]] | align="center" | [[image:POL_województwo_śląskie_COA.svg|60px]] | PL-SL | align="center"| [[სილეზიის სავოევოდო|სილეზია]]<br />Śląskie | align="center"| 36 | align="center" | 12 333,51 <small>(14)</small> | align="center" | 4 650 300 <small>(2)</small> | align="center" | 377,4 <small>(1)</small> | align="center" | [[კატოვიცე]]<br />Katowice | align="center" | [http://www.katowice.uw.gov.pl/] |- style="background-color:#dddddd;" | align="center" | [[image:POL województwo wielkopolskie flag.svg|80px]] | align="center" | [[image:POL województwo wielkopolskie COA.svg|60px]] | PL-WP | align="center"| [[ველიკოპოლსკის სავოევოდო|ველიკოპოლსკი]]<br />Wielkopolskie | align="center"| 35 | align="center" | 29 826,51 <small>(2)</small> | align="center" | 3 386 882 <small>(3)</small> | align="center" | 113,6 <small>(9)</small> | align="center" | [[პოზნანი]]<br />Poznań | align="center" | [http://www.poznan.uw.gov.pl/] |- style="background-color:#eeeeee;" | align="center" | [[image:POL_województwo_warmińsko-mazurskie_flag.svg|80px]] | align="center" | [[image:POL województwo warminsko-mazurskie COA.svg|60px]] | PL-WN | align="center"| [[ვარმინო-მაზურის სავოევოდო|ვარმინო-მაზური]]<br />Warmińsko-Mazurskie | align="center"| 21 | align="center" | 24 173,17 <small>(4)</small> | align="center" | 1 426 155 <small>(12)</small> | align="center" | 59,0 <small>(16)</small> | align="center" | [[ოლშტინი]]<br />Olsztyn | align="center" | [http://www.uw.olsztyn.pl/] |- style="background-color:#dddddd;" | align="center" | [[image:POL_województwo_zachodniopomorskie_flag.svg|80px]] | align="center" | [[image:POL województwo zachodniopomorskie COA.svg|60px]] | PL-ZP | align="center"| [[დასავლეთ პომერანიის სავოევოდო|დასავლეთი პომერანია]]<br />Zachodniopomorskie | align="center"| 21 | align="center" | 22 892,48 <small>(5)</small> | align="center" | 1 692 271 <small>(11)</small> | align="center" | 73,9 <small>(13)</small> | align="center" | [[შეცინი]]<br />Szczecin | align="center" | [http://www.szczecin.uw.gov.pl/] |- style="background-color:#cccccc;" | align="center" | [[image:Flag of Poland.svg|80px]] | align="center" | [[image:Herb Polski.svg|60px]] | '''PL''' | '''[[პოლონეთი]]''' <br />'''Rzeczpospolita Polska''' | align="center"| '''379 ''' | align="center" | '''312 685''' <small>(68)</small> | align="center" | '''38 636 157''' <small>(32)</small> | align="center" | '''123''' | align="center" | [[ვარშავა]]<br />'''Warszawa''' | align="center" | [http://www.polska.pl/] |} {{პოლონეთის სავოევოდოები}} [[კატეგორია:პოლონეთის სავოევოდოები| ]] 57wjy68egq0avjey4yofjoa8jlcucaf 0 150876 4814541 4779203 2025-06-15T01:57:36Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814541 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ქვეყანა2|მშობლიური სახელი = {{lang-en|South Sudan}}<br />{{lang-ar|جنوب السودان}} |სრული სახელი = სამხრეთ სუდანის რესპუბლიკა |დროშა = Flag of South Sudan.svg |გერბი = Coat of Arms of South Sudan.svg |რუკა = Sudan Sudan (orthographic projection) highlighted.svg |დევიზი = ''სამართლიანობა, თავისუფლება, აყვავება'' |ოფიციალური ენები = [[ინგლისური ენა|ინგლისური]]<ref name="engwork">{{cite web|url=http://www.goss-online.org/magnoliaPublic/en/home/mainColumnParagraphs/0/content%20files/file/FINAL%20TCRSS.doc|title=The Transitional Constitution of the Republic of South Sudan, 2011|accessdate=12 July 2011|publisher=Government of South Sudan|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121017114039/http://www.goss-online.org/magnoliaPublic/en/home/mainColumnParagraphs/0/content|archivedate=17 ოქტომბერი 2012}} Part One, 6(2). "English shall be the official working language in the Republic of South Sudan".</ref><ref name="glance">{{cite web|url=http://www.goss-online.org/magnoliaPublic/en/about/ataglance.html|title=At a Glance|date=12 July 2011|work=Official portal|publisher=Government of South Sudan|accessdate=24 July 2011|archiveurl=https://swap.stanford.edu/20110628170437/http%3A//www.goss%2Donline.org/magnoliaPublic/en/about/ataglance.html|archivedate=28 ივნისი 2011}}</ref> |ეროვნული ენები = {{hlist|[[ბარი (ენა)|ბარი]] |[[დინკა (ენა)|დინკა]] |[[მურლე (ენა)|მურლე]] |[[ნუერი (ენა)|ნუერი]] |[[ზანდე (ენა)|ზანდე]]}} <div style="line-height:1.25em;font-size:80%;">და კიდევ დაახლოებით 60 სხვა ენა</div> |დედაქალაქი = [[ჯუბა]] |latd=04 |latm=51 |latNS=N |longd=31 |longm=36 |longEW=E |უდიდესი ქალაქი = ჯუბა |მთავრობის ტიპი = [[რესპუბლიკა]] |ლიდერის ტიტული1 = [[სამხრეთ სუდანის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] |ლიდერის სახელი1 = [[სალვა კიირი]] |ლიდერის ტიტული2 = [[სამხრეთ სუდანის ვიცე-პრეზიდენტი|ვიცე-პრეზიდენტი]] |ლიდერის სახელი2 = [[ჯეიმზ უანი იგა]] |ლიდერის ტიტული3 = |ლიდერის სახელი3 = |ლიდერის ტიტული4 = |ლიდერის სახელი4 = |ფართობი = 644 329 |მოსახლეობის ცენზი წელს = 2008 |მოსახლეობის სიმჭიდროვე = 13,33 |მოსახლეობის სიმჭიდროვე რანგი = |აგი =0.381 |ვალუტა = სამხრეთ სუდანური ფუნტი |ვალუტის კოდი =SSP |ზაფხულის დრო = |სატელეფონო კოდი = 211<ref>{{cite press release|title=New country, new number: Country code 211 officially assigned to South Sudan|publisher=International Telecommunication Union|date=14 July 2011|url=http://www.itu.int/net/pressoffice/press releases/2011/25.aspx|accessdate=20 July 2011}}</ref> |აგი-ს წელი=2022|აგი-ს ცვლილება=steady|აგი-ს ადგილი=192|UTC-ის გადაწევა=+2|ეროვნული ჰიმნი=„[[სამხრეთ სუდანის ჰიმნი]]“<br/>{{raise|0.2em|{{small|''„სამხრეთი სუდანი ვაშა!“''}} }}<br /> <div style="display:inline-block;margin-top:0.4em;">{{center|[[ფაილი:South Sudan Oyee! (instrumental).ogg]]}}</div>|სახელი=სამხრეთი სუდანი|მშპ-ის მუპ=$23,546 მილიონი<ref name=IMF>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=87&pr.y=8&sy=2011&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=733&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|title=Report for Selected Countries and Subjects|publisher=[[International Monetary Fund]]|work=World Economic Outlook Database, April 2013|date=April 2013|accessdate=18 April 2013}}</ref>|მშპ-ის მუპ-ის წელი=2015|მშპ-ის მუპ ერთ სულ მოსახლეზე=$2136<ref name=IMF/>|ISO 3166 კოდი=SS|ქვეყნის ზედა დონის დომენი=[[.ss]]|მოსახლეობის შეფასება=8 260 490|ეთნოქორონიმი=სამხრეთ სუდანული|მნიშვნელოვანი მოვლენა1=[[ნაივაშის შეთანხმება]]|მოვლენის თარიღი1=9 იანვარი 2005|დამოუკიდებლობის ტიპი=[[სამხრეთ სუდანის ისტორია|დამოუკიდებლობა]] სუდანისგან|მნიშვნელოვანი მოვლენა2=[[სამხრეთ სუდანის ავტონომიური რეგიონი|ავტონომია]]|მოვლენის თარიღი2=9 ივლისი 2005|მოვლენის თარიღი3=9 ივლისი 2011|მნიშვნელოვანი მოვლენა3=[[სამხრეთ სუდანის დამოუკიდებლობის რეფერენდუმი (2011)|გამოაცხადა და აღიარა]]|დამოუკიდებლობის შენიშვნა=}} '''სამხრეთი სუდანი''' ({{lang-en|South Sudan}}), ოფიციალურად '''სამხრეთ სუდანის რესპუბლიკა''' ({{lang-en|Republic of South Sudan}}) — [[ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები|ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფო]] [[აფრიკა]]ში. დედაქალაქია [[ჯუბა]], თუმცა დაგეგმილია დედაქალაქის გადატანა ჯუბიდან ქვეყნის ცენტრალურ ნაწილში — [[ტბები (შტატი)|ტბების შტატში]] ხელახლა დაარსებული [[დედაქალაქის ოლქი]]ს ქალაქ [[რამსელი|რამსელში]]. სახელმწიფოს აღმოსავლეთით ესაზღვრება [[ეთიოპია]], სამხრეთით [[კენია]], [[უგანდა]] და [[კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა]], დასავლეთით [[ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკა]] და ჩრდილოეთით [[სუდანი]]. ქვეყნის ფართობია 644 329 კმ²<ref>[http://siteresources.worldbank.org/INTSUDAN/Resources/Key-Indicators-SS.pdf South Sudan Centre for Census, Statistics and Evaluation]</ref><ref name="NBS">[http://southsudan.opendataforafrica.org/lpcybjd/population-distribution National Bureau Of Statistics]</ref>. 2008 წლის აღწერის მონაცემებით ქვეყნის მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს — 8 260 490 ადამიანს.<ref name="geohive">{{Cite web |url=http://www.geohive.com/cntry/southsudan.aspx |title=Geohive |accessdate=2015-11-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130827113656/http://www.geohive.com/cntry/southsudan.aspx |archivedate=2013-08-27 }}</ref><ref name="statoids">[http://www.statoids.com/uss.html Statoids]</ref><ref name="citypopulation">[http://www.citypopulation.de/SouthSudan-Cities.html Citypopulation]</ref> სუვერენული სტატუსი მიიღო [[2011|2011 წლის]] [[9 ივლისი|9 ივლისს]], [[სამხრეთ სუდანის დამოუკიდებლობის რეფერენდუმი (2011)|დამოუკიდებლობის რეფერენდუმის]] შედეგების საფუძველზე [[სუდანი]]ს მიერ ოფიციალურად აღიარების შემდეგ.<ref name="BBC">{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-14089843|title=BBC News - South Sudan becomes an independent nation|first=Peter|last=Martell|work=BBC|year=2011 [last update]|accessdate=2011-07-09}}</ref> ამავე წლის 14 ივლისს ახლადშექმნილი სახელმწიფო [[გაერო]]ს 193-ე<ref>[http://www.un.org/russian/news/fullstorynews.asp?NewsID=15925 Республика Южный Судан стала 193-м государством - членом ООН]</ref>, ხოლო 28 ოქტომბერს [[იუნესკო]]ს 194-ე წევრი სახელმწიფო გახდა.<ref>[http://www.unesco.org/new/en/media-services/single-view/news/south_sudan_becomes_unescos_194th_member_state/ South Sudan becomes UNESCO’s 194th Member State]</ref> სახელმწიფოს არ აქვს ზღვაზე გასასვლელი. == გეოგრაფია == {{მთავარი|სამხრეთ სუდანის გეოგრაფია}} [[ფაილი:Southern Sudan Topography Map-sr.svg|მინი|მარჯვნივ|270პქ|სამხრეთ სუდანის ფიზიკური რუკა]] [[ფაილი:GeolSudSoudan.jpg|მინი|მარჯვნივ|270პქ|სამხრეთ სუდანის გეოლოგიური რუკა]] [[ფაილი:South Sudan-CIA WFB Map.png|მინი|მარჯვნივ|270პქ|სამხრეთი სუდანის რუკა]] [[ფაილი:South Sudan sat.jpg|მინი|მარჯვნივ|270პქ|სამხრეთ სუდანის ხედი კოსმოსიდან]] [[სახელმწიფო საზღვარი|სახელმწიფო საზღვრის]] სიგრძე: ეთიოპიასთან 883 კმ, კენიასთან — 232 კმ, უგანდასთან — 435 კმ, კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკასთან — 628 კმ, ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკასთან — 682 კმ, სუდანთან — 1973 კმ. სამხრეთ სუდანის ვრცელ ველებზე და პლატოებზე მიედინება [[მდინარე]] [[ნილოსი]] და მისი შენაკადები. ესაა მდინარეთა სისტემა, რომელიც მიემართება სამხრეთიდან ჩრდილოეთისკენ ქვეყნის აღმოსავლეთი და ცენტრალური ნაწილის მთელ სიგრძეზე. ქვეყნის ცენტრში არსებობენ თიხოვანი დაბლობები, რომლის უმეტესი ნაწილი [[ჭაობი|დაჭაობებულია]], რომელიც ცნობილია [[სუდი]]ს სახელით. არსებობს ერთმანეთისგან განსხვავებული პლატოს ორი რეგიონი. [[რკინის მადნეულის პლატო]] მდებარეობს [[კონგო-ნილოსის წყალგამყოფი|კონგო-ნილოსის წყალგამყოფსა]] და თიხოვან დაბლობებს შორის; მისი ლანდშაფტი ხასიათდება [[ინსელბერგი|ინსელბერგების]] (იზოლირებული [[ბორცვი|ბორცვები]], რომლებიც დაბლობებიდანაა ამოწეული) რაოდენობით. უგანდის საზღვრის გასწვრივ აღმართულია მომხიბლავი მთების წყება [[მწვერვალი|მწვერვალებით]], რომელთა სიმაღლე აჭარბებს 3000 მეტრს. [[იმატონგის მთები|იმატონგის მთებში]] მდებარეობს [[კინიეტი]]ს მთა (სიმაღლე ზღვის დონიდან 3187 მეტრი), რომელიც სამხრეთ სუდანის ყველაზე მაღალი წერტილია ზღვის დონიდან. === ჰიდროლოგია და ნიადაგი === სამხრეთ სუდანის ყველა დიდი თუ პატარა მდინარე უერთდება ნილოსის უდიდესი მდინარის სისტემას ან მისკენ მიესწრაფება. [[თეთრი ნილოსი]] (Baḥr-Abyaḍ) ქალაქ [[ნიმულე]]სთან არსებულ უგანდის საზღვრიდან დაწყებული ქვეყანაში სამხრეთიდან მოედინება „მთის ნილოსის“ სახელწოდებით (Baḥr Al-Jabal) რიგი წინააღმდეგობების გავლით. მასთან მარცხენა შენაკადის შეერთების შემდეგ, რომელიც ცნობილია [[ბაჰრ-ელ-ღაზალი (მდინარე)|ბაჰრ-ელ-ღაზალის]] სახელით, მდინარე მთის ნილოსს უწოდებენ თეთრ ნილოსს. ცოტათი უფრო შორს ჩრდილოეთისკენ, მისი ხეობის გასწვრივ, თეთრი ნილოსი იღებს წყლების დიდ რაოდენობას მარჯვენა შენაკადიდან — მდინარე [[სობატი]]დან, რომელიც სათავეს იღებს [[ეთიოპიის მთიანეთი]]დან და უერთდება ნილოსს ქალაქ [[მალაკალი|მალაკალთან]]. ქვეყნის მდინარეების წყლები, ყოველთვის ვერ აღწევენ მდინარე ნილოსს; მაგალითად სამხრეთ-დასავლეთის მდინარეები იშვიათად აღწევენ ბაჰრ-ელ-ღაზალის სისტემას. 1978 წელს დაიწყო [[ჯონგლის არხი]]ს (Junqalī) მშენებლობა, რომლის მიზანი იყო ვრცელი ჭაობიანი ადგილის — [[სუდი]]ს გარშემოვლა და უზრუნველყო პირდაპირი არხის აგება, რომელიც ჩრდილოეთისკენ იქნებოდა მიმართული თეთრ ნილოსთან შეერთებამდე. ამას გარდა, ეს ხელს შეუწყობდა სუდის დიდი ჭაობიდან წყლის გამოყენებას სასოფლო-სამეურნეო სარგებლობისათვის. პროექტი შეჩერდა 1983 წელს, რაც გამოწვეული იყო სამოქალაქო ომებით ჩრდილოეთსა და სამხრეთს შორის. 2005 წელს [[ნაივაშის შეთანხმება|ნაივაშის შეთანხმების]] შემდეგ, ლაპარაკი მიდიოდა არხის მშენებლობის განახლების შესახებ ეგვიპტის და სუდანის მთავრობების მიერ ხართუმში, მაგრამ სამხრეთ სუდანის მთავრობა (GoSS) მერყეობდა გადაწყვეტილების მიღებაში, სანამ არ ჩატარდა დამატებითი გამოკვლევები; დამოუკიდებლობის გამოცხადების დროს გადაწყვეტილება ჯერ კიდევ არ იყო საბოლოოდ მიღებული. სამხრეთი დაბლობები შედგება [[ტუტე]] [[ნიადაგი]]სგან, რომელიც ჩამოყალიბებულია [[თიხა|თიხის]] ფრაგმენტაციის შედეგად. === კლიმატი === რეგიონში მშრალი პერიოდი საკმაოდ ხანმოკლეა და გრძელდება მხოლოდ ზამთრის თვეებში (ჩრდილოეთში ის უფრო ხანგრძლივია, მაგრამ მაინც გრძელდება წლის მცირე პერიოდში). ნალექების წლიური რაოდენობა მერყეობს ჩრდილოეთში 700 მმ-დან სამხრეთ-დასავლეთში დაახლოებით 1400 მმ-მდე. წვიმების ძირითადი ნაწილი მოდის [[მაისი]] — [[ოქტომბერი|ოქტომბრის]] თვეებზე. === ფლორა და ფაუნა === სამხრეთი სუდანის [[ნაკრძალი|ნაკრძალები]] და დაცული ტერიტორიები მსოფლიოში მეორეა ველური ცხოველების მიგრაციის სიდიდით. [[ბუნების მსოფლიო ფონდი|ბუნების მსოფლიო ფონდმა]] აჩვენა, რომ სამხრეთ სუდანში არსებული სამი ეროვნული პარკი: [[ბანდინგილოს ეროვნული პარკი|ბანდინგილოს]], [[კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] საზღვართან შორიახლოს მდებარე [[სამხრეთის ეროვნული პარკი|სამხრეთის]] და ეთიოპიის საზღვრიდან დასავლეთით მდებარე [[ბომის ეროვნული პარკი|ბომის]] ეროვნული პარკები, ასევე სუდის ჭაობიანი ადგილები ბუნების უნიკალური წარმონაქმნებია [[ძროხისებრი ანტილოპები|ძროხისებური ანტილოპა]] [[კონგონი]]ს, აფრიკული [[ანტილოპები]]ს [[კობი (ანტილოპა)|კობის]] და [[ტოპი]]ს, [[აფრიკული კამეჩი|აფრიკული კამეჩების]], [[სპილო]]ების, [[ჟირაფისებრნი|ჟირაფების]] და [[ლომი|ლომების]] მრავალრიცხოვანი პოპულაციების საცხოვრებლად. 2006 წელს სამხრეთ სუდანის ავტონომიური ოლქის პრეზიდენტმა განაცხადა, რომ ქვეყნის მთავრობა ყოველ ღონეს იხმარს, რომ დაიცვას და შეინარჩუნოს [[ფლორა]] და [[ფაუნა]], შეამციროს ტყის ხანძრებისგან მოყენებული უარყოფითი შედეგები და ხელი შეუშალოს წყლის დაბინძურებას. ==== ფლორა ==== მთელი სამხრეთი სუდანი დაფარულია [[ტყე]]ებით, რომლებიც იყოფიან ორ ნაწილად. ესაა — მუსონური [[ტროპიკული ტყე]]ები — სამხრეთით და ეკვატორული [[ჯუნგლი|ჯუნგლები]] — უკიდურეს სამხრეთში, ანუ მუსონური (95 %) და ეკვატორული (5 %). მდინარის ხეობებში იზრდება [[მდინარისპირა ტყე]]ები. სამხრეთ სუდანის მდინარისპირა ტყეებში გვხვდება [[ტექის ხე|ტექის ხის]] ერთ-ერთი სახეობის წითელი ხე, ლიანა-კაუჩუკონოსის [[ლანდოლფია]]. ცენტრალური აფრიკის [[ზეგანი (გეოგრაფია)|ზეგნების]] და [[ეთიოპიის მთიანეთი]]ს [[ქედის ტოტი|ქედის ტოტები]] დაფარულია მთის ტყეებით. სამხრეთ სუდანის მიკროფლორის შესახებ საკმაოდ მცირე ინფორმაციაა. მოსი სია მოამზადა ს. ტარმა (S. A. J. Tarr) და 1955 წელს გამოაქვეყნა მიკოლოგიური ინსტიტუტის თანამეგობრობამ (კიუ, [[სურეი]], [[დიდი ბრიტანეთი]]). 383 სახეობის და 175 [[გვარი (ბიოლოგია)|გვარის]] სიაში ჩართული იყო იმ დროისთვის ქვეყნის საზღვრებში აღმოჩენილი ყველა მიკროორგანიზმები. დღეისათვის გამოქვეყნებული სიიდან ბევრი რჩება აქტუალური სამხრეთ სუდანისთვის. დარეგისტრირებული სახეობების უმრავლესობა დაკავშირებული იყო სასოფლო-სამეურნეო კულტურების დაავადებებთან. სამხრეთ სუდანის მიკროფლორის სახეობების ნამდვილი რაოდენობა, სავარაუდოდ მნიშვნელოვნად უფრო მეტია. დღეისათვის ქვეყანაში არაფერია ცნობილი მიკრობიოლოგიური ორგანიზმების სტატუსის შენარჩუნებაზე, თუმცა, როგორც ცხოველებმა ასევე მცენარეებმა შეიძლება განიცადონ ცვლილება კლიმატის ცვლილების, გარემოს დაბინძურების და სხვა საფრთხის გამო. ==== ფაუნა ==== ველური ცხოველების პოპულაციის გამოკვლევა სამხრეთ სუდანში 2005 წელს დაიწყო [[ველური ბუნების დაცვის საზოგადოება]]მ ({{lang-en|Wildlife Conservation Society}}) (WCS) ნახევრად ავტონომიური სამხრეთ სუდანის ხელისუფლებასთან თანამშრომლობით და აჩვენა, რომ ველური ცხოველების პოპულაციები თუმცა კი შემცირდა, მაგრამ ჯერ კიდევ ინარჩუნებენ თავის მნიშვნელობას. მაგალითად 1,3 მილიონი სული [[ანტილოპები]]ს უზარმაზარი პოპულაცია ქვეყნის სამხრეთ-აღმოსავლეთით პრაქტიკულად არ შეცვლილა. ქვეყანაში ველური ცხოველების საცხოვრებელი ადგილი მოიცავს მინდვრებს, მაღალმთიან პლატოებს და ფერდობებს, ტყიან და ბალახოვან [[სავანა|სავანებს]], მდინარის [[ჭალა|ჭალებს]] და ჭაობიან ადგილებს. ცხოველების სახეობების ნაწილი წარმოადგენენ [[ენდემები|ენდემებს]]: თეთრყურებიანი კობი (''Kobus kob leucotis'') და სუდანური თხა (''[[Kobus megaceros]]''). სავანების ტერიტორიაზე ბინადრობენ სპილოები, ჟირაფები, [[კანა|კანები]], [[დასავლეთის კანა|დასავლეთის კანები]], [[ორიქსი|ორიქსები]], ლომები, [[აფთრისებრი ძაღლი|აფთრისებრი ძაღლები]], [[კაბო-ბუფალო]]ები და ტოპები (ადგილობრივი დასახელება — ''ტიანი''). დღეისათვის ბევრი არაფერია ცნობილი თეთრყურებიანი კობების და ტოპების შესახებ. [[ბომა]]-[[ჯონგლი]]ს (Boma-Jonglei) რეგიონი მოიცავს ბომის ეროვნულ პარკს, ვრცელ საძოვრებს და ჭალებს, ბანდინგილოს ეროვნულ პარკს (Bandingilo), [[სუდი|სუდს]] და [[ზერაფის ნაკრძალი|ზერაფის ნაკრძალს]] (Zeraf), რომლის ტერიტორია მოიცავს ჭაობების ვრცელ ტერიტორიას და სეზონურად დატბორილ მინდვრებს. [[ბუნების მსოფლიო ფონდი]]ს მონაცემებით, რამდენიმე ეკორეგიონი სამხრეთ სუდანში საჭიროებს საერთაშორისო დაცვას: [[სუდი]], [[საჰელი]], [[აღმოსავლეთ სუდანის სავანა]] ({{lang-en|East Sudanian savanna}}), [[ჩრდილოეთ კონგოს ტყის სტეპი]] ({{lang-en|Northern Congolian forest-savanna mosaic}}) და [[აღმოსავლეთ აფრიკული მთის წინა ტყეები]] ({{lang-en|East African montane forests}}).<ref>Burgess, Neil, Jennifer D’Amico Hales, Emma Underwood (2004). Terrestrial Ecoregions of Africa and Madagascar: A Conservation Assessment. Island Press, Washington DC.</ref> == ისტორია == === კოლონიამდელი პერიოდი === საფუძვლიანი ცნობები თანამედროვე სამხრეთ სუდანის ტერიტორიის განვითარების შესახებ XVIII საუკუნემდე, თითქმის არ არსებობს. ტრადიციულად ითვლება, რომ პირველი ადამიანები, რომლებიც დასახლდნენ სამხრეთ სუდანის ტერიტორიაზე, იყვნენ [[ნილოტები|ნილოტის ხალხის]] წარმომადგენლები, როგორებიცაა [[დინკა]], [[ნუერი]], [[შილუკები]] და სხვა. XVI საუკუნეში, ტომების მიგრაციის შედეგად, რეგიონში გამოჩნდა [[ზანდე (ხალხი)|ზანდეს]] ტომის ხალხი, რომელიც ნილოტის ხალხთა ჯგუფს არ მიეკუთვნებოდა და მალე მათ კონტროლი დაამყარეს თანამედროვე სამხრეთ სუდანის ტერიტორიაზე. === კოლონიზაცია === {{მთავარი|ანგლო-ეგვიპტური სუდანი}} [[ფაილი:Egypt under Muhammad Ali Dynasty map de 2.png|მინი|მარჯვნივ|270პქ|სუდანი თურქ-ეგვიპტური, შემდეგ კი ინგლისურ-ეგვიპტური ბატონობის ქვეშ.]] [[ევროპა|ევროპელების]] მიერ [[აფრიკის კოლონიზაცია|აფრიკის კოლონიზაციის]] დაწყების მომენტისთვის სამხრეთ სუდანში ბატონობდა ზანდეს ხალხი, მაგრამ არ არსებობდა ორგანიზებული სახელმწიფოებრივი წარმონაქმნები. [[არაბები|არაბებმა]] და [[ოსმალეთის იმპერია|თურქ-ოსმალოებმა]] ბუნებრივი გეოგრაფიული წინაღობების გამო ასევე ვერ შეძლეს დაემორჩილებინათ ეს რეგიონი, რითაც სამხრეთი სუდანის მოსახლეობა გადაურჩა [[ისლამიზაცია]]ს, შეინარჩუნა საკუთარი ეთნიკური და კულტურული თავისებურებები. ზოგიერთი წარმატება სამხრეთსუდანური ტერიტორიების ათვისების სფეროში შეიმჩნეოდა 1820-იან და 1870-იან წლებში [[ეგვიპტის სასულთნო]]ს მხრიდან, მაგრამ მათი საბოლოო კოლონიზაცია განახორციელეს უკვე [[ინგლისელები|ინგლისელებმა]]. [[ანგლო-ეგვიპტური სუდანი]]ს არსებობის პერიოდში (1899-1956 წლები), რომლის შემადგენლობაში შედიოდა სამხრეთ სუდანიც, კოლონიალური ხელისუფლება ესწრაფოდა შეეზღუდა [[ისლამი|ისლამური]] და არაბული გავლენა რეგიონის მოსახლეობაზე. ამ მიზნით სუდანის ჩრდილოეთი და სამხრეთი დაუქვემდებარეს ცალკე ადმინისტრაციებს, ხოლო 1922 წელს ორ რეგიონს შორის გადაადგილებაზე შემოღებული იქნა სპეციალური საშვები. ამასთან ერთად სამხრეთ სუდანის მოსახლეობას შორის ინგლისელები ნერგავდნენ [[ქრისტიანობა]]ს, რადგანაც მათი დიდი უმრავლესობა [[ანიმიზმი]]ს და სხვა ტრადიციული რწმენის მიმდევარი იყო. === სამოქალაქო ომები === {{მთავარი|სუდანის პირველი სამოქალაქო ომი}} {{მთავარი|სუდანის მეორე სამოქალაქო ომი}} 1956 წელს, [[სუდანი]]სთვის დამოუკიდებლობის მინიჭების შედეგად, მისი ორივე ნაწილის (ჩრდილოეთის და სამხრეთის) ტერიტორიაზე გამოცხადდა ერთიანი სუდანის სახელმწიფოს შექმნა, დედაქალაქით [[ხარტუმი|ხარტუმში]], რომელმაც იმთავითვე მოუტანა ქვეყანას [[სუდანის პირველი სამოქალაქო ომი|პირველი სამოქალაქო ომი]]. სამოქალაქო ომი დასრულდა [[1972]] წელს [[ადის-აბების შეთანხმება (1972)|ადის-აბების შეთანხმების]] ხელმოწერის შემდეგ. მიუხედავად იმისა, რომ 17 წლის ომის შემდეგ სამხრეთელებმა ჯამში განიცადეს დამარცხება, ცენტრალურმა ხელისუფლებამ სამხრეთ სუდანს მიანიჭა ფართე ავტონომია და მნიშვნელოვანი პრივილიგიები სხვა რეგიონებთან შედარებით. ათწლიანი მშვიდობიანი პერიოდის შემდეგ ქვეყანაში კვლავ იფეთქა [[სუდანის მეორე სამოქალაქო ომი|მეორე სამოქალაქო ომმა]]. რადიკალურად განწყობილმა [[პრეზიდენტი|პრეზიდენტმა]] [[ჯაფარ ნიმეირი]]მ, რომელიც ხელისუფლებაში მოვიდა [[პუტჩი|სამხედრო გადატრიალების]] შედეგად 1969 წელს, განაახლა ისლამიზაციის პოლიტიკა. ქვეყნის სისხლის სამართლის კანონმდებლობაში შეტანილი იქნა [[შარიათი]]თ გათვალისწინებული ისეთი სახის სასჯელები, როგორიცაა [[ქვებით ჩაქოლვა (დასჯის მეთოდი)|ქვებით ჩაქოლვა]], [[გაროზგვა|სახალხო გაროზგვა]] და ხელის მოჭრა. ამან და მთელმა რიგმა სხვა მიზეზებმა აიძულა [[სუდანის განთავისუფლების სახალხო არმია]] — სამხრეთის სეპარატისტების შეიარაღებული ძალები — გაეგრძელებინა საბრძოლო მოქმედებები. [[აშშ|ამერიკული]] შეფასებებით, 22 წელში, რომლის განმავლობაშიც მიმდინარეობდა მეორე სამოქალაქო ომი, სამთავრობო [[ჯარი]]ს მხრიდან გარდაიცვალა 2 მილიონზე მეტი სამოქალაქო პირი. პერიოდული [[გვალვა|გვალვების]], შიმშილის, საწვავის არყოფნის, მზარდი სამხედრო დაპირისპირების, ადამიანის უფლებების დარღვევების შედეგად 4 მილიონზე მეტი სამხრეთელი იძულებული იყო დაეტოვებინა საკუთარი საცხოვრებელი ადგილი და გაქცეულიყო მეზობელ ქვეყნებში: [[ეთიოპია]]ში, [[კენია]]ში, [[უგანდა]]ში, [[ცენტრალური აფრიკის რესპუბლიკა|ცენტრალურ აფრიკის რესპუბლიკაში]], [[ეგვიპტე]]ში. მრავალწლიანმა ომმა მოიტანა ჰუმანიტარული კატასტროფა. მოლაპარაკებებმა აჯანყებულებსა და ხელისუფლებას შორის 2003—2004 წლებში სუდანში ფორმალურად დაასრულა 22-წლიანი მეორე სამოქალაქო ომი, თუმცა ცალკეულ შეიარაღებულ შეჯახებებს სამხრეთის ზოგიერთ რაიონებში მოგვიანებითაც ჰქონდათ ადგილი. 2005 წლის 9 იანვარს კენიაში ხელი მოეწერა [[ნაივაშის შეთანხმება]]ს, რომელმაც რეგიონს მიანიჭა [[ავტონომია]], ხოლო სამხრეთის ლიდერი [[ჯონ გარანგი]] გახდა სუდანის ვიცე-პრეზიდენტი. სამხრეთ სუდანმა 6 წლიანი ავტონომიის შემდეგ მიიღო უფლება ჩაეტარებინა [[რეფერენდუმი]] საკუთარი რეგიონის დამოუკიდებლობის შესახებ. ამ პერიოდში [[ნავთობი]]ს მოპოვებიდან მიღებული შემოსავალი შეთანხმების საფუძველზე უნდა გაყოფილიყო თანაბრად ცენტრალურ ხელისუფლებასა და სამხრეთის ავტონომიის ხელისუფლებას შორის. ამან რამდენადმე გააუვნებელყო ერთმანეთში არსებული დაძაბული მდგომარეობა. მაგრამ 2005 წლის 30 ივლისს გარანგი გარდაიცვალა [[ვერტმფრენი]]ს ჩამოვარდნის შედეგად და მდგომარეობა კვლავ დაიძაბა. კონფლიქტის დასარეგულირებლად 2007 წლის სექტემბერში სამხრეთ სუდანს ეწვია [[გაეროს გენერალური მდივანი]] [[პან გი მუნი]]. საერთაშორისო თანამეგობრობამ კონფლიქტის ზონაში შეიყვანა სამშვიდობო და ჰუმანიტარული ძალები. 6-წლიანი დროებითი პერიოდის განმავლობაში სამხრეთის ხელისუფლებამ საკუთარ ტერიტორიაზე დაამყარა სამხრეთ სუდანის მოქმედი ხელისუფლების საკმაოდ მთლიანი და ეფექტური კონტროლი ყველა სამინისტროებით, შეიარაღებული ძალებისა და სამართალდამცავი ორგანოების ჩათვლით. ყველანაირი შეფასებით, არაარაბული რეგიონის დამოუკიდებლად ცხოვრების უნარი და სურვილი არ იწვევდა არანაირ ეჭვს. 2010 წლის ივნისში [[აშშ]]-მა განაცხადა, რომ მიესალმებოდა ახალი სახელმწიფოს გამოჩენას რეფერენდუმის დადებითი პასუხის შემთხვევაში. === 2011 წლის რეფერენდუმი === {{მთავარი|სამხრეთ სუდანის დამოუკიდებლობის რეფერენდუმი (2011)}} 2011 წლის 4 იანვარს რეფერენდუმის დაწყებამდე სუდანის პრეზიდენტმა [[ომარ ალ-ბაშირი|ომარ ალ-ბაშირმა]] სამხრეთ სუდანის დედაქალაქ [[ჯუბა]]ში ვიზიტის დროს პირობა დადო ეღიარებინა რეფერენდუმის ნებისმიერი შედეგი, გამოთქვა მზადყოფნა მონაწილეობა მიეღო ახალი სახელმწიფოს წარმოქმნის ოფიციალურ დღესასწაულზე, თუ რეფერენდუმზე სამხრეთელები ხმას მისცემდნენ [[დამოუკიდებლობა]]ს. ამას გარდა, ის დაპირდა გადაადგილების თავისუფლებას ორ ქვეყანას შორის, სამხრეთელებს შეთავაზა დახმარება უსაფრთხო და სტაბილური სახელმწიფოს შექმნაში, ასევე შექმნილიყო ორი სახელმწიფოს თანაბარუფლებიანი კავშირი [[ევროპის კავშირი]]ს მსგავსად, თუ სამხრეთი დამოუკიდებლობას მოიპოვებდა. 2011 წლის 9 იანვრიდან 15 იანვრამდე სამხრეთ სუდანში ჩატარდა რეფერენდუმი სუდანისგან დამოუკიდებლობის თაობაზე. ამას გარდა, რეფერენდუმი ასევე უნდა ჩატარებულიყო [[აბიეი]]ს რაიონში სამხრეთ სუდანში შესვლის საკითხზე, მაგრამ იგი გადაიდო. 2009 წლის 22 დეკემბერს სუდანის პარლამენტმა მოიწონა კანონი, რომელმაც დაამტკიცა 2011 წლის რეფერენდუმის ჩატარების წესები. 2010 წლის 27 მაისს სუდანის პრეზიდენტმა ომარ ალ-ბაშირმა პირობა დადო სამხრეთ სუდანის თვითგამორკვევის რეფერენდუმი ჩატარებულიყო დათქმულ ვადაში — 2011 წლის იანვარში<ref>{{cite web|date=27 мая 2010|url=http://rian.ru/world/20100527/239286030.html|title=Президент Судана обязался в срок провести референдум по отделению юга|publisher=«РИА Новости»|accessdate=2010-08-14}}</ref><ref>{{cite web|datepublished=29.12.2010|url=http://korrespondent.net/world/1154251-v-sudan-dostavili-byulleteni-dlya-referenduma-po-itogam-kotorogo-v-afrike-mozhet-poyavitsya-novoe-gosud|title=В Судан доставили бюллетени для референдума, по итогам которого в Африке может появиться новое государство|publisher=korrespondent.net (со ссылкой на ''[[CNN]]'')|accessdate=2010-12-29|lang=ru}}</ref>. რეფერენდუმის მომზადებაში აქტიური მონაწილეობა მიიღეს [[გაეროს განვითარების პროგრამა|გაეროს განვითარების პროგრამის]] (UNDP) თანამშრომლებმა და სხვა საერთაშორისო ორგანიზაციებმა, მათ შორის ფინანსურ დახმარებაშიც. რეფერენდუმის ოფიციალური შედეგები გამოცხადდა 7 თებერვალს, რის თანახმადაც სამხრეთ სუდანის გამოყოფას და დამოუკიდებლობას ხმა მისცა გაუბათილებლად ცნობილი ბიულეტენების საერთო რაოდენობის 98,83 %-მა<ref>{{cite news|work=USA Today|title=Over 99 pct in Southern Sudan vote for secession|url=http://www.usatoday.com/news/topstories/2011-01-30-2052877353_x.htm|date=30 იავარი, 2011|first=Maggie|last=Fick}}</ref>. ახალი სახელმწიფოს ოფიციალური გამოცხადება მოხდა 2011 წლის 9 ივლისს, ამ თარიღამდე სუდანი აგრძელებდა არსებობას, როგორც ერთიანი სახელმწიფო. ჯერ კიდევ მანამდე, 2011 წლის ივნისში, დაიწყო სასაზღვრო [[კონფლიქტი სამხრეთ კორდოფანსა და ცისფერი ნილოსის შტატში]]. === დამოუკიდებლობის პერიოდი === სამხრეთ სუდანის სუვერენული სტატუსი ძალაში შევიდა 2011 წლის 9 ივლისს, მისი დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ გამოცხადების თაობაზე დეკლარაციის ხელმოწერის შემდეგ. ამის შემდეგ დაიწყო მისი დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ ცნობის მასობრივი აღიარება, დაწყებული სუდანიდან, და 2011 წლის 14 ივლისს სამხრეთ სუდანის რესპუბლიკის [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია]]ში შესვლა მის 193-ე წევრის სახით. მსხვილი ისტორიული რეგიონისათვის ქვეყნის დასახელების '''[[ეკვატორია]]თი''' შეცვლის წინადადება არ იქნა მიღებული. ასევე არ იქნა მიღებული ქვეყნისათვის '''[[აზანია|აზანიის]]''' დარქმევის საკითხი, რომელიც ისტორიულად გამოიყენებოდა ან განიხილებოდა აღმოსავლეთ და სამხრეთ აფრიკის სხვადასხვა ადგილებისთვის (მათ შორის ეს საკითხი განიხილებოდა [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]]შიც), ასევე ეს სახელი ჰქვია თვითგამოცხადებულ ავტონომიურ სახელმწიფოებრივ წარმონაქმნ [[აზანია (სომალი)|აზანიას]] [[სომალი]]ში<ref name="sudan">{{cite web|url=http://www.nytimes.com/2011/01/24/world/africa/24sudan.html|title=Southern Sudan Weighs Its New Name|archiveurl=https://www.webcitation.org/69TSfXGeS?url=http://www.nytimes.com/2011/01/24/world/africa/24sudan.html?_r=1|archivedate=2012-07-27|accessdate=2015-11-08}}</ref>. 2011 წლის ზაფხულში შემოღებული იქნა ეროვნული ფულადი ერთეული — [[სამხრეთ სუდანური ფუნტი]]. 2012 წლის 18 აპრილს სამხრეთ სუდანი გახდა [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი]]ს და [[მსოფლიო ბანკი]]ს წევრი. იგეგმება ქვეყნის ახალი დედაქალაქის — [[რამსელი]]ს მშენებლობა დღევანდელ დედაქალაქ ჯუბიდან ჩრდილოეთით ქვეყნის ცენტრალურ ნაწილში [[ტბები (შტატი)|ტბების]] შტატში 6 წლის განმავლობაში [[დედაქალაქის ოლქი]]ს — «რამსელის კავშირის» შექმნით. ასევე დაგეგმილია რამდენიმე სხვა ახალი ქალაქის და ზოგიერთი არსებული ქალაქების ძირეული რეკონსტრუქცია. ქვეყანაში, რომელმაც სამოქალაქო ომებისგან მემკვიდრეობით მიიღო არანაკლებ 7 შეიარაღებული დაჯგუფება და ჰყავს რამდენიმე [[ეთნოსი]], გრძელდება კონფლიქტები და შეიარაღებული შეტაკებები. ასევე საკმაოდ დაძაბული, თვით შეიარაღებულ შეტაკებებამდე, რჩება სუდანთან ურთიერთობა, რომელთანაც არსებობს ტერიტორიული და ეკონომიკური უთანხმოებები. ბოლო დროს სიტუაცია სამხრეთ სუდანში იმდენად დაიძაბა, რომ იკვეთება სამოქალაქო ომის დაწყების ნიშნები. ==== კონფლიქტი სამხრეთ კორდოფანში ==== {{მთავარი|კონფლიქტი სამხრეთ კორდოფანსა და ცისფერი ნილოსის შტატში}} 2011 წლის მაისიდან აგვისტოს ჩათვლით სამხრეთ სუდანის რესპუბლიკასა და სუდანის რესპუბლიკას შორის მოხდა შეიარაღებული კონფლიქტი [[სამხრეთი კორდოფანი]]ს საკამათო ზონაში. ==== ჰეგლიგის კონფლიქტი ==== 2012 წლის 26 მარტს მოხდა შეიარაღებული შეჯახებები სამხრეთ სუდანის და სუდანის [[ჯარი|არმიებს]] შორის. სამხრეთ სუდანის არმიის წარმომადგენლებმა განაცხადეს, რომ მეზობელი ქვეყნის სამხედრო-საჰაერო ძალებმა განახორციელეს საავიაციო დარტყმები ქალაქ [[ჯაუ]]ზე და სხვა საკამათო რაიონებზე. სუდანში აღიარეს მომხდარი კონფლიქტი, მაგრამ არ დააზუსტეს ვინ იყო ამის დამწყები. 2012 წლის 10 აპრილს სამხრეთ სუდანის არმიამ დაიპყრო ქალაქი [[ჰეგლიგი]], რომელშიც იმყოფება სუდანის სანავთობო ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი ნაწილი ([[ჰეგლიგი (საბადო)|ჰეგლიგის]] საბადო, [[დიდი ჰეგლიგი]]ს ნაწილი). სამხრეთ სუდანმა ქალაქის დაპყრობა ახსნა სუდანის მხრიდან თავდასხმის თავიდან აცილების უზრუნველსაყოფად. პასუხად სუდანმა გამოაცხადა საყოველთაო მობილიზაცია და მოსახლეობას შეპირდა გაეკეთებინა ყველაფერი, რათა უკან დაებრუნებინა ქალაქი. უგანდის თავდაცვის სახალხო ძალების მეთაურმა არონდა ნიაკაირიმამ განაცხადა, რომ ქვეყანა მხარს დაუჭერს სამხრეთ სუდანს, თუ მასსა და სუდანს შორის დაიწყება ომი. სუდანის პარლამენტმა ორშაბათს — 2012 წლის 16 აპრილს, მიიღო განცხადება, რომელშიც მეზობელი სამხრეთ სუდანი გამოცხადებულია მტრულ ქვეყნად. 2012 წლის 22 აპრილს სამხრეთ სუდანმა დაამთავრა საკუთარი ჯარების გამოყვანა ჰეგლიგიდან და გააკრიტიკა სუდანის მოქმედებები, რომელიც არ წყვეტდა დარტყმების მიყენებას საცხოვრებელ კვარტლებზე მთელი იმ პერიოდის განმავლობაში, რა დროსაც სამხრეთ სუდანის ჯარი იმყოფებოდა ქალაქში. სუდანის პრეზიდენტმა ომარ ალ-ბაშირმა 2012 წლის 23 აპრილს ქალაქ ჰეგლიგში განაცხადა: «ჩვენ არ ვაპირებთ ვილაპარაკოთ სამხრეთ სუდანის ხელისუფლებასთან, რადგანაც მათ ესმით მხოლოდ ავტომატების და პატრონების ენა». დაახლოებით 1200 სამხრეთ სუდანის მოქალაქე დაიღუპა სამხედრო კონფლიქტის შედეგად მეზობელ სუდანთან ჰეგლიგის რეგიონის გამო (სამხრეთ სუდანის არმიის მეთაურის კამალ მარუფის 2012 წლის 23 აპრილის განცხადება). ==== სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობა ==== 2013 წლის 16 დეკემბერს [[სამხრეთ სუდანის პრეზიდენტი|სამხრეთ სუდანის პრეზიდენტმა]] [[სალვა კიირი|სალვა კიირმა]] განაცხადა სამხედრო გადატრიალების გაუვნებელყოფის შესახებ. მისი სიტყვებით, ხელისუფლების ძალადობრივი გზით შეცვლის მცდელობა, რომელიც მისი პოლიტიკური ოპონენტების მიერ იყო წამოწყებული, ვერ შედგა, სიტუაცია ქვეყანაში და მის დედაქალაქ — [[ჯუბა]]ში — იმყოფება ხელისუფლების მთლიანი კონტროლის ქვეშ. პოლიტიკური სიტუაცია მკვეთრად გამწვავდა 2013 წლის ივლისში, როდესაც პრეზიდენტმა თანამდებლობიდან გაათავისუფლა ვიცე-პრეზიდენტი [[რიეკ მაჩარი]] და გაატარა რადიკალური ცვლილებები მინისტრთა კაბინეტში. ამ გადაადგილებების შემდეგ ქვეყნის ხელმძღვანელობაში პრაქტიკულად არ დარჩა ქვეყანაში სიდიდით მეორე ხალხის — [[ნუერი]]ს წარმომადგენლები. თვითონ პრეზიდენტი სალვა კიირი და მისი წრის ხალხის უმრავლესობა ეკუთვნის სხვა ტომის ხალხს — [[დინკა]]ს, რომელიც ყველაზე მრავალრიცხოვანია ქვეყანაში. სამხრეთ სუდანში გაეროს ჰუმანიტარული დახმარების კოორდინატორმა ტობი დანცერმა განაცხადა, რომ ქვეყანაში შეიარაღებული აჯანყების დროს დაიღუპა ათასობით ადამიანი. ადრე გაერო იტყობინებოდა კონფლიქტში 500 დაღუპულის ადამიანის შესახებ. 80 ათას ადამიანზე მეტი გაიქცა კონფლიქტის ზონიდან. გაერო ასევე იტყობინება, რომ სამხრეთ სუდანში აღმოჩენილია მასობრივი ადამიანთა სამარხები. ქალაქ ბენტუს ერთ-ერთი საფლავში დამარხულია 14 სხეული, მეორეში, რომელიც მდებარეობს მდინარის ნაპირის შორიახლოს — 20 სხეული. კორესპონდენტს დედაქალაქ ჯუბაში მოჰყავს თვითმხილველთა სიტყვები მასზედ, რომ ქვეყნის უსაფრთხოების ძალებმა დახვრიტეს 200 ადამიანზე მეტი, რომლებიც უპირატესად ნუერის ტომის ხალხს ეკუთვნოდნენ. ჯუბაში კიდევ ერთმა ადამიანმა მოყვა, რომ დინკას ეთნიკური ჯგუფის მებრძოლები, რომლებიც ქვეყნის მოსახლეობის უმრავლესობას შეადგენენ, ესროდნენ ხალხს იმ რაიონებში, სადაც ნუერები ცხოვრობდნენ<ref>[http://www.bbc.co.uk/russian/international/2013/12/131224_south_sudan_violence.shtml გაერო: სამხრეთ სუდანში დაიღუპა ათასობით ადამიანი - BBC Russian - მსოფლიოში]</ref>. გაეროში [[საფრანგეთი]]ს მუდმივი წარმომადგენელი ჟერარ არო, რომელიც დღეისათვის უშიშროების საბჭოს თავჯდომარეა, თვლის, რომ კონფლიქტი ვითარდება ეთნიკური ნიშნების საფუძველზე და შესაძლებელია გადაიზარდოს სამოქალაქო ომში. მან ასევე განაცხადა, რომ გაეროს მონაცემებით, სამხრეთ სუდანში დახოცილია ასობით ადამიანი, ხოლო საკვების და მედიკამენტების მარაგი, რომლებიც აუცილებელია ასეთი დიდი რაოდენობის ხალხისთვის, მალე დამთავრდება<ref>[http://www.bbc.co.uk/russian/rolling_news/2013/12/131217_rn_south_sudan_civil_war.shtml გაერო: სამხრეთ სუდანს ემუქრება სამოქალაქო ომი - BBC Russian - ახალი ამბების რგოლი]</ref>. [[გაეროს უშიშროების საბჭო]]მ მიიღო რეზოლუცია სამხრეთ სუდანში მშვიდობისმყოფელების რაოდენობის გაზრდის შესახებ 7 ათასიდან 12,5 ათასამდე მშვიდობიანი მოქალაქეების დასაცავად, რომლებიც ემალებიან ძალადობას გაეროს და აშშ-ის ბაზებში. დღეისათვის კონფლიქტი ღრმავდება, იზრდება მსხვერპლთა რაოდენობა, აჯანყებულები ინარჩუნებენ კონტროლს [[ჯონგლი]]ს შტატის ქალაქ [[ბორი (სამხრეთი სუდანი)|ბორზე]]. მიმდინარეობს ბრძოლები ნავთობის შტატის [[ზემო ნილოსი (შტატი)|ზემო ნილოსის]] დედაქალაქ [[მალაკალი]]სთვის და შტატ [[ერთობა (შტატი)|ერთობის]] მთავარ ქალაქ [[ბენტიუ]]სათვის<ref>{{Cite web |url=http://ru.euronews.com/2013/12/26/kenya-and-ethiopia-leaders-in-south-sudan-in-peace-effort/ |title=სამხრეთ სუდანი: ეთიოპიის და კენიის შუამავლობა - euronews, მსოფლიო |accessdate=2015-11-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304210918/http://ru.euronews.com/2013/12/26/kenya-and-ethiopia-leaders-in-south-sudan-in-peace-effort/ |archivedate=2016-03-04 }}</ref>. 2015 წლის აგვისტოს ბოლოს სამხრეთ სუდანის პრეზიდენტმა სალვა კიირმა და აჯანყებულების ლიდერმა რიეკ მაჩარმა ხელი მოაწერეს სამშვიდობო შეთანხმებას<ref name=irin>{{cite web|url=http://www.irinnews.org/report/101918/is-south-sudan-s-latest-peace-accord-the-real-deal|title=Is South Sudan's latest peace accord the real deal?|publisher=irinnews.org|accessdate=30 August 2015|date=26 August 2015}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.bbc.com/news/world-africa-34069032|title=Will South Sudan peace deal be worth the wait?|publisher=bbcnews.com|accessdate=26 August 2015|date=26 August 2015}}</ref> 2015 წლის 20 ოქტომბერს, [[უგანდა|უგანდის]] ხელისუფლებამ განაცხადა, რომ ის ნაბაყოფილობით გაიყვანს საკუთარ შეიარაღებულ ძალებს სამხრეთ სუდანის ტერიტორიიდან სამშვიდობო შეთანხმების თანახმად.<ref>[http://www.voanews.com/content/uganda-begins-troop-withdrawal-from-south-sudan/3018884.html Uganda Begins Troop Withdrawal from South Sudan]</ref> == პოლიტიკური სტრუქტურა == 2005 წლიდან 2011 წლამდე სამხრეთ სუდანი იყო ავტონომიური [[რეგიონი]] სუდანის რესპუბლიკაში. ავტონომიური რეგიონი ჩამოყალიბდა [[სუდანის განთავისუფლების სახალხო არმია]]სა და სუდანის ცენტრალურ ხელისუფლებას შორის დადებული სამშვიდობო შეთანხმების შედეგად<ref>[http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/sdtoc.html Sudan: Country Studies - Federal Research Division, Library of Congress]</ref>. სამხრეთ სუდანის ხელისუფლება შეიქმნა 2005 წლის 9 იანვარს. [[ჯონ გარანგი]] არჩეული იქნა პირველ პრეზიდენტად და ამ თანამდებობაზე დარჩა დაღუპვამდე. იგი შეცვალა [[სალვა კიირი|სალვა კიირმა]]. 2005 წლის დეკემბერში მიღებული იქნა [[სამხრეთ სუდანის კონსტიტუცია]]. სალვა კიირი ხელახლა აირჩიეს პრეზიდენტად 2010 წლის არჩევნებში. 2011 წლის 9 იანვრიდან 12 იანვრამდე ჩატარდა [[სამხრეთ სუდანის დამოუკიდებლობის რეფერენდუმი (2011)|სამხრეთ სუდანის დამოუკიდებლობის რეფერენდუმი]]. ამომრჩეველთა დაახლოებით 96 %-მა ხმა მისცა სამხრეთ სუდანის სუდანიდან გამოყოფას და დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბებას<ref>[http://english.aljazeera.net/news/africa/2011/01/2011116101436101586.html Sudan vote trend points at split - Africa - Al Jazeera English]</ref>. დამოუკიდებლობის ოფიციალურად გამოცხადება მოხდა 2011 წლის 9 ივლისს. [[საკანონმდებლო ხელისუფლება]] ხორციელდება [[სამხრეთ სუდანის პარლამენტი]]ს მეშვეობით, რომელიც შედგება 170 წევრისაგან. პარლამენტის შენობა მდებარეობს დედაქალაქ [[ჯუბა]]ში. 2011 წელს მიღებული სამხრეთ სუდანის დროებითი კონსტიტუციის მიღების შემდეგ სამხრეთ სუდანის პარლამენტი გახდა ორპალატიანი — 50 ადგილიანი [[შტატების საბჭო]] და 170 ადგილიანი [[ეროვნული საკანონმდებლო კრება]]. [[აღმასრულებელი ხელისუფლება]] ხორციელდება [[სამხრეთ სუდანის მთავრობა|სამხრეთ სუდანის მთავრობის]] მეშვეობით, რომელიც შედგება [[სამხრეთ სუდანის პრეზიდენტი|პრეზიდენტისაგან]], ვიცე-პრეზიდენტისაგან და 29 მინისტრისაგან. სამხრეთ სუდანის სასამართლო ხელისუფლება შეიქმნა 2011 წელს. მისი ამოცანაა მართლმსაჯულების განხორციელება და სასამართლო სისტემის განმტკიცება. იგი ჯერ კიდევ 2005 წელს შეიქმნა ნაივაშის შეთანხმების საფუძველზე სამხრეთ სუდანის ავტონომიურ რეგიონში და დღეისათვის მისი მემკვიდრე დღევანდელი სამხრეთ სუდანის სასამართლო სისტემაა. სამხრეთ სუდანის სასამართლო სისტემის იურისპრუდენციაში შედიან სამხრეთ სუდანის უზენაესი სასამართლო, სააპელაციო სასამართლო, უმაღლესი სასამართლოები და სარაიონო სასამართლოები. სამხრეთ სუდანის [[სუვერენიტეტი|სუვერენული სახელმწიფოს]] უსაფრთხოება და საზღვრების დაცვა გადაეცა ქვეყნის შეიარაღებულ ძალებს, რომელიც ოფიციალურად შეიქმნა 2005 წლის 9 ივლისს [[ნაივაშის შეთანხმება|ნაივაშის შეთანხმების]] საფუძველზე, რომელსაც ხელი მოაწერეს სამხრეთ სუდანის და სუდანის ხელისუფლების წევრებმა. == საგარეო პოლიტიკა == ზოგიერთმა ქვეყნებმა განაცხადეს, რომ ისინი აპირებენ ცნონ სამხრეთ სუდანის დამოუკიდებლობა ჯერ კიდევ 2011 წლის 9 ივლისამდე. სუდანის ხელისუფლებამ აღიარა სამხრეთ სუდანის 2011 წლის დამოუკიდებლობის რეფერენდუმის შედეგები და განაცხადა, რომ გეგმავს გახსნას საელჩო ჯუბაში ქვეყნის ორ ნაწილად გაყოფის შემდეგ,<ref name="Embassy">[http://allafrica.com/stories/201103211204.html «Khartoum Opens Embassy in Juba as South Approaches Separation»] AllAfrica.com</ref> მეზობელმა ქვეყნებმა, [[ჩადი]]ს და თავიდან ერიტრეის გარდა, ასევე აღიარეს მისი დამოუკიდებლობა. დამოუკიდებლობის პირველივე დღეებში რამდენიმე ათეულმა ქვეყანამ აღიარა სამხრეთ სუდანი. [[დიდი ბრიტანეთი|დიდმა ბრიტანეთმა]] და მთელმა რიგმა სხვა ქვეყნებმა განაცხადეს სამხრეთ სუდანში საკუთარი საელჩოების გახსნის გეგმებზე<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/uk-13356048 «UK plans to open five new foreign embassies»] ''BBC News''</ref>. საკმაოდ დაძაბული, ზოგჯერ შეიარაღებულ კონფლიქტებამდე მისული, რჩება ურთიერთობა სუდანთან, რომელთანაც არსებობს ტერიტორიული და ეკონომიკური დავა. სამხრეთ სუდანსა და სუდანს შორის 2011 წლის მაისიდან აგვისტოს ჩათვლით მოხდა შეიარაღებული კონფლიქტი სამხრეთ კორდოფანის სადავო ზონაში და 2012 წლის მარტ-აპრილში ჰეგლიგის რეგიონში. 2012 წლის 18 აპრილს სამხრეთ სუდანი გახდა [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი]]ს და [[მსოფლიო ბანკი]]ს წევრი. სამხრეთ სუდანს აქვს [[სადავო ტერიტორიების სია|სადავო ტერიტორიები]] სუდანთან ([[აბიეი]] და [[კაფია-კინგი]]) და [[კენია]]სთან ([[ილემის სამკუთხედი]]). == შეიარაღებული ძალები == სამხრეთ სუდანის შეიარაღებული ძალები — ქვეყნის სამხედრო ორგანიზაციაა, რომლის დანიშნულებაა თავისუფლების, დამოუკიდებლობის და ტერიტორიული მთლიანობის დაცვა. შედგება [[სახმელეთო ჯარები]]საგან და [[სამხედრო-საჰაერო ძალები]]საგან. სამხრეთ სუდანის შეიარაღებული ძალები შეიქმნა ქვეყნის კონსტიტუციის I თავის X ნაწილის თანახმად. დღეისათვის ის უპირველეს ყოვლისა შედგება ადრე არსებული სუდანის სახალხო განმათავისუფლებელი მოძრაობის შეიარაღებული ფრთის სუდანის განთავისუფლების სახალხო არმიისგან და იმყოფება რეგულარულ არმიად ჩამოყალიბების პროცესში. სამხრეთ სუდანის შეიარაღებული ძალების მიზნები აღწერილია სამხრეთ სუდანის კონსტიტუციაში: * ქვეყნის კონსტიტუციისადმი მხარდაჭერა; * ქვეყნის სუვერენიტეტის დაცვა; * სამხრეთ სუდანის მოსახლეობის დაცვა; * სამხრეთ სუდანის ტერიტორიული მთლიანობის დაცვა; * სამხრეთ სუდანის დაცვა გარე საფრთხეებისგან და აგრესიისგან, ასევე ნებისმიერ საგანგებო სიტუაციების გადაწყვეტაში მონაწილეობის მიღება, აღდგენით სამუშაოებში მონაწილეობა და სტიქიურ უბედურებებთან ბრძოლაში დახმარების აღმოჩენა, მოქმედი კონსტიტუციის და კანონების თანახმად დახმარების გაწევაში. === სახმელეთო ჯარები === 2013 წლის მდგომარეობით სახმელეთო ჯარების არსენალში იმყოფებოდა შემდეგი მძიმე ტექნიკა: * 110 ცალი [[Т-72]] * [[Т-54/55]] ტანკების მცირე რაოდენობა * 12 ცალი [[2С1]] * 12 ცალი [[2С3]] * 15 ცალი [[БМ-21]] * [[Mamba APC]] * 30-ზე მეტი 82 მმ-იანი [[ნაღმმტყორცნი]]. === სამხედრო-საჰაერო ძალები === 2013 წლის მდგომარეობით სამხედრო-საჰაერო ძალების არსენალში ირიცხებოდა შემდეგი საბრძოლო [[თვითმფრინავი|თვითმფრინავები]]: * 1 ცალი [[Beechcraft 1900]] * 9 ცალი [[Ми-17]] * 1 ცალი [[Ми-17|Ми-172]]. == ადმინისტრაციული დაყოფა == {{მთავარი|სამხრეთ სუდანის ადმინისტრაციული დაყოფა}} [[ფაილი:SouthSudanStates.svg|thumb|270px|სუდანის რეგიონები და შტატები {{legend|#9BCD9B|[[ბაჰრ-ელ-გაზალი]]}} {{legend|#7AC5CD|[[ეკვატორია]]}} {{legend|#EEE685|[[ზემო ნილოსი (რეგიონი)|ზემო ნილოსი]]}}]] სამხრეთ სუდანის იყოფა სამ ისტორიულ რეგიონად: [[ბაჰრ-ელ-ღაზალი]], [[ეკვატორია]] და [[ზემო ნილოსი (რეგიონი)|ზემო ნილოსი]]. რეგიონები თავის მხრივ დაყოფილია 10 [[ფედერალური შტატი|შტატად]], ხოლო შტატები [[სამხრეთ სუდანის მუნიციპალიტეტები|86 მუნიციპალიტეტად]]. {| align="center" class="wikitable" ! № ! შტატი<br />(ქართ.) ! შტატი<br />(ინგლ.) ! ადმინისტრაციული ცენტრი ! ფართობი,<ref name="NBS" /><br />კმ² ! მოსახლეობა,<ref name="geohive" /><ref name="statoids" /><ref name="citypopulation" /><br />ად. (2008 წელი) ! სიმჭიდროვე,<br />ად./კმ² |- | colspan=9 align=center bgcolor="#EFEFEF" |'''[[ბაჰრ-ელ-ღაზალი]]''' |- | 1 | [[ვარაბი]] | Warrap | [[კუაჯოკი]] | align="right" | 45 567 | align="right" | 972 928 | align="right" | 21,35 |- | 2 | [[დასავლეთი ბაჰრ-ელ-ღაზალი]] | Western Bahr el Ghazal | [[ვაუ (სამხრეთი სუდანი)|ვაუ]] | align="right" | 91 076 | align="right" | 333 431 | align="right" | 3,66 |- | 3 | [[ტბები (შტატი)|ტბები]] | Lakes | [[რუმბეკი]] | align="right" | 43 595 | align="right" | 695 730 | align="right" | 15,96 |- | 4 | [[ჩრდილოეთი ბაჰრ-ელ-ღაზალი]] | Northern Bahr el Ghazal | [[ავეილი (სამხრეთი სუდანი)|ავეილი]] | align="right" | 30 543 | align="right" | 720 898 | align="right" | 23,60 |- | colspan=9 align=center bgcolor="#EFEFEF" |'''[[ზემო ნილოსი (რეგიონი)|ზემო ნილოსი]]''' |- | 5 | [[ზემო ნილოსი (შტატი)|ზემო ნილოსი]] | Upper Nile | [[მალაკალი]] | align="right" | 77 283 | align="right" | 964 353 | align="right" | 12,48 |- | 6 | [[ჯონგლი]] | Jonglei | [[ბორი (სამხრეთი სუდანი)|ბორი]] | align="right" | 122 581 | align="right" | 1 358 602 | align="right" | 11,08 |- | 7 | [[ერთობა (შტატი)|ერთობა]] (ვაჰდა) | Unity | [[ბენტიუ]] | align="right" | 37 837 | align="right" | 585 801 | align="right" | 15,48 |- | colspan=9 align=center bgcolor="#EFEFEF" |'''[[ეკვატორია]]''' |- | 8 | [[აღმოსავლეთი ეკვატორია]] | Eastern Equatoria | [[ტორიტი]] | align="right" | 73 472 | align="right" | 906 161 | align="right" | 12,33 |- | 9 | [[დასავლეთი ეკვატორია]] | Western Equatoria | [[იამბიო]] | align="right" | 79 343 | align="right" | 619 029 | align="right" | 7,80 |- | 10 | [[ცენტრალური ეკვატორია]] | Central Equatoria | [[ჯუბა]] | align="right" | 43 033 | align="right" | 1 103 557 | align="right" | 25,64 |- style="background: #CCC;" | || სულ || || || 644 329 || 8 260 490 || 12,82 |} === სადავო სტატუსის ტერიტორიები === * [[აბიეი]]ს რაიონი [[ვარაბი]]ს შტატში, დღეისათვის მას აკონტროლებს [[სუდანი]]ს ხელისუფლება და ადმინისტრაციულად ეკუთვნის [[სამხრეთი კორდოფანი]]ს შტატს. [[ნაივაშის შეთანხმება|ნაივაშის შეთანხმების]] თანახმად ტერიტორიის სტატუსი უნდა განისაზღვროს რეფერენდუმის გზით. * [[ილემის სამკუთხედი]] მდებარეობს [[აღმოსავლეთი ეკვატორია|აღმოსავლეთი ეკვატორიის]] შტატში, დღეისათვის მას აკონტროლებს [[კენია|კენიის]] ხელისუფლება. სტატუსი გაურკვეველია კოლონიალური ეპოქის დროინდელი დოკუმენტების წინააღმდეგობების გამო. * [[კაფია-კინგი]]ს რაიონი [[დასავლეთი ბაჰრ-ელ-ღაზალი]]ს შტატში, დღეისათვის მას აკონტროლებს [[სუდანი]]ს ხელისუფლება და ადმინისტრაციულად ეკუთვნის [[სამხრეთი დარფური]]ს შტატს. რაიონი იყო ბაჰრ-ელ-ღაზალის ნაწილი 1956 წელს, დარფურის შემადგენლობაში გადასცეს 1960 წელს. 2011 წლის 9 ივლისს სუდანის ხელისუფლებამ აღიარა სამხრეთ სუდანის დამოუკიდებლობა 1956 წლის 1 იანვრის საზღვრებში, ამასთან, ნაივაშის შეთანხმების შესაბამისად, ლაპარაკია იმ დროის არა ადმინისტრაციულ საზღვარზე, არამედ ჩრდილოეთსა და სამხრეთს შორის გამყოფ ხაზზე, რომელიც არსებობდა 1956 წლის 1 იანვარს სუდანის დამოუკიდებლობის მოპოვების მომენტში. კერძოდ, ცნობილია, რომ ეს ხაზი როგორც მინიმუმ ერთ ადგილას (აბიეის რაიონში) არ ემთხვევა პროვინციის საზღვარს, რომელიც არსებობდა 1956 წელს. რომელი ადმინისტრაციული საზღვარი (1956 წლის ან 1960 წლის) თავის დასავლეთ ნაწილში შეესაბამება გამყოფ ხაზს, უცნობია, და შესაბამისად თითოეული სახელმწიფო აღიარებს იმ საზღვარს, რომელსაც იგი მიიჩნევს საჭიროდ. [[აშშ]] აღიარებს 1956 წლის საზღვარს ([[ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტო]]ს რუკებზე განსახილველი ტერიტორია აღნიშნულია, როგორც სამხრეთ სუდანის ნაწილი<ref>{{Cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/graphics/maps/large/od-map.gif |title=ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოს ოფიციალური საიტი. სამხრეთ სუდანის რესპუბლიკის რუკა |accessdate=2015-11-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304081742/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/graphics/maps/large/od-map.gif |archivedate=2016-03-04 }}</ref>). == მოსახლეობა == სამხრეთი სუდანის მოსახლეობა, სხვადასხვა მონაცემებით, მერყეობს 7,5 მლნ-დან<ref>{{cite web|datepublished=|url=http://sudan.unfpa.org/souther_Sudan/index.htm|title=UNFPA Southern SUDAN|publisher=sudan.unfpa.org|accessdate=2011-1-1|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110103175900/http://sudan.unfpa.org/souther_Sudan/index.htm|archivedate=2011-01-03}}</ref> - 13 მლნ კაცამდე<ref>{{cite web|datepublished=27.04.2009|url=http://www.sudantribune.com/spip.php?article31005|title=Sudan census committee say population is at 39|publisher=sudantribune.com|accessdate=2011-1-1|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121123114814/http://www.sudantribune.com/spip.php?article31005|archivedate=2012-11-23}}</ref>. სუდანის [[2008|2008 წლის]] აღწერის თანახმად, სამხრეთის მოსახლეობა შეადგენდა 8&nbsp;260&nbsp;490 კაცს<ref>{{cite web|datepublished=21.05.2009|url=http://www.news24.com/Content/World/News/1073/b52cc36803164f39be83598566f1eb70/21-05-2009-07-23/Discontent_over_Sudan_census|title=Discontent over Sudan census|publisher=news24.com|accessdate=2011-1-1|lang=en}}{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>, თუმცა სამხრეთი სუდანის მთავრობა ამ აღწერას არ აღიარებს, რადგანაც [[ხართუმი]]ს სტატისტიკის ცენტრალურმა ბიურომ უარი განუცხადა სამხრეთის წარმომადგენლებს აღწერის საწყისი მონაცემების გადაცემაზე<ref>{{cite web|datepublished=08.07.2009|url=http://www.sudantribune.com/South-Sudan-parliament-throw-outs,31746|title=South Sudan parliament throw outs census results|author=Isaac Vuni.|publisher=sudantribune.com|accessdate=2011-1-1|lang=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110215003656/http://www.sudantribune.com/South-Sudan-parliament-throw-outs,31746|archivedate=2011-02-15}}</ref>. === დემოგრაფია === {{მთავარი|სამხრეთ სუდანის დემოგრაფია}} მოსახლეობის რაოდენობა — 8 260 490 ადამიანი (2008 წლის აღწერა). წლიური ზრდა — 2,85 %. საშუალო ასაკი: * სულ: 16,8 წელი * მამაკაცები: 16,6 წელი * ქალები: 17,0 წელი (2014 წლის შეფასება) ასაკობრივი სტრუქტურა: * 0-14 წელი — 44,3 % * 15-64 წელი — 53 % * 65+ წელი — 2,7 % სქესობრივი სტრუქტურა: * საერთო — 1,07 მამაკაცი/ქალზე * 0-14 წელი — 1,12 მამაკაცი/ქალზე * 15-64 წელი — 1,02 მამაკაცი/ქალზე * 65+ წელი — 1,36 მამაკაცი/ქალზე სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა — 42 წელი. შობადობა — 37,68 %. სიკვდილიანობა — 8,42 %. ჩვილთა სიკვდილიანობა — 71,83 ბავშვი 1000 ადამიანზე (2010 წელი). ეთნიკური შემადგენლობა: [[დინკა]] — 35,8 %, [[ნუერი]] — 15,6 %, სხვები ([[ზანდე (ხალხი)|ზანდე]], [[შილუკები]], [[ბარი (ხალხი)|ბარი]], [[ლოტუკო (ხალხი)|ლოტუკო]] და სხვა). ენები: ოფიციალური — [[ინგლისური ენა|ინგლისური]], სალაპარაკო — [[დინკა (ენა)|დინკა]], [[ნუერი (ენა)|ნუერი]], [[ბარი (ენა)|ბარი]], [[მურლე (ენა)|მურლე]], [[ზანდე (ენა)|ზანდე]], [[შილუკი (ენა)|შილუკი]] და [[არაბული ენა]]. ძირითადი [[რელიგია]] — [[ქრისტიანობა|ქრისტიანები]] — 60,5 %, [[ანიმიზმი|ანიმისტები]] — 32,9 %, [[ისლამი|მუსლიმები]] შეადგენენ ქვეყნის მოსახლეობის 6,2 %-ს. === ეთნიკური ჯგუფები === [[ფაილი:Southern Sudan Ethnicity Map-sr.svg|მინი|მარცხნივ|270პქ|ეთნიკური სტრუქტურა]] სამხრეთ სუდანი 62 მკვიდრი ეთნიკური ჯგუფისაგან შედგება. მოსახლეობის უმრავლესობა მიეკუთვნება [[ნეგროიდული რასა|ნეგრეოიდულ რასას]]. მოსახლეობის ძირითადი ნაწილი არის [[ნილოტები|ნილოტთა ხალხები]], რომელთაგან უმსხვილესია [[დინკა]]ს ხალხი, ქვეყნის ძირითადი [[ეთნიკური ჯგუფი]], რომლებიც შეადგენენ მთელი მოსახლეობის დაახლოებით 36 %-ს. ნილოტების შემდეგი მსხვილი ეთნიკური ჯგუფია [[ნუერი]]ს ტომის ხალხი, რომლებიც მთელი მოსახლეობის 15 %-ს შეადგენენ. მათ გარდა ქვეყანაში ასევე ცხოვრობენ ნილოტების ჯგუფში შემავალი სხვა ხალხები: [[ბარი (ხალხი)|ბარი]], [[ლოტუკო (ხალხი)|ლოტუკო]], [[შილუკები]], [[აჩოლი (ხალხი)|აჩოლი]], [[ტოპოზა (ხალხი)|ტოპოზა]] და სხვა<ref>{{cite web|datepublished=04.01.2011|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-12115013|title=Sudan: One country or two?|publisher=''bbc.co.uk''|accessdate=2011-1-16|lang=en}}</ref>. [[აღმოსავლეთსუდანური ენები]]ს ეთნიკური ჯგუფები მოიცავენ [[დიდინგა (ხალხი)|დიდინგა]] და [[მურლე (ხალხი)|მურლე]]. [[ცენტრალურსუდანური ენები]]ს სხვა ეთნიკური ჯგუფებია: [[მორუ (ხალხი)|მორუ]], [[მადი (ხალხი)|მადი]], [[ლულუბო (ხალხი)|ლულუბო]] და სხვა. ეთნიკური ჯგუფების უმცირესობას მიეკუთვნება [[ნიგერ-კონგოს ენები]], მათ შორის [[ზანდე (ხალხი)|ზანდე]], [[მაკარაკა (ხალხი)|მაკარაკა]] და [[მუნდუ (ხალხი)|მუნდუ]]. [[ნილო-საჰარული ენები]]ს ჯგუფის ხალხს მიეკუთვნება [[ავუკაია]], [[მორუმადი]] და სხვები, რომლებიც ცხოვრობენ მდინარე თეთრი ნილოსის რაიონში. ისინი იქ დასახლდნენ მას შემდეგ რაც დატოვეს [[ქუშის სამეფო]]. === ენები === [[ფაილი:Southern Sudan Linguistic Map-sr.svg|მინი|მარცხნივ|270პქ|ეთნიკური სტრუქტურა]] {{bar box|float=right |title=ენები სამხრეთ სუდანში<ref>{{Cite web |url=http://gulf2000.columbia.edu/images/maps/South_Sudan_Languages_sm.jpg |title=მშობლიურ ენაზე მოლაპარაკეთა პროცენტი სამხრეთ სუდანში |accessdate=2015-11-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110918130352/http://gulf2000.columbia.edu/images/maps/South_Sudan_Languages_sm.jpg |archivedate=2011-09-18 }}</ref>.|titlebar=#ddd |left1='''ენა'''|right1='''პროცენტი''' |bars= {{bar percent|[[დინკა (ენა)|დინკა]]|green|35.8}} {{bar percent|[[ნუერი (ენა)|ნუერი]]|purple|15.6}} {{bar percent|[[შილუკი (ენა)|შილუკი]]|green|8.9}} {{bar percent|[[ზანდე (ენა)|ზანდე]]|purple|8.4}} {{bar percent|[[ბარი (ენა)|ბარი]]|green|8.3}} {{bar percent|[[არაბული ენა]]|purple|3.1}} }} სამხრეთ სუდანში ლაპარაკობენ 200-ზე მეტ სხვადასხვა ენებზე. ქვეყნის კონსტიტუციის თანახმად, ოფიციალური ენაა [[ინგლისური ენა|ინგლისური]]<ref>{{Cite web |url=http://www.sudantribune.com/IMG/pdf/The_Draft_Transitional_Constitution_of_the_ROSS2-2.pdf |title=სამხრეთ სუდანის კონსტიტუცია |accessdate=2015-11-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110629170732/http://www.sudantribune.com/IMG/pdf/The_Draft_Transitional_Constitution_of_the_ROSS2-2.pdf |archivedate=2011-06-29 }}</ref>, ხოლო მის გარდა, აღიარებულია კიდევ დაახლოებით 200 რეგიონალური ენა<ref>{{Cite web |url=http://www.sudantribune.com/IMG/pdf/The_Draft_Transitional_Constitution_of_the_ROSS2-2.pdf |title=სამხრეთ სუდანის კონსტიტუცია - ენები |accessdate=2015-11-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110629170732/http://www.sudantribune.com/IMG/pdf/The_Draft_Transitional_Constitution_of_the_ROSS2-2.pdf |archivedate=2011-06-29 }}</ref>. ისინი იყოფიან რამდენიმე ჯგუფებად და ოჯახებად. მათ შორის ყველაზე მრავალრიცხოვანია [[ნილო-საჰარული ენები]]ს ჯგუფი: [[დინკა (ენა)|დინკა]](3 მილიონი მოლაპარაკე), [[ნუერი (ენა)|ნუერი]] (900 000 მოლაპარაკე), [[ბარი (ენა)|ბარი]] (400 000 მოლაპარაკე), [[შილუკი (ენა)|შილუკი]] (200 000 მოლაპარაკე) და სხვა. შემდეგ მოდის [[ნიგერ-კონგოს ენები]]ს ჯგუფი, რომელთაგან ყველაზე მრავალრიცხოვანია — [[ზანდე (ენა)|ზანდეს]] ენაზე მოლაპარაკე ხალხი (1 000 000 მოლაპარაკე). მათ გარდა მნიშვნელოვანია [[სემიტური ენები]]ს ჯგუფის [[სამხრეთსუდანური არაბული პიჯინი]]ს ენაზე მოლაპარაკეთა რაოდენობა, რომლებიც შეადგენენ დაახლოებით 40 000 ადამიანს დედაქალაქ ჯუბაში. დინკას და ნუერის ენები ყველაზე უფრო გავრცელებული ენებია ქვეყნის დიდ ნაწილში. ნუერი ძირითადი სალაპარაკო ენაა ჯონგლის შტატის აღმოსავლეთ ნაწილში, მაშინ როდესაც დინკას ენა წარმოდგენილია ცენტრალურ, ჩრდილოეთ და ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში (ჯონგლი, ზემო ნილოსი, ერთობა, ჩრდილოეთი ბაჰრ-ელ-ღაზალი). შილუკის ენა გამოიყენება ქალაქ მალაკალას ჩრდილოეთით მდებარე რაიონებში. ბარის ენა ძირითადია ცენტრალურ ეკვატორიაში, ხოლო ზანდეს ენა დასავლეთ ეკვატორიაში. ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთით მდებარე დასავლეთ ბაჰრ-ელ-ღაზალის შტატში გამოიყენება არაბული ენაც<ref>[http://gulf2000.columbia.edu/images/maps/South_Sudan_Languages_sm.jpg ენათა ჯგუფების გავრცელება სამხრეთ სუდანში] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110918130352/http://gulf2000.columbia.edu/images/maps/South_Sudan_Languages_sm.jpg |date=2011-09-18 }}.</ref>. === რელიგია === [[ფაილი:Southern Sudan Religion Map-sr.svg|მინი|მარცხნივ|270პქ|რელიგიური სტრუქტურა]] [[რელიგია|რელიგიის]] თავისუფლება სამხრეთ სუდანში გარანტირებულია ქვეყნის კონსტიტუციით. მოსახლეობა ძირითადად სამი ძირითადი რელიგიის მიმდევრები არიან — [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]], [[ანიმიზმი]]ს და [[ისლამი]]ს. დამოუკიდებლობის გამოცხადებამდე სამხრეთ სუდანი ჩრდილოეთ სუდანთან აწარმოებდა სამოქალაქო ომს, რომლის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი მათ შორის რელიგიური უთანხმოებაც იყო. {{bar box|float=right |width=300px |title=რელიგია სამხრეთ სუდანში<ref>[http://www.oikoumene.org/en/member-churches/regions/africa/south-sudan.html რელიგია სამხრეთ სუდანში] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811133804/http://www.oikoumene.org/en/member-churches/regions/africa/south-sudan.html |date=2011-08-11 }}, 18. ივლისი 2011 წელი.</ref> |titlebar=#ddd |left1='''რელიგია'''|right1='''პროცენტი''' |bars= {{bar percent|[[ქრისტიანობა|ქრისტიანები]]|red|60.50}} {{bar percent|[[ანიმიზმი|ანიმისტები]]|orange|32.90}} {{bar percent|[[ისლამი|მუსლიმები]]|green|6.20}} {{bar percent|დანარჩენები|grey|0.40}} |caption='''სულ: 10 798 098 მორწმუნე''' }} {{bar box|float=right |width=300px |title=ქრისტიანობა სამხრეთ სუდანში<ref>[http://www.oikoumene.org/en/member-churches/regions/africa/south-sudan.html ქრისტიანობა სამხრეთ სუდანში] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811133804/http://www.oikoumene.org/en/member-churches/regions/africa/south-sudan.html |date=2011-08-11 }}, 18. ივლისი 2011 წელი.</ref> |titlebar=#ddd |left1='''რელიგია'''|right1='''პროცენტი''' |bars= {{bar percent|[[კათოლიციზმი|კათოლიკეები]]|red|55.83}} {{bar percent|[[ანგლიკანიზმი|ანგლიკანები]]|orange|24.23}} {{bar percent|[[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტები]]|blue|18.14}} {{bar percent|[[ორმოცდაათიანელები]]|grey|0.58}} {{bar percent|[[ბაპტიზმი|ბაპტისტები]]|yellow|0.38}} {{bar percent|[[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებლები]]|orange|0.04}} {{bar percent|სხვები|black|0.76}} |caption='''სულ: 6 411 987 მორწმუნე''' }} მორწმუნეთა უმეტესობა [[ქრისტიანობა|ქრისტიანულ]] კონფესიას იზიარებს, რომელთა რაოდენობა მოსახლეობის დაახლოებით 60 %-ია, თუმცა ძლიერია ტრადიციული აფრიკული [[ანიმიზმი|ანიმისტური]] რელიგიების პოზიციაც, რომელთა რაოდენობა დაახლოებით 33 %-ია, ხოლო [[ისლამი|მუსლიმების]] რაოდენობა 6 %-ს შეადგენს<ref>{{cite web|datepublished=03.01.2011|url=http://rus.ruvr.ru/2011/01/03/38691110.html|title=В Судане 4 миллиона человек примут участие в референдуме о независимости|publisher=rus.ruvr.ru (со ссылкой на «Би-би-си»)|accessdate=2011-1-3|lang=ru|archiveurl=https://www.webcitation.org/65sQidEVB?url=http://rus.ruvr.ru/2011/01/03/38691110.html|archivedate=2012-03-03}}</ref>. ქრისტიანობა სამხრეთ სუდანში წარმოდგენილია რამდენიმე კონფესიის სახით, რომელთაგან 6 [[ახალი სუდანის ეკლესიების საბჭო]]ს წევრია. ქვეყანაში ცხოვრობს დაახლოებით 6,5 მილიონი ქრისტიანი, რაც შეადგენს მოსახლეობის საერთო რაოდენობის დაახლოებით 60,5 %-ს. ქრისტიანებიდან ყველაზე უფრო კათოლიკეა, შემდეგ მოდიან ანგლიკანები და პროტესტანტები. ქრისტიანების ყველაზე უფრო დიდი კონცენტრაცია შეიმჩნევა ქვეყნის სამხრეთის, სამხრეთ-დასავლეთის, უკიდურესი ჩრდილოეთის და ჩრდილო-აღმოსავლეთის რაიონებში. სამხრეთ სუდანში არსებობს 8 აღიარებული ეკლესია: [[რომის კათოლიკური ეკლესია]], ეპისკოპალური, აფრიკის შიდა ეკლესია, პრესვეტერიანული, პენტეკოსტალური, შიდა ეკლესია, [[კოპტური მართლმადიდებლური ეკლესია]] და [[ეთიოპიის მართლმადიდებელი ეკლესია]]. სამხრეთ სუდანში [[ანიმიზმი]], [[სპირიტიზმი]] და ტრადიციული სარწმუნოებები, დამახასიათებელია ქვეყნის აღმოსავლეთი ნაწილისათვის. მათი წარმომადგენლების უმრავლესობა ცხოვრობს [[აღმოსავლეთი ეკვატორია|აღმოსავლეთ ეკვატორიის]], [[ჯონგლი]]ს და [[ზემო ნილოსი (შტატი)|ზემო ნილოსის]] შტატებში. [[სუდი]]ს ვრცელი დაჭაობებული ტერიტორიის ირგვლივ არსებულ ცენტრალურ ნაწილს ანიმისტების რაოდენობით სიდიდით მეორე ადგილი უკავია, [[დასავლეთი ბაჰრ-ელ-ღაზალი]]ს შტატში ტრადიციული სარწმუნოების მიმდევრები და ქრისტიანები ერთმანეთშია შერეული. ანიმისტების რაოდენობა სამხრეთ სუდანში შეადგენს დაახლოებით 3 500 000 ადამიანს, რაც ქვეყნის მოსახლეობის საერთო რაოდენობის ერთი მესამედია, ანუ შეადგენს 32,90 %-ს. მეზობელ სუდანში გავრცელებულ ისლამს, სამხრეთ სუდანის ტერიტორიაზე დიდი გავლენა არ გააჩნია. ისლამის სარწმუნოებას მისდევენ მასალიტის, დაგოს და ბერტის ეთნიკურ ჯგუფებში და მათი წილი ქვეყანაში შეადგენს 6 %-ს. == ეკონომიკა == სამხრეთ სუდანის [[ეკონომიკა]] დაფუძნებულია თავისუფალი ბაზრის პრინციპებზე. დღეისათვის ის ერთ-ერთი ყველაზე უფრო სწრაფად მზარდი ეკონომიკაა მსოფლიოში<ref name=autogenerated1>{{cite web|url=http://www.riskwatchdog.com/2011/01/19/south-sudan-referendum-oil-industry-implications/|title=South Sudan Referendum: Oil Industry Implications|publisher=Risk Watchdog|date=2011-01-19|accessdate=2011-07-15|archiveurl=https://www.webcitation.org/6JGfURQ1a?url=http://www.riskwatchdog.com/2011/01/19/south-sudan-referendum-oil-industry-implications/|archivedate=2013-08-30}}</ref>. შედეგად მას 17-ე ადგილი უკავია ზრდის მიხედვით.<ref name=autogenerated1 />, მიუხედავად მიმდინარე არასტაბილური ეკონომიკური ტენდენციებისა. სამხრეთ სუდანის მთავარი კოზირებია [[ნავთობი]], [[აირი]], [[ციტრუსოვანი კულტურები]] და ხე-ტყე. ქვეყნის ოფიციალური ვალუტაა სამხრეთ სუდანური ფუნტი. მიუხედავად ამ მაჩვენებლებისა, სამხრეთ სუდანის მოსახლეობა ცხოვრობს საკმაოდ ღარიბულად, რაც პირდაპირაა დაკავშირებული მრავალწლიან სამოქალაქო ომებთან<ref>{{Cite web |url=http://www.goss.org/ |title=სამხრეთ სუდანის ეკონომიკა - სიღარიბე |accessdate=2011-07-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151225222250/http://www.goss.org/ |archivedate=2015-12-25 }}</ref>. === ნავთობმოპოვება === ნავთობი — ქვეყნის მთავარი რესურსია, რომელზეც დაყრდნობილია სამხრეთ სუდანის მთელი ეკონომიკა, 2013 წელს მისმა მოპოვებამ შეადგინა 4,9 მილიონი ტონა (99 ათასი ბარელი დღე-ღამეში). მაგრამ [[სუდანი|ჩრდილოეთი სუდანი]] აკონტროლებს მილსადენებს, რომლის გავლითაც ნავთობი გადის ექსპორტზე, ამის გამო თითოეულ მხარეს გააჩნია საკუთარი ინტერესები მისი ექსპორტისგან მიღებული შემოსავლების განაწილებასთან დაკავშირებულ საკითხებზე<ref name=autogenerated1 /><ref>[http://www.nytimes.com/2011/07/10/world/africa/10sudan.html?_r=2&hp=&adxnnl=1&pagewanted=2&adxnnlx=1310234502-5nvX4GUBg0fK28Wp4PYaEA After Years of Struggle, South Sudan Becomes a New Nation]</ref>. სამხრეთ სუდანის ინვესტიციების მინისტრი გენერალ-პოლკოვნიკი [[ოიაი დენგ აჯაკი]] მრავალჯერ აცხადებდა [[აბიეი]]ს ნავთობმომპოვებელი რაიონის საკითხის საერთაშორისო დონეზე გადაწყვეტის აუცილებლობის შესახებ. ნავთობის გაყიდვიდან შემოსავლები [[ნაივაშის შეთანხმება|ნაივაშის შეთანხმების]] საფუძველზე უნდა გაიყოს შუაზე შეთანხმების მოქმედების ვადის განმავლობაში<ref name="pulitzercenter.org"/>. რადგანაც სამხრეთ სუდანი დამოკიდებულია მილსადენებზე, ნავთობგადამამუშავებელ ქარხნებზე და ჩრდილოეთ სუდანის [[წითელი ზღვის შტატი]]ს საპორტო ინფრასტრუქტურაზე, შეთანხმების საფუძველზე ჩრდილოეთ სუდანმა მიიღო უფლება მთელი ნავთობის შემოსავლების 50 %-ზე<ref name="pulitzercenter.org"/>. ნავთობის გაყიდვიდან მიღებული შემოსავლები შეადგენენ სამხრეთ სუდანის ხელისუფლების ბიუჯეტის 98 %-ზე მეტს ქვეყნის ფინანსთა სამინისტროს და ეკონომიკური დაგეგმვის მონაცემებით ან 8 მილიარდი აშშ დოლარზე მეტს სამშვიდობო შეთანხმების ხელმოწერის მომენტიდან<ref name="pulitzercenter.org">Hamilton, Rebecca [http://pulitzercenter.org/articles/southern-sudanese-say-independence-vote-will-improve-life "Awaiting Independence Vote, Southern Sudan Has High Hopes"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140425010705/http://pulitzercenter.org/articles/southern-sudanese-say-independence-vote-will-improve-life |date=2014-04-25 }}, ''Washington Post'', 28 November 2010, via Pulitzer Center on Crisis Reporting.</ref>. უკანასკნელ წლებში სამხრეთ სუდანში გააქტიურდა მუშაობა ნავთობის [[ჭაბურღილი|ჭაბურღილების]] ბურღვაზე უცხოური კომპანიების მონაწილეობით, რამაც გააუმჯობესა ამ ქვეყნის გეოპოლიტიკური მდგომარეობა. ნავთობი და სახვა მინერალური რესურსები გვხვდება სამხრეთ სუდანის მთელ ტერიტორიაზე, მაგრამ [[ბენტიუ]]ს ირგვლივ არსებული რეგიონი ფართედაა ცნობილი, როგორც ნავთობით ყველაზე უფრო მდიდარი რეგიონი, ხოლო [[ჯონგლი]]ს, [[ვარაბი]]ს და [[ტბები (შტატი)|ტბების]] შტატებში არსებობს პოტენციური მარაგი. ავტონომიის პერიოდში 2005 წლიდან 2011 წლების ჩათვლით ჩრდილოეთ სუდანის ხელისუფლებამ სუდანის ძირითადი ნაწილი ბლოკებად დაჰყო, ამასთან ნავთობის დაახლოებით 85 % მოყვა სამხრეთში. 1, 2 და 4 ბლოკები მდებარეობენ უმსხვილესი უცხოური კონსორციუმის — Greater Nile Petroleum Operating Company (GNPOC) კონტროლქვეშ, რომელიც შედგება შემდეგი მონაწილეებისაგან: [[ჩინეთის ეროვნული ნავთობაირის კორპორაცია]] (CNPC, [[ჩინეთი]]) — 40 %, [[Petronas]] ([[მალაიზია]]) — 30 %, [[Oil and Natural Gas Corporation|Oil and Natural Gas Corporation Limited]] (ONGC, [[ინდოეთი]]) — 25 %, Sudapet (სუდანის ეროვნული ნავთობაირის კორპორაცია) — 5 %<ref name="Amnesty">[http://www.amnestyusa.org/business-and-human-rights/oil-in-sudan/the-big-4/page.do?id=1081006 "The 'Big 4' – How oil revenues are connected to Khartoum"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110429082354/http://www.amnestyusa.org/business-and-human-rights/oil-in-sudan/the-big-4/page.do?id=1081006 |date=2011-04-29 }} Amnesty International Retrieved 8 December 2010</ref>. იმის გამო, რომ აშშ-მა სუდანი ჩართო [[ტერორიზმი]]ს მხარდამჭერ ქვეყნების სიაში, ასევე ჩრდილოეთ სუდანის ხელისუფლების განუხრელმა სურვილმა სამხრეთ სუდანის ნავთობისაგან მიეღო შემოსავლების ნაწილი ნებისმიერი საერთაშორისო საქმიანი შეთანხმებიდან ამერიკულ სანავთობო კომპანიებს არ შეუძლიათ იმოქმედონ სამხრეთ სუდანთან, რომელსაც არ აქვს ზღვაზე გასასვლელი. შედეგად ამერიკული კომპანიები პრაქტიკულად არ მონაწილეობენ სამხრეთ სუდანის სანავთობო სექტორში<ref name="hours">{{cite news|url=http://www.businessinsider.com/southern-sudan-independence-2011-7|agency=Business Insider|title=Oil-Rich South Sudan Has Hours To Choose Between North Sudan, China And The U.S.|first=Vincent|last=Trivett|date=8 July 2011|accessdate=9 July 2011}}</ref>. ნავთობის მოპოვება სამხრეთში მიმდინარეობს ასევე 3 და 7 ბლოკებში აღმოსავლეთში, [[ზემო ნილოსი (შტატი)|ზემო ნილოსის]] შტატში. ამ ბლოკებს აკონტროლებს [[Petrodar]], რომელშიც 41 % ეკუთვნის CNPC-ს, 40 % — Petronas-ს, 8 % — Sudapet-ს, 6 % — [[Sinopec]]-ს და 5 % — [[ალ ტანი]]ს<ref name="Amnesty"/>. სამხრეთ სუდანის კიდევ ერთ მსხვილ ბლოკზე (ადრე — ბლოკი ბ, ჩრდილოეთ სუდანის ხელისუფლების აღნიშვნის თანახმად) პრეტენზიას აცხადებს რამდენიმე მხარე. კომპანია [[Total]]-მა ([[საფრანგეთი]]) მიიღო კონცესია 90 000 კმ²-იან ბლოკზე 1980-იან წლებში, მაგრამ მას შემდეგ ჩაატარა შეზღუდული მუშაობა — „ფორს-მაჟორის“ სახით. [[სუდანის განთავისუფლების სახალხო არმია|სუდანის განთავისუფლების სახალხო არმიის]] სხვადასხვა ელემენტები გადასცემდნენ ბლოკს, ან მის ნაწილებს სამხრეთ სუდანის სხვა მხარეს. ზოგიერთი ასეთი გარიგება, დადებული ნაივაშის შეთანხმებამდე, გაუქმდა, როდესაც [[ჯონ გარანგი|ჯონ გარანგმა]] დაკარგა ხელისუფლება. ნაივაშის შეთანხმების ერთ-ერთ თავში ბუნებრივი რესურსების შესახებ ნათქვამია, რომ ყველა შეთანხმება, რომელიც ხელმოწერილია ნაივაშის შეთანხმებამდე, რჩება ძალაში და ნაივაშის შეთანხმების საფუძველზე შექმნილი ნავთობის და აირის ეროვნული კომისიის, რომელიც შედგება, როგორც ჩრდილოეთ სუდანის, ასევე სამხრეთ სუდანის წარმომადგენლებისგან და რომელსაც ერთობლივად ხელმძღვანელობენ ჩრდილოეთ სუდანის პრეზიდენტი [[ომარ ალ-ბაშირი]] და სამხრეთ სუდანის პრეზიდენტი [[სალვა კიირი]], გადასინჯვას არ ექვემდებარება. მაგრამ ნაივაშის შეთანხმებაში არ არის განსაზღვრული, ვინ უნდა მოაწეროს ხელი ამ ნაივაშის შეთანხმებამდელ ხელშეკრულებებს. ზოგიერთი მონაცემებით, ჩინეთმა მისცა სამხრეთ სუდანს საკრედიტო ხაზი რამდენიმე წლით [[კენია|კენიის]] სანაპირომდე ალტერნატიული მილსადენის გაყვანამდე და კენიის მთავრობასთან საექსპორტო შეთანხმების დადებამდე, მაგრამ ეს სცენარი ნაკლებ სავარაუდოა, ვიდრე სამხრეთ სუდანის დამოკიდებულების გაგრძელება ჩრდილოეთ სუდანის ინფრასტრუქტურებზე. ასეთი შეთანხმების დადების შემთხვევაში კი სამხრეთ სუდანი დაიწყებდა ნავთობის ექსპორტირებას კენიის პორტებიდან და აშშ გახდებოდა ნავთობის პოტენციური სავაჭრო პარტნიორი და იმპორტიორი სამხრეთ სუდანიდან. ჯერჯერობით სამხრეთ სუდანის ხელისუფლება აპირებს სუდანში მომუშავე ამერიკული კომპანიებისთვის შეზღუდვების შემცირების აშშ-ში ლობირებას<ref name="hours"/>. === მრეწველობა === ბუნებრივი რესურსების ბაზაზე და სოფლის მეურნეობაზე დაყრდნობით შემუშავებულია სამხრეთ სუდანის მრავალრიცხოვანი დარგები. პირველ რიგში ესაა [[ენერგეტიკა]] და [[ნავთობმრეწველობა]]. მას მოსდევს ხე-ტყის გადამამუშავებელი საწარმოები ქვეყნის სამხრეთში, [[ტროპიკული ტყე]]ების ზონაში, შემდეგ [[კვების მრეწველობა]], [[ხილი]]ს და [[ბოსტნეული კულტურები|ბოსტნეულის]] დამუშავება და მშენებლობა მინერალური ნედლეულის საფუძველზე. მთავარი როლი უკავია ძვირფასი ლითონების მოსაპოვებელ [[მაღარო]]ებს, სადაც ამზადებენ [[ოქრო]]ს, [[ვერცხლი]]ს და [[ალმასი]]ს ნაკეთობებს. მთლიანად, სამხრეთ სუდანის მრეწველობა რეაბილიტაციის და აღდგენის პროცესშია უახლოესი სამოქალაქო ომების შედეგად განადგურების შემდეგ<ref>{{Cite web |url=http://www.goss.org/ |title=სამხრეთ სუდანის ინდუსტრია |accessdate=2011-07-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151225222250/http://www.goss.org/ |archivedate=2015-12-25 }}</ref>. === ბუნებრივი რესურსები === ყველაზე უფრო მთავარ ენერგეტიკულ რესურსებს წარმოადგენენ მდინარე [[თეთრი ნილოსი]]ს წყლები [[ბაჰრ-ელ-ღაზალი (მდინარე)|ბაჰრ-ელ-ღაზალის]], [[სობატი]]ს და სხვა შენაკადებთან ერთად. ქვეყნის სამხრეთით მდებარე მთიან რაიონებში მდინარეებს აქვთ პოტენციური ენერგეტიკული სარგებელი. ნილოსის ხეობაში, უფრო ზუსტად, [[სუდი]]ს ვრცელი ჭაობიანი ადგილების სივრცეში, ხანგრძლივი ნოტიო პერიოდის გამო [[ნიადაგი]] ხელსაყრელია სოფლის მეურნეობის განვითარებისათვის და სასოფლო-სამეურნეო კულტურების მოყვანისათვის. მოიპოვება შემდეგი ნედლეული: [[ოქრო]], [[ვერცხლი]], [[ქრომი]], [[ასბესტი]], [[მანგანუმი]], [[თაბაშირი]], [[რკინა]], [[თუთია]], [[ტყვია]], [[ურანი (ელემენტი)|ურანი]], [[სპილენძი]], [[კაოლინი]], [[გრანიტი]], [[ნიკელი]], [[კობალტი]], [[კალა]] და სხვა<ref>{{Cite web |url=http://www.goss.org/ |title=სამხრეთ სუდანის ეკონომიკა - მინერალური რესურსები |accessdate=2011-07-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151225222250/http://www.goss.org/ |archivedate=2015-12-25 }}</ref>. სამხრეთ სუდანის ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანი ბუნებრივი რესურსებია ნავთობი და აირი, რომელთა საბადოები თავმოყრილია მხოლოდ ქვეყნის ცენტრში, მდინარეების თეთრი ნილოსის და ბაჰრ-ელ-ღაზალის ხეობებში. ყოფილ სუდანში თვით ნავთობის საერთო მოპოვების 85 % მოდიოდა ქვეყნის სამხრეთზე. დღეისათვის სამხრეთ სუდანში ნავთობის მოპოვებისგან მიღებული შემოსავალი საერთო [[ბიუჯეტი]]ს 98 %-ია<ref>[http://pulitzercenter.org/articles/southern-sudanese-say-independence-vote-will-improve-life Pulitzer Center - სამხრეთ სუდანი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140425010705/http://pulitzercenter.org/articles/southern-sudanese-say-independence-vote-will-improve-life |date=2014-04-25 }}.</ref>. საექსპლოატაციო სამუშაოებს ახორციელებენ უცხოური ნავთობის კონსორციუმები [[ჩინეთი]]დან, [[ინდოეთი]]დან და [[მალაიზია|მალაიზიიდან]]. შემოსავლები ნავთობიდან და აირიდან ყოვლისმომცველი სამშვიდობო ნაივაშის შეთანხმების საფუძველზე გარდამავალი პერიოდის განმავლობაში (2005-2011 წლები) იყოფოდა ორ თანაბარ ნაწილად — ნახევარი ეძლეოდა ჩრდილოეთ სუდანს, ხოლო მეორე ნახევარი სამხრეთ სუდანს. === სოფლის მეურნეობა === ქვეყნის ეკონომიკა, როგორც ბევრ სხვა განვითარებად ქვეყნებში, მნიშვნელოვნად დამოკიდებულია [[სოფლის მეურნეობა]]ზე. ქვეყანაში სოფლის მეურნეობა ყველაზე უფრო მეტად განვითარებულია სწორ, ვაკე ადგილებში და მდინარის ხეობებში. სასოფლო-სამეურნეო პროდუქციის ზოგიერთი დარგები მოიცავენ შემდეგ პროდუქტებს: [[ბამბა (ბოჭკო)|ბამბა]], [[სიმინდი]], [[არაქისი]], [[სორგო]], [[ფეტვი]], [[ხორბალი]], [[გუმიარაბიკი]], [[შაქრის ლერწამი]], [[ტაპიოკა]], [[მანგო]], [[ნესვის ხე]], [[ბანანი]], [[ბატატი]] და [[შირბახტი]]. [[მეცხოველეობა]] დაფუძნებულია [[თხა|თხების]], [[ცხვარი|ცხვრების]] და [[მსხვილი რქოსანი საქონელი]]ს მოშენებაზე. ეს დარგი ყველაზე უფრო მეტად განვითარებულია ქვეყნის ჩრდილო-დასავლეთის და სამხრეთის რაიონებში. [[ტყე|ტყის]] ძირითადი რესურსები მდებარეობს დასავლეთ ეკვატორიის და ცენტრალური ეკვატორიის შტატებში. სატყეო მეურნეობა განვითარებულია სამხრეთ სუდანის უკიდურეს სამხრეთში, [[ტროპიკული ტყე]]ების ზონაში. === ტრანსპორტი === სამხრეთ სუდანის [[ინფრასტრუქტურა]] მნიშვნელოვნად მოიშალა მრავალწლიანი სამოქალაქო ომების შემდეგ. ყველა მთავარი [[დიდი ქალაქი|ქალაქი]] ერთმანეთთან დაკავშირებულია [[გზა|ავტოგზებით]]. ავტოგზების ქსელის სიმჭიდროვე ყველაზე უფრო მეტია ქვეყნის სამხრეთში, ჩრდილო-დასავლეთით და ცენტრალურ ნაწილებში<ref>[http://onewithus-helpduk.org/Images/MapSouthernSudanTrimmed.jpg სამხრეთ სუდანის გზების რუკა]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>. ავტოგზების ზოგიერთ მონაკვეთზე იკეტება ტრანსპორტის მოძრაობა წვიმების სეზონის დროს დიდი [[წყალდიდობა|წყალდიდობების]] გამო. დედაქალაქი [[ჯუბა]] А-34 ავტოსტრადით უერთდება რეგიონების სხვადასხვა ქალაქებს [[ავეილი (სამხრეთი სუდანი)|ავეილს]], [[რუმბეკი|რუმბეკს]], [[ვაუ (სამხრეთი სუდანი)|ვაუს]] და შემდეგ სამხრეთ-აღმოსავლეთით [[კენია]]ს და [[უგანდა]]ს. დასავლეთით მიემართება ქალაქ [[იამბიო]]მდე და იქიდან [[კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|კონგოს დემოკრატიულ რესპუბლიკამდე]]. ჯუბიდან ჩრდილოეთით გზა ქალაქ [[ბორი (სამხრეთი სუდანი)|ბორის]] გავლით მიდის ქალაქ [[მალაკალი]]მდე, რომელიც მდებარეობს ქვეყნის ჩრდილო-აღმოსავლეთით. [[ფაილი:Railways in Southern Sudan.svg|thumb|270px|სამხრეთ სუდანის რკინიგზის რუკა]] სამხრეთ სუდანის [[რკინიგზა|სარკინიგზო ტრანსპორტი]] სუსტადაა განვითარებული. ქვეყანაში არსებული 248 კმ სარკინიგზო ხაზი წარმოადგენს ვიწროლიანდაგიანი (ლიანდაგის სიგანე — 1067 მმ) ერთლიანდაგიანი ხაზის სამხრეთ სუდანის ნაწილს, რომელიც ქალაქ ვაუს აერთებს ქალაქ [[ბაბანუსა]]სთან ჩრდილოეთ სუდანში. ეს ხაზი აშენდა 1959—1962 წლებში, საკმაოდ დაზიანებულია სამოქალაქო ომების დროს, ხოლო შემდეგ შეკეთდა [[გაერო]]ს დახმარებით. არსებობს რკინიგზის მშენებლობის გეგმები, რომელიც შეაერთებს ქალაქ ვაუს ქვეყნის დედაქალაქ ჯუბასთან, ხოლო აქედან აშენდება რკინიგზის ხაზი, რომელიც შეუერთდება კენიის და უგანდის რკინიგზის ქსელს. მაგრამ ასეთი პროექტის განხორციელება საკმაოდ ძნელია მისი დიდი ღირებულების გამო. ასევე აუცილებელია იმის გათვალისწინება, რომ ლიანდაგის სიგანე სამხრეთ სუდანის რკინიგზაზე და მის მეზობელ ქვეყნებში (კენია და უგანდა) განსხვავებულია. მოძრაობა ხორციელდება ასევე მდინარეებზე: [[თეთრი ნილოსი]], [[ბაჰრ-ელ-ღაზალი (მდინარე)|ბაჰრ-ელ-ღაზალი]] და [[სობატი]]. საჰაერო საერთაშორისო გადაყვანები ხორციელდება ჯუბას საერთაშორისო [[აეროპორტი]]ს საშუალებით, ასევე მალაკალის აეროპორტის მეშვეობითაც. შიდა რეისები სრულდება ბორის, ვაუს და იამბიოს აეროპორტებით. === საგარეო ვაჭრობა === სამხრეთ სუდანის სავაჭრო მოქმედებების საფუძველს წარმოადგენს ნავთობის და აირის წარმოება და ექსპორტი. სახელმწიფო შემოსავლების დაახლოებით 98 %, რაც შეადგენს 8 მილიარდ აშშ დოლარს, მიიღება „შავი ოქროსგან“. სამხრეთ სუდანის ძირითადი სავაჭრო პარტნიორებია [[ეგვიპტე]], [[ევროპა|ევროპის]] ზოგიერთი ქვეყანა და [[ახლო აღმოსავლეთი]]ს სახელმწიფოები. უცხოეთში ექსპორტზე ასევე გადის [[ოქრო]]ს, [[ვერცხლი]]ს და [[ალმასი]]ს ნაკეთობები. სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტებიდან ექსპორტზე უპირატესად გადის [[ხორცი]], [[მატყლი]] და [[ბამბა (ბოჭკო)|ბამბა]]<ref>{{Cite web |url=http://www.goss.org/ |title=სამხრეთ სუდანის ვაჭრობა |accessdate=2011-07-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151225222250/http://www.goss.org/ |archivedate=2015-12-25 }}</ref>. == სოციალური სფერო == === ჯანდაცვა === ჯანდაცვის სისტემა სამხრეთ სუდანში ცუდადაა განვითარებული, რასაც ხელს უწყობს ქვეყანაში განათლების საერთო დაბალი დონე, ასევე სუსტად განვითარებული ინფრასტრუქტურა, რომელიც მნიშვნელოვნად ხელს უშლის ავადმყოფობასთან ბრძოლას. სამხრეთ სუდანში გავრცელებულია [[მალარია]] და [[ქოლერა]]. მიუხედავად საერთაშორისო ჩარევისა, ბევრ მაცხოვრებელს არ აქვს საშუალება მიიღოს კვალიფიცირებული [[მედიცინა|სამედიცინო დახმარება]], რაც 2010 წელს გახდა ერთ-ერთი მიზეზი [[ვისცერარული ლეიშმანიოზი]]ს ({{lang-en|visceral leishmaniasis}}) დაავადების სწრაფი გავრცელებისა. სამხრეთ სუდანში მსოფლიოში [[აივ]]-ინფექციის გავრცელების ერთ-ერთი ყველაზე უფრო მაღალი დონეა. მაგრამ, ქვეყანაში მისი ზუსტი მონაცემები არ არსებობს<ref>{{სტატია|ავტორი=James Gita Hakim|სათაური=HIV/AIDS: Update on Epidemiology, Prevention and Treatment - including Available South Sudan Literature|წყარო=http://www.southsudanmedicaljournal.com/archive/2009-08/untitled-resource.html|ენა=en|გამოცემა=South Sudan Medical Journal|წელი=|volume=|pages=|doi=}}</ref>. [[გაეროს გენერალური ასამბლეა|გაეროს გენერალური ასამბლეის]] სპეციალური კომისიის ანგარიშის თანახმად 2008 წელს ქვეყნის მოზრდილი მოსახლეობის 3,1 % აივ-ინფექცირებულია. ეს რიცხვი პრაქტიკულად ორჯერ მაღალია, ვიდრე მეზობელ ჩრდილოეთ სუდანში<ref>UNGASS HIV/AIDS in Southern Sudan. UNGASS Report January 2008.</ref>. სამხრეთ სუდანში დარეგისტრირებულია რამდენიმე [[იშვიათი დაავადებები|იშვიათი დაავადება]], რომელიც ამ რეგიონის საზღვრებს იქით არსად არ გვხვდება<ref>{{cite news|author=Emma Ross|url=http://www.cbsnews.com/stories/2004/02/03/health/main597751.shtml|title=Sudan A Hotbed Of Exotic Diseases|publisher=[[CBS]] News|date=February 11, 2009|accessdate=2011-07-13|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20040218105940/http://www.cbsnews.com/stories/2004/02/03/health/main597751.shtml|archivedate=2004-02-18}}</ref>. მაგალითად, ქვეყნის სამხრეთ ნაწილში შეიმჩნევა უცნობი ბუნების იშვიათი დაავადება, რომელსაც ჰქვია Nodding syndrome. ის გავრცელებულია შედარებით პატარა ტერიტორიაზე და მისით ძირითადად ბავშვები არიან დაავადებულები 5-დან 15 წლამდე. 2011 წლის მდგომარეობით დაავადებულთა რიცხვი შეადგენს რამდენიმე ათას ადამიანს. არც დაავადების მიზეზები, არც მისი მკურნალობის თანხები არ არის ცნობილი<ref name="nature110713">{{cite news|author=Meredith Wadman|url=http://www.nature.com/news/2011/110713/full/475148a.html|title=African outbreak stumps experts|publisher=[[Nature]]|date=13 July 2011|accessdate=2011-07-13|language=en}}</ref>. === განათლება === [[განათლება]] სამხრეთ სუდანში დაფუძნებულია ჩრდილოეთ სუდანის მოდელზე. [[პირველი საფეხურის სკოლა|დაწყებითი სკოლა]] გრძელდება რვა წელი, რომელსაც მოსდევს სამწლიანი საშუალო განათლება, ხოლო შემდეგ ოთხწლიანი უნივერსიტეტში. სისტემა 8+3+4 არსებობს 1990 წლიდან. სკოლების ძირითადი და ოფიციალური ენა სამხრეთ სუდანში [[ინგლისური ენა|ინგლისურია]]. სახელმწიფო აწყდება ინგლისური ენის [[მასწავლებელი|მასწავლებლების]] არასაკმარისი რაოდენობის პრობლემებს, როგორც [[პროფესორი|პროფესორების]], რომლებიც ლაპარაკობენ ინგლისურ ენაზე. გაუნათლებლობა სამხრეთ სუდანში საკმაოდ მაღალია. მოსახლეობის 72 %-მა არ იცის წერა-კითხვა<ref name=autogenerated1 />. სქესის მიხედვით მამაკაცების 62 %-ს და ქალების 81 %-ს არა აქვთ ელემენტარული განათლება, ხოლო ქალაქის მაცხოვრებლების განათლების დონეა 76 %, ხოლო სოფლის 48 %<ref name=autogenerated1 />. ყველაზე ბევრი გაუნათლებელი ადამიანი ცხოვრობს ჯონგლის, აღმოსავლეთ ეკვატორიის და ვარაბის შტატებში, დაახლოებით 82 %. ყველაზე უფრო განათლებული ადამიანები გვხვდება 15-19 წლის ასაკობრივ ჯგუფში. [[გაეროს ბავშვთა ფონდი]]ს მონაცემებით გოგონების 1 %-ზე ცოტა მეტმა დაამთავრა დაწყებითი სკოლა<ref>{{Cite web |url=http://www.fmreview.org/FMRpdfs/EducationSupplement/13.pdf |title=განათლების პრობლემები სამხრეთ სუდანში |accessdate=2015-11-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110917192316/http://www.fmreview.org/FMRpdfs/EducationSupplement/13.pdf |archivedate=2011-09-17 }}</ref>. დღეისათვის სამხრეთ სუდანს მსოფლიოში ჰყავს ერთ-ერთი ყველაზე უფრო გაუნათლებელი მოსახლეობა. 1980 წლის მონაცემებით სამხრეთ სუდანში იყო დაახლოებით 800 დაწყებითი სკოლა. მათი უმრავლესობა გაიხსნა ფართო რეგიონალური ავტონომიის პერიოდში (1971-1982 წლები). [[სუდანის მეორე სამოქალაქო ომი|სუდანის მეორე სამოქალაქო ომმა]] (1983-2005 წლები) მოიტანა ის, რომ ბევრი სკოლა დაიკეტა, ხოლო მათი უმრავლესობა ბრძოლებში განადგურდა. ამ პერიოდში გაკვეთილები ტარდებოდა დევნილების ბანაკებში. დღეისათვის, ადგილების და ინფრასტრუქტურის არასაკმარისობის გამო გაკვეთილები ტარდება ღია ცის ქვეშ. დაწყებითი განათლება სამხრეთ სუდანში უფასოა ყველა მოქალაქისთვის 6 წლის ასაკიდან 13 წლამდე. სამხრეთ სუდანში [[საშუალო სკოლა]] განათლების მეორე საფეხურს მიეკუთვნება და გრძელდება სამი წელი (9. 10. 11. კლასები). სწავლების ამ დონეზე შემოდის ისეთი საგნები, როგორებიცაა [[ბიოლოგია]], [[გეოგრაფია]], [[ქიმია]], [[ფიზიკა]] და სხვა. საშუალო სკოლის მოსწავლეები 14-დან 18 წლამდე ასაკისანი არიან. სწავლის ამ დონეზე მოსწავლეების დიდი რაოდენობა ან თავისით ტოვებს სკოლებს, ან მათ რიცხავენ სკოლიდან. ამის მთავარი მიზეზია ბიჭების მრავალრიცხოვანი გაცდენები და გოგონების ნაადრევი ორსულობა<ref>{{Cite web |url=http://www.sudantribune.com/South-Sudan-education-ministry-the,38915 |title=განათლებაზე უარის თქმა სამხრეთ სუდანში |accessdate=2015-11-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170602135555/http://www.sudantribune.com/South-Sudan-education-ministry-the,38915 |archivedate=2017-06-02 }}</ref>. საშუალო სკოლის დამთავრების შემდეგ მოსწავლეებს შეუძლიათ სწავლა გააგრძელონ კოლეჯებში ან ტექნიკურ სკოლებში. იმისათვის, რომ ადამიანი გახდეს მშენებელი, ინჟინერი, ფიზიკური მომუშავე, ანუ საერთოდ მშენებელი, უნდა გაიაროს რაიმე განათლება ტექნიკურ სკოლებში. 2011 წელს სამხრეთ სუდანში არსებობდა 11 [[უნივერსიტეტი]] — აქედან 6 სახელმწიფო და 5 კერძო. ოფიციალური შეფასებებით, ქვეყნის უმაღლეს სასწავლებლებში სწავლობს დაახლოებით 25 000 სტუდენტი. სახელმწიფო იხდის კამპუსებში ცხოვრების და კვების თანხებს. უმაღლესი სასწავლებლების ყველაზე დიდი პრობლემაა პედაგოგების კადრების ნაკლებობა, მით უმეტეს, რომ პედაგოგთა 75 % ჩრდილოეთ სუდანიდანაა. სამხრეთ სუდანში ყველაზე ძველი უნივერსიტეტი მდებარეობს დედაქალაქ ჯუბაში, რომელიც დაარსებულია 1977 წელს. სამხრეთ სუდანის მთავრობაში განათლების საკითხებს წყვეტს სამი სამინისტრო<ref>[http://www.goss.org/ სამხრეთ სუდანის მთავრობა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151225222250/http://www.goss.org/ |date=2015-12-25 }}.</ref>: * ახალგაზრდობის, სპორტის და დასვენების სამინისტრო * განათლების სამინისტრო * უმაღლესი განათლების, მეცნიერების და ტექნოლოგიების სამინისტრო == მასმედია == სამხრეთ სუდანის მასმედია ბევრ სხვა ქვეყნებთან შედარებით უფრო ნაკლებადაა განვითარებული, მათ შორის [[აღმოსავლეთი აფრიკა|აღმოსავლეთი აფრიკის]] ისეთ სახელმწიფოებთან, როგორებიცაა [[კენია]], [[ტანზანია]] და [[უგანდა]]. ქვეყნის განუვითარებელი სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა და მუდმივი სიღარიბე აფერხებს გაზეთების ტირაჟის რაოდენობას და გავრცელებას, განსაკუთრებით იმ შტატებში, რომლებიც განლაგებულია დედაქალაქ ჯუბადან მოშორებით.<ref name="gcarlstrom">{{cite news|url=http://english.aljazeera.net/indepth/spotlight/southsudanindependence/2011/07/201171211357184117.html|agency=Al Jazeera English|date=12 July 2011|accessdate=12 July 2011|title=South Sudan journalists facing intimidation|first=Gregg|last=Carlstrom}}</ref> მიუხედავად ამისა სამხრეთ სუდანში არსებობს რამდენიმე მასმედიის საშუალება და ქვეყანას ჰყავს ბევრი აქტიური ჟურნალისტი. 2005 წლის [[ნაივაშის შეთანხმება|ნაივაშის შეთანხმების]] შემდეგ სამხრეთ სუდანის ავტონომიის კონსტიტუცია პრესის თავისუფლების გარანტიას იძლევა, რომლის პრინციპებსაც ხელისუფლების ყველა შტო დაიცავს. მაგრამ პრესის თავისუფლების საკანონმდებლო ნორმატიული ბაზა დღემდე არაა შემუშავებული და ჟურნალისტებს არ გააჩნიათ საკუთარი უფლებების დაცვის გარანტია.<ref>{{cite web|title=South Sudan|url=http://www.freedomhouse.org/report/freedom-press/2012/south-sudan|publisher=Freedom House|accessdate=2015-11-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151130002243/https://www.freedomhouse.org/report/freedom-press/2012/south-sudan|archivedate=2015-11-30}}</ref> ხელისუფლება პერიოდულად საკუთარი სურვილის მიხედვით ახორციელებს საგაზეთო ტირაჟების კონფისკაციას<ref name="gcarlstrom"/> და ემუქრება ზოგიერთ რადიოსადგურებს დაკეტვით. ზოგჯერ ხდება არაბულენოვანი ჟურნალ-გაზეთების შეზღუდვა ან დაკეტვა.<ref>{{cite news|url=http://southsudaninfo.net/2011/07/south-sudans-media-landscape-has-long-path-toward-democratization/|agency=South Sudan Info|date=11 July 2011|accessdate=2 August 2011|title=South Sudan’s Media Landscape Has Long Path Toward Democratization|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110729014131/http://southsudaninfo.net/2011/07/south-sudans-media-landscape-has-long-path-toward-democratization/|archivedate=29 ივლისი 2011}}</ref> იმ დღის შემდეგ რაც სამხრეთ სუდანი გახდა დამოუკიდებელი, მისმა მთავრობამ აკრძალა გაზეთების ტრანსპორტირება ჩრდილოეთ სუდანიდან. მან ასევე დაკეტა სამხრეთ სუდანის ახალი ამბების ბიურო ჩრდილოეთ სუდანში და არ შეაქვს იქ სამხრეთ სუდანის პრესა.<ref>{{cite news|url=http://talkofsudan.com/sudan/item/9204-khartoum-bans-south-sudan-newspapers|agency=Talk of Sudan|title=Khartoum bans South Sudan newspapers|first=Robert|last=Odongo|date=17 July 2011|accessdate=2 August 2011}}{{Dead link|date=თებერვალი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> სამხრეთ სუდანმა 2013 წელს ორგანიზაცია [[რეპორტიორები საზღვრებს გარეთ|„რეპორტიორები საზღვრებს გარეთ“]]-ის მონაცემებით [[პრესის თავისუფლების ინდექსი]]ს მიხედვით დაიკავა 124-ე ადგილი, რომელიც 12 ადგილით უფრო დაბალია ვიდრე 2012 წელს.<ref>{{cite web|title=2013 World Press Freedom Index|url=http://fr.rsf.org/IMG/pdf/classement_2013_gb-bd.pdf|publisher=Reporters Without Borders|accessdate=2015-11-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151013163532/http://fr.rsf.org/IMG/pdf/classement_2013_gb-bd.pdf|archivedate=2015-10-13}}</ref> 2014 წელს, ორგანიზაციებმა Human Rights Watch და Amnesty International გამოსცეს ერთობლივი მოხსენება სამხრეთ სუდანში მასმედიის თავისუფლების შესახებ. მოხსენება, რომელსაც ერქვა „დუმილის ფასი: სამხრეთ სუდანში აზრის გამოთქმის თავისუფლებაზე თავდასხმები“, ბრალს დებს ეროვნული უსაფრთხოების სამსახურს ჟურნალისტების შევიწროვებაში და დაკავებაში.<ref>{{Cite web|url=https://www.hrw.org/sites/default/files/related_material/South%20Sudan%20Freedom%20of%20Expression%20Briefing%20Document%2C%20Human%20Rights%20Watch%20-%20Amnesty%20International%20August%202014.pdf|title=The Price of Silence: Freedom of Expression Under Attack in South Sudan|date=August 2014|accessdate=2015-10-16|website= |publisher=Amnesty International and Human Rights Watch|last= |first= }}</ref> [[რადიო]] ახალი ამბებისა და ინფორმაციის ძირითადი წყაროა სამხრეთ სუდანში. [[ირონდელი|„ირონდელის“]] და [[აშშ-ის საერთაშორისო განვითარების სააგენტო]]ს მიერ ჩატარებული გამოკითხვების თანახმად, რადიო ყველაზე უფრო ფართედ გამოყენებადია და ინფორმაციის საიმედო წყაროა ქვეყანაში. რადიოს მოსმენა სოციალურად აქტიურობის მანიშნებელია. 2005 წლის ნაივაშის შეთანხმების შემდეგ, 30 FM რადიოსადგურზე მეტი, რომლებიც შეიქმნა მთელ ქვეყანაში სუდანის განთავისუფლების სახალხო არმიია დახმარებით მაუწყებლობს სახელმწიფოს მეშვეობით. რადიოქსელები და სადგურები ფინანსირდება ეკლესიის, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების, საერთაშორისო [[არასამთავრობო ორგანიზაცია|არასამთავრობო ორგანიზაციების]] და კერძო ბიზნესის მიერ.<ref name="INFOASAID">{{cite web|title=South Sudan: Media and Telecoms Landscape Guide|url=http://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/South%20Sudan%20Media%20and%20Telecoms%20Landscape%20Guide.pdf|publisher=INFOASAID}}</ref> სამხრეთ სუდანში მაუწყებლობს 4 ძირითადი რადიოსადგურების ქსელი, რომელიც ქვეყნის თითქმის მთელ ტერიტორიას მოიცავს. ქვეყანაში რადიოსადგურებს აკონტროლებს სამხრეთ სუდანის ხელისუფლება და FM სიხშირის სადგურები დგას ქვეყნის ათიდან ცხრა შტატის ადმინისტრაციულ ცენტრში. ზოგიერთი ცალკეული სადგური მდებარეობს შტატის ხელისუფლების საკუთრებაში, მაგრამ ყველა ისინი იმართება სამხრეთ სუდანის რადიოქსელის ეგიდით. სამთავრობო FM რადიოსადგურების სტუდიები, როგორც წესი, პრიმიტიულია და ზოგიერთი მაუწყებლობს მხოლოდ 4-6 საათს დღე-ღამეში. რადიო ჯუბა ქსელში ფლაგმანის მოვალეობას ასრულებს. სხვა რადიოსადგურებია — რადიო ვაუ, რადიო მალაკალე და რადიო რუმბეკე. პროგრამების უმრავლესობა გადაიცემა ინგლისურ და არაბულ ენებზე, თუმცა ასევე გამოიყენება ადგილობრივი ენებიც.<ref name="INFOASAID" /> სამხრეთ სუდანის დედაქალაქ ჯუბაში დაარსებული სახელმწიფო [[ტელევიზია]] (SSTV) მაუწყებლობს 6 საათი დღეში ინგლისურ და არაბულ ენებზე, ასევე მისი მიღება შესაძლებელის თანამგზავრის საშუალებით. მუშაობს რამდენიმე მცირე ადგილობრივი სატელევიზიო სადგური ვაუში, მალაკალეში და რუმბეკეში. [[სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა]] ეხმარება SSTV-ს თანამშრომლებს კვალიფიკაციის ამაღლებაში.<ref name="INFOASAID"/> ტელევიზია „Citizen“ (CTV) ყოველდღიური გაზეთის „Citizen“-ის დამაარსებლების საკუთრებაა. 2013 წელს დაარსებული ტელესადგური მაუწყებლობს დედაქალაქ ჯუბიდან, ყოველ საღამოს 5 საათის განმავლობაში. მაგრამ, 2015 წლის სექტემბერში გაზეთ „Citizen“-ის მთავარმა რედაქტორმა განაცხადა, რომ ის მიდის და ხურავს გაზეთს და წყვეტს მაუწყებლობას მის მიმართ წაყენებული მუქარების შემდეგ. ამას გარდა სახელმწიფო უსაფრთხოების აგენტებმა დახურეს მისი გაზეთის შენობა.<ref>{{Cite news|url=http://www.theniles.org/en/articles/society/20013/|title=South Sudan’s Citizen newspaper lays off staff, forced to close|last=Waakhe|first=Simon|date=|work=The Niles|access-date=2015-10-16|via=2015-09-16}}{{Dead link|date=ნოემბერი 2024 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[გაზეთი|გაზეთებს]] სამხრეთ სუდანში კითხულობენ მხოლოდ განათლებული ელიტარული წრის წარმომადგენლები ქალაქის რაიონებში, მხოლოდ საკმაოდ ცოტა პარტია აღწევს სოფლის რეგიონებში. პრაქტიკულად ყველა გაზეთი გამოიცემა ინგლისურ ენაზე და 2012 წლის დასაწყისის მდგომარეობით გაზეთების უმრავლესობა იბეჭდება [[კამპალა]]ში ან [[ნაირობი]]ში, რომლებიც საჰაერო გზით იგზავნება ჯუბაში ქვეყანაში გასავრცელებლად. სამხრეთ სუდანს აქვს გაზეთების საბეჭდი ორი სტამბა, საიდანაც ერთი სახელმწიფოს ეკუთვნის, ხოლო მეორე ყოველდღიურ გაზეთ „Citizen“-ს. ორ კვირაში ერთხელ გაზეთ „Juba Post“-ს ჟურნალისტების გუნდი არედაქტირებს ჯუბაში, მაგრამ იბეჭდება [[ხარტუმი|ხარტუმში]]. ეს ერთადერთი სამხრეთ სუდანის გაზეთია, რომელიც დღემდე იყიდება ხარტუმში. „SHE“ სამხრეთ სუდანის დამოუკიდებელი [[ჟურნალი]]ა ქალებისათვის. მასში იბეჭდება საინფორმაციო და გასართობი მასალები სამხრეთსუდანელი ქალებისათვის. რამდენიმე სამხრეთსუდანური მედიაკომპანია მუშაობს ქვეყანაზე უცხოეთიდან. მათ ეკუთვნიან [[სამხრეთ სუდანის საინფორმაციო სააგენტო]], „Sudan Tribune“, „the New Sudan Vision“, და SouthSudanNation.com.<ref name="stanford">{{cite web|url=http://www-sul.stanford.edu/depts/ssrg/africa/south-sudan/south-sudan-news.html|publisher=Stanford University|title=South Sudan Newspapers and News on the Internet|accessdate=2 August 2011}}</ref> ზოგიერთი სხვა ხელახლა შექმნილი ინტერნეტ-მედია მოიცავს [http://wangdunkon.wordpress.com/ Wangdunkon Media] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150530082158/https://wangdunkon.wordpress.com/ |date=2015-05-30 }}, [http://talkofjuba.com/ Talk of Juba], [http://nyamile.com/ Nyamilepedia Press] და [http://upperniletimes.net/ The Upper Nile Time] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150501161608/http://upperniletimes.net/ |date=2015-05-01 }}. ამ ინტერნეტ-მედიების უმრავლესობას ასევე შეუძლია იმუშაოს უცხოეთში. == კულტურა == მრავალწლიანი სამოქალაქო ომების შემდეგ, სამხრეთ სუდანის კულტურა იმყოფება თავისი მეზობლების ძლიერი გავლენის ქვეშ. სამხრეთ სუდანის ბევრი მაცხოვრებელი გაიქცა [[ეთიოპია]]ში, [[კენია]]ში და [[უგანდა]]ში, სადაც ისინი ურთიერთობდნენ იქაურ მოსახლეობასთან და შეისწავლეს მათი ენა და კულტურა. მათი უმრავლესობა, ვინც დარჩა ქვეყანაში, ან წავიდა ჩრდილოეთისკენ [[სუდანი|სუდანში]] და [[ეგვიპტე]]ში, მნიშვნელოვნად ასიმილირდნენ [[არაბული კულტურა|არაბულ კულტურასთან]]. სამხრეთ სუდანში ყველაზე უფრო დიდი მნიშვნელობა აქვს საკუთარი ტომობრივი წარმოშობის ცოდნას, მის ტრადიციულ კულტურას და [[დიალექტი|დიალექტს]], თუნდაც იმყოფებოდნენ დევნილობაში და [[დიასპორა|დიასპორებში]]. მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანაში გავრცელებული ენებია - სამხრეთსუდანური არაბული პიჯინი და ინგლისური, მოსახლეობაში ინერგება [[სუაჰილი ენა|სუაჰილის ენა]] ქვეყნის ურთიერთობის გასაუმჯობესებლად მის [[აღმოსავლეთი აფრიკა|აღმოსავლეთ აფრიკელ]] მეზობლებთან. === მუსიკა === ბევრი სამხრეთსუდანელი მუსიკალური შემსრულებელი იყენებს ინგლისურ, სუაჰილის ენას, სამხრეთსუდანურ არაბულ პიჯინს, მათ დიალექტებს ან ყველა მათგანის ერთმანეთში ნარევს. პოპულარული მსახიობები არიან იაბა ანგელოსი, რომელიც მღერის [[აფრობიტი]]ს, [[რიტმ-ენდ-ბლუზი]] და [[ზუკი]]ს სტილში; Dynamq პოპულარული თავისი [[რეგი]]თ; და ემანუელ კემბე, რომელიც მღერის [[ხალხური მუსიკა|ხალხური მუსიკის]], რეგის და აფრობიტის სტილში. ემანუელ ჯალი - ერთ-ერთი სამხრეთსუდანელი მუსიკოსია, რომელიც გავიდა საერთაშორისო დონეზე<ref>{{cite web|url=http://worldmusic.nationalgeographic.com/view/page.basic/artist/content.artist/emmanuel_jal/en_US|title=Emmanuel Jal: National Geographic World Music|publisher=Web.archive.org|date=|accessdate=2013-12-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091027025559/http://worldmusic.nationalgeographic.com/view/page.basic/artist/content.artist/emmanuel_jal/en_US|archivedate=2009-10-27}}</ref> მისი [[ჰიპ-ჰოპ მუსიკა|ჰიპ-ჰოპის]] უნიკალური ფორმით და პოზიტიური ხმით მის ლირიკაში.<ref>{{cite web|last=Stevenson|first=Jane|url=http://www.torontosun.com/2012/08/08/emmanuel-jal-uses-music-as-therapy|title=Emmanuel Jal uses music as therapy &#124; Music &#124; Entertainment|publisher=Toronto Sun|date= |accessdate=2013-12-21}}</ref> ჯალი, ყოფილი ბავშვი-ჯარისკაცი, რომელმაც მუსიკოსობა გადაწყვიტა და მიიღო კრიტიკოსების კარგი შეფასება და გამოხმაურება დიდ ბრიტანეთში<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/music/reviews/g9zf|title=Music - Review of Emmanuel Jal - Warchild|publisher=BBC|date=1970-01-01|accessdate=2013-12-21}}</ref> იგი ასევე მიწვეულია რამდენიმე ლექციაზე დიდ პოპულარულ ფესტივალებზე, როგორიცაა ტედის კონფერენცია.<ref>{{cite web|author=TEDGlobal 2009|url=http://www.ted.com/talks/emmanuel_jal_the_music_of_a_war_child.html|title=Emmanuel Jal: The music of a war child &#124; Video on|publisher=Ted.com|date=|accessdate=2013-12-21|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120818162134/http://www.ted.com/talks/emmanuel_jal_the_music_of_a_war_child.html|archivedate=2012-08-18}}</ref> == სპორტი == ბევრი ტრადიციული და თანამედროვე თამაში და [[სპორტი]]ს სახეობა პოპულარულია სამხრეთ სუდანში, განსაკუთრებით [[ჭიდაობა]] და ხელჩართული ბრძოლა. სპორტის ტრადიციულ სახეობებში შეჯიბრებები იმართებოდა მოსავლის აღების შემდეგ, რომ ეზეიმათ ბუნების ნობათი და დაემთავრებინათ სასოფლო-სამეურნეო სეზონი. შეჯიბრებების დროს, მოასპარეზეები სხეულს [[ოხრა|ოხრით]] იპოხავდნენ – რათა, გაეძლიერებინათ მოჭიდულობა ან მოჭიდულობის აღქმა. შეჯიბრებები ბევრ მაყურებელს იზიდავდა, რომლებიც მღეროდნენ, უკრავდნენ [[ბარაბანი|ბარაბანზე]] და [[ცეკვა|ცეკვავდნენ]] საკუთარი საყვარელი მებრძოლის მხარდასაჭერად. თუმცა ეს ყველაფერი აღიქმებოდა, როგორც შეჯიბრება, მაგრამ ის ძირითადად იმართებოდა გასართობად.<ref>{{cite book|title=Sudan in Pictures|last=DiPiazza|first=Francesca|year=2006|publisher=21st-century Books|isbn=0-8225-2678-6|page=54|url=https://books.google.com/books?id=jaLr4YpUHGUC&pg=PA54}}</ref> [[ფეხბურთი]]ს ასოციაცია ასევე პოპულარული ხდება სამხრეთ სუდანში და ქვეყნის მთავრობის და მისი სხვა პარტნიორების მხრიდან მოდის ბევრი ინიციატივა სპორტის პროპაგანდისთვის და თამაშის დონის ამაღლებისთვის. ერთ-ერთი ასეთი ინიციატივაა სამხრეთ სუდანის იუნიორთა სპორტული ასოციაციის (SSYSA) შექმნა. იუნიორთა ფეხბურთში ამ ძალისხმევის საპასუხოდ ქვეყანაში ჩატარდა [[აღმოსავლეთი და ცენტრალური აფრიკის საფეხბურთო ასოციაციების კავშირი]]ს ({{lang-en|The Council for East and Central Africa Football Association}}) ახალგაზრდული ჩემპიონატი ფეხბურთში. [[სამხრეთ სუდანის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები]] შეუერთდა [[აფრიკის ფეხბურთის კონფედერაცია]]ს 2012 წლის თებერვალში და გახდა [[ფიფა]]ს სრულუფლებიანი წევრი 2012 წლის მაისში.<ref>{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/18210048|title=South Sudan joins Fifa 10 months after independence|publisher=BBC News|date=25 May 2012|accessdate=27 May 2012}}</ref> ნაკრებმა თავისი პირველი მატჩი ითამაშა [[კენიის ჩემპიონატი ფეხბურთში|კენიის პრემიერ ლიგის]] საფეხბურთო კლუბ „ტასკერთან“ ({{lang-en|Tusker Football Club}}) 2011 წლის 10 ივლისს ჯუბაში, ქვეყნის დამოუკიდებლობის დღის დღესასწაულზე,<ref name="sports">{{cite web|url=http://www.thejakartaglobe.com/basketball/worlds-newest-nation-set-to-step-into-sporting-arena/451201|title=World’s Newest Nation Set to Step Into Sporting Arena|publisher=The Jakarta Globe|date=2011-07-06|accessdate=2013-12-21}}</ref> რომელსაც ჯერ იგებდა, მაგრამ საბოლოოდ წააგო 1-3 უფრო გამოცდილ მეტოქესთან.<ref>{{cite news|url=http://www.sknvibes.com/news/newsdetails.cfm/33538|agency=SKNVibes|date=10 July 2011|accessdate=10 July 2011|title=S. Sudan team kicks off to a good start, then collapses}}</ref> თანამედროვე ეპოქაში სამხრეთ სუდანმა უკვე თავი გამოიჩინა საერთაშორისო სპორტულ შეჯიბრებებში. [[ლუოლ დენგი]] [[აშშ]]-ის [[ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაცია|ნაციონალური საკალათბურთო ასოციაციის]] ვარსკვლავია, სადაც ის თამაშობს გუნდ [[მაიამი ჰიტი|„მაიამი ჰიტში“]]; საერთაშორისო დონეზე ის წარმოადგენს [[დიდი ბრიტანეთი|დიდ ბრიტანეთს]]. [[სამხრეთ სუდანის ეროვნული საკალათბურთო ნაკრები|სამხრეთ სუდანის ეროვნულმა საკალათბურთო ნაკრებმა]] თავისი პირველი მატჩი ჩაატარა [[უგანდის ეროვნული საკალათბურთო ნაკრები|უგანდის ეროვნულ საკალათბურთო ნაკრებთან]] 2011 წლის 10 ივლისს ჯუბაში.<ref name="sports"/> ერთი სპორტსმენი სამხრეთ სუდანიდან — [[გუორ მარიალი]], მონაწილეობდა [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2012|2012 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებში]]. რადგანაც 2012 წლისთვის სამხრეთ სუდანმა ვერ მოასწრო საკუთარი [[ეროვნული ოლიმპიური კომიტეტი]]ს შექმნა გუორ მარიალი ყოფილი [[ნიდერლანდების ანტილის კუნძულები]]ს სამ სპორტსმენთან ერთად, მონაწილეობდა [[დამოუკიდებელი ათლეტები 2012 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებზე|დამოუკიდებელი ოლიმპიელი სპორტსმენების]] დროშის ქვეშ [[მძლეოსნობა]]ში. == დღესასწაულები == სამხრეთ სუდანში ოფიციალური დღესასწაულებია:<ref>[http://www.doitinafrica.com/south-sudan/events/public-holidays.htm დღესასწაულები სამხრეთ სუდანში]</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" align="center" |+ |- ! scope=col | თარიღი ! scope=col | დასახელება |- | [[1 იანვარი]] || [[დამოუკიდებლობის დღე]] |- | [[9 იანვარი]] || [[ნაივაშის შეთანხმება|სამშვიდობო შეთანხმების დღე]] |- | [[16 მაისი]] || სუდანის განთავისუფლების სახალხო არმიის დღე |- | [[30 ივლისი]] || მოწამეთა დღე |- | [[25 დეკემბერი]] || [[ქრისტეს შობა]] |- | [[26 დეკემბერი]] || საჩუქრების დღე |} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.goss.org/ სამხრეთ სუდანის მთავრობის ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151225222250/http://www.goss.org/ |date=2015-12-25 }} {{en}} == სქოლიო == {{სქოლიო|3}} {{აფრიკის ქვეყნები}} [[კატეგორია:აფრიკის ქვეყნები]] [[კატეგორია:სამხრეთი სუდანი]] [[კატეგორია:ინგლისურენოვანი ქვეყნები]] [[კატეგორია:გაეროს წევრი სახელმწიფოები]] [[კატეგორია:ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფოები]] 8oouovw3qsu7m0ghjnhwl66wra2dodg 0 162006 4814650 4743865 2025-06-15T10:29:32Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814650 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |მოთამაშის სახელი = სერგო კოტრიკაძე |სურათი = Sergo Kotrikadze (1936–2011) — FC Dinamo Tbilisi Goalkeeper (1955–1968).jpg |სურათის ზომა = |წარწერა = |სრული სახელი = სერგო პარმენის ძე კოტრიკაძე |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი|1936|08|09}} |დაბადების ადგილი = [[ჩოხატაური]],<br /> [[საქართველოს სსრ]] |გარდაცვალების თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|2011|05|03|1936|08|09}} |გარდაცვალების ადგილი = [[სტოკჰოლმი]], <br />[[შვედეთი]] |სიმაღლე = 175 [[სანტიმეტრი|სმ]] |პოზიცია = [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]] |წელი1 = 1955–1968 |წელი2 = 1968–1969 |წელი3 = 1970 |კლუბი1 = [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბ.]] |კლუბი2 = [[ტორპედო ქუთაისი (საფეხბურთო კლუბი)|ტორპედო ქ.]] |კლუბი3 = [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბ.]] |მატჩი1 = 239 |მატჩი2 = 20 |მატჩი3 = 2 |გოლი1 = 0 |გოლი2 = 0 |ეროვნული წელი1 = 1962 |ეროვნული ნაკრები1 = [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|სსრ კავშირი]] |ეროვნული მატჩი1 = 2 |ეროვნული გოლი1 = 0 |გაწვრთნის წელი1 = 1973–1974 |გაწვრთნის წელი2 = 1997–2001 |გაწვრთნის წელი3 = 2001 |გაწვრთნილი კლუბი1 = [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბილისი]] {{Tooltip|(თ.)|მთავარი მწვრთნელის თანაშემწე}} |გაწვრთნილი კლუბი2 = [[ვიტ ჯორჯია (საფეხბურთო კლუბი)|ვიტ ჯორჯია]] |გაწვრთნილი კლუბი3 = [[ლოკომოტივი თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|ლოკომოტივი თბილისი]] |მედლის თარგები = }} '''სერგო კოტრიკაძე''' (დ. [[9 აგვისტო]], [[1936]], [[ჩოხატაური]], [[საქართველოს სსრ]] — გ. [[3 მაისი]], [[2011]], [[სტოკჰოლმი]], [[შვედეთი]]) — [[ქართველები|ქართველი]] და [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა]] [[ფეხბურთელი]], [[მეკარე (ფეხბურთი)|მეკარე]]. [[საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი]] (1969). <ref>[https://mygoals.ge/kariera-frazebshi-29-sergo-kotrikadze/ კარიერა ფრაზებში: სერგო კოტრიკაძე]. ''mygoals.ge''</ref> ==ბიოგრაფია== იცავდა [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]], [[ტორპედო ქუთაისი (საფეხბურთო კლუბი)|ქუთაისის „ტორპედოსა“]] და [[საბჭოთა კავშირის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბჭოთა კავშირის ეროვნული ნაკრების]] ღირსებას.<ref>{{cite web |url = https://footballfacts.ru/person/games/31937-kotrikadzesergeyparmenovich |title = Котрикадзе Сергей Парменович. Игры }}</ref> [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]] ძირითად შემადგენლობაში [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატის]] ფარგლებში პირველად 1957 წლის 6 აპრილს, [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1957|საკავშირო პირველობის]] პირველი ტურის კალენდარულ მატჩში, [[დინამო მოსკოვი (საფეხბურთო კლუბი)|მოსკოვის „დინამოს“]] წინააღმდეგ გამოვიდა მინდორზე.<ref group="კომ.">შეხვედრა [[ბორის პაიჭაძის ეროვნული სტადიონი|თბილისის „დინამოს“ სტადიონზე]] გაიმართა და მას 40 ათასი ფეხბურთის გულშემატკივარი დაესწრო.</ref> თბილისელთა შემადგენლობაში თამაშობდნენ: სერგო კოტრიკაძე, [[ვლადიმერ ელოშვილი]], [[გივი ჩოხელი]], გივი ხოჭოლავა, [[ავთანდილ ღოღობერიძე]] (მოსე დავარაშვილი 52'), ვლადიმერ რამიშვილი, ბორის ხასაია, კონსტანტინე გაგნიძე, [[ალექსანდრე კოტრიკაძე]], [[შოთა იამანიძე]] და [[ავთანდილ ჭკუასელი]]. დაპირისპირება მოსკოველთა გამარჯვებით, ანგარიშით — 2–1 დამთავრდა.<ref>«Динамо» Тбилиси 1–2 «Динамо» Москва / {{cite web |url = https://footballfacts.ru/match/10235-dinamotbilisidinamomoskva12 |title = 06.04.1957 }}</ref> თბილისის „დინამოს“ მაისურით [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატის]] ფარგლებში ბოლოჯერ 1970 წლის 25 აპრილს, [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1970|საკავშირო ჩემპიონატის]] მე-8 ტურის კალენდარულ მატჩში, [[ზენიტი სანქტ-პეტერბურგი (საფეხბურთო კლუბი)|ლენინგრადის „ზენიტის“]] წინააღმდეგ ითამაშა.<ref group="კომ.">შეხვედრა [[სანქტ-პეტერბურგი|ლენინგრადის]] კიროვის სახელობის სტადიონზე გაიმართა და მას 45 ათასამდე ფეხბურთის გულშემატკივარი დაესწრო.</ref> თბილისელთა შემადგენლობაში თამაშობდნენ: სერგო კოტრიკაძე (თამაზ სტეფანია 70'), [[ფირუზ კანთელაძე]], [[ვახტანგ რეხვიაშვილი]], [[ვახტანგ ჭელიძე (ფეხბურთელი)|ვახტანგ ჭელიძე]], [[შოთა ხინჩაგაშვილი]], [[გურამ პეტრიაშვილი]], [[სერგო კუტივაძე]], [[მანუჩარ მაჩაიძე]], [[გიორგი გავაშელი|გოჩა გავაშელი]], [[ბესარიონ მჭედლიშვილი]], [[ლევან ნოდია]] (ალექსი ილიადი 75').<ref>{{cite web |url = http://www.dinamo-tbilisi.ru/personalii/igroki/igroki-na-i/iliadi-aleksej-ivanovich/ |title = Илиади Алексей Иванович |publisher = dinamo-tbilisi.ru |accessdate = 2022-04-04 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20211127085316/http://www.dinamo-tbilisi.ru/personalii/igroki/igroki-na-i/iliadi-aleksej-ivanovich/ |archivedate = 2021-11-27 }}</ref> შეხვედრა ფრედ, ანგარიშით — 1–1 დამთავრდა.<ref>«Зенит» Ленинград 1–1 «Динамо» Тбилиси / {{cite web |url = https://footballfacts.ru/match/12983-zenitleningraddinamotbilisi11 |title = 25.04.1970 }}</ref> [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის უმაღლეს ლიგაში]] ჩაატარა 261 მატჩი. [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის]] ჩემპიონი (1964), სამგზის (1959, 1962, 1967) ბრინჯაოს პრიზიორი, [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი|საბჭოთა კავშირის თასის]] ფინალისტი (1960) [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|თბილისის „დინამოს“]] შემადგენლობაში. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962|1962 წლის ჩილეს მსოფლიო ჩემპიონატის]] მონაწილე. საბჭოთა კავშირის წლის საუკეთესო მეკარე (1962). [[საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატი]] (1969). [[ღირსების ორდენი (საქართველო)|ღირსების ორდენის]] კავალერი. 1964 წლის 18 ნოემბრის „ოქროს მატჩის“ მონაწილე.<ref>{{cite web |url = https://fcdinamo.ge/ge/news?n=2228 |title = გამორჩეული და სასიხარულო დღე ქართული ფეხბურთის ისტორიაში |accessdate = 2022-04-22 |archiveurl = https://archive.today/20200108192253/https://fcdinamo.ge/ge/news?n=2228 |archivedate = 2020-01-08 }}</ref><ref group="კომ.">[https://archive.today/20190814101952/http://www.fcdinamo.ge/ge/news?n=2228&i= 1964 წლის 18 ნოემბერი] — თბილსის „დინამო“ საბჭოთა კავშირის ჩემპიონი პირველად გახდა. თბილისის „დინამომ“ და მოსკოვის „ტორპედომ“ რეგულარულ პირველობაზე 46–46 ქულა დააგროვეს, ჩემპიონის გამოსავლენად დამატებითი შეხვედრა დაინიშნა. ოქროს მატჩი, ტაშკენტში, ზუსტად 49 წლის წინ — 1964 წლის 18 ნოემბერს ჩატარდა. ოქროს მატჩში თბილისის „დინამოს“ ღირსებას იცავდნენ: სერგო კოტრიკაძე, ბორის სიჭინავა, ვახტანგ რეხვიაშვილი, ჯემალ ზეინკლიშვილი, გურამ ცხოვრებოვი, გიორგი სიჭინავა, შოთა იამანიძე (კაპ), სლავა მეტრეველი, ვლადიმერ ბარქაია, ილია დათუნაშვილი და მიხეილ მესხი. 18 ნოემბერი, 2013.</ref><ref>{{cite web |url = https://worldsport.ge/ge/page/erti-dge-msoflio-sportis-istoriashi-18-noemberi |title = ერთი დღე მსოფლიო სპორტის ისტორიაში — 18 ნოემბერი |accessdate = 2022-04-22 |archiveurl = https://archive.today/20190814103144/https://worldsport.ge/ge/page/erti-dge-msoflio-sportis-istoriashi-18-noemberi |archivedate = 2019-08-14 }}</ref><ref group="კომ.">1964. თბილისის „დინამომ“ ტაშკენტში, საბჭოთა კავშირის ჩემპიონის გამოსავლენად დანიშნულ გადათამაშებაში მოსკოვის „ტორპედოს“ 4:1 სძლია და თავის ისტორიაში პირველად მოიგო საკავშირო პირველობა. ქართველთაგან გოლები ილია დათუნაშვილმა (2), მიხეილ მესხმა და სლავა მეტრეველმა გაიტანეს. „დინამო“: სერგო კოტრიკაძე, [[ბორის სიჭინავა]], [[ვახტანგ რეხვიაშვილი]], [[ჯემალ ზეინკლიშვილი]], [[გურამ ცხოვრებოვი]], [[გიორგი სიჭინავა]], [[შოთა იამანიძე]], [[ილია დათუნაშვილი]], [[სლავა მეტრეველი]], [[ვლადიმერ ბარქაია]], [[მიხეილ მესხი]]. მათ გარდა ჩემპიონობისათვის განკუთვნილი ოქროს მედლები [[გურამ პეტრიაშვილი|გურამ პეტრიაშვილსა]] და ალექსანდრე აფშევს გადაეცათ. იმ ჩემპიონატის მატჩებში მეკარე ნოდარ ლეჟავამ (10 მატჩი), [[მურთაზ ხურცილავა]]მ (8), ელგუჯა ხუციშვილმა (5), [[ზაურ კალოევი|ზაურ კალოევმა]] (1) და ნომადი მაისურაძემ (1) იასპარეზეს. გუნდს გავრილ კაჩალინი წვრთნიდა. 18 ნოემბერი, 2013.</ref><ref>"Динамо" (Тбилиси) 4–1 "Торпедо" (Москва) / {{cite web |url = http://www.fc-dynamo.ru/champ/prot.php?id=500100 |title = Чемпионат СССР 1964 |accessdate = 2022-04-22 |archiveurl = https://archive.today/20160210142134/http://www.fc-dynamo.ru/champ/prot.php?id=500100 |archivedate = 2016-02-10 }}</ref><ref group="კომ.">[https://archive.today/20190814114153/http://www.fc-dynamo.ru/champ/prot.php?id=500100 "Динамо" Тб]: Котрикадзе, Б.Сичинава, Зейнклишвили, Цховребов, Рехвиашвили, Яманидзе (к), Г.Сичинава, Метревели, Датунашвили, Баркая, Месхи. "Торпедо" М: Шаповаленко, Андреюк, Мещеряков, Шустиков, Сараев, Марушко, Воронин, Соловьёв, Вал.Иванов (к) (Сидоров, 62), Щербаков, Сергеев. Голы: 0:1 Щербаков (56), 1:1 Датунашвили (73), 2:1 Датунашвили (92), 3:1 Месхи (102), 4:1 Метревели (107, с пенальти). [http://www.fc-dynamo.ru/champ/prot.php?id=500100 ''fc-dynamo.ru''].</ref><ref>{{cite web |url= https://www.youtube.com/watch?v=f0pJd1AaPGU |title= Золотой матч чемпионата СССР 1964 года }}</ref> გარდაიცვალა [[2011|2011 წლის]] [[3 მაისი|3 მაისს]] [[შვედეთი]]ს დედაქალაქ [[სტოკჰოლმი|სტოკჰოლმში]], გულის შეტევით. ამ დროს ის საქართველოს 15-წლამდე ნაკრებს „ლენარტ იოჰანსონის თასი 2011“-ის გათამაშებაზე ახლდა, როგორც სამწვრთნელო შტაბის წევრი.<ref>[http://ghn.ge/news-41248.html 74 წლის ასაკში სერგო კოტრიკაძე გარდაიცვალა], „ჯი-ეიჩ-ენი“, 4 მაისი, 2011.</ref><ref>[http://worldsport.ge/Read.aspx?news=19822&comments=show ლეგენდარული ქართველი მეკარე სტოკჰოლმში გარდაიცვალა], საინფორმაციო სააგენტო „მსოფლიო სპორტი“, 3 მაისი, 2011.</ref> ==მიღწევები== ===საკლუბო=== ; {{დროშანიშანი|საქართველოს სსრ}} [[დინამო თბილისი (საფეხბურთო კლუბი)|დინამო თბილისი]] ; [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი|საბჭოთა კავშირის ჩემპიონატი]] * {{Gold1}} ჩემპიონი: [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1964|1964]] * {{Bronze3}} ბრინჯაოს პრიზიორი: [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1959|1959]], [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1962|1962]], [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი 1967|1967]] ; [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო თასი|საბჭოთა კავშირის თასი]] * [[File:Cup Finalist.png]] ფინალისტი: 1960<ref>Torpedo Moskva 4–3 Dinamo Tbilisi / {{cite web |url= http://www.rsssf.com/tabless/su60.html#60c |title= Soviet Union Cup 1959/60 }}</ref> === ინდივიდუალური === * საქართველოს XX საუკუნის სიმბოლური ნაკრების წევრი „[[სარბიელი]]ს“ ვერსიით: 1998 * საბჭოთა კავშირის წლის საუკეთესო მეკარე: 1962 * საქართველოს XX საუკუნის საუკეთესო მეკარე: 1999 ; {{Tooltip|33 საუკეთესო|საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელთა სიაში დასახელებულია შემდეგ ნომრად:}} * №3: 1960, 1961, 1962, 1963 == გალერეა == <center><gallery> Russisch elftal op doorreis naar Chili (verlaten van vliegtuig), Bestanddeelnr 913-9294.jpg|<center><ref group="კომ.">ზემოდან მესამე სერგო კოტრიკაძე სსრ კავშირის ნაკრების წევრებთან ერთად, 1962 წლის 17 მაისი, [[ამსტერდამის სხიპჰოლის აეროპორტი|ამსტერდამის სხიპჰოლის აეროპორტში]].</ref></center> Russisch elftal op doorreis naar Chili (in een rondvaartboot), Bestanddeelnr 913-9296.jpg|<center><ref group="კომ.">მარცხნიდან მესამე სერგო კოტრიკაძე სსრ კავშირის ნაკრების წევრებთან ერთად, 1962 წლის 17 მაისი, [[ამსტერდამი]].</ref></center> Russisch elftal op doorreis naar Chili (wachtkamer), Bestanddeelnr 913-9293.jpg|<center><ref group="კომ.">მარჯვნიდან მეოთხე სერგო კოტრიკაძე სსრ კავშირის ნაკრების წევრებთან ერთად, 1962 წლის 17 მაისი, [[ამსტერდამის სხიპჰოლის აეროპორტი|ამსტერდამის სხიპჰოლის აეროპორტში]].</ref></center> Russisch elftal op doorreis naar Chili (in de wachtkamer), Bestanddeelnr 913-9301.jpg|<center><ref group="კომ.">მარჯვნიდან მეოთხე სერგო კოტრიკაძე სსრ კავშირის ნაკრების წევრებთან ერთად, 1962 წლის 17 მაისი, [[ამსტერდამის სხიპჰოლის აეროპორტი|ამსტერდამის სხიპჰოლის აეროპორტში]].</ref></center> Aankomst Russisch elftal op Schiphol. Twee keepers links Psenitchikov en Ottrika, Bestanddeelnr 920-8851.jpg|<center><ref group="კომ.">მარცხნიდან: სსრ კავშირის ეროვნული ნაკრების მეკარეები — იური პშენიჩნიკოვი და სერგო კოტრიკაძე, 1967 წლის 27 ნოემბერი.</ref></center> სერგო კოტრიკაძე.jpg|<center><ref group="კომ.">სერგო კოტრიკაძე.</ref></center> </gallery></center> == ფაქტები == სერგო კოტრიკაძე ოთხჯერ იყო დასახელებული საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სიაში.<ref>{{cite web |url= http://ru.unionpedia.org/Список_33_лучших_футболистов_сезона_в_СССР |title= 33 лучших футболистов сезона в СССР }}</ref><ref>{{cite web |url= http://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/685003 |title= საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სია }}</ref><ref group="კომ.">საბჭოთა კავშირის წლის 33 საუკეთესო ფეხბურთელის სიის შედგენა ხდებოდა [[საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატი]]ს სეზონის შედეგების მიხედვით 1926 წლიდან არარეგულარულად, ხოლო 1948 წლიდან — ყოველწლიურად (1954 წლის გარდა).</ref><ref>{{cite web |url= http://www.studmed.ru/soskin-am-sost-vse-o-futbole-strany-kluby-turniry-futbolisty-trenery-sudi_c4440939b4a.html |title= Всё о футболе |publisher= М.: "ФиC", 1972. — გვ. 314 |accessdate= 2022-04-04 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20190114153448/http://www.studmed.ru/soskin-am-sost-vse-o-futbole-strany-kluby-turniry-futbolisty-trenery-sudi_c4440939b4a.html |archivedate= 2019-01-14 }}</ref> გაზეთ „[[სარბიელი]]ს“ ინიციატივით, [[1998]] წელს გულშემატკივრებმა საქართველოს [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] საუკეთესო ფეხბურთელი, მწვრთნელი და სიმბოლური ნაკრები დაასახელეს (გამოკითხვაში მონაწილეობა მიიღო 837-მა მკითხველმა). გამოკითხვის შედეგად სერგო კოტრიკაძე საქართველოს XX საუკუნის სიმბოლური ნაკრების წევრად დასახელდა.<ref name="XX საუკუნის რჩეულები">{{cite web |title= XX საუკუნის რჩეულები |url= https://mygoals.ge/xx-saukunis-rcheulebi/ |work= mygoals.ge |accessdate= 2022-04-22 |archiveurl= https://archive.today/20211121023227/https://mygoals.ge/xx-saukunis-rcheulebi/ |archivedate= 2021-11-21 }}</ref><ref>{{სტატია |ავტორი = |სათაური = საქართველოს ყველა დროის საუკეთესონი |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/365270/1/Sarbieli_1998_N238.pdf |ენა = |გამოცემა = „[[სარბიელი]]“ |სახეობა = |წელი = 26 დეკემბერი, 1998 |ტომი = |ნომერი = 238 (773) |გვერდები = 6–7 }}</ref> == ბიბლიოგრაფია == {{Refbegin}} * {{წიგნი |ავტორი = თედორაძე, ზურაბ |ნაწილი = |სათაური = თბილისის „დინამო“ ციფრებში, 1936–1989 |ორიგინალი = |ბმული = http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00000001/ |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = სტამბა–96 |წელი = 1999 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 33 |isbn = |ref = თედორაძე, ზ. }} * {{წიგნი |ავტორი = თედორაძე, ზურაბ |ნაწილი = |სათაური = თბილისის „დინამო“ : ციფრები, ფაქტები, კომენტარები, 1936–1989 |ორიგინალი = |ბმული = http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00000001/ |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = |წელი = 2002 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 41 |isbn = |ref = თედორაძე, ზ. }} * {{წიგნი |ავტორი = თედორაძე, ზურაბ |ნაწილი = |სათაური = საკლუბო გუნდების შედეგები სსრ კავშირის ჩემპიონატებში : უმაღლესი ლიგა, 1936–1991 |ორიგინალი = |ბმული = http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00000001/ |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = თბ. |გამომცემლობა = |წელი = 2001 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = 52 |isbn = |ref = თედორაძე, ზ. }} {{Refend}} == პერიოდიკა == {{Refbegin}} * ''პაიჭაძე, ბ.'' [https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/193556/1/Lelo_1957_N69.pdf ამ მატჩმა ბევრი ჩვენი ნაკლოვანება გამოავლინა] // [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]], 9 ივნისი, 1957, № 69 (1083), გვ. 3. * {{სტატია |ავტორი = ქორიძე, რ. |სათაური = აუტსაიდერებსაც აქვთ ბრჭყალები |ბმული = https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/184947/1/Lelo_1965_N216.pdf |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 2 ნოემბერი, 1965 |ნომერი = 216 (2936) |გვერდები = 3 }} * {{სტატია |ავტორი = ცომაია, დ. |სათაური = ჩვენი ძირითადი, გადაუდებელი საკითხი |ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/195664/1/Lelo_1962_N33.pdf |გამოცემა = [[ლელო (გაზეთი)|„ლელო“]] |წელი = 11 თებერვალი, 1962 |ნომერი = 33 (1884) |გვერდები = 3 }} {{Refend}} == რესურსები ინტერნეტში == {{Refbegin}} {{nplg ბიოგრაფია|00007488}}{{nplg სპორტსმენი|00000762}} * [https://fcdinamo.ge/ge/news?n=2948 სერგო კოტრიკაძე] — თბილისის „დინამოს“ ოფიციალური საიტი * [http://sport.gov.ge/index.php?pg=sportsman&sid=211 ქართული სპორტი] · [https://footballfacts.ru/person/31937 FootballFacts.ru] {{refend}} ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.}} ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} {{სსრკ-ის შემადგენლობა 1962 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{DEFAULTSORT:კოტრიკაძე, სერგო}} [[კატეგორია:დაბადებული 1936]] [[კატეგორია:დაბადებული 9 აგვისტო]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 3 მაისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2011]] [[კატეგორია:ქართველი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:საბჭოთა ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის ნაკრების ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:თბილისის დინამოს ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ქუთაისის ტორპედოს ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:1962 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ქართველი ფეხბურთის მწვრთნელები]] [[კატეგორია:ვიტ ჯორჯიას მწვრთნელები]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის სპორტის დამსახურებული ოსტატები]] [[კატეგორია:ჩოხატაურში დაბადებულები]] 3jigkiiwsjl0e340ho849x72blq2ddn 0 166329 4814612 4357733 2025-06-15T07:45:46Z ზაზა სალია 169240 4814612 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | ფერი = | სახელი = გერი ოლდმენი | ფოტო = Gary Oldman by Gage Skidmore.jpg | ფოტოს სიგანე = 200პქ | წარწერა = | დაბსახელი = გერი ლეონარდ ოლდმენი | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|mf=yes|1958|03|21}} | დაბადგილი = [[ლონდონი]], [[ინგლისი]] | გარდთარიღი = | გარდადგილი = | საქმიანობა = [[მსახიობი]], რეჟისორი, პროდიუსერი, სცენარისტი, მუსიკოსი | სხვა სახელები = | აქტიურობის წლები = 1978 – დღემდე | მეუღლეები = [[ლესლი მენვილი]] (1987–1990)<br />[[უმა თურმანი]] (1990–1992)<br />დონია ფიორენტინო (1997–2001)<br />[[ალექსანდრა ედენბორო]] (2008–დღემდე) | მამა = | საცხოვრებელი ადგილი = | საიტი = | გამორჩეული როლები = | აკადემიის ჯილდოები = საუკეთესო მსახიობი მამაკაცი, „ჩერჩილი-მძიმე დროება“ (2017) | ემმის ჯილდოები = | სხვა ჯილდოები = | სახელი3 = [[ბრიტანული აკადემიის ფილმების და ტელევიზიის ხელოვნება|BAFTA]] | მოდული3 = [[BAFTA საუკეთესო ორიგინალური სცენარისთვის|საუკეთესო ორიგინალური სცენარი]]<br />''[[არ ჩაყლაპო (ფილმი)|არ ჩაყლაპო]] (1997)'' | ოქროს გლობუსის ჯილდოები = | ტონის ჯილდოები = }} '''სერ გერი ლეონარდ ოლდმენი''' ({{lang-en|Gary Oldman}} დ. [[21 მარტი]], [[1958]]) — [[ინგლისელები|ინგლისელი]] მსახიობი, რეჟისორი, სცენარისტი, პროდიუსერი და მუსიკოსი, ცნობილი თავისი უარყოფითი როლებით პოპულარულ ფილმებში.<ref name="allmovie">{{cite web|url=http://www.allmovie.com/artist/gary-oldman-53946/bio |title=Gary Oldman All Movie Guide biography |publisher=Allmovie.com |date=21 March 1958 |accessdate=23 March 2010}}</ref> მას ნათამაშები აქვს ისეთ ფილმებში, როგორიცაა ''[[სიდი და ნენსი]]'', ''[[დაცქვიტე ყურები]]'', ''[[ჯფკ]]'', ''[[დრაკულა (1992 წლის ფილმი)|დრაკულა]]'', ''[[ნამდვილი სიყვარული]]'', ''[[ლეონი (ფილმი)|ლეონი]]'', ''[[მეხუთე ელემენტი]]'', ''[[პრეტენდენტი (2000 წლის ფილმი)|პრეტენდენტი]]'', [[ჰარი პოტერი (ფილმების სერია)|''ჰარი პოტერის'' ფილმების სერია]], [[კრისტოფერ ნოლანი]]ს [[ბეტმენი კინოში|ბეტმენის ტრილოგია]] და ''[[თოქმაჩი, თერძი, ჯარისკაცი, ჯაშუში (ფილმი)|თოქმაჩი, თერძი, ჯარისკაცი, ჯაშუში]]'', ისევე როგორც სატელევიზიო სერიალებში ''[[მეგობრები (ტელესერიალი)|მეგობრები]]'' და ''[[დაცემული ანგელოზები (ტელესერიალი)|დაცემული ანგელოზები]]''. ==ბიოგრაფია== ოლდმენი საზოგადოების ყურადღების ქვეშ მოექცა [[1980-იანები|1980-იანი წლებში]], როდესაც თავისი როლებისთვის კინოკრიტიკოსმა, [[როჯერ ებერტი|როჯერ ებერტმა]]<ref>{{cite web |url=http://www.forbes.com/2007/09/21/pundit-americas-top-oped-cx_tvr_0924pundits.html |title=The Top Pundits in America |accessdate=9 December 2008 |author=Riper, Tom Van |date=24 September 2007 |publisher=Forbes.com |archiveurl=https://archive.today/20120731064601/http://www.forbes.com/2007/09/21/pundit-americas-top-oped-cx_tvr_0924pundits.html |archivedate=31 ივლისი 2012 }}</ref> მას „საუკეთესო ახალგაზრდა ბრიტანელი მსახიობი“ უწოდა.<ref name="ebertpuye">{{cite news |url=http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/19870508/REVIEWS/705080301/1023 |title=Prick Up Your Ears |author=[[Roger Ebert]] |date=8 May 1987 |work=[[Chicago Sun-Times]] |accessdate=21 May 2009 |archiveurl=https://www.webcitation.org/64yv7KmfS?url=http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F19870508%2FREVIEWS%2F705080301%2F1023 |archivedate=26 იანვარი 2012 }}</ref> მაღალბიუჯეტიან ჰულივუდურ ფილმებში მთავარი და მეორეხარისხოვან როლებთან ერთად, მას ასევე უთამაშია დამოუკიდებელ ფილმებსა და სატელევიზიო შოუები. 1997 წელს შედგა მისი სარეჟისორო დებიუტი, როდესაც გადაიღო და დაწერა ''[[არ ჩაყლაპო (ფილმი)|არ ჩაყლაპო]]'', ფილმი რომელიც გარკვეულწილად მისვე ბავშვობაზე იყო დაფუძნებული.<ref name="autogenerated1">[http://www.imdb.com/title/tt0119792/news Nil by Mouth (1997) – News<!-- Bot generated title -->]</ref> ის ასევე იყო ამ და კიდევ რამდენიმე ფილმის პროდიუსერი. სხვა ჯილდოებთან ერთად, ოლდმენს მიღებული აქვს ნომინაციები [[ემი (პრემია)|ემი]]ს, [[კინომსახიობთა გილდიის ჯილდო|კინომსახიობთა გილდიის]] და [[ბაფტა]]ს დაჯილდოებებზე. არის 2018 ოსკარის მფლობელი საუკეთესო მსახიობი მამაკაცის ნომიმაციაში, ფილმისთვის „მძიმე დროება“ (2017), სადაც ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრის [[უინსტონ ჩერჩილი]]ს როლი შეასრულა.<ref>{{Cite news |url=https://www.standard.co.uk/showbiz/celebrity-news/gary-oldman-frontrunner-for-best-actor-at-academy-awards-a3747166.html |title=Oscar nominations 2018: The Shape of Water leads the pack as Brits Gary Oldman and Daniel Kaluuya go head-to-head for Best Actor |newspaper=[[Evening Standard]] |access-date=30 January 2018 |last=Powell |first=Emma |last2=Ruby |first2=Jennifer}}</ref><ref>{{Cite news |url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/news/oscars-2018-gary-oldman-best-actor-winner-award-winston-churchill-darkest-hour-a8239741.html |title=Oscars 2018: Gary Oldman wins Best Actor award for his portrayal of Winston Churchill in Darkest Hour |newspaper=[[The Independent]] |access-date=5 March 2018 |first=Clarisse |last=Loughrey}}</ref> მისი წვლილისთვის [[სამეცნიერო ფანტასტიკა]]ში, მან მიიღო [[სატურნი (დაჯილდოება)|სატურნის]] ჯილდო. 1997 წელს მიიღო [[ბაფტა]]ს ორი ჯილდო ფილმისთვის „[[არ ჩაყლაპო (ფილმი)|არ ჩაყლაპო]]“, რომელიც ასევე შევიდა [[კანის კინოფესტივალი|კანის კინოფესტივალზე]] საკონკურსო ფილმთა ნუსხაში. 2011 წელს, ჟურნალმა ''[[Empire (ჟურნალი)|Empire]]'' ის დაასახელა „კინოს სიმბოლოდ“, შეტანილი წვლილისთვის კინემატოგრაფიაში.<ref>Masters, Tim. [http://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-12876944 Empire awards: Gary Oldman named film icon]. [[BBC News]]. 27 March 2011. Retrieved 17 May 2011.</ref> == ფილმოგრაფია == {{ფილმშიზედა}} {{ფილმში|1991| [[ჯფკ]] |JFK| [[ლი ჰარვი ოსვალდი]]}} {{ფილმში|1992| [[ბრემ სტოკერის დრაკულა]] |Bram Stoker's Dracula| გრაფი დრაკულა}} {{ფილმში|1994| [[ლეონი: პროფესიონალი]] | Léon: The Professional|ნორმან სტენსფილდი}} {{ფილმში|1997| [[მეხუთე ელემენტი]] |The Fifth Element| ჟან-ბაპტისტ ემანუელ ზორგი}} {{ფილმში|2001| [[ჰანიბალი (ფილმი)|ჰანიბალი]] |Hannibal | მასონ ვერგერი}} {{ფილმში|2001| [[მეგობრები (ტელესერიალი)|მეგობრები]] |Friends| რიჩარდი}} {{ფილმში|2004| [[ჰარი პოტერი და აზკაბანის ტყვე (ფილმი)|ჰარი პოტერი და აზკაბანის ტყვე]]| Harry Potter and the Prisoner of Azkaban| სირიუს ბლეკი}} {{ფილმში|2005| [[ბეტმენი: დასაწყისი]] |Batman Begins| ჯეიმზ გორდონი}} {{ფილმში|2004| [[ჰარი პოტერი და ფენიქსის ორდენი (ფილმი)|ჰარი პოტერი და ფენიქსის ორდენი]]| Harry Potter and the Order of the Phoenix| სირიუს ბლეკი}} {{ფილმში|2008| [[ბნელი რაინდი (ფილმი)|ბნელი რაინდი]] |The Dark Knight| ჯეიმზ გორდონი}} {{ფილმში|2011| [[თოქმაჩი, თერძი, ჯარისკაცი, ჯაშუში (ფილმი)|თოქმაჩი, თერძი, ჯარისკაცი, ჯაშუში]] |Tinker Tailor Soldier Spy| ჯორჯ სმაილი}} {{ფილმში|2012| [[ბნელი რაინდი: აღზევება]] |The Dark Knight Rises| ჯეიმზ გორდონი}} {{ფილმში|2012| [[უკანონო (ფილმი)|უკანონო]] |Lawless| ფლოიდ ბანერი}} {{ფილმში|2013| [[პარანოია (2013 წლის ფილმი)|პარანოია]] |Paranoia | ნიკოლას ვაიატი}} {{ფილმში|2014| [[რობოტი-პოლიციელი (2014 წლის ფილმი)|რობოტი-პოლიციელი]] |RoboCop| დოქტორი დენეტ ნორტონი}} {{ფილმშიქვედა}} == რესურსები ინტერნეტში == {{commonscat|Gary Oldman|გერი ოლდმენი}} * {{imdb name|0000198|გერი ოლდმენი}} == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} {{ოსკარი საუკეთესო მსახიობი მამაკაცისთვის}} {{სატურნის ჯილდო საუკეთესო მსახიობი კაცისთვის}} {{ავტორიტეტული წყაროები}} {{DEFAULTSORT:ოლდმენი, გარი}} [[კატეგორია:ინგლისელი სცენარისტები]] [[კატეგორია:ინგლისელი პროდიუსერები]] [[კატეგორია:ინგლისელი კინორეჟისორები]] [[კატეგორია:ინგლისელი მუსიკოსები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1958]] [[კატეგორია:დაბადებული 21 მარტი]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ინგლისელი მამაკაცი მსახიობები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ინგლისელი მამაკაცი მსახიობები]] [[კატეგორია:ინგლისელი მამაკაცი კინომსახიობები]] [[კატეგორია:ინგლისელი მამაკაცი თეატრის მსახიობები]] [[კატეგორია:ინგლისელი მამაკაცი ტელემსახიობები]] [[კატეგორია:მამაკაცი მსახიობები ლონდონიდან]] leqb2s80jcgl6jgffp6sxthptye8gb3 0 166545 4814474 4635559 2025-06-14T16:46:35Z 185.115.6.81 4814474 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საკუთარი სახელი |სახელი ქართულ ენაზე= თეკლა |ორიგინალურ ენაზე= Θέκλα |ტიპი= |წარმოშობა= ბერძნული |ეტიმოლოგიური მნიშვნელობა= "ღვთის დიდება" |სქესი= მდედრობითი |მამის სახელი_მამ= |მამის სახელი_მდე= |ქალის საწყვილო სახელი= |მამაკაცის საწყვილო სახელი= |სხვა ფორმები= თეკლე |კნინობითი ფორმები= თეკო, თეო |უცხოენოვანი ანალოგები= |ინგლ.= Thecla |ბერძ.= Θέκλα |ესპ.= Tecla |იტალ.= Tecla |გერ.= Thekla |ფრან.= Thècle |სქოლიო= }} '''თეკლა''' ({{lang-grc|Θέκλα}}) — ქალის სახელი. მნიშვნელობის მხრივ უკავშირდება [[ძველი ბერძნული ენა|ძველბერძნულ]] ენას, ნიშნავს "ღვთის დიდებას": ამ სახელის პირველ ნაწილს შეადგენს თეოს '''θεός''' - "ღმერთი", მეორე ნაწილია კლეოს '''κλέος''' - "დიდება". მისივე ვარიანტებია თეკლე ([[ერეკლე II|ერეკლე მეფის]] უმცროს ქალიშვილს ხუმრობით თეკლე-ბიჭს ეძახდნენ). სახელი თეკლას გავრცელებული კნინობითი ფორმებია : თეკლე, თეკლაკო, თეკლიკო, თეკლუშკა, თეკლერი, თეშუ, თეკოლეონი, თეკონოჩინი; უკანასკნელი ხუთი პერსონალურად გამოჩენილ ქართველ მოცეკვავეს, თეკლა გურგენიძეს, ეკუთვნის. == ცნობილი წარმომადგენლები == * [[წმინდა თეკლა]] მაგ: თეკლა ჰქვია ერთ ცნობილ ბავშვს რომელიც არის თეკლა შაინიძე ის ძალიან პოპულარულარულია და ვიდეოებით მან სახელი გაითქვა გადადით თეკლა შაინიძე ვიკიპედია და შეამოწმეთ თეკლას ცოდნა და ყველაფერი შეიტყვეთ მის მიერ [[კატეგორია:ქალის სახელები]] [[კატეგორია:ბერძნული წარმოშობის სახელები]] pkrj6zdudw4ujd5sycxviwpruylooeh 4814478 4814474 2025-06-14T16:49:54Z 185.115.6.81 4814478 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საკუთარი სახელი |სახელი ქართულ ენაზე= თეკლა |ორიგინალურ ენაზე= Θέκλα |ტიპი= |წარმოშობა= ბერძნული |ეტიმოლოგიური მნიშვნელობა= "ღვთის დიდება" |სქესი= მდედრობითი |მამის სახელი_მამ= |მამის სახელი_მდე= |ქალის საწყვილო სახელი= |მამაკაცის საწყვილო სახელი= |სხვა ფორმები= თეკლე |კნინობითი ფორმები= თეკონოჩინი, თეკლერი |უცხოენოვანი ანალოგები= |ინგლ.= Thecla |ბერძ.= Θέκλα |ესპ.= Tecla |იტალ.= Tecla |გერ.= Thekla |ფრან.= Thècle |სქოლიო= }} '''თეკლა''' ({{lang-grc|Θέκλα}}) — ქალის სახელი. მნიშვნელობის მხრივ უკავშირდება [[ძველი ბერძნული ენა|ძველბერძნულ]] ენას, ნიშნავს "ღვთის დიდებას": ამ სახელის პირველ ნაწილს შეადგენს თეოს '''θεός''' - "ღმერთი", მეორე ნაწილია კლეოს '''κλέος''' - "დიდება". მისივე ვარიანტებია თეკლე ([[ერეკლე II|ერეკლე მეფის]] უმცროს ქალიშვილს ხუმრობით თეკლე-ბიჭს ეძახდნენ). სახელი თეკლას გავრცელებული კნინობითი ფორმებია : თეკლე, თეკლაკო, თეკლიკო, თეკლუშკა, თეკლერი, თეშუ, თეკოლეონი, თეკონოჩინი; უკანასკნელი ხუთი პერსონალურად გამოჩენილ ქართველ მოცეკვავეს, თეკლა გურგენიძეს, ეკუთვნის. == ცნობილი წარმომადგენლები == * [[წმინდა თეკლა]] მაგ: თეკლა ჰქვია ერთ ცნობილ ბავშვს რომელიც არის თეკლა შაინიძე ის ძალიან პოპულარულარულია და ვიდეოებით მან სახელი გაითქვა გადადით თეკლა შაინიძე ვიკიპედია და შეამოწმეთ თეკლას ცოდნა და ყველაფერი შეიტყვეთ მის მიერ [[კატეგორია:ქალის სახელები]] [[კატეგორია:ბერძნული წარმოშობის სახელები]] 8rqnzinaybhtbydsovt8i2034ve8ke6 4814480 4814478 2025-06-14T16:51:24Z Mehman 75871 [[Special:Contributions/185.115.6.81|185.115.6.81]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:MIKHEIL|MIKHEIL]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია 3770379 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა საკუთარი სახელი |სახელი ქართულ ენაზე= თეკლა |ორიგინალურ ენაზე= Θέκλα |ტიპი= |წარმოშობა= ბერძნული |ეტიმოლოგიური მნიშვნელობა= "ღვთის დიდება" |სქესი= მდედრობითი |მამის სახელი_მამ= |მამის სახელი_მდე= |ქალის საწყვილო სახელი= |მამაკაცის საწყვილო სახელი= |სხვა ფორმები= თეკლე |კნინობითი ფორმები= თეკო, თეო |უცხოენოვანი ანალოგები= |ინგლ.= Thecla |ბერძ.= Θέκλα |ესპ.= Tecla |იტალ.= Tecla |გერ.= Thekla |ფრან.= Thècle |სქოლიო= }} '''თეკლა''' ({{lang-grc|Θέκλα}}) — ქალის სახელი. მნიშვნელობის მხრივ უკავშირდება [[ძველი ბერძნული ენა|ძველბერძნულ]] ენას, ნიშნავს "ღვთის დიდებას": ამ სახელის პირველ ნაწილს შეადგენს თეოს '''θεός''' - "ღმერთი", მეორე ნაწილია კლეოს '''κλέος''' - "დიდება". მისივე ვარიანტებია თეკლე ([[ერეკლე II|ერეკლე მეფის]] უმცროს ქალიშვილს ხუმრობით თეკლე-ბიჭს ეძახდნენ). == ცნობილი წარმომადგენლები == * [[წმინდა თეკლა]] მაგ: თეკლა ჰქვია ერთ ცნობილ ბავშვს რომელიც არის თეკლა შაინიძე ის ძალიან პოპულარულარულია და ვიდეოებით მან სახელი გაითქვა გადადით თეკლა შაინიძე ვიკიპედია და შეამოწმეთ თეკლას ცოდნა და ყველაფერი შეიტყვეთ მის მიერ [[კატეგორია:ქალის სახელები]] [[კატეგორია:ბერძნული წარმოშობის სახელები]] 5564e3yokmpnxs6y1gyvxs1gtcdc4az 0 169771 4814657 4470540 2025-06-15T10:51:09Z 31.146.76.88 ჩავამატე ასო-ბგერა "პ" სიტყვაში ტემპერატურა 4814657 wikitext text/x-wiki {{მმ*|გრადუსი}} {{ინფოდაფა ერთეული | bgcolour = | სახელი = ცელსიუსის გრადუსი | ფაილი = [[ფაილი:Pakkanen.jpg|200პქ]] | წარწერა = გრადუს ცელსიუსებში მზომი [[თერმომეტრი]] | სტანდარტი = [[SI სისტემა]] | სიდიდე = [[ტემპერატურა]] | სიმბოლოქ = | სიმბოლოს = °C | სახელიშემდეგ = [[ანდერს ცელსიუსი]] | ერთეულები1 = [[SI სისტემა|SI სისტემის]] წარმოებული ერთ. | ერთეულებში1 = (x + 273.15) K | ერთეულები2 = | ერთეულებში2 = | ერთეულები3 = | ერთეულებში3 = | ერთეულები4 = | ერთეულებში4 = | ერთეულები5 = | ერთეულებში5 = |ვიკისაწყობი=Category:Celsius temperature }} '''ცელსიუსის გრადუსი''' (სიმბოლო: <math>\text{°}C</math>) — ცელსიუსის სკალის ტემპერატურული ერთეული, რომელზეც ნორმალური [[ატმოსფერული წნევა|ატმოსფერული წნევის]] დროს (101325 ''პა'', ანუ 760 ''მმ ვწყ. სვ'') ყინულის დნობისა და წყლის დუღილის ტემპერატურებს შორის ინტერვალი დაყოფილია 100 ტოლ ნაწილად: სახელი ეწოდა [[ანდერს ცელსიუსი]]ს პატივსაცემად. ტემპერატურა ცელსიუსის სკალის მიხედვით გამოისახება ცელსიუსის გრადუსებით (°C). ამასთან ერთად, ყინულის დნობის ტემპერატურად მიღებულია 0°C, წყლის დუღილის ტემპერატურად კი — 100°C. 1°C = 1K (ტემპერატურის ერთეული [[თერმოდინამიკური სკალა|თერმოდინამიკური სკალის მიხედვით]]). ურთიერთდამოკიდებულება გრადუს ცელსიუსსა და კელვინს შორის შემდეგია: : <math>t_C = t_K - 273.15</math> ==ტემპერატურების გადაყვანის ტაბულა== {{ტემპერატურების გადაყვანის ტაბულა}} == ლიტერატურა == {{ქსე|11|192}} ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://www.bipm.org/en/measurement-units/ The International System of Units (SI)] {{სი ერთეულები}} [[კატეგორია:ტემპერატურის საზომი ერთეულები]] [[კატეგორია:სი სისტემის წარმოებული ერთეულები]] rpnrfjox9f2xc0hz9lmhymv6h0s21os 0 177370 4814521 4811568 2025-06-14T23:06:19Z 78.177.163.183 4814521 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ლიდერი | სახელი = დონალდ ტრამპი<br />{{lang-en|Donald Trump}} | სურათი= Official Presidential Portrait of President Donald J. Trump (2025).jpg | სურათის ზომა =250px | წარწერა სურათის ქვეშ= | ხელმოწერა = Trumpsignature2025.svg | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1946|6|14}} | დაბადების ადგილი= [[ნიუ-იორკი]], {{დროშა|აშშ}} | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა = | ეროვნება =[[ფაილი:Flag of the United States.svg|25px]] [[ამერიკელები|ამერიკელი]] | საარჩევნო ოლქი = | მამა =ფრედ ტრამპი | დედა = | მეუღლე = [[მელანია ტრამპი]] <small>(2005–დღემდე)</small><br /> [[მარლა მეიპლზი]] <small>(1993–99)</small><br /> [[ივანა ტრამპი]] <small>(1977–92)</small> | შვილები=[[ივანკა ტრამპი|ივანკა]], ტიფანი, ერიკი, დონალდ უმცროსი, ბარონი | განათლება =[[ფორდჰემის უნივერსიტეტი]]<br>[[პენსილვანიის უნივერსიტეტი]] <small>([[მეცნიერების ბაკალავრი|მ.ბ.]])</small> | პროფესია = | საქმიანობა = | რელიგია =[[პროტესტანტიზმი|პროტესტანტი]] | ჯილდოები = | პარტია = [[რესპუბლიკური პარტია (აშშ)|რესპუბლიკელი]] <small>(1987–99; 2009–დღემდე)</small><br /> [[დემოკრატიული პარტია (აშშ)|დემოკრატი]] <small>(2001–09)</small><ref name=swappedparty>{{cite news|work=New York Daily News|url=http://www.nydailynews.com/gossip/2011/02/15/2011-02-15_president_trump_the_donald_swapped_party_affiliations_for_potential_presidential.html|first1=Carson|last1=Griffith|first2=Molly|last2=Fischer|title=President Trump? The Donald swapped party affiliations for potential presidential bid in 2009: doc|date=February 15, 2011|access-date=2011-11-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110218045813/http://www.nydailynews.com/gossip/2011/02/15/2011-02-15_president_trump_the_donald_swapped_party_affiliations_for_potential_presidential.html|archivedate=2011-02-18}}</ref><br /> [[ამერიკის შეერთებული შტატების რეფორმის პარტია|რეფორმის პარტია]] <small>(1999–2000)</small><ref>{{cite news | url=http://articles.cnn.com/1999-10-25/politics/trump.cnn_1_reform-party-donald-trump-independence-party?_s=PM:ALLPOLITICS | publisher=CNN | title=Jesse The Body Ventura bodyslams national Reform Party | date=March 13, 2000 | access-date=2011-11-23 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20111226160714/http://articles.cnn.com/1999-10-25/politics/trump.cnn_1_reform-party-donald-trump-independence-party?_s=PM:ALLPOLITICS | archivedate=2011-12-26 }}</ref> | საიტი= | რიგი = [[აშშ]]-ის 45-ე და 47-ე [[აშშ-ის პრეზიდენტების სია|პრეზიდენტი]] | თანამდებობა დაიკავა = [[20 იანვარი]], [[2025]] | თანამდებობა დატოვა= | წინამორბედი = [[ჯო ბაიდენი]] | მემკვიდრე = | პრეზიდენტი= | ვიცე-პრეზიდენტი = [[ჯეი დი ვენსი]] | პრემიერ-მინისტრი= | თანამდებობა დაიკავა2 = [[20 იანვარი]], [[2017]] | თანამდებობა დატოვა2 = [[20 იანვარი]], [[2021]] | ვიცე-პრეზიდენტი2 =[[მაიკ პენსი]] | პრეზიდენტი2 = | პრემიერ-მინისტრი2 = | წინამორბედი2 = [[ბარაკ ობამა]] | მემკვიდრე2 =[[ჯო ბაიდენი]] | რიგი3 = | თანამდებობა დაიკავა3 = | თანამდებობა დატოვა3 = | წინამორბედი3 = | მემკვიდრე3 = | პრეზიდენტი3 = | პრემიერ-მინისტრი3= | რიგი4 = | თანამდებობა დაიკავა4 = | თანამდებობა დატოვა4 = | წინამორბედი4 = | მემკვიდრე4 = | პრეზიდენტი4 = | პრემიერ-მინისტრი4= | რიგი5 = | თანამდებობა დაიკავა5 = | თანამდებობა დატოვა5 = | წინამორბედი5 = | მემკვიდრე5 = | პრეზიდენტი5 = | პრემიერ-მინისტრი5= }} '''დონალდ ჯონ ტრამპი''' ({{lang-en| Donald John Trump}}; დ. [[14 ივნისი]], [[1946]], [[ნიუ-იორკი]], [[აშშ]]) — [[ამერიკელები|ამერიკელი]] [[ბიზნესმენი]] და [[პოლიტიკოსი]]. [[ამერიკის შეერთებული შტატები]]ს [[აშშ-ის პრეზიდენტების სია|45-ე პრეზიდენტი]] [[2017]] წლის [[20 იანვარი|20 იანვრიდან]] [[2021]] წლის [[20 იანვარი|20 იანვრამდე]] და [[აშშ-ის პრეზიდენტების სია|47-ე პრეზიდენტი]] [[2025]] წლის [[20 იანვარი|20 იანვრიდან]]. დონალდ ტრამპი ჰოლდინგური [[The Trump Organization]]-ის თავმჯდომარე და პრეზიდენტია, რომელიც შექმნილია ტრამპის უძრავი ქონებისა და სხვადასხვა ბიზნეს-ინტერესებისათვის. მისი თქმით, პრეზიდენტის პოსტის დაკავებამდე, იგი კომპანიაში თანამდებობას დატოვებს. საკუთარი მოღვაწეობის მანძილზე, ტრამპს მსოფლიოს მასშტაბით აშენებული აქვს საოფისე კოშკები, სასტუმროები, სამორინეები, გოლფის მოედნები და ბრენდირებული სხვადასხვა ობიექტები. ტრამპი დაიბადა და გაიზარდა [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]]. 1968 წელს ეკონომიკის ბაკალავრის ხარისხი მიიღო [[პენსილვანიის უნივერსიტეტი]]ს უორტონის სკოლაში. 1971 წელს მამამისის, [[ფრედ ტრამპი]]სგან მემკვიდრეობით მიიღო უძრავი ქონება და სამშენებლო კომპანია, რომელსაც მოგვიანებით სახელი შეუცვალა და The Trump Organization დაარქვა. 1996-2015 წლებში ფლობდა სილამაზის კონკურს [[Miss USA]]-ს. 2000 წელს, საპრეზიდენტო არჩევნებში მონაწილეობა რეფორმების პარტიიდან სცადა, თუმცა ხმის მიცემის დაწყებამდე კანდიდატურა მოხსნა. 2004-2015 წლებში, ტელეარხ [[NBC]]-ზე მიჰყავდა რეალითი სატელევიზიო სერიალი The Apprentice. 2016 წელს, „[[Forbes]]“-ის მილიონერთა სიაში ტრამპი მსოფლიო მასშტაბით 324-ე ადგილს იკავებს, აშშ-ში კი 156-ე პოზიციას. 2015 წლის ივნისში, ტრამპმა საკუთარი თავი რესპუბლიკური პარტიის საპრეზიდენტო კანდიდატად წამოაყენა და სწრაფად იქცა კანდიდატობისთვის მებრძოლ რეალურ კანდიდატად თავისი პარტიიდან. 2016 წლის მაისში, მისმა რესპუბლიკელმა კონკურენტებმა თავიანთი კამპანია შეაჩერეს და უკვე ივლისში, ტრამპი ოფიციალურად დასახელდა პრეზიდენტობის კანდიდატად 2016 წლის არჩევნებზე. ტრამპის საარჩევნო კამპანიამ უპრეცედენტო ყურადღება ჰპოვა მედიისა და საერთაშორისო საზოგადოების მხრიდან. მისი მრავალი განცხადება ინტერვიუებში, [[Twitter]]-ზე და უშუალოდ კამპანიის დროს, საკამათო ან ყალბი აღმოჩნდა. ტრამპის პლატფორმა მოიცავს აშშ-[[ჩინეთი]]ს ხელშეკრულებების გადახედვას, ეწინააღმდეგება ისეთ მნიშვნელოვან სავაჭრო ხელშეკრულებებს, როგორებიცაა [[NAFTA]] და ტრანსწყნაროკეანური პარტნიორობა, საიმიგრაციო კანონმდებლობის გაძლიერება — მათ შორის, კედლის აშენება აშშ-[[მექსიკა|მექსიკის]] [[საზღვარი (სახელმწიფო)|საზღვარზე]], ვეტერანებზე ზრუნვის პროგრამის რეფორმა, 2010 წელს განხორციელებული ჯანდაცვის რეფორმის გაუქმება და ჩანაცვლება, გადასახადების შემცირება. 2015 წლის ნოემბრის [[პარიზის ტერაქტები (ნოემბერი, 2015)|პარიზის ტერაქტების]] შემდეგ, ტრამპი გამოვიდა მოწოდებით დროებით აეკრძალათ მუსლიმთა იმიგრაცია აშშ-ში, მოგვიანებით კი განმარტა, რომ ეს აკრძალვა ძირითადად უნდა შეეხოს იმ ქვეყნებს, რომელთაც აშკარა ტერორიზმის ისტორია აქვთ, მანამ, სანამ პოტენციურ ტერორისტთა გამოვლენის სიტუაცია არ გაუმჯობესდება. 2012 წელს [[მიხეილ სააკაშვილი|მიხეილ სააკაშვილმა]] დონალდ ტრამპი დააჯილდოვა ბრწყინვალების საპრეზიდენტო ორდენით, რომელიც გადაეცემა სხვადასხვა დარგის გამოჩენილ მოღვაწეებს საზოგადოებრივი ცხოვრების შესაბამის სფეროში გამორჩეული მიღწევებისათვის და საქართველოს წინაშე აღმატებული ღვაწლისათვის.<ref>[http://www.interpressnews.ge/ge/politika/198958-mikheil-saakashvilma-donald-trampi-brtsyinvalebis-ordenith-daajildova.html?ar=A მიხეილ სააკაშვილმა დონალდ ტრამპი ბრწყინვალების ორდენით დააჯილდოვა]</ref> == ადრეული ცხოვრება == დონალდ ტრამპი დაიბადა ქალაქ ნიუ-იორკში, ქუინსში, Jamaica Estate სამშობიაროში და გაიზარდა გერმანულ-შოტლანდიურ ოჯახში.<ref>{{cite news |url=http://www.foxnews.com/projects/pdf/20110328125536753.pdf |title=Certificate of Birth: Donald John Trump |author=Jamaica Hospital |date=June 14, 1946 |publisher=Fox News Channel |format=PDF |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110409070650/http://www.foxnews.com/projects/pdf/20110328125536753.pdf |archivedate=April 9, 2011 |url-status=live |accessdate=May 31, 2016}}</ref> მისი გერმანული წარმომავლობის მიუხედავად, მან არაერთხელ უარყო გერმანული წარმომავლობა და გერმანიასთან კავშირი. დედა შოტლანდიელი ანა მარი მაკლეოდი დაიბადა და გაიზარდა შოტლანდიაში, კუნძულ ლუისზე. დონალდი მუდამ აღნიშნავს და ხაზს უსმევს, რომ იგი ამერიკელია შოტლანდიური წარმომავლობით და შოტლანდიასთან ინარჩუნებს უწყვეტ ურთიერთობას. დედამისზე საუბრისას ყოველთვის ამაყად აცხადებს, რომ დედა, ანა მარი, ყველაზე მშვენიერი და გულთბილი ადამიანია, რომელსაც ძალიან უყვარს შოტლანდია და რა თქმა უნდა მისი დამსახურებაა ამ ქვეყნს მიმართ მისი გრძნობებიც. დონალდს შოტლანდიაში გახსნილი აქვს რამდენიმე გოლფის მოედანი, მან შეისყიდა და აღადგინა ერთ-ერთი უძველესი, 1906 წელს სამხრეთ-დასავლეთ შოტლანდიაში, აირშირში, ცნონილი არქიტექტორის ჯეიმს მილერის დიზაინით აშენებული გოლფის სასტუმრო თარნბერი, რომელიც აღდგენის შემდეგ დღეს წარმოდგენილია სასტუმრო თარნბერი რესორტის სახით, რასთან დაკავშირებითაც დონალდმა სიამაყათი განაცხადა გახსნის ცერემონიის დროს, რომ საკმაოდ ფრთხილი რესტავრაციის შემდეგ, დღეს თარნები რესორტი ევროპაში საუკეთესო გოლფის აკადემიაა. მისი განცხადებით შოტლანდიასთან დაკავშირებული ერთადერთი პრობლემა ისაა, რომ სურვილის მიუხედავად ხშირად ვერ ახერხებს შოტლანდიაში ფიზიკურად ჩასვლას. დონალდს ჰყავდა ოთხი და-ძმა, სამი მათგანი, მარიანა, ელისაბედი და რობერტი დღემდე ცოცხლები არიან, ხოლო უფროსი ძმა, ფრედ უმცროსი [[1981]] წელს ალკოჰოლური სასმელების მიღებით გარდაიცვალა. ტრამპმა განაცხადა, რომ ძმის მაგალითის გამო ერიდებოდა ალკოჰოლური სასმელების დალევას ან სიგარეტის მოხმარებას.<ref>{{cite news |last=Horowitz |first=Jason |date=January 2, 2016 |title=For Donald Trump, Lessons From a Brother's Suffering |url=http://www.nytimes.com/2016/01/03/us/politics/for-donald-trump-lessons-from-a-brothers-suffering.html |newspaper=The New York Times |access-date=July 24, 2016}}</ref> == რესურსები ინტერნეტში == {{Commonscat|Donald Trump}} *[https://www.donaldjtrump.com/ ოფიციალური საიტი] *[http://www.trump.com/ The Trump Organization] *[http://www.huffingtonpost.com/donald-j-trump Column archives] at ''[[:en:The Huffington Post|The Huffington Post]]'' *[http://www.ontheissues.org/donald_trump.htm Issue positions] at [[:en:Ontheissues.org|Ontheissues.org]] *{{IMDb name|874339|Donald Trump}} *[http://www.biography.com/articles/Donald-Trump-9511238 Donald Trump] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100912081720/http://www.biography.com/articles/Donald-Trump-9511238 |date=2010-09-12 }} at ''[[:en:Biography.com|Biography.com]]'' *[http://www.businessweek.com/magazine/content/07_04/b4018061.htm It's All Donald All The Time], ''[[:en:Bloomberg Businessweek|Bloomberg Businessweek]]'', January 22, 2007 *[http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2068227_2068229_2068223,00.html Top 10 Donald Trump Failures] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111123024621/http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2068227_2068229_2068223,00.html |date=2011-11-23 }}, Kayla Webley, ''TIME'', April 29, 2011 == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{აშშ-ის პრეზიდენტები}} {{დიდი შვიდიანის ლიდერები}} {{დიდი რვიანის ლიდერები}} {{ავტორიტეტული წყაროები}} {{DEFAULTSORT:ტრამპი, დონალდ}} [[კატეგორია:ამერიკელი მეწარმეები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1946]] [[კატეგორია:გერმანელი ამერიკელები]] [[კატეგორია:ამერიკელი მილიარდერები]] [[კატეგორია:აშშ-ის პრეზიდენტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 14 ივნისი]] [[კატეგორია:საქართველოს ბრწყინვალების საპრეზიდენტო ორდენის კავალრები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ამერიკელი ბიზნესმენები]] sassuoqrlp18vehyqcwe3edr2c04tlv 0 183848 4814517 4594191 2025-06-14T22:34:32Z CommonsDelinker 635 (ბოტი: 25_rubles_palladium_1989_Ivan_III.jpg შეიცვალა RR3415-0002_25_rubles_palladium_1989_Ivan_III.jpg-ით) 4814517 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პალადიუმი}} '''პალადიუმი'''<ref>[https://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/419930 დოლიძე ვ., ციციშვილი ვ., „ოთხენოვანი ქიმიური ლექსიკონი“, თბ., 2004, გვ. 159]</ref><ref>{{ქსე|7|642||არა}}</ref> ({{lang-la|Palladium}}; ქიმიური სიმბოლო — <chem>Pd</chem>) — [[ქიმიურ ელემენტთა პერიოდული სისტემა|ელემენტთა პერიოდული სისტემის]] [[ელემენტთა პერიოდული სისტემის მეორე პერიოდი|მეხუთე პერიოდის]], მერვე ჯგუფის (მოძველებული კლასიფიკაციით — მერვე ჯგუფის თანაური ქვეჯგუფის, VIIIბ) [[ქიმიური ელემენტი]]. მისი [[ატომური ნომერი]]ა 46, [[ატომური მასა]] — 106.42, [[დნობის ტემპერატურა|t_დნ]] — 1554.9 °C, [[დუღილის ტემპერატურა|t_დუღ]] — 2963 °C, [[სიმკვრივე]] — 12.023 გ/სმ³. [[პლასტიკურობა (ფიზიკა)|პლასტიკური]] [[გარდამავალი ლითონი|გარდამავალი]] მორუხო-თეთრი ფერის [[კეთილშობილი ლითონები|კეთილშობილი]] [[ლითონი]], [[პლატინის ჯგუფის ლითონები|პლატინის ლითონთა ჯგუფიდან]]. ბუნებრივი პალადიუმი შედგება ექვსი (<chem>^{102}Pd</chem>, <chem>^{104}Pd</chem>, <chem>^{105}Pd</chem>, <chem>^{106}Pd</chem>, <chem>^{108}Pd</chem> და <chem>^{110}Pd</chem>) სტაბილური იზოტოპისაგან. == ისტორია == პალადიუმი აღმოჩენილია [[ინგლისელი]] მეცნიერის [[უილიამ ჰაიდ უოლასტონი]]ს (William Hyde Wollaston) მიერ [[1803]] წელს. ვოლასტონმა ის გამოჰყო [[პლატინა|პლატინის]] მადნიდან, რომელიც ჩამოტანილი იყო [[სამხრეთ ამერიკა|სამხრეთ ამერიკიდან]]. [[ფაილი:Wollaston William Hyde Jackson color.jpg|thumb|left|250px|[[უილიამ ჰაიდ უოლასტონი]] (1766—1828) — პალადიუმის პირველაღმომჩენი]] ელემენტის გამოსაყოფად ვოლასტონმა მადანი გახსნა [[სამეფო წყალი|სამეფო წყალში]] (aqua regia) მჟავა გაანეიტრალა NaOH-ის ხსნარით, შემდეგ პლატინა დალექა [[ამონიუმის ქლორიდი]]ს NH₄Cl ხსნარის მოქმედებით (ილექება [[ამონიუმის ქლორპლატინატი]]). შემდგმომ ხსნარს დაამატა [[ვერცხლისწყლის ციანიდი]], ამ დროს წარმოიქმნებოდა პალადიუმის ციანიდი. სუფთა პალადიუმი ციანიდიდან გამოყოფილი იქნა გახურებით. == სახელწოდების წარმომავლობა == სახელწოდება მიეცა [[2 პალადა|პალადის ასტეროიდის]] მიხედვით, რომელიც აღმოაჩინა გერმანელმა ასტრონომმა ოლბერტსონმა [[1802]] წელს, ანუ პალადიუმის აღმოჩენამდე სულ ცოტა ხნით ადრე. თავის მხრივ ასტეროიდს სახელი ათენა პალადისის ([[ძველბერძნული მითოლოგია]]) პატივსაცემად დაერქვა. პალადიუსი — ათენას ლეგენდარული ხის გამოსახულებაა, რომელიც ციდან ჩამოვარდა. იყო [[ტროა]]ს სიმტკიცისა და დაუმარცხებლობის ერთ ერთი გარანტი. ტროა დაეცა მას შემდეგ, რაც ქალღმერთი მოპარული იქნა [[ოდისევსი]]სა და [[დიომედე]]ს მიერ ღამით. == მიღება == უმთავრესად პალადიუმს იღებენ [[ნიკელი]]ს, [[ვერცხლი]]ს და [[სპილენძი]]ს სულფიდური მადნების გადამუშავებით. == ფიზიკური თვისებები == პალადიუმი — მოვერცხლისფრო თეთრი ფერის [[გარდამავალი ლითონი]]ა, აქვს [[სპილენძის სტრუქტურული ტიპი|Cu-ის ტიპის წახნაგცენტრირებული კუბური მესერი]] (a&nbsp;=&nbsp;0,38902&nbsp;ნმ; Z&nbsp;=&nbsp;4; [[კრისტალური ჯგუფების სია|სივრცული ჯგუფია]] ''Fm3m''). პალადიუმი პლასტიკურია, [[ნიკელი]]ს, [[კობალტი]]ს, [[როდიუმი]]ს ან [[რუთენიუმი]]ს მიკროდანამატები აუმჯობესებენ Pd-ის მექანიკურ თვისებებს, ზრდიან [[სიმაგრე]]ს. პალადიუმის ძირითადი ფიზიკური და მექანიკური თვისებები: წყალში არ იხსნება; [[სიმკვრივე]]ა — 12,02 (20&nbsp;°C, გრ/სმ³); განსაკუთრებულ პირობებში წარმოქმნის კოლოიდურ პალადიუმს და [[პალადიუმის შავი|პალადიუმის შავს]]. [[დნობა|დნობის ტემპერატურაა]] — 1554&nbsp;°C (ზოგ წყაროში 1552&nbsp;°C); დუღილის ტემპერატურაა მიახლოებით 2940&nbsp;°C. დნობის სითბოა — 37,8 [[კალორია|კალ.]]/გრ; [[კუთრი თბოტევადობა]] 20&nbsp;°C-ზე არის — 0,0586 კალ./(გრ·გრად); კუთრი [[ელექტრო წინაღობა]] 25&nbsp;°C-ზე არის — 9,96 მკ[[ომი]]/სმ; თბოგამტარობაა — 0,161 კალ./(სმ·წმ·გრად), სიმაგრე ბრეილის მიხედვით არის 52 კგს/მმ2. == ქიმიური თვისებები == პალადიუმი არ რეაგირებს წყალთან, გაზავებულ მჟავეებთან, ტუტეებთან, ამიაკის ხსნართან. რეაგირებს კონცენტრირებულ [[გოგირდმჟავა]]სთან [[აზოტმჟავა]]სთან, [[სამეფო წყალი|«სამეფო წყალთან»]], ჰალოგენებთან, გოგირდთან. იჟანგება კალიუმის ჰიდროსულფატთან KHSO₄ შედნობის შელღვობის დროს: : Pd + 2HCl(к)+ 2Cl₂= H₂[PdCl₆] : Pd + 2KCl + Cl₂ = K₂[PdCl₄]; : Pd + 4HNO₃(к)= Pd(NO₃)₂+ 2NO₂↑ + 2H₂O == გამოყენება == === [[კატალიზატორები]] === პლადიუმს ხშირად გამოიყენებენ როგორც კატალიზატორს, ძირითადად [[ცხიმების ჰიდროგენიზაცია|ცხიმების ჰიდროგენიზაციის]] და [[ნავთობის კრეკინგი]]ს დროს. პალადიუმის ქლორიდი გამოყენება როგორც კატალიზატორი ჰაერში და აირის ნარევებში მიკრორაოდენობის ნახირჟანგის აირის აღმოსაჩენად. === წყალბადის გაწმენდა === * რადგანაც [[წყალბადი]] კარგად დიფუნდირებს პალადიუმში გავლით, პალადიუმს გამოიყენებენ წყალბადის ღრმა გაწმენდისათვის. ასევე პალადიუმს შეუძლია წყალბადის განსაკუთრებულად ეფექტური უკუაკუმულირება. ძვირადღირებული პალადიუმის ეკონომიისათვის წყალბადის გასაწმენდი მემბრანებისათვის შემუშავებულია მისი შენადნობები სხვა ლითონებთან (ყველაზე ეფექტურია [[იტრიუმი|იტრიუმთან]] შენადნობი). === [[გალვანოტექნიკა]] === პალადიუმის ქლორიდი გამოიყენება დიელექტრიკების გალვანური მეტალიზაციის დროს როგორც მააქტივიზირებელი ნივთიერება. === ელექტრო კონტაქტები === პალადიუმი და მისი შენადნობები ელექტროტექნიკაში გამოიყენებიან — სულფიდების მიმართ მედეგი საფარებისათვის (უპირატესად ვერცხლის). კერძოდ კი პალადიუმი მუდმივად გამოიყენება მაღალი სიზუსტის რეოქორდების წარმოებაში (სამხედრო და აეროკოსმოსური ტექნიკა), მათ შორის ვოლფრამთან ერთად შენადნობში. მისი გამოყენება განპირობებულია მაღალი ცვეთამედეგობით, რაც იდეალურად მიესადაგება კონტაქტურ ჯგუფებში მის გამოყენებას. ასევე პალადიუმი შედის კერამიკული კონდენსატორების შემადგენლობაში (ტიპი КМ), რადიომაუწყებლობაში,ტელევიზიაში, რადიოკავშირში მაღალსიხშირიან აპარატურებში. === საიუველირო ნაკეთობები და ზარაფხანა === [[ფაილი:RR3415-0002 25 rubles palladium 1989 Ivan III.jpg|thumb|25 მანეთიანი ნომინალის სამახსოვრო მონეტა «ივანე III» (სსრკ, 1989 წ.). დამზადებულია 999 სინჯიანი პალადიუმისაგან.]] * პალადიუმი შენადნობებში გამოიყენება [[საიუველირო ხელოვნება|სიუველირო საქმეში]] (მაგალითად, ოქრო-პალადიუმის შენადნობის მისაღებად — ე. წ. [[თეთრი ოქრო|„თეთრი ოქრო“]]), საერთოდ პალადიუმს უმნიშვნელო რაოდენობასაც (1%) შეუძლია ოქროს მკვეთრად შეუცვალოს ფერი მოვერცხლისფრო-თეთრად. პალდიუმისა და ვერცხლის ძირითად შენადნობს საიუველირო საქმეში აქვს 500 და 850 სინჯი (უფრო მეტად ტექნიკური და მიმზიდველია). * პალადიუმისაგან ზოგჯერ შეზღუდული რაოდენობით ჭრიან სამახსოვრო მონეტებს<ref>[http://www.srb.ru/press/news/2003/12/09/1.html ახალი ამბები სბერბანკის საიტზე] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070529232021/http://www.srb.ru/press/news/2003/12/09/1.html |date=2007-05-29 }}.</ref>. === მედიცინაში === * პალადიუმისაგან და მისი შენადნობებისაგან ამზადებენ სამედიცინო ინსტრუმენტებს, [[კარდიოსტიმულატორი|კარდიოსტიმულატორების]] დეტალებს, კბილის პროთეზებს; * ზოგ ქვეყანაში პალადიუმის უმნიშვნელო რაოდენობას გამოიყენებენ [[სიმსივნისსაწინააღმდეგო პრეპარატები]]ს დასამზადებლად — ცის-პლატინის ანალოგიური კომპლექსური ნაერთების სახით. === პალადიუმის გამოყენების სხვა დარგები === * გამოიყენება სპეციალური ქიმიური ჭურჭელის და ზეზუსტი საზომი ხელსაწყოების დეტალების დასამზადებლად, რომლებიც მედეგნი არიან კოროზიის მიმართ; * პალადიუმის გარკვეული რაოდენობა გამოიყენება [[ფტორწყალბადმჟავა|ფტორწყალბადმჟავის]] წარმოებისათვის საჭირო ქიმიური აპარატურის დასამზადებლად (ჭურჭლები, ტუმბოების ნაწილები, გამოხდის კუბები, [[რეტორტები]]); * პალადიუმის საფარი გამოიყენება ელექტრო კონტაქტებისათვის ნაპერწკლების თავიდან ასაცილებლად; == წარმოებისა და მოხმარების მაჩვენებლები == [[ფაილი:2005palladium (mined).PNG|right|500px|thumb| პალადიუმის მოპოვების ძირითადი რაიონები]] პალადიუმის მსხვილი საბადოები მდებარეობენ ურალში, ალიასკაზე, ავსტრალიაში, კოლუმბიაში, ტრანსვაალში (აფრიკა) და კანადაში. მსოფლიოში პალადიუმის მიწოდებამ 2007 წ. შეადგინა 267 ტონა (მათ შორის რუსეთი — 141 ტონა, სარ — 86 ტონა, აშშ და კანადა — 31 ტონა, სხვა ქვეყნები — 9 ტონა). პალადიუმის მოხმარებამ 2007 წ. შეადგინა მანქანათმშენებლობაში 107 ტონა, ელექტრონიკის წარმოებაში — 40 ტონა, ქიმიურ მრეწველობაში — 12 ტონა<ref>უცხოური კომერციული ინფორმაციის ბიულეტენი, № 95, 23.08.08წ., ფ.12.</ref>. ლონდონის კვლევითი კომპანიის GFMS შეფასებით, 2009 წ. რფ-იამ მიახლოებით გაყიდა 1100 ათასი უნცია პალადიუმი, 2010—800 ათ. უნცია, 2011 წელს ექსპორტი ანალოგიური იყო<ref>http://www.gfms.co.uk/Presentations/2011/Platinum_Palladium_Survey_2011_Presentation.pdf</ref>. == საინტერესო ფაქტები == * პალადიუმი ძვირფას ლითონს წარმოადგენს და იყიდება ბირჟებზე და ბაზრებზე. ზოგ ქვეყნებში, იურიდიულ და ფიზიკურ პირებს კანონით დართული აქვთ ნება ბანკებში «ლითონური ანგარიშის» გახსნისა პალადიუმში. == ლიტერატურა == * [[დ. მენდელეევის სახ. რუსეთის ქიმიური საზოგადოების ჟურნალი]] № 4 (2006) '''პალადიუმი: ქიმია, ტექნოლოგია და გამოყენება'''. == იხილეთ აგრეთვე == * [[კეთილშობილი ლითონები]] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://chemistry.ge/periodic_table/view.php?numb=46 პალადიუმი chemistry.ge-ზე] * [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Pd/key.html პალადიუმი Webelements-ზე] * [http://n-t.ru/ri/ps/pb046.htm პალადიუმი ქიმიური ელემენტების პოპულარულ ბიბლიოთეკაში] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190404172305/http://n-t.ru/ri/ps/pb046.htm |date=2019-04-04 }} * [http://fx-commodities.ru/category/palladium/ პალადიუმის ფასები] ყველკვირეული მიმოხილვა. * [http://www.citizensbankdelphos.com/courses/graph.php?metall=4 პალადიუმის ღირებულება გრამზე] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{პორტალი|ქიმია|Papapishu-Lab-icon-6.svg}} {{პერიოდული ცხრილი}} {{ლითონთა აქტივობის მწკრივი}} {{ავტორიტეტული წყაროები}} [[კატეგორია:პალადიუმი| ]] k1y2ziubem1bwr1532xd5qb3uxol421 0 276416 4814669 4100960 2025-06-15T11:57:04Z 37.61.112.171 4814669 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ლიდერი | სახელი = პეტარ მლადენოვი | სურათი= Petar Mladenov 1978.jpg | სურათის ზომა =250პქ | წარწერა სურათის ქვეშ= | ხელმოწერა = | დაბადების თარიღი = [[22 აგვისტო]], [[1914]] | დაბადების ადგილი= [[ტოშევცი]], [[ბულგარეთი]] | გარდაცვალების თარიღი = [[31 მაისი]], [[1991]] | გარდაცვალების ადგილი=[[სოფია]], [[ბულგარეთი]] | მოქალაქეობა = | ეროვნება = | საარჩევნო ოლქი = | მამა = | დედა = | მეუღლე = გალია მლადენოვა | შვილები= | განათლება = | პროფესია = | საქმიანობა = | რელიგია = | ჯილდოები = | პარტია = [[ბულგარეთის სოციალისტური პარტია]] | საიტი= | რიგი = [[ბულგარეთის პრეზიდენტი|ბულგარეთის 1-ლი პრეზიდენტი]] | თანამდებობა დაიკავა = [[3 აპრილი]], [[1990]] | თანამდებობა დატოვა =[[6 ივლისი]], [[1990]] | ვიცე-პრეზიდენტი = | პრეზიდენტი = | პრემიერ-მინისტრი = | წინამორბედი =თანამდებობა დაარსდა | მემკვიდრე = [[სტანკო ტოდოროვი]] | რიგი2 =[[ბულგარეთი]]ს კპ ცკ-ის გენერალური მდივანი | თანამდებობა დაიკავა2 = [[10 ნოემბერი]], [[1989]] | თანამდებობა დატოვა2= [[2 თებერვალი]], [[1990]] | წინამორბედი2 = [[ტოდორ ჟივკოვი]] | მემკვიდრე2 =თანამდებობა გაუქმდა | პრეზიდენტი2= | ვიცე-პრეზიდენტი2 = | პრემიერ-მინისტრი2= | რიგი3 = [[ბულგარეთი]]ს საგარეო საქმეთა მინისტრი | თანამდებობა დაიკავა3 = [[13 დეკემბერი]], [[1971]] | თანამდებობა დატოვა3 =[[24 ოქტომბერი]], [[1989]] | წინამორბედი3 = [[ივან ბაშევი]] | მემკვიდრე3 = [[ბოიკო დიმიტროვი]] | პრეზიდენტი3 = [[ტოდორ ჟივკოვი]] | პრემიერ-მინისტრი3= }} '''პეტარ მლადენოვი''' ({{lang-bg|Петър Младенов}}) — [[ბულგარეთი|ბულგარელი]] პოლიტიკოსი. [[ბულგარეთის სოციალისტური პარტია|სოციალისტური პარტიის]] წევრი. 18 წლის განმავლობაში ეკავა ბულგარეთის საგარეო საქმეთა მინისტრის მინისტრის თანამდებობა ([[1971]]—[[1989]]). ბულგარეთის პირველი პრეზიდენტი ([[1989]]-[[1990]] წწ.), თანამდებობა დაიკავა [[ტოდორ ჟივკოვი]]ს გადადგომის შემდეგ. == ლიტერატურა == * Моно Попрангелов, "Пътуване през годините от Урбабинци до Тошевци", изд. "Даная Интернешънъл", 2007 * Емилия Христова, "Османските данъчни регистри като извор на данни за историята на с.Урбабинци/Тошевци и основа за генеалогични проучвания", изд. "Ancestry International", 2010 г. (стр. 13—41) * [http://pdfcast.org/pdf/1339702585 Османски данъчни регистри за с. Урбабинци]{{Dead link|date=იანვარი 2021 |bot=InternetArchiveBot }} (стр. 13—41) {{ბულგარეთის პრეზიდენტები}} {{DEFAULTSORT:მლადენოვი, პეტარ}} [[კატეგორია:ბულგარეთის პრეზიდენტები]] [[კატეგორია:ბულგარეთის საგარეო საქმეთა მინისტრები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1936]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2000]] bz6wusf429p8lrp8g49qcsmrlahvg1r 0 276669 4814583 2721895 2025-06-15T04:52:43Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814583 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული|ავღანეთი |მშობლიური სახელი = سر پل |ქართული სახელი = სარიპულის პროვინცია |პანორამა = |დროშა = |გერბი = |ქვეყანა = ავღანეთი |ჰიმნი = |სტატუსი = |შედის = |მოიცავს = 7 რაიონს |დედაქალაქი= [[სარი-პული]] |მსხვილი ქალაქი = |მსხვილი ქალაქები= |თარიღი = |მეთაური = |მეთაური 2 = |მშპ = |მშპ წელი= |მშპ ადგილი = |მშპ ესმ = |ენა = |ენები = [[დარი]], [[პუშტუ]] |მოსახლეობა = 514 500 |აღწერის წელი =2007 |ადგილი მოსახლეობით = 19 |ეროვნული შემადგენლობა = [[უზბეკები]] 45%, [[ტაჯიკები]] და [[დარი (ხალხი)|დარი]] |სიმჭიდროვე = 32,16 |აღმსარებლობა = |ფართობი = 15 999 |ადგილი ფართობით = |ფართობის პროცენტი = |მაქსიმალური სიმაღლე = |საშუალო სიმაღლე = |მინიმალური სიმაღლე = |განედი = |გრძედი = |რუკა= Sar-e Pol in Afghanistan.svg |ადმინისტრაციული ერთეულის რუკა= |დროის სარტყელი= UTC+4:30 |აბრევიატურა = |ISO = AF-SAR |FIPS= |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსები = |ინტერნეტ-დომენი = |საავტომობილო სანომრე ნიშნები = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში =Sar-e Pol Province |პარამეტრი1 = |შენიშვნა = }} [[ფაილი:Sare Pol districts.png|300px|thumb|სარიპულის პროვინციის რაონები [[2005]] წლამდე]] '''სარიპულის პროვინცია''' ([[დარი]] سر پل - Sar-e Pol) — ავღანეთის 34 პროვინციიდან ერთ–ერთი. მდებარეობს ქვეყნის ჩრდილოეთში. ადმინისტრაციული ცენტრია მსგავსი სახელწოდების მქონე ქალაქი [[სარი-პული]]. მის შემადგენლობაში შედის შვიდი რეგიონი. ესენია: * [[ბალჰაბი]] * [[გოსფანდი]] * [[კოჰისტანატი]] * [[სანგჩარაკი]] * [[სარიპული(ქალაქი)|სარიპული]] * [[საიადი]] * [[სოზმაყალა]] ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.nps.edu/programs/ccs/SariPul/SariPul.html Naval Postgraduate School, Program for Culture and Conflict Studies, Afghanistan, Sar-e Pol Province] *[http://www.areu.org.af/index.php?option=com_docman&Itemid=26&task=doc_download&gid=777 Afghanistan Research and Evaluation Unit (AREU), Afghanistan Livelihood Trajectories: Evidence from Sar-i-Pul] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100709093010/http://www.areu.org.af/index.php?option=com_docman&task=doc_download&gid=777&Itemid=26 |date=2010-07-09 }} *[http://sanjei.blogfa.com/ Voice of Sangcharak] {{ავღანეთის პროვინციები}} [[კატეგორია:ავღანეთის პროვინციები]] scb5afuk86jawuzk5ufv960naz8loff 0 276761 4814603 4140642 2025-06-15T06:55:16Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814603 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სახელმწიფო უწყება |უწყების_სახელი =საქართველოს საავტომობილო გზების დეპარტამენტი |მშობლიური_სახელი = |მშობლიური_სახელი_a = |მშობლიური_სახელი_r = |ლოგო =საავტომობილო გზების დეპარტამენტი.png |ლოგოს_სიგრძე = 250px |ლოგოს_წარწერა = |ბეჭედი = |ბეჭედის_სიგრძე = |ბეჭედის_წარწერა = |სურათი = |სურათის_სიგრძე = |სურათის_წარწერა = |შეიქმნა = |წინამორბედი1 = |წინამორბედი2 = |გაუქმდა = |მომდევნო = |იურისდიქცია = |მთავარი_სამმართველო = |latd= |latm= |lats= |latNS= |longd= |longm= |longs= |longEW= |რეგიონის_კოდი = |თანამშრომლები = |ბიუჯეტი = |მინისტრი1_სახელი = |მინისტრი1_pfo = |მინისტრი2_სახელი = |მინისტრი2_pfo = |უფროსი1_სახელი = |უფროსი1_თანამდებობა = |უფროსი2_სახელი = |უფროსი2_თანამდებობა = |უწყების_ტიპი =დეპარტამენტი |ზემდგომი_უწყება = [[საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო]] |ქვეუწყება1 = |ქვეუწყება2 = (და ა. შ.) |ვებ_საიტი = [http://georoad.ge/ www.eoroad.ge] |შენიშვნა = }} '''საქართველოს საავტომობილო გზების დეპარტამენტი''' — [[საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო]]ს საქვეუწყებო დაწესებულება. საავტომობილო გზების დეპარტამენტი, რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტროს კოორდინაციით ახორციელებს საქართველოს საგზაო ინფრასტრუქტურის განვითარების ძირითად პროექტებსა და მოვლა-შენახვის ღონისძიებებს საერთაშორისო და შიდასახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის გზებზე. დეპარტამენტის ბალანსზე, დღეისათვის, საერთაშორისო მნიშვნელობის 1455 კმ გზა და შიდასახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის 6943 კმ გზა ირიცხება. საერთაშორისო მნიშვნელობის საგზაო ქსელიდან განსაკუთრებით მაღალი ინტენსივობით გამოირჩევა E-60 (ფოთი-თბილისი-წითელი ხიდი) და E-70 (ფოთი-ბათუმი-სარფი) სატრანზიტო მაგისტრალებზე. ეს ორი გზა ერთმანეთს საპორტო ქალაქ ფოთთან უკავშირდება და მთლიანად, 450 კილომეტრიან, მთავარ სატრანზიტო ავტომაგისტრალს წარმოადგენს. E-60 და E-70 მაგისტრალების ჩქაროსნულ გზატკეცილად მოდერნიზების სამუშაოები 2006 წელს დაიწყო და ეტაპობრივად მიმდინარეობს. საქართველოს საავტომობილო გზების დეპარტამენტის პრიორიტეტებია ევროკავშირის საგზაო სტანდარტებთან ეტაპობრივი ინტეგრაცია; უსაფრთხო საგზაო ინფრასტრუქტურის უზრუნველყოფა; საგზაო ინფრასტრუქტურის რაციონალური დაგეგმარება; გზების მართვის გაუმჯობესებული სისტემის ჩამოყალიბება; მონიტორინგის ფუნქციის დახვეწა; სექტორში კონკურენტული გარემოს უზრუნველყოფა; გარემოზე ზრუნვა; სოციალური და განსახლების პოლიტიკის გაუმჯობესება; აქტივობების გამჭირვალობისა და საზოგადოების ინფორმირებულობის უზრუნველყოფა; საერთაშორისო მნიშვნელობის საავტომობილო გზების რებილიტაცია-მოდერნიზაცია; შიდასახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის გზების რეაბილიტაცია-პერიოდული შეკეთება; ხელოვნური ნაგებობების რებილიტაცია-მშენებლობა; საავტომობილო გზების მოვლა-შენახვა და ექსპლუატაცია; საგზაო ქსელის მოდერნიზაციის პერსპექტიულ პროექტებზე მუშაობა; ნაპირდაცვითი ღონისძიებები - ზღვისა და მდინარეების მორფოდინამიკისა და სანაპირო ზონების საინჟინრო დაცვის ანალიზი, ორგანიზება და განხორციელება. საქართველოს საავტომობილო გზების დეპარტამენტის მთავარ მიმართულებებს წარმოადგენს: E-60 და E-70 ჩქაროსნული ავტომაგისტრალის მშენებლობა; საერთაშორისო მნიშვნელობის საავტომობილო გზების მშენებლობა-რეაბილიტაცია; შიდასახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის გზების მშენებლობა, რეაბილიტაცია - პერიოდული შეკეთება; ხელოვნური ნაგებობების მშენებლობა-რეაბილიტაცია; საავტომობილო გზების მოვლა-შენახვა და ექსპლუატაცია; საგზაო ინფრასტრუქტურის პერსპექტიულ პროექტებზე მუშაობა; ნაპირდაცვითი ღონისძიებების უზრუნველყოფა. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო]] ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://georoad.ge/ ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140829081502/http://www.georoad.ge/ |date=2014-08-29 }} [[კატეგორია:საქართველოს რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო]] mf0dnmk36x36bhqgh50e6q4natnfzmq 0 279927 4814528 4456151 2025-06-15T00:02:39Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814528 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი}} '''საიდ ყუტბ იბრაჰიმ ჰუსაინ აშ–შაზილი''' ({{lang-ar|سيد قطب إبراهيم حسين الشاذلي}}; დ. [[9 ოქტომბერი]], [[1906]], სოფ. მუშა, [[ასიუტი_(მუჰაფაზა)|ასიუტი]] — გ. [[29 აგვისტო]], [[1966]], [[კაირო]]) — [[ეგვიპტელები|ეგვიპტელი]] [[პოეტი]], [[ისლამიზმი]]ს თანამედროვე გაგების ფუძემდებელი, [[ისლამური სახელმწიფო]]ს აღდგენისა და თანამედროვეობაზე მორგების პროპონენტი, სეკულარული არაბული ნაციონალიზმის გამოჩენილი მოწინააღმდეგე, [[მუსლიმთა-საძმო|მუსლიმი ძმების საზოგადოების]] იდეოლოგი, ავტორია თანამედროვე ისლამიზმის ორი მნიშვნელოვანი ტექსტისა "[[სოციალური სამართლიანობა ისლამში]]" ({{lang-ar|العدالة الاجتماعية في الإسلام}}; ''ალ-'ადალლა ალ-იჯთიმა'ია ფი ლ-ისლამ'') და "[[გზის სამანები]]" ({{lang-ar|معالم في الطريق}}; ''მა'ალიმ ფი ტ-ტარიყ''). მისი უდიდესი ნაშრომად კი მიიჩნევა „[[ყურანის ჩრდილქვეშ]]“ ({{lang-ar|في ظلال القرآن}}; ''ფი ზილალ ალ–ყურ'ან''). იგი არის ასევე ფუძემდებელი ჯაჰილიის, ანუ უმეცრების თანამედროვე გაგებისა, რომელიც ყოველ საზოგადოებას, რომელიც სრულად არ ახორციელებს ისლამურ პრინციპებს, ისლამამდელი უმეცრების პერიოდის საზოგადოებებთან ათანაბრებს, იმის მიუხედავად, კულტურულად მიეკუთვნება ეს საზოგადოება ისლამს თუ არა. მომხრეები მას დიდ მოაზროვნედ და „ისლამისთვის წამებულად“ მიიჩნევენ<ref name="islamonline.net">[http://www.islamonline.net/livedialogue/english/Browse.asp?hGuestID=3m245Q Interview with Dr Abdel Moneim Abul Fotouh – Egyptian Muslim Brotherhood leader] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080510151517/http://www.islamonline.net/livedialogue/english/Browse.asp?hGuestID=3m245Q |date=2008-05-10 }} 8 მაისი, 2008</ref><ref name="Sayyid Qutb by Ahmed El-Kadi, MD">{{Cite web |url=http://www.islam101.com/history/people/century20/syedQutb.htm |title=Sayyid Qutb by Ahmed El-Kadi, MD |accessdate=2014-09-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210926022903/http://www.islam101.com/history/people/century20/syedQutb.htm |archivedate=2021-09-26 }}</ref>, დასავლელი სწავლულები კი თანამედროვე ისლამისტური იდეოლოგიის მთავარ ფუძემდებლად თვლიან<ref>[http://books.google.com/books?id=_5bmzlNx1iAC&pg=PA18&lpg=PA18&dq=qutb+bin+laden&source=bl&ots=spQA79Znrx&sig=RDC6ldywAI6OeQuhlnE40JW-wnU&hl=en&ei=jux6SrejBIaKMpOV5P0C&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9#v=onepage&q=qutb%20bin%20laden&f=false The Osama Bin Laden I Know By Peter L. Bergen] გვ. 18–20</ref>. ბევრი მიიჩნევს, რომ ყუტბის ნაშრომები შთაგონების წყაროა [[ტერორიზმი|ტერორისტული]] ორგანიზაციებისთვის, მათ შორის [[ალ-კაიდა]]სთვის<ref name="Irwin">[http://www.guardian.co.uk/world/2001/nov/01/afghanistan.terrorism3 Robert Irwin, "Is this the man who inspired Bin Laden?"] „[[გარდიანი]]“ (1 ნოემბერი, 2001).</ref><ref>[http://members.cox.net/slsturgi3/PhilosopherOfIslamicTerror.htm Paul Berman, "The Philosopher of Islamic Terror"], „New York Times Magazine“ (23 მარტი, 2003).</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.pbs.org/weta/crossroads/incl/Out-of-the-Shadows.pdf |title=Out of the Shadows: Getting ahead of prisoner radicalization |accessdate=2014-09-14 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130423144416/http://www.pbs.org/weta/crossroads/incl/Out-of-the-Shadows.pdf |archivedate=2013-04-23 }}</ref><ref>[http://www.pwhce.org/evolutionofalqaeda.html The Evolution of Al-Qaeda: Osama bin Laden and Abu Musab al-Zarqawi]</ref>. ==ბიოგრაფია== ===დაბადება და ბავშვობა=== საიდ ყუტბი დაიბადა [[ზემო ეგვიპტე]]ში, ასიუტის მუჰაფაზას ტერიტორიაზე მდებარე სოფელ მუშაში, 1906 წლის 9 ოქტომბერს. მამამისი, [[ჰაჯი]] ყუტბ აშ–შაზილი, ცნობილი იყო სოფელში თავისი რელიგიური და პოლიტიკური აქტიურობით. კვირაში ერთხელ იგი აწყობდა კრებებს, სადაც განიხილავდნენ ეგვიპტის გარშემო მიმდინარე საკითხებსა და კითხულობდნენ [[ყურანი|ყურანს]]. საიდს ჰყავდა ორი უმცროსი და – ჰამიდა და ამინა, ასევე უმცროსი ძმა, მუჰამმადი. გადმოცემით, ხუთი წლის ყუტბი უკვე იყო [[ჰაფიზი]]. [[1912]] წელს იგი იწყებს სწავლას სოფლის სკოლაში, მაგრამ წყვეტს სწავლას ექვსი წლის შემდეგ, ეგვიპტის რევოლუციისა და მასწავლებელ–იმამებთან დაპირისპირების გამო. ტრადიციული მეთოდოლოგია, რომლითაც იმართებოდა ეგვიპტის როგორც საგანმანათლებლო, ასევე რელიგიური ცხოვრება, მათ მიერ სიტუაციის და სარგებლის შესაბამისად ხალხის აზრზე ზეგავლენის მოხდენა და ამგვარი თვალთმაქცური საქციელები საიდს უყალიბებს ანტაგონისტურ განწყობილებებს ტრადიციული წყობილების მიმართ, რაც მას მთელი ცხოვრების მანძილზე გაჰყვება.<ref>Khalidy, Saleh. Sayyid Qutb: From Birth to Martydom. Dar Al-Qalam 3rd edition 1999.</ref> ===სტუდენტობა და მატერიალიზმი=== ტრადიციული ისლამის მიმართ ანტაგონიზმის საფუძველზე საიდ ყუტბი სულ უფრო და უფრო იხრება სეკულარული იდეოლოგიისკენ. [[1925]] წლიდან 'აბბას ალ–'აყყადთან ერთად საიდი ინტენსიურად ეცნობა დასავლურ, მატერიალისტურ ფილოსოფიას, რაც მისი ცხოვრების თითქმის 15 წლიან "სეკულარულ" პერიოდის დასაწყისია. დასავლური ფილოსოფია ეჯახება მის ბავშვობაში ოჯახში ჩანერგილ რწმენას, თუმცა შემდგომ, ტრადიციული რელიგიური დაწესებულებების თვალთმაქცობის ნახვისას გამოწვეული ანტაგონიზმის ფონზე სძლევს მას და იქცევა მისი აზროვნების ბაზისად. <ref>صلاح الخالدي. '''سيد قطب: من الميلاد إلى الإستشهاد.''' ص. ٢١٣-٢١٥.</ref> ===განათლების სამინისტროს მოხელე=== [[1929]] წელს საიდი ირიცხება კაიროს უნივერსიტეტში. 1933 წელს იგი ამთავრებს უნივერსიტეტს, იღებს არაბული ენის მასწავლებლის თანამდებობას ეგვიპტის განათლების სამინისტროდან. დაახლოებით ექვსი წლის შემდეგ იგი ტოვებს ამ თანამდებობას და იწყებს მოღვაწეობას, როგორც პოეტი. [[1940]] წელს გარდაიცვალა დედამისი, რომელსაც იგი უძღვნის პოემას "დედაჩემი" ({{lang-ar|أمي}}; ''უმმი'') თავისი დის, ჰამიდას მიერ გამოქვეყნებულ კრებულში "ოთხი სინათლე" ({{lang-ar|الأطياف الأربعة}}; ''ალ–ატიაფ ალ–არბა'ა'').<ref>http://www.islamtimes.org/vdcf.ydjiw6dc17raw.html</ref> მისმა ნოველებმა დიდი გავლენა მოახდინა ახალგაზრდა [[ნაჯიბ მაჰფუზი|ნაჯიბ მაჰფუზზე]], თუმცა ეს უკანასკნელი მას უარყოფითად ახასიათებს ნახევრად ავტობიოგრაფიულ თხზულებაში "სარკეები" ({{lang-ar|المرايا}}; ''ალ–მარაია''). ===ისლამიზმი და მოგზაურობა ამერიკაში=== დაახლოებით ამავე პერიოდიდან შეიმჩნევა საიდ ყუტბის გარდაქმნა და მისი დაახლოება ისლამურ იდეოლოგიასთან. იგი აქვეყნებს ისლამისტური მიმართულებების სტატიებს, [[1948]] წელს, [[აშშ]]–ში წასვლამდე თვეებით ადრე, ქვეყნდება მისი წიგნი, "სოციალური სამართლიანობა ისლამში". [[1948]] წლის ნოემბერში იგი მიემგზავრება ამერიკაში, სადაც სწავლობს ჩრდილო–კაროლინისა და [[სტენფორდის უნივერსიტეტი|სტენფორდის]] უნივერსიტეტებში, პარალელურად აქტიურად ეცნობა ამერიკელი ხალხის ცხოვრების სტილს, მოგზაურობს მის სხვადასხვა ქალაქში. დაახლოებით ორი წლის შემდეგ იგი ბრუნდება ეგვიპტეში, სადაც აქვეყნებს წიგნს "ამერიკა, რომელიც მე ვნახე" ({{lang-ar|أمريكا التي رأيت}}; ''ამრიქა ალლათი რა'ითუ''). ამ წიგნში იგი უკვე მკვეთრად უარყოფითად ახასიათებს დასავლურ მატერიალისტურ ფილოსოფიას, აკრიტიკებს ამერიკის მოსახლეობას როგორც რაციონალური პოზიციიდან, კერძოდ ზღვარგადასული თავისუფლებების, რასიზმის, მერკანტილური აზროვნების, ადამიანურ ურთიერთობებში ზედაპირულობისა და აგრესიულობის გამო, ასევე სუბიექტური თვალსაზრისით კერძოდ "უნიჭო ვარცხნილობების", "ნამდვილ ხელოვნებაში უმეცრებისა" და "მხეცური კრივის მატჩების" გამო. იგი ასევე კრიტიკულია ამერიკის მიერ ისრაელის მხარდაჭერის გამო, აკრიტიკებს "ცხოველურ ქცევას სხვადასხვა სქესებს შორის". ამგვარი შთაბეჭდილებებით დატვირთული საიდ ყუტბი ბრუნდება ეგვიპტეში და უერთდება ისლამისტურ მოძრაობა – [[მუსლიმთა-საძმო|მუსლიმი ძმების საზოგადოებას]] ({{lang-ar|جماعة الإخوان المسلمين}}; ''ჯამა'ათ ალ–იხვან ალ–მუსლიმინ''), რომლის ლიდერი, [[ჰასან ალ–ბანნა]], [[1949]] წლის [[12 თებერვალი|12 თებერვალს]] მოკლეს და ორგანიზაცია ქარიზმატული ლიდერის გარეშე იყო დარჩენილი. თავის წიგნში საიდ ყუტბი ასევე იხსენებს ეპიზოდს, რომ [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონში]], საავადმყოფოს თანამშრომლებმა დიდი სიხარულით მიიღეს ცნობა ძმები მუსლიმების საზოგადოების ლიდერის, ჰასან ალ–ბანნას, მკვლელობის შესახებ. რეალურად იმ ამერიკელთა რაოდენობა, რომლებმაც იცოდნენ ვინ იყო ჰასან ალ–ბანნა ან მუსლიმი ძმების საზოგადოება, იყო ძალიან მცირე და უმნიშვნელო. ამერიკულმა გაზეთებმა დაბეჭდეს სტატიები სათაურით "ტერორისტთა ლიდერი მოკლეს კაიროში" ({{lang-en|Terrorist Leader is killed in Cairo}}), რადგან ჰასან ალ–ბანნას სიკვდილამდე რამდენიმე კვირით ადრე, მუსლიმი ძმების საზოგადოებასთან დაკავშირებულმა სტუდენტმა 'აბდულ–მაჯიდ აჰმად ჰასანმა მოკლა მაჰმუდ ფაჰმი ან–ნუყრაში, ეგვიპტის პრემიერ–მინისტრი, რამაც მუსლიმი ძმების ორგანიზაციას დასავლურ პრესაში შესძინა ტერორისტების სახელი, მიუხედავად იმისა რომ ჰასან ალ–ბანნამ დაგმო პრემიერის მკვლელობა.<ref>سيد قطب. '''أمريكا التي رأيت''' ص. ١٠٥</ref> ===ამერიკიდან დაბრუნება=== საიდ ყუტბი სწრაფად იკავებს ამ პოზიციას და იგი ხდება ორგანიზაციის ყოველკვირეული გაზეთის, "მუსლიმი ძმების" ({{lang-ar|الإخوان المسلمين}}; ''ალ–იხვან ალ–მუსლიმინ'') მთავარი რედაქტორი. ამ პოზიციიდან იგი სწრაფად ახერხებს გავლენის მოპოვებას. [[1952]] წელს, როცა თავისუფალმა ოფიცრებმა მოაწყვეს გადატრიალება [[ფარუკი (ეგვიპტე)|მეფე ფარუკი]]ს წინააღმდეგ, მუსლიმი ძმების საზოგადოება მიესალმა ამ გადატრიალებას. საიდ ყუტბი, როგორც ორგანიზაციის იდეოლოგი, თითქმის ყოველდღიურად ხვდებოდა [[გამალ აბდელ ნასერი|ჯამალ 'აბდუნ–ნასირს]]. ამ უკანასკნელმა იცოდა საიდ ყუტბისა და ზოგადად მუსლიმი ძმების საზოგადოების გავლენის შესახებ ეგვიპტის მოსახლეობაზე და ისინი დააიმედა, რომ რევოლუციისა და მეფის დამხობის შემდეგ, რომელსაც [[დიდი ბრიტანეთი|ბრიტანული]] იმპერიალიზმის საყრდენად განიხილავდნენ, ეგვიპტეში ისლამურ სახელმწიფოს ააშენებდა მათი მოდელით. ===დასავლური გავლენების წინააღმდეგ ბრძოლის გავრცობის მცდელობები=== აღსანიშნავია, საიდ ყუტბი არა მხოლოდ ეგვიპტეში მოღვაწეობდა მუსლიმურ სამყაროზე დასავლური გავლენის წინააღმდეგ. მან [[ირანი|ირანელ]] [[აიათოლა]] აბულ–ყასიმ ქაშანის, როგორც ირანული ნავთობის ნაციონალიზაციის კამპანიის ლიდერს, გაუგზავნა ვრცელი წერილი, რომელიც გამოქვეყნდა [[შიიტობა|შიიტთა]] რელიგიურ არაბულენოვან გაზეთ "არ–რისალაში" ({{lang-ar|الرسالة}}; ''გზავნილი'') 24 ზუ ლ–ჰიჯჯას 1370 წლისა ჰიჯრით ([[1951]] წლის [[25 დეკემბერი|25 დეკემბერს]]). ირანული ნავთობის ნაციონალიზაციის კამპანია მიმართული იყო ინგლის–ირანის ნავთობკომპანიის (დღევანდელი BP) და ზოგადად, ირანის კაბალური, ნახევრადკოლონიური მდგომარეობის წინააღმდეგ ევროპული ქვეყნების მიმართ. ირანულ რელიგიურ წრეებსა და ძმები მუსლიმების საზოგადოებას შორის პირველი კავშირები დაამყარა ნავვაბ საფავიმ, რომელიც არაბებით დასახლებულ ირანის პროვინცია [[ხუზისტანის ოსტანი|ხუზესტანში]] ნავთობსარეწებზე მუშაობისას გაეცნო ძმები მუსლიმების იდეოლოგიას, ხოლო [[თეირანი|თეირანში]] დაბრუნებისას ამ იდეებისა და შიიტური რელიგიის საფუძველზე ჩამოაყალიბა ორგანიზაცია ისლამისთვის თავგანწირულთა კავშირი ({{lang-fa|'''جمعیت فدائیان اسلام'''}}; ''ჯამი'ათ ფიდა'იან ისლამი''). ამ ორგანიზაციის, რომელმაც გახმაურებული პოლიტიკური მკვლელობებით გაითქვა სახელი, ძირითადი ბირთვი [[1955]] წელს იქნა ლიკვიდირებული, თუმცა ლიკვიდაციამდე, კერძოდ [[1953]] წელს ნავვაბ საფავი სტუმრობდა ეგვიპტეს, სადაც მას პირადად მასპინძლობდა საიდ ყუტბი. ===თავისუფალ ოფიცერთა რევოლუცია და პირველი დაპატიმრება=== [[1954]] წელს, როდესაც ცხადი გახდა, რომ ჯამალ 'აბდუნ–ნასირი არაბული სოციალიზმისა და სეკულარული ნაციონალიზმის აშენებას აპირებდა და ისლამური სახელმწიფო გეგმაშიც არ ჰქონდა, ძმები მუსლიმები მასაც დაუპირისპირდნენ. იმავე წელს, [[26 ოქტომბერი|26 ოქტომბერს]] მუსლიმი ძმების საზოგადოების წევრმა, სახელად 'აბდულ–ლატიფმა, რვაჯერ ესროლა ჯამალ 'აბდუნ–ნასირს ალექსანდრიაში საჯარო გამოსვლისას, მაგრამ ყველა ააცილა. საპასუხოდ დაიწყო რეპრესიები მუსლიმი ძმების საზოგადოების წინააღმდეგ. მთელი ეგვიპტის მასშტაბით დააპატიმრეს მუსლიმის ძმების 50 ათასამდე აქტივისტი, მათ შორის საიდ ყუტბიც. სამწევრიანმა სასამართლო კოლეგიამ საიდ ყუტბს მიუსაჯა 15 წლიანი კატორღა. პატიმრობის პირველი თვეები საიდ ყუტბმა საშინელი წამებისა და დამცირების ატმოსფეროში გაატარა, ციხის მცველები და ზედამხედველები სპეციალურად ამცირებდნენ და აწამებდნენ მას, რათა იგი მორალურად გაეტეხათ და დათანხმებოდა შეწყალების თხოვნას, რომელსაც მოგვიანებით თავად პრეზიდენტმა დაურთო მინისტრობის შეთავაზება, თუმცა საიდ ყუტბმა უარი განაცხადა. ბოლოს, 1955 წლის ზაფხულში, როცა ეგვიპტის ხელისუფლება დარწმუნდა, რომ საიდ ყუტბისგან შეწყალების თხოვნას ვერ მიიღებდნენ, გადაიყვანეს იგი ციხის საავადმყოფოში და საწერი მაგიდაც კი გამოუყვეს. სწორედ აქ დაწერა მან "ყურანის ჩრდილქვეშ"–ის დიდი ნაწილი და სწორედ ციხეში გატარებული პირველი პერიოდის სასტიკმა მოპყრობამ მოახდინა საბოლოო გავლენა მის იდეოლოგიაზე, როცა მან კულტურულად ისლამის მიმდევარი საზოგადოებებიც (როგორიც იყო მაშინდელი ეგვიპტე) კი განკვეთა ისლამიდან. <ref>http://books.google.ge/books?id=i-Z973D9cpsC&pg=PA18&lpg=PA18&dq=my+words+will+be+stronger+if+they+kill+me+qutb&source=bl&ots=ROzGxreX1T&sig=f9YSpaqElfs-4-TwWuJissnpHpU&hl=en&sa=X&ei=WYQVVKHtI8bCO5qygcgC&redir_esc=y#v=onepage&q=my%20words%20will%20be%20stronger%20if%20they%20kill%20me%20qutb&f=false</ref> ===მეორე დაპატიმრება და სიკვდილით დასჯა=== [[1964]] წელს [[ერაყი]]ს პრეზიდენტი, [[აბდულ სალამ არეფი|'აბდუს–სალამ 'არიფი]] ეწვია კაიროს. მან, როგორც კეთილი ნების ჟესტი, ითხოვა საიდ ყუტბის გათავისუფლება. მისი თხოვნა ასრულებული იქნა და საიდ ყუტბი გაათავისუფლეს. ამ დროს საიდ ყუტბი ბეჭდავს და აქვეყნებს თავის ნაშრომებს, რომელიც ციხეში დაწერა. შვიდი თვის შემდეგ ეგვიპტის პოლიციამ შეიტყო, რომ მუსლიმი ძმების საზოგადოება აგროვებდა იარაღს, რათა მოეხდინა ტერორისტული აქტები და შეიარაღებული გამოსვლები ქვეყნის მასშტაბით. რეპრესიები განმეორდა – დააპატიმრეს 20 ათასამდე აქტივისტი, მათ შორის, ყუტბიც. სასამართლოზე საიდ ყუტბმა გაამართლა მუსლიმი ძმების აქტივისტების მიერ იარაღის ქონა, რომელიც მისი აზრით, მათ 1954 წლის რეპრესიის გამეორების შემთხვევაში დასჭირდებოდათ. მის მიმართ ბევრი ბრალდება სწორედ მის მიერ გამოქვეყნებული "გზის სამანებიდან" იყო ამოკრეფილი და საიდ ყუტბმაც დაადასტურა თავისი აზრები. მოსამართლე ფუად ად–დაჯავიმ მას ბრალი დასდო სახელმწიფო ღალატში და მიუსაჯა სიკვდილი. არაოფიციალურად ეგვიპტის პრეზიდენტისგან კიდევ ერთხელ მოვიდა შეთავაზება გათავისუფლებასა და მინისტრის პოსტზე, იმ პირობით, თუ საიდ ყუტბი უარს იტყოდა თავის განცხადებებზე და ითხოვდა შეწყალებას. მისი და, ამინა თხოვდა საიდს, ეთხოვა შეწყალება, თუმცა მან უარი განაცხადა და თქვა: "თუ მომკლავენ, ჩემი სიტყვებს ძალა მიეცემა". <ref>http://books.google.ge/books?id=EEEFsVYLko4C&pg=PA364&lpg=PA364&dq=nasser+offered+qutb+ministry&source=bl&ots=TvaPeht6zO&sig=RN2D82xYsAXBHgyU-Les0Udx9eo&hl=en&sa=X&ei=e34VVOq_L4GsO6PJgbgD&redir_esc=y#v=onepage&q=nasser%20offered%20qutb%20ministry&f=false</ref> [[1966]] წლის [[29 აგვისტო]]ს, ორშაბათს, განთიადზე საიდ ყუტბი ჩამოახრჩვეს კაიროს ციხეში მუსლიმი ძმების საზოგადოების ორ ლიდერთან – 'აბდულ–ფათთაჰ ისმა'ილთან და მუჰამმად იუსუფ ჰავაშთან ერთად. ==იდეოლოგია== ===ისლამი და ჯაჰილია=== ჯაჰილია, ანუ უმეცრება კლასიკურ ისლამურ ლიტერატურაში ეწოდება ისლამამდელ პერიოდს. ყუტბის თანახმად, ყოველი საზოგადოება იყო ისლამამდელი უმეცრების ხანაში, მიუხედავად იმისა, მისი წევრები [[ნამაზი|ლოცულობდნენ]], [[მარხვა|მარხულობდნენ]], ჰქონდათ [[მეჩეთი|მეჩეთები]], [[მინარეთი|მინარეთები]], ჰყავდათ [[იმამი|იმამები]] და [[მუეძინი|მუეძინები]] თუ არა. იგი წერს თავის წიგნში [[გზის სამანები]], რომელიც მან დაწერა პირველი პატიმრობის პერიოდში: {{ციტირება|''ისლამური საზოგადოება დიდი ხნის წინათ გაქრა... ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ისლამური საზოგადოება აღარ არსებობს უკვე საუკუნეებია, რადგან ისლამური საზოგადოება არ ნიშნავს ადგილს, სადაც დასახლებული არიან მუსლიმები, ან ადგილს, სადაც დღევანდელი მცხოვრებლების დიდი ბაბუები ცხოვრობდნენ ისლამური მმართველობის ქვეშ. ისლამური საზოგადოება – ეს სახელია იმ საზოგადოებისთვის, რომლის საქციელი და ქმედებები, იდეები და კონცეფციები, წესები და კანონები, ფასეულობები და შეხედულებები – ყველაფერი გამომდინარეობს ისლამური წყაროდან და დაფუძნებულია ისლამზე. ისლამური საზოგადოება ამ მახასიათებლებით გაქრა იმ მომენტში, როცა ღმერთის კანონებმა შეწყვიტა აღმასრულებელი ფუნქციის ქონა.'' <ref>سيد قطب، '''معالم في الطريق'''، ص. ٩</ref>}} {{ციტირება|''ჩვენი გარემოცვა, ადამიანთა შეხედულებები და იდეები, ქცევები და ხელოვნება, წესები და კანონები – ეს ჯაჰილიაა (უმეცრება), მათ შორის ისიც, ჩვენ რომ ისლამურ კულტურად, ისლამურ ფილოსოფიად და ისლამურ აზროვნებად მიგვაჩნია, რეალურად ჯაჰილიაა.''<ref>سيد قطب، '''معالم في الطريق'''، ص. ٢٠</ref>}} საიდ ყუტბის აზრით, პრობლემა იყო არა მუსლიმთა საზოგადოებების მიერ ისლამის, როგორც ერთღმერთიანობის სწავლების უარყოფა, არამედ მორჩილება არა ღმერთის კანონების, არამედ სხვა სისტემების მიმართ. სწორედ ამ მიზეზით მან განკვეთა ისლამიდან ყოველი მისი თანამედროვე მუსლიმური საზოგადოება და ასევე სათავე დაუდო კონცეფციას, რომელიც თანამედროვე სამყაროში მრავალი ჯიჰადისტური ორგანიზაციის იდეოლოგიური ქვაკუთხედია – ''მმართველობა ეკუთვნის მხოლოდ ღმერთს''. {{ციტირება|''ჩვენ ვთვლით დღევანდელ მუსლიმურ საზოგადოებებს ჯაჰილიურ საზოგადოებათა შორის არა იმიტომ, რომ მათ სწამთ სხვა ღმერთები, გარდა ერთი ღმერთისა ან ემსახურებიან სხვა ღვთაებებს მის გარდა, არამედ იმიტომ, რომ მათი ცხოვრების გზა არ არის დაფუძნებული მხოლოდ ღმერთის მორჩილებაზე. თუმცა მათ სწამთ ერთი ღმერთისა, მათ მიანიჭეს ღმერთის მსაჯულობითი უფლება სხვებს და დაემორჩილნენ მათ მმართველობას, და ამ მმართველობიდან გამომდინარეობს მათი ფასეულობები, ტრადიციები, კანონები და თითქმის ყოველი ცხოვრებისეული ნიუანსი.'' <ref>سيد قطب، '''معالم في الطريق'''، ص. ٨٢</ref>}} საიდ ყუტბის მიხედვით, ყოველგვარი შეთანხმება და მორიგება ისლამსა და ჯაჰილიას შორის მიუღებელი და შეუძლებელი იყო. მათ შორის დაპირისპირება უბრალო ინტერესთა კონფლიქტი კი არა, არამედ სამკვდრო–სასიცოცხლო, არსებობისთვის ბრძოლა იყო. {{ციტირება|''ისლამს არ შეუძლია დათანხმდეს რაიმენაირ შერევასა და მორიგებას ჯაჰილიასთან, როგორც დოქტრინალურად, ასევე ცხოვრების წესით, რომელიც ამ დოქტრინიდან გამომდინარეა. ან ისლამი დარჩება, ან ჯაჰილია. ისლამი ვერ დათანხმდება და მიიღებს ნახევარ–ისლამისა და ნახევარ–ჯაჰილიის მდგომარეობას. ამ თვალსაზრისით ისლამური პერსპექტივა სრულიად ნათელია – იგი აცხადებს რომ სიმართლე ერთია და განუყოფელი. თუ რაიმე არ არის სიმართლე, მაშინ იგი სიცრუეა. სიმართლისა და სიცრუის შერევა და თანაარსებობა კი შეუძლებელია. მმართველობა ეკუთვნის ღმერთს, სხვა ყოველი ჯაჰილიაა. ან ღმერთის კანონი უნდა იყოს გადამწყვეტი, ან ადამიანთა სურვილები.'' <ref>سيد قطب، '''معالم في الطريق'''، ص. ١٣٠</ref>}} {{ციტირება|''ჩვენ უნდა ვისწრაფვოთ რომ გავთავისუფლდეთ ბორკილებისგან ჯაჰილიური საზოგადოებისა, ჯაჰილიური კონცეფციებისა, ჯაჰილიური ტრადიციებისა და ჯაჰილიური მმართველობისა... ჩვენ არ უნდა შევცვალოთ ჩვენი ფასეულობები და კონცეფციები ცოტად თუ ბევრად, რათა მივიღოთ რამე სარგებელი ჯაჰილიური საზოგადოებიდან. არასდროს!''<ref>سيد قطب، '''معالم في الطريق'''، ص. ٢١</ref>}} {{ციტირება|''არაფერია რწმენის მიღმა, გარდა ურწმუნოებისა. არაფერი ისლამის მიღმა, გარდა ჯაჰილიისა და არაფერია სიმართლის მიღმა, გარდა სიცრუისა.'' <ref>سيد قطب، '''معالم في الطريق'''، ص. ٢٣٠</ref>}} მიუხედავად ამისა, სამართლიანობა მოითხოვს აღინიშნოს, რომ საიდ ყუტბის აზრით, ყველას ჰქონდა უფლება ერწმუნა იმ რელიგიის, რომელიც მას სურდა და პარალელურად ეცხოვრა მისეულ ისლამურ საზოგადოებაში, თუ ეს პიროვნება თანახმა იყო დამორჩილებოდა ამ საზოგადოების კანონებს: {{ციტირება|''სიტყვა "რელიგია" თავის თავში გულისხმობს მეტს, ვიდრე უბრალოდ რწმენაა. "რელიგია" ნიშნავს ცხოვრების წესს, და ისლამში ცხოვრების წესი დაფუძნებულია რწმენაზე. მაგრამ ისლამურ სისტემაში არის ადგილი სხვადასხვა ადამიანებისთვის, რომლებიც მისდევენ თავის პირად რწმენას, თუ ისინი ემორჩილებიან სახელმწიფოს, რომლის კანონმდებლობა დაფუძნებულია ისლამზე.''<ref>سيد قطب، '''معالم في الطريق'''، ص. ٦١</ref>}} {{ციტირება|''როცა ისლამი ათავისუფლებს ადამიანს ამ წნეხისგან, წარუდგენს მათ თავის სულიერ გზავნილს და მიმართავს მათ გონიერებას, იგი აძლევს მათ სრულ თავისუფლებას – მიიღონ იგი თავის რწმენად ან არ მიიღონ.'' <ref>سيد قطب، '''معالم في الطريق'''، ص. ٦١</ref>}} {{ციტირება|''აღმოსავლეთმცოდნეებმა წარმოადგინეს ისლამი, როგორც ძალადობრივი მოძრაობა, რომელმაც ხმლით აიძულა ხალხი ერწმუნათ მისი...'' <ref>سيد قطب، '''معالم في الطريق'''، ص. ٧٥</ref>}} ===ანტისემიტიზმი=== საიდ ყუტბი იყო ანტისემიტი და განიხილავდა იუდეველებს როგორც "ისლამის უძველეს და უვერაგეს მტრებს". ამის მაგალითად მას ისლამის ისტორიიდან მოჰყავდა ბანუ ყურაიზას გამცემლობისა და დასჯის ამბავი. [[1950]] წელს მან დაწერა წიგნი "ბრძოლა იუდეველებთან" ({{lang-ar|معركتنا مع اليهود}}; ''მა'რაქათნა მა'ა ლ–იაჰუდ''), რომელშიც აღწერს მუსლიმებსა და იუდეველებს შორის ისტორიის მანძილზე მომხდარ დაპირისპირებებს. როგორც ამ წიგნიდან სჩანს, საიდ ყუტბს სწამდა იუდეველთა მსოფლიო შეთქმულების თეორიისა და ასევე სიონელ ბრძენთა ოქმებისა. იგი წერს ამ წიგნში: {{ციტირება|''დასაწყისიდანვე ეს მტრები (იუდეველები) არ ებრძოდნენ მუსლიმებს ღიად, არამედ მათ სცადეს შებრძოლებოდნენ მათ შიგნიდან, დაემახინჯებინათ მათი მრწამსი, გაევრცელებინათ ორაზროვნება რელიგიის მიმართ, შეექმნათ ეჭვები. ისინი ასე იქცევიან დღესაც. ისინი გეგმავდნენ ხრიკებს და დღესაც გეგმავენ ხრიკებს მუსლიმთა წინააღმდეგ. ასობით და ათასობით მათგანმა შეაღწია მუსლიმურ სამყაროში, და ისინი დღესაც აგრძელებენ ამას აღმოსავლეთმცოდნეობის საფარქვეშ. მათი მოსწავლეები კი იკავებენ წამყვან პოზიციებს იმ ქვეყნების ინტელექტუალურ ცხოვრებაში, რომლის მცხოვრებნიც საკუთარ თავს მუსლიმს უწოდებენ. მათი მიზნები ცხადად ჩანს ოქმებიდან (სიონის ბრძენთა). იუდეველები დგანან მატერიალიზმის, სქესთა შორის ცხოველური ურთიერთობის, ოჯახური ფასეულობების ნგრევისა და საზოგადოების გახრწნის უკან! ამ იდეების მოთავეებია [[კარლ მარქსი]], [[ზიგმუნდ ფროიდი]], [[ემილ დიურკემი]] და იუდეველი [[ჟან-პოლ სარტრი]].''}} ==მემკვიდრეობა== სწორედ საიდ ყუტბი აღმოჩნდა ფუძემდებელი თანამედროვე ჯიჰადისტური მოძრაობებისა, რომელთა მიზანი [[შარია|შარი'ათული მმართველობის]] დამყარებაა და ამ მიზნისკენ მისაღწევ ერთადერთ ხერხად შეიარაღებულ ბრძოლას მიიჩნევენ. მიუხედავად იმისა, რომ საიდ ყუტბამდეც იგივე იდეა მრავალ კლასიკურ ისლამურ სწავლულს ჰქონდა, სწორედ საიდ ყუტბი იყო ამ თეორიის დღევანდელობაში გადმომტანი და მისი თანამედროვეობაში განხორციელების პრაქტიკული გზებიც სწორედ მის ნაშრომებში დაისახა. გარდა სუნიტებისა, საიდ ყუტბმა გავლენა იქონია შიიტებზეც. ნავვაბ საფავიმ წარადგინა მისი იდეები შიიტური სასულიერო იერარქიის უმაღლეს წრეებში. თუ მანამ შიიტური სასულიერო წრეები პოლიტიკისგან ნეიტრალურნი იყვნენ (მიაჩნდათ, რომ რელიგია ძალაუფლებას მხოლოდ მას შემდეგ ჩაიგდებდა, რაც დაბრუნდებოდა დაფარული იმამი, შიიტთა [[მაჰდი]]), [[რუჰოლა ხომეინი|ხომეინი]]მ სწორედ საიდ ყუტბის, აბუ ლ–ა'ლა მავდუდისა და 'ალი შარი'ათის იდეების საფუძველზე შეადგინა თავისი საბაზისო ნაშრომი ისლამური სახელმწიფოს შესახებ – "ისლამური კანონმდებლის მიერ საზოგადოების დაცვა: ისლამური მმართველობა" ({{lang-fa|'''ولایت فقیه: حکومت اسلامی'''}}; ''ვილაიათე ფაყიჰ: ჰოქუმათე ისლამი''), რომლის იდეოლოგიურ საფუძველზეც მოგვიანებით მოხდა [[ირანის ისლამური რევოლუცია]]. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:დაბადებული 1906]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1966]] [[კატეგორია:ეგვიპტელი ანტიკომუნისტები]] myuv6uahauwfzn3lc4k068vn8wzv6le 0 288694 4814634 4756449 2025-06-15T09:14:16Z Geagea 783 {{authority control}} 4814634 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | ფერი = | სახელი = გეგა კობახიძე | ფოტო = გეგა კობახიძე.jpg | ფოტოს სიგანე = 200პქ | წარწერა = გეგა კობახიძე | დაბსახელი = გერმანე კობახიძე | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი|1961|6|6}} | დაბადგილი = [[თბილისი]] | გარდთარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1984|10|3|1961|6|6}} | გარდადგილი = | საქმიანობა = [[მსახიობი]] | სხვა სახელები= | აქტიურობის წლები = 1967-1984 | მეუღლეები = თინა ფეტვიაშვილი | პარტნიორი = | მამა = [[მიხეილ კობახიძე]]<br>[[ნათელა მაჭავარიანი]] | ნათესავები = | შვილები = | საცხოვრებელი ადგილი= | საიტი= | აკადემიის ჯილდოები= | ემმის ჯილდოები= | სხვა ჯილდოები= | BAFTA ჯილდოები | სეზარის ჯილდოები= | ოქროს გლობუსის ჯილდოები = | ტონის ჯილდოები = }} '''გერმანე (გეგა) კობახიძე''' (დ. [[6 ივნისი]] [[1961]] — გ. [[3 ოქტომბერი]] [[1984]]) — ქართველი კინომსახიობი. იყო კინოსტუდია „[[ქართული ფილმი]]ს“ მსახიობი. დაიბადა ცნობილი კინორეჟისორის, [[მიხეილ კობახიძე|მიხეილ კობახიძისა]] და მსახიობ [[ნათელა მაჭავარიანი]]ს ოჯახში. სკოლის დამთავრების შემდეგ თეატრალურ ინსტიტუტში კინოსარეჟისორო ფაკულტეტზე ვერ მოეწყო და დედამ თავისთან, მოზარდ მაყურებელთა თეატრში სცენის მუშად წაიყვანა, სადაც ერთი წელი დაჰყო. მეორე წელს კი სამსახიობო ფაკულტეტზე ჩააბარა.<ref name="tbiliselebi">[http://www.tbiliselebi.ge/?mas_id=11241&rubr_id=4&jurn_id=31 რა დაწერა სიკვდილის წინ გეგა კობახიძემ და რა აღმოაჩინეს მის საკანში]</ref> მისი კინოდებიუტი შედგა 1967 წელს [[ნანა მჭედლიძე|ნანა მჭედლიძის]] ფილმში „[[ვიღაცას ავტობუსზე აგვიანდება]]“.<ref>{{Cite web |url=http://www.geocinema.ge/ge/index.php?filmi=252 |title=ვიღაცას ავტობუსზე აგვიანდება |accessdate=2014-12-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160322131319/http://geocinema.ge/ge/index.php?filmi=252 |archivedate=2016-03-22 }}</ref> შემდეგ იყო ფილმი „[[ლაზარეს თავგადასავალი]]“, სადაც ობოლი ბიჭის ლაზარეს როლი შეასრულა. 1973 წელს ფილმმა ტელეფილმების მე-5 საკავშირო ფესტივალის ჟიურის სპეციალური პრიზი მიიღო ქალაქ [[ტაშკენტი|ტაშკენტში]].<ref>{{Cite web |url=http://www.geocinema.ge/ge/index.php?filmi=660 |title=ლაზარეს თავგადასავალი |accessdate=2014-12-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160317015151/http://geocinema.ge/ge/index.php?filmi=660 |archivedate=2016-03-17 }}</ref> 1975 წელს როლი მიიღო [[ნიკოლოზ სანიშვილი]]ს ფილმში „[[ჩიტის რძე]]“, სადაც თამაში მოუწია ცნობილ მსახიობებთან [[სესილია თაყაიშვილი|სესილია თაყაიშვილთან]] და [[კონსტანტინე დაუშვილი|კონსტანტინე დაუშვილთან]] ერთად. ფილმი ეფუძნება ქართული ხალხური ზღაპრების მოტივებს.<ref>{{Cite web |url=http://www.geocinema.ge/ge/index.php?filmi=533 |title=ჩიტის რძე |accessdate=2014-12-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160502062353/http://geocinema.ge/ge/index.php?filmi=533 |archivedate=2016-05-02 }}</ref> იმავე წელს საშიკოს შვილის როლში გამოჩნდა [[ლანა ღოღობერიძე|ლანა ღოღობერიძის]] ფილმში „[[აურზაური სალხინეთში]]“.<ref>{{Cite web |url=http://www.geocinema.ge/ge/index.php?filmi=268 |title=აურზაური სალხინეთში |accessdate=2014-12-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160403230219/http://geocinema.ge/ge/index.php?filmi=268 |archivedate=2016-04-03 }}</ref> 1977 წელს მიიღო როლი [[ალეკო ნინუა]]ს ფილმში „[[ოთხი შარვალი და ერთი ჩითის კაბა]]“.<ref>{{Cite web |url=http://www.geocinema.ge/ge/index.php?filmi=655 |title=ოთხი შარვალი და ერთი ჩითის კაბა |accessdate=2014-12-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305070349/http://www.geocinema.ge/ge/index.php?filmi=655 |archivedate=2016-03-05 }}</ref> 1981 წელს ითამაშა [[ბაადურ წულაძე|ბაადურ წულაძის]] ფილმში „[[კროსვორდის ამოხსნის მოყვარულთათვის]]“, სადაც ნუკრის როლი შეასრულა.<ref>{{Cite web |url=http://www.geocinema.ge/ge/index.php?filmi=363 |title=კროსვორდის ამოხსნის მოყვარულთათვის |accessdate=2014-12-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305012608/http://www.geocinema.ge/ge/index.php?filmi=363 |archivedate=2016-03-05 }}</ref> 1983 წლის 18 ნოემბერს [[საბჭოთა კავშირი]]დან თავის დაღწევის მიზნით 7 ქართველის მონაწილეობით [[თვითმფრინავის ბიჭების საქმე|გატაცებული]] იქნა [[თვითმფრინავი ტუ-134A]]; გამტაცებელთა შორის იყო გეგა კობახიძე მეუღლესთან თინა ფეტვიაშვილთან ერთად. გეგა კობახიძემ და თინა ფეტვიაშვილმა თვითმფრინავის გატაცებამდე 1 დღით ადრე იქორწინეს. აღსანიშნანია, რომ გეგა კობახიძე შერჩეული იყო როლისთვის [[თენგიზ აბულაძე|თენგიზ აბულაძის]] ფილმში „[[მონანიება (ფილმი)|მონანიება]]“, რომლის გადაღება უკვე დამთავრებული იყო, როდესაც გეგა კობახიძემ მეგობრებთან ერთად კომუნისტურ წყობას პროტესტი განუცხადა და 1983 წელს თვითმფრინავის ტრაგედიაც დატრიალდა. ამის შემდეგ „მონანიებაში“ გეგა კობახიძის როლი ამოჭრეს და თორნიკე არავიძე მის მაგივრად [[მერაბ ნინიძე]]მ ითამაშა.<ref>{{Cite web |url=http://www.for.ge/view.php?for_id=17279&cat=14 |title=„ასეთი ბიჭები ბევრი გვყავდა, რომ დახვრიტეს?“ |accessdate=2016-03-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304202111/http://www.for.ge/view.php?for_id=17279&cat=14 |archivedate=2016-03-04 }}</ref> ჰობი კინო, თეატრი, ხატვა.<ref name="tbiliselebi" /> 1984 წლის 3 ოქტომბერს გეგა კობახიძე დახვრიტეს.<ref name="შსსს">{{Cite web |url=http://archive.security.gov.ge/OLD_SITE_TEMP/jinsebis_taoba.php |title=შინაგან საქმეთა სამინისტროს საარქივო სამმართველო — თვითმფრინავის გამტაცებლები |accessdate=2014-12-16 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201007155623/http://archive.security.gov.ge/OLD_SITE_TEMP/jinsebis_taoba.php |archivedate=2020-10-07 }}</ref> თინა ფეტვიაშვილს თოთხმეტი წლით თავისუფლების აღკვეთა მიესაჯა.<ref name="შსსს" /> ==ფილმოგრაფია== *[[1967]]: „ვიღაცას ავტობუსზე აგვიანდება“ რეჟ. [[ნანა მჭედლიძე]] *[[1973]]: „ლაზარეს თავგადასავალი“ (ლაზარე) რეჟისორები [[ქართლოს ხოტივარი]], [[რამაზ ხოტივარი|რამაზ (ბუბა) ხოტივარი]] *[[1975]]: „ჩიტის რძე“ (ბიჭი) რეჟ. [[ნიკოლოზ სანიშვილი]] *1975: „აურზაური სალხინეთში“ (საშიკოს შვილი) რეჟ. [[ლანა ღოღობერიძე]] *[[1977]]: „ოთხი შარვალი და ერთი ჩითის კაბა“ რეჟ. [[ალექსანდრე ნინუა|ალექსანდრე (ალეკო) ნინუა]] *[[1981]]: „კროსვორდის ამოხსნის მოყვარულთათვის“ (ნუკრი) რეჟ. [[ბაადურ წულაძე]] == იხილეთ აგრეთვე == * [[თვითმფრინავის ბიჭების საქმე]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{nplg ბიოგრაფია|00012708}} * {{geocinema პიროვნება|2412}} * [http://www.kino-teatr.ru/kino/acter/c/sov/39459/bio/ გეგა კობახიძე] — kino-teatr.ru {{ru icon}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{authority control}} {{DEFAULTSORT:კობახიძე, გეგა}} [[კატეგორია:ქართველი მსახიობები]] [[კატეგორია:დაბადებული 6 ივნისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1961]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 3 ოქტომბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1984]] [[კატეგორია:თბილისში დაბადებულები]] [[კატეგორია:კობახიძეები|გეგა]] [[კატეგორია:სიკვდილით დასჯილი ქართველები]] 6x9cmjuk07er3j9kqlzae1bld8xa150 0 297426 4814551 4678436 2025-06-15T02:35:38Z 2A02:8440:7500:2427:1CC6:59FF:FE31:D1EB 4814551 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:LaGuerreAMadagascar.jpg|მინი|ფრანგების მადაგასკარის დაპყრობითი ომების ამსახველი პოსტერი]] [[ფაილი:Bundesarchiv B 145 Bild-F013783-0033, Berlin, Staatsbesuch aus Madagaskar.jpg|მინი|ცირანანა [[გერმანია]]ში [[1962]]]] [[ფაილი:Gvtratsiraka1.jpg|მინი|ცენტრში [[დიდიე რაცირაკა]] - მადაგასკარის პრეზიდენტი]] '''მადაგასკარის ისტორია''' არ არის სათანადოდ შესწავლილი. [[არქეოლოგია|არქეოლოგების]] უმეტესობა მიიჩნვს, რომ კუნძუზე პირველმოსახლეები ძვ. წ. აღ. 350 წლიდა ახ. წ. აღ. 500 წლებში მივიდნენ, ნაწილი მეცნიერების აზრით უძველესი ნამოსახლარები თარიღდება ახ. წ. აღ. 250 წლით. ამ მონაცემებით მადაგასკარი ყველაზე გვიან დასახლებული ტერიტორიაა.<ref>{{cite journal | last = Crowley | first = B.E. | title = A refined chronology of prehistoric Madagascar and the demise of the megafauna | journal = Quaternary Science Reviews | volume = 29 | issue = 19–20 | pages = 2591–2603 | year = 2010 | doi = 10.1016/j.quascirev.2010.06.030|bibcode = 2010QSRv...29.2591C }}</ref> პირველი მოსახლეები [[კალიმანტანი]]დან [[კანოე]]ბით მოვიდნენ. ადრეული მოსახლეები სანაპირო ზოლში არსებულ [[წვიმის ტყეები|წვიმის ტყეებს]] სოფლის მეურნეობის საწარმოებლად ჩეხდნენ. მათ ასევე გადააშენეს ისეთი ენდემური ჯიშები როგორიცაა: [[სუბფოსილური ლემური]], [[სპილოსებრი ჩიტი]], [[მალაგასური ჰიპოპოტამუსი]].<ref>{{cite journal | last = Virah-Sawmy | first = M. | author2 = Willis, K. J.|author3=Gillson, L. | title = Evidence for drought and forest declines during the recent megafaunal extinctions in Madagascar | journal = Journal of Biogeography | volume = 37 | pages = 506–519 | year = 2010 | doi=10.1111/j.1365-2699.2009.02203.x | issue = 3}}</ref> 600 წლისთვის ამ ახალ–მოსახლეებმა უკვე კუნძულის ცენტრალურ ნაწილში დაიწყეს ტყეების გაჩეხვა.<ref name=Camp93>{{cite journal | last = Campbell | first = Gwyn | title = The Structure of Trade in Madagascar, 1750–1810 | journal = The International Journal of African Historical Studies | volume = 26 | issue = 1 | year = 1993 | doi = 10.2307/219188 | page = 111}}</ref> კუნძულს [[არაბები|არაბი]] ვაჭრები პირველად VII-IX საუკუნეებში მიადგნენ.<ref name=Wink>Wink (2004), p. 185</ref> კუნძულზე [[ბანტუ (ენა)|ბანტუს ენაზე]] მოსაუბრე ემიგრანტები დაახლოებით 1000 წელს ჩვიდნენ. [[XIV საუკუნე]]ში მადაგასკარის ცენტრში შეიქმნა [[იმერენის სახელმწიფო]], რომელიც [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნის]] დასასრულს ძლიერი ცენტრალიზებული მონარქია გახდა. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] დასაწყისიდან დაიწყო [[ინგლისი]]სა და [[საფრანგეთი]]ს ბრძოლა მადაგასკარისთვის. [[1885]] წელს საფრანგეთმა მადაგასკარზე [[პროტექტორატი]] დაამყარა. [[1896]] წელს მოახდინა მისი [[ანექსია]] და [[1897]] წელს გააუქმა იმერინის მონარქების ხელისუფლება. ქვეყანა საფრანგეთმა აგრარულ-სანედლეულო დანამატად გადააქცია. კოლონიის პერიოდში მადაგასკარის ხალხი არ წყვეტდა დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლას. [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს შემდეგ ეს ბრძოლა გადაიზარდა ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობაში. [[1946]] წელს აღმოცენდა პირველი მასობრივი პოლიტიკური ორგანიზაცია — [[მალაგასის აღორძინების დემოკრატიული მოძრაობა]] (მადმ). [[1947]] წელს იფეთქა შეიარაღებულმა აჯანყებამ, რომელიც სასტიკად ჩაახშვეს ფრანგმა კოლონიზატორებმა. მადმ კანონგარეშე გამოაცხადეს. მისი აქტივისტები დასაჯეს. XX საუკუნის 50-იან წლებში შეიქმნა რამდენიმე ბურჟუაზიულ-რეფორმისტული პარტია, მათ შორის სოციალ-დემოკრატიული პარტია. [[1957]] წელს მადაგასკარი ავტონომიურ მალაგასის რესპუბლიკად გამოცხადდა საფრანგეთის გაერთიანებების ფარგლებში. იმავე წელს შეიქმნა მადაგასკარის დამოუკიდებლობის კონგრესის პარტია, რომელმაც მოითხოვა ქვეყნის სრული დამოუკიდებლობა. [[1960]] წლის [[26 ივნისი|26 ივნისს]] გამოცხადდა მალაგასის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა. [[პრეზიდენტი]] გახდა სოციალ-დემოკრატების ლიდერი [[ფილიბერ ცირანანა]]. იმავე წლის სექტემბერში მალაგასის რესპუბლიკა მიიღეს [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაეროში]].<br> მალაგასის სუვერენიტეტი შეიზღუდა თანამშრომლობის შესახებ ორმხრივი შეთანხმებით ([[1960]] წლის [[აპრილი]]), რომელიც საფრანგეთმა თავს მოახვია მადაგასკარს. შეთანხმების თანახმად მალაგასის რესპუბლიკის შეიარაღებულ ძალებს საფრანგეთი აკონტროლებდა. საფრანგეთმა კუნძულზე შეინარჩუნა რიგი სამხედრო ბაზა და პრივილეგიები ეკონომიკაში. მალაგასის რესპუბლიკის მაშინდელი საშინაო და საგარეო პოლიტიკა არ შეესაბამებოდა ქვეყნის მოსახლეობის ფართო მასების ინტერესებს. ამან წარმოშვა უკმაყოფილება დემოკრატიულ წრეებში, რაც [[1972]] წელს მძლავრ გამოსვლებში გადაიზარდა. ცირანანა იძულებული გახდა ძალაუფლება სამხედრო პირებისთვის გადაეცა ([[1972]] წლის [[ოქტომბერი]]), რომელთაც გენერალი [[გაბრიელ რამანანცუა]] მეთაურობდა. [[1973]] წლის იანვარს ახალმა მთავრობამ ოფიციალურად გააუქმა საფრანგეთ-მალაგასის შეთანხმება და გაატარა დემოკრატიული ღონისძიებები, რომლებიც მემარჯვენე ძალების წინააღმდეგობას წააწყდა. [[1975]] წლის თებერვალში მოკლეს პოლკოვნიკი [[რიჩარდ რაციმანდრავა]] (მთავრობის მეთაური [[1975]] წლის 6 თებერვლიდან). ხელისუფლებამ მკაცრად ჩაახშო მემარჯვენეთა წინააღმდეგობა. [[1975]] წელს შეიქმნა ახალი მთავრობა — უმაღლესი რევოლუციური საბჭო. [[1975]] წლის [[21 დეკემბერი|21 დეკემბერს]] ჩატარდა რეფერენდუმი, რომელმაც მოიწონა [[ქარტია]] — მთავრობის პოლიტიკური პროგრამა, ახალი კონსტიტუცია და პრეზიდენტად აირჩია [[დიდიე რაცირაკა]]. 21 დეკემბერს რაცირაკამ გამოაცხადა [[მადაგასკარის დემოკრატიული რესპუბლიკა]] და ქვეყანაში დაიწყო [[სოციალიზმი]]ს მშენებლობა. [[1976]] წელს შეიქმნა რევოლუციური დაცვის ფრონტი. საგარეო პოლიტიკაში მადაგასკარი ატარებს [[მიუმხრობლობის მოძრაობა|მიუმხრობლობის პოლიტიკას]]. [[სსრკ|საბჭოთა]] [[პერესტროიკა]]მ მადაგასკარშიც გამოიწვია დემოკრატიული ძვრები. [[1990]] წელს აღდგა მრავალპარტიულობა. [[1991]] წელს დაცხრილეს ანტისამთავრობო დემონსტრაცია. [[1992]] წელს ახალი პრეზიდენტი გახდა [[ალბერტ ზაფი]], რომელმაც დაიწყო საბაზრო ეკონომიკის რეფორმა. [[2009]] წელს ანტისამთავრობო მიტინგის დროს [[ანტანანარივუ]]ს მერმა [[ანდრი რაძოელინა]]მ თავი ქვეყნის მეთაურად გამოაცხადა. რიგმა ქვეყნებმა, მათ შორის [[აშშ]]-მ ეს სახელმწიფო გადატრიალებად მიიჩნიეს და ქვეყანას სანქციები დააკისრეს<ref>{{Cite web |url=http://news-ru.trend.az/world/wnews/1443827.html |title=США прекращают всю помощь Мадагаскару, кроме гуманитарной |accessdate=2015-03-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090322014048/http://news-ru.trend.az/world/wnews/1443827.html |archivedate=2009-03-22 }}</ref>. [[2010]] წელს რეფერენდუმით მიიღეს ახალი კონსტიტუცია, რაც მეოთხე რესპუბლიკის დასაბამი გახდა. [[2013]] წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე რომელიც საერთაშორისო საზოგადოებამ გამჭვირვალედ და სამართლიანად სცნო, მადაგასკარის მიმდინარე პრეზიდენტი [[ერი რაძაუნარიმამპიანინა]] იქნა არჩეული.<ref>{{cite web|url=http://www.un.org/apps/newsFr/storyF.asp?NewsID=31715&Cr=Madagascar&Cr1=#.UrVg67Sp6RM |title=Centre d'actualités de l'ONU – Madagascar : l'ONU salue le bon déroulement du deuxième tour des élections présidentielles |publisher=Un.org |accessdate=2014-02-10}}</ref> 2025 წლის ივნისში გაიმართება ფრანკო-მალაგასიური ერთობლივი კომისიის შეხვედრა. ეს კომისია პასუხისმგებელია გაფანტული კუნძულების მადაგასკარისთვის დაბრუნების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებაზე.<ref>{{cite web|url=https://www.africaintelligence.fr/afrique-australe-et-iles/2025/06/06/la-composition-de-la-commission-mixte-sur-les-iles-eparses-se-dessine,110461870-bre |title=Madagascar La composition de la commission mixte sur les îles Éparses se dessine |publisher=africaintelligence.fr |accessdate=2025-06-15}}</ref> ==ლიტერატურა== {{ქსე|6|339}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:მადაგასკარის ისტორია|*]] t3f34f5f4bdiw8fibr3hdhjcevq0fy3 0 337922 4814506 4348774 2025-06-14T20:08:09Z 188.253.217.254 4814506 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ლიდერი | სახელი = გურბანგულ ბერდიმუჰამედოვ | სურათი= Gurbanguly_Berdimuhamedow_%282017-10-11%29.jpg | სურათის ზომა = 200პქ | წარწერა სურათის ქვეშ= | ხელმოწერა = | თანამდებობა დაიკავა =[[21 დეკემბერ]], [[2006]] | თანამდებობა დატოვა = [[19 მარტ]], [[2022]] | ვიცე-პრეზიდენტი = | პრეზიდენტი = | პრემიერ-მინისტრი = | წინამორბედი= [[საფარმურატ ნიაზოვ]] | მემკვიდრე = | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღ და ასაკ|1936|6|29}} | დაბადების ადგილი= [[ბაბარაპ]], [[თურქმენეთის სსრ]], [[სსრკ]] | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა = | ეროვნება = | საარჩევნო ოლქი = | მამა = | დედა = | მეუღლე = ოგულგერეკ ბერდიმუჰამედოვა | შვილები= 4 | განათლება = [[თურქმენეთის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტ]] | პროფესია =ექიმი-სტომატოლოგი | საქმიანობა = | რელიგია = [[სუნიზმი|სუნიტურ]] [[ისლამ]] | ჯილდოები = | პარტია = | ვებ-საიტი= | რიგი = [[თურქმენეთის პრეზიდენტ]] | რიგი2 = | თანამდებობა დაიკავა2 = | თანამდებობა დატოვა2= | წინამორბედი2 = | მემკვიდრე2 = | პრეზიდენტი2= | ვიცე-პრეზიდენტი2 = | პრემიერ-მინისტრი2= }} '''გურბანგულ ბერდიმუჰამედოვ''' ({{lang-tk|Gurbanguly Mälikgulyýewiç Berdimuhamedow}}; დ. [[29 ივნისი|29 ივნის]] [[1936]], სოფ. [[ბაბარაპი|ბაბარაპ]], [[თურქმენეთის სსრ]], [[სსრკ]]), ატარებს ტიტულს '''არკადაგ''' ({{lang-tk|Arkadag}} — „მფარველი“<ref name=autogenerated3>{{Cite web |url=http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1296460200 |title=Второму президенту Туркменистана придумали титул «Аркадаг» // centrasia.ru |accessdate=2016-04-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170819062231/http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1296460200 |archivedate=2017-08-19 }}</ref>) — [[თურქმენეთი]]ს [[თურქმენეთის პრეზიდენტი|პრეზიდენტ]] 2006 წლის 21 დეკემბრიდან —2022 წლის 19 მარტამდე, სახელმწიფო მოღვაწე, თურქმენეთის მინისტრთა კაბინეტის თავმჯდომარე, შეიარაღებულ ძალების უმაღლეს მთავარსარდალ, არმიის გენერალ, მედიცინისა და ეკონომიკის მეცნიერებათა დოქტორ, თურქმენეთის მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოს, [[თურქმენეთის დემოკრატიული პარტია|დემოკრატიულ პარტიის]] თავმჯდომარე 2007-2013 წლებშ<ref>[http://lenta.ru/news/2013/08/17/out/ Бердымухамедов вышел из своей партии // lenta.ru (17 августа 2013 года)]</ref>. ==ბიოგრაფია== დაიბადა [[1957]] წლის 29 ივნისს [[თურქმენეთის სსრ]]-ის სოფელ ბაბარაპში, პედაგოგის ოჯახში. იგი ექვსშვილიან ოჯახში ერთადერთი ვაჟი იყო. არაოფიციალური ინფორმაციით მისი ნამდვილი მამა იყო თურქმენეთის ყოფილი მუდმივი პრეზიდენტი [[საფარმურატ ნიაზოვი]]<ref name="izvestia">[http://izvestia.ru/news/320241 Президент Туркмении Сапармурат Ниязов: «Я покину пост главы государства ещё при жизни» — Известия]</ref>. [[1979]] წელს დაასრულა [[თურქმენეთი]]ს სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტის სტომატოლოგიის ფაკულტეტი, შემდეგ ასპირანტურა. სამსახურეობრივი კარიერა დაიწყო [[1980]] წელს. [[1980]]-[[1982]] წლებში მუშაობდა სოფელ ერიკ-ყალის ამბულატორიის ექიმ-სტომატოლოგად. [[1982]]-[[1985]] წლებში აშხაბადის რაიონის მთავარ სტომატოლოგად. [[1990]]-[[1995]] წლებში სამედიცინო ინსტიტუტის თერაპიული სტომატოლოგიის კათედრის ასისტენტია. [[1995]]-[[1997]] წლებში თურქმენეთის ჯანმრთელობის დაცვის სამინისტროს სტომატოლოგიური ცენტრის დირექტორია. [[1997]]-[[2007]] წლებში კი ჯანმრთელობის დაცვის მინისტრი. [[2001]] წლიდან მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილეა. [[2006]] წლის ნოემბერში თურქმენეთს წარმოადგენდა [[დსთ]]-ის სამიტზე. პრეზიდენტ [[საფარმურატ ნიაზოვი]]ს გარდაცვალების შემდეგ გურბანგული ბერდიმუჰამედოვი მოვალეობის შემსრულებლად დაინიშნა. კონსტიტუციის თანახმად ეს თანამდებობა ეკუთვნოდა [[ოვეზგელდი ატაევი|ოვეზგელდი ატაევს]], რომლის წინააღმდეგაც მოულოდნელად აღძრეს სისხლის სამართლის საქმე. [[2007]] წელს 89,23 %-ით აირჩიეს პრეზიდენტად და გახდა ქვეყნის მეორე პრეზიდენტი. პირველი ოფიციალური ვიზიტით ეწვია [[საუდის არაბეთი|საუდის არაბეთს]], მოინახულა ისლამური სამყაროს სიწმინდეები. [[2012]] წლის არჩევნებში მიიღო ხმების 97,14 %<ref>[http://www.regnum.ru/news/polit/1500503.html EurasiaNet: Когда Бердымухамедов назначит себя пожизенным президентом Туркмении?]</ref>. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://turkmenistan.gov.tm/_eng/ ოფიციალური ვებგვერდი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130919123257/http://www.turkmenistan.gov.tm/_eng/ |date=2013-09-19 }} *[http://www.voanews.com/english/2007-02-11-voa13.cfm Turkmenistan Votes for Presidential Successor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070213014806/http://www.voanews.com/english/2007-02-11-voa13.cfm |date=2007-02-13 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქმენეთის პრეზიდენტები}} {{DEFAULTSORT:ბერდიმუჰამედოვი, გურბანგული}} [[კატეგორია:თურქმენეთის პრეზიდენტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1957]] [[კატეგორია:დაბადებული 29 ივნისი]] p4hj7vvxj47tzk6tkxsroctuyqdkre1 4814561 4814506 2025-06-15T03:16:58Z Jaba1977 3604 [[Special:Contributions/188.253.217.254|188.253.217.254]]-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა [[User:Zangala|Zangala]]-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია 4348774 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ლიდერი | სახელი = გურბანგული ბერდიმუჰამედოვი | სურათი= Gurbanguly_Berdimuhamedow_%282017-10-11%29.jpg | სურათის ზომა = 200პქ | წარწერა სურათის ქვეშ= | ხელმოწერა = | თანამდებობა დაიკავა =[[21 დეკემბერი]], [[2006]] | თანამდებობა დატოვა = [[19 მარტი]], [[2022]] | ვიცე-პრეზიდენტი = | პრეზიდენტი = | პრემიერ-მინისტრი = | წინამორბედი= [[საფარმურატ ნიაზოვი]] | მემკვიდრე = | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1957|6|29}} | დაბადების ადგილი= [[ბაბარაპი]], [[თურქმენეთის სსრ]], [[სსრკ]] | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა = | ეროვნება = | საარჩევნო ოლქი = | მამა = | დედა = | მეუღლე = ოგულგერეკ ბერდიმუჰამედოვა | შვილები= 4 | განათლება = [[თურქმენეთის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტი]] | პროფესია =ექიმი-სტომატოლოგი | საქმიანობა = | რელიგია = [[სუნიზმი|სუნიტური]] [[ისლამი]] | ჯილდოები = | პარტია = | ვებ-საიტი= | რიგი = [[თურქმენეთის პრეზიდენტი]] | რიგი2 = | თანამდებობა დაიკავა2 = | თანამდებობა დატოვა2= | წინამორბედი2 = | მემკვიდრე2 = | პრეზიდენტი2= | ვიცე-პრეზიდენტი2 = | პრემიერ-მინისტრი2= }} '''გურბანგული ბერდიმუჰამედოვი''' ({{lang-tk|Gurbanguly Mälikgulyýewiç Berdimuhamedow}}; დ. [[29 ივნისი]] [[1957]], სოფ. [[ბაბარაპი]], [[თურქმენეთის სსრ]], [[სსრკ]]), ატარებს ტიტულს '''არკადაგი''' ({{lang-tk|Arkadag}} — „მფარველი“<ref name=autogenerated3>{{Cite web |url=http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1296460200 |title=Второму президенту Туркменистана придумали титул «Аркадаг» // centrasia.ru |accessdate=2016-04-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170819062231/http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1296460200 |archivedate=2017-08-19 }}</ref>) — [[თურქმენეთი]]ს [[თურქმენეთის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] 2006 წლის 21 დეკემბრიდან —2022 წლის 19 მარტამდე, სახელმწიფო მოღვაწე, თურქმენეთის მინისტრთა კაბინეტის თავმჯდომარე, შეიარაღებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდალი, არმიის გენერალი, მედიცინისა და ეკონომიკის მეცნიერებათა დოქტორი, თურქმენეთის მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი, [[თურქმენეთის დემოკრატიული პარტია|დემოკრატიული პარტიის]] თავმჯდომარე 2007-2013 წლებში<ref>[http://lenta.ru/news/2013/08/17/out/ Бердымухамедов вышел из своей партии // lenta.ru (17 августа 2013 года)]</ref>. ==ბიოგრაფია== დაიბადა [[1957]] წლის 29 ივნისს [[თურქმენეთის სსრ]]-ის სოფელ ბაბარაპში, პედაგოგის ოჯახში. იგი ექვსშვილიან ოჯახში ერთადერთი ვაჟი იყო. არაოფიციალური ინფორმაციით მისი ნამდვილი მამა იყო თურქმენეთის ყოფილი მუდმივი პრეზიდენტი [[საფარმურატ ნიაზოვი]]<ref name="izvestia">[http://izvestia.ru/news/320241 Президент Туркмении Сапармурат Ниязов: «Я покину пост главы государства ещё при жизни» — Известия]</ref>. [[1979]] წელს დაასრულა [[თურქმენეთი]]ს სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტის სტომატოლოგიის ფაკულტეტი, შემდეგ ასპირანტურა. სამსახურეობრივი კარიერა დაიწყო [[1980]] წელს. [[1980]]-[[1982]] წლებში მუშაობდა სოფელ ერიკ-ყალის ამბულატორიის ექიმ-სტომატოლოგად. [[1982]]-[[1985]] წლებში აშხაბადის რაიონის მთავარ სტომატოლოგად. [[1990]]-[[1995]] წლებში სამედიცინო ინსტიტუტის თერაპიული სტომატოლოგიის კათედრის ასისტენტია. [[1995]]-[[1997]] წლებში თურქმენეთის ჯანმრთელობის დაცვის სამინისტროს სტომატოლოგიური ცენტრის დირექტორია. [[1997]]-[[2007]] წლებში კი ჯანმრთელობის დაცვის მინისტრი. [[2001]] წლიდან მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილეა. [[2006]] წლის ნოემბერში თურქმენეთს წარმოადგენდა [[დსთ]]-ის სამიტზე. პრეზიდენტ [[საფარმურატ ნიაზოვი]]ს გარდაცვალების შემდეგ გურბანგული ბერდიმუჰამედოვი მოვალეობის შემსრულებლად დაინიშნა. კონსტიტუციის თანახმად ეს თანამდებობა ეკუთვნოდა [[ოვეზგელდი ატაევი|ოვეზგელდი ატაევს]], რომლის წინააღმდეგაც მოულოდნელად აღძრეს სისხლის სამართლის საქმე. [[2007]] წელს 89,23 %-ით აირჩიეს პრეზიდენტად და გახდა ქვეყნის მეორე პრეზიდენტი. პირველი ოფიციალური ვიზიტით ეწვია [[საუდის არაბეთი|საუდის არაბეთს]], მოინახულა ისლამური სამყაროს სიწმინდეები. [[2012]] წლის არჩევნებში მიიღო ხმების 97,14 %<ref>[http://www.regnum.ru/news/polit/1500503.html EurasiaNet: Когда Бердымухамедов назначит себя пожизенным президентом Туркмении?]</ref>. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://turkmenistan.gov.tm/_eng/ ოფიციალური ვებგვერდი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130919123257/http://www.turkmenistan.gov.tm/_eng/ |date=2013-09-19 }} *[http://www.voanews.com/english/2007-02-11-voa13.cfm Turkmenistan Votes for Presidential Successor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070213014806/http://www.voanews.com/english/2007-02-11-voa13.cfm |date=2007-02-13 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქმენეთის პრეზიდენტები}} {{DEFAULTSORT:ბერდიმუჰამედოვი, გურბანგული}} [[კატეგორია:თურქმენეთის პრეზიდენტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1957]] [[კატეგორია:დაბადებული 29 ივნისი]] arf479co2eckkk2sc5wrc48feu3c903 4814564 4814561 2025-06-15T03:18:51Z Jaba1977 3604 4814564 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ლიდერი | სახელი = გურბანგული ბერდიმუჰამედოვი | სურათი= Gurbanguly_Berdimuhamedow_%282017-10-11%29.jpg | სურათის ზომა = 200პქ | წარწერა სურათის ქვეშ= | ხელმოწერა = | თანამდებობა დაიკავა =[[21 დეკემბერი]], [[2006]] | თანამდებობა დატოვა = [[19 მარტი]], [[2022]] | ვიცე-პრეზიდენტი = | პრეზიდენტი = | პრემიერ-მინისტრი = | წინამორბედი= [[საფარმურატ ნიაზოვი]] | მემკვიდრე = [[სერდარ ბერდიმუჰამედოვი]] | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1957|6|29}} | დაბადების ადგილი= [[ბაბარაპი]], [[თურქმენეთის სსრ]], [[სსრკ]] | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა = | ეროვნება = | საარჩევნო ოლქი = | მამა = | დედა = | მეუღლე = ოგულგერეკ ბერდიმუჰამედოვა | შვილები= 4 | განათლება = [[თურქმენეთის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტი]] | პროფესია =ექიმი-სტომატოლოგი | საქმიანობა = | რელიგია = [[სუნიზმი|სუნიტური]] [[ისლამი]] | ჯილდოები = | პარტია = | ვებ-საიტი= | რიგი = [[თურქმენეთის პრეზიდენტი]] | რიგი2 = | თანამდებობა დაიკავა2 = | თანამდებობა დატოვა2= | წინამორბედი2 = | მემკვიდრე2 = | პრეზიდენტი2= | ვიცე-პრეზიდენტი2 = | პრემიერ-მინისტრი2= }} '''გურბანგული ბერდიმუჰამედოვი''' ({{lang-tk|Gurbanguly Mälikgulyýewiç Berdimuhamedow}}; დ. [[29 ივნისი]] [[1957]], სოფ. [[ბაბარაპი]], [[თურქმენეთის სსრ]], [[სსრკ]]), ატარებს ტიტულს '''არკადაგი''' ({{lang-tk|Arkadag}} — „მფარველი“<ref name=autogenerated3>{{Cite web |url=http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1296460200 |title=Второму президенту Туркменистана придумали титул «Аркадаг» // centrasia.ru |accessdate=2016-04-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170819062231/http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1296460200 |archivedate=2017-08-19 }}</ref>) — [[თურქმენეთი]]ს [[თურქმენეთის პრეზიდენტი|პრეზიდენტი]] 2006 წლის 21 დეკემბრიდან —2022 წლის 19 მარტამდე, სახელმწიფო მოღვაწე, თურქმენეთის მინისტრთა კაბინეტის თავმჯდომარე, შეიარაღებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდალი, არმიის გენერალი, მედიცინისა და ეკონომიკის მეცნიერებათა დოქტორი, თურქმენეთის მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი, [[თურქმენეთის დემოკრატიული პარტია|დემოკრატიული პარტიის]] თავმჯდომარე 2007-2013 წლებში<ref>[http://lenta.ru/news/2013/08/17/out/ Бердымухамедов вышел из своей партии // lenta.ru (17 августа 2013 года)]</ref>. ==ბიოგრაფია== დაიბადა [[1957]] წლის 29 ივნისს [[თურქმენეთის სსრ]]-ის სოფელ ბაბარაპში, პედაგოგის ოჯახში. იგი ექვსშვილიან ოჯახში ერთადერთი ვაჟი იყო. არაოფიციალური ინფორმაციით მისი ნამდვილი მამა იყო თურქმენეთის ყოფილი მუდმივი პრეზიდენტი [[საფარმურატ ნიაზოვი]]<ref name="izvestia">[http://izvestia.ru/news/320241 Президент Туркмении Сапармурат Ниязов: «Я покину пост главы государства ещё при жизни» — Известия]</ref>. [[1979]] წელს დაასრულა [[თურქმენეთი]]ს სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტის სტომატოლოგიის ფაკულტეტი, შემდეგ ასპირანტურა. სამსახურეობრივი კარიერა დაიწყო [[1980]] წელს. [[1980]]-[[1982]] წლებში მუშაობდა სოფელ ერიკ-ყალის ამბულატორიის ექიმ-სტომატოლოგად. [[1982]]-[[1985]] წლებში აშხაბადის რაიონის მთავარ სტომატოლოგად. [[1990]]-[[1995]] წლებში სამედიცინო ინსტიტუტის თერაპიული სტომატოლოგიის კათედრის ასისტენტია. [[1995]]-[[1997]] წლებში თურქმენეთის ჯანმრთელობის დაცვის სამინისტროს სტომატოლოგიური ცენტრის დირექტორია. [[1997]]-[[2007]] წლებში კი ჯანმრთელობის დაცვის მინისტრი. [[2001]] წლიდან მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილეა. [[2006]] წლის ნოემბერში თურქმენეთს წარმოადგენდა [[დსთ]]-ის სამიტზე. პრეზიდენტ [[საფარმურატ ნიაზოვი]]ს გარდაცვალების შემდეგ გურბანგული ბერდიმუჰამედოვი მოვალეობის შემსრულებლად დაინიშნა. კონსტიტუციის თანახმად ეს თანამდებობა ეკუთვნოდა [[ოვეზგელდი ატაევი|ოვეზგელდი ატაევს]], რომლის წინააღმდეგაც მოულოდნელად აღძრეს სისხლის სამართლის საქმე. [[2007]] წელს 89,23 %-ით აირჩიეს პრეზიდენტად და გახდა ქვეყნის მეორე პრეზიდენტი. პირველი ოფიციალური ვიზიტით ეწვია [[საუდის არაბეთი|საუდის არაბეთს]], მოინახულა ისლამური სამყაროს სიწმინდეები. [[2012]] წლის არჩევნებში მიიღო ხმების 97,14 %<ref>[http://www.regnum.ru/news/polit/1500503.html EurasiaNet: Когда Бердымухамедов назначит себя пожизенным президентом Туркмении?]</ref>. ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://turkmenistan.gov.tm/_eng/ ოფიციალური ვებგვერდი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130919123257/http://www.turkmenistan.gov.tm/_eng/ |date=2013-09-19 }} *[http://www.voanews.com/english/2007-02-11-voa13.cfm Turkmenistan Votes for Presidential Successor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070213014806/http://www.voanews.com/english/2007-02-11-voa13.cfm |date=2007-02-13 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქმენეთის პრეზიდენტები}} {{DEFAULTSORT:ბერდიმუჰამედოვი, გურბანგული}} [[კატეგორია:თურქმენეთის პრეზიდენტები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1957]] [[კატეგორია:დაბადებული 29 ივნისი]] 3a3ehdijs5ti61uxxu13nv0qt39odaj 0 346648 4814537 3133596 2025-06-15T01:36:26Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814537 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია | პარტიის სახელი = სამშობლო | პარტიის სახელი მშობლიური= Родина | პარტიის ლოგო = Partia logo new.svg | პარტიის ვიკიფერი = | ქვეყანა = რუსეთი | ლიდერი = [[ალექსეი ჟურავლიოვი]] | თავმჯდომარე= | გენერალური მდივანი = | დაფუძნდა = [[14 სექტემბერი]], [[2003]] | დაიშალა = | იდეოლოგია = [[პროტექციონიზმი]], [[ტრადიციონალიზმი]], [[ნაციონალ-კონსერვატიზმი]] | ევროპული = | საერთაშორისო = | ფერები = | შტაბ-ბინა = | შტაბ-ბინის ფოტო = | საიტი = [http://www.rodina.ru/ rodina.ru] |ადგილები1_სათაური = სახელმწიფო დუმა |ადგილები1 = {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|0|450|red}} — <small>VI მოწვევა</small> |ადგილები2_სათაური = რეგიონალური პარლამენტები |ადგილები2 = {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|20|3980|red}} |ადგილები3_სათაური = |ადგილები3 = }} '''სრულიად რუსეთის პოლიტიკური პარტია სამშობლო''' ({{lang-ru|Всероссийская политическая партия Родина}}) — [[რუსეთი]]ს ფედერაციაში ოფიციალურად დარეგისტრირებული [[ნაციონალ-კონსერვატიზმი|ნაციონალ-კონსერვატიული]] იდოლოგიის პოლიტიკური პარტია. [[2012]] წელს პარტიის ლიდერად აირჩიეს [[სახელმწიფო დუმა|სახელმწიფო დუმის]] დეპუტატი ალექსეი ჟურავლიოვი. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.rodina.ru/ ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060206104721/http://www.rodina.ru/ |date=2006-02-06 }} {{რუსეთის პოლიტიკური პარტიები}} [[კატეგორია:რუსეთის პოლიტიკური პარტიები]] l59f1nc58f66w850u1gtx3ayf8z658c 0 352049 4814519 4566279 2025-06-14T22:47:50Z 186.227.220.209 4814519 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კომპანია | სახელი = SNK Corporation | ლოგო = SNK.png | სურათი = | ტიპი = [[კაბუსიკი გაისა]]<br/>[[შვილობილი კომპანია]] | დევიზი = | დაფუძნდა = {{start date and age|1978|7|22}} (როგორც Shin Nihon Kikaku Corporation)<br>{{start date and age|2001|8|1}} (როგორც Playmore Corporation) | დაიხურა = {{nowrap|{{start date and age|2001|10|30}}}} | დამაარსებელი = | მდებარეობა = | მფლობელი = Orient Securities Co., Ltd. | წამყვანი = | პარტნიორი = | დარგი = [[ვიდეო თამაშების ინდუსტრია]] | პროდუქცია = [[ვიდოე თამაშების კონსოლი|ვიდეო თამაშების კონსოლები]]<br/>[[არკადული თამაშები|არკადული თამაშები]]<br/>[[სლოტ აპარატები]]<br/>[[მობილური თამაში|მობილური თამაშები]] | შემოსავალი = {{decrease}} [[იაპონური იენა|¥]]2.9 მილიარდი (2015)<ref name=14thfiscal>14th Fiscal Period Publication, "Official Gazette (官報)" (Extra Edition No. 250), 2015 წლის 5 ნოემბერი, გვერდი 62.{{ja icon}}</ref> | საწარმოო შემოსავალი = | სუფთა მოგება = {{increase}} [[იაპონური იენა|¥]]115 მილიონი (2015)<ref name=14thfiscal /> | თანამშრომელი = 123 (2016) <ref>{{Cite web|url=http://doda.jp/DodaFront/View/JobSearchDetail.action?jid=3001255100&tab=jd&fm=jobdetail|trans-title=Corporate Information|title=株式会社SNKプレイモア|website=Dora.jp|access-date=2016-04-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160504060427/http://doda.jp/DodaFront/View/JobSearchDetail.action?jid=3001255100&tab=jd&fm=jobdetail|archivedate=2016-05-04}}</ref> | შვილობილი = | ფილიალი = | აუდიტორი = | რეგისტრაცია = | მომხმარებელი = | სერვისის ენა = | მშობელი = | საიტი = [http://www.snk-corp.co.jp SNK-Corp.co.jp] }} '''SNK Corporation''' ([[იაპონური ენა|იაპ]] 株式会社SNK), ოფიციალურად დარეგისტრირებული, როგორც '''SNK'''<ref name=logochange>{{cite web|title=Announcement regarding SNK PLAYMORE’s Corporate Logo & Slogan changes|url=http://www.snkplaymore.co.jp/us/press/pdf/160425_1.pdf|website=SNK Playmore|date=2016-04-25|accessdate=2023-09-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160603120950/http://www.snkplaymore.co.jp/us/press/pdf/160425_1.pdf|archivedate=2016-06-03}}</ref> — [[იაპონია|იაპონური]] კომპანია, რომელიც ქმნის [[ვიდეო თამაში|ვიდეო თამაშებს]], აპარატულ და პროგრამულ უზრუნველყოფას. იგი არის SNK Corporation-ის მემკვიდრე. კომპანია დაარსდა 1978 წლის 22 ივლისს ეიკიჩი კავასაკის მიერ, ქალაქ [[სუიტა]]ში, [[ოსაკა]], [[იაპონია]]. SNK ყველაზე მეტად ცნობილი არის [[Neo Geo-ს სერია|Neo Geo-ს სერიის]] [[არკადული თამაში|არკადული ავტომატის]], [[სახლის ვიდეო თამაშების კონსოლი|სახლისა]] და [[პორტატიული თამაშების კონსოლი|პორტატიული კონსოლების]] შექმნით. 2001 წელს ფინანსურმა პრობლემებმა განაპირობა კონსოლის სერიის წარმოების შეჩერება და კომპანიის დახურვა.<ref>{{Cite web|url=https://www.ign.com/articles/2001/10/31/snk-waves-goodbye|title=SNK Waves Goodbye|website=IGN|date=2001-10-30}}</ref> 2001 წლის 7 ივლისს კავასაკიმ დააარსა ახალი კომპანია Playmore Corporation,<ref>{{Cite web|url=http://www.snkplaymore.co.jp/us/press/2013/20131108.php|title=PRESS RELEASE - SNK PLAYMORE|date=2013-11-08|website=SNK Playmore|accessdate=2023-10-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131201025605/http://www.snkplaymore.co.jp/us/press/2013/20131108.php|archivedate=2013-12-01}}</ref> ხოლო ოქტომბრის თვეში Playmore-მა შეიძინა ყველა ინტელექტუალური საკუთრება, რასაც კი ყოფილი [[SNK Corporation]] ფლობდა. 2003 წელს Playmore Corporation გადაკეთდა SNK Playmore Corporation-ნად.<ref name=playmorenamechange>{{Cite web |url=http://www.snkplaymore.jp/information/press12.html |title=社名変更のお知らせ |date=2003 წლის ივლისი |website=SNK Playmore |accessdate=2023-10-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20051125123915/http://www.snkplaymore.jp/information/press12.html |archivedate=2005-11-25 }}{{ja icon}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.snkplaymore.jp/information/en_press12.html |title=Change of our Company Name |date=2003-07-07 |website=SNK Playmore |accessdate=2023-09-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20030804033817/http://www.snkplaymore.jp/information/en_press12.html |archivedate=2003-08-04 }}</ref> ძირითადად კომპანია ორიენტირებული არის ვიდეო და არკადული თამაშების შექმნასა და გამოცემაზე, ასევე აპარატურის წარმოებაზე. თუმცა 2004 წლიდან იგი შეუდგა სლოტ-აპარატების შემუშავებას.<ref name="パチスロ - 株式会社SNKプレイモア">{{Cite web|url=http://slot.snkplaymore.co.jp/|title=パチスロ - 株式会社SNKプレイモア|website=slot.snkplaymore.co.jp|accessdate=2016-10-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081205052919/http://slot.snkplaymore.co.jp/|archivedate=2008-12-05}}{{ja icon}}</ref> 2009 წლიდან SNK აქტიურად მონაწილეობს მობილური თამაშების ბიზნესში<ref>{{Cite web|url=http://game.snkplaymore.co.jp/press/single.php?num=230|title=ＳＮＫプレイモア、iPhone/iPod touch向けゲームアプリ第一弾『メタルスラッグ タッチ』を配信開始！|date=2009-12-18|access-date=2016-03-26}}{{ja icon}}</ref> ==იხილეთ აგრეთვე== * [[SNK-ის თამაშების სია]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|SNK Playmore}} *{{official website|http://www.snkplaymore.co.jp/us/}} (აშშ) *{{official website|http://www.snkplaymore.co.jp/}} (იაპონია) *{{official website|http://www.snkplaymore.co.jp/hk/}} (ჰონკ-კონგი) *{{official website|http://www.snkplaymore.co.jp/cn/}} (ჩინეთი) *{{official website|http://www.snkplaymore.co.jp/kr/}} (კორეა) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:SNK]] [[კატეგორია:ვიდეო თამაშების კომპანიები იაპონიაში]] [[კატეგორია:ვიდეო თამაშების მწარმოებელი კომპანიები]] [[კატეგორია:იაპონიის კომპანიები]] [[კატეგორია:ვიდეო თამაშების გამომცემელი კომპანიები]] td0c71q1ijtw662ue3lv7mofgt5mvjv 4814520 4814519 2025-06-14T22:48:41Z 186.227.220.209 4814520 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა კომპანია | სახელი = SNK Corporation | ლოგო = SNK.png | სურათი = | ტიპი = [[კაბუსიკი გაისა]]<br/>[[შვილობილი კომპანია]] | დევიზი = | დაფუძნდა = {{start date and age|1978|7|22}} (როგორც Shin Nihon Kikaku Corporation)<br>{{start date and age|2001|8|1}} (როგორც Playmore Corporation) | დაიხურა = {{start date and age|2001|10|30}} | დამაარსებელი = | მდებარეობა = | მფლობელი = Orient Securities Co., Ltd. | წამყვანი = | პარტნიორი = | დარგი = [[ვიდეო თამაშების ინდუსტრია]] | პროდუქცია = [[ვიდოე თამაშების კონსოლი|ვიდეო თამაშების კონსოლები]]<br/>[[არკადული თამაშები|არკადული თამაშები]]<br/>[[სლოტ აპარატები]]<br/>[[მობილური თამაში|მობილური თამაშები]] | შემოსავალი = {{decrease}} [[იაპონური იენა|¥]]2.9 მილიარდი (2015)<ref name=14thfiscal>14th Fiscal Period Publication, "Official Gazette (官報)" (Extra Edition No. 250), 2015 წლის 5 ნოემბერი, გვერდი 62.{{ja icon}}</ref> | საწარმოო შემოსავალი = | სუფთა მოგება = {{increase}} [[იაპონური იენა|¥]]115 მილიონი (2015)<ref name=14thfiscal /> | თანამშრომელი = 123 (2016) <ref>{{Cite web|url=http://doda.jp/DodaFront/View/JobSearchDetail.action?jid=3001255100&tab=jd&fm=jobdetail|trans-title=Corporate Information|title=株式会社SNKプレイモア|website=Dora.jp|access-date=2016-04-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160504060427/http://doda.jp/DodaFront/View/JobSearchDetail.action?jid=3001255100&tab=jd&fm=jobdetail|archivedate=2016-05-04}}</ref> | შვილობილი = | ფილიალი = | აუდიტორი = | რეგისტრაცია = | მომხმარებელი = | სერვისის ენა = | მშობელი = | საიტი = [http://www.snk-corp.co.jp SNK-Corp.co.jp] }} '''SNK Corporation''' ([[იაპონური ენა|იაპ]] 株式会社SNK), ოფიციალურად დარეგისტრირებული, როგორც '''SNK'''<ref name=logochange>{{cite web|title=Announcement regarding SNK PLAYMORE’s Corporate Logo & Slogan changes|url=http://www.snkplaymore.co.jp/us/press/pdf/160425_1.pdf|website=SNK Playmore|date=2016-04-25|accessdate=2023-09-03|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160603120950/http://www.snkplaymore.co.jp/us/press/pdf/160425_1.pdf|archivedate=2016-06-03}}</ref> — [[იაპონია|იაპონური]] კომპანია, რომელიც ქმნის [[ვიდეო თამაში|ვიდეო თამაშებს]], აპარატულ და პროგრამულ უზრუნველყოფას. იგი არის SNK Corporation-ის მემკვიდრე. კომპანია დაარსდა 1978 წლის 22 ივლისს ეიკიჩი კავასაკის მიერ, ქალაქ [[სუიტა]]ში, [[ოსაკა]], [[იაპონია]]. SNK ყველაზე მეტად ცნობილი არის [[Neo Geo-ს სერია|Neo Geo-ს სერიის]] [[არკადული თამაში|არკადული ავტომატის]], [[სახლის ვიდეო თამაშების კონსოლი|სახლისა]] და [[პორტატიული თამაშების კონსოლი|პორტატიული კონსოლების]] შექმნით. 2001 წელს ფინანსურმა პრობლემებმა განაპირობა კონსოლის სერიის წარმოების შეჩერება და კომპანიის დახურვა.<ref>{{Cite web|url=https://www.ign.com/articles/2001/10/31/snk-waves-goodbye|title=SNK Waves Goodbye|website=IGN|date=2001-10-30}}</ref> 2001 წლის 7 ივლისს კავასაკიმ დააარსა ახალი კომპანია Playmore Corporation,<ref>{{Cite web|url=http://www.snkplaymore.co.jp/us/press/2013/20131108.php|title=PRESS RELEASE - SNK PLAYMORE|date=2013-11-08|website=SNK Playmore|accessdate=2023-10-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131201025605/http://www.snkplaymore.co.jp/us/press/2013/20131108.php|archivedate=2013-12-01}}</ref> ხოლო ოქტომბრის თვეში Playmore-მა შეიძინა ყველა ინტელექტუალური საკუთრება, რასაც კი ყოფილი [[SNK Corporation]] ფლობდა. 2003 წელს Playmore Corporation გადაკეთდა SNK Playmore Corporation-ნად.<ref name=playmorenamechange>{{Cite web |url=http://www.snkplaymore.jp/information/press12.html |title=社名変更のお知らせ |date=2003 წლის ივლისი |website=SNK Playmore |accessdate=2023-10-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20051125123915/http://www.snkplaymore.jp/information/press12.html |archivedate=2005-11-25 }}{{ja icon}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.snkplaymore.jp/information/en_press12.html |title=Change of our Company Name |date=2003-07-07 |website=SNK Playmore |accessdate=2023-09-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20030804033817/http://www.snkplaymore.jp/information/en_press12.html |archivedate=2003-08-04 }}</ref> ძირითადად კომპანია ორიენტირებული არის ვიდეო და არკადული თამაშების შექმნასა და გამოცემაზე, ასევე აპარატურის წარმოებაზე. თუმცა 2004 წლიდან იგი შეუდგა სლოტ-აპარატების შემუშავებას.<ref name="パチスロ - 株式会社SNKプレイモア">{{Cite web|url=http://slot.snkplaymore.co.jp/|title=パチスロ - 株式会社SNKプレイモア|website=slot.snkplaymore.co.jp|accessdate=2016-10-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20081205052919/http://slot.snkplaymore.co.jp/|archivedate=2008-12-05}}{{ja icon}}</ref> 2009 წლიდან SNK აქტიურად მონაწილეობს მობილური თამაშების ბიზნესში<ref>{{Cite web|url=http://game.snkplaymore.co.jp/press/single.php?num=230|title=ＳＮＫプレイモア、iPhone/iPod touch向けゲームアプリ第一弾『メタルスラッグ タッチ』を配信開始！|date=2009-12-18|access-date=2016-03-26}}{{ja icon}}</ref> ==იხილეთ აგრეთვე== * [[SNK-ის თამაშების სია]] ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|SNK Playmore}} *{{official website|http://www.snkplaymore.co.jp/us/}} (აშშ) *{{official website|http://www.snkplaymore.co.jp/}} (იაპონია) *{{official website|http://www.snkplaymore.co.jp/hk/}} (ჰონკ-კონგი) *{{official website|http://www.snkplaymore.co.jp/cn/}} (ჩინეთი) *{{official website|http://www.snkplaymore.co.jp/kr/}} (კორეა) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:SNK]] [[კატეგორია:ვიდეო თამაშების კომპანიები იაპონიაში]] [[კატეგორია:ვიდეო თამაშების მწარმოებელი კომპანიები]] [[კატეგორია:იაპონიის კომპანიები]] [[კატეგორია:ვიდეო თამაშების გამომცემელი კომპანიები]] jnfkgp88svjicouqknlezn6x076lzqq 0 353401 4814531 3170739 2025-06-15T00:45:22Z CommonsDelinker 635 - "30_Shakhrisabz_Ak_Seraj_(7).JPG". ფაილი წაიშალა Commons-იდან მომხმარებელ [[c:User:IronGargoyle|IronGargoyle]]-ს მიერ. მიზეზი: per [[:c:Commons:Deletion requests/Files in Category:Statue of Amir Temur (Ak Sarai)|]]. 4814531 wikitext text/x-wiki '''იუნესკოს მსოფლიო კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები უზბეკეთში''' — [[უზბეკეთი]]ს ტერიტორიაზე არსებული განსაკუთრებული [[ისტორია|ისტორიული]], [[კულტურა|კულტურული]] ან [[ეკოლოგია|ეკოლოგიური]] მნიშვნელობის მქონე [[ბუნება|ბუნებრივი]] ან ხელქმნილი ობიექტები, რომელთაც პრიორიტეტი მიენიჭათ დაცვასა და პოპულარიზაციაში. [[2016]] წლის მონაცემებით [[უზბეკეთი|უზბეკეთში]] მსოფლიო მემკვიდრეობის 5 [[მსოფლიო მემკვიდრეობა|'''იუნესკოს მსოფლიო კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლია''']] . ეს არის მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების საერთო რაოდენობის (1052) 0,5 %. 5 ძეგლიდან მხოლოდ ერთია ([[ტიან-შანი|დასავლეთი ტიან-შანი]]) ბუნების ძეგლი, ხოლო დანარჩენი ოთხი კი კულტურული კრიტერიუმებით მოხვდა იუნესკოს სიაში. [[უზბეკეთი|უზბეკეთმა]] მსოფლიო კულტურული და ბუნებრივი მემკვიდრეობის კონვენციის რატიფიცირება მოახდინა [[1993]] წლის 13 იანვარს<ref>[http://whc.unesco.org/en/statesparties/uz უზბეკეთი იუნესკოს მოსფლიო მემკვიდრეობის საიტზე]</ref>. უზბეკეთის ტერიტორიაზე მდებარე პირველი ობიექტი ([[იჩან-ყალა]]) მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სიაში შეიტანეს [[1990]] წელს. == ცხრილი== ცხრილში შეტანილია ძეგლები, [[იუნესკო]]ს მიერ მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში დამატების თარიღის მიხედვით. {| class="wikitable" style="text-align: center" |- bgcolor="#cccccc" ! width=3%|# !width=15 %|სურათი !width=37 %|სახელწოდება !width=19 %|მდებარეობა !width=9 %|დაარსების თარიღი !width=5 %|სიაში შეტანის წელი !width=6 %|№ !width=6 %|[[მსოფლიო მემკვიდრეობა#კრიტერიუმები|კრიტერიუმები]] |- |- ! | 1 | [[ფაილი:Itchan Kala Khiva 2012.jpg|150px]] | [[იჩან-ყალა]] | [[უზბეკეთის ოლქები|ოლქი]]:<br /> [[ხორეზმის ოლქი|ხორეზმი]] | [[XIV საუკუნე]] | [[1990]] | [http://whc.unesco.org/en/list/543 № 543] | iii, iv, v |- |- !ვ | 2 | [[ფაილი:Le minaret et la mosquée Kalon (Boukhara, Ouzbékistan) (5658826884).jpg|150px]] | ქალაქ [[ბუხარა|ბუხარის]] ისტორიული ცენტრი | [[უზბეკეთის ოლქები|ოლქი]]:<br /> [[ბუხარის ოლქი|ბუხარა]] | [[XII საუკუნე|XII]] — [[XVI საუკუნე]]ები | [[1993]] | [http://whc.unesco.org/en/list/602 № 602] | ii, iv, vi |- |- ! | 3 | | [[შაჰრისაბზი]]ს ისტორიული ცენტრი | [[უზბეკეთის ოლქები|ოლქი]]: [[კაშკადარიოს ოლქი|კაშკადარიო]] | [[XV საუკუნე|XV]] — [[XVI საუკუნე]]ები | [[2000]] | [http://whc.unesco.org/en/list/885 № 885] | iii, iv |- |- ! | 4 | [[ფაილი:RegistanSquare Samarkand.jpg|150px]] | [[სამარყანდი]] — კულტურების გზაჯვარედინი | [[უზბეკეთის ოლქები|ოლქი]]:<br /> [[სამარყანდის ოქლი|სამარყანდი]] | [[XIV საუკუნე|XIV]] — [[XV საუკუნე]]ები | [[2001]] | [http://whc.unesco.org/en/list/603 № 603] | i, ii, iv |- |- ! | 5 | [[ფაილი:Peak_of_Khan_Tengri_at_sunset.jpg|150px]] | [[ტიან-შანი|დასავლეთი ტიანშანი]] | | | [[2016]] | [http://whc.unesco.org/en/list/1490 № 1490] | x |- |} === ობიექტების გეოგრაფიული მდებარეობა === {{ პოზრუკა+|უზბეკეთი|width=600|float=center|caption=იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები უზბეკეთში|places= {{პოზრუკა~|უზბეკეთი|marksize=7|lat_deg=41|lat_min=22|lon_deg=60|lon_min=21|label= [[იჩან-ყალა]]}} {{პოზრუკა~|უზბეკეთი|marksize=7|lat_deg=39|lat_min=46|lon_deg=64|lon_min=25|label= [[ბუხარა|ბუხარის]] ისტორიული ცენტრი |position=left}} {{პოზრუკა~|უზბეკეთი|marksize=7|lat_deg=39|lat_min=03|lon_deg=66|lon_min=50|label= [[შაჰრისაბზი]]ს ისტორიული ცენტრი }} {{პოზრუკა~|უზბეკეთი|marksize=7|lat_deg=39|lat_min=39|lon_deg=66|lon_min=57|label= [[სამარყანდი]] - კულტურების გზაჯვარედინი |position=right}} }} </center> ==რესურსები ინტერნეტში == * [http://whc.unesco.org/en/statesparties/uz უზბეკეთი იუნესკოს საიტზე] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები უზბეკეთში}} [[კატეგორია:მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები უზბეკეთში]] [[კატეგორია:იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობა]] hjsk87wg6ox46ioqmvoivz2k82jsvsd 0 362946 4814512 4303893 2025-06-14T21:28:04Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 3 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814512 wikitext text/x-wiki {{ტაქსოდაფა | სახელი = რქიანი გუანი | სურათის ფაილი = Horned Guan.jpg | სურათის წარწერა = | სურათის აღწერა = რქიანი გუანი სენტ-ლუისის ზოოპარკში, აშშ | სამეფო = ცხოველები | ტიპი = [[ქორდიანები]] | ქვეტიპი = | კლასი = [[ფრინველები]] | რიგი = [[ქათმისნაირნი]] | ქვერიგი = | ოჯახი = [[კრაქსისებრნი]] | ქვეოჯახი= Oreophasinae | გვარი = ''Oreophasis'' | სახეობა = ''O. derbianus'' | ლათ = Oreophasis derbianus | ვიკისახეობები = | itis = | არეალის რუკა = | არეალის ლეგენდა = }} [[ფაილი:Oreophasis Gray.jpg|270px|მინი]] '''რქიანი გუანი''' (''Oreophasis derbianus'') — დიდი, დაახლოებით 85 სმ სიგრძის [[ინდაური]]ს მსგავსი ფრინველი. ტანის ზედა ნაწილზე დაფარულია პრიალა შავი ბუმბულით, აქვს წითელი ფეხები და თავლის თეთრი ირისი, ყვითელი ნისკარტი და წითელი რქა თავზე. გულმკერდი და მუცლის ზედა ნაწილი თეთრია, აქვს გრძელი, შავბუმბულიანი კუდი, რომელსაც დასაწყისში თეთრი ზოლი აქვს. ორივე სქესი მსგავსია. ზრდასრულობამდე რქა პატარა აქვთ, კუდი და ბუმბულები კი ყავისფერი. რქიანი გუანი ''Oreophasis''-ის გვარის ერთადერთი წარმომადგენელია და ბინადრობს სამხრეთ-აღმოსავლეთ [[მექსიკა|მექსიკისა]] ([[ჩიაპასი|ჩიაპასის ჩტატი]]) და [[გვატემალა|გვატემალის]] ტენიან, მთის ტყეებში. აღმოჩენილია [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 3 350 მეტრზე მაღლაც. იკვებება ძირითადად ხილით, მწვანე ფოთლებითა და უხერხემლოებით. დედალი როგორც წესი, ორ კვერცხს დებს. რქიანი გუანი არ არის ნამდვილი [[გუანი (ფრინველი)|გუანი]], თუმცა ამ ფრინველს წააგავს ზოგადი მოყვანილობითა და ფერით, რქით კი ის უფრო ჩაფხუტიან [[კრაქსისებრნი|კრაქსს]] წააგავს. სხვათა შორის, ეს სახეობა ერთადერთი გადარჩენილი წარმომადგენელია [[კრაქსისებრნი|კრაქსისებრთა]] უძველესი ხაზისა, რომელიც ოჯახის სხვა ყველა წევრისგან დამოუკიდებლად [[ევოლუცია|ჩამოყალიბდა]] მინუმუმ 20, შესაძლოა 40 მილიონი წლის განმავლობაშიც. მიუხედავად იმისა, რომ არანაირი ახლო ნათესაობრივი კავშირი არ აქვს ამჟამად არსებულ კრაქსისებრებთან, მისი ყველაზე შორეული ნათესავი მაინც ნამდვილი გუანი ჩანს. იმის გათვალისწინებით, რომ კრაქსისებრებთა შორის ბაზალური კავშირი ბოლომდე გარკვეული არაა, რქიან გუანს ხშირად ათავსებენ განსხვავებულ ქვეოჯახში, რომელსაც ''Oreophasinae'' ეწოდება. იქიდან გამომდინარე, რომ ამჟამად აქტიურად მიმდინარეობს მისი საცხოვრებელი ტერიტორიების განადგურება, არის საკმაოდ პატარა პოპულაცია და ხშირად ხდება მასზე ნადირობა — რქიანი გუანი შეტანილია [[ბუნების დაცვის საერთაშორისო კავშირი]]ს [[საფრთხეში მყოფი სახეობები]]ს [[წითელი წიგნი|წითელ სიაში]].<ref>[http://www.iucnredlist.org/details/22678453/0 BirdLife International (2013). "Oreophasis derbianus". IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2]</ref> ==ლიტერატურა== *Pereira, Sérgio Luiz; Baker, Allan J.& Wajntal, Anita (2002): Combined nuclear and mitochondrial DNA sequences resolve generic relationships within the Cracidae (Galliformes, Aves). ''Systematic Biology'' '''51'''(6): 946-958. <small>{{DOI|10.1080/10635150290102519}} PMID 12554460</small> [http://individual.utoronto.ca/sergiolp/pdf/SB2002.pdf PDF fulltext] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080910201635/http://individual.utoronto.ca/sergiolp/pdf/SB2002.pdf |date=2008-09-10 }} ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.birdlife.org/datazone/species/index.html?action=SpcHTMDetails.asp&sid=95&m=0 BirdLife Species Factsheet] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090103071152/http://www.birdlife.org/datazone/species/index.html?action=SpcHTMDetails.asp&sid=95&m=0 |date=2009-01-03 }} *[http://aventurasnaturales.tripod.com/sitebuildercontent/sitebuilderpictures/.pond/oreophasis_derbianus.jpg.w560h373.jpg რქიანი გუანი, ფოტო] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110717102014/http://aventurasnaturales.tripod.com/sitebuildercontent/sitebuilderpictures/.pond/oreophasis_derbianus.jpg.w560h373.jpg |date=2011-07-17 }}, [http://aventurasnaturales.tripod.com/id25.html სტატია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080514022739/http://aventurasnaturales.tripod.com/id25.html |date=2008-05-14 }} Aventuras Naturales *[http://www.nigelhughes.com/Images/lord.jpg რქიანი გუანი, ფოტო] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928210628/http://www.nigelhughes.com/Images/lord.jpg |date=2007-09-28 }}; [http://www.nigelhughes.com/crac_vg.html სტატია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070825171719/http://www.nigelhughes.com/crac_vg.html |date=2007-08-25 }} (ზეთის ტილო) *[http://www.bird-stamps.org/cspecies/3403600.htm საფოსტო მარკები] ([[მექსიკა|მექსიკის]]) *[http://vireo.acnatsci.org/search.html?Form=Search&SEARCHBY=Common&KEYWORDS=horned+guan&showwhat=images&AGE=All&SEX=All&ACT=All&Search=Search&VIEW=All&ORIENTATION=All&RESULTS=24 რქიანი გუანის ფოტო-გალერეა] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140110224410/http://vireo.acnatsci.org/search.html?Form=Search&SEARCHBY=Common&KEYWORDS=horned+guan&showwhat=images&AGE=All&SEX=All&ACT=All&Search=Search&VIEW=All&ORIENTATION=All&RESULTS=24 |date=2014-01-10 }} VIREO *[http://ibc.hbw.com/ibc/phtml/especie.phtml?idEspecie=925 რქიანი გუანის ვიდეოები] the Internet Bird Collection-ში ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:საფრთხეში მყოფი სახეობები]] [[კატეგორია:კრაქსისებრნი]] m9tv0y38xgk72fgpop5i5vgpuw05w73 0 366891 4814584 4376550 2025-06-15T04:53:59Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814584 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მონუმენტი |მონუმენტის სახელი =სარმატოვის ბაღი |მშობლიური სახელი = {{lang-ru|Сад Сарматовой}} |სურათი = |სურათის ზომა = |წარწერა = |კოორდინატები = |მდებარეობა = [[ტაგანროგი]], [[როსტოვის ოლქი]], [[რუსეთი]] |არქიტექტორი = |მოქანდაკე = |ტიპი = |მასალა = |სიგრძე = |სიგანე = |სიმაღლე = |დაწყება = |დასრულება = |გახსნა = [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] პირველი მეოთხედი |მიძღვნილია = |რუკის სურათი = |რუკის ტექსტი = |რუკის სიგანე = |რელიეფი = |latd = |latm = |lats = |latNS = |longd = |longm = |longs = |longEW = |lat = |long = |ექსტრა = }} '''სარმატოვის ბაღი''' ({{lang-ru|Сад Сарматовой}}) —კულტურული დასვენების ადგილი [[ტაგანროგი|ტაგანროგში]], [[როსტოვის ოლქი]], [[რუსეთის ფედერაცია]]. ბაღი გაიხსნა [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] პირველი მეოთხედში. პარკის დამაარსებელი იყო მადამ ა. ს. სარმატოვა<ref name="Гаврюшкин О. П.">Гаврюшкин О. П. Г12 «По старой Греческой…» (Хроника обывательской жизни) — Т.: ООО «Издательство „Лукоморье“», 2012. — 514 с. — ISBN — 5-901565-15-0</ref>. მისი ტერიტორია მდებარეობს იტალიის შესახვევში<ref name="О.П. Гаврюшин. Гуляет старый Таганрог">{{Cite web |url=http://www.taglib.ru/gulyaet-stariy-taganrog_part1.html |title=О. П. Гаврюшин. Гуляет старый Таганрог |accessdate=2017-03-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170312040626/http://www.taglib.ru/gulyaet-stariy-taganrog_part1.html |archivedate=2017-03-12 }}</ref>. == ისტორია == ბერძნების ქუჩის კუთხის სახლში, რომელიც მდებარეობდა იტალიის შესახვევში ნომერ 3-ში, მდებარეობდა საზაფხულო ბაღი, ქალაქის მოსახლეობის კულტურული დასვენების ადგილი. იგი დააარსა XX საუკუნის პირველ ნახევარში ყოფილმა მოცეკვავემ და მომღერალმა ა. სარმატოვამ. ლენინის ქუჩაზე დაყენებული იყო მანიშნებელი დაფა წარწერით „სარმატოვის ბაღი“. თავდაპირველად მადამ სარმატოვამ აღნიშნულ ტერიტორიაზე გახსნა მინიატურების თეატრი. იგი მდებარეობდა მცირე მოედანზე, რომელიც ორი ტერასისაგან შედგებოდა. ზაფხულის სახლში სარმატოვა ხშირად აწყობდა საესტრადო ნომრებს, რომლებსაც ესწრებოდნენ უცხო ქვეყნის წარმომადგენლები, ადგილობრივი ოფიცრები და იურისტები. აქვე მუშაბდა რესტორანი „Буфф“. სამოქალაქო ომის პერიოდში ბაღი არ მუშაობდა, შემდეგ კვლავ აღდგა მუშაობა. სარმატოვის ბაღი გადავიდა სახალხო განათლების კომიტეტის დაქვემდებარებაში, შემდეგ მას ხელმძღვანელობდა სამხატვრო სექცია და საზაფხულო ბაღი გახდა ტაგანროგის დრამატული თეატრის ფილიალი. საბჭოთა პერიოდში აქ გამოდიოდნენ: [[კლავდია შულჟენკო]], ვლადიმირ კორალი, იზაბელა იურევა, იაკობ სკომაროვსკის საესტრადო ორკესტრი. [[1930]]-იან წლებში სარმატოვის ბაღში ესტრადა იმართებოდა ზემო ტერასაზე. ამჟამად სარმატოვის ბაღის ადგილზე აგებულია პედაგოგიური ინსტიტუტის საერთო საცხოვრებელი. ქვემო ტერასაზე განთავსებული იყო კაფე, რესტორანი და შადრევანი<ref name="Гаврюшкин О. П."></ref><ref name="Дом 1. Итальянский переулок">{{Cite web |url=https://sites.google.com/site/istoriceskijtaganrog/italanskij-pereulok/dom-1 |title=Дом 1. Итальянский переулок |accessdate=2017-03-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170312144354/https://sites.google.com/site/istoriceskijtaganrog/italanskij-pereulok/dom-1 |archivedate=2017-03-12 }}</ref>. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ტაგანროგის ღირსშესანიშნაობები]] jdubua59ivrei5l8c753rpiae6eudo4 0 369538 4814641 4597217 2025-06-15T09:47:42Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814641 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ტაძარი | ტაძრის_სახელი =სემიბალკის ნიკოლოზ საკვირველთმოქმედის ეკლესია | infobox_width = 250px | სურათი = | სურათი_ზომა = | წარწერა = | რუკა_ტიპი = რუსეთი | რუკა_ზომა =250 | რუკა_წარწერა = | ადგილმდებარეობა = [[სემიბალკი (აზოვის რაიონი)|სემიბალკი]] | გეო = | რელიგიური_წევრობა = [[რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესია]] | წესჩვეულება = | პროვინცია = [[როსტოვის ოლქი]] | რაიონი = | კურთხევის_წელი = | სტატუსი = | ფუნქციური_სტატუსი = მოქმედი | მემკვიდრეობითი_ადგილმდებარეობა = | ხელმძღვანელობა = | საიტი = [http://rostov-75.cerkov.ru/ rostov-75.cerkov.ru] | ხუროთმოძღვრება =დიახ | ხუროთმოძღვარი = | ხუროთმოძღვრული_ტიპი = | ხუროთმოძღვრული_სტილი = | ფასადის_მიმართულება = | ნოვატორული = | თარიღდება = [[1882]] | მშენებლობის_ფასი = | დეტალები = | ტევადობა = | სიგრძე = | სიგანე = | ნავის_სიგანე = | სიმაღლე_მაქსიმალური = | გუმბათის_რაოდენობა = | გუმბათის_სიმაღლე_გარე = | გუმბათის_სიმაღლე_შიდა = | გუმბათის_დიაგ_გარე = | გუმბათის_დიაგ_შიდა = | მინარეთი_რაოდენობა = | მინარეთის_სიმაღლე = | წვეტის_რაოდენობა = | წვეტის_სიმაღლე = | მასალა = | nrhp = | added = | refnum = | designated = | განედი = 47.004024 | გრძედი = 39.038119 | საერთო_მოიჯარე = | ქვეყანა={{RUS}} | გეგმა= | გეგმა_ზომა= | გეგმა_წარწერა= }} '''სემიბალკის ნიკოლოზ საკვირველთმოქმედის ეკლესია''' ({{lang-ru|Церковь Николая Чудотворца}}) — [[მართლმადიდებლობა|მართლმადიდებლური]] ეკლესია [[აზოვის რაიონი]]ს სოფელ [[სემიბალკი (აზოვის რაიონი)|სემიბალკიში]], [[როსტოვის ოლქი]]<ref>[http://sobory.ru/article/?object=31322 Семибалки. Церковь Николая Чудотворца.]</ref>, [[რუსეთის ფედერაცია]]. ამჟამად აღნიშნული ტერიტორია მიეკუთვნება [[რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესია|რუსეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის]] [[მოსკოვის საპატრიარქო|მოსკოვის საპატრიარქოს]] [[როსტოვისა და ნოვოჩერკასკის ეპარქია]]ს. აგებულია [[1987]] წელს. ეკლესიის მისამართი: 346774, [[რუსეთი]], [[როსტოვის ოლქი]], [[აზოვის რაიონი]], სოფელი სემიბალკი, სპორტის ქუჩა № 5. == ისტორია == {{External media |image1=[http://www.ruffnews.ru/media/mce_filebrowser/2016/02/10/00050-1.jpg ეკლესიის ფოტო] |image2=[http://sobory.ru/pic/31300/31322_20140904_123856.jpg ეკლესიის ინტერიერი] }} [[1861]] წლიდან სოფელი გახდა სემიბალოვსკის სამწყსოს ცენტრი. პირველი ეკლესია რომელიც აგებული იყო ხისგან და ნაკურთხი იყო ნიკოლოზ საკვირველთმოქმედის სახელზე, ააგო მარგარიტა ბლაზომ საკუთარი შვილის მარიას პატივსაცემად [[1797]] წელს.[[1882]] წელს კოლეჟის ასესორის ქვრივისგლაფირა სარანდინაკის ფიანსებით ააგეს ახალი ეკლესია. ძველი დაშალეს და გადასცეს ხუტორ გოლოვატოვკის მოსახლეობას<ref>{{Cite web |url=http://rostoveparhia.ru/eparkhija-segodnja/blagochinija-i-prikhody/blagochinie-azovskogo-rajjonnogo-okruga/prikhody/nikolskii-prihod-s-semibalki-/istorija-prikhoda/ |title=История прихода |accessdate=2017-04-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171110225013/http://rostoveparhia.ru/eparkhija-segodnja/blagochinija-i-prikhody/blagochinie-azovskogo-rajjonnogo-okruga/prikhody/nikolskii-prihod-s-semibalki-/istorija-prikhoda/ |archivedate=2017-11-10 }}</ref>. [[1937]] წელს ნიკოლოზ საკვირველთმოქმედის ეკლესია დაანგრიეს. ახალი სამრევლო შეიქმნა მხოლოდ [[2000]] წელს. საზოგადოებაში მოგროვილი ფინანსებით მრევლმა შეიძინა მაღაზიის შენობა, გადააკეთეს იგი და მასში გახსნეს სამლოცველო სახლი. ამოაშენეს საკურთხეველი და დადგეს სამრეკლო. სამლოცველოს სახლის თავზე აღმართეს გუმბათი ჯვრით<ref>{{Cite web |url=http://semybalki.ru/hram/ |title=ХРАМ СВЯТИТЕЛЯ НИКОЛАЯ ЧУДОТВОРЦА СЕЛО СЕМИБАЛКИ |accessdate=2017-04-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170505184931/http://semybalki.ru/hram/ |archivedate=2017-05-05 }}</ref>. ამჟამად მოქმედი ნიკოლოზ საკვირველთმოქმედის სამლოცველო სახლის შენობა არა დროებითი. აზოვის რაიონის ადმინისტრაციამ სოფელს გამოუყო მიწის ნაკვეთი ახალი ქვის ეკლესიის ასაშენებლად, ზუსტად იმ ადგილზე, სადაც [[1937]] წელს იდგა ადრინდელი ეკლესია, რომელიც კომუნისტების მმართველობის პერიოდში დაანგრიეს<ref>[http://www.ruffnews.ru/azov/V-Azovskom-rayone-budet-postroen-novyy-hram_13694 В Азовском районе будет построен новый храм]</ref>. [[2013]] წლიდან ნიკოლოზ საკვირველთმოქმედის ეკლესიის წინამძღვარია მამა ოლეგი (რომანენკო)<ref>{{Cite web |url=http://rostoveparhia.ru/users/info/133/ |title=Иерей Романенко Олег Владимирович |accessdate=2017-04-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170116073238/http://rostoveparhia.ru/users/info/133/ |archivedate=2017-01-16 }}</ref>. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://rostov-75.cerkov.ru/ Сайт церкви] * [http://rostoveparhia.ru/eparkhija-segodnja/blagochinija-i-prikhody/blagochinie-azovskogo-rajjonnogo-okruga/prikhody/nikolskii-prihod-s-semibalki-/ Никольский храм села Семибалки Азовского района] * [http://www.rayon.azov-info.ru/pravoslavie.html Храм во имя святителя Николая, архиепископа Мир Ликийских, Чудотворца] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171113221604/http://www.rayon.azov-info.ru/pravoslavie.html |date=2017-11-13 }} * [http://azov.blagochin.ru/xramy/ Азовское благочиние - храмы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171103225424/http://azov.blagochin.ru/xramy/ |date=2017-11-03 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:როსტოვის ოლქის ეკლესიები]] [[კატეგორია:როსტოვის ოლქის ღირსშესანიშნაობები]] ggfqu9p5zcsrz1zo3cbkhprv3euvaca 0 375004 4814655 4775920 2025-06-15T10:45:52Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814655 wikitext text/x-wiki '''სვეტლანა რუბენი გრეგორიანი''' ({{lang-hy|Սվետլանա Ռուբենի Գրիգորյան}}; დ. [[30 სექტემბერი]], [[1930]] — გ. [[12 მაისი]], [[2014]]) — სომეხი მსახიობი, რომელსაც მიენიჭა სომხეთის სახალხო არტისტის წოდება. == ბიოგრაფია == გრიგორიანი დაიბადა ერევანში. ის სცენაზე გამოდიოდა 13 წლიდან. ერევნის სახვითი ხელვონებისა და თეატრის ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ ვართან აჯემიანმა ის მიიწვია ერევნის პარონიანის მუსიკალური კომედიის თეატრში, სადაც ის მუშაობდა სიცოცხლის ბოლომდე<ref>[http://youth.am/index.php?id=6385&lang=2 Svetlana Grigoryan celebrates 80th birthday] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304001555/http://youth.am/index.php?id=6385&lang=2 |date=2016-03-04 }}, youth.am; accessed 14 May 2014.</ref>. გრიგორიანი ცნობილი იყო პარონიანის სახელმწიფო მუსიკალური კომედიის თეატში შესრულებული კომედიური როლებით (როზა „''Taxi, Taxi''-ში“; სატენიკი „''Im zokanche''-ში“<ref>[http://azg.am/AM/2011110116 ՄԵՐ ՄՇՏԱԺՊԻՏ ԴԵՐԱՍԱՆՈՒՀԻՆ, azg.am] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111103201559/http://azg.am/AM/2011110116 |date=2011-11-03 }}, 16 October 2011; accessed 14 May 2014.</ref>. 2011 წელს სომხეთის პრეზიდენტმა გრიგორიანი დააჯილდოვა “პირველი ხარისხის მედლით სამშობლოსადმი გაწეული შრომისათვის“ „მისი დიდი წვლილის გამო თეატრალური ხელოვნების განვითარებაში, მაღალი დონის სამსახიობო უნარებისა და უკვდავი პერსონაჟების შექმნისათვის<ref>{{Cite web |url=http://www.panorama.am/en/culture/2011/10/31/grigoryan/ |title=Svetlana Grigoryan turns 80: President awards her 1st degree medal “For Services to Homeland” |accessdate=2017-05-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150924064806/http://www.panorama.am/en/culture/2011/10/31/grigoryan/ |archivedate=2015-09-24 }}</ref>. მან, ასევე, თავისი მე-80 დაბადების დღისთვის მიიღო ''ჰაკობ მეგაპარტომის მედალი'' მისი დამსახურებისთვის. == გარდაცვალება == დაიღუპა 83 წლის ასაკში, 2014 წლის 12 მაისს.<ref>[http://www.panorama.am/ru/culture/2014/05/12/s-grigoryan-dead В возрасте 83 лет ушла из жизни «Королева смеха» Светлана Григорян Death of Svetlana Grigoryan (in Russian)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924084243/http://www.panorama.am/ru/culture/2014/05/12/s-grigoryan-dead/ |date=2015-09-24 }}, panorama.am, 12 May 2014; accessed 14 May 2014.</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:გრიგორიანი, სვეტლანა}} [[კატეგორია:დაბადებული 30 სექტემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1930]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2014]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 12 მაისი]] [[კატეგორია:სომეხი მსახიობები]] hq4rxu4cego1vh2k99ldk6gzrtpo20j 0 378083 4814527 3345024 2025-06-15T00:02:36Z Spokiyny 169992 4814527 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი =ქალაქი |ქართული სახელი = აქსაი |მშობლიური სახელი =Аксай |ქვეყანა = რუსეთი |პანორამა = |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა =Flag of Aksai (Rostov oblast).png |გერბი = Coat of Arms of Aksai (Rostov oblast).png |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_dir = N |lat_deg= 47 |lat_min= 15 |lat_sec= |lon_dir = E |lon_deg= 39 |lon_min= 52 |lon_sec= |CoordAddon = |CoordScale = |ქვეყნის რუკის ზომა = |რეგიონის რუკის ზომა = |რაიონის რუკის ზომა = |რეგიონის ტიპი =ოლქი |რეგიონი = როსტოვის ოლქი |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი= |რაიონი = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = |სტატუსი-დან = |ფართობი = |დასახლების ცენტრის სიმაღლე= |მოსახლეობა =41 969 |აღწერის წელი = 2010 |სიმჭიდროვე =4306 |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +3 |DST = |სატელეფონო კოდი = |საფოსტო ინდექსი = 346720, 346721, 346723, 346724, 346739 |საიტი = www.gorod-aksay.ru/ |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''აქსაი''' ({{lang-ru|Аксай}}) — ქალაქი რუსეთში, [[როსტოვის ოლქი|როსტოვის ოლქში]]. წარმოადგენს [[როსტოვის ოლქი]]ს [[აქსაის რაიონი]]ს ადმინისტრაციულ ცენტრს. მდებარეობს მდინარე [[დონი]]ს მარჯვენა სანაპიროზე, ქალაქ [[დონის როსტოვი]]დან 18 კილომეტრის დაშორებით. მოსახლეობის რაოდენობაა 48 372 კაცი (2021 წლის აღწერის მიხედვით)<ref>https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx</ref>, 38 012 კაცი (2002 წლის აღწერის მიხედვით), 33 389 კაცი (1989 წლის აღწერის მიხედვით). ==ისტორია== ქალაქი ისტორიულ წყაროებში მოიხსენიება ჯერ კიდევ 1569 წელს, როგორც [[კაზაკები]]ს დასახლება<ref name="gr">{{cite book|title=Энциклопедия Города России|year=2003|publisher=Большая Российская Энциклопедия|location=Moscow|isbn=5-7107-7399-9|page=15}}</ref>, 1791 წლიდან ცნობილია როგორც სტანიცა აქსაიასკაია. 1941 წლის 21-29 ნოემბერს აქსაიასკაია დაიპყრეს გერმანელმა ფაშისტებმა. 1957 წელს მიენიჭა ქალაქის სტატუსი და ეწოდა აქსაი. ==ადმინისტრაციული სტატუსი== რუსეთის ადმინისტრაციული დაყოფის მიხედვით ქალაქი აქსაი არის აქსაის რაიონის ადმინისტრაციული ცენტრი. როგორც ადმინისტრაციული განყოფილება, ის შედის [[აქსაის რაიონი]]ს ფარგლებში, როგორც აქსაის ურბანული დასახლება. როგორც მუნიციპალური განყოფილება, ამ ადმინისტრაციულ ერთეულს ასევე გააჩნია ურბანული დასახლების სტატუსი და წარმოადგენს აქსაის მუნიციპალიტეტის ოლქის ნაწილს. ==ეკონომიკა== აქსაი წარმოადგენს [[დონის როსტოვი]]ს სამრეწველო სატელიტს. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://aksay24.ru/ Неофициальный сайт г. Аксая Аксай-город.ру] * [http://hamradio.narod.ru/history.htm История Аксая] * [http://www.mojgorod.ru/rostovsk_obl/aksaj/index.html Аксай в энциклопедии «Мой город»] * [http://heraldicum.ru/russia/subjects/towns/aksai.htm История герба Аксая] * [http://gbpushkina.narod.ru Библиотека города] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:როსტოვის ოლქის ქალაქები]] dmwjfkyi2qbc9selwbzdeokzn0llne6 0 389306 4814524 4326266 2025-06-14T23:57:09Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814524 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მხატვარი | ფონი = | სახელი = სათარ ბაჰლულ ოღლი ბაჰლულზადე | სურათი = Sattar Bahlulzadə.jpg | სურათის ზომა = | სათაური = | სრული სახელი = | მშობსახელი = | დაბ. თარიღი = 15 (2) დეკემბერი 1909 | დაბ. ადგილი = ბაქო, ამირანი, აზერბაიჯანი | გარდაცვალების თარიღი = 1974 წლის 14 ოქტომბერი (64 წელი) | გარდაცვალების ადგილი = მოსკოვი, რუსეთი | ეროვნება = | სფერო = | მომზადება = | მიმდინარეობა = | ცნობილი ნამუშევრები = | პარტნიორები = | მასზე გავლენა მოახდინა = | მან გავლენა მოახდინა = | ჯილდოები = | საიტი = | ხელმოწერა = }} '''სათარ ბაჰლულ ოღლი ბაჰლულზადე''' ( {{lang-az|Səttar Bəhlul oğlu Bəhlulzadə / Сәттар Бәһлул оғлу Бәһлулзадә}}; დ. [[15 დეკემბერი]] <small>[ძვ. სტ. 2 დეკემბერი]</small>, [[1909]], სოფ. [[ამირჯანი]], ამჟამად [[ბაქო]]ს შემადგენლობაში — გ. [[14 ოქტომბერი]], [[1974]], [[მოსკოვი]], დაკრძალულია თავის მშობლიურ სოფელ ამირჯანში.) — XX საუკუნის აზერბაიჯანელი საბჭოთა ფერმწერი, ცნობილია აზერბაიჯანის [[ბუნების ლირიკული პეიზაჟებით]]. აზერბაიჯანის ხელოვნების დამსახურებული მოღვაწე (1960), აზერბაიჯანის სახალხო მხატვარი (1963), აზერბაიჯანის სსრ სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი (1972). ორჯერ დაჯილდოებულია [[შრომის წითელი დროშის ორდენით]] (1959–1969). == ბიოგრაფია == სწავლობდა აზერბაიჯანის სამხატვრო ტექნიკუმში (1927–1940). [[ვლადიმერ ფავორსკისა]] და [[გრიგორი შაგალის]] ხელმძღვანელობით სწავლობდა მოსკოვის სამხატვრო ინსტიტუტში (1927–1931). მის ნამუშევრებში ყველაზე გამორჩეულებად ითვლებიან „გოდიალჩაის ველი“(1953), საღამო კასპიის ზღვაზე“ (1959), „დედამიწის ოცნება“ (1963), „ჩემი სამშობლოს გაზაფხული“ (1967), „აზერბაიჯანის მიწა“ (1970), „ბუზოვნები. ნაპირი“ (1972) — ყველა ეს ნამუშევარი ინახება აზერბაიჯანის ხელოვნების ეროვნულ მუზეუმში (ბაქო). სათარ ბაჰლულზადე ითვლება აზერბაიჯანის თანამედროვე მხატვრული პეიზაჟის და ასევე აზერბაიჯანის [[იმპრესიონიზმის]] ერთ-ერთ დამფუძნებლად. მან მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა აზერბაიჯანის 1960–1970 წლებში მხატვრობის განვითარებაში. სათარ ბაჰლულზადეს ნაწარმოებები გამოფენილნი იყვნენ როგორც რესპუბლიკურ, ასევე საერთაშორისო გამოფენებზე. იგი აწყობდა პერსონალურ გამოფენებს არა მხოლოდ ბაქოში, არამედ მსოფლიოს სხვადასხვა ქალაქებშიც. მისი ნახატების მნიშვნელოვანი ნაწილი ინახება [[აზერბაიჯანის ხელოვნების ეროვნულ მუზეუმში]], სადაც მხატვრის ნამუშევრებისათვის განკუთვნილია მთელი დარბაზი. სათარ ბაჰლულზადეს ნამუშევრები ინახება ასევე [[მოსკოვის]], [[თბილისის]], [[პეკინის]] და სხვა ქვეყნების მუზეუმებში. სათარ ბაჰლულზადეს სახელი უწოდეს ბაქოს ერთ-ერთ ქუჩას. ამირჯანის დასახლებაში, სადაც დაიბადა მხატვარი გახსნილია სახლ-მუზეუმი, რომელშიც გამოფენილია მხატვრის პირადი ნივთები და მისი ნახატების კოპიოები. ამირჯანში მხატვრის სასაფლაოზე აღმართულია მისი ძეგლი. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://oval.ru/enc/7067.html დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201121111056/https://oval.ru/enc/7067.html |date=2020-11-21 }} [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი ფერმწერები]] [[კატეგორია:დაბადებული 15 დეკემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1909]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 14 ოქტომბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1974]] [[კატეგორია:მოსკოვში გარდაცვლილები]] cv885pbvuz9m4ubn8seag14spbty6u0 0 397133 4814611 3746842 2025-06-15T07:45:23Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814611 wikitext text/x-wiki [[2006]] წელს [[რუსეთის ფედერაცია|რუსეთის ფედერაციის]] მთავრობამ დააწესა აკრძალვა [[საქართველო]]დან სოფლის მეურნეობის პროდუქციის იმპორტზე. ემბარგო მოიხსნა [[2013]] წელს. ==ემბარგო== ===ღვინო=== [[ქართული ღვინო|ქართულ ღვინო]]ზე ემბარგოს დაწესების ინიციატორი იყო რუსეთის ფედერაციის მთავარი სანიტარული ექიმი, [[გენადი ონიშენკო]]. 2006 წლის 27 მარტს, მისი გადაწყვეტილებით, აიკძალა რუსეთის ფედერაციაში ქართული და მოლდავური ღვინის იმპორტი და გაყიდვა. გადაწყვეტილების მიზეზად დასახელდა ღვინოში [[პესტიციდები]]ს დიდი რაოდენობა. მოვლენების ასეთი განვითარების გამო საქართველოს პრეზიდენტმა, [[მიხეილ სააკაშვილი|მიხეილ სააკაშვილმა]] თავდაცვის მინისტრს, [[ირაკლი ოქრუაშვილი|ირაკლი ოქრუაშვილს]] დაავალა ახალი საექსპორტო პარტნიორების ძიების დაწყება. ამ უკანასკნელმა [[რუსთავი 2]]-ის ეთერით გამოსვლისას განაცხადა, რომ ქართული ღვინის კომპანიებს უხარისხო ღვინო გაჰქონდათ რუსეთში, რადგან ევროპაში ასეთ პროდუქტს არავინ იყიდდა, ხოლო „რუსეთში ფეკალური მასაც რომ გაიტანო, ისიც კი გაიყიდება“. 2006 წლამდე ქართულ ღვინოს რუსეთის ღვინის ბაზრის 10 პროცენტზე მეტი ეკავა. ეს ქართული ღვინის მთელი ექსპორტის 80 პროცენტი იყო. 2005 წელს საქართველოდან ექსპორტზე 81 328 000 ლარის ღირებულების ღვინო გავიდა, რუსეთის ბაზრის ჩაკეტვის შემდეგ, 2006 წელს, ეს მონაცემი განახევრდა. კიდევ უფრო რთული აღმოჩნდა 2007 წელი მოცემული სექტორისთვის. დროის სიმცირის გამო ახალი ბაზრების აუთვისებლობამ გამოიწვია ქართული ღვინის საექსპორტო მაჩვენებლის კიდევ 30%-ით შემცირება. 2007 წელს მთლიან ექსპორტში ღვინის წილი 2.4% იყო, რაც ყველაზე დაბალი მაჩვენებელია საქართველოთვის 2000 წლიდან მოყოლებული დღემდე. მიუხედავად იმისა, რომ მომდევნო წლებში რაოდენობრივი თვალსაზრისით ღვინის ექსპორტი ხასიათდებოდა პოზიტიური დინამიკით, მისი ხვედრითი წილი მთლიან ექსპორტში 2007 წლიდან 2012 წლამდე საშუალოდ 2.6% იყო. ღვინის ექსპორტის ზრდის ტემპმა 2010 წელს წინა წელთან შედარებით 28% შეადგინა, 2011 წელს კი – 31%, თუმცა მიუხედავად საკმაოდ მაღალი მაჩვენებლებისა, მოცემულ მცირე მონაკვეთში ვერ მოხერხდა დაკარგული რუსეთის ბაზრის წილის დაბალანსება. მიუხედავად იმისა, რომ ემბარგოს დაწესების შემდგომ მეტნაკლებით წარმატებით დაიწყო ქართული ღვინის ბიზნესმა საექსპორტო ქვეყნების დივერსიფიკაცია, ახალი ბაზრების ათვისება არც ისე მარტივი აღმოჩნდა. ===მინერალური წყლები=== 2006 წლის 5 მმაისს ემბარგო ასევე დაეწესათ ქართულ მინერალურ წყლებს, კერძოდ [[ნაბეღლავი (წყალი)|ნაბეღლავს]] და [[ბორჯომი (წყალი)|ბორჯომს]], ორ ყველაზე პოპულარულ ქართულ ბრენდს. რუსეთის ფედერაციის მთავრობის განცხადებით, მინერალურმა წყლებმა ვერ დააკმაყოფილეს წყლის სისუფთავის კრიტერიუმები. რუსული ბაზრიდან ნაბეღლავის სახით ის ბრენდი გამოიდევნა, რომლის ხარისხის მაჩვენებელ დიპლომზე სხვა ხელმოწერებთან ერთად რუსეთის ფედერაციის მთავარი სანიტარული ექიმის, გენადი ონიშენკოს გვარიც იყო დაფიქსირებული. ნაბეღლავის მწარმოებელმა კომპანიამ „წყალმა მარგებელმა“ შესაბამისობის სერტიფიკატი რუსეთის ფედერაციაში 2006 წლის 24 აპრილს მიიღო, ემბარგოს დაწესებამდე რამდენიმე დღით ადრე. ==რესურსები ინტერნეტში== * https://www.amerikiskhma.com/a/georgia-russia-embargo/1583207.html * http://forbes.ge/blog/93/ra-viswavleT-ruseTTan-savaWro-urTierTobebSi---martivi-statistika *https://sputnik-georgia.com/interview/20160310/230540148.html *http://factcheck.ge/article/ghvinis-embargo-moikhsna-ara-ivanishvilis-mier-aramed-im-khelshekrulebis-thanakhmad-romelits-chven-amerikelebis-da-shveitsarielebis-dakhmarebith-rusebthan-2012-tsels-gavaphormeth/{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }} [[კატეგორია:ქართული ღვინო]] [[კატეგორია:რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობები]] [[კატეგორია:2006 წელი საქართველოში]] [[კატეგორია:2006 წელი რუსეთში]] e8h7nk0d666i16k1rm6fma1a6ufi6fs 0 405829 4814575 4103185 2025-06-15T04:06:56Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 2 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814575 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ტაძარი | ტაძრის_სახელი =სანქტ-პეტერბურგის ეკატერინე ალექსანდრიელის ბაზილიკა | infobox_width = 250px | სურათი = Spb_06-2012_Nevsky_various_03.jpg | სურათი_ზომა =250პქ | წარწერა = | რუკა_ტიპი = რუსეთი | რუკა_ზომა = 250 | რუკა_წარწერა = | ადგილმდებარეობა = [[სანქტ-პეტერბურგი]] | გეო = {{coord|59|56|08|N|30|19|44|E|}} | რელიგიური_წევრობა = [[კათოლიციზმი]] | წესჩვეულება = | პროვინცია = | რაიონი = | კურთხევის_წელი = | სტატუსი =მოქმედი | ფუნქციური_სტატუსი = {{რუსეთის კულტურული მემკვიდრეობა|7810612000}} | მემკვიდრეობითი_ადგილმდებარეობა = | ხელმძღვანელობა = | საიტი = | ხუროთმოძღვრება =დიახ | ხუროთმოძღვარი = დომენიკო ტრეზინი | ხუროთმოძღვრული_ტიპი = | ხუროთმოძღვრული_სტილი = [[კლასიციზმი]] | ფასადის_მიმართულება = | ნოვატორული = | თარიღდება = [[XVIII საუკუნე]] | მშენებლობის_ფასი = | დეტალები = | ტევადობა = | სიგრძე = | სიგანე = | ნავის_სიგანე = | სიმაღლე_მაქსიმალური = | გუმბათის_რაოდენობა = | გუმბათის_სიმაღლე_გარე = | გუმბათის_სიმაღლე_შიდა = | გუმბათის_დიაგ_გარე = | გუმბათის_დიაგ_შიდა = | მინარეთი_რაოდენობა = | მინარეთის_სიმაღლე = | წვეტის_რაოდენობა = | წვეტის_სიმაღლე = | მასალა = | nrhp = | added = | refnum = | designated = | განედი = 59.935511 | გრძედი = 30.328939 | საერთო_მოიჯარე = | ქვეყანა= {{RUS}} | გეგმა= | გეგმა_ზომა= | გეგმა_წარწერა= }} '''სანქტ-პეტერბურგის ეკატერინე ალექსანდრიელის ბაზილიკა''' ({{lang-ru|Базилика Святой Екатерины Александрийской}}) — ერთ-ერთი უძველესი [[კათოლიციზმი|კათოლიკური]] ტაძარი [[სანქტ-პეტერბურგი|სანქტ-პეტერბურგში]]. ტაძარი აგებულია [[1738]]-[[1783]] წლებში. ტაძარი მიეკუთვნება [[ღვთისმშობლის არქიპერქია|ღვთისმშობლის არქიეპარქიის]] ჩრდილო-დასავლეთ რეგიონს, რომელსაც ხელმძღვანელობს მთავარეპიკსოპოსი პაოლო რეცი. == ისტორია == წმინდა [[ეკატერინე ალექსანდრიელი]]ს კათოლიკური თემი დაარსდა [[1716]] წელს. [[1738]] წელს იმპერატორმა [[ანა (რუსეთი)|ანა ივანეს ასულმა]] ხელი მოაწერა გადაწყვეტილებას ნევის პროსპექტზე კათოლიკური ეკლესიის აშენების შესახებ, მაგრამ მშენებლობა მიმდინარეობდა დიდი პრობლემებით. თავდაპირველი პროექტი შეიმუშავა პიეტრო ანტონიო ტრეზინიმ, მისი ხელმძღვანელობით დაწყებული სამშენებლო სამუშაოები შეჩერდა [[1751]] წელს ხუროთმოძღვრის სამშობლოში დაბრუნების გამო. [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნის]] 60-იან წლებში არქიტექტორმა ჟან ბატისტ მიშელ ვალენ-დელამოტმა, მაგრამ უშედეგოდ. მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში კათოლიკური თემი მსახურობდა დროებით ტაძარში. [[1782]] წლისათვის მშენებლობა დასრულდა. მშენებლობას ხელმძღვანელობდნენ იტალიელი არქიტექტორი მინჩიანი და ანტონიო რინალდი, უკანასკნელი იყო კათოლიკური თემის მამასახლისი. [[1783]] წლის 7 ოქტომბერს ტაძარმა საკათედრო დანიშნულება შეიძინა, აკურთხეს [[ეკატერინე ალექსანდრიელი]]ს სახელზე, რომელიც იყო იმპერატორ [[ეკატერინე II|ეკატერინე II-ის]] ზეციური მფარველი. წმინდა ეკატერინეს ტაძართან დაკავშირებულია მრავალი ცნობილი პიროვნება. [[1798]] წელს აქ დაასაფლავეს პოლონეთის უკანასკნელი მეფე [[სტანისლავ ავგუსტ პონიატოვსკი]] (შემდეგ გადაასვენეს [[პოლონეთი|პოლონეთში]]). [[1813]] წელს აქ დაკრძალეს ფრანგი გენერალი [[ჟან ვიქტორ მორო]]. ტაძრის მრევლი იყო ცნობილი არქიტექტორი [[ოგიუსტ რიკარ მონფერანი]], რომელმაც ააშენა [[ისააკის ტაძარი]]. მან აქ დაიწერა ჯვარი და მონათლა შვილი. აქვე დაკრძალეს მისი ცხედარი, რის შემდეგაც მისმა ქვრივმა ცხედარი საფრანგეთში გადაასვენა. ტაძარი სხვადასხვა დროს სხვადასხვა ორდენების კუთვნილება იყო. თავდაპირველად ეკლესია ეკუთვნოდა ფრანცისკანელებს, [[1801]] წელს [[პავლე I (რუსეთი)|პავლე I-მა]] ტაძარი გადასცა იეზუიტებს, ხოლო [[1815]] წელს იეზუიტების მოსკოვიდან გაძევების შემდეგ, ეკლესია გადაეცა დომინიკანელებს. [[1859]] წელს ტაძარში მონათლეს მომავალი არქიტექტორი ფიოდორ შეხტელი<ref>Мушта А. Шехтель: саратовские странички // Тектоника плюс. — 2009. — № 7—8. — С. 36.</ref>. [[ოქტომბრის რევოლუცია|ოქტომბრის რევოლუციის]] შემდეგ კათოლიკური მრევლის რაოდენობა მოითვლიდა 30 000-მდე ადამიანს. ეკატერინე ალექსანდრიელის ტაძარში მოღვაწეობდნენ ისეთი კათოლიკე ადამიანები,რომლებიც შემდეგ წმინდანებად შერაცხეს: [[ზიგმუნდ ფელინსკი]], [[ურსულა ლედუხოვსკაია]] და [[ანტონი ლეშჩევიჩი]]. ამჟამად მიმდინარეობს მთელი რიგი ადამიანების ბეატიფიკაციის პროცესი, რომლებიც მოღვაწეობდნენ ტაძარში. კერძოდ: [[კონსტანტინ ბუდკევიჩი]], [[ანტონი მალეცკი]], [[ბოლესლავ სლოსკანი]] და ეპისკოპოსი [[თეოფილიუს მატულიონისი]]. [[ბოლშევიკები|ბოლშევიკების]] მმართველობის პერიოდში მრევლის გარკვეული ნაწილი რეპრესიების მსხვერპლი გახდა. წინამძღვარი კონსტანტინ ბუდკევიჩი დახვრიტეს [[1923]] წელს. [[1938]] წელს ტაძარი დახურეს და გაძარცვეს<ref name="dom">{{Cite web |url=http://www.praedicatores.ru/index.php/parish-spb |title=Храм св. Екатерины на сайте доминиканцев в России |accessdate=2018-05-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150617144456/http://www.praedicatores.ru/index.php/parish-spb |archivedate=2015-06-17 }}</ref>. ჭურჭელი, ხატები და წიგნები 40-ათასიანი ტაძრის ბიბლიოთეკიდან გადაყარეს ქუჩაში. [[1947]] წელს გაჩნდა ხანძარი, რომლის დროსაც დაზარალდა ინტერიერი<ref name="dom" />. ტაძრის შენობა გამოიყენებოდა, როგორც საწყობი; [[1977]] წელს მიიღეს გადაწყვეტილება შენობის რეკონსტრუქციის შესახებ. [[1984]] წელს ტაძარში ძლიერი ხანძარი გაჩნდა. ცეცხლმა გაანადგურა ყველა ქანდაკება, მოხატულობის კვალი, მარმარილოს კანკელი და [[XVIII საუკუნე|XVIII საუკუნი]]<nowiki/>ს 12-მეტრიანი ორღანი. კათოლიკური ეკლესიის ნორმალური ფუნქციონირება აღსდგა [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] 90-იან წლებში. [[1992]] წელს ქალაქის ხელისუფლებამ მიიღო გადაწყვეტილება ტაძარი დაებრუნებინათ მრევლისათვის. [[1992]] წლისათვის დასრულდა რესტავრაციის პირველი ეტაპი. დააყენეს დროებითი [[კანკელი]]. [[2008]] წლის 29 ნოემბერს აკურთხეს ეკლესიის მთავარი ნავი<ref>[http://www.religare.ru/2_59888.html Освящен неф главного католического собора Петербурга]</ref>. [[2013]] წელს მან მიიღო მცირე ბაზილიკის სტატუსი. იგი ერთადერთი ბაზილიკაა რუსეთში<ref>{{Cite web |url=http://catherine.spb.ru/index.php/blog/comments/Basilica_Cateriniana |title=Католический приход св. Екатерины Александрийской - Титул Базилики - дар Святейшего Отца к нашему юбилею<!-- Заголовок добавлен ботом --> |accessdate=2018-05-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131207105440/http://catherine.spb.ru/index.php/blog/comments/Basilica_Cateriniana |archivedate=2013-12-07 }}</ref>. ==ლიტერატურა== * Кравчун П.Н. Органы католических храмов Санкт-Петербурга. - СПб.: Родные просторы, 2013. - 264 с. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.catherine.spb.ru/ Официальный сайт храма Св. Екатерины] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100918024822/http://www.catherine.spb.ru/ |date=2010-09-18 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სანქტ-პეტერბურგის კათოლიკური ტაძრები}} [[კატეგორია:სანქტ-პეტერბურგის კულტურული მემკვიდრეობის ფედერალური ობიექტები]] [[კატეგორია:სანქტ-პეტერბურგის კათოლიკური ტაძრები]] [[კატეგორია:რუსეთის კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები სანქტ-პეტერბურგში]] sa5wi3ea6w0wqn4t0wisoaok1gzho0b 0 405887 4814579 4775662 2025-06-15T04:10:03Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814579 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ტაძარი | ტაძრის_სახელი =სანქტ-პეტერბურგის იესოს წმინდა გულის ტაძარი | infobox_width = 250px | სურათი = Kosciol_Najswietszego_Serca_Jezusa.JPG | სურათი_ზომა =250პქ | წარწერა = | რუკა_ტიპი = რუსეთი | რუკა_ზომა = 250 | რუკა_წარწერა = | ადგილმდებარეობა = [[სანქტ-პეტერბურგი]] | გეო = {{coord|59|52|50|N|30|26|11|E|}} | რელიგიური_წევრობა = [[კათოლიციზმი]] | წესჩვეულება = | პროვინცია = | რაიონი = | კურთხევის_წელი = | სტატუსი =მოქმედი | ფუნქციური_სტატუსი = {{რუსეთის კულტურული მემკვიდრეობა|7810334000}} | მემკვიდრეობითი_ადგილმდებარეობა = | ხელმძღვანელობა = | საიტი = | ხუროთმოძღვრება =დიახ | ხუროთმოძღვარი = სტეფან გალენზოვსკი | ხუროთმოძღვრული_ტიპი = | ხუროთმოძღვრული_სტილი = ნეოგოთიკა | ფასადის_მიმართულება = | ნოვატორული = | თარიღდება = [[XX საუკუნე]] | მშენებლობის_ფასი = | დეტალები = | ტევადობა = | სიგრძე = | სიგანე = | ნავის_სიგანე = | სიმაღლე_მაქსიმალური = | გუმბათის_რაოდენობა = | გუმბათის_სიმაღლე_გარე = | გუმბათის_სიმაღლე_შიდა = | გუმბათის_დიაგ_გარე = | გუმბათის_დიაგ_შიდა = | მინარეთი_რაოდენობა = | მინარეთის_სიმაღლე = | წვეტის_რაოდენობა = | წვეტის_სიმაღლე = | მასალა = | nrhp = | added = | refnum = | designated = | განედი = 59.880556 | გრძედი = 30.436389 | საერთო_მოიჯარე = | ქვეყანა= {{RUS}} | გეგმა= | გეგმა_ზომა= | გეგმა_წარწერა= }} '''სანქტ-პეტერბურგის იესოს წმინდა გულის ტაძარი''' ({{lang-ru|Храм Святейшего Сердца Иисуса}}) — ერთ-ერთი [[კათოლიციზმი|კათოლიკური]] ტაძარი [[სანქტ-პეტერბურგი|სანქტ-პეტერბურგში]]. ტაძარი აგებულია [[1907]]-[[1917]] წლებში. ტაძარი მიეკუთვნება [[ღვთისმშობლის არქიპერქია|ღვთისმშობლის არქიეპარქიის]] ჩრდილო-დასავლეთ რეგიონს, რომელსაც ხელმძღვანელობს მთავარეპიკსოპოსი პაოლო რეცი. ტაძარი არის ფედერალური მნიშვნელობის ძეგლი. == ისტორია == [[1892]] წელს რამდენიმე ათასმა კათოლიკემ მიიღო გადაწყვეტილება აეშენებინათ კათოლიკური ტაძარი თავიანთ რაიონში. მშენებლობაზე თანხმობა მიიღეს [[1905]] წლის შემოდგომაზე. ამავე წელს ააშენეს დროებითი სამლოცველო ობუხოვის ქარხანასთან, რომელიც დაქვემდებარებული იყო [[სანქტ-პეტერბურგის ეკატერინე ალექსანდრიელის ბაზილიკა|ეკატერინე ალექსანდრიელის ბაზილიკასთან]]. [[1906]] წლის 18 ნოემბერს ტაძრის ასაშენებლად გამოყვეს მიწის ნაკვეთი ყოფილი სასაფლაოს ქუჩისა და ფარფოროვის კოლონიის კუთხეში. ტაძრის პროექტი შეიმუშავა არქიტექტორმა სტეფან გალენზოვსკიმ. პირველი ქვის ჩადება გაიმართა [[1907]] წლის 8 სექტემბერს. ფინანსური პრობლემების გამო მალე შეჩერდა სამშენებლო სამუშაოები და განხლდა მხოლოდ [[1912]] წელს, შემდეგშიც პერიოდულად ჩერდებოდა სამუშაოები. იესოს წმინდა გულის ტაძარში ღვთისმსახურება დაიწყო [[1914]] წლიდან, ჯერ კიდევ დაუსრულებელ ტაძარში. საბოლოოდ ეკლესია ააშენეს და აკურთხეს [[1917]] წლის დასასრულს ან [[1918]] წლის დასაწყისში. ტაძარს არ აქვს სამრეკლო, რის გამოც მან უჩვეულო ფორმა მიიღო, იგი არის გოთიკური ეკლესია სამრეკლოს გარეშე. [[1914]] წლიდან ეკლესიის წინამძღვარი იყო თეოფილიუს მატულიონისი, [[2017]] წელს მისი პატივისცემის ნიშნად კედელზე დაკიდეს ემორიალური დაფა<ref>{{Cite web |url=http://gaudete.ru/tabl-matulionis/ |title=gaudete.ru |accessdate=2018-05-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170811143409/http://gaudete.ru/tabl-matulionis/ |archivedate=2017-08-11 }}</ref>. [[1936]] წლის ივლისში შენობაში მოხდა ხანძარი, რის შემდეგაც ეკლესია დალუქეს. საბოლოოდ იესოს წმინდა გულის ეკლესია [[1937]] წლის 23 მაისს დახურეს. შენობა გადასცეს ჯერ კომბინატს, შემდეგ „სპეცსტროის“ ტრესტს და ძლიერად გადააკეთეს. ეკლესია დაყვეს ოთხ სართულად. რუსეთში კათოლიკური ეკლესიის ნორმალური ფუნქციონირების აღდგენის შემდეგ და კათოლიკური მრევლის აღორძინების შემდეგ, [[1993]] წელს მონსენიორ ჰარტმუტ კანიას ინიციატივით შენობის ნაწილი გადაეცა კათოლიკე მრევლს. [[1996]] წლის 6 ივნისს დროებით სამლოცველოში შედგა პირველი ღვთისმსახურება. [[2003]] წელს კი მორწმუნეებს გადაეცათ მთლიანი ნაგებობა. [[2009]] წელს მრევლმა გადაწყვიტა სამრეკლოს მიშენება, მაგრამ ეს ინიციატივა წააწყდა კულტურული მემკვიდრეობის საბჭოსა და სანქტ-პეტერბურგის საკანონმდებლო კრების წინააღმდეგობას, რომლებიც თვლიდნენ, რომ სამრეკლოს მიშენება შეცვლიდა შენობის ისტორიულ სახეს<ref>{{Cite web |url=http://asninfo.ru/se/article/13820 |title=«Жертвы ради колоколен» //АСН-инфо. 13 апреля 2009 года |accessdate=2018-05-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140424203030/http://asninfo.ru/se/article/13820 |archivedate=2014-04-24 }}</ref>. [[2011]] წელს დაიწყო აღდგენითი სამუშაოები და დროებით ღვთისმსახურება გადავიდა ღვთისმშობლის მიძინების ტაძარში. [[2014]] წლისთვის სამუშაოები დასრულდა, რომლისთვისაც ფინანსები გამოყო რუსეთის ფედერაციის კულტურის სამინისტრომ<ref>{{Cite web |url=http://mkrf.ru/goszakaz/konkursy-i-tendery/show/?notificationId=3521082 |title=«Госзаказ на проведение работ на сумму 11 999 906 рублей: общая инф., документы заказа, сведения о контракте, отчёт о проделанных работах.» //Офиц. сайт Мин. культуры РФ. 5 июня 2012 года |accessdate=2018-05-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20151210214020/http://mkrf.ru/goszakaz/konkursy-i-tendery/show/?notificationId=3521082 |archivedate=2015-12-10 }}</ref>. [[2015]] წლის 12 ივნისიდან ეკლესიის შენობაში აღდგა ღვთისმსახურება, პარალელურად მიმდინარეობდა სარესტავრციო სამუშაოებიც<ref>{{Cite web |url=http://gaudete.ru/cuore/ |title=Богослужение в храме Сердца Иисуса |accessdate=2018-05-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150615133251/http://gaudete.ru/cuore/ |archivedate=2015-06-15 }}</ref>. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.forum.aroundspb.ru/index.php?t=msg&goto=153997&rid=0&S=8f3628e52a5041dab10b9f677bffa3db Форум, на котором можно скачать чертёж восстановления башен и генеральный план, по которому костёл восстанавливают] * [http://zielenski.narod.ru/photoalbum3-1-000.html На одном из фото — проект реконструкции Храма Святейшего Сердца Иисуса и надстройки колоколен; наглядно представление в контексте окружающих зданий] * [http://encspb.ru/object/2804677903 Церковь Святого Сердца в энциклопедии Санкт-Петербурга] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180512214635/http://encspb.ru/object/2804677903 |date=2018-05-12 }} * [http://www.militia-dei.spb.ru/?go=parish&id=10 Церковь на сайте Militia Dei] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190111175512/http://www.militia-dei.spb.ru/?go=parish&id=10 |date=2019-01-11 }} * [http://bukharapiter.ru/hristianstvo/hramyi-peterburga-31.html#ex15 Храмы Петербурга] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180418035421/http://bukharapiter.ru/hristianstvo/hramyi-peterburga-31.html#ex15 |date=2018-04-18 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{სანქტ-პეტერბურგის კათოლიკური ტაძრები}} [[კატეგორია:სანქტ-პეტერბურგის კულტურული მემკვიდრეობის ფედერალური ობიექტები]] [[კატეგორია:სანქტ-პეტერბურგის კათოლიკური ტაძრები]] [[კატეგორია:რუსეთის კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები სანქტ-პეტერბურგში]] cvws054903phiahjq8pg5wlf56bkpr1 0 425248 4814570 4808940 2025-06-15T03:34:56Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814570 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ფეხბურთელის ბიოგრაფია |სახელი=სანტიაგო სანტამარია |სურათი=Santiago Santamaria (1952–2013) — Argentina NFT Midfielder (1980–1982).jpg |სურათის ზომა= |წარწერა= |სრული სახელი = სანტიაგო სანტამარია <ref>[https://archive.today/20200809221030/https://enunabaldosa.files.wordpress.com/2015/08/futbolconbigote-santamaria.jpg?w=520 Santiago Santamaria (1952–2013)]</ref> |დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი|1952|8|22}} |დაბადების ადგილი = [[სან-ნიკოლას-დე-ლოს-აროიოსი|სან-ნიკოლასი]], <br />[[არგენტინა]] |გარდაცვალების თარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|2013|3|7|1952|8|22}} |გარდაცვალების ადგილი = [[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]], [[არგენტინა]] |სიმაღლე= 169 [[სანტიმეტრი|სმ]] |პოზიცია= [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]] |ახალგაზრდული წელი1= |ახალგაზრდული კლუბი1= |წელი1=1971–1974 |წელი2=1974–1979 |წელი3=1980–1985 |კლუბი1= [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|ნიუელსი]] |კლუბი2= [[რეიმსი (საფეხბურთო კლუბი)|რეიმსი]] |კლუბი3= [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|ნიუელსი]] |მატჩი1= |მატჩი2=148 |მატჩი3=293 |გოლი1= |გოლი2=41 |გოლი3=90 |სულ მატჩი = |სულ გოლი = |ეროვნული წელი1 = 1980–1982 |ეროვნული ნაკრები1 = [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]] |ეროვნული მატჩი1 = 11 |ეროვნული გოლი1 = 2 |მედლის თარგები = }} '''სანტიაგო სანტამარია''' ({{lang-es|Santiago Santamaría}}; დ. [[22 აგვისტო]], [[1952]], [[სან-ნიკოლას-დე-ლოს-აროიოსი]], [[არგენტინა]] — გ. [[27 ივლისი]], [[2013]], [[კორდოვა (არგენტინა)|კორდოვა]], [[არგენტინა]]) — [[არგენტინელები|არგენტინელი]] [[ფეხბურთელი]], [[ნახევარმცველი (ფეხბურთი)|ნახევარმცველი]]. იცავდა [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელს ოლდ ბოისის“]], [[რეიმსი (საფეხბურთო კლუბი)|„სტად დე რეიმსისა“]] და [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] ღირსებას. [[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982|1982 წლის მსოფლიო ჩემპიონატის]] მონაწილე [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] შემადგენლობაში.<ref>[http://www.clarin.com/deportes/Murio-Cucurucho-Santamaria_0_HkfD6SoDmx.html Una gloria de Newell's Murió Cucurucho Santamaría]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.telam.com.ar/notas/201307/26592-murio-cucurucho-santamaria-simbolo-de-newells-en-los-70.html |title=Murió „Cucurucho“ Santamaría, símbolo de Newell’s en los ‘70 |accessdate=2018-12-13 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190203233015/http://www.telam.com.ar/notas/201307/26592-murio-cucurucho-santamaria-simbolo-de-newells-en-los-70.html |archivedate=2019-02-03 }}</ref> ==კარიერა== [[ფაილი:Cucurucho santamaria newells.jpg|მინი|მარჯვნივ|[[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელს ოლდ ბოისის“]] მაისურით]] ===საკლუბო კარიერა=== სანტიაგო სანტამარია [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელს ოლდ ბოისის“]] შემადგენლობაში გატანილი 90 გოლით ვიქტორ რამოსის ({{lang-es|Víctor Rogelio Ramos}}) შემდეგ (104 გოლი) კლუბის ყველა დროის მეორე საუკეთესო ბომბარდირის ადგილს იკავებს, ხოლო ჩატარებული მატჩების რაოდენობით (293 მატჩი) — მერვე ადგილს. მის შემადგენლობაში 1974 წელს [[მეტროპოლიტანოს ჩემპიონატი|მეტროპოლიტანოს]] ტურნირს იგებს. ამას გარდა, ორჯერ ხდება [[არგენტინის პრიმერა დივიზიონი|არგენტინის ჩემპიონატის]] ბრინჯაოს პრიზიორი ([[ნასიონალის ჩემპიონატი|1980]], [[მეტროპოლიტანოს ჩემპიონატი|1981]]) 1974–1979 წლებში ფრანგული [[რეიმსი (საფეხბურთო კლუბი)|„სტად დე რეიმსის“]] ღირსებას იცავს, რომლის შემადგენლობაში 148 მატჩს ატარებს და 41 გოლი გააქვს. კლუბთან ერთად [[საფრანგეთის საფეხბურთო თასი]]ს 1976–77 წლების გათამაშების ფინალშიც გადის, სადაც 1977 წლის 18 ივნისს [[პარკ დე პრენსი|„პარკ დე პრენსზე“]] აღმავლობის გზაზე მყოფ [[სენტ-ეტიენი (საფეხბურთო კლუბი)|„სენტ-ეტიენთან“]] გამართულ გადამწყვეტ შეხვედრაში ანგარიშით 1–2 მარცხდება. 1978–79 წლების [[საფრანგეთის ლიგა 1|საფრანგეთის ჩემპიონატის]] გათამაშებაში მისი კლუბი ბოლო ადგილს იკავებს და [[საფრანგეთის ლიგა 2|საფრანგეთის მეორე დივიზიონში]] ქვეითდება. შედეგად სანტამარია ფრანგულ კლუბს ტოვებს და [[ნიუელს ოლდ ბოისი (საფეხბურთო კლუბი)|„ნიუელს ოლდ ბოისში“]] ბრუნდება. საფეხბურთო კარიერას, ამავე კლუბში 1985 წელს ასრულებს. === სანაკრებო კარიერა === 1980–1982 წლებში იყო [[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინის ეროვნული ნაკრების]] წევრი, რომლის შემადგენლობაში 11 მატჩი ითამაშა და 2 ბურთი გაიტანა.<ref>[https://albicelestes.com/players/s/santiago-santamaria Santiago Santamaría – International matches]. albicelestes.com.</ref><ref>[http://www.national-football-teams.com/player/22494/Santiago_Santamaria.html Santiago Santamaría – International Appearances]</ref><ref>[http://www.11v11.com/players/santiago-santamaria-56113/ Santiago Santamaría International matches]</ref> ===სანაკრებო სტატისტიკა=== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !ეროვნული ნაკრები!!წელი!!მატჩი!!გოლი |- |rowspan="2"|[[არგენტინის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|არგენტინა]]<br />{{დროშანიშანი|არგენტინა}} |1980 ||8||2 |- |1982 ||3||0 |- !colspan="2"|ჯამში!!11!!2 |} ==მიღწევები== ; {{დროშანიშანი|არგენტინა}} ნიუელს ოლდ ბოისი * [[მეტროპოლიტანოს ჩემპიონატი|მეტროპოლიტანო]]: 1974 ; {{დროშანიშანი|საფრანგეთი}} სტად დე რეიმსი * [[საფრანგეთის საფეხბურთო თასი|საფრანგეთის თასის]] ფინალისტი: 1976–77 * ალპების თასი: 1977 ==სანაკრებო მატჩები== {{{!}} style="background: #F9F9F9; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" align="center" border="1" cellpadding="2" width=70% {{!}}- style="background:#DDDDDD" {{!}}'''№''' {{!}}align=center width=70{{!}}'''თარიღი''' {{!}}align=center width=150{{!}}'''ადგილი''' {{!}}align=center width=160{{!}}'''მასპინძელი''' {{!}}align=center width=20{{!}}'''ანგარიში''' {{!}}align=center width=160{{!}}'''სტუმარი''' {{!}}align=center width=140{{!}}'''შეჯიბრება''' {{!}}align=center width=50{{!}}'''შენიშვნა''' {{!}}align=center width=50{{!}}{{Tooltip|'''წყარო'''|ფეხბურთის ისტორიისა და სტატისტიკის ინტერნეტსა და მედიასივრცეში არსებული რესურსები.}} {{!}}- {{!}}'''1''' {{!}}30.04.1980 {{!}}align=center{{!}}[[ბუენოს-აირესი]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''1–0''' {{!}}{{დროშანიშანი|ირლანდია}} ირლანდია {{!}}align=center{{!}}[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]] {{!}}align=center{{!}}<ref group="კომ.">ირლანდიის საფეხბურთო ლიგის ნაკრები ({{lang-en|League of Ireland}}). მატჩი გაიმართა „რივერ-პლეიტის“ „ელ მონუმენტალზე“ ({{lang-es|Monumental de Nuñez, ან უბრალოდ El Monumental}}) ამ სახელწოდებას სტადიონი ატარებდა 1938–86 წლებში. 1986 წლის 29 ნოემბერს სტადიონს მიენიჭა ანტონიო ვესპუჩიო ლიბერტის სახელი და მას შემდეგ სტადიონის ოფიციალური სახელწოდებაა „ესტადიო მონუმენტალ ანტონიო ვესპუჩიო ლიბერტი“ ({{lang-es|Estadio Monumental Antonio Vespucio Liberti}}).</ref> {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-league-of-ireland-30-april-1980-235861/ |title= Argentina 1–0 League of Ireland, 30 April 1980 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''2''' {{!}}13.05.1980 {{!}}align=center{{!}}[[ლონდონი]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ENG}} {{!}}align=center{{!}}'''3–1''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}align=center{{!}}[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]] {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/england-v-argentina-13-may-1980-235873/ |title= England 3–1 Argentina, 13 May 1980 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''3''' {{!}}16.05.1980 {{!}}align=center{{!}}[[დუბლინი]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|IRL}} {{!}}align=center{{!}}'''0–1''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}align=center{{!}}[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]] {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/republic-of-ireland-v-argentina-16-may-1980-235876/ |title= Rep. of Ireland 0–1 Argentina, 16 May 1980 }}</ref><ref>[https://eu-football.info/_match.php?id=7511 Rep. of Ireland 0–1 Argentina]. eu-football.info.</ref> {{!}}- {{!}}'''4''' {{!}}21.05.1980 {{!}}align=center{{!}}[[ვენა]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|AUT}} {{!}}align=center{{!}}'''1–5''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}align=center{{!}}[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]] {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/austria-v-argentina-21-may-1980-235883/ |title= Austria 1–5 Argentina, 21 May 1980 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''5''' {{!}}18.09.1980 {{!}}align=center{{!}}[[მენდოსა (ქალაქი)|მენდოსა]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–2''' {{!}}{{fb|CHI}} {{!}}align=center{{!}}[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]] {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-chile-18-september-1980-236085/ |title= Argentina 2–2 Chile, 18 September 1980 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''6''' {{!}}09.10.1980 {{!}}align=center{{!}}[[ბუენოს-აირესი]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–0''' {{!}}{{fb|BUL}} {{!}}align=center{{!}}[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]] {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bulgaria-09-october-1980-236133/ |title= Argentina 2–0 Bulgaria, 09 October 1980 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''7''' {{!}}12.10.1980 {{!}}align=center{{!}}[[ბუენოს-აირესი]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–1''' {{!}}{{fb|POL}} {{!}}align=center{{!}}[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]] {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-poland-12-october-1980-236137/ |title= Argentina 2–1 Poland, 12 October 1980 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''8''' {{!}}15.10.1980 {{!}}align=center{{!}}[[ბუენოს-აირესი]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''1–0''' {{!}}{{fb|TCH}} {{!}}align=center{{!}}[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]] {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-czechoslovakia-15-october-1980-236142/ |title= Argentina 1–0 Czechoslovakia, 15 Oct. 1980 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''9''' {{!}}05.05.1982 {{!}}align=center{{!}}[[ბუენოს-აირესი]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–1''' {{!}}{{fb|BUL}} {{!}}align=center{{!}}[[ამხანაგური მატჩი|ამხანაგური]] {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-bulgaria-05-may-1982-237117/ |title= Argentina 2–1 Bulgaria, 05 May 1982 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''10''' {{!}}23.06.1982 {{!}}align=center{{!}}[[ალიკანტე]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|ARG}} {{!}}align=center{{!}}'''2–0''' {{!}}{{fb|SLV}} {{!}}align=center{{!}}[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#3 ჯგუფი|ესპანეთი 82]] {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/argentina-v-el-salvador-23-june-1982-237246/ |title= Argentina 2–0 El Salvador, 23 June 1982 }}</ref> {{!}}- {{!}}'''11''' {{!}}02.07.1982 {{!}}align=center{{!}}[[ბარსელონა]] {{!}}align=right{{!}}{{fb-rt|BRA|1968}} {{!}}align=center{{!}}'''3–1''' {{!}}{{fb|ARG}} {{!}}align=center{{!}}[[მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატი 1982#C ჯგუფი|ესპანეთი 82]] {{!}} {{!}}<ref>{{cite web |url= https://www.11v11.com/matches/brazil-v-argentina-02-july-1982-237264/ |title= Brazil 3–1 Argentina, 02 July 1982 }}</ref> {{!}}- {{!}}} == ბიბლიოგრაფია == {{Refbegin}} * {{Cite book|last=გოდუაძე|first=ლაშა|title=მსოფლიო თასის ისტორია (1930–2010)|publisher=გაზეთი „მსოფლიო სპორტი“|year=2010|location=თბილისი|url=https://archive.today/20190914185653/http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/cart/search.html?cmd=search&pft=biblio&qs=700:%E1%83%AF%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98+%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98}} * {{Cite book|last=Yametti|first=Carlos Francisco|title=El Archivo del Fútbol|publisher=|year=1987|location=Buenos Aires|url=https://web.archive.org/web/20170704164208/http://edicionesdeportivas.com.ar/perfil/perfil.html}} * {{Cite book|last=Glanville|first=Brian|title=The Story of the World Cup|publisher=Faber|year=2018|location=London|url=https://web.archive.org/web/20200813034241/https://www.allenandunwin.com/browse/books/general-books/sport/The-Story-of-the-World-Cup-2018-Brian-Glanville-9780571325566}} {{ISBN|9780571325566}} * {{წიგნი |ავტორი = Robinson, Michael; Hope-Smith, R. G. |ნაწილი = |სათაური = Soccer: The International Line-ups & Statistics Series; Argentina 1971-1997 |ორიგინალი = |ბმული = https://archive.today/20210501171710/http://www.englandfootballonline.com/app/AppSrceNationsA-L.html |გამოცემა = |პასუხისმგებელი = |ადგილი = Cleethorpes |გამომცემლობა = Soccer Books Ltd |წელი = 1998 |ტომი = |გვერდები = |გვერდნი = |isbn = |ref = Robinson, Michael. }} * {{Cite book|last=Squires|first=David|title=The Illustrated History of Football|publisher=Random House|year=2016|location=Sydney|url=http://books.google.ge/books?id=JFZtDQAAQBAJ&dq=The+Illustrated+History+of+Football,+his+first+book,+David+Squires&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjw9J_FqbvcAhXsCpoKHetLBeYQ6AEIKzAB}} {{ISBN|1780895585}} {{Refend}} == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.rsssf.com/tablesa/arg-unoff-intres-det.html Argentina National Team · Unofficial Matches · Match Details] * [http://www.rsssf.com/players/arg-players-6498.html Argentina National Team Players 1964–1998] · [http://www.11v11.com/players/santiago-santamaria-56113/ Association of Football Statisticians (AFS)] * [http://www.bdfa.com.ar/jugadores-SANTIAGO-SANTAMARIA-2916.html Base de Datos del Futbol Argentino (BDFA)] · [https://web.archive.org/web/20190101020920/http://www.calcio.com/profilo_giocatori/santiago-santamaria/ Calcio.com] * [http://www.national-football-teams.com/player/22494/Santiago_Santamaria.html National Football Teams] · [http://www.transfermarkt.com/santiago-santamaria/profil/spieler/135839 Transfermarkt] · [http://www.youtube.com/watch?v=ATl6EI8OSps YouTube · Santiago Santamaria] ==კომენტარები== {{Reflist|group=კომ.|30em}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{არგენტინის შემადგენლობა 1982 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატზე}} {{DEFAULTSORT:სანტამარია, სანტიაგო}} [[კატეგორია:დაბადებული 22 აგვისტო]] [[კატეგორია:დაბადებული 1952]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 27 ივლისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2013]] [[კატეგორია:არგენტინელი ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:არგენტინის პრიმერა დივიზიონის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ნიუელს ოლდ ბოისის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ველეს სარსფილდის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:ლიგა 1-ის ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:არგენტინის ნაკრების ფეხბურთელები]] [[კატეგორია:1982 წლის მსოფლიო საფეხბურთო ჩემპიონატის ფეხბურთელები]] 8fz7i7b7kvqjhvxjo00j2898ke7g2zn 0 434110 4814625 4626981 2025-06-15T08:59:27Z DevconNinja 164047 /* გარემოზე */ 4814625 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Tbilisi's_new_city_bus_-_MAN_Lion's_city_A21_CNG_(04).jpg|მინი|საქალაქო [[ავტობუსი]]|220px]] [[ფაილი:Didube_Metro_Station%2C_Tbilisi.jpg|მინი|[[მეტროპოლიტენი]]|220px]] [[ფაილი:Tbilisi_Funicular_new_car_(2).jpg|მინი|[[ფუნიკულიორი]]|220px]] [[ფაილი:Tbilisi_(79).jpg|მინი|[[საბაგირო გზა]]|220px]] '''საზოგადოებრივი ტრანსპორტი''' (ე. წ. '''საზოგადოებრივი სატრანსპორტო სისტემა''' ან '''მგზავრთა მასობრივი ტრანზიტი''') — [[მგზავრი|მგზავრების]] ჯგუფის [[ტრანსპორტი|გადასაყვანი საშუალება]], რომელიც ჩვეულებრივ, საყოველთაოდაა ხელმისაწვდომი გადაადგილების ნებისმიერი მსურველისთვის, მოძრაობს წინასწარ განსაზღვრული დროის განრიგითა და დაგეგმილი მარშრუტით, თითოეულ მგზავრობაზე კი გარკვეული საფასურია დაწესებული. ხშირ შემთხვევაში, საზოგადოებრივი სატრანსპორტო სისტემები იმართება [[მუნიციპალიტეტი|ადგილობრივი მთავრობის]] მიერ, დანახარჯების სუბსიდიას კი [[სახელმწიფო]] უზრუნველყოფს, ვინაიდან ამგვარი სისტემები, გავრცელებული აზრით, მიიჩნევა საზოგადოებრივ სიკეთედ, რომელიც წინაპირობაა ეკონომიკის სხვადასხვა სექტორის განვითარების, შრომის ნაყოფიერების ამაღლების, წვდომის სამუშაო ადგილებთან, საგანმანათლებლო დაწესებულებებთან, სავაჭრო ობიექტებთან, სამედიცინო მომსახურებებსა და სხვა ეკონომიკურ-სოციალურ სტრუქტურებთან. ამასთან, იგი ხელს უწყობს ცხოვრების დონის ამაღლებას, ვინაიდან ამცირებს უარყოფით ზეგავლენას [[ეკოლოგია|ეკოლოგიაზე]], ასევე ზრდის გადაადგილების სიჩქარეს, რაც იძლევა დროისა და ძალის ეკონომიას, რომელიც შესაძლებელია მიმართული იყოს დასვენებაზე ან სხვა სახის სოციალურ აქტივობაზე. სწორედ ამიტომ, ზოგიერთ ქალაქში, გადაწყვიტეს სრულად მოეხსნათ მგზავრობის ღირებულება და მოსახლეობას საზოგადოებრივი ტრანსპორტი უფასოდ ემსახურება.<ref>{{cite web|url=http://freepublictransport.info/city/|title=ქალაქების ჩამონათვალი, სადაც საზოგადოებრივი ტრანსპორტი უფასოდ ემსახურება მგზავრებს|publisher=freepublictransport.info|language=ინგლისური}}</ref> თუმცა, შესაბამისი პირობებიდან ან მოთხოვნიდან გამომდინარე, მასობრივი გადაყვანის სისტემები შეიძლება [[კომერცია|კერძო ბიზნესის]] მფლობელობაშიც იყოს და ფინანსურ მოგებაზეც მუშაობდეს.<ref name="soc-econom">{{cite web |url=http://eprints.tsu.ge/936/1/{{urlencode:საზოგადოებრივი ტრანსპორტის სოციალურ-ეკონომიკური მნიშვნელობა და მისი პრიორიტეტები.pdf|path}} |last=ხარაბაძე |first=ელენე |last2=კვატაშიძე |first2=ნადეჟდა |title=საზოგადოებრივი ტრანსპორტის სოციალურ-ეკონომიკური მნიშვნელობა და მისი პრიორიტეტები |publisher=eprints.tsu.ge |date=2018-06-16 |accessdate=2019-07-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190418200233/http://eprints.tsu.ge/936/1/%7B%7Burlencode%3A%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%95%E1%83%98 |archivedate=2019-04-18 }}</ref><ref name="vtpi">{{cite web |url=http://www.vtpi.org/tranben.pdf |title=Evaluating Public Transit Benefits and Costs |first=Todd |last=Litman |publisher=Victoria Transport Policy Institute |language=ინგლისური |date=2019-03-18 |accessdate=2019-07-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190617183024/https://www.vtpi.org/tranben.pdf |archivedate=2019-06-17 }}</ref> ჩვეულებრივ, საზოგადოებრივი ტრანსპორტის სისტემის სახეობა, საჭიროება და განვითარების დონე, დამოკიდებულია ქვეყნის გეოგრაფიულ მდებარეობაზე, ეკონომიკურ მდგომარეობაზე, ისტორიულ-კულტურულ ტრადიციებსა და განაშენიანებაზე. მაგალითად, [[ძველი მსოფლიო]]ს ქვეყნებსა და ქალაქებში, სადაც მჭიდროდაა განლაგებული შენობა-ნაგებობები და მცირე ტერიტორიაზე ერთადაა თავმოყრილი საცხოვრებელი უბნები და საქმიანი ცენტრები, უფრო მაღალ დონეზეა საზოგადოებრივი სატრანსპორტო სისტემები წარმოდგენილი და მისი გამოყენების კულტურაც, მეტად განვითარებულია, მაშინ როცა [[ახალი მსოფლიო]]ს ქვეყნებში, როგორიცაა [[აშშ|შეერთებული შტატები]], [[კანადა]] და [[ავსტრალია]], სადაც მოსახლეობა ფართო ტერიტორიაზეა გაშლილი და საცხოვრებელი უბნები, ხშირად ათეული და ასეული კილომეტრებითაა დაშორებული საქმიანი ცენტრებისგან, უფრო მეტად პოპულარულია კერძო ტრანსპორტით სარგებლობა. ეს განაპირობა იმან, რომ [[XX საუკუნე|XX საუკუნის]] პირველ ნახევარში, მსოფლიოში და განსაკუთრებით აღნიშნულ ქვეყნებში, იმძლავრა მოდერნისტული ქალაქგეგმარების იდეამ, რომელიც შერეული ფუნქციების მქონე ევროპულ ქალაქებს, მოძველებულად მიიჩნევდა და დაიწყო ახალი ქალაქებისა და უბნების შექმნა, სადაც დიდი ტერიტორია ეთმობოდა მხოლოდ ერთ ფუნქციას. ავტოინდუსტრიის ზრდის კვალდაკვალ კი საზოგადოებაში ძლიერდებოდა აზრი, რომ ყველა ოჯახს, საკუთარი მანქანა უნდა ჰყოლოდა, რის შედეგადაც მთლიანი ინფრასტრუქტურა მოეწყო [[ავტომობილი|ავტომობილებზე]] პრიორიტეტის მინიჭებით. თუმცა ბოლო ათეული წლებია, კერძო მანქანების ზრდის შედეგად გამოწვეული ცხოვრების დონის გაუარესების, ეფექტიანობის დაცემის, დანახარჯების მომატებისა და ეკოლოგიური მდგომარეობის გამწვავების გამო, ასეთი განაშენიანების მქონე ქვეყნებშიც კი აქცენტი კეთდება საზოგადოებრივი სატრანსპორტო ახალი სისტემების დანერგვასა და განვითარებაზე.<ref name="forbes">{{cite web |url=http://forbes.ge/news/3738/vaWroba-rogorc-qalaqis-gegmis-nawili |title=ვაჭრობა, როგორც ქალაქის გეგმის ნაწილი |first=ირაკლი |last=ჟვანია |publisher=Forbes Georgia |date=2018-04-13 |accessdate=2019-07-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190724181901/http://forbes.ge/news/3738/vaWroba-rogorc-qalaqis-gegmis-nawili |archivedate=2019-07-24 }}</ref><ref name="spatial-mobility">{{cite web |url=http://www.scribd.com/document/402350555/{{urlencode:სივრცითი-მობილობა-თბილისში-გამოწვევები-და-პერსპექტივები|path}} |title=სივრცითი მობილობა თბილისში: გამოწვევები და პერსპექტივები |first=გიორგი |last=ბაბუნაშვილი |publisher=ქალაქი ახლოდან |Year=2018 |accessdate=2019-07-25 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190725055046/https://www.scribd.com/document/402350555/%7B%7Burlencode%3A%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%97%E1%83%98-%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90-%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A8%E1%83%98-%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%AC%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98-%E1%83%93%E1%83%90-%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%7Cpath%7D%7D |archivedate=2019-07-25 }}</ref><ref name="autorefer">{{cite web |url=http://gtu.ge/Stmm/Pdf/avtoreferati%20soselia.pdf |title=საზოგადოებრივი ტრანსპორტის განვითარების პრობლემები და მათი გადაჭრის მიმართულებები |first=ბადრი |last=სოსელია |publisher=GTU |year=2014 |accessdate=2019-07-26 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190726110502/http://gtu.ge/Stmm/Pdf/avtoreferati%20soselia.pdf |archivedate=2019-07-26 }}</ref> == ისტორია == [[ფაილი:London_Tramways_Horse_tram.jpg|მინი|[[კონკა|საცხენოსნო რკინიგზა]] [[ლონდონი|ლონდონში]], [[დიდი ბრიტანეთი]]|220px]] ფასიანი გადაზიდვის საშუალებები, ჯერ კიდევ [[ბორანი|ბორნების]] დროიდან არსებობს და პირველ საზოგადოებრივ ტრანსპორტსაც, სწორედ [[წყლის ტრანსპორტი]] წარმოადგენდა, რაც აღწერილია [[ბერძნული_მითოლოგია|ბერძნულ მითოლოგიაში]], რომლის მიხედვითაც დამარხვამდე გვამს, ენის ქვეშ უდებდნენ მონეტას, მენავე [[ქარონი_(მითოლოგია)|ქარონს]] კი გარკვეულ საფასურად გადაჰყავდა გარდაცვლილთა სულები, მიწისქვეშა სამეფოს მდინარეზე. ხოლო ხმელეთზე, ხალხი გადაადგილდებოდა ფეხით ჯგუფურად (როგორც მოცემულია [[ბიბლია]]ში) ან [[საჭაპანო ტრანსპორტი]]თ.<ref>{{cite book |title= მითოლოგიური ენციკლოპედია ყმაწვილთათვის |first=ნანა |last=ტონია |publisher=თბ. : ბონდო მაცაბერიძის გამ-ბა, 2003 |year=2003 |isbn=99928-974-3-0}}</ref> კიდევ ერთი გადაადგილების საშუალება, რომელიც ანტიკური ხანიდან მოდის, არის [[არხი_(ჰიდროგრაფია)|სანაოსნო არხები]]. მას იყენებდნენ როგორც [[ძველი_ეგვიპტე|ძველ ეგვიპტეში]], აგრეთვე [[ძველი_ჩინეთი|ძველ ჩინეთში]]. ერთ-ერთი უძველესი დღემდე მოქმედი მსგავსი ნაგებობაა [[ჩინეთის დიდი არხი]].<ref>{{Cite encyclopedia |title= ჩინეთის დიდი არხი |url = http://bse.sci-lib.com/article003845.html | encyclopedia = [[დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია]] | accessdate = 25 ივლისი, 2019}}</ref> თანამედროვე სახის საზოგადოებრივი რეგულარული ტრანსპორტის წინაპრად კი მიიჩნევა, [[საფრანგეთი]]ს დედაქალაქ [[პარიზი|პარიზში]] მოწყობილი სისტემა, ცხენებშებმული ეტლით, რომლის გამოგონებაც, ცნობილი ფრანგი მათემატიკოსისა და ფიზიკოსის, [[ბლეზ პასკალი]]ს სახელს უკავშირდება. იგი პირველად, [[1662]] წლის [[18_მარტი|18 მარტს]] გამოჩნდა, თუმცა შემქმნელის მალევე გარდაცვალების გამო, ამ სისტემამ დიდხანს ვერ გასტანა. მსგავსი სახის ტრანსპორტი, შემდეგ ჯერზე უკვე გამოჩნდა საფრანგეთის ქალაქ [[ნანტი]]ში, [[1826]] წელს დასახელებით [[ავტობუსი#სახელწოდება|ომნიბუსი]], რომელიც [[ლონდონი|ლონდონშიც]] გაეშვა [[1829]] წელს და [[მანქანათმშენებლობა|მექანიკური ინჟინერიის]] განვითარების კვალდაკვალ, მისგან წარმოიშვა მასობრივი გადაყვანის ისეთი მნიშვნელოვანი სატრანსპორტო სახეობები, როგორებიცაა [[ავტობუსი]] და [[ტროლეიბუსი]].<ref name="tiflis">{{cite web |url=http://www.scribd.com/doc/115292899/{{urlencode:თბილისის-საქალაქო-ტრანსპორტის-განვითარების-ისტორიიდან|path}} |title=თბილისის საქალაქო ტრანსპორტის განვითარების ისტორიიდან |first=ნიკა |last=მახარაძე |first2=ალექსანდრე |last2=სარალიძე |publisher=Tiflis Hamkari |Year=2012 |accessdate=2019-07-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170929202625/http://www.scribd.com/doc/115292899/%7B%7Burlencode%3A%E1%83%97%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%9D-%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%9C%7Cpath%7D%7D |archivedate=2017-09-29 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://amtuir.org/03_htu_generale/htu_1_avant_1870/htu_1.htm |title=„ურბანული ტრანსპორტის პრეისტორია“ |publisher=Transportation Museum |language=ფრანგული |date=2014-12-14 |accessdate=2019-07-28}}</ref> პარალელურად, ასევე ვითარდებოდა [[სარკინიგზო_ტრანსპორტი|სარკინიგზო]] საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, თავდაპირველად [[შინაური_ცხენი|ცხენის]] წევით, რომელსაც საქართველოში უწოდებდნენ „[[კონკა]]ს“, მოგვიანებით კი [[ორთქლი]]ს ძრავათი და ელექტრო ძრავათი აღჭურვილი [[ტრამვაი]]ს სახით. == მახასიათებლები == საზოგადოებრივ ტრანსპორტად მიიჩნევა მგზავრების გადასაყვანი ისეთი საშუალებები, რომლებსაც შეუძლია დაიტიოს დიდი ოდენობის ხალხი და უზრუნველყოს მათი გადაადგილება სწრაფად, მოქნილად, კომფორტულად და უსაფრთხოდ, მინიმალური დანახარჯების პირობებში. სისწრაფეში იგულისხმება მგზავრობის დროის სიმცირე, ხოლო მოქნილობაში სატრანსპორტო საშუალების უნარი, მიიყვანოს მგზავრი ნაკლები ძალისხმევით, დანიშნულების ადგილამდე მაქსიმალურად ახლოს. თუმცა, ტრანსპორტის ცალკეული სახეობა, რომელიც ამ ყველაფერს ერთდროულად მოახერხებს, არ არსებობს, ვინაიდან, შესასრულებელი მიზნების უმეტესობა, წინააღმდეგობრივი დამოკიდებულებისაა: ტევადობის გაზრდა, აძვირებს სატრანსპორტო საშუალების ღირებულებას, ართულებს საჭირო ინფრასტრუქტურის მოწყობასა და აკარგვინებს ტრანსპორტს მოქნილობას. მცირე ტევადობის ტრანსპორტი კი მართალია, არ საჭიროებს საგანგებო ინფრასტრუქტურასა და დანიშნულების ადგილამდეც, უფრო ახლოს შეუძლია მგზავრის მიყვანა, სამაგიეროდ მეტი ერთეულია საჭირო მგზავრობის მსურველთა მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად, რაც აგრეთვე იწვევს დანახარჯების ზრდას, ტვირთავს ქუჩებს, ზრდის მგზავრობის დროს და ნაკლებად კომფორტულს ხდის გადაადგილებას.<ref name="soc-econom" /><ref name="spatial-mobility" /> ამ მიზეზების გამო, საზოგადოებრივი სატრანსპორტო სისტემებისთვის, ჩვეულებრივ ტრანსპორტის არა ერთს, არამედ რამდენიმე სხვადასხვა სახეობის კომბინაციას იყენებენ ხოლმე, მგზავრნაკადისა და გარემო პირობების შესაბამისად. ცალკეული უბნების შიდა ქუჩებზე, სადაც ნაკლები ხალხი გადაადგილდება და უფრო პრიორიტეტულია, მათი საცხოვრებელ სახლებამდე მაქსიმალურად ახლოს მიყვანა, იქ გამოიყენება [[ავტობუსი#მცირე|მცირე ზომის ავტობუსები]], ხოლო უბნების ცენტრალურ ქუჩებზე, სადაც მეტი ხალხი იყრის თავს, იქ [[ავტობუსი#მცირე|საშუალო]] ან [[ავტობუსი#მცირე|სტანდარტული ზომის ავტობუსებს]] იყენებენ. რაც შეეხება მსხვილ გამზირებსა და უბნების დამაკავშირებელ მაგისტრალურ ქუჩებს, მგზავრების სათანადოდ მომსახურებისთვის ეწყობა [[BRT|ჩქაროსნული ავტობუსის]] ან [[ჩქაროსნული ტრამვაი]]ს სისტემები, კიდევ უფრო მეტი ხალხის გადასაყვანად კი რთული რელიეფის პირობებში, დატვირთული გზებისა და შენობა-ნაგებობებისთვის გვერდის ავლით, გამოიყენება დანარჩენი მოძრაობისგან სრულად იზოლირებული სარკინიგზო ტრანსპორტი — [[მეტროპოლიტენი]]. მთაგორიან არეალებში, ასევე იყენებენ [[საბაგირო_გზა|საბაგირო გზებსა]] და [[ფუნიკულიორი|სამთო ტრამვაის]].<ref name="autorefer" /><ref name="adb-strategic-report">{{cite web |url=http://mdf.org.ge/storage/assets/file/documents%202016/murtazi/Strategic%20Paper%20Report%20PDF%20Geo(18_03_2016)/Strategic%20Paper%20Report%20PDF%20Geo.pdf |title=თბილისის მდგრადი ურბანული ტრანსპორტის სტრატეგია |first=ჟან-მანუელ |last=ჟილი |publisher=Municipal Development Fund of Georgia |year=2015-12 |accessdate=2019-07-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609054247/http://mdf.org.ge/storage/assets/file/documents%202016/murtazi/Strategic%20Paper%20Report%20PDF%20Geo(18_03_2016)/Strategic%20Paper%20Report%20PDF%20Geo.pdf |archivedate=2019-06-09 }}</ref><ref name="lib-rail">{{cite web |url=http://liberali.ge/articles/view/1100/gavauqmebinot-tbilisis-rkinigza |title=გავაუქმებინოთ თბილისის რკინიგზა? |first=ზურაბ |last=ბაქრაძე |publisher=ლიბერალი |date=2011-02-19 |accessdate=2019-07-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190725101504/http://liberali.ge/articles/view/1100/gavauqmebinot-tbilisis-rkinigza |archivedate=2019-07-25 }}</ref><ref name="caucasus">{{cite web|url=http://www.ivote.ge/images/doc/uploadedFiles/files/ciesr%20transporti.pdf|title=მუნიციპალური ტრანსპორტის ტექნიკურ-ნორმატიული ინსტრუქცია|publisher=კავკასიის ეკონომიკური და სოციალური კვლევითი ინსტიტუტი|year=2010|accessdate=2019-07-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190726191942/https://www.scribd.com/document/419863503/ciesr-transporti|archivedate=2019-07-26}}</ref> საქალაქო ტრანსპორტად, აგრეთვე მეტად პოპულარულია კერძო [[ტაქსი|ტაქსები]] და ვინაიდან ისინიც საყოველთაოდაა ხელმისაწვდომი გადაადგილების ნებისმიერი მსურველისთვის, საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ნაწილად მიიჩნევა, თუმცა ზემოაღნიშნული სხვა არცერთი თვისება არ ახასიათებს და შესაბამისად არ გამოიყენება არც მასობრივი და არც რეგულარული გადაყვანებისთვის. იგი უბრალოდ წარმოადგენს ტრანსპორტირების შედარებით ძვირადღირებულ და მოქნილ ალტერნატივას, სადაც მგზავრი განსაზღვრავს გადაადგილების დროსა და მარშრუტს. ტაქსები, ჩვეულებრივ კერძო კომპანიების ან პირების მართვის ქვეშაა და ფინანსურ მოგებაზეა ორიენტირებული.<ref name="adb-strategic-report" /><ref name="vet">{{cite web|url=http://vet.ge/wp-content/uploads/2015/08/studentis-saxelmdzgvanelo-satransporto-lojistika.pdf#65|title=სატრანსპორტო ლოჯისტიკა|publisher=VET|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190326231623/http://vet.ge/wp-content/uploads/2015/08/studentis-saxelmdzgvanelo-satransporto-lojistika.pdf#65|archivedate=2019-03-26|year=2015|accessdate=2019-07-26}}</ref> შუალედური ადგილი უჭირავს [[სამარშრუტო ტაქსი]]ს, რომელიც ასევე კერძო სუბიექტის კონტროლქვეშაა, მაღალი ტარიფი აქვს დაწესებული მგზავრობისთვის და მოგებაზე მუშაობს, თუმცა შედარებით რეგულარულად მოძრაობს და განსაზღვრული მარშრუტი აქვს, შესაბამისად მცირე მგზავრბრუნვის მიმართულებებზე, საზოგადოებრივი ტრანსპორტის როლის შესრულებაც შეუძლია. თუმცა, კერძო ტაქსისთან შედარებით ნაკლებად კომფორტული, ხოლო ტევად ტრანსპორტთან შედარებით, ნაკლებად უსაფრთხოა. ამასთან, გამომდინარე იქიდან რომ ძალიან მცირე მოცულობისაა, მგზავრთა რაოდენობის მატებისას, ვეღარ აკმაყოფილებს გადაადგილების მსურველთა მოთხოვნას, რადგან საჭირო ხდება ხაზებზე მეტი ერთეულის გამოყვანა, რაც ერთი მხრივ ტვირთავს ქუჩებს და აძნელებს მოძრაობას, მეორე მხრივ კი ზრდის დანახარჯებს, ვინაიდან სატრანსპორტო საშუალებების დამატება საჭიროებს მეტი მძღოლის დაქირავებასა და ტექმომსახურებისთვის მეტი თანხის გაღებას. განსაკუთრებით კერძო კომპანიისთვისაა ეს ფინანსურად მძიმე ტვირთი და შედეგად ადგილი აქვს ან მოთხოვნის დაუკმაყოფილებლობას, ან სხვადასხვა ფორმით თანხის დაზოგვის მცდელობებს, მათ შორის ტექნიკურ მომსახურებებსა და შემოწმებებს შორის დადგენილი ვადის გადაცილებას, არასათანადო ან უხარისხო ნაწილებით შერემონტებასა<ref>{{cite web|url=http://www.bpn.ge/article/25801-sakalaktashoriso-transportis-70-gaumartavia/ |date=2016-08-19 |title=საქალაქთაშორისო ტრანსპორტის 70% გაუმართავია |publisher=bpn.ge |accessdate=2019-08-08}}</ref> და დარღვევით დასაშვებზე მეტი მგზავრის გადაყვანას, რაც კიდევ უფრო არაკომფორტულსა და საფრთხის შემცველს ხდის მისი მეშვეობით მგზავრობას.<ref name="autorefer" /><ref name="adb-strategic-report" /><ref>{{cite web |url=http://tm.ge/?menuid=4&id=2&lang=1 |title=სიახლეების არქივი |publisher=თბილისის მიკროავტობუსი |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160810023230/http://tm.ge/?menuid=4&id=2&lang=1 |archivedate=2016-08-10 |date=2012-01-31 |accessdate=2019-03-30 }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.resonancedaily.com/index.php?id_rub=3&id_artc=61331 |title=ყვითელი მიკროავტობუსის მგზავრების უსაფრთხოება |publisher=რეზონანსი |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190725114215/http://www.resonancedaily.com/index.php?id_rub=3&id_artc=61331 |archivedate=2019-07-25 |date=2018-12-06 |accessdate=2019-07-25 }}</ref> == სახეობები == საზოგადოებრივ ტრანსპორტად, ჩვეულებრივ გამოიყენება სახმელეთო საავტომობილო ან სარკინიგზო საშუალებები, თუმცა შესაბამისი პირობების არსებობისას ან საჭიროების შემთხვევაში, აგრეთვე ხშირია საბაგირო და წყლის ტრანსპორტის გამოყენებაც.<ref name="vet" /> === საგზაო === {{მთავარი|ურელსო ტრანსპორტი}} საგზაო, იგივე ურელსო ტრანსპორტი მოიცავს ისეთ საზოგადოებრივ სატრანსპორტო საშუალებებს, რომლებიც გადაადგილდება საავტომობილო მოძრაობისთვის განკუთვნილ გზებზე. გამომდინარე აქედან, ამ ტიპის ტრანსპორტი, ყველაზე მეტად გავრცელებულია, არ საჭიროებს განსაკუთრებული სახის ინფრასტრუქტურის მოწყობას და მარტივადაა შესაძლებელი მისი მარშრუტების როგორც სწრაფი ორგანიზება, ასევე საჭიროების შემთხვევაში გადალაგება მგზავრნაკადის ცვლილების შესაბამისად.<ref name="vet" /><ref>{{Cite encyclopedia |title=ურელსო ტრანსპორტი |url = http://bse.sci-lib.com/article104145.html | encyclopedia = [[დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია]] |language=რუსული | accessdate = 25 ივლისი, 2019}}</ref><ref>{{Cite encyclopedia |title=საგზაო ინფრასტრუქტურა |url = http://www.britannica.com/technology/road | encyclopedia = [[ენციკლოპედია ბრიტანიკა]] |language=ინგლისური | accessdate = 25 ივლისი, 2019}}</ref> ==== ავტობუსი ==== {{მთავარი|ავტობუსი}} [[ფაილი:Gratamira_estación.jpg|მინი|[[BRT|ჩქაროსნული ავტობუსების სისტემა]] [[ბოგოტა]]ში, [[კოლუმბია]]|220px]] ავტობუსი ურელსო სატრანსპორტო საშუალებებს შორის, ყველაზე ფართოდ წარმოდგენილი სახეობაა, ვინაიდან გააჩნია დამოუკიდებელი ენერგომომარაგება (შიდაწვის, ელექტრო, ან ბუნებრივ აირზე მომუშავე ძრავა) და არც რამე დამატებითი სისტემის მოწყობა სჭირდება. ავტობუსებს, ნაკლები რაოდენობის ხალხის გადაყვანა შეუძლია, ვიდრე სარელსო სატრანსპორტო საშუალებებს და შესაბამისად გამოიყენება ნაკლებად დატვირთულ უბნებში, გარეუბნებსა და მცირე ზომის ქალაქებში, სადაც არაა აუცილებელი ძვირადღირებული ინფრასტრუქტურის აშენება. ტევადობისა და მგზავრბრუნვის გასაუმჯობესებლად, ასევე არსებობს ჩქაროსნული ავტობუსების სისტემებიც, რაც გულისხმობს ავტობუსებისთვის ცალკე გამოყოფილი ზოლის მოწყობას, შეუფერხებლად გადაადგილებისთვის, მსგავსად ჩქაროსნული სარკინიგზო ტრანსპორტისა. იგი გავრცელდა [[ამერიკა|ამერიკის]] კონტინენტებიდან, სადაც განაშენიანების თავისებურებიდან გამომდინარე, არ იყო განვითარებული საზოგადოებრივი სატრანსპორტო საშუალებები, მათ შორის არც სარკინიგზო და თანხების დაზოგვის მიზნით, გადაწყვიტეს ავტობუსების გამოყენება, ჩქაროსნული სისტემების მოსაწყობად.<ref name="adb-strategic-report" /><ref name="vet" /> კიდევ ერთ სახესხვაობას წარმოადგენს შორეული სვლის საავტობუსე სისტემა, რომელიც გამოიყენება ქალაქებისა და ზოგ შემთხვევაში, ქვეყნებს შორის მიმოსვლისთვისაც. ამ სისტემებისთვის განკუთვნილი ავტობუსები, უფრო კომფორტულია და უკეთაა მოწყობილი ხანგრძლივი მგზავრობისთვის, ამასთან გააჩნია ცალკე გამოყოფილი საბარგო სივრცე და ხშირად, საპირფარეშოც კი.<ref name="vet" /><ref name="urban-transit">{{cite book |url=http://books.google.ge/books?id=zFby0C3ohwQC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |title=ურბანული ტრანსპორტის სისტემები და ტექნოლოგიები |first=Vukan |last=R. Vuchic |publisher=John wiley & Sons. Inc. |year=2007 |ISBN=978-0-471-75823-5 |language=ინგლისური |accessdate=2019-03-20}}</ref> ==== ტროლეიბუსი ==== [[ფაილი:Geneva_trolleybus_TPG_766_Hess_BGT-2NC.jpg|მინი|ტროლეიბუსი [[ჟენევა]]ში, [[შვეიცარია]]|220px]] არანაკლებ გავრცელებული სახეობის ტრანსპორტს წარმოადგენს ტროლეიბუსიც. ვინაიდან იგი ელექტროენერგიაზე მუშაობს და შესაბამის ინფრასტრუქტურასაც საჭიროებს, ბევრი მას ტრამვაის სისტემას ადარებს და მის შემნაცვლებლადაც განიხილავს, თუმცა ტრამვაი თანამედროვე სატრანსპორტო გადაყვანებში, წარმოდგენილია ჩქაროსნული სარკინიგზო ([[LRT]]) სისტემის სახით, რომლის ეფექტიანობა და გადაყვანილ მგზავრთა მოცულობა, მნიშვნელოვნად აღემატება ურელსო სატრანსპორტო სისტემების შესაძლებლობებს, ამიტომ ტროლეიბუსი უფრო მეტად ავტობუსის ეკოლოგიურ ალტერნატივად შეიძლება ჩაითვალოს.<ref name="adb-strategic-report" /><ref name="tiflis" /><ref name="urban-transit" /> [[ფაილი:AKSM_E321_(Belkommunmash_electrobus)_2.jpg|მინი|ელექტრობუსი [[მინსკი|მინსკში]], [[ბელარუსი]]|220px|left]] გარდა გარემოზე ზეგავლენის შემცირებისა, მისი უპირატესობა ავტობუსთან შედარებით არის მაღალი ენერგოეფექტიანობა (რაც ასევე გულისხმობს, შენელებისას და დამუხრუჭებისას რეკუპერაციის შესაძლებლობას), გაზრდილი აჩქარება, აღმართების უკეთ დაძლევის უნარი, ნაკლები ხმაური როგორც გადაადგილებისას, ასევე გაჩერებისას და ამასთან, მისი გაყვანა, გვირაბებშიც მარტივია, გამონაბოლქვის არარსებობიდან გამომდინარე. გარდა ამისა, ელექტროძრავა არ საჭიროებს ბევრ დეტალს, მათ შორის სიჩქარის გადაცემათა კოლოფს, ნაკლები სიხშირით ზიანდება და შედარებით ადვილი მოსავლელია, შესაბამისად, ტროლეიბუსს ექსპლუატაციის ვადაც უფრო ხანგრძლივი აქვს, ვიდრე შიდაწვის ძრავით აღჭურვილ სატრანსპორტო საშუალებებს და საბოლოო ჯამში, მისი შენახვა ნაკლებად ხარჯიანია. თუმცა, ავტობუსთან შედარებით, ნაკლებად მანევრულია, მაქსიმალურ სიჩქარეშიც შეზღუდულია და ხაზების გადაწყობაც, მეტ დროსა და ძალისხმევას საჭიროებს.<ref name="adb-strategic-report" /><ref name="vet" /><ref name="urban-transit" /> თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარების კვალდაკვალ, აგრეთვე მეტად პოპულარული ხდება ელექტრობუსები, რომლებიც შედარებით ნაკლებ ინფრასტრუქტურულ ჩარევას საჭიროებს და იმ ქალაქებში, სადაც არაა ტროლეიბუსების სისტემები განვითარებული, უპირატესობას სწორედ ამგვარ ტრანსპორტს ანიჭებენ. მაგრამ ელემენტებზე მომუშავე სატრანსპორტო საშუალებები, ახალ ტექნოლოგიას წარმოადგენს, მეტად ძვირი და ნაკლებად გამოცდილია, თან გარკვეული ხარვეზებიც აქვს დამუხტვის მხრივ და ამიტომ, ტროლეიბუსის სისტემები, ჯერჯერობით ახერხებს კონკურენციის გაწევას.<ref>{{YouTube|title=ქალაქის ეკოლოგიური ასპექტები და ტრამვაი (ტრანსპორტის სახეობების ეფექტიანობა) |id=Hn3pD2fGKLM&t=4579}}</ref> === სარელსო === {{მთავარი|სარკინიგზო ტრანსპორტი}} სარელსო ტრანსპორტი წარმოადგენს გადაადგილების ისეთ საშუალებებს, რომლებიც მოძრაობისთვის იყენებს რკინიგზას. გამომდინარე იქიდან, რომ ამგვარი სახის ტრანსპორტი, ფიქსირებულია ლიანდაგზე, მისი მართვა მეტად გამარტივებულია და შესაძლებლობას იძლევა ტევადი, მრავალსექციანი შემადგენლობების, მაღალი სიჩქარით გატარების, მათ შორის მოსახვევებში სწრაფად შესვლის, განსხვავებით ურელსო ტრანსპორტისა, რომლის მანევრირებაც, გაბარიტების ზრდასთან ერთად რთულდება, ხოლო სიჩქარის ზრდასთან ერთად, ამობრუნების საფრთხე იზრდება. ვინაიდან სარელსო ტრანსპორტი, ჩვეულებრივ, ელექტროენერგიაზე მუშაობს, აგრეთვე მას გააჩნია ყველა ის უპირატესობა, რაც დამახასიათებელია ელექტროტრანსპორტის სხვა სახეობებისთვისაც. ერთიანობაში კი ეს ყველაფერი მკვეთრად ამცირებს, თითოეული მგზავრის გადაყვანის ხარჯებს, თუმცა ძვირადღირებული კაპიტალდაბანდების საჭიროების გამო, რასაც სარკინიგზო ტრანსპორტის ინფრასტუქტურა მოითხოვს, ამ სახის ტრანსპორტი მხოლოდ მეტად განაშენიანებულ ქალაქებსა და იმ უბნებში გამოიყენება, სადაც მაღალი მგზავრბრუნვაა, რომ მაქსიმალურად ეფექტიანად იმუშაოს და დიდი სარგებლის მომტანი იყოს.<ref name="vet" /><ref>{{Cite encyclopedia |title=სარკინიგზო ტრანსპორტი |url = http://bse.sci-lib.com/article039096.html | encyclopedia = [[დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია]] |language=რუსული | accessdate = 25 ივლისი, 2019}}</ref><ref>{{Cite encyclopedia |title=სარკინიგზო ინფრასტრუქტურა |url = http://www.britannica.com/technology/railroad | encyclopedia = [[ენციკლოპედია ბრიტანიკა]] |language=ინგლისური | accessdate = 25 ივლისი, 2019}}</ref> ==== მეტროპოლიტენი ==== {{მთავარი|მეტროპოლიტენი}} [[ფაილი:Berlin-_U-Bahn-Station_Kochstraße-_auf_Bahnsteig_zu_Gleis_1-_Richtung_Berlin-Alt-Tegel-_U-Bahn_BVG-Baureihe_H_5013-6_8.8.2009.jpg|მინი|[[ბერლინის მეტროპოლიტენი]]|220px]] საქალაქო სარელსო სატრანსპორტო საშუალებებს შორის, გამორჩეული სახეობაა მეტროპოლიტენი. მისი მთავარი განმასხვავებელი ნიშანია სრული იზოლაცია დანარჩენი სისტემებისგან და ექსკლუზიურად მისთვის გამოყოფილი სამოძრაო გზა, რომელიც ჩვეულებრივ განთავსებულია ან მიწისქვეშ, ან მიწისზედა [[ესტაკადა]]ზე, რომ ხელი არ შეუშალოს ხალხისა და სხვა სახის ტრანსპორტის გადაადგილებას ქუჩებში. იზოლირებული ინფრასტრუქტურა, საშუალებას იძლევა მაქსიმალური სისწრაფით, განსაკუთრებით დიდი ოდენობით მგზავრების გადაყვანის, ხოლო მიწისქვეშა მეტრო, აგრეთვე ამცირებს ორ წერტილს შორის მანძილს, ვინაიდან მისი დახმარებით, შესაძლებელია საცობების, შენობა-ნაგებობების, მდინარეების არიდება და რთული რელიეფის გადალახვა. თუმცაღა, ამგვარი სისტემების მოწყობა, განსაკუთრებით მიწისქვეშ, მეტად ძვირადღირებულია და უმეტესად იყენებენ დედაქალაქებსა და სხვა დიდ ქალაქებში, ხალხმრავალ და მჭიდროდ განაშენიანებულ არეებში, სადაც ბევრი შენობებია, მთაგორიანი ადგილებია და სხვა სატრანსპორტო საშუალებები, ვერ ახერხებს მგზავრთა მოთხოვნის სათანადოდ დაკმაყოფილებას.<ref name="lib-rail" /><ref name="vet" /><ref>{{Cite encyclopedia |title=მეტროპოლიტენი |url =http://www.britannica.com/technology/rapid-transit | encyclopedia = [[ენციკლოპედია ბრიტანიკა]] |language=ინგლისური | accessdate = 25 ივლისი, 2019}}</ref><ref>{{Cite encyclopedia |title=მიწისქვეშა ტრანსპორტი|url = http://www.britannica.com/technology/subway | encyclopedia = [[ენციკლოპედია ბრიტანიკა]] |language=ინგლისური | accessdate = 25 ივლისი, 2019}}</ref> ==== ტრამვაი ==== {{მთავარი|ტრამვაი}} [[ფაილი:Tramway_Strasbourg_FRA_001.jpg|მინი|[[ტრამვაი]] [[სტრასბურგი|სტრასბურგში]], [[საფრანგეთი]]|220px|left]] გავრცელებულ სარკინიგზო საქალაქო ტრანსპორტს წარმოადგენს ტრამვაიც. თავდაპირველად იგი იმიტომ გახდა პოპულარული, რომ საკუთარი გზა გააჩნდა ლიანდაგის სახით, რომელიც უფრო მეტად ადვილი მოსავლელი იყო, ვიდრე მთლიანად ქუჩა და გადაადგილებასაც სწრაფს და კომფორტულს ხდიდა, შემდეგ კი მასობრივად შემოვიდა ელექტროტრამვაი, როგორც [[საჭაპანო ტრანსპორტი]]ს შემცვლელი, ვინაიდან არ საჭიროებდა შესაბმელი ცხოველის მოვლასა და კვებას. ვითარება შეიცვალა ავტოინდუსტრიის ზრდის შედეგად, რამაც ხელი შეუწყო გზების დაგების ტექნოლოგიების განვითარებას, რის გამოც ტრამვაის გზის გაყვანა უფრო მეტ დანახარჯებს საჭიროებდა და ბევრ ქვეყანაში იგი ჩანაცვლდა, ტრანსპორტის შედარებით მოქნილი და უკვე გაიაფებული სახეობებით, ავტობუსითა და ტროლეიბუსით, თუმცა წლების შემდეგ, მაღალი სიმჭიდროვის ქალაქებში, გადაადგილების მსურველთა განუხრელი ზრდისა და ეკოლოგიური მდგომარეობის დამძიმების გამო, ხელახლა გამოჩნდა ჩქაროსნული სისტემების სახით.<ref>{{Cite encyclopedia |title=ტრამვაი |url = http://www.britannica.com/technology/streetcar | encyclopedia = [[ენციკლოპედია ბრიტანიკა]] |language=ინგლისური | accessdate = 25 ივლისი, 2019}}</ref><ref name="spatial-mobility" /><ref name="vet" /><ref>{{YouTube|title=ქალაქის ეკოლოგიური ასპექტები და ტრამვაი (ისტორია) |id=Hn3pD2fGKLM&t=3169}}</ref> ჩქაროსნული ტრამვაის სისტემა ([[LRT]]) წარმოადგენს ცალკე გამოყოფილ გზაზე მოძრავ მრავალსექციან შემადგენლობებს. იგი დროის ერთეულში მგზავრთა გადაყვანის ეფექტიანობით მხოლოდ მეტროს სისტემას ჩამოუვარდება, რადგან არაა სრულად იზოლირებული და არც შენობა-ნაგებობების არიდება არ შეუძლია, ეს კი ამცირებს მისი მოძრაობის სიჩქარეს და ზრდის დასაფარ მანძილს. თუმცაღა, მეორე მხრივ, ეს მის უპირატესობადაც განიხილება, ვინაიდან იგი უფრო ხელმისაწვდომია მგზავრებისთვის, რომელთაც არ მოუწევთ გვირაბში ჩასვლა ან ესტაკადაზე ასვლა და დანიშნულების წერტილამდე, უფრო ახლოს შეეძლებათ მისვლა. გამომდინარე იქიდან, რომ არ საჭიროებს გვირაბების ან ესტაკადების მშენებლობას, მეტროპოლიტენთან შედარებით გაცილებით იაფიცაა და შესაბამისად, ჩვეულებრივ გაჰყავთ ცენტრალურ გამზირებსა და მაგისტრალებზე, სადაც მგზავრნაკადი იმდენად მაღალია, რომ ავტობუსები ან ტროლეიბუსები ვერ ახერხებს მოთხოვნის სათანადოდ დაკმაყოფილებას, ხოლო რთული რელიეფის გადალახვის ან შენობა-ნაგებობების არიდების აუცილებლობა არაა. ამასთან, ტრამვაის კიდევ ერთი აღსანიშნავი უპირატესობა მიწისზედა მეტროსთან შედარებით ისაა, რომ არ საჭიროებს მასიურ ინფრასტრუქტურას, ქალაქის დანაწევრებასა და მის იერსახეში უხეშ ჩარევას. პირიქით, რიგ ქალაქებში, ტურისტების მოსაზიდ ობიექტადაც გამოიყენება.<ref>{{Cite encyclopedia |title=ჩქაროსნული ტრამვაის სისტემა|url = http://www.britannica.com/technology/light-rail-transit/streetcar | encyclopedia = [[ენციკლოპედია ბრიტანიკა]] |language=ინგლისური | accessdate = 25 ივლისი, 2019}}</ref><ref name="adb-strategic-report" /> === საბაგირო === {{მთავარი|საბაგირო გზა|ფუნიკულიორი}} [[ფაილი:Buga_2011_Koblenz_-_Rheinseilbahn_07-2010.jpg|მინი|[[საბაგირო გზა]] [[გერმანია|გერმანიაში]]|220px]] ხალხის გადაყვანის კიდევ ერთი სახეობაა საბაგირო, მისი მთავარი განმასხვავებელი ნიშანი კი ისაა, რომ უშუალოდ სატრანსპორტო საშუალება, რომელშიც მგზავრები სხდებიან, არაა აღჭურვილი არანაირი ძრავათი, სანაცვლოდ, მის გადაადგილებას უზრუნველყოფს [[ფოლადი]]ს ბაგირი, რომელიც მოძრაობს ცალკე მდგომ სადგურში განთავსებული ძრავას მეშვეობით. საბაგიროები ორ ჯგუფად შეიძლება დაიყოს: საჰაერო-საბაგირო სისტემები და სარკინიგზო-საბაგირო სისტემები. მათ შორის განსხვავება ისაა, რომ საჰაერო-საბაგიროს შემთხვევაში, ბაგირი გაჭიმულია სატრანსპორტო საშუალების თავზე და გადაადგილებს მას ჰაერში, ხოლო სარკინიგზო-საბაგიროს შემთხვევაში, ბაგირი სატრანსპორტო საშუალების ქვემოთაა განთავსებული და უზრუნველყოფს მის გადაადგილებას ლიანდაგზე. საბაგირო ჩვეულებრივ, მთაგორიანი რელიეფის მქონე ქალაქებში გამოიყენება, ვინაიდან ბაგირით შესაძლებელია მეტად ციცაბო აღმართების დაძლევა, რაშიც სხვა სახის სატრანსპორტო სისტემები შეზღუდულია, ხოლო საჰაერო-საბაგიროთი, ორი წერტილის უმოკლესი მანძილით დაკავშირებაცაა შესაძლებელი, ყოველგვარი საგზაო და სახიდე ნაგებობების გარეშე.<ref name="adb-strategic-report" /><ref>{{Cite encyclopedia |title=საბაგირო გზა |url = http://bse.sci-lib.com/article058462.html | encyclopedia = [[დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია]] |language=რუსული | accessdate = 25 ივლისი, 2019}}</ref> === სანაოსნო === {{მთავარი|წყლის ტრანსპორტი}} გამომდინარე იქიდან, რომ ქალაქების უმეტესობა გაშენებულია [[მდინარე]]ებზე, ასევე [[ტბა|ტბებისა]] და [[წყალსატევი|წყალსატევების]] მიმდებარედ, დღემდე გრძელდება პირველი საზოგადოებრივი სახის ტრანსპორტის, [[ბორანი|ბორნების]] გამოყენების პრაქტიკაც, რომელთა მეშვეობითაც მარტივადაა შესაძლებელი ქალაქის ერთი ბოლოდან მეორეში მოხვედრა, სახიდე გადასასვლელების, გვირაბების, საცობებისა და მჭიდრო დასახლებების გვერდის ავლით.<ref>{{cite book |url=http://www.lighthouse.nu/sites/www.lighthouse.nu/files/kth-wum-publicworldw.pdf |first=Harsha |last=Cheemakurthy |first2=Michael |last2=Tanko |first3=Karl |last3=Garme |title=Urban waterborne public transport systems |language=ინგლისური |isbn=978-91-7729-648-5 |year=2017 |accessdate=2019-07-25 |archive-url=http://web.archive.org/web/20190725195109/https://www.lighthouse.nu/sites/www.lighthouse.nu/files/kth-wum-publicworldw.pdf |archive-date=2019-07-25 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190725195109/https://www.lighthouse.nu/sites/www.lighthouse.nu/files/kth-wum-publicworldw.pdf |archivedate=2019-07-25 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190725195109/https://www.lighthouse.nu/sites/www.lighthouse.nu/files/kth-wum-publicworldw.pdf |date=2019-07-25 }} {{Cite web |url=https://www.lighthouse.nu/sites/www.lighthouse.nu/files/kth-wum-publicworldw.pdf |title=დაარქივებული ასლი |accessdate=2019-07-25 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190725195109/https://www.lighthouse.nu/sites/www.lighthouse.nu/files/kth-wum-publicworldw.pdf |archivedate=2019-07-25 }}</ref> == გამოყენება == === ინფრასტრუქტურა === საზოგადოებრივი ტრანსპორტის თითოეული სახეობა საჭიროებს სათანადო ინფრასტრუქტურის მოწყობას. იგი ხშირ შემთხვევაში საზიაროა კერძო სატრანსპორტო საშუალებებისთვისაც, თუმცა მაღალი სიმჭიდროვის პირობებში, როცა კერძო ტრანსპორტი იწვევს დატვირთულობას და ქმნის საცობებს, საზოგადოებრივი ტრანსპორტის სისტემას, ცალკე გამოჰყოფენ ხოლმე, მისი შეუფერხებლად ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად. სწორედ ამგვარი ინფრასტრუქტურის აგება ან არსებულის გაფართოება წარმოადგენს ყველაზე დიდ დანახარჯს საზოგადოებრივ სატრანსპორტო სისტემის საერთო ღირებულების, თუმცა შემდეგ მისი მომსახურება და მოვლა-შენახვის სამუშაოებიც მეტად ხარჯიანია.<ref name="vtpi" /><ref name="adb-strategic-report" /><ref name="caucasus" /> === განრიგი === [[ფაილი:Bus-stop_in_Baratashvili_St.,_Tbilisi.jpg|მინი|ელექტრონული ტაბლო ავტობუსის გაჩერებაზე|220px|left]] მგზავრებისთვის, ჩვეულებრივ ხელმისაწვდომია მოძრაობის განსაზღვრული გრაფიკი, რომელსაც უმეტეს შემთხვევაში, თან ახლავს სამარშრუტო სქემაც, რაც მათ საშუალებას აძლევს, წინასწარ შეაფასონ გადაადგილების დრო და დაგეგმონ თავიანთი მგზავრობა. აღნიშნული ინფორმაცია გამოკრულია ხოლმე ან მოცემულია ელექტრონულ ტაბლოზე მოსაცდელ წერტილებსა და თავად სატრანსპორტო საშუალებებში, [[საინფორმაციო ტექნოლოგია|საინფორმაციო ტექნოლოგიების]] განვითარების კვალდაკვალ კი უკვე [[ინტერნეტი]]სა და მობილური აპლიკაციების მეშვეობითაც შეიძლება ამ მონაცემებთან წვდომა, ნებისმიერი ადგილიდან.<ref name="caucasus" /> განრიგს რეგულარული სახე აქვს და ტრანსპორტის მოსვლის შუალედები, დღის უმეტეს ნაწილში შენარჩუნებულია, თუმცა დილით და საღამოს, [[პიკის საათი|პიკის საათებში]] შეიძლება დროებით დაემატოს სატრანსპორტო საშუალებები, გაზრდილი მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად. === შემოსავლები === ამგვარი სატრანსპორტო სისტემების შემოსავლის ძირითად წყაროს წარმოადგენს გაყიდული სამგზავრო ბილეთები, რეკლამები და დახმარებები სახელმწიფოსგან. უდიდეს წილს, სწორედ ეს უკანასკნელი შეადგენს ხოლმე.<ref name="adb-strategic-report" /><ref name="caucasus" /> ==== საფასური და გაბილეთიანება ==== [[ფაილი:Metro_Ticket_Tbilisi.jpg|მინი|სამგზავრო უკონტაქტო ბარათი|220px]] საზოგადოებრივი ტრანსპორტით სარგებლობისას, უმეტესად ბილეთის შეძენაა საჭირო. [[მგზავრი|მგზავრს]] ბილეთი შეუძლია იყიდოს წინასწარ, ან უშუალოდ მგზავრობის დროს. ბილეთი შესაძლოა წარმოდგენილი იყოს [[ქაღალდი]]ს ან [[ჟეტონი]]ს სახით, რომელიც თავის მხრივ [[ლითონი]]ს ან [[პლასტმასი]]ს ნაკეთობაა. თუმცაღა, მათ ნაცვლად უფრო და უფრო პოპულარული ხდება მაგნიტური ან ელექტრონული უკონტაქტო ბარათებისა და მსგავსი საშუალებების გამოყენება. ბილეთი შეიძლება იყოს მხოლოდ ერთი მგზავრობისთვის განკუთვნილი, ან მრავალჯერადი გამოყენების, რაც გულისხმობს მისით რამდენჯერმე სარგებლობის შესაძლებლობას, დროის გარკვეულ შუალედში ან ტერიტორიის გარკვეულ არეალში. მგზავრობის ღირებულებად ზოგჯერ ერთიანი ტარიფია მიღებული, თუმცა უმეტესად იგი განისაზღვრება მარშრუტის სიგრძით ან ზონალური დაყოფით. ამასთან, ხშირ შემთხვევაში შეღავათებია ხოლმე დაწესებული სოციალური ჯგუფების ნაწილზე, მათ შორის [[მოსწავლე]]ებზე, [[სტუდენტი|სტუდენტებზე]], პენსიონრებზე, შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირებზე, ომის ვეტერანებზე და ა. შ. რომლებიც სარგებლობენ ფასდაკლებით ან ნულოვანი ტარიფით.<ref name="caucasus" /> ბილეთების წარდგენა ან შემოწმება შეიძლება ხდებოდეს სადგურებზე, ჩასხდომისას, ან უშუალოდ მგზავრობისას, როგორც ავტომატურად ტურნიკეტების მეშვეობით, აგრეთვე ზედამხედველის ან [[კონდუქტორი]]ს მიერ. საზოგადოებრივ სატრანსპორტო სისტემებში, ვინაიდან სწრაფად ხდება დიდი რაოდენობის ხალხის გადაყვანა, მგზავრების ინდივიდუალური შემოწმების ნაცვლად, ხშირად იყენებენ შემთხვევითი შემოწმების პრინციპს, რომელიც ამცირებს ჩასხდომისას რიგების წარმოქმნის ალბათობას, ამასთან შეყოვნებას, მგზავრების მხოლოდ ერთი კარიდან ასვლისას და ა. შ. შემოწმების ეს სახე გულისხმობს, რომ მგზავრებს, მართალია მოეთხოვებათ ბილეთის შეძენა, თუმცა მისი წარდგენის გარეშეც შეუძლიათ იმგზავრონ. დროდადრო კი ტრანსპორტში ან მისი დატოვებისას, შეიძლება შეხვდნენ კონტროლიორები, ანუ უფლებამოსილი პირები, რომლებიც მოსთხოვენ ბილეთის წარდგენას და მისი არ ქონის შემთხვევაში, ჯარიმას გამოუწერენ. შემოწმების ამგვარი საშუალების უპირატესობაა უფრო მოსახერხებელი მგზავრობა, ტრანსპორტის გაუმჯობესებული ხელმისაწვდომობა და თავისუფლების მეტი შეგრძნება მგზავრობისას. მისი ნაკლოვანება კი გადახდის შემცირებული მაჩვენებელია, ვინაიდან ნაკლები ზედამხედველობის პირობებში, საფასურის გადახდა მეტადაა დამოკიდებული მგზავრის კეთილსინდისიერებაზე.<ref name="caucasus" /> ==== ფინანსური მოგება და დახმარება ==== საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, პირდაპირი ფინანსური მოგების მიზნით იშვიათად გამოიყენება, უმეტეს შემთხვევაში იგი სუბსიდიებით ფინანსდება მთავრობისგან, რომ უზრუნველყოფილი იყოს იმ ხალხის გადაადგილება, ვისაც არ აქვს [[ავტომობილი]]ს გამოყენების შესაძლებლობა, ამასთან შემცირდეს საცობები და დატვირთულობა მჭიდროდ დასახლებულ არეალებში, კერძო ტრანსპორტის მიერ დაკავებული ადგილები საზოგადოებრივ სივრცეებში და გარემოზე უარყოფითი ზემოქმედება.<ref name="vtpi" /><ref name="caucasus" /> სუბსიდიები გულისხმობს როგორც პირდაპირ ფინანსურ მხარდაჭერას არამომგებიანი მომსახურებების მუშაობის უზრუნველსაყოფად, აგრეთვე ირიბი სახის დახმარებასაც, რაც მოიცავს შეღავათებს ინფრასტრუქტურის გამოყენებაზე, კერძო ტრანსპორტთან კონკურენციის გაწევის მიზნით, გადასახადებისგან გათავისუფლებას საწვავის შესყიდვისას, აგრეთვე ლიცენზირების სქემებს (უმეტესად ტაქსების შემთხვევაში).<ref name="caucasus" /> ბევრ საშუალო და მცირე ზომის ევროპულ ქალაქში, საავტობუსო ქსელში მგზავრობის საფასურიც კი სრულად ფინანსდება ხელისუფლებისგან ან კერძო ბიზნესის მხარდაჭერით, რაც ნიშნავს რომ ნებისმიერ მსურველს, უფასოდ შეუძლია მისით სარგებლობა. დედაქალაქებიდან, ამგვარი სისტემა მხოლოდ [[ტალინი|ტალინში]] მოქმედებდა [[2013]] წლიდან, ხოლო [[2018]] წლის ივლისიდან, საზოგადოებრივი ტრანსპორტით მგზავრობა, უკვე მთელი ქვეყნის მასშტაბით გახდა უფასო [[ესტონეთი|ესტონეთში]].<ref>{{cite web |url=http://www.theguardian.com/world/2018/dec/05/luxembourg-to-become-first-country-to-make-all-public-transport-free |title=Luxembourg to become first country to make all public transport free |publisher= ''The Guardian'' |language=ინგლისური|first=Daniel last=Boffey|date=2018-12-5 |accessdate=2019-07-27}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.economist.com/europe/2019/05/09/free-public-transport-in-estonia|title=Free public transport in Estonia – Expensive, but worth it|publisher=The Economist|language=ინგლისური|accessdate=2019-07-27}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.bbc.com/capital/story/20190128-the-cost-of-luxembourgs-free-public-transport-plan|title=The cost of Luxembourg's free public transport plan|last=Auxenfants|first=Marc|publisher=BBC|language=ინგლისური|accessdate=2019-07-27}}</ref> === უსაფრთხოება === სხვა საგზაო სატრანსპორტო საშუალებებისგან, საზოგადოებრივი ტრანსპორტის სისტემები მკვეთრად გამოირჩევა უსაფრთხოების მაღალი ხარისხით. ყოველწლიურად, დაახლოებით 200 000-მდე ფატალური შედეგის, დასახიჩრებისა და უბედური შემთხვევის არიდება ხერხდება მგზავრთა მასობრივი სატრანზიტო საშუალებებით გადაყვანისას, შესაბამისი რაოდენობის კერძო ავტომობილების გამოყენების სანაცვლოდ. შეერთებული შტატების ეროვნული უსაფრთხოების საბჭოს ({{lang-en|[[:en:National_Safety_Council|NSC]]}}) გამოთვლებით, ავტობუსით მგზავრობა 170-ჯერ უფრო უსაფრთხოა, ვიდრე პირადი მანქანით.<ref name="vtpi" /><ref name="spatial-mobility" /><ref name="apta">{{cite web |url=http://www.apta.com/wp-content/uploads/APTA_Fact-Book-2019_FINAL.pdf |title=PUBLIC TRANSPORTATION FACT BOOK |first=MacPherson |last=Hughes-Cromwick |publisher=American Public Transportation Association |language=ინგლისური |year=2019 |accessdate=2019-07-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190727145236/https://www.apta.com/wp-content/uploads/APTA_Fact-Book-2019_FINAL.pdf |archivedate=2019-07-27 }}</ref><ref name="pub-trans">{{cite web |url=http://publictransportation.org/reports/asp/pub_benefits.asp |publisher=PublicTransportation.org |title=The Benefits of Public Transportation: An Overview |language=ინგლისური |year=2006 |accessdate=2019-07-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101221103514/http://publictransportation.org/reports/asp/pub_benefits.asp |archivedate=2010-12-21 }}</ref><ref name="greenpublic">{{cite web |url=http://growpublictransport.org/wp-content/uploads/2012/11/PTx2_brochure.pdf |title=Public transport: the smart green solution! |language=ინგლისური |year=2010 |accessdate=2019-07-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150430235715/http://growpublictransport.org/wp-content/uploads/2012/11/PTx2_brochure.pdf |archivedate=2015-04-30 }}</ref> წლიდან წლამდე, ავარიების რისკი კიდევ უფრო მეტად კლებულობს. მაგალითად, საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ამერიკული ასოციაციის ({{lang-en|[[:en:American_Public_Transportation_Association|APTA]]}}) [[2017]] წლის მონაცემებით, წინა წელთან შედარებით 6 %-ითაა შემცირებული მასობრივი სატრანსპორტო საშუალებებით გადაყვანებისას ავტოსაგზაო შემთხვევები, საიდანაც ლეტალური შედეგით დასრულდა 241 მათგანი. აღსანიშნავია ისიც, რომ საკმაოდ დიდ წილს, [[სუიციდი]] შეადგენდა, 70 ერთეულით. უსაფრთხოების გაზრდის მიზნით, ასევე აქტიურად გამოიყენება უახლესი ტექნოლოგიებიც. თანამედროვე სატრანსპორტო საშუალებები აღჭურვილია საგანგებო სენსორული სისტემებითა და მონიტორინგის საშუალებებით, რაც უზრუნველყოფს როგორც გადაადგილებისას სახიფათო სიტუაციების არიდებას, აგრეთვე უშუალოდ მგზავრების დაცვას კანონდამრღვევებისგან.<ref name="soc-econom" /><ref name="vtpi" /><ref name="caucasus" /><ref>{{cite web |url=http://www.vtpi.org/tca/tca0503.pdf |publisher=VTPI (Victoria Transport Policy Institute) |title=Transportation Cost and Benefit Analysis II |language=ინგლისური |date=2018-04-24 |accessdate=2019-07-27 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180829123715/http://www.vtpi.org/tca/tca0503.pdf |archivedate=2018-08-29 }}</ref><ref name="apta" /><ref name="pub-trans" /> === ზემოქმედება === ==== გარემოზე ==== მიუხედავად იმისა, რომ დღემდე გრძელდება დავა, თუ ტრანსპორტის რომელი სახეობაა მეტად პროდუქტიული, ზოგადად საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, ადამიანთა გადაადგილების სხვადასხვა საშუალებებს შორის, ყველაზე ეფექტიანადაა მიჩნეული. ბრუკინგის ინსტიტუტისა ({{lang-en|[[:en:Brookings_Institution|Brookings Institution]]}}) და ამერიკული სამეწარმეო ინსტიტუტის ({{lang-en|[[:en:American_Enterprise_Institute|American Enterprise Institute]]}}) ეკონომისტების მიერ ჩატარებულ კვლევაში, რომელიც წარმოადგენს პირველ სამეცნიერო სახის ნაშრომს, მასობრივი ტრანზიტისა და პირადი სატრანსპორტო საშუალებების შედეგიანობის შესადარებლად, აღნიშნულია, რომ საზოგადოებრივი ტრანსპორტით სამგზავრო გადაყვანისას თითოეული [[მილი (ერთეული)|მილის]] გავლისთვის იხარჯება დაახლოებით ნახევარი მოცულობის საწვავი, ვიდრე კერძო [[ავტომობილი]]ს, [[SUV|სპორტული უნივერსალისა]] და მსუბუქი სატვირთოს გამოყენებისას. ამასთან, ჰაერის დაბინძურებაში, დიდი რაოდენობის მგზავრთა გადამყვანი საშუალებების წვლილი უმნიშვნელოა, მაშინ როცა კერძო მანქანების მიერ გამოფრქვეული [[ნახშირჟანგი|მხუთავი აირის]] წილი 95%-ს შეადგენს, აგრეთვე 92%-ს შეადგენს სხვა სახის აქროლადი ორგანული ნაერთები, ხოლო [[ნახშირორჟანგი]] და [[აზოტის ოქსიდი]] თითქმის ორჯერ მეტი მოცულობით გამოიყოფა.<ref name="soc-econom" /><ref name="apta" /><ref name="pub-trans" /><ref name="greenpublic" /><ref>{{cite web |url=http://eiec.gov.ge/თემები/Air/Documents/Publication/ჰაერი-(1).aspx |title=ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურება |publisher=გარემოსდაცვითი ინფორმაციისა და განათლების ცენტრი |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190728200440/http://eiec.gov.ge/%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98/Air/Documents/Publication/%E1%83%B0%E1%83%90%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98-%281%29.aspx |archivedate=2019-07-28 |date=2018 |accessdate=2019-07-28 }}</ref> მასობრივი გადაზიდვის გარკვეული საშუალებების მიმართ, არსებობს განსხვავებული აზრიც. მკვლევარებმა ლანკასტერის უნივერსიტეტიდან ({{lang-en|[[:en:Lancaster_University|Lancaster University]]}}), პროფესორ როჯერ კემპის ხელმძღვანელობით სხვადასხვა წლებში გამოაქვეყნეს კვლევისა და ანალიზის შედეგები, [[ბრიტანეთი]]ს საქალაქთაშორისო სარკინიგზო მიმოსვლის საფუძველზე, რომ ხალხის შორეულ მანძილზე გადაყვანისას, მაღალ სიჩქარეზე მოძრავი [https://matarebeli.ge მატარებელი] უფრო მეტ საწვავს საჭიროებს ენერგიისთვის და მეტად აზიანებს გარემოს თითოეულ მგზავრზე გათვლით, ვიდრე ავტომობილი და თუნდაც [[თვითმფრინავი]], იმავე მარშრუტის გავლისას.<ref>{{cite web |url=http://eprints.lancs.ac.uk/id/eprint/20120/1/getPDF.pdf |publisher=Lancaster University Library |title=Take the Car and Save the Planet |first=Roger |last=Kemp |language=ინგლისური |year=2004 |accessdate=2019-07-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190728114350/https://eprints.lancs.ac.uk/id/eprint/20120/1/getPDF.pdf |archivedate=2019-07-28 }}</ref> თუმცა, თავადვე კემპი აღნიშნავდა, რომ ამ შედეგის განმსაზღვრელი მნიშვნელოვანი ფაქტორი, მთავრობის მიერ, სატრანსპორტო სისტემების პრივატიზება იყო,<ref>{{cite web |url=http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1465041/Cars-are-more-fuel-efficient-than-trains-claims-study.html |publisher=The Telegraph |title=Cars are more fuel-efficient than trains, claims study |first=Paul |last=Marston |language=ინგლისური |year=2004-06-21 |accessdate=2019-07-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190306141625/https://www.telegraph.co.uk/news/uknews/1465041/Cars-are-more-fuel-efficient-than-trains-claims-study.html |archivedate=2019-03-06 }}</ref> რაც შესაბამისად, მსოფლიოში არსებულ სხვა მსგავს სისტემებზე ვერ განზოგადდება და ამასთან, ეს ანალიზი არ ეხებოდა მოკლე მანძილებზე გადაყვანებს, რომელთა პირობებშიც სარკინიგზო ტრანსპორტის ([[მეტრო]] და [[ტრამვაი]]) უპირატესობა პროდუქტიულობის მხრივ, კერძო მანქანებთან შედარებით, კვლავ მაღალი რჩებოდა. გარდა ამისა, მოცემული მოსაზრებები გააკრიტიკეს ესპანეთის რკინიგზის ფონდის მიერ ({{lang-es|[[:es:Fundación de los Ferrocarriles Españoles|FFE]]}}), საერთაშორისო სარკინიგზო კავშირის მხარდაჭერით ჩატარებულ კვლევაშიც, რომლის მიხედვითაც პროფესორ კემპს, არ გაუთვალისწინებია თავის ანალიზში გარკვეული გარემოებები, მათ შორის ის, რომ მატარებლის მოძრაობისთვის საჭირო ელექტროენერგიისა და ავტომობილისთვის ან თვითმფრინავისთვის საჭირო ენერგიის წარმოებისთვის, განსხვავებული მოცულობის საწვავი გამოიყენება და გარემოზე ზემოქმედებაც, არაერთგვაროვანია. ამ კვლევაში, არგუმენტად მოყვანილია ესპანური ჩქაროსნული რკინიგზის თექვსმეტწლიანი გამოცდილება და მაგალითისთვის განხილულია მატარებლების გადაადგილება დაახლოებით ისეთივე მარშრუტზე, როგორზეც კემპის ანალიზშია საუბარი. მრავალი შედარებისა და სხვადასხვა პირობების გათვალისწინებითაც კი შესწავლის შედეგები საერთოა და აჩვენებს, რომ მაღალ სიჩქარეზე მოძრავი შემადგენლობები, ყველა შემთხვევაში მოიხმარს ნაკლებ ენერგიას და ნაკლებად ზემოქმედებს გარემოზე. კიდევ უფრო მეტად მცირდება გამოყენებული ენერგია, რეგენერაციული მუხრუჭების მეშვეობით, რაც კემპის კვლევაში, მხედველობაში მიღებულიც კი არ იყო.<ref>{{cite web|url=http://www.scribd.com/document/222904608/High-speed-energy-consumption-and-emissions|publisher=FFE (Fundación Ferrocarriles Españoles)|title=High speed, energy consumption and emissions|first=Alberto|last=Garcia|language=ინგლისური|year=2010-12-21|accessdate=2019-07-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190728114926/https://www.scribd.com/document/222904608/High-speed-energy-consumption-and-emissions|archivedate=2019-07-28}}</ref> უშუალოდ საზოგადოებრივ ტრანსპორტის სახეობებს შორის, ყველაზე მეტ ენერეგიას საჭიროებს და ყველაზე მეტი უარყოფითი ზეგავლენა გარემოზე აქვს დიზელის საწვავზე მომუშავე ავტობუსებს. დაახლოებით 12 %-ით ნაკლებად აბინძურებს ჰაერს ავტობუსები, რომლებიც საწვავად [[ბუნებრივი აირი|ბუნებრივ აირს]] იყენებს, ელექტროავტობუსების ემისია კი 29-87 %-ით მცირეა დიზელის ძრავიან ავტობუსთან შედარებით და 19-85 %-ით ნაკლები ბუნებრივ აირზე მომუშავე ავტობუსებთან შედარებით. რაც შეეხება სარკინიგზო ელექტროტრანსპორტს, აქ ყველაზე მეტ ენერგიას იყენებს საგარეუბნო რკინიგზა და მეტროპოლიტენი, ხოლო მათთან შედარებით გაცილებით ნაკლებს ტრამვაის სისტემები, თუმცა საგარეუბნო რკინიგზა და მეტროპოლიტენი, შესაბამისად მეტი რაოდენობის მგზავრთა მომსახურებაზეა გათვლილი, ვიდრე ტრამვაის სისტემები. თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარებასთან ერთად კი თითოეული სახეობის მიერ გარემოზე უარყოფითი ზემოქმედება, ბოლო ათეული წელია თანდათან მცირდება.<ref name="apta" /><ref name="greenpublic" /> ==== საჯარო სივრცეებზე ==== [[ფაილი:Road_Space_Requirements.png|მინი|30 კაცის გადასაყვანად საჭირო სივრცე კერძო მანქანით, ველოსიპედით და ავტობუსით გადაადგილებისას|220px]] საზოგადოებრივი სივრცე, განსაკუთრებით მჭიდროდ განაშენიანებულ არეალებში, წარმოადგენს ძვირფას, შეზღუდულ რესურსს, რომლის ოპტიმალური გადანაწილებაც, საზოგადოების სხვადასხვა წევრების საჭიროებების მიხედვით, მნიშვნელოვანი გამოწვევაა. გადაადგილებისთვის კი ქალაქის სივრცის გამოყენებას ყველაზე ეფექტიანად, სწორედ საზოგადოებრივი ტრანსპორტი ახერხებს. ხალხი სახლიდან სამსახურში საკუთარი ავტომობილით მიმოსვლისას, დაახლოებით 90-ჯერ მეტ ფართობსა და ინფრასტრუქტურას იკავებს, ვიდრე მეტროპოლიტენით მგზავრობისას, ხოლო 20-ჯერ მეტს, ვიდრე ავტობუსებით ან ტრამვაით სარგებლობისას. საზოგადოებრივი ტრანსპორტის საერთაშორისო ასოციაციის გამოთვლებით, ყოველ საათში 50 000 ადამიანის გადასაყვანად თითოეული მიმართულებით, მხოლოდ მანქანების გამოყენებისას 175 მეტრის სიგანის გზა არის საჭირო, მაშინ როცა ავტობუსებისთვის ამისთვის 35 მეტრის სიგანის გზაც საკმარისია, ტრამვაისთვის კი ამაზე ოთხჯერ ნაკლები. გამომდინარე იქიდან, რომ ადამიანს სამუშაოდ დაახლოებით იგივე ფართობი ესაჭიროება რაც ავტომობილს პარკინგისთვის (კაცზე 20 კვადრატულ მეტრამდე), ყველამ რომ იმოძრაოს პირადი მანქანით, მათ დასაყენებლად ჯამში იმდენივე ადგილი იქნება საჭირო ქალაქში, რამდენი საოფისე ფართიცაა, ეკონომიკური საქმიანობისთვის.<ref name="soc-econom" /><ref name="vtpi" /><ref name="pub-trans" /><ref name="greenpublic" /> საზოგადოებრივი ტრანსპორტის მიერ ნაკლების ფართობის გამოყენებით, მარტივდება ქალაქში გადაადგილება, აგრეთვე უფრო მეტი სივრცე ხდება ხელმისაწვდომი ფეხით მოსიარულეთათვის, დასასვენებელი პარკებისა და გართობის წერტილებისთვის. მანქანების ჩანაცვლების შედეგად კი იკლებს ხმაურის დონე და დაბინძურებული ჰაერის კონცენტრაცია, რაც საერთო ჯამში მეტად აუმჯობესებს მაღალი სიმჭიდროვის ქალაქში, ცხოვრების ხარისხს.<ref name="soc-econom" /><ref name="vtpi" /><ref name="pub-trans" /><ref name="greenpublic" /> ==== საზოგადოებაზე ==== [[ფაილი:Tbilisi's_new_city_bus_-_MAN_Lion's_city_A21_CNG_interior_(01).jpg|მინი|ავტობუსის ინტერიერი, ეტლით მოსარგებლეთათვის განკუთვნილი სივრცით|220px|left]] მნიშვნელოვან როლს თამაშობს მასობრივი სატრანსპორტო სისტემები სხვადასხვა სოციალური ჯგუფების უზრუნველყოფაში, გადაადგილების თანაბარი შესაძლებლობებით. მისი მეშვეობით, ნებისმიერ ადამიანს აქვს საშუალება ქალაქის ერთი წერტილიდან მეორეში მოხვედრის, მიუხედავად იმისა, გააჩნია თუ არა მართვის მოწმობა ან წვდომა ავტომობილთან — არის მცირეწლოვანი, ხანშიშესული, ჯანმრთელობის პრობლემების მქონე ან ჩამორთმეული აქვს მართვის უფლება. გარდა ამისა, საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, თანამედროვე ქალაქების უმეტესობაში, უკვე გადაადგილების უპირატეს საშუალებად მიიჩნევა, რადგან მისგან განსხვავებით, კერძო მანქანაზე წვდომა, აღარაა გარანტია ქალაქში სწრაფი, კომფორტული და თავისუფალი გადაადგილების. გამომდინარე აქედან, ისიც კი ვისაც აქვს საკუთარი ავტომობილის გამოყენების შესაძლებლობა, ხშირ შემთხვევაში მაინც საზოგადოებრივი ტრანსპორტით სარგებლობას არჩევს ხოლმე მჭიდროდ დასახლებულ პუნქტებში.<ref name="soc-econom" /><ref name="vtpi" /><ref name="pub-trans" /><ref name="greenpublic" /> ამასთან, იგი, წარმოადგენს უმნიშვნელოვანეს საშუალებას განათლებისა და ჯანდაცვის ხელმისაწვდომობის, აგრეთვე ეკონომიკური აქტივობის. მისი დახმარებით შესაძლებელია აღმოიფხვრას ცენტრიდან მოშორებულ უბნებსა და რაიონებთან კავშირის პრობლემები, რაც ხელს შეუწყობს აღნიშნულ არეალში მაცხოვრებლების შემოსავლიან საქმიანობაში ჩართვას და შესაბამისად, მოხსნის ამგვარი ტერიტორიების მოსახლეობისგან დაცლის საშიშროებას.<ref name="soc-econom" /><ref name="vtpi" /><ref name="pub-trans" /><ref name="greenpublic" /> საზოგადოებრივი ტრანსპორტი აუმჯობესებს სოციალურ ჩართულობასაც, ხალხის სხვადასხვა ჯგუფებს შორის, მათ შორის გარიყული ნაწილისაც, შემოსავლებსა და საცხოვრებელ ადგილს შორის მკვეთრი განსხვავებების მიუხედავადაც კი. საერთო ჯამში, იგი განაპირობებს ქალაქში ცხოვრების სიჯანსაღის, უსაფრთხოების ზრდასა და თანაბარი სოციალურ-ეკონომიკური გარემოს შექმნას, საზოგადოების თითოეული ფენისთვის.<ref name="soc-econom" /><ref name="vtpi" /><ref name="pub-trans" /><ref name="greenpublic" /> ==== ეკონომიკაზე ==== მასობრივი ტრანზიტის საშუალებების ეკონომიკაზე გავლენის განხილვისას, ძირითადად ორი ურთიერთსაპირისპირო აზრი იკვეთება ხოლმე. ერთი ნაწილი მიიჩნევს, რომ საზოგადოებრივი ტრანსპორტის სისტემები მეტად ძვირადღირებულია, ვინაიდან განსაკუთრებით დიდი ოდენობის საინვესტიციო თანხებს საჭიროებს და ამასთან, არც პირდაპირი ფინანსური მოგების მოტანა არ შეუძლია, პირიქით, მუდმივ დახმარებას ითხოვს სახელმწიფოსგან, გამართულად მუშაობისთვის, ამიტომ უპირატესობა კერძო ტრანსპორტის სათანადო მომსახურებას და მანქანების გაზიარების სერვისებს უნდა მიენიჭოს. საზოგადოებრივი ტრანსპორტის მომხრეების აზრით კი მასში ფულის ჩადება, მნიშვნელოვნად ამცირებს ხალხის გადაყვანის მთლიან ღირებულებას ჯამურად. აღსანიშნავია შემცირებული დროის ფაქტორიც და გამოთავისუფლებული სივრცე ქალაქში, შედაგად კი დაზოგილი თანხები გზების მომსახურებაში, საპარკინგე ადგილების მოწყობასა და ეკოლოგიური დაბინძურების შედეგების აღმოფხვრაში, როგორც ჯანდაცვის ხარჯების კუთხით, ასევე [[გლობალური დათბობა|გლობალური დათბობით]] გამოწვეული ზიანის. დიდი მოცულობის სატრანსპორტო საშუალებები, გაცილებით ეფექტიანად იყენებს არსებულ გზებს ხალხის გადასაყვანად, პირად ავტომობილებთან შედარებით, რაც ხელს უშლის საცობების წარმოქმნას, რომელთან დაკავშირებული პირდაპირი დანახარჯებიც, განვითარებულ ქვეყნებში [[მთლიანი შიდა პროდუქტი]]ს 2 %-ს აღწევს, რაც მილიარდობით ევროს ექვივალენტია.<ref name="vtpi" /><ref name="pub-trans" /><ref name="greenpublic" /> გარდა ამისა, მასობრივი ტრანზიტის სისტემებში ინვესტირების მოწინააღმდეგეთა აზრით, აღნიშნული თანხებით სუფთა საწვავის ძიებაზე ზრუნვა უფრო შედეგის მომტანი იქნებოდა, ვიდრე, საზოგადოებრივ სატრანსპორტო სისტემებზე აქცენტირება. თუმცა, გამოდინარე იქიდან, რომ გასული საუკუნის 50-იანი წლებიდან მოყოლებული, მსოფლიოში სატრანსპორტო საშუალებების მიერ მოხმარებული ენერგიის მოცულობა ხუთჯერაა გაზრდილი და ყველა ტრანსპორტის ემისიიდან 74-80 % მოდის ავტომობილებზე, აღნიშნული სექტორის მიერ გამოყოფილი მავნე აირების წილი კი ყველაზე მეტად იზრდება, ვიდრე ეკონომიკის სხვა სექტორების, ავტომანქანების გამოყენების საშუალო ვადის გათვალისწინებით, [[2040]] წლისთვის, ახალი სახეობის სატრანსპორტო საშუალებები და სუფთა საწვავი, არსებით ცვლილებებს ვერ მოიტანს გარემოს დაბინძურების შემცირების კუთხით. სწორედ ამიტომ, საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ასოციაციის რეკომენდაციით, სუფთა ტექნოლოგიების ძიებასთან შედარებით, მასობრივი გადაყვანის საშუალებებისთვის პრიორიტეტის მინიჭება, გაცილებით ეფექტიანი იქნება.<ref name="vtpi" /><ref name="pub-trans" /> საზოგადოებრივი ტრანსპორტი აგრეთვე ხელს უწყობს მომიჯნავე და მასზე დამოკიდებული სფეროების განვითარებას. საერთაშორისო ასოციაციის მონაცემებით, სატრანსპორტო ოპერატორების მიერ შექმნილი სამუშაო ადგილები, შეადგენს 1 200 000 ერთეულს, ხოლო მასობრივი გადაყვანის სექტორში თითოეული სამუშაო ადგილი, დაკავშირებულია ეკონომიკის სხვა სექტორების ოთხ სამუშაო ადგილთან. ამასთან, ტრანსპორტის სფეროში შექმნილი ყოველი ევრო ქმნის ოთხი ევროს დამატებით ღირებულებას, დანარჩენ სფეროებში. კაპიტალდაბანდებები საზოგადოებრივ ტრანსპორტში კი 25%-ით მეტი სამუშაო ადგილის მომტანია, ვიდრე იმავე მოცულობის ინვესტიციები ავტომაგისტრალებისა და გზების მშენებლობაში.<ref name="vtpi" /><ref name="pub-trans" /><ref name="greenpublic" /> უპირატესობის მინიჭება საზოგადოებრივი ტრანსპორტის სრულყოფაზე, ამარტივებს სამუშაო ადგილებთან და სხვა სოციალურ-ეკონომიკურ სტრუქტურებთან წვდომას, აფართოებს ტერიტორიული დაფარვის არეალს და ეს ყველაფერი, პირდაპირ ზემოქმედებს ბიზნესის განვითარებასა და ეკონომიკის ზრდაზე.<ref name="vtpi" /><ref name="pub-trans" /><ref name="greenpublic" /> მასობრივი გადაყვანის სისტემების მეშვეობით, მცირდება მგზავრობის დროითი დანახარჯებიც, იგი უზრუნველყოფს ე.წ. „სატრანსპორტო დაღლილობის“ თავიდან არიდებას, რაც იწვევს მგზავრთა შრომის ნაყოფიერების მკვეთრად დაცემას. ტრანსპორტში გატარებული ყოველი 10 წუთი ამცირებს დასაქმებულთა პროდუქტიულობას საშუალოდ 4%-ით, დროის მატებასთან ერთად კი 30%-საც შეიძლება მიაღწიოს, ხოლო თუ დღეში მგზავრობის ხანგრძლივობა აღემატება 1 საათსა და 6 წუთს, მგზავრებში შესაძლოა, ფიზიოლოგიური სახის დარღვევებიც გამოიწვიოს.<ref name="vtpi" /><ref name="pub-trans" /><ref name="greenpublic" /> საზოგადოებრივ სატრანსპორტო სქემებზე მასიური გადასვლა, ასევე ეხმარება ეკონომიკას საწვავის დაზოგვაში. ქალაქებში, სადაც უპირატესი ადგილი უკავია მასობრივი ტრანსპორტის ან ველოსიპედის გამოყენებას გადაადგილებისთვის, თითოეულ მოსახლეზე წელიწადში, დაახლოებით 500-იდან 600 ლიტრამდე საწვავის ეკონომია ხერხდება, რაც კიდევ უფრო მეტად მნიშვნელოვანია იმ ქვეყნებისთვის, რომლებშიც იგი ძვირადღირებულ იმპორტულ საქონელს წარმოადგენს.<ref name="soc-econom" /><ref name="vtpi" /><ref name="pub-trans" /><ref name="greenpublic" /> == საქართველოში == საქართველოში სხვადასხვა დროს, საზოგადოებრივი ტრანსპორტის თითქმის ყველა სახეობა იყო წარმოდგენილი. ამ მხრივ, მრავალფეროვნებით გამოირჩეოდა დედაქალაქი [[თბილისი]], ვინაიდან ყველაზე მჭიდროდ დასახლებულ ქალაქს წარმოადგენდა, თუმცა ცალკეული ტიპის მასობრივი გადაყვანის საშუალებები, სხვა ქალაქებშიც განვითარებული იყო, საჭიროებების შესაბამისად. === ძველი სახეობები === დანარჩენ მსოფლიოში, მასობრივი გადაყვანის საშუალებების განვითარების მსგავსად, მეცხრამეტე საუკუნემდე, საქართველოშიც მეტად გავრცელებული იყო საჭაპანო ტრანსპორტი და ქარავნები, ქალაქის შიგნით და ქალაქებს შორის გადაადგილებისთვის. თბილისში, გამოიყენებოდა ტივებიც, მტკვარზე ტვირთის გადასატანად, რომელთაც თავისი საგანგებო სადგომებიც გააჩნდა და აგრეთვე ბორნები, გაბმული ბაგირის მეშვეობით, ხალხის ერთი ნაპირიდან მეორეზე გადასაყვანად. ხიდების აგების შემდეგ კი ფუნქციის დაკარგვის გამო, თანდათან გაუქმდა. გამომდინარე იქიდან, რომ ქვეყანა საუკუნეების განმავლობაში მუდმივად საომარ მდგომარეობაში იყო, დედაქალაქიც, მხოლოდ გალავნის ფარგლებში ვითარდებოდა და დიდი, მასიური ტრანსპორტის საჭიროება არ დამდგარა.<ref name="tiflis" /><ref name=gza>{{cite web |url=http://gza.kvirispalitra.ge/qveyana/2975-pirsvesli-konska-tramsvai-da-avstosmosbisli-thbislissis-quschebsshi.html |title=პირ­ვე­ლი კონ­კა, ტრამ­ვაი და ავ­ტო­მო­ბი­ლი თბი­ლი­სის ქუ­ჩებ­ში |first=ივა­ნე |last=ტა­გა­ნაშ­ვი­ლი |publisher=ჟურნალი „გზა“ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190330220707/http://gza.kvirispalitra.ge/qveyana/2975-pirsvesli-konska-tramsvai-da-avstosmosbisli-thbislissis-quschebsshi.html |archivedate=2019-03-30 |date=2016-02-03 |accessdate=2019-03-30 }}</ref> [[ფაილი:Ermakov._Old_Tbilisi._107.jpg|მინი|„[[დროშკები]]“ და ცხენებშებმული „[[კონკა]]“ [[ძველი_თბილისი|ძველ თბილისში]] ახლანდელ [[თავისუფლების_მოედანი_(თბილისი)|თავისუფლების მოედანზე]]|220px]] მეცხრამეტე საუკუნის დასაწყისიდან კი თბილისში გამოჩნდა სხვადასხვა სახეობის ეტლები, მათ შორის ერთცხენიანი [[დროშკები]], რომლით მგზავრობისთვისაც, [[1824]] წლიდან საფასურიც კი იყო დაწესებული. თავდაპირველად თხუთმეტი ერთეული მოძრაობდა, თუმცა, დროთა განმავლობაში გაჩნდა სადგომებიც, [[ერევანსკის მოედანი|ერევანსკის]] და [[საქართველოს რკინიგზა|რკინიგზის სადგურის]] მოედნებზე, საიდანაც მისი აყვანა შეიძლებოდა, თუმცა ძვირ სიამოვნებად ითვლებოდა. შემდეგ გამოჩნდა გადასახსნელ სახურავიანი, ფაეტონებიც, რომელშიც ორი წყვილი ცხენის შებმა იყო შესაძლებელი და ჯამში ხუთი მგზავრის ადგილი ჰქონდა (ერთი მეეტლის გვერდით), [[1850]] წლებიდან კი ეტლების რაოდენობა დედაქალქში მნიშვნელოვნად გაიზარდა, 500 ერთეულსაც კი გადააჭარბა (439 ორცხენიანი და 117 ერთცხენიანი) და მეტად მრავალფეროვანი სახეობებით იყო წარმოდგენილი, განსხვავებული გადახურვით, ტევადობითა და სავალი ნაწილით. მათი უმეტესობა კერძო საკუთრებას წარმოადგენდა, ხოლო ნაწილი უშუალოდ მდიდარ ოჯახებს ემსახურებოდა. გარეუბნებთან დასაკავშირებლად კი საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ფუნქციით გამოიყენებოდა მრავალადგილიანი დილიჟანსები და [[ავტობუსი#სახელწოდება|ომნიბუსები]]. ომნიბუსი ოცადგილიანი იყო, წინასწარ განსაზღვრული მარშრუტით და განსაზღვრული დროის შუალედით მოძრაობდა, მგზავრობის საფასურს კი გამყოლი პირი აგროვებდა.<ref name="tiflis" /><ref name=gza /> განვითარების მომდევნო ეტაპს წარმოადგენდა ცხენებშებმული ტრამვაის ვიწროლიანდაგიანი რკინიგზა, ე. წ. „[[კონკა]]“, რომელიც თბილისში, კერძო მეწარმის თაოსნობით მოეწყო [[1883]] წლის [[26 თებერვალი|26 თებერვალს]], დაახლოებით ორი ათეული წლის შემდეგ, რაც იგი [[პარიზი|პარიზსა]] და [[პეტერბურგი|პეტერბურგში]] გამოჩნდა, [[1885]] წელს კი მის მართვაზე მონოპოლიური უფლება მოიპოვა [[ბელგია|ბელგიურმა]] ანონიმურმა სააქციო საზოგადოებამ. კონკა ღია პატარა ვაგონი იყო, რომელიც ოც მგზავრს იტევდა და ორი ცხენის ძალით მოძრაობდა, აღმართში კი დამატებით კიდევ ორ ცხენს უბამდნენ. საგანგებო გაჩერებები არ ჰქონდა მოწყობილი, ამიტომ მგზავრთა მოთხოვნით აჩერებდა კონდუქტორი, რომელიც აგრეთვე მგზავრობის საფასურსაც აგროვებდა. საუკუნის ბოლოსკენ, თბილისში კონკის 22,4 კილომეტრი ლიანდაგი იყო დაგებული და [[1910]] წლამდე იარსება.<ref name="tiflis" /><ref name=gza /> === ელექტროტრამვაი === {{მთავარი|თბილისის ტრამვაი}} [[ფაილი:1984.08_ტრამვაი_РВЗ-6М2_№537,_მარშრუტი_8,_ბოლო_გაჩერება_გლდანის_VIII_მ.რ,_ხიზანიშვილის_ქუჩა.jpg|მინი|[[თბილისის ტრამვაი]]|220px|left]] [[1904]] წლის [[21 ნოემბერი|21 ნოემბრიდან]], კონკის ვიწროლიანდაგიანი ხაზების ჩანაცვლება დაიწყო ელექტროტრამვაის გზებით. მსგავსად კონკისა, ტრამვაიც დაახლოებით ორი ათეული წლის შემდეგ გამოჩნდა თბილისში, რაც იგი [[ბერლინი]]ს ავტოსამრეწველო გამოფენაზე წარმოადგინა სიმენსის ფირმამ და საქართველოს დედაქალაქი, მსოფლიოში მეჩვიდმეტე ქალაქი გახდა, სადაც ეს სისტემა ამუშავდა. თავდაპირველად, მასაც მართავდა ბელგიური სააქციო საზოგადოება, რომელთან გაფორმებული 20-წლიანი ხელშეკრულების ვადაც, [[1931]] წელს გადიოდა, თუმცა [[1915]] წლის [[15 მარტი|15 მარტს]] სასამართლო დადგენილებით ქალაქის მუნიციპალიტეტს გადაეცა. ტრამვაი იმ დროს ხალხის მასობრივი გადაყვანის უმთავრეს საშუალებად გამოიყენებოდა და თანდათან ვითარდებოდა. თუმცა, [[1920]]-იანი წლებიდან მსოფლიოში გავრცელებულმა მოდერნისტულმა ქალაქგეგმარებამ, საქართველოშიც შემოაღწია და დაიწყო ქუჩების მორგება შიდაწვის ძრავიან სატრანსპორტო საშუალებებსა და კერძო ავტომობილებზე, რის შედეგადაც ტრამვაის მარშრუტებმა [[1950]]-იანი წლებში, ცენტრალური მაგისტრალებიდან, პარალელურ ქუჩებზე გადაინაცვლა, ხოლო მათი ადგილი, ავტობუსებისა და ტროლეიბუსების ხაზებმა დაიკავა. მიუხედავად ამისა, ტრამვაის სისტემის გაფართოება, [[საბჭოთა კავშირი]]ს ბოლო წლებამდე მიმდინარეობდა. [[1986]] წელს ავჭალაში გაიხსნა ორას ვაგონზე გათვლილი, ყველაზე დიდი დეპო თბილისში, შესაბამისი ხაზის დაგრძელებით. ეს წარმოადგენდა უკანასკნელ განახლებას აღნიშნული სისტემის, რომლის საერთო სიგრძეც ცალ ლიანდაგზე გათვლით, იმ დროისთვის 108 კილომეტრს აღწევდა. [[1989]] წლიდან კი უკვე დაიწყო მარშრუტების შეკვეცა, რაც აქტიურად გაგრძელდა [[90-იანები|90-იან]] წლებში, ვინაიდან მძიმე პოლიტიკური, ეკონომიკური და ფინანსური მდგომარეობის გამო, ვეღარ ხერხდებოდა სატრანსპორტო საშუალებებისა და ინფრასტრუქტურის მოვლა-შენახვის სამუშაოების სათანადოდ ჩატარება.<ref name=transp-probl>{{cite web |url=http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-01000-00---off-0ekonomik--00-1----0-10-0---0---0prompt-10---4-------0-1l--11-ka-50---20-about---00-3-1-00-0-0-11-1-0utfZz-8-00&a=d&c=ekonomik&cl=CL4.1&d=HASH01c7c4002661a7fd27d0d050.4.1 |title=დედაქალაქის სოციალურ-ეკონომიკური ინფრასტრუქტურის განვითარების პრობლემები |publisher=დემოკრატიის განვითარების ცენტრი |first=ლალი |last=ხურცია |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190728143316/http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-01000-00---off-0ekonomik--00-1----0-10-0---0---0prompt-10---4-------0-1l--11-ka-50---20-about---00-3-1-00-0-0-11-1-0utfZz-8-00&a=d&c=ekonomik&cl=CL4.1&d=HASH01c7c4002661a7fd27d0d050.4.1 |archivedate=2019-07-28 |date=2004 |accessdate=2019-07-28 }}</ref> ეს კი საბოლოოდ [[2006]] წლის [[4 დეკემბერი|4 დეკემბერს]], ტრამვაის გახსნიდან 102 წლის შემდეგ, დარჩენილი 12-კილომეტრიანი ხაზის გაუქმებითა და ტრამვაის სისტემის სრული ლიკვიდაციით დასრულდა.<ref name="tiflis" /><ref name=gza /><ref>{{cite web |url=http://www.tramvai.ge/tram_history/#more-1778 |title=თბილისის ტრამვაის ისტორია |publisher=საინიციატივო ჯგუფი „თბილისის ტრამვაი“ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170331105630/http://www.tramvai.ge/tram_history/#more-1778 |archivedate=2017-03-31 |date=2012-03-23 |accessdate=2019-07-28 }}</ref> === ფუნიკულიორი === {{მთავარი|თბილისის ფუნიკულიორი}} [[ფაილი:Funicular_of_Tbilisi_Jan_2013_11.jpg|მინი|[[თბილისის ფუნიკულიორი]]|220px]] ელექტროტრამვაის შემოსვლასთან ერთად, [[1905]] წლის [[24 თებერვალი|24 თებერვალს]], თბილისში გაიხსნა ფუნიკულიორი. მისი აგების იდეაც, ბელგიურ სააქციო საზოგადოებას ეკუთვნოდა, რომელმაც ხელშეკრულების მიხედვით, 45-წლიანი ექსპლუატაციის უფლება მიიღო, ვადის გასვლის შემდეგ, სახელმწიფოსთვის უსასყიდლოდ გადაცემის პირობით. ამ სამთო ტრამვაის თავდაპირველი დანიშნულება იყო, უმოკლესი გზით დაკავშირება „ზემო თბილისთან", რომელიც უნდა გაშენებულიყო [[მთაწმინდა|მთაწმინდის]] პლატოზე.<ref>{{YouTube|title=ქალაქიდან ქალაქამდე - „ზემო თბილისი“ და ფუნიკულიორის რესტორნის შენობა (ალექსანდრე ელისაშვილი) |id=pDaphJyVFEM}}</ref> აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებული გეგმები, ჯერ კიდევ მეცხრამეტე საუკუნის მეორე ნახევრიდან განიხილებოდა, თუმცა საბოლოოდ ვერ განხორციელდა, მასშტაბური სამუშაოების საჭიროებიდან და იმ წლებში მომხდარი რევოლუციური მოვლენებიდან გამომდინარე. [[30-იანები|30-იან]] წლებში კი გადაწყდა მთაწმინდაზე პარკის მშენებლობა და რკინიგზამაც ახალი, ტურისტული ფუნქცია შეიძინა.<ref name="tiflis" /><ref>{{cite web |url=http://park.ge/ka/objects/30 |title=ფუნიკულიორის ისტორია |publisher=„მთაწმინდის პარკი“ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190728182053/https://park.ge/ka/objects/30 |archivedate=2019-07-28 |date=2017 |accessdate=2019-07-28 }}</ref> ფუნიკულიორს რამდენჯერმე ჩაუტარდა რეკონსტრუქცია. პირველად [[1936]]–[[1938]] წლებში, როცა ზედა სადგურის ადგილას აშენდა სამსართულიანი შენობა, რესტორნითა და განიერი ტერასებით. [[1968]]–[[1969]] წლებში შეიცვალა ქვედა სადგური და ვაგონების ძარები, ხოლო [[1989]] წელს დაწყებული სამუშაოები [[1992]] წელს შეჩერდა და ვეღარ დასრულდა [[საქართველოს სამოქალაქო ომი|სამოქალაქო ომის]] გამო, ზედა სადგური კი გაიძარცვა და გაპარტახდა.<ref name="tiflis" /> ფუნიკულიორის სარეაბილიტაციო სამუშაოები დაიწყო [[2007]] წელს, მას შემდეგ რაც იგი 49-წლიანი იჯარით კერძო კომპანიამ შეიძინა, თუმცა იმ დროს არსებული [[საქართველოს პოლიტიკური კრიზისი (2007)|შიდა პოლიტიკური კრიზისის]] გამო, სამუშაოები კვლავ შეჩერდა. საბოლოოდ, რეაბილიტაციის დასრულება და მოძრაობის აღდგენა, 20-წლიანი პაუზის შემდეგ, [[2012]] წელს მოხერხდა. შედეგად, ქვედა სადგურს, ისტორიული იერსახე დაუბრუნდა, სრულად განახლდა ზედა სადგურიც და აღიდგინა თავისი ფუნქცია, ხოლო უშუალოდ რკინიგზა მთლიანად თანამედროვე სტანდარტებით მოეწყო, დამონტაჟდა უახლესი მართვისა და უსაფრთხოების სისტემები, ძველი ვაგონები კი შეიცვალა Doppelmayr-ის ([[:en:Doppelmayr_Garaventa_Group|ინგლ.]]) წარმოებული, თანამედროვე დიზაინის [[შვეიცარია|შვეიცარიული]] ვაგონებით.<ref>{{cite web |url=http://old.1tv.ge/ge/news/view/45464.html |title=ფუნიკულიორის სამთო-საბაგირო გზის რეაბილიტაცია დასრულდა |publisher=1tv.ge |date=2012-12-27 |accessdate=2019-07-28 }}{{Dead link|date=ივნისი 2023 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> === ავტობუსი === {{მთავარი|ავტობუსი#საქართველოში}} ავტობუსის წინამორბედი, ცხენებშებმული ომნიბუსი, ჯერ კიდევ მეცხრამეტე საუკუნეში გამოიყენებოდა, თბილისის გარეუბნებთან დასაკავშირებლად, თუმცა თანამედროვე სახის, ანუ ძრავიანი სატრანსპორტო საშუალებები, პირველად გამოჩნდა საბჭოთა პერიოდში, იმ დროს არსებული მასშტაბური ურბანიზაციის შედეგად დამდგარი საჭიროებების გამო. დედაქალაქს აქტიურად უერთდებოდა ახალი ტერიტორიები, შენდებოდა საავტომობილო გზები. ახალი უბნების ტრანსპორტის უზრუნველსაყოფად კი ყველაზე მარტივი და მოსახერხებელი გზა, ავტობუსების მარშრუტების დანიშვნა იყო. პირველი ხაზი, [[1934]] წელს გაიხსნა, 10 კილომეტრის სიგრძის იყო და მხოლოდ 5 ერთეული მოძრაობდა, თუმცა გადაყვანილ მგზავრთა რაოდენობამ, 1 200 000-ს მიაღწია. ეს რიცხვი, ავტობუსების ქსელის გაფართოებასთან ერთად, განუხრელად იზრდებოდა და [[1970]] წელს 125 მილიონსაც გადააჭარბა, ხოლო მომდევნო ათწლეულში კიდევ 100 მილიონით გაიზარდა.<ref name="tiflis" /> აღნიშნული სისტემის სტაბილურობისთვის, დიდი დარტყმა აღმოჩნდა საბჭოთა კავშირის დაშლა, ქვეყანაში არსებული რთული ეკონომიკური და პოლიტიკური ვითარებიდან გამომდინარე, თითქმის სრულად ჩამოიშალა საავტობუსე ქსელი და მისი ადგილი, კერძო [[მიკროავტობუსი|მიკროავტობუსებმა]] დაიკავა, [[სამარშრუტო ტაქსი]]ს სახით.<ref name=transp-probl /> დედაქალაქში სისტემის რეაბილიტაცია, მხოლოდ [[2004]] წლიდან დაიწყო, ძველი ერთეულების სრულად ჩამოწერითა და მეორეული [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდური]] ავტობუსების შემოყვანით. მომდევნო წლებში, პარკი [[უკრაინა|უკრაინული]] მოდელებით შეივსო და [[2008]] წლისთვის, ჯამში მათი რაოდენობა, ათასს აღწევდა, 130-მდე ხაზზე კი შვიდასზე მეტი მოძრაობდა. თუმცა დაბალი ხარისხის პროდუქციისა და არასათანდო მოვლის შედეგად, უმეტესობა რამდენიმე წელიდაში გამოვიდა მწყობრიდან. აგრეთვე, არაეფექტიანად იყო დაგეგმილი მარშრუტები, არ იყო მოწესრიგებული გაბილეთიანების სიტემა და ერთ-ორ წელში, დანახარჯების კუთხით სავალალო სიტუაცია შეიქმნა, რაც [[2010]] წელს, დაახლოებით მესამედი ერთეულის ჩამოწერითა და მარშრუტების მკვეთრი შემცირებით დასრულდა.<ref name="tiflis" /> [[ფაილი:Tbilisi's_new_city_bus_-_MAN_Lion's_city_A21_CNG_(06).jpg|მინი|თანამედროვე [[ავტობუსი]] თბილისში|220px|left]] პარკის თანამედროვე და ეკოლოგიურად სუფთა ავტობუსებით განახლების თაობაზე, მომდევნო წლებში მუდმივად მიდიოდა საუბარი, თუმცა კონკრეტული ნაბიჯები არ გადადგმულა. ახალი ავტობუსების შემოყვანის დაწყება, მხოლოდ 6 წლის შემდგომ მოხერხდა და [[2016]] წლის სექტემბერში, თბილისში გამოჩნდა Euro-6-სტანდარტის ემისიის მქონე, თხევად [[ბუნებრივი აირი|ბუნებრივ აირზე]] მომუშავე, ეტლით მოსიარულეთათვის ხელმისაწვდომი, [[გერმანია|გერმანული]] MAN-ის ([[:en:MAN_Truck_%26_Bus|ინგლ.]]) წარმოებული ავტობუსები. დარჩენილი ამორტიზებული ერთეულების სრულად ჩანაცვლება კი უახლოესი პერიოდისთვის დაიგეგმა. ავტობუსების პარკი რამდენჯერმე განახლდა [[ბათუმი|ბათუმსა]] და სხვა მცირე ქალაქებშიც, ხოლო სიდიდით მეორე ქალაქ [[ქუთაისი|ქუთაისში]], საავტობუსე ქსელი, 2007 წლიდან სრულიად კერძო კომპანიების საკუთრებაშია და ავტობუსების ჩანაცვლებაც, არასისტემატურად მიმდინარეობს. აგრეთვე, კერძო მეწარმეები უზრუნველყოფენ, ავტობუსებით მგზავრთა საქალაქთაშორისო გადაყვანებსაც. [[ფაილი:Tbilisi_MinibusMarshrutka.jpg|მინი|„[[ფორდი|ფორდის]]“ [[მიკროავტობუსი|მიკროავტობუსები]], დატვირთულ მაგისტრალურ გამზირზე|220px]] მართალია, [[მიკროავტობუსი|მიკროავტობუსები]] საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ცალკე სახეობად არ განიხილება, ვინაიდან ხალხის მასობრივი გადაყვანის ფუნქციას სათანადოდ ვერ ასრულებს მცირე ტევადობის გამო და მხოლოდ დამხმარე საშუალებად გამოიყენება, დაბალი სიმჭიდროვის უბნების დასაფარად, საქართველოში სხვადასხვა დროს, მათ მაინც მნიშვნელოვანი ადგილი ეკავა, მოსახლეობის ტრანსპორტით უზრუნველყოფაში, გარკვეული გარემოებებიდან გამომდინარე. პირველად, სამარშრუტო ტაქსებიც საბჭოთა ხანაში გამოჩნდა, [[1968]] წლიდან და [[1990]] წლამდე მისი მეშვეობით გადაყვანილ მგზავრთა რაოდენობა ექვსჯერ გაიზარდა, ხოლო მოძრავმა ერთეულებმა სამასს გადააჭარბა, მისი წილი ხალხის გადაყვანებში, დიდი მაინც არ ყოფილა, ვინაიდან იმ დროს ქალაქი საკმარისად იყო უზრუნველყოფილი მეტად ტევადი, კომფორტული და იაფი სატრანსპორტო საშუალებებით. ვითარება მკვეთრად შეიცვალა საბჭოთა კავშირის შემდგომ პერიოდში, როცა მუნიციპალური ტრანსპორტის სისტემა სრულად მოიშალა და მგზავრთა მოთხოვნის დაკმაყოფილება საკუთარ თავზე კერძო ბიზნესმა აიღო ხელში. დედაქალაქში 90-იანების ბოლოს, სამარშრუტოების რაოდენობა უკვე ორიათასს აჭარბებდა და საშუალოდ 34 მილიონი მგზავრი გადაჰყავდა.<ref name=transp-probl /> [[2004]] წელს დაიწყო მიკროავტობუსების შევიწროება და ცენტრალური ქუჩებიდან განდევნა, ავტობუსების სისტემის მოწესრიგების კვალდაკვალ, მაგრამ [[2011]] წლიდან, აღნიშნული სისტემის კრახით გამოწვეული დეფიციტის აღმოსაფხვრელად, სამარშრუტო ტაქსებმა, შედარებით დარეგულირებული სახით, კვლავ დაიკავა მნიშვნელოვანი ადგილი მგზავრთა ტრანზიტში. ბოლო წლების მონაცემების მიხედვით, მისი წილი ავტობუსებით გადაყვანილი ხალხის რაოდენობასაც აღემატება.<ref>{{cite web |url=http://tbilisi.gov.ge/img/original/2018/4/20/შინამეურნეობის_კვლევა.pdf |title=ქ.თბილისის შინამეურნეობების სატრანსპორტო კვლევის განხორციელების საკონსულტაციო მომსახურება |publisher=მდგრადი ურბანული ტრანსპორტის საინვესტიციო პროგრამა |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609055143/http://tbilisi.gov.ge/img/original/2018/4/20/%E1%83%A8%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%90.pdf |archivedate=2019-06-09 |date=2016-05-08 |accessdate=2019-07-28 }}</ref> მიუხედავად ამ ყველაფრისა, მაინც დიდი პრობლემებით ხასიათდება, რადგან მცირე ტევადობის გამო, ქუჩებში მრავალი ერთეული მოძრაობს და იწვევს გადატვირთულობას. ამასთან, მაინც ვერ ახერხებს გადაადგილების მოთხოვნის საკმარისად დაკმაყოფილებას და უმეტესად გადავსებულია, ხშირია ფეხზე მდგომი მგზავრების გადაყვანის შემთხვევებიც, რაც დაუშვებელია უსაფრთხოების კუთხით და სატრანსპორტო საშუალებების დიდი ნაწილი, ტექნიკურადაც არადამაკმაყოფილებელ მდგომარეობაშია. <ref name="tiflis" /><ref name="adb-strategic-report" /> === ტროლეიბუსი === {{მთავარი|თბილისის ტროლეიბუსი}} [[ფაილი:Trådbuss_Tbilisi.jpg|მინი|[[თბილისის ტროლეიბუსი]]|220px|left]] თბილისში ტროლეიბუსის სისტემა ამოქმედდა [[1937]] წლის [[30 მარტი|30 მარტს]], თავდაპირველად აღმაშენებლის გამზირზე, მომდევნო წელს კი რუსთაველის გამზირზეც გამოჩნდა. ავტობუსებთან ერთად, ტროლეიბუსების ქსელიც თანდათან ფართოვდებოდა და ცენტრალური ქუჩებიდან, მალევე განდევნა ტრამვაის ხაზები, თუმცა მგზავრების ტრანზიტში მისი საერთო წილი, 20%-ს არასდროს აღემატებოდა. ქსელის მაქსიმალური ზომა, დაფიქსირდა [[1986]] წელს, როცა ქალაქში 21 მარშრუტი იყო, 215 კილომეტრი სიგრძითა და 225 ერთეული ტროლეიბუსით, ყოველწლიურად გადაყვანილი მგზავრების რაოდენობა კი დაახლოებით 53 მილიონს შეადგენდა.<ref name="tiflis" /> თბილისის შემდეგ, დაახლოებით ათ წელიწადში, ტროლეიბუსი სიდიდით მეორე ქალაქში, [[ქუთაისის ტროლეიბუსი|ქუთაისშიც]] გამოჩნდა, სადაც მაქსიმალური განვითარების პერიოდში, წარმოდგენილი იყო 88 კილომეტრის სიგრძის 10 მარშრუტით. ტროლეიბუსის სისტემით, საქართველოში ჯამში 12 ქალაქი იყო უზრუნველყოფილი: [[თბილისის ტროლეიბუსი|თბილისი]], [[ქუთაისის ტროლეიბუსი|ქუთაისი]], [[ჭიათურის ტროლეიბუსი|ჭიათურა]], [[სოხუმის ტროლეიბუსი|სოხუმი]], [[რუსთავის ტროლეიბუსი|რუსთავი]], [[გორის ტროლეიბუსი|გორი]], [[ბათუმის ტროლეიბუსი|ბათუმი]], [[ოზურგეთი ტროლეიბუსი|ოზურგეთი]], [[ფოთის ტროლეიბუსი|ფოთი]], [[ცხინვალის ტროლეიბუსი|ცხინვალი]], [[სამტრედიის ტროლეიბუსი|სამტრედია]], [[ზუგდიდის ტროლეიბუსი|ზუგდიდი]]. საბჭოთა კავშირის დაშლის გამო, ვეღარ მოესწრო მშენებლობის დასრულება [[ზესტაფონის ტროლეიბუსი|ზესტაფონსა]] და [[ქობულეთის ტროლეიბუსი|ქობულეთში]]. [[ფაილი:Gori-ZiU-9-42.jpg|მინი|[[გორის ტროლეიბუსი]]|220px]] როგორც დანარჩენი მიწისზედა სატრანსპორტო სისტემები, 90-იან წლებში აგრეთვე მძიმე ვითარებაში აღმოჩნდა ტროლეიბუსების ქსელიც. თუმცა, ავტობუსებთან შედარებით, უფრო უკეთ და დიდხანს იყო შენარჩუნებული, შესაბამისად, იმ დროისთვის დედაქალაქში იგი ერთადერთ რეალურად მოქმედ საზოგადოებრივ სატრანსპორტო სისტემას წარმოადგენდა, მეტროპოლიტენთან ერთად.<ref name=transp-probl /> არასათანადო მოვლის, სავალი ნაწილების დეფიციტისა და მიმდინარე სარემონტო სამუშაოების ციკლის არარსებობის გამო, ეს სისტემაც წლების შემდეგ ამორტიზირდა, რის გამოც თავის ფუნქციას ვეღარ ასრულებდა. [[2000-იანები]]ს დასაწყისისთვის, ტროლეიბუსების რაოდენობა განახევრდა, გადაყვანილ მგზავრთა ოდენობა კი საბჭოთა პერიოდთან შედარებით, სამი მეოთხედით იყო შემცირებული.<ref name=transp-probl /> საზოგადოებრივი ტრანსპორტის რეფორმის ფარგლებში, დედაქალაქში [[2006]] წელს, ტრამვაისთან ერთად, სრულად გაუქმდა ტროლეიბუსის დარჩენილი ხაზები, ხოლო სხვა ქალაქებში, ეტაპობრივად დაიხურა [[2010]] წლამდე. ერთადერთი მოქმედი სისტემა, რომელიც ქვეყანაში შემორჩა, სოხუმის ტროლეიბუსია, თუმცა იგი არ ექვემდებარება საქართველოს ხელისუფლების კონტროლს.<ref name="tiflis" /> === საბაგირო === {{მთავარი|საბაგირო გზა#მოქმედი საბაგირო გზები საქართველოში}} [[ფაილი:Batumi_aerial_tramway.jpg|მინი|[[საბაგირო გზა]] [[ბათუმი|ბათუმში]]|220px|left]] მთაგორიანი რელიეფიდან გამომდინარე, საქართველოში საზოგადოებრივი ტრანსპორტის მეტად გავრცელებულ სახეობას წარმოადგენს საბაგირო. პირველი ბაგირგზა მოეწყო ზესტაფონში, ადგილობრივი ცნობილი ინჟინრების ძალისხმევით [[1946]] წელს. მისი მეშვეობით მოსახლეობა გადაადგილდებოდა მდინარის ერთი ნაპირიდან მეორეზე, ქალაქის ცენტრიდან დაბაში. [[40-იანები|40-იან]] წლებში, საბაგიროები აგრეთვე აშენდა ჭიათურაშიც, მაღაროების მომსახურებისთვის, სრულყოფილი სამგზავრო ბაგირგზა კი [[1952]] წელს აიგო, რომელიც ქალაქის ცენტრს პერევის სამრეწველო უბანთან აკავშირებდა და მთელ საბჭოეთშიც პირველი იყო. 90-იანები წლებისთვის კი ჯამში საბაგიროების რაოდენობა ჭიათურაში, ორ ათეულს აჭარბებდა, რაც მსოფლიოში ერთ-ერთი მაღალი მაჩვენებელი იყო. მათი უმეტესობა დღეს უკვე მოძველებულია, თუმცა მოსახლეობისთვის ქალაქში მნიშვნელოვან ტრანსპორტს წარმოადგენს და მაინც აქტიურად გამოიყენება. [[2016]] წლიდან კი მიმდინარეობს სამუშაოები, ცენტრში მდებარე სადგურისა და მისგან გამავალი რამდენიმე მიმართულების ხაზების ჩასანაცვლებლად, ფრანგული წარმოების, თანამედროვე სტანდარტის ქანქარასებრი საბაგიროებით.<ref>{{cite web |url=http://www.mrdi.gov.ge/ge/news/{{urlencode:ჭიათურაში-საბაგირო-გზების-რეაბილიტაცია-დაიწყო|path}} |title=ჭიათურაში საბაგირო გზების რეაბილიტაცია დაიწყო |publisher=საქართველოს რეგიონალური განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190728182515/http://www.mrdi.gov.ge/ge/news/%7B%7Burlencode%3A%E1%83%AD%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%98-%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%9D-%E1%83%92%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90-%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%AC%E1%83%A7%E1%83%9D%7Cpath%7D%7D |archivedate=2019-07-28 |date=2017-01-18 |accessdate=2019-07-28 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.radiotavisupleba.ge/a/{{urlencode:საჰაერო-საბაგირო-შიდასაქალაქო-ტრანსპორტად-და-მისი-განახლების-მოლოდინი-ჭიათურაში/29291966.html|path}} |title=საჰაერო საბაგირო შიდასაქალაქო ტრანსპორტად და მისი განახლების მოლოდინი ჭიათურაში | publisher=რადიო თავისუფლება |archiveurl=http://web.archive.org/save/https://www.radiotavisupleba.ge/a/{{urlencode:საჰაერო-საბაგირო-შიდასაქალაქო-ტრანსპორტად-და-მისი-განახლების-მოლოდინი-ჭიათურაში/29291966.html|path}} |archivedate=2019-07-28 |date=2018-06-05 |accessdate=2019-07-28}}</ref> [[ფაილი:The_park_in_Borjomi.jpg|მინი|[[საბაგირო გზა]] [[ბორჯომი|ბორჯომში]]|220px]] მგზავრთა გადაყვანისთვის, აღნიშნული სახეობის საშუალება აქტიურად გამოიყენებოდა დედაქალაქშიც, როგორც ტურისტული მიზნებით, აგრეთვე წმინდა სატრანსპორტო დანიშნულებით. პირველი ბაგირგზა, რომელიც თბილისში აიგო, [[რუსთაველის გამზირი|რუსთაველის გამზირს]] აკავშირებდა [[მთაწმინდა|მთაწმინდის პარკთან]], ვინაიდან ფუნიკულიორი, ვეღარ აკმაყოფილებდა პარკში მოხვედრის მსურველთა მოთხოვნას. იგი ამოქმედდა [[1958]] წლის ოქტომბერში და იმუშავა [[1990]] წელს მომხდარ [[მთაწმინდის_საბაგიროს_ტრაგედია_(1990)|ტრაგიკულ შემთხვევამდე]]. [[2014]] წელს იგეგმებოდა მისი აღდგენა, ქვედა სადგურის შეცვლილი მდებარეობით [[პირველი რესპუბლიკის მოედანი|რესპუბლიკის მოედანზე]], თუმცა, არქიტექტორებისა და ხელოვნებათმცოდნეების პეტიციის გათვალისწინებით, ქალაქის ისტორიული იერსახის შესანარჩუნებლად გადაწყდა ძველი სადგურის რეაბილიტაცია.<ref>{{cite web |url=http://netgazeti.ge/news/36562/ |title=ვარდების მოედანზე საბაგირო გზის მშენებლობა დაკონსერვდა |publisher=netgazeti.ge |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190728193524/https://netgazeti.ge/news/36562/ |archivedate=2019-07-28 |date=2014-11-10 |accessdate=2019-07-28 }}</ref> ვინაიდან სამუშაოების ჩასატარებლად მოსახლეობის გაყვანა იყო საჭირო, კერძო მესაკუთრეებთან მოლაპარაკებების გამო, მშენებლობის დაწყება გაჭიანურდა.<ref name="tiflis" /><ref>{{cite web |url=http://lta.gov.ge/?page_id=63 |title=საქართველოში ბაგირგზების შესახებ (ისტორიის და მდგომარეობის მოკლე მიმოხილვა) |publisher=საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს სახმელეთო ტრანსპორტის სააგენტო |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180822211416/http://lta.gov.ge/?page_id=63 |archivedate=2018-08-22 |date=2018 |accessdate=2019-07-28 }}</ref> მეორე საბაგირო გზა დედაქალაქში აშენდა [[1966]] წელს, [[ვაკე (თბილისი)|ვაკისა]] და [[კუს ტბა|კუს ტბის]] დასაკავშირებლად. იგი უსაყრდენოა და აიგო ცნობილი ქართველი ინჟინრის შემუშავებული პროექტით, რომელიც იმ დროისთვის ინოვაციურ გადაწყვეტას წარმოადგენდა, საბაგიროების მშენებლობაში. საბჭოთა კავშირის სამგზავრო ბაგირგზების უმეტესობა, სწორედ საქართველოში იყო დაპროექტებული<ref>{{cite web |url=http://stav26.livejournal.com/421205.html |title=История создания пятигорской канатки |publisher=stav26 |date=2016-08-24 |language=რუსული |accessdate=2019-07-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210514051748/https://stav26.livejournal.com/421205.html |archivedate=2021-05-14 }}</ref> და მისი კომპონენტებიც ადგილზე მზადდებოდა (ბაგირების გარდა). კუს ტბის საბაგირო თბილისში ყველაზე დიდხანს ემსახურა მგზავრებს, მათ შორის 90-იანი წლების მძიმე პერიოდშიც (სეზონურად), თუმცა 2009 წელს სარეაბილიტაციო თანხების უქონლობის მიზეზით შეჩერდა. მისი აღდგენა და ამუშავება, შვიდი წლის შემდეგ მოხერხდა. მის გარდა დედაქალაქში, სხვადასხვა დროს კიდევ ექვსი საბაგირო მოქმედებდა, აქედან ოთხი ([[ლისის ტბა|ლისის ტბის]], [[ბაგები (თბილისი)|ბაგების]], [[დიდუბე|დიდუბისა]] და [[სამგორი|სამგორის]]) სამგზავრო-სატრანზიტო დანიშნულებით და ორი ([[მზიური_(პარკი)|მზიურისა]] და [[თბილისის ეთნოგრაფიული მუზეუმი ღია ცის ქვეშ|ეთნოგრაფიული მუზეუმი]]ს) სარეკრეაციო, თუმცა საბჭოთა კავშირის მიწურულს და დაშლის შემდგომ, ყველა გაუქმდა. [[2012]] წელს კი [[რიყე (თბილისი)|რიყეზე]] მოეწყო თანამედროვე ტიპის გონდოლებიანი საბაგირო, ტურისტული მიზნებისთვის.<ref name="tiflis" /><ref name="adb-strategic-report" /> საბაგიროები საქართველოს თითქმის ყველა რეგიონსა და ადმინისტრაციულ ცენტრში იყო წარმოდგენილი, თუმცა მათი უმეტესობის მოქმედ მდგომარეობაში შენარჩუნება ვერ მოხერხდა, დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდგომ არსებული მძიმე ფინანსური და პოლიტიკური კრიზისების პირობებში. ყველაზე მეტი საბაგირო, ამ პერიოდს გადაურჩა დასასვენებელ და სამთო-სათხილამურო კურორტებზე, ყაზბეგის რეგიონში, ბორჯომის რეგიონში, სვანეთსა და აჭარაში. აღნიშნულ ლოკაციებზე, მზარდი ტურისტული მოთხოვნის შესაბამისად, ბაგირგზების რეაბილიტაცია და ახლების დამატება, მუდმივად მიმდინარეობს.<ref>{{cite web |url=http://mtisambebi.ge/news/business/item/674-ra-siaxleebit-xvdeba-saqartvelos-mtis-kurortebi-zamtris-turistul-sezons?fb_comment_id=1430205910412055_1430341240398522 |title=საქართველოს მთის კურორტების სიახლეები |publisher=Mtisambebi.ge |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190728200909/https://mtisambebi.ge/news/business/item/674-ra-siaxleebit-xvdeba-saqartvelos-mtis-kurortebi-zamtris-turistul-sezons?fb_comment_id=1430205910412055_1430341240398522 |archivedate=2019-07-28 |date=2017-12-09 |accessdate=2019-07-28 }}</ref> === მეტროპოლიტენი === {{მთავარი|თბილისის მეტროპოლიტენი}} [[ფაილი:Tbilisi_Metro_(29688893874).jpg|მინი|[[თბილისის მეტროპოლიტენი]]|220px|left]] დედაქალაქის ისტორიაში ყველაზე მასშტაბური ინფრასტრუქტურული პროექტისა და ძვირადღირებული სატრანსპორტო სისტემის მშენებლობა გადაწყდა [[1951]] წლის [[29 სექტემბერი|29 სექტემბერს]], განისაზღვრა მარშრუტი დიდუბესა და სამგორს შორის და დაიგეგმა თოთხმეტი სადგური ერთკილომეტრიანი დაშორებებით, [[1952]] წელს კი უშუალოდ გვირაბების გაყვანა დაიწყო. თუმცა, რამდენიმე წელიწადში, მომხდარი პოლიტიკური ცვლილებების შემდგომ, აღნიშნული გადაწყვეტილება გადაიხედა. ვინაიდან სამუშაოები დიდ თანხებს ითხოვდა, თან თბილისის მოსახლეობა მილიონსაც არ აღემატებოდა, საბჭოეთის ცენტრალურმა ხელისუფლებამ, საჭიროების არარსებობის საბაბით მშენებლობის ლიკვიდაციის ბრძანება გასცა. ადგილობრივი ხელისუფლების ძალისხმევით, ეს დადგენილება ჯერ კონსერვაციით შეიცვალა, ხოლო ორი წლის შემდეგ, მშენებლობა გაგრძელდა თავდაცვითი ობიექტის სახით, მაგრამ მხოლოდ დოკუმენტურად, რეალურად კვლავ მეტროპოლიტენის მოწყობის სამუშაოები მიმდინარეობდა. საბოლოოდ, ცენტრალური ხელისუფლება დათმობაზე წავიდა და მშენებლობა [[1960]] წელს კორექტირებული პროექტით, უკვე ოფიციალურადაც გაგრძელდა, სატრანსპორტო დანიშნულებით. პირველი მონაკვეთის დასრულება [[1965]] წელს მოხერხდა, ხოლო საზეიმოდ [[1966]] წლის [[10 იანვარი|10 იანვარს]] გაიხსნა. თბილისი მსოფლიოში ოცდამეექვსე, ხოლო საბჭოთა კავშირში მეოთხე ქალაქი გახდა, რომელსაც ამგვარი სატრანსპორტო სისტემა გააჩნდა.<ref name="tiflis" /> თბილისის მეტროს სისტემა ჯამში 27.6 კილომეტრიანი სიგრძის ორი ხაზისა და 23 სადგურისგან შედგება. ახალი სადგურების დაპროექტება და მშენებლობა, საბჭოთა პერიოდის ბოლომდე გრძელდებოდა, მას შემდეგ კი ყველა მშენებლობა შეჩერდა, მათ შორის მესამე ხაზისაც, რომლითაც ქალაქის დარჩენილი უბნების შემოერთება და მაგისტრალური ტრანსპორტით ქალაქის სრული უზრუნველყოფა უნდა მომხდარიყო. ფინანსური სიდუხჭირის პირობებში, თითქმის დასრულებული სადგურის, „[[ვაჟა-ფშაველა_(თბილისის_მეტრო)|ვაჟა-ფშაველას]]“ ნაწილობრივი გახსნა მოხერხდა [[2000]] წელს, ხოლო მომდევნო სადგური „[[სახელმწიფო_უნივერსიტეტი_(თბილისის_მეტრო)|უნივერსიტეტი]]“, რომელზეც, აგრეთვე სამუშაოების 90% უკვე შესრულებული იყო, მხოლოდ 30-წლიანი პაუზის შემდეგ, [[2017]] წელს ამოქმედდა.<ref name="tiflis" /><ref name="adb-strategic-report" /> საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდგომ მძიმე პერიოდს, დედაქალაქის სატრანსპორტო სისტემებიდან, მხოლოდ მეტროპოლიტენი გადაურჩა, რომელიც იმ დროსაც ახერხებდა მგზავრთა გადაყვანის ფუნქციის შესრულებას, [[1992]]–[[1994]] წლებში კი ხალხის ტრანზიტის 90% სწორედ, ამ სისტემაზე მოდიოდა.<ref name=transp-probl /> ბოლო წლებში, სატრანსპორტო სფეროს ქაოტური განვითარებისა და არაეფექტიანი დაგეგმვის შედეგად, აღნიშნული სისტემა სრული დატვირთვით ვერ მუშაობს, თუმცა თბილისის სატრანსპორტო მასტერპლანის მიხედვით, ქალაქის სატრანზიტო ხერხემლად სწორედ მეტროპოლიტენი განიხილება და დანარჩენი სისტემებიც, მგზავრგამტარუნარიანობის მიხედვით, მას უნდა მიებას.<ref name="tiflis" /> მეტროს მიწისქვეშა ქსელის გაფართოება, მაღალი საინვესტიციო ღირებულების გამო, დღის წესრიგში აღარ დგას.<ref name="adb-strategic-report" /> === სხვა სახეობები === მართალია, თბილისის ქალაქგეგმარება და სატრანსპორტო მოწყობა თავდაპირველ პერიოდსა და საბჭოთა ხანაში, თითქმის დაყოვნებების გარეშე მიყვებოდა მსოფლიოში იმ დროს გავრცელებულ ტენდენციებს, რის შედეგადაც ქალაქი გახდა ავტომობილებზე სრულად ორიენტირებული, შუქნიშნებისგან და ტრამვაის ლიანდაგებისგან თავისუფალი ფართო ცენტრალური გზებით, თუმცა აცდენა მოხდა მას შემდეგ, რაც განვითარებულ ქვეყნებში მიდგომები საპირისპიროდ შეცვალეს და აქცენტი საზოგადოებრივ ტრანსპორტის განვითარებასა და გზების კერძო ავტომობილებისგან დაცლაზე გადაიტანეს, ვინაიდან ნათლად გამოჩნდა ძველი პოლიტიკის უარყოფითი ეკონომიკური, სოციალური და ეკოლოგიური შედეგები, ჯერ კიდევ [[60-იანები|1960]]-იან წლებში. ამ ყველაფრის პრაქტიკულ განხორციელებას კი აღნიშნული ქვეყნების უმეტესობაში [[90-იანები|1990]]-იანი წლებიდან შეუდგნენ, რა დროსაც საქართველოში არეულობები და საომარი ვითარება მძვინვარებდა. მომდევნო წლებში კი ფინანსური და პოლიტიკური კრიზისების გამო, სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურა არათუ გაუმჯობესდა, არამედ საბჭოთა კავშირისგან მემკვიდრეობით დარჩენილი სისტემებიც კი სრულად ჩამოიშალა. შედეგად, დედაქალაქი დარჩა ისეთი მნიშვნელოვანი და თანამედროვე სატრანსპორტო სახეობების გარეშე, როგორიცაა [[LRT|ჩქაროსნული ტრამვაისა]] და [[BRT|ჩქაროსნული ავტობუსების]] მაგისტრალური ხაზები. პირველად ჩქაროსნული ტრამვაის საჭიროების შესახებ საუბრები დაიწყო [[2010]]–[[2011]] წლებში არასამთავრობო ორგანიზაციების ძალისხმევით.<ref>{{cite web |url=http://www.radiotavisupleba.ge/a/2211964.html |title=თბილისში ტრამვაი ბრუნდება |first=ჯიმშერ |last=რეხვიაშვილი |publisher=რადიო თავისუფლება |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190401024406/https://www.radiotavisupleba.ge/a/2211964.html |archivedate=2019-04-01 |date=2010-11-05 |accessdate=2019-07-28 }}</ref> საფრანგეთის მთავრობის დაფინანსებით კი კომპანია „სისტრამ“ სარეკომენდაციო ხასიათის კვლევაც ჩაატარა, სადაც მოცემული იყო ის მიმართულება, რომელზეც ყველაზე მეტად გამართლებული იქნებოდა მოცემული სახის ტრანსპორტის მოწყობა, თუმცა შესაბამისი თანხების არარსებობის საბაბით, ეს პროექტი აღარ განხორციელებულა. რეკომენდაციები, ჩქაროსნული მიწისზედა სატრანსპორტო სისტემების აუცილებლობის შესახებ, აგრეთვე [[2016]] წელს [[აზიის განვითარების ბანკი]]ს მიერ დაფინანსებულ საკონსულტაციო კვლევასა<ref name="adb-strategic-report" /> და დედაქალაქის გენგეგმაშიც<ref>{{cite web |url=http://droa.ge/wp-content/uploads/2017/07/ტომი-2-კონცეფცია.pdf |title=თბილისის მიწათსარგებლობის გენგეგმა (კონცეფცია) |publisher=droa.ge |author=„სითი ინსტიტუტი“ (City Institute Georgia) |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190728200034/http://droa.ge/wp-content/uploads/2017/07/%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98-2-%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%AA%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90.pdf |archivedate=2019-07-28 |date=2017 |accessdate=2019-07-28 }}</ref> იყო აღნიშნული.<ref>{{cite web |url=http://imedinews.ge/ge/ekonomika/68769/gengegmis-mikhedvit-tbilisshi-shesadzloa-tramvais-modzraoba-agdges |title=გენგეგმის მიხედვით, თბილისში შესაძლოა ტრამვაის მოძრაობა აღდგეს |publisher=იმედინიუსი |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190728140916/https://imedinews.ge/ge/ekonomika/68769/gengegmis-mikhedvit-tbilisshi-shesadzloa-tramvais-modzraoba-agdges |archivedate=2019-07-28 |date=2018-08-05 |accessdate=2019-07-28 }}</ref> [[2019]] წლისთვის კი კვლავ კომპანია „სისტრას“ მიერ მომზადდა ე. წ. „მასტერპლანი“, ანუ სატრანსპორტო განვითარების გეგმა, რომლის მიხედვითაც პირველ რიგში უნდა მოეწყოს ჩქაროსნული ავტობუსების სატრანზიტო სისტემა, რომლის საინვესტიციო ხარჯი შედარებით მცირეა და მისი იმპლემენტაციაც , გაცილებით მოკლე ვადებშია შესაძლებელი, ვიდრე მსუბუქი სალიანდაგო ტრანსპორტის, თუმცა მგზავრთა ნაკადის ზრდის შემთხვევაში, მომავალში შეიძლება ჩქაროსნული ტრამვაითაც ჩანაცვლდეს. თბილისში იყო მცდელობა სამდინარო ტაქსის დანერგვისაც [[50-იანები|1950]]-იანი წლებში. ამ მიზნით, [[მტკვარი|მტკვრის]] სანაპიროებზე ბეტონის ჯებირების აგებისას, საგანგებო გაჩერებებიც მოეწყო და რამდენიმე წლის განმავლობაში, მდინარის გასწვრივ კატერიც მოძრაობდა. თუმცა, მომდევნო წლებში პოლიტიკური ვითარების ცვლილების შემდგომ, აღნიშნული სახეობის ტრანსპორტის მუშაობა შეწყდა და აღარ აღდგენილა.<ref>{{YouTube|title=ქალაქიდან ქალაქამდე - „სამდინარო ტაქსი“ თბილისის ტრანსპორტის ისტორიიდან (ალექსანდრე ელისაშვილი) |id=4BtApaskGHk&t=966}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://amtuir.org/03_htu_generale/htu_1_avant_1870/htu_1.htm საქალაქო ტრანსპორტის წინარეისტორია] {{fr}} * [http://www.vtpi.org/tranben.pdf საზოგადოებრივი ტრანსპორტის უპირატესობებისა და ხარჯების შეფასება] {{en}} * [http://www.apta.com/wp-content/uploads/APTA_Fact-Book-2019_FINAL.pdf ფაქტობრივი მონაცემები — ამერიკის საზოგადოებრივი ტრანსპორტის ასოციაცია] {{en}} * [http://eprints.tsu.ge/936/1/{{urlencode:საზოგადოებრივი ტრანსპორტის სოციალურ-ეკონომიკური მნიშვნელობა და მისი პრიორიტეტები.pdf|path}} საზოგადოებრივი ტრანსპორტის სოციალურ-ეკონომიკური მნიშვნელობა და მისი პრიორიტეტები] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190418200233/http://eprints.tsu.ge/936/1/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%95%E1%83%98%20%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A1%20%E1%83%A1%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0-%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98%20%E1%83%9B%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%95%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90%20%E1%83%93%E1%83%90%20%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%98%20%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98.pdf |date=2019-04-18 }} {{ka}} * [http://ttc.com.ge/ka/history# თბილისის ტრანსპორტის ისტორია] {{ka}} * [http://www.scribd.com/doc/115292899/თბილისის-საქალაქო-ტრანსპორტის-განვითარების-ისტორიიდან თბილისის საქალაქო ტრანსპორტის განვითარების ისტორიიდან] {{ka}} * [http://www.scribd.com/document/402350555/სივრცითი-მობილობა-თბილისში-გამოწვევები-და-პერსპექტივები სივრცითი მობილობა თბილისში: გამოწვევები და პერსპექტივები] {{ka}} * [http://mdf.org.ge/storage/assets/file/documents%202016/murtazi/Strategic%20Paper%20Report%20PDF%20Geo(18_03_2016)/Strategic%20Paper%20Report%20PDF%20Geo.pdf მდგრადი ურბანული ტრანსპორტის სტრატეგია] {{ka}} * [http://droa.ge/wp-content/uploads/2017/07/ტომი-2-კონცეფცია.pdf თბილისის მიწათსარგებლობის გენგეგმა (კონცეფცია)] {{ka}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:საზოგადოებრივი ტრანსპორტი]] [[კატეგორია:ტრანსპორტი]] 38s35w1nleuk2lod41nmceiwpca4xnz 0 455086 4814396 4698057 2025-06-14T15:20:21Z Sparezani999 62791 /* წიგნები */ ახალი წიგნის დამატება 4814396 wikitext text/x-wiki '''გიორგი ხუროშვილი''' (დ. [[4 ნოემბერი]], [[1988]], [[თბილისი]], [[საქართველო]]) — ქართველი ფილოსოფოსი. {{ინფოდაფა პიროვნება|სახელი=გიორგი ხუროშვილი|დაბ თარიღი=[[4 ნოემბერი]], [[1988]]|პროფესია=[[ფილოსოფია|ფილოსოფოსი]]|სურათი=ფაილი:Გიორგი ხუროშვილი.jpg.JPG|სხვადასხვა=[[ფილოსოფიის დოქტორი]]|სახელი1=სამეცნიერო ხარისხი|ალმა-მატერი=[[გრიგოლ რობაქიძის სახელობის უნივერსიტეტი]] პოზნანის ადამ მიცკევიჩის სახელობის უნივერსიტეტი (პოლონეთი)|მოქალაქეობა={{დროშა|საქართველო}}|დაბ ადგილი=თბილისი|სახელი2=კვლევითი მიმართულებები|სხვადასხვა2=პოლიტიკური ფილოსოფია, ინტერკულტურული ფილოსოფია, ქრისტიანული ფილოსოფია, ქართული ფილოსოფიის ისტორია}} == ბიოგრაფია == გიორგი ხუროშვილი დაიბადა 1988 წელს, თბილისში. მოპოვებული აქვს სამართლის ბაკალავრისა (2010 წ.) და პოლიტიკურ მეცნიერებათა მაგისტრის (2012 წ.) აკადემიური ხარისხები. 2014-2016 წლებში სწავლობდა პოზნანის ადამ მიცკევიჩის უნივერსიტეტის ([[პოლონეთი]]) სადოქტორო პროგრამაზე. [[2017]] წელს, [[გრიგოლ რობაქიძის სახელობის უნივერსიტეტი|გრიგოლ რობაქიძის უნივერსიტეტში]] დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია: „იერუსალიმი და ათენი, როგორც ინტერკულტურული ფილოსოფიის პარადიგმა“ (ხელმძღვანელები: [[თენგიზ ირემაძე|თ. ირემაძე]], ჰ. შნაიდერი). გიორგი ხუროშვილი არის ფილოსოფიისა და სოციალურ მეცნიერებათა ინსტიტუტის (თბილისი) მეცნიერ-თანამშრომელი. იგი ლექციებს კითხულობდა გრიგოლ რობაქიძის სახელობის უნივერსიტეტში (თბილისი) და ლაზარსკის უნივერსიტეტში (ვარშავა). ამჟამად, გიორგი ხუროშვილი არის [[ახალი საქართველოს უნივერსიტეტი|ახალი საქართველოს უნივერსიტეტის]] პროფესორი და ამავე უნივერსიტეტის კავკასიური ფილოსოფიისა და თეოლოგიის სამეცნიერო-კვლევითი არქივის დირექტორის მოადგილე.<ref>[http://ngu.edu.ge/research/kavkasiuri-filosofiisa-da-teologiis-sametsniero-kvleviti-arkivi კავკასიური ფოლოსოფიისა და თეოლოგიის სამეცნიერო-კვლევითი არქივი]</ref> 2023 წლიდან არის საერთაშორისო თეოლოგიური ასოციაციის ფილოსოფიური თეოლოგიის სამეცნიერო ჯგუფის თანათავმჯდომარე.<ref>[https://iota-web.org/philosophical-theology-group/ IOTA Philosophical Theology Group]</ref> == სამეცნიერო საქმიანობა == გიორგი ხუროშვილის კვლევის სფეროებია პოლიტიკური ფილოსოფია, პოლიტიკური თეორია, ქრისტიანული ფილოსოფია, ქართული ფილოსოფიის ისტორია და ინტერკულტურული ფილოსოფია. მისი ნაშრომები, ძირითადად, ეძღვნება ანტიკურ და ახალი დროის პოლიტიკურ ფილოსოფიას, შუა საუკუნეების ქართულ ფილოსოფიას, ადრეულ ქრისტიანულ  ფილოსოფიას, შუა საუკუნეების ისლამურ და ებრაულ ფილოსოფიას, ინტერკულტურულ ფილოსოფიას.<ref>[https://scholar.google.com/citations?user=EhYey9YAAAAJ&hl=en გიორგი ხუროშვილი - Google Scholar]</ref> გიორგი ხუროშვილი არის სამეცნიერო სერიის „ფილოსოფია, სოციოლოგია, მედიის თეორია“ სარედაქციო საბჭოს წევრი, გერმანული გამომცემლობა „ლოგოსის“ ([[ბერლინი]]) სამეცნიერო სერიის „ფილოსოფია და სოციალური თეორია“ თანარედაქტორი, ქართული ფილოსოფიისა და თეოლოგიის ენციკლოპედიის მთავარი რედაქტორი, ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა ონლაინ პლატფორმა „პეტრიწის პორტალის“ მთავარი რედაქტორი. გიორგი ხუროშვილი ახორციელებს მთარგმნელობით საქმიანობას. მან ქართულ ენაზე თარგმნა [[ჰანა არენდტი|ჰანა არენდტის]], [[ლეო შტრაუსი|ლეო შტრაუსის]], [[ფრენსის ბეკონი|ფრენსის ბეკონის]], [[ტომას ჯეფერსონი|თომას ჯეფერსონის]], [[ბენჯამინ ფრანკლინი|ბენჯამინ ფრანკლინის]], [[ჯონ ადამსი|ჯონ ადამსის]], ჯეიმზ უილსონის, ბენჯამინ რაშის, ჰანს-გეორგ გადამერის, ქრისტოს იანარასის, კალისტე უეარის, იოანე ზიზიულასის ნაშრომები.<ref>[https://catalog.nplg.gov.ge/search~S1*geo?/a{u10EE}{u10E3}{u10E0}{u10DD}{u10E8}{u10D5}{u10D8}{u10DA}{u10D8}+{u10D2}{u10D8}{u10DD}{u10E0}{u10D2}{u10D8}/a~u~j~g~d~o~5~8~a~8+~2~8~d~g~2~8/1%2C2%2C37%2CB/exact&FF=a~u~j~g~d~o~5~8~a~8+~2~8~d~g~2~8&1%2C36%2C ეროვნული ბიბლიოთეკის კატალოგი]</ref> გიორგი ხუროშვილი არის 100-მდე ნაშრომის ავტორი, თანაავტორი, რედაქტორი და მთარგმნელი.<ref>[http://ngu.edu.ge/ka/about-university/academic-personnel/giorgi-khuroshvili გიორგი ხუროშვილის პუბლიკაციები]</ref> == რჩეული სამეცნიერო შრომები == === წიგნები === * გონებისა და გამოცხადების გზაჯვარედინზე - არისტოტელე მაიმონიდისთან. თბილისი, „ნეკერი“, 2025, ISBN 978-9941-501-57-9 * პოლიტიკური თეოლოგია შუა საუკუნეების საქართველოში. თბილისი, „ფავორიტი სტილი“, 2022, ISBN 978-9941-8-4907-7 * პლატონი ალ-ფარაბის პოლიტიკურ ფილოსოფიაში. სამეცნიერო სერია: „აღმოსავლეთი და დასავლეთი – კულტურათა დიალოგი“, ტ. 8, გამომცემლობა „ნეკერი“, თბილისი, 2018, ISBN 978-9941-479-13-7. * (თანაავტ.) პოლიტიკური ფილოსოფია: ნარკვევები, ტ. 2. სამეცნიერო სერია: ფილოსოფია და სოციალური მეცნიერებები დღეს, გამომცემლობა „ნეკერი“, თბილისი, 2017, ISBN 978-9941-457-75-3. * (თანაავტ.) პოლიტიკური ფილოსოფია: ნარკვევები, ტ. 1. სამეცნიერო სერია: ფილოსოფია და სოციალური მეცნიერებები დღეს, გამომცემლობა „ნეკერი“, თბილისი, 2016, ISBN 978-9941-457-74-6. * (თანაავტ.) ფილოსოფია და თეოლოგია შუა საუკუნეების საქართველოში, თბილისი, „ფავორიტი სტილი“, 2016, ISBN 978-9941-087-97-4. * იერუსალიმი და ათენი. ინტერკულტურული და ინტერდისციპლინური კონტექსტი. სამეცნიერო სერია: „აღმოსავლეთი და დასავლეთი – კულტურათა დიალოგი“, ტ. 4, გამომცემლობა „ნეკერი“, თბილისი, 2015, ISBN 978-9941-457-33-3. * (თანაავტ.) ახალი დროის ქართული ფილოსოფია და მისი მთავარი წარმომადგენლები. (XVIII საუკუნის მეორე ნახევრიდან XIX საუკუნის მეორე ნახევრამდე), თბილისი: „ფავორიტი სტილი“, 2014, ISBN 978-9941-0-7227-7. * (თანაავტ.) ფილოსოფიური ურბანისტიკა, თბილისი: გამომცემლობა „ნეკერი“, 2014, ISBN 978-9941-457-01-2. === სტატიები ქართულ ენაზე === * კლიმენტ ალექსანდრიელის ქრისტიანული პლატონიზმი; იხ.: „ქრისტიანული ფილოსოფიის სათავეებთან - კლიმენტ ალექსანდრიელი, კაბადოკიელი მამები, გაიუს მარიუს ვიქტორინუსი, ნეტარი ავგუსტინე, ბოეციუსი“. კრებულის რედაქტორები: თ. ირემაძე, ჰ. შნაიდერი, გ. ხუროშვილი. „ფავორიტი სტილი“, თბილისი, 2019 წ., გვ. 16-25.  * ბრუნო ბაუერისა და დავიდ ფრიდრიხ შტრაუსის დავა ჰეგელის რელიგიის კონცეფციის ინტერპრეტაციის შესახებ; იხ.: კრებული „ჰეგელის რელიგიის ფილოსოფია“, რედაქტორი: თ. ირემაძე, „ფავორიტი სტილი“, თბილისი, 2019 წ., გვ. 185-202. * ღვთისა და ადამიანის ქალაქთა კონფლიქტი ნეტარი ავგუსტინეს ნააზრევში; იხ.: „ნეტარი ავგუსტინე - ქრისტიანობის მასწავლებელი“, რედ. თ. ირემაძე, თბილისი: „ფავორიტი სტილი“, 2017 წ., გვ. 176-185. * პოლიტიკა და რელიგია  შუა საუკუნეების საქართველოში (დავით აღმაშენებელი, გიორგი ჭყონდიდელი, არსენ იყალთოელი); იხ.: ფილოსოფია და თეოლოგია შუა საუკუნეების საქართველოში, კრებულის შემდგენელი და სამეცნიერო რედაქტორი თ. ირემაძე, თბილისი, 2016 წ., გვ. 71-86. * ჰანა არენდტის პოლიტიკური აზროვნების საწყისები; იხ.: ჰანა არენდტი, „რა არის ხელისუფლება?“. ფილოსოფია-სოციოლოგიის კლასიკური და თანამედროვე ტექსტები, ტ. 4, გამომცემლობა „ნეკერი“, თბილისი, 2015 წ., გვ. 7-15. * იერუსალიმისა და ათენის რეცეფცია ტერტულიანედან ლეო შტრაუსამდე; იხ: „ლეო შტრაუსი, იერუსალიმი და ათენი. შესავალი განაზრებანი.“ „საუნჯე“, თბილისი, 2013 წ., გვ. 9-17. * პლატონსა და ბიბლიურ წინასწარმეტყველთა შორის: ჰერმან კოჰენი და ლეო შტრაუსი იერუსალიმისა და ათენის შესახებ; იხ: „აღმოსავლეთი და დასავლეთი. ინტერკულტურული და ინტერდისციპლინური კვლევები“, რედაქტორ-შემდგენლები: თ. ირემაძე და გ. თევზაძე, გამომცემლობა „ნეკერი“, თბილისი,  2012 წ., გვ. 153-160. === სტატიები უცხო ენაზე === * Philosophy in Independent Georgia, in: Philosophy Unchained. Developments in Post-Soviet Philosophical Thought. Edited by M. Minakov. Foreword by Ch. Donohue, ibidem Press, 2023.<ref>[https://cup.columbia.edu/book/philosophy-unchained/9783838217680 Philosophy Unchained. Developments in Post-Soviet Philosophical Thought]</ref> * The Dispute Between Bruno Bauer and David Friedrich Strauss Over the Interpretation of Hegel`s Religious Conception. Edited by T. Iremadze, U. R. Jeck and H. Schneider, Bochum: Europäischer Universitätsverlag GmbH, 2021. * Conceptions of Political Thought in Medieval Georgia (David IV “the Builder”, Arsen of Ikalto), in: Veritas et subtilitas. Truth and Subtlety in the History of Philosophy. Essays in memory of Burkhard Mojsisch (1944-2015), ed. by T. Iremadze and U. R. Jeck, John Benjamins Publishing Company, Amsterdam/Philadelphia, 2018. p.&nbsp;149-156.<ref>[https://benjamins.com/catalog/bsp.59.10khu Khuroshvili, G. - John Benjamins Publishing Company]</ref> * Jerusalem and Athens in Medieval Georgian Thought; in: Philosophie und Sozialtheorie, Band 1, Leben verstehen. Herausgegeben von Tengiz Iremadze, Udo Reinhold Jeck, Helmut Schneider. Logos Verlag, Berlin, 2014., p.&nbsp;97-101.<ref>[https://www.logos-verlag.de/cgi-bin/engbuchmid?isbn=3704&lng=deu&id= Leben verstehen - Logos Verlag Berlin]</ref> * Neo-conservatism in the USA from Leo Strauss to Irving Kristol; in: European Scientific Journal, February/special/ edition vol. 8, No.2; edited by J. Shopovski, D. Vujadinovic; 2012; p.&nbsp;80-85. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00010534/ გიორგი ხუროშვილი - ბიოგრაფიული ლექსიკონი] * [http://ngu.edu.ge/about-university/academic-personnel/giorgi-khuroshvili გიორგი ხუროშვილი - ახალი საქართველოს უნივერსიტეტი] * [http://ngu.edu.ge/ka/news/asots-profesor-giorgi-khuroshvilis-lektsia-da-tsignis-prezentatsia გიორგი ხუროშვილის წიგნის პრეზენტაცია] * [http://ngu.edu.ge/ka/news/asocirebuli-profesoris-giorgi-khuroshvilis-mokhseneba გიორგი ხუროშვილის მოხსენება] * [https://www.youtube.com/channel/UCmW9zqFO9OrZqB--WiD15qw ფილოსოფიური საუბრები] * [http://www.petritsiportal.ge/ka პეტრიწის პორტალი] * [http://encyclopedia.ge/ka/authors/14 ქართული ფილოსოფიისა და თეოლოგიის ენციკლოპედია] * [https://dlab.ug.edu.ge/authors/detail/1211 ციფრული ბიბლიოთეკა] == სქოლიო == {{Reflist}} [[კატეგორია:ქართველი მთარგმნელები]] [[კატეგორია:ქართველი ფილოსოფოსები]] jt9mwe3yajxiq21hc3071xjcf5jebwr 0 463637 4814593 4775676 2025-06-15T05:15:42Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814593 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = საფიე აილა | ფოტო = | ფოტოს სიგანე = |წარწერა = | ალტ = | მშობლსახელი = | ენის კოდი = | დაბსახელი = | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი|1907|06|14|}} | დაბადგილი = [[სტამბოლი]] | მოინათლა = | გაუჩინარების თარიღი = | გაუჩინარების ადგილი = | გაუჩინარების სტატუსი = | გარდთარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|1998|01|14|1907|06|14|}} | გარდადგილი = | გარდაცვალების მიზეზი = | სხეულის პოვნის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილის კოორდინატები = | ძეგლები = | რეზიდენცია = | სხვა სახელები = | ეროვნება = [[თურქი]] | მოქალაქეობა = {{დროშა|თურქეთი}} | ეთნიკური წარმომავლობა = | ქვეშევრდომობა = | განათლება = | ალმა-მატერი = | მოღვაწეობა = | საქმიანობა = მომღერალი | აქტიურობის წლები = | დამსაქმებელი = | ორგანიზაცია = | ხელფასი = | ქონება = | ცნობილია როგორც = | ცნობილი ნაშრომები = | სიმაღლე = | წონა = | წოდება = | წლები = | წინამორბედი = | მემკვიდრე = | პარტია = | მოძრაობა = | ოპონენტები = | რელიგია = | წაყენებული ბრალდება = | განაჩენი = | დანაშაულებრივი სტატუსი = | მეუღლეები = | პარტნიორები = | შვილები = | მამა = | დედა = | ნათესავები = | ჯილდოები = | მოსახმობი სიგნალი = | სუფთა მოგება = | სახელი1 = | მოდული1 = | სახელი2 = | მოდული2 = | სახელი3 = | მოდული3 = | სახელი4 = | მოდული4 = | სახელი5 = | მოდული5 = | სახელი6 = | მოდული6 = | სახელი7 = | მოდული7 = | საიტი = | ხელმოწერა = | ხელმოწერის ზომა = | ხელმოწერა ალტ = | შენიშვნები = }} '''საფიე აილა''' ({{lang-en|Safiye Ayla}}; დ. [[14 ივლისი]], [[1907]] — გ. [[14 იანვარი]], [[1998]]) — თურქული კლასიკური [[მუსიკა|მუსიკის]] ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი მომღერალი.<ref name="h1">{{cite news|url=http://www.hurriyet.com.tr/kultur-sanat/haber/16765176.asp?gid=282 |newspaper=[[Hürriyet]] |title=Safiye Ayla anıldı|date=14 January 2011|language=Turkish|accessdate=8 January 2013}}</ref><ref name="h2">{{cite news |url=http://www.hurriyet.com.tr/kultur-sanat/haber/19676368.asp|newspaper=[[Hürriyet]]|title=TEV, değerli bağışçısı Safiye Ayla Targan’ı unutmadı|date=13 January 2012|language=Turkish |accessdate=8 January 2013}}</ref> == ბიოგრაფია == საფიე აილა დაიბადა 1907 წლის 14 ივლისს, [[სტამბოლი|სტამბოლში]].<ref>{{cite book|title=The History of Turkey|year=2001|publisher=Greenwood Press|location=Westport, CT|url=https://www.questia.com/read/100998104/the-history-of-turkey|author=Frank W. Thackeray|author2=John E. Findling|accessdate=20 December 2013|display-authors=etal}}{{Subscription required|via=Questia}}</ref> აილას მამა მის დაბადებამდე დაიღუპა,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=rEw0BwAAQBAJ|title=Nâzım'ın Bursa Yılları|last=Özkılınç|first=Güney|date=2015-03-13|publisher=Evrensel Basım Yayın|isbn=9786053312178|language=en}}</ref> ხოლო დედა მაშინ, როდესაც საფიე 3 წლის იყო. ამის შემდეგ ბავშვთა სახლში, „Çağlayan Darüleytâmı“-ში, სტამბოლის ერთ-ერთ ისტორიულ უბანში „ბებეკში“ გაგზავნეს, სადაც მან დაწყებითი განათლება მიიღო. მასწავლებლობას კოლეჯში სწავლის დროს დაეუფლა, ცოტა ხნის განმავლობაში მუშაობდა როგორც მასწავლებელი, თუმცა ეს საქმიანობა შემდეგ აღარ გაუგრძელებია.<ref name="ob">{{cite web|url=http://www.onur-board.eu/board261-e%C4%9Fitim-k%C3%BClt%C3%BCr-hobi-ve-sanat-b%C3%B6l%C3%BCm%C3%BC/board1250-gitar-saz-t%C3%BCm-enstr%C3%BCman-e%C4%9Fitim-metodlari-ve-m%C3%BCzik-d%C3%BCnyasi/board1456-t%C3%BCrk-musikisi-bestekarlari/90347-safiye-ayla-1907-1998/|publisher=Onur Board|title=Safiye Ayla (1907 - 1998)|date=18 October 2008|language=Turkish|accessdate=8 January 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140806171016/http://www.onur-board.eu/board261-e%C4%9Fitim-k%C3%BClt%C3%BCr-hobi-ve-sanat-b%C3%B6l%C3%BCm%C3%BC/board1250-gitar-saz-t%C3%BCm-enstr%C3%BCman-e%C4%9Fitim-metodlari-ve-m%C3%BCzik-d%C3%BCnyasi/board1456-t%C3%BCrk-musikisi-bestekarlari/90347-safiye-ayla-1907-1998/|archivedate=6 აგვისტო 2014}}</ref> მან მისი მუსიკალური განათლება დაიწყო როგორც [[ფორტეპიანო|ფორტეპიანოს]] სტუდენტმა. მოგვიანებით იმ დროისთვის ცნობილ კაზინოებში შემსრულებლად მუშაობდა. მუსიკალური საქმიანობის დროს, იგი ბევრ ცნობილ და მნიშვნელოვან მუსიკოსებთან ერთად მუშაობდა. [[1932]] წელს გახდა [[მუსტაფა ქემალ ათათურქი|მუსტაფა ქემალ ათათურქის]] ერთ-ერთი საყვარელი მომღერალი. [[1950]] წელს დაქორწინდა ცნობილ არტისტზე, [[შერიფ მუჰიდან თარგანი|შერიფ მუჰიდან თარგანზე]] ([[1892]]-[[1967]]). მისი კონცერტების უმრავლესობა თურქული რადიოს ერთერში გადიოდა, მას მთლიანობაში 500 ჩანაწერი აქვს შექმნილი. საფიე აილას წარმატებული კარიერა ჰქონდა, რომელიც გარკვეულწილად დამოკიდებული იყო მის მუსიკალურ სტილზე. მას მუსიკალურ სამყაროში თავის დამკვიდრება არ გასჭირვებია, რადგან მის რეპერტუარში შედიოდა [[კლასიკური მუსიკა|კლასიკური]], თანამედროვე და პოპულარული მუსიკა. იგი სიკვდილამდე სტამბოლში ცხოვრობდა, მის პატივსაცემად შექმნილია მუსიკალური კონკურსი, რომელიც ნიჭიერ ახალგაზრდებს პოპულარიზაციას უწევს. == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:აილა, საფიე}} [[კატეგორია:თურქი მომღერლები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1907]] [[კატეგორია:დაბადებული 14 ივლისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1998]] [[კატეგორია:დაბადებული 14 იანვარი]] 9u3hm57lk77j3eawrsgsyeravurbsgx 0 463719 4814576 4510871 2025-06-15T04:08:12Z KiranBOT 170362 URL-ებიდან AMP თვალთვალი წაიშალა ([[:m:User:KiranBOT/AMP|დეტალები]]) ([[User talk:Usernamekiran|შეცდომის შესახებ შეტყობინება]]) v2.2.7r lm_rs 4814576 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = ბლეიკ შელტონი | ფოტო = Blake Shelton July 2017 (cropped).jpg | ფოტოს სიგანე = 220პქ | წარწერა = | ალტ = | მშობლსახელი = Blake Shelton | ენის კოდი = | დაბსახელი = ბლეიკ ტოლისონ შელტონი | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1976|6|18}} | დაბადგილი = [[ადა]], [[ოკლაჰომა]], [[აშშ]] | მოინათლა = | გაუჩინარების თარიღი = | გაუჩინარების ადგილი = | გაუჩინარების სტატუსი = | გარდთარიღი = | გარდადგილი = | გარდაცვალების მიზეზი = | სხეულის პოვნის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილის კოორდინატები = | ძეგლები = | რეზიდენცია = | სხვა სახელები = | ეროვნება = [[ამერიკელი]] | მოქალაქეობა = {{დროშა|აშშ}} | ეთნიკური წარმომავლობა = | ქვეშევრდომობა = | განათლება = | ალმა-მატერი = | მოღვაწეობა = | საქმიანობა = {{hlist|მომღერალი|ტელეპერსონა}} | აქტიურობის წლები = [[2001]]-დღემდე | დამსაქმებელი = | ორგანიზაცია = | ხელფასი = | ქონება = | ცნობილია როგორც = | ცნობილი ნაშრომები = | სიმაღლე = | წონა = | წოდება = | წლები = | წინამორბედი = | მემკვიდრე = | პარტია = | მოძრაობა = | ოპონენტები = | რელიგია = | წაყენებული ბრალდება = | განაჩენი = | დანაშაულებრივი სტატუსი = | მეუღლეები = {{ქორწინება|კეინიტ გერნი|2003|2006|მიზეზი=განქორწინება}}<br>{{ქორწინება|[[მირანდა ლამბერტი]]|2011|2015|მიზეზი=განქორწინება}} | პარტნიორები = [[გვენ სტეფანი]] ([[2015]]-დღემდე) | შვილები = | მამა = | დედა = | ნათესავები = | ჯილდოები = | საიტი = {{URL|https://blakeshelton.com}} | ხელმოწერა = | ხელმოწერის ზომა = | ხელმოწერა ალტ = | შენიშვნები = }} '''ბლეიკ ტოლისონ შელტონი''' ({{lang-en|Blake Tollison Shelton}}; დ. [[18 ივნისი]], [[1976]]) — [[ამერიკელი]] [[ქანთრი]]ს [[მომღერალი]] და ტელეპერსონა. [[2001]] წელს შელტონმა გამოსცა პირველი სინგლი „Austin“, რომელიც 5 კვირის განმავლობაში [[Hot Country Songs]]-ის ჩარტში პირველად ადგილს იკავებდა. [[2003]] წელს გამოუშვა რიგით მეორე ალბომი, — ''The Dreamer'', ხოლო [[2004]] წელს მესამე ალბომი სახელად „Blake Shelton's Barn & Grill“. მისი მეოთხე ალბომმი გამოვიდა [[2007]] წელს ''Pure BS''. [[2008]] წლის ნოემბერში გამოუშვა მეხუთე ალბომი ''Startin' Fires'', ამას მოჰყვა ალბომები — ''Hillbilly Bone'' ([[2010]]), ''All About Tonight'' ([[2010]]), ''Red River Blue'' ([[2011]]),<ref>Gallo, Phil. "A Major Voice". Prometheus Global Media</ref> ''Based on True Story...'' ([[2013]]), ''Bringing Back the Sunshine'' ([[2014]]), ''If I'm Honest'' ([[2016]]) და ''Texoma Shore'' (2017). შელტონი ასევე ცნობილია როგორც ამერიკული ტელეპროგრამების, „Nashville Star“-ის და „Clash of the Choirs“-ის ჟიურის წევრი, ისევე როგორც „[[The Voice (აშშ)|The Voice]]“-ის მწვრთნელი. მიღებული აქვს უამრავი ჯილდო, ასევე [[გრემის ჯილდო|გრემის]] ათი ნომინაცია. == ადრეული ცხოვრება == ბლეიკ შელტონი დაიბადა [[1976]] წლის [[18 ივნისი|18 ივნისს]], [[ადა|ადაში]], [[ოკლაჰომა|ოკლაჰომაში]]. იგი არის სილამაზის სალონის მეპატრონის დოროთის, და მეორადი მანქანების გამყიდვლის რიჩარდ შელტონის შვილი. შელტონმა სიმღერა ადრეული ასაკიდან დაიწყო. 12 წლის ასაკში ბიძიას დახმარებით გიტარაზე დაკვრა ისწავლა.<ref name="Music Index">{{cite book |title= Shelton, Blake |publisher=Encyclopedia of Popular Music}}</ref> 15 წლისამ საკუთარი სიმღერა დაწერა, 16 წლის ასაკში კი გახდა „Denbo Diamond“-ის ჯილდოს მფლობელი.<ref name="allmusic">{{cite web |url={{Allmusic |class=artist |id=p480679|pure_url=yes}} |title=Blake Shelton biography |accessdate=December 29, 2007 |last=Cohoon |first=Rick |website=AllMusic}}</ref> [[1990]] წლის [[13 ნოემბერი|13 ნოემბერს]], მისი უფროსი ძმა რიჩი შელტონი, რომელიც მაშინ 24 წლის იყო, ავტოავარიაში გარდაიცვალა.<ref name="Proquest1">{{cite news |title= Blake Shelton Names Entertainer of the Year at Country Music Awards |last=Talbott |first=Chris |publisher=Valley News}}</ref> საშუალო განათლების მიღების შემდეგ, 17 წლის ასაკში, საცხოვრებლად [[ნეშვილი|ნეშვილიში]] გადავიდა, სადაც მუსიკალურ კარიერას მიჰყო ხელი . == სხვა საქმიანობა == შელტონი ფლობს რესტორნების ფრენჩაიზსა და გასართობ კომპლექსს სახელად „Ole Red“. პირველი „Ole Red“-ი შელტონმა მშობლიურ ქალაქში, [[ტიშომინგო|ტიშომინგოში]], ოკლაჰომაში გახსნა. [[2018]] წლის მაისს გახსნა [[ნეშვილი|ნეშვილიში]], ხოლო [[2019]] წლის მარტს [[გეტლინბურგი|გეტლინბურგში]].<ref>{{cite web|url=https://www.knoxnews.com/story/money/business/2018/03/21/blake-shelton-ryman-open-ole-red-venue-bar-restaurant-gatlinburg-tennessee/446626002|title=Blake Shelton, Ryman to open Ole Red venue in Gatlinburg|last=Gaines|first=Jim|publisher=Knox News|accessdate=July 8, 2018}}</ref> == პირადი ცხოვრება == [[2003]] წელს შელტონი დაქორწინდა კეინიტ გერნზე. მათი ურთიერთობა [[2006]] წელს განქორწინებით დასრულდა.<ref name="usweeklyjuly20">[http://www.usmagazine.com/celebrity-news/news/blake-shelton-miranda-lambert-divorce-finalized-hours-after-split-report-2015207 Blake Shelton, Miranda Lambert Divorce Finalized Hours After Split Announcement] ''Us Weekly''. July 20, 2015. Retrieved May 21, 2016.</ref> [[2006]] წელს შელტონმა ერთ-ერთ კონცერტზე მომღერალი [[მირანდა ლამბერტი]] გაიცნო. 5 წლიანი სასიყვარულო ურთიერთობის შემდეგ, [[2011]] წლის [[14 მაისი|14 მაისს]], [[ტეხასი|ტეხასში]] დაქორწინდნენ. [[2012]] წლის [[17 იანვარი|17 იანვარს]], შელტონის მამა, დიკი 71 წლის ასაკში ოკლაჰომაში გარდაიცვალა. [[2015]] წლის ივლისში შელტონი და ლამბერტი განქორწინდნენ. [[2015]] წლის სექტემბერში შელტონმა განაცხადა, რომ მას ურთიერთობა ჰქონდა მომღერალ [[გვენ სტეფანი]]სთან.<ref>{{cite web|last1=Michael|first1=Rothman|title=Blake Shelton and Gwen Stefani Gush About Each Other on Social Media|url=http://abcnews.go.com/Entertainment/blake-shelton-gwen-stefani-gush-social/story?id=36149456|publisher=ABC News|accessdate=January 14, 2016|date=January 7, 2016}}</ref> ==დისკოგრაფია== ;სტუდიური ალბომები * ''[[Blake Shelton (ალბომი)|Blake Shelton]]'' (2001) * ''[[The Dreamer (ბლეიკ შელტონი ალბომი)|The Dreamer]]'' (2003) * ''[[Blake Shelton's Barn & Grill]]'' (2004) * ''[[Pure BS]]'' (2007) * ''[[Startin' Fires]]'' (2008) * ''[[Red River Blue]]'' (2011) * ''[[Cheers, It's Christmas]]'' (2012)<ref name="AutoRD-1">{{cite encyclopedia|article=Shelton, Blake |work=Encyclopedia of Popular Music |edition=Fourth |editor=Colin Larkin |publisher=Oxford Music Online. Oxford University Press |date=19 ივლისი, 2014 }}</ref> * ''[[Based on a True Story...]]'' (2013) * ''[[Bringing Back the Sunshine]]'' (2014) * ''[[If I'm Honest]]'' (2016) * ''[[Texoma Shore]]'' (2017) ;კომპილაციური ალბომი * ''Blake Shelton – The Essentials'' (2009) * ''[[Loaded: The Best of Blake Shelton]]'' (2010) * ''Original Album Series'' (2012) * ''[[Reloaded: 20 Number 1 Hits|Reloaded: 20 #1 Hits]]'' (2015) * ''[[Fully Loaded: God's Country]]'' (2019) ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commonscat-inline|Blake Shelton}} * {{ოფიციალური|http://www.blakeshelton.com/}} * {{IMDb name|1627901|ბლეიკ შელტონი}} == სქოლიო == {{სქოლიო|3}} {{DEFAULTSORT:შელტონი, ბლეიკ}} [[კატეგორია:დაბადებული 18 ივნისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1976]] [[კატეგორია:ამერიკელი მომღერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი ქანთრის მუსიკოსები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის ამერიკელი მომღერლები]] [[კატეგორია:ამერიკელი მამაკაცი მომღერლები და სიმღერების ავტორები]] [[კატეგორია:Giant Records-ის (Warner) შემსრულებლები]] [[კატეგორია:Grand Ole Opry-ის წევრები]] [[კატეგორია:Reprise Records-ის შემსრულებლები]] [[კატეგორია:Warner Bros. Records-ის შემსრულებლები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის მამაკაცი მომღერლები]] bq2s1o9qipj3zth7mipzw01ydao0dq7 0 465328 4814662 4283506 2025-06-15T11:14:04Z Jaba1977 3604 დაემატა [[კატეგორია:გაეროს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814662 wikitext text/x-wiki '''ბავშვის უფლებათა კონვენცია''' — სახელმწიფოთაშორისი შეთანხმება, რომლის მიზანია, უზრუნველყოს ბავშვების სრულყოფილად მომზადება საზოგადოებაში დამოუკიდებელი ცხოვრებისათვის, აღზარდოს ისინი [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]] წესდებაში გაცხადებული იდეალების, განსაკუთრებით კი მშვიდობის, ადამიანის ღირსების პატივისცემის, შემწყნარებლობის, თავისუფლების, თანასწორობისა და სოლიდარობის სულისკვეთებით. ბავშვის უფლებათა კონვენცია [[1989]] წელს ერთხმად მიიღო გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის [[გაეროს გენერალური ასამბლეა|გენერალურმა ასამბლეამ]]. ის შედგება პრეამბულის, სამი ნაწილისა და 54 მუხლისაგან. ბავშვის უფლებათა კონვენცია საქართველოში [[1994]] წლის 21 აპრილიდან შევიდა ძალაში. == ლიტერატურა == *''ზურაბიშვილი, დ.'', ''გობრონიძე გ.'', სამოქალაქო განათლების ლექსიკონი, საიას იურიდ. განათლ. ხელშეწყობის ფონდი, თბ., 2011. ISBN 978-9941-0-3354-4. [[კატეგორია:საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:გაეროს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] d7ue028ylubcchsa4judhueblywa1fm 4814663 4814662 2025-06-15T11:15:27Z Jaba1977 3604 /* ლიტერატურა */ 4814663 wikitext text/x-wiki '''ბავშვის უფლებათა კონვენცია''' — სახელმწიფოთაშორისი შეთანხმება, რომლის მიზანია, უზრუნველყოს ბავშვების სრულყოფილად მომზადება საზოგადოებაში დამოუკიდებელი ცხოვრებისათვის, აღზარდოს ისინი [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]] წესდებაში გაცხადებული იდეალების, განსაკუთრებით კი მშვიდობის, ადამიანის ღირსების პატივისცემის, შემწყნარებლობის, თავისუფლების, თანასწორობისა და სოლიდარობის სულისკვეთებით. ბავშვის უფლებათა კონვენცია [[1989]] წელს ერთხმად მიიღო გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის [[გაეროს გენერალური ასამბლეა|გენერალურმა ასამბლეამ]]. ის შედგება პრეამბულის, სამი ნაწილისა და 54 მუხლისაგან. ბავშვის უფლებათა კონვენცია საქართველოში [[1994]] წლის 21 აპრილიდან შევიდა ძალაში. == ლიტერატურა == ''ზურაბიშვილი, დ.'', ''გობრონიძე გ.'', [http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/278945 სამოქალაქო განათლების ლექსიკონი], საიას იურიდ. განათლ. ხელშეწყობის ფონდი, თბ., 2011. ISBN 978-9941-0-3354-4. [[კატეგორია:საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:გაეროს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] k9hi1n320kyp0e3a1wg20ftjw2n85bf 4814664 4814663 2025-06-15T11:16:01Z Jaba1977 3604 /* ლიტერატურა */ 4814664 wikitext text/x-wiki '''ბავშვის უფლებათა კონვენცია''' — სახელმწიფოთაშორისი შეთანხმება, რომლის მიზანია, უზრუნველყოს ბავშვების სრულყოფილად მომზადება საზოგადოებაში დამოუკიდებელი ცხოვრებისათვის, აღზარდოს ისინი [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]] წესდებაში გაცხადებული იდეალების, განსაკუთრებით კი მშვიდობის, ადამიანის ღირსების პატივისცემის, შემწყნარებლობის, თავისუფლების, თანასწორობისა და სოლიდარობის სულისკვეთებით. ბავშვის უფლებათა კონვენცია [[1989]] წელს ერთხმად მიიღო გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის [[გაეროს გენერალური ასამბლეა|გენერალურმა ასამბლეამ]]. ის შედგება პრეამბულის, სამი ნაწილისა და 54 მუხლისაგან. ბავშვის უფლებათა კონვენცია საქართველოში [[1994]] წლის 21 აპრილიდან შევიდა ძალაში. == ლიტერატურა == * ''ზურაბიშვილი, დ.'', ''გობრონიძე გ.'', [http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/278945 სამოქალაქო განათლების ლექსიკონი], საიას იურიდ. განათლ. ხელშეწყობის ფონდი, თბ., 2011. ISBN 978-9941-0-3354-4. [[კატეგორია:საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:გაეროს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] owzgg9m6ymgoalen18bu7zbnx11aq1r 0 473573 4814592 4697519 2025-06-15T05:14:13Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814592 wikitext text/x-wiki {{hatnote|ნახეთ ასევე [[საფეხბურთო კლუბ ლივერპულის ისტორია (1892–1959)]] და [[საფეხბურთო კლუბ ლივერპულის ისტორია (1959–1985)]]}} [[ფაილი:2005_European_Champion_Clubs'_Cup_(cropped).jpg|ალტ=The UEFA champions League won by Liverpool in 2005 on display in the club's museum.|მინი|2005 წლის უეფას ჩემპიონთა ლიგის თასი]] '''საფეხბურათო კლუბ [[ლივერპული (საფეხბურთო კლუბი)|ლივერპულისთვის]]''' 1985 წლიდან დაწყებული პერიოდი დღემდე გრძელდება. [[ეიზელის სტადიონის კატასტროფა|ეიზელის სტადიონის კატასტროფის]] შემდეგ მთავარი მწვრთნელი [[კენი დალგლიში]] ხდება, [[ჰილსბოროს კატასტროფა|ჰილსბოროს კატასტროფის]] შემდეგ, 1991 წელს, ლივერპული კვლავ ბრუნდება ევროპულ ტურნირებზე, ამ პერიოდში კლუბი ინგლისის უმაღლეს ჩემპიონატში [[ინგლისის პრემიერლიგა|პრემიერლიგაში]] გამოდის. ეიზელის შემდეგ [[ჯო ფაგანი|ჯო ფაგანმა]] თანამდებობა დატოვა და მის ნაცვლად კენი დალგლიში მოვიდა, ლივერპულს 6 წლით აეკრძალა ევროპულ ტურნირებში მონაწილეობა. დალგლიშის მწვრთნელობის პირველ სეზონში ლივერპულმა დუბლი შეასრულა, მოიგო ლიგა და [[ინგლისის ასოციაციის თასი|ასოციაციის თასი]], ლიგის მოგებით დასრულა [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1986-1987|1986-87 სეზონი]]. 1989 წლის 15 აპრილს [[ჰილსბოროს სტადიონი|ჰილსბოროს სტადიონზე]] გასამართი ასოციაციის თასის ნახევარფინალური მატჩი [[ნოტინგემ ფორესტი (საფეხბურთო კლუბი)|ნოტინგემ ფორესტის]] წინააღმდეგ ტრაგედიით დასრულდა და დაიღუპა 96 ადამიანი. ტრაგედიის შემდეგ ლივერპულმა<nowiki/>[[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1989-1990|1989-90 სეზონში]] მეთვრამეტედ მოიგო ინგლისის ჩემპიონობა, 1991 წლის თებერვალში დალგლიშმა თანამდებობა დატოვა. უსაფრთხოების ნორმების გაუმჯობესებისთვის [[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდის სტადიონს]] 90-იანების დასაწყისში რეკონსტრუქცია ჩაუტარდა. ახალმა მწვრთნელმა [[გრემ სუნესი|გრემ სუნესმა]] ასოციაციის თასი მოიგო, მომდევნი მწვრთნელმა [[როი ევანზი|როი ევანზმა]] [[ინგლისის ლიგის თასი|ლიგის თასი]]. 1998 წელს ევანზთან ერთად მწვრთნელად დაინიშნა [[ჟერარ ულიე]], ნოემბერში ევანზი წავიდა. 2001 წელს 11 წლის შემდეგ პირველად ლივერპული [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგაზე]] დაბრუნდა. ულიემ კლუბი 2004 წლის შუა პერიოდში დატოვა, მომდევნო მწვრთნელი გახდა [[რაფაელ ბენიტესი]], 2005 წელს ლივერპულმა მეხუთედ მოიგო ჩემპიონთა ლიგა, 2006 წელს ასოციაციის თასი. 2006-07 სეზონის შუა პერიოდში ლივერპული იყიდა ამერიკელმა ბიზნესმენებმა [[ტომ ჰიქსი|ტომ ჰიქსმა]] და [[ჯორჯ გილეტი|ჯორჯ გილეტიმ]]. [[ინგლისის პერმიერლიგა 2010-2011|2010-11 სეზონში]] ლივერპული გაკოტრების პირას მივიდა, ახალი მფლობელი [[Fenway Sports Group]] გახდა. ბენიტესის შემდეგ მოსულმა [[როი ჰოჯსონი|როი ჰოჯსონმა]] კლუბი 2011 წელს დატოვა, მის ნაცვლად დალგლიში დაბრუნდა, 2012 წელს ლივერპულმა ლიგის თასი [[ინგლისის ლიგის თასის ფინალი 2012|მოიგო]]. [[ინგლისის პრემიერლიგა 2011-2012|2011-12 სეზონის]] პრემიერლიგის მერვე ადგილზე დამთავრების შემდეგ დალგლიში [[ბრენდან როჯერსი|ბრენდან როჯერსმა]] შეცვალა. [[ინგლისის პრემიერლიგა 2013-2014|2013-14 პრემიერლიგის]] მეორე ადგილზე დამთავრების შემდეგ როჯერსმა თანამდებობა დატოვა. ახალი მწვრთნელი გახდა [[იურგენ კლოპი]], ლივერპული ზედიზედ ორჯერ გავიდა ჩემპიონთა ლიგის ფინალში, [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის ფინალი 2019|2019]] წელს შვიდწლიანი უტიტულობის შემდეგ კლუბმა მეექვსედ მოიგო ჩემპიონთა ლიგა. მომდევნო წელს, 30 წლიანი ლოდინის შემდეგ ლივერპულ [[ინგლისის პრემიერლიგა 2019-2020|2019-20 პრემიერლიგის]] გამარჯვებული გახდა. == 1985–90: წარმატების საფასური == [[ეიზელის სტადიონის კატასტროფა|ეიზელის კატასტროფის]] შემდეგ თანამდებობა დატოვა ფაგანმა, მთავარი მწვრთნელი გახდა კენ დალგლიში. მოვალეობის შესრულების დასაწყისში კენიმ გუნდიდან გაუშვა [[ფილ ნილი]] და [[ალან კენედი]], მათ ნაცვლად [[სტივ ნიკოლი]] და [[ჯიმ ბეგლინი]] მოვიდნენ. [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1985-1986|1985-86 სეზონის]] სტარტი მძიმე გამოდგა, სექტემბერში [[მანჩესტერ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|მანჩესტერ იუნაიტედთან]] სხვაობა ათი ქულა იყო.{{sfn|Liversedge|1991|pp=173}} ლივერპული სეზონის ბოლომდე საჩემპიონო ორთაბრძოლაში იყო ჩართული. რადგან კონკურენტები ქულებს კარგავდნენ, ლივერპული კი ბოლო თორმეტი შეხვედრიდან მხოლოდ ერთხელ დამარცხდა გადამწყვეტი იყო ბოლო ტურის მატჩი [[ჩელსი (საფეხბურთო კლუბი)|ჩელსისთან]], მოგების შემთხვევაში ლივერპული ჩემპიონი გახდებოდა. აღნიშნულ შეხვედრაში გამარჯვების გოლი დალგლიშმა გაიტანა, რითიც მერსისაიდულმა კლუბმა მორიგი გამარჯვება იზეიმა.{{sfn|Pead|1986|p=42}} წარმატებული იყო [[ინგლისის ასოციაციის თასი|ინგლისის ასოციაციის თასზე]] გამოსვლა,[[ინგლისის თასის ფინალი 1986|1986 წლის თასის ფინალში]] შედგა [[მერსისაიდული დერბი]] [[ევერტონი (საფეხბურთო კლუბი)|ევერტონის]] წინააღმდეგ. პირველ ნახევარში გოლი გაიტანა [[გარი ლინეკერი|გარი ლინეკერმა]], თუმცა მეორე ნახევარში ლივერპულმა [[იან რაში|იან რაშის]] დუბლით და [[კრეიგ ჯონსტონი|კრეიგ ჯონსტონის]] გოლით მოწინააღმდეგე 3-1 დაამრაცხა. 1986 წელს ლივერპულმა ინგლისში დუბლის შესრულება შეძლო.{{sfn|Kelly|1988|p=179}} [[ფაილი:Hillsborough_Memorial,_Anfield.jpg|ალტ=Hillsborough Memorial, which is engraved with the names of the 96 people who died in the Hillsborough disaster. Flowers are below the memorial.|მარცხნივ|მინი|[[ჰილსბოროს კატასტროფა|ჰილსბოროს კატასტროფის]] მემორიალი, სადაც 96 დაღუპულის სახელები წერია]] [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1986-1987|1986-87 სეზონის]] სტარტზე იან რაშმა განაცხადა, რომ სეზონის ბოლოს [[იუვენტუსი (საფეხბურთო კლუბი)|იუვენტუსში]] გადავიდოდა. რაშს არ სურდა კლუბის დატოვება, მაგრამ ლივერპულს ევროტურნირებიდან მოკვეთით მიღებული ფინანსური ზარალი უნდა გამოესწორებინა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/Articles/Article/2377|title=Ian Rush on his proposed move to Napoli|publisher=LFC History|accessdate=16 July 2016}}</ref> სეზონის შუა პერიოდში დალგლიშმა შემცვლელად [[ჯონ ოლდრიჯი]] მოიყვანა, წასვლამდე რაშმა 40 გოლი გაიტანა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/Goalscorers/28|title=Goalscorers for the 1986–1987 season|publisher=LFC History|accessdate=22 August 2012}}</ref> ლივერპულმა ლიგა მეორე ადგილზე დაასრულა ევერტონის შემდეგ, ასოციაციის თასის მესამე რაუნდში გაიმარჯვა [[ლუთონ თაუნი|ლუთონ თაუნმა]].{{sfn|Liversedge|1991|p=219}} კლუბი გავიდა ინგლისის ლიგის თასის [[ინგლისის ლიგის თასის ფინალი 1987|ფინალზე]], სადაც [[არსენალი ლონდონი (საფეხბურთო კლუბი)|არსენალმა]] 2-1 მოიგო.<ref>{{cite news|url=http://www.liverpoolecho.co.uk/liverpool-fc/liverpool-fc-news/2012/02/21/lfc-in-the-league-cup-final-1987-arsenal-fightback-ends-ian-rush-s-astonishing-scoring-run-100252-30374691/|title=LFC in the League Cup final: 1987&nbsp;– Arsenal fightback ends Ian Rush's astonishing scoring run|work=Liverpool Echo|date=21 February 2012|accessdate=22 August 2012|first=Matt|last=Barden}}</ref> სეზონის ბოლოს დალგლიშმა შეტევის გასაძლიერად მოიყვანა [[პიტერ ბრედსლი]] და [[ჯონ ბარნსი]]. 1988 წელს ლივერპულმა ინგლისის ჩემპიონობა დაიბრუნა, 29 მარტს ევერტონთან მარცხი იყო სეზონის განმავლობაში ორი წაგებული თამაშიდან პირველი.{{sfn|Liversedge|1991|p=220}} კლუბს საშუალება ჰქონდა სეზონი დუბლით დაესრულებინა "ფა თასზე", მოწინააღმდეგე იყო [[უიმბლოდნი (საფეხბურთო კლუბი)|უიმბლოდნი]], მიუხედავად იმისა, რომ ლივერპული ფავორიტად მიიჩნეოდა, ფინალი უიმბლდონის სასარგებლოდ 1-0 დასრულდა.<ref>{{cite news|url=http://www.espn.co.uk/espn/sport/story/22265.html|title=Dave Beasant and the 'Crazy Gang' stun Liverpool|publisher=ESPN|date=12 May 2010|accessdate=22 August 2012|first=Rob|last=Phillips-Knight|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150109033117/http://www.espn.co.uk/espn/sport/story/22265.html|archivedate=9 იანვარი 2015}}</ref> [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1988-1989|1988-89 სეზონში]] ნოსტალგიის გამო იან რაში სამშობლოში დაბრუნდა.{{sfn|Wilson|Murray|2013|p=257}} საჩემპიონო ბრძოლაში ლივერპული არსენალს ცხრა ქულით ჩამორჩებოდა. აპრილში ქულები თანაბარი იყო, ბურთების სხვაობით კი არსენალი ლიდერობდა.{{sfn|Liversedge|1991|p=95}} ამ დროს ლივერპული გავიდა ასოციაციის თასის ნახევარფინალში, სადაც უნდა შეხვედროდა [[ნოტინგემ ფორესტი (საფეხბურთო კლუბი)|ნოტინგემ ფორესტს]], თამაში უნდა გამართულიყო 1989 წლის 15 აპრილს [[ჰილსბოროს სტადიონი|ჰილსბოროს სტადიონზე]]. მატჩის დაწყებამდე "ლეპინგს ლეინის" ტრიბუნაზე ფანების კრიტიკულ რაოდენობაზე მეტი შეიკრიბა. წინ მდგომი მაყურებლები ტრიბუნებისა და მოედნის გამყოფ ღობეს იყვნენ მიკრულები და ყოველი წუთის გასვლასთან ერთად მეტად ისრისებოდნენ. საბოლოოდ მაყურებლების სიმჭიდროვე უკიდურესად გაიზარდა. ჭყლეტვის შედეგად 94 ადამიანი ადგილზევე დაიღუპა, ორი დღის შემდეგ საავადმყოფოში გარდაიცვალა 95-ე მსხვერპლი, ოთხი წლის შემდეგ კი კიდევ ერთი. [[ჰილსბოროს კატასტროფა|ჰილსბოროს კატასტროფას]] 96 ადამიანი ემსხვერპლა.<ref>{{cite news|url=https://www.independent.co.uk/news/uk/hillsborough-victim-died-accidentally-coroner-says-withdrawal-of-treatment-not-to-blame-1469037.html|title=Hillsborough victim died 'accidentally': Coroner says withdrawal of treatment not to blame|work=The Independent|location=London|date=22 December 1993|accessdate=23 August 2012|first=Malcolm|last=Pithers}}</ref> განმეორებით ჩატარებული ეს შეხვედრა ლივერპულმა მოიგო 3-1 და [[ინგლისის თასის ფინალი 1989|ფინალში]] გავიდა, სადაც მეტოქე ევერტონი იყო. თამაშის სტარტზე [[ჯონ ოლდრიჯი|ჯონ ოლდრიჯიმ]] გოლი გაიტანა, შეხვედრის ბოლო 90-ე წუთზე ევერტონმა გაათანაბრა, ფინალი დამატებით დროში გადავიდა სადაც იან რაშმა დუბლი შეასრულა და ლივერპული ასოციაციის თასის გამარჯვებული გახდა.<ref>{{cite news|url=http://soccernet.espn.go.com/columns/story/_/id/1047298/rewind-to-1989:-fa-cup-eases-liverpool's-pain?cc=5739|title=Rewind to 1989: FA Cup eases Liverpool pain|publisher=ESPN|date=12 April 2012|accessdate=23 August 2012|first=Jon|last=Carter|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160413052741/http://www.espnfc.com/story/1047298/rewind-to-1989-fa-cup-eases-liverpools-pain|archivedate=13 აპრილი 2016}}</ref> ლივერპულს კიდევ ერთხელ მიეცა შანსი დუბლი შეესრულებინა, თამაში არსენალთან 23 აპრილს იყო ჩანიშნული, მაგრამ ასოციაციის თასის გამო 26 მაისს გადაიტანეს.{{sfn|Cowley|2009|p=13}} ლივერპულს ჩემპიონობისთვის გამარჯვება ან ფრე სჭირდებოდა, თუმცა "წითლებმა" ეს თამაში 2-0 წააგეს და არსენალი ბურთების სხვაობით ინგლისის ჩემპიონი გახდა.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/2009/mar/29/arsenal-liverpool-1989-football|title=The night football was reborn|work=The Observer|location=London|date=29 March 2009|accessdate=23 August 2012|first=Jason|last=Cowley}}</ref> სეზონის ბოლოს გამოქვეყნებული ჰილსბოროს კატასტროფის შემსწავლელი კომისიის დასკვნის მიხედვით, უბედურების მთავარი მიზეზი გახდა სტადიონზე პოლიციის კონტროლის არარსებობა. გაიცა რეკომენდაცია, რომ სტადიონებს მოშორდეს გამყოფი ღობეები და გახდეს სივრცე თავისუფალი მოედანსა და ტრიბუნებს შორის.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/318497.stm|title=A hard lesson to learn|publisher=BBC News|date=15 April 1999|accessdate=23 August 2012|first=Peter|last=Stevenson}}</ref> ლივერპულმა [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1989-1990|1989-90 სეზონი]] კარგად დაიწყო, უმაღლეს დივიზიონში ახლად დაწინაურებული [[კრისტალ პალასი (საფეხბურთო კლუბი)|კრისტალ პალასი]] 9-0 დამარცხდა, პირველად ინგლისურ ფეხბურთში ერთი გუნდიდან რვა სხვადასხვა ფეხბურთელმა გოლი გაიტანა.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/2001/jan/10/newsstory.sport10|title=Knowledge Unlimited|website=theguardian.com|date=10 January 2001|accessdate=23 August 2012|first1=Scott|first2=Sean|last1=Murray|last2=Ingle}}</ref> ოქტომბერში და ნოემბერში ოთხი თამაშის დათმობის შემდეგ მარტამდე ლივერპული არცერთ შეხვედრას არ აგებდა, დაუმარცხებელი სერია [[ტოტენჰემ ჰოტსპური (საფეხბურთო კლუბი)|ტოტენჰემ ჰოტსპურთან]] 1-0 დასრულდა.{{sfn|Liversedge|1991|p=220}} მატჩის შემდეგ ლივერპულმა [[სტანდარდი (საფეხბურთო კლუბი)|სტანდარდიდან]] დაიმატა შემტევი [[რონი როზენტალი]].{{sfn|Wilson|Murray|2013|p=265}} ფეხბურთელი კლუბში მალევე ინტეგრირდა და პირველ რვა თამაშში შვიდი გოლი გაიტანა, მათ შორის ჰეთთრიკი [[ჩარლტონ ატლეტიკი|ჩარლტონ ატლეტიკთან]], რამაც საშუალება მისცა ლივერპულს ლიგა მეთვრამეტედ მოეგო.{{sfn|Liversedge|1991|p=103}} კლუბი მივიდა ასოციაციის თასის ნახევარფინალამდე, სადაც დამატებით დროში კრისტალ პალასმა 4-3 გაიამრჯვა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/Game/1734|title=Liverpool 3–4 Crystal Palace|publisher=LFC History|accessdate=23 August 2012}}</ref> == 1990–98: დაღმასვლა == [[ფაილი:The_Kop_-_Last_Game_as_a_Standing_Terrace_-_geograph.org.uk_-_1493996.jpg|ალტ=The Spion Kop during a match against Norwich City. It was the last match before it was converted to an all-seater stand.|მარჯვნივ|მინი|კოპი ენფილდის სტადიონზე 1994 წელი, თამაში [[ნორვიჩ სიტი|ნორვიჩ სიტის]] წინააღმდეგ. მომდევნო სეზონში უსაფრთოების გამო სტადიონზე დასადგომი ადგილები სრულად გაუქმდა]] [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1990-1991|1990-91 სეზონი]] წარმატებით დაიწყო, ლივერპული რვა თამაში არ მარცხდებოდა.{{sfn|Liversedge|1991|p=104}} პირველი მარცხი დეკემბერში არსენალთან 3-0 იყო, რასაც შემდგომ თვეში კრისტალ პალასთან დაკარგული ქულები მოყვა.{{sfn|Wilson|Murray|2013|pages=268–269}} იანვარში არსენალი დაწინაურდა, თებერვალში ასოციაციის თასზე ევერტონთან 4-4-ის შემდეგ კენი დალგლიშმა თანამდებობა დატოვა, მიზეზად არსებული სტრესი დაასახელა.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/2011/jan/14/kenny-dalglish-liverpool-everton-4-4|title=The game that forced Kenny Dalglish to resign as Liverpool manager|work=The Guardian|location=London|date=14 January 2011|accessdate=24 August 2012|first=Louise|last=Taylor}}</ref> დროებით მწვრთნელად გახდა [[რონი მორანი]], ათი თამაშიდან სამის მოგება საკმარისი არ აღმოჩნდა ცხრილში პირველ ადგილზე გადასასვლელად.{{sfn|Liversedge|1991|pages=104–105}} ყოფილი ფეხბურთელი [[გრემ სუნესი]] მთავარ მწვრთნელად აპრილში დაინიშნა, მაგრამ არსელანთან ქულების აღმოფხვრა ვეღარ მოხერხდა და ლივერპულმა ეს სეზონი მეორე ადგილზე დაასრულა და შვიდი ქულით ჩამორჩა ლონდონურ კლუბს.{{sfn|Liversedge|1991|p=107}} [[ინგლისის საფეხბურთო ლიგა 1991-1992|1991-92 სეზონში]] სუნესმა გუნდში ცვლილებები დაიწყო, კონტრაქტი არ გაუხანგრძლივდა დალგლიშის მოყვანილ ფეხბურთელებს ბარნს და ბირდსლის.{{sfn|Wilson|Murray|2013|p=300}} კლუბმა გაყიდა ბირდსლი, [[გარი გილესპი]] და [[სტივ მაკმონი]], სუნესმა £2.9 მილიონად შეიძინა [[დინ სანდერსი]]. სეზონი მეექვსე ადგილზე დასრულდა, რაც 1981 წლის შემდეგ ყველაზე ცუდი შედეგი იყო.{{sfn|Wilson|Murray|2013|p=301}} თუმცა კლუბი გავიდა ასოციაციის თასის [[ინგლისი თასის ფინალი 1992|ფინალში]], სადაც [[სანდერლენდი (საფეხბურთო კლუბი)|სანდერლენდი]] 2-0 დამარცხდა.<ref>{{cite news|title=Liverpool overpower and overawe in a final of repute|url=http://www.lfchistory.net/Images/newspapers/riley/19920509vSunderland.pdf|work=The Guardian|location=London|date=9 May 1992|accessdate=12 August 2016}}</ref> ეიზელის ტრაგედიის შემდეგ დაკისრებული 6 წლიანი ბანი გავიდა და ლივერპული ევროპულ ტურნირებს დაუბრუნდა .<ref>{{cite news|url=http://soccernet.espn.go.com/columns/story/_/id/925085/rewind:-the-heysel-aftermath-in-1985?cc=5739|title=Rewind:The Heysel aftermath|publisher=ESPN|date=2 June 2011|accessdate=25 August 2012|first=Jon|last=Carter|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190128192445/http://www.espnfc.com/story/925085/rewind-the-heysel-aftermath-in-1985|archivedate=28 იანვარი 2019}}</ref> ლივერპული [[უეფა-ს ევროპა ლიგა|უეფა-ს თასის]] მეოთხედფინალამდე მივიდა, სადაც იტალიურ [[ჯენოა (საფეხბურთო კლუბი)|ჯენოასთან]] ორი მატჩის ჯამში 4-1 დამარცხდა.{{sfn|Hale|Ponting|1992|p=206}} სუნესის პერიოდში [[ბილ შენკლი|ბილ შენკლის]] მიერ შექმნილი [[ბუტრუმი]] განადგურდა, მის ადგილს კი ახალი საპრესკონფერენციო ოთახი მოეწყო.{{sfn|Carragher|2008|pages=89–90}} უსაფრთხოების ნორმების გაუმჯობესებისთვის [[ინგლისის პრემიერლიგა 1992-1993|1992-93 სეზონის]] სტარტზე [[ენფილდი (სტადიონი)|ენფილდს]] რეკონსტრუქცია ჩაუტარდა. კემლინ როადის მხარეს დაემატა მეორე იარუსი, სტადიონის ტევადობა გაზარდა 11,000 ადგილით.<ref>{{cite news|url=https://www.independent.co.uk/sport/football-wright-on-the-mark-1548937.html|title=Football: Wright on the mark|work=The Independent|location=London|date=1 September 1992|accessdate=26 August 2012|first=Phil|last=Shaw}}</ref> 1992 წელს ინგლისის ჩემპიონატმა ფორმატი შეიცვალა და გახდა [[ინგლისის პრემიერლიგა|პრემიერლიგა]], ლივერპულმა კვლავ მეექვსე ადგილზე დაასრულა სეზონი, 42 თამაშიდან მხოლოდ 15 მოგება.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/LeagueTable/33|title=League table for the 1992–1993 season|publisher=LFC History|accessdate=26 August 2012}}</ref> მალევე გამოეთიშა ასოციაციის თას, ლიგის თას და [[უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი|უეფა-ს თასების მფლობელთა თასის]] ტურნირს.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/Games/33|title=Games for the 1992–1993 season|publisher=LFC History|accessdate=26 August 2012}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 1993-1994|1993-94 სეზონის]] სტარტზე ლივერპულმა სამი თამაში მოიგო, მაგრამ მალევე ფეხბურთელებმა ფორმა დაკარგეს და ზედიზედ ოთხი თამაში წააგეს. ერთადერთი პოზიტიური მოვლენა კლუბში ახალგაზრდა [[რობი ფაულერი|რობი ფაულერის]] გამოჩენა იყო, ფაულერმა სადებიუტო თამაშში ლიგის თასზე [[ფულემი (საფეხბურთო კლუბი)|ფულემის]] წინააღმდეგ 5 გოლი გაიტანა.<ref>{{cite web|url=http://www.liverpoolfc.com/history/past-players/robbie-fowler|title=Robbie Fowler|publisher=Liverpool F.C|accessdate=27 August 2012}}</ref> ამავე წელს ლივერპული ასოციაციის თასის განმეორებით შეხვედრაში [[ბრისტოლ სიტი|ბრისტოლ სიტიმ]] გამოაგდო.{{sfn|Wilson|Murray|2013|p=303}} სუნესი გაათავისუფლეს და მის ნაცვლად მოვიდა [[როი ევანზი]].<ref>{{cite news|url=http://www.liverpoolecho.co.uk/liverpool-fc/liverpool-fc-news/2012/01/06/a-run-down-of-liverpool-s-post-war-managers-100252-31089938/|title=A run-down of Liverpool's post-war managers|work=Liverpool Echo|date=6 January 2012|accessdate=27 August 2012}}</ref> თექვსმეტი თამაშის წაგების შემდეგ ლივერპულმა ცხრილში მერვე ადგილი დაიკავა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/LeagueTable/35|title=League table for the 1993–94 season|publisher=LFC History|accessdate=27 August 2012}}</ref> ლივერპული ყველაფერში ჩამორჩებოდა მთავარ მეტოქე მანჩესტერ იუნაიტედს. იუნაიტედმა საფონდო ბირჟაზე £93&nbsp;მილიონი გამოიმუშავა, ხოლო ლივერპულმა £22&nbsp;მილიონი, მას შემდეგ რაც მედია კომპანია [[Granada plc|Granada-მ]] აქციათა 9.9% შეიძინა.<ref>{{cite news|url=https://www.independent.co.uk/sport/football/news-and-comment/david-conn-liverpools-respect-for-values-rather-than-raw-commercialism-appeals-to-neutrals-526666.html|title=Liverpool's respect for values rather than raw commercialism appeals to neutrals|work=The Independent|date=29 April 2005|accessdate=25 July 2016|first=David|last=Conn}}</ref> [[ფაილი:Liverpool-PSG_1997.png|ალტ=View of the Kop during a match against Paris Saint-Germain.|მარცხნივ|მინი|ლივერპულის წინსვლა [[უეფა-ს თასების მფლობელთა თასი 1996-1997|უეფა-ს თასების მფლობელთა თასზე]] [[პარი სენ-ჟერმენი|პარი სენ-ჟერმენმა]] შეაჩერა]] [[ინგლისის პრემიერლიგა 1994-1995|1994-95 სეზონის]] დაწყებამდე ენფილდზე განახლდა საუკუნოვანი სტენდი, სადაც კოპის წევრების ადგილები მდებარეობდა. ეს სივრცე სრულად დასაჯდომად გადაკეთდა, რის შემდეგაც დამსწრეთა რაოდენობა შემცირდა 12,000-მდე.<ref>{{cite news|url=http://icliverpool.icnetwork.co.uk/0500liverpoolfc/0100news/tm_headline=how-kop-tuned-in-to-glory-days%26method=full%26objectid=17610578%26page=3%26siteid=50061-name_page.html|title=How Kop tuned into glory days|work=Liverpool Echo|date=23 August 2006|accessdate=29 August 2012|first=James|last=Pearce}}</ref> ევანზის სადებიუტო სრულ სეზონში ლივერპულმა მეოთხე ადგილზე დაასრულა პრემიერლიგა, ეს საუკეთესო შედეგი იყო დალგლიშის წასვლის შემდეგ. ასოციაციის თასის მეექვსე რაუნდში კლუბი 2-1 დამარცხდა ტოტენჰემთან, მაგრამ გავიდა ლიგის თასის [[ინგლისის ლიგის თასის ფინალი 1995|ფინალში]], სადაც მოწინააღმდეგე [[ბოლტონ უონდერერსი]] იყო.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/Game/2001|title=Liverpool 1–2 Tottenham Hotspur|publisher=LFC History|accessdate=29 August 2012}}</ref><ref>{{cite news|title=Fowler on target as Liverpool cruise through|work=The Daily Telegraph|location=London|date=9 March 1995}}</ref> [[სტივ მაკმანამანი|სტივ მაკმანამანის]] ორი გოლით ლივერპულმა 2-1 მოიგო და მეხუთედ დაეუფლა ლიგის თასს.<ref>{{cite news|url=http://www.liverpoolecho.co.uk/liverpool-fc/liverpool-fc-news/2012/02/22/lfc-in-the-league-cup-final-1995-mcmanaman-masterclass-wins-praise-from-wing-wizard-matthews-100252-30379046/|title=LFC in the League Cup final: 1995&nbsp;– McManaman masterclass wins praise from wing wizard Matthews|work=Liverpool Echo|date=22 February 2012|accessdate=29 August 2012|first=Mark|last=Scully}}</ref> ამ სეზონში კლუბი დატოვეს ვეტერანმა ფეხბურთელებმა გრობელერმა, ნიკოლმა და [[რონნი უილანი|რონნი უილანმა]].<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/Transfers/36|title=Transfers for the 1994–1995 season|publisher=LFC History|accessdate=29 August 2012}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 1995-1996|1995-96 სეზონის]] სტარტზე ლივერპულმა £8.5&nbsp;მილიონად შეიძინა [[სტენ კოლიმორი]], იმ დროისთვის რეკორდული თანხა.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/1999/aug/14/newsstory.sport11|title=Old pal Kennedy drops in at Collymore Cottage|work=The Guardian|location=London|date=14 August 1999|accessdate=30 August 2012|first=Nick|last=Alexander}}</ref> პირველივე თამაშში კოლიმორმა [[შეფილდ უენსდეი|შეფილდ უენსდეის]] ერთი გოლი გაუტანა, რითიც ლივერპულმა 1-0 მოიგო.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/998725.stm|title=Collymore's familiar story|publisher=BBC Sport|date=31 October 2000|accessdate=30 August 2012|first=Simon|last=Austin}}</ref> ამავე სეზონში შედგა პრემიერლიგის ერთ-ერთი ყველაზე სანახაობრივი თამაში, სადაც ლივერპულმა ენფილდზე [[ლივერპული 4-3 ნიუკასლ იუნაიტედი (1996)|4-3]] მოუგო [[ნიუკასლ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|ნიუკასლ იუნაიტედს]], გამარჯვების გოლი 90 წუთზე კოლიმორმა გაიტანა.<ref>{{cite news|title=Premier League at 25: the best match – Liverpool 4 - 3 Newcastle, April 1996|url=https://www.theguardian.com/football/2017/jul/25/premier-league-best-match-liverpool-newcastle-april-1996|work=The Guardian|date=25 July 2017|accessdate=3 January 2020}}</ref> სეზონი მესამე ადგილზე დასრულდა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/LeagueTable/37|title=The league table for the 1995–1996 season|publisher=LFC History|accessdate=30 August 2012}}</ref> ლივერპული გავიდა თასის [[ინგლისის თასის ფინალი 1996|ფინალში]], სადაც 85-ე წუთზე [[ერიკ კანტონა|ერიკ კანტონას]] გოლით მანჩესტერ იუნაიტედმა გაიმარჯვა 1-0.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/fa_cup/4694012.stm|title=FA Cup flashback|publisher=BBC Sport|date=16 February 2006|accessdate=30 August 2012|first=Ian|last=Wilkerson}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 1996-1997|1996-97 სეზონის]] დასაწყისი ლივერპულისთვის წარმატებული იყო, სეზონის ძირითადი ნაწილი კლუბმა პირველ ადგილზე გააატარა და ორი ქულით უსწრებდა არსენალს.<ref>{{cite web|url=http://www.statto.com/football/stats/england/premier-league/1996-1997/table/1997-01-01|title=English Premier League 1996–1997: Table|publisher=Statto|accessdate=31 August 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120825103827/http://www.statto.com/football/stats/england/premier-league/1996-1997/table/1997-01-01|archivedate=25 August 2012}}</ref> მეორე ნახევარში ფორმის დაკარგვამ, მარცხმა [[კოვენტრი სიტი|კოვენტრი სიტისთან]], მანჩესტერ იუნაიტედთან და უიმბლდონთან არსებული უპირატესობა დააკარგვინა და სეზონი მეოთხე ადგილზე დასრულდა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/Games/39|title=Games for the 1996–1997 season|publisher=LFC History|accessdate=31 August 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/LeagueTable/39|title=the league table for the 1996–1997 season|publisher=LFC History|accessdate=31 August 2012}}</ref> კლუბი მალევე გამოეთიშა ლიგის და ასოციაციის თასს, დარჩენილი იყო მხოლოდ უეფას თასების მფლობელთა თასი, სადაც ლივერპულმა ნახევარფინალამდე მიაღწია. სადაც პირველ შევედრაში [[პარი სენ-ჟერმენი|პარი სენ-ჟერმენთან]] 3-0 დამარცხდა,<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/1997/04/12/sports/12iht-soccer.t_7.html|title=Liverpool's Bad Case of 'the Yips' Lifts PSG|work=The New York Times|date=12 April 1997|accessdate=31 August 2012|first=Peter|last=Berlin}}</ref> განმეორებით თამაშში ენფილდზე 2-0 მოგება საკმარისი არ იყო შემდეგ ეტაპზე გასვლისთვის.<ref>{{cite web|url=http://en.archive.uefa.com/competitions/ecwc/history/season=1996/intro.html|title=1996/97: Ronaldo spot on for Barça|work=Uefa.com|publisher=Union of European Football Associations (UEFA)|accessdate=31 August 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100503062924/http://en.archive.uefa.com/competitions/ecwc/history/season%3D1996/intro.html|archivedate=3 May 2010}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 1997-1998|1997-98 სეზონის]] დაწყებამდე მიღებული მუხლის ტრავმის გამო რობი ფაულერმა მთელი სეზონი გამოტოვა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/Players/Player/Profile/301|title=Robbie Fowler|publisher=LFC History|accessdate=31 August 2012}}</ref> მისი ჩანაცვლება შეძლო [[მაიკლ ოუენი|მაიკლ ოუენმა]], მან ოცდათექვსმეტ მატჩში თვრამეტი გოლი გაიტანა. ლივერპულის რიგებს შეუერთდა [[პოლ ინსი]], ხოლო ბარნსმა კარიერა ნიუკასლში გააგრძელა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/Transfers/BySeason/40|title=Transfers for the 1997–98 season|publisher=LFC History|accessdate=1 September 2012}}</ref> ლივერპულმა ვერ შეძლო არსენალითვის კონკურენციის გაწევა და სეზონი მესამე ადგილზე დაასრულა და გამარჯვებულს ცამეტი ქულით ჩამორჩა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/LeagueTable/40|title=The league table for the 1997–1998 season|publisher=LFC History|accessdate=31 August 2012}}</ref> == 1998–2006: ცვალებადი პერიოდი == [[ინგლისის პრემიერლიგა 1998-1999|1998-99 სეზონის]] დასაწყისში როი ევანზთან ერთად მწვრთნელად დაინიშნა ფრანგი [[ჟერარ ულიე]]. ორი სპეციალისტის ერთდროული მუშაობა არ გამოვიდა, ლიგის თასზე ტოტენჰემთან 3-1 მარცხის შემდეგ ევანზი წავიდა.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/sport/football/213058.stm|title=Evans quits Anfield|publisher=BBC News|date=12 November 1998|accessdate=1 September 2012}}</ref> ულიეს პირველი მატჩი წაგებით დაიწყო, [[ლიდზ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|ლიდზ იუნაიტედმა]] ენფილდზე 3-1 გაიმარჯვა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/Game/2187|title=Liverpool 1–3 Leeds United|publisher=LFC History|accessdate=1 September 2012}}</ref> ახალი მწვრთნელის პირობებში ლივერპულის ფორმა არ გაუმჯობესებულა, უეფას და ფა თასიდან გამოვარდნას მოყვა სეზონის დასრულება მეშვიდე ადგილზე, რის გამოც ლივერპული მომდევნო სეზონში ევროპულ ტურნირებს გამოეთიშა.<ref>{{cite web|url=http://www.rsssf.com/tablese/eng99.html|title=England 1998/99|publisher=Rec. Sport. Soccer Statistics Foundation|date=20 December 1999|accessdate=1 September 2012|author=RSSSF}}</ref> ულიემ [[ინგლისის პრემიერლიგა 1999-2000|1999-2000 სეზონის]] სტარტზე ახალი ფეხბურთელები: [[დიტმარ ჰამანი]], [[სამი ჰიუპია]] და [[სანდერ ვესტერფალდი]] მოიყვანა, [[დევიდ ჯეიმსი|დევიდ ჯეიმსმა]], ინსმა და მაკმანამანიმ კლუბი დატოვეს.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/Transfers/43|title=Transfers for the 1999–2000 season|publisher=LFC History|accessdate=22 November 2012}}</ref> ულიემ განაგრძო ფეხბურთელების დამატება, მარტში კლუბს [[ემილ ჰესკი]] შეუერთდა, ტრანსფერი £11&nbsp;მილიონი დაჯდა, რაც რეკორდი იყო.<ref>{{cite news|url=http://newsimg.bbc.co.uk/1/hi/sport/football/fa_carling_premiership/672844.stm|title=Heskey shrugs off record fee|publisher=BBC Sport|date=10 March 2000|accessdate=1 September 2012}}</ref> ლივერპული ვერც შემდეგ წელს დაბრუნდა [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა|ჩემპიონთა ლიგაზე]], რადგან სეზონი მეოთხე ადგილზე დასრულდა. წარუმატებელი იყო ასევე ლიგის და ასოციაციის თასის გათამაშება.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/Games/43|title=Games for the 1999–2000 season|publisher=LFC History|accessdate=1 September 2012}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2000-2001|2000-01 სეზონში]] ლივერპულმა სამი ტიტულის მოგება შეძლო. პირველი გამარჯვება იყო ლიგის თასზე, ფინალი [[ბირმინგემ სიტი|ბირმინგემ სიტის]] წინააღმდეგ, ძირითადი დრო [[ინგლისის ლიგის თასის ფინალი 2001|1-1]] დასრულდა, [[პენალტების სერია|პენალტების სერიაში]] კი ლივერპულმა უკეთესი შედეგი აჩვენა.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/worthington_cup/1187654.stm|title=Blues shot down as Liverpool lift cup|publisher=BBC Sport|date=25 February 2001|accessdate=2 September 2012}}</ref> მეორე გამარჯვება იყო ასოციაციის თასზე, სადაც არსენალი [[ინგლისის თასის ფინალი 2001|2-1]] დამარცხდა, ამ თამაშში ოუენმა ბოლო წუთებში მოაგებინა ლივერპულს მეორე ტიტული.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/2001/may/14/match.sport|title=Five minutes that turned the world upside down|work=The Guardian|location=London|date=14 May 2001|accessdate=2 September 2012|first=David|last=Lacey}}</ref> მესამე იყო უეფას თასის [[უეფას თასის ფინალი 2001|ფინალი]] ესპანური [[ალავესი (საფეხბურთო კლუბი)|ალავესის]] წინააღმდეგ, თამაში ძირითად დროში 4-4 დასრულდა, დამატებით დროში კი ლივერპულმა შეძლოს ერთი გოლის გატანა და საბოლოო შედეგად 5-4 დაფიქსირდა.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/2001/may/16/minutebyminute.sport|title=Liverpool 5–4 Alavés|work=The Guardian|date=16 May 2001|accessdate=2 September 2012|location=London|first=Matt|last=Biggs}}</ref> ლივერპულმა სეზონი მესამე ადგილზე დაასრულა და ეიზელის კატასტროფის შემდეგ პირველად დაბრუნდა ევროპის თასზე (ამჟამად ჩემპიონთა ლიგა).<ref>{{cite news|url=http://newsrss.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/1338359.stm|title=Liverpool party begins at Charlton|publisher=BBC Sport|date=19 May 2001|accessdate=2 September 2012}}</ref> 2001-02 სეზონში ლივერპულმა ჩემპიონთა ლიგის მეთხედფინაალამდე მიაღწია სადაც გერმანულ [[ბაიერ 04 ლევერკუზენი (საფეხბურთო კლუბი)|ლევერკუზენის ბაიერთან]] ორი მატჩის ჯამში 4-3 დამარცხდა.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/champions_league/1916648.stm|title=Liverpool suffer Euro woe|publisher=BBC Sport|date=9 April 2002|accessdate=2 September 2012}}</ref> პრემიერლიგაში ლივერპულმა ბოლო წლების საუკეთესო სეზონი ჩაატარა და მხოლოდ შვიდი ქულით ჩამორჩა არსენალს.<ref>{{cite web|url=http://www.premierleague.com/en-gb/matchday/league-table.html?season=2001-2002&month=MAY&timelineView=date&toDate=1021071600000&tableView=CURRENT_STANDINGS|title=League table: 2001–02 season|publisher=Premier League|accessdate=2 September 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160622092907/http://www.premierleague.com/en-gb/matchday/league-table.html?season=2001-2002&month=MAY&timelineView=date&toDate=1021071600000&tableView=CURRENT_STANDINGS|archivedate=22 ივნისი 2016}}</ref> კლუბმა ასევე ვერ შეძლო ასოციაციის თასის და ლიგის თასის დაცვა და მეოთხე და მესამე რაუნდიდან გამოეთიშა ამ ტურნირებს.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/Games/44|title=Games for the 2001–2002 season|publisher=LFC History|accessdate=2 September 2012}}</ref> თებერვალში ულიეს ჯანმრთელობის პრობლემები შეექმნა, რის გამოც სეზონის დიდი ნაწილი გამოტოვა, მთავარი მწვრთნელის მოვალეობას ასრულებდა ულიეს ასისტენტი [[ფილ ტომპსონი]].{{sfn|Wilson|Murray|2013|pages=331–332}} [[ინგლისის პრემიერლიგა 2002-2003|2002-03 სეზონის]] დასაწყისში ულიემ დაიმატა: [[ბრუნო შეირუ]], [[სალიფ დიაო]] და [[ელ-ჰაჯი დიუფი]]. წარმატებული სეზონი ჰქონდა პარი სენ ჟერმენიდან ლივერპულში განათხოვრებულ [[ნიკოლა ანელკა|ნიკოლა ანელკას]].{{sfn|Wilson|Murray|2013|p=337}} ლივერპული პირველი შვიდი თამაში დაუმარცხებელი იყო, რამაც უშუალო კონკურენტთან შვიდ ქულიანი უპირატესობას აძლევდა.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/2373307.stm|title=Owen sinks West Ham|publisher=BBC Sport|date=2 November 2002|accessdate=3 September 2012}}</ref> მაგრამ [[მიდლზბრო (საფეხბურთო კლუბი)|მიდლზბროსთან]] მარცხის შემდეგ "მერსისაიდულ კლუბს" თორმეტი თამაში არ მოუგია, დიდხნიანი პაუზის შემდეგ პირველი გამარჯვება იანვარში [[საუთჰემპტონი (საფეხბურთო კლუბი)|საუთჰემპტონთან]] 1-0 იყო.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/2648647.stm|title=Heskey ends Liverpool torture|publisher=BBC Sport|date=18 January 2003|accessdate=3 September 2012}}</ref> პრემიერლიგა მეხუთე ადგილზე დასრულდა, გამოეთიშა ასოციაციის და უეფას თას, ლიგის თასის [[ინგლისის ლიგის თასის ფინალი 2003|ფინალში]] კი მანჩესტერ იუნაიტედი დაამარცხა.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/2811805.stm|title=Liverpool lift Worthington Cup|publisher=BBC Sport|date=2 March 2003|accessdate=3 September 2012}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2003-2004|2003-04 პრემიერლიგა]] ჩელსისთან 2-1 მარცხით დაიწყო.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/3140907.stm|title=Hasselbaink sinks Liverpool|publisher=BBC Sport|date=17 August 2003|accessdate=3 September 2012}}</ref> თვრამეტი მატჩიდან ექვსი წაგებული იყო,<ref>{{cite web|url=http://www.statto.com/football/stats/england/premier-league/2003-2004/table/2003-12-29|title=English Premier League 2003–2004: Table|publisher=Statto|accessdate=3 September 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131203012720/http://www.statto.com/football/stats/england/premier-league/2003-2004/table/2003-12-29|archivedate=3 December 2013}}</ref> მათ შორის ოთხი სეზონის ბოლოს, ლივერპულმა პრემიერლიგა მეოთხე ადგილზე დაასრულა, რაც შემდეგ წელს [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა 2004-2005|ჩემპიონთა ლიგაზე]] მოხვედრას ნიშნავდა.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/3696217.stm|title=Liverpool 1–1 Newcastle|publisher=BBC Sport|date=15 May 2004|accessdate=3 September 2012}}</ref> უეფას და ლიგის თასიდან გამოთიშვას, მოყვა ასოციაციის თასზე [[პორტსმუთი (საფეხბურთო კლუბი)|პორტსმუთთან]] 1-0 მარცხი.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/fa_cup/3496757.stm|title=Portsmouth 1–0 Liverpool|publisher=BBC Sport|date=22 February 2004|accessdate=3 September 2012}}</ref> სეზონის ბოლოს ულიე გაათავისუფლეს და მთავარი მწვრთნელი გახდა [[რაფაელ ბენიტესი]].<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/l/liverpool/3776857.stm|title=Liverpool appoint Benitez|publisher=BBC Sport|date=16 June 2004|accessdate=3 September 2012}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2004-2005|2004-05 პრემიერლიგა]] ლივერპულმა მეხუთე ადგილზე დაასრულა, რაც მომდევნო წელს ჩემპიონთა ლიგის მიღმა დარჩენას ნიშნავდა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/LeagueTable/104|title=League table for the 2004–2005 season|publisher=LFC History|accessdate=3 September 2012}}</ref> ასოციაციის თასის მესამე რაუნდში კი [[ბარნლი (საფეხბურთო კლუბი)|ბარნლიმ]] უკეთესი შედეგი აჩვენა.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/fa_cup/4174885.stm|title=Burnley 1–0 Liverpool|publisher=BBC Sport|date=18 January 2005|accessdate=3 September 2012}}</ref> კლუბმა მიაღწია ლიგის თასის ფინალამდე, სადაც ჩელსისთან [[ინგლისის ლიგის თასის ფინალი 2005|3-2]] დამარცხდა.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/2005/feb/28/match.liverpool|title=Mourinho the scene stealer claims his first English prize|work=The Guardian|location=London|date=28 February 2005|accessdate=3 September 2012|first=Kevin|last=McCarra}}</ref> ერთადერთი წარმატება ჩემპიონთა ლიგის [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის ფინალი 2005|ფინალში]] გასვლა იყო, სადაც მეტოქე [[მილანი (საფეხბურთო კლუბი)|მილანი]] იყო. თამაშის პირველ ნახევარში ლივერპულმა 3 ბურთი გაუშვა, თუმცა მეორე ნახევარში 3-3 გახდა, რის გამოც შეხვედრა პენალტების სერიამდე მივიდა, სადაც ლივერპულმა 3-2 გაიმარჯვა და მეხუთედ გახდა ევროპის ჩემპიონი.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/4573159.stm|title=AC Milan 3–3 Liverpool (aet)|publisher=BBC Sport|date=25 May 2005|accessdate=3 September 2010}}</ref> პრემიერლიგის მეხუთე ადგილზე დამთავრების გამო ლივერპულს აღარ ჰქონდა შემდეგ წელს ჩემპიონთა ლიგაზე მონაწილეობის უფლება, მაგრამ როგორც გამარჯვებული საკვალიფიკაციო ეტაპზე დაუშვეს.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/l/liverpool/4613695.stm|title=Liverpool get in Champions League|publisher=BBC Sport|date=10 June 2005|accessdate=3 September 2010}}</ref> [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა 2005-2006|მომდევნო წელს]] ლივერპული ჩემპიონთა ლიგის პლეი-ოფიდან პორტუგალიურმა [[ბენფიკა (საფეხბურთო კლუბი)|ბენფიკამ]] გამოაგდო.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/4778418.stm|title=Liverpool 0–2 Benfica (agg 0–3)|publisher=BBC Sport|date=8 March 2006|accessdate=4 September 2012}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2005-2006|2005-06 პრემიერლიგა]] მესამე ადგილზე დასრულდა. თუმცა შეძლო 2006 წლის ასოციაციის თასის [[ინგლისის თასის ფინალი 2006|ფინალში]] გასვლა, სადაც მოწინააღმდეგე [[ვესტ ჰემ იუნაიტედი (საფეხბურთო კლუბი)|ვესტ ჰემ იუნაიტედი]] იყო, ლივერპულმა მორიგი თასი პენალტების სერიაში მოიგო.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/fa_cup/4756045.stm|title=Liverpool 3–3 West Ham (aet)|publisher=BBC Sport|date=13 May 2006|accessdate=4 September 2012}}</ref> == 2006–15: ახლოს მიზანთან == [[ინგლისის პრემიერლიგა 2006-2007|2006-07 სეზონში]] კლუბი ამერიკელმა ბიზნესმენებმა [[ჯორჯ ჯილეტი|ჯორჯ ჯილეტმა]] და [[ტომ ჰიქსი|ტომ ჰიქსმა]] შეიძინეს.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/l/liverpool/6323037.stm|title=US pair agree Liverpool takeover|publisher=BBC Sport|date=6 February 2007|accessdate=2 March 2007}}</ref> სატურნირო ცხრილში ლივერპულმა კვლავ მესამე ადგილი დაიკავა და 21 ქულით ჩამორჩა მანჩესტერ იუნაიტედს.<ref>{{cite web|url=https://www.premierleague.com/tables?co=1&se=15&mw=-1&ha=-1|title=Tables|publisher=Premier League|accessdate=5 August 2016}}</ref> შიდა თასების ტურნირებიდან ლივერპული არსენალმა გამოაგდო, ხოლო ჩემპიონთა ლიგის [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის ფინალი 2007|ფინალში]] მეტოქე კვლავ მილანი იყო, 2005 წლისგან განსხვავებით ამჯერად ვეღარ შეძლო მილანის დამარცხება, თამაში 2-1 დასრულდა.<ref>{{cite news|first=Phil|last=McNulty|title=AC Milan 2–1 Liverpool|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/6669039.stm|publisher=BBC Sport|date=23 May 2007|accessdate=4 September 2007}}</ref> ზაფხულში ბენიტესმა [[ფერნანდო ტორესი|ფერნანდო ტორესის]] დამატებით შეტევა გააძლიერა, ტრანსფერი კლუბისთვის რეკორდული £24&nbsp;მილიონი დაჯდა, ნახევარმცველებად ლივერპულში მივიდნენ [[რაიან ბაბელი]] და [[იოსი ბენაიუნი]].<ref>{{cite news|url=http://newsimg.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/6239286.stm|title=Liverpool complete Torres signing|publisher=BBC Sport|date=4 July 2007|accessdate=4 September 2012}}</ref> მათ 38 შეხვედრიდან 13 ჩაატარეს, რის შემდეგაც სეზონის ბოლოს კლუბი მეოთხე ადგილზე გავიდა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/LeagueTable/117|title=League table for the 2007–2008 season|publisher=LFC History|accessdate=4 September 2012}}</ref> ლივერპული გამოვარდა ასოციაციის და ლიგის თასიდან, ჩემპიონთა ლიგაზე კი ოთხ სეზონში სამჯერ გავიდა ნახევარფინალში, ამჯერად ლიგაზე ჩელსიმ ორივე მატჩის ჯამში 4-3 გაიმარჯვა.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/7368736.stm|title=Chelsea 3–2 Liverpool (4–3)|publisher=BBC Sport|date=30 April 2008|accessdate=4 September 2012|first=Sam|last=Lyon}}</ref> ტორესმა ყველა ტურნირზე 33 გოლი გაიტანა და კლუბის ორი რეკორდი გააუმჯობესა, ერთ სეზონში ლიგაზე ყველაზე მეტი გოლის გატანა და ენფილდზე გატანილი გოლები, რითიც გაუთანაბრდა [[რობერტ ჰანტი|რობერტ ჰანტს]] (8).<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/Articles/Article/2228|title=The Fernando Torres Phenomenon|publisher=LFC History|accessdate=5 August 2016}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.belfasttelegraph.co.uk/sport/football/premier-league/city-fans-make-point-as-torres-equals-record-and-earns-three-28387863.html|title=City fans make point as Torres equals record and earns three|work=Belfast Telegraph|date=5 May 2008|accessdate=5 August 2016}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2008-2009|2008-09 სეზონის]] დეკემბერში ნიუკასლ იუნაიტედთან 5-1 გამარჯვებამ ლივერპულს სამ ქულიანი უპირატესობა მისცა.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/7788422.stm|title=Newcastle 1–5 Liverpool|publisher=BBC Sport|date=28 December 2008|accessdate=6 September 2012|first=Phil|last=McNulty}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.statto.com/football/stats/england/premier-league/2008-2009/table/2008-12-30|title=English Premier League 2008–2009: Table|publisher=Statto|accessdate=6 September 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130106082457/http://www.statto.com/football/stats/england/premier-league/2008-2009/table/2008-12-30|archivedate=6 January 2013}}</ref> იანვარში კლუბმა ვერცერთი თამაში მოიგო, მიუხედავად შემდეგ კარგ ფორმაში შესვლისა ლივერპულმა ვეღარ შეძლო მანჩესტერ იუნაიტედთან დაწევა და სეზონი მეორე ადგილზე დაასრულა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/Games/118|title=Games for the 2008–2009 season|publisher=LFC History|accessdate=6 September 2012}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/LeagueTable/118|title=League table for the 2008–2009 season|publisher=LFC History|accessdate=6 September 2012}}</ref> ასოციაციის და ლიგის თასის მაქსიმუმი მეთხე რაუნდი იყო, ჩემპიონთა ლიგაზე კი მეტოქე კვლავ ჩელსი, ამჯერად მეოთხედფინალში გაიმარჯვა ლონდონურმა კლუბმა.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/2009/apr/14/champions-league-chelsea-liverpool-minute-by-minute|title=Champions League: Chelsea v Liverpool&nbsp;– as it happened|work=The Guardian|location=London|date=14 April 2009|accessdate=6 September 2012|first=Scott|last=Murray}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2009-2010|2009-10 სეზონში]] ლივერპულმა თერთმეტი მატჩი წააგო, წინა წელთან შედარებით ცხრა შეხვედრით მეტი და სეზონი მეშვიდე ადგილზე დაასრულა, 2005 წლის შემდეგ პირველად ხუთეულის მიღმა.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/8660536.stm|title=Hull 0–0 Liverpool|publisher=BBC Sport|date=9 May 2010|accessdate=9 September 2012|first=Harry|last=Reekie}}</ref> ასევე წარუმატებელი იყო ჩემპიონთა ლიგაზე გამოსვლა, ჯგუფურ ეტაპზე ჩარჩენის გამო ლივერპულმა უეფას თასზე (ამჟამად ევროპა ლიგა) გადაინაცვლა.<ref>{{cite news|url=http://en.archive.uefa.com/competitions/ucl/fixturesresults/round=2000028/match=2000444/report=rp.html|title=Fiorentina spoil Reds' swan song|work=Uefa.com|publisher=Union of European Football Associations (UEFA)|date=9 December 2009|accessdate=9 September 2012|first=Simon|last=Hart|url-status=dead|archiveurl=https://archive.today/20130105022909/http://en.archive.uefa.com/competitions/ucl/fixturesresults/round=2000028/match=2000444/report=rp.html|archivedate=5 January 2013}}</ref> სადაც ნახევარფინალამდე მივიდა, მეტოქე ესპანური [[ატლეტიკო მადრიდი]] იყო, ორი მატჩის ჯამში ანგარიში 2-2 იყო, თუმცა სტუმრად გატანილი გოლების წყალობით ფინალში მადრიდული კლუბი გავიდა.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/2010/apr/29/liverpool-atletico-madrid-europa-league|title=Liverpool's hopes of silverware ended by Atlético Madrid's Diego Forlán|work=The Guardian|location=London|date=30 April 2010|accessdate=9 September 2012|first=Kevin|last=McCarra}}</ref> სეზონის ბოლოს ბენიტესი წავიდა, ახალ მწვრთნელად [[როი ჰოჯსონი]] დაინიშნა.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/2010/jul/01/roy-hodgson-confirmed-manager-liverpool|title=Roy Hodgson confirmed as new manager of Liverpool|work=The Guardian|location=London|date=1 July 2010|accessdate=9 September 2012|first=Andy|last=Hunter}}</ref> [[ფაილი:Cardiff_throw-in.jpg|ალტ=Liverpool and Cardiff players compete for the ball following a Cardiff throw-in.|მარცხნივ|მინი|კარდიფის და ლივერპულის ფეხბურთელები 2012 წლის ლიგის თასის [[ინგლისის ლიგის თასის ფინალი 2012|ფინალში]]]] [[ინგლისის პრემიერლიგა 2010-2011|2010-11 სეზონში]] ლივერპული იყიდა [[Fenway Sports Group|Fenway Sports Group-მა]], კლუბის ღირებულება £350&nbsp;მილიონი იყო, £55&nbsp;მილიონი ვალებს შეადგენდა.<ref name="autogenerated1">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/2010/may/07/liverpool-record-losses|title=Auditors cast doubt on future of Liverpool after losses|date=7 May 2010|work=The Guardian|location=London|accessdate=8 May 2010|first=David|last=Conn}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/l/liverpool/9094283.stm|title=Liverpool takeover completed by US company NESV|publisher=BBC Sport|date=15 October 2010|accessdate=12 August 2011}}</ref> ამ სეზონში ლივერპული განსაკუთრებულად ცუდად გამოიყურებოდა. იანვარში [[ბლეკბერნ როვერსი|ბლეკბერნ როვერსთან]] 3-1 წაგების შემდეგ,<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/eng_prem/9331205.stm|title=Blackburn 3–1 Liverpool|publisher=BBC Sport|date=5 January 2011|accessdate=14 September 2012|first=Marc|last=Vesty}}</ref> დარჩენილი ოცი თამაშიდან რვა წააგო და ცხრილში მეთორმეტე ადგილზე გადაინაცვლა.<ref>{{cite web|url=http://www.statto.com/football/stats/england/premier-league/2010-2011/table/2011-01-05|title=English Premier League 2010-2011 : Table|publisher=Statto|accessdate=14 September 2012|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120911160100/http://www.statto.com/football/stats/england/premier-league/2010-2011/table/2011-01-05|archivedate=11 September 2012}}</ref> მორიგი უსახური თამაშის შემდეგ ჰოჯსონი გაათავისუფლეს, კლუბში დაბრუნდა კენი დალგლიში.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/teams/l/liverpool/9350630.stm|title=Roy Hodgson exits Liverpool & Kenny Dalglish takes over|publisher=BBC Sport|date=8 January 2011|accessdate=14 September 2012}}</ref> საბოლოოდ ეს სეზონი მეექვსე ადგილზე დასრულდა, ლივერპული ვერც სხვა ტურნირებზე გამოიყურებოდა დამაჯერებლად, პირველივე ტურში ასოციაციის თასიდან მანჩესტერ იუნაიტედმა გამოთიშა.<ref>{{cite web|url=http://www.lfchistory.net/SeasonArchive/LeagueTable/120|title=League table for the 2010–2011 season|publisher=LFC History|accessdate=14 September 2012}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2011-2012|2011-12 სეზონის]] დასაწყისში დალგლიშმა დაიმატა [[ჩარლი ადამი]], [[სტიუარდ დაუნინგი]] და [[ჯორდან ჰენდერსონი]].<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/blog/2012/apr/02/kenny-dalglish-liverpool|title=Where it all went wrong for Liverpool and Kenny Dalglish|work=The Guardian|date=2 April 2012|accessdate=7 August 2016|first=Louise|last=Taylor}}</ref> ბოლო თვრამეტი წლის განმავლობაში კლუბმა ყველაზე ცუდი შედეგი მერვე ადგილი დაიკავა.<ref>{{cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/2012-05-16/liverpool-manager-dalglish-fired-after-worst-finish-in-18-years.html|title=Liverpool fires Dalglish after worst league finish in 18 years|work=Bloomberg|date=17 May 2012|accessdate=14 September 2012|first1=Bob|first2=Tariq|last1=Bensch|last2=Panja|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120620150347/http://www.bloomberg.com/news/2012-05-16/liverpool-manager-dalglish-fired-after-worst-finish-in-18-years.html|archivedate=20 June 2012}}</ref> ლივერპული გავიდა ასოციაციის და ლიგის თასის ფინალში. [[კარდიფ სიტი (საფეხბურთო კლუბი)|კარდიფ სიტის]] [[ინგლისის ლიგის თასის ფინალი 2012|დამარცხებით]] კლუბმა ყველაზე მეტი რვა ლიგის თასი დააგროვა.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/17093419|title=Cardiff 2–2 Liverpool|publisher=BBC Sport|date=26 February 2012|accessdate=14 September 2012|first=Chris|last=Bevan}}</ref> ასოციაციის თასის [[ინგლისის თასის ფინალი 2012|ფინალში]] კი ჩელსიმ გაიმარჯვა 2–1.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/17878435|title=Chelsea 2–1 Liverpool|publisher=BBC Sport|date=5 May 2012|accessdate=14 September 2012|first=Phil|last=McNulty}}</ref> ოქტომბერში მანჩესტერ იუნაიტედთან გამართულ მატჩში [[ლუის ალბერტო სუარესი|ლუის სუარესმა]] [[პატრის ევრა|პატრის ევრას]] რასობრივ ნიადაგზე შეურაცხყოფა მიაყენა.<ref>{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/liverpool/8987656/Luis-Suarez-race-row-with-Patrice-Evra-timeline.html|title=Luis Suárez race row with Patrice Evra: timeline|work=The Daily Telegraph|date=20 October 2011|accessdate=16 December 2013}}</ref> რის გამოც დაჯარიმდა £40,000-ით და რვა მატჩიანი დისკვალიფიკაცია მიიღო.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/16186556.stm|title=Liverpool striker Luis Suarez handed eight-match FA ban|publisher=BBC Sport|date=20 December 2011|accessdate=20 December 2011}}</ref><ref>{{cite news|last=Williams|first=Richard|title=Liverpool should take heed of the past and accept Luis Suárez verdict|url=https://www.theguardian.com/football/blog/2011/dec/21/luis-suarez-liverpool-racism-fight|work=The Guardian|accessdate=1 January 2012|date=21 December 2011}}</ref> სეზონის ბოლოს დალგლიში გაათავისუფლეს და შემცვლელად მოვიდა [[ბრენდან როჯერსი]].<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/18294032|title=Liverpool manager Brendan Rodgers to 'fight for his life'|publisher=BBC Sport|date=1 June 2012|accessdate=14 September 2012}}</ref> როჯერსმა განაცხადა "მივუძღვნი ცხოვრებას, რომ ვიბრძოლო კლუბისთვის და მოედანზე დავიცვა ამ დიდებული კლუბის პრინციპები."<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/2012/jun/01/brendan-rodgers-new-liverpool-manager|title=Brendan Rodgers confirmed as new Liverpool manager|work=The Guardian|date=1 June 2012|accessdate=7 August 2016}}</ref> დიდი მოლოდინების მიუხედავად როჯერსის სადებიუტო სეზონში ლივერპული მეშვიდე ადგილს დასჯერდა.<ref>{{cite web|url=http://www.statto.com/football/stats/england/premier-league/2012-2013/table|title=English Premier League Table 2012–2013|publisher=Statto|accessdate=7 August 2016|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160821221615/http://www.statto.com/football/stats/england/premier-league/2012-2013/table|archivedate=21 August 2016}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2013-2014|მომდევნო წელს]] ლივერპული პრემიერლიგის ტიტულის ბრძოლაში იყო ჩართული.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/football/blog/2013/aug/16/premier-league-predictions-guardian-writers|title=Premier League 2013–2014: our writers' predictions for new season|work=The Guardian|date=16 August 2013|accessdate=7 August 2016}}</ref> მანჩესტერ სიტისთან გამარჯვებამ ლივერპულს პირველი რეალური შანსი მისცა პრემიერლიგა მოეგო, 11 მატჩიანი წაუგებელი სერია ენფილდზე ჩელსისთან 2-0 წაგებით დასრულდა.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/27092978|title=Liverpool 0–2 Chelsea|publisher=BBC Sport|date=27 April 2014|accessdate=7 August 2016}}</ref> ლივერპულმა ასევე დათმო მოდევნო შეხვედრა კრისტალ პალასთან, სადაც 3-3 დაფიქსირდა. ჩემპიონობის შანსი ფორმალურად კვლავ არსებობდა, თუ ვესტ ჰემი ბოლო ტურში დაამარცხებდა მანჩესტერ სიტის, მაგრამ მანჩესტერმა იმარჯვა და ლივერპულმა სეზონი მეორე ადგილზე დაასრულა.<ref name="galaxy">{{cite news|last1=Meagher|first1=Gerard|title=Steven Gerrard still haunted by slip after leaving Liverpool without winning title|url=https://www.theguardian.com/football/2015/jun/24/steven-gerrard-liverpool-slip-chelsea-premier-league-title|accessdate=16 January 2016|work=The Guardian|date=24 June 2015}}</ref> ივლისში სუარესი [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონამ]] იყიდა £75 მილიონად,<ref>{{cite news|title=Luis Suarez: Liverpool & Barcelona agree £75m deal for striker|url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/28180600|accessdate=16 January 2016|publisher=BBC Sport|date=11 July 2014}}</ref> [[ლოს-ანჯელეს გალაქსი|ლოს-ანჯელეს გალაქსში]] წავიდა კაპიტანი [[სტივენ ჯერარდი]], მან ლივერპულის რიგებში 17 წელი გაატარა.<ref name="galaxy" /> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2015-2016|2015-16 სეზონის]] სტარტზე კი როჯერსი გაათავისუფლეს.<ref>{{cite news|title=Liverpool announces hiring of manager Jurgen Klopp|url=https://www.si.com/planet-futbol/2015/10/08/liverpool-jurgen-klopp-hired-manager-brendan-rodgers-fired|accessdate=16 January 2016|work=Sports Illustrated|date=8 October 2015}}</ref> == 2015–დღემდე: კლოპის ერა == [[ფაილი:Liver-RM_(3).jpg|მარჯვნივ|მინი|ლივერპული ჩემპიონთა ლიგის [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა 2018 ფინალი|2018]] და [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის ფინალი 2019|2019]] წლის ფინალებში გავიდა. პირველი წააგეს, მეორეში გამარჯვებით ლივერპულმა მეექვსე ჩემპიონთა ლიგა მოიგო]] როჯერსის გათავისუფლების შემდეგ 2015 წლის 8 ოქტომბერს ოთხწლინი კონტრაქტი გაუფორმეს [[იურგენ კლოპი|იურგენ კლოპს]]. სადებიუტო პრესკონფერენციაზე კლოპმა განაცხადა, რომ პირველ ოთხ წელში აპირებდა ტიტულის მოგებას,<ref>{{cite web|title=Liverpool FC confirm Jürgen Klopp appointment|url=http://www.liverpoolfc.com/news/first-team/195412-liverpool-fc-confirm-jrgen-klopp-appointment|publisher=Liverpool F.C.|accessdate=8 October 2015|date=1 June 2019}}</ref><ref>{{cite web|first=Ben|last=Smith|title=Liverpool: Jurgen Klopp agrees three-year deal as manager|url=https://www.bbc.co.uk/sport/0/football/34469429|publisher=BBC Sport|date=8 October 2015|accessdate=1 June 2019}}</ref> ხუმრობით საკუთარ თავი დაახასიათა, როგორც "ჩვეულებრივი", ეს იყო [[ჟოზე მოურინიო|ჟოზე მოურინიოს]] ცნობილი სიტყვების პაროდია, სადაც 2004 წელს პორტუგალიელმა სპეციალისტმა საკუთარ თავს "განსაკუთრებული" უწოდა.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2015/oct/09/jurgen-klopp-liverpool-manager-normal-one|title=Jürgen Klopp, the 'Normal One' takes over as Liverpool manager|work=The Guardian|date=9 October 2015|accessdate=1 June 2019}}</ref> კლოპის პირველ წელს ლივერპული გავიდან ლიგის თასის და ევროპა ლიგის ფინალში, ლიგის თასის [[ინგლისის ლიგის თასის ფინალი 2016|ფინალში]] მატჩესტერ სიტისთან პენალტების სერიაში დამარცხდა,<ref>{{cite news|title=Willy Caballero: Man City keeper 'deserved' League Cup final|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/35683671|accessdate=31 March 2016|publisher=BBC Sport|date=29 February 2016}}</ref> [[ბაზელი|ბაზელში]] გამართულ ევროპა ლიგის [[უეფა-ს ევროპა ლიგის ფინალი 2016|ფინალში]] კი [[სევილია (საფეხბურთო კლუბი)|სევილიასთან]] 3–1 წააგო.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/36327553|title=Liverpool 1–3 Sevilla: Reds collapse as Sevilla win Europa League|publisher=BBC Sport|date=19 May 2016|accessdate=4 July 2016}}</ref> მომდევნო წელს კლოპმა სრული სეზონი ჩაატარა ლივერპულში, კლუბი [[ინგლისის პრემიერლიგა 2016-2017|პრემიერლიგაში]] მეოთხე ადგილზე გავიდა.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2017/may/21/liverpool-middlesbrough-premier-league-match-report|title=Liverpool seal Champions League place with victory over Middlesbrough|date=21 May 2017|work=The Guardian|accessdate=1 June 2019}}</ref> ასევე მეოთეხე ადგილზე დასრულდა [[ინგლისის პრემიერლიგა 2017-2018|2017-18 სეზონი]].<ref>{{cite web|title=Premier League Table|url=https://www.premierleague.com/tables?co=1&se=79&ha=-1|website=premierleague.com|publisher=Premier League|accessdate=1 June 2019}}</ref> კლოპმა შეძლო ჩემპიონთა ლიგის [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგა 2018 ფინალი|2018 წლის ფინალში]] გასვლა სადაც [[რეალ მადრიდი (საფეხბურთო კლუბი)|რეალ მადრიდმა]] 3–1 გაიმარჯვა.<ref>{{cite news|title=Real nightmare for Karius as Madrid retain their title|url=https://www.rte.ie/sport/soccer/2018/0526/966246-real-madrid-liverpool-champions-league-karius-nightmare/|website=Raidió Teilifís Éireann|date=26 May 2018|accessdate=1 June 2019}}</ref> იანვარში ლივერპულმა დაიმატა [[ვირჯილ ვან დეიკი]],<ref>{{cite web|title=Liverpool agree deal to sign Virgil van Dijk|url=http://www.liverpoolfc.com/news/first-team/285500-liverpool-agree-deal-to-sign-virgil-van-dijk|publisher=Liverpool F.C.|date=27 December 2017|accessdate=1 June 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://southamptonfc.com/news/2017-12-27/virgil-van-dijk-southampton-liverpool-transfer-agreement-announcement|title=Van Dijk deal agreed|publisher=Southampton F.C.|date=27 December 2017|accessdate=1 June 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171228152847/https://southamptonfc.com/news/2017-12-27/virgil-van-dijk-southampton-liverpool-transfer-agreement-announcement|archivedate=28 დეკემბერი 2017}}</ref> მცველში გადახდილი თანხით (£75&nbsp;მილიონი) იმ პერიოდში მსოფლიოში [[რეკორდული ტრასფერები ფეხბურთში|სარეკორდო]] ღირებულება შეადგინა.<ref>{{cite news|title=Virgil van Dijk: Liverpool to sign Southampton defender for world record £75m|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/42496637|publisher=BBC Sport|date=27 December 2017|accessdate=1 June 2019}}</ref> იმავე წელს ბარსელონამ ლივერპულიდან შეიძინა ნახევამცველი [[ფელიპე კოუტინიო]] £105 მილიონად. ზაფხულში კლუბში მოვიდნენ ნახევარმცველები [[ნაბი კეიტა]]<ref>{{cite web|title=Naby Keita to complete Liverpool transfer on July 1|url=https://www.liverpoolfc.com/news/first-team/305363-naby-keita-liverpool-transfer-complete|date=27 June 2018}}</ref> და [[ფაბინიო]],<ref>{{cite web|title=Reds agree deal to sign Fabinho|url=https://www.liverpoolfc.com/news/first-team/303592-liverpool-fc-agree-deal-fabinho|publisher=Liverpool FC|date=28 May 2018}}</ref> თავდამსხმელი [[ჯერდან შაჩირი]],<ref>{{cite web|title=Liverpool complete Xherdan Shaqiri transfer|url=https://www.liverpoolfc.com/news/first-team/307046-xherdan-shaqiri-liverpool-fc-transfer-complete|publisher=Liverpool FC|date=13 July 2018}}</ref> და მეკარე [[ალისონ ბეკერი]].<ref>{{cite web|title=Liverpool complete Alisson Becker transfer|url=https://www.liverpoolfc.com/news/first-team/307801-liverpool-confirm-alisson-deal|publisher=Liverpool FC|date=19 July 2018}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.asroma.com/en/news/2018/7/transfer-agreed-for-alisson-to-join-liverpool|title=Transfer agreed for Alisson to join Liverpool|website=www.asroma.com|language=en|accessdate=1 June 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190511173009/https://www.asroma.com/en/news/2018/7/transfer-agreed-for-alisson-to-join-liverpool|archivedate=11 მაისი 2019}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2018-2019|2018-19 პრემიერლიგის]] სტარტი ლივერპულისთის საუკეთესო იყო ბოლო წლებში, პირველი ექვს ტურში ყველა თამაში მოიგო,<ref>{{cite web|url=https://talksport.com/football/425266/liverpool-make-best-start-to-a-season-in-their-126-year-history-with-3-0-premier-league-win-over-southampton/|title=Liverpool make best start to a season in their 126-year history with 3–0 Premier League win over Southampton|date=22 September 2018|work=TalkSport|accessdate=1 June 2016}}</ref> ხოლო "ბოქსინგ დეიზე" ნიუკალს იუნაიტედთან 4–0 გამარჯვებამ უშუალო კონკურენტზე ექვსი ქულიანი უპირატესობა მისცა.<ref>{{cite news|last1=Johnston|first1=Neil|title=Liverpool 4–0 Newcastle: Reds six points clear at the top|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/46615145|accessdate=1 June 2019|work=bbc.co.uk|agency=The BBC|publisher=BBC Sport|date=26 December 2018}}</ref> ამ სეზონში ლივერპული მხოლოდ მანჩესტერ სიტისთან დამარცხდა, 19 შეხვედრიდან 12-ში კი კარი მშრალად შეინახა.<ref name="Planet Football">{{cite web|title=Comparing Liverpool’s stats to the halfway point last season|url=https://www.planetfootball.com/quick-reads/comparing-liverpools-stats-to-the-halfway-point-last-season/|website=planetfootball.com|publisher=Planet Football|accessdate=1 June 2019}}</ref> გამარჯვებული ბოლო ტურამდე გაურკვევლი იყო, თუ ბოლო თამაშში მანჩესტერ სიტი წააგებდა ან ფრეს ითამაშებდა ლივერპული ჩემპიონდებოდა, თუმცა მანჩესტერულმა კლუბმა გაიმარჯვა და 98 ქულა დააგროვა, ლივერპულმა კი 97, ინგლისური ფეხბურთის ისტორიაში მეორეადგილოსანისთვის ეს რეკორდული ქულების რაოდენობაა. ლივერპულს სახლში არცერთი თამაში არ წაუგია.<ref>{{cite news|last1=Taylor|first1=Daniel|title=Sadio Mané double sinks Wolves but Liverpool’s title wait goes on|url=https://www.theguardian.com/football/2019/may/12/liverpool-wolves-premier-league-match-report|accessdate=1 June 2019|work=theguardian.com|agency=The Guardian|publisher=The Guardian|date=12 May 2019}}</ref><ref>{{cite news|last1=O'Neill|first1=Caoimhe|title=Anfield's amazing response to Premier League disappointment as Man City beat Liverpool to title|url=https://www.liverpoolecho.co.uk/sport/football/football-news/anfields-amazing-response-premier-league-16264309|accessdate=1 June 2019|work=liverpoolecho.co.uk|publisher=Liverpool Echo|date=12 May 2019}}</ref> ამავე წელს, ლივერპული გამოდიოდა ჩემპიონთა ლიგაზე სადაც ნახევარფინალში [[ბარსელონა (საფეხბურთო კლუბი)|ბარსელონას]] შეხვდა, გასვლაზე ლივერპულმა 3–0 წააგო, მეორე თამაში ენფილდზე 4–0 დასრულდა და [[უეფა-ს ჩემპიონთა ლიგის ფინალი 2019|2019 წლის ფინალში]] გავიდა, სადაც მოწინააღმდეგე [[ტოტენჰემ ჰოტსპური (საფეხბურთო კლუბი)|ტოტენჰემ ჰოტსპური]] იყო, ლივერპულმა ფინალი 2–0 მოიგო და მეექვსედ დაეუფლა ჩემპიონთა ლიგის ტიტულს.<ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/football/live/2019/jun/01/tottenham-hotspur-v-liverpool-champions-league-final-live|title=Liverpool win Champions League after beating Spurs 2–0 in final – live!|last=Doyle|first=Paul|date=1 June 2019|work=The Guardian|access-date=1 June 2019|language=en-GB|issn=0261-3077}}</ref> [[საფეხბურთო კლუბ ლივერპულის 2019-2020 სეზონი|2019-20 სეზონის]] პირველი თამაში შედგა [[ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასი 2019|ინგლისის საფეხბურთო სუპერთასზე]], სადაც მანჩესტერ სიტიმ პენალტების სერიაში 5–4 მოიგო.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/49141690|title=Community Shield: Liverpool 1–1 Man City (City won 5-4 on penalties)|first=Emlyn|last=Begley|publisher=BBC|date=4 August 2019|accessdate=11 October 2019}}</ref> კლოპის მეორე გამარჯვება [[უეფა-ს სუპერთასი 2019|უეფას სუპერთასზე]] იყო, სადაც ევროპა ლიგის გამარჯვებული ჩელსი პენალტების სერიაში 5–4 დამარცხდა.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/49332825|title=Liverpool beat Chelsea on penalties to win Super Cup|first=Phil|last=McNulty|publisher=BBC Sport|date=14 August 2019|accessdate=24 September 2019}}</ref> [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი|ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის]] [[ფიფა-ს მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატის ფინალი 2019|ფინალში]] ლივერპულმა ბრაზილიური [[ფლამენგო (საფეხბურთო კლუბი)|ფლამენგო]] დამატებით დროში 1-0 დაამარცხა,<ref>{{cite news|title=Firmino winner seals Club World Cup win|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/50869633?isBumped=0&postFreq=0&isEmpty=0&isProfane=0&tooLong=0&charCount=0&isAwaitingProcessPreMod=0&isSubmitted=1&filter=none&initial_page_size=10&postId=137711507|accessdate=21 December 2019|agency=BBC}}</ref> და გახდა პირველი ინგლისური კლუბი, რომელმაც ერთ სეზონში მოიგო ჩემპიონთა ლიგა, სუპერთასი და მსოფლიო საკლუბო ჩემპიონატი.<ref>{{cite news|last1=Ladson|first1=Matt|title=What does Liverpool's Club World Cup victory mean for the rest of their season?|url=https://www.fourfourtwo.com/features/liverpools-club-world-cup-victory-win-premier-league-season-matt-ladson|accessdate=22 December 2019|work=fourfourtwo.com|publisher=FourFourTwo|date=22 December 2019}}</ref><ref>{{cite web|last1=Eriksen|first1=Magnus|title=Liverpool do something no English club has done before with Club World Cup win|url=https://www.caughtoffside.com/2019/12/21/liverpool-first-english-team-to-win-cl-super-cup-and-club-world-cup/|website=caughtoffside.com|publisher=CaughtOffside|accessdate=22 December 2019}}</ref> 2019 წლის 13 დეკემბერს კლოპმა კონტრაქტი 2024 წლამდე გაახანგრძლივა.<ref name="FSGState">{{cite web|url=https://www.liverpoolfc.com/news/first-team/377871-fenway-sports-group-statement-jurgen-klopp-contract-extension|title=FSG statement on Jürgen Klopp contract extension agreement|date=13 December 2019|publisher=Liverpool F.C.}}</ref> [[ინგლისის პრემიერლიგა 2019-2020|2019-20 პრემიერლიგაში]] ლივერპულმა პირველ 21 თამაშში 61 ქულა დააგროვა - ყველა დროის მაქსიმალური შედეგი ევროპის ტოპ ხუთ ჩემპიონატში.<ref>{{cite news|title=Jurgen Klopp says Liverpool's record-breaking run isn't special - but it is|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/51079615|accessdate=19 January 2020|work=bbc.co.uk|agency=BBC|publisher=BBC Sport|date=11 January 2020}}</ref> 2020 წლის 13 მარტისთვის ლივერპულს მეორეადგილოსან მანჩესტერ სიტისთან 25 ქულიანი უპირატესობა ჰქონდა, რაც აქამდე არასდროს მომხდარა.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/premier-league|archive-url=https://web.archive.org/web/20200325190837/https://www.bbc.co.uk/sport/football/premier-league|url-status=dead|archive-date=25 March 2020|title=Premier League Table 25 March 2020|publisher=[[BBC Sport]]|date=25 March 2020|accessdate=25 March 2020}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.premierleague.com/tables|archive-url=https://web.archive.org/web/20200323104645/https://www.premierleague.com/tables|url-status=dead|archive-date=2020-03-23|title=Premier League Table March 2020|website=[[Premier League]]}}</ref> [[კორონავირუსის პანდემია 2019-2020|კორონავირუსის პანდემიის]] გამო პრმიერლიგა 4 აპრილამდე შეჩერდა,<ref>{{cite news|url=https://www.premierleague.com/news/1645173|title=Premier League, FA, EFL and WSL unite to postpone fixtures|publisher=Premier League|date=13 March 2020|accessdate=25 March 2020}}</ref> ტურნირის განახლება გადაიდო 30 აპრილამდე.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/51962751|title=Coronavirus: English football suspension extended until at least 30 April|publisher=[[BBC News]]|date=19 March 2020|accessdate=25 March 2020}}</ref> საბოლოოდ პრემიერლიგა ივნისის შუა რიცხვებში აღდგა, პირველი თამაში ლივერპულმა [[მერსისაიდული დერბი]] ევერტონთან ფრედ 0–0 დაასრულა.<ref>https://www.skysports.com/football/everton-vs-liverpool/408274</ref> 25 ივნისს ჩელსიმ მანჩესტერ სიტის მოუგო და ლივერპული 30 წლის შემდეგ პირველად გახდა ინგლისის ჩემპიონი (პირველი პრემიერლიგა). == ბიბლიოგრაფია == * {{cite book|first=Jamie|last=Carragher|title=Carra: My Autobiography|url=https://archive.org/details/carramyautobiogr0000carr|publisher=Bantam Press|year=2008|isbn=978-0-593-06102-2|ref=harv}} * {{cite book|first=Jason|last=Cowley|title=The Last Game: Love, Death and Football|url=https://archive.org/details/lastgamelovedeat0000cowl_u6e3|publisher=Simon & Schuster|year=2009|isbn=978-1-84737-185-0|ref=harv}} * {{cite book|first1=Steve|last1=Hale|first2=Ivan|last2=Ponting|title=Liverpool in Europe|url=https://archive.org/details/liverpoolineurop0000hale_y3j3|publisher=Guinness|location=Enfield|year=1992|isbn=0-85112-569-7|ref=harv}} * {{cite book|last=Kelly|first=Stephen F.|title=The Official Illustrated History of Liverpool FC: You'll Never Walk Alone|publisher=Queen Anne Press|location=London|year=1988|isbn=0-356-19594-5|ref=harv}} * {{cite book|last=Liversedge|first=Stan|title=Liverpool:The Official Centenary History|url=https://archive.org/details/liverpoolofficia0000live|publisher=Hamlyn Publishing Group Ltd|location=London|year=1991|isbn=0-600-57308-7|ref=harv}} * {{cite book|title=Liverpool A Complete Record|url=https://archive.org/details/liverpoolcomplet0000pead|publisher=Breedon Books Sport|first=Brian|last=Pead|year=1986|location=Derby|isbn=0-907969-15-1|ref=harv}} * {{cite book|first1=Jonathan|last1=Wilson|first2=Scott|last2=Murray|title=The Anatomy of Liverpool: A History in Ten Matches|publisher=Orion|location=London|year=2013|isbn=978-1-4091-2692-8|ref=harv}} == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ლივერპული (საფეხბურთო კლუბი)]] 8ll5wn518oh3trycq2o9pngm58c1cc1 0 476171 4814550 4232556 2025-06-15T02:34:04Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814550 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = ქალაქი |ქართული სახელი = სანანდაჯი |მშობლიური სახელი = سنندج |ქვეყანა = ირანი |პანორამა = Sanandaj from Abidar.jpg |პანორამის სიგანე = |წარწერა = |დროშა = |გერბი = |გერბის სიგანე = |დროშის სიგანე = |lat_deg= 35|lat_min= 18|lat_sec=52 |lon_deg= 46|lon_min= 59|lon_sec=32 |ქვეყნის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის რუკის ზომა = 300 |რაიონის რუკის ზომა = 300 |რეგიონის ტიპი = |რეგიონი = |რეგიონი ცხრილში = |შიდა დაყოფა = |რაიონის ტიპი=ოსტანი |რაიონი = ქურთისტანის ოსტანი{{!}}ქურთისტანი |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |დაარსების თარიღი = |დაქვემდებარება = |პირველი ხსენება = |წინა სახელები = სნა, სნადეჯი |სტატუსი-დან = |ფართობი = 3033 |სიმაღლის ტიპი=სიმაღლე ზღვის დონიდან{{!}}სიმაღლე |დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 1538 |მოსახლეობა = 412 767 |აღწერის წელი = 2016 |სიმჭიდროვე = |აგლომერაცია = |ეროვნული შემადგენლობა = |დროის სარტყელი = +3:30 |DST = |სატელეფონო კოდი = 009887 |საფოსტო ინდექსი = |საავტომობილო კოდი = |საიტი = |კატეგორია ვიკისაწყობში = }} '''სანანდაჯი''',<ref>{{Cite web | url = http://enadep.gov.ge/uploads/Transliteration_Persia.pdf | title = სპარსული ენის ბგერითი სისტემის ქართულად ტრანსკრიფცია-ტრანსლიტერაციის სახელმძღვანელო წესები | publisher = [[სახელმწიფო ენის დეპარტამენტი]]. ''enadep.gov.ge'' | accessdate = 20 აგვისტო, 2020 | date = 9 აგვისტო, 2019 | pages = 7 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20230924065648/http://www.enadep.gov.ge/uploads/Transliteration_Persia.pdf | archivedate = 2023-09-24 }}</ref> ''სენენდეჯი''<ref>''ელერდაშვილი ა.'', [http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=170348 სენენდეჯი] // უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი : [3 ტომად], 1-ლი გამოც., თბ.: ფანტაზია, 2006.</ref> ({{lang-fa|سنندج}}, {{lang-ku|سنه ''სნა''}}) — ქალაქი დასავლეთ ირანში, [[ქურთისტანის ოსტანი|ქურთისტანის ოსტანის]] ადმინისტრაციული ცენტრი. მდებარეობს [[თეირანი]]დან 490 კილომეტრზე, დაახლოებით 150 კილომეტრის დაშორებით [[ერაყი]]ს საზღვრიდან. [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 1538 მეტრზე. [[2016]] წლის მონაცემებით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენს 412 767 კაცს. == იხელეთ აგრეთვე == * [[ქურთისტანის უნივერსიტეტი]] == რესურსები ინტერნეტში == {{ბრიტანიკა|Sanandaj}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ესკიზი-ირანი}} [[კატეგორია:ირანის ქალაქები]] 1p8xubrwkkpbpa13wb9m5nk0lwggdov 0 480818 4814523 4668560 2025-06-14T23:32:15Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814523 wikitext text/x-wiki {{მანქანური თარგმანი}} {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია | პარტიის სახელი = საზოგადოებრივი კონტრაქტი | პარტიის სახელი მშობლიური = {{lang-hy|Քաղաքացիական պայմանագիր}} | პარტიის სახელი ფერი = #FFFFFF | პარტიის ლოგო = Civil Contract (Armenia) logo.png | პარტიის ვიკიფერი = #282254 | ლიდერი = [[ნიკოლ ფაშინიანი]] | თავმჯდომარე = | გენერალური მდივანი = | დამფუძნებელი = | დაფუძნდა = 9 დეკემბერი, 2013 (როგორც არასამთავრობო ორგანიზაცია)<br>30 მაისი, 2015 (როგორც პოლიტიკური პარტია) | წინამორბედი = | დაიშალა = | შერწყმა = | შერწყმის თარიღი = | იდეოლოგია = [[ლიბერალიზმი]]<br/>[[რეფორმიზმი]]<br/>[[პოპულიზმი]] | პოლიტიკური პოზიცია = [[ცენტრიზმი]] | ევროპული = | საერთაშორისო = | გასამხედროებული ფრთა = | ახალგაზრდული ფრთა = | სლოგანი = | ჰიმნი = | ფერები = {{colorbox|#282254}} {{colorbox|#FFFFFF}} | წევრი = | შტაბ-ბინა = [[ერევანი]], [[სომხეთი]] | შტაბ-ბინის ფოტო = | საიტი = https://civilcontract.am/ | ადგილები1_სათაური = [[სომხეთის ეროვნული კრება|ეროვნული კრება]] | ადგილები1 = {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|71|107|#282254|ფერი=#FFFFFF}} | ადგილები2_სათაური = [[ერევნის საკრებულო]] | ადგილები2 = {{ინფოდაფა პოლიტიკური პარტია/ადგილები|24|65|#282254|ფერი=#FFFFFF}} | საიდენტიფიკაციო_ნომერი = | დროშა = [[File:Civil Contract Armenia flag.svg|200px]] }} '''საზოგადოებრივი კონტრაქტი''' ({{lang-hy|Քաղաքացիական պայմանագիր}}, ''კაღაკაციაკან პაიმანაგირ'', '''ՔՊ''', ხშირად შემოკლებულია როგორც Քաղպայմանագիր, ''კაღპაიმანაგირ''; ზოგჯერ მოიხსენიება როგორც '''სამოქალაქო ხელშეკრულება''') — [[პოლიტიკური პარტია]] [[სომხეთი|სომხეთში]], რომელიც დაარსდა [[2013]] წლის [[24 ივლისი|24 ივლისს]], როგორც [[არასამთავრობო ორგანიზაცია]]. მისი მმართველი საბჭო შეიქმნა [[2013]] წლის [[9 დეკემბერი|9 დეკემბერს]]. [[2015]] წლის [[30 მაისი|30 მაისს]] იგი გახდა პოლიტიკური პარტია. სამოქალაქო ხელშეკრულება მონაწილეობდა 2017 წლის სომხეთის საპარლამენტო არჩევნებსა და 2017 წლის ერევნის საკრებულოს არჩევნებში, როგორც ''გამოსავალი ალიანსი.'' [[2018 წლის სომხეთის რევოლუცია|2018 წლის სომხეთის ხავერდოვანი რევოლუციის]] შემდეგ, რომელსაც [[ნიკოლ ფაშინიანი|ნიკოლ ფაშინიანი]] ხელმძღვანელობდა, ახალი პოლიტიკური ალიანსის სახელი გახდა ცნობილი, სახელწოდებით „ჩემი ნაბიჯი ალიანსი“. 2018 წლის სომხეთის საპარლამენტო არჩევნების შემდეგ, ალიანსმა მოიპოვა საპარლამენტო უმრავლესობა [[სომხეთის ეროვნული კრება|სომხეთის ეროვნულ კრებაში]]. == იდეოლოგია == სამოქალაქო ხელშეკრულების პარტიას არ აქვს გარკვეული იდეოლოგია. მისი ლიდერი, ნიკოლ ფაშინიანი ამბობს: „პოლიტიკურ იდეოლოგიებს შორის აღარ არსებობს მკაფიო ხაზები. XXI საუკუნეში ეს ხაზები გაქრა. ჩემთვის მისაღები არ არის, რომ ჩვენს პარტიას „ლიბერალური“, „ცენტრისტი“ ან „სოციალ-დემოკრატი“ ვუწოდო, რადგან ჩვენ მრავალი მიზანი გვაქვს მისაღწევი“. <ref>Edwards, Maxim. [https://foreignpolicy.com/2018/12/13/armenias-revolution-will-not-be-monopolized/ "Armenia's Revolution Will Not be Monopolized"]. ''Foreign Policy''. Retrieved May 13, 2019.</ref> === მიზნები === 20 წლის განმავლობაში [[სომხეთის მოსახლეობა|სომხეთის მოსახლეობის]] გაორმაგება, ყველა მოქალაქის, ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების უზრუნველყოფა, კორუფციის ყველა ფორმის აღმოფხვრა, ეკონომიკის შემდგომი გაძლიერება და განვითარება, ასევე გარემოზე ზრუნვა, ნიკოლ ფაშინიანის პარტიის მთავარ მიზნებს წარმოადგენს.<ref>[https://www.civilcontract.am/news/program/tsragir "Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190617142047/https://www.civilcontract.am/news/program/tsragir |date=2019-06-17 }}". Retrieved January 7, 2020.</ref> == ისტორია == სამოქალაქო კონტრაქტი საზოგადოებაში პირველად [[2013]] წლის [[23 იანვარი|23 იანვარს]] გამოჩნდა, როდესაც დეპუტატმა [[ნიკოლ ფაშინიანი|ნიკოლ ფაშინიანმა]] ოპოზიციური ბლოკიდან გაზეთ The Armenian Times-ში გამოაქვეყნა ახალი პოლიტიკური პროცესის დამყარების პროექტი.<ref>Harutyunyan, Tatev (January 30, 2013). [https://www.aravot-en.am/2013/01/30/151830/ "Can Nikol Pashinyan's Civic Contract Change Anything?"]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}. ''Aravot Daily''. Retrieved April 27, 2018.</ref> რამდენიმე თვის შემდეგ, ხელშეკრულების ტექსტი ფართოდ განიხილებოდა სომხეთის პოლიტიკურ ფორუმებში. გამოქვეყნდა ხელშეკრულების განახლებული ვერსია და იმავე წლის 24 ივლისს გამოცხადდა ახალი პოლიტიკური გაერთიანება სამოქალაქო ხელშეკრულება. == ფინანსები == სამოქალაქო ხელშეკრულების ფონდი შეიქმნა იმის უზრუნველსაყოფად, რომ პარტიის დაფინანსება შეესაბამებოდეს სომხეთის კანონმდებლობას და მისი საქმიანობა დემოკრატიულად იყოს ორგანიზებული. სახსრების შეწირული თანხა ინახება ფონდის ანგარიშზე და სარდაფში. ბუღალტრული აღრიცხვა ტარდება სამეურვეო საბჭოს მეთვალყურეობის ქვეშ, რომელიც არ არის მმართველი საბჭოსგან დამოუკიდებელი და აკონტროლებს ფონდის ხარჯებს. პარტიის კონტრაქტის თანახმად, „მოქალაქეებს, რომლებსაც ხელშეკრულებაში ფული ან ქონება აქვთ შემოწირული, უფლება აქვთ მოითხოვონ ინფორმაცია ხარჯვის შესახებ და მათი მოთხოვნები უნდა დაკმაყოფილდეს სამ დღეში“. == ხავერდოვანი რევოლუცია == [[2018]] წლის [[31 მარტი|31 მარტს]] სამოქალაქო კონტრაქტის ლიდერმა ნიკოლ ფაშინიანმა და მისმა მომხრეებმა დაიწყეს 200 კილომეტრიანი ლაშქრობა [[გიუმრი|გიუმრიდან]] (სომხეთის სიდიდით მეორე ქალაქი) დედაქალაქ [[ერევანი|ერევანამდე]], რათა პრემიერ [[სერჟ სარქისიანი|სერჟ სარქისიანს]] არ შეენარჩუნებინა ძალაუფლება.<ref>[https://www.aravot-en.am/2018/04/14/210519/ "Thousands Rally Against Armenian Leader in Yerevan"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201008210407/https://www.aravot-en.am/2018/04/14/210519/ |date=2020-10-08 }}. April 14, 2018.</ref> [[17 აპრილი|17 აპრილს]], ნიკოლ ფაშინიანმა გამოაცხადა ეროვნული, არაძალადობრივი [[2018 წლის სომხეთის რევოლუცია|„ხავერდოვანი რევოლუციის“]] დაწყება. 22 აპრილს, სარქისიანთან ხანმოკლე შეხვედრიდან რამდენიმე საათში, ფაშინიანი დააპატიმრეს 250-მდე სხვა მომიტინგეთან ერთად. <ref>[https://www.washingtonpost.com/world/europe/armenian-pm-resigns-heres-what-led-to-the-surprise-move/2018/04/23/ae54832e-4710-11e8-8082-105a446d19b8_story.html?arc404=true "Armenian PM resigns; here's what led to the surprise move"]{{Dead link|date=ივნისი 2021 |bot=InternetArchiveBot }}. ''The Washington Post''. April 23, 2018.</ref> მასობრივი გაფიცვების შემდეგ და 300 000-ზე მეტი დემონსტრანტის (მათ შორის ჯარისკაცებისა და საზოგადოებრივი კონტრაქტის წევრების ჩათვლით) მიერ ქუჩების გადაკეტვის შედეგად, სარქისიანმა თანამდებობის დატოვების გადაწყვეტილება მიიღო და პოსტი [[23 აპრილი|23 აპრილს]] ოფიციალურად დატოვა. მოგვიანებით მან განაცხადა: „ნიკოლ ფაშინიანი მართალი იყო. მე ვცდებოდი. ქუჩის მოძრაობა ეწინააღმდეგება ჩემს ოფისს. მე ვასრულებ თქვენს მოთხოვნებს“. == სქოლიო == {{სქოლიო}} {{სომხეთის პოლიტიკური პარტიები}} [[კატეგორია:სომხეთის პოლიტიკური პარტიები]] [[კატეგორია:პოლიტიკური პარტიები ანბანის მიხედვით]] 7z532kelv410in151ooax779rstsvzn 0 485419 4814667 4683340 2025-06-15T11:33:17Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814667 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Mikami Yua to K-POP CIMG6799.jpg|მინი]] '''სილამაზის სტანდარტები სამხრეთ კორეაში''' — გარეგნული თვისებები, რომლებიც [[სამხრეთი კორეა|სამხრეთ კორეაში]] იდეალურად არის მიჩნეული. ასეთ თვისებებში შედის სიგამხდრე, მკრთალი ფერის კანი, დიდი თვალები, პატარა სახე. მათ ჩამოყალიბებაზე უმეტესად იმოქმედა მედიამ, ცნობილი პირების, მათ შორის კორეელი პოპ-ვარსკლავების გარეგნობამ [http://seoulbeats.com/2015/03/unrealistic-beauty-standards-koreas-cosmetic-obsession/]. ითვლება კორეული კულტურის მნიშვნელოვან ნაწილად, რომელიც ბოლო ათწლეულებში გლობალურად გახდა ცნობილი. ==კულტურული ეფექტი== სამხრეთი კორეა პლასტიკური ოპერაციების რაოდენობით მსოფლიო ქვეყნების შორის პირველ ათეულში შედის. 2015 წლის გამოკითხვის შედეგად 19-იდან 29 წლამდე ქალებიდან რაიმე პლასტიკური ოპერაცია მესამედს აქვს გაკეთებული - ეს მაჩვენებელი საგრძნობლად უფრო მაღალია, ვიდრე ქვეყნების უმეტესობაში [https://www.scmp.com/news/asia/east-asia/article/2185037/meet-south-korean-women-rejecting-their-countrys-intense-beauty]. 2009 წლის კვლევამ დაადგინა, რომ კორეელ ქალებს უფრო ხშირად აქვთ დაბალი თვითშეფასება და ცუდი დამოკიდებულა საკუთარი სხეულის მიმართ ვიდრე ამერიკელ ქალებს [https://doi.org/10.1177%2F1077727X06286419]. მოდელები, მომღერლები, მსახიობები და გართობის ინდუსტრიაში მომუშავე სხვა პირები ხშირად იცავენ დამასუსტებელ მკაცრ დიეტებს სიგამხდრის შესანარჩუნებლად და ხანდახან ინდუსტრია მათგან აუცილებელი პლასტიკური ოპერაციის გაკეთებას მოითხოვს - ამას დიდი გავლენა აქვს კორეელ ახალგაზრდობაზე, განსაკუთრებით გოგონებზე. სილამაზის სტანდარტები შრომის ბაზარზეც იგრძნობა - სამუშაოზე მისაღებად კომპანიები ითხოვენ ფოტოს, სიმაღლეს და ხანდახან მონაცემებს ოჯახზე. ბაზარზე დიდი კონკურენციაა და სტანდარტების შესაბამისი გარეგნობის კადრს დასაქმების მეტი შანსი აქვს ვიდრე იმავე კვალიფიკაციის მქონე სხვა კადრებს, ამიტომ ზოგი კორეელი პლასტიკურ ოპერაციას მიიჩნევს ინვესტიციად თავის მომავალში და ფინანსურ კეთილდღეობაში [https://myseoulsecret.com/why-is-plastic-surgery-popular-korea/]. ==პლასტიკური ქირურგია== სამხრეთ კორეაში პლასტიკური ოპერაციები ფართოდ გავრცელებული და მიღებულია, განსაკუთრებით ახალგაზრდების შორის. ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული პროცედურა ორივე სქესის წარმომადგენელთა შორის ორმაგი ქვედა ქუთუთოს გაკეთებაა, რაც სახეს უფრო ახალგაზრდულ იერს აძლევს. პოპულარულია ასევე თვალების ვიზუალური გადიდება და სახის კონტურის ცვლილება სახის ოვალური ფორმის მისაღებად - გართობის ინდუსტრიაში (მუსიკა, კინემატოგრაფი) ეს ოპერაცია ხანდახან აუცილებელია. სამხრეთი კორეა პლასტიკური ქირურგიის ერთ-ერთ მსოფლიო ლიდერად ითვლება და ბოლო წლებში გაიზარდა ოპერაციის გასაკეთებლად ან ოპერაციის შესახებ კონსულტაციის მისაღებად ჩამოსული უცხოელების რაოდენობა.პლასტიკური ქირურგიის გავრცელების ასეთი ფართო გავრცელება სილამაზის სტანდარტების საკმაოსიმკაცრეზე მეტყველებს ==სტანდარტები მამაკაცებისთვის== დასავლეთთან შედარებით, სამხრეთ კორეაში სილამაზის სტანდარტები მამაკაცებისთვის სრულიად განსხვავებული და ისეთივე მაღალია, როგორც ქალებისთვის. მაკიაჟი და კოსმეტიკა არ ითვლება მხოლოდ მდედრობითი სქესის დამახასიათებელ პროდუქტად - კოსმეტიკური პროდუქტები მამაკაცებისთვის ინდუსტრიის დიდი ნაწილია. კაცისთვის ნორმალურია იზრუნოს კანზე და ვარცხნილობაზე, შეიღებოს თმა და იხმაროს კოსმეტიკა. სიგამხდრე უფრო მიმზიდველად ითვლება, ვიდრე სპორტული აღნაგობა. კორეის კულტურის გავრცელების შედეგად ნაწილობრივ შეიცვალა სტანდარტები მამაკაცებისთვის მთელ მსოფლიოში, განსაკუთრებით მდედრობითი სქესის ახალგაზრდებში. არ არის იშვიათი პლასტიკური ოპერაციებიც - უმეტესად უფრო მაღალი ცხვირი და გამხდარი სახის ნაკვთების მისაღებად. კორეელი მამაკაცები მსოფლიოში ყველაზე დიდ თანხებს ხარჯავენ გარეგნობაზე. ბოლო წლებში სამხრეთმა კორეამ მამაკაცების მოდელური ინდუსტრიის და სილამაზის ერთ-ერთი ცენტრის სახელი მოიპოვა. ==მოძრაობა #FreeTheCorset== ბოლო წლებში სოციალურ ქსელებში გავრცელდა მოძრაობა #FreeTheCorset, რომლის ფარგლებში კორეელი ქალები უარს ამბობენ სამხრეთი კორეის მედიის მიერ შექმნილ სილამაზის არარეალისტურ სტანდარტებზე [https://i-d.vice.com/en_uk/article/yw9yxw/why-a-new-generation-of-women-are-challenging-south-koreas-beauty-standards] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201127122537/https://i-d.vice.com/en_uk/article/yw9yxw/why-a-new-generation-of-women-are-challenging-south-koreas-beauty-standards |date=2020-11-27 }}. ზოგმა მოძრაობის ფარგლებში მოიჭრა თმა და გაანადგურა კოსმეტიკა. მოძრაობას დიდი მხარდაჭერა აქვს დასავლეთის ქვეყნებში. == წყაროები == # https://web.archive.org/web/20170807054032/https://www.isaps.org/Media/Default/global-statistics/2016%20ISAPS%20Results.pdf # http://seoulbeats.com/2015/03/unrealistic-beauty-standards-koreas-cosmetic-obsession/ # https://www.scmp.com/news/asia/east-asia/article/2185037/meet-south-korean-women-rejecting-their-countrys-intense-beauty # https://www.irishtimes.com/life-and-style/abroad/generation-emigration/stress-dominates-every-aspect-of-life-in-south-korea-1.2837362 # https://myseoulsecret.com/why-is-plastic-surgery-popular-korea/ [[კატეგორია:სამხრეთი კორეა]] 6cwz6i03m1bms1watz5fk4br4buizx4 0 485483 4814589 4731769 2025-06-15T05:07:54Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 2 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814589 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} [[ფაილი:Supplicating Pilgrim at Masjid Al Haram. Mecca, Saudi Arabia.jpg|მინი]] '''საუდის არაბეთის კულტურა''' — საუდის არაბეთის ტრადიციების ერთობლიობა, რომელიც აერთიანებს ლიტერატურას, არქიტექტურას, მუსიკას, ფილოსოფიას, პოლიტიკას, რელიგიას და ზოგად ცხოვრების წესს. საუდის არაბეთი კონსერვატიული, ღრმად მორწმუნე ისლამური ქვეყანაა, რომლის ტრადიციების ისტორია საუკუნეებს მოითვლის. მიუხედავად ამ ყველაფრის, 1970-იან წლებში ქვეყნის ეკონომიკის სწრაფმა განვითარებამ, ახალმა კომუნიკაციურმა ტექნოლოგიებმა და განათლების ფართო გავრცელებამ ცხოვრების ბევრი ასპექტი შეცვალა და უფრო თანამედროვე გახადა. == რელიგია == მოსახლეობის აბსოლუტური უმრავლესობა მუსულმანებია (80-90% სუნიტები, 10-15% შიიტები) და ისლამი კულტურის უდიდესი ნაწილია. ყურანი ითვლება საუდის არაბეთის კონსტიტუციად, შარიატი კანონმდებლობის საფუძველია [https://www.britannica.com/place/Saudi-Arabia] [https://www.saudiembassy.net/islam] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180330021849/https://www.saudiembassy.net/islam |date=2018-03-30 }}. ქვეყანაში რელიგიურ საფუძველზე სოციალური ნორმებით და კანონითაც აკრძალულია გარკვეული ჩაცმულობა, ალკოჰოლური სასმელები, გავრცელებულია გენდერული სეგრეგაცია. ბოლო წლებში მოიხსნა მხოლოდ ზოგი ქალთა უფლებების შემზღუდავი კანონი, მაგ. ქალებს ავტომობილის მართვის უფლება მისცეს. რადგან პარასკევი მუსლიმური წესით წმინდა დღეა, დასვენების დღეები კვირაში პარასკევი და შაბათია. ერთადერთი არარელიგიური დღესასწაული სამეფოს გაერთიანების დღეა. იხმარება ისლამური მთვარის კალენდარი, თუმცა ბევრი საერთაშორისო კომპანია საუდის არაბეთში გრიგორიანულ კალენდარს ხმარობს, ასევე, ბოლო რეფორმით, ხელფასის დღე გრიგორიანული კალენდრით დგინდება - ეს გაკეთდა ბიუჯეტის ეკონომიისთვის, ამგვარად იკარგება 11 ხელფასის დღე. საუდის არაბეთი ერთადერთი ქვეყანაა, სადაც მაღაზიები ლოცვის დროს (ხუთჯერ დღეში) იხურება და თანამშრომლებს სალოცავად უშვებენ [http://www.arabnews.com/news/486146]. უნივერსიტეტებში კაცებს და ქალებს ყოფენ. კანონი, რომლის მიხედვით ქალმა მთლიანი სხეული უნდა დაფაროს მოიხსნა, მაგრამ ღია და გამომწვევი ჩაცმულობა არ არის მიღებული. კინოთეატრები 2018 წლამდე არ არსებობდა. [https://www.arabianbusiness.com/393490-saudi-arabias-first-cinema-to-open-on-april-18] == სოციალური ცხოვრება == [[ფაილი:Secretary Pompeo Meets With Saudi King Salman (32862946588).jpg|მინი]] საუდის არაბეთი ცნობილია გრძელი ფორმალური მისალმემებით, მამაკაცები (უცნობებიც) შეხვედრისას ხშირად კოცნიან და ეხვევიან ერთმანეთს. ზრდილობიანია, მაგრამ აუცილებლად არ ითვლება იკითხო, თუ როგორ არის თანამოსაუბრე (მამაკაცებისთვის ცოლის ჯანმრთელობაზე შეკითხვების დასმა უზრდელობად ითვლება). ფასდება სტუმართმოყვარეობა, რაც უდაბნოს კულტურებისთვის დამახასიათებელია, რადგან ასე ისინი ერთმანეთს გადარჩენაში ეხმარებიან. ოჯახის წევრების, განსაკუთრებით უფროსების,.მონახულება რეგულარულად ხდება, ქალებისთვის ხშირია ერთმანეთის მონახულება დღის განმავლობაში. არსებობს შუაღამისკენ კაცების ჯგუფების შეკრების და ერთად გართობის, მოწევის, ლაპარაკის. სიმღერის ან უბრალოდ დასვენების ტრადიცია. მოსახლეობის უმეტესობა (60-70%) ოფიციალურად არ მუშაობს ან მათი სამსახური არ არის მომთხოვნი, ნავთობის ექსპორტის გამო ეკონომიკა არ არის დამოკიდებული შრომის ბაზარზე და ტრადიციული სოფლის მეურნეობა და მეცხოველეობა უფრო პოპულარულად რჩება. ამის მიზეზად ნავთობის ექსპორტის გარდა ითვლება ქვეყნის ცხელი კლიმატიც. ქორწინება უმეტესად გარიგებით ხდება, ადგილი აქვს ძალით ქორწინებასაც. დეიდაშვილებთან ქორწინება დაშვებულია და მისაღებად ითვლება ოჯახის გასაძლიერებლად. საუდის არაბეთი უდიდესი ქვეყანაა მსოფლიოში ნათესავთა შორის ქორწინებების რაოდენობით. ეს პრაქტიკა ითვლება დიაბეტის ფართო გავრცელების (მოსახლეობის მიახლოებით 30%) მიზეზად. მამაკაცებიც და ქალებიც უმეტესად ტრადიციულ ტანსაცმელს ატარებენ, რომელიც ყოველ რეგიონში განსხვავებულია, მაგრამ ყველაზე გავრცელებულია მეფეების მშობლიური რეგიონის ჩაცმულობა. ქალები ხშირად ატარებენ ტანსაცმელს, რომელიც მთლიან სხეულს აფარებს, თუმცა კანონით ეს აუცილებელი არ არის [https://www.youtube.com/watch?v=1K3TFbXc9iI]. მის ქვეშ ხშირად დასავლურ ტანსაცმელს იცმევენ. ტურისტებისთვის და უცხოელებისთვის, რელიგიური პოლიციის თქმით, „რეკომენდებულია“ სხეული , ან თმა მაინც, დაიფარონ, განსაკუთრებით სამეფოს უფრო კონსერვატიულ ნაწილებში, სადაც ღია ტანსაცმელმა შეიძლება ნეგატიური რეაქცია გამოიწვიოს. == წყაროები == * https://www.youtube.com/watch?v=1K3TFbXc9iI * https://www.arabianbusiness.com/393490-saudi-arabias-first-cinema-to-open-on-april-18 * http://www.arabnews.com/news/486146 * https://www.britannica.com/place/Saudi-Arabia * https://www.saudiembassy.net/islam {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180330021849/https://www.saudiembassy.net/islam |date=2018-03-30 }} [[კატეგორია:საუდის არაბეთი]] r4prz84pskco1xxw2ihks88dwbuimba 0 488148 4814536 4386488 2025-06-15T01:32:57Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814536 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ადმინისტრაციული ერთეული|180px|ადმინისტრაციული ერთეულის რუკა=|სიმჭიდროვე=662|აღმსარებლობა=|ფართობი=872|ადგილი ფართობით=73|ფართობის პროცენტი=|მაქსიმალური სიმაღლე=|საშუალო სიმაღლე=|მინიმალური სიმაღლე=|განედი=|გრძედი=|რუკა=Thailand Samut Sakhon locator map.svg|დროის სარტყელი=+7|ადგილი მოსახლეობით=44|აბრევიატურა=|ISO=TH-74|FIPS=|სატელეფონო კოდი=034|საფოსტო ინდექსები=74xxx|ინტერნეტ-დომენი=|საავტომობილო სანომრე ნიშნები=|საიტი=|კატეგორია ვიკისაწყობში=|პარამეტრი1=|შენიშვნა=|ეროვნული შემადგენლობა=|აღწერის წელი=2019||თარიღი=|პანორამა=|დროშა=Flag Samut Sakhon Province.png|გერბი=Seal Samut Sakhon.png|ქვეყანა=ტაილანდი|ჰიმნი=|სტატუსი=პროვინცია|შედის=[[ცენტრალური ტაილანდი]]|მოიცავს=3 რაიონს|დედაქალაქი=მუეანგ სამუტსაქონი|მსხვილი ქალაქები=|მსხვილი ქალაქი=|მეთაურის სახელი=|მოსახლეობა=584 703|მეთაური=|მეთაური2=|მეთაური2ის სახელი=|მშპ=|მშპ წელი=|მშპ ადგილი=|მშპ ესმ=|ენა=|ენები=|სურათი=Samutsakorn Salt Field 2.jpg|მშობლიური სახელი={{lang-th|สมุทรสาคร}}|ქართული სახელი=სამუტსაქონის პროვინცია|შიდა დაყოფა=}}'''სამუტსაქონი''' ( {{Lang-th|สมุทรสาคร}}) — [[ტაილანდი|ტაილანდის]] ერთ-ერთი ცენტრალური პროვინცია ( ''ჩანგვატი'' ). პროვინცია დაარსდა აქტის ფარგლებში, რომელიც ეხებოდა სამუთპრაკანის, ნონთაბურის, სამუთსაქონის და ნაქონნაიოკის პროვინციებს. გადაწყვეტილება ძალაში შევიდა 1946 წლის 9 მაისს. <ref>{{Cite journal|date=9 May 1946|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2489/A/029/315.PDF|access-date=2 December 2019|journal=Royal Thai Government Gazette|volume=63|issue=29 Kor|pages=315-317}}</ref> მეზობელი პროვინციებია (სამხრეთ – დასავლეთიდან საათის ისრის მიმართულებით) სამუთ სონგხრამი, [[რატჩაბურის პროვინცია|რატჩაბური]], [[ნაქონპათომის პროვინცია|ნახონ პათომი]] და [[ბანგკოკი]] . სამუთ სახონი არის ბანგკოკის მიტროპოლიტის შემადგენელი. == ტოპონიმი == სიტყვა ''სამუტ'' [[სანსკრიტი|სანსკრიტული]] სიტყვა ''სამუდრა''დან მოდის ნიშნავს ,,ოკეანეს", ხოლო სიტყვა ''სახონ'' ასევე სანსკრიტული ''საგარა''დან მოდის და ითარგმნება როგორც ,,ტბა". == გეოგრაფია == სამუტ სახონი არის მდინარე თა ჩინ კლონგის პირას, მდინარე ჩაო ფრაიას შენაკადის, რომელიც [[ტაილანდის ყურე|ტაილანდის ყურეში]] ჩაედინება. სანაპიროზე ბევრი მარილიანი ადგილებია, რომლებიც ზღვის მარილის მრეწველობისთვის გამოიყენება. <ref>{{Cite web|url=http://www.samutsakhon.go.th|title=Geographic information|date=2014|accessdate=21 ნოემბერი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180825153215/http://www.samutsakhon.go.th/|archivedate=25 აგვისტო 2018}}</ref> === კლიმატი === სამუტნაქონის პროვინციაში ტროპიკული სავანის კლიმატია ( [[კიოპენის კლიმატის კლასიფიკაცია|Köppen- ის კლიმატის კლასიფიკაციის]] კატეგორია Aw) და შესაბამისად ზამთარი მშრალი და თბილია. ტემპერატურა მაისამდე იზრდება. მუსონების სეზონი მაისიდან ოქტომბრამდე გადის, რა დორსაც დამახასიათებელია ძლიერი წვიმა და დღის განმავლობაში გარკვეულწილად გაცივებული ტემპერატურა, თუმცა ღამეები თბილია. მაქსიმალური ტემპერატურაა 39,7&nbsp;°C (103,5&nbsp;° ფ) აპრილსა და მაისში და ყველაზე დაბალი ტემპერატურაა 12.0&nbsp;° C (53.6&nbsp;° ვ) დეკემბერში. ყველაზე მაღალი საშუალო ტემპერატურაა 35.4&nbsp;° C (95.7&nbsp;° ვ) აპრილში და მინიმალური საშუალო ტემპერატურაა 22,0&nbsp;° C (71.6&nbsp;° ვ) დეკემბერში. ნალექების საშუალო წლიური რაოდენობაა 1648 მილიმეტრი. მაქსიმალური დღიური ნალექი 248 მილიმეტრია, რომელიც მაისში ფიქსირდება. წვიმიანი დღეების რაოდენობა წელიწადში საშუალოდ 130 დღეა. <ref>{{Cite web|pages=16-17|url=http://www.climate.tmd.go.th/content/file/75|access-date=24 November 2019|title=დაარქივებული ასლი|archiveurl=https://web.archive.org/web/20250115224648/http://climate.tmd.go.th/content/file/75|archivedate=15 იანვარი 2025}}</ref> == ისტორია == ტერიტორიის უძველესი სახელწოდებაა ''თჰა ჩინი'' (,,[[ჩინეთი|ჩინური]] ბურჯი"), რაც სავარაუდოდ გულისხმობდა იმ ფაქტს, რომ ეს იყო სავაჭრო ნავსადგური, სადაც ჩინური [[ჯონკა]] ჩამოდიოდა. <ref>{{Cite web|title=About Samut Sakhon|url=https://www.tourismthailand.org/About-Thailand/Destination/Samut-Sakhon|accessdate=17 May 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190422140827/https://www.tourismthailand.org/About-Thailand/Destination/Samut-Sakhon|archivedate=22 აპრილი 2019}}</ref> == ეკონომიკა და რესურსები == პროვინციის შემოსავალი მეტწილად სოფლის მეურნეობისა და თევზაობის სფეროზეა დაფუძნებული. 2020 წლის მონაცემებით სამუთ საქონს აქვს 6000-ზე მეტი ქარხანა, რომელთა უმეტესობა მცირეა, სადაც დასაქმებულია 50-ზე მცოტა მუშა. მცირე ფირმებს არ აქვთ ბიუჯეტი გარემოსდაცვითი მექანიზმების დასაყენებლად, რაც ხელს შეუწყობს გარემოს დაცვას. შედეგად, სამუთ სახონი ერთ-ერთი ყველაზე დაბინძურებული პროვინციაა ქვეყნის მასშტაბით. <ref>Kongrut, Anchalee (9 February 2020). [https://www.bangkokpost.com/thailand/special-reports/1853759/pollution-taints-seaside-communitys-prosperity "Pollution taints seaside community's prosperity"]. ''Bangkok Post''. Retrieved 10 February 2020.</ref> აღმოჩნდა, რომ მუეანგის რაიონის ინდუსტრიული ტერიტორიიდან ნიადაგისა და წყლის ნიმუშები დაბინძურებულია დარიშხანის, ტყვიის, კადმიუმის, ქრომის, თუთიის, სპილენძის და ნიკელის მაღალი რაოდენობით.[[ფაილი:Provincial_Brand.png|მინი|210x210px| ბრენდი|მარცხნივ]]2018 წელს ტაილანდის ყველაზე დაბინძურებული ჰაერი აღმოჩნდა სამუტსაქონის პროვინციაში. <ref>{{Cite web|title=World most polluted cities 2018 (PM2.5)|url=https://www.airvisual.com/world-most-polluted-cities?continent=59af92b13e70001c1bd78e53&country=ojMamZmrb6CN4tm9n&state=&page=1&perPage=50&cities=|work=AirVisual|accessdate=13 September 2019}}</ref> PCD– ის თანახმად, 2019 წელს პროვინციულ ატმოსფეროში დაბინძურების დონე უჩვეულოდ მაღალი იყო, მისი ზომა იყო 195 მიკროგრამი კუბურ მეტრზე (მკგ / მ³). <ref>Kongrut, Anchalee (9 February 2020). [https://www.bangkokpost.com/thailand/special-reports/1853759/pollution-taints-seaside-communitys-prosperity "Pollution taints seaside community's prosperity"]. ''Bangkok Post''. Retrieved 10 February 2020.</ref> სამუთ სახონი არის ზღვის მარილის წამყვანი მწარმოებელი. 2011 წელს ჩატარებული გამოკითხვის თანახმად, სამუტსაქონში 12 572 რეი მარილის ქვაბს 242 ოჯახი აწარმოებდა.<ref>Wattanavanitvut, Phongthai (10 September 2016). [https://www.bangkokpost.com/thailand/special-reports/1082728/salt-industry-prepares-for-a-shake-up "Salt industry prepares for a shake-up]". ''Bangkok Post''. Retrieved 10 September 2016.</ref> == სიმბოლოები == პროვინციულ გებზე გამოსახულია [[ჯონკა|ჩინური ჯონკა]] სანაპიროს წინ, რომლის ფონზეა ქარხანა და მისგან ამომავალი კვამლი. ჩამოთვლილთაგან ორივე ეხება როგორც ძველ სავაჭრო ტრადიციას, ასევე ადგილობრივ ინდუსტრიებს.პროვინციის დროშა ჰორიზონტალურად იყოფა სამ ნაწილად: ვარდისფერი / ღია ცისფერი / ვარდისფერი (1: 3: 1), რომლის ცენტრშიც პროვინციის გერბია გამოსახული. პროვინციული ბრენდი არის თეთრი ქარხნის, თევზაობის ნავის, თევზისა და ლურჯი წყლისა და მწვანე ფოთლის სურათი.პროვინციის [[ლოზუნგი|ლოზუნგია]] ,,თევზაობის ქალაქი, ქარხნული ქალაქი, სამეურნეო დანიშნულების ადგილი, ისტორიული ადგილი". <ref>{{Cite web|url=http://www.samutsakhon.go.th/en/aboutus.html|title=About Us|date=2014|accessdate=21 ნოემბერი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20151101115623/http://www.samutsakhon.go.th/en/aboutus.html|archivedate=1 ნოემბერი 2015}}</ref> == ადმინისტრაციული დაყოფა == === პროვინციის მთავრობა === პროვინცია დაყოფილია სამ ოლქად ( ''ამფოები'' ). რაიონები კიდევ იყოფა 40 ქვე- ''ოლქად'' ( ''ტამბონები'' ) და 290 სოფლად (''მუბანები''). <ref>{{Cite web|url=http://www.samutsakhon.go.th|title=Governance|date=2014|accessdate=21 ნოემბერი 2020|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180825153215/http://www.samutsakhon.go.th/|archivedate=25 აგვისტო 2018}}</ref>[[ფაილი:Districts_Samut_Sakhon.png|მარჯვნივ|მინი|280x280პქ| სამუთ სახონის პროვინციის რუკა რაიონებით]] # მუეანგ სამუთ სახონი # კრატუმ ბაენი # ბან ფაეო . === Ადგილობრივი მმართველობა === {| class="wikitable" style="width:60%;" | scope="col" style="width:6%;" | | scope="col" style="width:32%;" |'''ქალაქის მუნიციპალიტეტები''' | scope="col" style="width:12%;" | '''მოსახლეობა''' | scope="col" style="width:6%;" | | scope="col" style="width:32%;" | | scope="col" style="width:12%;" | |- | scope="row" |&nbsp;1 | სამუთ სახონი . <ref>{{Cite journal|date=10 November 1999|title=พระราชกฤษฎีกา จัดตั้งเทศบาลนครสมุทรสาคร จังหวัดสมุทรสาคร พ.ศ.๒๕๔๒|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2542/A/110/2.PDF|access-date=20 November 2019}}</ref> | 67 515 |&nbsp;&nbsp;2 | ომ ნოი . <ref>{{Cite journal|date=27 December 2010|title=เปลี่ยนแปลงฐานะ เทศบาลเมืองอ้อมน้อย อำเภอกระทุ่มแขน จังหวัดสมุทรสาคร เป็นเทศบาลนครอ้อมน้อย|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2553/E/149/45.PDF|access-date=20 November 2019}}</ref> | 53 978 |} {| class="wikitable" style="width:60%;" | scope="col" style="width:6%;" | | scope="col" style="width:32%;" |'''მცირე ქალაქის მუნიციპალიტეტები''' | scope="col" style="width:12%;" | მოსახლეობა | scope="col" style="width:6%;" | | scope="col" style="width:32%;" | | scope="col" style="width:12%;" | |- | scope="row" |&nbsp;1 | კრატუმ ბაენი . <ref>{{Cite journal|date=24 September 1995|title=พระราชกฤษฎีกา จัดตั้งเทศบาลนเมืองกระทุ่มแบน จังหวัดสมุทรสาคร พ.ศ.๒๕๓๘|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2538/A/040/62.PDF|access-date=20 November 2019|journal=Royal Thai Government Gazette|volume=112|issue=40 Kor|pages=62-65}}</ref> | 27 827 |&nbsp;&nbsp;2 | ხლონგ მადუეა. <ref>{{Cite journal|date=19 December 2019|title=ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลคลองมะเดื่อ อำเภอกระทุ่มแบน จังหวัดสมุทสาคร เป็นเทศบาเมืองคลองมะเดื่อ|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2562/E/309/T_0023.PDF|access-date=22 December 2019|journal=Royal Thai Government Gazette|volume=136|issue=Special 309 Ngor}}</ref> | 22,265 |} {| class="wikitable" style="width:60%;" | scope="col" style="width:6%;" | | scope="col" style="width:32%;" |'''ქვეოლქის მუნ.''' | scope="col" style="width:12%:" | მოსახლეობა | scope="col" style="width:6%;" |&nbsp;&nbsp;6 | scope="col" style="width:32%;" | ხოკ კრაბუე <ref>{{Cite web|url=http://www.khokkrabue.go.th|title=ตราสัญลัทษณ์|access-date=28 October 2020}}</ref> | scope="col" style="width:12%;" |&nbsp;&nbsp;9 869 |- | scope="row" |&nbsp;1 | ლაკ ჰა <ref name="SANITATION">{{Cite journal|date=24 February 1999|title=พระราชบัญญัติ เปลี่ยนแปลงฐานะของสุขาภิบาลเป็นเทศบาล พ.ศ.๒๕๔๒|url=http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2542/A/009/1.PDF|access-date=28 October 2020}}</ref> | 41 958 |&nbsp;&nbsp;7 | ხაე რაი <ref>{{Cite web|url=http://www.khaerai.go.th|title=ตราสัญลัทษณ์|access-date=28 October 2020}}</ref> |&nbsp;&nbsp;8,708 |- | scope="row" |&nbsp;2 | სუან ლუანგი <ref>{{Cite web|url=http://www.suanluang.go.th|title=ประวัติความเป็นมา|access-date=28 October 2020}}</ref> | 34 200 |&nbsp;&nbsp;8 | დონ კაი დი <ref>{{Cite web|url=http://www.dla.go.th/work/abt/index.jsp|title=Number of local government organizations: Summary elevating local authorities.|date=20 September 2011|access-date=28 October 2020}}</ref> |&nbsp;&nbsp;7 881 |- | scope="row" |&nbsp;3 | ნა დი | 27 733 |&nbsp;&nbsp;9 | ბანგ პლა |&nbsp;&nbsp;6 869 |- | scope="row" |&nbsp;4 | Bang Ya Phraek | 25 058 | 10 | კასეტ ფათჰანა |&nbsp;&nbsp;5,178 |- | scope="row" |&nbsp;5 | თა ჩინ | 12,518 | 11 | ბან ფეო |&nbsp;&nbsp;3,242 |} == 2017 წლის ადამიანის განვითარების ინდექსი == {| class="floatright" style="width:400px;" | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" |ჯანმრთელობა | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | Განათლება | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | დასაქმება | style="text-align:center; width:100px; background:black; color:white;" | შემოსავალი |- |[[File:Health_icon_Thai.png|95x95პქ]] |[[File:Round_Landmark_School_Icon_-_Transparent.svg|100x100პქ]] |[[File:Employment_icon.png|100x100პქ]] |[[File:Numismatics_and_Notaphily_icon.png|100x100პქ]] |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" |8 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 45 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 12 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 2 |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" | საცხოვრებელი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | ოჯახი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | ტრანსპორტი | style="text-align:center; background:black; color:white;" | Მონაწილეობა |- | style="height:100px;" |[[File:586-house-with-garden.svg|100x100პქ]] |[[ფაილი:Parents,_enfants,_famille.png|ცენტრი|85x85პქ]] |[[File:Groundtransport_inv.svg|100x100პქ]] |[[File:Icon_Sociopolítica_y_relaciones_internacionales_(wikiproyect,_es.wp).png|96x96პქ]] |- | style="text-align:center; background:black; color:white;" |71 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 5 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 4 | style="text-align:center; background:black; color:white;" | 75 |} 2003 წლიდან, გაეროს განვითარების პროგრამამ (UNDP) ტაილანდში პროგრესი განიცადა. აქ ადამიანის გავითარება ქვე-ეროვნულ დონეზე ხდება, რომელიც მოიცავს ადამიანის განვითარების რვავე ძირითად სფეროს. ეკონომიკური და სოციალური განვითარების ეროვნულმა საბჭომ ცალკეულ პროვინციების განვითარებაზე (NESDB) პასუხისმგებლობა 2017 წლიდან აიღო.<ref>Human achievement index 2017 by National Economic and Social Development Board (NESDB), pages 1-40, maps 1-9, retrieved 14 September 2019, ISBN 978-974-9769-33-1</ref> {| class="wikitable" |რანგი |კლასიფიკაცია |- |1 - 15 |,,მაღალი" |- |16 - 30 |,,გარკვეულწილად მაღალი" |- |31 - 45 |,,საშუალო" |- |45 - 60 |,,გარკვეულწილად დაბალი" |- |61 - 77 |,,დაბალი" |} == სქოლიო == [[კატეგორია:ტაილანდის პროვინციები]] <references responsive="" />{{ტაილანდის ადმინისტრაციული დაყოფა}} oo5dcnu9kh4zq5ie8kp4ohr2cpa1ine 0 490801 4814635 4053755 2025-06-15T09:18:44Z Geagea 783 {{authority control}} 4814635 wikitext text/x-wiki {{მმ*|კობახიძე}} {{ინფოდაფა მეცნიერი | სურათი = Emil Kobakhidze.jpg}} '''ემილ დავითის ძე კობახიძე''' (დ. [[11 აპრილი]], [[1935]] — გ. [[26 მარტი]], [[1991]]) — ქართველი გეოგრაფი. გეოგრაფიულ მეცნიერებათა დოქტორი (1979). == ბიოგრაფია == ემილ კობახიძემ დაამთავრა [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს გეოგრაფია-გეოლოგიის ფაკულტეტი გეოგრაფიის სპეციალობით 1958 წელს. მუშაობა დაიწყო [[ვახუშტი ბაგრატიონის სახელობის გეოგრაფიის ინსტიტუტი|ვახუშტი ბაგრატიონის სახელობის გეოგრაფიის ინსტიტუტში]], სადაც სიცოცხლის ბოლომდე მუშაობდა. იყო რეკრეაციული გეოგრაფიის ლაბორატორიის ხელმძღვანელი.<ref name="ეც">ქართველი მოგზაურები, გეოგრაფები, ბუნების მკვლევარნი: ენციკლოპედიური ცნობარი. თბ., 2003.</ref> საკანდიდატო დისერტაცია დაიცვა [[ბაქო]]ში 1963 წელს თემაზე: „საქართველოს მთიანი რაიონების ეკონომიკური გეოგრაფიის ძირითადი საკითხები“. მის საკანდიდატო ნაშრომში წინა პლანზე წამოწეულია მთიანი მხარეების [[დემოგრაფია|დემოგრაფიული]] პრობლემები, მათი [[ბუნებრივი რესურსები]]ს რაციონალური გამოყენება და საწარმოო ძალების განვითარება.<ref name="ეც" /> სადოქტორო დისერტაცია დაიცვა 1979 წელს ქალაქ [[მოსკოვი|მოსკოვში]] თემაზე: „მოკავშირე რესპუბლიკების სამრეწველო-ტერიტორიული სისტემების ფორმირებისა და განვითარების ეკონომიკურ-გეოგრაფიული პრობელმები“. სადოქტორო ნაშრომში გადმოცემულია სამრეწველო-ტერიტორიული სისტემების ფორმირების ზოგადთეორიულ ასპექტებთან ერთად, [[საქართველო]]ში ინდუსტრიული ნორმების ტერიტორიული ორგანიზაციის საკვანძო პრობლემები.<ref name="ეც" /> კვლევის სფერო იყო [[მრეწველობის გეოგრაფია|მრეწველობის]], [[ბუნებრივი რესურსების გეოგრაფია|ბუნებრივი რესურსების]] და [[რეკრეაციული გეოგრაფია]]. ამ საკითხებზე გამოაქვეყნა მრავალი შრომა რესპუბლიკურ, საკავშირო და საერთაშორისო გამოცემებში, მათ შორის, რამდენიმე [[მონოგრაფია]]. მათში გაშუქებულია რესპუბლიკის მრეწველობის ტერიტორიული ორგანიზაციის კანონზომიერებანი, [[მრეწველობა|მრეწველობის]] განვითარებასა და განლაგებაზე მოქმედი ფაქტორები, მისი ცალკეული დარგების [[გეოგრაფია]] და როლი შიგარესპუბლიკური ეკონომიკური რაიონების სამეურნეო კომპლექსში. ფართო ყურადღება დაუთმო რეკრეაციულ-გეოგრაფიულ შესწავლას. შეიმუშავა რესპუბლიკის ტერიტორიის რეკრეაციული დარაიონების სქემა, რომელიც მიღებულია საკურორტო-ტურისტული მეურნეობის განვითარების ტერიტორიულ ჭრილში დაგეგმვის საფუძველზე. მონაწილეობდა „საქართველოს კურორტების ატლასის“ შექმნაში.<ref name="ეც" /> ემილ კობახიძე ავტორია 160-ზე მეტი სამეცნიერო ნაშრომისა, რომლთაგან ათამდე [[მონოგრაფია]]ა. კოლექტიური მონოგრაფიისათვის „ალპები-კავკასია“ მიღებული აქვს სსრ კავშირის გეოგრაფიული საზოგადოების საპატიო დიპლომი (1976).<ref name="ეც" /> მიღებული აქვს საქართველოს სახელმწიფო პრემია მეცნიერებისა და ტექნიკის დარგში. თეოფანე დავითაიას სახელობის პრემიისა (1987) და ალექსანდრე ჯავახიშვილის სახელობის პრემიის (1984) ლაურეატი.<ref>საქართველოს მეცნიერებისა და ტექნიკის დარგის სახელმწიფო პრემიის ლაურეატები 1993-2004 წწ. თბ., 2012.</ref> == ბიბლიოგრაფია == * საქართველოს სსრ საკურორტო მეურნეობა და ტურიზმი : ეკონ.-გეოგრაფ. ნარკვევი, თბ., 1971; * სსრ კავშირისა და საქართველოს სსრ ტერიტორიულ-საწარმოო კომპლექსები. თბ., 1988; * საქართველოს სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების საზღვაო კონცეფცია. თბ., 1990; ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{authority control}} {{DEFAULTSORT:კობახიძე, ემილ}} [[კატეგორია:ქართველი გეოგრაფები]] [[კატეგორია:თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის კურსდამთავრებულები]] [[კატეგორია:გეოგრაფიის მეცნიერებათა დოქტორები]] 1sqd7h8f9lctsp86kibzw0e24wp3g9n 0 496224 4814586 4608159 2025-06-15T04:58:31Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814586 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | სახელი = სარფის ლაზური ეთნოგრაფიული მუზეუმი | სურათი = | სურათისზომა = 300px | წარწერა = |lat_dir = N |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = E |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = | დაარსდა = [[2012]] | დამაარსებლები = | დაიხურა = | მდებარეობა = [[სარფი]], [[საქართველო]] | სტატუსი = ა(ა)იპ ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტის კულტურის ცენტრი | ექსპონატი = | კლასიფიკაცია = ისტორიული | ვიზიტორები = | დირექტორი = | პრეზიდენტი = | კურატორი = | ვებსაიტი = }} '''სარფის ლაზური ეთნოგრაფიული მუზეუმი''' — მუზეუმი [[სარფი|სარფში]], [[საქართველო]]. დაარსდა 2012 წელს. მუზეუმი 2012 წელს აჭარის არ. მთავრობის თავმჯდომარემ, [[ლევან ვარშალომიძე]]მ გახსნა. ის სარფის ადმინისტრაციული ერთეულის შენობის მეორე სართულზე განთავსდა.<ref>{{Cite news|title=სარფში ლაზური ეთნოგრაფიული მუზეუმი გაიხნა|url=http://adjara.gov.ge/branches/description.aspx?gtid=41070&gid=10#.X_lw59gzbDc|access-date=09-01-2021|website=adjara.gov.ge|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210112014917/http://adjara.gov.ge/branches/description.aspx?gtid=41070&gid=10#.X_lw59gzbDc|archivedate=12-01-2021}}</ref> მუზეუმში დაცულია [[ლაზები|ლაზური]] ტრადიციებისა და ყოფა-ცხოვრების ამსახველი ნივთები, არქეოლოგიური გათხრების შედეგად აღმოჩენილი [[ექსპონატი|ექსპონატები]], რომელიც აქამდე [[ბათუმის არქეოლოგიური მუზეუმი|აჭარის არქეოლიგიურ მუზეუმში]] იყო დაცული, ლაზური [[ეთნოგრაფია|ეთნოგრაფიული]] ნივთები და ლაზი მხატვრის [[ჰასან ჰელიმიში]]ს ფერწერული ტილოები.<ref>{{Cite news|title=ინფო ტური სარფის ლაზურ -ეთნოგრაფიულ მუზეუმში|url=http://adjara.gov.ge/description.aspx?gtid=345483#.X_lvotgzbDd|access-date=09-01-2021|website=adjara.gov.ge|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210111063046/http://adjara.gov.ge/description.aspx?gtid=345483#.X_lvotgzbDd|archivedate=11-01-2021}}</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[საქართველოს ეროვნული მუზეუმი]] == რესურსები ინტერნეტში == * [http://georgianmuseums.interhost.ge/museum/laz-ethnographical-museum/ სარფის ლაზური ეთნოგრაფიული მუზეუმი]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }} == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ხელვაჩაურის მუნიციპალიტეტი]] 70k7mgjxx9doumbec2nauxqmprahj22 0 501991 4814647 4717584 2025-06-15T10:16:40Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814647 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = სერგეი ლოზნიცა | ფოტო = Sergei Loznitsa.jpg | ფოტოს სიგანე = |წარწერა = სერგეი ლოზნიცა [[კარლოვი-ვარის საერთაშორისო კინოფესტივალი|კარლოვი-ვარის საერთაშორისო კინოფესტივალზე]] ([[2010]]) | ალტ = | მშობლსახელი = Сяргей Уладзіміравіч Лазніца | ენის კოდი = | დაბსახელი = | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1964|09|05}} | დაბადგილი = [[ბარანოვიჩი]], [[ბრესტის ოლქი]], [[ბსსრ]], [[საბჭოთა კავშირი]] | მოინათლა = | გაუჩინარების თარიღი = | გაუჩინარების ადგილი = | გაუჩინარების სტატუსი = | გარდთარიღი = | გარდადგილი = | გარდაცვალების მიზეზი = | სხეულის პოვნის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილის კოორდინატები = | ძეგლები = | რეზიდენცია = | სხვა სახელები = | ეროვნება = [[უკრაინელები|უკრაინელი]] | მოქალაქეობა = | ეთნიკური წარმომავლობა = | ქვეშევრდომობა = | განათლება = | ალმა-მატერი = | მოღვაწეობა = | საქმიანობა = კინორეჟისორი | აქტიურობის წლები = [[1996]]- | დამსაქმებელი = | ორგანიზაცია = | ხელფასი = | ქონება = | ცნობილია როგორც = | ცნობილი ნაშრომები = | სიმაღლე = | წონა = | წოდება = | წლები = | წინამორბედი = | მემკვიდრე = | პარტია = | მოძრაობა = | ოპონენტები = | რელიგია = | წაყენებული ბრალდება = | განაჩენი = | დანაშაულებრივი სტატუსი = | მეუღლეები = | პარტნიორები = | შვილები = | მამა = | დედა = | ნათესავები = | ჯილდოები = | მოსახმობი სიგნალი = | სუფთა მოგება = | სახელი1 = | მოდული1 = | სახელი2 = | მოდული2 = | სახელი3 = | მოდული3 = | სახელი4 = | მოდული4 = | სახელი5 = | მოდული5 = | სახელი6 = | მოდული6 = | სახელი7 = | მოდული7 = | საიტი = {{URL|http://www.loznitsa.com}} | ხელმოწერა = Sergei Loznitsa Signature.svg | ხელმოწერის ზომა = | ხელმოწერა ალტ = | შენიშვნები = }} '''სერგეი ვლადიმიროვიჩ ლოზნიცა''' ({{lang-ru|Серге́й Влади́мирович Лозни́ца}}; [[უკრაინული ენა|უკრ]]: ''Сергій Володимирович Лозниця''; [[ბელორუსული ენა|ბელ]]: ''Сяргей Уладзіміравіч Лазніца''; დ. [[5 სექტემბერი]], [[1964]]) ― [[უკრაინელები|უკრაინელი]]<ref>{{cite web|url=http://www.festival-cannes.com/en/festival/artist/sergei-loznitsa|title=Sergei LOZNITSA|publisher=Cannes Film Festival|access-date=17 June 2016}}</ref> კინორეჟისორი. ცნობილია დოკუმენტური და დრამატული ფილმებით. ==ბიოგრაფია== ლოზნიცა [[1964]] წლის 5 სექტემბერს [[ბელორუსი|ბელორუსში]], ბარანოვიჩში დაიბადა. იმ დროისთვის ბელორუსი საბჭოთა კავშირის შემადგენლობაში შედიოდა. მოგვიანებით ლოზნიცას ოჯახი [[კიევი|კიევში]] ([[უკრაინა]]) გადასახლდა. ლეზნიცამ უმაღლესი სკოლა იქვე დაასრულა.<ref>{{cite web|url=http://loznitsa.com/?page_id=21|title=Sergei Loznitsa - Film director|access-date=17 June 2016}}</ref> [[1987]] წელს კიევის პოლიტექნიკური ინსტიტუტი მათემატიკის განხრით დაამთავრა. [[1987]]-[[1991]] წლებში კიბერნეტიკის ინსტიტუტში მუშაობდა, დიზაინის შემქმნელ სისტემებსა და ხელოვნურ ინტელექტზე. პარალელურად [[იაპონური ენა|იაპონური ენიდან]] მთარგმნელად მუშაობდა. [[1991]] წელს გერასიმოვის კინემატოგრაფიის ინსტიტუტში ჩაირიცხა, სადაც [[ნანა ჯორჯაძე]]სთან რეჟისურას სწავლობდა. ინსტიტუტი [[1997]] წელს დაამთავრა.<ref>http://www.russiancinema.ru/template.php?dept_id=3&e_dept_id=1&e_person_id=1291 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111127113506/http://russiancinema.ru/template.php?dept_id=3&e_dept_id=1&e_person_id=1291 |date=2011-11-27 }} Sergei Loznitsa in the Encyclopedia of Russian Cinema</ref> [[2000]] წელს [[სანქტ-პეტერბურგი|სანქტ-პეტერბურგში]] დოკუმენტურ ფილმზე მუშაობდა. [[2001]] წელს ოჯახთან ერთად [[გერმანია]]ში გადასახლდა. [[2010]] წელს ლოზნიცას ფილმი „[[ჩემი ბედნიერება]]“ კანის კინოფესტივალისთვის შეირჩა.<ref>http://edition.cnn.com/2010/SHOWBIZ/Movies/05/11/cannes.festival.introduction/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110202123646/http://edition.cnn.com/2010/SHOWBIZ/Movies/05/11/cannes.festival.introduction/ |date=2011-02-02 }} CNN: "Cannes 101: A film festival field guide"</ref> [[2012]] წელს „ნისლში“ კანის კინოფესტივალზე ოქროს რტოზე იყო ნომინირებული.<ref name="Official Selection">{{cite web |url=http://www.festival-cannes.fr/en/article/58878.html |title=2012 Official Selection |access-date=2012-04-19 |work=Cannes}}</ref><ref name="timeout">{{cite web |url=http://www.timeout.com/london/feature/2547/cannes-film-festival-2012-line-up-announced |title=Cannes Film Festival 2012 line-up announced |work=timeout |accessdate=2021-02-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121220123336/http://www.timeout.com/london/feature/2547/cannes-film-festival-2012-line-up-announced |archivedate=2012-12-20 }}</ref> [[2014]] წლის მაისში ფილმის, „[[მაედანი (2014 წლის ფილმი)|მაედანი]]“ მსოფლიო პრემიერა კანში სპეციალურ ჩვენებაზე გაიმართა.<ref>filmcomment.com [http://www.filmcomment.com/entry/interview-sergei-loznitsa interview sergei loznitsa filmcomment] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150718235624/http://www.filmcomment.com/entry/interview-sergei-loznitsa |date=2015-07-18 }}</ref> ==ფილმოგრაფია== * [[2010]] ''Счастье мое / [[ჩემი ბედნიერება]]'' * [[2012]] ''В тумане / [[ნისლში]]'' * [[2014]] ''Майдан / [[მაედანი (2014 წლის ფილმი)|მაედანი]]'' * [[2014]]'' Мосты Сараево / [[სარაევოს ხიდები]]'' * [[2015]] ''Событие / [[მოვლენა (2015 წლის ფილმი)|მოვლენა]]'' * [[2016]] '' Аустерлиц / [[აუსტერლიცი (2016 წლის ფილმი)|აუსტერლიცი]]'' * [[2017]] ''Лагідна / Кроткая / [[რბილი ქმნილება (ფილმი)|რბილი ქმნილება]]'' * [[2018]] ''Донбас / Донбасс / [[დონბასი (ფილმი)|დონბასი]]'' * [[2018]] ''День победы / [[გამარჯვების დღე (ფილმი)|გამარჯვების დღეy]]''<ref>https://www.rottentomatoes.com/m/victory_day_2018</ref> * [[2019]] ''Государственные похороны / [[სახელმწიფო დაკრძალვა (ფილმი)|სახელმწიფო დაკრძალვა]]''<ref>https://www.rottentomatoes.com/m/state_funeral</ref> ==ჯილდოები== * [[კრაკოვის კინოფესტივალი]] ― ბრინჯაოს დრაკონი (''დღეს ჩვენ სახლს ვაშენებთ'', [[1996]]) * [[კრაკოვის კინოფესტივალი]] ― (''სადგომი'', [[2000]]) * [[მოკლემეტრაჟიანი ფილმების საერთაშორისო კინოფესტივალი ობერჰაუზენი]] ― გრანპრი (''პორტრეტი'' [[2002]]) * [[დოკუმენტური და ანიმაციური ფილმების საერთაშორისო ფესტივალი ლაიფციგში]] ― ვერცხლის მტრედი (''პორტრეტი'', [[2002]]) * [[კარლოვი-ვარის საერთაშორისო კინოფესტივალი]] ― საუკეთესო დოკუმენტური ფილმი (''პორტრეტი'', [[2003]]) * პრემია „ნიკა“ ― საუკეთესო დოკუმენტური ფილმი (''ბლოკადა'', [[2006]]) * [[კრაკოვის კინოფესტივალი]] ― ოქროს დრაკონი (''ბლოკადა'', [[2006]]) * [[კარლოვი-ვარის საერთაშორისო კინოფესტივალი]] ― საუკეთესო დოკუმენტური ფილმი (''არტელი'', [[2007]]) * [[ჯიჰლავის დოკუმენტური ფილმების საერთაშორისო ფესტივალი]] ― ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის საუკეთესო დოკუმენტური ფილმი (''არტელი'', [[2007]]) * [[კრაკოვის კინოფესტივალი]] ― ოქროს რქა (''წარმოდგენა'', [[2008]]) * [[ერევნის საერთაშორისო კინოფესტივალი]] ― ვერცხლის გარგარი, სპეციალური ჯილდო (''ჩემი ბედნიერება'', [[2010]]) * [[კინოტავრი]] ― საუკეთესო რეჟისურა (''ჩემი ბედნიერება'', [[2010]]) * [[ტალინის შავი ღამეების კინოფესტივალი]] ― გრანპრი (''ჩემი ბედნიერება'', [[2010]]) * [[კანის კინოფესტივალი]] ― FIPRESCI ჯილდო (''ნისლში'', [[2012]]) * [[ერევნის საერთაშორისო კინოფესტივალი]] ― ვერცხლის გარგარი (''ნისლში'', [[2012]]) * [[კრაკოვის კინოფესტივალი]] ― ოქროს დრაკონი (''წერილი'', [[2013]]) * [[ენ-არბორის კინოფესტივალი]] ― მაიკლ მურის ჯილდო (''მოვლენა'', [[2016]]) * [[ტრავერსის კინოფესტივალი]] ― ბაზ უილსონის ჯილდო (''აუსტერლიცი'', [[2016]]) * [[კანის კინოფესტივალი]] ― ჯილდო საუკეთესო რეჟისურისთვის ''Un Certain Regard '' სექციაში (''დონბასი'', [[2018]])<ref>{{cite web |url=https://variety.com/2018/film/festivals/cannes-borders-wins-un-certain-regard-award-1202815478/ |title=Cannes: ‘Border’ Leads Un Certain Regard Award Winners |first=Guy |last=Lodge|date=18 May 2018 |access-date=18 May 2017 |work=Variety}}</ref> * [[კაიროს საერთაშორისო კინოფესტივალი]] ― ვერცხლის პირამიდა (''დონბასი'', [[2018]])<ref>{{cite web | url=https://cineuropa.org/en/newsdetail/363977 | title=Álvaro Brechner wins the Golden Pyramid at Cairo with A Twelve-Year Night | publisher=Cineuropa | date=3 December 2018 | access-date=4 December 2018 | author=Boas, Matthew}}</ref> * [[ინდოეთის საერთაშორისო კინოფესტივალი]] ― ოქროს ფარშევანგი საუკეთესო ფილმისთვის (''დონბასი'', [[2018]]) ==რესურსები ინტერნეტში== {{commons category|Sergei Loznitsa}} * {{official website}} *{{IMDb name}} *[http://www.huffingtonpost.com/entry/an-interview-with-sergei-loznitsa-on-the-gentle-creature_us_59a6f1eae4b0d81379a81cd3 An Interview with Sergei Loznitsa on ''A Gentle Creature''] * (IT) [https://primipiani.wordpress.com/numeri-della-rivista/xv-sergei-loznitsa/ XV - SERGEI LOZNITSA - Rivista Primi Piani] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ლოზნიცა, სერგეი}} [[კატეგორია:დაბადებული 5 სექტემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1964]] [[კატეგორია:XX საუკუნის უკრაინელი მწერლები]] [[კატეგორია:უკრაინელი კინემატოგრაფები]] [[კატეგორია:უკრაინელი კინორეჟისორები]] 3xiqecu9dqzgy0pxyg4q1rpc4l35imj 0 502495 4814509 4280575 2025-06-14T21:08:51Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814509 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მოჭადრაკე | სახელი = რუსუდან გოლეთიანი | სურათი = Goletiani_rusudan_20081119_olympiade_dresden.jpg | სურათისზომა = | წარწერა = რუსუდან გოლეთიანი. 2008 წელი, დრეზდენი, ქალთა საჭადრაკო ოლიმპიადა. | დაბადების სახელი = | მეტსახელი = | ქვეყანა = {{დროშა|სსრკ}}, (1991-მდე)<br> {{დროშა|საქართველო}}, (1992 დან-2001-მდე)<br> {{დროშა|აშშ}}, <br> (2001-დან) | ეროვნება = | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1980|09|08}} | დაბადების ადგილი = [[სოხუმი]], [[საქართველო]] | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი = | წოდება = [[საერთაშორისო ოსტატი]] (2009) | მაქსიმალური რეიტინგი = 2403 (ოქტომბერი 2006) | ფიდე რეიტინგი = 2318 (თებერვალი 2021)<ref>[https://ratings.fide.com/download.phtml]. February 2021.</ref> | ჯილდოები და პრემიები = | საიტი = }} '''რუსუდან გოლეთიანი''' (დ. [[8 სექტემბერი]], [[1980]], [[სოხუმი]],[[საქართველოს სსრ]], [[სსრკ]]) - წარმოშობით ქართველი მოჭადრაკე 2001 წლიდან [[აშშ|აშშ-ის]] სახელით გამოდის. 1999 წელს გახდა ქალთა შორის დიდოსტატი გახდა, ხოლო 2009 წელს საერთაშორისო ოსტატი. სამჯერ იყო სხვადასხვა ასაკობრივ კატეგორიაში გოგონათა შორის მსოფლიოს ჩემპიონი, 2003 წელს ქალთა შორის ამერიკის კონტინენტის და [[აშშ]]-ს ჩემპიონი გახდა. ==ბიოგრაფია== 1990 წელს 9 წლისა სსრკს 12 წლამდელ გოგონათა ჩემპიონი გახდა და სსრკს სახელით მსოფლიოს ახალგაზრდულ ჩემპიონატზე ფონდ-დუ-ლაკი-ში([[ვისკონსინის შტატი]], აშშ) იასპარეზა. 1994 წელს [[სეგედი|სეგედ]]-ში საქართველოს სახელით 14 წლამდელ გოგონათა შორის მსოფლიოს ჩემპიონი გახდა, 1995 წელს [[გუარაპუავა]]-ში მსოფლიოზე 16 წლამდელ გოგონებში იპირველა<ref>[https://theweekinchess.com/html/twic62.html]. GIRLS 16. FINAL STANDINGS.</ref>, ხოლო 1997-ში ერევანში 18 წლამდელებში<ref>[https://theweekinchess.com/html/twic153.html#10)]. World Boys and Girls Under 16, 18 Championships.</ref>. 1998 წელს ევროპის 20 წლამდელ გოგონათა პირველობაზე ვერცხლს დასჯერდა. ==ქალთა მსოფლიოს ჩემპიონატი== ===2000=== 1999 წელს, [[თბილისი|თბილისში]] ზონალურ ტურნირზე მეორე ადგილი დაიკავა და 2000 წელს [[ნიუ-დელი|ნიუ-დელში]] მსოფლიოს ჩემპიონატის საგზურიც მოიპოვა. ჩემპიონატი 64 ქალს შორის, ნოკაუტ-სისტემით ჩატარდა. რუსუდანი 37-ე ნომრად იყო განთესილი და პირველივე წრეში თანამემამულე [[ნანა იოსელიანი|ნანა იოსელიანთან]] დამარცხდა.<ref>[https://www.mark-weeks.com/chess/a0wo$wix.htm]. World Chess Championship (Women) 2000 FIDE Knockout Matches.</ref>, ==აშშ-ის მოქალაქეობა== გოლეთიანი აშშ-ში 2000 წლის მაისში წავიდა და 2001 წლიდან ამ ქვეყნის სახელით გამოდის. 2003 წელს სან-კრისტობალში ქალთა შორის ამერიკის კონტინენტის ჩემპიონი გახდა, 9 შესაძლებლობიდან 7,5 ქულა დააგროვა. 2004 წელს [[ელისტა|ელისტაში]] ქალთა მსოფლიოს ჩემპიონატზე გამოვიდა. 64 მოჭადრაკეთა შორის რეიტინგით 46-ე იყო და პირველ ეტაპზე [[რუმინეთი|რუმინელ]] კორინა პეპტანთან დამარცხდა 0,5:1,5. 2005 წელს ამერიკის კონტინენტის ქალთა პირველობაზე ვერცხლის მედალი მოიპოვა, ხოლო აშშ-ში ქალთა შორის ჩემპიონი გახდა. ფლეი-ოფში მან ტატევ აბრაჰამიანი დაამარცხა 2:0. რუსუდანმა ქვეყნის ჩემპიონატში კიდევ ორი მედალი მოიგო, 2006 წელს ვერცხლი და 2012 წელს ბრინჯაო. ==აშშ ქალთა ნაკრები== ===ქალთა ოლიმპიადა=== აშშ-ის ქალთა ნაკრების შემადგენლობაში სამ ოლიმპიადაზე გამოვიდა. 2006-ში [[ტურინი|ტურინში]] მესამე დაფაზე იჯდა და ნაკრები მეოთხეზე გავიდა. რუსუდანი თავის დაფაზე შედეგებით მეექვსე იყო. 2008 წელს [[დრეზდენი|დრეზდენში]] გოლეთიანი ისევ მესამე დაფაზე თამაშობდა და ნაკრებმა ბრინჯაოს მედალი მოიპოვა, მან კი ამჯერად ინდივიდუალური ვერცხლის მედალი მიიღო. 2012 წელს [[სტამბოლი|სტამბულში]] სათადარიგო დაფაზე იყო და ნაკრები მეათეზე გავიდა. ===მსოფლიოს გუნდური ჩემპიონატი=== 2009 წელს ნინბოში აშშ-ის ქალთა ნაკრების შემადგენლობაში მესამე დაფაზე იყო და მერვე ადგილი დაიკავეს. ==ფილმი== გადაღებულია აშშ-ში 2010 წელს გამოსულ დოკუმენტურ ფილმში: The Queens of Chess : 2009 U.S. Women's Championship )<ref>[ https://www.imdb.com/title/tt2040563/?ref_=ttfc_fc_tt]. The Queens of Chess : 2009 U.S. Women's Championship (2010).</ref> ==სქოლიო== {{reflist}} ==რესურსები ინტერნეტში== *https://www.imdb.com/title/tt2040563/?ref_=ttfc_fc_tt *http://www.olimpbase.org/players-ind/a/aiggwsii-usaw.html *http://www.uschess.org/index.php/Women/WGM-Rusudan-Goletiani.html *http://www.uschess.org/index.php/Players-Ratings/U.S.-Women-s-Champions.html *https://www.uschesschamps.com/bio/rusudan-goletiani *https://uschesschamps.com/bio/rusudan-goletiani-0 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160322094835/http://www.uschesschamps.com/bio/rusudan-goletiani-0 |date=2016-03-22 }} *https://www.365chess.com/players/Rusudan_Goletiani {{DEFAULTSORT:გოლეთიანი, რუსუდან}} [[კატეგორია:ქართველი მოჭადრაკეები]] [[კატეგორია:დაბადებული 8 სექტემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1980]] [[კატეგორია:მსოფლიო ჩემპიონატი ჭადრაკში ქალთა შორის]] [[კატეგორია:სოხუმში დაბადებულები]] k6p2jxj8vrb7kncuvfonwpzyc97hupv 0 505605 4814639 4753867 2025-06-15T09:30:17Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 2 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814639 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''სეია სტოიკა''' ({{lang-de|Ceija Stojka}}; დ. [[23 მაისი]], [[1933]], [[კრაუბათ-ან-დერ-მური]], [[ავსტრია]] — გ. [[28 იანვარი]], [[2013]]) — ავსტრიელი მწერალი, მხატვარი, აქტივისტი და მუსიკოსი.<ref>[http://derstandard.at/1358304979867/Roma-Kuenstlerin-Ceija-Stojka-gestorben <nowiki>''</nowiki>Roma-Künstlerin Ceija Stojka gestorben - Literatur - derStandard.at › Kultur"]. Derstandard.at. Retrieved 2013-01-29.</ref> == ცხოვრება == სეია სტოიკა დაიბადა [[კრაუბათ ან დურ მური|კრაუბათ ან დურ მურში]], [[1933]] წელს. მისი დედა მარია "სიდი" რიგო სტოიკაა, ხოლო მამა კარლ "ვაკარ" ჰორვათი<ref>French, L.. (2008). An Austrian Roma Family Remembers: Trauma and Gender in Autobiographies by Ceija, Karl, and Mongo Stojka. ''German Studies Review'', ''31''(1), 68.</ref>. მისი ორი ძმა, კარლ "კარლი" სტოიკა და იოჰან "მონგო" სტოიკა, მის მსგავსად იყვნენ მწერლები და მუსიკოსები. სტოიკები იყვნენ ცხენებით მოვაჭრეები, რომელთა ქარავანი ზამთარს ატარებდა [[ვენა|ვენაში]] და ზაფხულობით გადიოდნენ ქვეყნის გარეთ<ref>[https://www.ushmm.org/wlc/en/idcard.php?ModuleId=10006787 "Holocaust Encyclopedia: Ceija Stojka"]. ''United States Holocaust Memorial Museum''. Retrieved March 5, 2016.</ref>. რეპრესიების დროს სეია სტოიკა დედასთან და ოთხ ძმასთან ერთად იყო [[რავენსბრუკი|რავენსბრუკსა]] და [[ბერგენ-ბელსენი|ბერგენ-ბელსენში]]. მამამისი გაგზავნეს [[დახაუს საკონცენტრაციო ბანაკი|დახაუს საკონცენტრაციო ბანაკში]], შემდეგ კი [[შლოს ჰარტჰეიმი|შლოს ჰარტჰეიმში]], სადაც იგი მოკლეს. მისი უმცროსი ძმა ოსი გარდაიცვალა ოსვენციმ-ბირკენაუში "ზიგუნერფამილიენელაგერში" [[1943]] წელს. სტოიკა და მისი ოჯახი ბრიტანელებმა გაათავისუფლეს ტყვეობიდან [[1945]] წელს და დააბრუნეს [[ვენა|ვენაში]]. სეია სტოიკამ განათლების მიღემა 12 წლის ასაკში დაიწყო. სტოიკას ორი შვილი ჰყავს, ვაჟი რომელიც [[1949]] წელს დაიბადა და ქალიშვილი რომელიც [[1951]] წელს დაიბადა. მისი ვაჟი ჯანო, [[ჯაზი|ჯაზის]] მუსიკოსი, ის [[ნარკოტიკი|ნარკოტიკების]] დიდი დოზის მიღებით გარდაიცვალა [[1979]] წელს. სტოიკამ ფულის შოვნა თავიდან ქსოვილების გაყიდვით დაიწყო. მოგვიანებით, იგი ცხოვრობდა [[ვენა|ვენაში]], იმ პერიოდში მას მრავალი პროფესია ჰქონდა, ის იყო მწერალი, მხატვარი, მომღერალი და საჯარო ლექტორი. [[1992]] წელს იგი გახდა ავსტრიის სპიკერი [[ბოშები|ბოშების]] და სინტის გენოციდის აღიარების საკითხში<ref>''Ceija Stojka : une artiste rom dans le siècle = a Roma artist in the century''. Maison rouge-Fondation Antoine de Galbert. Lyon. 2018. ISBN&nbsp;<bdi>[[:en:Special:BookSources/9782849754962|9782849754962]]</bdi>. OCLC&nbsp;1028664782</ref>. იგი გარდაიცვალა [[ვენა|ვენაში]] [[2013]] წელს, 79 წლის ასაკში. == ავტობიოგრაფიები == [[ფაილი:Wien_07_Ceija-Stojka-Platz_c.jpg|მინი|სტოიკას პატივსაცემად მიძღვნილი ბილბორდი ვენაში]] სეია სტოიკამ დაწერა სამი ავტობიოგრაფია. პირველი, ''ჩვენ განმარტოებით ვცხოვრობთ: რომნის მოგონებები'', გამოქვეყნდა [[1988]] წელს და იყო ერთ-ერთი პოპულარული ნაწარმოები, რომელიც მოთხრობილია თემები, რომლებიც ეხებოდა ნაცისტების მიერ ბოშა დევნილთა წინააღმდეგ ჩადენილ რეპრესიებს. პუბლიკაციამ საზოგადოების მნიშვნელოვანი ყურადღება მიიპყრო თავისი თემატიკისა და ასევე იმის გამო, რომ ქალმა დაწერა ეს, რაც არღვევდა რომაულ კონვენციას.<ref>[http://www.romea.cz/en/entertainment/literature/romani-author-and-painter-ceija-stojka-has-passed-away#.UQh343mFCnI.facebook "Romani author and painter Ceija Stojka has passed away - Romea.cz"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220408082417/http://www.romea.cz/en/entertainment/literature/romani-author-and-painter-ceija-stojka-has-passed-away#.UQh343mFCnI.facebook |date=2022-04-08 }}. ''www.romea.cz''. Retrieved 2016-03-05.</ref> მან განაგრძო ამ საკითხების წინ წამოჭრა ''მოგზაურები ამ სამყაროში'' (1992) და ''მე ვოცნებობ, რომ ცოცხალი ვარ'' (Träume ich, dass ich lebe) (2005). სამივე წიგნი გამოიცა კარინ ბერგერის დახმარებით, ის იყო წიგნების რედაქტორი.<ref>[https://www.jstor.org/stable/i27668445 French, L.. (2008). An Austrian Roma Family Remembers: Trauma and Gender in Autobiographies by Ceija, Karl, and Mongo Stojka. ''German Studies Review'', ''31''(1), 64–86.]</ref> სეია სტოიკას ორმა ძმამ, კარლმა სტოიკამ და მონგო სტოიკამ, ასევე გამოაქვეყნეს ავტობიოგრაფიები მათი ოჯახის შესახებ ნაცისტების რეპრესიების დროს. მონგო სტოიკამ [[2000]] წელს გამოაქვეყნა Papierene Kinder: Gluck, Zerstorung und Neubeginn einer Roma-Femilie Osterreich. ავტობიოგრაფიები ერთადერთი საშუალებაა რომ განიხილონ „მნიშვნელოვანი ისტორიული ტრავმული მოვლენის ცალკეული და კოლექტიური გამოცდილება“, იმის გათვალისწინებით, რომ ავსტრიელი ბოშების მხოლოდ 18% გადაურჩა ნაცისტურ დევნას იმ პერიოდში.<ref>{{Cite web |url=http://hiko.univie.ac.at/pdf/23-2.pdf |title=Freund, Florian, Gerhard Baumgartner, and Harald Greifeneder. Vermogensentzug, Restitution und Entschadigung der Roma und Sinti. Wien, Munchen: Oldenbourg Verlag, 2004 (p. 53) |accessdate=2021-03-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200728064252/https://hiko.univie.ac.at/pdf/23-2.pdf |archivedate=2020-07-28 }}</ref> ავსტრიელი ავტორი [[კარინ ბერგერი]],<ref>[http://www.karinberger.at/ Karin Berger]</ref> სეია სტოიკას რამდენიმე წიგნის რედაქტორი, ასევე ცნობილია როგორც კინორეჟისორი და გამოაქვეყნა ორი დოკუმენტური ფილმი სეია სტოიკას ცხოვრებასა და შემოქმედებაზე: სეია სტოიკა, [[ავსტრია]] [[1999]] წ., 85 წთ. [ნავიგატორი ფილმი]<ref>{{Cite web |url=http://www.navigatorfilm.com/de/menu7/filme51/ |title=Navigator Film Karin Berger Ceija Stojka |accessdate=2021-03-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240324041547/http://www.navigatorfilm.com/de/menu7/filme51/ |archivedate=2024-03-24 }}</ref> და Unter den Brettern hellgrünes Gras / The Green Green Gras Beneath, [[ავსტრია]] [[2005]] წ., 52 წთ. [ნავიგატორი ფილმი]<ref>{{Cite web |url=http://www.navigatorfilm.com/de/unterdenbrettern/ |title=Navigator Film Karin Berger Ceija Stojka Unter den Brettern hellgruenes Gras |accessdate=2021-03-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240324041547/http://www.navigatorfilm.com/de/unterdenbrettern/ |archivedate=2024-03-24 }}</ref> სტოიკა ნაჩვენებია 2013 წლის დოკუმენტურ ფილმში „არ დაგვავიწყდეს“.<ref>{{Cite news|date=2013-01-30|title=Roma Holocaust survivor and artist Ceija Stojka dies|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-21250218|access-date=2021-03-21}}</ref> == ჯილდოები == * ბრუნო კრეისკის პრიზი პოლიტიკური წიგნისთვის (1993) * ჯოზეფ ფელდერის პრემია სამოქალაქო დამსახურებისთვის და ზოგადი ინტერესების გათვალისწინებით მუშაობისთვის (2000) * ვენის ფედერალური სახელმწიფოს მიერ მინიჭებული დამსახურებული ოქროს მედალი (2001)<ref>{{Cite book|title=Ceija Stojka : une artiste rom dans le siècle = a Roma artist in the century.|others=Maison rouge-Fondation Antoine de Galbert|isbn=9782849754962|location=Lyon|oclc=1028664782|year=2018}}</ref> == ლიტერატურა == * [https://www.amazon.com/Ceija-Stojka-Death-Afraid-Auschwitz/dp/3869840838 Ceija Stojka: Even Death Is Afraid of Auschwitz] / Hardcover – June 23, 2015 / by Karin Berger (Author), Barbara Dankwortt (Author), Timea Junghaus (Author) == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.ceijastojka.org/ სეია სტოიკას საერთაშორისო ფონდი] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:სეია, სტოიკა}} [[კატეგორია:ავსტრიელი მწერლები]] [[კატეგორია:ავსტრიელი მხატვრები]] [[კატეგორია:ავსტრიელი მუსიკოსები]] 2laov9zv2hh7bfcd2jyevslhv3e5vxs 0 505958 4814649 4722055 2025-06-15T10:25:21Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814649 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუსიკოსი |სახელი = სერგეი შნუროვი |ორიგინალური სახელი={{lang-ru|Сергей Шнуров}} |სურათი = Sergei Shnurov (2019-03-22) 3.jpg |ლანდშაფტი = |სათაური = შნუროვი 2019 წელს |სურათისზომა = <!-- გამოიყენეთ მხოლოდ 220 (300, თუ განიერი სურათია) პიქსელზე მცირე სურათებისთვის --> 250პქ |ფონი = <!-- ყურადღება: აუცილებლად იხილეთ ქვემოთ სექცია „ფერები“ --> |ნამდვილისახელი = |მეტსახელი =Шнур |დაიბადა = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1973|04|13}} |დაბადების ადგილი =[[ლენინგრადი]], [[რსფსრ]], [[სსრკ]] |გარდ = |გარდ ადგილი = |წარმოშობა = {{დროშა|რუსეთი}} |ინსტრუმენტი = [[გიტარა]], [[ბას-გიტარა]], [[კონტრაბასი]], [[ვიოლინო]]<ref>{{cite web |url=http://www.kp.ru/daily/23328/30795/ |title=Сергей Шнуров: Обещал пить каждый день и слово держу |website=KP.RU |accessdate=2013-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130322011041/http://www.kp.ru/daily/23328/30795 |archivedate=2013-03-22 |deadlink=yes }}</ref>, [[კლავიშებიანი საკრავი|კლავიშებიანი]]<ref name=autogenerated1>{{cite web |url=http://sosimc.ru/leningrad/61 |title=Сергей Шнуров — «Лютик» (альбом) скачать бесплатно mp3 &#124; Официальный сайт группы Ленинград &#124; Новые альбомы: «Рыба», «Вечерний Ленинград» |accessdate=2013-01-29 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130124194616/http://sosimc.ru/leningrad/61 |archivedate=2013-01-24 |deadlink=yes }}</ref>, [[პერკუსია (მუსიკა)|პერკუსია]]<ref name=autogenerated1 /> |მიმართულება = |ჟანრი = [[სკა (მუსიკა)|სკა]], [[სკა-პანკი]], [[ჰარდ-როკი]], [[პანკ-როკი]], [[რუსული შანსონი]], [[ქურდული სიმღერა]] |საქმიანობა = [[მომღერალი]], [[პოეტი]], [[კომპოზიტორი]], [[მსახიობი]], [[მხატვარი]], [[შოუმენი]], ტელეწამყვანი, [[გიტარისტი]], [[როკი|როკ]]-[[მუსიკოსი]], ავტორ-შემსრულებელი, [[კინო]] [[კომპოზიტორი]], ბას-გიტარისტი, კონტრაბასისტი, მევიოლინე, მედიამენეჯერი და საზოგადო მოღვაწე |აქტიურობის წლები = 1991 — ამ დრომდე |ლეიბლი = |ასოციაციები = [[რუბლი (ჯგუფი)|"Рубль"]] <br>[[ლენინგრადი (ჯგუფი)|"Ленинград"]] |საიტი = |წევრები = |ყოფილი წევრები = |აღსანიშნავი ინსტრუმენტები = |ჯილდოები = }} '''სერგეი ვლადიმირის ძე შნუროვი''' (ფსევდონიმი — '''Шнур'''; დ. [[13 აპრილი]], [[1973]], [[სანქტ-პეტერბურგი|ლენინგრადი]], [[რსფსრ]], [[სსრკ]])<ref>{{cite web|url=http://ria.ru/spravka/20130413/932163344.html|title=Биография Сергея Шнурова|work=[[РИА Новости]]|date=2013-04-13|lang=ru}}</ref> — [[რუსეთი|რუსი]] [[როკი|როკ]]-[[მუსიკოსი]], [[პოეტი]], [[კინო]][[მსახიობი]], ტელეწამყვანი, [[მხატვარი]] და საზოგადო მოღვაწე. მუსიკალური ჯგუფების, „[[ლენინგრადი (ჯგუფი)|ლენინგრადისა]]“ და „[[რუბლი (ჯგუფი)|რუბლის]]“ ლიდერი. ტელეარხ [[RTVi]]-ის გენერალური პროდიუსერი (2020 წლის 29 ივნისიდან)<ref>[https://www.rbc.ru/technology_and_media/29/06/2020/5efa4fde9a7947532c665b40 Шнуров стал генеральным продюсером RTVI] // [[РБК]], 29.06.2020</ref>, „[[ზრდის პარიტა|ზრდის პარტიის]]“ თანათავმჯდომარე<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.rbc.ru/rbcfreenews/5f0487399a79478ba991f0ca|title=Шнуров стал сопредседателем Партии роста|website=РБК|accessdate=2020-07-17}}</ref>. == ბიოგრაფია == სერგეი შნუროვი 1973 წლის 13 აპრილს [[ლენინგრადი|ლენინგრადში]] დაიბადა. სწავლობდა 564-ე საშუალო სკოლაში<ref>{{Cite web|url=http://kanoner.com/2011/09/01/26610/|title=В Петербурге отремонтировали школу, где учился Сергей Шнуров — Новости строительства Санкт-Петербурга — Канонер|publisher=kanoner.com|accessdate=2018-06-15}}</ref>, შემდეგ [[სანქტ-პეტერბურგის არქიტექტურულ-სამშენებლო სახელმწიფო უნივერსიტეტი|ლენინგრადის საინჟინრო-სამშენებლო ინსტიტუტში]] ჩააბარა, მაგრამ არ გაუგრძელებია და სწავლა სარესტავრაციო ლიცეუმში გააგრძელა, რომელიც მეოთხე რანგის ხის ნაკეთობათა [[რესტავრაცია|რესტავრატორის]] სპეციალობით დაამთავრა. ლიცეუმის შემდეგ, თეოლოგიურ ინტიტუტში (სასწავლო დაწესებულება, ინგრიის ევანგელისტურ-ლუთერანული ეკლესიის პატორებისა და სამრევლო აქტივების გადამზადებისვის) ფილოსოფიის ფაკულტეტზე ჩააბარა, სადაც სამი წელი სწავლობდა<ref name="Николаевич">Николаевич С. [https://snob.ru/entry/99066/ Сергей Шнуров: Главное — создать миф] // [[Сноб (ჟურნალი)|Сноб]]. — 05.09.2016. — № 04 (88).</ref>. მუშაობდა მტვირთავად, საბავშვო ბაღის დარაჯად, მინის მჭრელად, მჭედლად, მედურგლედ, დიზაინერად სარეკლამო სააგენტოში, ვიდეოკლიპების გადაღების ასისტენტად და სხვ<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.silver.ru/news/178706/|title=Сергей Шнуров отмечает сегодня 45-летие.|website=www.silver.ru|accessdate=2020-06-30}}</ref>. [[1991]] წელს [[მუსიკოსი]] გახდა, რომელიც ჯერ კიდევ ბავშვობაში [[როკ-მუსიკა|როკ-მუსიკით]] იყო გატაცებული. თავისი მუსიკალური კარიერა დაიწყო პროექტით „ალკორეპიცა“, რომელიც პირველი რუსული ჰარდკორ-რეპ-პროექტი იყო. [[1997]] წლის 9 იანვარს, შეიქმნა მუსიკალური ჯგუფი „ლენინგრადი“. [[ფაილი:Shnur.jpg|მინი|290px|<center>სერგეი შნუროვი, [[2003]] წელი]] [[2008]] წლის 26 სექტემბერს, მუსიკოსმა შექმნა მუსიკალური ჯგუფი „[[რუბლი (ჯგუფი)|რუბლი]]“<ref>{{Cite web|url=https://ura.news/news/1052406788|title=Шнуров назвал условие для продолжения концертов «Ленинграда»|website=ura.news|accessdate=2020-06-30}}</ref>. მუსიკოსი სიმღერებს [[სკა (მუსიკა)|სკას]], [[პანკ-როკი]]სა და [[რუსული შანსონი]]ს ჟანრში ასრულებს. ის საკუთარ სიმღერებში ყველგან არანორმატიულ ლექსიკას იყენებს. [[ნიურნბერგი|ნიურნბერგში]] გამართულ კონცერტში სცენაზე [[სიშიშვლე|შიშველი]]ც კი გამოვიდა. რამდენიმე მსგავსი გამოსვლა ჰქონდა რუსეთში გამართულ კონცერტებშიც. სერგეი შნუროვი, სხვადასხვა რუსულ ტელეარხზე მუშაობდა ტელე- და თანაწამყვანად. მრავალ ფილმში აქვს მონაწილეობა მიღებული. ასევე დაკავებულია აუდიოწიგნების, მულტფილმების, ფილმებისა და სხვათა გახმოვანებით. [[2019]] წლის თებერვლიდან, რუსეთის [[სახელმწიფო დუმა|სახელმწიფო დუმის]] [[ფედერალური კრება|ფედერალური კრების]] კულტურის კომიტეტის საზოგადოებრივი საბჭოს წევრია<ref>[https://lenta.ru/news/2019/02/26/shunurov/ Шнуров стал членом совета при комитете Госдумы по культуре] // [[lenta.ru]], 26.02.2019</ref>. == დისკოგრაფია == [[ფაილი:Leningrad (2).jpg|მინი|290px|<center>ჯგუფი „ლენინგრადი“, [[2016]]]] === ჯგუფთან „ლენინგრადი“ === ==== ''ალბომები'' ==== * [[1999]] — ''Пуля'' * 1999 — ''Мат без электричества'' * [[2000]] — ''Дачники'' * [[2001]] — ''Маде ин жопа'' * 2001 — ''Пуля +'' * [[2002]] — ''Пираты XXI века'' * 2002 — ''Точка'' * [[2003]] — ''Для миллионов'' * [[2004]] — ''Бабаробот'' * [[2005]] — ''Huinya'' ([[The Tiger Lillies]]-თან ერთად) * 2005 — ''Хлеб'' * [[2006]] — ''Бабье лето'' * [[2007]] — ''Аврора'' * [[2011]] — ''Хна'' * 2011 — ''Вечный огонь'' * [[2012]] — ''Рыба'' * 2012 — ''Вечерний Ленинград'' * [[2014]] — ''Пляж наш'' * 2014 — ''Фарш'' * [[2018]] — ''Всякое'' == რესურსები ინტერნეტში == * [https://itunes.apple.com/ru/artist/leningrad/id83741585 Leningrad в iTunes] * [http://www.sobaka.ru/city/music/23583#pr «Петербург отличный город — только люди говно»] — Сергей Шнуров в интервью журналу «[[Собака.ru (журнал)|Собака.ru]]» * [http://www.timeout.ru/journal/feature/31874/?city=3 «Девяностые — это антигероизм» — Сергей Шнуров о 90-х в интервью Time Out Петербург] * [http://kinoguru.ru/persons/sergey-shnurov/ Сергей Шнуров на сайте Киногуру] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180916021715/http://kinoguru.ru/persons/sergey-shnurov/ |date=2018-09-16 }} * [https://brandrealism.ru Брэндреализм — арт-проект Сергея Шнурова] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210608151223/https://brandrealism.ru/ |date=2021-06-08 }} * [http://www.ru-bl.ru Рубль] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220402013014/http://www.ru-bl.ru/ |date=2022-04-02 }} * [http://www.sosimc.ru Ленинград] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200917154227/https://sosimc.ru/ |date=2020-09-17 }} * [https://web.archive.org/web/20100109233940/http://www.shnurok.spb.ru/ Лейбл ШнурОК] * [http://www.spletnik.ru/blogs/pro_zvezd/41976_shnur_i_akinshina Шнур и Оксана Акиньшина] * [https://web.archive.org/web/20110219181529/http://www.newsmusic.ru/news_2_14956.htm Сергей Шнуров: Я могильщик русского рока], «Newsmusic», 27 марта 2009 года * [https://web.archive.org/web/20090715172724/http://www.newizv.ru/news/2009-04-01/107195 Рок-музыкант Сергей Шнуров: «Не думаю, что я испортил поколение»], «Новые Известия», 27 марта 2009 г * [https://www.erarta.com/ru/museum/collection/artists/detail/author-00563/ Сергей Шнуров на сайте музея современного искусства Эрарта] * [http://chelny-week.ru/2013/12/sergej-shnurovu-kazhdogo-svoj-srok/ СЕРГЕЙ ШНУРОВ:"У КАЖДОГО СВОЙ СРОК" — Газета «Новая Неделя», выпуск 03 ноября 2013 г.] * [https://www.svoboda.org/a/29513350.html Внутренняя революция питерского музыканта Сергея Шнурова] * [https://www.radiosvoboda.org/a/27223022.html Шнур о России: «Мы как были воинствующими невеждами, так и остались»] * [http://finclub.life/konservativnoe-nesovershenstvo-vizualnaya-estetika-gruppy-leningrad/ Консервативное несовершенство: визуальная эстетика группы «Ленинград»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200204171659/http://finclub.life/konservativnoe-nesovershenstvo-vizualnaya-estetika-gruppy-leningrad/ |date=2020-02-04 }} * [https://www.colta.ru/articles/music_modern/19535-restavrator Реставратор. Как Сергею Шнурову удалось создать главный поп-феномен путинской эпохи] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:რუსი მომღერლები]] [[კატეგორია:რუსი რესტავრატორები]] [[კატეგორია:სერგეი შნუროვი]] [[კატეგორია:მედიამენეჯერები]] [[კატეგორია:RTVI]] 65c606e9qgkh8cu8ikne3ktrxi3qy78 0 516360 4814539 4553669 2025-06-15T01:39:44Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814539 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | სახელი = | სურათი = | სურათისზომა = | წარწერა = | დაარსდა = | დამაარსებლები = | დაიხურა = | მდებარეობა = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = | პოზრუკა = | პოზრუკის ზომა = | ალტერნატიული რუკა = | პოზრუკა2 = | პოზრუკის ზომა2 = | ალტერნატიული რუკა2 = | სტატუსი = | ექსპონატი = | კლასიფიკაცია = | ვიზიტორები = | დირექტორი = | პრეზიდენტი = | კურატორი = | საიტი = }} '''სამხრეთ ავსტრალიის სამხატვრო გალერეა''' - დაარსდა როგორც '''სამხრეთ ავსტრალიის ეროვნული გალერეა''', [[1881]] წელს. მდებარეობს [[ადელაიდა]]ში. ითვლება [[სამხრეთი ავსტრალია|სამხრეთ ავსტრალიის]] შტატის ვიზუალური ხელოვნების ყველაზე მნიშვნელოვან მუზეუმად. კოლექცია 45 000-მდე ნამუშევარს მოიცავს და [[ავსტრალია]]ში სიდიდით მეორე კოლექციაა ([[ვიქტორიას ეროვნული გალერეა|ვიქტორიას ეროვნული გალერეის]] შემდეგ). გალერეა ჩრდილოეთ ტერასის კულტურული უბნის ნაწილია და დასავლეთით [[სამხრეთ ავსტრალიის მუზეუმი]], ხოლო აღმოსავლეთით [[ადელაიდას უნივერსიტეტი]] მდებარეობს. სამხრეთ ავსტრალიის სამხატვრო გალერეის მუდმივ კოლექციაში ავსტრალიური ხელვონების ნიმუშებია შესული. მუზეუმში გაცულია ევროპული, აზიური და ჩრდილოეთ ამერიკული კოლექციებიც. სამხატვრო გალერეაში ყოველწლიურად თანამედროვე აბორიგენული და ტორესის სრუტის კუნძულების მკვიდრთა ფესტივალი ''Tarnanthi'' იმართება. == ისტორია == === დაარსება === [[File:Art Gallery Adelaide.jpg|thumb|left|სამხატვრო გალერეის შენობა]] სამხრეთ ავსტრალიის ხელოვნების საზოგადოება [[1856]] წელს დაარსდა და სახვითი ხელოვნების უდიდესი საზოგადოებაა, რომელიც დღემდე არსებობს. საზოგადოება ყოველწლიურად სამხრეთ ავსტრალიის ინსტიტუტში გამოფენებს აწყობდა და ხელოვნების კოლექციეს აგროვებდა. [[1880]] წელს პარლამენტმა ხელოვნების ნიმუშების შესაძენად ინსტიტუტს 2 000 [[გირვანქა სტერლინგი]] გადასცა. სამხრეთ ავსტრალიის ეროვნული გალერეა [[1881]] წლის ივნისში დაარსდა.<ref>{{cite web|first=Margaret|last=Anderson|others=History Trust of South Australia|title=Art Gallery of South Australia|website=SA History Hub|url=http://sahistoryhub.com.au/places/art-gallery-of-south-australia|access-date=10 May 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200306143625/http://sahistoryhub.com.au/places/art-gallery-of-south-australia|archivedate=6 მარტი 2020}}</ref> თავადაპირველ კოლექციაში მელბურნის საერთაშორისო გამოფენის 22 ექსპონატი, დედოფალ ვიქტორიას, უელსის პრინცის, ბრიტანეთის მთავრობისა და კერძო კოლექციონერთა ნამუშევრები შევიდა.<ref name=Germaine>{{cite book|author=Max Germaine|author-link=Max Germaine|year=1979 |title=Artists and Galleries of Australia and New Zealand |url=https://archive.org/details/artistsgalleries0000germ_d6g5|publisher=Lansdowne Editions |isbn=0868320196}}</ref> ეროვნული გალერეა საჯარო ბიბლიოთეკის (დღევანდელი სახელმწიფო ბიბლიოთეკის მორტლოკის ფრთა) ორ ოთახში იყო განთავსებული და პრინცმა [[ალბერტ ვიქტორი (კლარენსის ჰერცოგი)|ალბერტ ვიქტორმა]] და [[ჯორჯ V (დიდი ბრიტანეთი)|პრინცმა ჯორჯმა]] გახსნეს. [[1889]] წელს კოლექცია საიუბილეო საგამოფენო შენობაში გადაიტანეს, სადაც 10 წლის მანძილზე დარჩა. [[1897]] წლის 6 მარტს თომას ელდერი გარდაიცვალა, რომელმაც სამხატვრო გალერეას ხელოვნების ნიმუშების შესაძენად 25 000 [[გირვანქა სტერლინგი]] დაუტოვა.<ref name=memory>{{cite web|url=http://www.samemory.sa.gov.au/site/page.cfm?u=1442&c=1952|website=SA Memory|title=Art Gallery, North Terrace, 1926 (photograph)|access-date=9 May 2019}}</ref> ელდერის ანდერძი პირველი მნიშვნელოვანი შემოწირულობა იყო ავსტრალიური გალერეებისთვის, შვიდი წლის შემდეგ კი მსგავსი ანდერძი [[ალფედ ფელტონი|ალფრედ ფელტონმაც]] დატოვა [[ვიქტორიას ეროვნული გალერეა|ვიქტორიას ეროვნული გალერეისთვის]].<ref name=Germaine/> === შენობები === [[File:Adelaide Art Gallery - interior (7506040550).jpg|thumb|left|სამხატვრო გალერეის ინტერიერი]] ელდერის შემოწირულების შემდეგ მთავრობამ მუზეუმისთვის სპეციალური შენობის (დღევანდელი ელდერის ფრთა) აგება გადწყვიტა.<ref name=Adelaidia>{{cite web|url=http://adelaidia.sa.gov.au/subjects/art-galleries|website=Adelaidia|title=Art galleries|access-date=9 May 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200319033150/http://adelaidia.sa.gov.au/subjects/art-galleries|archivedate=19 მარტი 2020}}</ref> შენობის დიზაინი ჩარლზ ედუარდ ოუენ სმითს ეკუთვნის და ნეოკლასიკურ სტილშია გადაწყვეტილი. შენობა ''Trdudgen Brothers''-ის მიერ აიგო.<ref>{{cite news |url=http://nla.gov.au/nla.news-article48234576 |title=Obituary |newspaper=[[South Australian Register]] |volume=LVII |issue=14,205 |location=South Australia |date=24 May 1892 |access-date=29 November 2020 |page=3 |via=National Library of Australia}}</ref> იგი [[1900]]] წლის 7 აპრილს გუბერნატორმა ჰალამ ტენისონმა გახსნა. თავდაპირველად შექმნილი [[პორტიკი]] [[1936]] განახლდა და გაფართოვდა. მას ახალი ფასადი დაემატა დორიული პორტიკით.<ref name=memory/> შენობა მნიშვნელოვნად გაფართოვდა [[1962]] (ჩრდილოეთ ნაწილში სამგანყოფილებიანი ნაწილი დაემატა), [[1979]] (გენერალური რესტავრაცია) და [[1996]] წლებში, რის შედეგადაც გალერეის საგამოფენო სივრცე გაფართოვდა და ადმინისტრაციული და დამხმარე ნაგებობები გაუმჯობესდა.<ref name=Adelaidia/><ref name=memory/><ref name =C&M>Barbara Cooper and Maureen Matheson, ''The World Museums Guide'', McGraw-Hill, (1973) {{ISBN|9780070129252}}</ref> შენობა სამხრეთ ავსტრალიის კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლთა სიაშია შეტანილი.<ref name=memory/> === მმართველობა === [[1939]] წელს პარლამენტმა მიიღო კანონი, რომლის მიხედვითაც ''საჯარო ბიბლიოთეკის, მუზეუმისა და სამხატვრო გალერეისა და ინსტიტუტების შესახებ კანონი'' გაუქმდა და გალერეა საჯარო ბიბლიოთეკას (ამჟამად სამხრეთ ავსტრალიის სახელმწიფო ბიბლიოთეკა) გამოეყო. მუზეუმში დამოუკიდებელი საბჭო შეიქმნა და სამხრეთ ავსტრალიის ეროვნული გალერეა ეწოდა.<ref name=LA>{{cite web|website=Libraries Australia|url=https://librariesaustralia.nla.gov.au/search/display?dbid=auth&id=36484115|series=Libraries Australia Authorities - Full view|title=National Gallery of South Australia (Record ID 36484115)|access-date=30 July 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230319181434/https://librariesaustralia.nla.gov.au/search/display?dbid=auth&id=36484115|archivedate=19 მარტი 2023}}</ref><ref name=Adelaidia/> [[1967]] წელს სამხრეთ ავსტრალიის ეროვნულ გალერეას სახელი გადაერქვა და სამხრეთ ავსტრალიის სამხატვრო გალერეა ეწოდა.<ref name=LA/> [[1996]] წლიდან [[2018]] წლამდე მუზეუმის ადმინისტრირება ''Arts South Australia''-ს ევალა, რის შემდეგაც ფუნქციები სამხრეთ ავსტრალიის პრემიერისა და კაბინეტის დეპარტამენტის ხელოვნებისა და კულტურის სექციას გადაეცა.<ref>{{cite web|website=South Australia. Dept of the Premier and Cabinet|url=https://dpc.sa.gov.au/responsibilities/arts-and-culture/about-arts-culture|title=About arts and culture|access-date=27 July 2019}}</ref> == კოლქცია == [[File:AGSA director Nick Mitzevich.JPG|thumb|left|სამხატვრო გალერეის დირექტორი ნიკ მიცევიჩი მიმართავს კონფერენციის დელეტაგატებს, 2012 წელი]] [[2019]] წლისთვის სამხრეთ ავსტრალიის ეროვნულ გალერეაში 45 000-მდე ნამუშევარი ინახება.<ref>{{cite web|url=http://www.artgallery.sa.gov.au/agsa/home/About/visit.html|title=Visit|website= Art Gallery of South Australia|access-date=9 May 2019}}</ref> სახელმწიფო გალერეებიდან, მხოლოდ [[ვიქტორიას ეროვნული გალერეა]]ა დიდი.<ref>{{cite journal|url=http://www.archmedia.com.au/aa/aaissue.php?issueid=199605&article=1&typeon=1&highlight=Adelaide|title=Adelaide: Art Gallery of SA Extensions|journal=Architecture Australia|date=May–June 1996|access-date=19 May 2007|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070928094545/http://www.archmedia.com.au/aa/aaissue.php?issueid=199605&article=1&typeon=1&highlight=Adelaide|archive-date=28 September 2007|accessdate=7 სექტემბერი 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070928094545/http://www.archmedia.com.au/aa/aaissue.php?issueid=199605&article=1&typeon=1&highlight=Adelaide|archivedate=28 სექტემბერი 2007}}</ref> სამხატვრო გალერეა ყოველწლიურად 512 000 დამთვალიერებელს მასპინძლობს.<ref name=power>{{cite web|url=https://www.zenenergy.com.au/art-gallery-of-south-australia/|title=Art Gallery of South Australia|website=Zen|accessdate=7 სექტემბერი 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210414224820/https://www.zenenergy.com.au/art-gallery-of-south-australia/|archivedate=14 აპრილი 2021}}</ref> === ავსტრალიური ხელოვნება === გალერეის კოლექციებიდან გამორჩეულია ავსტრალიური ხელოვნების ნიმუშები, მათ შორის, ადგილობრივ ავსტრალიელთა და კოლონიური ხელოვნების ნამუშევრები. კოლექცია მდიდარია XIX საუკუნის ნამუშევრებით (მათ შორის ვერცხლის ჭურჭლითა და ავეჯით), განსაკუთრებით, [[ჰაიდელბერგის სკოლა|ავსტრალიური იმპრესიონისტების]] ნამუშევრებით. XX საუკუნის მოდერნისტული ხელოვნების კოლექციაში ბევრია ქალ ხელოვანთა ნამუშევრები. კოლექციის დიდი ნაწილი სამხრეთ ავსტრალიური ხელოვნების ნიმუშებს უკავია, რომელთა შორისაა ჰანს ჰეისონის 2 000 ნახატი და ფოტოების დიდი კოლექციაც.<ref name=AGSAcoll>{{cite web|url=https://www.agsa.sa.gov.au/collection-publications/about/|website=AGSA|title=About the collection|access-date=10 May 2019}}</ref><ref name= AGSA/> [[1939]] წელს სამხატვრო გალერეა პირველი ავსტრალიური გალერეა გახდა, რომელმაც ადგილობრივი ხელოვანის ნამუშევარი შეიძინა, თუმცა აბორიგენთა და ტორესის სრუტის კუნძულების მკვიდრთა ნამუშევრების სისტემატური შესყიდვა 1950-იან წლებამდე არ დაწყებულა.<ref>{{Cite web|url=https://www.agsa.sa.gov.au/about/our-history/|title=Our History|website=Art Gallery of South Australia}}</ref> კოლექცია მოიცავს თანამედროვე ხელოვნების ნიმუშებსაც, მათ შორის, სამხრეთ ავსტრალიის ჩრდილოეთ ნაწილში მოღვაწე ანანგუს ხელოვანთა ნამუშევრები.<ref name=AGSAcoll/> === საერთაშორისო ხელოვნება === საერთაშორისო ხელოვნების ნიმუშებიდან, გალერეაში დაცულია [[იაკობ ვან რეისდალი]]ს, [[სოლომონ ვან რეისდალი]]ს, [[ჯოზეფ რაიტი (მხატვარი)|ჯოზეფ რაიტი]]სა<ref name= AGSA/> და [[კამილ პისარო]]ს პეიზაჟები.<ref>{{cite news|publisher=Australian Broadcasting Corporation News|url=http://www.abc.net.au/news/2014-08-22/art-gallery-of-sa-acquires-four-million-dollar-painting/5690804?section=sa|title= Art Gallery of South Australia acquires $4.5 million French Impressionist painting|date= 22 August 2014|access-date=5 February 2018}}</ref> სხვა ევროპელი მხატვრებიდან, სამხრეთ ავსტრალიის სამხატვრო მუზეუმში [[გოია]]ს, [[ფრანჩესკო გვარდი]]ს, [[პომპეო ბატონი]]სა და [[კამილ კორო]]ს ნამუშევრებია დაცული.<ref name=AGSA/> სამხატვრო გალერეაში ბრიტანული ხელოვნების დიდი კოლექციაა დაცული, მათ შორის [[პრერაფაელიტები]]ს: ედვარდ ბარნ-ჯონსის, უილიამ ჰოლმან ჰანტის, დანტე გაბრიელ როსეტისა და სხვების ნამუშევრები. სამხატვრო გალერეაში ინახება [[როდენი]]ს, ჰენრი მურის, ბარბარა ჰეპვორთის, იაკობ ეპსტაინისა და [[თომას ჰირშჰორნი]]ს ქანდაკებები.<ref name=AGSAcoll/><ref name =AGSA>{{cite web|url=http://www.artgallery.sa.gov.au/agsa/home/Collection/|title=Art Gallery of South Australia :: Collection|website=www.artgallery.sa.gov.au}}</ref> [[1904]] წელს მუზეუმში აზიური ხელოვნების კოლექციის შეგროვება დაიწყეს. კოლექციაში მთელი რეგიონის ნამუშევრებია შესული, რომლებიც წინამოდერნულ იაპონურ ხელოვნებაზე, სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის, ინდოეთისა და ახლო აღმოსავლეთის ხელოვნებაზეა ფოკუსირებული. გალერეაში ავსტრალიის მასშტაბით ერთადერთი მუდმივი აზიური ხელოვნების გამოფენაა მოწყობილი.<ref name=AGSAcoll/> == გალერეა == '''რჩეული ავსტრალიური ნამუშევრები''' <gallery widths="170px" heights="170px" perrow="4"> File:John Glover - A view of the artist's house and garden, in Mills Plains, Van Diemen's Land - Google Art Project.jpg|[[ჯონ გლოვერი (ხელოვანი)|ჯონ გლოვერი]], ''ხელოვანის სახლი და ბაღი'', 1835 File:H J. Johnstone - Evening shadows, backwater of the Murray, South Australia - Google Art Project.jpg|[[ჰენრი ჯეიმზ ჯონსტოუნი]], ''საღამოს ჩრდილები, მიურეის წყლები, სამხრეთი ავსტრალია', 1880 File:Charles Conder - A holiday at Mentone - Google Art Project.jpg|[[ჩარლზ კონდერი]], ''არდადეგები მენტონში'', 1888 File:Tom Roberts - A break away! - Google Art Project.jpg|[[ტომ რობერტსი]], ''გაიქეცი!'', 1891 </gallery> '''რჩეული საერთაშორისო ნამუშევრები''' <gallery widths="170px" heights="170px" perrow="4"> File:After Hans HOLBEIN the younger - King Henry VIII - Google Art Project.jpg|[[ჰანს ჰოლბაინ უმცროსი]], ''მეფე ჰენრი VIII'', c. 1540 File:Joseph WRIGHT of Derby - A view of Vesuvius from Posillipo, Naples - Google Art Project.jpg|[[ჯოზეფ რაიტი (მხატვარი)|ჯოზეფ რაიტი]], ''ვეზუვის ხედი პოფილიპოდან, ნეაპოლი'', c. 178 File:J.M.W. Turner - Alnwick Castle - Google Art Project.jpg|[[უილიამ ტერნერი]], ''ალნვიკის სასახლე'', 1829 File:J. W. Waterhouse - Circe Invidiosa - Google Art Project.jpg|[[ჯონ უილიამ უოთერჰაუსი]], ''Circe Invidiosa'', 1892 </gallery> == ასევე იხილეთ == *[[სამხრეთ ავსტრალიის მუზეუმი]] == ლიტერატურა == *{{cite web|url=https://nma.gov.au/research/understanding-museums/DThomas_2011.html|website=Understanding Museums|title=Art museums in Australia: a personal account|first=Daniel|last=Thomas|date=2011|accessdate=2021-09-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210815022802/https://nma.gov.au/research/understanding-museums/DThomas_2011.html|archivedate=2021-08-15}} - Includes link to PDF of the article "Art museums in Australia: a personal retrospect" (originally published in ''Journal of Art Historiography'', No 4, June 2011). == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Art Gallery of South Australia}} * [http://www.artgallery.sa.gov.au/agsa/home Art Gallery Of South Australia] * [http://artabase.net/gallery/143-art-gallery-of-south-australia Art Gallery of South Australia Artabase page] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080407090532/http://artabase.net/gallery/143-art-gallery-of-south-australia |date=2008-04-07 }} == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} [[კატეგორია:სამხატვრო მუზეუმები და გალერეები ავსტრალიაში]] [[კატეგორია:1881 წელს დაარსებული სამხატვრო მუზეუმები]] [[კატეგორია:ხელოვნება ადელაიდაში]] [[კატეგორია:ადელაიდას მუზეუმები]] [[კატეგორია:1881 წელს დაარსებულები ავსტრალიაში]] kkcfhd4v5dvt151onhd8ab5zhq595um 0 516452 4814540 4680718 2025-06-15T01:54:11Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814540 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | სახელი = | სურათი = | სურათისზომა = | წარწერა = | დაარსდა = | დამაარსებლები = | დაიხურა = | მდებარეობა = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = | პოზრუკა = | პოზრუკის ზომა = | ალტერნატიული რუკა = | პოზრუკა2 = | პოზრუკის ზომა2 = | ალტერნატიული რუკა2 = | სტატუსი = | ექსპონატი = | კლასიფიკაცია = | ვიზიტორები = | დირექტორი = | პრეზიდენტი = | კურატორი = | საიტი = }} '''სამხრეთავსტრალიური მუზეუმი''' ― ბუნების ისტორიის მუზეუმი და კვლევითი ინსტიტუტი [[ადელაიდა]]ში, [[სამხრეთი ავსტრალია|სამხრეთ ავსტრალიაში]]. დაარსდა [[1856]] წელს და სამხრეთ ავსტრალიის მთავრობის მიერ იმართება. მუზეუმი ადელაიდას პარკების კულტურული უბნის ჩრდილოეთ ტერასაზე შენობების კომპლექსს მოიცავს. სამომავლოდ, მუზეუმში დაცული ავსტრალიური აბორიგენული კულტურული კოლექციის (უდიდესი მსოფლიოში) ნიმუშების ახალ აბორიგენული ხელოვნებისა და კულტურის ეროვნულ გალერეაში გადატანა იგეგმება. == ისტორია == [[File:14 Pieces.JPG|thumb|left|ანგელა და ჰუსეინ ვალამანეშების მიერ შექმნილი ''14 ნაწილი''', რომელიც იქთიოზავრის ხერხემლის შესაბამისადაა შექმნილი.<ref>Jude Elton, HistorySA: [http://adelaidia.sa.gov.au/things/14-pieces Adelaidia > Things > 14 Pieces] Accessed 19 March 2014.</ref>]] [[File:22042010 SA Museum.jpg|thumb|left|მორტლოკის ბიბლიოთეკა, რომელიც სამხრეთავსტრალიური მუზეუმის ეზოს დასავლეთ ნაწილში მდებარეობს]] === XIX საუკუნე === სამხრეთავსტრალიური ინსტიტუტი, რომლის შემადგენლობაში საჯარო ბიბლიოთეკა და მუზეუმიც შედიოდა, [[1861]] წელს დაარსდა.<ref>{{cite news|url=http://nla.gov.au/nla.news-article31829387|publisher=South Australian Advertiser|title=South Australian Institute|date=27 October 1863|page=4|website=Trove|access-date=18 May 2019}}</ref> თავდაპირველად ბიბლიოთეკისა და მექანიკის ინსტიტუტის ნაქირავებ შენობაში, მეფე უილიამის ქუჩაზე მდებარეობდა, სანამ ჩრდილოეთ ტერასისა და კინთოურის გამზირის კუთხეში ინსტიტუტის შენობის მშენებლობა დასრულდებოდა. [[1856]] წლის ივნისში სამხრეთ ავსტრალიის საკანონმდებლო საბჭომ მიიღო სამხრეთავსტრალიური ინსტიტუტის კანონი (''კანონი სამხრეთავსტრალიური ინსტიტუტის დაარსებისა და დაქვემდებარების შესახებ''),<ref>{{cite web | title=SA Institute Act (No 16 of 19 Vic, 1855-6) | website=Australasian Legal Information Institute (AustLII) | url=http://classic.austlii.edu.au/au/legis/sa/num_act/sia16o19v18556244/ | access-date=4 July 2020}}</ref><ref>{{cite news |url=http://nla.gov.au/nla.news-article49753680 |title=The South Australian Institute. |newspaper=[[South Australian Register]] |volume=XX |issue=3074 |location=South Australia |date=11 August 1856 |access-date=4 July 2020 |page=2 |via=National Library of Australia}} </ref> რომლის მიხედვითაც ინსტიტუტი გუბერნატორთა საბჭოს კონტროლქვეშ აღმოჩნდა.<ref name=SLSAboard>{{cite web|website=State Library of South Australia|url=https://guides.slsa.sa.gov.au/c.php?g=410288&p=2794469|title=History of the State Library of South Australia: Board members & legislation|access-date=31 July 2019}}</ref> [[1859]] წლის ივნისში სამხრეთავსტრალიური მუზეუმის კურატორობა ფრედერიკ ჯორჯ უოთერჰაუსს შესთავაზეს. ინსტიტუტის შენობის დასრულების შემდეგ, საბჭომ იგი პირველ კურატორად დანიშნა. უოთერჰაუსს ეს პოსტი 1882 წლის თებერვლამდე ეკავა. იგი უილიამ ჰაკიმ ჩაანაცვლა, რომელმაც სამხრეთავსტრალიური ინსტიტუტისთვის მუზეუმის წოდების იდეა წამოაყენა, თუმცა მაშინ ეს იდეა არ მიუღიათ.<ref name=SLSAboard/>კურატორის პოზიცია დირექტორით შეიცვალა და ჰაკიც პირველ დირექტორად დაინიშნა, თუმცა ეს პოზიცია მხოლოდ [[1884]] წლის ოქტომბრამდე ეკავა, რის შემდეგაც მუზეუმის მენეჯმენტთან დაკავშირებით დისპუტების სერია დაიწყო.<ref>{{cite news |url=http://nla.gov.au/nla.news-article43808739 |title=The Museum Officials |newspaper=[[South Australian Register]] |volume=XLIX |issue=11,835 |location=South Australia |date=18 October 1884 |access-date=19 May 2019 |page=4 |via=National Library of Australia}}</ref> === XX საუკუნე === 1939 წლის მუზეუმების შესახებ კანონით, სამხრეთავსტრალიურ მუზეუმს [[სამხრეთ ავსტრალიის სამხატვრო გალერეა|სამხრეთ ავსტრალიის სამხატვრო გალერეისა]] და სამხრეთ ავსტრალიის სახელმწიფო ბიბლიოთეკისგან დამოუკიდებლობა მიენიჭა. სამხრეთავსტრალიურ ინსტიტუტს ოფიციალურად ეწოდა სამხრეთავსტრალიური მუზეუმი. 1976 წელს მიიღეს კანონი სამხრეთავსტრალიური მუზეუმის შესახებ.<ref name=LA>{{cite web|website=Libraries Australia|url=https://librariesaustralia.nla.gov.au/search/display?dbid=auth&id=36484115|series=Libraries Australia Authorities - Full view|title=National Gallery of South Australia (Record ID 36484115)|access-date=30 July 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230319181434/https://librariesaustralia.nla.gov.au/search/display?dbid=auth&id=36484115|archivedate=19 მარტი 2023}}</ref> This legislation was superseded by the ''South Australian Museum Act (1976)''.<ref>{{cite web|publisher=Government of South Australia. Attorney-General's Dept|website=legislation.sa|url=https://www.legislation.sa.gov.au/LZ/C/A/SOUTH%20AUSTRALIAN%20MUSEUM%20ACT%201976.aspx|title=Museum Act 1976|access-date=31 July 2019}}</ref> მუზეუმი ''Arts South Australia''-ის შემადგენლობაში შედის. [[1997]] წელს ხელოვნების მინისტრ დაიანა ლეიდლოუს მხარდაჭერით, სამხრეთავსტრაიური მუზეუმი ავსტრალიური აბორიგენული კულტურის გალერეის პირველი სართულის განვითარებისთვის დააფინანსეს.<ref>{{cite web|website=Artlink|author=Edblog|url=https://www.artlink.com.au/articles/2544/artrave/|title=Artrave|access-date=3 August 2019}}</ref> === XXI საუკუნე === [[2002]]-[[2011]] წლებში პრემიერმა და ხელოვნების მინისტრმა, მაიკ რანმა მუზეუმი წყნარი ოკეანის კულტურების გალერეის ხელახლა და სამხრეთავსტრალიური ბიომრავალფეროვნების გალერეის განვითარებისთვის დააფინანსა.<ref name=":0">[http://www.samuseum.sa.gov.au/Upload/files-about/annual-report-2008-09.pdf ''Annual Report of the South Australian Museum Board, 2008-2009''] Accessed 10 September 2014.</ref> 2011 წელს პრემიერმა ადელაიდას ყოფილი მერი და განათლების მინისტრი, ჯეიმ ლომაქს-სმითი, მუზეუმის საბჭოს თავმჯდომარედ დანიშნა. [[2020]] წლის ნოემბერში მუზეუმის საბჭოს თავმჯდომარედ კიმ ჩითერი დაინიშნა.<ref name=Cheater> [https://www.samuseum.sa.gov.au/media/KimCheater Distinguished leader takes seat as new Chair of the South Australian Museum Board] SA Museum. Retrieved 13 November 2020.</ref> == კოლექციები == [[File:SouthAustralianMuseum.jpg|thumb|left|200px|სამხრეთავსტრალიური მუზეუმი]] სამხრეთავსტრალიურ მუზეუმში ოთხ მილიონ ეგზემპლარზე მეტია დაცული. მუდმივი გალერეებია: [[ძველი ეგვიპტე]], ავსტრალიური აბორიგენული კულტურები, ავსტრალური პოლარული კოლექცია, ედიაკარი, მეგაფაუნა, მინერალები და მეტეორიტები, ოპალის ნამარხი ნაშთები, წყნარი ოკეანის ნაშთები, სამხრეთავსტრალიური ბიომრავალფეროვნება, ვეშაპები და დელფინები და მსოფლიოს ძუძუმწოვრები.<ref>{{cite web|website=South Australian Museum|url=http://www.samuseum.sa.gov.au/explore/museum-galleries|title=Museum galleries|access-date=24 April 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190412165359/http://www.samuseum.sa.gov.au/explore/museum-galleries|archivedate=12 აპრილი 2019}}</ref> === ადგილობრივი არტეფაქტების კოლექცია === მუზეუმში ავსტრალიური აბორიგენული კულტურების მნიშვნელოვანი კოლექციაა დაცული, რომელიც 30 000-მდე ექსპონატს მოიცავს. ეს კოლექცია, რამდენიმე სხვა კოლექციასთან ერთად, გაციფრულებულია. [[2016]] წელს კერძო ბენეფიციარმა, მარგარეტ დეივიმ, მუზეუმში ახალი პოზიცია, ადგილობრივი კურატორის პოზიცია ხუთი წლით დააფინანსა. პოზიციას უილიამ და მარგარეტ გირის სახელობის აბორიგენული და ტორესის სრუტის კუნძულების მკვიდრთა ხელოვნებისა და მატერიალური კულტურის კურატორი ეწოდება. პირველ კურატორად გლენ ისეგენ-პილკინგტონი დაინიშნა.<ref>{{cite news|publisher=Australian Broadcasting Corporation News|url=https://www.abc.net.au/news/2016-09-02/sa-museum-first-aboriginal-curator/7811030|first=Nichola|last=Gage|title=First Aboriginal curator appointed to South Australian Museum, with benefactor's support|date=3 September 2016|access-date=26 April 2019}}</ref> მუზეუმის ისტორიაში პირველად, კურატორად აბორიგენი დაინიშნა.<ref>{{cite news|newspaper=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/australia-news/postcolonial-blog/2016/sep/03/an-indigenous-curator-for-indigenous-artefacts-south-australia-breaks-new-ground|title=An Indigenous curator for Indigenous artefacts: South Australia breaks new ground|first=Paul|last=Daly|date=3 September 2016|access-date=26 April 2019}}</ref> სამხრეთავსტრალიურ მუზეუმში დაცულია არუნდას ტომელი ხელოვანისა და ანთროპოლოგიური ლინგვისტის, ჯიმ კიტის (ერლიკილიიკა) ჩუქურთმების უდიდესი კოლექცია. კოლექციაში შედის ადგილობრივი ხეების ფანქრით შესრულებული 24 ჩანახატიც, რომელიც სპენსერისა და გილენის ექსპედიციის დროსაა შესრულებული და სანამ მუზეუმი შეიძენდა, ჰერბერტ ბეისდოუს მფლობელობაში იყო, კიმ კიტის ფოტოები და სხვა მასალები.<ref>{{cite web|url=http://archives.samuseum.sa.gov.au/aa108/AA%20108-01.htm#FJG-00029|website=South Australian Museum|title=Series AA 108/01: Series of drawings of trees (with native names) by "Jimmy" a native of Alice Springs, C. A.|accessdate=9 სექტემბერი 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200327063900/http://archives.samuseum.sa.gov.au/aa108/AA%20108-01.htm#FJG-00029|archivedate=27 მარტი 2020}}</ref> == მთავარი გამოფენები == [[2003]] წლიდან მოყოლებული, ყოველწლიურად მუზეუმში '''უოთერჰაუსის ხელოვნების პრემიის გამოფენა''' ეწყობა. უოთერჰაუსის ბუნებისმეტყველების ხელოვნების პრემია ყველაზე მდიდრული პრემიაა ავსტრალიის ბუნებისმეტყველების სფეროში. მას სახელი სამხრეთავსტრალიური მუზეუმის პირველი კურატორის პატივსაცემად ეწოდა.<ref>[http://www.samuseum.sa.gov.au/Upload/files-about/annual-report-2003-04.pdf ''Annual Report of the South Australian Museum Board, 2003-2004''] Accessed 10 August 2011.</ref><ref>[http://www.thewaterhouse.com.au/page/default.asp?site=1&page=home The Waterhouse Natural History Art Prize] Accessed 10 August 2011. {{webarchive| url=https://web.archive.org/web/20110218232530/http://thewaterhouse.com.au//page/default.asp?site=1&page=home |date=18 February 2011 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.samuseum.sa.gov.au/explore/exhibitions/waterhouse|publisher=South Australian Museum|title=Waterhouse natural science art prize 2016|access-date=7 July 2017}}</ref> მუზეუმში პრემიისთვის წარდგენილ ნიმუშთა გამოფენა იმართება. <ref name=exhib>{{cite web|url=http://www.samuseum.sa.gov.au/explore/exhibitions|website=South Australian Museum|title=Exhibitions|accessdate=9 სექტემბერი 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191120024527/http://samuseum.sa.gov.au/explore/exhibitions|archivedate=20 ნოემბერი 2019}}</ref> '''ანტარქტიდის გადაკვეთა: ავსტრალიური გამოცდილება''' (2013 წლის დეკემბერი - 2014 წლის მარტი): გამოფენაზე [[ანტარქტიდა]]სთან ავსტრალიელთა ურთიერთობების აღმნიშვნელი სამეცნიერო, ისტორიული და კულტურული მემკვიდრეობის არტეფაქტები გამოიფინა.<ref>{{cite web|url=https://www.samuseum.sa.gov.au/explore/exhibitions/traversing-antarctica-the-australian-experience|website=South Australian Museum|title=Traversing Antarctica: the Australian Experience|accessdate=9 სექტემბერი 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191112000658/http://samuseum.sa.gov.au/explore/exhibitions/traversing-antarctica-the-australian-experience|archivedate=12 ნოემბერი 2019}}</ref> '''შიმერი''' (2015 წლის ოქტომბერ-ნოემბერი): სამხრეთავსტრალიური მუზეუმის, JamFactory-ისა და ''Tarnanthi''-ის კოლაბორაციული გამოფენა, რომელიც ყოველწლიურად იმართება [[სამხრეთ ავსტრალიის ეროვნული გალერეა|სამხრეთ ავსტრალიის ეროვნული გალერეის]] მიერ და ადგილობრივთა ხელოვნებასა და კულტურას ეძღვნება.<ref>{{cite web|url=http://www.samuseum.sa.gov.au/explore/exhibitions/shimmer-a-tarnanthi-exhibition|title=Shimmer|website=South Australian Museum|accessdate=9 სექტემბერი 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191111234959/http://samuseum.sa.gov.au/explore/exhibitions/shimmer-a-tarnanthi-exhibition|archivedate=11 ნოემბერი 2019}}</ref> '''ნგურა: სახლი ნგაანიატიარას მიწებზე''' (2017 წლის ოქტომბერი - 2018 წლის იანვარი): ''Ngurra'' კომლექსური სიტყვაა და სახლს, ქვეყანას, ბანაკს, დაბადების ადგილსა და მიკუთვნებულობას აღნიშნავს. გამოფენა დასავლეთ ავსტრალიის მცხოვრებ ნგაანიატიარას ხალხის ცხოვრებისა და ხელოვნების ყველა ასპექტის შემოქმედებითობას ეძღვნებოდა. გამოფენის კურატორი გლენ ისეგერ-პილკინგტონი იყო.<ref>{{cite web|website=South Australian museum|url=https://www.samuseum.sa.gov.au/explore/exhibitions/ngurra-home-in-the-ngaanyatjarra-lands|title=NGURRA: Home in the Ngaanyatjarra Lands|accessdate=9 სექტემბერი 2021|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191120025239/http://www.samuseum.sa.gov.au/explore/exhibitions/ngurra-home-in-the-ngaanyatjarra-lands|archivedate=20 ნოემბერი 2019}}</ref> == თანამშრომლობა == სამხრეთავსტრალიური მუზეუმი თანამშრომლობს [[ადელაიდას უნივერსიტეტი|ადელაიდას უნივერსიტეტთან]], [[სამხრეთ ავსტრალიის უნივერსიტეტი|სამხრეთ ავსტრალიის უნივერსიტეტთან]], ფლინდერსის უნივერსიტეტთან, სამხრეთ ავსტრალიის ბოტანიკურ ბაღებთან, თანამეგობრობის სამეცნიერო და სამრეწველო კვლევით ორგანიზაციასთან და სამხრეთავსტრალიური კვლევისა და განვითარების ინსტიტუტთან.<ref name=":1">{{Cite journal|title = Annual report of the South Australian museum board 2013-2014|journal = Board of the South Australian Museum Annual Report|publisher = South Australian Museum|year = 2014|location = Adelaide, South Australia|pages = 6|url = http://www.samuseum.sa.gov.au/Upload/files-about/annual-report-2013-14.pdf|issn = 0814-2262}}</ref> მუზეუმის პარტნიორებს შორისაა: [[ადელაიდას ფესტივალი]], [[ადელაიდას კინოფესტივალი]], ''Australian Geographic'' და სხვ.<ref name=":1" /><ref>{{Cite web |url=http://www.santos.com/blog/archive/2010/03/17/39.aspx |title=Palaentology Week at the SA Museum |date=2010-03-17 |website=Santos |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150205080420/http://www.santos.com/blog/archive/2010/03/17/39.aspx |archive-date=5 February 2015 |accessdate=2021-09-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150205080420/http://www.santos.com/blog/archive/2010/03/17/39.aspx |archivedate=2015-02-05 }}</ref> == ლიტერატურა == * [http://www.samuseum.sa.gov.au/Upload/files-about/a-potted-history.pdf A Brief History of the South Australian Museum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190401154508/https://www.samuseum.sa.gov.au/Upload/files-about/a-potted-history.pdf |date=2019-04-01 }}. 2004. South Australian Museum. Access date: 18 May 2019. * [https://docs.samuseum.sa.gov.au/wkhfs8ckw Annual report 2019-20] SA Museum. Retrieved 18 January 2021. == რესურსები ინტერნეტში == * [http://www.samuseum.sa.gov.au/ სამხრეთავსტრალიური მუზეუმის ვებსაიტი] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} [[კატეგორია:მუზეუმები ადელაიდაში]] [[კატეგორია:ბუნების ისტორიის მუზეუმები ავსტრალიაში]] [[კატეგორია:ნამარხი ნაშთების მუზეუმები]] [[კატეგორია:1847 წელს დაარსებულები ავსტრალიაში]] [[კატეგორია:ეთნოგრაფიული მუზეუმები]] ly7fei82teof25sy6o6tea42j99fqam 0 521131 4814445 4567864 2025-06-14T16:09:35Z Jaba1977 3604 4814445 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ლიდერი|სახელი=მუსტაფა ჩამრანი<br /> [[სპარსული ენა|სპარს.]] مصطفی چمران ساوهای|სურათი=Mostafa Chamran.jpg‎|რიგი={{დროშა|ირანი}}ს ისლამური რესპუბლიკის თავდაცვის მინისტრი|თანამდებობა დატოვა=[[12 აგვისტო]], [[1980]]|თანამდებობა დაიკავა=[[17 სექტემბერი]], [[1979]]|დაბადების თარიღი=[[8 მარტი]], [[1932]]|დაბადების ადგილი=[[თეირანი]], [[ირანი]]|გარდაცვალების თარიღი=[[20 ივნისი]], [[1981]] (49 წლის)|გარდაცვალების ადგილი=[[ხუზისტანის ოსტანი]], [[ირანი]]|პარტია=ირანის თავისუფლების მოძრაობა|განათლება=თეირანის უნივერსიტეტი, ტეხასის უნივერსიტეტი, [[კალიფორნიის უნივერსიტეტი (ბერკლი)]]|სამეცნიერო ხარისხი=[[ფილოსოფიის დოქტორი]]|საქმიანობა=პოლიტიკოსი, სამხედრო|რელიგია=[[შიიტი]] [[მუსლიმი]]}} '''მუსტაფა ჩამრან სავეხი''' ([[სპარსული ენა|სპარს]]'''.مصطفی چمران ساوهای‎;''' დ. [[8 მარტი]], [[1932]], [[თეირანი]] — გ. [[20 ივნისი]], [[1981]] [[ხუზისტანის ოსტანი|ხუზისტანი]]) — [[ირანი|ირანელი]] მეცნიერი, სახელმწიფო მოღვაწე და სამხედრო ლიდერი, [[მეჯლისი|მეჯლისის]] დეპუტატი, [[ირანის ისლამური რესპუბლიკა|ირანის ისლამური რესპუბლიკაის]] თავდაცვის მინისტრი, ისლამური რევოლუციური გვარდიის კორპუსის მეთაური.<ref>Amir Taheri (12 October 2007). [https://nypost.com/2007/10/12/tehrans-price-for-solidarity/ "Tehran's Price for "Solidarity""]. ''New York Post''.</ref><ref>[http://www.iichs.org/index_en.asp?id=1609&doc_cat=16 "IICHS - Institute for Iranian Contemporary Historical Studies".] ''iichs.org''.</ref> == ბიოგრაფია == === ახალგაზრდული წლები და განათლება === მუსტაფა ჩამრანი დაიბადა 1932 წლის 8 მარტს [[თეირანი|თეირანში]] რელიგიურ ოჯახში. საწყისი რელიგიური განათლება [[აიათოლა]] [[მაჰმუდ ტალეგანი|მაჰმუდ ტალეგანისა]] და [[მურთაზა მუთაჰარი|მურთაზა მუთაჰარისგან]] მიიღო.  შემდეგ  დაამთავრა ელბურის საშუალო სკოლა და  <nowiki/>[[თეირანი|თეირანის]] უნივერსიტეტი ელექტრომექანიკის [[ბაკალავრიატი|ბაკალავრის]] ხარისხით. სწავლის პერიოდში იგი გახლდათ უნივერსიტეტის [[ისლამი|ისლამური]] სტუდენტური ასოციაციის  წევრი და აქტიურად მონაწილეობდა ბრძოლაში [[ირანი|ირანის]] [[ნავთობი|ნავთობის]] ინდუსტრიის ნაციონალიზაციისთვის. 1950 -იანი წლების ბოლოს, სტიპენდიის მიღების შემდეგ, ის გადავიდა [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებში]], სადაც ჩაირიცხა [[ტეხასი|ტეხასის]] A&M უნივერსიტეტში და მიიღო [[მაგისტრი|მაგისტრის]] ხარისხი. 1963 წელს, [[კალიფორნიის უნივერსიტეტი (ბერკლი)|ბერკლის კალიფორნიის უნივერსიტეტში]] სწავლისას, მან დააარსა ისლამური სტუდენტური ასოციაცია. როდესაც  საზღვარგარეთ მისი საქმიანობის შესახებ გაიგო, [[შაჰი|შაჰის]] რეჟიმმა  სტიპენდია მოუხსნა, მაგრამ ჩამრანმა მოასწრო [[ფილოსოფიის დოქტორი|ფილოსოფიის დოქტორის]] ხარისხის მიღება  ელექტრული ინჟინერიასა და პლაზმურ ფიზიკაში.<ref>[http://www.lib.ir/book/80662307/Selfconstruction-and-development/ دارالحدیث, موسسه علمی فرهنگی. "Self-construction and development (author Mostafa Chamran) - کتابخانه تخصصی جهاد و شهادت (موسسه فرهنگی روایت سیره شهدا)"]. ''www.lib.ir''. Retrieved 24 September 2017.</ref> 1960 -იან წლებში იგი დაიქირავეს უფროს მეცნიერ თანამშრომლად „Bell Labs“– ის კომპანიასა და [[NASA]]– ს რეაქტიული ძრავის ლაბორატორიაში.<ref>[http://www.taghribnews.com/en/news/98998/martyr-chamran-s-biography-book-unveiled "Martyr Chamran's biography book unveiled"]. ''Taqrib News''. 20 June 2012. Retrieved 4 August 2013.</ref> === პოლიტიკური და სამხედრო კარიერა === 1960 -იანი წლების დასაწყისში ჩამრანი გახდა ერთ -ერთი თვალსაჩინო წევრი  [[ირანი|ირანის]] თავისუფლების მოძრაობისა, რომელსაც ხელმძღვანელობდა  [[ხემეჰდი ბაზარგანი]]. იგი წარმოადგენდა პარტიის რადიკალური ფრთის ნაწილს იბრაჰიმ იაზდის, სადეკ გოთბზადესა და ალი შარიათთან ერთად. შემდეგ ჩამრანი გაემგზავრა [[კუბა|კუბაზე]] სამხედრო სწავლებისთვის. 1963 წლის დეკემბერში მან გოთბზადესთან და იაზდისთან ერთად დატოვა [[ამერიკის შეერთებული შტატები|შეერთებული შტატები]] და ორი წლით წავიდა [[ეგვიპტე|ეგვიპტეში]] პარტიზანული ბრძოლის მეთოდების შესასწავლად. [[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] ხელისუფლების გეგმები იყო [[შაჰი|შაჰის]] რეჟიმთან ბრძოლის ორგანიზაციის შექმნა, რომლის სამხედრო ხელმძღვანელი გახდა ჩამრანი. 1965 წელს, [[ამერიკის შეერთებული შტატები|შეერთებულ შტატებში]] დაბრუნებისთანავე, [[სან-ხოსე|სან ხოსეში]] ბოევიკების მომზადების მიზნით, მან დააარსა ჯგუფი“ წითელი შიიზმი“, რომელშიც შედიოდა მისი ძმა მეჰდი. 1968 წელს მან დააარსა სხვა ჯგუფი — [[მუსლიმი|მუსლიმ]] სტუდენტთა ასოციაცია ამერიკაში (ინგლ. Muslim Students Association in America) რომელსაც ხელმძღვანელობდა იბრაჰიმ იაზდი. მისი ხელმძღვანელობით ფილიალები გაიხსნა დიდ ბრიტანეთსა და საფრანგეთში. [[ფაილი:Fil- Mostafa Chamran (1932–1981) in Lab.jpg|მარცხნივ|მინი|მუსტაფა ჩამრანი ლაბორატორიაში]] ჩამრანი ეწინააღმდეგებოდა [[ეგვიპტე|ეგვიპტის]] პრეზიდენტის [[გამალ აბდელ ნასერი|გამალ აბდელ ნასერის]] პოლიტიკას, მისი გარდაცვალების შემდეგ 1971 წელს,  გაემგზავრა [[ლიბანი|ლიბანში]] და გახდა [[პალესტინის გათავისუფლების ორგანიზაცია|პალესტინის გათავისუფლების ორგანიზაციის]] ბანაკების  და [[ამალი|ამალის]] მოძრაობის წევრი. იგი გახდა [[ახლო აღმოსავლეთი|ახლო აღმოსავლეთში]] [[ისლამი|ისლამური]] რევოლუციური მოძრაობის ერთ -ერთი წამყვანი ფიგურა, [[ალჟირი|ალჟირში]], [[ეგვიპტე|ეგვიპტესა]] და [[სირია|სირიაში]] პარტიზანებისა და რევოლუციური ძალების მომზადების ორგანიზატორი. [[ლიბანის სამოქალაქო ომი|ლიბანის სამოქალაქო ომის]] დროს ის აქტიურად თანამშრომლობდა [[ამალი|ამალის]] დამფუძნებელ [[მუსა სადრი|მუსა სადრთან]], იგი გახლდათ ამ მოძრაობის წევრი და "სადრის მარჯვენა ხელი". ამავდროულად, ჩამრანი, გოთბზადესთან ერთად,  [[სირია|სირიის]] ფრაქციის შემადგენლობაში შედიოდა, რომელიც მტრულად იყო განწყობილი [[მუჰამედ მონტაზერი|მუჰამედ მონტაზერის]] [[ლიბია|ლიბიის]] მეგობრობის ჯგუფის მიმართ.<ref>Mohammad Ataie (Summer 2013). "Revolutionary Iran's 1979 endeavor in Lebanon". ''Middle East Policy''. '''XX''' (2): 137–157. [[ობიექტის ციფრული იდენტიფიკატორი|doi]]:[https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/mepo.12026 10.1111/mepo.12026].</ref> [[ირანის ისლამური რევოლუცია|ირანში ისლამური რევოლუციის]] დაწყების შემდეგ ჩამრანი დაბრუნდა სამშობლოში. 1979 წელს მან დაიკავა ვიცე -პრემიერის პოსტი მეჰდი ბაზარგანის კაბინეტში. 1979 წლიდან 1981 წლამდე ჩამრანი იყო ისლამური რევოლუციის გვარდიის კორპუსის მეთაური. იგი პასუხისმგებელი იყო სამხედრო ოპერაციების განხორციელებაზე [[ირანის ქურთისტანი|ირანის ქურთისტანში]], სადაც [[ქურთები]]  [[ისლამი|ისლამური]] რეჟიმის წინააღმდეგ აჯანყდნენ. 1979 წელს, მისი პირადი ბრძანებით, შეიქმნა არმიის პარტიზანული დანაყოფი— არარეგულარული ომის სარდლობა. აღსანიშნავია, რომ ჩამრანს არ ჰქონდა სამხედრო წოდება. 1979 წლიდან 1980 წლამდე (ზოგიერთი წყაროს თანახმად, 1981 წლის გაზაფხულამდე), ჩამრანს ეკავა თავდაცვის მინისტრის პოსტი. იგი გახლდათ პირველი სამოქალაქო პირი ამ თანამდებობაზე. 1980 წლის მარტში ჩამრანი აირჩიეს [[მეჯლისი|მეჯლისში]] [[თეირანი|თეირანის]] ოლქიდან, ხოლო მაისში დაინიშნა [[რაჰბარ ხომეინი|რაჰბარ ხომეინის]] წარმომადგენელად ეროვნული უშიშროების უმაღლეს საბჭოში. [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] დაწყების შემდეგ ჩამრანმა ნებაყოფლობით დატოვა თავდაცვის მინისტრის პოსტი და წავიდა ფრონტზე.<ref>[https://news.google.com/newspapers?nid=1314&dat=19800512&id=B1ZOAAAAIBAJ&pg=6991 "Khomenei's hard-liners triumph"]. ''The Spokesman Review''. Associated Press. May 1980. Retrieved 4 August2013.</ref> == გარდაცვალება == [[ფაილი:Grave of Mostafa Chamran.jpg|მინი|მუსტაფა ჩამრანის საფლავი]] [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] დროს ჩამრანი  ხელმძღვანელობდა ქვეითთა ბრიგადას სუსანგერდის მახლობლად. იგი ორჯერ დაიჭრა ფეხში, მაგრამ  უარი განაცხადა თანამდებობის და ქვედანაყოფის დატოვებაზე. 1981 წლის 20 ივნისს მუსტაფა ჩამრანი გარდაიცვალა დეჰლავიეში, [[ხუზისტანის ოსტანი|ხუზისტანის ოსტანში]], შესაძლოა [[ერაყი|ერაყული]] ნაღმტყორცნების შედეგად, საეჭვო და გაურკვეველ ვითარებაში. დაკრძალულია [[თეირანი|თეირანის]] ბეჰეშტე-ზაჰრას სასაფლაოზე.<ref>Daniel Brumberg, ''Reinventing Khomeini'' p.[https://books.google.ge/books?id=Cdjs7HCjIsYC&pg=PA272&dq=&redir_esc=y#v=onepage&q& 272]</ref><ref>Houchang E. Chehabi, ''Iranian Politics and Religious Modernism'' p.[https://books.google.ge/books?id=JJEIQbUnGyYC&pg=PA293&dq=&redir_esc=y 293]</ref> == მემკვიდრეობა == [[რუჰოლა ხომეინი|აიათოლა ხომეინმა]] ჩამრანი საჯაროდ გამოაცხადა  მოწამედ, უწოდა მას "ისლამის დიდი სარდალი" და "უმაღლესი გზის ერთგული მეომარი“ . ჩამრანს გარდაცვალების შემდეგ მიენიჭა გმირის სტატუსი. [[ირანი|ირანსა]] და [[ლიბანი|ლიბანში]] მრავალ შენობას და ქუჩას დაერქვა მისი სახელი. ჩამრანის სახელობისაა აგრეთვე ჩქაროსნული მაგისტრალი და უნივერსიტეტი. 2008 წლიდან [[თეირანი|თეირანის]] სახლში, სადაც ჩამრანი ცხოვრობდა, ფუნქციონირებს ჩამრანის სახელობის მუზეუმი. 2012 წელს მწერალმა [[მოჰსენ ალავი პური|მოჰსენ ალავი პურმა]] გამოაქვეყნა მისი ბიოგრაფია. 2013 წელს [[პეპლები|პეპლების]] ახალმა სახეობამ მიიღო  ჩამრანის სახელი Anagnorisma chamrani. 2013 წელს [[ბრიტანელები|ბრიტანელმა]] მწერალმა [[ნიკ რობინსონი|ნიკ რობინსონმა]] გამოაქვეყნა ბიოგრაფია ჩამრანის ცხოვრების შესახებ . 2014 წელს გამოვიდა ფილმი ჩამრანის ცხოვრების ბოლო 48 საათის შესახებ—"ჩე", რომელმაც მიიღო რამდენიმე კინოპრემია.<ref>[https://web.archive.org/web/20131206164414/http://www.tehrantimes.com/arts-and-cult "Book on lifestyle of Iranian veteran Chamran published in UK"]. ''Tehran Times''. Tehran. 10 July 2013. Archived from the original on 6 December 2013. Retrieved 8 August2013.</ref><ref>[https://www.sciencedaily.com/releases/2013/07/130717114500.htm "New Anagnorisma Moth Species from Beautiful Binaloud Mountain Iran"]. ''Science Daily''. 17 July 2013. Retrieved 8 August 2013.</ref> == პირადი ცხოვრება და ოჯახი == მუსტაფა ჩამრანი ორჯერ იყო დაქორწინებული. პირველად —<nowiki/>[[მუსლიმი მესხები|მუსლიმური]] აღმსარებლობის [[ამერიკელები|ამერიკელ]] ტომპსონ ჰეიმანზე (გარდაიცვალა 2009 წელს), წყვილს ოთხი შვილი შეეძინა: ქალიშვილი ტომპსონი, სამი ვაჟი — რაჰიმნეჟადი, ალი, ჯამალი. შვილიშვილები [[ლიბანი|ლიბანში]] ცხოვრობენ. შემდეგ დაქორწინდა ლიბანელ გადე ჯაბერზე. მშობლიური [[სპარსული ენა|სპარსული ენის]] გარდა ჩამრანი კარგად ფლობდა [[ინგლისური ენა|ინგლისურ]], [[არაბული ენა|არაბულ]], [[ფრანგული ენა|ფრანგულ]] და [[გერმანული ენა|გერმანულ ენებს]]. პროფესიონალურად იყო დაკავებული ფოტოგრაფიით.<ref>[https://www.ibna.ir/en/naghli/156633/mostafa-chamran-s-lebanon-converted-into-arabic "Mostafa Chamran's Lebanon converted into Arabic"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211121151447/https://www.ibna.ir/en/naghli/156633/mostafa-chamran-s-lebanon-converted-into-arabic |date=2021-11-21 }}. ''Iran Book News Agency''. 12 December 2012. Retrieved 4 August 2013.</ref><ref>[https://english.khamenei.ir/news/3949/Chamran-was-a-scientist-who-left-behind-his-well- Chamran was a scientist who left behind his well-off life in the US to help the oppressed:] [[:en:Ali_Khamenei|Ayatollah Khamenei.Khamenei.ir]] (21 ივნისი 2016). ციტირების თარიღი<small>: 21 მაისი 2017.</small></ref> ძმა— მეჰდი ჩამრანი — [[ისლამი|ისლამური]] [[ირანი|ირანის]] მშენებელთა მმართველი კავშირის ლიდერია.  2016 წელს მან ჩამრანის წამებულთა ფონდთან ერთად გამოაქვეყნა თავისი ძმის სრული ბიოგრაფია. == რესურსები ინტერნეტში == * [https://web.archive.org/web/20140922043534/http://www.chamran.org/old/biography.htm Chamran.org] — მუსტაფა ჩამრანის საიტი ([[სპარსული ენა|სპარს]].) == ლიტერატურა == * ''Ostovar, Afshon [https://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/handle/2027.42/64683/afshon_1.pdf;jsessionid=DF7BFA P.]'' [https://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/handle/2027.42/64683/afshon_1.pdf;jsessionid=DF7BFA Guardians of the Islamic Revolution Ideology, Politics, and the Development of Military Power in Iran (1979–2009)] (PhD Thesis). University of Michigan (2009). ციტირების თარიღი<small>: 24 სექტემბერი 2014.</small> * ''Schahgaldian, Nikola B.'' The Iranian Military Under the Islamic Republic. RAND (March 1987). == სქოლიო == [[კატეგორია:დაბადებული 8 მარტი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1932]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 20 ივნისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1981]] [[კატეგორია:ირანელი სამხედრო მეთაურები]] [[კატეგორია:ირანელი მეცნიერები]] s8uikav8giuekevt311iefr7i8lbrk1 0 539160 4814578 4791884 2025-06-15T04:09:41Z KiranBOT 170362 URL-ებიდან AMP თვალთვალი წაიშალა ([[:m:User:KiranBOT/AMP|დეტალები]]) ([[User talk:Usernamekiran|შეცდომის შესახებ შეტყობინება]]) v2.2.7r lm_rs 4814578 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ლიდერი | სახელი = ჯორჯა მელონი | სურათი= Giorgia Meloni Official 2023 (cropped).jpg | სურათის ზომა =250პქ | წარწერა სურათის ქვეშ= | ხელმოწერა =Giorgia Meloni signature.svg | დაბადების თარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1977|01|15}} | დაბადების ადგილი= [[რომი]], [[იტალია]] | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი= | მოქალაქეობა = | ეროვნება = | რეზიდენცია = | საარჩევნო ოლქი = | მამა = | დედა = | მეუღლე = ანდრეა ჯანბრუნო | შვილები= 1 | განათლება = | პროფესია = | საქმიანობა = | რელიგია = | ჯილდოები = | პარტია = [[იტალიელი ძმები]] | საიტი= | რიგი = [[იტალიის პრემიერ-მინისტრი]] | თანამდებობა დაიკავა = [[22 ოქტომბერი]], [[2022]] | თანამდებობა დატოვა = | ვიცე-პრეზიდენტი = | პრეზიდენტი = [[სერჯო მატარელა]] | პრემიერ-მინისტრი = | წინამორბედი = [[მარიო დრაგი]] | მემკვიდრე = | რიგი2 = პარტია [[იტალიელი ძმები]]ს პრეზიდენტი | თანამდებობა დაიკავა2 = [[8 მარტი]], [[2014]] | თანამდებობა დატოვა2= დღემდე | წინამორბედი2 = [[იგნასიო ლა რუსა]] | მემკვიდრე2 = | პრეზიდენტი2= | ვიცე-პრეზიდენტი2 = | პრემიერ-მინისტრი2= | რიგი3 = [[ევროპელი კონსერვატორებისა და რეფორმისტების პარტია|ევროპელი კონსერვატორებისა და რეფორმისტების პარტიის]] პრეზიდენტი | თანამდებობა დაიკავა3 = [[29 სექტემბერი]], [[2020]] | თანამდებობა დატოვა3 = დღემდე | წინამორბედი3 = [[იან ზაჰრადილი]] | მემკვიდრე3 = | პრეზიდენტი3 = | პრემიერ-მინისტრი3= | რიგი4 = ახალგაზრდობის მინისტრი | თანამდებობა დაიკავა4 = [[8 მაისი]], [[2008]] | თანამდებობა დატოვა4 = [[16 ნოემბერი]], [[2011]] | წინამორბედი4 = [[ჯიოვანა მელანდრი]] | მემკვიდრე4 = [[ანდრეა რიკარდი]] | პრეზიდენტი4 = | პრემიერ-მინისტრი4=[[სილვიო ბერლუსკონი]] | რიგი5 = | თანამდებობა დაიკავა5 = | თანამდებობა დატოვა5 = | წინამორბედი5 = | მემკვიდრე5 = | პრეზიდენტი5 = | პრემიერ-მინისტრი5= }} '''ჯორჯა მელონი''' ({{lang-it|Giorgia Meloni;}} დ. [[15 იანვარი]], [[1977]]) — იტალიელი პოლიტიკოსი და ჟურნალისტი. იტალიის პირველი ქალი პრემიერ-მინისტრი<ref name="D'Emilio, Winfield & Zampano 2022">{{cite news |last1=D'Emilio |first1=Frances |last2=Winfield |first2=Nicole |last3=Zampano |first3=Giada |date=26 September 2022 |title=Italy shifts to the right as voters reward Meloni's party |url=https://apnews.com/article/elections-voting-italy-matteo-salvini-c251832f5b73063b2e20869a21f92efe |access-date=27 September 2022 |website=[[AP News]] |publisher=[[Associated Press]] |archive-date=27 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220927011036/https://apnews.com/article/elections-voting-italy-matteo-salvini-c251832f5b73063b2e20869a21f92efe |url-status=live}}</ref><ref>{{cite news |date=27 September 2022 |title=Italy's far-right Meloni begins tricky government talks |url=https://www.france24.com/en/live-news/20220927-italy-s-far-right-meloni-begins-tricky-government-talks |access-date=28 September 2022 |work=[[France 24]] |publisher=[[Agence France-Press]] |archive-date=27 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220927204739/https://www.france24.com/en/live-news/20220927-italy-s-far-right-meloni-begins-tricky-government-talks |url-status=live}}</ref> [[2022]] წლის 22 ოქტომბრიდან. [[იტალიის დეპუტატთა პალატა|იტალიის დეპუტატთა პალატი]]ს წევრი [[2006]] წლიდან. [[2014]] წლიდან პარტია [[იტალიელი ძმები]]ს ლიდერი და [[ევროპელი კონსერვატორებისა და რეფორმისტების პარტია|ევროპელი კონსერვატორებისა და რეფორმისტების პარტიის]] ლიდერი [[2020]] წლიდან. [[1992]] წელს მელონი შეუერთდა ახალგაზრდულ ფრონტს, იტალიის სოციალური მოძრაობის (MSI) ახალგაზრდულ ფრთას, ულტრამემარჯვენე პოლიტიკურ პარტიას [[ნეოფაშიზმი|ნეოფაშისტური]] ფესვებით. მოგვიანებით იგი გახდა ეროვნული ალიანსის (AN), MSI-ის კანონიერი მემკვიდრის, სტუდენტური მოძრაობის „სტუდენტური მოქმედების“ ლიდერი. [[1998]]-[[2002]] წლებში ეკავა არჩევითი თანამდებობა [[რომის პროვინცია]]ში. [[2008]]-[[2011]] წლებში [[სილვიო ბერლუსკონი]]ს მეოთხე კაბინეტში ეკავა ახალგაზდობის მინისტრის თანამდებობა. [[2012]] წელს გახდა პარტია იტალიელი ძმების თანა-დამფუძნებელი, ხოლო [[2014]] წელს გახდა პარტიის პრეზიდენტი. მან მონაწილეობა მიიღო 2014 წლის ევროპარლამენტის არჩევნებში იტალიაში, ხოლო [[2016]] წლის რომის მუნიციპალურ არჩევნებში, როგორც მერის კანდიდატი. იგი ორივე არჩევნებში დამარცხდა. [[2018]] წლის არჩევნების შემდეგ იგი ოპოზიციის ხელმძღვანელია, რამაც საშუალება მისცა იტალიელ ძმებს გაეზარდა პოპულარობა საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვებში, განსაკუთრებით დრაგის კაბინეტის დროს, რომელშიც აღნიშნული პარტია ერთადერთი ოპოზიციური პარტია იყო. მელონის პარტიამ ყველაზე მეტი ხმა მიიღო [[2022]] წლის იტალიის საყოველთაო არჩევნებში. მელონი არის მემარჯვენე პოპულისტი და იტალიელი ნაციონალისტი, მისი პოლიტიკური პოზიციები აღწერილია, როგორც ულტრამემარჯვენე, თუმცა იგი უარყოფს ამ იარლიყს. მელონი ეწინააღმდეგება [[აბორტი|აბორტს]], [[ევთანაზია]]ს და პარტნიორობას, ქორწინებას და ერთსქესიანი წყვილების მშობლების მიერ შვილების აღზრდას და ამტკიცებს, რომ ოჯახებს უნდა ხელმძღვანელობდეს ქალი და მამაკაცი. მელონს მიიჩნევენ არაევროპელი მიგრანტების მიღებისა და მულტიკულტურალიზმის მოწინააღმდეგედ, მას ბრალი დასდეს [[ქსენოფობია]]სა და [[ისლამოფობია]]ში. [[ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაცია|ნატოს]] მხარდამჭერია, ინარჩუნებს ევროსკეპტიკურ შეხედულებებს [[ევროკავშირი|ევროკავშირთან]] დაკავშირებით და [[2022]] წლის [[რუსეთის შეჭრა უკრაინაში (2022)|უკრაინაში რუსეთის შეჭრამდე]] იყო რუსეთთან უკეთესი ურთიერთობების მომხრე, რაც მან უარყო და პირობა დადო, რომ გააგრძელებს [[უკრაინა]]ში იარაღის გაგზავნას. მან გამოთქვა რამდენიმე საკამათო შეხედულება. მაგალითად, [[1996]] წელს შეაქო იტალიელი დიქტატორი [[ბენიტო მუსოლინი]]. [[2020]] წელს კი ნაცისტებთან კოლაბორაციაში მყოფი, იტალიის სოციალური მოძრაობის დამფუძნებელი [[ჯორჯო ალმირანტე]]. ==ბიოგრაფია== ჯორჯა მელონი დაიბადა [[1977]] წლის 15 იანვარს [[რომი|რომში]].<ref name=":1">{{cite news |last=Pietromarchi |first=Virginia |date=2022-09-19 |title=Who is Italy's leadership hopeful Giorgia Meloni? |url=https://www.aljazeera.com/news/2022/9/19/who-is-italys-leadership-hopeful-giorgia-meloni |access-date=2022-09-21 |publisher=Al Jazeera |archive-date=20 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220920090612/https://www.aljazeera.com/news/2022/9/19/who-is-italys-leadership-hopeful-giorgia-meloni |url-status=live }}</ref><ref name=":2" /> მამამისი იყო [[სარდინია|სარდინიელი]], ხოლო დედა [[სიცილია|სიცილიელი]]. მამამისმა, რომელიც იყო საგადასახადო მრჩეველი, ოჯახი დატოვა, როდესაც მელონი თერთმეტი წლის იყო და საცხოვრებლად [[კანარის კუნძულები|კანარის კუნძულებზე]] გადავიდა.<ref name=":3">{{cite news |last1=Dell'Arti |first=Giorgio |last2=Spada |first2=Alberto |date=27 May 2014 |title=Giorgia Meloni |language=it |work=Corriere della Sera |url=http://cinquantamila.corriere.it/storyTellerThread.php?threadId=MELONI+Giorgia |url-status=dead |access-date=11 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141105033643/http://cinquantamila.corriere.it/storyTellerThread.php?threadId=MELONI+Giorgia |archive-date=5 November 2014}}</ref> ჯორჯა მელონი გაიზარდა გარბატელის რაიონში.<ref name=":3" /> [[1992]] წელს, 15 წლის მელონი შეუერთდა [[იტალიის ახალგაზრდული ფრონტო|ახალგაზრდულ ფრონტს]], ნეო-ფაშისტური პარტიის, იტალიის სოციალური მოძრაობის, ახალგაზრდულ ფრთას.<ref name=":1" /> ამ პერიოდში მან დააარსა სტუდენტური მოძრაობა ''Gli Antenati'' (წინაპრები), რომელიც მონაწილეობდა საჯარო განათლების რეფორმის წინააღმდეგ გამართულ საპროტესტო აქციებში, რომელსაც მინისტრი როზა რუსო იერვოლინო უჭერდა მხარს.<ref>{{Cite web |last=Fontana |first=Simone |date=2022-07-28 |title=Da dove arriva Giorgia Meloni, l'ultima fiamma della destra |url=https://www.laregione.ch/estero/estero/1597310/da-dove-arriva-giorgia-meloni-l-ultima-fiamma-della-destra |access-date=2022-09-21 |website=laRegione |language=it |archive-date=7 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220807111359/https://www.laregione.ch/estero/estero/1597310/da-dove-arriva-giorgia-meloni-l-ultima-fiamma-della-destra |url-status=live }}</ref> [[1996]] წელს ჯორჯა მელონი გახდა ეროვნული ალიანსის (AN), MSI-ის კანონიერი მემკვიდრის, სტუდენტური მოძრაობის „სტუდენტური მოქმედების“ ლიდერი.<ref>{{Cite web |date=2022-08-10 |title='Woman, mother, Christian' guides Italian far-right to brink of power |url=https://www.euractiv.com/section/elections/news/woman-mother-christian-guides-italian-far-right-to-brink-of-power/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220822125300/https://www.euractiv.com/section/elections/news/woman-mother-christian-guides-italian-far-right-to-brink-of-power/ |archive-date=22 August 2022 |access-date=2022-09-21 |website=Euractiv |language=en-GB}}</ref> [[1998]] წელს ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების შემდეგ აირჩიეს რომის პროვინციის საბჭოს წევრად და ამ თანამდებობაზე მუშაობდა [[2002]] წლამდე. [[2000]] წელს იგი აირჩიეს ჯერ ეროვნულ დირექტორად, ხოლო 2004 წელს ახალგაზრდული მოქმედების, ეროვნული ალიანსის ახალგაზრდული ფრთის პირველი ქალ პრეზიდენტად.<ref>{{Cite web |last=Giuffrida |first=Angela |date=2022-09-17 |title=God, family, fatherland - how Giorgia Meloni has taken Italy's far right to the brink of power |url=https://www.theguardian.com/world/2022/sep/17/giorgia-meloni-brothers-of-italy-leader-far-right-elections-alliance- |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220919113102/https://www.theguardian.com/world/2022/sep/17/giorgia-meloni-brothers-of-italy-leader-far-right-elections-alliance- |archive-date=19 September 2022 |access-date=2022-09-21 |website=The Guardian |language=en}}</ref> ამ წლების განმავლობაში მელონი მუშაობდა ძიძად, მიმტანად და ბარმენად [[რომი]]ს ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ ღამის კლუბში.<ref>{{cite news |date=17 January 2013 |title=Meloni, da barman a tata.. a ministro: 'Ho fatto tutti i lavori e ne sono fiera' |language=it |work=Blitz Quotidiano |url=https://www.blitzquotidiano.it/politica-italiana/meloni-barman-tata-ministro-ho-fatto-tutti-lavori-vado-fiera-1450587/ |url-status=live |access-date=14 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210422135929/https://www.blitzquotidiano.it/politica-italiana/meloni-barman-tata-ministro-ho-fatto-tutti-lavori-vado-fiera-1450587/ |archive-date=22 April 2021 |postscript=. Updated 17 April 2020.}}</ref><ref>{{cite news |last=Guerzoni |first=Monica |date=17 January 2013 |title=Giorgia Meloni : 'Io militante ventenne e i Lego con la figlia di Fiorello' |language=it |work=Corriere della Sera |url=http://www.corriere.it/politica/13_gennaio_17/meloni-fiorello-politica-guerzoni_7ddfc190-607a-11e2-bd7d-debf946ea0b6.shtml |url-status=live |access-date=14 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210331123122/https://www.corriere.it/politica/13_gennaio_17/meloni-fiorello-politica-guerzoni_7ddfc190-607a-11e2-bd7d-debf946ea0b6.shtml |archive-date=31 March 2021}}</ref> [[1996]] წელს მელონიმ დაამთავრა [[ამერიგო ვესპუჩის ინსტიტუტი]].<ref name=":2">{{cite web|url=http://www.sitiarcheologici.palazzochigi.it/www.governo.it/novembre%202011/www.governo.it/Governo/Biografie/ministri/Meloni_Giorgia.html|title=Biografia del ministro Giorgia Meloni|language=it|publisher=Palazzo Chigi|date=November 2011|access-date=14 August 2022|archive-date=31 March 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210331122339/http://www.sitiarcheologici.palazzochigi.it/www.governo.it/novembre%202011/www.governo.it/Governo/Biografie/ministri/Meloni_Giorgia.html|url-status=live}}</ref> მელონიმ განაცხადა, რომ ამერიგო ვესპუჩის ინსტიტუტში მიიღო უმაღლესი სკოლის დიპლომი ენების სპეციალობაში და აიღო უმაღლესი შეფასება.<ref name=":4">{{Cite web |date=2022-09-01 |title=Che scuola ha fatto Giorgia Meloni: cosa sappiamo sul curriculum della leader di FdI |url=https://www.money.it/che-scuola-ha-fatto-giorgia-meloni-cosa-sappiamo-curriculum-leader-fdi |access-date=2022-09-21 |website=Money.it |language=it-IT |archive-date=1 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220901205943/https://www.money.it/che-scuola-ha-fatto-giorgia-meloni-cosa-sappiamo-curriculum-leader-fdi |url-status=live }}</ref> ინსტიტუტი არ იყო უცხო ენების სპეციალიზებული სასწავლებელი, შესაბამისად, არ ჰქონდა ენების დიპლომის გაცემის უფლება.<ref name=":4" /><ref>{{cite news|url=https://www.comune.roma.it/web-resources/cms/documents/Meloni_2016_cvp.pdf|title=Giorgia Meloni's CV|language=it|publisher=Comune di Roma|access-date=30 August 2022|archive-date=5 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220805090317/https://www.comune.roma.it/web-resources/cms/documents/Meloni_2016_cvp.pdf|url-status=live}}</ref> აღნიშნულ ფაქტს მოჰყვა ხანგრძლივი კამათი მისი დიპლომის ნამდვილობის შესახებ.<ref>{{cite news|url=https://pagellapolitica.it/articoli/curriculum-meloni-liceo-linguistico|title=Nel curriculum di Meloni c'è qualcosa che non torna?|language=it|publisher=Pagella Politica|access-date=30 August 2022|archive-date=30 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220830185751/https://pagellapolitica.it/articoli/curriculum-meloni-liceo-linguistico|url-status=live}}</ref> ==პოლიტიკური კარიერა== [[2006]] წლის იტალიის საყოველთაო არჩევნებში მელონი აირჩიეს დეპუტატთა პალატაში, როგორც [[იტალიის ეროვნული ალიანსი|ეროვნული ალიანსის]] (AN) წევრი, რომელ პარტიაშიც იგი გახდა მისი ყველაზე ახალგაზრდა ვიცე-პრეზიდენტი.<ref>{{Cite web |date=2022-09-21 |title=Meloni: Italy's far-right 'Christian mother' on brink of power |url=https://www.france24.com/en/live-news/20220921-meloni-italy-s-far-right-christian-mother-on-brink-of-power |access-date=2022-09-21 |website=France 24 |language=en |archive-date=25 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220925050828/https://www.france24.com/en/live-news/20220921-meloni-italy-s-far-right-christian-mother-on-brink-of-power |url-status=live }}</ref> იმავე წელს დაიწყო ჟურნალისტად მუშაობა.<ref>{{cite web|url=http://www.odg.roma.it/ricerca.php|url-status=dead|title=Ordine dei giornalisti del Lazio|language=it|publisher=Italian Order of Journalists|date=2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20110303201224/http://www.odg.roma.it/ricerca.php|archive-date=3 March 2011|access-date=14 August 2022|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110303201224/http://www.odg.roma.it/ricerca.php|archivedate=3 მარტი 2011}}</ref> 2008 წელს [[სილვიო ბერლუსკონი]]ს მეოთხე კაბინეტში დაიკავა ახალგაზდობის მინისტრის თანამდებობა და მუშაობდა [[2011]] წლის 16 ნოემბრამდე, როდესაც პრემიერ-მინისტრი და მედიამაგნატი სილვიო ბერლუსკონი იძულებული გახდა გადამდგარიყო ფინანსური კრიზისისა და საზოგადოებრივი პროტესტის ფონზე.<ref>{{Cite web |last=Naím |first=Moisés |date=2022-09-19 |title=Who is Giorgia Meloni? |url=https://english.elpais.com/opinion/the-global-observer/2022-09-19/who-is-giorgia-meloni.html |access-date=2022-09-21 |website=El País |language=en-us |archive-date=19 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220919174203/https://english.elpais.com/opinion/the-global-observer/2022-09-19/who-is-giorgia-meloni.html |url-status=live }}</ref> იგი იყო ყველაზე ახალგაზრდა მინისტრი ერთიანი იტალიის ისტორიაში.<ref name="Il Sole 24 Ore 2013">{{cite news|url=http://argomenti.ilsole24ore.com/giorgia-meloni.html|title=Giorgia Meloni|work=Il Sole 24 Ore|language=it|date=8 February 2013|access-date=14 August 2022|archive-date=26 December 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171226160946/http://argomenti.ilsole24ore.com/giorgia-meloni.html|url-status=live}}</ref> 2008 წლის აგვისტოში მან მოუწოდა იტალიელი სპორტსმენებს ბოიკოტი გამოეცხადებინათ პეკინის ოლიმპიური თამაშების გახსნის ცერემონიისათვის ჩინეთის მიერ ტიბეტის წინააღმდეგ განხორციელებული პოლიტიკის გამო. აღნიშნული განცხადება გააკრიტიკა სილვიო ბერლუსკონიმ და საგარეო საქმეთა მინისტრმა [[ფრანკო ფრატინი]]მ.<ref>{{cite news|url=https://loccidentale.it/giorgia-meloni-a-tatanka-ho-chiesto-un-gesto-non-di-non-gareggiare/|title=Giorgia Meloni a Tatanka: 'Ho chiesto un gesto, non di non gareggiare'|work=L'Occidentale|language=it|date=6 August 2008|access-date=14 August 2022|archive-date=6 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220806143841/https://loccidentale.it/giorgia-meloni-a-tatanka-ho-chiesto-un-gesto-non-di-non-gareggiare/|url-status=live}}</ref> 2009 წელს, მისი პარტია გაერთიანდა Forza Italia-სთან (FI) და მან დაიკავა გაერთიანებული პარტიის ახალგაზრდული განყოფილების თავმჯდომარის თანამდებობა.<ref name="Il Sole 24 Ore 2013"/> იმავე წელს მან ხმა მისცა კანონს [[ევთანაზია|ევთანაზიის]] წინააღმდეგ.<ref>{{cite news|last=Telese|first=Luca|date=8 February 2009|url=https://www.ilgiornale.it/news/meloni-caro-fini-ecco-perch-non-ti-seguo.html|title=La Meloni: 'Caro Fini, ecco perché non ti seguo'|work=Il Giornale|language=it|access-date=14 August 2022|archive-date=14 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220814115349/https://www.ilgiornale.it/news/meloni-caro-fini-ecco-perch-non-ti-seguo.html|url-status=live}}</ref> [[2012]] წლის დეკემბერში ჯორჯა მელონიმ, [[ინიაციო ლა-რუსა]]მ და [[გვიდო კროზეტო]]მ დააარსეს ახალი პარტია [[იტალიელი ძმები]], რომლის სახელიც მომდინარეობს იტალიის ეროვნული ჰიმნის სიტყვებიდან.<ref>{{cite news|last=Piccolillo|first=Virginia|date=16 December 2012|url=http://archiviostorico.corriere.it/2012/dicembre/16/Pdl_giorno_dei_montiani_scissioni_co_0_20121216_cb940f86-4748-11e2-96a9-077294bad7d3.shtml|url-status=dead|title=Pdl, il giorno dei montiani. 'No a scissioni'|newspaper=Corriere della Sera|language=it|page=7|access-date=14 August 2022|archive-date=17 October 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151017072205/http://archiviostorico.corriere.it/2012/dicembre/16/Pdl_giorno_dei_montiani_scissioni_co_0_20121216_cb940f86-4748-11e2-96a9-077294bad7d3.shtml}}</ref><ref>{{cite news|last=Guerzoni|first=Monica|date=17 December 2012|url=http://archiviostorico.corriere.it/2012/dicembre/17/Appello_Monti_guerra_alla_sinistra_co_0_20121217_f62eb7f4-4811-11e2-b9b5-3eea74e97452.shtml|url-status=dead|title=Appello a Monti e guerra alla sinistra. Il Pdl si ricompatta|newspaper=Corriere della Sera|language=it|page=6|archive-url=https://web.archive.org/web/20140201185618/http://archiviostorico.corriere.it/2012/dicembre/17/Appello_Monti_guerra_alla_sinistra_co_0_20121217_f62eb7f4-4811-11e2-b9b5-3eea74e97452.shtml|archive-date=1 February 2014|access-date=14 August 2022}}</ref> 2013 წლის იტალიის საყოველთაო არჩევნებში პარტია იყო ბერლუსკონის მემარჯვენე ცენტრისტული კოალიციის ნაწილი, მიიღო ხმების 2 % და 9 მანდატი.<ref>{{cite web|url=https://elezionistorico.interno.gov.it/index.php?tpel=C&dtel=24%2F02%2F2013&tpa=I&tpe=A&lev0=0&levsut0=0&es0=S&ms=S|title=Camera del 24 Febbraio 2013|website=Eligendo Archivio|publisher=Italian Ministry of the Interior|language=it|date=24 February 2013|access-date=5 November 2021|archive-date=9 July 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150709081857/http://elezionistorico.interno.it/index.php?tpel=C&dtel=24%2F02%2F2013&tpa=I&tpe=A&lev0=0&levsut0=0&es0=S&ms=S|url-status=live}}</ref> იგი ხელახლა აირჩიეს [[ლომბარდია|ლომბარდიის]] დეპუტატთა პალატაში და მოგვიანებით დანიშნეს პალატაში პარტიის ლიდერის თანამდებობაზე, რომელსაც იგი 2014 წლამდე იკავებდა. მისი ადგილი დაიკავა [[ფაბიო რამპელი]]მ.<ref>{{cite web|url=http://www.fratelli-italia.it/attualita/attualita/2879-e-fabio-rampelli-il-nuovo-capogruppo-di-fratelli-d-italia-alleanza-nazionale.html|url-status=dead|title=E' Fabio Rampelli il nuovo Capogruppo di Fratelli d'Italia – Alleanza Nazionale|website=Fratelli d'Italia|language=it|date=17 June 104|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714192719/http://www.fratelli-italia.it/attualita/attualita/2879-e-fabio-rampelli-il-nuovo-capogruppo-di-fratelli-d-italia-alleanza-nazionale.html|archive-date=14 July 2014|access-date=14 August 2022}}</ref> [[2014]] წლის მარტში გახდა პარტია იტალიელი ძმების პრეზიდენტი და ამავე წლის აპრილში წარადგინეს ევროპარლამენტის არჩევნებში კანდიდატად. პარტიამ მიიღო ხმების 3,7 %, ვერ გადალახა 4 %-იანი ბარიერი და შესაბამისად მელონიც ვერ გახდა ევროპარლამენტის წევრი.<ref>{{cite news|url=http://www.corriere.it/foto-gallery/politica/speciali/2014/elezioni-europee/14_maggio_26/europee-soru-piu-votato-classifica-preferenze-74fe85e4-e485-11e3-8e3e-8f5de4ddd12f.shtml|title=Europee, Bonafè (Pd) è la più votata. Elette Mussolini, Picierno e Matera|work=Corriere della Sera|language=it|date=16 May 2014|access-date=14 August 2022|archive-date=7 June 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140607034805/http://www.corriere.it/foto-gallery/politica/speciali/2014/elezioni-europee/14_maggio_26/europee-soru-piu-votato-classifica-preferenze-74fe85e4-e485-11e3-8e3e-8f5de4ddd12f.shtml|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.leggioggi.it/2014/05/26/elezioni-europee-2014-risultati-definitivi-italia-e-europa/|title=Elezioni europee 2014, i risultati definitivi in Italia e Europa|website=LeggiOggi|language=it|date=26 May 2014|access-date=14 August 2022|archive-date=14 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220814125719/https://www.leggioggi.it/2014/05/26/elezioni-europee-2014-risultati-definitivi-italia-e-europa/|url-status=live}}</ref> she received 348,700 votes.<ref>{{cite web|url=https://elezionistorico.interno.gov.it/index.php?tpel=E&dtel=25%2F05%2F2014&tpa=I&tpe=A&lev0=0&levsut0=0&es0=S&ms=S|title=Europee 25/05/2014|website=Eligendo Archivio|publisher=Italian Ministry of the Interior|language=it|date=25 May 2014|access-date=14 August 2022|archive-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220925105130/https://elezionistorico.interno.gov.it/index.php?tpel=E&dtel=25%2F05%2F2014&tpa=I&tpe=A&lev0=0&levsut0=0&es0=S&ms=S|url-status=live}}</ref> 2015 წლის 4 ნოემბერს თავისი კამპანიის მხარდასაჭერადმან დააარსა კონსერვატიული პოლიტიკური კომიტეტი „ჩვენი მიწა – იტალიელები ჯორჯია მელონთან ერთად“.<ref>{{cite news|last=De Santis|first=Livia|date=4 November 2015|url=https://www.secoloditalia.it/2015/11/fratelli-ditalia-lancia-il-movimento-terra-nostra-a-fine-novembre-la-prima-assemblea/|title=Fratelli d'Italia lancia 'Terra nostra': a fine novembre la prima assemblea|work=Secolo d'Italia|language=it|access-date=14 August 2022|archive-date=12 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220412112438/https://www.secoloditalia.it/2015/11/fratelli-ditalia-lancia-il-movimento-terra-nostra-a-fine-novembre-la-prima-assemblea/|url-status=live}}</ref>, რომელიც იყო იტალიელი ძმების პარალელური ორგანიზაცია<ref>{{cite web|url=http://www.comitatoterranostra.it/chisiamo/|title=Chi siamo|website=Comitato Terra Nostra|language=it|date=November 2015|access-date=14 August 2022|archive-date=21 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621125534/http://www.comitatoterranostra.it/chisiamo/|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180621125534/http://www.comitatoterranostra.it/chisiamo/|archivedate=21 ივნისი 2018}}</ref> და მიზნად ისახავდა პარტიის პოპულარობის გაზრდას.<ref>{{cite news|last=Curridori|first=Francesco|date=4 November 2015|url=https://www.ilgiornale.it/news/politica/nasce-terra-nostra-parte-derby-destra-fini-e-meloni-1190775.html|title=Nasce Terra nostra, parte il derby a destra tra Fini e Meloni|work=Il Giornale|language=it|access-date=14 August 2022|archive-date=11 May 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220511101647/https://www.ilgiornale.it/news/politica/nasce-terra-nostra-parte-derby-destra-fini-e-meloni-1190775.html|url-status=live}}</ref> [[2016]] წლის 30 ნოემბერს მონაწილეობდა ანტი-ლგბტ უფლებების დემონსტრაციაში. თავს აცხადებდა ლგბტ თემის წევრების მიერ შვილის აყვანის მოწინააღმდეგედ. ამავე დემონსტრაციაზე მან გამოაცხადა, რომ ორსულად იყო. მისი ქალიშვილი ჯინევრა 16 სექტემბერს დაიბადა.<ref>{{cite web|url=https://www.ilsussidiario.net/news/cronaca/2016/9/16/giorgia-meloni-mamma-e-nata-la-figlia-ginevra-l-annuncio-sui-social-con-il-fiocco-rosa-oggi-16-settembre-2016/723710/|title=Giorgia Meloni mamma / È nata la figlia Ginevra: FdI saluta la nuova 'sorellina d'Italia' (oggi, 16 settembre 2016)|website=IlSussidiario.net|language=it|date=16 September 2016|access-date=14 August 2022|archive-date=7 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220907121253/https://www.ilsussidiario.net/news/cronaca/2016/9/16/giorgia-meloni-mamma-e-nata-la-figlia-ginevra-l-annuncio-sui-social-con-il-fiocco-rosa-oggi-16-settembre-2016/723710/|url-status=live}}</ref> [[2016]] წელს კენჭს იყრიდა რომის მერად, მიიღო ხმების 20,6 % და ვერ შეძლო მეორე ტურში გადსვლა.<ref>{{cite news|url=http://www.repubblica.it/static/speciale/2016/elezioni/comunali/roma.html|title=Comune di Roma – Lazio – Elezioni Comunali – Risultati – Ballottaggio – 5 giugno 2016|work=La Repubblica|language=it|date=5 June 2016|access-date=14 August 2022|archive-date=20 June 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160620073550/http://www.repubblica.it/static/speciale/2016/elezioni/comunali/roma.html|url-status=live}}</ref> [[2016]] წლის საკონსტიტუციო რეფერენდუმის დროს დააარსა მოძრაობა „არა, გმადლობთ“ და მიიღო არაერთ დებატებში მონაწილეობა პრემიერ-მინისტრ [[მატეო რენცი]]ს წინააღმდეგ.<ref>{{Cite web |date=2016-11-23 |title=Renzi: «Il voto se vince il No? Lo deciderà Mattarella» |url=https://www.ilsecoloxix.it/italia/2016/11/23/news/renzi-il-voto-se-vince-il-no-lo-decidera-mattarella-1.31311405 |access-date=2022-09-21 |website=Il Secolo XIX |language=it-IT |archive-date=25 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220925105130/https://www.ilsecoloxix.it/italia/2016/11/23/news/renzi-il-voto-se-vince-il-no-lo-decidera-mattarella-1.31311405 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220925105130/https://www.ilsecoloxix.it/italia/2016/11/23/news/renzi-il-voto-se-vince-il-no-lo-decidera-mattarella-1.31311405 |archivedate=2022-09-25 }}</ref> იმის გამო, რომ „არა“-მ ხმების თითქმის 60 %-ით გაიმარჯვა, მელონიმ [[ვადამდელი არჩევნები]] მოითხოვა.<ref>{{cite news|last1=Gallori|first1=Paolo|last2=Rubino|first2=Monica|date=12 December 2016|url=http://www.repubblica.it/politica/2016/12/12/news/consultazioni_gentiloni_ministri_governo-153941735/|title=Il governo Gentiloni ha giurato, ministri confermati tranne Giannini. Alfano agli Esteri. Minniti all'Interno. Boschi sottosegretario|work=La Repubblica|language=it|access-date=14 August 2022|archive-date=14 August 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220814125720/https://www.repubblica.it/politica/2016/12/12/news/consultazioni_gentiloni_ministri_governo-153941735/|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|last=Romano|first=Luca|date=13 December 2016|url=https://www.ilgiornale.it/news/politica/meloni-attacca-governo-vergona-avete-po-dignit-1342228.html|title=Gentiloni incassa la fiducia. Opposizioni contro il governo|work=Il Giornale|language=it|access-date=14 August 2022|archive-date=12 April 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220412112424/https://www.ilgiornale.it/news/politica/meloni-attacca-governo-vergona-avete-po-dignit-1342228.html|url-status=live}}</ref> [[2017]] წელს მელონი ხელახლა აირჩიეს პარტიის პრეზიდენტად, განაახლა პარტიის ლოგო და მისი დამსახურებით პარტიას შეუერთდა [[დანიელა სანტანჩე]], მემარჯვენე პოლიტიკოსი.<ref>{{cite news|last=Stefanoni|first=Franco|date=12 March 2017|url=http://www.corriere.it/politica/17_dicembre_03/fratelli-d-italia-via-an-msi-simbolo-entra-santanche-tornata-casa-mia-f3f3ad3c-d81c-11e7-83d0-5335217d8231.shtml|title=Fratelli d'Italia: via An e Msi dal simbolo. Entra Santanchè: 'Tornata a casa mia'|work=Corriere della Sera|language=it|access-date=14 August 2022|archive-date=5 July 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220705191210/https://www.corriere.it/politica/17_dicembre_03/fratelli-d-italia-via-an-msi-simbolo-entra-santanche-tornata-casa-mia-f3f3ad3c-d81c-11e7-83d0-5335217d8231.shtml|url-status=live}}</ref> [[2018]] წლის არჩევნების შემდეგ იგი ოპოზიციის ხელმძღვანელია, რამაც საშუალება მისცა იტალიელ ძმებს გაეზარდა პოპულარობა საზოგადოებრივი აზრის გამოკითხვებში, განსაკუთრებით დრაგის კაბინეტის დროს, რომელშიც აღნიშნული პარტია ერთადერთი ოპოზიციური პარტია იყო.<ref>{{cite news|last=Sala |first=Alessandro |date=3 April 2018 |url=http://www.corriere.it/elezioni-2018/notizie/elezioni-2018-exit-poll-risultati-proiezioni-spoglio-eb21387e-1ff1-11e8-a09a-92b478235f6f.shtml |title=Elezioni 2018: M5S primo partito, nel centrodestra la Lega supera FI |trans-title=Elections 2018: M5S first party, in the center-right the League overcomes FI |work=[[Corriere della Sera]] |language=it |access-date=14 August 2022 |archive-date=24 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211124191121/https://www.corriere.it/elezioni-2018/notizie/elezioni-2018-exit-poll-risultati-proiezioni-spoglio-eb21387e-1ff1-11e8-a09a-92b478235f6f.shtml |url-status=live}}</ref> მელონის პარტიამ ყველაზე მეტი ხმა მიიღო 2022 წლის იტალიის საყოველთაო არჩევნებში.<ref name="RAI exit poll">{{cite news |date=25 September 2022 |title=Speciale Elezioni 2022 di RaiNews |trans-title=RaiNews Election Special 2022 |language=it |publisher=RAI |url=https://www.rainews.it/elezioni-politiche-2022.html |access-date=25 September 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220926235036/https://www.rainews.it/elezioni-politiche-2022.html |archivedate=26 სექტემბერი 2022 }}</ref><ref name="Reuters exit poll">{{cite news |last1=Amante |first1=Angelo |last2=Balmer |first2=Crispian |date=25 September 2022 |title=Italy's right wing, led by Meloni, wins election, exit polls say |publisher=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/europe/polls-open-italy-right-wing-alliance-seen-winning-2022-09-25/ |access-date=25 September 2022}}</ref><ref name="BBC exit poll">{{cite news |date=25 September 2022 |title=Italy's far right set to win election – exit polls |archive-url=https://web.archive.org/web/20220925232312/https://www.bbc.com/news/world-europe-63029909|archive-date=25 September 2022|publisher=[[BBC]] |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-63029909 |access-date=25 September 2022}}</ref> მემარცხენე ცენტრისტულმა კოალიციის ხელმძღვანელმა აღიარა დამარცხება ეგზიტპოლის გამოსვლის შემდეგ.<ref>{{Cite news |last=Reuters |date=2022-09-25 |title=Italy's centre-left Democratic Party concedes election defeat |language=en |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/europe/italys-centre-left-democratic-party-concedes-election-defeat-2022-09-25/ |access-date=2022-09-26}}</ref> ამავდროულად [[უნგრეთი]]ს პრემიერ-მინისტრმა [[ვიქტორ ორბანი|ვიქტორ ორბანმა]], [[პოლონეთი]]ს პრემიერ-მინისტრმა [[მატეუშ მორავიეცკი]]მ, [[გაერთიანებული სამეფო]]ს პრემიერ-მინისტრმა [[ლიზ ტრასი|ლიზ ტრასმა]] მელონის გამარჯვება მიულოცეს.<ref>{{Cite news |date=2022-09-26 |title=Political reaction to Italian election outcome |language=en |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/europe/political-reaction-italian-election-outcome-2022-09-26/ |access-date=2022-09-26}}</ref> ==პოლიტიკური პოზიცია== დამკვირვებლები მის შესახებ წერენ, რომ იგი უკიდურესი მემარჯვენეა.<ref>{{Cite news |last1=Harlan |first1=Chico |last2=Pitrelli |first2=Stefano |date=13 September 2022 |title=A far-right politician is poised to become Italy's first female leader |language=en-US |newspaper=[[The Washington Post]] |url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/09/13/giorgia-meloni-italy-election-right/ |url-status=live |access-date=21 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220914234106/https://www.washingtonpost.com/world/2022/09/13/giorgia-meloni-italy-election-right/ |archive-date=14 September 2022 |issn=0190-8286}}</ref><ref>{{Cite web |last1=Pyatovskaya |first1=Evgeniya |last2=Khrebtan-Hörhager |first2=Julia |date=19 September 2022 |title=Giorgia Meloni – the political provocateur set to become Italy's first far-right leader since Mussolini |url=http://theconversation.com/giorgia-meloni-the-political-provocateur-set-to-become-italys-first-far-right-leader-since-mussolini-190116 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220922023201/https://theconversation.com/giorgia-meloni-the-political-provocateur-set-to-become-italys-first-far-right-leader-since-mussolini-190116 |archive-date=22 September 2022 |access-date=21 September 2022 |website=[[The Conversation]] |language=en}}</ref> The Spectator-თან ინტერვიუში, მელონიმ უარყო მის შესახებ გავრცელებული აზრი და მას ოპონენტების ცილისწამების კამპანია უწოდა.<ref>{{Cite web |last=Farrell |first=Nicholas |date=20 July 2022 |title=Is Giorgia Meloni the most dangerous woman in Europe? |url=https://www.spectator.co.uk/article/is-giorgia-meloni-the-most-dangerous-woman-in-europe |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220821001904/https://www.spectator.co.uk/article/is-giorgia-meloni-the-most-dangerous-woman-in-europe |archive-date=21 August 2022 |access-date=21 August 2022 |website=[[The Spectator]] |language=en}}</ref> მან თავი კონსერვატორად მოიხსენია.<ref>{{Cite news |last=Farrell |first=Nicholas |date=27 September 2022 |title=It is absurd to call Giorgia Meloni 'far right' |language=en-GB |work=[[The Daily Telegraph]] |url=https://www.telegraph.co.uk/news/2022/09/27/absurd-call-giorgia-meloni-far-right/ |access-date=28 September 2022 |issn=0307-1235}}</ref> მელონის ასევე უწოდებენ რადიკალურ მემარჯვენეს,<ref>{{Cite news |last=Horowitz |first=Jason |date=24 September 2022 |title=Italian Voters Appear Ready to Turn a Page for Europe |language=en-US |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/2022/09/24/world/europe/italy-election-fascism-meloni.html |access-date=25 September 2022 |issn=0362-4331}}</ref> მემარჯვენე პოპულისტსა<ref>{{Cite web |last=von Nahmen |first=Alexandra |date=20 September 2022 |title=Italy's election: Giorgia Meloni, far-right favorite for prime minister, appeals to disgruntled voters |url=https://www.dw.com/en/italys-election-giorgia-meloni-far-right-favorite-for-prime-minister-appeals-to-disgruntled-voters/a-63184990 |access-date=21 September 2022 |website=Deutsche Welle |language=en-GB |archive-date=25 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220925105131/https://www.dw.com/en/italys-election-giorgia-meloni-far-right-favorite-for-prime-minister-appeals-to-disgruntled-voters/a-63184990 |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |date=30 May 2022 |title=Italian far-right star turns against Russia |url=https://euobserver.com/tickers/155072 |access-date=21 September 2022 |website=[[EUobserver]] |language=en |archive-date=30 May 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220530065051/https://euobserver.com/tickers/155072 |url-status=live}}</ref> და ნაციონალისტს.<ref>{{Cite news |last1=Amante |first1=Angelo |last2=Vagnoni |first2=Giselda |last3=Balmer |first3=Crispian |date=25 August 2022 |title=Italy's Meloni says public finances will be safe in her hands |language=en |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/europe/exclusive-italys-meloni-says-public-finances-will-be-safe-her-hands-2022-08-25/ |access-date=21 September 2022 |archive-date=19 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220919042102/https://www.reuters.com/world/europe/exclusive-italys-meloni-says-public-finances-will-be-safe-her-hands-2022-08-25/ |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite news |date=24 August 2022 |title=Country-by-country guide on how the Ukraine war has changed Europe |language=en-GB |work=[[Euronews]] |url=https://www.euronews.com/my-europe/2022/08/24/ukraine-war-country-by-country-guide-on-how-russias-invasion-has-changed-europe |access-date=21 September 2022 |archive-date=5 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220905173607/https://www.euronews.com/my-europe/2022/08/24/ukraine-war-country-by-country-guide-on-how-russias-invasion-has-changed-europe |url-status=live}}</ref> ჯორჯა მელონის ადარებენ [[უნგრეთი]]ს პრემიერ-მინისტრს [[ვიქტორ ორბანი|ვიქტორ ორბანს]], რომელიც არის პარტია [[ფიდესი]]ს წევრი<ref>{{cite news|url=https://www.repubblica.it/politica/2021/02/25/news/governo_lettera_orba_n_ungheria_meloni-289242084/ |title=FdI, Orbán scrive a Meloni: "Collaboriamo, abbiamo una visione comune del mondo: lottiamo insieme" |language=it |trans-title=FdI, Orbán writes to Meloni: "We collaborate, we have a common vision of the world: we fight together" |work=[[la Repubblica]] |date=25 February 2021}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.today.it/europa/attualita/meloni-difende-orban.html |title=Meloni difende Orban: "Ue contro di lui perché si batte per la sovranità" |language=it |trans-title=Meloni defends Orban: "EU against him because it fights for sovereignty" |first=Dario |last=Prestigiacomo |date=3 February 2020 |work=Europa Today}}</ref> და მისი პარტიის მოღვაწეობა შედარებულია ისეთ პარტიებთან, როგორიცაა [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]] — [[ეროვნული გაერთიანება (საფრანგეთი)|ეროვნული გაერთიანება]], [[ესპანეთი|ესპანეთში]] — [[ხმა (პარტია)|Vox]],<ref>{{cite news|url=https://www.secoloditalia.it/2021/05/ue-meloni-incontra-a-madrid-santiago-abascal-totale-sintonia-tra-fdi-e-vox-per-rafforzare-ecr/amp/ |title=Ue, Meloni incontra a Madrid Santiago Abascal. «Totale sintonia tra FdI e Vox per rafforzare Ecr» |language=it |trans-title=EU, Meloni meets Santiago Abascal in Madrid. "Total harmony between FdI and Vox to strengthen Ecr" |work=[[Secolo d'Italia]]}}</ref><ref>{{cite news |last=Roméo |first=Lou |date=24 July 2022 |title=Brothers of Italy, the far-right party on the cusp of power |work=[[France 24]] |url=https://www.france24.com/en/europe/20220724-brothers-of-italy-the-far-right-party-on-the-cusp-of-power |access-date=20 September 2022 |archive-date=24 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220724153553/https://www.france24.com/en/europe/20220724-brothers-of-italy-the-far-right-party-on-the-cusp-of-power |url-status=live}}</ref> [[პოლონეთი|პოლონეთში]] — [[კანონი და სამართლიანობა]],<ref>{{Cite web |date=3 April 2019 |title=Meloni da Kaczynski: "Insieme decisivi nell'Ue" |trans-title=Meloni from Kaczynski: "Together decisive in the EU" |url=https://www.adnkronos.com/meloni-vede-kaczynski-insieme-decisivi-nellue_3c1GGjwhVkz2w7QnqIe8V3 |website=[[Adnkronos]] |language=it}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 July 2020 |title=Polonia. Andrzej Duda vince le presidenziali. Gli auguri di Giorgia Meloni |trans-title=Poland. Andrzej Duda wins the presidential elections. Best wishes from Giorgia Meloni |url=https://www.agenpress.it/polonia-andrzej-duda-vince-le-presidenziali-gli-auguri-di-giorgia-meloni |website=[[Agen Press]] |language=it}}</ref> [[აშშ]]-ში — [[რესპუბლიკური პარტია (აშშ)|რესპუბლიკური პარტია]].<ref>{{Cite news|url=https://www.lumsanews.it/giorgia-meloni-e-le-convention-con-trump-e-i-conservatori-europei-e-sfida-a-salvini/ |title=Meloni andrà negli Usaper incontrare The Donald È sfida con Salvini |language=it |trans-title=Meloni will go to the USA to meet The Donald It's a challenge with Salvini |first=Giulio |last=Seminara |date=31 January 2020 |work=Lumsa News |access-date=4 February 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200204113051/https://www.lumsanews.it/giorgia-meloni-e-le-convention-con-trump-e-i-conservatori-europei-e-sfida-a-salvini/ |archive-date=4 February 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.quotidiano.net/politica/giorgia-meloni-usa-1.5014854 |title=Giorgia Meloni negli Usa per l’esame di maturità |language=it |trans-title=Giorgia Meloni in the USA for the final exam |first=Pierfrancesco |last=De Robertis |date=5 February 2020 |access-date=5 February 2020 |website={{ill|QN Quotidiano Nazionale|it}} |archive-url=https://web.archive.org/web/20200205163915/https://www.quotidiano.net/politica/giorgia-meloni-usa-1.5014854 |archive-date=5 February 2020}}</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.adnkronos.com/fatti/politica/2020/02/04/meloni-salvini-sono-dei-patti-vanno-rispettati_pIVbSWyzrKjpkIZkxrSZfN.html |title=Copia archiviata |language=it |trans-title= |access-date=4 February 2020 |website=[[Adnkronos]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20200204130608/https://www.adnkronos.com/fatti/politica/2020/02/04/meloni-salvini-sono-dei-patti-vanno-rispettati_pIVbSWyzrKjpkIZkxrSZfN.html |archive-date=4 February 2020}}</ref> მელონი თავის პარტიას უწოდებს „ძირითადად კონსერვატიულს“.<ref>{{Cite news |date=20 September 2022 |title=Italy's frontrunner party suspends candidate over Hitler praise |language=en |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/europe/italys-frontrunner-party-suspends-candidate-over-hitler-praise-2022-09-20/ |access-date=21 September 2022 |archive-date=25 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220925105130/https://www.reuters.com/world/europe/italys-frontrunner-party-suspends-candidate-over-hitler-praise-2022-09-20/ |url-status=live}}</ref> იგი პრეზიდენტის ინსტიტუტის მომხრეა და იტალიის კონსტიტუციის შეცვლას ემხრობა.<ref name=":6">{{cite news |last=Pietromarchi |first=Virginia |date=19 September 2022 |title=Who is Italy's leadership hopeful Giorgia Meloni? |url=https://www.aljazeera.com/news/2022/9/19/who-is-italys-leadership-hopeful-giorgia-meloni |work=[[Al Jazeera]] |access-date=20 September 2022 |archive-date=19 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220919183749/https://www.aljazeera.com/news/2022/9/19/who-is-italys-leadership-hopeful-giorgia-meloni |url-status=live}}</ref> ==პირადი ცხოვრება== ჯორჯა მელონის ყავს ქალიშვილი ჯინევრა, რომელიც შეეძინა პარტნიორთან ანდრეა ჯანბრუნოსთან,<ref>{{cite news|url=http://www.corriere.it/politica/16_settembre_16/ginevra-sorellina-d-italia-nata-bambina-giorgia-meloni-d57e9734-7c30-11e6-a2aa-53284309e943.shtml |title=Ginevra, 'sorellina d'Italia': è nata la bambina di Giorgia Meloni |trans-title=Geneva, 'little sister of Italy': Giorgia Meloni's baby girl was born |work=[[Corriere della Sera]] |language=it |date=16 September 2016 |access-date=14 August 2022 |archive-date=25 March 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325005517/http://www.corriere.it/politica/16_settembre_16/ginevra-sorellina-d-italia-nata-bambina-giorgia-meloni-d57e9734-7c30-11e6-a2aa-53284309e943.shtml |url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web |date=30 August 2022 |title=A destra vogliono una famiglia tradizionale. Ma non per loro |trans-title=On the right they want a traditional family. But not for them |url=https://www.repubblica.it/commenti/2022/08/30/news/famiglia_tradizionale_destra_modello-363518463/ |access-date=5 September 2022 |website=[[La Repubblica]] |language=it |archive-date=5 September 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220905074053/https://www.repubblica.it/commenti/2022/08/30/news/famiglia_tradizionale_destra_modello-363518463/ |url-status=live }}</ref> რომელიც არის ჟურნალისტი და მუშაობს [[სილვიო ბერლუსკონი]]ს ტელევიზია TV channel-ში.<ref>{{cite web|last=Bonamoneta |first=Giorgia |date=27 June 2021 |url=https://www.money.it/Andrea-Giambruno-chi-e-il-compagno-di-Giorgia-Meloni |title='Chi è Andrea Giambruno compagno di Giorgia Meloni |trans-title='Who is Andrea Giambruno companion of Giorgia Meloni |website=Money.it |language=it |access-date=14 August 2022|postscript=. Updated 12 January 2022. |archive-date=11 August 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220811213638/https://www.money.it/Andrea-Giambruno-chi-e-il-compagno-di-Giorgia-Meloni |url-status=live}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{იტალიის პრემიერ-მინისტრები}} {{დიდი შვიდიანის ლიდერები}} {{DEFAULTSORT:მელონი, ჯორჯა}} [[კატეგორია:დაბადებული 15 იანვარი]] [[კატეგორია:იტალიელი პოლიტიკოსი ქალები]] [[კატეგორია:იტალიელი ჟურნალისტები]] [[კატეგორია:იტალიის პრემიერ-მინისტრები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1977]] p0mz4u649r68h64vkdqb4dmldkl07sx 0 541379 4814591 4598068 2025-06-15T05:08:11Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814591 wikitext text/x-wiki [[File:Diplomatic relations of Saudi Arabia.svg|thumb|300px|ქვვეყნები, რომლებთანაც საუდის არაბეთს დიპლომატიური ურთიერთობები აქვს დამყარებული]] '''საუდის არაბეთის საგარეო ურთიერთობები''' [[საუდის არაბეთი|საუდის არაბეთსა]] და მსოფლიოს სხვა სახელმწიფოებს შორის დიპლომატიურ და სავაჭრო ურთიერთობებს აღნიშნავს. საუდის არაბეთის საგარეო პოლიტიკა [[სპარსეთის ყურე|სპარსეთის ყურის]] ნავთობის ექსპორტიორ ქვეყნებთან თანამშრომლობაზე, არაბულ სამყაროსთან ერთიანობაზე, ისლამურ სოლიდარობასა და [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]] მხარდაჭერაზეა ფოკუსირებული.<ref name="Saudi Affairs">{{cite web|url=http://www.mofa.gov.sa/Detail.asp?InSectionID=3989&InNewsItemID=34645|title=Request Rejected|access-date=21 February 2015}}</ref> საუდის არაბეთის საგარეო ურთიერთობებში პრობლემატური ასპექტებია [[აშშ-საუდის არაბეთის ურთიერთობები|აშშ-თან ურთიერთობები]], [[საუდის არაბეთის შეჭრა იემენში]], [[ახლო აღმოსავლეთის კონფლიქტი]], [[ერაყი]], [[ირანის ისლამური რესპუბლიკა|ირანის ისლამური რესპუბლიკიდან]] მომდინარე საფრთხე და ნავთობის ფასების ეფექტი. საუდის არაბეთი მუსლიმური ქვეყნებისთვის დიდი რაოდენობით დახმარებას გასცემს.1986 წლიდან 2006 წლამდე საუდის არაბეთმა სხვა ქვეყნების დასახმარებლად 49 მილიარდი [[გირვანქა სტერლინგი]] გაიღო.<ref name="Barton">[https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/middleeast/saudiarabia/1514026/Saudis-donate-aid-to-non-Muslims.html ‘Saudis donate aid to non-Muslims'] ''The Telegraph'', 26 March 2006</ref><ref>{{Cite web|url=http://saudinf.com/MAIN/l102.htm|title=Saudi Aid to the Developing World|publisher=Saudinf|date=20 April 2009|access-date=1 May 2010|archive-date=2 July 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190702073416/http://saudinf.com/MAIN/l102.htm|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190702073416/http://saudinf.com/MAIN/l102.htm|archivedate=2 ივლისი 2019}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.saudiaramcoworld.com/issue/197906/arab.aid-an.introduction.htm|title=Arab Aid|work=Saudi Aramco World|year=1979|access-date=1 May 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100113103123/http://saudiaramcoworld.com/issue/197906/arab.aid-an.introduction.htm|archive-date=13 January 2010|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100113103123/http://saudiaramcoworld.com/issue/197906/arab.aid-an.introduction.htm|archivedate=13 იანვარი 2010}}</ref> საუდის არაბეთი [[მიუმხრობლობის მოძრაობა|მიუმხრობლობის მოძრაობის]] წევრია, თუმცა მას არაბულ ქვენებს შორის „პროდასავლური ბანაკის“ მოწინავედ მიიჩნევენ. საუდის არაბეთი და აშშ ახლო სტრატეგიული მოკავშირეები და პარტნიორები არიან. [[ბარაკ ობამა]]ს პრეზიდენტობის დროს საუდის არაბეთთან ურთიერთობები შემცირდა, თუმცა გაძლიერდა [[დონალდ ტრამპი]]ს პრეზიდენტობის დროს, რომელმაც საუდის არაბეთის სამეფო ოჯახთან ახლო კავშირები დაამყარა.<ref>{{cite news |last1=Gardner |first1=Frank |title=How strained are US-Saudi relations? |url=https://www.bbc.com/news/world-middle-east-36083990 |work=BBC News |date=20 April 2016}}</ref><ref>{{cite news |title=The bizarre alliance between the US and Saudi Arabia is finally fraying |url=https://www.newstatesman.com/world/2017/11/bizarre-alliance-between-us-and-saudi-arabia-finally-fraying |work=newstatesman.com |language=en}}</ref><ref>{{cite magazine |title=The U.S. Might Be Better Off Cutting Ties With Saudi Arabia |url=http://time.com/4304763/u-s-ties-with-saudi-arabia/ |magazine=Time |language=en}}</ref><ref name=Noi>{{cite web|last=Noi|first=Aylin ¨Unver|title=A Clash of Islamic Models|url=http://www.hudson.org/content/researchattachments/attachment/1379/noi_vol15.pdf|work=CURRENT TRENDS IN ISLAMIST IDEOLOGY / VOL. 15|publisher=Hudson Institute|access-date=16 April 2014|quote=Saudi-led "Pro-Western Camp" aligned with the U.S. and composed of Egypt, Jordan, and the Gulf states.|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181206180927/https://www.hudson.org/content/researchattachments/attachment/1379/noi_vol15.pdf|archivedate=6 დეკემბერი 2018}}</ref> ბოლო ათწლეულებში ჩინეთსა და საუდის არაბეთს შორის ურთიერთობები მნიშვნელოვნად გაუმჯობესდა.<ref>{{Cite web|url=https://calrev.org/2019/04/01/a-global-saudi-soft-power-offensive-a-saudi-princess-and-dollar-diplomacy/|title=A GLOBAL, SAUDI SOFT POWER OFFENSIVE: A SAUDI PRINCESS AND DOLLAR DIPLOMACY|last=Genin|first=Aaron|date=2019-04-01|website=The California Review|language=en-US|access-date=2019-04-08}}</ref> საუდის არაბთა უმრავლესობას ჩინეთის მიმართ დადებითი დამოკიდებულება აქვს.<ref>{{cite news|title=China's Xi Jinping calls Saudi king with pledge to boost ties|url=http://www.scmp.com/news/china/diplomacy-defence/article/2120272/china-vows-boost-ties-saudi-arabia-amid-growing-turmoil|work=South China Morning Post|language=en}}</ref><ref>{{cite news|title=Saudi Arabia, China Sign Deals Worth Up to $65 Billion|url=https://foreignpolicy.com/2017/03/16/saudi-arabia-china-sign-deals-worth-65-billion-boost-trade-ties-oil-energy-one-belt-one-road-saudi-vision-2030/|work=Foreign Policy}}</ref> <ref>{{cite web|title=Public Opinion in Saudi Arabia|url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/public-opinion-in-saudi-arabia|website=www.jewishvirtuallibrary.org|language=en}}</ref><ref>{{cite news|last1=Diplomat|first1=Charlotte Gao, The|title=Closer Ties: China And Saudi Arabia Sign $70 Billion in New Deals|url=https://thediplomat.com/2017/08/closer-ties-china-and-saudi-arabia-sign-70-billion-in-new-deals/|work=The Diplomat}}</ref><ref>{{cite news |title=Wang Yi and Foreign Minister Adel bin Ahmed Al-Jubeir of Saudi Arabia Co-host the Third Meeting of the Political and Diplomatic Sub-committee of China-Saudi Arabia High-level Joint Committee |url=http://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/t1576046.shtml |work=fmprc.gov.cn}}</ref> როგორც [[ნავთობის ექსპორტიორ ქვეყანათა ორგანიზაცია|ნავთობის ექსპორტიორ ქვეყნების ორგანიზაციის]] ერთ-ერთი დამფუძნებელი, საუდის არაბეთი საგარეო პოლიტიკაში ნავთობის ფასების სტაბილურ და ზომიერ დონეზე შენარჩუნებას ისახავს მიზნად, საკმარისს იმისთვის, რომ დიდი რაოდენობით შემოსავლები მიიღოს, მაგრამ არა იმდენად მაღალს, რომ ნავთობის იმპორტიორ სახელმიწფოებში ალტერნატიული ენერგორესურსების მოთხოვნა წაახალისოს და დასავლური სახელმწიფოების ეკონომიკას ძირი გამოუთხაროს, სადაც საუდის არაბეთის უამრავი დინანსური აქტივია განთავსებული და რომლებიც საუდის არაბეთის მთავრობისთვის პოლიტიკურ და სამხედრო მხარდაჭერას უზრუნველყოფენ. მთავარი გამონაკლისი [[1973]] წლის ნავთობის კრიზისი იყო, როდესაც საუდის არაბეთმა ნავთობის მომპოვებელ სხვა სახელმწიფოებთან ერთად ნავთობის მიწოდებაზე ემბარგოს დაწესება [[აშშ]]-ზე ზეგავლენის მოსახდენად გამოიყენა, რათა ამ უკანასკნელს [[ისრაელი]]სთვის მხარი არ დაეჭირა.<ref>{{cite web |url=https://history.state.gov/milestones/1969-1976/OPEC |title=Oil Embargo, 1973–1974 – 1969–1976 – Milestones – Office of the Historian |access-date=21 February 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131101162806/http://history.state.gov/milestones/1969-1976/OPEC |archive-date=1 November 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131101162806/http://history.state.gov/milestones/1969-1976/OPEC |archivedate=1 ნოემბერი 2013 }}</ref> საუდის არაბეთი მრავალი საერთაშორისო ორგანიზაციის წევრია, მათ შორის: [[ნავთობის ექსპორტიორ ქვეყანათა ორგანიზაცია|ნავთობის ექსპორტიორ ქვეყანათა ორგანიზაციის]], [[გაერთიანებული ერების ორგანიზაცია|გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის]], [[არაბული ქვეყნების ლიგა|არაბული ქვეყნების ლიგის]], სპარსეთის ყურის ქვეყნებსი თანამშრომლობსი საბჭოს, მუსლიმური სამყაროს ლიგის, [[ისლამური თანამშრომლობის ორგანიზაცია|ისლამურინ თანამშრომლობის ორგანიზაციის]] და [[ისლამური განვითარების ბანკი]]ს, რომლის შტაბ-ბინაც [[ჯიდა]]ში მდებარეობს. საუდის არაბეთი მნიშვნელოვან როლს თამაშობს [[საერთაშორისო სავალუტო ფონდი|საერთაშორისო სავალუტო ფონდში]], [[მსოფლიო ბანკი|მსოფლიო ბანკსა]] და [[მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაცია]]ში, რომელსაც [[2005]] წელს შეუერთდა. ==ორმხრივი ურთიერთობები== [[File:Secretary Clinton Meets With King Abdullah.jpg|thumb|left|სახელმწიფო მდივანი [[ჰილარი კლინტონი]] კინდ [[აბდულა (საუდის არაბეთი)|აბდულასთან]]სთან შეხვედრისას [[ერ-რიადი|ერ-რიადში]] [[2012]] წელს]] ===აზია=== ====კვიპროსი==== საუდის არაბეთსა და კვიპროსს შორის ურთიერთობები [[1961]] წლის 27 ოქტომბერს დამყარდა. კვიპროსი საუდის არაბეთში [[ჯედაჰი|ჯედაჰში]] მდებარე საპატიო საკონსულოთია წარმოდგენილი, ხოლო საუდის არაბეთს [[ნიქოზია]]ში აქვს საელჩო. ====იორდანია==== {{მთავარი სტატია|იორდანია-საუდის არაბეთის ურთიერთობები}} იორდანიის საელჩო [[ელ-რიადი|ელ-რიადში]] მდებარეობს, ხოლო საკონსულო [[ჯედაჰი|ჯედაჰშია]] განლაგებული. საუდის არაბეთის საელჩო [[ამანი|ამანში]] მდებარეობს. ''Pew global opinion poll''-ის [[2013]] წლის გამოკითხვის მიხედვით, იორდანიელთა 88%-ს საუდის არაბეთის მიმართ დადებითი, ხოლო 11%-ს უარყოფითი დამოკიდებულება აქვს.<ref>[http://www.pewglobal.org/2013/10/17/saudi-arabias-image-falters-among-middle-east-neighbors/ Saudi Arabia’s Image Falters among Middle East Neighbors] ''Pew Research Global Attitudes Project''</ref> ====ლიბანი==== [[File:Ivana Trump shakes hands with Fahd of Saudi Arabia.jpg|thumb|right|მეფე [[ფაჰდი (საუდის არაბეთი)|ფაჰდი]] აშშ-ის პრეზიდენტ [[რონალდ რეიგანი|რონალდ რეიგანთან]] და მომავლა პრეზიდენტ [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპთან]] ერთად [[1985]] წელს]] {{მთავარი სტატია|ლიბან-საუდის არაბეთის ურთიერთობები}} [[2006]] წელს [[ლიბანის მეორე ომი]]ს დროს ისრაელმა საუდის არაბეთისგან ლიბანში შეჭრაზე საიდუმლოდ თანხმობა მიიღო. საუდის არაბეთის მთავრობის მხარდაჭერის შესახებ ისრაელის მედიასაშუალებებიდან გაჟონა ინფორმაციამ, რამაც ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობები დაძაბა.<ref>{{Cite web|url=https://electronicintifada.net/blogs/tamara-nassar/how-saudi-arabia-supported-israels-2006-war-lebanon|title=How Saudi Arabia supported Israel's 2006 war on Lebanon|first=Tamara|last=Nassar|date=February 25, 2019|website=The Electronic Intifada}}</ref> [[2017]] წელს საუდის არაბეთი და ლიბანი დიპლომატიურ კონფლიქტში აღმოჩნდნენ, რომელიც თითქმის ომში გადაიზარდა. ლიბანიდან ჰეზბოლას განდევნის მოთხოვნით საუდის არაბეთის ზეწოლის შემდეგ ლიბანის პრემიერ-მინისტრმა [[საად ჰარირი]]მ თანამდებობიდან გადადგომა მოითხოვა.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2017/12/24/world/middleeast/saudi-arabia-saad-hariri-mohammed-bin-salman-lebanon.html|title=Why Saad Hariri Had That Strange Sojourn in Saudi Arabia|first1=Anne|last1=Barnard|first2=Maria|last2=Abi-Habib| newspaper=The New York Times |date=December 24, 2017}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.aljazeera.com/news/2017/11/saudi-arabia-lebanon-declaring-war-171107054322565.html|title=Saudi Arabia says Lebanon 'declaring war' against it|website=www.aljazeera.com|access-date=November 7, 2017}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-lebanon-politics/lebanon-president-urges-unity-after-pm-hariri-quits-toppling-coalition-of-sectarian-groups-idUSKBN1D61SZ|title=Saudi Arabia says Lebanon declares war, deepening crisis|date=November 7, 2017|work=Reuters|access-date=November 7, 2017}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.israelnationalnews.com/News/News.aspx/237735|title=Saudi Arabia: Lebanon declared war on us|website=Israel National News|access-date=November 7, 2017}}</ref> საუდის არაბეთმა, ქუვეითმა და არაბთა გაერთიანებულმა საამიროებმა საკუთარ მოქალაქეებს ლიბანის დატოვება ურჩიეს.<ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/world/2017/nov/10/saudi-arabia-orders-citizens-to-leave-lebanon-as-tensions-rise|title=Saudi Arabia orders citizens to leave Lebanon as tensions rise|date=November 10, 2017|website=the Guardian}}</ref> მოგვიანებით ჰარირიმ გადადგომის შესახებ განცხადება შეცვალა და პრემიერ-მინისტრის თანამდებობდა [[2020]] წლამდე ეკავა. ლიბანის საელჩო [[ერ-რიადი|ერ-რიადში]], ხოლო გენერალური საკოსნული [[ჯიდა]]ში მდებარეობს. [[საუდის არაბეთი]]ს საელჩო [[ბეირუთი|ბეირუთში]] მდებარეობს. ====ტაილანდი==== {{მთავარი სტატია|ვიეტნამ-საუდის არაბეთის ურთიერთობები}} [[საუდის არაბეთი]]ს საელჩო [[ბანგკოკი|ბანგკოკში]] მდებარეობს, ხოლო ტაილანდის საელჩო [[ერ-რიადი|ერ-რიადში]]. სახელმწიფოებს შორის ურთიერთობები [[1957]] წელს დამყარდა და ასეულობით ათასი ტაილანდელი საუდის არაბეთში გაემართა სამუშაოდ. ქვეყნებს შორის ისტორიულად მეგობრული და სტრატეგიული ურთიერთობა დაიძაბა [[ლურჯი ალმასის საქმე|ლურჯი ალმასის საქმის]] შემდეგ, თუმცა ურთიერთობის სტატუსის მიუხედავად, საუდის არაბეთსა და ტაილანდს შორის ვაჭრობის დონე მაღალია. ბოლო წლებში ორი სამეფო ურთიერთობების გაუმჯობესებას ისახავს მიზნად.<ref name="bangkokpost.com">{{Cite news|url=http://www.bangkokpost.com/print/721076/|title = Bangkok Post article|newspaper = Bangkok Post}}</ref> [[2022]] წლის 26 იანვარს ორივე სახელმწიფომ გამოაცხადა, რომ დიპლომატიური ურთიერთობები სრულად აღადგინეს და მალე ელჩებსაც დანიშნავენ.<ref>{{Cite web|url=https://www.newsendip.com/saudi-arabia-and-thailand-restore-relations-after-three-decades-of-tensions-blue-diamond/|title = Saudi Arabia and Thailand restore relations after three decades of tensions|date = 26 January 2022}}</ref> ტაილანდს საუდის არაბეთიდან მეტწილად ნედლი ნავთობი, ნავთობქიმიკატები და სასუქი შეაქვს, ხოლო საუდის არაბეთში ექსპორტზე ავტომობილების ნაწილები და აქსესუარები, კონდიციონერები, მაცივრები, თევზი, შალის ნაწარმი, სარეცხი მანქანები, დანადგარები, ტანსაცმელი, ბრინჯი და ა.შ. გააქვს.<ref name="thaiembassy.org">{{Cite web|url=http://www.thaiembassy.org/riyadh/en/organize/29024-Thai---Saudi-Ties.html|title = สถานเอกอัครราชทูต ณ กรุงริยาด}}</ref> ==დამატებითი საკითხავი== *{{cite book|first=Michael|last=Klare|author-link=Michael Klare|year=2004|title=Blood and Oil: The Dangers and Consequences of America's Growing Petroleum Dependency|publisher=Metropolitan|location=New York|isbn=0-8050-7313-2|url-access=registration|url=https://archive.org/details/bloodoildangersc00klar}} *{{cite book|author=Jones, John Paul|title=If Olaya Street Could Talk: Saudi Arabia- The Heartland of Oil and Islam|url=https://archive.org/details/ifolayastreetcou0000jone| publisher=The Taza Press |year=2007 |isbn=978-0-9790436-0-4}} ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.mofa.gov.sa/detail.asp?InServiceID=205&intemplatekey=MainPage Ministry of Foreign Affairs] *[https://web.archive.org/web/20051028112516/http://victorhanson.com/articles/hanson070002.html Our enemies, the Saudis. United States relations with Saudi Arabia] by Victor Davis Hanson, originally published in ''Commentary'', June 2002. *[https://web.archive.org/web/20051103203158/http://www.hrw.org/english/docs/2005/10/27/saudia11931.htm Saudi Arabia: 14-Year-Old Boy Faces Execution] from [[Human Rights Watch]] 27 October 2005. *[http://www.saudiembassy.net/ Royal Embassy of Saudi Arabia in Washington, D.C.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191209160435/http://www.saudiembassy.net/ |date=2019-12-09 }} *[https://web.archive.org/web/20150221165919/http://riyadh.usembassy.gov/ Embassy of the United States in Riyadh] *[https://web.archive.org/web/20070220085154/http://meria.idc.ac.il/journal/2005/issue2/jv9no2a1.html Saudi-U.S. Alignment after the Six Day War] *[https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9802E4D81738F930A25752C1A9659C8B63 A Saudi-Israeli Deal] (an opinion column by Thomas L. Friedman) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{აზია თემატურად|საგარეო ურთიერთობები|აზიის საგარეო ურთიერთობები}} [[კატეგორია:საუდის არაბეთის საგარეო ურთიერთობები]] t3lolh8gqjfjor9tis8ejjveuad7f4h 0 542398 4814590 4456249 2025-06-15T05:08:01Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814590 wikitext text/x-wiki '''საუდის არაბეთის მინისტრთა საბჭო'''-[[საუდის არაბეთი|საუდის არაბეთის]] სამეფოს კაბინეტი. მას მეფე ხელმძღვანელობს. საბჭო შედგება მეფის, პრინცისა და კაბინეტის მინისტრებისგან. სამეფო ოჯახს წარმოადგენს ასევე არის [[პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ მინისტრი]] და მინისტრთა საბჭოს თავმჯდომარე. [[2015]] წლიდან დღემდე არის 23 დარგობრივი და შვიდი სახელმწიფო მინისტრი, რომელთაგან ორს განსაკუთრებული პასუხისმგებლობა ეკისრება. საბჭოს ყველა წევრი დანიშნულია სამეფო განკარგულებით.<ref name="laws">{{cite web|title=The Law of the Council of Ministers|url=http://www.saudiembassy.net/about/country-information/laws/The_Law_of_the_Council_of_Ministers.aspx|publisher=Royal Embassy of Saudi Arabia, Washington, DC|access-date=27 June 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100612050930/http://saudiembassy.net/about/country-information/laws/The_Law_of_the_Council_of_Ministers.aspx|archive-date=12 June 2010|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100612050930/http://saudiembassy.net/about/country-information/laws/The_Law_of_the_Council_of_Ministers.aspx|archivedate=12 ივნისი 2010}}</ref> მინისტრთა საბჭო დაარსდა მეფე [[აბდულაზიზი|აბდულაზიზის]] მიერ [[1953]] წელს.<ref name="laws"/> იგი პასუხისმგებელია „საშინაო, საგარეო, ფინანსური, ეკონომიკური, საგანმანათლებლო და თავდაცვის პოლიტიკისა და სახელმწიფოს ზოგად საქმეების შემუშავებაზე და ზედამხედველობაზე“. ის ფუნქციონირებს საუდის არაბეთის ძირითადი კანონის შესაბამისად და საკითხებს განიხილავს საკონსულტაციო ასამბლეა.<ref>{{Cite web |title=Council of Ministers System {{!}} The Embassy of The Kingdom of Saudi Arabia |url=https://www.saudiembassy.net/council-ministers-system-0 |access-date=2022-08-28 |website=www.saudiembassy.net |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220827210521/https://www.saudiembassy.net/council-ministers-system-0 |archivedate=2022-08-27 }}</ref> კანონმდებლობა რატიფიცირებული უნდა იყოს სამეფო ბრძანებულებით. იგი იკრიბება ყოველ სამშაბათს და მას ხელმძღვანელობს მეფე პრემიერ მინისტრის ან მისი ერთ-ერთი მოადგილის რანგში.<ref name="bio">{{cite web|title=Biographies of Ministers|url=http://www.saudiembassy.net/about/Biographies-of-Ministers.aspx|publisher=Royal Embassy of Saudi Arabia, Washington, DC|access-date=27 June 2010|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110616222323/http://www.saudiembassy.net/about/Biographies-of-Ministers.aspx|archive-date=16 June 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110616222323/http://www.saudiembassy.net/about/Biographies-of-Ministers.aspx|archivedate=16 ივნისი 2011}}</ref><ref>{{cite web|title=Saudi Arabia Government |url=http://www.the-saudi.net/saudi-arabia/government.htm|work=The Saudi Network|access-date=27 June 2010}}</ref> ეს არის ფინანსური, აღმასრულებელი და ადმინისტრაციული საკითხების განსახილველი ყველაზე მაღალი რანგის სახელისუფლებო ორგანო. მისი რეზოლუციები არ არის სავალდებულო, თუ არ არის შეთანხმებული ხმების უმრავლესობით. თანაბარი ხმების შემთხვევაში კენჭისყრას პრემიერ-მინისტრი ნიშნავს. წინამდებარე კანონი, რომელიც არეგულირებს მინისტრთა საბჭოს ფორმასა და ფუნქციას, გამოსცა მეფე [[ფაჰდი (საუდის არაბეთი)|ფაჰდმა]] 1993 წელს.<ref name="laws" /> იგი ითვალისწინებს, რომ საბჭოს ყველა წევრი უნდა იყოს "საუდის არაბეთის მოქალაქე დაბადებითა და წარმოშობით; კარგად ცნობილი სამართლიანობითა და შესაძლებლობებით;" და „არ უნდა იყოს ნასამართლევი უზნეობის ან შეურაცხყოფის დანაშაულისთვის“.<ref name="laws" /> 2015 წლის 29 აპრილს, მეფე სალმანმა გამოსცა 25 სამეფო ბრძანებულება, რომელიც მოიცავდა მინისტრთა კაბინეტის შეცვლას. ეს მოიცავდა მისი ძმის, მუქრინ ბინ აბდულაზიზის გადაყენებას და მისი ძმისშვილის მუჰამედ ბინ ნაიფის დანიშვნას. მეფემ თავისი ვაჟი მუჰამედ ბინ სალმანი დანიშნა პრინცის მოადგილედ.<ref>{{cite web|url=http://www.spa.gov.sa/details.php?id=1355272|title=عام / أوامر ملكية وكالة الأنباء السعودية}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.spa.gov.sa/details.php?id=1355273|title=عام / أوامر ملكية إضافة أولى وكالة الأنباء السعودية}}</ref> 2017 წლის 21 ივნისს მორიგი ცვლილებებით, მეფე სალმანმა გადააყენა თავისი ძმისშვილი და ახალ პრინცად დანიშნა მისი ვაჟი, მუჰამედ ბინ სალმანი.<ref>{{Cite web |author=Nicole Chavez, Tamara Qiblawi and James Griffiths |title=Saudi Arabia's king replaces nephew with son as heir to throne |url=https://www.cnn.com/2017/06/21/middleeast/saudi-arabia-crown-prince/index.html |access-date=2022-08-28 |website=CNN}}</ref><ref>{{Cite news |last=Hubbard |first=Ben |date=2017-06-21 |title=Saudi King Rewrites Succession, Replacing Heir With Son, 31 |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2017/06/21/world/middleeast/saudi-arabia-crown-prince-mohammed-bin-salman.html |access-date=2022-08-28 |issn=0362-4331}}</ref> ==უსაფრთხოებისა და პოლიტიკურ საქმეთა საბჭო და ეკონომიკისა და განვითარების საქმეთა საბჭო== [[2015]] წლის 29 იანვარს, მეფე სალმან ბინ აბდულაზიზმა განიზრახა ძირეული ცვლილებები მის მთავრობაში, მათ შორის მინისტრთა კაბინეტის შეცვლა. გადაწყვეტილების მიღების გამარტივებისა და მთავრობის გაუმჯობესების მიზნით, მეფემ გააუქმა 12 საჯარო ორგანო. მეფე სალმანმა ისინი ჩაანაცვლა ორი ახალი საბჭოთი, რომლებიც დაკავშირებულია მინისტრთა საბჭოსთან: უსაფრთხოებისა და პოლიტიკურ საქმეთა საბჭო (CSPA), რომელსაც მეთაურობდა მემკვიდრე პრინცი მოჰამად ბინ ნაიფი და ეკონომიკისა და განვითარების საქმეთა საბჭო (CEDA), რომელსაც ხელმძღვანელობდა მეფისნაცვლის მოადგილე მოჰამად ბინ სალმანი.<ref>{{cite web|url=http://tradebridgeconsultants.com/news/reshuffles/king-salman-reorganises-cabinet/|title=Saudi Arabia - Government dd- King Salman reorganizes Cabinet - Trade Bridge Consultants|access-date=25 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161025180119/http://tradebridgeconsultants.com/news/reshuffles/king-salman-reorganises-cabinet/|archive-date=25 October 2016|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161025180119/http://tradebridgeconsultants.com/news/reshuffles/king-salman-reorganises-cabinet/|archivedate=25 ოქტომბერი 2016}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://belfercenter.ksg.harvard.edu/files/PreparingSaudiFuture.pdf |title=Archived copy |access-date=25 October 2016 |archive-date=25 October 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161025235021/http://belfercenter.ksg.harvard.edu/files/PreparingSaudiFuture.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161025235021/http://belfercenter.ksg.harvard.edu/files/PreparingSaudiFuture.pdf |archivedate=25 ოქტომბერი 2016 }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.wsj.com/articles/saudi-king-reshuffles-cabinet-keeps-oil-minister-in-place-1422560650|title=Saudi King Shuffles Cabinet, But Leaves Oil Minister|first1=Ahmed Al|last1=Omran|first2=Summer|last2=Said|date=29 January 2015|work=The Wall Street Journal}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:საუდის არაბეთის მინისტრთა საბჭო]] [[კატეგორია:საუდის არაბეთის მთავრობა]] f5s8auwz0q7oi17j9afxe3ezfjtfohe 0 542613 4814526 4451188 2025-06-15T00:02:34Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814526 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება|სახელი=ზაჰირ საედ საჯადი|მშობლიური სახელი=سید سجاد ظہی|დაბ თარიღი=[[5 ნოემბერი]] [[1905]]|დაბ ადგილი=ლაკჰნაუ, აგრას პროვინცია, ბრიტანეთის ინდოეთი, [[ბრიტანეთის იმპერია]]|გარდ თარიღი=[[13 სექტემბერი]] [[1973]] (67 წლის)|გარდ ადგილი=[[ალმათი]], [[ყაზახეთის სსრ]]|მოქალაქეობა=[[ბრიტანეთის იმპერია]], {{დროშა|ინდოეთი}},{{დროშა|პაკისტანი}}|საქმიანობა=მწერალი, პოლიტიკოსი, მთარგმნელი}}'''საიდ საჯად ზაჰირი''' ([[ურდუ ენა|ურდუ]] '''سید سجاد ظہیر‎;''' დ. [[5 ნოემბერი]], [[1899]], ლაკნაუ — გ. [[13 სექტემბერი|13 სექტემბერი,]] [[1973]], [[ალმათი|ალმათი,]] [[ყაზახეთი]]) — [[ინდოეთი|ინდოელი]]  მწერალი, [[მარქსიზმი|მარქსისტი]], [[ინდოეთი|ინდოეთის]] და [[პაკისტანი|პაკისტანის]] შრომითი და დემოკრატიული მოძრაობის ლიდერი. [[პაკისტანის კომუნისტური პარტია|პაკისტანის კომუნისტური პარტიის]] ერთ-ერთი დამფუძნებელი. == ბიოგრაფია == დაიბადა [[1899]] წლის [[5 ნოემბერი|5 ნოემბერს]] ლუკნოუში (ამჟამად [[უტარ-პრადეში|უტარ პრადეშის]] შტატში, [[ინდოეთი]]). დაამთავრა ლუკნოუს უნივერსიტეტი, შემდეგ სწავლობდა ლიტერატურასა და სამართალს [[ინგლისი|ინგლისში]], [[ოქსფორდის უნივერსიტეტი|ოქსფორდის უნივერსიტეტში]]. [[ფაილი:Chota, Imambara, Lucknow 19.jpg|მინი|ჩოტა იმამბრა. შეკრების ადგილი და მავზოლეუმი ლაკჰნაუში. XIX საუკუნე]] [[1929]] წელს შეუერთდა [[დიდი ბრიტანეთის კომუნისტური პარტია|დიდი ბრიტანეთის კომუნისტურ პარტიას]], [[1932]] წელს — [[ინდოეთის კომუნისტურ პარტია|ინდოეთის კომუნისტურ პარტიას]] . [[1935]] წელს საჯადი დაბრუნდა [[ინდოეთი|ინდოეთში.]] იგი აქტიურად მონაწილეობდა [[ინდოეთის ეროვნული კონგრესი|ინდოეთის ეროვნული კონგრესის]] პარტიის საქმიანობაში, [[1936]]-[[1939]] წლებში იყო კონგრესის სოციალისტური პარტიის ხელმძღვანელობის წევრი. მოთხრობების კრებული Angaaray" (ნახშირი), რომელშიც შედიოდა საჯად ზაჰირის, აჰმედ ალის, რაშიდ ჯაჰანის და მაჰმუდ-უზ-ზაფარის მოთხრობები, გამოქვეყნდა [[1932]] წელს. კრებული აკრძალა [[1933]] წელს ინდოეთის ბრიტანეთის მთავრობამ "რელიგიის შეურაცხყოფისთვის. საზოგადოების გახლეჩისთვის“. ამან აიძულა საჯად ზაჰირი და მისი ამხანაგები შეექმნათ პროგრესულ მწერალთა ასოციაცია.<ref>InpaperMagazine, From (7 November 2010) [https://www.dawn.com/news/579251/column-voice-of-the-poor Column: Voice of the poor] "Column: Voice of the poor". ''DAWN.COM''. Retrieved 26 December 2020.</ref> [[1943]]-[[1948]] წლებში გახლდათ [[ინდოეთის კომუნისტური პარტია|ინდოეთის კომუნისტური პარტიის]] (CPI) ცენტრალური კომიტეტის წევრი და კომიტეტის საგამომცემლო ორგანოს [[ურდუ ენა|ურდუს ენაზე]]— გაზეთ ნავა ზამანას (ახალი დრო) გამომცემელი. არაერთხელ დაექვემდებარა რეპრესიებს ბრიტანეთის ხელისუფლების მიერ,  იყო დაპატიმრებული [[1936]], [[1937]], [[1940]]-[[1942]] წლებში. [[ბრიტანეთის ინდოეთის გაყოფა|ბრიტანეთის ინდოეთის გაყოფისა]] და [[პაკისტანი|პაკისტანის]] ჩამოყალიბების შემდეგ [[1947|(1947)]], საიდ საჯად ზაჰირი გახდა [[პაკისტანის კომუნისტური პარტია|პაკისტანის კომუნისტური პარტიის]] ერთ-ერთი დამაარსებელი და ლიდერი [[1948|(1948]]). [[1951]] წელს დააპატიმრეს და [[1951]]-[[1955]] წლებში იმყოფებოდა პაკისტანის ციხეში სახელმწიფო გადატრიალების მცდელობაში მონაწილეობისთვის. [[1955]] წელს დაბრუნდა [[ინდოეთი|ინდოეთში]] და მიიღო ინდოეთის მოქალაქეობა.<ref>Jalil, Rakhshanda (5 November 2017). [https://www.nationalheraldindia.com/people/remembering-writer-and-progressive-writers-association-founder-sajjad-zaheer "Remembering writer and Progressive Writers' Association founder Sajjad Zaheer"]. ''National Herald''. Retrieved 26 December 2020.</ref> ეწეოდა მთარგმნელობით საქმიანობას. კერძოდ, გადათარგმნა [[ევროპა|ევროპელი]] მწერლებისა და პოეტების ნაწარმოებები. [[1955]] წლიდან მუშაობდა ინდოეთის კომუნისტურ პარტიაში, გახლდათ გაზეთ "Awami Daur" [[1959|(1959]] წლიდან) და ინდოეთის კომუნისტური პარტიის ორგანოს  —"Hayat" ("Life") [[1963|(1963]]-[[1973]]) რედაქტორი. [[1958]] და [[1961]] წლებში აირჩიეს ინდოეთის კომუნისტურ პარტიის ეროვნულ საბჭოში.<ref>NOORANI, A. G. "[https://frontline.thehindu.com/the-nation/article30166829.ece A versatile communist"]. ''Frontline''. Retrieved 27 December 2020.</ref> საიდ საჯად ზაჰირი აქტიურად იბრძოდა  მშვიდობისთვის, [[1962]] წელს იგი აირჩიეს ინდოეთის მშვიდობის საბჭოს ეროვნულ საბჭოში. [[1966]] წლის დეკემბრიდან გახლდათ ინდოეთის პროგრესული მწერალთა ასოციაციის გენერალური მდივანი. გარდაიცვალა [[1973]] წლის [[13 სექტემბერი|13 სექტემბერს]] [[ალმათი|ალმა-ათაში]] [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა კავშირში]] (ახლანდელი: [[ყაზახეთი]]). ზაჰირ საჯადის მეუღლე გახლდათ ცნობილი [[პაკისტანი|პაკისტანელი]] და [[ინდოეთი|ინდოელი]] მწერალი რაზია საჯად ზაჰირი. საჯადსა და მის მეუღლეს, რაზია საჯად ზაჰირს, ჰყავდათ ოთხი ქალიშვილი, მათ შორის ნასიმ ბჰატია, რომელმაც დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია რუსეთის უნივერსიტეტში ანტიკურ ისტორიაში. მისი ქალიშვილი ნადირა ზაჰირი, მემარცხენე პოლიტიკური აქტივისტი, დაქორწინებული იყო [[ბოლივუდი|ბოლივუდის]] ვარსკვლავსა და პოლიტიკოს [[რაჯ ბაბარი|რაჯ ბაბარზე]] (პრატიკ ბაბარის მამა). არია ბაბარი და ჯოჰი ბაბარი ზაჰირ საჯად საიდის შვილიშვილები არიან.<ref>[https://penguin.co.in/ "Angaaray"]. Penguin Books India.</ref> == ლიტერატურა == * Coppola, Carlo (1981). [http://dsal.uchicago.edu/books/annualofurdustudies/pager.html?objectid=PK2151.A6152_1_070.gif "The Angare Group: The Enfants Terribles of Urdu Literature"]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}. ''Annual of Urdu Studies''. '''1''': 57–69. * Jalil, Rakhshanda (2014). ''Liking Progress, Loving Change: [https://books.google.ge/books?id=e_2HngEACAAJ&redir_esc=y A Literary History of the Progressive Writers' Movement in Urdu]''[https://books.google.ge/books?id=e_2HngEACAAJ&redir_esc=y .] Oxford University Press. [[:en:Special:BookSources/978-0-19-809673-3|ISBN <bdi>978-0-19-809673-3</bdi>]]. == სქოლიო == [[კატეგორია:დაბადებული 5 ნოემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1905]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 13 სექტემბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1973]] [[კატეგორია:ინდოელი მწერლები]] [[კატეგორია:ინდოელი კომუნისტები]] [[კატეგორია:ინდოეთის ეროვნული კონგრესის წევრები]] [[კატეგორია:პაკისტანელი მწერლები]] 7qc2ibadyckhc70f29ucn9hrzva2ida 0 549740 4814518 4506601 2025-06-14T22:35:32Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814518 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ხელშეკრულება | სახელი = STCW კონვენცია | სრული სახელი = საერთაშორისო კონვენცია მეზღვაურთა წვრთნის, სერტიფიცირებისა და ვახტის გაწევის სტანდარტების შესახებ | სურათი = | სურათის ზომა = | წარწერა = | ტიპი = | მომზადების თარიღი = | ხელმოწერის თარიღი = [[7 ივლისი]], [[1978]] | ხელმოწერის ადგილი = [[ლონდონი]], [[გაერთიანებული სამეფო]] | ბეჭედდასმის თარიღი = | ძალაში შესვლის თარიღი = [[28 აპრილი]], [[1984]] | ძალაში შესვლის პირობები = | ვადის გასვლის თარიღი = | ხელმომწერები = | მხარეები= 164 | რატიფიკაცია = | მეანაბრე = [[საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაცია]] | ენა = | ენები = [[ინგლისური ენა|ინგლისური]], [[ფრანგული ენა|ფრანგული]], [[რუსული ენა|რუსული]], [[ესპანური ენა|ესპანური]] | ვიკიწყარო = }} '''საერთაშორისო კონვნეცია მეზღვაურთა წვრთნის, სერტიფიცირებისა და ვახტის გაწევის სტანდარტების შესახებ''' ({{lang-en|International Convention on Standards of Training, Certification and Watchkeeping for Seafarers}}; ასევე ცნობილი, როგორც '''საერთაშორიოს კონვენცია მეზღვაურთა მომზადების, დიპლომირებისა და ვახტის გაწევის შესახებ'''; '''STCW კონვენცია''') ― [[საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაცია|საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის]] კონვენცია, რომელიც სავაჭრო გემებისა და დიდი იახტების პერსონალისთვის მინიმალურ საკვალიფიკაციო სტანდარტებს ადგენს.<ref>{{Cite web|url=https://ypicrew.com/yacht-work-advice/job-qualifications/|title=What Qualifications do you Need to Work on a Yacht? {{!}} YPI CREW|website=ypicrew.com|language=en-US|access-date=2018-07-18}}</ref> კონვენცია საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციამ [[1978]] წელს [[ლონდონი]]ს კონფერენციაზე მიიღო და [[1984]] წელს შევიდა ძალაში. კონვენციაში მნიშვნელოვანი დამატებები შევიდა [[1995]] და [[2010]] წლებში, რომლებიც [[2012]] წლის 1-ელ იანვარს შევიდა ძალაში. 1978 წლის STCW კონვენციის მიხედვით, პირველად დადგინდა მინიმალური მოთხოვნები საერთაშორისო დონეზე მეზღვაურთა წვრთნის, სერტიფიცირებისა და ვახტის გაწევის შესახებ. მანამდე მინიმალური სტანდარტები ცალკეული მთავრობების მიერ ინდივიდუალურად დგინდებოდა, რის გამოც მინიმალური მოთხოვნები და პროცედურები მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდა. კონვენციაში გაწერილია მინიმალური მოთხოვნები მეზღვაურთა წვრთნასთან, სერტიფიცირებასა და ვახტის გაწევასთან დაკავშირებით, რომელთა შესრულება სავალდებულოა კონვენციის ხელმომწერი სახელმწიფოების მხრიდან.<ref>[https://www.edumaritime.net/stcw-courses IMO Model Courses]</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://www.imo.org/About/Conventions/ListOfConventions/Pages/International-Convention-on-Standards-of-Training,-Certification-and-Watchkeeping-for-Seafarers-%28STCW%29.aspx IMO] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150511222251/http://www.imo.org/About/Conventions/ListOfConventions/Pages/International-Convention-on-Standards-of-Training,-Certification-and-Watchkeeping-for-Seafarers-(STCW).aspx |date=11 May 2015 }} information regarding STCW *[http://www.dco.uscg.mil/Our-Organization/Assistant-Commandant-for-Prevention-Policy-CG-5P/National-Maritime-Center-NMC/merchant_mariner_credential/ US Coast Guard] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180308210244/http://www.dco.uscg.mil/Our-Organization/Assistant-Commandant-for-Prevention-Policy-CG-5P/National-Maritime-Center-NMC/merchant_mariner_credential/ |date=2018-03-08 }} information regarding STCW *[https://www.maritimeskillsacademy.com/stcw-convention-explained/ Maritime Skills Academy] Overview of history of STCW. *[https://treaties.un.org/pages/showDetails.aspx?objid=08000002800d6d42 UN] provided the text of the STCW convention ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაციის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ალბანეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ალჟირის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ანგოლის სახალხო რესპუბლიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ანტიგუა და ბარბუდის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:არგენტინის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ავსტრალიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ავსტრიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:აზერბაიჯანის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ბაჰამის კუნძულების საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ბაჰრეინის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ბანგლადეშის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ბარბადოსის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ბელგიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ბელიზის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ბენინის სახალხო რესპუბლიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ბოლივიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ბრუნეის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ბულგარეთის სახალხო რესპუბლიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მიანმარის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ჩეხოსლოვაკიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ჩეხეთის რესპუბლიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კვიპროსის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კუბის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ხორვატიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კოტ-დ'ივუარის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კოსტა-რიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კუკის კუნძულების საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კონგოს რესპუბლიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ზაირის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კომორის კუნძულების საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კოლუმბიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ჩინეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ჩილეს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კაბო-ვერდეს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კანადის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კამერუნის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კამბოჯის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:დანიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ჯიბუტის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:დომინიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:დომინიკელთა რესპუბლიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ეკვადორის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ეგვიპტის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სალვადორის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ეკვატორული გვინეის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ერიტრეის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ესტონეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:დერგის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ფიჯის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ფინეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:საფრანგეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:გაბონის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:გამბიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:დასავლეთ გერმანიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:აღმოსავლეთ გერმანიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:განის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:საბერძნეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:გრენადის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:გვატემალის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:გვინეის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:გვინეა-ბისაუს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:გაიანის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ჰაიტის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ჰონდურასის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:უნგრეთის სახალხო რესპუბლიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ისლანდიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ინდოეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ინდონეზიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ირანის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ირლანდიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ისრაელის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:იტალიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:იამაიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:იაპონიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:იორდანიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ყაზახეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კენიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კირიბატის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ჩრდილოეთ კორეის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სამხრეთ კორეის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ქუვეითის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ლატვიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ლიბანის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ლიბერიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ლიეტუვის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ლუქსემბურგის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მადაგასკარის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მალავის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მალაიზიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მალდივის კუნძულების საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მალტის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მარშალის კუნძულების საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მავრიტანიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მექსიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მიკრონეზიის ფედერაციული შტატების საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მოლდოვის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მონღოლეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მონტენეგროს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მაროკოს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:მოზამბიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ნამიბიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ნიდერლანდების საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ახალი ზელანდიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ნიკარაგუის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ნიგერიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ნიუეს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ნორვეგიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ომანის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:პაკისტანის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:პალაუს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:პანამის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:პაპუა-ახალი გვინეის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:პერუს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ფილიპინების საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:პოლონეთის სახალხო რესპუბლიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:პორტუგალიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:კატარის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:რუმინეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სენტ-კიტსი და ნევისის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სენტ-ლუსიას საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სენტ-ვინსენტი და გრენადინების საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სამოის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სან-ტომე და პრინსიპის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:საუდის არაბეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სენეგალის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სერბეთი და მონტენეგროს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სეიშელის კუნძულების საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სიერა-ლეონეს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სინგაპურის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სლოვაკეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სლოვენიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სოლომონის კუნძულების საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:საბჭოთა კავშირის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:შრი-ლანკის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სურინამის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:შვედეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:შვეიცარიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:სირიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ტანზანიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ტაილანდის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ტოგოს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ტონგის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ტრინიდადი და ტობაგოს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ტუნისის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:თურქეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:თურქმენეთის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ტუვალუს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:უკრაინის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:არაბთა გაერთიანებული საამიროების საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:გაერთიანებული სამეფოს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:აშშ-ის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ურუგვაის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ვანუატუს საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ვენესუელის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:ვიეტნამის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:იემენის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] [[კატეგორია:იუგოსლავიის საერთაშორისო ხელშეკრულებები]] 2piyeh3kh53nbf4dyvq5nxdoaij4dxv 0 550150 4814660 4538682 2025-06-15T11:08:28Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814660 wikitext text/x-wiki '''სიგნალთა საერთაშორისო კოდექსი''' ({{lang-en|International Code of Signals}}) ― სიგნალთა და კოდთა საერთაშორისო სისტემა, რომელსაც გემები ნავიგაციის უსაფრთხოებასთან და სხვა საკითხებთან დაკავშირებით მნიშვნელოვანი შეტყობინებების გადასაცემად იყენებენ. სიგნალები შეიძლება გადაიცეს ფლაგშტოკზე აღმართული დროშებით, სასიგნალო სანათი ხელსაწყოთი, სადროშო სემაფორით, რადიოტელგრაფით ან რადიოტელეფონით. ==ერთდროშიანი სიგნალები== {| class="wikitable" |- ! rowspan=2 | ასო, <br/>სიტყვა, <br/>წარმოთქმა ! rowspan=2 | დროშა |- ! მნიშვნელობა ! მორზეს კოდი |- | '''A<br>Alfa''' (ალფა) <br>{{IPA|[ˈal.fa]}}<!-- #### ATTENTION: "ALFA" IS THE CORRECT SPELLING; SEE DISCUSSION ON TALK PAGE BEFORE CHANGING. #### --> | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS Alpha.svg|x50px]] | „მუშაობს მყვინთავი. გაიარეთ ფრთხილად და დაბალი სიჩქარით“. | .- |- | '''B<br>Bravo''' (ბრავო)<br>{{IPA|[ˈbrɑː.voʊ]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS Bravo.svg|x50px]] | „მიმდინარეობს საშიში ტვირთის დატვირთვა, გადმოტვირთვა ან გადატანა.“ (თავდაპირველად სამეფო საზღვაო ძალების მიერ გამოიყენებოდა, ძირითადად სამხედრო ფეთქებადი საშუალებების აღსანიშნავად.) | -... |- | '''C<br />Charlie''' (ჩარლი)<br>{{IPA|[ˈtʃɑː.li]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS Charlie.svg|x50px]] | „დამადასტრუებელი „დიახ“, ან წინა ჯგუფის ძირითადი აზრი უნდა წაიკითხოს მტკიცებით ფორმაში“<ref group=lower-alpha name="distress">N და C ერთად (არა და დიახ).</ref><ref group=lower-alpha name="morse">ასევე, შეიძლება გადაიცეს გემის საყვირით, მორზეს კოდის სახით.</ref> | -.-. |- | '''D<br />Delta'''<br>{{IPA|[ˈdɛl.tə]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS Delta.svg|x50px]] | „ამარიდეთ გემი. გემს უჭირს მანევრირება“.<ref group=lower-alpha name="morse"/> | -.. |- | '''E<br />Echo'''<br>{{IPA|[ˈɛk.oʊ]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS Echo.svg|x50px]] | „ვცვლი კურსს მარჯვნივ.“<ref group=lower-alpha name="morse" /> | . |- | '''F<br />Foxtrot'''<br>{{IPA|[ˈfɔks.trɔt]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS Foxtrot.svg|x50px]] | „გემი გაუმართავია. დაამყარე კავშირი ჩემთან.“ | ..-. |- | '''G<br />Golf'''<br>{{IPA|[gɔlf]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS Golf.svg|x50px]] | „მესაჭიროება ლოცმანი“{{br}}''როცა თევზსაჭერი გემები იყენებენ'' „ვისვრი ბადეებს“. | --. |- | '''H<br />Hotel'''<br>{{IPA|[hoʊˈtɛl]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS Hotel.svg|x50px]] | „გემზე იმყოფება ლოცმანი.“<ref group=lower-alpha name="morse"/> | .... |- | '''I<br />India'''(ინდოეთი)<br>{{IPA|[ˈɪn.dɪə]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS India.svg|x50px]] | „ვცვლი კურსს მარცხნივ.“<ref group=lower-alpha name="morse" /> | .. |- | '''J<br />Juliet'''<br>{{IPA|[ˈdʒuː.ljɛt]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS Juliett.svg|x50px]] | „მომერიდეთ, გემზე ხანძარია და გადამაქვს საშიში ტვირთი.“ | .--- |- | '''K<br />Kilo'''<br>{{IPA|[ˈki.loʊ]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS Kilo.svg|x50px]] | „მსურს თქვენთან კავშირის დამყარება.“ | -.- |- | '''L<br />Lima'''<br>{{IPA|[ˈli.mə]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS Lima.svg|x50px]] | „დაუყოვნებლივ გააჩერეთ თქვენი გემი“ | .-.. |- | '''M<br />Mike'''<br>{{IPA|[maɪk]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS Mike.svg|x50px]] | „ჩემი გემი გაჩერებულია და არ მოძრაობს წყლის მიმართ.“"<ref group=lower-alpha name="morse" /> | -- |- | style="white-space: nowrap;" | '''N<br />November'''<br>{{IPA|[noʊˈvɛm.bə]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS November.svg|x50px]] | „უარყოფითი „არა“, ან წინა ჯგუფის ძირითადი აზრი უნდა წაიკითხოს უარყოფით ფორმაში.“"<ref group=lower-alpha name="distress" /> | -. |- | '''O<br />Oscar'''<br>{{IPA|[ˈɔs.kə]}} | style="background-color:#c8d0d4; padding:1em inherit; text-align:center;" | [[File:ICS Oscar.svg|x50px]] | „ადამიანი ბორტს მიღმა!“<ref group=lower-alpha name="morse" /> | --- | |} ;შენიშვნები {{reflist | group="lower-alpha"}} ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ჩრდილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციის ფონეტიკური ანბანი]] ==ლიტერატურა== {{refbegin}} *ციცქიშვილი, გ. (2020). ''სიგნალთა საერთაშორისო კოდექსი: ფონეტიკური ანბანი, მორზეს კოდი, სასიგნალო დროშები (ერთსიმბოლოიანი დროშები)''. [[ბათუმის სახელმწიფო საზღვაო აკადემია]]. *{{citation |ref = CITEREFICS1872 |year = 1872 |title = The International Code of Signals for the Use of All Nations |publisher = Board of Trade [Great Britain] |url = https://books.google.com/books?id=oGFHAAAAYAAJ }} *{{citation |ref = CITEREFICS1890 |year = 1890 |title = The International Code of Signals for the Use of All Nations |publisher = U.S. Navy Hydrographic Office |url = https://books.google.com/books?id=zfssAAAAYAAJ }} *{{citation |ref = CITEREFICS1931 |year = 1931 |title = The 1931 International Code of Signals, American Edition (Reprinted 1937) Vol. I (H.O. 87) |publisher = U.S. Navy Hydrographic Office }} *{{citation |ref = CITEREFICS1969 |year = 1969 |title = International Code of Signals for Visual, Sound, and Radio Communications, United States Edition, 1969 (Revised 2003) |url = http://www.seasources.net/PDF/PUB102.pdf }} <!-- Another possible link for pub102: http://www.dr-belair.com/dic/Defence/Sea-Forces/Sea-flags/ICOSbook.pdf --> *{{citation |ref = CITEREFICS2005 |year = 2005 |title = International Code of Signals, 2005 ed. (IMO IA994E) |publisher = IMO – International Maritime Organization |isbn = 978-92-801-4198-6 }} *{{citation |last1 = Mead |first1 = H. P. |year = 1934 |title = The History of the International Code |journal = U.S. Naval Institute Proceedings |volume = 60 |issue = 378 |pages = 1083&ndash;8 }} {{refend}} ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commons category|International Code of Signals}} *[https://earlyradiohistory.us/1916sig.htm Excerpt from ''Brown's Signalling'' (1916)], showing earlier versions of ICS flags. *[http://www.seasources.net/PDF/PUB102.pdf ''International Code of Signals for Visual, Sound, and Radio Communications'', United States Edition, 1969 (Revised 2003)] *[https://archive.org/details/bub_gb_NfwsAAAAYAAJ ''International code of signals for the use of all nations''] United States Hydrographic Office, 1882. *[https://books.google.com/books?id=ixeFuTn7bOcC&q=codigo+internacional+señales+maritimas Código internacional de señales, Edicion 2005] Spanish edition. *[http://www.shom.fr/fr_page/fr_prod_ouvrage/og_num/32_1.001_28112006.pdf Le code international des signaux] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110612050254/http://www.shom.fr/fr_page/fr_prod_ouvrage/og_num/32_1.001_28112006.pdf |date=2011-06-12 }} French edition. *[http://www.storjuktan.se/NavKurs/Signal/Signalflaggor.htm Signalflaggor] Swedish version, with three additional flags (Åke, Ärlig, Östen) used in Swedish. *[http://flags.daleys.us Freeware program teaches & translates ICS Flags] *[http://maritime-connector.com/wiki/maritime-signal-flags-and-maritime-abbreviations/ Maritime Signal Flags & Abbreviations] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210418084822/http://maritime-connector.com/wiki/maritime-signal-flags-and-maritime-abbreviations/ |date=2021-04-18 }} *[http://allships.com.au/selftest.html Allships - Marine Self-testing for International Code of Flag Signals.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131029185900/http://allships.com.au/selftest.html |date=2013-10-29 }} [[კატეგორია:საერთაშორისო საზღვაო ორგანიზაცია]] [[კატეგორია:საზღვაო უსაფრთხოება]] [[კატეგორია:საზღვაო კომუნიკაცია]] 5r5dsp6gpg2kdn7tvbeo7rzai8jn91n 0 560892 4814637 4775816 2025-06-15T09:21:06Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814637 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Localización_de_la_provincia_de_Segovia.svg|300px|მინი|სეგოვიის მდებარეობა ესპანეთის რუკაზე]] [[სეგოვიის პროვინცია]] ({{lang-es|Segovia}}) შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიურ გაერთიანებაში და შედგება 209 მუნიციპალიტეტისაგან. ესპანეთის ადგილობრივი თვითმმართველობის კანონის ({{lang-es|Ley reguladora de las Bases del Régimen Local}}) თანახმად მუნიციპალიტეტი წარმოადგენს სახელმწიფოს ტერიტორიული მოწყობის ძირითად სუბიექტს, რომლის ძირითადი ელემენტებია ტერიტორია, მოსახლეობა და ადგილობრივი ადმინისტრაცია. თითოეულ მუნიციპალიტეტს აქვს საბჭო, კომისია (მინისტრთა კაბინეტის მსგავსი) და ყავს მერი (ალკალდი). მუნიციპალური საბჭოს წევრებს ირჩევენ პროპორციული არჩევნების გზით.<ref>[http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/l7-1985.html Ley 7/1985, de 2 de abril, Reguladora de las Bases del Régimen Local] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201029162123/http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/l7-1985.html |date=2020-10-29 }} art.11</ref><ref>{{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Spain/Government-and-society#ref70305|title=Spain. Local government|publisher=''britannica.com''|lang=en|accessdate=2020-11-17|archive-date=2020-09-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20200914224528/https://www.britannica.com/place/Spain/Government-and-society#ref70305|dead-url=no}}</ref> სეგოვიის მუნიციპალიტეტები ერთიანდებიან 7 კომარკაში: [[სეპულვედის კომარკა|სეპულვედა]], [[ესპინარის კომარკა|ესპინარი]], [[ტიერა-დე-პინარესის კომარკა|ტიერა-დე-პინარესი]], [[სანტა-მარია-ლა-რეალ-დე-ნიევის კომარკა|სანტა-მარია-ლა-რეალ-დე-ნიევა]], [[სეგოვია-ი-სუ-ალფოსის კომარკა|სეგოვია-ი-სუ-ალფოსი]], [[კოკის კომარკა|კოკა]] და [[ფრესნო-დე-კანტესპინოს კომარკა|ფრესნო-დე-კანტესპინო]]. სეგოვიის პროვინციის ფართობია 6 920 კმ² და [[2020]] წლის მონაცემებით მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს 153 478 მაცხოვრებელს.<ref name="ine.es"></ref> დედაქალაქია [[სეგოვია]], რომელიც ასევე მოსახლეობის მიხედვით ყველაზე დიდია. სეგოვიის პროვინციის ყველაზე დიდი მუნიციპალიტეტია [[კუელიარი]] (348,66 კმ²), ხოლო ყველაზე პატარაა — [[ვენტოსილია-ი-ტეხადილია]] (5,98 კმ²)<ref name="infolaso"></ref>. ==მუნიციპალიტეტების სია== {| class="sortable wikitable" style="text-align: center; font-size: 95%" |- !class="unsortable"|სახელწოდება !class="unsortable"|ფოტო !class="unsortable"|გერბი !ფართობი (კმ²)<ref name="infolaso">{{cite web|url=https://www.infolaso.com/geografia/114-geografia-de-espana/1159-extension-geografica-de-los-municipios-de-asturias.html|title=Extensión Geográfica de los Municipios de Asturias|author=|lang=es|date=|work=|publisher=infolaso.com|description=список муниципалитетов Астурии по площади|accessdate=2020-11-18|archive-date=2020-11-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233218/https://www.infolaso.com/geografia/114-geografia-de-espana/1159-extension-geografica-de-los-municipios-de-asturias.html|dead-url=no}}</ref> !მოსახლეობა (2020)<ref name="ine.es">{{cite web|url=https://www.ine.es/jaxiT3/Datos.htm?t=2886#!tabs-tabla|title=Asturias: Población por municipios y sexo|publisher=''ine.es''|lang=es|accessdate=2020-11-18}}</ref> !class="unsortable"|კოორდინატები !class="unsortable"|რუკა !class="unsortable"|სქოლიო |-align="center" |[[აბადესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Abades''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesiaabades.jpg|170px|[[Абадес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Abades.svg|80px|Герб муниципалитета [[Абадес]]]]||31||857||{{coord|40.91500|-4.26833}}||[[ფაილი:Segovia - Abades.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.abades.es|title=Официальный сайт муниципалитета Абадес|publisher=''abades.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2010-08-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20100822124009/http://www.abades.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ადრადა-დე-პირონი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Adrada de Pirón''</small>||align=center|[[ფაილი:Entrada a Adrada de Pirón por la carretera que conecta el municipio con Brieva..jpg|170px|[[Адрада-де-Пирон]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Адрада-де-Пирон]]]]||10||37||{{coord|41.05194|-4.05083}}||[[ფაილი:Segovia - Adrada de Pirón.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.adradadepiron.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Адрада-де-Пирон|publisher=''adradadepiron.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121220158/http://www.adradadepiron.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ადრადოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Adrados''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Adrados.jpg|170px|[[Адрадос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Adrados.svg|80px|Герб муниципалитета [[Адрадос]]]]||16||127||{{coord|41.36833|-4.11278}}||[[ფაილი:Segovia - Adrados.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.adrados.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Адрадос|publisher=''adrados.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122065813/http://www.adrados.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[აგილაფუენტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Aguilafuente''</small>||align=center|[[ფაილი:Plaza de Aguilafuente.JPG|170px|[[Агилафуэнте]]]]||[[ფაილი:Escudo de Aguilafuente (Segovia).svg|80px|Герб муниципалитета [[Агилафуэнте]]]]||60||566||{{coord|41.22639|-4.11278}}||[[ფაილი:Segovia - Aguilafuente.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aguilafuenteweb.com|title=Официальный сайт муниципалитета Агилафуэнте|publisher=''aguilafuenteweb.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-12-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20111210034234/http://www.aguilafuenteweb.com/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ალკონადა-დე-მადერუელო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Alconada de Maderuelo''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia Alconadilla.JPG|170px|[[Альконада-де-Мадеруэло]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Альконада-де-Мадеруэло]]]]||12||23||{{coord|41.45000|-3.48583}}||[[ფაილი:Segovia - Alconada de Maderuelo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.alconadademaderuelo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Альконада-де-Мадеруэло|publisher=''alconadademaderuelo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123032103/http://www.alconadademaderuelo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ალდეა-რეალი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Aldea Real''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Aldea Real.jpg|170px|[[Альдеа-Реаль]]]]||[[ფაილი:Escudo de Aldea Real (Segovia).svg|80px|Герб муниципалитета [[Альдеа-Реаль]]]]||25||279||{{coord|41.18500|-4.16556}}||[[ფაილი:Segovia - Aldea Real.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aldeareal.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Альдеа-Реаль|publisher=''aldeareal.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160739/http://www.aldeareal.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ალდეალკორვო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Aldealcorvo''</small>||align=center|[[ფაილი:Aldealcorvo..jpg|170px|[[Альдеалькорво]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Альдеалькорво]]]]||5||20||{{coord|41.24389|-3.79194}}||[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aldealcorvo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Альдеалькорво|publisher=''aldealcorvo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122132850/http://www.aldealcorvo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ალდეალენგუა-დე-პედრასა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Aldealengua de Pedraza''</small>||align=center|[[ფაილი:Aldealengua de Pedraza iglesia Asuncion 01.JPG|170px|[[Альдеаленгва-де-Педраса]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Альдеаленгва-де-Педраса]]]]||35||73||{{coord|41.06444|-3.80611}}||[[ფაილი:Segovia - Aldelengua de Pedraza.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aldealenguadepedraza.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Альдеаленгва-де-Педраса|publisher=''aldealenguadepedraza.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122150333/http://www.aldealenguadepedraza.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ალდეალენგუა-დე-სანტა-მარია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Aldealengua de Santa María''</small>||align=center|[[ფაილი:AldealenguaDeSanMaría888.JPG|170px|[[Альдеаленгва-де-Санта-Мария]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Альдеаленгва-де-Санта-Мария]]]]||19||64||{{coord|41.46194|-3.46667}}||[[ფაილი:Segovia - Aldealengua de Santa Maria.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aldealenguadesantamaria.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Альдеаленгва-де-Санта-Мария|publisher=''aldealenguadesantamaria.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124195520/http://www.aldealenguadesantamaria.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ალდეანუევა-დე-ლა-სერესუელა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Aldeanueva de la Serrezuela''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de la Visitación, Aldeanueva de la Serrezuela 01.jpg|170px|[[Альдеануэва-де-ла-Серресуэла]]]]||[[ფაილი:Escudo de Aldeanueva de la Serrezuela.svg|80px|Герб муниципалитета [[Альдеануэва-де-ла-Серресуэла]]]]||20||40||{{coord|41.46028|-3.78111}}||[[ფაილი:Segovia - Aldeanueva de la Serrezuela.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.laserrezuela.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Альдеануэва-де-ла-Серресуэла|publisher=''laserrezuela.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2013-03-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20130328064019/http://www.laserrezuela.com/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130328064019/http://www.laserrezuela.com/|archivedate=2013-03-28}}</ref> |-align="center" |[[ალდეანუევა-დელ-კოდონალი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Aldeanueva del Codonal''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia y depósito de Aldeanueva del Codonal.jpg|170px|[[Альдеануэва-дель-Кодональ]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Альдеануэва-дель-Кодональ]]]]||21||113||{{coord|41.08333|-4.54333}}||[[ფაილი:Segovia - Aldeanueva del Codonal.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aldeanuevadelcodonal.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Альдеануэва-дель-Кодональ|publisher=''aldeanuevadelcodonal.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122095144/http://www.aldeanuevadelcodonal.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ალდეასონია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Aldeasoña''</small>||align=center|[[ფაილი:Aldeasoña,_Segovia_52.jpg|170px|[[Альдеасония]]]]||[[ფაილი:Escudo de Aldeasoña (Segovia).svg|80px|Герб муниципалитета [[Альдеасония]]]]||18||56||{{coord|41.47250|-4.05611}}||[[ფაილი:Segovia - Aldasonha.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aldeasona.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Альдеасония|publisher=''aldeasona.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124022022/http://www.aldeasona.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ალდეორნო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Aldehorno''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Pedro, Aldehorno 02.jpg|170px|[[Альдеорно]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Альдеорно]]]]||13||53||{{coord|41.51278|-3.77806}}||[[ფაილი:Segovia - Aldehorno.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aldehorno.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Альдеорно|publisher=''aldehorno.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124155212/http://www.aldehorno.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ალდეუელა-დელ-კოდონალი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Aldehuela del Codonal''</small>||align=center|[[ფაილი:Aldehuela del Codonal 08.jpg|170px|[[Альдеуэла-дель-Кодональ]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Альдеуэла-дель-Кодональ]]]]||13||23||{{coord|41.05500|-4.53778}}||[[ფაილი:Segovia - Aldehuela del Codonal.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=https://www.wikidata.org/wiki/Q1647861|title=Официальный сайт муниципалитета Альдеуэла-дель-Кодональ|publisher=''https://www.wikidata.org/wiki/Q1647861''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160820/https://www.wikidata.org/wiki/Q1647861|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ალდეონტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Aldeonte''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Aldeonte.jpg|170px|[[Альдеонте]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Альдеонте]]]]||20||57||{{coord|41.35083|-3.67778}}||[[ფაილი:Segovia - Aldeonte.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aldeonte.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Альдеонте|publisher=''aldeonte.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122035451/http://www.aldeonte.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ანაია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Anaya''</small>||align=center|[[ფაილი:Plaza Mayor, Anaya.jpg|170px|[[Аная]]]]||[[ფაილი:Escudo de Anaya.svg|80px|Герб муниципалитета [[Аная]]]]||15||125||{{coord|40.99139|-4.30861}}||[[ფაილი:Segovia - Anaya.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ayuntamientodeanaya.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Анайя|publisher=''ayuntamientodeanaya.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124195116/http://www.ayuntamientodeanaya.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ანიე (ესპანეთი)|ანიე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Añe''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Añe.jpg|170px|[[Анье (Испания)|Анье]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Анье (Испания)|Анье]]]]||11,62||72||{{coord|41.03833|-4.29639}}||[[ფაილი:Segovia - Ane.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.xn--ae-zja.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Анье|publisher=''añe.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2018-08-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20180808191523/http://xn--ae-zja.es/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180808191523/http://xn--ae-zja.es/|archivedate=2018-08-08}}</ref> |-align="center" |[[არაუეტესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Arahuetes''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Andrés, en Arahuetes (Segovia, España).jpg|170px|[[Арауэтес]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Арауэтес]]]]||16,36||28||{{coord|41.13778|-3.85667}}||[[ფაილი:Segovia - Arahuetes.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.arahuetes.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Арауэтес|publisher=''arahuetes.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122021327/http://www.arahuetes.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[არკონესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Arcones''</small>||align=center|[[ფაილი:Arcones Segovia Sierra.png|170px|[[Арконес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Arcones.svg|80px|Герб муниципалитета [[Арконес]]]]||31,75||145||{{coord|41.11861|-3.72417}}||[[ფაილი:Segovia - Arcones.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.arcones.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Арконес|publisher=''arcones.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122134133/http://www.arcones.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[არევალილიო-დე-სეგა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Arevalillo de Cega''</small>||align=center|[[ფაილი:Arevalillo de Cega, vista de la población desde SG-V-2312.jpg|170px|[[Аревалильо-де-Сега]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Аревалильо-де-Сега]]]]||11,59||19||{{coord|41.16139|-3.88861}}||[[ფაილი:Segovia - Arevalillo de Cega.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://arevalillodecega.webs.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Аревалильо-де-Сега|publisher=''arevalillodecega.webs.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2014-11-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20141109093248/http://arevalillodecega.webs.com/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141109093248/http://arevalillodecega.webs.com/|archivedate=2014-11-09}}</ref> |-align="center" |[[არმუნია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Armuña''</small>||align=center|[[ფაილი:Pano Armuña 4271x1936.jpg|170px|[[Армуния]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Армуния]]]]||46||234||{{coord|41.07722|-4.31917}}||[[ფაილი:Segovia - Armuna.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://abeto.mentor.mec.es/~rmun0014/armuna/|title=Официальный сайт муниципалитета Армуния|publisher=''abeto.mentor.mec.es/~rmun0014/armuna''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2009-12-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20091221041339/http://abeto.mentor.mec.es/~rmun0014/armuna/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091221041339/http://abeto.mentor.mec.es/~rmun0014/armuna/|archivedate=2009-12-21}}</ref> |-align="center" |[[აილიონი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Ayllón''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayllon - 023 (31298066251).jpg|170px|[[Айльон]]]]||[[ფაილი:Escudo de Ayllón.svg|80px|Герб муниципалитета [[Айльон]]]]||126||1182||{{coord|41.41944|-3.37639}}||[[ფაილი:Segovia - Ayllon.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ayllon.es|title=Официальный сайт муниципалитета Айльон|publisher=''ayllon.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2018-02-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20180228141044/http://www.ayllon.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ბარბოლია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Barbolla''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Barbolla.jpg|170px|[[Барболья]]]]||[[ფაილი:Escudo de Barbolla.svg|80px|Герб муниципалитета [[Барболья]]]]||26||158||{{coord|41.32583|-3.67250}}||[[ფაილი:Segovia - Barbolla.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.barbolla.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Барболья|publisher=''barbolla.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122015517/http://www.barbolla.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბასარდილია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Basardilla''</small>||align=center|[[ფაილი:BIC RI-51-0008762 frontal.jpg|170px|[[Басардилья]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Басардилья]]]]||19||143||{{coord|41.017|-4.017}}||[[ფაილი:Segovia - Basardilla.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.basardilla.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Басардилья|publisher=''basardilla.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123015605/http://www.basardilla.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბერსიალი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Bercial''</small>||align=center|[[ფაილი:Bercial 21.jpg|170px|[[Берсиаль]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Берсиаль]]]]||21||109||{{coord|40.90611|-4.43639}}||[[ფაილი:Segovia - Bercial.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.bercial.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Берсиаль|publisher=''bercial.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123033744/http://www.bercial.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბერსიმუელი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Bercimuel''</small>||align=center|[[ფაილი:Bercimuel, plaza Mayor.jpg|170px|[[Берсимуэль]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Берсимуэль]]]]||12||22||{{coord|41.39889|-3.57000}}||[[ფაილი:Segovia - Bercimuel.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.bercimuel.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Берсимуэль|publisher=''bercimuel.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122185450/http://www.bercimuel.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბერნარდოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Bernardos''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Bernardos.jpg|170px|[[Бернардос]]]]||||29||465||{{coord|41.12778|-4.35111}}||[[ფაილი:Segovia - Bernardos.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.bernardos.es|title=Официальный сайт муниципалитета Бернардос|publisher=''bernardos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160759/https://www.bernardos.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბერნუი-დე-პორეროსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Bernuy de Porreros''</small>||align=center|[[ფაილი:Bernuy de Porreros.jpg|170px|[[Бернуй-де-Поррерос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Bernuy de Porreros.svg|80px|Герб муниципалитета [[Бернуй-де-Поррерос]]]]||9,27||766||{{coord|40.99972|-4.11667}}||[[ფაილი:Segovia - Bernuy de Porreros.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.bernuydeporreros.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Бернуй-де-Поррерос|publisher=''bernuydeporreros.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2014-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20140705171343/http://www.bernuydeporreros.com/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140705171343/http://www.bernuydeporreros.com/|archivedate=2014-07-05}}</ref> |-align="center" |[[ბოსეგილიასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Boceguillas''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Boceguillas.jpg|170px|[[Босегильяс]]]]||[[ფაილი:Escudo de Boceguillas.svg|80px|Герб муниципалитета [[Босегильяс]]]]||41,54||719||{{coord|41.33750|-3.64000}}||[[ფაილი:Segovia - Boceguillas.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://boceguillas.es/index.php|title=Официальный сайт муниципалитета Босегильяс|publisher=''boceguillas.es/index.php''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2009-12-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20091225034046/http://boceguillas.es/index.php|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბრიევა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Brieva''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Santiago Apóstol, Brieva, torre.jpg|170px|[[Брьева]]]]||[[ფაილი:Escudo de Brieva.svg|80px|Герб муниципалитета [[Брьева]]]]||13,70||93||{{coord|41.03444|-4.05333}}||[[ფაილი:Segovia - Brieva.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.brieva.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Брьева|publisher=''brieva.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123045304/http://www.brieva.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კაბალიარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Caballar''</small>||align=center|[[ფაილი:Fundación Joaquín Díaz - Iglesia - Caballar (Segovia).jpg|170px|[[Кабальяр]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кабальяр]]]]||17||82||{{coord|41.12083|-3.96500}}||[[ფაილი:Segovia - Caballar.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.caballar.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кабальяр|publisher=''caballar.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124052609/http://www.caballar.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კაბანიას-დე-პოლენდოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cabañas de Polendos''</small>||align=center|[[ფაილი:02a Cabañas de Polendos Segovia Urbanismo Lou.jpg|170px|[[Кабаньяс-де-Полендос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кабаньяс-де-Полендос]]]]||26,41||171||{{coord|41.06694|-4.11000}}||[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.cabanasdepolendos.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кабаньяс-де-Полендос|publisher=''cabanasdepolendos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160810/https://www.cabanasdepolendos.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კაბესუელა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cabezuela''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Cabezuela.jpg|170px|[[Кабесуэла]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кабесуэла]]]]||35,25||644||{{coord|41.23528|-3.93278}}||[[ფაილი:Segovia - Cabezuela.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.cabezuela.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кабесуэла|publisher=''cabezuela.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121222732/http://www.cabezuela.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კალაბასას-დე-ფუენტიდუენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Calabazas de Fuentidueña''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Calabazas de Fuentidueña.jpg|170px|[[Калабасас-де-Фуэнтидуэния]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Калабасас-де-Фуэнтидуэния]]]]||15||26||{{coord|41.44556|-4.01028}}||[[ფაილი:Segovia - Calabazas.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.calabazasdefuentiduena.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Калабасас-де-Фуэнтидуэния|publisher=''calabazasdefuentiduena.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2020-03-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20200319122650/http://www.calabazasdefuentiduena.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კამპო-დე-სან-პედრო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Campo de San Pedro''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Pedro Ad Víncula, Campo de San Pedro 03.jpg|170px|[[Кампо-де-Сан-Педро]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кампо-де-Сан-Педро]]]]||37,57||230||{{coord|41.42944|-3.54556}}||[[ფაილი:Segovia - Campo de San Pedro.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.campodesanpedro.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кампо-де-Сан-Педро|publisher=''campodesanpedro.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121142104/http://www.campodesanpedro.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კანტალეხო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cantalejo''</small>||align=center|[[ფაილი:CANTALEJO Pza-España.jpg|170px|[[Канталехо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Канталехо]]]]||79||3562||{{coord|41.25889|-3.92861}}||[[ფაილი:Segovia - Cantalejo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.cantalejo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Канталехо|publisher=''cantalejo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-10-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20161016211246/http://www.cantalejo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კანტიმალოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cantimpalos''</small>||align=center|[[ფაილი:Cantimpalos-DavidDaguerro.jpg|170px|[[Кантимпалос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Cantimpalos.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кантимпалос]]]]||26||1340||{{coord|41.07389|-4.15889}}||[[ფაილი:Segovia - Cantimpalos.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.cantimpalos.org/|title=Официальный сайт муниципалитета Кантимпалос|publisher=''cantimpalos.org''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160806/http://www.cantimpalos.org/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210208160806/http://www.cantimpalos.org/|archivedate=2021-02-08}}</ref> |-align="center" |[[კარბონერო-ელ-მაიორი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Carbonero el Mayor''</small>||align=center|[[ფაილი:Carbonero el Mayor - Ayuntamiento 1.jpg|170px|[[Карбонеро-эль-Майор]]]]||[[ფაილი:Escudo de Carbonero el Mayor.svg|80px|Герб муниципалитета [[Карбонеро-эль-Майор]]]]||66,35||2494||{{coord|41.12250|-4.26611}}||[[ფაილი:Segovia - Carbonero el Mayor.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.carboneroelmayor.net/|title=Официальный сайт муниципалитета Карбонеро-эль-Майор|publisher=''carboneroelmayor.net''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160806/http://www.carboneroelmayor.net/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კარასკალ-დელ-რიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Carrascal del Río''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Carrascal del Río.jpg|170px|[[Карраскаль-дель-Рио]]]]||[[ფაილი:Carrascal del rio.svg|80px|Герб муниципалитета [[Карраскаль-дель-Рио]]]]||30,52||146||{{coord|41.36750|-3.89750}}||[[ფაილი:Segovia - Carrascal del Rio.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://carrascaldelrio.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Карраскаль-дель-Рио|publisher=''carrascaldelrio.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160858/https://www.carrascaldelrio.com/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210208160858/https://www.carrascaldelrio.com/|archivedate=2021-02-08}}</ref> |-align="center" |[[კასლა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Casla''</small>||align=center|[[ფაილი:Casla20120616105537SAM 0580.jpg|170px|[[Касла]]]]||[[ფაილი:Escudo de Casla (Segovia).svg|80px|Герб муниципалитета [[Касла]]]]||17,59||156||{{coord|41.16583|-3.65639}}||[[ფაილი:Segovia - Casla.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.casla.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Касла|publisher=''casla.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122033113/http://www.casla.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კასტილიეხო-დე-მესლეონი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Castillejo de Mesleón''</small>||align=center|[[ფაილი:NuestraSeñoraDeLaAsunciónCastillejoDeMesleón.JPG|170px|[[Кастильехо-де-Меслеон]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кастильехо-де-Меслеон]]]]||27,24||130||{{coord|41.28056|-3.60139}}||[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.castillejodemesleon.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кастильехо-де-Меслеон|publisher=''castillejodemesleon.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123053828/http://www.castillejodemesleon.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კასტრო-დე-ფუენტიდუენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Castro de Fuentidueña''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Castro de Fuentidueña.jpg|170px|[[Кастро-де-Фуэнтидуэния]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кастро-де-Фуэнтидуэния]]]]||19,72||37||{{coord|41.42028|-3.85444}}||[[ფაილი:Segovia - Castro de Fuentiduena.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.castrodefuentiduena.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кастро-де-Фуэнтидуэния|publisher=''castrodefuentiduena.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121142507/http://www.castrodefuentiduena.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კასტროხიმენო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Castrojimeno''</small>||align=center|[[ფაილი:Castrojimeno, vista parcial.jpg|170px|[[Кастрохимено]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кастрохимено]]]]||18,32||33||{{coord|41.39694|-3.84583}}||[[ფაილი:Segovia - Castrojimeno.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.castrojimeno.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кастрохимено|publisher=''castrojimeno.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20220125071412/http://www.castrojimeno.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კასტროსერნა-დე-აბახო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Castroserna de Abajo''</small>||align=center|[[ფაილი:Castroserna de Abajo. Segovia, España, 2016 07.jpg|170px|[[Кастросерна-де-Абахо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кастросерна-де-Абахо]]]]||12||31||{{coord|41.20722|-3.73500}}||[[ფაილი:Segovia - Castroserna de Abajo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.castrosernadeabajo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кастросерна-де-Абахо|publisher=''castrosernadeabajo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124083541/http://www.castrosernadeabajo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კასტროსერასინი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Castroserracín''</small>||align=center|[[ფაილი:Castroserracin.jpg|170px|[[Кастросеррасин]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кастросеррасин]]]]||21||40||{{coord|41.39361|-3.80250}}||[[ფაილი:Segovia - Castroserracin.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.castroserracin.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кастросеррасин|publisher=''castroserracin.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124194354/http://www.castroserracin.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სედილიო-დე-ლა-ტორე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cedillo de la Torre''</small>||align=center|[[ფაილი:Cedillo de la Torre (2).jpg|170px|[[Седильо-де-ла-Торре]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Седильо-де-ла-Торре]]]]||23,74||88||{{coord|41.42500|-3.60472}}||[[ფაილი:Segovia - Cedillo de la Torre.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.cedillodelatorre.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Седильо-де-ла-Торре|publisher=''cedillodelatorre.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20210304003512/https://cedillodelatorre.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სერესო-დე-აბახო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cerezo de Abajo''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Román (Cerezo de Abajo) 01.jpg|170px|[[Сересо-де-Абахо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Cerezo de Abajo (Segovia).svg|80px|Герб муниципалитета [[Сересо-де-Абахо]]]]||19,89||102||{{coord|41.21778|-3.59222}}||[[ფაილი:Segovia - Cerezo de Abajo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=https://cerezodeabajo.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Сересо-де-Абахо|publisher=''https://cerezodeabajo.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160818/https://cerezodeabajo.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სერესო-დე-არიბა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cerezo de Arriba''</small>||align=center|[[ფაილი:Cerezo de Arriba.JPG|170px|[[Сересо-де-Арриба]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сересо-де-Арриба]]]]||48,66||128||{{coord|41.23778|-3.55750}}||[[ფაილი:Segovia - Cerezo de Arriba.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.cerezodearriba.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сересо-де-Арриба|publisher=''cerezodearriba.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124114519/http://www.cerezodearriba.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ჩანიე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Chañe''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Chañe 1.jpg|170px|[[Чанье]]]]||[[ფაილი:Chañe SG.png|80px|Герб муниципалитета [[Чанье]]]]||35,26||708||{{coord|41.33750|-4.42889}}||[[ფაილი:Segovia - Chane.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://aytochane.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Чанье|publisher=''aytochane.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2010-03-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20100318144720/http://aytochane.es/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100318144720/http://aytochane.es/|archivedate=2010-03-18}}</ref> |-align="center" |[[სილიერუელო-დე-სან-მამესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cilleruelo de San Mamés''</small>||align=center|[[ფაილი:Cilleruelo de San Mamés, plaza de San Mamés.jpg|170px|[[Сильеруэло-де-Сан-Мамес]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сильеруэло-де-Сан-Мамес]]]]||9,73||30||{{coord|41.43194|-3.56639}}||[[ფაილი:Segovia - Cilleruelo de San Mames.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.cilleruelodesanmames.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сильеруэло-де-Сан-Мамес|publisher=''cilleruelodesanmames.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121203305/http://www.cilleruelodesanmames.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კობოს-დე-ფუენტიდუენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cobos de Fuentidueña''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Cobos de Fuentidueña.jpg|170px|[[Кобос-де-Фуэнтидуэния]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кобос-де-Фуэнтидуэния]]]]||14||33||{{coord|41.38278|-3.92722}}||[[ფაილი:Segovia - Cobos de Fuentiduena.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.cobosdefuentiduena.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кобос-де-Фуэнтидуэния|publisher=''cobosdefuentiduena.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123154407/http://www.cobosdefuentiduena.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კოდორნისი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Codorniz''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Codorniz.jpg|170px|[[Кодорнис]]]]||[[ფაილი:Escudo de Codorniz.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кодорнис]]]]||64,28||322||{{coord|41.06667|-4.59944}}||[[ფაილი:Segovia - Codorniz.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.codorniz.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кодорнис|publisher=''codorniz.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20160212140636/http://www.codorniz.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[კოლიადო-ერმოსო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Collado Hermoso''</small>||align=center|[[ფაილი:Collado Hermoso 01 monasterio by-dpc.jpg|170px|[[Кольядо-Эрмосо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кольядо-Эрмосо]]]]||16,38||124||{{coord|41.03917|-3.91833}}||[[ფაილი:Segovia - Collado Hermoso.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.colladohermoso.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кольядо-Эрмосо|publisher=''colladohermoso.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2020-11-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20201130115459/http://www.colladohermoso.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კონდადო-დე-კასტილნოვო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Condado de Castilnovo''</small>||align=center|[[ფაილი:Castillo de Castilnovo!.jpg|170px|[[Кондадо-де-Кастильново]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кондадо-де-Кастильново]]]]||24||85||{{coord|41.23806|-3.74167}}||[[ფაილი:Segovia - Condado de Castilnovo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.villaytierra.com/condadodecastilnovo/|title=Официальный сайт муниципалитета Кондадо-де-Кастильново|publisher=''villaytierra.com/condadodecastilnovo''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2007-10-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20071009225333/http://www.villaytierra.com/condadodecastilnovo/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[კორალ-დე-აილიონი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Corral de Ayllón''</small>||align=center|[[ფაილი:CorralDeAyllón20130117161325P1160943.jpg|170px|[[Корраль-де-Айльон]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Корраль-де-Айльон]]]]||18||72||{{coord|41.400|-3.450}}||[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.corraldeayllon.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Корраль-де-Айльон|publisher=''corraldeayllon.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20220127085722/http://www.corraldeayllon.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კოსუელოს-დე-ფუენტიდუენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cozuelos de Fuentidueña''</small>||align=center|[[ფაილი:Cozuelos aereo edited.jpg|170px|[[Косуэлос-де-Фуэнтидуэния]]]]||[[ფაილი:EscudoCozuelos.jpg|80px|Герб муниципалитета [[Косуэлос-де-Фуэнтидуэния]]]]||15,24||126||{{coord|41.39139|-4.09556}}||[[ფაილი:Segovia - Cozuelos de Fuentiduena.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.cozuelosdefuentiduena.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Косуэлос-де-Фуэнтидуэния|publisher=''cozuelosdefuentiduena.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122163836/http://www.cozuelosdefuentiduena.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კუბილიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cubillo''</small>||align=center|[[ფაილი:Cubillo, Iglesia de San Juan.jpg|170px|[[Кубильо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кубильо]]]]||20,50||74||{{coord|41.12139|-3.90861}}||[[ფაილი:Segovia - Cubillo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.cubillo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кубильо|publisher=''cubillo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123032525/http://www.cubillo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კუელიარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cuéllar''</small>||align=center|[[ფაილი:Cuellar vista desde su castillo.jpg|170px|[[Куэльяр]]]]||[[ფაილი:Escudo de Cuéllar.svg|80px|Герб муниципалитета [[Куэльяр]]]]||348,66||9659||{{coord|41.40083|-4.31361}}||[[ფაილი:Mapa de Cuéllar.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytocuellar.es|title=Официальный сайт муниципалитета Куэльяр|publisher=''aytocuellar.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160854/https://www.aytocuellar.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კუევას-დე-პროვანკო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cuevas de Provanco''</small>||align=center|[[ფაილი:Cuevas Provanco Segovia vista desde la iglesia lou.JPG|170px|[[Куэвас-де-Прованко]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Куэвас-де-Прованко]]]]||38,44||130||{{coord|41.54222|-3.96222}}||[[ფაილი:Segovia - Cuevas de Provanco.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.cuevasdeprovanco.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Куэвас-де-Прованко|publisher=''cuevasdeprovanco.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123050534/http://www.cuevasdeprovanco.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[დომინგო-გარსია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Domingo García''</small>||align=center|[[ფაილი:Ermita Santo Cristo Domingo García.JPG|170px|[[Доминго-Гарсиа]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Доминго-Гарсиа]]]]||17,76||25||{{coord|41.11556|-4.37889}}||[[ფაილი:Segovia - Domingo Garcia.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.domingogarcia.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Доминго-Гарсиа|publisher=''domingogarcia.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122234656/http://www.domingogarcia.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[დონიერო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Donhierro''</small>||align=center|[[ფაილი:Donhierro 16.jpg|170px|[[Донхьерро]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Донхьерро]]]]||17,22||84||{{coord|41.11611|-4.69611}}||[[ფაილი:Segovia - Donhierro.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.donhierro.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Донхьерро|publisher=''donhierro.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121223243/http://www.donhierro.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[დურუელო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Duruelo''</small>||align=center|[[ფაილი:Duruelo ayuntamiento.jpg|170px|[[Дуруэло]]]]||[[ფაილი:Escudo de Duruelo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Дуруэло]]]]||17,26||166||{{coord|41.23583|-3.64861}}||[[ფაილი:Segovia - Duruelo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.duruelodesegovia.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Дуруэло|publisher=''duruelodesegovia.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160844/http://www.duruelodesegovia.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ელ-ესპინარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''El Espinar''</small>||align=center|[[ფაილი:El Espinar, ayuntamiento.JPG|170px|[[Эль-Эспинар]]]]||[[ფაილი:Escudo de El Espinar (Segovia).svg|80px|Герб муниципалитета [[Эль-Эспинар]]]]||204||9086||{{coord|40.71861|-4.24778}}||[[ფაილი:Segovia - El Espinar.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.elespinar.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Эль-Эспинар|publisher=''elespinar.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2007-03-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20070311100217/http://www.elespinar.es/index.php?option=com_content&task=view&id=73&Itemid=82|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ენსინასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Encinas''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista de Encinas en Tierras de Sepulveda (16035527498).jpg|170px|[[Энсинас]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Энсинас]]]]||17,61||41||{{coord|41.37556|-3.66722}}||[[ფაილი:Segovia - Encinas.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.encinas.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Энсинас|publisher=''encinas.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122040805/http://www.encinas.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ენსინილიასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Encinillas''</small>||align=center|[[ფაილი:Encinillas - panoramio.jpg|170px|[[Энсинильяс]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Энсинильяс]]]]||8||312||{{coord|41.01778|-4.15806}}||[[ფაილი:Segovia - Encinillas.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.encinillas.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Энсинильяс|publisher=''encinillas.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122080811/http://www.encinillas.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ესკალონა-დელ-პრადო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Escalona del Prado''</small>||align=center|[[ფაილი:Escalona del Prado. Iglesia de San Zoilo y Plaza Mayor.jpg|170px|[[Эскалона-дель-Прадо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Escalona del Prado.svg|80px|Герб муниципалитета [[Эскалона-дель-Прадо]]]]||31,79||495||{{coord|41.18528|-4.12250}}||[[ფაილი:Segovia - Escalona del Prado.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytoescalonadelprado.org/|title=Официальный сайт муниципалитета Эскалона-дель-Прадо|publisher=''aytoescalonadelprado.org''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-06-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20110624212201/http://aytoescalonadelprado.org/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110624212201/http://aytoescalonadelprado.org/|archivedate=2011-06-24}}</ref> |-align="center" |[[ესკარაბახოსა-დე-კაბესასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Escarabajosa de Cabezas''</small>||align=center|[[ფაილი:Escarabajosa de cabezas, Casa Consistorial e Iglesia.jpg|170px|[[Эскарабахоса-де-Кабесас]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Эскарабахоса-де-Кабесас]]]]||16||296||{{coord|41.10444|-4.19333}}||[[ფაილი:Segovia - Escarabajosa de Cabezas.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.escarabajosadecabezas.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Эскарабахоса-де-Кабесас|publisher=''escarabajosadecabezas.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121161519/http://www.escarabajosadecabezas.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ესკობარ-დე-პოლენდოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Escobar de Polendos''</small>||align=center|[[ფაილი:Penarrubias2.jpg|170px|[[Эскобар-де-Полендос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Эскобар-де-Полендос]]]]||39,65||165||{{coord|41.09056|-4.13083}}||[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.escobardepolendos.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Эскобар-де-Полендос|publisher=''escobardepolendos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122130748/http://www.escobardepolendos.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ესპირდო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Espirdo''</small>||align=center|[[ფაილი:Plaza de la Constitución, Espirdo.jpg|170px|[[Эспирдо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Espirdo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Эспирдо]]]]||25||1389||{{coord|40.99750|-4.07333}}||[[ფაილი:Segovia - Espirdo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://espirdo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Эспирдо|publisher=''espirdo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2020-03-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20200319100443/http://www.espirdo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფრესნედა-დე-კუელიარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fresneda de Cuéllar''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Fresneda de Cuéllar.jpg|170px|[[Фреснеда-де-Куэльяр]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фреснеда-де-Куэльяр]]]]||12||163||{{coord|41.31861|-4.44917}}||[[ფაილი:Segovia - Fresneda de Cuellar.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fresnedadecuellar.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Фреснеда-де-Куэльяр|publisher=''fresnedadecuellar.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122172915/http://www.fresnedadecuellar.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფრესნო-დე-კანტესპინო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fresno de Cantespino''</small>||align=center|[[ფაილი:FresnoDeCantespino20130117150630P1160935.jpg|170px|[[Фресно-де-Кантеспино]]]]||[[ფაილი:Escudo Fresno.gif|80px|Герб муниципалитета [[Фресно-де-Кантеспино]]]]||63||280||{{coord|41.36944|-3.49722}}||[[ფაილი:Segovia - Fresno de Cantespino.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fresnodecantespino.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Фресно-де-Кантеспино|publisher=''fresnodecantespino.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160857/http://www.fresnodecantespino.com/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210208160857/http://www.fresnodecantespino.com/|archivedate=2021-02-08}}</ref> |-align="center" |[[ფრესნო-დე-ლა-ფუენტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fresno de la Fuente''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia del siglo XII.jpg|170px|[[Фресно-де-ла-Фуэнте]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фресно-де-ла-Фуэнте]]]]||17,63||79||{{coord|41.39250|-3.64417}}||[[ფაილი:Segovia - Fresno de la Fuente.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fresnodelafuente.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Фресно-де-ла-Фуэнте|publisher=''fresnodelafuente.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-06-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20210613101040/https://fresnodelafuente.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფრუმალესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Frumales''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Nuestra Señora de la Asunción (Frumales) 01.jpg|170px|[[Фрумалес]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фрумалес]]]]||27,66||114||{{coord|41.38361|-4.18611}}||[[ფაილი:Segovia - Frumales.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.frumales.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Фрумалес|publisher=''frumales.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123025904/http://www.frumales.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფუენტე-დე-სანტა-კრუსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuente de Santa Cruz''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Fuente de Santa Cruz.jpg|170px|[[Фуэнте-де-Санта-Крус]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fuente de Santa Cruz (Segovia).svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнте-де-Санта-Крус]]]]||17||110||{{coord|41.20917|-4.63444}}||[[ფაილი:Segovia - Fuente de Santa Cruz.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fuentedesantacruz.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Фуэнте-де-Санта-Крус|publisher=''fuentedesantacruz.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-10-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20161021133825/http://www.fuentedesantacruz.com/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161021133825/http://www.fuentedesantacruz.com/|archivedate=2016-10-21}}</ref> |-align="center" |[[ფუენტე-ელ-ოლმო-დე-ფუენტიდუენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuente el Olmo de Fuentidueña''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Fuente el Olmo de Fuentidueña.jpg|170px|[[Фуэнте-эль-Ольмо-де-Фуэнтидуэния]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнте-эль-Ольмо-де-Фуэнтидуэния]]]]||31||170||{{coord|41.38000|-4.00000}}||[[ფაილი:Segovia - Fuente el Olmo de Fuentiduena.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fuenteelolmodefuentiduena.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Фуэнте-эль-Ольмо-де-Фуэнтидуэния|publisher=''fuenteelolmodefuentiduena.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121162648/http://www.fuenteelolmodefuentiduena.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფუენტე-ელ-ოლმო-დე-ისკარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuente el Olmo de Íscar''</small>||align=center|[[ფაილი:Fuente el Olmo de Íscar 08.jpg|170px|[[Фуэнте-эль-Ольмо-де-Искар]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнте-эль-Ольмо-де-Искар]]]]||8||55||{{coord|41.28028|-4.49444}}||[[ფაილი:Segovia - Fuente El Olmo de Iscar.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fuenteelolmodeiscar.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Фуэнте-эль-Ольмо-де-Искар|publisher=''fuenteelolmodeiscar.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-06-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20210613021242/https://fuenteelolmodeiscar.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფუენტეპელაიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuentepelayo''</small>||align=center|[[ფაილი:02 Fuentepelayo Plaza Mayor Ni.jpg|170px|[[Фуэнтепелайо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fuentepelayo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнтепелайо]]]]||30||822||{{coord|41.22167|-4.17583}}||[[ფაილი:Segovia - Fuentepelayo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytofuentepelayo.org/|title=Официальный сайт муниципалитета Фуэнтепелайо|publisher=''aytofuentepelayo.org''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-01-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20110129164038/http://www.aytofuentepelayo.org/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110129164038/http://www.aytofuentepelayo.org/|archivedate=2011-01-29}}</ref> |-align="center" |[[ფუენტეპინიელი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuentepiñel''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Fuentepiñel.jpg|170px|[[Фуэнтепиньель]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fuentepiñel.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнтепиньель]]]]||12||85||{{coord|41.39972|-4.04222}}||[[ფაილი:Segovia - Fuentepinel.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fuentepinel.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Фуэнтепиньель|publisher=''fuentepinel.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121230350/http://www.fuentepinel.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფუენტერებოლიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuenterrebollo''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Fuenterrebollo.jpg|170px|[[Фуэнтерребольо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fuenterrebollo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнтерребольо]]]]||36||340||{{coord|41.29694|-3.93028}}||[[ფაილი:Segovia - Fuenterrebollo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fuenterrebollo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Фуэнтерребольо|publisher=''fuenterrebollo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20220128053838/http://www.fuenterrebollo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფუენტესაუკო-დე-ფუენტიდუენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuentesaúco de Fuentidueña''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Fuentesaúco de Fuentidueña.jpg|170px|[[Фуэнтесауко-де-Фуэнтидуэния]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fuentesaúco de Fuentidueña.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнтесауко-де-Фуэнтидуэния]]]]||26||233||{{coord|41.41333|-4.07056}}||[[ფაილი:Segovia - Fuentesauco de Fuentiduena.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fuentesaucodefuentiduena.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Фуэнтесауко-де-Фуэнтидуэния|publisher=''fuentesaucodefuentiduena.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123022915/http://www.fuentesaucodefuentiduena.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფუენტესოტო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuentesoto''</small>||align=center|[[ფაილი:Fuentesoto fuente lou.JPG|170px|[[Фуэнтесото]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fuentesoto.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнтесото]]]]||29,78||106||{{coord|41.45639|-3.91833}}||[[ფაილი:Segovia - Fuentesoto.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fuentesoto.com|title=Официальный сайт муниципалитета Фуэнтесото|publisher=''fuentesoto.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160904/http://www.fuentesoto.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფუენტიდუენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuentidueña''</small>||align=center|[[ფაილი:Fuentidueña vista.JPG|170px|[[Фуэнтидуэния]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fuentidueña.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнтидуэния]]]]||50,55||120||{{coord|41.44222|-3.98000}}||[[ფაილი:Segovia - Fuentiduena.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fuentiduena.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Фуэнтидуэния|publisher=''fuentiduena.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160956/https://fuentiduena.com/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210208160956/https://fuentiduena.com/|archivedate=2021-02-08}}</ref> |-align="center" |[[გალიეგოსი (სეგოვია)|გალიეგოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Gallegos''</small>||align=center|[[ფაილი:Gallegos 03 ayuntamiento by-dpc.jpg|170px|[[Гальегос (Сеговия)|Гальегос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Гальегос (Сеговия)|Гальегос]]]]||21,80||105||{{coord|41.07444|-3.78583}}||[[ფაილი:Segovia - Gallegos.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.gallegos.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Гальегос|publisher=''gallegos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2020-11-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20201113184131/http://www.gallegos.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[გარსილიანი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Garcillán''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista de Garcillán.jpg|170px|[[Гарсильян]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Гарсильян]]]]||22,41||474||{{coord|40.97806|-4.26611}}||[[ფაილი:Segovia - Garcillan.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.garcillan.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Гарсильян|publisher=''garcillan.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-10-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20161003165603/http://garcillan.com/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161003165603/http://garcillan.com/|archivedate=2016-10-03}}</ref> |-align="center" |[[გომესსერასინი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Gomezserracín''</small>||align=center|[[ფაილი:Gomezserracín, Iglesia, 1.jpg|170px|[[Гомессеррасин]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Гомессеррасин]]]]||30,26||664||{{coord|41.28861|-4.32639}}||[[ფაილი:Segovia - Gomezserracín.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.gomezserracin.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Гомессеррасин|publisher=''gomezserracin.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122123944/http://www.gomezserracin.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[გრახერა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Grajera''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Vitores, Grajera 01.jpg|170px|[[Грахера]]]]||[[ფაილი:Escudo de Grajera.svg|80px|Герб муниципалитета [[Грахера]]]]||12,69||228||{{coord|41.37278|-3.61278}}||[[ფაილი:Segovia - Grajera.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://ayuntamientograjera.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Грахера|publisher=''ayuntamientograjera.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160947/https://ayuntamientograjera.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ონრუბია-დე-ლა-კუესტა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Honrubia de la Cuesta''</small>||align=center|[[ფაილი:Honrubia de la Cuesta, población desde SG-A-9321.jpg|170px|[[Онрубиа-де-ла-Куэста]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Онрубиа-де-ла-Куэста]]]]||20,81||55||{{coord|41.51056|-3.70444}}||[[ფაილი:Segovia - Honrubia de la Cuesta.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.honrubiadelacuesta.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Онрубиа-де-ла-Куэста|publisher=''honrubiadelacuesta.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122181759/http://www.honrubiadelacuesta.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ონტალბილია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Hontalbilla''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Hontalbilla.jpg|170px|[[Онтальбилья]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Онтальбилья]]]]||38,36||303||{{coord|41.34500|-4.12139}}||[[ფაილი:Segovia - Hontalbilla.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.hontalbilla.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Онтальбилья|publisher=''hontalbilla.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122132508/http://www.hontalbilla.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ონტანარეს-დე-ერესმა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Hontanares de Eresma''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Hontanares de Eresma 01.jpg|170px|[[Онтанарес-де-Эресма]]]]||[[ფაილი:Escudo de Hontanares de Eresma.svg|80px|Герб муниципалитета [[Онтанарес-де-Эресма]]]]||6||1456||{{coord|40.98278|-4.20333}}||[[ფაილი:Segovia - Hontanares de Eresma.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.asociacionhontanares.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Онтанарес-де-Эресма|publisher=''asociacionhontanares.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2009-02-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20090215052217/http://www.asociacionhontanares.es/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090215052217/http://www.asociacionhontanares.es/|archivedate=2009-02-15}}</ref> |-align="center" |[[იტუერო-ი-ლამა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Ituero y Lama''</small>||align=center|[[ფაილი:Ituero y Lama 04 by-dpc.jpg|170px|[[Итуэро-и-Лама]]]]||[[ფაილი:Escudo de Ituero y Lama.svg|80px|Герб муниципалитета [[Итуэро-и-Лама]]]]||13||379||{{coord|40.80056|-4.37833}}||[[ფაილი:Segovia - Ituero y Lama.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=https://itueroylama.sedelectronica.es/info.2|title=Официальный сайт муниципалитета Итуэро-и-Лама|publisher=''https://itueroylama.sedelectronica.es/info.2''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160953/https://itueroylama.sedelectronica.es/info.0|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ხუაროს-დე-რიომოროსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Juarros de Riomoros''</small>||align=center|[[ფაილი:Plaza Mayor, Juarros de Riomoros.jpg|170px|[[Хуаррос-де-Риоморос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Хуаррос-де-Риоморос]]]]||14||42||{{coord|40.94611|-4.30861}}||[[ფაილი:Segovia - Juarros de Riomoros.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.juarrosderiomoros.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Хуаррос-де-Риоморос|publisher=''juarrosderiomoros.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122121254/http://www.juarrosderiomoros.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ხუაროს-დე-ვოლტოია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Juarros de Voltoya''</small>||align=center|[[ფაილი:DesdePuenteViejo3.JPG|170px|[[Хуаррос-де-Вольтойя]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Хуаррос-де-Вольтойя]]]]||21,63||197||{{coord|41.03056|-4.51889}}||[[ფაილი:Segovia - Juarros de Voltoya.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.juarrosdevoltoya.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Хуаррос-де-Вольтойя|publisher=''juarrosdevoltoya.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122060728/http://www.juarrosdevoltoya.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ლა-ლასტრილია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''La Lastrilla''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Juan Bautista, La Lastrilla 01.jpg|170px|[[Ла-Ластрилья]]]]||[[ფაილი:Escudo de La Lastrilla.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ла-Ластрилья]]]]||9||4020||{{coord|40.96889|-4.10333}}||[[ფაილი:Segovia - La Lastrilla.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.lalastrilla.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Ла-Ластрилья|publisher=''lalastrilla.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2018-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20180410033810/http://www.lalastrilla.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ლა-ლოსა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''La Losa''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Juan Evangelista, La Losa 03.jpg|170px|[[Ла-Лоса]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ла-Лоса]]]]||28||519||{{coord|40.85444|-4.16306}}||[[ფაილი:Segovia - La Losa.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.lalosa.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Ла-Лоса|publisher=''lalosa.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160917/https://www.lalosa.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ლა-მატილია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''La Matilla''</small>||align=center|[[ფაილი:La Matilla, Segovia, España, 2016 05.jpg|170px|[[Ла-Матилья]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ла-Матилья]]]]||8||78||{{coord|41.19111|-3.79500}}||[[ფაილი:Segovia - La Matilla.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.lamatilla.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Ла-Матилья|publisher=''lamatilla.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122172943/http://www.lamatilla.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ლაბახოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Labajos''</small>||align=center|[[ფაილი:Labajos 04 by-dpc.jpg|170px|[[Лабахос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Labajos (Segovia).svg|80px|Герб муниципалитета [[Лабахос]]]]||21||101||{{coord|40.84306|-4.51972}}||[[ფაილი:Segovia - Labajos.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.labajos.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Лабахос|publisher=''labajos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20210612133317/https://labajos.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ლაგუნა-დე-კონტრერასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Laguna de Contreras''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Laguna de Contreras 1.jpg|170px|[[Лагуна-де-Контрерас]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Лагуна-де-Контрерас]]]]||19,29||110||{{coord|41.49444|-4.02889}}||[[ფაილი:Segovia - Laguna de Contreras.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.lagunadecontreras.net/|title=Официальный сайт муниципалитета Лагуна-де-Контрерас|publisher=''lagunadecontreras.net''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208161000/http://www.lagunadecontreras.net/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210208161000/http://www.lagunadecontreras.net/|archivedate=2021-02-08}}</ref> |-align="center" |[[ლანგილია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Languilla''</small>||align=center|[[ფაილი:Languilla14.JPG|170px|[[Лангилья]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Лангилья]]]]||26,66||73||{{coord|41.45000|-3.42500}}||[[ფაილი:Segovia - Languilla.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.languilla.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Лангилья|publisher=''languilla.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-04-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20210421004833/https://www.languilla.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ლასტრას-დე-კუელიარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Lastras de Cuéllar''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Lastras de Cuéllar.jpg|170px|[[Ластрас-де-Куэльяр]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ластрас-де-Куэльяр]]]]||65,42||344||{{coord|41.29722|-4.10750}}||[[ფაილი:Segovia - Lastras de Cuellar.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.lastrasdecuellar.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Ластрас-де-Куэльяр|publisher=''lastrasdecuellar.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122101302/http://www.lastrasdecuellar.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ლასტრას-დელ-პოსო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Lastras del Pozo''</small>||align=center|[[ფაილი:Plaza de Lastras del Pozo.jpg|170px|[[Ластрас-дель-Посо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Lastras del Pozo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ластрас-дель-Посо]]]]||32,51||62||{{coord|40.87917|-4.34583}}||[[ფაილი:Segovia - Lastras del Pozo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.lastrasdelpozo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Ластрас-дель-Посо|publisher=''lastrasdelpozo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122182022/http://www.lastrasdelpozo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ლოს-უერტოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Los Huertos''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento Los Huertos - 20070818.jpg|170px|[[Лос-Уэртос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Los Huertos.svg|80px|Герб муниципалитета [[Лос-Уэртос]]]]||17,27||159||{{coord|41.01028|-4.21889}}||[[ფაილი:Segovia - Los Huertos.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.loshuertos.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Лос-Уэртос|publisher=''loshuertos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122120006/http://www.loshuertos.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მადერუელო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Maderuelo''</small>||align=center|[[ფაილი:VistaDeMaderueloYDelPuenteNuevo.jpg|170px|[[Мадеруэло]]]]||[[ფაილი:Escudo de Maderuelo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мадеруэло]]]]||93||137||{{coord|41.48722|-3.52083}}||[[ფაილი:Segovia - Maderuelo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.maderuelo.com/ayuntamiento/ayto.html|title=Официальный сайт муниципалитета Мадеруэло|publisher=''maderuelo.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160927/http://www.maderuelo.com/ayuntamiento/ayto.html|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210208160927/http://www.maderuelo.com/ayuntamiento/ayto.html|archivedate=2021-02-08}}</ref> |-align="center" |[[მარასოლეხა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Marazoleja''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Juan Evangelista, Marazoleja 01.jpg|170px|[[Марасолеха]]]]||[[ფაილი:Escudo de Marazoleja.svg|80px|Герб муниципалитета [[Марасолеха]]]]||26,36||98||{{coord|40.96083|-4.33861}}||[[ფაილი:Segovia - Marazoleja.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.marazoleja.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Марасолеха|publisher=''marazoleja.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121130934/http://www.marazoleja.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მარასუელა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Marazuela''</small>||align=center|[[ფაილი:Marazuela 01.jpg|170px|[[Марасуэла]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Марасуэла]]]]||15,35||48||{{coord|40.97778|-4.36528}}||[[ფაილი:Segovia - Marazuela.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.marazuela.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Марасуэла|publisher=''marazuela.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122100454/http://www.marazuela.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მარტინ-მიგელი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Martín Miguel''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Bartolomé, Martín Miguel 02.jpg|170px|[[Мартин-Мигель]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мартин-Мигель]]]]||15,30||211||{{coord|40.95111|-4.27306}}||[[ფაილი:Segovia - Martín Miguel.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.martinmiguel.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Мартин-Мигель|publisher=''martinmiguel.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2015-12-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20151208153556/http://www.martinmiguel.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მარტინ-მუნიოს-დე-ლა-დეესა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Martín Muñoz de la Dehesa''</small>||align=center|[[ფაილი:Plaza Mayor de Martin Muñoz de la Dehesa.JPG|170px|[[Мартин-Муньос-де-ла-Деэса]]]]||[[ფაილი:Escudo martin muñoz de la dehesa.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мартин-Муньос-де-ла-Деэса]]]]||17,66||227||{{coord|41.06611|-4.68667}}||[[ფაილი:Segovia - Martin Munoz de la Dehesa.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.martinmunozdeladehesa.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Мартин-Муньос-де-ла-Деэса|publisher=''martinmunozdeladehesa.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20210612230018/https://martinmunozdeladehesa.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მარტინ-მუნიოს-დე-ლას-პოსადასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Martín Muñoz de las Posadas''</small>||align=center|[[ფაილი:Martín Muñoz de las Posadas.JPG|170px|[[Мартин-Муньос-де-лас-Посадас]]]]||[[ფაილი:Escudo martin muñoz de las posadas.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мартин-Муньос-де-лас-Посадас]]]]||45,59||284||{{coord|40.99611|-4.59583}}||[[ფაილი:Segovia - Martin Munoz de las Posadas.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.mmdelasposadas.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Мартин-Муньос-де-лас-Посадас|publisher=''mmdelasposadas.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20220109130700/http://www.mmdelasposadas.com/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220109130700/http://www.mmdelasposadas.com/|archivedate=2022-01-09}}</ref> |-align="center" |[[მარუგანი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Marugán''</small>||align=center|[[ფაილი:Portada ermita.jpg|170px|[[Маруган]]]]||[[ფაილი:Escudo de Marugán.svg|80px|Герб муниципалитета [[Маруган]]]]||28,99||606||{{coord|40.89611|-4.38417}}||[[ფაილი:Segovia - Marugan.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.marugan.es|title=Официальный сайт муниципалитета Маруган|publisher=''marugan.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2015-12-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20151208115437/http://www.marugan.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მატა-დე-კუელიარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Mata de Cuéllar''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Mata de Cuéllar.jpg|170px|[[Мата-де-Куэльяр]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мата-де-Куэльяр]]]]||20||253||{{coord|41.39639|-4.47139}}||[[ფაილი:Segovia - Mata de Cuellar.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.matadecuellar.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Мата-де-Куэльяр|publisher=''matadecuellar.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122060825/http://www.matadecuellar.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მატაბუენა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Matabuena''</small>||align=center|[[ფაილი:Ermita San Martín.jpg|170px|[[Матабуэна]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Матабуэна]]]]||21,42||135||{{coord|41.09583|-3.75722}}||[[ფაილი:Segovia - Matabuena.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.matabuena.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Матабуэна|publisher=''matabuena.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2015-12-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20151208173706/http://www.matabuena.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მელკე-დე-სერკოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Melque de Cercos''</small>||align=center|[[ფაილი:MELQUEdeCERCOS.JPG|170px|[[Мельке-де-Серкос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мельке-де-Серкос]]]]||18||67||{{coord|41.05111|-4.46944}}||[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.melquedecercos.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Мельке-де-Серкос|publisher=''melquedecercos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121073751/http://www.melquedecercos.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მემბიბრე-დე-ლა-ოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Membibre de la Hoz''</small>||align=center|[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|170px|[[Мембибре-де-ла-Ос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мембибре-де-ла-Ос]]]]||15,68||35||{{coord|41.44972|-4.09500}}||[[ფაილი:Segovia - Membribre de la Hoz.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.membibredelahoz.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Мембибре-де-ла-Ос|publisher=''membibredelahoz.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-06-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20210613032203/https://membibredelahoz.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მიგელანიესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Migueláñez''</small>||align=center|[[ფაილი:Migueláñez Plaza Mayor.JPG|170px|[[Мигеланьес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Migueláñez.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мигеланьес]]]]||19,22||131||{{coord|41.12167|-4.36417}}||[[ფაილი:Segovia - Miguelanez.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ayuntamientodemiguelanez.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Мигеланьес|publisher=''ayuntamientodemiguelanez.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121205512/http://www.ayuntamientodemiguelanez.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მონტეხო-დე-არევალო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Montejo de Arévalo''</small>||align=center|[[ფაილი:Montejo de Arevalo 05 ayuntamiento e iglesia by-dpc.jpg|170px|[[Монтехо-де-Аревало]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Монтехо-де-Аревало]]]]||36||171||{{coord|41.14000|-4.66472}}||[[ფაილი:Segovia - Montejo de Arevalo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.montejodearevalo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Монтехо-де-Аревало|publisher=''montejodearevalo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-02-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20160216004248/http://www.montejodearevalo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მონტეხო-დე-ლა-ვეგა-დე-ლა-სერესუელა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Montejo de la Vega de la Serrezuela''</small>||align=center|[[ფაილი:Montejo de la Vega de la Serrezuela, 01.jpg|170px|[[Монтехо-де-ла-Вега-де-ла-Серресуэла]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Монтехо-де-ла-Вега-де-ла-Серресуэла]]]]||28||138||{{coord|41.54806|-3.65250}}||[[ფაილი:Segovia - Montejo de la Vega de la Serrezuela.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.montejodelavega.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Монтехо-де-ла-Вега-де-ла-Серресуэла|publisher=''montejodelavega.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123065123/http://www.montejodelavega.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მონტერუბიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Monterrubio''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista aerea de una parte de Monterrubio.jpg|170px|[[Монтеррубио]]]]||[[ფაილი:Escudo de Monterrubio.svg|80px|Герб муниципалитета [[Монтеррубио]]]]||25,54||58||{{coord|40.84861|-4.35083}}||[[ფაილი:Segovia - Monterrubio.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.monterrubio.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Монтеррубио|publisher=''monterrubio.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-07-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20160716224615/http://www.monterrubio.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მორალ-დე-ორნუესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Moral de Hornuez''</small>||align=center|[[ფაილი:Moral de Hornuez-Santuario.JPG|170px|[[Мораль-де-Орнуэс]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мораль-де-Орнуэс]]]]||32||49||{{coord|41.46444|-3.61667}}||[[ფაილი:Segovia - Moral de Hornuez.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.moraldehornuez.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Мораль-де-Орнуэс|publisher=''moraldehornuez.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124182645/http://www.moraldehornuez.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მოსონსილიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Mozoncillo''</small>||align=center|[[ფაილი:RODELGA.JPG|170px|[[Мосонсильо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Mozoncillo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мосонсильо]]]]||42,74||879||{{coord|41.14778|-4.18611}}||[[ფაილი:Segovia - Mozoncillo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytomozoncillo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Мосонсильо|publisher=''aytomozoncillo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208161034/http://www.aytomozoncillo.es/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210208161034/http://www.aytomozoncillo.es/|archivedate=2021-02-08}}</ref> |-align="center" |[[მუნიოპედრო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Muñopedro''</small>||align=center|[[ფაილი:Muñopedro (Segovia).jpg|170px|[[Муньопедро]]]]||[[ფაილი:Escudo de Muñopedro.svg|80px|Герб муниципалитета [[Муньопедро]]]]||87,21||313||{{coord|40.88806|-4.47167}}||[[ფაილი:Segovia - Munopedro.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.munopedro.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Муньопедро|publisher=''munopedro.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122130211/http://www.munopedro.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მუნიოვეროსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Muñoveros''</small>||align=center|[[ფაილი:03b Muñoveros Segovia Lou.jpg|170px|[[Муньоверос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Muñoveros.svg|80px|Герб муниципалитета [[Муньоверос]]]]||19,37||143||{{coord|41.17222|-3.95167}}||[[ფაილი:Segovia - Munhoveros.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.munoveros.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Муньоверос|publisher=''munoveros.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2020-06-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20200620122126/http://www.munoveros.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ნავა-დე-ლა-ასუნსიონი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Nava de la Asunción''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Nava de la Asunción.jpg|170px|[[Нава-де-ла-Асунсион]]]]||[[ფაილი:Escudo de Nava de la Asunción.svg|80px|Герб муниципалитета [[Нава-де-ла-Асунсион]]]]||83||2747||{{coord|41.15556|-4.48694}}||[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.navadelaasuncion.org|title=Официальный сайт муниципалитета Нава-де-ла-Асунсион|publisher=''navadelaasuncion.org''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208161041/http://www.navadelaasuncion.org/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ნავაფრია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Navafría''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Navafría ( Segovia ).jpg|170px|[[Навафриа]]]]||[[ფაილი:Escudo de Navafría.svg|80px|Герб муниципалитета [[Навафриа]]]]||30||285||{{coord|41.05472|-3.82250}}||[[ფაილი:Segovia - Navafria.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.navafria.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Навафриа|publisher=''navafria.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2015-12-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20151222121856/http://www.navafria.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ნავალილია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Navalilla''</small>||align=center|[[ფაილი:Navalilla-ayuntamiento-DavidDaguerro.jpg|170px|[[Навалилья]]]]||[[ფაილი:Escudo de Navalilla.svg|80px|Герб муниципалитета [[Навалилья]]]]||21||100||{{coord|41.34056|-3.93250}}||[[ფაილი:Segovia - Navalilla.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]|| |-align="center" |[[ნავალმანსანო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Navalmanzano''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Navalmanzano.jpg|170px|[[Навальмансано]]]]||[[ფაილი:Escudo de Navalmanzano.svg|80px|Герб муниципалитета [[Навальмансано]]]]||32||1047||{{coord|41.21556|-4.25722}}||[[ფაილი:Segovia - Navalmanzano.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.navalmanzano.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Навальмансано|publisher=''navalmanzano.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2015-12-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20151222091047/http://www.navalmanzano.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ნავარეს-დე-აიუსო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Navares de Ayuso''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Navares de Ayuso.jpg|170px|[[Наварес-де-Аюсо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Наварес-де-Аюсо]]]]||15||53||{{coord|41.37278|-3.70639}}||[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.navaresdeayuso.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Наварес-де-Аюсо|publisher=''navaresdeayuso.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121065118/http://www.navaresdeayuso.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ნავარეს-დე-ენმედიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Navares de Enmedio''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Navares de Enmedio.jpg|170px|[[Наварес-де-Энмедио]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Наварес-де-Энмедио]]]]||24||92||{{coord|41.38111|-3.72306}}||[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.navaresdeenmedio.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Наварес-де-Энмедио|publisher=''navaresdeenmedio.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121200020/http://www.navaresdeenmedio.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ნავარეს-დე-ლას-კუევასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Navares de las Cuevas''</small>||align=center|[[ფაილი:Navares de las Cuevas - Ermita de la Virgen del Barrio.jpg|170px|[[Наварес-де-лас-Куэвас]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Наварес-де-лас-Куэвас]]]]||19||21||{{coord|41.41417|-3.75056}}||[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.navaresdelascuevas.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Наварес-де-лас-Куэвас|publisher=''navaresdelascuevas.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2015-12-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20151222094740/http://www.navaresdelascuevas.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ნავას-დე-ორო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Navas de Oro''</small>||align=center|[[ფაილი:Centro de día navas de oro.jpg|170px|[[Навас-де-Оро]]]]||[[ფაილი:Escudo de Navas de Oro.svg|80px|Герб муниципалитета [[Навас-де-Оро]]]]||62,27||1305||{{coord|41.19611|-4.43972}}||[[ფაილი:Segovia - Navas de Oro.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.navasdeoro.es|title=Официальный сайт муниципалитета Навас-де-Оро|publisher=''navasdeoro.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2015-11-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20151112141932/http://www.navasdeoro.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ნავას-დე-რიოფრიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Navas de Riofrío''</small>||align=center|[[ფაილი:Estación La Losa-Navas de Riofrío.jpg|170px|[[Навас-де-Риофрио]]]]||[[ფაილი:Escudo de Navas de Riofrío (Segovia).svg|80px|Герб муниципалитета [[Навас-де-Риофрио]]]]||15||386||{{coord|40.86417|-4.13778}}||[[ფაილი:Segovia - Navas de Riofrio.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ayto-navasderiofrio.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Навас-де-Риофрио|publisher=''ayto-navasderiofrio.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-01-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20160109224314/http://ayto-navasderiofrio.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ნავას-დე-სან-ანტონიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Navas de San Antonio''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Nicolas de Bari.jpg|170px|[[Навас-де-Сан-Антонио]]]]||[[ფაილი:Escudo de Navas de San Antonio.svg|80px|Герб муниципалитета [[Навас-де-Сан-Антонио]]]]||69||343||{{coord|40.76111|-4.33000}}||[[ფაილი:Segovia - Navas de San Antonio.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.navasdesanantonio.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Навас-де-Сан-Антонио|publisher=''navasdesanantonio.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121201617/http://www.navasdesanantonio.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ნიევა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Nieva''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista de Nieva.jpg|170px|[[Ньева]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ньева]]]]||33,81||263||{{coord|41.08056|-4.42639}}||[[ფაილი:Segovia - Nieva.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://usuarios.multimania.es/nieva_segovia/nueva/|title=Официальный сайт муниципалитета Ньева|publisher=''usuarios.multimania.es/nieva_segovia/nueva''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20110505092720/http://usuarios.multimania.es/nieva_segovia/nueva/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110505092720/http://usuarios.multimania.es/nieva_segovia/nueva/|archivedate=2011-05-05}}</ref> |-align="center" |[[ოლომბრადა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Olombrada''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Olombrada.jpg|170px|[[Оломбрада]]]]||[[ფაილი:Escudo de Olombrada.svg|80px|Герб муниципалитета [[Оломбрада]]]]||66,51||536||{{coord|41.41667|-4.15833}}||[[ფაილი:Segovia - Olombrada.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.olombrada.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Оломбрада|publisher=''olombrada.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122012600/http://www.olombrada.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ორეხანა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Orejana''</small>||align=center|[[ფაილი:Revilla de Orejana San Juan Bautista 367.jpg|170px|[[Орехана]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Орехана]]]]||21||56||{{coord|41.16333|-3.77833}}||[[ფაილი:Segovia - Orejana.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.orejana.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Орехана|publisher=''orejana.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20210612142041/https://orejana.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ორტიგოსა-დე-პესტანიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Ortigosa de Pestaño''</small>||align=center|[[ფაილი:Ortigosa de Pestaño Plaza Mayor.JPG|170px|[[Ортигоса-де-Пестаньо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ортигоса-де-Пестаньо]]]]||8||49||{{coord|41.08750|-4.39500}}||[[ფაილი:Segovia - Ortigosa de Pestano.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ortigosadepestano.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Ортигоса-де-Пестаньо|publisher=''ortigosadepestano.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122072733/http://www.ortigosadepestano.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ორტიგოსა-დელ-მონტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Ortigosa del Monte''</small>||align=center|[[ფაილი:Ortigosa del Monte, plaza Manuel Díaz Miguel Moraleda.jpg|170px|[[Ортигоса-дель-Монте]]]]||[[ფაილი:Escudo de Ortigosa del Monte.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ортигоса-дель-Монте]]]]||15,41||544||{{coord|40.84306|-4.17639}}||[[ფაილი:Segovia - Ortigosa del Monte.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ortigosadelmonte.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Ортигоса-дель-Монте|publisher=''ortigosadelmonte.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2018-03-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20180324212919/http://www.ortigosadelmonte.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ოტერო-დე-ერეროსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Otero de Herreros''</small>||align=center|[[ფაილი:Otero de Herreros, Plaza Mayor.jpg|170px|[[Отеро-де-Эррерос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Отеро-де-Эррерос]]]]||43,71||943||{{coord|40.81972|-4.20917}}||[[ფაილი:Segovia - Otero de Herreros.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.oterodeherreros.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Отеро-де-Эррерос|publisher=''oterodeherreros.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208160958/http://oterodeherreros.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[პახარეხოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pajarejos''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Santo Domingo de Guzmán, Pajarejos 01.jpg|170px|[[Пахарехос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пахарехос]]]]||8||21||{{coord|41.39028|-3.59028}}||[[ფაილი:Segovia - Pajarejos.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.pajarejos.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Пахарехос|publisher=''pajarejos.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20220107074317/http://www.pajarejos.com/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220107074317/http://www.pajarejos.com/|archivedate=2022-01-07}}</ref> |-align="center" |[[პალასუელოს-დე-ერესმა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Palazuelos de Eresma''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Palazuelos de Eresma.jpg|170px|[[Паласуэлос-де-Эресма]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Паласуэлос-де-Эресма]]]]||36,70||5538||{{coord|40.93028|-4.06111}}||[[ფაილი:Segovia - Palazuelos de Eresma.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.palazuelosdeeresma.com/www/index.php|title=Официальный сайт муниципалитета Паласуэлос-де-Эресма|publisher=''palazuelosdeeresma.com/www/index.php''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2008-03-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20080316015642/http://www.palazuelosdeeresma.com/www/index.php|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080316015642/http://www.palazuelosdeeresma.com/www/index.php|archivedate=2008-03-16}}</ref> |-align="center" |[[პედრასა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pedraza''</small>||align=center|[[ფაილი:Pedraza-vista-(DavidDaguerro).jpg|170px|[[Педраса]]]]||[[ფაილი:Escudo de Pedraza.svg|80px|Герб муниципалитета [[Педраса]]]]||31,58||340||{{coord|41.13028|-3.81111}}||[[ფაილი:Segovia - Pedraza.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.pedraza.info/|title=Официальный сайт муниципалитета Педраса|publisher=''pedraza.info''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208161049/https://pedraza.info/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[პელაიოს-დელ-აროიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pelayos del Arroyo''</small>||align=center|[[ფაილი:VistaIglesiaPelayosDelArroyo-rectangular.jpg|170px|[[Пелайос-дель-Арройо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пелайос-дель-Арройо]]]]||12,44||42||{{coord|41.05111|-3.93944}}||[[ფაილი:Segovia - Pelayos del Arroyo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.pelayosdelarroyo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Пелайос-дель-Арройо|publisher=''pelayosdelarroyo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20220125071606/http://www.pelayosdelarroyo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[პეროსილიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Perosillo''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista de Perosillo.jpg|170px|[[Перосильо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Перосильо]]]]||10,12||15||{{coord|41.39278|-4.14167}}||[[ფაილი:Segovia - Perosillo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.perosillo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Перосильо|publisher=''perosillo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-06-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20210613030005/https://perosillo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[პინარეხოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pinarejos''</small>||align=center|[[ფაილი:Church-1319636.jpg|170px|[[Пинарехос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пинарехос]]]]||29,71||184||{{coord|41.25972|-4.29361}}||[[ფაილი:Segovia - Pinarejos.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.pinarejos.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Пинарехос|publisher=''pinarejos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122033921/http://www.pinarejos.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[პინარნეგრილიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pinarnegrillo''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Pinarnegrillo.jpg|170px|[[Пинарнегрильо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пинарнегрильо]]]]||19,52||92||{{coord|41.19028|-4.20694}}||[[ფაილი:Segovia - Pinarnegrillo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.pinarnegrillo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Пинарнегрильо|publisher=''pinarnegrillo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20220117203137/http://www.pinarnegrillo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კარაბიასი (სეგოვია)|კარაბიასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Carabias''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista de Carabias.jpg|170px|[[Прадалес]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Прадалес]]]]||26||51||{{coord|41.45583|-3.70722}}||[[ფაილი:Segovia - Carabias.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ayuntamientodecarabias.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Прадалес|publisher=''ayuntamientodecarabias.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124043356/http://www.ayuntamientodecarabias.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[პრადენა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Prádena''</small>||align=center|[[ფაილი:Pradena-casa-tipica-DavidDaguerro.jpg|170px|[[Прадена]]]]||[[ფაილი:Escudo de Prádena.svg|80px|Герб муниципалитета [[Прадена]]]]||46,33||510||{{coord|41.13889|-3.68833}}||[[ფაილი:Segovia - Pradena.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.pradena.org/|title=Официальный сайт муниципалитета Прадена|publisher=''pradena.org''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2009-12-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20091223161301/http://www.pradena.org/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20091223161301/http://www.pradena.org/|archivedate=2009-12-23}}</ref> |-align="center" |[[პუებლა-დე-პედრასა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Puebla de Pedraza''</small>||align=center|[[ფაილი:Puebla de Pedraza, entrada población desde SG-V-2311, norte.jpg|170px|[[Пуэбла-де-Педраса]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пуэбла-де-Педраса]]]]||17,61||43||{{coord|41.20444|-3.91361}}||[[ფაილი:Segovia - Puebla de Pedraza.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.puebladepedraza.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Пуэбла-де-Педраса|publisher=''puebladepedraza.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122230229/http://www.puebladepedraza.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[რაპარიეგოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Rapariegos''</small>||align=center|[[ფაილი:Rapariegos (Segovia).JPG|170px|[[Рапарьегос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Rapariegos.svg|80px|Герб муниципалитета [[Рапарьегос]]]]||24,52||208||{{coord|41.09389|-4.65222}}||[[ფაილი:Segovia - Rapariegos.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.rapariegos.es|title=Официальный сайт муниципалитета Рапарьегос|publisher=''rapariegos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124160241/http://www.rapariegos.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[რებოლიო (სეგოვია)|რებოლიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Rebollo''</small>||align=center|[[ფაილი:Rebollo - Ermita de Nuestra Señora de las Nieves.jpg|170px|[[Ребольо (Сеговия)|Ребольо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ребольо (Сеговия)|Ребольо]]]]||14||79||{{coord|41.19278|-3.85778}}||[[ფაილი:Segovia - Rebollo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.rebollo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Rebollo|publisher=''rebollo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123074030/http://www.rebollo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[რემონდო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Remondo''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia y depósito de Remondo.jpg|170px|[[Ремондо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ремондо]]]]||9||304||{{coord|41.34167|-4.48333}}||[[ფაილი:Segovia - Remondo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.remondo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Ремондо|publisher=''remondo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20220117200152/http://www.remondo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[რიაგვას-დე-სან-ბარტოლომე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Riaguas de San Bartolomé''</small>||align=center|[[ფაილი:Riaguas de San Bartolomé, plaza Mayor.jpg|170px|[[Риагвас-де-Сан-Бартоломе]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Риагвас-де-Сан-Бартоломе]]]]||11,65||24||{{coord|41.42667|-3.48972}}||[[ფაილი:Segovia - Riaguas de San Bartolome.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.riaguasdesanbartolome.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Риагвас-де-Сан-Бартоломе|publisher=''riaguasdesanbartolome.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122100856/http://www.riaguasdesanbartolome.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[რიასა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Riaza''</small>||align=center|[[ფაილი:Riaza. Plaza Mayor 1.JPG|170px|[[Риаса]]]]||[[ფაილი:Escudo de Riaza.svg|80px|Герб муниципалитета [[Риаса]]]]||149,49||2117||{{coord|41.28306|-3.46667}}||[[ფაილი:Segovia - Riaza.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.riaza.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Риаса|publisher=''riaza.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-11-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20161113043119/http://www.riaza.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[რიბოტა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Ribota''</small>||align=center|[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|170px|[[Рибота]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Рибота]]]]||21,63||47||{{coord|41.36528|-3.42889}}||[[ფაილი:Segovia - Ribota.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ribota.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Рибота|publisher=''ribota.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122062238/http://www.ribota.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[რიოფრიო-დე-რიასა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Riofrío de Riaza''</small>||align=center|[[ფაილი:Riofrío de Riaza, Segovia, Spain.jpg|170px|[[Риофрио-де-Риаса]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Риофрио-де-Риаса]]]]||27||44||{{coord|41.24722|-3.45028}}||[[ფაილი:Segovia - Riofrio de Riaza.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.riofrioderiaza.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Риофрио-де-Риаса|publisher=''riofrioderiaza.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305163433/http://www.riofrioderiaza.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[როდა-დე-ერესმა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Roda de Eresma''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Roda de Eresma.jpg|170px|[[Рода-де-Эресма]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Рода-де-Эресма]]]]||10||197||{{coord|41.02806|-4.18167}}||[[ფაილი:Segovia - Roda de Eresma.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.rodadeeresma.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Рода-де-Эресма|publisher=''rodadeeresma.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20210612150504/https://rodadeeresma.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[საკრამენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Sacramenia''</small>||align=center|[[ფაილი:Sacramenia Ayuntamiento lou.jpg|170px|[[Сакрамениа]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сакрамениа]]]]||44||385||{{coord|41.500|-3.950}}||[[ფაილი:Segovia - Sacramenia.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sacramenia.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сакрамениа|publisher=''sacramenia.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123003817/http://www.sacramenia.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სამბოალი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Samboal''</small>||align=center|[[ფაილი:Samboal de Segovia Ayuntamiento ni.JPG|170px|[[Самбоаль]]]]||[[ფაილი:Escudo de Samboal.svg|80px|Герб муниципалитета [[Самбоаль]]]]||47,46||460||{{coord|41.25833|-4.41722}}||[[ფაილი:Segovia - Samboal.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.samboal.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Самбоаль|publisher=''samboal.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2018-03-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20180313110703/http://www.samboal.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[სან-კრისტობალ-დე-კუელიარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Cristóbal de Cuéllar''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de San Cristóbal de Cuéllar.jpg|170px|[[Сан-Кристобаль-де-Куэльяр]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Кристобаль-де-Куэльяр]]]]||14,76||143||{{coord|41.40528|-4.40417}}||[[ფაილი:Segovia - San Cristobal de Cuellar.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sancristobaldecuellar.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сан-Кристобаль-де-Куэльяр|publisher=''sancristobaldecuellar.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122195936/http://www.sancristobaldecuellar.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სან-კრისტობალ-დე-ლა-ვეგა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Cristóbal de la Vega''</small>||align=center|[[ფაილი:San Cristobal de la Vega 05 by-dpc.jpg|170px|[[Сан-Кристобаль-де-ла-Вега]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Кристобаль-де-ла-Вега]]]]||15||93||{{coord|41.11278|-4.64667}}||[[ფაილი:Segovia - San Cristobal de la Vega.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sancristobaldelavega.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сан-Кристобаль-де-ла-Вега|publisher=''sancristobaldelavega.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121210213/http://www.sancristobaldelavega.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სან-კრისტობალ-დე-სეგოვია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Cristóbal de Segovia''</small>||align=center|[[ფაილი:San Cristobal de Segovia 04 ayuntamiento y biblioteca by-dpc.jpg|170px|[[Сан-Кристобаль-де-Сеговиа]]]]||[[ფაილი:Escudo de San Cristóbal de Segovia.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Кристобаль-де-Сеговиа]]]]||6,35||3080||{{coord|40.95194|-4.07556}}||[[ფაილი:Segovia - San Cristóbal de Segovia.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sancristobaldesegovia.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Сан-Кристобаль-де-Сеговиа|publisher=''sancristobaldesegovia.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2008-07-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20080724200735/http://www.sancristobaldesegovia.com/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080724200735/http://www.sancristobaldesegovia.com/|archivedate=2008-07-24}}</ref> |-align="center" |[[სან-ილდეფონსო (სეგოვია)|სან-ილდეფონსო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Real Sitio de San Ildefonso''</small>||align=center|[[ფაილი:Catedral de La Granja.pav.jpg|170px|[[Сан-Ильдефонсо (Сеговия)|Сан-Ильдефонсо]]]]||[[ფაილი:Escudo del Real Sitio de San Ildefonso.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Ильдефонсо (Сеговия)|Сан-Ильдефонсо]]]]||145||5285||{{coord|40.90167|-4.00667}}||[[ფაილი:Segovia - San Ildefonso.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.lagranja-valsain.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Сан-Ильдефонсо|publisher=''lagranja-valsain.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2015-12-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20151208050828/http://www.lagranja-valsain.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სან-მარტინ-ი-მუდრიანი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Martín y Mudrián''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Martín (San Martín y Mudrián).jpg|170px|[[Сан-Мартин-и-Мудриан]]]]||[[ფაილი:Escudo de San Martín y Mudrián.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Мартин-и-Мудриан]]]]||42,56||248||{{coord|41.22417|-4.31944}}||[[ფაილი:Segovia - San Martin y Muradian.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://aytosanmartinymudrian.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сан-Мартин-и-Мудриан|publisher=''aytosanmartinymudrian.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208161049/https://aytosanmartinymudrian.es/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210208161049/https://aytosanmartinymudrian.es/|archivedate=2021-02-08}}</ref> |-align="center" |[[სან-მიგელ-დე-ბერნუი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Miguel de Bernuy''</small>||align=center|[[ფაილი:IglesiaDeSanMiguelSanMiguelDeBernuy.jpg|170px|[[Сан-Мигель-де-Бернуй]]]]||[[ფაილი:Escudo de San Miguel de Bernuy.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Мигель-де-Бернуй]]]]||18,32||148||{{coord|41.39944|-3.95306}}||[[ფაილი:Segovia - San Miguel de Bernuy.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sanmigueldebernuy.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сан-Мигель-де-Бернуй|publisher=''sanmigueldebernuy.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124131519/http://www.sanmigueldebernuy.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სან-პედრო-დე-გაილიოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Pedro de Gaíllos''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento, San Pedro de Gaillos.JPG|170px|[[Сан-Педро-де-Гаильос]]]]||[[ფაილი:Escudo de San Pedro de Gaíllos.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Педро-де-Гаильос]]]]||26,08||271||{{coord|41.22694|-3.80917}}||[[ფაილი:Segovia - San Pedro de Gaillos.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sanpedrodegaillos.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Сан-Педро-де-Гаильос|publisher=''sanpedrodegaillos.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2012-10-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20121031173127/http://www.sanpedrodegaillos.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სანჩონუნიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Sanchonuño''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Sanchonuño.jpg|170px|[[Санчонуньо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Sanchonuño.svg|80px|Герб муниципалитета [[Санчонуньо]]]]||29,27||973||{{coord|41.32333|-4.30500}}||[[ფაილი:Segovia - Sanchonuño.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sanchonuno.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Санчонуньо|publisher=''sanchonuno.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304112903/http://www.sanchonuno.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სანგარსია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Sangarcía''</small>||align=center|[[ფაილი:01 Sangarcia Iglesia San Bartolome Lou.jpg|170px|[[Сангарсиа]]]]||[[ფაილი:Escudo de Sangarcía.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сангарсиа]]]]||37,52||315||{{coord|40.94722|-4.41417}}||[[ფაილი:Segovia - Sangarcia.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sangarcia.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сангарсиа|publisher=''sangarcia.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123011038/http://www.sangarcia.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სანტა-მარია-ლა-რეალ-დე-ნიევა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santa María la Real de Nieva''</small>||align=center|[[ფაილი:StaMaríaLaRealNieva2.JPG|170px|[[Санта-Мария-ла-Реаль-де-Ньева]]]]||[[ფაილი:EscudoStaMª.png|80px|Герб муниципалитета [[Санта-Мария-ла-Реаль-де-Ньева]]]]||179||961||{{coord|41.07056|-4.40639}}||[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.santamariadenieva.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Санта-Мария-ла-Реаль-де-Ньева|publisher=''santamariadenieva.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20210127111640/http://santamariadenieva.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სანტა-მარტა-დელ-სერო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santa Marta del Cerro''</small>||align=center|[[ფაილი:VistaDeLaIglesiaDeSantaMartaDelCerro.jpg|170px|[[Санта-Марта-дель-Серро]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Санта-Марта-дель-Серро]]]]||15||33||{{coord|41.21833|-3.68500}}||[[ფაილი:Segovia - Santa Marta del Cerro.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.santamartadelcerro.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Санта-Марта-дель-Серро|publisher=''santamartadelcerro.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122024014/http://www.santamartadelcerro.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სანტიუესტე-დე-პედრასა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santiuste de Pedraza''</small>||align=center|[[ფაილი:Santiuste de Pedraza Nuestra Señora de las Vegas 380.jpg|170px|[[Сантиусте-де-Педраса]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сантиусте-де-Педраса]]]]||29||91||{{coord|41.09056|-3.88639}}||[[ფაილი:Segovia - Santiuste de Pedraza.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.santiustedepedraza.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сантиусте-де-Педраса|publisher=''santiustedepedraza.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20160307215638/http://www.santiustedepedraza.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სანტიუესტე-დე-სან-ხუან-ბაუტისტა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santiuste de San Juan Bautista''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Santiuste de San Juan Bautista.jpg|170px|[[Сантиусте-де-Сан-Хуан-Баутиста]]]]||[[ფაილი:Escudo de Santiuste de San Juan Bautista.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сантиусте-де-Сан-Хуан-Баутиста]]]]||45,57||536||{{coord|41.15694|-4.57194}}||[[ფაილი:Segovia - Santiuste de San Juan Bautista.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.santiustedesanjuanbautista.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сантиусте-де-Сан-Хуан-Баутиста|publisher=''santiustedesanjuanbautista.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124104240/http://www.santiustedesanjuanbautista.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სანტო-დომინგო-დე-პირონი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santo Domingo de Pirón''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Santo Domingo BIC RI-51-0009176.jpg|170px|[[Санто-Доминго-де-Пирон]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Санто-Доминго-де-Пирон]]]]||27,64||53||{{coord|41.04111|-3.98944}}||[[ფაილი:Segovia - Santo Domingo de Piron.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.santodomingodepiron.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Санто-Доминго-де-Пирон|publisher=''santodomingodepiron.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124065113/http://www.santodomingodepiron.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სანტო-ტომე-დელ-პუერტო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santo Tomé del Puerto''</small>||align=center|[[ფაილი:Villarejo, Santo Tomé del Puerto.jpg|170px|[[Санто-Томе-дель-Пуэрто]]]]||[[ფაილი:Escudo de Santo Tomé del Puerto.svg|80px|Герб муниципалитета [[Санто-Томе-дель-Пуэрто]]]]||57||260||{{coord|41.19417|-3.57722}}||[[ფაილი:Segovia - Santo Tome del Puerto.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.santotomedelpuerto.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Санто-Томе-дель-Пуэрто|publisher=''santotomedelpuerto.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20160307044031/http://www.santotomedelpuerto.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[საუკილიო-დე-კაბესასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Sauquillo de Cabezas''</small>||align=center|[[ფაილი:Sauquillo de Cabezas, vista de población desde SG-222.jpg|170px|[[Саукильо-де-Кабесас]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Саукильо-де-Кабесас]]]]||20,28||146||{{coord|41.19417|-4.06806}}||[[ფაილი:Segovia - Sauquillo de Cabezas.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sauquillodecabezas.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Саукильо-де-Кабесас|publisher=''sauquillodecabezas.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121220155/http://www.sauquillodecabezas.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სებულკორი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Sebúlcor''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista 20 (3560225640).jpg|170px|[[Себулькор]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Себулькор]]]]||27,71||274||{{coord|41.27111|-3.88417}}||[[ფაილი:Segovia - Sebulcor.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sebulcor.com|title=Официальный сайт муниципалитета Себулькор|publisher=''sebulcor.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208161054/https://sebulcor.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სეგოვია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Segovia''</small>||align=center|[[ფაილი:Segovia - 02.jpg|170px|[[Сеговия]]]]||[[ფაილი:Escudo de Segovia.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сеговия]]]]||6163||52 057||{{coord|40.95000|-4.11667}}||[[ფაილი:Segovia - Segovia.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.segovia.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сеговия|publisher=''segovia.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20110304233754/http://www.segovia.es/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110304233754/http://www.segovia.es/|archivedate=2011-03-04}}</ref> |-align="center" |[[სეპულვედა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Sepúlveda''</small>||align=center|[[ფაილი:Sepulveda 02 by-dpc.jpg|170px|[[Сепульведа]]]]||[[ფაილი:Escudo de Sepúlveda.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сепульведа]]]]||124||967||{{coord|41.29750|-3.74944}}||[[ფაილი:No image available rectangle alt 213 ru.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sepulveda.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сепульведа|publisher=''sepulveda.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20160630111409/http://www.sepulveda.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[სეკერა-დე-ფრესნო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Sequera de Fresno''</small>||align=center|[[ფაილი:Sequera del Fresno - Iglesia de Ntra. Sra. de la Asuncion.jpg|170px|[[Секера-де-Фресно]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Секера-де-Фресно]]]]||13,31||34||{{coord|41.36667|-3.54611}}||[[ფაილი:Segovia - Sequera de Fresno.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sequeradefresno.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Секера-де-Фресно|publisher=''sequeradefresno.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122140850/http://www.sequeradefresno.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სოტილიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Sotillo''</small>||align=center|[[ფაილი:Sotillo Iglesia1.jpg|170px|[[Сотильо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сотильо]]]]||20,33||28||{{coord|41.25833|-3.63667}}||[[ფაილი:Segovia - Sotillo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sotillo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сотильо|publisher=''sotillo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123082016/http://www.sotillo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სოტოსალბოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Sotosalbos''</small>||align=center|[[ფაილი:IglSotosalbos4 22.7.2003.jpg|170px|[[Сотосальбос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сотосальбос]]]]||24||118||{{coord|41.03444|-3.94111}}||[[ფაილი:Segovia - Sotosalbos.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sotosalbos.es|title=Официальный сайт муниципалитета Сотосальбос|publisher=''sotosalbos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20160307002632/http://sotosalbos.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ტაბანერა-ლა-ლუენგა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Tabanera la Luenga''</small>||align=center|[[ფაილი:Tabanera.jpg|170px|[[Табанера-ла-Луэнга]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Табанера-ла-Луэнга]]]]||13||49||{{coord|41.09694|-4.23944}}||[[ფაილი:Segovia - Tabanera la Luenga.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.tabaneralaluenga.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Табанера-ла-Луэнга|publisher=''tabaneralaluenga.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122123912/http://www.tabaneralaluenga.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ტოლოსირიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Tolocirio''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Tolocirio.jpg|170px|[[Толосирио]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Толосирио]]]]||9||46||{{coord|41.13389|-4.65000}}||[[ფაილი:Segovia - Tolocirio.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.tolocirio.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Толосирио|publisher=''tolocirio.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-08-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20160818232026/http://www.tolocirio.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ტორე-ვალ-დე-სან-პედრო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Torre Val de San Pedro''</small>||align=center|[[ფაილი:Torre Val de San Pedro 05 ayuntamiento by-dpc.jpg|170px|[[Торре-Валь-де-Сан-Педро]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Торре-Валь-де-Сан-Педро]]]]||44,22||192||{{coord|41.07389|-3.87111}}||[[ფაილი:Segovia - Torre Val de San Pedro.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.torrevaldesanpedro.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Торре-Валь-де-Сан-Педро|publisher=''torrevaldesanpedro.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-07-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20210729033359/https://torrevaldesanpedro.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ტორეადრადა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Torreadrada''</small>||align=center|[[ფაილი:Localidad de Torreadrada.jpg|170px|[[Торреадрада]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Торреадрада]]]]||33||55||{{coord|41.44417|-3.83972}}||[[ფაილი:Segovia - Torreadrada.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.torreadrada.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Торреадрада|publisher=''torreadrada.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20160307080229/http://www.torreadrada.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ტორეკაბალიეროსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Torrecaballeros''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Nicolás de Bari en Torrecaballeros.jpg|170px|[[Торрекабальерос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Torrecaballeros.svg|80px|Герб муниципалитета [[Торрекабальерос]]]]||42||1372||{{coord|40.99194|-4.02389}}||[[ფაილი:Segovia - Torrecaballeros.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.torrecaballeros.net/|title=Официальный сайт муниципалитета Торрекабальерос|publisher=''torrecaballeros.net''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2003-10-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20031025003314/http://www.torrecaballeros.net/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ტორესილია-დელ-პინარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Torrecilla del Pinar''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Torrecilla del Pinar.jpg|170px|[[Торресилья-дель-Пинар]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Торресилья-дель-Пинар]]]]||19,61||175||{{coord|41.37417|-4.03778}}||[[ფაილი:Segovia - Torrecilla del Pinar.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.torrecilladelpinar.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Торресилья-дель-Пинар|publisher=''torrecilladelpinar.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20220124201842/http://www.torrecilladelpinar.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ტორეიგლესიასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Torreiglesias''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento,Torreiglesias, 02.jpg|170px|[[Торрейглесиас]]]]||[[ფაილი:Escudo de Torreiglesias (Segovia).svg|80px|Герб муниципалитета [[Торрейглесиас]]]]||55||252||{{coord|41.10194|-4.03250}}||[[ფაილი:Segovia - Torreiglesias.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.torreiglesias.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Торрейглесиас|publisher=''torreiglesias.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208161107/http://www.torreiglesias.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ტრესკასასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Trescasas''</small>||align=center|[[ფაილი:Trescasas 02 by-dpc.jpg|170px|[[Трескасас]]]]||[[ფაილი:Escudo de Trescasas.svg|80px|Герб муниципалитета [[Трескасас]]]]||32,66||1074||{{coord|40.95778|-4.03778}}||[[ფაილი:Segovia - Trescasas.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytotrescasas.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Трескасас|publisher=''aytotrescasas.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208161032/https://www.aytotrescasas.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ტურეგანო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Turégano''</small>||align=center|[[ფაილი:Otras imágenes de Turégano.jpg|170px|[[Турегано]]]]||[[ფაილი:Escudo de Turégano (Segovia).svg|80px|Герб муниципалитета [[Турегано]]]]||70,77||986||{{coord|41.15528|-4.00722}}||[[ფაილი:Segovia - Turegano.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.turegano.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Турегано|publisher=''turegano.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-10-31|archive-url=https://web.archive.org/web/20161031141136/http://www.turegano.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ურუენიასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Urueñas''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Urueñas.jpg|170px|[[Уруэньяс]]]]||[[ფაილი:Escudo de Urueñas.svg|80px|Герб муниципалитета [[Уруэньяс]]]]||33||102||{{coord|41.35583|-3.77500}}||[[ფაილი:Segovia - Uruenas.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.uruenas.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Уруэньяс|publisher=''uruenas.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20220118100204/http://www.uruenas.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვალდეპრადოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Valdeprados''</small>||align=center|[[ფაილი:Valdeprados 02 iglesia by-dpc.jpg|170px|[[Вальдепрадос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Valdeprados.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вальдепрадос]]]]||19,45||69||{{coord|40.81750|-4.25694}}||[[ფაილი:Segovia - Valdeprados.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.valdeprados.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вальдепрадос|publisher=''valdeprados.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122192433/http://www.valdeprados.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვალდევაკას-დე-მონტეხო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Valdevacas de Montejo''</small>||align=center|[[ფაილი:Valdevacas de Montejo, población.jpg|170px|[[Вальдевакас-де-Монтехо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вальдевакас-де-Монтехо]]]]||17,53||29||{{coord|41.52083|-3.63611}}||[[ფაილი:Segovia - Valdevacas de Montejo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.valdevacasdemontejo.net/|title=Официальный сайт муниципалитета Вальдевакас-де-Монтехо|publisher=''valdevacasdemontejo.net''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-01-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20110109230149/http://valdevacasdemontejo.net/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110109230149/http://valdevacasdemontejo.net/|archivedate=2011-01-09}}</ref> |-align="center" |[[ვალდევაკას-ი-გიხარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Valdevacas y Guijar''</small>||align=center|[[ფაილი:Guijar, vista de población, 01.jpg|170px|[[Вальдевакас-и-Гихар]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вальдевакас-и-Гихар]]]]||18||95||{{coord|41.14083|-3.91194}}||[[ფაილი:Segovia - Valdevacas y Guijar.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.valdevacasyguijar.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вальдевакас-и-Гихар|publisher=''valdevacasyguijar.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122233702/http://www.valdevacasyguijar.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვალიე-დე-ტაბლადილიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Valle de Tabladillo''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Valle de Tabladillo.jpg|170px|[[Валье-де-Табладильо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Валье-де-Табладильо]]]]||16,46||82||{{coord|41.36306|-3.83972}}||[[ფაილი:Segovia - Valle del Tabladillo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.valledetabladillo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Валье-де-Табладильо|publisher=''valledetabladillo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20220122111340/http://www.valledetabladillo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვალიელადო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Vallelado''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Vallelado.jpg|170px|[[Вальеладо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Vallelado.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вальеладо]]]]||37||712||{{coord|41.40556|-4.42639}}||[[ფაილი:Segovia - Vallelado.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.vallelado.org/|title=Официальный сайт муниципалитета Вальеладо|publisher=''vallelado.org''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208161037/https://vallelado.org/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვალერუელა-დე-პედრასა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Valleruela de Pedraza''</small>||align=center|[[ფაილი:Valleruela de Pedraza-DavidDaguerro.jpg|170px|[[Вальеруэла-де-Педраса]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вальеруэла-де-Педраса]]]]||9,70||68||{{coord|41.17944|-3.80639}}||[[ფაილი:Segovia - Valleruela de Pedraza.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.vallerueladepedraza.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вальеруэла-де-Педраса|publisher=''vallerueladepedraza.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-06-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20210613201924/https://vallerueladepedraza.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვალერუელა-დე-სეპულვედა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Valleruela de Sepúlveda''</small>||align=center|[[ფაილი:Valleruela de Sepúlveda, 2016 13.jpg|170px|[[Вальеруэла-де-Сепульведа]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вальеруэла-де-Сепульведа]]]]||16||52||{{coord|41.18778|-3.77278}}||[[ფაილი:Segovia - Valleruela de Sepulveda.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.vallerueladesepulveda.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вальеруэла-де-Сепульведа|publisher=''vallerueladesepulveda.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220123072130/http://www.vallerueladesepulveda.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვალსეკა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Valseca''</small>||align=center|[[ფაილი:Valseca entrada.jpg|170px|[[Вальсека]]]]||[[ფაილი:Escudo de Valseca.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вальсека]]]]||23,20||234||{{coord|40.99972|-4.17444}}||[[ფაილი:Segovia - Valseca.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.valseca.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Вальсека|publisher=''valseca.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208161052/http://valseca.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვალტიენდასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Valtiendas''</small>||align=center|[[ფაილი:Valtiendas.JPG|170px|[[Вальтьендас]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вальтьендас]]]]||38||82||{{coord|41.47833|-3.91722}}||[[ფაილი:Segovia - Valtiendas.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.valtiendas.net/|title=Официальный сайт муниципалитета Вальтьендас|publisher=''valtiendas.net''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2008-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20080308191141/http://www.valtiendas.net/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080308191141/http://www.valtiendas.net/|archivedate=2008-03-08}}</ref> |-align="center" |[[ვალვერდე-დელ-მახანო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Valverde del Majano''</small>||align=center|[[ფაილი:Plaza Mayor, Valverde del Majano.jpg|170px|[[Вальверде-дель-Махано]]]]||[[ფაილი:Escudo de Valverde del Majano.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вальверде-дель-Махано]]]]||31||1115||{{coord|40.95667|-4.23472}}||[[ფაილი:Segovia - Valverde del Majano.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.valverdedelmajano.com/index.php|title=Официальный сайт муниципалитета Вальверде-дель-Махано|publisher=''valverdedelmajano.com/index.php''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208161042/http://www.valverdedelmajano.com/index.php|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვეგანსონესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Veganzones''</small>||align=center|[[ფაილი:Plaza en Veganzones.jpg|170px|[[Вегансонес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Veganzones.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вегансонес]]]]||22||219||{{coord|41.19278|-3.99389}}||[[ფაილი:Segovia - Veganzones.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.veganzones.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вегансонес|publisher=''veganzones.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20220121094505/http://www.veganzones.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვეგას-დე-მატუტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Vegas de Matute''</small>||align=center|[[ფაილი:Vegas de Matute.JPG|170px|[[Вегас-де-Матуте]]]]||[[ფაილი:Escudo de Vegas de Matute (Segovia).svg|80px|Герб муниципалитета [[Вегас-де-Матуте]]]]||22||293||{{coord|40.79500|-4.27778}}||[[ფაილი:Segovia - Vegas de Matute.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.vegasdematute.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вегас-де-Матуте|publisher=''vegasdematute.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208161043/http://www.vegasdematute.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვენტოსილია-ი-ტეხადილია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Ventosilla y Tejadilla''</small>||align=center|[[ფაილი:Ventosilla y Tejadilla 06 ayuntamiento y centro cultural by-dpc.jpg|170px|[[Вентосилья-и-Техадилья]]]]||[[ფაილი:Escudo de Ventosilla y Tejadilla.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вентосилья-и-Техадилья]]]]||5,98||16||{{coord|41.18194|-3.69417}}||[[ფაილი:Segovia - Ventosilla y Tejadilla.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ventosillaytejadilla.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вентосилья-и-Техадилья|publisher=''ventosillaytejadilla.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2020-08-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20200823212617/http://www.ventosillaytejadilla.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიაკასტინი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villacastín''</small>||align=center|[[ფაილი:Villacastín, ayuntamiento.JPG|170px|[[Вильякастин]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villacastín (Segovia).svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильякастин]]]]||109||1483||{{coord|40.78056|-4.41361}}||[[ფაილი:Segovia - Villacastin.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.villacastin.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильякастин|publisher=''villacastin.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2012-04-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20120423060319/http://www.villacastin.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიავერდე-დე-ისკარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villaverde de Íscar''</small>||align=center|[[ფაილი:Villaverde de Íscar 23.jpg|170px|[[Вильяверде-де-Искар]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villaverde de Íscar.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильяверде-де-Искар]]]]||27,80||591||{{coord|41.30639|-4.52667}}||[[ფაილი:Segovia - Villaverde de Iscar.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.villaverdedeiscar.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильяверде-де-Искар|publisher=''villaverdedeiscar.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-09-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20110902124441/http://villaverdedeiscar.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიავერდე-დე-მონტეხო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villaverde de Montejo''</small>||align=center|[[ფაილი:Villaverde de Montejo, vista población, 01.jpg|170px|[[Вильяверде-де-Монтехо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильяверде-де-Монтехо]]]]||24,80||26||{{coord|41.52250|-3.65528}}||[[ფაილი:Segovia - Villaverde de Montejo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.villaverdedemontejo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильяверде-де-Монтехо|publisher=''villaverdedemontejo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-03-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20160311193051/http://www.villaverdedemontejo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიეგილიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villeguillo''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia Villeguillo.JPG|170px|[[Вильегильо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villeguillo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильегильо]]]]||16,69||105||{{coord|41.25167|-4.57833}}||[[ფაილი:Segovia - Villeguillo.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.villeguillo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильегильо|publisher=''villeguillo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2019-04-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20190414132701/http://www.villeguillo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[იანგუას-დე-ერესმა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Yanguas de Eresma''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista general de Yanguas de Eresma (Segovia).jpg|170px|[[Янгвас-де-Эресма]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Янгвас-де-Эресма]]]]||24,28||125||{{coord|41.07250|-4.24000}}||[[ფაილი:Segovia - Yanguas de Eresma.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.yanguasdeeresma.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Янгвас-де-Эресма|publisher=''yanguasdeeresma.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-11-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20211123142422/http://www.yanguasdeeresma.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სარსუელა-დელ-მონტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Zarzuela del Monte''</small>||align=center|[[ფაილი:Zarzuela del Monte 01 iglesia San Vicente by-dpc.jpg|170px|[[Сарсуэла-дель-Монте]]]]||[[ფაილი:Escudo de Zarzuela del Monte.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сарсуэла-дель-Монте]]]]||28,38||485||{{coord|40.80861|-4.33639}}||[[ფაილი:Segovia - Zarzuela del Monte.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://www.zarzueladelmonte.es|title=Официальный сайт муниципалитета Сарсуэла-дель-Монте|publisher=''zarzueladelmonte.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-03-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20160312023459/http://www.zarzueladelmonte.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სარსუელა-დელ-პინარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Zarzuela del Pinar''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Zarzuela del Pinar.jpg|170px|[[Сарсуэла-дель-Пинар]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сарсуэла-дель-Пинар]]]]||17,76||424||{{coord|41.26028|-4.18444}}||[[ფაილი:Segovia - Zarzuela del Pinar.svg|140px|Расположение муниципалитета на карте провинции]]||<ref>{{cite web|url=http://zarzuela-del-pinar.blogspot.com|title=Официальный сайт муниципалитета Сарсуэла-дель-Пинар|publisher=''zarzuela-del-pinar.blogspot.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20210208161133/http://zarzuela-del-pinar.blogspot.com/|deadlink=no}}</ref> |} ==რუკა== {{პოზრუკა+|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|width=1100|float=center|caption=სეგოვიის მუნიციპალიტეტების მდებარეობა რუკაზე|places= {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[აბადესი|1]]|lat=40.91500|long=-4.26833|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ადრადა-დე-პირონი|2]]|lat=41.05194|long=-4.05083|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ადრადოსი|3]]|lat=41.36833|long=-4.11278|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[აგილაფუენტე|4]]|lat=41.22639|long=-4.11278|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ალკონადა-დე-მადერუელო|5]]|lat=41.45000|long=-3.48583|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ალდეა-რეალი|6]]|lat=41.18500|long=-4.16556|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ალდეალკორვო|7]]|lat=41.24389|long=-3.79194|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ალდეალენგუა-დე-პედრასა|8]]|lat=41.06444|long=-3.80611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ალდეალენგუა-დე-სანტა-მარია|9]]|lat=41.46194|long=-3.46667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ალდეანუევა-დე-ლა-სერესუელა|10]]|lat=41.46028|long=-3.78111|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ალდეანუევა-დელ-კოდონალი|11]]|lat=41.08333|long=-4.54333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ალდეასონია|12]]|lat=41.47250|long=-4.05611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ალდეორნო|13]]|lat=41.51278|long=-3.77806|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ალდეუელა-დელ-კოდონალი|14]]|lat=41.05500|long=-4.53778|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ალდეონტე|15]]|lat=41.35083|long=-3.67778|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ანაია|16]]|lat=40.99139|long=-4.30861|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ანიე (ესპანეთი)|17]]|lat=41.03833|long=-4.29639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[არაუეტესი|18]]|lat=41.13778|long=-3.85667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[არკონესი|19]]|lat=41.11861|long=-3.72417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[არევალილიო-დე-სეგა|20]]|lat=41.16139|long=-3.88861|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[არმუნია|21]]|lat=41.07722|long=-4.31917|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[აილიონი|22]]|lat=41.41944|long=-3.37639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ბარბოლია|23]]|lat=41.32583|long=-3.67250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ბასარდილია|24]]|lat=41.017|long=-4.017|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ბერსიალი|25]]|lat=40.90611|long=-4.43639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ბერსიმუელი|26]]|lat=41.39889|long=-3.57000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ბერნარდოსი|27]]|lat=41.12778|long=-4.35111|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ბერნუი-დე-პორეროსი|28]]|lat=40.99972|long=-4.11667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ბოსეგილიასი|29]]|lat=41.33750|long=-3.64000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ბრიევა|30]]|lat=41.03444|long=-4.05333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კაბალიარი|31]]|lat=41.12083|long=-3.96500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კაბანიას-დე-პოლენდოსი|32]]|lat=41.06694|long=-4.11000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კაბესუელა|33]]|lat=41.23528|long=-3.93278|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კალაბასას-დე-ფუენტიდუენია|34]]|lat=41.44556|long=-4.01028|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კამპო-დე-სან-პედრო|35]]|lat=41.42944|long=-3.54556|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კანტალეხო|36]]|lat=41.25889|long=-3.92861|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კანტიმალოსი|37]]|lat=41.07389|long=-4.15889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კარბონერო-ელ-მაიორი|38]]|lat=41.12250|long=-4.26611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კარასკალ-დელ-რიო|39]]|lat=41.36750|long=-3.89750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კასლა|40]]|lat=41.16583|long=-3.65639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კასტილიეხო-დე-მესლეონი|41]]|lat=41.28056|long=-3.60139|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კასტრო-დე-ფუენტიდუენია|42]]|lat=41.42028|long=-3.85444|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კასტროხიმენო|43]]|lat=41.39694|long=-3.84583|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კასტროსერნა-დე-აბახო|44]]|lat=41.20722|long=-3.73500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კასტროსერასინი|45]]|lat=41.39361|long=-3.80250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სედილიო-დე-ლა-ტორე|46]]|lat=41.42500|long=-3.60472|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სერესო-დე-აბახო|47]]|lat=41.21778|long=-3.59222|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სერესო-დე-არიბა|48]]|lat=41.23778|long=-3.55750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ჩანიე|49]]|lat=41.33750|long=-4.42889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სილიერუელო-დე-სან-მამესი|50]]|lat=41.43194|long=-3.56639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კობოს-დე-ფუენტიდუენია|51]]|lat=41.38278|long=-3.92722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კოდორნისი|52]]|lat=41.06667|long=-4.59944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კოლიადო-ერმოსო|53]]|lat=41.03917|long=-3.91833|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კონდადო-დე-კასტილნოვო|54]]|lat=41.23806|long=-3.74167|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კორალ-დე-აილიონი|55]]|lat=41.400|long=-3.450|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კოსუელოს-დე-ფუენტიდუენია|56]]|lat=41.39139|long=-4.09556|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კუბილიო|57]]|lat=41.12139|long=-3.90861|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კუელიარი|58]]|lat=41.40083|long=-4.31361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კუევას-დე-პროვანკო|59]]|lat=41.54222|long=-3.96222|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[დომინგო-გარსია|60]]|lat=41.11556|long=-4.37889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[დონიერო|61]]|lat=41.11611|long=-4.69611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[დურუელო|62]]|lat=41.23583|long=-3.64861|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ელ-ესპინარი|63]]|lat=40.71861|long=-4.24778|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ენსინასი|64]]|lat=41.37556|long=-3.66722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ენსინილიასი|65]]|lat=41.01778|long=-4.15806|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ესკალონა-დელ-პრადო|66]]|lat=41.18528|long=-4.12250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ესკარაბახოსა-დე-კაბესასი|67]]|lat=41.10444|long=-4.19333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ესკობარ-დე-პოლენდოსი|68]]|lat=41.09056|long=-4.13083|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ესპირდო|69]]|lat=40.99750|long=-4.07333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ფრესნედა-დე-კუელიარი|70]]|lat=41.31861|long=-4.44917|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ფრესნო-დე-კანტესპინო|71]]|lat=41.36944|long=-3.49722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ფრესნო-დე-ლა-ფუენტე|72]]|lat=41.39250|long=-3.64417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ფრუმალესი|73]]|lat=41.38361|long=-4.18611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ფუენტე-დე-სანტა-კრუსი|74]]|lat=41.20917|long=-4.63444|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ფუენტე-ელ-ოლმო-დე-ფუენტიდუენია|75]]|lat=41.38000|long=-4.00000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ფუენტე-ელ-ოლმო-დე-ისკარი|76]]|lat=41.28028|long=-4.49444|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ფუენტეპელაიო|77]]|lat=41.22167|long=-4.17583|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ფუენტეპინიელი|78]]|lat=41.39972|long=-4.04222|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ფუენტერებოლიო|79]]|lat=41.29694|long=-3.93028|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ფუენტესაუკო-დე-ფუენტიდუენია|80]]|lat=41.41333|long=-4.07056|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ფუენტესოტო|81]]|lat=41.45639|long=-3.91833|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ფუენტიდუენია|82]]|lat=41.44222|long=-3.98000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[გალიეგოსი (სეგოვია)|83]]|lat=41.07444|long=-3.78583|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[გარსილიანი|84]]|lat=40.97806|long=-4.26611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[გომესსერასინი|85]]|lat=41.28861|long=-4.32639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[გრახერა|86]]|lat=41.37278|long=-3.61278|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ონრუბია-დე-ლა-კუესტა|87]]|lat=41.51056|long=-3.70444|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ონტალბილია|88]]|lat=41.34500|long=-4.12139|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ონტანარეს-დე-ერესმა|89]]|lat=40.98278|long=-4.20333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[იტუერო-ი-ლამა|90]]|lat=40.80056|long=-4.37833|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ხუაროს-დე-რიომოროსი|91]]|lat=40.94611|long=-4.30861|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ხუაროს-დე-ვოლტოია|92]]|lat=41.03056|long=-4.51889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ლა-ლასტრილია|93]]|lat=40.96889|long=-4.10333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ლა-ლოსა|94]]|lat=40.85444|long=-4.16306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ლა-მატილია|95]]|lat=41.19111|long=-3.79500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ლაბახოსი|96]]|lat=40.84306|long=-4.51972|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ლაგუნა-დე-კონტრერასი|97]]|lat=41.49444|long=-4.02889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ლანგილია|98]]|lat=41.45000|long=-3.42500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ლასტრას-დე-კუელიარი|99]]|lat=41.29722|long=-4.10750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ლასტრას-დელ-პოსო|100]]|lat=40.87917|long=-4.34583|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ლოს-უერტოსი|101]]|lat=41.01028|long=-4.21889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მადერუელო|102]]|lat=41.48722|long=-3.52083|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მარასოლეხა|103]]|lat=40.96083|long=-4.33861|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მარასუელა|104]]|lat=40.97778|long=-4.36528|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მარტინ-მიგელი|105]]|lat=40.95111|long=-4.27306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მარტინ-მუნიოს-დე-ლა-დეესა|106]]|lat=41.06611|long=-4.68667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მარტინ-მუნიოს-დე-ლას-პოსადასი|107]]|lat=40.99611|long=-4.59583|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მარუგანი|108]]|lat=40.89611|long=-4.38417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მატა-დე-კუელიარი|109]]|lat=41.39639|long=-4.47139|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მატაბუენა|110]]|lat=41.09583|long=-3.75722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მელკე-დე-სერკოსი|111]]|lat=41.05111|long=-4.46944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მემბიბრე-დე-ლა-ოსი|112]]|lat=41.44972|long=-4.09500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მიგელანიესი|113]]|lat=41.12167|long=-4.36417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მონტეხო-დე-არევალო|114]]|lat=41.14000|long=-4.66472|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მონტეხო-დე-ლა-ვეგა-დე-ლა-სერესუელა|115]]|lat=41.54806|long=-3.65250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მონტერუბიო|116]]|lat=40.84861|long=-4.35083|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მორალ-დე-ორნუესი|117]]|lat=41.46444|long=-3.61667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მოსონსილიო|118]]|lat=41.14778|long=-4.18611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მუნიოპედრო|119]]|lat=40.88806|long=-4.47167|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[მუნიოვეროსი|120]]|lat=41.17222|long=-3.95167|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ნავა-დე-ლა-ასუნსიონი|121]]|lat=41.15556|long=-4.48694|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ნავაფრია|122]]|lat=41.05472|long=-3.82250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ნავალილია|123]]|lat=41.34056|long=-3.93250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ნავალმანსანო|124]]|lat=41.21556|long=-4.25722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ნავარეს-დე-აიუსო|125]]|lat=41.37278|long=-3.70639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ნავარეს-დე-ენმედიო|126]]|lat=41.38111|long=-3.72306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ნავარეს-დე-ლას-კუევასი|127]]|lat=41.41417|long=-3.75056|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ნავას-დე-ორო|128]]|lat=41.19611|long=-4.43972|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ნავას-დე-რიოფრიო|129]]|lat=40.86417|long=-4.13778|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ნავას-დე-სან-ანტონიო|130]]|lat=40.76111|long=-4.33000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ნიევა|131]]|lat=41.08056|long=-4.42639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ოლომბრადა|132]]|lat=41.41667|long=-4.15833|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ორეხანა|133]]|lat=41.16333|long=-3.77833|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ორტიგოსა-დე-პესტანიო|134]]|lat=41.08750|long=-4.39500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ორტიგოსა-დელ-მონტე|135]]|lat=40.84306|long=-4.17639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ოტერო-დე-ერეროსი|136]]|lat=40.81972|long=-4.20917|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[პახარეხოსი|137]]|lat=41.39028|long=-3.59028|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[პალასუელოს-დე-ერესმა|138]]|lat=40.93028|long=-4.06111|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[პედრასა|139]]|lat=41.13028|long=-3.81111|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[პელაიოს-დელ-აროიო|140]]|lat=41.05111|long=-3.93944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[პეროსილიო|141]]|lat=41.39278|long=-4.14167|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[პინარეხოსი|142]]|lat=41.25972|long=-4.29361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[პინარნეგრილიო|143]]|lat=41.19028|long=-4.20694|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[კარაბიასი (სეგოვია)|144]]|lat=41.45583|long=-3.70722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[პრადენა|145]]|lat=41.13889|long=-3.68833|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[პუებლა-დე-პედრასა|146]]|lat=41.20444|long=-3.91361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[რაპარიეგოსი|147]]|lat=41.09389|long=-4.65222|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[რებოლიო (სეგოვია)|148]]|lat=41.19278|long=-3.85778|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[რემონდო|149]]|lat=41.34167|long=-4.48333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[რიაგვას-დე-სან-ბარტოლომე|150]]|lat=41.42667|long=-3.48972|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[რიასა|151]]|lat=41.28306|long=-3.46667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[რიბოტა|152]]|lat=41.36528|long=-3.42889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[რიოფრიო-დე-რიასა|153]]|lat=41.24722|long=-3.45028|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[როდა-დე-ერესმა|154]]|lat=41.02806|long=-4.18167|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[საკრამენია|155]]|lat=41.500|long=-3.950|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სამბოალი|156]]|lat=41.25833|long=-4.41722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სან-კრისტობალ-დე-კუელიარი|157]]|lat=41.40528|long=-4.40417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სან-კრისტობალ-დე-ლა-ვეგა|158]]|lat=41.11278|long=-4.64667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სან-კრისტობალ-დე-სეგოვია|159]]|lat=40.95194|long=-4.07556|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სან-ილდეფონსო (სეგოვია)|160]]|lat=40.90167|long=-4.00667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სან-მარტინ-ი-მუდრიანი|161]]|lat=41.22417|long=-4.31944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სან-მიგელ-დე-ბერნუი|162]]|lat=41.39944|long=-3.95306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სან-პედრო-დე-გაილიოსი|163]]|lat=41.22694|long=-3.80917|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სანჩონუნიო|164]]|lat=41.32333|long=-4.30500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სანგარსია|165]]|lat=40.94722|long=-4.41417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სანტა-მარია-ლა-რეალ-დე-ნიევა|166]]|lat=41.07056|long=-4.40639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სანტა-მარტა-დელ-სერო|167]]|lat=41.21833|long=-3.68500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სანტიუესტე-დე-პედრასა|168]]|lat=41.09056|long=-3.88639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სანტიუესტე-დე-სან-ხუან-ბაუტისტა|169]]|lat=41.15694|long=-4.57194|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სანტო-დომინგო-დე-პირონი|170]]|lat=41.04111|long=-3.98944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სანტო-ტომე-დელ-პუერტო|171]]|lat=41.19417|long=-3.57722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[საუკილიო-დე-კაბესასი|172]]|lat=41.19417|long=-4.06806|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სებულკორი|173]]|lat=41.27111|long=-3.88417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სეგოვია|174]]|lat=40.95000|long=-4.11667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სეპულვედა|175]]|lat=41.29750|long=-3.74944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სეკერა-დე-ფრესნო|176]]|lat=41.36667|long=-3.54611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სოტილიო|177]]|lat=41.25833|long=-3.63667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სოტოსალბოსი|178]]|lat=41.03444|long=-3.94111|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ტაბანერა-ლა-ლუენგა|179]]|lat=41.09694|long=-4.23944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ტოლოსირიო|180]]|lat=41.13389|long=-4.65000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ტორე-ვალ-დე-სან-პედრო|181]]|lat=41.07389|long=-3.87111|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ტორეადრადა|182]]|lat=41.44417|long=-3.83972|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ტორეკაბალიეროსი|183]]|lat=40.99194|long=-4.02389|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ტორესილია-დელ-პინარი|184]]|lat=41.37417|long=-4.03778|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ტორეიგლესიასი|185]]|lat=41.10194|long=-4.03250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ტრესკასასი|186]]|lat=40.95778|long=-4.03778|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ტურეგანო|187]]|lat=41.15528|long=-4.00722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ურუენიასი|188]]|lat=41.35583|long=-3.77500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვალდეპრადოსი|189]]|lat=40.81750|long=-4.25694|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვალდევაკას-დე-მონტეხო|190]]|lat=41.52083|long=-3.63611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვალდევაკას-ი-გიხარი|191]]|lat=41.14083|long=-3.91194|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვალიე-დე-ტაბლადილიო|192]]|lat=41.36306|long=-3.83972|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვალიელადო|193]]|lat=41.40556|long=-4.42639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვალერუელა-დე-პედრასა|194]]|lat=41.17944|long=-3.80639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვალერუელა-დე-სეპულვედა|195]]|lat=41.18778|long=-3.77278|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვალსეკა|196]]|lat=40.99972|long=-4.17444|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვალტიენდასი|197]]|lat=41.47833|long=-3.91722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვალვერდე-დელ-მახანო|198]]|lat=40.95667|long=-4.23472|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვეგანსონესი|199]]|lat=41.19278|long=-3.99389|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვეგას-დე-მატუტე|200]]|lat=40.79500|long=-4.27778|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვენტოსილია-ი-ტეხადილია|201]]|lat=41.18194|long=-3.69417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვილიაკასტინი|202]]|lat=40.78056|long=-4.41361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვილიავერდე-დე-ისკარი|203]]|lat=41.30639|long=-4.52667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვილიავერდე-დე-მონტეხო|204]]|lat=41.52250|long=-3.65528|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[ვილიეგილიო|205]]|lat=41.25167|long=-4.57833|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[იანგუას-დე-ერესმა|206]]|lat=41.07250|long=-4.24000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სარსუელა-დელ-მონტე|207]]|lat=40.80861|long=-4.33639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სეგოვია|label=[[სარსუელა-დელ-პინარი|208]]|lat=41.26028|long=-4.18444|background=#FEFEE9|position=top}} }} ==რესურსები ინტერნეტში== * {{cite web|url=https://www.infolaso.com/geografia/114-geografia-de-espana/1198-extension-geografica-de-los-municipios-de-teruel.html|title=Extensión Geográfica de los Municipios de Teruel|author= |lang=es|date= |work= |publisher=infolaso.com|description=список муниципалитетов провинции Теруэль по площади|accessdate=2021-02-02}} * {{cite web|url=https://www.ine.es/jaxiT3/Datos.htm?t=2899#!tabs-tabla|title=Teruel: Población por municipios y sexo|publisher=''ine.es''|lang=es|accessdate=2021-02-02}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ესპანეთის მუნიციპალიტეტები}} [[კატეგორია:სეგოვიის მუნიციპალიტეტები|*]] 0wo14wylf8koerg79ecpar8hfrjmjiv 0 561060 4814577 4613975 2025-06-15T04:08:49Z KiranBOT 170362 URL-ებიდან AMP თვალთვალი წაიშალა ([[:m:User:KiranBOT/AMP|დეტალები]]) ([[User talk:Usernamekiran|შეცდომის შესახებ შეტყობინება]]) v2.2.7r lm_rs 4814577 wikitext text/x-wiki [[File:President Trump Meets with Chairman Kim Jong Un (48164813092).jpg|thumb|ტრამპი კიმ ჩენ ინს შეხვედრამდე „პატარა კაც-რაკეტად“ მოიხსენიებდა.]] [[დონალდ ტრამპი]] ფართოდ გახდა ცნობილი [[აშშ-ის საპრეზიდენტო არჩევნები (2016)|2016 წლის საპრეზიდენტო]] კამპანიის, პრეზიდენტობის (2017–2021) დროს და საპრეზიდენტო ვადის ამოწურვის შემდეგ მეტსახელების გამოგონებითა და შექმნით. ის მათ იყენებდა მისი მოწინააღმდეგეების კრიტიკისა და შეურაცხყოფის მიზნით<ref name="Fox 2017-10-21">{{cite news |last1=Schallhorn |first1=Kaitlyn |title=Trump's nicknames for rivals, from 'Rocket Man' to 'Crooked Hillary' |url=http://www.foxnews.com/politics/2017/10/20/trumps-nicknames-for-rivals-from-rocket-man-to-crooked-hillary.html |publisher=[[Fox News]] |date=October 21, 2017 |access-date=November 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171115134402/http://www.foxnews.com/politics/2017/10/20/trumps-nicknames-for-rivals-from-rocket-man-to-crooked-hillary.html |archive-date=November 15, 2017 |url-status=dead}}</ref><ref name="Schwarz_12/11/2017">{{cite news |last=Schwarz |first=Sam |date=December 11, 2017 |title=Trump Tweet Bullied Don Lemon, CNN Says |url=http://www.newsweek.com/cnn-responds-trumps-tweet-calls-him-bully-744613 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180104071621/http://www.newsweek.com/cnn-responds-trumps-tweet-calls-him-bully-744613 |archive-date=January 4, 2018 |access-date=January 8, 2018 |website=Newsweek}}</ref><ref name="Cillizza_11/27/2017">{{cite news |last=Cillizza |first=Chris |author-link=Chris Cillizza |title=Bully in Chief: Donald Trump proves it again with his 'Pocahontas' attack |publisher=CNN |date=November 27, 2017 |url=http://www.cnn.com/2017/11/27/politics/donald-trump-pocahontas-analysis/index.html |access-date=January 9, 2018 |archive-date=January 11, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180111005737/http://www.cnn.com/2017/11/27/politics/donald-trump-pocahontas-analysis/index.html |url-status=live }}</ref><ref name="Cillizza_10/10/2017">{{cite news |last=Cillizza |first=Chris |author-link=Chris Cillizza |title=Donald Trump is acting like a fifth-grade bully |publisher=CNN |date=October 10, 2017 |url=http://www.cnn.com/2017/10/10/politics/trump-corker-liddle/index.html |access-date=January 9, 2018 |archive-date=January 11, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180111165038/http://www.cnn.com/2017/10/10/politics/trump-corker-liddle/index.html |url-status=live }}</ref><ref name=":0">{{Cite web |last=Manis |first=Emily |date=2022-03-25 |title=Study indicates that Donald Trump's "Sleepy Joe" nickname for Biden was only effective among Trump's supporters |url=https://www.psypost.org/2022/03/study-indicates-that-donald-trumps-sleepy-joe-nickname-for-biden-was-only-effective-among-trumps-supporters-62783 |access-date=2022-10-27 |website=PsyPost |language=en-US |archive-date=October 6, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006113433/https://www.psypost.org/2022/03/study-indicates-that-donald-trumps-sleepy-joe-nickname-for-biden-was-only-effective-among-trumps-supporters-62783 |url-status=live }}</ref>. მეტსახელებს მედიის წარმომადგენლებს, პოლიტიკოსებს თუ უცხოელ ლიდერებს ანიჭებდა, რაც დღესაც გრძელდება. ტრამპი საკუთარ თავს მეტსახელად „ძალიან სტაბილურ გენიოსს“ უწოდებს.<ref>{{Cite news|date=January 6, 2018|title=Trump Doubles Down On Attacks Against New Tell-All; Trump: 'I Would Qualify As Not Smart, But Genius And A Very Stable Genius At That|work=CNN|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite news|last=Colvin|first=Jill|date=January 9, 2018|title='A Very Stable Genius.' Donald Trump Defends His '2 Greatest Assets' on Twitter|agency=Associated Press|language=en-US}}</ref> == ადგილობრივი პოლიტიკური ფიგურები == {| class="wikitable" style="width:100%;" ! style="width:250px" | მეტსახელი ! style="width:150px" | პირადი სახელი ! class="unsortable" | კომენტარი |- id="Sloppy Steve" |წინდაუხედავი სტივი<ref>{{cite web | url=https://theweek.com/speedreads/746820/trump-coins-new-nickname-bannon-sloppy-steve | title=Trump coins new nickname for Bannon: 'Sloppy Steve' | website=[[The Week]] | date=January 5, 2018 }}</ref><ref>{{cite web | url=https://www.businessinsider.com/trump-changes-tune-sloppy-steve-bannon-now-one-best-pupils-2019-8 | title=Trump says Steve Bannon was one of his 'best pupils' 19 months after calling him 'Sloppy Steve Bannon, who cried when he got fired and begged for his job' | website=[[Business Insider]] }}</ref><ref>{{Cite web |last=Mathis-Lilley |first=Ben |date=2023-02-17 |title=Ron DeSantis Must Embrace and Weaponize the Nickname "Meatball Ron" |url=https://slate.com/news-and-politics/2023/02/meatball-ron-desantis-trump-nickname-backfiring.html |access-date=2023-12-15 |website=Slate |language=en-US}}</ref> | data-sort-value="Bannon, Steve"|სტივ ბენონი |[[თეთრი სახლი]]ს ყოფილი მრჩეველი |- id="Basement Biden" |სარდაფის ბაიდენი<ref>{{cite web |last=Midkiff |first=Sarah |date=September 8, 2020 |title=Why Trump's New Nickname For Biden Could Backfire |url=https://www.refinery29.com/en-us/2020/09/10011391/trump-basement-biden-twitter-nickname-meaning |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200917222409/https://www.refinery29.com/en-us/2020/09/10011391/trump-basement-biden-twitter-nickname-meaning |archive-date=September 17, 2020 |access-date=2020-10-03 |website=Refinery29 |language=en}}</ref> | rowspan="5" data-sort-value="Biden, Joe" | [[ჯო ბაიდენი]] | rowspan="5" |46-ე [[აშშ-ის პრეზიდენტების სია|აშშ-ის პრეზიდენტი]] |- id="Beijing Biden" | [[პეკინი]]ს ბაიდენი<ref>{{cite news |last=Ghosh |first=Nirmal |date=2020-08-30 |title=US presidential election 2020: What's behind Trump's 'Beijing Biden' taunt? |url=https://www.straitstimes.com/world/united-states/whats-behind-trumps-beijing-biden-taunt |url-access=subscription |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200926064006/https://www.straitstimes.com/world/united-states/whats-behind-trumps-beijing-biden-taunt |archive-date=September 26, 2020 |access-date=2020-10-02 |website=The Straits Times |language=en}}</ref> |- id="Crooked Joe" |მატყუარა ჯო ბაიდენი<ref name="Crooked">{{cite web |url=https://www.mediaite.com/politics/trump-debuts-new-nickname-for-biden-at-new-hampshire-rally/ |title=Trump Debuts New Nickname For Biden at New Hampshire Rally |last=Luciano |first=Michael |date=April 27, 2023 |website=[[Mediaite]] |access-date=April 27, 2023 |archive-date=April 27, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230427211240/https://www.mediaite.com/politics/trump-debuts-new-nickname-for-biden-at-new-hampshire-rally/ |url-status=live }}</ref> |- id="Sleepy Joe" | მძინარა ჯო<ref>{{cite news |last=Huppke |first=Rex |title=Column: Biden drives a stake through Trump's 'Sleepy Joe' attacks, reminds us what we've missed in a leader |url=https://www.chicagotribune.com/columns/rex-huppke/ct-biden-trump-democratic-convention-empathy-election-huppke-20200821-oqx6foj3evfhreejmahcvtifwm-story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200823002213/https://www.chicagotribune.com/columns/rex-huppke/ct-biden-trump-democratic-convention-empathy-election-huppke-20200821-oqx6foj3evfhreejmahcvtifwm-story.html |archive-date=August 23, 2020 |access-date=2020-08-23 |website=Chicago Tribune}}</ref> |- id="Slow Joe" |ნელი ჯო<ref>{{cite news |date=2020-08-11 |title="Slow Joe & Phony Kamala": Trump Campaign Issues Blistering Statement On VP Pick |url=https://www.theyeshivaworld.com/news/featured/1891255/slow-joe-phony-kamala-trump-campaign-issues-blistering-statement-on-vp-pick.html |access-date=2020-08-12 |website=The Yeshiva World |language=en-US |archive-date=October 14, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201014145709/https://www.theyeshivaworld.com/news/featured/1891255/slow-joe-phony-kamala-trump-campaign-issues-blistering-statement-on-vp-pick.html |url-status=live }}</ref> |- id="Little Michael" |პატარა მაიკლი<ref>{{cite web |url=https://www.aa.com.tr/en/americas/trump-belittles-bloomberg-says-little-mike-will-fail/1639676 |title=Trump belittles Bloomberg, says 'little Mike will fall' |publisher=Anadolu Agency |last1=Hernandez |first1=Michael |date=November 8, 2019 |access-date=June 8, 2020 |archive-date=June 4, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200604120907/https://www.aa.com.tr/en/americas/trump-belittles-bloomberg-says-little-mike-will-fail/1639676 |url-status=live }}</ref> | data-sort-value="Bloomberg, Michael" rowspan="2"|[[მაიკლ ბლუმბერგი]] | rowspan="2" |[[ნიუ-იორკი]]ს მერი |-id="Mini Mike Bloomberg" | მინი მაიკ ბლუმბერგი<ref>{{cite news |title='He didn't have what it takes': Trump revels in Bloomberg's collapse |url=https://www.politico.com/news/2020/03/04/trump-revels-bloomberg-collapse-120992 |last1=Ward |first1=Myah |date=March 4, 2020 |website=Politico |access-date=March 8, 2020 |archive-date=March 6, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200306013204/https://www.politico.com/news/2020/03/04/trump-revels-bloomberg-collapse-120992 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |last1=Cadelago |first1=Christopher |date=February 2, 2020 |title=Bloomberg camp mocks Trump's 'fake hair, his obesity, and his spray-on-tan' |url=https://www.politico.com/news/2020/02/02/bloomberg-camp-mocks-trump-110367 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200306213419/https://www.politico.com/news/2020/02/02/bloomberg-camp-mocks-trump-110367 |archive-date=March 6, 2020 |access-date=March 8, 2020 |website=Politico}}</ref> |- id="Moonbeam" |გუბერნატორი ჯერი “მთვარისა” ბრაუნი<ref>{{cite news |last=Johnson |first=Kevin |title=Trump blasts California Gov. Jerry 'Moonbeam' Brown for pardoning 5 immigrants |url=https://www.usatoday.com/story/news/politics/2018/03/31/trump-blasts-california-gov-jerry-moonbeam-brown-pardoning-5-immigrants/475739002/ |access-date=April 3, 2018 |work=USA Today |date=March 31, 2018 |archive-date=April 3, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180403053058/https://www.usatoday.com/story/news/politics/2018/03/31/trump-blasts-california-gov-jerry-moonbeam-brown-pardoning-5-immigrants/475739002/ |url-status=live }}</ref> | data-sort-value="Brown, Jerry" |ჯერი ბრაუნი |[[კალიფორნია|კალიფორნიის]] გუბერნატორი |- id="My Bush" |ჩემი ბუში<ref>{{cite news |url=https://abcnews.go.com/Politics/bush-poses-test-trumps-sway-texas-note/story?id=78021835 |title=A Bush poses test of Trump's sway in Texas: The Note |publisher=[[ABC News]] |access-date=March 21, 2023 |archive-date=March 21, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230321200554/https://abcnews.go.com/Politics/bush-poses-test-trumps-sway-texas-note/story?id=78021835 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.politico.com/news/2021/05/27/bush-trump-texas-attorney-general-491131 |title='The only Bush who got it right,' as far as Trump is concerned |website=[[Politico]] |access-date=March 21, 2023 |archive-date=March 21, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230321200600/https://www.politico.com/news/2021/05/27/bush-trump-texas-attorney-general-491131 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.texastribune.org/2021/06/02/george-p-bush-ken-paxton-texas-attorney-general/ |title=Texas Land Commissioner George P. Bush announces run for attorney general against Ken Paxton |date=June 2, 2021 |access-date=March 21, 2023 |archive-date=March 21, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230321200557/https://www.texastribune.org/2021/06/02/george-p-bush-ken-paxton-texas-attorney-general/ |url-status=live }}</ref> |data-sort-value="Bush, George P." |ჯორჯ პრესკოტ ბუში |[[ტეხასი|ტეხასელი]] პოლიტიკოსი |- id="Low Energy Jeb" |სუსტი ჯები | data-sort-value="Bush, Jeb" |ჯებ ბუში |[[ფლორიდა|ფლორიდის]] გუბერნატორი |-id="Alfred E. Neuman" |ალფრედ ნიუმანი<ref>{{cite news |last1=Lippman |first1=Daniel |last2=Restuccia |first2=Rew |last3=Johnson |first3=Eliana |author3-link=Eliana Johnson |date=May 10, 2019 |title=Trump's new nickname for Pete Buttigieg: 'Alfred E. Neuman' |url=https://www.politico.com/story/2019/05/10/trump-pete-buttigieg-nickname-1317460 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190511023418/https://www.politico.com/story/2019/05/10/trump-pete-buttigieg-nickname-1317460 |archive-date=May 11, 2019 |access-date=May 11, 2019 |website=Politico}}</ref> | data-sort-value="Buttigieg, Pete" rowspan="2" |პიტ ბუდეჯეჯი | rowspan="2" |აშშ-ს სატრანსპორტო დეპარტამენტის მდივანი |-id="Boot-Edge-Edge" | ბუთ-ეჯ-ეჯი<ref>{{cite news |last=Montoya-Galvez |first=Camilo |date=May 9, 2019 |title=Trump holds campaign rally in Florida as Democrats warn of "constitutional crisis" |url=https://www.cbsnews.com/news/donald-trump-rally-florida-today-watch-live-stream-speech-panama-city-beach-2019-05-08-live-updates/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190509003705/https://www.cbsnews.com/news/donald-trump-rally-florida-today-watch-live-stream-speech-panama-city-beach-2019-05-08-live-updates/ |archive-date=May 9, 2019 |access-date=May 9, 2019 |publisher=CBS News}}</ref> |- id="Coco Chow" |კოკო ჩაო<ref name="ElaineChao">{{cite news |last1=Bradner |first1=Eric |title=Trump launches direct attack on McConnell a month out from midterm elections |url=https://www.cnn.com/2022/10/01/politics/trump-mcconnell-death-wish-democrat-bills/index.html |publisher=CNN |access-date=October 1, 2022 |date=October 1, 2022 |archive-date=October 6, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221006112001/https://www.cnn.com/2022/10/01/politics/trump-mcconnell-death-wish-democrat-bills/index.html |url-status=live }}</ref> | data-sort-value="Chao, Elaine" |ელეინ ჩაო |აშშ-ს სატრანსპორტო დეპარტამენტის მდივანი |- |გიჟი ლიზ ჩეინი<ref>{{Cite news |last=Draper |first=Robert |author-link=Robert Draper |date=2021-04-22 |title=Liz Cheney vs. MAGA |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2021/04/22/magazine/liz-cheney-vs-maga.html |url-status=live |url-access=limited |access-date=2022-09-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220817131522/https://www.nytimes.com/2021/04/22/magazine/liz-cheney-vs-maga.html |archive-date=Aug 17, 2022 |issn=0362-4331}}</ref> | data-sort-value="Cheney, Liz" |ლიზ ჩეინი |[[ვაიომინგი]]ს შტატის რესპუბლიკელი წარმომადგენელი |- id="Sloppy Chris" |წინდაუხედავი კრის კრისტი<ref>{{cite web |last=Gans |first=Jared |title=Trump swipes at Chris Christie during speech: 'Got a big mouth |website=The Hill |date=April 27, 2023 |url=https://thehill.com/homenews/campaign/3976364-trump-swipes-at-chris-christie-during-speech-got-a-big-mouth-thats-all-hes-got/ |access-date=May 20, 2023 |archive-date=May 20, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230520230147/https://thehill.com/homenews/campaign/3976364-trump-swipes-at-chris-christie-during-speech-got-a-big-mouth-thats-all-hes-got/ |url-status=live }}</ref> | data-sort-value="Christie, Chris" |კრის კრისტი |[[ნიუ-ჯერსი]]ს გუბერნატორი |- id="Wild Bill" |გარეული ბილი<ref name="Clinton and Comey">{{cite news |url=https://www.washingtonpost.com/politics/trump-assails-comey-in-tweetstorm-calls-for-ex-fbi-director-to-be-imprisoned/2018/04/15/af00c178-40af-11e8-ad8f-27a8c409298b_story.html |title=Trump assails Comey on Twitter, calls for ex-FBI director to be imprisoned |date=April 15, 2018 |first=Josh |last=Dawsey |author-link=Josh Dawsey |newspaper=[[The Washington Post]] |url-access=subscription |access-date=April 18, 2018 |archive-date=January 24, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210124235357/https://www.washingtonpost.com/politics/trump-assails-comey-in-tweetstorm-calls-for-ex-fbi-director-to-be-imprisoned/2018/04/15/af00c178-40af-11e8-ad8f-27a8c409298b_story.html |url-status=live }}</ref> | data-sort-value="Clinton, Bill" |[[ბილ კლინტონი]] | 42-ე აშშ-ს პრეზიდენტი |- id="Crazy Hillary" | გიჟი ჰილარი<ref>{{cite news |url=https://www.newsweek.com/trump-calls-crazy-hillary-clinton-so-easy-asks-his-supporters-if-they-should-take-another-1485004 |title=Trump Calls 'Crazy' Hillary Clinton 'So Easy,' Asks His Supporters If They Should 'Take Another Shot' at Her |last=Martin |first=Jeffery |date=January 30, 2020 |website=[[Newsweek]] |access-date=January 31, 2020 |archive-date=January 31, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200131125247/https://www.newsweek.com/trump-calls-crazy-hillary-clinton-so-easy-asks-his-supporters-if-they-should-take-another-1485004 |url-status=live }}</ref> | rowspan="4" |[[ჰილარი კლინტონი]] | rowspan="4" |[[აშშ-ის პირველი ქალბატონების სია|აშშ-ის პირველი ქალბატონი]]; საპრეზიდენტო კანდიდატი; [[აშშ-ის სახელმწიფო მდივანი]] |-id="Crooked Hillary" |მატყუარა ჰილარი |-id="Lyin' Hillary" |ცრუ ჰილარი<ref>{{cite news |last=Rupert |first=Evelyn |date=June 2, 2016 |title=Trump reassigns <nowiki>'Lyin''</nowiki> nickname to Clinton |work=[[The Hill (newspaper)|The Hill]] |url=http://thehill.com/blogs/ballot-box/presidential-races/282073-trump-reassigns-lyin-nickname-to-clinton |access-date=December 8, 2017 |archive-date=December 9, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171209044155/http://thehill.com/blogs/ballot-box/presidential-races/282073-trump-reassigns-lyin-nickname-to-clinton |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |last=Abadi |first=Mark |date=September 4, 2016 |title=Donald Trump is trying Ted Cruz's nickname on Hillary Clinton |work=[[Business Insider]] |url=http://www.businessinsider.com/donald-trump-lying-hillary-nickname-ted-cruz-2016-9 |access-date=December 8, 2017 |archive-date=December 9, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171209044342/http://www.businessinsider.com/donald-trump-lying-hillary-nickname-ted-cruz-2016-9 |url-status=live }}</ref> |-id="Beautiful Hillary" |მშვენიერი ჰილარი<ref>{{Cite web|last1=Niemietz|first1=Brian|title=Trump issues new nicknames for political rivals: Calls Hillary Clinton 'Beautiful,' Biden 'Crooked Joe'|website=[[New York Daily News]] |url=https://www.nydailynews.com/news/national/ny-donald-trump-new-nicknames-hillary-clinton-joe-biden-20230808-sldiegdk2jeyxol6noagpz36ue-story.html|quote="Beautiful Hillary. Such a beautiful woman."|date=August 8, 2023}}</ref> |- |მოღალატე ჯეიმზ კომი<ref>{{cite news|last=Sheth|first=Sonam|date=December 24, 2017|title=Trump continues weekend-long Twitter tirade against deputy FBI director Andrew McCabe|work=[[Business Insider]]|url=http://www.businessinsider.com/trump-rails-against-andrew-mccabe-james-comey-hillary-clinton-fbi-2017-12|url-status=live|access-date=April 18, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20200624131742/https://www.businessinsider.com/trump-rails-against-andrew-mccabe-james-comey-hillary-clinton-fbi-2017-12|archive-date=June 24, 2020}}</ref> | rowspan="5" |ჯეიმზ კომი | rowspan="5" |[[გამოძიების ფედერალური ბიურო]]ს ყოფილი დირექტორი |- |მატყუარა ჯეიმზ კომი<ref>{{cite news|last=Feldscher|first=Kyle|date=March 18, 2018|title=Trump accuses James Comey of lying under oath about anonymous sources|work=[[The Washington Examiner]]|url=https://www.washingtonexaminer.com/news/trump-accuses-james-comey-of-lying-under-oath-about-anonymous-sources|url-status=live|access-date=March 21, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20200803083840/https://www.washingtonexaminer.com/news/trump-accuses-james-comey-of-lying-under-oath-about-anonymous-sources|archive-date=August 3, 2020}}</ref> |- |აფერისტი ჯეიმზ კომი<ref>{{cite news|last=Cohn|first=Alicia|date=April 20, 2018|title=Trump complains Comey can 'leak and lie' while Flynn was 'totally destroyed'|work=[[The Hill (newspaper)|The Hill]]|url=http://thehill.com/homenews/administration/384084-trump-complains-comey-can-leak-and-lie-while-flynn-was-totally|url-status=live|access-date=April 20, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20210122071126/https://thehill.com/homenews/administration/384084-trump-complains-comey-can-leak-and-lie-while-flynn-was-totally|archive-date=January 22, 2021}}</ref> |- |აუტანელი ჯეიმზ კომი<ref>{{cite news|last=Lavelle|first=Daniel|date=April 17, 2018|title=From 'Slimeball Comey' to 'Crooked Hillary', why Trump loves to brand his enemies|url=https://www.theguardian.com/us-news/shortcuts/2018/apr/17/presidents-nicknames-slimeball-comey-former-fbi-director|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20180709011323/https://www.theguardian.com/us-news/shortcuts/2018/apr/17/presidents-nicknames-slimeball-comey-former-fbi-director|archive-date=July 9, 2018|access-date=July 8, 2018|website=The Guardian}}</ref> |- |მზაკვარი ჯეიმზ კომი<ref name="Clinton and Comey" /> |- id="Lyin' Ted" | მატყუარა ტედი<ref name="Fox 2017-10-21" /><ref>{{Cite web |date=2018-10-22 |title=Trump says he's ditched Lyin' Ted name: 'He's Beautiful Ted' |url=https://www.politico.com/story/2018/10/22/trump-ted-cruz-924410|access-date=2024-01-12 |website=Politico |language=en-US |archive-date=January 7, 2024 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240107051014/https://www.politico.com/story/2018/10/22/trump-ted-cruz-924410 |url-status=live }}</ref> | rowspan ="1" data-sort-value="Cruz, Ted" |[[ტედ კრუზი]] | rowspan="1" | ტეხასელი სენატორი |- id="Rob" |რობი<ref>{{Cite web |date=2023-05-24 |title=Trump welcomes 'Rob' DeSantis to presidential race |url=https://news.yahoo.com/trump-welcomes-rob-desantis-presidential-215443689.html |access-date=2023-05-26 |website=Yahoo News |language=en-US |archive-date=May 26, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230526151304/https://news.yahoo.com/trump-welcomes-rob-desantis-presidential-215443689.html |url-status=live }}</ref> | rowspan="4" |რონ დესანტისი | rowspan="4" |ფლორიდის გუბერნატორი |- id="Ron DeSanctimonious" |რონ დესანქტიმონიუსი<ref>{{Cite news |last=Feinberg |first=Andrew |author-link=Andrew Feinberg |date=November 5, 2022 |title='Ron DeSanctimonious': Trump road-tests nickname for Florida governor and potential 2024 rival Ron DeSantis |work=[[The Independent]] |url=https://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-politics/trump-ron-desantis-desanctimonious-2024-b2218665.html |url-status=live |url-access=registration |access-date=November 5, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221106005752/https://www.independent.co.uk/news/world/americas/us-politics/trump-ron-desantis-desanctimonious-2024-b2218665.html |archive-date=November 6, 2022}}</ref><ref>{{cite web |last1=SFORZA |first1=LAUREN |title=Trump declares 'DeSanctimonious' nickname 'officially retired' |url=https://thehill.com/homenews/campaign/4420739-trump-desanctimonious-nickname-officially-retired/ |website=thehill.com |publisher=The Hill |access-date=21 January 2024}}</ref> |- id="Ron DeSanctus" |რონ დესანქტუსი<ref>{{cite news |last1=Neukam |first1=Stephen |title=Ex-Trump ambassador endorses DeSantis: 'The name-calling has turned a lot of people off' |url=https://thehill.com/homenews/campaign/3868351-ex-trump-ambassador-endorses-desantis-the-name-calling-has-turned-a-lot-of-people-off |website=Business Insider |access-date=February 21, 2023 |date=February 21, 2023 |quote='Florida was doing GREAT long before Ron DeSanctus got there,' Trump said in a post on his Truth Social site on Tuesday. |archive-date=February 21, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230221215310/https://thehill.com/homenews/campaign/3868351-ex-trump-ambassador-endorses-desantis-the-name-calling-has-turned-a-lot-of-people-off/ |url-status=live }}</ref> |- id="Meatball Ron" |ბუნჩულა რონი<ref>{{cite news |last1=Lewis |first1=Matt |author1-link=Matt K. Lewis |title=The Real Reason Trump Is Calling DeSantis 'Meatball Ron' |url=https://www.thedailybeast.com/the-real-reason-trump-is-calling-desantis-meatball-ron |website=[[The Daily Beast]] |access-date=June 12, 2023 |date=February 14, 2023 |quote=And now that "Meatball Ron" has become his leading moniker for Ron DeSantis, Trump might have landed on another keeper. |archive-date=June 13, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230613003910/https://www.thedailybeast.com/the-real-reason-trump-is-calling-desantis-meatball-ron |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |last1=Frazier |first1=Kierra |title=Trump: I won't call DeSantis 'Meatball Ron' |url=https://www.politico.com/news/2023/02/18/trump-desantis-meatball-ron-00083560 |website=Politico |access-date=August 22, 2023 |date=February 18, 2023 |archive-date=August 22, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230822003700/https://www.politico.com/news/2023/02/18/trump-desantis-meatball-ron-00083560 |url-status=live }}</ref> |- id="Jeff Flakey" | გადამგდები ჯეფი<ref name="CNN">{{cite news |last1=Graef |first1=Aileen |title=Trump swipes at Flake on Twitter, calling his career 'toast' |url=http://www.cnn.com/2017/11/19/politics/jeff-flake-donald-trump-twitter/index.html |publisher=[[CNN]] |date=November 20, 2017 |access-date=November 20, 2017 |archive-date=November 20, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171120023200/http://www.cnn.com/2017/11/19/politics/jeff-flake-donald-trump-twitter/index.html |url-status=live }}</ref> | data-sort-value="Flake, Jeff" rowspan="1" |[[ჯეფ ფლეიკი]] | rowspan="1"|არიზონელი სენატორი |- |ჩიტისტვინა<ref>{{cite web |last=Gambino |first=Lauren |title=Nikki Haley's unexpected rise from 'scrappy' underdog to Trump's closest rival |website=The Guardian |date=November 4, 2023 |url=https://www.theguardian.com/us-news/2023/nov/04/nikki-haley-republican-presidential-primary-trump |access-date=November 6, 2023}}</ref><ref>{{cite web |last=Tugade |first=F. Amanda |title=Donald Trump sends Nikki Haley a birdcage after Republican debate |website=USA Today |date=October 1, 2023 |url=https://www.usatoday.com/story/news/politics/elections/2023/10/01/donald-trump-nikki-haley-second-republican-debate/71025264007/ |access-date=November 6, 2023}}</ref> | rowspan="3" |[[ნიკი ჰეილი]] | rowspan="3" |[[სამხრეთი კაროლინა|სამხრეთ-კაროლინის]] გუბერნატორი |- |ნიკი „ნიმრადა“ ჰეილი<ref>{{Cite web |last=Sullivan |first=Kate |date=17 January 2023 |title=Trump attacks Haley while referring to her by her first name Nimarata |url=https://www.cnn.com/2024/01/16/politics/trump-attacks-haley-birth-name/index.html |website=CNN}}</ref> |- |ნიმბრა<ref name=":0" /> |- |აიდა ჰაჩინსონი<ref>{{Cite web |last=Young |first=Matt |date=2023-06-22 |title=Trump Explains Why He Uses Nasty Nicknames Against Rivals |url=https://www.thedailybeast.com/donald-trump-explains-why-he-uses-nasty-nicknames-against-rivals |access-date=2023-08-21 |website=[[The Daily Beast]] |language=en}}</ref> |ასა ჰაჩინსონი |[[არკანზასი]]ს გუბერნატორი |- |პიკაბუ<ref>{{cite news |last=Gaudiano |first=Nicole |date=Sep 21, 2022 |title=Trump calls the NY attorney general 'Letitia 'Peekaboo' James' and revives claims that she's 'racist' after she sued him for fraud |url=https://www.businessinsider.com/trump-calls-letitia-james-peekaboo-claims-racist-witchhunt-fraud-lawsuit-2022-9 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220927094321/https://www.businessinsider.com/trump-calls-letitia-james-peekaboo-claims-racist-witchhunt-fraud-lawsuit-2022-9 |archive-date=2022-09-27 |access-date=2022-09-22 |website=Business Insider |language=en-US}}</ref> |[[ლეტიცია ჯეიმზი|ლიტიცია ჯეიმზი]] |ნიუ-იორკის მთავარი პროკურორი |- id="Big Jim" |დიდი ჯიმი<ref>{{cite news |last1=Goulding |first1=Gage |title='Vote for Big Jim:' President Trump takes to Twitter endorsing Gov. Jim Justice |url=https://wtov9.com/news/local/president-donald-trump-west-virginia-governor-jim-justice |access-date=November 12, 2020 |publisher=[[WTOV-TV]] |location=Steubenville, Ohio |date=June 7, 2020 |archive-date=February 2, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210202095446/https://wtov9.com/news/local/president-donald-trump-west-virginia-governor-jim-justice |url-status=live }}</ref> | data-sort-value="Justice, Jim" |ჯიმ ჯასტისი | ვესტ-ვირჯინიის გუბერნატორი |-id="Mad Dog" |ცოფიანი ძაღლი | data-sort-value="Mattis, James" rowspan="1"|[[ჯეიმზ მეტისი]] | rowspan="1"|აშშ-ს თავდაცვის სახელმწიფო მდივანი |- id="My Kevin" | ჩემი კევინი<ref>{{cite news |last1=Peterson |first1=Kristina |last2=Radnofsky |first2=Louise |date=November 5, 2017 |title='My Kevin' Emerges as Bridge Between Trump and GOP |newspaper=The Wall Street Journal |url=https://www.wsj.com/articles/my-kevin-emerges-as-bridge-between-trump-and-gop-1509886801 |url-status=live |url-access=subscription |access-date=February 10, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230210170140/https://www.wsj.com/articles/my-kevin-emerges-as-bridge-between-trump-and-gop-1509886801 |archive-date=February 10, 2023}}</ref> | data-sort-value="McCarthy, Kevin" |[[კევინ მაკ-კართი]] |[[აშშ-ის წარმომადგენელთა პალატა|აშშ-ს კონგრესის]] სპიკერი |- id="Broken Old Crow" | ბეჩავი ბებერი ქორი<ref>{{cite news|last=Pattison|first=Callie|date=November 17, 2021|title=Trump slams 'Broken Old Crow' McConnell on infrastructure, warns GOP against BBB|url=https://nypost.com/2021/11/17/trump-slams-broken-old-crow-mitch-mcconnell-on-infrastructure-bill/|archive-date=November 20, 2021|access-date=November 19, 2021|website=New York Post|archive-url=https://web.archive.org/web/20211120233145/https://nypost.com/2021/11/17/trump-slams-broken-old-crow-mitch-mcconnell-on-infrastructure-bill/|url-status=live}}</ref> | rowspan="1" data-sort-value="McConnell, Mitch" |მიჩ მაკონელი | rowspan="1" | კონგრესმენი |- id="McMuffin" | ევან მაკმაფინი<ref>{{cite news |date=December 17, 2016 |title='Evan McMuffin': Trump Adopts New Nickname for Former Opponent |publisher=Fox News |url=http://insider.foxnews.com/2016/12/17/evan-mcmuffin-mcmullin-donald-trump-nickname-opponent-utah |url-status= |access-date=March 23, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180324101940/http://insider.foxnews.com/2016/12/17/evan-mcmuffin-mcmullin-donald-trump-nickname-opponent-utah |archive-date=March 24, 2018}}</ref><ref>{{cite news |last=Neidig |first=Harper |title=McMullin returns fire on Trump for 'McMuffin' diss |url=http://thehill.com/blogs/blog-briefing-room/news/310881-mcmullin-responds-to-trump-calling-him-mcmuffin |access-date=March 23, 2018 |work=[[The Hill (newspaper)|The Hill]] |date=December 17, 2016 |archive-date=March 24, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180324044713/http://thehill.com/blogs/blog-briefing-room/news/310881-mcmullin-responds-to-trump-calling-him-mcmuffin |url-status=live }}</ref> | data-sort-value="McMullin, Evan" |ევან მაკალინი |ცენტრალური დაზვერვის თანამშრომელი |- id="Disaster from Alaska" | ალასკელი უბედურება<ref>{{cite news |last=Cotton |first=Emma |url=https://www.foxnews.com/politics/trump-primary-battles-against-rinos-infrastructure-bill |title=Trump aims to oust 'RINOs, sell-outs' who voted for infrastructure with 3 notable exceptions |work=[[Fox News]] |date=November 14, 2021 |access-date=November 14, 2021 |archive-date=November 14, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114162429/https://www.foxnews.com/politics/trump-primary-battles-against-rinos-infrastructure-bill |url-status=live }}</ref> | data-sort-value="Murkowski, Lisa" |[[ლიზა მურკოვსკი]] | ალასკელი სენატორი |- id="That dog" | ის ძაღლი<ref>{{cite magazine |last=Fitzpatrick |first=Alex |date=August 14, 2018 |title=Trump Calls Omarosa 'That Dog' As He Denies Using N-Word |url=https://time.com/5366479/trump-omarosa-dog/ |url-status=live |magazine=Time |archive-url=https://web.archive.org/web/20210219170737/https://time.com/5366479/trump-omarosa-dog/ |archive-date=February 19, 2021 |access-date=2020-09-30 |url-access=registration}}</ref> | rowspan="2" data-sort-value="Newman, Omarosa" |ომაროსა ნიუმანი | rowspan="2" | ტრამპის თანაშემწე |-id="Wacky Omarosa" | დაცენტრილი ომაროსა<ref>{{cite news |last=Watson |first=Kathryn |date=August 13, 2018 |title=Trump tears into "lowlife" Omarosa, calling her "vicious" and "not smart" in series of tweets |publisher=[[CBS News]] |url=https://www.cbsnews.com/news/trump-tears-into-wacky-omarosa-as-vicious-and-not-smart/ |url-status=live |access-date=August 13, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180813160438/https://www.cbsnews.com/news/trump-tears-into-wacky-omarosa-as-vicious-and-not-smart/ |archive-date=August 13, 2018}}</ref> |-id="Evita" |[[ევიტა პერონი|ევიტა]]<ref name="Kacala2019">{{cite news |title=Alexandria Ocasio-Cortez Responds to Report Trump Nicknamed Her 'Evita' with Quotes from Real Eva Perón |work=[[Newsweek]] |url=https://www.newsweek.com/alexandria-ocasio-cortez-responds-report-trump-nicknamed-her-evita-quotes-real-eva-peron-1447931 |date=July 7, 2019 |first=Alexander |last=Kacala |access-date=July 17, 2019 |archive-date=December 6, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201206114940/https://www.newsweek.com/alexandria-ocasio-cortez-responds-report-trump-nicknamed-her-evita-quotes-real-eva-peron-1447931 |url-status=live }}</ref> | rowspan="1" data-sort-value="Ocasio-Cortez, Alexandria" |[[ალექსანდრია ოკასიო-კორტესი]] | rowspan="1" |ნიუ-იორკელი კონგრესმენი |- id="Crazy Nancy" | გიჟი ნენსი<ref>{{cite news |last1=Kellman |first1=Laurie |last2=Miller |first2=Zeke |author2-link=Zeke Miller |date=May 24, 2019 |title=Trump, Pelosi trade insults as their feud heats up |publisher=AP News |url=https://www.apnews.com/ce08485cee37470db8983b8bd06c40a0 |url-status=live |access-date=May 25, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190524214617/https://apnews.com/ce08485cee37470db8983b8bd06c40a0 |archive-date=May 24, 2019}}</ref> | data-sort-value="Pelosi, Nancy" rowspan="2" |[[ნენსი პელოსი]] | rowspan="2"|აშშ-ს კონგრესის სპიკერი |-id="Nervous Nancy" | ნერვიული ნენსი<ref>{{cite news |last1=Meyer |first1=Ken |date=June 6, 2019 |title=Trump Gives New Nickname to Nancy Pelosi Ahead of D-Day Ceremony: 'She's a Disaster' |work=Mediaite |url=https://www.mediaite.com/tv/trump-gives-new-nickname-to-nancy-pelosi-ahead-of-d-day-ceremony-shes-a-disaster/ |access-date=June 6, 2019 |archive-date=June 6, 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190606155002/https://www.mediaite.com/tv/trump-gives-new-nickname-to-nancy-pelosi-ahead-of-d-day-ceremony-shes-a-disaster/ |url-status=live }}</ref> |-id="Liddle Mike Pence" | პატარა მაიკ პენსი<ref>{{cite news |last1=Iyer|first1=Kaanita |title=Trump calls Mike Pence 'delusional' in sharpest attack yet on his former vice president |url=https://www.cnn.com/2023/08/05/politics/trump-mike-pence-delusional-truth-social |website=CNN |access-date=August 6, 2023 |date=August 5, 2023 }}</ref> | "Pence, Mike"|[[მაიკ პენსი]] | rowspan="1" data-sort-value=| [[აშშ-ის ვიცე-პრეზიდენტი]] |-id="My Mike" | ჩემი მაიკი<ref>{{cite news |last1=Leonard |first1=Kimberly |title=Trump called Pompeo 'My Mike' when he worked for him, and the ex-secretary of state wondered in his new book if he'd ever earn a new nickname |url=https://www.businessinsider.com/trump-called-pompeo-my-mike-when-he-worked-in-his-administration-2023-1 |website=Insider |access-date=February 19, 2023 |date=January 24, 2023 |archive-date=February 20, 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230220000649/https://www.businessinsider.com/trump-called-pompeo-my-mike-when-he-worked-in-his-administration-2023-1 |url-status=live }}</ref> | data-sort-value="Pompeo, Mikel |[[მაიკ პომპეო]] | აშშ-ს სახელმწიფო მდივანი |- id="Crazy Bernie" | გიჟი ბერნი<ref>{{cite news |title=Trump embraces 'Crazy Bernie Sanders' or 'Sleepy Joe Biden' as 2020 opponent |url=https://www.politico.com/story/2019/04/17/trump-sanders-biden-2020-1278762 |last1=Oprysko |first1=Caitlin |date=April 17, 2019 |website=Politico |access-date=March 8, 2020 |archive-date=June 2, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200602171317/https://www.politico.com/story/2019/04/17/trump-sanders-biden-2020-1278762 |url-status=live }}</ref> | rowspan="1" |[[ბერნი სანდერსი]] | rowspan="1" |ვერმონტის შტატის სენატორი |- id="Goofy Elizabeth Warren" | სასაცილო უორენი<ref>{{cite news |date=May 7, 2016 |title='Her Whole Career is a Fraud': Trump Hits Back at 'Goofy Elizabeth Warren' |publisher=Fox News |url=http://insider.foxnews.com/2016/05/07/donald-trump-hits-back-goofy-elizabeth-warren-after-twitter-attacks |url-status= |access-date=December 15, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171216091305/http://insider.foxnews.com/2016/05/07/donald-trump-hits-back-goofy-elizabeth-warren-after-twitter-attacks |archive-date=December 16, 2017}}</ref><ref>{{cite news |last=Levenson |first=Eric |title=Elizabeth Warren unimpressed by Trump's 'goofy' nickname: 'Really?' |url=https://www.boston.com/news/politics/2016/05/11/elizabeth-warren-trumps-goofy-nickname-really |access-date=December 15, 2017 |work=[[The Boston Globe]] |agency=Associated Press |date=May 11, 2016 |archive-date=December 16, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171216091111/https://www.boston.com/news/politics/2016/05/11/elizabeth-warren-trumps-goofy-nickname-really |url-status=live }}</ref><ref name="Slate">{{cite news |last=Chotiner |first=Isaac |author-link=Isaac Chotiner |title=No, Donald Trump Is Not Good at Nicknames |url=http://www.slate.com/articles/news_and_politics/politics/2016/06/no_donald_trump_is_not_good_at_nicknames.html |access-date=December 15, 2017 |work=Slate |date=June 1, 2016 |archive-date=December 14, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171214204617/http://www.slate.com/articles/news_and_politics/politics/2016/06/no_donald_trump_is_not_good_at_nicknames.html |url-status=live }}</ref> | data-sort-value="Warren, Elizabeth" rowspan="2" |[[ელიზაბეთ უორენი]] | rowspan="2"|მასაჩუსეტსის სენატორი |-id="Pocahontas" |პოკაჰონტასი<ref name="Fox 2017-10-21" /><ref>{{cite news |last=Merica |first=Dan |date=November 28, 2017 |title=At a Navajo veterans' event, Trump makes 'Pocahontas' crack |publisher=CNN |url=http://www.cnn.com/2017/11/27/politics/trump-pocahontas-navajo-code-talkers/index.html |access-date=December 8, 2017 |archive-date=December 8, 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171208054346/http://www.cnn.com/2017/11/27/politics/trump-pocahontas-navajo-code-talkers/index.html |url-status=live }}</ref> |-id="That woman from Michigan" | მიჩიგანელი ქალი<ref name="Smith2020">{{cite news |last=Smith |first=Allan |date=April 8, 2020 |title='That woman from Michigan': Gov. Whitmer stands out in the pandemic. Just ask Trump. |publisher=[[NBC News]] |url=https://www.nbcnews.com/politics/donald-trump/woman-michigan-gov-whitmer-stands-out-pandemic-just-ask-trump-n1170506 |access-date=April 28, 2020 |archive-date=April 28, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200428212114/https://www.nbcnews.com/politics/donald-trump/woman-michigan-gov-whitmer-stands-out-pandemic-just-ask-trump-n1170506 |url-status=live }}</ref> | data-sort-value="Whitmer, Gretchen" rowspan="1"|გრეჩენ უიტმორი | rowspan="1"|მიჩიგანის გუბერნატორი |} == უცხოელი პოლიტიკური ფიგურები == {| class="wikitable" style="width:100%;" |- ! style="width:250px" | მეტსახელი ! style="width:150px" | პირადი სახელი ! class="unsortable" | კომენტარი |- id="[[Rocket Man]]" | კაცი-[[რაკეტა]]<ref name="Fox 2017-10-21" /> |data-sort-value="Kim, Jong-un" rowspan="2" | [[კიმ ჩენ ინი]] | rowspan="2" |[[ჩრდილოეთი კორეა|ჩრდილოეთ-კორეის]] ლიდერი |-id="Little Rocket Man" | პატარა კაცი-რაკეტა<ref>{{cite news |url=https://www.cnn.com/2018/09/24/politics/north-korea-little-rocket-man-donald-trump/index.html |title=A year after 'Little Rocket Man' an uncertain path forward in NK |first1=Jeremy |last1=Diamond |first2=Kevin |last2=Liptak |publisher=CNN |date=September 24, 2018 |access-date=September 18, 2019 |archive-date=October 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201029192117/https://www.cnn.com/2018/09/24/politics/north-korea-little-rocket-man-donald-trump/index.html |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news |last=Jackson |first=Henry C. |date=September 22, 2017 |title=Trump derides 'Little Rocket Man' in North Korea |url=https://www.politico.com/story/2017/09/22/trump-little-rocket-man-north-korea-kim-jong-un-243045 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20201125104759/https://www.politico.com/story/2017/09/22/trump-little-rocket-man-north-korea-kim-jong-un-243045 |archive-date=November 25, 2020 |access-date=September 18, 2019 |website=Politico}}</ref> |- id="Juan Trump" | ხუან ტრამპი<ref>{{cite news |last=Woody |first=Christopher |date=Jul 9, 2018 |title=Trump likes Mexico's new president so much that he apparently calls him 'Juan Trump' |url=http://www.businessinsider.com/juan-trump-nickname-mexican-president-lopez-obrador-us-relations-2018-7 |url-access=registration |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180711231230/http://www.businessinsider.com/juan-trump-nickname-mexican-president-lopez-obrador-us-relations-2018-7 |archive-date=July 11, 2018 |access-date=July 12, 2018 |work=Business Insider}}</ref><ref>{{cite news |last=Tan |first=Rebecca |date=July 9, 2018 |title=Trump referred to Mexico's incoming leader as 'Juan Trump', former White House official says |newspaper=The Washington Post |url=https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2018/07/09/trump-referred-to-mexicos-incoming-leader-as-juan-trump-former-white-house-official-says/ |url-status=live |url-access=subscription |access-date=July 12, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180712162213/https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2018/07/09/trump-referred-to-mexicos-incoming-leader-as-juan-trump-former-white-house-official-says/ |archive-date=July 12, 2018}}</ref> | data-sort-value="Obrador, Andrés Manuel López" | [[ანდრეს მანუელ ლოპეს-ობრადორი]] |[[მექსიკის პრეზიდენტი]] |- id="Justin from Canada" | კანადელი ჯასტინი<ref>{{cite news |url=https://www.huffingtonpost.ca/2017/06/01/justin-from-canada_n_16910592.html |title=Trump Called Trudeau As 'Justin From Canada' Twice in One Month |date=June 1, 2017 |first=Zi-Ann |last=Lum |work=Huffington Post |access-date=April 15, 2018 |archive-date=October 29, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201029154749/https://www.huffingtonpost.ca/2017/06/01/justin-from-canada_n_16910592.html |url-status=live}}</ref> | data-sort-value="Trudeau, Justin" | [[ჯასტინ ტრიუდო]] |[[კანადა|კანადის]] პრემიერ-მინისტრი |} == იხილეთ აგრეთვე== *[[დონალდ ტრამპის კაბინეტი]] *[[Make America Great Again]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:მეტსახელები]] rc074kabysoglrznf66cj1177etu6h7 0 565619 4814653 4695452 2025-06-15T10:37:59Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814653 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი}} '''სესარ ესტრადა ჩავესი''' ({{lang-es|César Estrada Chávez}}; დ. [[31 მარტი]],[[1927]] — გ. [[23 აპრილი]],[[1993]]) — [[ამერიკელი]] უფლებადამცველი, მუშებისა და [[მიგრანტები]]ს სოციალური უფლებებისთვის მებრძოლი, [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებული შტატების]] [[ეროვნული გმირის ორდენი|ეროვნული გმირი]], ვეგანიზმის მომხრე.<ref>{{cite web| url = http://www.theecologist.org/green_green_living/food_and_drink/271795/can_you_read_this_and_not_become_a_vegan.html | title = Can you read this and not become a vegan? | author=Sophie Morris |work=[[The Ecologist]] |location= London | date=2009-06-19 | accessdate=2011-02-25 |archiveurl= http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:ozCagN5Y7xMJ:www.theecologist.org/green_green_living/food_and_drink/271795/can_you_read_this_and_not_become_a_vegan.html+%22he+remembers+C%C3%A9sar+Ch%C3%A1vez,+the+Mexican+farm+workers+activist+and+a+vegan%22&cd=1&hl=en&ct=clnk&gl=us&source=www.google.com |archivedate= 2011-02-22 |quote= he remembers Cesar Chavez, the Mexican farm workers activist and a vegan}}</ref><ref>{{cite web| url = http://in-dios.blogspot.com/2008/03/soy-vegetariano.html | title = Vegetarians add some cultural flare to meals |first= Gabriel |last= Ramirez | work=Más Magazine | publisher= |location= [[Bakersfield, California]] | date=2006-01-04 | accessdate=2011-02-25 |archiveurl= http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:G6lnbtj7KJIJ:in-dios.blogspot.com/2008/03/soy-vegetariano.html+%22Cesar+was+a+vegan.+He+didn%E2%80%99t+eat+any+animal+products.+He+was+a+vegan+because+he+believed+in+animal+rights+but+also+for+his+health%22&cd=5&hl=en&ct=clnk&gl=us&source=www.google.com |archivedate= 2011-02-12 |quote= Cesar was a vegan. He didn’t eat any animal products. He was a vegan because he believed in animal rights but also for his health}}</ref> ==ბიოგრაფია== სესარ ჩავესი დაიბადა [[1927]] წლის [[31 მარტი|31 მარტს]] [[ქალაქი|ქალაქ]] იუმასთან ([[არიზონა]], აშშ) [[მექსიკელები|მექსიკელთა]] ოჯახში, რომელთა წინაპრები ცხოვრობდნენ არიზონაში მანამ, სანამ შეერთებულ შტატებს შეუერთდებოდნენ. მას შემდეგ, რაც სესარის მშობლებმა [[დიდი დეპრესია|„დიდი დეპრესიის“]] დროს დაკარგეს საკუთარი ბიზნესი, ბიჭი იძულებული გახდა ათი წლის ასაკში დაეწყო მუშაობა ერთ-ერთ სასოფლო-სამეურნეო [[ფერმა|ფერმაში]].იმისთვის,რომ სესარს თავად უწევდა ეზრუნა საკუთარი თავის რჩენაზე,მას სწავლის დამთავრება მოუწია რვაწლედის ბოლოს (ჩავესმა სწავლის პერიოდში ოცდაათზე მეტი [[სკოლა]] შეცვალა სხვადასხვა სახის სოციალური და ფინანსური სირთულის გამო). [[1946]] წელს სესარ ჩავესი გამოიძახეს აშშ-ს საზღვაო ძალების სამხედრო სამსახურში, რომელიც მიმდინარეობდა დასავლეთ [[წყნარი ოკეანე|წყნარ ოკეანეში]]. დემობილიზაციის შემდეგ იგი დასახლდა ცენტრალურ [[კალიფორნია|კალიფორნიაში]]. იქ სესარმა გაიცნო გოგონა, სახელად ჰელენ ფაბელა და ისინი მალევე დაქორწინდნენ. [[1952]] წელს, 25 წლის ასაკში, სესარ ჩავესმა დაიწყო უფლებათადაცვითი საქმიანობა საზოგადოებრივ ორგანიზაციაში [[ესპანელები|ესპანელების]] სამოქალაქო უფლებების დამცველ ჯგუფთან ერთად. ამ ორგანიზაციაში მომუშავე ახალგაზრდამ არა მხოლოდ [[ფული]] გამოიმუშავა, არამედ გულწრფელად სურდა გაჭირვებულთა დახმარება და თითქმის მთელი [[დრო|დროს]] და ენერგიას მუშაობას უთმობდა. სესარის უპრეცედენტო თავდადებამ ნაყოფი გამოიღო, ახალგაზრდა [[მამაკაცი]] შეამჩნიეს და რამდენიმე წლის შემდეგ ის სათავეში ჩაუდგა ამ მიმართულებას. [[1962]] წელს სესარ ჩავესმა დატოვა თავისი წინა სამსახური, რათა აქტიური მონაწილეობა მიეღო ფერმის მუშაკთა ეროვნული [[ასოციაცია|ასოციაციის]] (NFWA) ჩამოყალიბებაში — აშშ-ს [[სოფლის მეურნეობა|სოფლის მეურნეობის]] მუშაკთა [[პროფესიული კავშირი|პროფკავშირი]] (ახლანდელი United Farm Workers). სოფლის მეურნეობის მუშაკთა ეროვნული ასოციაციის პირველი მნიშვნელოვანი აქცია იყო [[1965]] წლის ყურძნის მკრეფავთა გაფიცვა და სუფრის [[ყურძენი|ყურძნი]]ს ბოიკოტის ორგანიზება შეერთებულ შტატებში.ხუთწლიანი დაპირისპირების შემდეგ [[ვენახი|ვენახის]] მეპატრონეები იძულებულნი გახდნენ დათმობაზე წასულიყვნენ: ხელფასები მნიშვნელოვნად გაეზარდათ და მკრეფავებისთვის სამუშაო პირობები გაეუმჯობესებინათ.სესარი ამით არ ჩერდება და აგრძელებს ბრძოლას მუშათა უფლებებისთვის, კერძოდ, სამჯერ იშიმშილა, ითხოვდა რა მსხვილი მწარმოებლებისგან შეეცვალათ დამოკიდებულება [[მუშა|მუშების]] მიმართ. ჩავესი გრძნობს, რომ მას აკლია ცოდნა და უბრუნდება სწავლას, უთავსებს რა ადამიანის უფლებათა დაცვის საქმიანობას. სწავლობს [[ფილოსოფია|ფილოსოფიას]], [[ეკონომიკა|ეკონომიკას]], [[სამართალი|სამართალს]] და პროფკავშირული საქმიანობისთვის აუცილებელ სხვა მეცნიერებებს. [[1993]] წლის [[23 აპრილი|23 აპრილს]] სესარ ჩავესი 66 წლის ასაკში გარდაიცვალა. [[სიკვდილი|სიკვდილმა]] მას იმ დროს მოუსწრო, როცა მორიგი [[ბოიკოტი|ბოიკოტს]] ხელმძღვანელობდა ყურძნის მოყვანისთვის მავნე [[პესტიციდები]]ს გამოყენების აკრძალვასთან დაკავშირებით. ==ხსოვნა== *შეერთებულ შტატებში რამდენიმე ქუჩა, სკოლა და პარკი სესარ ჩავესის სახელს ატარებს. *[[2004]] წელს მისი ხსოვნის პატივსაცემად აშშ-ში გამოუშვეს [[საფოსტო მარკა]]. *[[2014]] წელს აქტივისტის შესახებ გადაიღეს მხატვრული ფილმი "Cesar Chavez[en]" (აშშ - მექსიკა).<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Cesar_Chavez_(film) Cesar Chavez (film)]</ref> *სესარ ჩავესის დღე — ოფიციალური დღესასწაული შეერთებულ შტატებში, რომელიც ყოველწლიურად აღინიშნება სეზარ ჩავესის დაბადების დღეს. ==ლიტერატურა== * [http://reuther.wayne.edu/node/3202 UFW Office of the President: César Chávez Records] * [https://web.archive.org/web/20160207090606/http://www.ufw.org/_page.php?inc=history%2F07.html&menu=research "The Story of Cesar Chavez"], United Farmworker's official biography of Chavez. * [https://web.archive.org/web/20100330150812/http://www.colapublib.org/chavez/chronology.htm César E. Chávez Chronology], County of Los Angeles Public Library. * [https://web.archive.org/web/20170223071842/http://www.chavezfoundation.org/pdf/LATimes5PartSeries.pdf Five Part Series on Cesar Chavez], ''Los Angeles Times'', Kids' Reading Room Classic, October 2000. * [https://web.archive.org/web/20111206061945/http://hnn.us/node/107517 "The study of history demands nuanced thinking", Miriam Pawel] from the ''Austin American-Statesman'', 2009/7/17. A caution that histories of Chavez and the UFW should not be hagiography, nor be suppressed, but taught "[[wikt:warts and all]]" * [https://www.pbs.org/itvs/fightfields/index.html ''The Fight in the Fields: Cesar Chavez and the Farmworker's Struggle''] {{Webarchive|url=https://archive.today/20130113025618/http://www.pbs.org/itvs/fightfields/index.html |date=2013-01-13 }}, PBS Documentary. * [https://web.archive.org/web/20091114163728/http://www.farmworkermovement.org/index.php Farmworker Movement Documentation Project] * [https://www.nytimes.com/1993/04/24/obituaries/cesar-chavez-66-organizer-of-union-for-migrants-dies.html ''The New York Times'' obituary, April 24, 1993] * [http://www.reuther.wayne.edu/node/334 Walter P. Reuther Library – ''President Clinton presents Helen Chavez with the Presidential Medal of Freedom, 1994''] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ჩავესი, სესარ}} [[კატეგორია:ამერიკელი ადამიანის უფლებების დამცველი აქტივისტები]] qbiplgww6letk7fhh0nn3q8cvad1d0z 0 567207 4814580 4658953 2025-06-15T04:31:22Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814580 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი}} '''სარა ნაზარბაევა''' ({{lang-kk|Сара Алпысқызы Назарбаева}}, დ. [[12 თებერვალი]], [[1941]], სოფელი კიზილ-ჟარი, [[ყარაღანდა|ყარაგანდას]] ოლქი, [[ყაზახეთის სსრ]], [[სსრკ]]) — [[ყაზახები|ყაზახი]] საზოგადო მოღვაწე, „ბობეკის“ ეროვნული ფონდის დამფუძნებელი და [[პრეზიდენტი]]. ყაზახეთის პირველი პრეზიდენტის, [[ნურსულთან ნაზარბაევი|ნურსულთან ნაზარბაევის]] მეუღლე. ==ბიოგრაფია== სარა კონაკაევა დაიბადა 1941 წლის 12 თებერვალს ყარაგანდის რაიონის სოფელ კიზილ-ჟარში. მომდინარეობს არგინების ტომის კუანდიკის კლანის მურატების ქვეგვარიდან.<ref name=mylife>{{წიგნი |ავტროი= Назарбаев Н. Н. | სათაური= Моя жизнь: От зависимости к свободе |ადგილი= Астана |გამომცემლობა= Фолиант|წელი= 2023|გვერდები= 87—91|გვერდი= 708 |isbn= 978-601-271-803-4|ტირაჟი= 7500}}</ref> სარა 5 წლის იყო, როცა დედა გარდაეცვალა. 12 წლის ასაკში გოგონამ მიატოვა სკოლა და მუშაობა დაიწყო სამკერვალო ფაბრიკაში.<ref name=hronika>{{cite web | url = https://bilimdinews.kz/?p=136387 | title = Хроника жизни Сары Назарбаевой в Темиртау | publisher = Білімді ел | date = 2021-02-10 | accessdate = 2021-11-15 | archive-date = 2021-11-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211115084449/https://bilimdinews.kz/?p=136387 | deadlink = no }}</ref><ref name=mir>{{cite web | url = https://mir24.tv/news/16447555/glavnaya-mama-kazahstana-sare-nazarbaevoi-80 | title = Главная мама Казахстана: Саре Назарбаевой – 80 | publisher = МИР24 | date = 2021-02-12 | accessdate = 2021-11-15 | archive-date = 2021-11-15 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211115084448/https://mir24.tv/news/16447555/glavnaya-mama-kazahstana-sare-nazarbaevoi-80 | deadlink = no }}</ref> [[1962]] წელს იგი ცოლად გაყვა ნურსულთან ნაზარბაევს. მათ ერთმანეთი ყარაგანდას მეტალურგიულ ქარხნაში გაიცნეს, სადაც ნაზარბაევი მუშაობდა წამყვან [[მეტალურგია|მეტალურგად]], ხოლო მისი მომავალი მეუღლე — ელექტრო ქვესადგურშის მუშად.<ref name=hronika/><ref name=mir/><ref>{{წიგნი | სათაური = Нурсултан Назарбаев. Биография | ადგილი = Астана | გამომცემლობა = Деловой мир Астана | გვერდები = 55 | გვერდი = 304 | isbn = 978-601-7259-37-2}}</ref> მათ სამი ქალიშვილი ჰყავთ: დარიგა (დ. [[1963]]) და დინარა (დ. [[1967]]) დაიბადნენ თემირტაუში, ხოლო ალიაში (დ. [[1980]]) — [[ალმა-ატა|ალმა-ატაში]].<ref name=mylife/> [[1972]]-[[1976]] წლებში მან მიიღო უმაღლესი განათლება ტემირტაუს ქარხნის საგანმანათლებლო დაწესებულებაში — ყარაგანდას მეტალურგიულ ქარხანაში უმაღლესი ტექნიკური ინსტიტუტი, სპეციალობით სამრეწველო დაგეგმარება. სასწავლებლის დამთავრების შემდეგ მუშაობდა ყარაგანდას მეტალურგიულ ქარხანაში, „ყარაგანდაუგოლის“ წარმოების ასოციაციაში. <ref name=hronika/> ის აქტიურადაა ჩართული საქველმოქმედო საქმიანობაში. [[1992]] წლის [[თებერვალი|თებერვლიდან]] დააფუძნა რესპუბლიკური ბავშვთა საქველმოქმედო ფონდი „ბობეკი“, რომლის პრეზიდენტიც თავად ნაზარბაევაა. ასევე [[1994]] წლის ივლისიდან — ყაზახეთის „SOS ბავშვთა სოფლები ყაზახეთში“ ფონდის პრეზიდენტია (ავსტრიული SOS Kinderdorf საერთაშორისო ფონდის ფილიალი). 1999 წლის [[მარტი|მარტში]] იგი გახდა საქველმოქმედო ფონდ „დემოგრაფიის“ სამეურვეო საბჭოს თავმჯდომარე. ==საქველმოქმედო და საზოგადო საქმიანობა== === საქველმოქმედო ფონდი "ბობეკი" === 1992 წელს სარა ნაზარბაევამ დააარსა ფონდი „ბობეკო“, რომლის ძირითადი მიზნებია: დედათა და ბავშვთა დაცვა, ბავშვთა სახლებისა და ჩვილთა სახლების მეურვეობა, სკოლების თანამედროვე ტექნიკით აღჭურვა, დაბალი შემოსავლის მქონე ოჯახების ნიჭიერი ბავშვების მხარდაჭერა, ბავშვების ჯანმრთელობის დაცვა. 1992 წელს ფონდმა პირველად გამართა ყაზახეთში საერთაშორისო ტელემარათონი „სიხარულისა და იმედის სახლი“, შემოსული თანხა მოხმარდა „ბობეკის“ ბავშვთა სამკურნალო-გამაჯანსაღებელი ცენტრის (ალმა-ატა) მშენებლობას. 1994 წლიდან „ბობეკი“ გახდა [[გაერო|გაეროს]] წევრი. [[1995]] წელს მოეწყო საქველმოქმედო აქცია დევიზით „ყაზახური ბიზნესი — ავადმყოფი ბავშვებისთვის!“. შემოსული თანხები მოხმარდა [[ტუბერკულოზი|ტუბერკულოზის]] რესპუბლიკური ინსტიტუტის, ბავშვთა [[ონკოლოგია|ონკოლოგიური]] განყოფილების და ბავშვთა სამკურნალო-გამაჯანსაღებელი ცენტრის აღჭურვილობის შესყიდვასა და შეკეთებას. 1995 წელს, ყაზახეთის მთავრობასთან და [[გაეროს ბავშვთა ფონდი|გაეროს ბავშვთა ფონდთან]] (UNICEF) ერთად, „ბობეკმა“ წარადგინა პროექტი „ASPERA“ ([[არალის ზღვა]]: გარემოსდაცვითი და რეგიონული დახმარების პროექტი) — ყაზახეთის არალის რეგიონში დედებისა და ბავშვების სოციალური პირობების გასაუმჯობესებლად. 1996 წლის მარტში, „ბობეკის“ ფონდის პრეზიდენტი სარა ნაზარბაევა და UNICEF-ის აღმასრულებელი დირექტორი [[კეროლ ბელამი]] არალის რეგიონს ეწვივნენ.<ref name=zhizn>{{cite web | url = https://www.kazpravda.kz/fresh/view/zhizn-radi-detstva | author = Нина Каюпова | title = Жизнь ради детства | publisher = Казахстанская правда | date = 2016-02-12 | accessdate = 2021-11-21 | archive-date = 2021-11-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211121173750/https://www.kazpravda.kz/fresh/view/zhizn-radi-detstva | deadlink = no }}</ref> [[2014]] წელს სარა ნაზარბაევამ წამოიწყო კიდევ ერთი სოციალური პროგრამა ობლებისა და მზრუნველობა მოკლებული ბავშვების მხარდასაჭერად. [[2011]] წლის [[1 ივლისი|1 ივლისს]] მან ხელი მოაწერა ხელშეკრულებას საგანმანათლებლო ორგანიზაციების სტუდენტებისთვის მიზნობრივი საქველმოქმედო დახმარების შესახებ სახელმწიფო საგანმანათლებლო შემნახველი სისტემის (SES) პროგრამის ფარგლებში. ხელშეკრულების ფარგლებში, ფონდმა „ბობეკმა“ უსასყიდლოდ გახსნა საგანმანათლებლო [[დეპოზიტი|დეპოზიტები]] 7 ათასი ბავშვისთვის ბავშვთა სახლიდან. ყაზახეთში ობლების თითქმის 90%-მა მიიღო განათლების მიღების გარანტია უნივერსიტეტში ან კოლეჯში, მიუხედავად სახელმწიფო საგანმანათლებლო გრანტის მიღებისა.<ref>{{cite web | url = https://www.inform.kz/ru/s-pomosch-yu-gosudarstvennoy-nakopitel-noy-sistemy-grazhdane-mogut-na-40-sokratit-rashody-na-obrazovanie-r-alimkulov_a2784931 | title = С помощью государственной накопительной системы граждане могут на 40 % сократить расходы на образование — Р. Алимкулов | publisher = Казинформ | date = 2015-06-09 | accessdate = 2021-11-21 | archive-date = 2021-11-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211121173749/https://www.inform.kz/ru/s-pomosch-yu-gosudarstvennoy-nakopitel-noy-sistemy-grazhdane-mogut-na-40-sokratit-rashody-na-obrazovanie-r-alimkulov_a2784931 | deadlink = no }}</ref><ref>{{cite web | url = https://www.kazpravda.kz/fresh/view/etot-mir-stanet-dobree | author = Наилия Абдулина | title = Этот мир станет добрее | publisher = Казахстанская правда | date = 2014-12-30 | accessdate = 2021-11-21 | archive-date = 2021-11-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211121173751/https://www.kazpravda.kz/fresh/view/etot-mir-stanet-dobree | deadlink = no }}</ref> === ფონდი „SOS — ბავშვთა სოფლები ყაზახეთში“ === [[1993]] წელს, [[მიუნხენი|მიუნხენში]] ყოფნისას, სარა ნაზარბაევა ეწვია საერთაშორისო საქველმოქმედო ფონდის „SOS — Kinderdorf International“-ის მიერ აშენებულ ადგილობრივ ბავშვთა სოფელს, სადაც ობოლი ბავშვები ცხოვრობდნენ ოჯახებში, დედებთან ერთად, თითოეული ოჯახი კი ცალკე სახლში. სარა ნაზარბაევამ მუშაობა დაიწყო ამ გამოცდილების დანერგვაზე ყაზახეთში და 1993 წელს მისი ინიციატივით ხელშეკრულება დაიდო ყაზახეთის რესპუბლიკის მთავრობასა და საერთაშორისო ფონდი „SOS — Kinderdorf International“ შორის. 1994 წელს შეიქმნა ფონდი „SOS საბავშვო სოფლები ყაზახეთში“, რომლის პრეზიდენტი გახდა სარა ნაზარბაევა.<ref>{{cite web | url = https://www.caravan.kz/gazeta/semejjnye-cennosti-689558/ | author = Дилярам Аркин | title = Семейные ценности | publisher = Караван | date = 2020-11-13 | accessdate = 2021-11-21 | archive-date = 2021-11-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211121173749/https://www.caravan.kz/gazeta/semejjnye-cennosti-689558/ | deadlink = no }}</ref> პირველი საბავშვო სოფელი გაიხსნა [[1997]] წელს ალმათიში, მეორე — [[2000]] წელს [[ასტანა|ასტანაში]], მესამე — [[2004]] წელს [[თემირთაუ|თემირთაუში]].<ref>{{cite web | url = https://almaty.tv/news/arkhiv/pervoy-detskoy-derevne-kazakhstana-20-let | title = Первой детской деревне Казахстана — 20 лет | publisher = Almaty TV | date = 2017-10-25 | accessdate = 2021-11-21 | archive-date = 2021-11-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211121173750/https://almaty.tv/news/arkhiv/pervoy-detskoy-derevne-kazakhstana-20-let | deadlink = no }}</ref><ref>{{cite web | url = https://lenta.inform.kz/ru/dlya-nee-net-chuzhih-detey-vospitatel-mama-sos-detskoy-derevni-o-pervoy-vstreche-s-saroy-nazarbaevoy_a3752352 | title = Для неё нет чужих детей — воспитатель-мама SOS детской деревни о первой встрече с Сарой Назарбаевой | publisher = Казинформ | date = 2021-02-12 | accessdate = 2021-11-21 | archive-date = 2021-11-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211121173759/https://lenta.inform.kz/ru/dlya-nee-net-chuzhih-detey-vospitatel-mama-sos-detskoy-derevni-o-pervoy-vstreche-s-saroy-nazarbaevoy_a3752352 | deadlink = no | archiveurl = https://web.archive.org/web/20211121173759/https://lenta.inform.kz/ru/dlya-nee-net-chuzhih-detey-vospitatel-mama-sos-detskoy-derevni-o-pervoy-vstreche-s-saroy-nazarbaevoy_a3752352 | archivedate = 2021-11-21 }}</ref> სარა ნაზარბაევამ მონაწილეობა მიიღო „საოჯახო ტიპის ბავშვთა სოფლებისა და ახალგაზრდობის სახლების შესახებ“ კანონის შემუშავებაში, რომელიც მიღებულ იქნა 2000 წლის [[დეკემბერი|დეკემბერში]]. კანონის თანახმად, ოჯახური აღზრდის მოდელი SOS, გავრცელდა სახელმწიფო ბავშვთა სოფლებში და ახალგაზრდულ სახლებში. კანონი ითვალისწინებს ობლებისა და მზრუნველობა მოკლებული ბავშვების ოჯახში ცხოვრებისა და აღზრდის უფლებების დაცვას, აგრეთვე ასეთი ბავშვების ფიზიკურ, გონებრივ, მორალურ და სულიერ განვითარებას.<ref>{{cite web | url = https://www.caravan.kz/gazeta/ot-serdca-k-serdcu-709297/ | author = Муса Сатаев | title = От сердца к сердцу | publisher = Караван | date = 2021-01-22 | accessdate = 2021-11-21 | archive-date = 2021-11-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211121173750/https://www.caravan.kz/gazeta/ot-serdca-k-serdcu-709297/ | deadlink = no }}</ref> სარა ნაზარბაევას უშუალო დახმარებით, ასევე შემუშავდა და მიღებულ იქნა კანონი „ბავშვის უფლებების შესახებ“ [[2002]] წლის [[აგვისტო|აგვისტოში]]. == საგანი „თვითშემეცნება“== სარა ნაზარბაევა არის ავტორი მორალური და სულიერი ფასეულობების აღორძინების მიზნით განხორციელებული საგანმანათლებლო პროექტის, სახელწოდებით "თვითშემეცნება". პროექტის მთავარი მიზანია: ბავშვის ყოვლისმომცველი განვითარება, სულიერი სამყაროს და ადამიანური ღირებულებების ჩამოყალიბება, საკუთარ თავთან და მათ გარშემო არსებულ სამყაროსთან ჰარმონიული ცხოვრება.<ref name=samopoznanie>{{cite web | url = https://inbusiness.kz/ru/news/sara-nazarbaeva-samopoznanie-dolzhno-stat-predmetom-nom | title = Сара Назарбаева: «„Самопознание“ должно стать предметом номер один» | publisher = Inbusiness.kz | date = 2017-08-05 | accessdate = 2021-11-21 | archive-date = 2021-11-21 | archive-url = https://web.archive.org/web/20211121164648/https://inbusiness.kz/ru/news/sara-nazarbaeva-samopoznanie-dolzhno-stat-predmetom-nom | deadlink = no }}</ref> 2001 წელს, საპილოტე პროექტის ფარგლებში, საგანმა „თვითშემეცნება“ დაიწყო დანერგვა ყაზახეთის სკოლებში. [[2010]] წლის დასაწყისში ეს საგანი ყაზახეთის 10,5 ათასი საგანმანათლებლო დაწესებულებიდან 184-ში ისწავლებოდა. 2010-[[2011]] სასწავლო წლიდან სკოლებში საგანი „თვითშემეცნება“ სავალდებულო საგანი გახდა. [[2022]] წლის [[თებერვალი|თებერვალში]] განათლების ეროვნულმა აკადემიამ წარმოადგინა პროექტი საგნის სავალდებულოდან არჩევითზე გადაყვანის შესახებ. 2022-[[2023]] სასწავლო წლიდან ბევრ სკოლაში „თვითშემეცნების“ გაკვეთილები აღარ ჩატარებულა.<ref>{{Cite web|url=https://forbes.kz/process/education/samopoznanie_otmenyayut_ofitsialno/|title=«Самопознание» отменяют официально|first=Татьяна|last=Панченко|website=www.forbes.kz|date=2022-09-23|access-date=2024-05-05}}</ref> სარა ნაზარბაევა ჯანსაღი ცხოვრების წესისადმი მიძღვნილი მრავალი წიგნის ავტორია. მას მიღებული აქვს მრავალი ჯილდო ქვეყნის განვითარებაში შეტანილი წვლილისთვის. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ნაზარბაევა, სარა}} [[კატეგორია:პრეზიდენტის მეუღლეები]] [[კატეგორია:ყაზახეთის საზოგადო მოღვაწეები]] nyxasu8yysdaei8x0awuzi3vz0bqu0p 0 573573 4814642 4715460 2025-06-15T09:55:55Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814642 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ყოფილი ქვეყანა|სახელი=ბენგალის სენას დინასტია|შექმნილია=1070 ძვ. წ.|ლიკვიდერებულია=1230 ძვ. წ.|რუკა=Map of the Senas.png|აღწერა=ბენგალის სენას რუკა|ენა=[[სანსკრიტი]], ბენგალური|მართველობის ფორმა=მონარქია|წინა=პალას იმპერია, ვარმანის დინასტია (ბენგალი), სამატათა|შემდეგ=დევას დინასტია, ბენგალის ხალჯის დინასტია|დედაქალაქი=გაუდა, ბიკრამპური, ნაბადვიპი, ლახნაუტი|რელიგია=[[ინდუიზმი]]|გერბი=Royal Coat of Arms of Bengal (Sena dynasty).png|გერბის აღწერა=გერბი ლაქსმანა სენას მეფობის დროს}} '''სენას დინასტია''' — ჰინდუ დინასტია ადრეული შუა საუკუნეების პერიოდში [[ინდოეთის სუბკონტინენტი|ინდოეთის ნახევარკუნძულზე]], რომელიც პროცესებს ბენგალიდან მართავდა მე-11 და მე-12 საუკუნეებში.<ref>For a map of their territory, see: {{cite book|last1=Schwartzberg|first1=Joseph E.|title=A Historical atlas of South Asia|date=1978|publisher=University of Chicago Press|location=Chicago|page=147, map XIV.3 (f)|isbn=0226742210|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/schwartzberg/pager.html?object=185}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210605005217/https://dsal.uchicago.edu/reference/schwartzberg/pager.html?object=185 |date=2021-06-05 }}</ref> იმპერია, თავისი განვითარების პიკზე, მოიცავდა ინდოეთის ნახევარკუნძულის ჩრდილო-აღმოსავლეთი რეგიონის უმეტესობას. სენას დინასტიის მმართველები წარმოშობით იყვნენ [[კარნატაკა|კარნატაკას]] სამხრეთ ინდური რეგიონიდან.<ref>''The History of the Bengali Language'' by Bijay Chandra Mazumdar, p. 50.</ref> დინასტიის დამაარსებელი იყო სამანტა სენა. მას მოჰყვა ჰემანტა სენა, რომელიც განახორციელა ძალაუფლების უზურპირება და საკუთარი თავი მეფედ აკურთხა ახ. წ. 1095 წელს. მისმა მემკვიდრემ, ვიაია სენამ (მართავდა ახ. წ. 1096–1159 წწ.) საფუძველი ჩაუყარა დინასტიის არსებობას და უჩვეულოდ დიდი ხანი, დაახლოებით 60 წელიწადი იმეფა. ბალალა სენამ დაიპყრო [[გაური (ქალაქი)|გაური]] და ბენგალ დელტას მმართველი გახდა, ხოლო ნადია დედაქალაქად აქცია. ბალალა სენა დაქორწინდა დასავლეთ ჩალუკიას იმპერიის პრინცესა რამადევიზე, რაც აღნიშნავს იმას, რომ სენას მმართველები ინარჩუნებდნენ მჭიდრო სოციალურ კონტაქტს სამხრეთ ინდოეთთან.<ref>''Land of Two Rivers: A History of Bengal from the Mahabharata to Mujib'' by Nitish K. Sengupta, p. 51.</ref> ბალალა სენა ლაკშმანა სენამ შეცვალა 1179 წელს, მართავდა ბენგალს დაახლოებით 20 წელიწადი და სენას დინასტია გააფართოვა [[ოდიშა|ოდიშამდე]], სავარაუდოდ, [[ვარანასი|ვარანასიმდე]]. ახ. წ. 1203–1204 წლებში, [[ღურიდები|ღურიდების იმპერიის]] გენერალი ბახტიარ ხალჯი თავს დაესხა და დაიპყრო დედაქალაქი ნადია. დეტალური ანგარიში ამ მოვლენის შესახებ მოცემულია ტაბაყატ-ი-ნასირიში. == წარმოშობა == დეოპარა პრაშასტიმ აღწერა სენას დინასტია დამფუძნებელი სამანთასენა, როგორც [[კარნატაკა|კარნატაკადან]] წამოსული მიგრანტი ბრაჰმაკსატრია.<ref>{{Cite book|last=Sen|first=Sailendra Nath|url=https://books.google.com/books?id=Wk4_ICH_g1EC|title=Ancient Indian History and Civilization|date=1999|publisher=New Age International|isbn=978-81-224-1198-0|pages=287|language=en}}</ref> ეპითეტი 'ბრაჰმა-კშატრია' გვთავაზობს, რომ სენას წევრები იყვნენ კასტური ბრაჰმინები, რომელბმაც აითვისეს იარაღის პროფესია და გახდნენ კშატრიასები. სენას მეფეები, ასევე, სავარაუდოდ, იყვნენ ბაიდიასები, ისტორიკოს პ.ნ. ჩოპრას თანახმად.<ref>{{Cite book|last=Chopra|first=Pran Nath|url=https://books.google.com/books?id=HAtuAAAAMAAJ|title=Religions and Communities of India|publisher=East-West Publications|year=1982|isbn=978-0-85692-081-3|page=78|quote=The Sena kings were probably Baidyas. The evidence of inscriptions shows that a dynasty of Baidya kings ruled over at least a part of Bengal from 1010 AD to 1200 AD. The most famous of these kings is Ballal Sena}}</ref> სენას დინასტიის წევრებმა დაიწყეს პალასის მომსახურება, სავარაუდოდ, სამანტასენას დაქვემდებარებაში.<ref name="sen">{{Cite book|last=Sen|first=Sailendra|title=A Textbook of Medieval Indian History|publisher=Primus Books|year=2013|isbn=978-9-38060-734-4|pages=35–36}}</ref><ref name=":0">{{cite book|last1=Furui|first1=Ryosuke|title=Land and Society in Early South Asia: Eastern India 400–1250 AD|date=2 July 2019|publisher=Routledge|isbn=978-1-000-08480-1|pages=188|language=en|chapter=6: Towards Brahmanical Systematisation: c. 1100–1250 AD|url=https://books.google.com/books?id=lM6gDwAAQBAJ&q=Towards+Brahmanical+Systematisation:+c.+1100%E2%80%931250+AD}}</ref> პალასის დაღმასვლასთან ერთად, მათი ტერიტორია გაფართოვდა ვანგასა და ვარენდრას ნაწილის მიმართულებით, ვიაიასენას მეფობის დასასრულამდე.<ref name=":0" /> საბოლოო ჯამში, პალასი დანიდევნა და მთელი მათი ტერიტორია ანექსიას დაექვემდებარა, მიახლოებით 1165 წლის შემდეგ.<ref name=":0" /> == კეშავა სენას წარწერა == ადილპურსა თუ ედილპურში, ფარიდპურის რაიონის პარგანაში იპოვეს სპილენძის ფირფიტა ახ. წ. 1838 წელს და ფირფიტა ბენგალის აზიურმა საზოგადოებამ შეიძინა. მაგრამ, ამჟამად, კოლექცია განიცდის ფირფიტის ნაკლებობას. სპილენძის ფირფიტის შესახებ ანგარიში გამოქვეყნდა ''დაკას მიმოხილვასა'' და ''ეპიგრაფიკულ ინდიკაში''. ფირფიტის წარწერა დაწერილია [[სანსკრიტი|სანსკრიტის]] ენაზე და თარიღდება 1136 სამვატის მე-3 ჯიაისთათი, ანუ 1079 წლით. 1838 წლის იანვრისთვის, აზიური საზოგადოების ანგარიშში, სპილენძის ფირფიტის შესახებ ნათქვამია, რომ [[ბრაჰმანი|ბრაჰმანს]] კეშავა სენას მმართველობის მესამე წელს სამი სოფელი გადაეცა. საჩუქარი მოიცავდა მემამულეების უფლებებს, რომელიც ითვალისწინებდა ტყეში მცხოვრები [[სუნდარბანსი|სუნდარბანსების]] ტომის დასჯის უფლებასაც.<ref name="BangChit">{{Citation|last=Hunter|first=William Wilson|contribution=A statistical account of Bengal, Volume 1|title=Google Books|publisher=Murry and Gibbs|place=Edinburgh|year=1875|contribution-url=https://books.google.com/books?id=9WEOAAAAQAAJ&q=adilpur+copperplate&pg=PA379|access-date=3 October 2009}}</ref> სოფელ ლელიას მიწა გადაეცა კუმარატალაკას მანდალაში, რომელიც მდებარეობს შატატა-პადამავატი-ვისაიაში. კეშავა სენას სპილენძის ფირფიტა აღწერს, რომ მეფე ვალალა სენამ მტრებს ბედის ქალღმერთები წაართვა პალანკინებზე (შივაკა) ყოფნის დროს, ხოლო ვალალა სენას ვაჟმა, ლაქშმანა სენამ (1179–1205 წწ.), ააგო გამარჯვების სვეტები და მსხვერპლშეწირვის ადგილები ვარანასში, ალაჰაბადსა და სამხრეთის ზღვის ადონის სანაპიროზე. სპილენძის ფირფიტა, ასევე აღწერს სოფლებს სწორი მინდვრებით, სადაც საუცხოო ბრინჯი იზრდება, ცეკვასა და მუსიკას ძველ ბენგალში და აყვავებული ყვავილებით მორთულ ქალბატონებს. კეშავა სენას ედილპურის სპილენძის ფირფიტაში ჩაწერილია, რომ მეფემ გაიღო საჩუქარი ნიტიპათაკა ისვარადევა სარმანის სასარგებლოდ ''სუბჰა-ვარშას'' ფარგლებში.. == საზოგადოება == სენას მმართველები წარმოადგენდნენ კასტურ სისტემას ბენგალში. == არქიტექტურა == სენას დინასტია ცნობილია ჰინდუს სატაძრო შენობისა და მონასტრების არსებობით, რომელიც მოიცავდა განახლებულ დჰაკეშვარის ტაძარს, რომელიც ახლა მდებარეობს [[ბანგლადეში|ბანგლადეშში]], კერძოდ, [[დაკა|დაკაში]]. დინასტიამ, ასევე, სავარაუდოდ, ააშენა ტაძარი კაშმირში, რომელიც ცნობილია, როგორც სანკარას გაურეშვარა.<ref>{{cite journal|last=Mitra|first=Rajendralala|date=1865|title=On the Sena Rajas of Bengal|url=https://www.biodiversitylibrary.org/item/128113#page/195/mode/1up|journal=Journal of the Asiatic Society of Bengal|volume=34 part 1|issue=3|publisher=Asiatic Society of Bengal|pages=141–142}}</ref> [[ფაილი:Bengala,_epoca_pala-sena,_vishnu_vasudeva,_xii_sec.JPG|მარცხნივ|მინი|411x411პქ| ინდუისტური ღვთაების [[ვიშნუ|ვიშნუს]] სკულპტურა სენას პერიოდიდან.]] == ფულის მოჭრა == ბენგალის პოლიტიკურ ისტორიაში, სენას დინასტია ძლევამოსილ მმართველ დინასტიას წარმოადგენდა. სენას ნაწერებში რეგულარულად არის მოხსენიებული სხვადასხვა ფულადი სახელები, როგორიცაა . ეს ტერმინები გულისხმობდა ვერცხლის მონეტას, რომლის წონაა 32 რატი (56,6 გრანი) ან კარშაპანის სასწორს. ტერმინი '''კაპარდაკა პურანა''' დანახულია, როგორც გაცვლის საშუალება სენას მეფეებისა და სხვა თანამედროვე მეფეების ხელნაწერებში. კარპადაკა გულისხმობს კაურის; და „პურანა“ დანამდვილებით ვერცხლის მსგავსი მონეტაა. სიტყვათწყობა „კაპარდაკა-პურანა“ ნიშნავს გაცვლის საშუალებას, რომლის ხარისხიც პურანას ან ვერცხლის მონეტის ტოლფასია (56,6 გრანი). მაგრამ, ის რეალურად გამოითვლება პროპორციული საზომით. ბენგალის ტრადიციულ არითმეტიკაში იპოვეს მაგიდა, რომელიც შეიცავდა 1260 კაურებს, ვერცხლის ერთი მონეტის ნაცვლად (პურანა ან დრამა). შესაბამისად, ერთი პურანა და კაპარდაკა უდრის 1280 კაურებს. კაურის ფართო გამოყენების სანდო მტკიცებულება ადრეული შუა საუკუნეების ბენგალში ნაპოვნია პაჰარპურსა და კალგანგას სამარხებში. ადრეულ შუა საუკუნეების ბენგალში შეინიშნებოდა ძვირფასი მონეტების უკმარისობა და კაურების მასშტაბური ბრუნვა ადამიანებს შორის. მეცნიერები დიდი ხნის განმავლობაში ცდილობდნენ იმდორინდელი მონეტების ნაკლებობის ახსნას.<ref>{{cite web|url=https://en.banglapedia.org/index.php/Coins|title=Coins|website=Banglapedia}}</ref> == დაღმასვლა ==   სენას დინასტიის დაღმასვლა დაემთხვა დინასტიის სუსტი მმართველების ხანას. დინასტიამ დაღმასვლა დაიწყო ლაკშამანასენას მმართველობის დროს, რომელიც იყო უკანასკნელი გამორჩეული მეფე. მას ჰყავდა ორი ვაჟი – ვისვარუპასენა და კესავასენა. სავარაუდოდ, ისინი მართავდნენ ბენგალს ახ. წ. 1230-მდე. თუმცა, როგორც ტაბაქატ-ი-ნასირიდან ირკვევა, ლაკშამანასენას შთამომავლები ბენგალს მართავდნენ ახ. წ. 1245–1260-მდე. == მემკვიდრეობა == სენას დინასტია და მათი შთამომავლები გაერთიანდნენ კაიასტას კასტურ ჯგუფში, და ისინი ცნობილი გახდნენ, როგორც ბენგალის ახალი-კშატრიასები — აქედან გამომდგინარე, [[აბუ ლ-ფაზლი]] მოგვიანებით დაწერს, რომ ბენგალს ყოველთვის მართავდნენ კაიასტასები.<ref name="AlHind">{{cite book|author=Andre Wink|url=https://books.google.com/books?id=bCVyhH5VDjAC|title=Al-Hind, the Making of the Indo-Islamic World, Volume 1|publisher=Brill Academic Publishers|year=1991|isbn=978-90-04-09509-0|page=269|accessdate=3 September 2011}}</ref><ref name="RiseofIslam">{{cite book|last=Eaton|first=Richard Maxwell|url=https://books.google.com/books?id=gKhChF3yAOUC|title=The Rise of Islam and the Bengal Frontier, 1204–1760|publisher=University of California Press|year=1996|isbn=978-0-52020-507-9|pages=102–103}}</ref> სენას დინასტიის რეალური კასტური სტატუსი — მუხედავად ანაქრონიზმისა — სადავო რჩება ხალხის მეხსიერებაში. წინამოდერნული ბაიდიას გენეალოგიები ამტკიცებენ, რომ სენას დინასტიას წარმოადგენდნენ.<ref name=":02">{{Cite journal|last=Chatterjee|first=Kumkum|date=1 October 2010|title=Scribal elites in Sultanate and Mughal Bengal|url=https://doi.org/10.1177/001946461004700402|journal=The Indian Economic & Social History Review|language=en|volume=47|issue=4|pages=445–472|doi=10.1177/001946461004700402|issn=0019-4646|s2cid=143802267}}</ref><ref name=":2">{{Cite journal|last=Chatterjee|first=Kumkum|date=1 September 2005|title=Communities, Kings and Chronicles: The Kulagranthas of Bengal|url=https://doi.org/10.1177/025764300502100203|journal=Studies in History|language=en|volume=21|issue=2|pages=173–213|doi=10.1177/025764300502100203|issn=0257-6430|s2cid=144413665}}</ref><ref>{{Cite book|last=Sircar|first=Dineschandra|url=https://books.google.com/books?id=mh1y1eMgGBMC&pg=P216|title=Studies in the Religious Life of Ancient and Medieval India|date=1971|publisher=Motilal Banarsidass Publ.|isbn=978-81-208-2790-5|language=en|quote=It may be added that the Senas themselves came to be regarded as Vaidyas in the Vaidya Kula-pañjikās.}}</ref> === ნეპალი === მე-16 საუკუნეში, ნეპალის სამხრეთ ნაწილში, [[ბიჰარი|ბიჰარის]] საზღვართან ახლოს, აღზევდა დინასტია, რომელიც იყენებდა სენას გვარს და ამტკიცებდა, რომ ბენგალელი სენას დინასტიის შთამომავალი იყო. მათგან ერთ-ერთმა შტომ შექმნა მაკვანპურის სენას დინასტია, რომელიც ტერიტორიას მართავდა მაკვანპურის გადჰის ციხესიმაგრიდან.<ref name="Das2014">{{cite journal|title=The Sena Dynasty: From Bengal to Nepal|author=Basudevlal Dad|journal=Academic Voices|volume=4|year=2014}}</ref> სენას დინასტიის ეს განშტოება გაითავისა რეგიონის ადგილობრივი ენა, [[მაიტილი]], რომელი სახელმწიფო ენად გამოცხადდა.<ref>{{cite journal|last1=Das|first1=Basudevlal|title=Maithili in Medieval Nepal: A Historical Apprisal|journal=Academic Voices|date=2013|volume=3|pages=1–3|doi=10.3126/av.v3i1.9704|doi-access=free}}</ref> == ლიტერატურა == [[ფაილი:WLA_lacma_Bangladesh_Dinajpur_District_Dancing_Ganesha.jpg|მარჯვნივ|მინი| სენას ხელოვნება, მე-11 საუკუნე.]] სენას მმართველები, ასევე იყვნენ ლიტერატურის მფარველები. პალასა და სენას დინასტიების მმართველობის დროს, ბენგალი მნიშვნელოვანი აღმავლობის მოწმე გახდა. ლაკშმანას სენას დინასტიიდან პოეტებს შორის იყვნენ: * გოვარდჰანა * სარანა * ჯაიადევა * უმაპატი * დჰოი/დჰოინი == იხილეთ აგრეთვე == * [[ინდოეთის ისტორია]] == სქოლიო == <references /> '''ლიტერატურა''' * Early History of India 3rd and revised edition by Vincent A Smith * ''Siddiq, Mohammad Yusuf (2015), Epigraphy and Islamic Culture:Inscriptions of the Early Muslim Rulers of Bengal (1205–1494), Routledge Contemporary South Asia Series'' * ''Majumdar, R. C. (1971). History of Ancient Bengal. Calcutta: G. Bhardwary & Co.'' == სასარგებლო ბმულები == * {{Cite book|last=Chowdhury|first=AM|year=2012|chapter=Sena Dynasty|title=Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh|edition=Second|publisher=[[Asiatic Society of Bangladesh]]}} pin6iwugy2irea4gr043jptorc9ganp 0 574397 4814656 4775926 2025-06-15T10:50:34Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814656 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მსახიობი | სახელი = სვეტლანა სვეტლიჩნაია | ფოტო = Svetlana_Svetlichnaya_2013.jpg | ფოტოს სიგანე = | წარწერა = | დაბსახელი = | დაბთარიღი = {{დაბადების თარიღი და ასაკი|1940|05|15|}} | დაბადგილი = [[ლენინაკანი]], [[სსრკ]]) | ეროვნება = [[რუსები|რუსი]] | მოქალაქეობა = {{USSR}}, {{RUS}} | გარდთარიღი = {{გარდაცვალების თარიღი და ასაკი|2024|11|16|1940|5|15}} | გარდადგილი = [[მოსკოვი]], [[რუსეთი]] | სხვა სახელები= | აქტიურობის წლები = | მეუღლეები= | ჯილდოები= რსფსრ დამსახურებული არტისტი ([[1974]]) | საქმიანობა= [[მსახიობი]] | საცხოვრებელი ადგილი= |ხელმოწერა = Автограф_Светланы_Светличной.jpg | საიტი= }} '''სვეტლანა აფანასის ასული სვეტლიჩნაია''' ({{lang-ru|Светла́на Афана́сьевна Светли́чная}} დ. [[15 მაისი]], [[1940]], [[ლენინაკანი]] — გ. [[16 ნოემბერი]], [[2024]], [[მოსკოვი]]) — საბჭოთა და რუსი თეატრისა და კინოს მსახიობი; რსფსრ დამსახურებული არტისტი ([[1974]]). ==ბიოგრაფია== დაიბადა 1940 წლის 15 მაისს ქალაქ [[გიუმრი|ლენინაკანში]] (ახლანდელი გიუმრი) [[სომხეთის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|, სომხეთის სსრ,]] რუსულ ოჯახში. მამა - აფანასი მიხეილის ძე სვეტლიჩნი - სამხედრო; [[დიდი სამამულო ომი|დიდი სამამულო ომის]] დროს მსახურობდა კონტრდაზვერვაში (Смерш), მონაწილეობდა სპეცოპერაციებში და დაასრულა სამსახური ვიცეპოლკოვნიკის წოდებით, რომელსაც მრავალი სახელმწიფო ჯილდო ჰქონდა მიღებული <ref name="7days.ru">{{Cite web|url=https://7days.ru/caravan/2013/12/syn-akterov-svetlichnoy-i-ivasheva-oni-poraznomu-proshli-ispytanie-slavoy.htm#ixzz5FCzBr7AX|title=Сын актёров Светличной и Ивашова: «Они по-разному прошли испытание славой» — 7Дней.ру|access-date=2018-05-11}}</ref> . დედა - მარია ფიოდორის ასული სვეტლიჩნაია (ზოლოტარევა). სვეტლიჩნების ოჯახი ხშირად გადადიოდა ერთი ადგილიდან მეორეში. სვეტლანა სწავლობდა [[ოხტირკა|ახტირკაში,]] [[სუმის ოლქი|სუმის რეგიონში,]] [[უკრაინის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|უკრაინის სსრ]], და დაამთავრა სკოლა სოვეცკში, [[კალინინგრადის ოლქი|კალინინგრადის ოლქი,]] [[რუსეთის საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკა|რსფსრ]]. 1958 წელს სვეტლანას მამა პენსიაზე გავიდა და ოჯახი [[მელიტოპოლი|მელიტოპოლში]] დასახლდა. იმავე წელს, ძირითადად, დედის დაჟინებით, სვეტლანამ მოახერხა ჩარიცხვა ВГИК-ში, მიხეილ რომის კურსზე. 1963 წელს, ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ, სვეტლანა კინომსახიობთა სტუდიის თეატრის მსახიობი გახდა. 1959 წელს მისი დებიუტი შედგა მიხეილ კალიკის ფილმში „იავნანა“. მსახიობი მუშაობდა ბევრ ცნობილ საბჭოთა რეჟისორთან: გრიგორი ალექსანდროვთან, [[სტანისლავ როსტოცკი|სტანისლავ როსტოცკისთან]], [[მარლენ ხუციევი|მარლენ ხუციევთან]], იულიუს ფეიტთან, [[ტატიანა ლიოზნოვა|ტატიანა ლიოზნოვასთან]], [[გიორგი დანელია|გიორგი დანელიასთან]], [[ედმონდ კეოსაიანი|ედმონდ კეოსაიანთან]], სტანისლავ გოვორუხინთან . კინომსახიობთა თეატრში მან შეასრულა მარია ლებიადკინას როლი სპექტაკლში „დემონები“, რომელიც დაფუძნებულია [[დოსტოევსკი|ფ. დოსტოევსკის]] რომანზე. სსრკ კინემატოგრაფთა კავშირის წევრი, შემდეგ რუსეთის კინემატოგრაფისტთა კავშირის წევრი. [[ფაილი:Svetlana_Svetlichnaya.JPG|მინი|247x247პქ| შემოქმედებით საღამოზე [[ტულა|ტულაში]] (2012)]] სხვადასხვა წლებში გამოდიოდა სატელევიზიო გადაცემები მსახიობის შესახებ <ref>{{Cite web|url=https://m.123ru.net/mix/229830951/|title=Новые документальные фильмы из цикла «Коллекция Петра Шепотинника»|date=2020-01-02|access-date=2021-08-22}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.tvc.ru/channel/brand/id/2406|title=Светлана Светличная. Невиноватая я…|date=2009|access-date=2021-08-22}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.1tv.com/announce/9707|title=Документальный фильм Светлана Светличная. Светить всегда|date=2010-05-15|access-date=2021-08-22}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://mirtv.ru/video/66023/|title=«Светлана Светличная. Роковая блондинка советского кино». Телепередача|date=2020-05-16|access-date=2021-09-24}}</ref> . 2024 წლის აგვისტოს ბოლოს ექიმებმა მსახიობს მძიმე დიაგნოზი დაუსვეს და [[პალიატიური მზრუნველობა|პალიატიურის სტატუსი]] მიანიჭეს. იგი გარდაიცვალა 2024 წლის 16 ნოემბრის დილით, 84 წლის ასაკში, [[მოსკოვი|მოსკოვის]] ჰოსპისში მძიმე ხანგრძლივი ავადმყოფობის შემდეგ. მსახიობის გარდაცვალების წინასწარი მიზეზი იყო გულ-სისხლძარღვთა უკმარისობა თავის ტვინის სიმსივნისა და ოროფარინგეალური კიბოს გამო <ref>{{Cite web|url=https://www.interfax.ru/culture/993019|title=Скончалась актриса Светлана Светличная|access-date=2024-11-16}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20241116/svetlichnaya-1984139073.html|title=Умерла Светлана Светличная|access-date=2024-11-16}}</ref> . გამომშვიდობება შედგა 2024 წლის 20 ნოემბერს კინოს ცენტრალური სახლის თეთრ დარბაზში. იგი დაკრძალეს [[ტროეკუროვის სასაფლაო|ტროეკუროვსკოეს სასაფლაოზე]] (ნაკვეთი 21) <ref>{{Cite web|url=https://unikino.ru/ушла-из-жизни-заслуженная-артистка-ро-2/|title=Ушла из жизни заслуженная артистка России Светлана Светличная (1940 — 2024)|access-date=2024-11-18}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.starhit.ru/novosti/svetlichnuyu-pokhoronili-na-troekurovskom-kladbishe-otdelno-ot-muzha-i-syna-kotorye-pokoyatsya-na-vagankovskom-5954779/|title=Светличную похоронили на Троекуровском кладбище отдельно от мужа и сына, которые покоятся на Ваганьковском|access-date=2024-11-21}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://iz.ru/1793985/2024-11-20/aktrisu-svetlanu-svetlichnuiu-pokhoronili-na-troekurovskom-kladbishche|title=Актрису Светлану Светличную похоронили на Троекуровском кладбище|access-date=2024-11-21}}</ref> . ===ოჯახი=== უფროსი ძმა, ვალერი, მუშაობდა გემებზე მექანიკოსად <ref name="brat-svetlany">{{Cite web|url=https://sobesednik.ru/interview/brat-svetlany-svetlichnoi-chtoby-poekhat-na-rybalku-ivashov-sobiral-butylki|title=Брат Светланы Светличной: Чтобы поехать на рыбалку, Ивашов собирал бутылки!|access-date=2018-05-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180512044115/https://sobesednik.ru/interview/brat-svetlany-svetlichnoi-chtoby-poekhat-na-rybalku-ivashov-sobiral-butylki|archivedate=2018-05-12}}</ref> . უმცროსი ძმა, ოლეგი - სამხედრო გახდა; პენსიაზე გავიდა, ცხოვრობს პენზაში . იგი დაიბადა მსახიობის დაბადების დღეზე ზუსტად 13 წლის შემდეგ - 1953 წლის 15 მაისს <ref name="brat-svetlany"/> <ref>{{Cite web|url=http://tv.km.ru/svetlana_svetlichnaya_mne_pripis/textversion|title=Светлана Светличная: «Мне приписывают романы, которых никогда не было»|access-date=2010-01-17}}</ref> . სვეტლანა სვეტლიჩნაია ორჯერ იყო დაქორწინებული. პირველი ქმარი (1961-1995) - ვლადიმერ ივაშოვი (1939-1995), მსახიობი <ref name="brat-svetlany"/>. ვაჟი - ალექსეი ივაშოვი (დ. 1961), სტომატოლოგი. ვაჟი - ოლეგ ივაშოვი (1972-2006) <ref>{{Cite web|url=http://www.moscow-tombs.ru/1995/ivashov_vs.htm|title=Московские могилы. Ивашов В. С.|access-date=2018-05-11}}</ref> <ref name="sobesednik.ru">{{Cite web|url=https://sobesednik.ru/kultura-i-tv/20140522-svetlana-svetlichnaya-moego-muzha-zarezali-vrachi-a-syna-ubi|title=Светлана Светличная: Моего мужа зарезали врачи, а сына убили|access-date=2018-05-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20240409222923/https://sobesednik.ru/kultura-i-tv/20140522-svetlana-svetlichnaya-moego-muzha-zarezali-vrachi-a-syna-ubi|archivedate=2024-04-09}}</ref>, დაკრძალულია მამის გვერდით ვაგანკოვოს სასაფლაოზე.<ref name="sobesednik.ru" /> მეორე ქმარი (1998) - სერგეი სმირნოვი-სოკოლსკი (1959-2016), ბარდი, პოეტი, მხატვარი; ქორწინება ხანმოკლე იყო <ref>{{Cite web|url=http://www.mk.ru/incident/2016/06/07/byvshiy-muzh-aktrisy-svetlichnoy-soobshhil-o-vzryve-samoleta-putina.html|title=Бывший муж актрисы Светличной сообщил о взрыве самолёта Путина|access-date=2018-05-11}}</ref> <ref>[http://nptm.ru/mbk30.htm Сергей Сокольский поэт. Белая книга Руси] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220315020744/http://nptm.ru/mbk30.htm |date=2022-03-15 }}. Главный Цензор Информации. Новое Планетарное Телевидение Молодёжи. Международный социальный проект «Мир Глазами Детей»</ref> . ==ფილმოგრაფია (შერჩევით)== *1959 : „იავნანა“ (ნატკა) *1968 : „[[ოცდაცამეტი (ფილმი)|ოცდაცამეტი]]“ (ნინა სვეტლოვა) *1965 : „ჩვენი დროის გმირი“ (კონტრაბანდისტი) *1968 : „[[ბრილიანტის ხელი]]“ (ანა სერგეის ასული)) *1973 : „[[გაზაფხულის ჩვიდმეტი გაელვება]]“ (გაბი) *1978 : „მამა სერგი“ (ქალბატონი) *1979 : „[[შეხვედრის ადგილის შეცვლა შეუძლებელია]]“ (ნადია, ლარისას და) *1983 : „[[ანა პავლოვა (ფილმი)|ანა პავლოვა]]“ (მაშა) ==რესურსები ინტერნეტში== * {{imdb|id=0841254|name=სვეტლანა სვეტლიჩნაია}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:სვეტლიჩნაია, სვეტლანა}} [[კატეგორია:დაბადებული 15 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1940]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 16 ნოემბერი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 2024]] [[კატეგორია:დასამუშავებელი ფილმოგრაფია]] [[კატეგორია:მოსკოვში გარდაცვლილები]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის მსახიობი ქალები]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ქალი მსახიობები]] [[კატეგორია:რსფსრ-ის დამსახურებული არტისტები]] [[კატეგორია:ტროეკუროვის სასაფლაოზე დაკრძალულები]] h2bmry0rexvd3ih24027egbspwdrp8g 0 575095 4814514 4727477 2025-06-14T21:46:54Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814514 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სპორტსმენი |ფოტოს_სიგანე=250px }} '''საბირ ელნიზ ოღლუ ზეინალოვი''' ({{lang-az|Sabir Elniz oğlu Zeynalov}}) — აზერბაიჯანელი პარატაეკვონდოს სპორტსმენი, K44 ინვალიდთა კატეგორიაში და 58 კგ-მდე წონით კატეგორიაში, 2024 წლის პარაოლიმპიური თამაშების ბრინჯაოს მედალოსანი, 2021 წლის მსოფლიო ჩემპიონატები და 2022 და 2023 წლების ევროპის ჩემპიონატები. აზერბაიჯანის რესპუბლიკის სპორტის ოსტატი (2023).<ref>{{Cite web |title=Sabir Zeynalov idman ustası dərəcəsinə layiq görülüb |url=https://allsport.az/sabir-zeynalov-idman-ustasi-d%C9%99r%C9%99c%C9%99sin%C9%99-layiq-gorulub/ |access-date=2024-10-27 |archive-date=2024-08-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240829120633/https://allsport.az/sabir-zeynalov-idman-ustasi-d%C9%99r%C9%99c%C9%99sin%C9%99-layiq-gorulub/ |url-status=live }}</ref> == ბიოგრაფია == [[2021]] წლის დეკემბერში, 16 წლის ასაკში,<ref name="Тагизаде"/> საბირ ზეინალოვმა მოიპოვა ბრინჯაო [[სტამბოლი|სტამბოლში]] გამართულ მსოფლიო ჩემპიონატზე, დაამარცხა ტოკიოს [[2020]] ვერცხლის მედალოსანი.<ref name="Тагизаде"/><ref>{{Cite web |url=https://www.azerisport.com/paralympics/20211212101736558.html |title=Азербайджанский паратаэквондист завоевал бронзу ЧМ |access-date=2024-03-11 |archive-date=2024-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240311074616/https://www.azerisport.com/paralympics/20211212101736558.html |url-status=live }}</ref> [[2022]] წლის მარტში ის მეორე გახდა პრეზიდენტის თასზე თეირანში.<ref>{{Cite web |url=https://www.azerisport.com/paralympics/20220314230255035.html |title=Азербайджанские паратаэквондисты проиграли в финале Кубка президента |access-date=2024-03-11 |archive-date=2024-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240311073717/https://www.azerisport.com/paralympics/20220314230255035.html |url-status=live }}</ref> იმავე წლის მაისში მან მანჩესტერში გამართულ ევროპის ჩემპიონატზე ბრინჯაო მოიპოვა.<ref>{{Cite web |url=https://bizim.media/az/read/75274/ |title=Avropa çempionatı: Azərbaycan idmançısı bürünc medal qazandı |access-date=2024-03-11 |archive-date=2024-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240311080408/https://bizim.media/az/read/75274/ |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20240311080408/https://bizim.media/az/read/75274/ |archivedate=2024-03-11 }}</ref> 2022 წლის სექტემბერში ზეინალოვმა პარიზში გრან პრიზე ვერცხლის მედალი მოიპოვა.<ref>{{Cite web |url=https://www.azerisport.com/paralympics/20220905231604822.html |title=Азербайджанский Паратаэквондисты не смогли покорить Париж |access-date=2024-03-11 |archive-date=2024-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240311073134/https://www.azerisport.com/paralympics/20220905231604822.html |url-status=live }}</ref> იმავე წლის ოქტომბერში ზეინალოვი მესამე გახდა მანჩესტერის გრან პრიზე.<ref>{{Cite web |url=https://www.azerisport.com/paralympics/20221020171346758.html |title=Азербайджанский таэквондист не cмог покорить Манчестер |access-date=2024-03-11 |archive-date=2022-10-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221023184659/https://www.azerisport.com/paralympics/20221020171346758.html |url-status=live }}</ref> 2022 წლის დეკემბერში სპორტსმენმა მოიგო გრან-პრის ფინალური ეტაპი რიადში.<ref>{{Cite web |url=https://www.azerisport.com/paralympics/20221209225821726.html |title=Азербайджанские таэквондисты покорили Саудовскую Аравию |access-date=2024-03-11 |archive-date=2023-12-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231227105327/https://www.azerisport.com/paralympics/20221209225821726.html |url-status=live }}</ref> [[2023]] წლის აპრილში მიიღო აზერბაიჯანის სპორტის ოსტატის წოდება.<ref>[https://allsport.az/sabir-zeynalov-idman-ustasi-d%C9%99r%C9%99c%C9%99sin%C9%99-layiq-gorulub/ Sabir Zeynalov idman ustası dərəcəsinə layiq görülüb]</ref> 2023 წლის ივლისში ზეინალოვმა ბრინჯაო მოიპოვა საფრანგეთის ქალაქ მონტარჟისში გამართულ ევროპის ღია ჩემპიონატზე, სადაც სარეიტინგო ქულები მიენიჭა 2024 წლის ზაფხულის პარაოლიმპიურ თამაშებს პარიზში.<ref>{{Cite web |url=https://www.azerisport.com/paralympics/20230701002532620.html |title=Азербайджанские паратаэквондисты завоевали три медали на ЕВРО |access-date=2024-03-11 |archive-date=2023-12-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231227105045/https://www.azerisport.com/paralympics/20230701002532620.html |url-status=live }}</ref> 2023 წლის აგვისტოში ზეინალოვმა როტერდამში ევროპის ჩემპიონატზე ბრინჯაო მოიპოვა. იმავე თვეში იგი გახდა ბრინჯაოს მედალოსანი პარიზის გრან პრიზე.<ref>{{Cite web |url=https://www.azerisport.com/paralympics/20230814180546611.html |title=Азербайджанские паратаэквондисты завоевали две медали на старте ЕВРО |access-date=2024-03-11 |archive-date=2023-08-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230814200823/https://www.azerisport.com/paralympics/20230814180546611.html |url-status=live }}</ref> 2023 წლის სექტემბერში ზეინალოვმა მოიგო პარატაეკვონდოს გრან პრი მექსიკაში. იმავე წლის დეკემბერში მან მოიგო აზერბაიჯანის ჩემპიონატი.<ref>{{Cite web |url=https://www.azerisport.com/paralympics/20230920105227426.html |title=Два золота паратаэквондистов Азербайджана в Мексике |access-date=2024-03-11 |archive-date=2023-12-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20231227103740/https://www.azerisport.com/paralympics/20230920105227426.html |url-status=live }}</ref> 2024 წლის იანვარში ზეინალოვმა მსოფლიო რეიტინგში მესამე ადგილი დაიკავა.<ref name="Тагизаде">{{Cite web |url=https://www.azerisport.com/paralympics/20240123183438718.html |title=«Это говорит об их силе и потенциале. Постараемся завоевать золото в Париже» |access-date=2024-03-11 |archive-date=2024-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240311074616/https://www.azerisport.com/paralympics/20240123183438718.html |url-status=live }}</ref> 2024 წლის 12 იანვარს ცნობილი გახდა, რომ საბირ ზეინალოვმა (58 კგ) მოიპოვა ლიცენზია 2024 წლის ზაფხულის პარალიმპიური თამაშებისთვის.<ref>{{cite web | url = https://www.azerisport.com/paralympics/20240112114937538.html | title = Три спортсмена Азербайджана завоевали лицензию на Паралимпиаду-2024 | publisher = azerisport.com | date = 2024-01-12 | accessdate = 2024-03-07 | deadlink = no | archive-date = 2024-01-19 | archive-url = https://web.archive.org/web/20240119140432/https://www.azerisport.com/paralympics/20240112114937538.html | url-status = live }}</ref> 2024 წლის თებერვალში საბირი გახდა თეირანში პრეზიდენტის თასის ბრინჯაოს მედალოსანი.<ref>{{Cite web |url=https://www.azerisport.com/paralympics/20240220232008495.html |title=Азербайджанские паралимпийцы остались без победы в Иране |access-date=2024-03-12 |archive-date=2024-03-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240311070205/https://www.azerisport.com/paralympics/20240220232008495.html |url-status=live }}</ref> [[2024]] წლის მაისში მან ვერცხლის მედალი მოიპოვა აზიის ღია ჩემპიონატზე.<ref>[https://www.azerisport.com/paralympics/20240519175002578.html Азербайджанские паратаэквондисты завоевали две медали во Вьетнаме]</ref> 2024 წლის 29 აგვისტოს მან იასპარეზა პარიზის ზაფხულის პარაოლიმპიურ თამაშებზე. მეოთხედფინალში იაპონელი სპორტსმენი მიციუ ტანაკა დაამარცხა, ზეინალოვმა ნახევარფინალში ევროპის ორგზის ჩემპიონ ალი ჯან ოზჯანთან წააგო.<ref>[https://www.azerisport.com/olimpizm/paris-2024/20240829001422294.html Париж-2024. Зейналов добыл историческую медаль для Азербайджана]</ref>. აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტის ილჰამ ალიევის 2024 წლის 10 სექტემბრის ბრძანებით, საბირ ზეინალოვი დაჯილდოვდა ორდენით „სამშობლოსათვის სამსახურისთვის“, III ხარისხის, მაღალი მიღწევებისთვის პარიზში, საფრანგეთში, XVII ზაფხულის პარაოლიმპიურ თამაშებში. პრეზიდენტის იმავე დღის განკარგულებით, პარაოლიმპიურ თამაშებზე მესამე ადგილისთვის ფულადი ჯილდოც 50 000 მანათის ოდენობით დაჯილდოვდა, მწვრთნელმა კი 25 000 მანათის პრემია მიიღო.<ref>{{Cite web|url=https://president.az/ru/articles/view/66825|title=Распоряжение Президента Азербайджанской Республики О награждении членов Национальной паралимпийской команды Азербайджана|website=president.az|access-date=2024-09-10}}</ref> == რესურსები ინტერნეტში == * https://www.idman.biz/az/news/paralympism/12656 * https://www.azerisport.com/paralympics/20230920105227426.html * https://www.azerisport.com/paralympics/20240519175002578.html * https://www.azerisport.com/olimpizm/paris-2024/20240829001422294.html * https://president.az/ru/articles/view/66825 ==სქოლიო== {{სქოლიო}} eih838w7vgnn5fle9b3ctm8ggpnfpnh 0 575353 4814525 4729207 2025-06-15T00:02:32Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814525 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სპორტსმენი |ფოტოს_სიგანე=250px }} '''საიდ ნაჯაფზადე''' ({{lang-az|Səid Əli oğlu Nəcəfzadə}}; დ. [[14 იანვარი]], [[1999]], [[სუმგაითი]]) — აზერბაიჯანელი პარასპორტსმენი, რომელიც მონაწილეობს T12 კატეგორიაში (მხედველობა დაქვეითებული), 2024 წლის პარიზში 2024 წლის ზაფხულის პარალიმპიური თამაშების გამარჯვებული. პარაოლიმპიური თამაშები ტოკიოში და მსოფლიო ჩემპიონატი პარაატლეტიკაში 2023 პარიზში, მსოფლიო ჩემპიონი 2024 და ევროპის ჩემპიონი 2021.<ref>{{Cite web |date=2024-09-02 |title=Paris-2024: Azərbaycanın daha bir təmsilçisi paralimpiya çempionu olub |url=https://report.az/ferdi/paris-2024-azerbaycanin-daha-bir-temsilcisi-paralimpiya-cempionu-olub/ |access-date=2024-09-02 |website=Report İnformasiya Agentliyi |language=az |archive-date=2024-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240902094257/https://report.az/ferdi/paris-2024-azerbaycanin-daha-bir-temsilcisi-paralimpiya-cempionu-olub/ |url-status=live }}</ref> == ბიოგრაფია == საიდ ალი ოღლუ ნაჯაფზადე დაიბადა [[1999]] წლის 14 იანვარს ქალაქ სუმგაითში. 10 წლის ასაკში მან მშობლიურ ქალაქში დაიწყო მძლეოსნობაში მონაწილეობა. ნაჯაფზადეს დედაც მძლეოსნობით იყო დაკავებული. საიდ ნაჯაფზადემ დაამთავრა აზერბაიჯანის ფიზიკური კულტურისა და სპორტის სახელმწიფო აკადემია. [[2016]] წლის მაისში, უმიდის სპორტული სკოლის წარმომადგენლობით, მან მოიგო ბაქოს საქალაქო ჩემპიონატი სამმაგი ხტომაში. [[2019]] წლის ივლისში მან ვერცხლის მედალი მოიპოვა სიგრძეზე ხტომაში ტუნისის გრან პრიზე, აჩვენა შედეგი 6,80 მ. [[2021]] წლის ივნისში 6,97 ქულით მოიგო ევროპის ჩემპიონატი პოლონეთის ქალაქ ბიდგოშჩში. 2021 წლის აგვისტოში, ტოკიოს ზაფხულის პარაოლიმპიურ თამაშებზე, საიდ ნაჯაფზადემ მოიპოვა ბრინჯაოს მედალი სიგრძეზე ხტომაში, აჩვენა შედეგი 7,03 მ. აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტის ილჰამ ალიევის 2021 წლის 6 სექტემბრის ბრძანებით, საიდ ნაჯაფზადე დაჯილდოვდა ორდენით „სამშობლოსათვის სამსახურისთვის III ხარისხის“ ტოკიოს XVI ზაფხულის პარაოლიმპიურ თამაშებზე მაღალი მიღწევებისა და განვითარების სფეროში გაწეული მომსახურებისთვის. აზერბაიჯანული სპორტის. [[2023]] წლის მაისში საიდ ნაჯაფზადე გახდა ჩემპიონი სიგრძეზე ხტომაში შვეიცარიის ნოტვილში გამართულ გრან პრიზე, აჩვენა შედეგი 7,06 მ. 2023 წლის ივლისში პარიზში, 7,11 მეტრის შედეგით, იგი გახდა მსოფლიო ჩემპიონატის ბრინჯაოს მედალოსანი სიგრძეზე ხტომაში T12 კატეგორიაში, ასევე მოიპოვა ლიცენზია 2024 წლის პარალიმპიური თამაშებისთვის. [[2024]] წლის მაისში, იაპონიის ქალაქ კობეში, მან მოიგო მსოფლიო ჩემპიონატი სიგრძეზე ხტომაში T12 კატეგორიაში 7,30 მეტრით.<ref>{{cite web |title=Azərbaycanın daha bir paraatleti Yaponiyada dünya çempionu olub |url=https://oxu.az/idman/azerbaycanin-daha-bir-paraatleti-yaponiyada-dunya-cempionu-olub |website=Oxu.az |accessdate=20 may 2024 |date=20 may 2024}}</ref> 2024 წლის სექტემბერში, პარიზის ზაფხულის პარაოლიმპიურ თამაშებზე, T12 კატეგორიის ფინალში, ნაჯაფზადემ გადახტა 7,27 მეტრი და მოიპოვა ოქროს მედალი და 0,11 მეტრით აჯობა თავის უახლოეს მდევარს, ამჟამინდელ მსოფლიო რეკორდს დონიოორ სალიევს უზბეკეთიდან.<ref>{{Cite web |date=2024-09-02 |title=Paris-2024: Azərbaycanın daha bir təmsilçisi paralimpiya çempionu olub |url=https://report.az/ferdi/paris-2024-azerbaycanin-daha-bir-temsilcisi-paralimpiya-cempionu-olub/ |access-date=2024-09-03 |website=Report İnformasiya Agentliyi |language=az |archive-date=2024-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240902094257/https://report.az/ferdi/paris-2024-azerbaycanin-daha-bir-temsilcisi-paralimpiya-cempionu-olub/ |url-status=live }}</ref> აზერბაიჯანის რესპუბლიკის პრეზიდენტის ილჰამ ალიევის 2024 წლის 10 სექტემბრის ბრძანებით, საიდ ნაჯაფზადე დაჯილდოვდა 1-ლი ხარისხის ორდენით „სამშობლოს სამსახურისათვის“ პარიზში, საფრანგეთში, XVII ზაფხულის პარაოლიმპიურ თამაშებში მაღალი მიღწევებისთვის.<ref>{{Cite web |date=2024-09-10 |title=Fransanın Paris şəhərində keçirilən XVII Yay Paralimpiya Oyunlarında Azərbaycan Respublikasının idmançıları və onların məşqçiləri üçün yüksək nəticələrə görə mükafatların müəyyən edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı |url=https://president.az/az/articles/view/66826 |access-date=2024-09-22 |website=president.az |language=az |archive-date=2024-09-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240910153517/https://president.az/az/articles/view/66826 |url-status=live }}</ref> მისი მომსახურება აზერბაიჯანული სპორტის განვითარებაში. პრეზიდენტის იმავე დღეს დათარიღებული ბრძანებულებით, მას ასევე დაჯილდოვდა ფულადი პრიზი 200 000 მანეთი პარაოლიმპიურ თამაშებზე პირველი ადგილისთვის, ხოლო მისმა მწვრთნელმა მიიღო პრემია 100 000 მანეთის ოდენობით.<ref>{{Cite web |date=2024-09-10 |title=Azərbaycan Milli Paralimpiya komandası üzvlərinin təltif edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı |url=https://president.az/az/articles/view/66825 |access-date=2024-09-22 |website=president.az |language=az |archive-date=2024-09-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20240910153034/https://president.az/az/articles/view/66825 |url-status=live }}</ref> == რესურსები ინტერნეტში == * https://web.archive.org/web/20210830022850/https://olympics.com/tokyo-2020/paralympic-games/en/results/athletics/athlete-profile-n1286271-najafzade-said.htm * https://dysbaku.az/atletika-uzre-baki-seher-cempionati-kecirilmisdir-2-4/{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }} * https://axar.az/news/idman/563140.html ==სქოლიო== {{სქოლიო}} ts4uiup92j38ab3p2dw6ke3cc0l80zb 0 575522 4814595 4738923 2025-06-15T05:23:55Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814595 wikitext text/x-wiki '''საფრანგეთის კონსტიტუცია''' (იგივე '''საფრანგეთის მეხუთე რესპუბლიკის კონსტიტუცია'''; {{lang-fr|la Constitution de la Cinquième République}}<ref>{{Cite web |title=Élysée Palace |url=https://www.elysee.fr/la-presidence/la-constitution-de-la-cinquieme-republique |website=Official website of the President of France|date=20 November 2012 }}</ref>) ― [[1958]] წლის [[4 ოქტომბერი|4 ოქტომბერს]] მიღებული დოკუმენტი. შეცვალა [[1946]] წელს მიღებული მეოთხე რესპუბლიკის კონსტიტუცია. ამჟამინდელი კონსტიტუცია საფრანგეთის სახელმწიფოს უმთავრეს პრინციპებად აღიარებს სახელმწიფოსა და ეკლესიის განცალკევებას, დემოკრატიას, სოციალურ კეთილდღეობასა და განუყოფლობას.<ref name="Conseil-const">https://www.conseil-constitutionnel.fr/le-bloc-de-constitutionnalite/texte-integral-de-la-constitution-du-4-octobre-1958-en-vigueur | website = Conseil Constitutionnelle</ref> ახალი კონსტიტუციის შემუშვებასა და და მეხუთე რესპუბლიკის ჩამოყალიბებაში წამყვანი ძალა [[შარლ დე გოლი]] იყო. კონსტიტუციის ტექსტი მიშელ დებრემ მოამზადა. მას შემდეგ კონსტიტუციაში ცვლილებები 24-ჯერ შევიდა. კონსტიტუციაში მნიშვნელოვანი ცვლილებები შევიდა [[2008]] წელს, ხოლო უახლესი დამატებები [[2024]] წელს შეიტანეს.<ref>{{cite web|title=Les révisions constitutionnelles|url=http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/francais/la-constitution/les-revisions-constitutionnelles/les-revisions-constitutionnelles.5075.html|website=Conseil Constitutionnel|access-date=15 June 2016}}</ref> ==შინაარსი== ===პრეამბულა=== კონსტიტუციის პრეამბულა ეფუძნება [[1789]] წელს მიღებული [[ადამიანისა და მოქალაქის უფლებათა დეკლარაცია|ადამიანისა და მოქალაქის უფლებათა დეკლარაციის]] პრინციპებს და საფრანგეთს სეკულარულ და დემოკრატიულ ქვეყანად აცხადებს, რომლის [[სუვერენიტეტი]]ც ხალხისგან მომდინარეობს. ===ხელისუფლება=== კონსტიტუციის მიხედვით, საფრანგეთში მმართველობის ნახევრად საპრეზიდენტო სისტემაა.<ref name=":1">{{Cite book|last1=Bell|first1=John|url=http://www.oxfordscholarship.com/view/10.1093/acprof:oso/9780199541393.001.0001/acprof-9780199541393|title=Principles of French Law|last2=Boyron|first2=Sophie|last3=Whittaker|first3=Simon|date=2008-03-27|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-954139-3|doi=10.1093/acprof:oso/9780199541393.001.0001}}</ref> ერთი მხრივ, აღმასრულებელ შტოს რესპუბლიკის პრეზიდენტი და პრემიერ-მინისტრი წარმოადგნენ, როგორც ეს ხდება საპარლამენტო სისტემებში, როცა პრეზიდენტს სიმბოლური მნიშვნელობა აქვს, მთავრობას კი პირდაპირ პრემიერ-მინისტრი ხელმძღვანელობს.<ref name=":1" /> კონსტიტუციის მიხედვით, პრეზიდენტი სახელმწიფოსა და კონსტიტუციის დაცვის გარანტია, ხოლო პრემიერ-მინისტრს მთავრობის მოქმედებებისა და პოლიტიკის განსაზღვრის ძალაუფლება აქვს.<ref name=":1" /> მეორე მხრივ, საპარლამენტო სისტემის კვალობაზე, საფრანგეთის პარლამენტი ძალიან სუსტია.<ref name=":1" /> პარლამენტს შეზღუდული საკანონმდებლო კომპეტენცია აქვს: კონსტიტუციის 34-ე მუხლში ჩამოთვლილია პარლამენტის ექსკლუზიური საკანონმდებლო უფლებები, ხოლო დანარჩენი აღმასრულებელი ხელისუფლების უფლებამოსილებებს მიეკუთვნება.<ref name=":1" /> პრეზიდენტს რეფერენდუმის დანიშვნისა და ეროვნული ასამბლეის დაშლის ძალაუფლება აქვს.<ref name=":1" /> პარლამენტს მთავრობისთვის უნდობლობის გამოცხადება შეუძლია, რის შემდეგაც მთავრობა უნდა გადადგეს, თუმცა ეს იშვიათად ხდება. მთავრობას უნდობლობა 1962 წელს და [[2024]] წლის 4 დეკემბერს გამოუცხადეს.<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/live/2024/dec/04/france-government-vote-no-confidence-barnier-lepen-europe-live|title=French government of Michel Barnier toppled after losing no-confidence vote|work=The Guardian|date=5 December 2024|access-date=5 December 2024}}</ref> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[კონსტიტუციონალიზმი]] *[[საფრანგეთის მეხუთე რესპუბლიკა]] *[[საფრანგეთის მთავრობა]] *[[საფრანგეთის პოლიტიკური სისტემა]] ==დამატებითი საკითხავი== * {{cite journal | date = 5 October 1958 | title = Constitution | journal = Journal Officiel de la République Française | language = fr | pages = 9151–9173 | url = http://www.legifrance.gouv.fr/jopdf/common/jo_pdf.jsp?numJO=0&dateJO=19581005&numTexte=&pageDebut=09151&pageFin=09173 | access-date = 14 May 2012 | archive-date = 7 July 2022 | archive-url = https://web.archive.org/web/20220707153306/https://www.legifrance.gouv.fr/jopdf/common/jo_pdf.jsp?numJO=0&dateJO=19581005&numTexte=&pageDebut=09151&pageFin=09173 | url-status = dead }} * {{cite thesis |type=Th. Etat |last=Ghevontian |first=Richard |title=L'élaboration de la Constitution de la V^e République |location=Aix-en-Provence |year=1979 }} * Hoffmann, Stanley H. (1959). "[https://www.cambridge.org/core/journals/american-political-science-review/article/abs/i-the-final-text-and-its-prospects/D85AA879589E7DF7D8A55534DB7DA40E The French Constitution of 1958 –&nbsp;I. The Final Text and its Prospects]". ''American Political Science Review'' '''53''' (2): 332–357. * {{cite book | last = Jamot | first = Didier | year = 2019 | title = Annuaire des engagements internationaux ayant fait l'objet d'une loi d'autorisation sous la Ve République | url = https://archive.org/details/annuairedesengag0000jamo | series = Logiques juridiques | publisher = L'Harmattan | location = Paris | language = fr | isbn = 978-2-3431-6237-9 }} * {{cite book | last = Oliva | first = Éric |author2=Sandrine Giummarra | year = 2011 | title = Droit constitutionnel | edition = 7 | series = Aide-mémoire | publisher = Sirey | location = Paris | language = fr | isbn = 978-2-247-10965-4 }} * Frédéric Monera, ''L'idée de République et la jurisprudence du Conseil constitutionnel'' – Paris : L.G.D.J., 2004 [http://www.fnac.com/Shelf/article.asp?PRID=1601897&Mn=2&Ra=-1&To=0&Nu=2&Fr=3]-[https://web.archive.org/web/20060923201826/http://www.lgdj.fr/rech_rapide.php?_Sess=c22f5de9dee93f9554d169596caad970&_Mots=monera&_TypeCode=]. * Martin A. Rogoff, "French Constitutional Law: Cases and Materials" – Durham, North Carolina: Carolina Academic Press, 2010.[http://www.cap-press.com/books/isbn/9781594606540/French+Constitutional+Law] * {{cite web |last=Rogoff |first=Martin A. |title=Fifty years of constitutional evolution in France: The 2008 amendments and beyond |website=Jus Politicum |url=http://juspoliticum.com/article/Fifty-years-of-constitutional-evolution-in-France-The-2008-amendments-and-beyond-373.html |access-date=11 July 2022 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20220701182205/http://juspoliticum.com/article/Fifty-years-of-constitutional-evolution-in-France-The-2008-amendments-and-beyond-373.html |archivedate=1 ივლისი 2022 }} * Wahl, Nicholas (1959). "[https://www.cambridge.org/core/journals/american-political-science-review/article/abs/ii-the-initial-draft-and-its-origins/92D479973A8C263D5135FB6243FC9D21 The French Constitution of 1958 – II. The Initial Draft and its Origins]". ''American Political Science Review'' '''53''' (2): 358–382. ==რესურსები ინტერნეტში== {{wikisourcelang|fr|Constitutions françaises|4=(in French)}} * {{cite web | url = http://www.legifrance.gouv.fr/Droit-francais/Constitution | title = La Constitution | language = fr | work = Légifrance | access-date = 14 May 2012 }} * {{cite web|url=https://www.conseil-constitutionnel.fr/sites/default/files/as/root/bank_mm/anglais/constiution_anglais_oct2009.pdf|title=Constitution of October 4, 1958}} (in English) * {{cite web | url = http://www.conseil-constitutionnel.fr/conseil-constitutionnel/francais/la-constitution/la-constitution-du-4-octobre-1958/texte-integral-de-la-constitution-du-4-octobre-1958-en-vigueur.5074.html | title = Texte intégral de la Constitution du 4 octobre 1958 en vigueur | language = fr | work = Conseil Constitutionnel | access-date = 14 May 2012 }} * {{cite web | url=https://www.conseil-constitutionnel.fr/en/constitution-of-4-october-1958 | title=Constitution of 4 October 1958 | language = en | work = Conseil Constitutionnel | access-date = 10 July 2024 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ევროპა თემატურად|კონსტიტუცია|ევროპის კონსტიტუციები}} [[კატეგორია:საფრანგეთის კონსტიტუციები]] [[კატეგორია:საფრანგეთის სამართლის ისტორია]] [[კატეგორია:1958 წლის დოკუმენტები]] jdj8fqzphue13pkeh0avdtljkbjb9ls 0 576986 4814532 4738788 2025-06-15T01:09:46Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814532 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სამბოალი |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კასტილია და ლეონი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = სეგოვიის პროვინცია |თემის ტიპი = |თემი = |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სამბოალი''' ({{lang-es|Samboal}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიური გაერთიანების [[სეგოვიის პროვინცია|სეგოვიის პროვინციის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 47,46 კმ². მოსახლეობა — 460 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[სეგოვიის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://samboal.es/ სამბოალის მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230708202709/https://www.samboal.es/ |date=2023-07-08 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სეგოვიის მუნიციპალიტეტები]] ntlylmuao0mucm6u2bz7radwm8lqejz 0 576994 4814544 4738805 2025-06-15T02:09:37Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814544 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სან-კრისტობალ-დე-სეგოვია |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კასტილია და ლეონი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = სეგოვიის პროვინცია |თემის ტიპი = |თემი = |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სან-კრისტობალ-დე-სეგოვია''' ({{lang-es|San Cristóbal de Segovia}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიური გაერთიანების [[სეგოვიის პროვინცია|სეგოვიის პროვინციის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 6,35 კმ². მოსახლეობა — 3080 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[სეგოვიის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://sancristobaldesegovia.com/ სან-კრისტობალ-დე-სეგოვიის მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230323220550/http://www.sancristobaldesegovia.com/ |date=2023-03-23 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სეგოვიის მუნიციპალიტეტები]] 7j4vl9xksi72gq6x9hw1vz9vtmmcuiz 0 577104 4814585 4739185 2025-06-15T04:57:39Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814585 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სარსუელა-დელ-პინარი |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კასტილია და ლეონი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = სეგოვიის პროვინცია |თემის ტიპი = |თემი = |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სარსუელა-დელ-პინარი''' ({{lang-es|Zarzuela del Pinar}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიური გაერთიანების [[სეგოვიის პროვინცია|სეგოვიის პროვინციის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 17,76 კმ². მოსახლეობა — 424 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[სეგოვიის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://zarzuela-del-pinar.blogspot.com/სარსუელა-დელ-პინარის მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სეგოვიის მუნიციპალიტეტები]] lg679i0cgw106rp8e71odx4n24s8ddo 0 577330 4814627 4740216 2025-06-15T09:04:48Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814627 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სებანიკო |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კასტილია და ლეონი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = ლეონის პროვინცია |თემის ტიპი = კომარკა |თემი =ტიერა-დე-ალმანსის კომარკა |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სებანიკო''' ({{lang-es|Cebanico}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიური გაერთიანების [[ლეონის პროვინცია|ლეონის პროვინციის]] [[ტიერა-დე-ალმანსის კომარკა|ტიერა-დე-ალმანსის კომარკის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 89,75 კმ². მოსახლეობა — 148 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[ლეონის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.aytocebanico.es/სებანიკოს მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ლეონის მუნიციპალიტეტები]] 0ame1ulif5fipp72rfd56dc1oqd0zwl 0 577331 4814632 4740217 2025-06-15T09:13:54Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814632 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სებრონეს-დელ-რიო |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კასტილია და ლეონი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = ლეონის პროვინცია |თემის ტიპი = კომარკა |თემი =ტიერა-ლე-ბანიესის კომარკა |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სებრონეს-დელ-რიო''' ({{lang-es|Cebrones del Río}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიური გაერთიანების [[ლეონის პროვინცია|ლეონის პროვინციის]] [[ტიერა-ლე-ბანიესის კომარკა|ტიერა-ლე-ბანიესის კომარკის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 21,21 კმ². მოსახლეობა — 439 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[ლეონის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.aytocebronesdelrio.es/სებრონეს-დელ-რიოს მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ლეონის მუნიციპალიტეტები]] jxdlwfm7us3b31t3kx545pii817c2ym 0 577370 4814565 4740474 2025-06-15T03:20:11Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814565 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სანტერვას-დე-კამპოსი |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კასტილია და ლეონი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = ვალიადოლიდის პროვინცია |თემის ტიპი = კომარკა |თემი =ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სანტერვას-დე-კამპოსი''' ({{lang-es|Santervás de Campos}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიური გაერთიანების [[ვალიადოლიდის პროვინცია|ვალიადოლიდის პროვინციის]] [[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსის კომარკის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 51,14 კმ². მოსახლეობა — 114 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[ვალიადოლიდის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://celso.net/santervas/ სანტერვას-დე-კამპოსის მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240708210027/http://www.celso.net/santervas/ |date=2024-07-08 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ვალიადოლიდის მუნიციპალიტეტები]] ad6q9d318z30r9hp2akuhksyt26lts7 0 577371 4814581 4740476 2025-06-15T04:45:50Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814581 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სარდონ-დე-დუერო |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კასტილია და ლეონი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = ვალიადოლიდის პროვინცია |თემის ტიპი = კომარკა |თემი =ტიერა-დე-პინარესის კომარკა |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სარდონ-დე-დუერო''' ({{lang-es|Sardón de Duero}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიური გაერთიანების [[ვალიადოლიდის პროვინცია|ვალიადოლიდის პროვინციის]] [[ტიერა-დე-პინარესის კომარკა|ტიერა-დე-პინარესის კომარკის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 19,71 კმ². მოსახლეობა — 579 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[ვალიადოლიდის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://sardondeduero.es/ სარდონ-დე-დუეროს მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230306075809/http://www.sardondeduero.es/ |date=2023-03-06 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ვალიადოლიდის მუნიციპალიტეტები]] 6ikt1peltjzfl0o3s5ap85q68hjo0ig 0 577372 4814644 4740479 2025-06-15T10:05:47Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814644 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სერადა |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კასტილია და ლეონი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = ვალიადოლიდის პროვინცია |თემის ტიპი = კომარკა |თემი =ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სერადა''' ({{lang-es|Serrada}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიური გაერთიანების [[ვალიადოლიდის პროვინცია|ვალიადოლიდის პროვინციის]] [[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინოს კომარკის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 24 კმ². მოსახლეობა — 1103 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[ვალიადოლიდის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://serrada.es/ სერადის მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20250124110147/http://www.serrada.es/ |date=2025-01-24 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ვალიადოლიდის მუნიციპალიტეტები]] 65cfi5junroo8rgspzl214rpdjbvfx3 0 577415 4814533 4775453 2025-06-15T01:23:06Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 5 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814533 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Localización_de_la_provincia_de_Zamora.svg|300px|მინი|სამორის მდებარეობა ესპანეთის რუკაზე]] [[სამორის პროვინცია]] ({{lang-es|Zamora}}) შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიურ გაერთიანებაში და შედგება 248 მუნიციპალიტეტისაგან. ესპანეთის ადგილობრივი თვითმმართველობის კანონის ({{lang-es|Ley reguladora de las Bases del Régimen Local}}) თანახმად მუნიციპალიტეტი წარმოადგენს სახელმწიფოს ტერიტორიული მოწყობის ძირითად სუბიექტს, რომლის ძირითადი ელემენტებია ტერიტორია, მოსახლეობა და ადგილობრივი ადმინისტრაცია. თითოეულ მუნიციპალიტეტს აქვს საბჭო, კომისია (მინისტრთა კაბინეტის მსგავსი) და ყავს მერი (ალკალდი). მუნიციპალური საბჭოს წევრებს ირჩევენ პროპორციული არჩევნების გზით.<ref>[http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/l7-1985.html Ley 7/1985, de 2 de abril, Reguladora de las Bases del Régimen Local] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201029162123/http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/l7-1985.html |date=2020-10-29 }} art.11</ref><ref>{{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Spain/Government-and-society#ref70305|title=Spain. Local government|publisher=''britannica.com''|lang=en|accessdate=2020-11-17|archive-date=2020-09-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20200914224528/https://www.britannica.com/place/Spain/Government-and-society#ref70305|dead-url=no}}</ref> სამორის მუნიციპალიტეტები ერთიანდებიან 12 კომარკაში: [[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]], [[ალისტეს კომარკა|ალისტე]], [[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]], [[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]], [[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]], [[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]], [[საიაგოს კომარკა|საიაგო]], [[ტიერა-დე-ალბის კომარკა|ტიერა-დე-ალბა]], [[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]], [[ტიერა-დე-ტაბარის კომარკა|ტიერა-დე-ტაბარა]], [[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]], [[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]. სამორის პროვინციის ფართობია 10 561 კმ² და [[2020]] წლის მონაცემებით მოსახლეობის რაოდენობა შეადგენს 170 588 მაცხოვრებელს.<ref name="ine.es"></ref> დედაქალაქია [[სამორა (ესპანეთი)|სამორა]], რომელიც ასევე მოსახლეობის მიხედვით ყველაზე დიდი მუნიციპალიტეტია. ფართობის მიხედვით ყველაზე დიდი მუნიციპალიტეტია [[ტორო (სამორა)|ტორო]] (324,79 კმ²), ხოლო ფართობით ყველაზე პატარაა — [[ფრესნო-დე-ლა-პოლვოროსა]] (4,11 კმ²)<ref name="infolaso"></ref>. ==მუნიციპალიტეტების სია== {| class="sortable wikitable" style="text-align: center; font-size: 95%" |- !class="unsortable"|სახელწოდება !class="unsortable"|ფოტო !class="unsortable"|გერბი !ფართობი (კმ²)<ref name="infolaso">{{cite web|url=https://www.infolaso.com/geografia/114-geografia-de-espana/1159-extension-geografica-de-los-municipios-de-asturias.html|title=Extensión Geográfica de los Municipios de Asturias|author=|lang=es|date=|work=|publisher=infolaso.com|description=список муниципалитетов Астурии по площади|accessdate=2020-11-18|archive-date=2020-11-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20201118233218/https://www.infolaso.com/geografia/114-geografia-de-espana/1159-extension-geografica-de-los-municipios-de-asturias.html|dead-url=no}}</ref> !მოსახლეობა (2020)<ref name="ine.es">{{cite web|url=https://www.ine.es/jaxiT3/Datos.htm?t=2886#!tabs-tabla|title=Asturias: Población por municipios y sexo|publisher=''ine.es''|lang=es|accessdate=2020-11-18}}</ref> !class="unsortable"|კოორდინატები !class="unsortable"|კომარკა !class="unsortable"|რუკა !class="unsortable"|სქოლიო |-align="center" |[[აბესამესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Abezames''</small>||align=center|[[ფაილი:Abezames s.jpg|170px|[[Абесамес]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Абесамес]]]]||23,26||59||{{coord|41.62611|-5.42639}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Abezames municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ალკანიისესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Alcañices''</small>||align=center|[[ფაილი:Alcañices.jpg|170px|[[Альканьисес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Alcañices.svg|80px|Герб муниципалитета [[Альканьисес]]]]||55||1065||{{coord|41.69972|-6.34667}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Alcañices municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://alcanices.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Альканьисес|publisher=''alcanices.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2010-09-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20100918102121/http://www.alcanices.com/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ალკუბილია-დე-ნოგალესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Alcubilla de Nogales''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Alcubilla de Nogales.jpg|170px|[[Алькубилья-де-Ногалес]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Алькубилья-де-Ногалес]]]]||13||115||{{coord|42.12722|-5.92222}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Alcubilla de Nogales municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://turismoenalcubilla.blogspot.com|title=Официальный сайт муниципалитета Алькубилья-де-Ногалес|publisher=''turismoenalcubilla.blogspot.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23}}</ref> |-align="center" |[[ალფარას-დე-საიაგო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Alfaraz de Sayago''</small>||align=center|[[ფაილი:CASTILLO DEL ASMESNAL.JPG|170px|[[Альфарас-де-Сайяго]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Альфарас-де-Сайяго]]]]||73||125||{{coord|41.22722|-5.98333}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Alfaraz de Sayago municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ალგორდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Algodre''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia parroquial de Nuestra Señora de Belén. Algodre. Zamora 01.jpg|170px|[[Альгодре]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Альгодре]]]]||18||141||{{coord|41.56667|-5.60361}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Algodre municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ალმარას-დე-დუერო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Almaraz de Duero''</small>||align=center|[[ფაილი:AlmarazdeDueroIglesia.jpg|170px|[[Альмарас-де-Дуэро]]]]||[[ფაილი:Escudo de Almaraz de Duero.svg|80px|Герб муниципалитета [[Альмарас-де-Дуэро]]]]||45,61||401||{{coord|41.46667|-5.91667}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Almaraz de Duero municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.almarazdeduero.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Альмарас-де-Дуэро|publisher=''almarazdeduero.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2009-05-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20090530020423/http://www.almarazdeduero.es/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090530020423/http://www.almarazdeduero.es/|archivedate=2009-05-30}}</ref> |-align="center" |[[ალმეიდა-დე-საიაგო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Almeida de Sayago''</small>||align=center|[[ფაილი:Puente El Rebollar (Almeida de Sayago).jpg|170px|[[Альмейда-де-Сайяго]]]]||[[ფაილი:Escudo de Almeida (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Альмейда-де-Сайяго]]]]||76,37||437||{{coord|41.26722|-6.07278}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Almeida de Sayago municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ანდავიასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Andavías''</small>||align=center|[[ფაილი:Andavías z ñ.jpg|170px|[[Андавиас]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Андавиас]]]]||23||452||{{coord|41.59806|-5.85556}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Andavías municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.andavias.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Андавиас|publisher=''andavias.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20210117132913/http://www.andavias.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[არსენილიასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Arcenillas''</small>||align=center|[[ფაილი:AYUNTAMIENTO de Arcenillas.jpg|170px|[[Арсенильяс]]]]||[[ფაილი:Escudo de Arcenillas.svg|80px|Герб муниципалитета [[Арсенильяс]]]]||12||428||{{coord|41.45611|-5.68583}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Arcenillas municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[არკოს-დე-ლა-პოლვოროსა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Arcos de la Polvorosa''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Arcos de la Polvorosa.jpg|170px|[[Аркос-де-ла-Польвороса]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Аркос-де-ла-Польвороса]]]]||12,24||217||{{coord|41.94444|-5.69750}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Arcos de la Polvorosa municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.arcosdelapolvorosa.net/|title=Официальный сайт муниципалитета Аркос-де-ла-Польвороса|publisher=''arcosdelapolvorosa.net''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-04-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210428020952/http://www.arcosdelapolvorosa.net/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[არგანიინი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Argañín''</small>||align=center|[[ფაილი:No image available.svg|170px|[[Арганьин]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Арганьин]]]]||12,64||73||{{coord|41.43972|-6.21000}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Argañín municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[არგუხილიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Argujillo''</small>||align=center|[[ფაილი:Argujillo. Iglesia.jpg|170px|[[Аргухильо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Аргухильо]]]]||23||230||{{coord|41.31167|-5.58806}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:Argujillo municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://ayuntamientoargujillo.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Аргухильо|publisher=''ayuntamientoargujillo.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-03-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210301004014/https://ayuntamientoargujillo.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[არკილიონისი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Arquillinos''</small>||align=center|[[ფაილი:Arquillinos, vista de la población.jpg|170px|[[Аркильинос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Arquillinos.svg|80px|Герб муниципалитета [[Аркильинос]]]]||17,64||119||{{coord|41.70889|-5.65611}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Arquillinos municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[არაბალდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Arrabalde''</small>||align=center|[[ფაილი:Ver44.jpg|170px|[[Аррабальде]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Аррабальде]]]]||15,77||212||{{coord|42.10778|-5.89528}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Arrabalde municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://www.ayuntamientodearrabalde.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Аррабальде|publisher=''ayuntamientodearrabalde.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20210119090328/https://www.ayuntamientodearrabalde.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ასპარიეგოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Aspariegos''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Martín, Aspariegos.jpg|170px|[[Аспарьегос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Aspariegos.svg|80px|Герб муниципалитета [[Аспарьегос]]]]||42||245||{{coord|41.67361|-5.59861}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Aspariegos municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aspariegos.com|title=Официальный сайт муниципалитета Аспарьегос|publisher=''aspariegos.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128083401/https://www.aspariegos.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ასტურიანოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Asturianos''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Asturianos.jpg|170px|[[Астурианос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Астурианос]]]]||42,60||260||{{coord|42.05306|-6.48667}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Asturianos municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://aytoasturianos.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Астурианос|publisher=''aytoasturianos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210224170512/http://aytoasturianos.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[აიოო-დე-ვიდრიალესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Ayoó de Vidriales''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayoó Vidriales 20101011.jpg|170px|[[Айоо-де-Видриалес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Ayoó de Vidriales.svg|80px|Герб муниципалитета [[Айоо-де-Видриалес]]]]||60||289||{{coord|42.12861|-6.06667}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Ayoó de Vidriales municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ayoodevidriales.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Айоо-де-Видриалес|publisher=''ayoodevidriales.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-03-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305222412/http://ayoodevidriales.com/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ბარსიალ-დელ-ბარკო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Barcial del Barco''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Barcial del Barco.jpg|170px|[[Барсиаль-дель-Барко]]]]||[[ფაილი:Escudo de Barcial del Barco.svg|80px|Герб муниципалитета [[Барсиаль-дель-Барко]]]]||19||247||{{coord|41.93417|-5.66417}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Barcial del Barco municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.barcialdelbarco.com/es/ayuntamiento/index.html|title=Официальный сайт муниципалитета Барсиаль-дель-Барко|publisher=''barcialdelbarco.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-05-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20210513151425/http://barcialdelbarco.com/es/ayuntamiento/index.html|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბელვერ-დე-ლოს-მონტესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Belver de los Montes''</small>||align=center|[[ფაილი:Belver de los Montes, vista parcial.jpg|170px|[[Бельвер-де-лос-Монтес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Belver de los Montes.svg|80px|Герб муниципалитета [[Бельвер-де-лос-Монтес]]]]||68,55||265||{{coord|41.72278|-5.45083}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Belver de los Montes municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://aytobelverdelosmontes.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Бельвер-де-лос-Монтес|publisher=''aytobelverdelosmontes.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128013817/https://aytobelverdelosmontes.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბენავენტე (ესპანეთი)|ბენავენტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Benavente''</small>||align=center|[[ფაილი:Benavente. Plaza del Ayuntamiento.JPG|170px|[[Бенавенте (Испания)|Бенавенте]]]]||[[ფაილი:Escudo de Benavente.svg|80px|Герб муниципалитета [[Бенавенте (Испания)|Бенавенте]]]]||45,12||17 787||{{coord|42.00500|-5.67556}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Benavente municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.benavente.es/aytobenavente|title=Официальный сайт муниципалитета Бенавенте|publisher=''benavente.es/aytobenavente''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20210118135144/https://www.benavente.es/aytobenavente|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბენეხილესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Benegiles''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Benegiles.JPG|170px|[[Бенехилес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Benegiles.svg|80px|Герб муниципалитета [[Бенехилес]]]]||16,37||304||{{coord|41.62667|-5.63528}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Benegiles municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://aytobenegiles.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Бенехилес|publisher=''aytobenegiles.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-04-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20210423180549/http://aytobenegiles.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბერმილიო-დე-საიაგო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Bermillo de Sayago''</small>||align=center|[[ფაილი:BermilloAyto.jpg|170px|[[Бермильо-де-Сайяго]]]]||[[ფაილი:Escudo Bermillo de Sayago.svg|80px|Герб муниципалитета [[Бермильо-де-Сайяго]]]]||189,55||1007||{{coord|41.365833|-6.111889}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Bermillo de Sayago municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ბრეტო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Bretó''</small>||align=center|[[ფაილი:ZA-Bretó- 05.jpg|170px|[[Брето]]]]||[[ფაილი:Escudo de Bretó.svg|80px|Герб муниципалитета [[Брето]]]]||21,69||160||{{coord|41.88194|-5.73833}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Bretó municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.breto.es.tl|title=Официальный сайт муниципалитета Брето|publisher=''breto.es.tl''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20210118155909/https://breto.es.tl/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბრეტოსინო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Bretocino''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Bretocino.jpg|170px|[[Бретосино]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Бретосино]]]]||12||208||{{coord|41.88333|-5.75500}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Bretocino municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytobretocino.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Бретосино|publisher=''aytobretocino.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20210123064355/http://aytobretocino.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბრიმე-დე-სოგი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Brime de Sog''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Brime de Sog.jpg|170px|[[Бриме-де-Сог]]]]||[[ფაილი:Escudo de Brime de Sog.svg|80px|Герб муниципалитета [[Бриме-де-Сог]]]]||18||130||{{coord|42.06139|-6.04750}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Brime de Sog municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytobrimedesog.es/es/index.html|title=Официальный сайт муниципалитета Бриме-де-Сог|publisher=''aytobrimedesog.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20210121210913/http://aytobrimedesog.es/es/index.html|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბრიმე-დე-ურსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Brime de Urz''</small>||align=center|[[ფაილი:Igrexa Brime de Urz.jpg|170px|[[Бриме-де-Урс]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Бриме-де-Урс]]]]||15||106||{{coord|42.03806|-5.87333}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Brime de Urz municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytobrimeurz.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Бриме-де-Урс|publisher=''aytobrimeurz.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210124154321/http://www.aytobrimeurz.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბურგანეს-დე-ვალვერდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Burganes de Valverde''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Burganes de Valverde.jpg|170px|[[Бурганес-де-Вальверде]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Бурганес-де-Вальверде]]]]||33||654||{{coord|41.92194|-5.78083}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Burganes de Valverde municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytoburganes.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Бурганес-де-Вальверде|publisher=''aytoburganes.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20210122001350/http://aytoburganes.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ბუსტილიო-დელ-ორო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Bustillo del Oro''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia Bustillo del Oro.jpg|170px|[[Бустильо-дель-Оро]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Бустильо-дель-Оро]]]]||15,36||80||{{coord|41.67444|-5.46139}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Bustillo del Oro municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კაბანიას-დე-საიაგო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cabañas de Sayago''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Cabañas..jpg|170px|[[Кабаньяс-де-Сайяго]]]]||[[ფაილი:Escudo de Cabañas de Sayago.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кабаньяс-де-Сайяго]]]]||49,77||151||{{coord|41.33306|-5.79056}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Cabañas de Sayago municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კალსადილია-დე-ტერა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Calzadilla de Tera''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista de calzadilla de tera.JPG|170px|[[Кальсадилья-де-Тера]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кальсадилья-де-Тера]]]]||27,23||299||{{coord|41.98000|-6.08250}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Calzadilla de Tera municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.calzadilladetera.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Кальсадилья-де-Тера|publisher=''calzadilladetera.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-01-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20110128190639/http://calzadilladetera.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კამარსანა-დე-ტერა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Camarzana de Tera''</small>||align=center|[[ფაილი:PUEBLOMEDIANA.JPG|170px|[[Камарсана-де-Тера]]]]||[[ფაილი:Escudo de Camarzana de Tera.svg|80px|Герб муниципалитета [[Камарсана-де-Тера]]]]||47||755||{{coord|41.99472|-6.02639}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Camarzana de Tera municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.camarzanadetera.org|title=Официальный сайт муниципалитета Камарсана-де-Тера|publisher=''camarzanadetera.org''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20210123121357/http://camarzanadetera.org/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კანიისალი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cañizal''</small>||align=center|[[ფაილი:Cañizal 02 by-dpc.jpg|170px|[[Каньисаль]]]]||[[ფაილი:Escudo de Cañizal.svg|80px|Герб муниципалитета [[Каньисаль]]]]||35||445||{{coord|41.16778|-5.37000}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:Cañizal municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.canizal.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Каньисаль|publisher=''canizal.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2020-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20200824150729/http://www.canizal.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კანიისიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cañizo''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Pelayo, Cañizo.jpg|170px|[[Каньисо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Cañizo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Каньисо]]]]||42||228||{{coord|41.76833|-5.50333}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Cañizo municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კარბახალეს-დე-ალბა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Carbajales de Alba''</small>||align=center|[[ფაილი:Carbajales de Alba.jpg|170px|[[Карбахалес-де-Альба]]]]||[[ფაილი:Escudo de Carbajales de Alba.svg|80px|Герб муниципалитета [[Карбахалес-де-Альба]]]]||53,4||506||{{coord|41.65444|-5.99694}}||[[ტიერა-დე-ალბის კომარკა|ტიერა-დე-ალბა]]||[[ფაილი:Carbajales de Alba municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.carbajales.com|title=Официальный сайт муниципалитета Карбахалес-де-Альба|publisher=''carbajales.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20210117094514/http://carbajales.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კარბელინიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Carbellino''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento y torre del reloj en Carbellino.jpg|170px|[[Карбельино]]]]||[[ფაილი:Escudo de Carbellino.svg|80px|Герб муниципалитета [[Карбельино]]]]||33||179||{{coord|41.22972|-6.14806}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Carbellino municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კასასეკა-დე-კამპეანი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Casaseca de Campeán''</small>||align=center|[[ფაილი:Casaseca de Campeán.jpg|170px|[[Касасека-де-Кампеан]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Касасека-де-Кампеан]]]]||11||95||{{coord|41.37556|-5.74611}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Casaseca de Campeán municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კასასეკა-დე-ლას-ჩანასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Casaseca de las Chanas''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia parroquial de Casaseca de las Chanas.jpg|170px|[[Касасека-де-лас-Чанас]]]]||[[ფაილი:Escudo de Casaseca de las Chanas.svg|80px|Герб муниципалитета [[Касасека-де-лас-Чанас]]]]||13||381||{{coord|41.43944|-5.67556}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Casaseca de las Chanas municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კასტრილიო-დე-ლა-გუარენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Castrillo de la Guareña''</small>||align=center|[[ფაილი:Castrillo de la Guareña 03 by-dpc.jpg|170px|[[Кастрильо-де-ла-Гварения]]]]||[[ფაილი:Escudo de Castrillo de la Guareña.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кастрильо-де-ла-Гварения]]]]||22||117||{{coord|41.23028|-5.32361}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:Castrillo de la Guareña municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კასტროგონსალო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Castrogonzalo''</small>||align=center|[[ფაილი:Pcastro.jpg|170px|[[Кастрогонсало]]]]||[[ფაილი:Escudo de Castrogonzalo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кастрогонсало]]]]||25||465||{{coord|41.99111|-5.60361}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Castrogonzalo municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://aytocastrogonzalo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кастрогонсало|publisher=''aytocastrogonzalo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-04-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20210425172736/https://aytocastrogonzalo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კასტრონუევო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Castronuevo''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de la Asunción, Castronuevo 02.jpg|170px|[[Кастронуэво]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кастронуэво]]]]||48||225||{{coord|41.72167|-5.54333}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Castronuevo municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კასტროვერდე-დე-კამპოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Castroverde de Campos''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Santa María del Río, Castroverde de Campos 01.jpg|170px|[[Кастроверде-де-Кампос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Castroverde de Campos (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Кастроверде-де-Кампос]]]]||64||272||{{coord|41.97000|-5.30333}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Castroverde de Campos municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.castroverdecampos.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кастроверде-де-Кампос|publisher=''castroverdecampos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20210117185502/http://castroverdecampos.es/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210117185502/http://castroverdecampos.es/|archivedate=2021-01-17}}</ref> |-align="center" |[[კასურა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cazurra''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Cazurra.jpg|170px|[[Касурра]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Касурра]]]]||8||76||{{coord|41.41556|-5.70361}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Cazurra municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სერესინოს-დე-კამპოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cerecinos de Campos''</small>||align=center|[[ფაილი:Cerecinos de Campos, Zamora, España, 2015-09-26, JD 17.JPG|170px|[[Сересинос-де-Кампос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Cerecinos de Campos.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сересинос-де-Кампос]]]]||29||257||{{coord|41.90083|-5.48722}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Cerecinos de Campos municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სერესინოს-დელ-კარისალი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cerecinos del Carrizal''</small>||align=center|[[ფაილი:Cerecinos del Carrizal, puente 3 ojos sobre río Salado.jpg|170px|[[Сересинос-дель-Каррисаль]]]]||[[ფაილი:Escudo de Cerecinos del Carrizal.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сересинос-дель-Каррисаль]]]]||17,34||111||{{coord|41.68333|-5.65306}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Cerecinos del Carrizal municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სერნადილია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cernadilla''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Cernadilla.jpg|170px|[[Сернадилья]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сернадилья]]]]||36||119||{{coord|42.02028|-6.41722}}||[[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]]||[[ფაილი:Cernadilla municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კობრეროსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cobreros''</small>||align=center|[[ფაილი:SantaColomba.JPG|170px|[[Кобрерос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кобрерос]]]]||7770||568||{{coord|42.07556|-6.70139}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Cobreros municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კოომონტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Coomonte''</small>||align=center|[[ფაილი:Coomonte.jpg|170px|[[Коомонте]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Коомонте]]]]||10,25||198||{{coord|42.11639|-5.81250}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Coomonte municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.coomonte.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Коомонте|publisher=''coomonte.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-02-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20110208153813/http://www.coomonte.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კორესესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Coreses''</small>||align=center|[[ფაილი:01 Coreses Zamora Iglesia Asuncion Ni.jpg|170px|[[Коресес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Coreses.svg|80px|Герб муниципалитета [[Коресес]]]]||43||1044||{{coord|41.54806|-5.62222}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Coreses municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.coreses.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Коресес|publisher=''coreses.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2020-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20200227100751/http://www.coreses.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კორალეს-დელ-ვინო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Corrales del Vino''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Corrales del Vino.JPG|170px|[[Корралес-дель-Вино]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Корралес-дель-Вино]]]]||75,61||959||{{coord|41.35778|-5.72750}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Corrales del Vino municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytocorrales.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Корралес-дель-Вино|publisher=''aytocorrales.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125100139/http://www.aytocorrales.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კოტანეს-დელ-მონტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cotanes del Monte''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Pedro, Cotanes del Monte 02.jpg|170px|[[Котанес-дель-Монте]]]]||[[ფაილი:Escudo de Cotanes del Monte.svg|80px|Герб муниципалитета [[Котанес-дель-Монте]]]]||14,83||98||{{coord|41.81694|-5.28972}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Cotanes del Monte municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კუბილიოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cubillos''</small>||align=center|[[ფაილი:Cubillos, vista poblacion.jpg|170px|[[Кубильос]]]]||[[ფაილი:Escudo Cubillos.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кубильос]]]]||24,73||300||{{coord|41.57500|-5.73944}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Cubillos municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კუბო-დე-ბენავენტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cubo de Benavente''</small>||align=center|[[ფაილი:Cubo de Benavente 20081228 264.jpg|170px|[[Кубо-де-Бенавенте]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кубо-де-Бенавенте]]]]||31,54||116||{{coord|42.12361|-6.16306}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Cubo de Benavente municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytocubodebenavente.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кубо-де-Бенавенте|publisher=''aytocubodebenavente.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20210127194545/http://aytocubodebenavente.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კუელგამურესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Cuelgamures''</small>||align=center|[[ფაილი:Cuelgamures. Calle del pueblo.jpg|170px|[[Куэльгамурес]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Куэльгамурес]]]]||14,67||81||{{coord|41.3067778|-5.6575417}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Cuelgamures municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ელ-კუბო-დელ-ვინო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''El Cubo de Tierra del Vino''</small>||align=center|[[ფაილი:EL CUBO. ENTRADA AL PUEBLO.jpg|170px|[[Эль-Кубо-дель-Вино]]]]||[[ფაილი:Escudo de El Cubo del Vino.svg|80px|Герб муниципалитета [[Эль-Кубо-дель-Вино]]]]||34,31||322||{{coord|41.25500|-5.71083}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:El Cubo de Tierra del Vino municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://cubodelvino.es/default.asp|title=Официальный сайт муниципалитета Эль-Кубо-дель-Вино|publisher=''cubodelvino.es/default.asp''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2020-03-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20200319095937/http://cubodelvino.es/default.asp|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ელ-მადერალი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''El Maderal''</small>||align=center|[[ფაილი:IGLESIA EL MADERAL.jpg|170px|[[Эль-Мадераль]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Эль-Мадераль]]]]||29||177||{{coord|41.28139|-5.62194}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:El Maderal municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ელ-პეგო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''El Pego''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Clemente, El Pego 02.jpg|170px|[[Эль-Пего]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Эль-Пего]]]]||26,92||284||{{coord|41.33306|-5.46917}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:El Pego municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytoelpego.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Эль-Пего|publisher=''aytoelpego.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125072545/http://aytoelpego.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ელ-პერდიგონი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''El Perdigón''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de El Perdigón1.JPG|170px|[[Эль-Пердигон]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Эль-Пердигон]]]]||51,22||673||{{coord|41.41111|-5.75389}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:El Perdigón municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ელ-პინიერო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''El Piñero''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de El Piñero.jpg|170px|[[Эль-Пиньеро]]]]||[[ფაილი:Escudo de El Piñero (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Эль-Пиньеро]]]]||19,71||232||{{coord|41.35417|-5.58750}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:El Piñero municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://ayuntamientoelpinero.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Эль-Пиньеро|publisher=''ayuntamientoelpinero.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-04-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20210426073230/https://ayuntamientoelpinero.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ენტრალა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Entrala''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Entrala.JPG|170px|[[Энтрала]]]]||[[ფაილი:Escudo de Entrala (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Энтрала]]]]||10±1||154||{{coord|41.43111|-5.75472}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Entrala municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ესპადანიედო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Espadañedo''</small>||align=center|[[ფაილი:Vega Castillo Calle 20050808 887.JPG|170px|[[Эспаданьедо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Эспаданьедо]]]]||77,35||111||{{coord|42.11611|-6.39361}}||[[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]]||[[ფაილი:Espadañedo municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ფარამონტანოს-დე-ტაბარა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Faramontanos de Tábara''</small>||align=center|[[ფაილი:Bodegas (Faramontanos de Tábara).jpg|170px|[[Фарамонтанос-де-Табара]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фарамонтанос-де-Табара]]]]||54,39||319||{{coord|41.83417|-5.89333}}||[[ტიერა-დე-ტაბარის კომარკა|ტიერა-დე-ტაბარა]]||[[ფაილი:Faramontanos de Tábara municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.faramontanos.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Фарамонтанос-де-Табара|publisher=''faramontanos.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2010-06-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20100620003708/http://www.faramontanos.com/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ფარისა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fariza''</small>||align=center|[[ფაილი:Fariza 01 by-dpc.jpg|170px|[[Фариса]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fariza.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фариса]]]]||90,45||495||{{coord|41.41806|-6.26667}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Fariza municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fariza.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Фариса|publisher=''fariza.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2013-06-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20130601173124/http://fariza.es/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130601173124/http://fariza.es/|archivedate=2013-06-01}}</ref> |-align="center" |[[ფერმოსელიე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fermoselle''</small>||align=center|[[ფაილი:Fermoselle Vista 20080908 814 retouched.jpg|170px|[[Фермоселье]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fermoselle.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фермоселье]]]]||69,34||1164||{{coord|41.31750|-6.39500}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Fermoselle municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fermoselle.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Фермоселье|publisher=''fermoselle.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-07-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20110702163219/http://fermoselle.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფერერას-დე-აბახო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Ferreras de Abajo''</small>||align=center|[[ფაილი:Fuente del Molino - panoramio.jpg|170px|[[Феррерас-де-Абахо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Ferreras de Abajo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Феррерас-де-Абахо]]]]||88,15||479||{{coord|41.89694|-6.07806}}||[[ტიერა-დე-ტაბარის კომარკა|ტიერა-დე-ტაბარა]]||[[ფაილი:Ferreras de Abajo municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://aytoferrerasabajo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Феррерас-де-Абахо|publisher=''aytoferrerasabajo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20210118205426/http://aytoferrerasabajo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფერერას-დე-არიბა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Ferreras de Arriba''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista Ferreras de Arriba.jpg|170px|[[Феррерас-де-Арриба]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Феррерас-де-Арриба]]]]||47,99||348||{{coord|41.89861|-6.19444}}||[[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]], [[ტიერა-დე-ტაბარის კომარკა|ტიერა-დე-ტაბარა]]||[[ფაილი:Ferreras de Arriba municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ფერერუელა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Ferreruela''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Ferreruela de Tábara.jpg|170px|[[Ферреруэла]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ферреруэла]]]]||94,27||446||{{coord|41.76583|-6.07194}}||[[ტიერა-დე-ტაბარის კომარკა|ტიერა-დე-ტაბარა]]||[[ფაილი:Ferreruela municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ayuntamientoferreruela.com|title=Официальный сайт муниципалитета Ферреруэла|publisher=''ayuntamientoferreruela.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20210209010229/http://www.ayuntamientoferreruela.com/es/hom-601-inicio|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფიგერუელა-დე-არიბა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Figueruela de Arriba''</small>||align=center|[[ფაილი:Gallegos del campo desde casa mazada.jpg|170px|[[Фигеруэла-де-Арриба]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фигеруэла-де-Арриба]]]]||152,95||336||{{coord|41.86861|-6.44306}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Figueruela de Arriba municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ფონფრია (სამორა)|ფონფრია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fonfría''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista de Fonfría desde el campanario.jpg|170px|[[Фонфрия (Самора)|Фонфрия]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фонфрия (Самора)|Фонфрия]]]]||132,37||750||{{coord|41.63556|-6.14028}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Fonfría municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ფრესნო-დე-ლა-პოლვოროსა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fresno de la Polvorosa''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia del Salvador de Fresno de la Polvorosa.jpg|170px|[[Фресно-де-ла-Польвороса]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fresno de la Polvorosa.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фресно-де-ла-Польвороса]]]]||4,11||132||{{coord|42.08361|-5.77000}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Fresno de la Polvorosa municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ფრესნო-დე-ლა-რიბერა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fresno de la Ribera''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Fresno de la Ribera 2.jpg|170px|[[Фресно-де-ла-Рибера]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fresno de la Ribera.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фресно-де-ла-Рибера]]]]||13,13||375||{{coord|41.52833|-5.56944}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Fresno de la Ribera municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ფრესნო-დე-საიაგო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fresno de Sayago''</small>||align=center|[[ფაილი:No image available.svg|170px|[[Фресно-де-Сайяго]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fresno de Sayago.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фресно-де-Сайяго]]]]||64,63||161||{{coord|41.31833|-5.97083}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Fresno de Sayago municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fresnodesayago.com|title=Официальный сайт муниципалитета Фресно-де-Сайяго|publisher=''fresnodesayago.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-04-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20210425172722/http://www.fresnodesayago.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფრიერა-დე-ვალვერდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Friera de Valverde''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Friera de Valverde.jpg|170px|[[Фрьера-де-Вальверде]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фрьера-де-Вальверде]]]]||19,93||144||{{coord|41.91306|-5.84167}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Friera de Valverde municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ayuntamientodefrieradevalverde.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Фрьера-де-Вальверде|publisher=''ayuntamientodefrieradevalverde.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2018-08-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20180829035610/http://www.ayuntamientodefrieradevalverde.es/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180829035610/http://www.ayuntamientodefrieradevalverde.es/|archivedate=2018-08-29}}</ref> |-align="center" |[[ფუენტე-ენკალადა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuente Encalada''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Fuente Encalada.jpg|170px|[[Фуэнте-Энкалада]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fuente Encalada.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнте-Энкалада]]]]||20,86||102||{{coord|42.11056|-5.99333}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Fuente Encalada municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytofuenteencalada.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Фуэнте-Энкалада|publisher=''aytofuenteencalada.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210116053103/http://aytofuenteencalada.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფუენტელაპენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuentelapeña''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Fuentelapeña 01.jpg|170px|[[Фуэнтелапения]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fuentelapeña.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнтелапения]]]]||58,23||669||{{coord|41.25139|-5.38500}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:Fuentelapeña municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ფუენტეს-დე-როპელი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuentes de Ropel''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Pedro en Fuentes de Ropel.jpg|170px|[[Фуэнтес-де-Ропель]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fuentes de Ropel.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнтес-де-Ропель]]]]||48,73||376||{{coord|42.00250|-5.54583}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Fuentes de Ropel municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytofuentes.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Фуэнтес-де-Ропель|publisher=''aytofuentes.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20220105145016/http://www.aytofuentes.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ფუენტესაუკო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuentesaúco''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Santa María del Castillo, Fuentesaúco 02.jpg|170px|[[Фуэнтесауко]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fuentesaúco.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнтесауко]]]]||67,85||1587||{{coord|41.23139|-5.49306}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:Fuentesaúco municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.fuentesauco.es|title=Официальный сайт муниципалитета Фуэнтесауко|publisher=''fuentesauco.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-04-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20110417082243/http://www.fuentesauco.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ფუენტესეკასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuentesecas''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento y centro de salud de Fuentesecas j.jpg|170px|[[Фуэнтесекас]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнтесекас]]]]||14,60||45||{{coord|41.3252425858381|-5.628923626424478}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Fuentesecas municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ფუენტესპრეადასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Fuentespreadas''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento Fuentespreadas.jpg|170px|[[Фуэнтеспреадес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Fuentespreadas (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Фуэнтеспреадес]]]]||20,07||280||{{coord|41.63056|-5.47250}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Fuentespreadas municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[გალენდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Galende''</small>||align=center|[[ფაილი:Galende-Zamora-Abril 2004.jpg|170px|[[Галенде]]]]||[[ფაილი:Escudo de Galende (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Галенде]]]]||90,26||982||{{coord|42.105167|-6.662222}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Galende municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytogalende.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Галенде|publisher=''aytogalende.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-02-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20110226063437/http://aytogalende.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[გალიეგოს-დელ-პანი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Gallegos del Pan''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia-Gallegos-del-Pan.jpg|170px|[[Гальегос-дель-Пан]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Гальегос-дель-Пан]]]]||15,66||111||{{coord|41.60000|-5.58167}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Gallegos del Pan municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[გალიეგოს-დელ-რიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Gallegos del Río''</small>||align=center|[[ფაილი:Gallegos del rio 04-2004.JPG|170px|[[Гальегос-дель-Рио]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Гальегос-дель-Рио]]]]||77,79||466||{{coord|41.73528|-6.17361}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Gallegos del Río municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[გამონესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Gamones''</small>||align=center|[[ფაილი:No image available.svg|170px|[[Гамонес]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Гамонес]]]]||13,37||89||{{coord|41.46694|-6.17778}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Gamones municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ხემა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Gema''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Gema.jpg|170px|[[Хема]]]]||[[ფაილი:Escudo de Gema.svg|80px|Герб муниципалитета [[Хема]]]]||17,85||215||{{coord|41.41833|-5.64944}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Gema municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[გრანხა-დე-მორერუელა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Granja de Moreruela''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Granja de Moreruela.jpg|170px|[[Гранха-де-Мореруэла]]]]||[[ფაილი:Escudo de Granja de Moreruela (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Гранха-де-Мореруэла]]]]||41||271||{{coord|41.81028|-5.73889}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Granja de Moreruela municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.granjademoreruela.net|title=Официальный сайт муниципалитета Гранха-де-Мореруэла|publisher=''granjademoreruela.net''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20210127193638/http://granjademoreruela.net/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[გრანუსილიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Granucillo''</small>||align=center|[[ფაილი:Granucillo.jpg|170px|[[Гранусильо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Гранусильо]]]]||32,55||119||{{coord|42.05194|-5.92750}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Granucillo municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytogranucillo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Гранусильо|publisher=''aytogranucillo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128051739/http://aytogranucillo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[გვარატე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Guarrate''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de la Asunción, Guarrate.jpg|170px|[[Гваррате]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Гваррате]]]]||31,6±0,1||331||{{coord|41.29083|-5.44000}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:Guarrate municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ერმისენდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Hermisende''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Hermisende .jpg|170px|[[Эрмисенде]]]]||[[ფაილი:Escudo de Hermisende (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Эрмисенде]]]]||108,75||221||{{coord|41.96861|-6.89528}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Hermisende municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.hermisende.com|title=Официальный сайт муниципалитета Эрмисенде|publisher=''hermisende.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-03-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20210307022846/https://hermisende.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ხამბრინა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Jambrina''</small>||align=center|[[ფაილი:Jambrina. Iglesia de Nuestra Señora de la Concepción.jpg|170px|[[Хамбрина]]]]||[[ფაილი:Escudo de Jambrina.svg|80px|Герб муниципалитета [[Хамбрина]]]]||16,64||150||{{coord|41.39389|-5.66389}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Jambrina municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ხუსტელი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Justel''</small>||align=center|[[ფაილი:Justel 20080813.jpg|170px|[[Хустель]]]]||[[ფაილი:Escudo de Justel.svg|80px|Герб муниципалитета [[Хустель]]]]||50,9±0,1||64||{{coord|42.15028|-6.29444}}||[[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]]||[[ფაილი:Justel municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.justelino.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Хустель|publisher=''justelino.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20220104175840/http://www.justelino.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ლა-ბოვედა-დე-ტორო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''La Bóveda de Toro''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Juan Bautista, La Bóveda de Toro.jpg|170px|[[Ла-Боведа-де-Торо]]]]||[[ფაილი:Escudo de La Bóveda de Toro.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ла-Боведа-де-Торо]]]]||59,45||699||{{coord|41.34444|-5.41083}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:La Bóveda de Toro municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ლა-ინიესტა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''La Hiniesta''</small>||align=center|[[ფაილი:20101027 La Hiniesta.jpg|170px|[[Ла-Иньеста]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ла-Иньеста]]]]||33,1||313||{{coord|41.55250|-5.79889}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:La Hiniesta municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://ayuntamientolahiniesta.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Ла-Иньеста|publisher=''ayuntamientolahiniesta.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210116183723/https://ayuntamientolahiniesta.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ლა-ტორე-დელ-ვალიე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''La Torre del Valle''</small>||align=center|[[ფაილი:La Torre del Valle, Zamora, España, 2015-09-26, JD 07.JPG|170px|[[Ла-Торре-дель-Валье]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ла-Торре-дель-Валье]]]]||16,59||148||{{coord|42.09167|-5.72222}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:La Torre del Valle municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://www.ayuntamientodelatorredelvalle.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Ла-Торре-дель-Валье|publisher=''ayuntamientodelatorredelvalle.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210116175331/https://www.ayuntamientodelatorredelvalle.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ლოსასინო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Losacino''</small>||align=center|[[ფაილი:Castillo de Alba 2012-09-27 17-19-22.jpg|170px|[[Лосасино]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Лосасино]]]]||44||210||{{coord|41.68111|-6.07944}}||[[ტიერა-დე-ალბის კომარკა|ტიერა-დე-ალბა]]||[[ფაილი:Losacino municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://www.aytolosacino.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Лосасино|publisher=''aytolosacino.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210116205347/https://www.aytolosacino.com/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210116205347/https://www.aytolosacino.com/|archivedate=2021-01-16}}</ref> |-align="center" |[[ლოსასიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Losacio''</small>||align=center|[[ფაილი:Losacio - Parque.jpg|170px|[[Лосасио]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Лосасио]]]]||21,8±0,1||95||{{coord|41.71083|-6.04000}}||[[ტიერა-დე-ალბის კომარკა|ტიერა-დე-ალბა]]||[[ფაილი:Losacio municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.losaciodealba.com|title=Официальный сайт муниципалитета Лосасио|publisher=''losaciodealba.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20220109095859/http://www.losaciodealba.com/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ლუბიანი (ესპანეთი)|ლუბიანი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Lubián''</small>||align=center|[[ფაილი:Padornelo, Zamora (8581328565).jpg|170px|[[Лубьян (Испания)|Лубьян]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Лубьян (Испания)|Лубьян]]]]||94,39||304||{{coord|42.03500|-6.90694}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Lubián municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ayuntamientolubian.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Лубиан|publisher=''ayuntamientolubian.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-11-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20111122165157/http://www.ayuntamientolubian.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ლუელმო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Luelmo''</small>||align=center|[[ფაილი:Luelmo.jpg|170px|[[Луэльмо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Luelmo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Луэльмо]]]]||36,34||147||{{coord|41.43972|-6.13278}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Luelmo municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მადრიდანოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Madridanos''</small>||align=center|[[ფაილი:49157 Madridanos, Zamora, Spain.jpg|170px|[[Мадриданос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мадриданос]]]]||32,1||452||{{coord|41.48028|-5.60417}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Madridanos municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მაიდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Mahide''</small>||align=center|[[ფაილი:Puente de Arriba (Pobladura de Aliste).jpg|170px|[[Маиде]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Маиде]]]]||108,87||316||{{coord|41.86917|-6.37722}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Mahide municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.mahide.info/|title=Официальный сайт муниципалитета Маиде|publisher=''mahide.info''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-03-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20160314025851/http://mahide.info/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მაირე-დე-კასტროპონსე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Maire de Castroponce''</small>||align=center|[[ფაილი:Castillo de Alba (Restos fortaleza).JPG|170px|[[Майре-де-Кастропонсе]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Майре-де-Кастропонсе]]]]||14,43||141||{{coord|42.11167|-5.78417}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Maire de Castroponce municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.meteomaire.com|title=Официальный сайт муниципалитета Майре-де-Кастропонсе|publisher=''meteomaire.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-01-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20110129004649/http://meteomaire.com/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[მალვა (სამორა)|მალვა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Malva''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Miguel, Malva 02.jpg|170px|[[Мальва (Самора)|Мальва]]]]||[[ფაილი:Escudo de Malva.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мальва (Самора)|Мальва]]]]||27,33||122||{{coord|41.65417|-5.48611}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Malva municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytomalva.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Мальва|publisher=''aytomalva.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2013-12-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20131203014336/http://www.aytomalva.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მანგანესეს-დე-ლა-ლამპრეანა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Manganeses de la Lampreana''</small>||align=center|[[ფაილი:Manganeses02.jpg|170px|[[Манганесес-де-ла-Лампреана]]]]||[[ფაილი:Escudo de Manganeses de la Lampreana.svg|80px|Герб муниципалитета [[Манганесес-де-ла-Лампреана]]]]||60,02||465||{{coord|41.75028|-5.70889}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Manganeses de la Lampreana municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://www.manganesesdelalampreana.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Манганесес-де-ла-Лампреана|publisher=''manganesesdelalampreana.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20210121020658/https://www.manganesesdelalampreana.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მანგანესეს-დე-ლა-პოლვოროსა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Manganeses de la Polvorosa''</small>||align=center|[[ფაილი:Manganeses iglesia.JPG|170px|[[Манганесес-де-ла-Польвороса]]]]||[[ფაილი:Escudo de Manganeses de la Polvorosa.svg|80px|Герб муниципалитета [[Манганесес-де-ла-Польвороса]]]]||16,37||624||{{coord|42.03611|-5.74639}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Manganeses de la Polvorosa municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.manganesesdelapolvorosa.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Манганесес-де-ла-Польвороса|publisher=''manganesesdelapolvorosa.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2008-03-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20080315202321/http://www.manganesesdelapolvorosa.com/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[მანსანალ-დე-არიბა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Manzanal de Arriba''</small>||align=center|[[ფაილი:Santa Cruz Cuerragos Calle 20100710 696.jpg|170px|[[Мансаналь-де-Арриба]]]]||[[ფაილი:Escudo de Manzanal de Arriba.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мансаналь-де-Арриба]]]]||130,16||358||{{coord|41.99139|-6.43972}}||[[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]]||[[ფაილი:Manzanal de Arriba municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytomanzanalarriba.es|title=Официальный сайт муниципалитета Мансаналь-де-Арриба|publisher=''aytomanzanalarriba.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2017-09-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20170918112235/http://aytomanzanalarriba.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მანსანალ-დე-ლოს-ინფანტესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Manzanal de los Infantes''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia San Antolín de Otero de Centenos, Zamora.JPG|170px|[[Мансаналь-де-лос-Инфантес]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мансаналь-де-лос-Инфантес]]]]||64,54||120||{{coord|42.05500|-6.38278}}||[[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]]||[[ფაილი:Manzanal de los Infantes municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://manzanaldelosinfantes.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Мансаналь-де-лос-Инфантес|publisher=''manzanaldelosinfantes.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20210123115235/https://manzanaldelosinfantes.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მანსანალ-დელ-ბარკო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Manzanal del Barco''</small>||align=center|[[ფაილი:Viaducto Martín Gil.jpg|170px|[[Мансаналь-дель-Барко]]]]||[[ფაილი:Escudo de Manzanal del Barco.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мансаналь-дель-Барко]]]]||26,41||121||{{coord|41.63611|-5.94611}}||[[ტიერა-დე-ალბის კომარკა|ტიერა-დე-ალბა]]||[[ფაილი:Manzanal del Barco municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.manzanaldelbarco.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Мансаналь-дель-Барко|publisher=''manzanaldelbarco.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2020-11-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20201126034624/http://www.manzanaldelbarco.com/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[მატილია-დე-არსონი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Matilla de Arzón''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Matilla de Arzón.jpg|170px|[[Матилья-де-Арсон]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Матилья-де-Арсон]]]]||30,25||164||{{coord|42.10611|-5.64194}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Matilla de Arzón municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.matilladearzon.com|title=Официальный сайт муниципалитета Матилья-де-Арсон|publisher=''matilladearzon.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20210115200757/http://matilladearzon.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მატილია-ლა-სეკა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Matilla la Seca''</small>||align=center|[[ფაილი:Matilla la Seca a.jpg|170px|[[Матилья-ла-Сека]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Матилья-ла-Сека]]]]||12,13||42||{{coord|41.57917|-5.50028}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Matilla la Seca municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მაიალდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Mayalde''</small>||align=center|[[ფაილი:Mayalde. Iglesia.jpg|170px|[[Майяльде]]]]||[[ფაილი:Escudo de Mayalde.svg|80px|Герб муниципалитета [[Майяльде]]]]||43,71||177||{{coord|41.25111|-5.79750}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Mayalde municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მელგარ-დე-ტერა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Melgar de Tera''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Santiago en Pumarejo de Tera (Zamora, España).jpg|170px|[[Мельгар-де-Тера]]]]||[[ფაილი:Escudo de Melgar de Tera.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мельгар-де-Тера]]]]||40,91||366||{{coord|41.96583|-6.01417}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Melgar de Tera municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://melgardeteraza.webcindario.com|title=Официальный сайт муниципалитета Мельгар-де-Тера|publisher=''melgardeteraza.webcindario.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-04-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20210425172536/http://melgardeteraza.webcindario.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მისერესეს-დე-ტერა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Micereces de Tera''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Micereces de Tera.jpg|170px|[[Мисересес-де-Тера]]]]||[[ფაილი:Escudo de Micereces de Tera.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мисересес-де-Тера]]]]||34,04||435||{{coord|41.98861|-5.87139}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Micereces de Tera municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytomicereces.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Мисересес-де-Тера|publisher=''aytomicereces.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20210122093339/http://www.aytomicereces.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მილიეს-დე-ლა-პოლვოროსა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Milles de la Polvorosa''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Milles de la Polvorosa.jpg|170px|[[Мильес-де-ла-Польвороса]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мильес-де-ла-Польвороса]]]]||18,12||213||{{coord|41.92306|-5.73306}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Milles de la Polvorosa municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მოლასილიოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Molacillos''</small>||align=center|[[ფაილი:Un rebaño - Al fondo Molacillos (7221129996) (cropped).jpg|170px|[[Моласильос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Моласильос]]]]||23,68||242||{{coord|41.58278|-5.65917}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Molacillos municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მოლესუელას-დე-ლა-კარბალიედა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Molezuelas de la Carballeda''</small>||align=center|[[ფაილი:Massey Ferguson 165 Ebro (1978) 20120822 021.JPG|170px|[[Молесуэлас-де-ла-Карбальеда]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Молесуэлас-де-ла-Карбальеда]]]]||34,56||50||{{coord|42.08278|-6.18611}}||[[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]]||[[ფაილი:Molezuelas de la Carballeda municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მომბუეი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Mombuey''</small>||align=center|[[ფაილი:Mombuey Torre 20100710.jpg|170px|[[Момбуэй]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Момбуэй]]]]||39,11||401||{{coord|42.02417|-6.32889}}||[[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]]||[[ფაილი:Mombuey municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.mombuey.com|title=Официальный сайт муниципалитета Момбуэй|publisher=''mombuey.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20210126141246/http://mombuey.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მონფარასინოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Monfarracinos''</small>||align=center|[[ფაილი:ZA-Monfarracinos 07.jpg|170px|[[Монфаррасинос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Monfarracinos.svg|80px|Герб муниципалитета [[Монфаррасинос]]]]||22,02||951||{{coord|41.55389|-5.70639}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Monfarracinos municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://monfarracinos.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Монфаррасинос|publisher=''monfarracinos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20210127070754/http://monfarracinos.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მონტამარტა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Montamarta''</small>||align=center|[[ფაილი:Montamarta, provincia de Zamora.jpg|170px|[[Монтамарта]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Монтамарта]]]]||56,81||569||{{coord|41.64694|-5.80500}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Montamarta municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მორალ-დე-საიაგო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Moral de Sayago''</small>||align=center|[[ფაილი:Lado norte de la iglesia de San Esteban, Moral de Sayago.jpg|170px|[[Мораль-де-Сайяго]]]]||[[ფაილი:Escudo de Moral de Sayago.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мораль-де-Сайяго]]]]||67,04||257||{{coord|41.47250|-6.10111}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Moral de Sayago municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.moraldesayago.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Мораль-де-Сайяго|publisher=''moraldesayago.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128092057/http://moraldesayago.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მორალეხა-დე-საიაგო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Moraleja de Sayago''</small>||align=center|[[ფაილი:No image available.svg|170px|[[Моралеха-де-Сайяго]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Моралеха-де-Сайяго]]]]||33,7±0,1||291||{{coord|41.17111|-6.00139}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Moraleja de Sayago municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მორალეხა-დელ-ვინო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Moraleja del Vino''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Moraleja del Vino.jpg|170px|[[Моралеха-дель-Вино]]]]||[[ფაილი:Escudo de Moraleja del Vino.svg|80px|Герб муниципалитета [[Моралеха-дель-Вино]]]]||19,49||1732||{{coord|41.46444|-5.65556}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Moraleja del Vino municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytomoraleja.es|title=Официальный сайт муниципалитета Моралеха-дель-Вино|publisher=''aytomoraleja.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20210126025532/https://aytomoraleja.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მორალეს-დე-რეი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Morales de Rey''</small>||align=center|[[ფაილი:Morales del Rey.jpg|170px|[[Моралес-де-Рей]]]]||[[ფაილი:Escudo de Morales del Rey.svg|80px|Герб муниципалитета [[Моралес-де-Рей]]]]||20,14||569||{{coord|42.06778|-5.78556}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Morales de Rey municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.moralesdelrey.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Моралес-де-Рей|publisher=''moralesdelrey.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-04-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20210425184202/http://www.moralesdelrey.com/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210425184202/http://www.moralesdelrey.com/|archivedate=2021-04-25}}</ref> |-align="center" |[[მორალეს-დე-ტორო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Morales de Toro''</small>||align=center|[[ფაილი:San juan.JPG|170px|[[Моралес-де-Торо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Morales de Toro (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Моралес-де-Торо]]]]||53||954||{{coord|41.53694|-5.30889}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Morales de Toro municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მორალეს-დე-ვალვერდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Morales de Valverde''</small>||align=center|[[ფაილი:Morales de valverde.JPG|170px|[[Моралес-де-Вальверде]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Моралес-де-Вальверде]]]]||18||163||{{coord|41.94000|-5.89000}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Morales de Valverde municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მორალეს-დელ-ვინო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Morales del Vino''</small>||align=center|[[ფაილი:Morales del Vino.jpg|170px|[[Моралес-дель-Вино]]]]||[[ფაილი:Escudo de Morales del Vino.svg|80px|Герб муниципалитета [[Моралес-дель-Вино]]]]||23,68||2971||{{coord|41.44639|-5.73194}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Morales del Vino municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.moralesdelvino.es|title=Официальный сайт муниципалитета Моралес-дель-Вино|publisher=''moralesdelvino.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2020-02-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20200227115000/http://www.moralesdelvino.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მორალინა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Moralina''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Miguel en Moralina.jpg|170px|[[Моралина]]]]||[[ფაილი:Escudo de Moralina.svg|80px|Герб муниципалитета [[Моралина]]]]||20,9±0,1||241||{{coord|41.48944|-6.13833}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Moralina municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.moralina.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Моралина|publisher=''moralina.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2005-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20050406060242/http://www.moralina.com/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050406060242/http://www.moralina.com/|archivedate=2005-04-06}}</ref> |-align="center" |[[მორერუელა-დე-ლოს-ინფანსონესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Moreruela de los Infanzones''</small>||align=center|[[ფაილი:Moreruela de los Infanzones, Iglesia de San Pedro, fachada sur y este.jpg|170px|[[Мореруэла-де-лос-Инфансонес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Moreruela de los Infanzones.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мореруэла-де-лос-Инфансонес]]]]||31,26||334||{{coord|41.63139|-5.70694}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Moreruela de los Infanzones municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მორერუელა-დე-ტაბარა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Moreruela de Tábara''</small>||align=center|[[ფაილი:Ermita de la Pedrera.JPG|170px|[[Мореруэла-де-Табара]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Мореруэла-де-Табара]]]]||68,15||305||{{coord|41.79889|-5.87111}}||[[ტიერა-დე-ტაბარის კომარკა|ტიერა-დე-ტაბარა]]||[[ფაილი:Moreruela de Tábara municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მუელას-დე-ლოს-კაბალიეროსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Muelas de los Caballeros''</small>||align=center|[[ფაილი:Muelas Caballeros 20100802 096.jpg|170px|[[Муэлас-де-лос-Кабальерос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Muelas de los Caballeros.svg|80px|Герб муниципалитета [[Муэлас-де-лос-Кабальерос]]]]||71,58||176||{{coord|42.13000|-6.33528}}||[[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]]||[[ფაილი:Muelas de los Caballeros municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[მუელას-დელ-პანი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Muelas del Pan''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Santiago Apóstol (Muelas del Pan- Zamora).jpg|170px|[[Муэлас-дель-Пан]]]]||[[ფაილი:Escudo de Muelas del Pan.svg|80px|Герб муниципалитета [[Муэлас-дель-Пан]]]]||72,61||615||{{coord|41.5212139|-5.9672722}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Muelas del Pan municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ayto-muelasdelpan.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Муэлас-дель-Пан|publisher=''ayto-muelasdelpan.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20210121195754/http://www.ayto-muelasdelpan.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[მუგა-დე-საიაგო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Muga de Sayago''</small>||align=center|[[ფაილი:Ermita de Fernandiel - Muga de Sayago.JPG|170px|[[Муга-де-Сайяго]]]]||[[ფაილი:Escudo de Muga de Sayago.svg|80px|Герб муниципалитета [[Муга-де-Сайяго]]]]||36,42||353||{{coord|41.38750|-6.19833}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Muga de Sayago municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.mugadesayago.com|title=Официальный сайт муниципалитета Муга-де-Сайяго|publisher=''mugadesayago.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210116033052/https://www.mugadesayago.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ნავიანოს-დე-ვალვერდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Navianos de Valverde''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento navianos.jpg|170px|[[Навианос-де-Вальверде]]]]||[[ფაილი:Escudo navianos.jpg|80px|Герб муниципалитета [[Навианос-де-Вальверде]]]]||14,12||174||{{coord|41.95361|-5.81667}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Navianos de Valverde municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ოლმილიოს-დე-კასტრო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Olmillos de Castro''</small>||align=center|[[ფაილი:Olmillos de Castro.jpg|170px|[[Ольмильос-де-Кастро]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Ольмильос-де-Кастро]]]]||71,39||213||{{coord|41.73167|-5.96889}}||[[ტიერა-დე-ალბის კომარკა|ტიერა-დე-ალბა]]||[[ფაილი:Olmillos de Castro municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ოტერო-დე-ბოდასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Otero de Bodas''</small>||align=center|[[ფაილი:Fuente en Otero de Bodas II.jpg|170px|[[Отеро-де-Бодас]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Отеро-де-Бодас]]]]||49,94||150||{{coord|41.93917|-6.15083}}||[[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]]||[[ფაილი:Otero de Bodas municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პახარეს-დე-ლა-ლამპრეანა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pajares de la Lampreana''</small>||align=center|[[ფაილი:Pajares de la Lampreana, vista de la población.jpg|170px|[[Пахарес-де-ла-Лампреана]]]]||[[ფაილი:Escudo de Pajares de la Lampreana.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пахарес-де-ла-Лампреана]]]]||27,95||306||{{coord|41.71528|-5.69333}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Pajares de la Lampreana municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პალასიოს-დე-სანაბრია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Palacios de Sanabria''</small>||align=center|[[ფაილი:Igrexa de Palacios de Sanabria.jpg|170px|[[Паласиос-де-Санабриа]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Паласиос-де-Санабриа]]]]||37||230||{{coord|42.05500|-6.52694}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Palacios de Sanabria municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პალასიოს-დელ-პანი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Palacios del Pan''</small>||align=center|[[ფაილი:ClubVelaZamora (8).jpg|170px|[[Паласиос-дель-Пан]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Паласиос-дель-Пан]]]]||31,91||259||{{coord|41.60389|-5.87667}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Palacios del Pan municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://ayuntamientopalaciosdelpan.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Паласиос-дель-Пан|publisher=''ayuntamientopalaciosdelpan.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20210127203353/https://ayuntamientopalaciosdelpan.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[პედრალბა-დე-ლა-პრადერია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pedralba de la Pradería''</small>||align=center|[[ფაილი:Estación de Pedralba.jpg|170px|[[Педральба-де-ла-Прадериа]]]]||[[ფაილი:Escudo de Pedralba de la Pradería.svg|80px|Герб муниципалитета [[Педральба-де-ла-Прадериа]]]]||105,11||222||{{coord|42.02444|-6.69389}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Pedralba de la Pradería municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პელეაგონსალო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Peleagonzalo''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista de Peleagonzalo desde el hotel Valbusenda - 2013-Aug-20 - by Stromare.JPG|170px|[[Пелеагонсало]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пелеагонсало]]]]||13||276||{{coord|41.48222|-5.48194}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Peleagonzalo municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პელეას-დე-აბახო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Peleas de Abajo''</small>||align=center|[[ფაილი:Peleas de Abajo. Iglesia parroquial de Nuestra Señora de la Asunción.jpg|170px|[[Пелеас-де-Абахо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Peleas de Abajo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пелеас-де-Абахо]]]]||12,01||288||{{coord|41.39222|-5.69000}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Peleas de Abajo municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.actiweb.es/peleasdeabajo/|title=Официальный сайт муниципалитета Пелеас-де-Абахо|publisher=''actiweb.es/peleasdeabajo''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20210123082920/http://www.actiweb.es/peleasdeabajo/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210123082920/http://www.actiweb.es/peleasdeabajo/|archivedate=2021-01-23}}</ref> |-align="center" |[[პენიაუსენდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Peñausende''</small>||align=center|[[ფაილი:PEÑAUSENDE vista parcial.JPG|170px|[[Пеньяусенде]]]]||[[ფაილი:Escudo de Peñausende.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пеньяусенде]]]]||95||384||{{coord|41.28722|-5.86667}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Peñausende municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.helcom.es/penausende/|title=Официальный сайт муниципалитета Пеньяусенде|publisher=''helcom.es/penausende''|lang=es|accessdate=2021-01-23}}{{Недоступная ссылка|date=сентября 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> |-align="center" |[[პეკე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Peque''</small>||align=center|[[ფაილი:Arquitectura.png|170px|[[Пеке]]]]||[[ფაილი:Escudo de Peque.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пеке]]]]||38,88||127||{{coord|42.07278|-6.27472}}||[[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]]||[[ფაილი:Peque municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პერერუელა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pereruela''</small>||align=center|[[ფაილი:20110119 S Román Infantes.jpg|170px|[[Переруэла]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Переруэла]]]]||160,86||515||{{coord|41.41583|-5.87750}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Pereruela municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytopereruela.org|title=Официальный сайт муниципалитета Переруэла|publisher=''aytopereruela.org''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20220109003937/http://www.aytopereruela.org/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[პერილია-დე-კასტრო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Perilla de Castro''</small>||align=center|[[ფაილი:Perilla de Castro - Plaza.jpg|170px|[[Перилья-де-Кастро]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Перилья-де-Кастро]]]]||33||161||{{coord|41.72639|-5.87639}}||[[ტიერა-დე-ალბის კომარკა|ტიერა-დე-ალბა]]||[[ფაილი:Perilla de Castro municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პიასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pías''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Pías.jpg|170px|[[Пиас]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пиас]]]]||43,98||111||{{coord|42.08611|-6.99944}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Pías municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პიედრაიტა-დე-კასტრო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Piedrahita de Castro''</small>||align=center|[[ფაილი:Piedrahíta de Castro, vista de la población, 01.jpg|170px|[[Пьедраита-де-Кастро]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пьедраита-де-Кастро]]]]||21,02||92||{{coord|41.68083|-5.72889}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Piedrahita de Castro municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პინილია-დე-ტორო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pinilla de Toro''</small>||align=center|[[ფაილი:Panorámica de Pinilla de Toro.jpg|170px|[[Пинилья-де-Торо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пинилья-де-Торо]]]]||24,27||217||{{coord|41.62750|-5.36500}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Pinilla de Toro municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პინო-დელ-ორო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pino del Oro''</small>||align=center|[[ფაილი:Parque en Pino del Oro.jpg|170px|[[Пино-дель-Оро]]]]||[[ფაილი:Escudo de Pino del Oro (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Пино-дель-Оро]]]]||29,57||183||{{coord|41.57611|-6.12083}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Pino del Oro municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.pinodeloroayto.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Пино-дель-Оро|publisher=''pinodeloroayto.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23}}</ref> |-align="center" |[[პობლადურა-დე-ვალდერადუეი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pobladura de Valderaduey''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Miguel, Pobladura de Valderaduey.jpg|170px|[[Побладура-де-Вальдерадуэй]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Побладура-де-Вальдерадуэй]]]]||12,54||40||{{coord|41.69972|-5.54250}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Pobladura de Valderaduey municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პობლადურა-დელ-ვალიე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pobladura del Valle''</small>||align=center|[[ფაილი:No image available.svg|170px|[[Побладура-дель-Валье]]]]||[[ფაილი:Escudo de Pobladura del Valle.svg|80px|Герб муниципалитета [[Побладура-дель-Валье]]]]||14,15||289||{{coord|42.10250|-5.73333}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Pobladura del Valle municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.pobladuradelvalle.com|title=Официальный сайт муниципалитета Побладура-дель-Валье|publisher=''pobladuradelvalle.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20220112193844/http://www.pobladuradelvalle.com/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[პორტო (სამორა)|პორტო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Porto''</small>||align=center|[[ფაილი:Porto desde el otro lao.JPG|170px|[[Порто (Самора)|Порто]]]]||[[ფაილი:Escudo de Porto (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Порто (Самора)|Порто]]]]||200,82||156||{{coord|42.16722|-6.89944}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Porto municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://porto.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Порто|publisher=''porto.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-04-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20210419023631/http://porto.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[პოსოანტიგუო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pozoantiguo''</small>||align=center|[[ფაილი:Pozoantiguo ayto b.jpg|170px|[[Посоантигуо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Pozoantiguo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Посоантигуо]]]]||37,68||204||{{coord|41.59806|-5.43389}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Pozoantiguo municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პოსუელო-დე-ტაბარა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pozuelo de Tábara''</small>||align=center|[[ფაილი:Pozuelo de Tábara - Iglesia de San Juan.jpg|170px|[[Посуэло-де-Табара]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Посуэло-де-Табара]]]]||25,69||154||{{coord|41.78528|-5.89167}}||[[ტიერა-დე-ტაბარის კომარკა|ტიერა-დე-ტაბარა]]||[[ფაილი:Pozuelo de Tábara municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პრადო (სამორა)|პრადო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Prado''</small>||align=center|[[ფაილი:Prado, vista general.jpg|170px|[[Прадо (Самора)|Прадо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Прадо (Самора)|Прадо]]]]||10,95||53||{{coord|41.92056|-5.41889}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Prado municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[პუებლა-დე-სანაბრია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Puebla de Sanabria''</small>||align=center|[[ფაილი:Puebla de Sanabria06.jpg|170px|[[Пуэбла-де-Санабриа]]]]||[[ფაილი:Escudo de Puebla de Sanabria.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пуэбла-де-Санабриа]]]]||81,39||1356||{{coord|42.05528|-6.63361}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Puebla de Sanabria municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.pueblasanabria.org/|title=Официальный сайт муниципалитета Пуэбла-де-Санабриа|publisher=''pueblasanabria.org''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2018-05-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20180501002049/http://www.pueblasanabria.org/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180501002049/http://www.pueblasanabria.org/|archivedate=2018-05-01}}</ref> |-align="center" |[[პუებლიკა-დე-ვალვერდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Pueblica de Valverde''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Pueblica de Valverde.jpg|170px|[[Пуэблика-де-Вальверде]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Пуэблика-де-Вальверде]]]]||25,76||189||{{coord|41.91917|-5.89833}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Pueblica de Valverde municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytopueblicadevalverde.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Пуэблика-де-Вальверде|publisher=''aytopueblicadevalverde.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-12-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20211228223935/https://www.aytopueblicadevalverde.es/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[კინტანილია-დე-ურსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Quintanilla de Urz''</small>||align=center|[[ფაილი:Igrexa Quintanilla de Urz.jpg|170px|[[Кинтанилья-де-Урс]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кинтанилья-де-Урс]]]]||10,05||106||{{coord|42.032861|-5.848694}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Quintanilla de Urz municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytoquintanillaurz.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кинтанилья-де-Урс|publisher=''aytoquintanillaurz.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20210121171129/http://aytoquintanillaurz.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[კინტანილია-დელ-მონტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Quintanilla del Monte''</small>||align=center|[[ფაილი:Quintanilla del Monte, iglesias.jpg|170px|[[Кинтанилья-дель-Монте]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кинтанилья-дель-Монте]]]]||21,71||97||{{coord|41.86778|-5.34944}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Quintanilla del Monte municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კინტანილია-დელ-ოლმო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Quintanilla del Olmo''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Babilés, Quintanilla del Olmo 03.jpg|170px|[[Кинтанилья-дель-Ольмо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кинтанилья-дель-Ольмо]]]]||12,59||39||{{coord|41.9051111|-5.4064861}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Quintanilla del Olmo municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[კირუელას-დე-ვიდრიალესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Quiruelas de Vidriales''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Quiruelas de Vidriales.jpg|170px|[[Кируэлас-де-Видриалес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Quiruelas de Vidriales.svg|80px|Герб муниципалитета [[Кируэлас-де-Видриалес]]]]||27,99||652||{{coord|42.02056|-5.83056}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Quiruelas de Vidriales municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytoquiruelasv.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Кируэлас-де-Видриалес|publisher=''aytoquiruelasv.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20210120140430/http://aytoquiruelasv.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[რაბანალესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Rabanales''</small>||align=center|[[ფაილი:Rabanales desde Braña Villager.jpg|170px|[[Рабаналес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Rabanales.svg|80px|Герб муниципалитета [[Рабаналес]]]]||80,29||501||{{coord|41.74167|-6.27583}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Rabanales municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytorabanales.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Рабаналес|publisher=''aytorabanales.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20210127101445/https://www.aytorabanales.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[რაბანო-დე-ალისტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Rábano de Aliste''</small>||align=center|[[ფაილი:Sejas de Aliste 200.jpg|170px|[[Рабано-де-Алисте]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Рабано-де-Алисте]]]]||55,95||353||{{coord|41.74500|-6.43306}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Rábano de Aliste municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytorabanodealiste.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Рабано-де-Алисте|publisher=''aytorabanodealiste.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20210224225435/https://aytorabanodealiste.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[რეკეხო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Requejo''</small>||align=center|[[ფაილი:ES4190060-Tejedelo-Zamora-España.jpg|170px|[[Рекехо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Requejo de Sanabria (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Рекехо]]]]||46,15||149||{{coord|42.03056|-6.74250}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Requejo municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[რეველიონოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Revellinos''</small>||align=center|[[ფაილი:Revellinos, vista población.jpg|170px|[[Ревельинос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Revellinos (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Ревельинос]]]]||27,86||249||{{coord|41.89139|-5.56861}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Revellinos municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[რიოფრიო-დე-ალისტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Riofrío de Aliste''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa de Sarracín de Aliste - 01.JPG|170px|[[Риофрио-де-Алисте]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Риофрио-де-Алисте]]]]||111,37||635||{{coord|41.81528|-6.17722}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Riofrío de Aliste municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[რიონეგრო-დელ-პუენტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Rionegro del Puente''</small>||align=center|[[ფაილი:Rionegro del Puente Ayuntamiento 20081025.jpg|170px|[[Рионегро-дель-Пуэнте]]]]||[[ფაილი:Escudo de Rionegro del Puente.svg|80px|Герб муниципалитета [[Рионегро-дель-Пуэнте]]]]||53,44||260||{{coord|42.00667|-6.22639}}||[[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]]||[[ფაილი:Rionegro del Puente municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[როალესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Roales''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de la Asunción de Nuestra Señora, Roales del Pan.jpg|170px|[[Роалес]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Роалес]]]]||10,89||942||{{coord|41.55167|-5.77278}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Roales municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.roalesdelpan.netne.net/|title=Официальный сайт муниципалитета Роалес|publisher=''roalesdelpan.netne.net''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304135842/http://www.roalesdelpan.netne.net/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304135842/http://www.roalesdelpan.netne.net/|archivedate=2016-03-04}}</ref> |-align="center" |[[რობლედა-სერვანტესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Robleda-Cervantes''</small>||align=center|[[ფაილი:Igrexa de Robleda-Cervantes.jpg|170px|[[Робледа-Сервантес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Robleda Cervantes.svg|80px|Герб муниципалитета [[Робледа-Сервантес]]]]||32,47||395||{{coord|42.08361|-6.59139}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Robleda-Cervantes municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[როელოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Roelos de Sayago''</small>||align=center|[[ფაილი:Plaza mayor roelos.jpg|170px|[[Роэлос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Roelos de Sayago.svg|80px|Герб муниципалитета [[Роэлос]]]]||54,99||145||{{coord|41.25194|-6.17139}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Roelos de Sayago municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.roelosdesayago.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Роэлос|publisher=''roelosdesayago.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2014-12-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20141218053254/http://roelosdesayago.com/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141218053254/http://roelosdesayago.com/|archivedate=2014-12-18}}</ref> |-align="center" |[[როსინოს-დე-ლა-რეკეხადა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Rosinos de la Requejada''</small>||align=center|[[ფაილი:Rosinos Requejada, Ermita Santo Cristo 20110809.jpg|170px|[[Росинос-де-ла-Рекехада]]]]||[[ფაილი:Escudo de Rosinos de la Requejada.svg|80px|Герб муниципалитета [[Росинос-де-ла-Рекехада]]]]||154,78||348||{{coord|42.08917|-6.53444}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Rosinos de la Requejada municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სალსე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Salce''</small>||align=center|[[ფაილი:No image available.svg|170px|[[Сальсе]]]]||[[ფაილი:Escudo de Salce.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сальсе]]]]||34,86||93||{{coord|41.27139|-6.21667}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Salce municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სამირ-დე-ლოს-კანიოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Samir de los Caños''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista general de Samir de los Caños - panoramio.jpg|170px|[[Самир-де-лос-Каньос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Samir de los Caños.svg|80px|Герб муниципалитета [[Самир-де-лос-Каньос]]]]||36,54||172||{{coord|41.67306|-6.16361}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Samir de los Caños municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სან-აგუსტინ-დელ-პოსო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Agustín del Pozo''</small>||align=center|[[ფაილი:San Agustín del Pozo, vista población.jpg|170px|[[Сан-Агустин-дель-Посо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Агустин-дель-Посо]]]]||14,49||175||{{coord|41.88556|-5.59417}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:San Agustín del Pozo municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სან-სებრიან-დე-კასტრო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Cebrián de Castro''</small>||align=center|[[ფაილი:San Cebrián de Castro Castrotorafe 043.jpg|170px|[[Сан-Себриан-де-Кастро]]]]||[[ფაილი:Escudo de San Cebrián de Castro (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Себриан-де-Кастро]]]]||65,86||237||{{coord|41.70528|-5.75639}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:San Cebrián de Castro municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://www.sancebrian.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сан-Себриан-де-Кастро|publisher=''sancebrian.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20210120215113/http://sancebrian.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სან-კრისტობალ-დე-ენტრევინიასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Cristóbal de Entreviñas''</small>||align=center|[[ფაილი:San Cristóbal de Entreviñas, Zamora, España, 2015-09-26, JD 10.JPG|170px|[[Сан-Кристобаль-де-Энтревиньяс]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Кристобаль-де-Энтревиньяс]]]]||42,53||1369||{{coord|42.04694|-5.63444}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:San Cristóbal de Entreviñas municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://aytosancristobale.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сан-Кристобаль-де-Энтревиньяс|publisher=''aytosancristobale.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20210209010613/https://aytosancristobale.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სან-ესტებან-დელ-მოლარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Esteban del Molar''</small>||align=center|[[ფაილი:San Esteban del Molar, Zamora, España, 2015-09-26, JD 13.JPG|170px|[[Сан-Эстебан-дель-Молар]]]]||[[ფაილი:Escudo de San Esteban del Molar (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Эстебан-дель-Молар]]]]||25,03||122||{{coord|41.9372083|-5.5517917}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:San Esteban del Molar municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სან-ხუსტო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Justo''</small>||align=center|[[ფაილი:San Justo concello novo.jpg|170px|[[Сан-Хусто]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Хусто]]]]||75,2||208||{{coord|42.13500|-6.62444}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:San Justo municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სან-მარტინ-დე-ვალდერადუეი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Martín de Valderaduey''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Martín de Tours, San Martín de Valderaduey 01.jpg|170px|[[Сан-Мартин-де-Вальдерадуэй]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[სან-Мартин-де-Вальдерадуэй]]]]||23,94||52||{{coord|41.81361|-5.47167}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:San Martín de Valderaduey municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სან-მიგელ-დე-ლა-რიბერა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Miguel de la Ribera''</small>||align=center|[[ფაილი:ESPADAÑA DE LA IGLESIA DE SAN MIGUEL DE LA RIBERA.jpg|170px|[[Сан-Мигель-де-ла-Рибера]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Мигель-де-ла-Рибера]]]]||26,03±1||290||{{coord|41.33167|-5.57750}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:San Miguel de la Ribera municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სან-მიგელ-დელ-ვალიე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Miguel del Valle''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de San Miguel del Valle.jpg|170px|[[Сан-Мигель-дель-Валье]]]]||[[ფაილი:Escudo de San Miguel del Valle.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Мигель-дель-Валье]]]]||10,57||135||{{coord|42.02944|-5.49694}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:San Miguel del Valle municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sanmigueldelvalle.es|title=Официальный сайт муниципалитета Сан-Мигель-дель-Валье|publisher=''sanmigueldelvalle.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2019-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190810202249/http://www.sanmigueldelvalle.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სან-პედრო-დე-სეკე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Pedro de Ceque''</small>||align=center|[[ფაილი:Parque público de San Pedro de Ceque.JPG|170px|[[Сан-Педро-де-Секе]]]]||[[ფაილი:Escudo de San Pedro de Ceque (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Педро-де-Секе]]]]||49,13||438||{{coord|42.04306|-6.07361}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:San Pedro de Ceque municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.sanpedrodeceque.com/es/index.html|title=Официальный сайт муниципалитета Сан-Педро-де-Секе|publisher=''sanpedrodeceque.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20210126120320/http://www.sanpedrodeceque.com/es/index.html|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სან-პედრო-დე-ლა-ნავე-ალმენდრა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Pedro de la Nave-Almendra''</small>||align=center|[[ფაილი:Campillo, Iglesia de San Pedro de la Nave-PM 17819.jpg|170px|[[Сан-Педро-де-ла-Наве-Альмендра]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Педро-де-ла-Наве-Альмендра]]]]||22,6||337||{{coord|41.59167|-5.92250}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:San Pedro de la Nave-Almendra municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სან-ვისენტე-დე-ლა-კაბესა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Vicente de la Cabeza''</small>||align=center|[[ფაილი:Balcones corridos - Arquitectura alistana.JPG|170px|[[Сан-Висенте-де-ла-Кабеса]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Висенте-де-ла-Кабеса]]]]||53,5±0,1||357||{{coord|41.805389|-6.252306}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:San Vicente de la Cabeza municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://aytosanvicentecabeza.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Сан-Висенте-де-ла-Кабеса|publisher=''aytosanvicentecabeza.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20210123081718/http://aytosanvicentecabeza.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სან-ვიტერო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''San Vitero''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesiaelpoyo.JPG|170px|[[Сан-Витеро]]]]||[[ფაილი:Escudo de San Vitero (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Сан-Витеро]]]]||64||492||{{coord|41.7755278|-6.3483472}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:San Vitero municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სანტა-კლარა-დე-ავედილიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santa Clara de Avedillo''</small>||align=center|[[ფაილი:Santa Clara de Avedillo. Iglesia de nuestra señora de la Asunción.jpg|170px|[[Санта-Клара-де-Аведильо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Санта-Клара-де-Аведильо]]]]||16,81||158||{{coord|41.33944|-5.67694}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Santa Clara de Avedillo municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სანტა-კოლომბა-დე-ლას-მონხასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santa Colomba de las Monjas''</small>||align=center|[[ფაილი:Igrexa Santa Colomba de las Monjas.jpg|170px|[[Санта-Коломба-де-лас-Монхас]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Санта-Коломба-де-лас-Монхас]]]]||7||255||{{coord|41.95917|-5.68611}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Santa Colomba de las Monjas municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://ayuntamientodesantacolombadelasmonjas.com/es/index.html|title=Официальный сайт муниципалитета Санта-Коломба-де-лас-Монхас|publisher=''ayuntamientodesantacolombadelasmonjas.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20210127033020/http://ayuntamientodesantacolombadelasmonjas.com/es/index.html|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სანტა-კრისტინა-დე-ლა-პოლვოროსა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santa Cristina de la Polvorosa''</small>||align=center|[[ფაილი:N-525 Santa Cristina de la Polvorosa.jpg|170px|[[Санта-Кристина-де-ла-Польвороса]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Санта-Кристина-де-ла-Польвороса]]]]||39,03||1073||{{coord|41.999889|-5.713194}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Santa Cristina de la Polvorosa municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://www.aytosantacristinadelapolvorosa.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Санта-Кристина-де-ла-Польвороса|publisher=''aytosantacristinadelapolvorosa.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20210209010506/https://www.aytosantacristinadelapolvorosa.es/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210209010506/https://www.aytosantacristinadelapolvorosa.es/|archivedate=2021-02-09}}</ref> |-align="center" |[[სანტა-კროია-დე-ტერა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santa Croya de Tera''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Santa Croya de Tera.jpg|170px|[[Санта-Кройя-де-Тера]]]]||[[ფაილი:Escudo de Santa Croya de Tera.svg|80px|Герб муниципалитета [[Санта-Кройя-де-Тера]]]]||21,16||297||{{coord|41.98361|-5.97528}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Santa Croya de Tera municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.santacroyadetera.org|title=Официальный сайт муниципалитета Санта-Кройя-де-Тера|publisher=''santacroyadetera.org''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2014-01-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20140111082351/http://santacroyadetera.org/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[სანტა-ეუფემია-დელ-ბარკო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santa Eufemia del Barco''</small>||align=center|[[ფაილი:Foto Panorámica de Losilla.JPG|170px|[[Санта-Эуфемиа-дель-Барко]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Санта-Эуфемиа-дель-Барко]]]]||52,18||175||{{coord|41.67778|-5.89944}}||[[ტიერა-დე-ალბის კომარკა|ტიერა-დე-ალბა]]||[[ფაილი:Santa Eufemia del Barco municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სანტა-მარია-დე-ლა-ვეგა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santa María de la Vega''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Santa María de la Vega.jpg|170px|[[Санта-Мария-де-ла-Вега]]]]||[[ფაილი:Escudo de Santa María de la Vega.svg|80px|Герб муниципалитета [[Санта-Мария-де-ла-Вега]]]]||17,88||293||{{coord|42.08556|-5.80972}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Santa María de la Vega municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://aytosantamariadelavega.es/es/index.html|title=Официальный сайт муниципалитета Санта-Мария-де-ла-Вега|publisher=''aytosantamariadelavega.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20210116200258/http://aytosantamariadelavega.es/es/index.html|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სანტა-მარია-დე-ვალვერდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santa María de Valverde''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Santa María de Valverde.jpg|170px|[[Санта-Мария-де-Вальверде]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Санта-Мария-де-Вальверде]]]]||9,76||59||{{coord|41.93528|-5.93444}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Santa María de Valverde municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სანტიბანიეს-დე-ტერა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santibáñez de Tera''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia Santibañez de Tera.jpg|170px|[[Сантибаньес-де-Тера]]]]||[[ფაილი:Escudo de Santibáñez de Tera.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сантибаньес-де-Тера]]]]||22,13||368||{{coord|41.9847639|-5.9227361}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Santibáñez de Tera municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.santibañezdetera.org/|title=Официальный сайт муниципалитета Сантибаньес-де-Тера|publisher=''santibañezdetera.org''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20210123143035/http://www.xn--santibaezdetera-4qb.org/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[სანტიბანიეს-დე-ვიდრიალესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santibáñez de Vidriales''</small>||align=center|[[ფაილი:Rosinos Vidriales 20100803.jpg|170px|[[Сантибаньес-де-Видриалес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Santibáñez de Vidriales.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сантибаньес-де-Видриалес]]]]||76||922||{{coord|42.0717361|-6.0146389}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Santibáñez de Vidriales municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.xn--santibaezdevidriales-96b.gob.es/es/index.html|title=Официальный сайт муниципалитета Сантибаньес-де-Видриалес|publisher=''santibañezdevidriales.gob.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2017-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20171026225050/http://www.xn--santibaezdevidriales-96b.gob.es/es/index.html|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171026225050/http://www.xn--santibaezdevidriales-96b.gob.es/es/index.html|archivedate=2017-10-26}}</ref> |-align="center" |[[სანტოვენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Santovenia''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Santovenia.jpg|170px|[[Сантовениа]]]]||[[ფაილი:Escudo de Santovenia del Esla.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сантовениа]]]]||32,96||235||{{coord|41.87861|-5.70917}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Santovenia municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[სანსოლესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Sanzoles''</small>||align=center|[[ფაილი:Sanzoles viniendo de Zamora.jpg|170px|[[Сансолес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Sanzoles.svg|80px|Герб муниципалитета [[Сансолес]]]]||25,66||486||{{coord|41.43222|-5.56694}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Sanzoles municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ტაბარა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Tábara''</small>||align=center|[[ფაილი:Tábara Torre 20080906.jpg|170px|[[Табара]]]]||[[ფაილი:Escudo de Tábara.svg|80px|Герб муниципалитета [[Табара]]]]||113||740||{{coord|41.82611|-5.95889}}||[[ტიერა-დე-ტაბარის კომარკა|ტიერა-დე-ტაბარა]]||[[ფაილი:Tábara municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytotabara.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Табара|publisher=''aytotabara.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20161015031907/http://www.aytotabara.com/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ტაპიოლესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Tapioles''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Tapioles 02.jpg|170px|[[Тапиолес]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Тапиолес]]]]||27,5±0,1||151||{{coord|41.85750|-5.49639}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Tapioles municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ტორო (სამორა)|ტორო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Toro''</small>||align=center|[[ფაილი:ColegiatadeToro.jpg|170px|[[Торо (Самора)|Торо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Toro.svg|80px|Герб муниципалитета [[Торо (Самора)|Торо]]]]||326||8665||{{coord|41.52611|-5.39472}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Toro municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.toroayto.es|title=Официальный сайт муниципалитета Торо|publisher=''toroayto.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20210212031749/https://www.toroayto.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ტორეგამონესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Torregamones''</small>||align=center|[[ფაილი:No image available.svg|170px|[[Торрегамонес]]]]||[[ფაილი:Escudo de Torregamones.svg|80px|Герб муниципалитета [[Торрегамонес]]]]||37,07||253||{{coord|41.48806|-6.17861}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Torregamones municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ტორეს-დელ-კარისალი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Torres del Carrizal''</small>||align=center|[[ფაილი:Torres del Carrizal, vista general.jpg|170px|[[Торрес-дель-Каррисаль]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Торрес-дель-Каррисаль]]]]||30,41||400||{{coord|41.61611|-5.67028}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Torres del Carrizal municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ტრაბასოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Trabazos''</small>||align=center|[[ფაილი:Quintanilha11.jpg|170px|[[Трабасос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Trabazos (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Трабасос]]]]||93||835||{{coord|41.74722|-6.49306}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Trabazos municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.trabazosdealiste.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Трабасос|publisher=''trabazosdealiste.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20210117113710/http://trabazosdealiste.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ტრეფასიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Trefacio''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Trefacio.jpg|170px|[[Трефасио]]]]||[[ფაილი:Escudo de Trefacio.svg|80px|Герб муниципалитета [[Трефасио]]]]||25,67||185||{{coord|42.12222|-6.65250}}||[[სანაბრიის კომარკა|სანაბრია]]||[[ფაილი:Trefacio municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[უნია-დე-კინტანა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Uña de Quintana''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Uña de Quintana.jpg|170px|[[Уния-де-Кинтана]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Уния-де-Кинтана]]]]||29,78||131||{{coord|42.08639|-6.14444}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Uña de Quintana municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.unadequintana.com|title=Официальный сайт муниципалитета Уния-де-Кинтана|publisher=''unadequintana.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20210117005414/http://unadequintana.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვადილიო-დე-ლა-გუარენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Vadillo de la Guareña''</small>||align=center|[[ფაილი:Vadillo julio 2003.jpg|170px|[[Вадильо-де-ла-Гварения]]]]||[[ფაილი:Escudo de Vadillo de la Guareña (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Вадильо-де-ла-Гварения]]]]||44,16||250||{{coord|41.28194|-5.35278}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:Vadillo de la Guareña municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვალკაბადო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Valcabado''</small>||align=center|[[ფაილი:ZA-Valcabado 06.jpg|170px|[[Валькабадо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Валькабадо]]]]||10,19||404||{{coord|41.54917|-5.74917}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Valcabado municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვალდეფინხასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Valdefinjas''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Valdefinjas.jpg|170px|[[Вальдефинхас]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вальдефинхас]]]]||16,3±0,1||54||{{coord|41.45139|-5.45528}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Valdefinjas municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვალდესკორიელი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Valdescorriel''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Valdescorriel.jpg|170px|[[Вальдескоррьель]]]]||[[ფაილი:Escudo de Valdescorriel.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вальдескоррьель]]]]||27,84||125||{{coord|42.02250|-5.51056}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Valdescorriel municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვალიესა-დე-ლა-გუარენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Vallesa de la Guareña''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista de Vallesa de La Guareña.JPG|170px|[[Вальеса-де-ла-Гварения]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вальеса-де-ла-Гварения]]]]||28,07||81||{{coord|41.135222|-5.326667}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:Vallesa de la Guareña municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.vallesadelaguarena.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вальеса-де-ла-Гварения|publisher=''vallesadelaguarena.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-04-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210428064715/http://www.vallesadelaguarena.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვეგა-დე-ტერა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Vega de Tera''</small>||align=center|[[ფაილი:Construcción en La Milla de Tera.jpg|170px|[[Вега-де-Тера]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вега-де-Тера]]]]||44,16||321||{{coord|41.99778|-6.12472}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Vega de Tera municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytovegatera.es/es/index.html|title=Официальный сайт муниципалитета Вега-де-Тера|publisher=''aytovegatera.es/es/index.html''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20210126212652/http://aytovegatera.es/es/index.html|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვეგა-დე-ვილიალობოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Vega de Villalobos''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Vega de Villalobos.jpg|170px|[[Вега-де-Вильялобос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вега-де-Вильялобос]]]]||10,14||92||{{coord|41.97000|-5.46306}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Vega de Villalobos municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვეგალატრავე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Vegalatrave''</small>||align=center|[[ფაილი:Vegalatrave - Iglesia de San Lorenzo (2).jpg|170px|[[Вегалатраве]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вегалатраве]]]]||18,57||84||{{coord|41.70028|-6.10667}}||[[ტიერა-დე-ალბის კომარკა|ტიერა-დე-ალბა]]||[[ფაილი:Vegalatrave municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვენიალბო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Venialbo''</small>||align=center|[[ფაილი:Venialbo. Margen derecha.jpg|170px|[[Вениальбо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Venialbo (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Вениальбо]]]]||42,05||420||{{coord|41.39000|-5.53972}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Venialbo municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.venialbo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вениальбо|publisher=''venialbo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20210115231626/http://venialbo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვესდეემარბანი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Vezdemarbán''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Miguel en Vezemarbán.jpg|170px|[[Весдемарбан]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Весдемарбан]]]]||47,92||448||{{coord|41.65417|-5.36694}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Vezdemarbán municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://vezdemarban.org/|title=Официальный сайт муниципалитета Весдемарбан|publisher=''vezdemarban.org''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20210209010509/http://vezdemarban.org/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვიდაიანესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Vidayanes''</small>||align=center|[[ფაილი:Vidayanes, vista población.jpg|170px|[[Видайянес]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Видайянес]]]]||12,41||85||{{coord|41.90833|-5.57500}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Vidayanes municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვიდემალა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Videmala''</small>||align=center|[[ფაილი:Videmala-3.jpg|170px|[[Видемала]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Видемала]]]]||25,82||144||{{coord|41.61306|-6.04194}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Videmala municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიაბრასარო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villabrázaro''</small>||align=center|[[ფაილი:Convento san roman.JPG|170px|[[Вильябрасаро]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villabrázaro (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильябрасаро]]]]||23,27||248||{{coord|42.05278|-5.72889}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Villabrázaro municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ayuntamientodevillabrazaro.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильябрасаро|publisher=''ayuntamientodevillabrazaro.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2013-02-13|archive-url=https://archive.today/20130213143548/http://www.ayuntamientodevillabrazaro.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიაბუენა-დელ-პუენტე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villabuena del Puente''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Pedro, Villabuena del Puente 02.jpg|170px|[[Вильябуэна-дель-Пуэнте]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villabuena del Puente.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильябуэна-дель-Пуэнте]]]]||26,14||649||{{coord|41.38083|-5.40667}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:Villabuena del Puente municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.villabuena.es|title=Официальный сайт муниципалитета Вильябуэна-дель-Пуэнте|publisher=''villabuena.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2016-05-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20160506110302/http://www.villabuena.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიადეპერა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villadepera''</small>||align=center|[[ფაილი:Villadepera-Iglesia.JPG|170px|[[Вильядепера]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильядепера]]]]||30,11||197||{{coord|41.54861|-6.13333}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Villadepera municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიაესკუსა (სამორა)|ვილიაესკუსა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villaescusa''</small>||align=center|[[ფაილი:Church in Villaescusa.JPG|170px|[[Вильяэскуса (Самора)|Вильяэскуса]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villaescusa.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильяэскуса (Самора)|Вильяэскуса]]]]||43,12||246||{{coord|41.20639|-5.46472}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:Villaescusa municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიაფაფილა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villafáfila''</small>||align=center|[[ფაილი:Lagunas de Villafáfila, detalle laguna.jpg|170px|[[Вильяфафила]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villafáfila.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильяфафила]]]]||74||469||{{coord|41.84861|-5.61500}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Villafáfila municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.villafafila.net/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильяфафила|publisher=''villafafila.net''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2008-03-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20080312122848/http://www.villafafila.net/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიაფერუენია]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villaferrueña''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Villaferrueña.jpg|170px|[[Вильяферруэния]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильяферруэния]]]]||20,53||109||{{coord|42.09889|-5.85833}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Villaferrueña municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytovillaferruena.es/es/index.html|title=Официальный сайт муниципалитета Вильяферруэния|publisher=''aytovillaferruena.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125225547/http://www.aytovillaferruena.es/es/index.html|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიახერისი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villageriz''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial Villageriz.jpg|170px|[[Вильяхерис]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильяхерис]]]]||7,18||48||{{coord|42.1189306|-5.9555417}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Villageriz municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytovillageriz.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильяхерис|publisher=''aytovillageriz.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2022-01-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20220107042647/http://www.aytovillageriz.com/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ვილიალასანი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villalazán''</small>||align=center|[[ფაილი:Ayuntamiento de Villalazán.jpg|170px|[[Вильяласан]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villalazán.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильяласан]]]]||15,04||260||{{coord|41.49444|-5.58917}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Villalazán municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიალბა-დე-ლა-ლამპრეანა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villalba de la Lampreana''</small>||align=center|[[ფაილი:Villalba de la Lampreana, vista de la población, 02.jpg|170px|[[Вильяльба-де-ла-Лампреана]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villalba de la Lampreana.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильяльба-де-ла-Лампреана]]]]||28,29||218||{{coord|41.74333|-5.64139}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Villalba de la Lampreana municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.villalampreana.com/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильяльба-де-ла-Лампреана|publisher=''villalampreana.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2017-09-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170925172715/http://villalampreana.com/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170925172715/http://villalampreana.com/|archivedate=2017-09-25}}</ref> |-align="center" |[[ვილიალკამპო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villalcampo''</small>||align=center|[[ფაილი:Carbajosa.jpg|170px|[[Вильялькампо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villalcampo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильялькампо]]]]||64,95||419||{{coord|41.5218167|-6.0485750}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Villalcampo municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=https://www.aytovillalcampo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильялькампо|publisher=''aytovillalcampo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20210120163653/https://www.aytovillalcampo.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიალობოსი (მუნიციპალიტეტი)|ვილიალობოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villalobos''</small>||align=center|[[ფაილი:Villalobos, calle de Santa Clara.jpg|170px|[[Вильялобос (муниципалитет)|Вильялобос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villalobos.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильялобос (муниципалитет)|Вильялобос]]]]||43,2±0,1||235||{{coord|41.94583|-5.47472}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Villalobos municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიალონსო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villalonso''</small>||align=center|[[ფაილი:Castillo Villalonso 2.jpg|170px|[[Вильялонсо]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильялонсо]]]]||15||73||{{coord|41.59722|-5.29778}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Villalonso municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიალპანდო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villalpando''</small>||align=center|[[ფაილი:Puerta Villa o de San Andres.JPG|170px|[[Вильяльпандо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villalpando.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильяльпандо]]]]||127||1457||{{coord|41.86472|-5.41306}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Villalpando municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.villalpando.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильяльпандо|publisher=''villalpando.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20210209010436/http://www.villalpando.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიალუბე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villalube''</small>||align=center|[[ფაილი:Villalube a.jpg|170px|[[Вильялубе]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villalube.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильялубе]]]]||39,95||170||{{coord|41.61056|-5.54556}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Villalube municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიამიორ-დე-კამპოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villamayor de Campos''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de la Asunción de Nuestra Señora, Villamayor de Campos 01.jpg|170px|[[Вильямайор-де-Кампос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильямайор-де-Кампос]]]]||26,48||338||{{coord|41.89889|-5.35917}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Villamayor de Campos municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიამიორ-დე-ლოს-ესკუდეროსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villamor de los Escuderos''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de la Asunción de Nuestra Señora, Villamor de los Escuderos 02.jpg|170px|[[Вильямор-де-лос-Эскудерос]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильямор-де-лос-Эскудерос]]]]||56,27||371||{{coord|41.25278|-5.57500}}||[[ლა-გუარენიის კომარკა|ლა-გუარენია]]||[[ფაილი:Villamor de los Escuderos municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიანასარი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villanázar''</small>||align=center|[[ფაილი:Villanazar.JPG|170px|[[Вильянасар]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильянасар]]]]||18,39||270||{{coord|41.97500|-5.78028}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Villanázar municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytovillanazar.es/es/index.html|title=Официальный сайт муниципалитета Вильянасар|publisher=''aytovillanazar.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20210128140327/http://aytovillanazar.es/es/index.html|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიანუევა-დე-ასოაგე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villanueva de Azoague''</small>||align=center|[[ფაილი:Glesia Villanueva de Azoague.jpg|170px|[[Вильянуэва-де-Асоаге]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильянуэва-де-Асоаге]]]]||19,07||358||{{coord|41.97444|-5.66444}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Villanueva de Azoague municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.ayuntamientodevillanuevadeazoague.com/es/index.html|title=Официальный сайт муниципалитета Вильянуэва-де-Асоаге|publisher=''ayuntamientodevillanuevadeazoague.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20210209010525/http://www.ayuntamientodevillanuevadeazoague.com/es/index.html|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიანუევა-დე-კამპეანი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villanueva de Campeán''</small>||align=center|[[ფაილი:Vía de la Plata (6093018245).jpg|170px|[[Вильянуэва-де-Кампеан]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильянуэва-де-Кампеан]]]]||12||119||{{coord|41.35361|-5.76861}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Villanueva de Campeán municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.villanuevadecampean.com|title=Официальный сайт муниципалитета Вильянуэва-де-Кампеан|publisher=''villanuevadecampean.com''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2007-09-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20070928152415/http://www.villanuevadecampean.com/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიანუევა-დე-ლას-პერასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villanueva de las Peras''</small>||align=center|[[ფაილი:Vistadepo1.jpg|170px|[[Вильянуэва-де-лас-Перас]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильянуэва-де-лас-Перас]]]]||17,32||79||{{coord|41.93583|-5.97889}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Villanueva de las Peras municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიანუევა-დელ-კამპო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villanueva del Campo''</small>||align=center|[[ფაილი:Ermita del Cristo 2.jpg|170px|[[Вильянуэва-дель-Кампо]]]]||[[ფაილი:Escudo villanueva.png|80px|Герб муниципалитета [[Вильянуэва-дель-Кампо]]]]||40||823||{{coord|41.98556|-5.40750}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Villanueva del Campo municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://villanuevadelcampo.org/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильянуэва-дель-Кампо|publisher=''villanuevadelcampo.org''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20210209010408/http://villanuevadelcampo.org/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიარ-დე-ფალიავესი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villar de Fallaves''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de San Vicente, Villar de Fallaves 02.jpg|170px|[[Вильяр-де-Фальявес]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильяр-де-Фальявес]]]]||20,95||44||{{coord|41.92528|-5.34472}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Villar de Fallaves municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიარ-დელ-ბუეი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villar del Buey''</small>||align=center|[[ფაილი:No image available.svg|170px|[[Вильяр-дель-Буэй]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villar del Buey.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильяр-дель-Буэй]]]]||134,74||556||{{coord|41.32806|-6.18750}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Villar del Buey municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.villardelbuey.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильяр-дель-Буэй|publisher=''villardelbuey.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2011-07-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20110729120755/http://www.villardelbuey.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიარალბო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villaralbo''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa_modernista de Villaralbo.jpg|170px|[[Вильяральбо]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villaralbo.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильяральбо]]]] ||22||1810||{{coord|41.49222|-5.68472}}||[[ტიერა-დელ-ვინოს კომარკა|ტიერა-დელ-ვინო]]||[[ფაილი:Villaralbo municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.envillaralbo.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильяральбо|publisher=''envillaralbo.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2012-10-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20121017013805/http://www.envillaralbo.es/|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121017013805/http://www.envillaralbo.es/|archivedate=2012-10-17}}</ref> |-align="center" |[[ვილიარდესიერვოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villardeciervos''</small>||align=center|[[ფაილი:Villardeciervos Casa 20100710 618.jpg|170px|[[Вильярдесьервос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villardeciervos.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильярдесьервос]]]]||84,32||399||{{coord|41.93306|-6.28306}}||[[ლა-კარბალიედის კომარკა|ლა-კარბალიედა]]||[[ფაილი:Villardeciervos municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytovillardeciervos.com/ayto.htm|title=Официальный сайт муниципалитета Вильярдесьервос|publisher=''aytovillardeciervos.com/ayto.htm''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2012-07-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20120720220129/http://www.aytovillardeciervos.com/ayto.htm|deadlink=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120720220129/http://www.aytovillardeciervos.com/ayto.htm|archivedate=2012-07-20}}</ref> |-align="center" |[[ვილიარდიგუა-დე-ლა-რიბერა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villardiegua de la Ribera''</small>||align=center|[[ფაილი:Villardiegua-Mula.JPG|170px|[[Вильярдьегва-де-ла-Рибера]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильярдьегва-де-ла-Рибера]]]]||29||114||{{coord|41.53611|-6.18222}}||[[საიაგოს კომარკა|საიაგო]]||[[ფაილი:Villardiegua de la Ribera municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიარდიგა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villárdiga''</small>||align=center|[[ფაილი:Iglesia de Nuestra Señora del Realengo y Ayuntamiento de Villárdiga.jpg|170px|[[Вильярдига]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильярдига]]]]||17||73||{{coord|41.81917|-5.46389}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Villárdiga municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიარდონდიეგო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villardondiego''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Villardondiego.jpg|170px|[[Вильярдондьего]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villardondiego.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильярдондьего]]]]||23,63||106||{{coord|41.58444|-5.37667}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Villardondiego municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიარინ-დე-კამპოსი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villarrín de Campos''</small>||align=center|[[ფაილი:Villarrín de Campos, Plaza de España, Iglesia de la Asunción de Nuestra Sra.jpg|170px|[[Вильяррин-де-Кампос]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villarrín de Campos.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильяррин-де-Кампос]]]]||50,9±0,1||390||{{coord|41.79611|-5.64000}}||[[ტიერა-დე-კამპოსის კომარკა|ტიერა-დე-კამპოსი]]||[[ფაილი:Villarrín de Campos municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.aytovillarrindecampos.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильяррин-де-Кампос|publisher=''aytovillarrindecampos.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-01-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20210118195513/http://aytovillarrindecampos.es/|deadlink=no}}</ref> |-align="center" |[[ვილიასეკო-დელ-პანი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villaseco del Pan''</small>||align=center|[[ფაილი:En Villaseco del Pan, Zamora. (Casa típica de piedra y adobe) - panoramio.jpg|170px|[[Вильясеко-дель-Пан]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильясеко-дель-Пан]]]]||34,56||228||{{coord|41.46889|-5.96361}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Villaseco del Pan municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.villaseco.info|title=Официальный сайт муниципалитета Вильясеко-дель-Пан|publisher=''villaseco.info''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2017-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20170711044817/http://www.villaseco.info/|deadlink=yes}}</ref> |-align="center" |[[ვილიავენდიმიო]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villavendimio''</small>||align=center|[[ფაილი:Casa consistorial de Villavendimio.jpg|170px|[[Вильявендимио]]]]||[[ფაილი:Escudo de Villavendimio (Zamora).svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильявендимио]]]]||15,51||177||{{coord|41.57833|-5.34361}}||[[ალფოს-დე-ტოროს კომარკა|ალფოს-დე-ტორო]]||[[ფაილი:Villavendimio municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვილიავესა-დე-ვალვერდე]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villaveza de Valverde''</small>||align=center|[[ფაილი:Vista Villaveza de Valverde.jpg|170px|[[Вильявеса-де-Вальверде]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильявеса-де-Вальверде]]]]||12,46||71||{{coord|41.94472|-5.85000}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Villaveza de Valverde municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://villavezavalverde.iespana.es/|title=Официальный сайт муниципалитета Вильявеса-де-Вальверде|publisher=''villavezavalverde.iespana.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2021-02-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20210209010526/https://www.iespana.es/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210209010526/https://www.iespana.es/|archivedate=2021-02-09}}</ref> |-align="center" |[[ვილიავესა-დელ-აგუა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Villaveza del Agua''</small>||align=center|[[ფაილი:Villaveza del agua Igesia parroquial.jpg|170px|[[Вильявеса-дель-Агва]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Вильявеса-дель-Агва]]]]||26,26||176||{{coord|41.91889|-5.68000}}||[[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესი]]||[[ფაილი:Villaveza del Agua municipality.png|140px]]|| |-align="center" |[[ვინიასი]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Viñas''</small>||align=center|[[ფაილი:Ermida Viñas de Aliste.jpg|170px|[[Виньяс]]]]||[[ფაილი:Coats of arms of None.svg|80px|Герб муниципалитета [[Виньяс]]]]||40||167||{{coord|41.77333|-6.47139}}||[[ალისტეს კომარკა|ალისტე]]||[[ფაილი:Viñas municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.vinas.aliste.info/|title=Официальный сайт муниципалитета Виньяс|publisher=''vinas.aliste.info''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2007-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927043334/http://www.vinas.aliste.info/|deadlink=no|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070927043334/http://www.vinas.aliste.info/|archivedate=2007-09-27}}</ref> |-align="center" |[[სამორა (ესპანეთი)|სამორა]]<br><small>[[ესპანური ენა|ესპ.]] ''Zamora''</small>||align=center|[[ფაილი:Catedral de Zamora Es retouched.jpg|170px|[[Самора (Испания)|Самора]]]]||[[ფაილი:Escudo de Zamora.svg|80px|Герб муниципалитета [[Самора (Испания)|Самора]]]]||149,28||60 988||{{coord|41.50333|-5.75556}}||[[ტიერა-დელ-პანის კომარკა|ტიერა-დელ-პანი]]||[[ფაილი:Zamora municipality.png|140px]]||<ref>{{cite web|url=http://www.zamora.es|title=Официальный сайт муниципалитета Самора|publisher=''zamora.es''|lang=es|accessdate=2021-01-23|archive-date=2009-08-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20090803121613/http://www.zamora.es/|deadlink=no}}</ref> |} ==რუკა== {{პოზრუკა+|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|width=1100|float=center|caption=ლეონის მუნიციპალიტეტების მდებარეობა რუკაზე |places= {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[აბესამესი|1]]|lat=41.62611|long=-5.42639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ალკანიისესი|2]]|lat=41.69972|long=-6.34667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ალკუბილია-დე-ნოგალესი|3]]|lat=42.12722|long=-5.92222|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ალფარას-დე-საიაგო|4]]|lat=41.22722|long=-5.98333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ალგორდე|5]]|lat=41.56667|long=-5.60361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ალმარას-დე-დუერო|6]]|lat=41.46667|long=-5.91667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ალმეიდა-დე-საიაგო|7]]|lat=41.26722|long=-6.07278|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ანდავიასი|8]]|lat=41.59806|long=-5.85556|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[არსენილიასი|9]]|lat=41.45611|long=-5.68583|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[არკოს-დე-ლა-პოლვოროსა|10]]|lat=41.94444|long=-5.69750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[არგანიინი|11]]|lat=41.43972|long=-6.21000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[არგუხილიო|12]]|lat=41.31167|long=-5.58806|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[არკილიონისი|13]]|lat=41.70889|long=-5.65611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[არაბალდე|14]]|lat=42.10778|long=-5.89528|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ასპარიეგოსი|15]]|lat=41.67361|long=-5.59861|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ასტურიანოსი|16]]|lat=42.05306|long=-6.48667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[აიოო-დე-ვიდრიალესი|17]]|lat=42.12861|long=-6.06667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ბარსიალ-დელ-ბარკო|18]]|lat=41.93417|long=-5.66417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ბელვერ-დე-ლოს-მონტესი|19]]|lat=41.72278|long=-5.45083|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ბენავენტე (ესპანეთი)|20]]|lat=42.00500|long=-5.67556|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ბენეხილესი|21]]|lat=41.62667|long=-5.63528|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ბერმილიო-დე-საიაგო|22]]|lat=41.365833|long=-6.111889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ბრეტო|23]]|lat=41.88194|long=-5.73833|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ბრეტოსინო|24]]|lat=41.88333|long=-5.75500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ბრიმე-დე-სოგი|25]]|lat=42.06139|long=-6.04750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ბრიმე-დე-ურსი|26]]|lat=42.03806|long=-5.87333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ბურგანეს-დე-ვალვერდე|27]]|lat=41.92194|long=-5.78083|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ბუსტილიო-დელ-ორო|28]]|lat=41.67444|long=-5.46139|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კაბანიას-დე-საიაგო|29]]|lat=41.33306|long=-5.79056|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კალსადილია-დე-ტერა|30]]|lat=41.98000|long=-6.08250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კამარსანა-დე-ტერა|31]]|lat=41.99472|long=-6.02639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კანიისალი|32]]|lat=41.16778|long=-5.37000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კანიისიო|33]]|lat=41.76833|long=-5.50333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კარბახალეს-დე-ალბა|34]]|lat=41.65444|long=-5.99694|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კარბელინიო|35]]|lat=41.22972|long=-6.14806|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კასასეკა-დე-კამპეანი|36]]|lat=41.37556|long=-5.74611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კასასეკა-დე-ლას-ჩანასი|37]]|lat=41.43944|long=-5.67556|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კასტრილიო-დე-ლა-გუარენია|38]]|lat=41.23028|long=-5.32361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კასტროგონსალო|39]]|lat=41.99111|long=-5.60361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კასტრონუევო|40]]|lat=41.72167|long=-5.54333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კასტროვერდე-დე-კამპოსი|41]]|lat=41.97000|long=-5.30333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კასურა|42]]|lat=41.41556|long=-5.70361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სერესინოს-დე-კამპოსი|43]]|lat=41.90083|long=-5.48722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სერესინოს-დელ-კარისალი|44]]|lat=41.68333|long=-5.65306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სერნადილია|45]]|lat=42.02028|long=-6.41722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კობრეროსი|46]]|lat=42.07556|long=-6.70139|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კოომონტე|47]]|lat=42.11639|long=-5.81250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კორესესი|48]]|lat=41.54806|long=-5.62222|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კორალეს-დელ-ვინო|49]]|lat=41.35778|long=-5.72750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კოტანეს-დელ-მონტე|50]]|lat=41.81694|long=-5.28972|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კუბილიოსი|51]]|lat=41.57500|long=-5.73944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კუბო-დე-ბენავენტე|52]]|lat=42.12361|long=-6.16306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კუელგამურესი|53]]|lat=41.3067778|long=-5.6575417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ელ-კუბო-დელ-ვინო|54]]|lat=41.25500|long=-5.71083|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ელ-მადერალი|55]]|lat=41.28139|long=-5.62194|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ელ-პეგო|56]]|lat=41.33306|long=-5.46917|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ელ-პერდიგონი|57]]|lat=41.41111|long=-5.75389|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ელ-პინიერო|58]]|lat=41.35417|long=-5.58750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ენტრალა|59]]|lat=41.43111|long=-5.75472|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ესპადანიედო|60]]|lat=42.11611|long=-6.39361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფარამონტანოს-დე-ტაბარა|61]]|lat=41.83417|long=-5.89333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფარისა|62]]|lat=41.41806|long=-6.26667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფერმოსელიე|63]]|lat=41.31750|long=-6.39500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფერერას-დე-აბახო|64]]|lat=41.89694|long=-6.07806|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფერერას-დე-არიბა|65]]|lat=41.89861|long=-6.19444|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფერერუელა|66]]|lat=41.76583|long=-6.07194|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფიგერუელა-დე-არიბა|67]]|lat=41.86861|long=-6.44306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფონფრია (სამორა)|68]]|lat=41.63556|long=-6.14028|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფრესნო-დე-ლა-პოლვოროსა|69]]|lat=42.08361|long=-5.77000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფრესნო-დე-ლა-რიბერა|70]]|lat=41.52833|long=-5.56944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფრესნო-დე-საიაგო|71]]|lat=41.31833|long=-5.97083|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფრიერა-დე-ვალვერდე|72]]|lat=41.91306|long=-5.84167|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფუენტე-ენკალადა|73]]|lat=42.11056|long=-5.99333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფუენტელაპენია|74]]|lat=41.25139|long=-5.38500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფუენტეს-დე-როპელი|75]]|lat=42.00250|long=-5.54583|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფუენტესაუკო|76]]|lat=41.23139|long=-5.49306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label= [[ფუენტესეკასი|86]]|lat=41.3252425858381|long=-5.628923626424478|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ფუენტესპრეადასი|77]]|lat=41.63056|long=-5.47250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[გალენდე|78]]|lat=42.105167|long=-6.662222|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[გალიეგოს-დელ-პანი|79]]|lat=41.60000|long=-5.58167|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[გალიეგოს-დელ-რიო|80]]|lat=41.73528|long=-6.17361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[გამონესი|81]]|lat=41.46694|long=-6.17778|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ხემა|82]]|lat=41.41833|long=-5.64944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[გრანხა-დე-მორერუელა|83]]|lat=41.81028|long=-5.73889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[გრანუსილიო|84]]|lat=42.05194|long=-5.92750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[გვარატე|85]]|lat=41.29083|long=-5.44000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ერმისენდე|87]]|lat=41.96861|long=-6.89528|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ხამბრინა|88]]|lat=41.39389|long=-5.66389|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ხუსტელი|89]]|lat=42.15028|long=-6.29444|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ლა-ბოვედა-დე-ტორო|90]]|lat=41.34444|long=-5.41083|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ლა-ინიესტა|91]]|lat=41.55250|long=-5.79889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ლა-ტორე-დელ-ვალიე|92]]|lat=42.09167|long=-5.72222|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ლოსასინო|93]]|lat=41.68111|long=-6.07944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ლოსასიო|94]]|lat=41.71083|long=-6.04000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ლუბიანი (ესპანეთი)|95]]|lat=42.03500|long=-6.90694|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ლუელმო|96]]|lat=41.43972|long=-6.13278|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მადრიდანოსი|97]]|lat=41.48028|long=-5.60417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მაიდე|98]]|lat=41.86917|long=-6.37722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მაირე-დე-კასტროპონსე|99]]|lat=42.11167|long=-5.78417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მალვა (სამორა)|100]]|lat=41.65417|long=-5.48611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მანგანესეს-დე-ლა-ლამპრეანა|101]]|lat=41.75028|long=-5.70889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მანგანესეს-დე-ლა-პოლვოროსა|102]]|lat=42.03611|long=-5.74639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მანსანალ-დე-არიბა|103]]|lat=41.99139|long=-6.43972|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მანსანალ-დე-ლოს-ინფანტესი|104]]|lat=42.05500|long=-6.38278|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მანსანალ-დელ-ბარკო|105]]|lat=41.63611|long=-5.94611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მატილია-დე-არსონი|106]]|lat=42.10611|long=-5.64194|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მატილია-ლა-სეკა|107]]|lat=41.57917|long=-5.50028|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მაიალდე|108]]|lat=41.25111|long=-5.79750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მელგარ-დე-ტერა|109]]|lat=41.96583|long=-6.01417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მისერესეს-დე-ტერა|110]]|lat=41.98861|long=-5.87139|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მილიეს-დე-ლა-პოლვოროსა|111]]|lat=41.92306|long=-5.73306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მოლასილიოსი|112]]|lat=41.58278|long=-5.65917|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მოლესუელას-დე-ლა-კარბალიედა|113]]|lat=42.08278|long=-6.18611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მომბუეი|114]]|lat=42.02417|long=-6.32889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მონფარასინოსი|115]]|lat=41.55389|long=-5.70639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მონტამარტა|116]]|lat=41.64694|long=-5.80500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მორალ-დე-საიაგო|117]]|lat=41.47250|long=-6.10111|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მორალეხა-დე-საიაგო|118]]|lat=41.17111|long=-6.00139|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მორალეხა-დელ-ვინო|119]]|lat=41.46444|long=-5.65556|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მორალეს-დე-რეი|120]]|lat=42.06778|long=-5.78556|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მორალეს-დე-ტორო|121]]|lat=41.53694|long=-5.30889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მორალეს-დე-ვალვერდე|122]]|lat=41.94000|long=-5.89000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მორალეს-დელ-ვინო|123]]|lat=41.44639|long=-5.73194|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მორალინა|124]]|lat=41.48944|long=-6.13833|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მორერუელა-დე-ლოს-ინფანსონესი|125]]|lat=41.63139|long=-5.70694|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მორერუელა-დე-ტაბარა|126]]|lat=41.79889|long=-5.87111|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მუელას-დე-ლოს-კაბალიეროსი|127]]|lat=42.13000|long=-6.33528|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მუელას-დელ-პანი|128]]|lat=41.5212139|long=-5.9672722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[მუგა-დე-საიაგო|129]]|lat=41.38750|long=-6.19833|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ნავიანოს-დე-ვალვერდე|130]]|lat=41.95361|long=-5.81667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ოლმილიოს-დე-კასტრო|131]]|lat=41.73167|long=-5.96889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ოტერო-დე-ბოდასი|132]]|lat=41.93917|long=-6.15083|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პახარეს-დე-ლა-ლამპრეანა|133]]|lat=41.71528|long=-5.69333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პალასიოს-დე-სანაბრია|134]]|lat=42.05500|long=-6.52694|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პალასიოს-დელ-პანი|135]]|lat=41.60389|long=-5.87667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პედრალბა-დე-ლა-პრადერია|136]]|lat=42.02444|long=-6.69389|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პელეაგონსალო|137]]|lat=41.48222|long=-5.48194|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პელეას-დე-აბახო|138]]|lat=41.39222|long=-5.69000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პენიაუსენდე|139]]|lat=41.28722|long=-5.86667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პეკე|140]]|lat=42.07278|long=-6.27472|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პერერუელა|141]]|lat=41.41583|long=-5.87750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პერილია-დე-კასტრო|142]]|lat=41.72639|long=-5.87639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პიასი|143]]|lat=42.08611|long=-6.99944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პიედრაიტა-დე-კასტრო|144]]|lat=41.68083|long=-5.72889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პინილია-დე-ტორო|145]]|lat=41.62750|long=-5.36500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პინო-დელ-ორო|146]]|lat=41.57611|long=-6.12083|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პობლადურა-დე-ვალდერადუეი|147]]|lat=41.69972|long=-5.54250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პობლადურა-დელ-ვალიე|148]]|lat=42.10250|long=-5.73333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პორტო (სამორა)|149]]|lat=42.16722|long=-6.89944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პოსოანტიგუო|150]]|lat=41.59806|long=-5.43389|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პოსუელო-დე-ტაბარა|151]]|lat=41.78528|long=-5.89167|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პრადო (სამორა)|152]]|lat=41.92056|long=-5.41889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პუებლა-დე-სანაბრია|153]]|lat=42.05528|long=-6.63361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[პუებლიკა-დე-ვალვერდე|154]]|lat=41.91917|long=-5.89833|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კინტანილია-დე-ურსი|155]]|lat=42.032861|long=-5.848694|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კინტანილია-დელ-მონტე|156]]|lat=41.86778|long=-5.34944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კინტანილია-დელ-ოლმო|157]]|lat=41.9051111|long=-5.4064861|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[კირუელას-დე-ვიდრიალესი|158]]|lat=42.02056|long=-5.83056|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[რაბანალესი|159]]|lat=41.74167|long=-6.27583|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[რაბანო-დე-ალისტე|160]]|lat=41.74500|long=-6.43306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[რეკეხო|161]]|lat=42.03056|long=-6.74250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[რეველიონოსი|162]]|lat=41.89139|long=-5.56861|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[რიოფრიო-დე-ალისტე|163]]|lat=41.81528|long=-6.17722|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[რიონეგრო-დელ-პუენტე|164]]|lat=42.00667|long=-6.22639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[როალესი|165]]|lat=41.55167|long=-5.77278|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[რობლედა-სერვანტესი|166]]|lat=42.08361|long=-6.59139|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[როელოსი|167]]|lat=41.25194|long=-6.17139|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[როსინოს-დე-ლა-რეკეხადა|168]]|lat=42.08917|long=-6.53444|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სალსე|169]]|lat=41.27139|long=-6.21667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სამირ-დე-ლოს-კანიოსი|170]]|lat=41.67306|long=-6.16361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სან-აგუსტინ-დელ-პოსო|171]]|lat=41.88556|long=-5.59417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სან-სებრიან-დე-კასტრო|172]]|lat=41.70528|long=-5.75639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სან-კრისტობალ-დე-ენტრევინიასი|173]]|lat=42.04694|long=-5.63444|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სან-ესტებან-დელ-მოლარი|174]]|lat=41.9372083|long=-5.5517917|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სან-ხუსტო|175]]|lat=42.13500|long=-6.62444|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სან-მარტინ-დე-ვალდერადუეი|176]]|lat=41.81361|long=-5.47167|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სან-მიგელ-დე-ლა-რიბერა|177]]|lat=41.33167|long=-5.57750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სან-მიგელ-დელ-ვალიე|178]]|lat=42.02944|long=-5.49694|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სან-პედრო-დე-სეკე|179]]|lat=42.04306|long=-6.07361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სან-პედრო-დე-ლა-ნავე-ალმენდრა|180]]|lat=41.59167|long=-5.92250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სან-ვისენტე-დე-ლა-კაბესა|181]]|lat=41.805389|long=-6.252306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სან-ვიტერო|182]]|lat=41.7755278|long=-6.3483472|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სანტა-კლარა-დე-ავედილიო|183]]|lat=41.33944|long=-5.67694|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სანტა-კოლომბა-დე-ლას-მონხასი|184]]|lat=41.95917|long=-5.68611|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სანტა-კრისტინა-დე-ლა-პოლვოროსა|185]]|lat=41.999889|long=-5.713194|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სანტა-კროია-დე-ტერა|186]]|lat=41.98361|long=-5.97528|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სანტა-ეუფემია-დელ-ბარკო|187]]|lat=41.67778|long=-5.89944|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სანტა-მარია-დე-ლა-ვეგა|188]]|lat=42.08556|long=-5.80972|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სანტა-მარია-დე-ვალვერდე|189]]|lat=41.93528|long=-5.93444|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სანტიბანიეს-დე-ტერა|190]]|lat=41.9847639|long=-5.9227361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სანტიბანიეს-დე-ვიდრიალესი|191]]|lat=42.0717361|long=-6.0146389|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სანტოვენია|192]]|lat=41.87861|long=-5.70917|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სანსოლესი|193]]|lat=41.43222|long=-5.56694|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ტაბარა|194]]|lat=41.82611|long=-5.95889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ტაპიოლესი|195]]|lat=41.85750|long=-5.49639|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ტორო (სამორა)|196]]|lat=41.52611|long=-5.39472|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ტორეგამონესი|197]]|lat=41.48806|long=-6.17861|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ტორეს-დელ-კარისალი|198]]|lat=41.61611|long=-5.67028|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ტრაბასოსი|199]]|lat=41.74722|long=-6.49306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ტრეფასიო|200]]|lat=42.12222|long=-6.65250|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[უნია-დე-კინტანა|201]]|lat=42.08639|long=-6.14444|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვადილიო-დე-ლა-გუარენია|202]]|lat=41.28194|long=-5.35278|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვალკაბადო|203]]|lat=41.54917|long=-5.74917|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვალდეფინხასი|204]]|lat=41.45139|long=-5.45528|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვალდესკორიელი|205]]|lat=42.02250|long=-5.51056|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვალიესა-დე-ლა-გუარენია|206]]|lat=41.135222|long=-5.326667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვეგა-დე-ტერა|207]]|lat=41.99778|long=-6.12472|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვეგა-დე-ვილიალობოსი|208]]|lat=41.97000|long=-5.46306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვეგალატრავე|209]]|lat=41.70028|long=-6.10667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვენიალბო|210]]|lat=41.39000|long=-5.53972|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვესდეემარბანი|211]]|lat=41.65417|long=-5.36694|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვიდაიანესი|212]]|lat=41.90833|long=-5.57500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვიდემალა|213]]|lat=41.61306|long=-6.04194|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიაბრასარო|214]]|lat=42.05278|long=-5.72889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიაბუენა-დელ-პუენტე|215]]|lat=41.38083|long=-5.40667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიადეპერა|216]]|lat=41.54861|long=-6.13333|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიაესკუსა (სამორა)|217]]|lat=41.20639|long=-5.46472|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიაფაფილა|218]]|lat=41.84861|long=-5.61500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიაფერუენია|219]]|lat=42.09889|long=-5.85833|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიახერისი|220]]|lat=42.1189306|long=-5.9555417|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიალასანი|221]]|lat=41.49444|long=-5.58917|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიალბა-დე-ლა-ლამპრეანა|222]]|lat=41.74333|long=-5.64139|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიალკამპო|223]]|lat=41.5218167|long=-6.0485750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიალობოსი (მუნიციპალიტეტი)|224]]|lat=41.94583|long=-5.47472|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიალონსო|225]]|lat=41.59722|long=-5.29778|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიალპანდო|226]]|lat=41.86472|long=-5.41306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიალუბე|227]]|lat=41.61056|long=-5.54556|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიამიორ-დე-კამპოსი|228]]|lat=41.89889|long=-5.35917|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიამიორ-დე-ლოს-ესკუდეროსი|229]]|lat=41.25278|long=-5.57500|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიანასარი|230]]|lat=41.97500|long=-5.78028|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიანუევა-დე-ასოაგე|231]]|lat=41.97444|long=-5.66444|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიანუევა-დე-კამპეანი|232]]|lat=41.35361|long=-5.76861|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიანუევა-დე-ლას-პერასი|233]]|lat=41.93583|long=-5.97889|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიანუევა-დელ-კამპო|234]]|lat=41.98556|long=-5.40750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიარ-დე-ფალიავესი|235]]|lat=41.92528|long=-5.34472|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიარ-დელ-ბუეი|236]]|lat=41.32806|long=-6.18750|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიარალბო|237]]|lat=41.49222|long=-5.68472|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიარდესიერვოსი|238]]|lat=41.93306|long=-6.28306|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიარდიგუა-დე-ლა-რიბერა|239]]|lat=41.53611|long=-6.18222|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიარდიგა|240]]|lat=41.81917|long=-5.46389|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიარდონდიეგო|241]]|lat=41.58444|long=-5.37667|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიარინ-დე-კამპოსი|242]]|lat=41.79611|long=-5.64000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიასეკო-დელ-პანი|243]]|lat=41.46889|long=-5.96361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიავენდიმიო|244]]|lat=41.57833|long=-5.34361|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიავესა-დე-ვალვერდე|245]]|lat=41.94472|long=-5.85000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვილიავესა-დელ-აგუა|246]]|lat=41.91889|long=-5.68000|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[ვინიასი|247]]|lat=41.77333|long=-6.47139|background=#FEFEE9|position=top}} {{პოზრუკა~|ესპანეთი კასტილია და ლეონი სამორა|label=[[სამორა (ესპანეთი)|248]]|lat=41.50333|long=-5.75556|background=#FEFEE9|position=top}} }} ==რესურსები ინტერნეტში== * {{cite web|url=https://www.infolaso.com/geografia/114-geografia-de-espana/1203-extension-geografica-de-los-municipios-de-zamora.html|title=Extensión Geográfica de los Municipios de Zamora|author= |lang=es|date= |work= |publisher=infolaso.com|description=список муниципалитетов провинции Самора по площади|accessdate=2021-02-02}} * {{cite web|url=https://www.ine.es/jaxiT3/Datos.htm?t=2906#!tabs-tabla|title=Zamora: Población por municipios y sexo|publisher=''ine.es''|lang=es|accessdate=2021-02-02}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ესპანეთის მუნიციპალიტეტები}} [[კატეგორია:სამორის მუნიციპალიტეტები|*]] neycp6yrwvkimdftf851dri99k4am1e 0 577435 4814555 4740626 2025-06-15T03:06:32Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814555 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სანტა-მარია-დე-ლას-ოიასი |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კასტილია და ლეონი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = სორიის პროვინცია |თემის ტიპი = კომარკა |თემი =ტიერას-დელ-ბურგოს კომარკა |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სანტა-მარია-დე-ლას-ოიასი''' ({{lang-es|Santa María de las Hoyas}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიური გაერთიანების [[სორიის პროვინცია|სორიის პროვინციის]] [[ტიერას-დელ-ბურგოს კომარკა|ტიერას-დელ-ბურგოს კომარკის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 45 კმ². მოსახლეობა — 94 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[სორიის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://santamariadelashoyas.es სანტა-მარია-დე-ლას-ოიასის მუნიციპალიტეტის საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20250125061928/http://www.santamariadelashoyas.es/ |date=2025-01-25 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სორიის მუნიციპალიტეტები]] ssd1e1p0cym94zsdw58kb9dwvbscbvm 0 577795 4814553 4742226 2025-06-15T03:01:55Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814553 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სანტა-მარია-დე-ლა-ვეგა |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კასტილია და ლეონი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = სამორის პროვინცია |თემის ტიპი = კომარკა |თემი =ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სანტა-მარია-დე-ლა-ვეგა''' ({{lang-es|Santa María de la Vega}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიური გაერთიანების [[სამორის პროვინცია|სამორის პროვინციის]] [[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 17,88 კმ². მოსახლეობა — 293 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[სამორის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://aytosantamariadelavega.org/ სანტა-მარია-დე-ლა-ვეგის მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სამორის მუნიციპალიტეტები]] ezwuekrdqtkfovqdxiqltt5cjzm52mk 0 577797 4814572 4742228 2025-06-15T03:56:46Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814572 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სანტიბანიეს-დე-ტერა |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კასტილია და ლეონი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = სამორის პროვინცია |თემის ტიპი = კომარკა |თემი =ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სანტიბანიეს-დე-ტერა''' ({{lang-es|Santibáñez de Tera}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიური გაერთიანების [[სამორის პროვინცია|სამორის პროვინციის]] [[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 22,13 კმ². მოსახლეობა — 368 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[სამორის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://santibañezdetera.org/ სანტიბანიეს-დე-ტერის მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20250129121608/http://www.xn--santibaezdetera-4qb.org/ |date=2025-01-29 }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სამორის მუნიციპალიტეტები]] 5nsfuy99nwhl5w7t91nsojd1b79yqsr 0 577798 4814571 4742229 2025-06-15T03:55:06Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814571 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სანტიბანიეს-დე-ვიდრიალესი |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კასტილია და ლეონი |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = სამორის პროვინცია |თემის ტიპი = კომარკა |თემი =ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სანტიბანიეს-დე-ვიდრიალესი''' ({{lang-es|Santibáñez de Vidriales}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კასტილია და ლეონი]]ს ავტონომიური გაერთიანების [[სამორის პროვინცია|სამორის პროვინციის]] [[ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკა|ბენავენტე-ი-ლოს-ვალიესის კომარკის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 76 კმ². მოსახლეობა — 922 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[სამორის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://santibañezdevidriales.org/ სანტიბანიეს-დე-ვიდრიალესის მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სამორის მუნიციპალიტეტები]] t1idybr11qyb2gfmb0d3m85tj80gbbg 0 578371 4814651 4745251 2025-06-15T10:32:45Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814651 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სერვერა-დე-ბუიტრაოგო |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = მადრიდის ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = |თემის ტიპი = კომარკა |თემი =სიერა-ნორტის კომარკა |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სერვერა-დე-ბუიტრაოგო''' ({{lang-es|Cervera de Buitrago}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[მადრიდის ავტონომიური გაერთიანება|მადრიდის ავტონომიური გაერთიანების]] [[სიერა-ნორტის კომარკა|სიერა-ნორტის კომარკის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 12,02 კმ². მოსახლეობა — 150 კაცი ([[2019]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[მადრიდის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://cerveradebuitrago.es/ სერვერა-დე-ბუიტრაოგოს მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:მადრიდის მუნიციპალიტეტები]] eok8gfz4hjxf5kuo8eutn3noe6hc8rb 0 578376 4814665 4745265 2025-06-15T11:25:02Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814665 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სიემპოსუელოსი |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = მადრიდის ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = |რაიონი = |თემის ტიპი = კომარკა |თემი =ლას-ვეგასის კომარკა |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სიემპოსუელოსი''' ({{lang-es|Ciempozuelos}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[მადრიდის ავტონომიური გაერთიანება|მადრიდის ავტონომიური გაერთიანების]] [[ლას-ვეგასის კომარკა|ლას-ვეგასის კომარკის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 49,64 კმ². მოსახლეობა — 24592 კაცი ([[2019]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[მადრიდის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://ayto-ciempozuelos.es/ სიემპოსუელოსის მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:მადრიდის მუნიციპალიტეტები]] o9bj0kpp7pvf4m866p2nljg6y9cerod 0 578762 4814503 4749115 2025-06-14T20:02:55Z Mimos 1205 4814503 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიესა | სახელწოდება = უკანასკნელი თოლია | სურათი = ილუსტრაცია პიესისთვის „უკანასკნელი თოლია“.jpeg | ავტორი = [[მიხო მოსულიშვილი]] | პერსონაჟები = [[ჟიული შარტავა]], [[გურამ გაბესკირია]], [[რაულ ეშბა]], ჩინდიკოვი, ბუტბა, ჯოკერი და სხვა. | ადგილი = სოხუმის მინსიტრთა საბჭოს შენობა | პირველად = 2024 | პრემიერის_ადგილი = [[თბილისი]] | ენა = ქართული | სერია = | თემა = | ჟანრი = [[დრამა]] | საიტი = | ibdb = | iobdb = }} '''უკანასკნელი თოლია''' — დრამა [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|აფხაზეთის ომზე]], ერთ მოქმედებად, დაწერილი [[2018]] წელს [[მიხო მოსულიშვილი]]ს მიერ, რომელიც მოგვითხრობს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მინისტრთა საბჭოსა და თავდაცვის საბჭოს თავმჯდომარის, გენერალ-მაიორ [[ჟიული შარტავა]]სა და მისი თანამებრძოლების გმირულ თავგანწირვაზე. ==პერსონაჟები== * '''ჟიული''', ჟიული შარტავა, 49 წლის. აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მინისტრთა საბჭოსა და თავდაცვის საბჭოს თავმჯდომარე, გენერალ-მაიორი. * '''გურამი''', [[გურამ გაბესკირია]], სოხუმის მერი * '''ჯუმბერი''', ჯუმბერ ბეთაშვილი, აფხაზეთის მთავრობის საქმეთა მმართველი * '''რაული''', [[რაულ ეშბა]], აფხაზეთის მრეწველობის მინისტრი * '''ჯანია''', გურამ ჯანიაშვილი, 17 სექტემბერს დასახმარებლად გაგზავნილი 32 “ავღანელის” მეთაური * '''მერაბი''', მერაბ კვინიკაძე, პირადი მცველების “იუპიტერის” დანაყოფის განყოფილების უფროსი, კავშირგაბმულბის სპეციალისტი * '''ირმელა''', ირმელა შუტცე, 44 წლის, მეცნიერი სოხუმის ფიზიკო-ტექნიკური ინსტიტუტიდან * '''ჩინდიკოვი''', ვალერი ავერკიევიჩ ჩინდიკოვი, 35 წლის. ჩუვაში. რუსეთის სპეცსამსახურის “კგბ”-ს პოლკოვნიკი. * '''ბუტბა''', ვალმერ ბუტბა, სპეცდანიშნულების რაზმის მეთაური. * '''ჯოკერი''', ოლეგ პაპასკირი. ბუტბას დანაყოფის მეთაური. * '''მულტიკი''', თამაზ კვეკვესკირი, ბუტბას მარჯვენა ხელი * '''შოროვი''', მუაედ შოროვი, ყაბარდოელების 77-ე ბატალიონის მეთაური, აფხაზეთის არმიის მაიორი. * '''კორესპონდენტი''' * '''გადამსვენებელი''' ==შინაარსი== პიესის მოქმედება ხდება [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|აფხაზეთის ომისას]], 1993 წლის 27 სექტემბერს, ქალაქ [[სოხუმი]]ს დაცემის დღეს. გენერალ-მაიორი ჟიული შარტავა აფხაზი სეპარატისტების და რუსი ოკუპანტების წინააღმდეგ იბრძვის სოხუმში 1993 წლის 27 სექტემბერს. იგი ბოლომდე რჩება ალყაშემორტყმულ ქალაქის მინისტრთა საბჭოს შენობაში, რათა მშვიდობიან მცხოვრებლებს ქალაქიდან უსაფრთხო გასვლის საშუალება მისცეს. პიესის კულმინაციურ მომენტში ჟიული შარტავა უარს ამბობს რუსეთის სპეცსამსახურის „კგბ“-ს პოლკოვნიკის, ჩინდრიკოვის წინადადებაზე, რომ აფხაზი სეპარატისტებისგან იხსნიან, თუკი მერე ითანამშრომლებს მათთნ და მიაწვდის ხოლმე ინფორმაციებს საქართველოს მთავრობის საქმიანობის შესახებ, რაზეც ჟიული შარტავა უარს ამბობს. ამის მერე ჩინდრიკოვი აფხაზ სეპარატისტებს გადაულოცავს ტყვეებს, რომლებიც ქვიშის ერთ კარიერში დახვრეტენ როგორც ჟიული შარტავას, ასევე აფხაზეთის მინისტრთა საბჭოს წევრებსა და მათი დაცვას. ==დადგმები== * საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის თეატრი-სტუდია „მოდი-ნახე“ (სამხატვრო ხელმძღვანელი [[ნუგზარ ბუცხრიკიძე]]), რეჟისორი გიორგი ჭანტურია, 2024<ref>[https://www.interpressnews.ge/ka/article/826374-sakartvelos-teknikurma-universitetma-erovnul-gmirs-zhiuli-shartavas-spektakli-ukanaskneli-tolia-miuzgvna/ საქართველოს ტექნიკურმა უნივერსიტეტმა ეროვნულ გმირს, ჟიული შარტავას, სპექტაკლი — „უკანასკნელი თოლია“ მიუძღვნა — 27.12.2024]</ref> ==პრემიები და ჯილდოები== * სიღნაღის საერთაშორისო თეატრალური ფესტივალის პირველი ადგილი და 20 000 ლარი საპრიზო თანხა საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის თეატრი-სტუდია „მოდი-ნახეს“ სპექტაკლისთვის „უკანასკნელი თოლია“, 2025 ==გამოცემები== * ავტორის პიესების კრებულში „მიღმურისა და სააქაოსი“<ref>[https://openlibrary.org/works/OL39383544W/Migmurisa_da_saaqaosi?edition=key%3A/books/OL53593372M მიღმურისა და სააქაოსი]</ref>, გამომცემლობა საარი, 2024 ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.theatrelife.ge/ukanasknelitolia ზუკა ნემსაძე — „უკანასკნელი თოლია, პროტესტის ავანგარდში"] * [https://www.youtube.com/watch?v=WN9PLhdBFQA რადიო ივერია. საუბრები სტუდიაში "უკანასკნელი თოლია"] * [https://www.youtube.com/watch?v=ienyJjPAabo „უკანასკნელი თოლია“ (სცენები სპექტაკლიდან)] * [https://borbalo.blogspot.com/2025/01/blog-post.html უკანასკნელი თოლია] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მიხო მოსულიშვილი}} [[კატეგორია:მიხო მოსულიშვილის ნაწარმოებები]] [[კატეგორია:პიესები]] [[კატეგორია:ქართული პიესები]] [[კატეგორია:მიხო მოსულიშვილის პიესები]] g0tgvewl0vjuy28cagp02e38gtgsib1 4814505 4814503 2025-06-14T20:07:36Z Mimos 1205 /* პრემიები და ჯილდოები */ 4814505 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიესა | სახელწოდება = უკანასკნელი თოლია | სურათი = ილუსტრაცია პიესისთვის „უკანასკნელი თოლია“.jpeg | ავტორი = [[მიხო მოსულიშვილი]] | პერსონაჟები = [[ჟიული შარტავა]], [[გურამ გაბესკირია]], [[რაულ ეშბა]], ჩინდიკოვი, ბუტბა, ჯოკერი და სხვა. | ადგილი = სოხუმის მინსიტრთა საბჭოს შენობა | პირველად = 2024 | პრემიერის_ადგილი = [[თბილისი]] | ენა = ქართული | სერია = | თემა = | ჟანრი = [[დრამა]] | საიტი = | ibdb = | iobdb = }} '''უკანასკნელი თოლია''' — დრამა [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|აფხაზეთის ომზე]], ერთ მოქმედებად, დაწერილი [[2018]] წელს [[მიხო მოსულიშვილი]]ს მიერ, რომელიც მოგვითხრობს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მინისტრთა საბჭოსა და თავდაცვის საბჭოს თავმჯდომარის, გენერალ-მაიორ [[ჟიული შარტავა]]სა და მისი თანამებრძოლების გმირულ თავგანწირვაზე. ==პერსონაჟები== * '''ჟიული''', ჟიული შარტავა, 49 წლის. აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მინისტრთა საბჭოსა და თავდაცვის საბჭოს თავმჯდომარე, გენერალ-მაიორი. * '''გურამი''', [[გურამ გაბესკირია]], სოხუმის მერი * '''ჯუმბერი''', ჯუმბერ ბეთაშვილი, აფხაზეთის მთავრობის საქმეთა მმართველი * '''რაული''', [[რაულ ეშბა]], აფხაზეთის მრეწველობის მინისტრი * '''ჯანია''', გურამ ჯანიაშვილი, 17 სექტემბერს დასახმარებლად გაგზავნილი 32 “ავღანელის” მეთაური * '''მერაბი''', მერაბ კვინიკაძე, პირადი მცველების “იუპიტერის” დანაყოფის განყოფილების უფროსი, კავშირგაბმულბის სპეციალისტი * '''ირმელა''', ირმელა შუტცე, 44 წლის, მეცნიერი სოხუმის ფიზიკო-ტექნიკური ინსტიტუტიდან * '''ჩინდიკოვი''', ვალერი ავერკიევიჩ ჩინდიკოვი, 35 წლის. ჩუვაში. რუსეთის სპეცსამსახურის “კგბ”-ს პოლკოვნიკი. * '''ბუტბა''', ვალმერ ბუტბა, სპეცდანიშნულების რაზმის მეთაური. * '''ჯოკერი''', ოლეგ პაპასკირი. ბუტბას დანაყოფის მეთაური. * '''მულტიკი''', თამაზ კვეკვესკირი, ბუტბას მარჯვენა ხელი * '''შოროვი''', მუაედ შოროვი, ყაბარდოელების 77-ე ბატალიონის მეთაური, აფხაზეთის არმიის მაიორი. * '''კორესპონდენტი''' * '''გადამსვენებელი''' ==შინაარსი== პიესის მოქმედება ხდება [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|აფხაზეთის ომისას]], 1993 წლის 27 სექტემბერს, ქალაქ [[სოხუმი]]ს დაცემის დღეს. გენერალ-მაიორი ჟიული შარტავა აფხაზი სეპარატისტების და რუსი ოკუპანტების წინააღმდეგ იბრძვის სოხუმში 1993 წლის 27 სექტემბერს. იგი ბოლომდე რჩება ალყაშემორტყმულ ქალაქის მინისტრთა საბჭოს შენობაში, რათა მშვიდობიან მცხოვრებლებს ქალაქიდან უსაფრთხო გასვლის საშუალება მისცეს. პიესის კულმინაციურ მომენტში ჟიული შარტავა უარს ამბობს რუსეთის სპეცსამსახურის „კგბ“-ს პოლკოვნიკის, ჩინდრიკოვის წინადადებაზე, რომ აფხაზი სეპარატისტებისგან იხსნიან, თუკი მერე ითანამშრომლებს მათთნ და მიაწვდის ხოლმე ინფორმაციებს საქართველოს მთავრობის საქმიანობის შესახებ, რაზეც ჟიული შარტავა უარს ამბობს. ამის მერე ჩინდრიკოვი აფხაზ სეპარატისტებს გადაულოცავს ტყვეებს, რომლებიც ქვიშის ერთ კარიერში დახვრეტენ როგორც ჟიული შარტავას, ასევე აფხაზეთის მინისტრთა საბჭოს წევრებსა და მათი დაცვას. ==დადგმები== * საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის თეატრი-სტუდია „მოდი-ნახე“ (სამხატვრო ხელმძღვანელი [[ნუგზარ ბუცხრიკიძე]]), რეჟისორი გიორგი ჭანტურია, 2024<ref>[https://www.interpressnews.ge/ka/article/826374-sakartvelos-teknikurma-universitetma-erovnul-gmirs-zhiuli-shartavas-spektakli-ukanaskneli-tolia-miuzgvna/ საქართველოს ტექნიკურმა უნივერსიტეტმა ეროვნულ გმირს, ჟიული შარტავას, სპექტაკლი — „უკანასკნელი თოლია“ მიუძღვნა — 27.12.2024]</ref> ==პრემიები და ჯილდოები== * სიღნაღის საერთაშორისო თეატრალური ფესტივალის პირველი ადგილი და 20 000 ლარი საპრიზო თანხა საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის თეატრი-სტუდია „მოდი-ნახეს“ სპექტაკლისთვის „უკანასკნელი თოლია“, 2025<ref>[https://gtu.ge/News/28120/?fbclid=IwY2xjawK6tW5leHRuA2FlbQIxMQBicmlkETF4cXRaeFp2aDhPR0FJZzFJAR7KZ1710S55WoQ6MJvMNUWqAFV0Zo31mrAJNKnavTOMf7Vko_Mx-hi1yuJ1yg_aem_bEu8qmxhJphBpkEc90r0LA სტუ-ის სტუდენტური დასი - „მოდინახე“ სიღნაღის თეატრალური ფესტივალის გამარჯვებულია]</ref> ==გამოცემები== * ავტორის პიესების კრებულში „მიღმურისა და სააქაოსი“<ref>[https://openlibrary.org/works/OL39383544W/Migmurisa_da_saaqaosi?edition=key%3A/books/OL53593372M მიღმურისა და სააქაოსი]</ref>, გამომცემლობა საარი, 2024 ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.theatrelife.ge/ukanasknelitolia ზუკა ნემსაძე — „უკანასკნელი თოლია, პროტესტის ავანგარდში"] * [https://www.youtube.com/watch?v=WN9PLhdBFQA რადიო ივერია. საუბრები სტუდიაში "უკანასკნელი თოლია"] * [https://www.youtube.com/watch?v=ienyJjPAabo „უკანასკნელი თოლია“ (სცენები სპექტაკლიდან)] * [https://borbalo.blogspot.com/2025/01/blog-post.html უკანასკნელი თოლია] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მიხო მოსულიშვილი}} [[კატეგორია:მიხო მოსულიშვილის ნაწარმოებები]] [[კატეგორია:პიესები]] [[კატეგორია:ქართული პიესები]] [[კატეგორია:მიხო მოსულიშვილის პიესები]] p9f60pdc0gouosqfmd5tqjud9p6na18 4814507 4814505 2025-06-14T20:09:47Z Mimos 1205 /* რესურსები ინტერნეტში */ 4814507 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიესა | სახელწოდება = უკანასკნელი თოლია | სურათი = ილუსტრაცია პიესისთვის „უკანასკნელი თოლია“.jpeg | ავტორი = [[მიხო მოსულიშვილი]] | პერსონაჟები = [[ჟიული შარტავა]], [[გურამ გაბესკირია]], [[რაულ ეშბა]], ჩინდიკოვი, ბუტბა, ჯოკერი და სხვა. | ადგილი = სოხუმის მინსიტრთა საბჭოს შენობა | პირველად = 2024 | პრემიერის_ადგილი = [[თბილისი]] | ენა = ქართული | სერია = | თემა = | ჟანრი = [[დრამა]] | საიტი = | ibdb = | iobdb = }} '''უკანასკნელი თოლია''' — დრამა [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|აფხაზეთის ომზე]], ერთ მოქმედებად, დაწერილი [[2018]] წელს [[მიხო მოსულიშვილი]]ს მიერ, რომელიც მოგვითხრობს აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მინისტრთა საბჭოსა და თავდაცვის საბჭოს თავმჯდომარის, გენერალ-მაიორ [[ჟიული შარტავა]]სა და მისი თანამებრძოლების გმირულ თავგანწირვაზე. ==პერსონაჟები== * '''ჟიული''', ჟიული შარტავა, 49 წლის. აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის მინისტრთა საბჭოსა და თავდაცვის საბჭოს თავმჯდომარე, გენერალ-მაიორი. * '''გურამი''', [[გურამ გაბესკირია]], სოხუმის მერი * '''ჯუმბერი''', ჯუმბერ ბეთაშვილი, აფხაზეთის მთავრობის საქმეთა მმართველი * '''რაული''', [[რაულ ეშბა]], აფხაზეთის მრეწველობის მინისტრი * '''ჯანია''', გურამ ჯანიაშვილი, 17 სექტემბერს დასახმარებლად გაგზავნილი 32 “ავღანელის” მეთაური * '''მერაბი''', მერაბ კვინიკაძე, პირადი მცველების “იუპიტერის” დანაყოფის განყოფილების უფროსი, კავშირგაბმულბის სპეციალისტი * '''ირმელა''', ირმელა შუტცე, 44 წლის, მეცნიერი სოხუმის ფიზიკო-ტექნიკური ინსტიტუტიდან * '''ჩინდიკოვი''', ვალერი ავერკიევიჩ ჩინდიკოვი, 35 წლის. ჩუვაში. რუსეთის სპეცსამსახურის “კგბ”-ს პოლკოვნიკი. * '''ბუტბა''', ვალმერ ბუტბა, სპეცდანიშნულების რაზმის მეთაური. * '''ჯოკერი''', ოლეგ პაპასკირი. ბუტბას დანაყოფის მეთაური. * '''მულტიკი''', თამაზ კვეკვესკირი, ბუტბას მარჯვენა ხელი * '''შოროვი''', მუაედ შოროვი, ყაბარდოელების 77-ე ბატალიონის მეთაური, აფხაზეთის არმიის მაიორი. * '''კორესპონდენტი''' * '''გადამსვენებელი''' ==შინაარსი== პიესის მოქმედება ხდება [[აფხაზეთის ომი (1992-1993)|აფხაზეთის ომისას]], 1993 წლის 27 სექტემბერს, ქალაქ [[სოხუმი]]ს დაცემის დღეს. გენერალ-მაიორი ჟიული შარტავა აფხაზი სეპარატისტების და რუსი ოკუპანტების წინააღმდეგ იბრძვის სოხუმში 1993 წლის 27 სექტემბერს. იგი ბოლომდე რჩება ალყაშემორტყმულ ქალაქის მინისტრთა საბჭოს შენობაში, რათა მშვიდობიან მცხოვრებლებს ქალაქიდან უსაფრთხო გასვლის საშუალება მისცეს. პიესის კულმინაციურ მომენტში ჟიული შარტავა უარს ამბობს რუსეთის სპეცსამსახურის „კგბ“-ს პოლკოვნიკის, ჩინდრიკოვის წინადადებაზე, რომ აფხაზი სეპარატისტებისგან იხსნიან, თუკი მერე ითანამშრომლებს მათთნ და მიაწვდის ხოლმე ინფორმაციებს საქართველოს მთავრობის საქმიანობის შესახებ, რაზეც ჟიული შარტავა უარს ამბობს. ამის მერე ჩინდრიკოვი აფხაზ სეპარატისტებს გადაულოცავს ტყვეებს, რომლებიც ქვიშის ერთ კარიერში დახვრეტენ როგორც ჟიული შარტავას, ასევე აფხაზეთის მინისტრთა საბჭოს წევრებსა და მათი დაცვას. ==დადგმები== * საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის თეატრი-სტუდია „მოდი-ნახე“ (სამხატვრო ხელმძღვანელი [[ნუგზარ ბუცხრიკიძე]]), რეჟისორი გიორგი ჭანტურია, 2024<ref>[https://www.interpressnews.ge/ka/article/826374-sakartvelos-teknikurma-universitetma-erovnul-gmirs-zhiuli-shartavas-spektakli-ukanaskneli-tolia-miuzgvna/ საქართველოს ტექნიკურმა უნივერსიტეტმა ეროვნულ გმირს, ჟიული შარტავას, სპექტაკლი — „უკანასკნელი თოლია“ მიუძღვნა — 27.12.2024]</ref> ==პრემიები და ჯილდოები== * სიღნაღის საერთაშორისო თეატრალური ფესტივალის პირველი ადგილი და 20 000 ლარი საპრიზო თანხა საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის თეატრი-სტუდია „მოდი-ნახეს“ სპექტაკლისთვის „უკანასკნელი თოლია“, 2025<ref>[https://gtu.ge/News/28120/?fbclid=IwY2xjawK6tW5leHRuA2FlbQIxMQBicmlkETF4cXRaeFp2aDhPR0FJZzFJAR7KZ1710S55WoQ6MJvMNUWqAFV0Zo31mrAJNKnavTOMf7Vko_Mx-hi1yuJ1yg_aem_bEu8qmxhJphBpkEc90r0LA სტუ-ის სტუდენტური დასი - „მოდინახე“ სიღნაღის თეატრალური ფესტივალის გამარჯვებულია]</ref> ==გამოცემები== * ავტორის პიესების კრებულში „მიღმურისა და სააქაოსი“<ref>[https://openlibrary.org/works/OL39383544W/Migmurisa_da_saaqaosi?edition=key%3A/books/OL53593372M მიღმურისა და სააქაოსი]</ref>, გამომცემლობა საარი, 2024 ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.theatrelife.ge/ukanasknelitolia ზუკა ნემსაძე — „უკანასკნელი თოლია, პროტესტის ავანგარდში"] * [https://www.youtube.com/watch?v=WN9PLhdBFQA რადიო ივერია. საუბრები სტუდიაში "უკანასკნელი თოლია"] * [https://www.youtube.com/watch?v=ienyJjPAabo „უკანასკნელი თოლია“ (სცენები სპექტაკლიდან)] * [https://borbalo.blogspot.com/2025/01/blog-post.html უკანასკნელი თოლია] * [https://www.signagitheatrefest.com/post/%E1%83%A3%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%99%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%97%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90?fbclid=IwY2xjawK6tR9leHRuA2FlbQIxMQBicmlkETF4cXRaeFp2aDhPR0FJZzFJAR50ZRSn1w_9_hvk61tl-WxS7LWw__cqHYfaxs61jX1VKOlPmGrXd-YzZ6jBVQ_aem_CYYV2Z8h6kbOmgjB0b-PIg უკანასკნელი თოლია (სოფია ნადიბაიძის რეცენზია)] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{მიხო მოსულიშვილი}} [[კატეგორია:მიხო მოსულიშვილის ნაწარმოებები]] [[კატეგორია:პიესები]] [[კატეგორია:ქართული პიესები]] [[კატეგორია:მიხო მოსულიშვილის პიესები]] hn7y6r1mqstzkkxzrrwm7wu775ttx1a 0 582886 4814659 4777281 2025-06-15T11:06:09Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 2 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814659 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პოლიტიკოსი}} '''სიბელ სიბერი''' (დ. [[13 დეკემბერი]], [[1960]], [[ნიქოზია]], [[კვიპროსი]]) — თურქი, კვიპროსელი [[პოლიტიკოსი]] და [[ექიმი]]. იგი გახდა [[ჩრდილოეთი კვიპროსი|ჩრდილოეთ კვიპროსის]]<ref>{{Cite web |url=http://www.northcyprusdaily.com/news/Politics/Mrs-Siber-elected-as-the-President-of-the-Assembly-1641705.asp |title=MRS. Siber elected as the President of the Assembly - North Cyprus |access-date=2013-09-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131206173151/http://www.northcyprusdaily.com/news/Politics/Mrs-Siber-elected-as-the-President-of-the-Assembly-1641705.asp |archive-date=2013-12-06 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131206173151/http://www.northcyprusdaily.com/news/Politics/Mrs-Siber-elected-as-the-President-of-the-Assembly-1641705.asp |archivedate=2013-12-06 }}</ref> პირველი ქალი [[პრემიერ-მინისტრი]], როდესაც [[2013]] წლის [[13 ივნისი|13 ივნისიდან]] [[2 სექტემბერი|2 სექტემბრამდე]] დაიკავა ეს პოსტი.<ref>{{cite web|url=http://www.hurriyetdailynews.com/turkish-cyprus-to-see-first-female-prime-minister-48659|title=Turkish Cyprus to see first female prime minister - World News|website=Hürriyet Daily News|accessdate=26 December 2018}}</ref> == ადრეული ცხოვრება == სიბელ სიბერი (ქორწინებამდე გვარად ადადემირი) დაიბადა [[ნიქოზია|ნიქოზიაში]] [[1960]] წლის 13 დეკემბერს<ref>{{cite web|title=KKTC'ye 2 aylığına kadın başbakan|url=http://www.hurriyet.com.tr/kktc-ye-2-ayligina-kadin-basbakan-23485985|publisher=[[Hürriyet]]|accessdate=8 November 2015|date=12 June 2013}}</ref>. მისი მამა, ალტაი ადადემირი, იყო [[სკოლა|დაწყებითი სკოლის]] [[მასწავლებელი]] [[ლარნაკის რაიონი|ლარნაკის რაიონის]] სოფელ მელუსეიდან, ხოლო დედა, აისელ ადადემირი, დიასახლისი სოფელ კლავდიიდან. სიბელს ჰყავს ერთი და-ძმა. ბავშვობაში მას უწევდა ხშირად გადასვლა სხვადასხვა სოფელსა და ქალაქში, რადგან მისი მამა სხვადასხვა სკოლაში ინიშნებოდაref name=cba>{{cite web|title=KKTC Cumhurbaşkanı Adayı Dr. Sibel Siber: Kendi Kalemimden Ben|url=http://www.kafiad.org/alt/haber327.htm|publisher=Caucasus Businessmen Association|accessdate=8 November 2015|language=Turkish|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304073039/http://www.kafiad.org/alt/haber327.htm|url-status=live|archivedate=4 March 2016}}</ref>. მან იცხოვრა ლარნაკაში, არსოსსა და კლავდიაში, ხოლო შვიდი წლის ასაკში გადავიდა ტრემეტუსიაში. მოგვიანებით ის იხსენებდა, რომ ბავშვობაში მისი ძირითადი შიში მოგზაურობა იყო, რადგან გზებზე ბევრი თურქი კვიპროსელი უგზო-უკვლოდ იკარგებოდა, თუმცა ხაზგასმით აღნიშნავდა ორ თემს შორის მშვიდობიან ურთიერთობას შერეულ სოფელ ტრემეტუსიაში<ref name=havadis>{{cite web|title=Siber, Çözümü liderler, Barışı halk bulacak|url=http://www.havadiskibris.com/Haberler/kibris/siber-cozumu-liderler-barisi-halk-bulacak/15760|publisher=Havadis|accessdate=8 November 2015|language=Turkish|date=8 December 2013|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304041353/http://www.havadiskibris.com/Haberler/kibris/siber-cozumu-liderler-barisi-halk-bulacak/15760|archivedate=4 March 2016}}</ref>. მან დაამთავრა ტრემეტუსიის თურქული დაწყებითი სკოლა და ჩაირიცხა ნიქოზიის თურქულ გოგონათა საშუალო სკოლაში. სიბერი 16 წლის ასაკში ჩაირიცხა [[სტამბოლის უნივერსიტეტი|სტამბოლის უნივერსიტეტის]] ჩერრაჰფაშას მედიცინის ფაკულტეტზე — პერიოდში, როცა სტუდენტურ გარემოში პოლიტიკური არეულობები პიკს აღწევდა. მან დაამთავრა მედიცინის ფაკულტეტი და [[1983]] წლის [[5 აპრილი|5 აპრილს]] მიიღო ექიმის ხარისხი<ref name=ydkimdir>{{cite web|title=Sibel Siber kimdir?|url=http://www.yeniduzen.com/Haberler/haberler/sibel-siber-kimdir/4558|publisher=[[Yeni Düzen]]|accessdate=8 November 2015|language=Turkish|date=13 June 2013}}</ref><ref>{{cite web|title=İstanbul University, Cerrahpaşa Medical Faculty Graduates from Turkish Program|url=http://www.ctf.edu.tr/egitim_ogretim/mezunlar/CTF_Turkce_Tip_Mezunlari.pdf|publisher=Cerrahpaşa Medical Faculty|accessdate=8 November 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304221124/http://www.ctf.edu.tr/egitim_ogretim/mezunlar/CTF_Turkce_Tip_Mezunlari.pdf|archivedate=4 მარტი 2016}}</ref>. [[1987]] წელს შიშლის ეფთალის საავადმყოფოში დაასრულა სპეციალიზაცია შიდა მედიცინაში, შემდეგ დაბრუნდა [[კვიპროსი|კვიპროსში]] და დაიწყო მუშაობა საკუთარ კერძო კლინიკაში. [[1989]] წელს მიიღო სტიპენდია და გაიარა ტრენინგი დიაბეტისა და ენდოკრინოლოგიის მიმართულებით [[ვირჯინიის უნივერსიტეტი|ვირჯინიის უნივერსიტეტში]]<ref name=ydkimdir/> მისი პირველი გამოქვეყნებული სტატია — ჩრდილოეთ კვიპროსის ჯანდაცვის სისტემის კრიტიკა — გამოქვეყნდა [[1983]] წელს იმ პერიოდში ყველაზე ფართოდ გავრცელებულ გაზეთში. == 2015 წლის ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკის საპრეზიდენტო კამპანია == სიბერმა პირობა დადო, რომ არჩევის შემთხვევაში განახორციელებდა პროგრამას, რომელიც უზრუნველყოფდა კვიპროსის კონფლიქტის მოგვარებას. იგი პრეზიდენტის როლს განიხილავდა როგორც მნიშვნელოვან ფიგურას საზოგადოებრივი პრობლემების გადაჭრის პროცესში. სიბერმა ასევე მიუთითა საკუთარ [[პრემიერ-მინისტრი|პრემიერ-მინისტრობის]] პერიოდზე და განაცხადა, რომ გააგრძელებდა იმავე ღიაობის, გამჭვირვალობისა და ნდობის პოლიტიკას, რასაც იმ დროს ატარებდა. მან კანდიდატურა წარადგინა მაღალ საარჩევნო კომიტეტში [[13 მარტი|13 მარტს]], ხოლო [[23 მარტი|23 მარტს]] გამოცხადდა რესპუბლიკური თურქული პარტიის (CTP) ოფიციალურ კანდიდატად. მარტში ჩატარებული საზოგადოებრივი აზრის კვლევის შედეგად, ამომრჩეველთა 21.1%-მა განაცხადა, რომ მას მისცემდა ხმას. [[2009]] წელს სიბელი აირჩიეს [[ჩრდილოეთი კვიპროსი|ჩრდილოეთ კვიპროსის]] [[პარლამენტი|პარლამენტის]] წევრად რესპუბლიკური თურქული პარტიიდან (CTP). [[2013]] წლის [[ივნისი|ივნისში]], მთავრობის ნდობის ვოტუმის შემდეგ, დაინიშნა პრემიერ-მინისტრად, რითაც გახდა პირველი ქალი ამ პოზიციაზე. მისი მანდატი გაგრძელდა [[2013]] წლის სექტემბრამდე. ​ [[2013]] წლის სექტემბერში სიბელი აირჩიეს ჩრდილოეთ კვიპროსის პარლამენტის სპიკერად, სადაც მსახურობდა [[2018]] წლამდე. იგი იყო მეორე ქალი ამ პოზიციაზე ფატმა ეკენოღლუს შემდეგ. == პირადი ცხოვრება == სიბერმა თავისი მომავალი მეუღლე, უროლოგი დოქტორი რიფათ სიბერი, გაიცნო მას შემდეგ, რაც უნივერსიტეტი დაამთავრა და მოხალისედ მუშაობდა დოქტორ ბურჰან ნალბანთოღლუს სახელობის სახელმწიფო საავადმყოფოში. წყვილი დაქორწინდა [[1984]] წელს და [[1985]] წელს შეეძინათ პირველი შვილი — ქალიშვილი სახელად სიუმერი. [[2023]] წლის [[ოქტომბერი|ოქტომბერში]] სიბელი დააკავეს ყალბი რეცეპტების სკანდალის ფარგლებში, თუმცა მოგვიანებით გირაოთი გაათავისუფლეს. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ქალები]] [[კატეგორია:პოლიტიკოსები]] [[კატეგორია:ექიმები]] p0942c7c66h28c1fentvxuqrk7ta9we 0 583995 4814513 4791864 2025-06-14T21:36:04Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814513 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''საბანილიის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de Sabanilla}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[ჩიაპასი|ჩიაპასის შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 29 889 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 18.7%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|title=Localidades y su población por municipio segun tamaño de localidad|publisher=INEGI|language= es |access-date=March 11, 2018|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180831002458/http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|archive-date=August 31, 2018}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 250.78 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web|url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=07|title=Unidad de Microrregiones Cedulas de Informacion Municipal (SCIM)|publisher=Secretara de Desarrollo Social|language=es|access-date=November 18, 2017}}{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 119.2 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[ჩიაპასი|შტატის]] შემადგენლობაში [[1882]] წლის [[11 დეკემბერი|11 დეკემბერს]] შევიდა.<ref name=dates>{{cite book |date=1996 |title=Estado de Chiapas División Territorial de 1810 a 1995. |pages=79–95 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222338/702825222338_9.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1486-7}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია საბანილია. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 07076. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ჩიაპასი}} [[კატეგორია:ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] mjlv435tzayq5te9ta1ivfn75a4xvr2 0 583996 4814530 4791865 2025-06-15T00:36:25Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814530 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სალტო-დე-აგუის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de Salto de Agua}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[ჩიაპასი|ჩიაპასის შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 64 251 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 12.2%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|title=Localidades y su población por municipio segun tamaño de localidad|publisher=INEGI|language= es |access-date=March 11, 2018|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180831002458/http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|archive-date=August 31, 2018}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 1 232.27 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web|url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=07|title=Unidad de Microrregiones Cedulas de Informacion Municipal (SCIM)|publisher=Secretara de Desarrollo Social|language=es|access-date=November 18, 2017}}{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 52.1 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[ჩიაპასი|შტატის]] შემადგენლობაში [[1882]] წლის [[11 დეკემბერი|11 დეკემბერს]] შევიდა.<ref name=dates>{{cite book |date=1996 |title=Estado de Chiapas División Territorial de 1810 a 1995. |pages=79–95 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222338/702825222338_9.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1486-7}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია სალტო-დე-აგუა. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 07077. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ჩიაპასი}} [[კატეგორია:ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] 845pwgmgueynlqlyk2xlzl1e5ndpvxp 0 583997 4814542 4791869 2025-06-15T02:03:34Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814542 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სან-ანდრეს-დურასნალის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de San Andrés Duraznal}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[ჩიაპასი|ჩიაპასის შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 5 163 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 13.6%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|title=Localidades y su población por municipio segun tamaño de localidad|publisher=INEGI|language= es |access-date=March 11, 2018|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180831002458/http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|archive-date=August 31, 2018}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 38.46 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web|url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=07|title=Unidad de Microrregiones Cedulas de Informacion Municipal (SCIM)|publisher=Secretara de Desarrollo Social|language=es|access-date=November 18, 2017}}{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 134.2 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[ჩიაპასი|შტატის]] შემადგენლობაში [[1999]] წლის [[28 ივლისი|28 ივლისს]] შევიდა.<ref name=dates>{{cite book |date=1996 |title=Estado de Chiapas División Territorial de 1810 a 1995. |pages=79–95 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222338/702825222338_9.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1486-7}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია სან-ანდრეს-დურასნალი. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 07118. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ჩიაპასი}} [[კატეგორია:ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] hdnvvhxa8wy7i2a4h3j5ph13l89u27v 0 583998 4814543 4791868 2025-06-15T02:09:25Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814543 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სან-კრისტობალ-დე-ლას-კასასის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de San Cristóbal de las Casas}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[ჩიაპასი|ჩიაპასის შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 215 874 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 16.1%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|title=Localidades y su población por municipio segun tamaño de localidad|publisher=INEGI|language= es |access-date=March 11, 2018|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180831002458/http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|archive-date=August 31, 2018}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 395.5 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web|url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=07|title=Unidad de Microrregiones Cedulas de Informacion Municipal (SCIM)|publisher=Secretara de Desarrollo Social|language=es|access-date=November 18, 2017}}{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 545.8 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[ჩიაპასი|შტატის]] შემადგენლობაში [[1849]] წლის [[31 მარტი|31 მარტს]] შევიდა.<ref name=dates>{{cite book |date=1996 |title=Estado de Chiapas División Territorial de 1810 a 1995. |pages=79–95 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222338/702825222338_9.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1486-7}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია სან-კრისტობალ-დე-ლას-კასასი. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 07078. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ჩიაპასი}} [[კატეგორია:ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] rql176y2ni78lj5mu2yijeg8f5ilkci 0 584002 4814546 4791867 2025-06-15T02:26:47Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814546 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სან-ფერნანდოს მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de San Fernando}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[ჩიაპასი|ჩიაპასის შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 41 793 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 26.4%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|title=Localidades y su población por municipio segun tamaño de localidad|publisher=INEGI|language= es |access-date=March 11, 2018|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180831002458/http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|archive-date=August 31, 2018}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 360.74 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web|url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=07|title=Unidad de Microrregiones Cedulas de Informacion Municipal (SCIM)|publisher=Secretara de Desarrollo Social|language=es|access-date=November 18, 2017}}{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 115.9 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[ჩიაპასი|შტატის]] შემადგენლობაში [[1882]] წლის [[11 დეკემბერი|11 დეკემბერს]] შევიდა.<ref name=dates>{{cite book |date=1996 |title=Estado de Chiapas División Territorial de 1810 a 1995. |pages=79–95 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222338/702825222338_9.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1486-7}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია სან-ფერნანდო. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 07079. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ჩიაპასი}} [[კატეგორია:ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] kiqm6kv5p831o88ox5zzzbq8srxbwov 0 584003 4814548 4791866 2025-06-15T02:31:19Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814548 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სან-ხუან-კანკუკის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de San Juan Cancuc}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[ჩიაპასი|ჩიაპასის შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 37 948 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 30.8%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|title=Localidades y su población por municipio segun tamaño de localidad|publisher=INEGI|language= es |access-date=March 11, 2018|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180831002458/http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|archive-date=August 31, 2018}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 173.62 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web|url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=07|title=Unidad de Microrregiones Cedulas de Informacion Municipal (SCIM)|publisher=Secretara de Desarrollo Social|language=es|access-date=November 18, 2017}}{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 218.6 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[ჩიაპასი|შტატის]] შემადგენლობაში [[1989]] წლის [[30 აგვისტო]]ს შევიდა.<ref name=dates>{{cite book |date=1996 |title=Estado de Chiapas División Territorial de 1810 a 1995. |pages=79–95 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222338/702825222338_9.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1486-7}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია სან-ხუან-კანკუკი. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 07112. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ჩიაპასი}} [[კატეგორია:ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] 2z2n0txzk3v1wvvxgq8f6uy9w7doxls 0 584004 4814545 4791889 2025-06-15T02:10:35Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814545 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სან-ლუკასის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de San Lucas}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[ჩიაპასი|ჩიაპასის შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 7 202 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 6.9%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|title=Localidades y su población por municipio segun tamaño de localidad|publisher=INEGI|language= es |access-date=March 11, 2018|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180831002458/http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|archive-date=August 31, 2018}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 94.35 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web|url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=07|title=Unidad de Microrregiones Cedulas de Informacion Municipal (SCIM)|publisher=Secretara de Desarrollo Social|language=es|access-date=November 18, 2017}}{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 76.3 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[ჩიაპასი|შტატის]] შემადგენლობაში [[1935]] წლის [[8 მაისი|8 მაისს]] შევიდა.<ref name=dates>{{cite book |date=1996 |title=Estado de Chiapas División Territorial de 1810 a 1995. |pages=79–95 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222338/702825222338_9.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1486-7}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია სან-ლუკასი. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 07110. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ჩიაპასი}} [[კატეგორია:ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] m7lhuq8df2d2uf86am3u713c5jna5g8 0 584007 4814569 4791888 2025-06-15T03:32:00Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814569 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სანტიაგო-ელ-პინარის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de Santiago el Pinar}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[ჩიაპასი|ჩიაპასის შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 4 959 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 52.8%-ით მეტია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|title=Localidades y su población por municipio segun tamaño de localidad|publisher=INEGI|language= es |access-date=March 11, 2018|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180831002458/http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|archive-date=August 31, 2018}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 16.59 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web|url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=07|title=Unidad de Microrregiones Cedulas de Informacion Municipal (SCIM)|publisher=Secretara de Desarrollo Social|language=es|access-date=November 18, 2017}}{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 298.9 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[ჩიაპასი|შტატის]] შემადგენლობაში [[1999]] წლის [[28 ივლისი|28 ივლისს]] შევიდა.<ref name=dates>{{cite book |date=1996 |title=Estado de Chiapas División Territorial de 1810 a 1995. |pages=79–95 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222338/702825222338_9.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1486-7}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია სანტიაგო-ელ-პინარი. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 07119. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ჩიაპასი}} [[კატეგორია:ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] q4gj14g4zyl7ou8zsxz92pztdjdwpe4 0 584011 4814668 4791874 2025-06-15T11:39:07Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814668 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''სილტეპეკის მუნიციპალიტეტი''' ({{lang-es|Municipio de Siltepec}}) ― [[მექსიკის მუნიციპალიტეტები|მუნიციპალიტეტი]] [[ჩიაპასი|ჩიაპასის შტატში]], [[მექსიკა|მექსიკის]] სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში. [[2020]] წლის აღწერის მიხედვით, მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 25 937 ადამიანს შეადგენს, რაც [[2010]] წლის მაჩვენებელთან შედარებით 32%-ით ნაკლებია.<ref name="census2020">{{cite web|url=https://www.inegi.org.mx/app/scitel/Default?ev=9|title=Censo de Población y Vivienda 2020 - SCITEL|language=es|publisher=INEGI|access-date=2021-01-27}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|title=Localidades y su población por municipio segun tamaño de localidad|publisher=INEGI|language= es |access-date=March 11, 2018|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20180831002458/http://www.beta.inegi.org.mx/contenidos/proyectos/ccpv/2010/tabulados/Basico/01_01B_MUNICIPAL_07.pdf|archive-date=August 31, 2018}}</ref> მუნიციპალიტეტის ფართობია 264.5 კმ².<ref name="Landarea">{{cite web|url=http://www.microrregiones.gob.mx/zap/Default.aspx?entra=nacion&valor=07|title=Unidad de Microrregiones Cedulas de Informacion Municipal (SCIM)|publisher=Secretara de Desarrollo Social|language=es|access-date=November 18, 2017}}{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[მოსახლეობის სიმჭიდროვე]]ა 98.1 ადამიანი კმ²-ზე. ტერიტორია [[ჩიაპასი|შტატის]] შემადგენლობაში [[1921]] წლის [[5 თებერვალი|5 თებერვალს]] შევიდა.<ref name=dates>{{cite book |date=1996 |title=Estado de Chiapas División Territorial de 1810 a 1995. |pages=79–95 |url= http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/historicos/2104/702825222338/702825222338_9.pdf |language=es |location=Mexico |publisher=INEGI |isbn=970-13-1486-7}}</ref> მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრია სილტეპეკი. მექსიკის [[სტატისტიკისა და გეოგრაფიის ეროვნული ინსტიტუტი]]ს კლასიფიკაციით, მუნიციპალიტეტის კოდია 07080. ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{ჩიაპასი}} [[კატეგორია:ჩიაპასის მუნიციპალიტეტები]] 46ti567rqnzefrlzcgsnm7w05wk59k6 0 584100 4814552 4783539 2025-06-15T02:42:26Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 4 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814552 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Castel Sant'Angelo at Night.jpg|300px|მინი]] '''სანტ-ანჯელოს ციხესიმაგრე''' ({{lang-it|Castel Sant'Angelo }}) — „წმინდა ანგელოზის ციხე“ , რომელიც ასევე ცნობილია როგორც [[ადრიანე]]ს [[მავზოლეუმი]] (იტალიურად: Mausoleo di Adriano), რომელიც არის მაღალი [[როტონდა]] (ცილინდრული შენობა) პარკო ადრიანოში, [[რომის იმპერია|რომში]], [[იტალია]]. იგი თავდაპირველად დაუკვეთა რომის იმპერატორმა [[ადრიანე|ადრიანემ]], როგორც [[მავზოლეუმი]] საკუთარი თავისა და ოჯახისთვის. მოგვიანებით პაპებმა ეს შენობა გამოიყენეს როგორც [[ციხესიმაგრე]] და ციხე-დარბაზი, ხოლო ამჟამად ის [[მუზეუმი|მუზეუმია]]. ოდესღაც ეს ნაგებობა რომის ყველაზე მაღალი შენობა იყო. ==ადრიანეს საფლავი== რომის იმპერატორ [[ადრიანე]]ს საფლავი, ასევე ცნობილია როგორც ადრიანეს [[აკლდამა]],<ref> {{cite book|last=Gibbon|first=Edward |title=The history of the decline and fall of the Roman Empire |location=New York|year=1826|edition=4th American|volume=6|page=369|url=https://books.google.com/books?id=yy4MAAAAYAAJ&q=%22Adrian%27s+Mole%22&pg=PA369}} </ref> აიგო ტიბრის მარჯვენა ნაპირზე (ან ჩრდილოეთ კიდეზე), 134-დან 139 წლამდე.<ref>{{cite book|last1=Aicher|first1=Peter J|title=Rome Alive: A Source-Guide to the Ancient City Volume I|date=2004|publisher=Bolchazy-Carducci|url=http://archive1.village.virginia.edu/spw4s/RomanForum/GoogleEarth/AK_GE/AK_HTML/TM-004.html|access-date=2 January 2015|archive-date=5 October 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181005081759/http://archive1.village.virginia.edu/spw4s/RomanForum/GoogleEarth/AK_GE/AK_HTML/TM-004.html|url-status=dead}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181005081759/http://archive1.village.virginia.edu/spw4s/RomanForum/GoogleEarth/AK_GE/AK_HTML/TM-004.html |date=5 ოქტომბერი 2018 }}</ref> თავდაპირველად [[მავზოლეუმი]] იყო მორთული ცილინდრი, ბაღით თავზე და ოქროს კვადრიგით. [[ადრიანე|ადრიანეს]] ფერფლი აქ მოათავსეს მისი გარდაცვალებიდან ერთი წლის შემდეგ, რომელიც მოხდა [[ბაია|ბაიაში]] [[138]] წელს, მის მეუღლე საბინასთან და პირველ ნაშვილებ ვაჟთან, [[ლუციუს ელიუს სეიანუსი|ლუციუს აელიუს]]თან ერთად, რომელიც [[138]] წელს გარდაიცვალა. ამის შემდეგ, აქ ასევე მოათავსეს მომდევნო იმპერატორების ნეშტებიც, ბოლო ჩაწერილი დაკრძალვა იყო კარაკალა [[217]] წელს. ურნები, რომლებიც შეიცავდა ამ ფერფლს, სავარაუდოდ მოთავსებული იყო იმაში, რაც ახლა ცნობილია როგორც საგანძურის ოთახი, შენობის სიღრმეში. [[ადრიანე|ადრიანემ]] ასევე ააშენა პონს აელიუსი, რომელიც პირდაპირ გადაჰყურებდა მავზოლეუმს - ის დღესაც უზრუნველყოფს თვალწარმტაც მისასვლელს რომის ცენტრიდან და ტიბრის მარცხენა ნაპირიდან, და ცნობილია [[ბაროკო|ბაროკოს]] სტილის ანგელოზების ქანდაკებებით, რომლებსაც მაღლა აღმართული აქვთ ქრისტეს ვნების ინსტრუმენტები.<ref>{{Cite web |title=Passeggio di Ponte S. Angelo |url=https://www.romeartlover.it/Vasi85b.html |access-date=2025-02-05 |website=www.romeartlover.it}}</ref> ==დაკნინება== [[ფაილი:Engelsburg und Engelsbrücke abends.jpg|300px|მინი]] [[ფაილი:Angels Sant'Angelo Bridge 1.jpg|250px|მინი]] აკლდამის შინაარსისა და დეკორაციების დიდი ნაწილი დაიკარგა მას შემდეგ, რაც შენობა გადაკეთდა სამხედრო ციხესიმაგრედ [[401]] წელს და შემდგომ ჩართული იქნა [[ავრელიანეს კედელი|ავრელიანე]]ს კედლებში ფლავიუს ჰონორიუს ავგუსტუსის მიერ. ურნები და ფერფლი გაიფანტა ვიზიგოთი მძარცველების მიერ ალარიკის მიერ [[რომის იმპერია|რომის]] გაძარცვის დროს [[410]] წელს, ხოლო თავდაპირველი დეკორატიული ბრინჯაოსა და ქვის ქანდაკებები ჩამოყარეს თავდამსხმელ [[გოთები|გოთებზე]], როდესაც მათ [[რომის იმპერია|რომი]] აიღეს ალყაში [[537]] წელს, როგორც ამას აღწერს პროკოპიუსი. თუმცა, უჩვეულო გადარჩენილია [[სამარხი]] ურნის ქუდი (სავარაუდოდ ადრიანესი), რომელიც მოხვდა [[წმინდა პეტრეს ბაზილიკა]]ში, ფარავდა [[ოტო II წითური|ოტო II]]-ის საფლავს და შემდგომში ჩართული იქნა მასიურ [[რენესანსი|რენესანსულ]] ნათლისღების აუზში.<ref>{{Cite web |url=http://art-history-images.com/photo/5770 |title=Porphyry Baptismal Font |access-date=2014-01-12 |archive-date=2014-01-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140112035859/http://art-history-images.com/photo/5770 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140112035859/http://art-history-images.com/photo/5770 |archivedate=2014-01-12 }}</ref> პოსტ-რომაულ პერიოდში აკლდამიდან სპოლიას (მეორადი მასალის) გამოყენება აღნიშნული იყო VI საუკუნეში - ჯორჯო ვაზარი წერს: „...ქრისტიანების გამოსაყენებლად ეკლესიების ასაშენებლად, არა მხოლოდ კერპების [წარმართული რომაული ღმერთების] ყველაზე პატივსაცემი ტაძრები დაანგრიეს, არამედ [[წმინდა პეტრე]]ს უფრო მეტი სამკაულებით გასაკეთილშობილებლად და მოსართავად, ვიდრე მას მაშინ ჰქონდა, მათ წაიღეს ქვის სვეტები [[ადრიანე|ადრიანეს]] აკლდამიდან, ახლანდელი სანტ'ანჯელოს ციხე, ისევე როგორც ბევრი სხვა რამ, რასაც ჩვენ ახლა ნანგრევებში ვხედავთ.“<ref>{{Cite web |url=http://www.efn.org/~acd/vite/VasariPreface.html |title=Preface, "Lives of the Artists" |access-date=2007-01-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101210060255/http://www.efn.org/~acd/vite/VasariPreface.html |archive-date=2010-12-10 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101210060255/http://www.efn.org/~acd/vite/VasariPreface.html |archivedate=2010-12-10 }}</ref>}} ლეგენდა ამბობს, რომ მთავარანგელოზი მიქაელი გამოჩნდა [[მავზოლეუმი|მავზოლეუმის]] თავზე, ხმალს ქარქაშში აბრუნებდა, როგორც [[590]] წლის [[შავი ჭირი]]ს დასრულების ნიშანი, რითაც ციხეს მისი ამჟამინდელი სახელი მისცა. ლეგენდის ნაკლებად ქველმოქმედი, მაგრამ უფრო შესაფერისი დეტალი, ამ მთავარანგელოზის მებრძოლი ხასიათის გათვალისწინებით, გაიგონა XV საუკუნის მოგზაურმა, რომელმაც ციხის სახურავზე ანგელოზის [[ქანდაკება]] დაინახა. ის მოგვითხრობს, რომ [[შავი ჭირი]]ს ხანგრძლივი სეზონის დროს, პაპმა [[გრიგოლ I (პაპი)|გრიგოლ I]]-მა გაიგო, რომ ხალხი, მათ შორის ქრისტიანებიც, დაიწყეს წარმართული კერპის თაყვანისცემა წმინდა აგატას ეკლესიაში სუბურაში. ხილვამ უბიძგა პაპს, რომ პროცესია ეკლესიისკენ წაეყვანა. მისვლისას, კერპი სასწაულებრივად დაიშალა ქუხილის ხმით. წმინდა პეტრესთან დაბრუნებისას ელიანის ხიდით, პაპს კიდევ ერთი ხილვა ჰქონდა ანგელოზისა ციხის თავზე, რომელიც მანტიაზე სისხლს იწმენდდა ხმლიდან და შემდეგ მას ქარქაშში აბრუნებდა. მართალია პაპმა ეს განმარტა, როგორც ნიშანი იმისა, რომ ღმერთი კმაყოფილი იყო, ამას არ შეუშლია ხელი გრიგოლისთვის [[რომის იმპერია|რომში]] წარმართული თაყვანისცემის მეტი ადგილი გაენადგურებინა.<ref>Account of [Pedro Tafur] in [http://depts.washington.edu/silkroad/texts/tafur.html#ch3 ''The Travels of Pero Tafur'' (1435–1439)], Chapter III.</ref> ==პაპების ციხესიმაგრე, რეზიდენცია და ციხე== [[ფაილი:View from Castel Sant'Angelo 10 (15442805966).jpg|300px|მინი]] პაპებმა ეს ნაგებობა ციხედარბაზად გადააკეთეს, დაწყებული XIV საუკუნიდან; პაპმა [[ნიკოლოზ III (პაპი)|ნიკოლოზ III]]-მ ციხედარბაზი დააკავშირა [[წმინდა პეტრეს ბაზილიკა]]სთან დახურული გამაგრებული დერეფნით, რომელსაც ეწოდება პასეტტო დი ბორგო. ციხესიმაგრე იყო პაპ კლემენტ VII-ის თავშესაფარი [[კარლ V]]-ის ლანდსკნეხტების ალყისგან [[რომის იმპერია|რომის]] გაძარცვის დროს (1527); ციხესიმაგრე იყო ასევე ის ადგილი, სადაც ბენვენუტო ჩელინი, როდესაც დაპატიმრებული იყო მითვისების, მკვლელობისა და სოდომიის ბრალდებით, აღწერს თუ როგორ დასეირნობდა ზღუდეებზე და ესროდა მტრის ჯარისკაცებს.<ref>{{Cite book |last=Lambert |first=Gilles |title=Caravaggio |publisher=Taschen |year=2000 |isbn=978-3822863053 |pages=7 |language=en}}</ref> [[ლეო X]]-მ ააშენა სამლოცველო მადონათი რაფაელო და მონტელუპოს მიერ. [[1536]] წელს მონტელუპომ ასევე შექმნა მარმარილოს ქანდაკება წმინდა მიქაელისა, რომელიც მახვილს იკავებს [[590]] წლის [[შავი ჭირი]]ს შემდეგ (როგორც ზემოთ აღწერილია) კასტელის კენწეროზე დასადგმელად.<ref>''Rome'' (Eyewitness Travel Guides) DK Publishing, London (2003) p. 242</ref> მოგვიანებით [[პავლე III (პაპი)|პავლე III]]-მ ააშენა მდიდრული აპარტამენტი, რათა უზრუნველეყო, რომ ნებისმიერი მომავალი ალყის დროს პაპს ჰქონდა შესაფერისი ადგილი დასარჩენად. მონტელუპოს ქანდაკება შეიცვალა იმავე თემის ბრინჯაოს ქანდაკებით, რომელიც შეასრულა ფლამანდიელმა მოქანდაკემ პეტერ ანტონ ფონ ვერშაფელტმა [[1753]] წელს. ვერშაფელტის ქანდაკება კვლავ თავის ადგილას არის, ხოლო მონტელუპოს ქანდაკების ნახვა შეიძლება ციხის შიგნით ღია ეზოში. პაპის სახელმწიფო სანტ'ანჯელოს ციხედ იყენებდა; [[ჯორდანო ბრუნო]], მაგალითად, იქ დატუსაღებული იყო ექვსი წლის განმავლობაში. სხვა პატიმრები იყვნენ მოქანდაკე და ოქრომჭედელი ბენვენუტო ჩელინი,ჯადოქარი და შარლატანი კალიოსტრო. სიკვდილით დასჯა სრულდებოდა პატარა შიდა ეზოში. როგორც ციხე, ის ასევე იყო [[ჯაკომო პუჩინი]]ს [[1900]] წლის ოპერა ტოსკას მესამე მოქმედების გარემო; სათაურის მქონე [[გმირი]] ქალი თავის სიკვდილამდე ხტება ციხედარბაზის ზღუდეებიდან.<ref>{{Citation |title=Mausoleum of Hadrian (Castel San'tAngelo) | date=6 December 2020 |url=https://www.youtube.com/watch?v=ZYE8xxz3CgU |access-date=2023-09-03 |language=en}}</ref> ადრეულ დროში, ციხეს ჰქონდა კიდევ ერთი შესანიშნავი ფუნქცია. კორნელის დე ბრუინმა აღნიშნა, რომ როდესაც პაპი [[კლემენტ X]] გარდაიცვალა [[1676]] წელს, ყველა პატიმარი მძიმე განაჩენით გადაიყვანეს წმ. ანჯელოში. შემდეგ, როგორც კი პაპის ტახტი გათავისუფლდა, ადგილობრივი საქალაქო საბჭო ათავისუფლებდა ყველა პატიმარს რომის ციხეებიდან, გარდა იმათი, ვინც წმ. ანჯელოში იყვნენ დაკეტილი. მოვლენათა ეს ჯაჭვი, კორნელისის თანახმად, იყო ჩვეულება ყოველ ჯერზე, როდესაც [[პაპი]] გარდაიცვლებოდა.<ref name="Cornelis">{{Cite web |url=https://www.dbnl.org/tekst/bruy004reiz03_01/bruy004reiz03_01_0015.php |title=Reizen van Cornelis de Bruyn door de vermaardste deelen van Klein Asia |access-date=2023-07-28 |archive-date=2023-07-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230727085055/https://www.dbnl.org/tekst/bruy004reiz03_01/bruy004reiz03_01_0015.php |url-status=bot: unknown }}, Amsterdam, 1698.</ref> ==ფეიერვერკები== როდესაც [[1676]] წელს კასტელს სტუმრობდა, კორნელის დე ბრუინმა ახსენა ფეიერვერკები, რომლებიც აშკარად წელიწადში ერთხელ იმართებოდა. მან დაწერა: „კიდევ ერთი ფეიერვერკის სანახაობა, საოცარი სახილველი, არის ყოველწლიური ტრადიციული დღესასწაული წმინდა პეტრეს დღეს წმინდა ანჯელოს ციხეში. ისე ჩანს, თითქოს ციხის ზემოდან მოდის, ერთდროულად ინთება და ვრცელდება ფეიერვერკების ბრბოში ისეთი გზით, რომ როდესაც ციხის ახლოს დგახარ, ისეთი გრძნობა გეუფლება, თითქოს თვით ზეცა იხსნება. იქიდან დაახლოებით ნახევარი საათის სავალზე ყოფნისას, მაინც შეიძლება მისი საკმაოდ მკაფიოდ დანახვა. [[რომის იმპერია|რომში]] ერთ წელზე მეტი დროის გატარების შემდეგ, მაინტერესებდა მისი სხვადასხვა ადგილიდან დაკვირვება, მაგრამ აღმოვაჩინე, რომ ციხის ახლოს მდებარე ადგილი, სადაც ფეიერვერკების ქვეშ დგახარ, ყველაზე სასიამოვნო იყო.“<ref name="Cornelis" /> ==მუზეუმი== [[2001]] წელს გაუქმების შემდეგ, ციხედარბაზი ახლა მუზეუმია: მუზეო ნაციონალე დი კასტელ სანტ'ანჯელო. [[2016]] წელს მას 1,234,443 ვიზიტორი ჰყავდა.<ref>{{cite web |url=http://www.ilsole24ore.com/pdf2010/Editrice/ILSOLE24ORE/ILSOLE24ORE/Online/_Oggetti_Embedded/Documenti/2017/01/07/musei-visitatori-introiti-2016.pdf |title=Musei, monumenti e aree archeologiche statali |author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |date=5 January 2017 |website=ilsole24ore.it |access-date=5 March 2017 |language=it |trans-title=State museums, monuments and archaeological areas |archive-url=https://web.archive.org/web/20190106153323/https://www.ilsole24ore.com/pdf2010/Editrice/ILSOLE24ORE/ILSOLE24ORE/Online/_Oggetti_Embedded/Documenti/2017/01/07/musei-visitatori-introiti-2016.pdf |archive-date=6 January 2019 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190106153323/https://www.ilsole24ore.com/pdf2010/Editrice/ILSOLE24ORE/ILSOLE24ORE/Online/_Oggetti_Embedded/Documenti/2017/01/07/musei-visitatori-introiti-2016.pdf |archivedate=6 იანვარი 2019 }}</ref> მიმდინარეობს პროექტი, რომელიც კასტელ სანტ'ანჯელოს დააკავშირებს [[წმინდა პეტრეს ბაზილიკა]]სთან სრულად საფეხმავლო გზით, პიაცა პიას ადგილის ქვეშ მიწისქვეშა გვირაბის შექმნით.<ref>{{cite web|url=https://www.iubilaeum2025.va/en/notizie/comunicati/2024/cantiere-piazza-pia-abbattuto-muro-sottopasso.html |title=Final wall of the Piazza Pia building site demolished in preparation for the Jubilee }}</ref> ==ბიბლიოგრაფია== * {{cite book | author = Bruno Contardi | author2 = Marica Mercalli | author3= Italy. [[Ministero per i Beni e le Attività Culturali|Ministero per i beni culturali e ambientali]] |author4= Museo nazionale di Castel Sant'Angelo |title = The angel and Rome : Castel Sant'Angelo, September 29th–November 29th 1987 | location = Rome | publisher = Palombi | year = 1987 | oclc = 555702196 | isbn =978-8876215773}}<ref>{{cite book | url = https://books.google.com/books?id=t37gAAAAMAAJ | title = Angels: An Indexed and Partially AnnotatedBibliography of Over 4300 Scholarly Books and Articles Since the 7th Century B.C. | publisher = Jefferson, McFarland | year = 1999 | page = 90 | oclc = 918854827 <!--| isbn = 9780786405558--> | isbn = 978-1476609584 | archive-url = https://archive.today/20190824200406/https://www.google.com/search?q=The+angel+and+Rome+:+Castel+Sant'Angelo,+September+29th-November+29th+1987&source=lnms&tbm=bks&sa=X&ved=0ahUKEwiKmuzZppzkAhXByaQKHQEeBXYQ_AUIFygB&biw=1366&bih=657%23spf=1566677041336 | archive-date = August 24, 2019 | url-status = live | access-date = August 24, 2019 }}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * {{Official website|http://www.castelsantangelo.beniculturali.it/}} * [http://www.oldandsold.com/articles13/travel-189.shtml Site describing arrangement of the original mausoleum.] * [http://penelope.uchicago.edu/~grout/encyclopaedia_romana/romanurbs/mausoleum.html ''Mausoleum of Hadrian'', part of the ''Encyclopædia Romana''] by James Grout * [https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Mausoleum_Hadriani.html Platner and Ashby entry on the tomb on Lacus Curtius site] * [https://web.archive.org/web/20080127121537/http://www.romanbookshelf.com/prints/CastelSantAngelo/castello.html Roman Bookshelf – Views of Castel Sant'Angelo from the 19° Century] * [http://www.mmdtkw.org/RenRom0629f-HadrianTomb.jpg Hadrian's tomb] Model of how the tomb might have appeared in antiquity * [https://horror-world.com/castel-santangelo/ Castel Sant'Angelo: History Of Torture, Ghosts And Mystery] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:ძველი რომის არქიტექტურა]] 7g7lfkchs6c8yxlyoidz3p2eiw3n1yz 0 584857 4814568 4788669 2025-06-15T03:31:24Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814568 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:S John and PAul.jpg|300px|მინი|გარე ხედი]] '''სანტი-ჯოვანი-ე-პაოლო'''({{lang-it|Santi Giovanni e Paolo al Celio}}) — უძველესი ბაზილიკური ეკლესია [[რომი|რომში]], რომელიც მდებარეობს კაელიუმის მთაზე. იგი თავდაპირველად აშენდა [[398]] წელს. ეკლესია არის პაასიონისტების სახლია და წმინდა პავლე ჯვრის მკვდრის საფლავია. გარდა ამისა, ეს არის პირველი პარასკევის სადგური მარხვის პერიოდში.<ref name=va>[https://www.vatican.va/roman_curia/pontifical_academies/cult-martyrum/stazioni/descrizioni/vc_pa_martyrum_20030125_giovannipaolo_it.html "Station to Saints John and Paul", Vatican]</ref> ==ისტორია== ეკლესია აშენდა [[398]] წელს, სენატორ პამმაჩიუსის მიერ, ორი რომაელი ჯარისკაცისთვის, იოანე და პავლე, რომელთა წამება მოხდა [[იულიანე განდგომილი|იმპერატორ იულიანეს]] დროს [[362]] წელს. ამით ეკლესიას ეწოდა ტიტულუს პამმაჩი და ეს ასე ჩაიწერა სინოდის აქტებში, რომელიც [[სიმახუსი (პაპი)|პაპმა სიმახუსმა]] [[499]] წელს მოაწყო.<ref>[https://curate.nd.edu/show/9s16154719b "Basilica di Santi Giovanni e Paolo, Rome", Curate ND]</ref> ეკლესია დაზიანდა ალარიხ I-ის მიერ განხორციელებული ძარცვის დროს ([[410]]) და მიწისძვრის შედეგად ([[442]]), აღდგენილი იყო [[პასკალ I|პაპ პასკალ I]]-ის მიერ ([[824]]), კვლავ დაექვემდებარა ნორმანთა ძარცვას ([[1084]]), და კვლავ აღდგა, მონასტრისა და სამრეკლოს დამატებით [[1099]] წელს.<ref name=va/> [[ფაილი:Basilica dei Santi Giovanni e Paolo al Celio - Interior.jpg|250px|მინი|ინტერიერი]] ==ინტერიერი== შიგნით ეკლესია აქვს სამი ნავი, სვეტებით, რომლებიც დაკავშირებულია ორიგინალურ სვეტებთან. ალტარი აშენებულია აბაზანაზე, რომელიც შეიცავს ორი მოწამის ნაშთებს. აფსიდა არის ფრესკით, რომელზე გამოსახულია [[იესო ქრისტე|ქრისტე]] დიდებაში ([[1588]]), ავტორი [[კრისტოფორო რონკალი]] (რომელსაც "პომარანჩიო" უწოდებენ); ამ ფრესკის ქვემოთ არის სამი ნახატი: წმინდა იოანეს წამება, წმინდა პავლეს წამება და ტერენციანოს გარდაქმნა ([[1726]]), რომლებიც შექმნეს ჯოვანი დომენიკო პიასტრინიმ, [[ჯაკომო ტრიგა|ჯაკომო ტრიგამ]] და პიერო ანდრეა ბარბიერიმ შესაბამისად.<ref name=Manno>{{cite book |title=Basilica dei Santi Giovanni e Paolo : arte e devozione |last1=Manno |first1=Antonio |last2=Sponza |first2=Sandro |year=1995 |publisher=Marsilio, Venezia |isbn=8831762257 |pages=72 |url=http://www.openbibart.fr/item/display/10068/928145 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210909105211/http://www.openbibart.fr/item/display/10068/928145 |date=2021-09-09 }}</ref> საკრისტია მოიცავს [[ანტონიანცო რომანო|ანტონიანცო რომანოს]] მიერ შექმნილ ტილოებს, რომელზეც გამოსახულია მარიამწმინდა და ბარტყი, წმინდა იოანე მახარებელი და წმინდა იოანე ნათლისმცემელი, ასევე წმინდა იერონი და წმინდა პავლე<ref name=Manno/>. ==კარდინალატის ტიტული== ბაზილიკა დაკავშირებულია კარდინალთა ტიტულით. ამ ტიტულის წინა კარდინალ მღვდლებს შორის არის სამი, რომლებიც პაპები გახდნენ: [[ ჰონორიუს II|პაპი ჰონორიუს II]]I (ჩენციო სავლელი, რომელიც კარდინალად აირჩიეს [[1198]] წელს), [[ადრიანე VI|პაპი ადრიანე VI]] (ადრიან ბოიენსი, რომელიც კარდინალად აირჩიეს [[1517]] წელს) და [[პიუს XII|პაპი პიუს XII]] (ეუჯენიო პაჩელი, რომელიც კარდინალად აირჩიეს [[1929]] წელს). როდესაც ფრენსის სპელმანი გახდა ტიტულ ტიტულოს ახალი კარდინალ მღვდელი 1946 წელს (მას შემდეგ, რაც პაჩელის პაპად ამაღლების შედეგად ტიტული გათავისუფლდა [[1939]] წელს), მას [[2015]] წლამდე ატარებდნენ კარდინალები, რომლებიც იყვნენ [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკის]] [[არქიეპისკოპოსი|არქიეპისკოპოსები]]. [[2012]] წელს ნიუ-იორკის არქიეპისკოპოსი [[ტიმოთი დოლანი]] კარდინალად აირჩიეს და მიენიჭა სხვა ტიტული, რადგან კარდინალ [[ედვარდ ეგანი]], რომელიც პირველი იყო, ვინც ნიუ-იორკის არქიეპისკოპოსის ემერიტუსის წოდება მიიღო, კვლავ ატარებდა ტიტულს სიკვდილამდე [[2015]] წლის [[5 მარტი|5 მარტამდე.]] ამჟამად ტიტული ეკავა კარდინალ იოზეფ დე კესელს, მეხელინ-ბრიუსელის არქიეპისკოპოსს, რომელსაც ეს ტიტული [[2016]] წლის [[19 ნოემბერი|19 ნოემბერს]] მიენიჭა.<ref>David M. Cheney, ''Catholic-Hierarchy:'' [http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bdekesel.html ''Josef Cardinal de Kesel''], retrieved: 2016-11-25.</ref> [[ფაილი:Celio - Casa romana al Celio 03-0410.JPG|200px|მინი|ფრესკა რომაულ ოთახებში]] ==გათხრები== [[XIX საუკუნე|მე-19 საუკუნეში]] ჩატარებული გათხრებით, ეკლესიის ნავის ქვეშ აღმოჩნდა ძველი რომაული ოთახების სერია. ეს ოთახები დათარიღებულია პირველი და მეოთხე საუკუნეებით ძვ. წ.<ref>[http://www.romecity.it/Ssgiovanniepaolo.htm Romecity entry] {{in lang|it}}</ref> მწერალი [[შარლოტა ანა ეტონი|შარლოტა ანა ეტონის]] მიხედვით, ეს ოთახები იყო ბუნკერები, რომლებიც წარმოადგენდნენ სავივარიუმს, სადაც ველური ცხოველებს ინახავდნენ, სანამ ისინი გამოყენებულ იქნებოდნენ კოლოსეუმში გამართულ წარმოდგენებში. დაბალაშლილი ვოლის გვირაბი აკავშირებდა ამ სავივარიუმს კოლოსეუმთან.<ref>{{cite book |title=Rome, in the Nineteenth Century: Containing a Complete Account of the Ruins of the Ancient City, the Remains of the Middle Ages, and the Monuments of Modern Times |last=Eaton |first=Charlotte Anne |author-link=Charlotte Anne Eaton |year=1827 |publisher=J. & J. Harper |location=New York |pages=332–333 |url=https://books.google.com/books?id=-qVDAAAAYAAJ|access-date=23 January 2011 |volume=I}}</ref> ბაზილიკის მიწისქვეშა ადგილის აღმოჩენა მოხდა [[1887]] წელს მამა ჯერმანო და სან სტანისლაოს მიერ, რომელიც იმ დროს ბაზილიკის რექტორი იყვნენ და მოწამეების იოანე და პავლეს საფლავებს ეძებდნენ. მან აღმოაჩინა თორმეტი დეკორირებული ოთახი, რომლებიც ეკუთვნოდნენ მინიმუმ ხუთ განსხვავებულ შენობას, რომლებიც თარიღდება პირველი და მეოთხე საუკუნეებით ძვ. წ. ეს ხუთი შენობა შეადგენს ერთ-ერთ ყველაზე კარგად შემონახულ რომაული პერიოდის საცხოვრებელ კომპლექსს, რომელიც დღესაც არსებობენ, და წარმოადგენს საუკეთესო მაგალითს დომუს ეკლესიაზე ("სახლი ეკლესია"). ორიგინალური ფრესკები ჯერ კიდევ ჩანს, რომლებიც წამების სცენებს ასახავენ. სახლებში შესვლა ხდება ეკლესიის გარეთ, კლივუს სკაურის მხარეს.<ref name=Manno/> ერთ-ერთ ოთახში, რომელიც ნიმფეუმის ეზო იყო, აღმოჩნდა ელეგანტური მესამე საუკუნის ძვ. წ. ფრესკა, რომელზეც [[პროზერპინა|პროზერპინა]] და სხვა ღვთაებები არიან გამოსახული ანგელოზების შუაში ნავით (3 მ × 5 მ (9.8 ფტ × 16.4 ფტ)), ასევე ჩანაწერები სხვა მორალური ფრესკებისა და მოზაიკების, რომლებიც ფანჯრის კამარებში მდებარეობდნენ. მესამე და მეოთხე საუკუნეებს შორის, ოთახებში შეიმჩნევა ზოგიერთი ცვლილება, და იქ შეიქმნა ერთგვარი ორატორია ქრისტიანული თემატიკით ფრესკებით, ხოლო სხვა ოთახებში, დეკორაციები არ შეიცავდა სპეციფიკურ ქრისტიანულ თემებს (მფრინავი ჯინები, გვირგვინები, ფრინველები და ა.შ.). მეოთხე საუკუნეში, კლივუს სკაურის უკან გამავალ გვირაბში, ასევე შეიქმნა კონფესიო. კონფესიოს კედლები იყვნენ ფრესკირებული ქრისტიანული თემებით (მაგალითად, წმინდა კრისპუსის, კრისპინუსისა და ბენედიქტას სიკვდილით თავის დასაჭერელი, ქალის ფიგურები და ორანტე ან "ლოცულობი ადამიანი"). ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:რომი]] [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალია]] thzlwrihcomd9a8kwku7y16trq4zfmm 0 584875 4814587 4787031 2025-06-15T04:58:52Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814587 wikitext text/x-wiki '''სასამართლოს მეგობარი''' ('''Amicus Curiae''') — ინდივიდი ან ორგანიზაცია, რომელიც არ წარმოადგენს მხარეს სამართლებრივ საქმეში, მაგრამ უფლებამოსილია, საკუთარი ინიციატივით დაეხმაროს [[სასამართლო|სასამართლოს]] საკუთარი წერილობითი მოსაზრების წარდგენის გზით. მოსაზრების წარდგენის მიზანია არა პროცესის რომელიმე მონაწილის მხარდაჭერა, არამედ სასამართლოს დახმარება, სათანადოდ შეაფასოს განსახილველი საკითხი<ref>[https://www.lawhub.ge/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1-%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98/ilia/ LawHub - სასამართლოს მეგობარი]</ref> სასამართლოს მეგობრის მიერ შეთავაზებული ინფორმაციის, ექსპერტიზის და გარემოებათა ანალიზის საფუძველზე. სასამართლოს მეგობრის მოსაზრების გათვალისწინების გადაწყვეტილებას სასამართლო იღებს. სასამართლოს მეგობრის მოსაზრების წარდგენა ძირითადად ხდება ისეთ საქმეებზე, რომელთა მიმართაც ფართო საზოგადოებრივი ინტერესი არსებობს.<ref>{{Cite news|title=The Statement of Interest as a Tool in Federal Civil Rights Enforcement|work=Harvard Civil Rights-Civil Liberties Law Review|url=https://harvardcrcl.org/wp-content/uploads/sites/10/2017/02/Zapana.pdf|access-date=2025-04-28|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230512154437/https://harvardcrcl.org/wp-content/uploads/sites/10/2017/02/Zapana.pdf|archivedate=2023-05-12}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://m-w.com/dictionary/Amicus%20curiae Amicus curiae]''Merriam-Webster Online Dictionary'' * [https://web.archive.org/web/20090202183601/http://encarta.msn.com/dictionary_/Amicus%2520curiae.html Amicus curiae] MSN Encarta Dictionary * [http://dictionary.reference.com/browse/Amicus%20curiae განმარტებები] * [http://www.thefreedictionary.com/amicus+curiae Amicus curiae] ==ლიტერატურა== *[https://www.supremecourt.ge/uploads/files/1/pdf/kvlevis_da_analizis_centri/kvlevebi/amicus-curiae.pdf ''სასამართლოს მეგობრის ინსტიტუტის როლი სამართალწარმოების პროცესში'', მარინე კვაჭაძე] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:იურიდიული დოკუმენტები]] 9rxuse9vy66llhhmbrid5dw7ju54wyi 0 585209 4814566 4788601 2025-06-15T03:20:15Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814566 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ტაძარი | ტაძრის_სახელი =სანტი-კუატრო-კორონატი | infobox_width = 250px | სურათი =257SsQuattroCoronati.JPG | სურათი_ზომა = | წარწერა = | რუკა_ტიპი = საქართველო | რუკა_ზომა =250 | რუკა_წარწერა = | ადგილმდებარეობა = | გეო = | რელიგიური_წევრობა =[[კათოლიკური ეკლესია]] | წესჩვეულება = | პროვინცია = | რაიონი = | კურთხევის_წელი = | სტატუსი =მოქმედი | ფუნქციური_სტატუსი = | მემკვიდრეობითი_ადგილმდებარეობა = | ხელმძღვანელობა = | საიტი = | ხუროთმოძღვრება =დიახ | ხუროთმოძღვარი = | ხუროთმოძღვრული_ტიპი =კაროლინგური | ხუროთმოძღვრული_სტილი = | ფასადის_მიმართულება = | ნოვატორული = | თარიღდება =IV საუკუნე | მშენებლობის_ფასი = | დეტალები = | ტევადობა = | სიგრძე = | სიგანე = | ნავის_სიგანე = | სიმაღლე_მაქსიმალური = | გუმბათის_რაოდენობა = | გუმბათის_სიმაღლე_გარე = | გუმბათის_სიმაღლე_შიდა = | გუმბათის_დიაგ_გარე = | გუმბათის_დიაგ_შიდა = | მინარეთი_რაოდენობა = | მინარეთის_სიმაღლე = | წვეტის_რაოდენობა = | წვეტის_სიმაღლე = | მასალა = | nrhp = | added = | refnum = | designated = | განედი = | გრძედი = | საერთო_მოიჯარე = | ქვეყანა=[[იტალია]] | გეგმა= | გეგმა_ზომა= | გეგმა_წარწერა= }} '''სანტი-კუატრო-კორონატი''' — უძველესი ტიტულარული და [[ეკლესია (ნაგებობა)|კონვენტუალური]] მცირე [[ბაზილიკა]] და ავგუსტინელთა მონასტერი [[რომი|რომში]], იტალიაში. ეკლესია თარიღდება მეოთხე ან მეხუთე საუკუნეებით და ეძღვნება ოთხ უცნობ წმინდანსა და წამებულს. ბაზილიკის კომპლექსი თავისი ორი ეზოთი, გამაგრებული კარდინალის სასახლე წმინდა სილვესტრის სამლოცველოთი და მონასტერი მისი კოსმატესკური ნაწილით აშენებულია რომის წყნარ და მწვანე ნაწილში, [[კოლოსეუმი|კოლოსეუმსა]] და [[ლატერანის ბაზილიკა|სან-ჯოვანი-ინ-ლატერანოს]] შორის. == ''სანტი კუატრო კორონატი'' == „სანტი კუატრო კორონატი“ ნიშნავს ოთხ წმინდა გვირგვინოსანს [ანუ წამებულებს], და მიუთითებს იმ ფაქტზე, რომ წმინდანების სახელები უცნობია (ამიტომ მოიხსენიებენ მათ რიცხვით), და რომ ისინი იყვნენ წამებულები, რადგან გვირგვინი, პალმის ტოტებთან ერთად, წამების უძველესი სიმბოლოა. წმ. სებასტიანის წამების თანახმად, ოთხი წმინდანი იყო ჯარისკაცი, რომლებმაც უარი თქვეს [[ასკლეპიოსი|ესკლეპიოსისათვის]] მსხვერპლშეწირვაზე და ამიტომ მოკლეს იმპერატორ [[დიოკლეტიანე|დიოკლეტიანეს]] (284-305) ბრძანებით. წამებულთა სხეულები დამარხეს [[სანტი-მარჩელინო-ე-პიეტრო-ალ-ლატერანო|სანტი-მარჩელინო-ე-პიეტროს]] სასაფლაოზე, [[ვია ლაბიკანა|ვია ლაბიკანას]] მეოთხე მილზე, [[მილტიადე (პაპი)|პაპმა მილტიადემ]] და [[წმინდა სებასტიანი|წმ. სებასტიანმა]] (რომლის თავის ქალაც დაცულია ეკლესიაში). მილტიადემ გადაწყვიტა, რომ წამებულები პატივცემულნი უნდა ყოფილიყვნენ კლავდიუსის, ნიკოსტრატუსის, სიმპრონიანუსისა და კასტორიუსის სახელებით; ეს სახელები - მეხუთესთან, სიმპლიციუსთან ერთად - იყო ხუთი პანონიელი წამებული ქვისმთლელის სახელი. ეს წამებულები მოგვიანებით იდენტიფიცირებულ იქნენ ალბანოელ ოთხ წამებულთან, სახელებით: სეკუნდუსი (ან სევერუსი); სევერიანუსი; კარპოფორუსი (კარპოფორუსი); და ვიქტორინუსი (ვიტორინუსი). წამებულთა სხეულები დაცულია ოთხ უძველეს სარკოფაგში, კრიპტაში. 1123 წლით დათარიღებული ქვის თანახმად, ოთხი წამებულიდან ერთ-ერთის თავი დაკრძალულია [[სანტა-მარია-ინ-კოზმედინი|სანტა-მარია-ინ-კოზმედინში]]. == ისტორია == ქრისტიანული რწმენის თანახმად, პირველი ეკლესია ამ ადგილზე [[მილტიადე (პაპი)|პაპმა მილტიადემ]] ააგებინა, მე-4 საუკუნეში, [[ცელიუსის ბორცვი|ცელიუსის ბორცვის]] ჩრდილოეთ მხარეს. ეს იყო რომის ერთ-ერთი პირველი [[რომის ეკლესიები|ეკლესია]] და ატარებდა სახელწოდებას „Titulus Aemilianae“ დამფუძნებლის სახელიდან გამომდინარე, რომელსაც სავარაუდოდ ეკუთვნოდა დახვეწილი რომაული ვილა, რომლის სტრუქტურაც აშკარად ჩანს ეკლესიის ქვეშ. მშენებლობა დასრულდა მე-6 საუკუნის ბოლოს და მოგვიანებით [[ლატერანის სასახლე|ლატერანის სასახლესთან]], შუა საუკუნეების პაპის რეზიდენციასთან სიახლოვის გამო, თავისო დროის ერთ-ერთი გამორჩეული ბაზილიკა გახდა. პირველი რენოვაციები მოხდა პაპ [[ლეო IV]]-ის დროს (847-855), რომელმაც ააშენა კრიპტა ნავის ქვეშ, დაამატა გვერდითი ნავები, შემოსაზღვრა ეზო ფასადის წინ და ააშენა სამრეკლო და წმინდა ბარბარესა და ნიკოლოზის სამლოცველოები. ახალი ბაზილიკა, აგებული კაროლინგური არქიტექტურის სტილით, იყო 95 მ სიგრძის და 50 მ სიგანის. [[Image:Santi Quattro 0511-02.JPG|thumb|აფსიდა და კარდინალის სასახლე.]] თუმცა, ეს ეკლესია მიწასთან გაასწორეს [[რობერტ გუისკარი|რობერტ გუისკარის]] ჯარებმა რომის [[ნორმანები|ნორმანული]] ძარცვის დროს (1084). ნაცვლად იმისა, რომ ჩვეულებრივ მასშტაბში აღედგინათ თავდაპირველი ბაზილიკა, პაპმა [[პასხალის II |პასხალის II]]-მ ააშენა უფრო პატარა ბაზილიკა ორი ეზოთი, ერთი მეორის წინ; პირველი შეესაბამებოდა თავდაპირველ მე-9 საუკუნის ეზოს, ხოლო მეორე განთავსდა ნავის საწყის ნაწილზე. ორი გვერდითი ნავი შეყვანილ იქნა კარდინალის სასახლეში (მარჯვნივ) და [[ბენედიქტელთა ორდენი|ბენედიქტელთა]] მონასტერში, რომელიც თავად პასხალისმა დააფუძნა (მარცხნივ). თუმცა, ბაზილიკის თავდაპირველი აფსიდა შენარჩუნდა და ზედმეტად დიდი ჩანს ახალი ეკლესიისთვის, რომლის ნავიც სამ ნაწილად გაიყო სვეტების საშუალებით. ახალი ეკლესია ეკურთხა 1116 წლის 20 იანვარს. 1338 წელს ის [[სასოვივოს სააბატო|სასოვივოს სააბატოს]] მფლობელობაში იყო. მე-13 საუკუნეში დაემატა კოსმატესკური მონასტერი. კარდინალის სასახლე გააფართოვა კარდინალმა [[სტეფანო დე ნორმანდის დეი კონტი|სტეფანო კონტიმ]], პაპ [[ინოკენტი III]]-ის დისშვილმა. კარდინალმა კონტიმ ასევე გადააქცია სასახლე ციხესიმაგრედ, რათა თავშესაფარი მიეცა პაპებისთვის ლატერანოში [[ჰოენშტაუფენები|ჰოენშტაუფენის]] იმპერატორებთან კონფლიქტის დროს. 1247 წელს წმ. სილვესტრის სამლოცველო, ციხე-სიმაგრის პირველ სართულზე, იკურთხა; ის შეიცავს ფრესკებს, რომლებიც გამოსახავს პაპ [[სილვესტერ I]]-ისა და იმპერატორ [[კონსტანტინე I დიდი|კონსტანტინე I]]-ის ცხოვრებისეულ ისტორიებს, მათ შორის იმპერატორის ნათლობას, ასევე [[კონსტანტინეს ნაბოძვარი|კონსტანტინეს ყალბი ნაბოძების]] გამოსახულებას. პაპ [[ინოკენტი IV]]-სა და ახლად ეკლესიიდან განკვეთილ წმინდა რომის იმპერატორ [[ფრიდრიხ II შტაუფენი|ფრიდრიხ II]]-ს შორის პოლიტიკური ბრძოლების ფონზე დახატული ფრესკები მიზნად ისახავს ეკლესიის (პაპი სილვესტრი) იმპერიაზე (კონსტანტინე) სასურველი სუვერენიტეტის ხაზგასმას. როდესაც პაპები ავინიონში გადავიდნენ (XIV საუკუნე), კარდინალის სასახლე დაინგრა. ამრიგად, პაპების რომში დაბრუნების შემდეგ პაპ [[მარტინ V]]-ს მიერ საჭირო გახდა რესტავრაციის დაკვეთა. თუმცა, როდესაც პაპის რეზიდენცია ლატერანიდან [[ვატიკანი|ვატიკანის]] სასახლეში გადავიდა, ამ ბაზილიკამ მნიშვნელობა დაკარგა. 1564 წელს პაპმა [[პიუს IV]]-მ ბაზილიკა და მიმდებარე შენობები [[ავგუსტინელები|ავგუსტინელებს]] მიანდო, რომლებიც ჯერ კიდევ ემსახურებიან მას. ამ კომპლექსის ისტორიის მიმართ ინტერესი განახლდა 1913 წელს, ნატიფი ხელოვნების ზედამხედველის ანტონიო მუნიოზის შრომის წყალობით. როდესაც შენობა ობოლთა თავშესაფარი გახდა, ავგუსტინელმა მონაზვნებმა მის შესასვლელთან მოათავსეს მბრუნავი მოწყობილობა, რომელიც გამოიყენებოდა როგორც „ყუთი“ არასასურველი ჩვილებისთვის. == შიდა დეკორაცია == აფსიდა შეიცავს ფრესკებს, რომლებიც შესრულებულია [[ჯოვანი და სან ჯოვანი|ჯოვანი და სან ჯოვანის]] მიერ. ისინი გამოსახავს ოთხ მფარველ წამებულ წმინდანს, სევეროს, სევერიანოს, კარპოფოროსა და ვიტორინოს. მარცხენა ნავის საკურთხეველზე განთავსებული ნახატი "S.Sebastiano curato da Lucina e Irene" დახატა [[ჯოვანი ბალიონე|ჯოვანი ბალიონემ]]. მეორე ეზოში მდებარეობს შესასვლელი ორატორიო დი სან სილვესტროში, დაფარული როგორც შუა საუკუნეებიდან შემონახული ფრესკებით, ასევე [[რაფაელინო და რეჯიო|რაფაელინო და რეჯიოს]] მიერ შექმნილი გამოსახულებებით. == ტიტულარული კათედრა == [[File:Roger Mahony.jpg|thumb|upright|კარდინალი როჯერ მაჰონი]] სანტი კუატრო კორონატი ეკუთვნის რომის ტიტულარულ ეკლესიებს სულ მცირე მე-6 საუკუნის ბოლოდან. ტიტულს ამჟამად ფლობს კარდინალი [[როჯერ მაჰონი]], [[ლოს-ანჯელესი|ლოს-ანჯელესის]] არქიეპისკოპოს-ემერიტუსი. მათ შორის, ვისაც წარსულში მიენიჭა ეს ტიტული, არიან: პაპი [[ლეო IV]] (847), მეფე [[ენრიკე I (პორტუგალია)|ენრიკო პორტუგალიელი]], რომელმაც 1580 წელს შექმნა ტაძრის ხის ჭერი, და პაპი [[ბენედიქტე XV|ბენედიქტ XV]] (1914). სრული სია ცნობილია მხოლოდ [[ბენედიქტე XII|პაპ ბენედიქტ XII]]-ის პონტიფიკატიდან (1334-1342).<ref>Sources for the list: H.W. Klewitz, ''Reformpapsttum und Kardinalskolleg'', Darmstadt 1957, p. 22 note 40, p. 75 and p. 130 no. 4 (11–12th centuries); S. Miranda, [http://www.fiu.edu/~mirandas/titles-4.htm#Quattro Titulus SS. IV Coronati] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160617130303/http://www.fiu.edu/~mirandas/titles-4.htm#Quattro |date=2016-06-17 }} (from 14th century until now).</ref><ref>Conradus Eubel, ''Hierarchia catholica medii aevi'' I, editio altera (Monasterii 1913), p. 41.</ref><ref>David M. Cheyney, ''Catholic-Hierarchy:'' [http://www.catholic-hierarchy.org/diocese/d1q01.html ''Santi Quattro Coronati''.] Retrieved: 2016-03-15.</ref> ==ლიტერატურა== * Andreina Draghi, ''Gli affreschi dell'Aula gotica del Monastero dei Santi Quattro Coronati: una storia ritrovata'' (Milano: Skira 2006). * Maria Giulia Barberini, ''I Santi Quattro Coronati a Roma'' (Roma: Fratelli Palombi, 1989). * Bruno Maria Apollonj Ghetti, ''I Ss. Quattro Coronati'' (Roma : Marietti, 1964) [Le chiese di Roma illustrate, 81]. * J. de Cederna, ''La Chiesa e il monastero dei Ss. Quattro Coronati'' (Roma 1950). * S Russell Forbes, ''Church of the Santi Quattro Coronati'' (No publisher: no place, 1914). ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://cbarnard2.wixsite.com/beggarsrome/copy-of-s-cecilia-in-trastevere-3 "Beggar's Rome"] - A self-directed virtual tour of SS. Quattro Coronati and other Roman churches {{in lang|it}} * Giovanni Sicari, ''Reliquie Insigni e "Corpi Santi" a Roma'', Alma Roma, 1998. Through [http://www.enrosadira.it/santi/ I santi] web site.[http://roma.katolsk.no/quattrocoronati.htm "Santi Quattro Coronati"] article on Nyborg site.[http://www.initaly.com/regions/latium/church/4cor.htm The Basilica of the Santi Quattro Coronati] * [http://www.santiquattrocoronati.org/index_enn.htm www.santiquattrocoronati.org], Ss. Quattro Coronati Monastery official website. [http://www.newadvent.org/cathen/06163a.htm Four Crowned Martyrs] - Catholic Encyclopedia article [https://web.archive.org/web/20061025225056/http://www.catholic-forum.com/saintS/saintc4p.htm Patron Saints: Claudius][http://www.giovannirinaldi.it/page/rome/santiquattro/ Images] *High-resolution 360° Panoramas and Images of [https://mcid.mcah.columbia.edu/art-atlas/ancient-and-early-christian-sites-rome/santi-quattro-coronati Santi Quattro Coronati | Art Atlas] * {{cite book |first=M. |last=Lucentini |title=The Rome Guide: Step by Step through History's Greatest City|date=31 December 2012 |publisher=Interlink |isbn=9781623710088 |url=https://books.google.com/books?id=laMDAQAAQBAJ}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალიის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:ეკლესიები]] [[კატეგორია:იტალიის არქიტექტურული ძეგლები]] [[კატეგორია:რომი]] 13hduiasitxym86xjez992wdesayq9c 0 585235 4814556 4788737 2025-06-15T03:07:15Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814556 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Santa Maria della Vittoria in Rome - Front.jpg|250px|მინი]] '''სანტა-მარია-დელა-ვიტორია''' ({{lang-it|Chiesa di Santa Maria della Vittoria}}) — (ინგლისურად: გამარჯვების წმინდა მარიამი, ლათინურად: S. Mariae de Victoria) არის კათოლიკური სატიტულო მცირე ბაზილიკა და ფეხშიშველ კარმელიტთა სამონასტრო ეკლესია, რომელიც ეძღვნება გამარჯვების ქალბატონს [[რომი|რომ]]ში, [[იტალია]], ცნობილი როგორც ჯან ლორენცო ბერნინის შედევრის წმინდა ტერეზას ექსტაზის სახლი. ეკლესია მდებარეობს რიონე სალუსტიანოში, ვია XX სეტემბრეს ნომერ 98-ზე, სადაც ეს ქუჩა კვეთს ლარგო სანტა სუზანას. ის მდებარეობს მოსეს შადრევნის გვერდით და სარკისებურად ირეკლავს სანტა სუზანას ეკლესიას ლარგოს მოპირდაპირე მხარეს. ის მდებარეობს დაახლოებით ორი კვარტალის ჩრდილო-დასავლეთით პიაცა დელა რეპუბლიკასა და ტეატრო დელ'ოპერას მეტროს სადგურიდან. ==ისტორია== ეკლესიისთვის მიწა შეძენილი იქნა [[1607]] წლის 20 აპრილს,<ref name=Storia>{{cite web |url=http://www.chiesasantamariavittoriaroma.it/7.aspx |title=Chiesa di Santa Maria della Vittoria |language=it |publisher=Padri Carmelitani Scalzi: Storia |access-date=19 November 2020 }}</ref> და ეკლესია აშენდა [[1608]]-დან [[1620]] წლამდე როგორც წმინდა პავლეს სახელობის სამლოცველო ფეხშიშველი კარმელიტებისთვის.<ref>{{cite web |url=http://www.chiesasantamariavittoriaroma.it/default.aspx |title=Chiesa di Santa Maria della Vittoria |language=it |publisher=Padri Carmelitani Scalzi |access-date=19 November 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210920213110/http://www.chiesasantamariavittoriaroma.it/default.aspx |archivedate=20 სექტემბერი 2021 }}</ref> [[1620]] წელს თეთრი მთის ბრძოლაში კათოლიკეთა გამარჯვების შემდეგ, რამაც შეაჩერა რეფორმაცია ბოჰემიაში, ეკლესია ხელახლა მიეძღვნა [[ქალწული მარიამი|ქალწულ მარიამ]]ს. ოსმალური დროშები, რომლებიც აღებულ იქნა [[1683]] წლის [[ვენა|ვენ]]ის ბრძოლაში, მოგვიანებით ეკლესიაში დაიკიდა, რითაც გაძლიერდა თემა ქალწულის შესახებ, რომელიც ეხმარებოდა კათოლიკურ არმიებს გამარჯვების მოპოვებაში.<ref name=Storia/> ორდენი თავად აფინანსებდა სამშენებლო სამუშაოებს, სანამ გათხრებისას არ აღმოაჩინეს ბორგეზეს ჰერმაფროდიტი. სციპიონე ბორგეზემ, პაპ [[პავლე V]]-ის კარდინალ-დისწულმა, მიითვისა ეს ქანდაკება, მაგრამ სანაცვლოდ დააფინანსა ფასადზე დარჩენილი სამუშაოები და ორდენს გადასცა თავისი არქიტექტორი, ჯოვანი ბატისტა სორია. ეს დაფინანსება ძალაში შევიდა მხოლოდ [[1624]] წელს, და სამუშაოები დასრულდა ორი წლის შემდეგ.<ref name=Storia/> ==ექსტერიერი== ეკლესია არის ერთადერთი ნაგებობა, რომელიც მთლიანად დაპროექტებული და დასრულებულია ადრეული [[ბაროკო]]ს არქიტექტორის კარლო მადერნოს მიერ, თუმცა ინტერიერმა განიცადა ხანძარი [[1833]] წელს და საჭიროებდა რესტავრაციას. თუმცა, მისი ფასადი აიგო ჯოვანი ბატისტა სორიას მიერ მადერნოს სიცოცხლეში, [[1624]]-[[1626]] წლებში, რაც აჩვენებს ახლომდებარე სანტა სუზანას მადერნოსეულ უდავო გავლენას. ==ინტერიერი== [[ფაილი:Pipe organ in Santa Maria della Vittoria in Rome HDR.jpg|250px|მინი|მარცხნივ]] ეკლესიის შიდა სივრცეს აქვს ერთი ფართო ნავი დაბალი სეგმენტური კამარის ქვეშ, სამი ურთიერთდაკავშირებული გვერდითი სამლოცველოთი თაღებს უკან, რომლებიც გამოყოფილია უზარმაზარი კორინთული პილასტრებით, ოქროსფერი კაპიტელებით, რომლებიც ამდიდრებს ანტაბლემენტს. კონტრასტული მარმარილოს მოპირკეთება გამდიდრებულია თეთრი და მოოქროვილი სტუკოს ანგელოზებით და პუტებით სრული რელიეფით. ინტერიერი თანმიმდევრულად გამდიდრდა მადერნოს გარდაცვალების შემდეგ; მისი კამარა მოიხატა [[1675]] წელს გამარჯვების თემებით ფორმირებულ განყოფილებებში ყალბი ჩარჩოებით: ქალწული მარიამი ერესის დამარცხებით და აჯანყებული ანგელოზების დაცემა, შესრულებული ჯოვანი დომენიკო ჩერინის მიერ [[1675]] წელს. სხვა სკულპტურული დეტალები უხვადაა: იოსების სიზმარი (მარცხენა ტრანსეპტი, დომენიკო გუიდი, გვერდებზე პიერ ეტიენ მონოს რელიეფური პანელები) და კარდინალ ბერლინგიერო გესის საფლავის ძეგლი. არის ნახატები გუერჩინოს, დომენიკინოს და ნიკოლა ლორენის მიერ. ეკლესია ასევე არის წმინდა ვიქტორიას საბოლოო განსასვენებელი ადგილი, რომლის შენახული ნეშტიც გამოფენილია. ==კორნაროს სამლოცველო== კორნაროს სამლოცველო არის კერძო სამლოცველო, რომელიც შეუკვეთა ფედერიკო კორნარომ ბაროკოს სკულპტორს ჯან ლორენცო ბერნინის. ბერნინიმ დაკარგა პაპის მფარველობა პაპ [[ურბან VIII]]-ის გარდაცვალებისა და მისი შემცვლელის, პაპ [[ინოკენტი X]]-ის შემდეგ, რომელსაც არ მოსწონდა მისი მხატვრული სტილი, რამაც შესაძლებელი გახადა მისი დაკვეთა კერძო პატრონებისგან კარიერის ამ წარმატებულ ეტაპზე. სამლოცველოს მთლიანი არქიტექტურული და სკულპტურული ანსამბლი ბერნინის მიერ იყო დაპროექტებული. კორნაროს სამლოცველოს საკურთხევლის ნაწილი, წმინდა ტერეზას ექსტაზი, ბაროკოს სკულპტურის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ნამუშევარია და ფართოდაა მიჩნეული ბერნინის შედევრად. სკულპტურა გამოსახავს მომენტს, რომელიც აღწერილია წმინდა ავილელი ტერეზას მიერ თავის ავტობიოგრაფიაში, სადაც მას ჰქონდა ცხადი ხილვა სერაფიმისა, რომელიც მის გულს ოქროს ისრით გულს განგმირავდა, რამაც მას ერთდროულად უზომო სიხარული და ტკივილი მიანიჭა. მოფრიალე სამოსი და დაძაბული პოზა უარყოფს კლასიკურ თავშეკავებასა და სიმშვიდეს, რათა გამოსახოს უფრო ვნებიანი. მიუხედავად იმისა, რომ მხატვრულად ეს არის შედევრი, მაინც, ბერნინის სიცოცხლეში და მომდევნო საუკუნეებში, წმინდა ტერეზას ექსტაზი სხვადასხვა კრიტიკოსების მიერ დადანაშაულებული იყო იმის გამო, რომ გადაკვეთა წესიერების ზღვარი წმინდანის გამოცდილების სექსუალიზაციით, იმ დონემდე, რომელსაც არცერთი ხელოვანი, ბერნინამდე ან ბერნინის შემდეგ, არ გაბედავდა: მისი გამოსახვით გაუგონრად ახალგაზრდა ასაკში, როგორც იდეალიზებული სილამაზე, ნახევრად წამოწოლილ პოზიციაში, ღია პირით და გაშლილი ფეხებით, თავსაბურავი გახსნილი, თვალსაჩინოდ გამოჩენილი შიშველი ტერფებით (ფეხშიშველი კარმელიტები, მოკრძალების გამო, ყოველთვის ატარებდნენ სანდლებს მძიმე წინდებით) და სერაფიმი, რომელიც „ხდის“ მას მოსასხამის გახსნით, რათა ისრით განგმიროს გული.<ref>For these visual details of the statue and an examination of the charge of indecency, see Franco Mormando, 'Did Bernini's ''Ecstasy of St. Teresa Cross a 17th-century Line of Decorum?'' (Mormando's answer is yes): [https://www.academia.edu/44401140/Did_Berninis_Ecstasy_of_St_Teresa_Cross_a_17th_century_Line_of_Decorum].</ref><ref name="Zirpolo2010">{{cite book|author=Zirpolo, Lilian H. |title=Historical Dictionary of Baroque Art and Architecture |url=https://books.google.com/books?id=VIlA0kuX5DAC&pg=PA170 |year=2010 |publisher=Scarecrow Press|isbn=978-1-4616-5919-8|pages=170–171}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== *[https://web.archive.org/web/20060215194156/http://roma.katolsk.no/mariavittoria.htm Chris Nyborg, "Churches of Rome: Santa Maria della Vittoria"] *[http://www.romeartlover.it/Vasi148.htm#S.%20Maria%20della%20Vittoria Roberto Piperno, "santa Maria della Vittoria"] *[http://www.romecity.it/Santamariadellavittoria.htm "Santa Maria della Vittoria"] (in Italian) *[http://www.romaspqr.it/ROMA/Chiese_Barocche/s_maria_della_vittoria.htm Roma SPQR: "Santa Maria della Vittoria"] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{რომის ღირსშესანიშნაობები}} [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:ძველი რომის არქიტექტურა]] mq25y6wn3t9bm1zltw14ngjyi66gkyb 0 585248 4814567 4788722 2025-06-15T03:31:17Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814567 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Santi Celso e Giuliano.jpg|300px|მინი|ფასადი]] '''სანტი-ცელსო-ელ-ჯულიანო''' ({{lang-it|სანტი-ცელსო-ელ-ჯულიანო}}) — მცირე ბაზილიკა<ref>{{in lang|en}} [http://www.gcatholic.org/churches/data/basITX.htm ''GCatholic.org Basilics in Italy'']</ref> და პაპის საეკლესიო სამლოცველო [[რომი|რომის]] ეპარქიაში, რომელსაც პატრონობას უწევს ქრისტე მეფის უზენაესი მღვდელმთავრის ინსტიტუტი. ბაზილიკის სტატუსი მას უძველესი დროიდანვე აქვს მინიჭებული ტრადიციითა და პრაქტიკით. ==ისტორია== პირველი ეკლესია ამ ადგილზე აშენებული იყო სულ მცირე [[1008]] წელს, ხოლო [[1198]]<ref name=":4">{{Cite web |title=SS. Celso e Giuliano |url=https://www.romeartlover.it/Vasi109.htm |access-date=2022-09-13 |website=www.romeartlover.it}}</ref> წელს მას პაპის სამლოცველოს წოდება<ref name=":0">{{Cite journal |last=Burroughs |first=Charles |date=1982 |title=Below the Angel: An Urbanistic Project in the Rome of Pope Nicholas V |url=https://www.jstor.org/stable/750968 |journal=Journal of the Warburg and Courtauld Institutes |volume=45 |pages=103 |doi=10.2307/750968 |</ref> მიენიჭა კოლეგიური ეკლესიის კანონები პირველად [[XIX საუკუნე|მე-14 საუკუნეში]] მოიხსენიება<ref>{{Cite journal |last=Joachim |first=Stieber |date=January 2002 |title=Deutsche Prokuratoren an der römischen Kurie in der Frührenaissance (1431-1474) by Andreas Sohn |url=https://www.jstor.org/stable/2903864 |journal=University of Chicago Press |volume=77 |issue=1 |pages=248 |</ref> . დაახლოებით ამავე პერიოდიდან, ეკლესია ემსახურებოდა აუდიენციის პროკურატორებს, ორგანიზაციას, რომელიც მოგვიანებით აპოსტოლურ სიგნატურად ჩამოყალიბდა<ref>{{Cite web |title=Catholic Church. Audientia Litterarum Contradictarum. - Social Networks and Archival Context |url=https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6p90bf3 |access-date=2022-09-09 |website=snaccooperative.org}}</ref>. ეკლესიამ გაიარა პერიოდული მშენებლობა და რეკონსტრუქცია [[1400-იანები|1400-იანი]] წლების ბოლოს<ref name=":0" /> და [[1500-იანები|1500-იანი]] წლების დასაწყისში,<ref name=":1">{{Cite journal |last=DeSilva |first=Jennifer Mara |date=October 2011 |title=Appropriating Sacred Space: Private-Chapel Patronage and Institutional Identity in Sixteenth-Century Rome—The Case of the Office of Ceremonies |doi=10.1353/cat.2011.0136 |journal=The Catholic Historical Review |volume=97 |issue=4 |pages=667 |via=MUSE}}</ref>, ამ დროს [[დონატო ბრამანტე|დონატო ბრამანტემ]] შექმნა შენობის დიზაინი. თუმცა, ეს პროექტი არასდროს განხორციელდა და ეკლესია დაუმთავრებელი დარჩა. ამ დროს ეკლესია დაკავშირებული გახდა ცერემონიების ოფისთან (რომლის წინამორბედი იყო წმინდა რიტების წმინდა კონგრეგაცია), განსაკუთრებით პარიზ დე გრასისის საქმიანობით. თავისი ორმაგი როლით, როგორც ეკლესიის დეკანოზი და ცერემონიების ოფისის ხელმძღვანელი, ის ხელმძღვანელობდა ამ პატარა და უღრან ოფისის დაკავშირებას პარაფიასთან, რომელსაც ბევრი მდიდარი და გავლენიანი მფარველი ჰყავდა, და რომელიც პოპულარული სამლოცველო ადგილის სახით იყო ცნობილი, რადგან ამ ადგილას ინახებოდა წმინდა [[მარიამ მაგდალინელი|მარიამ მაგდალინელის]] მარცხენა ფეხის ნაწილაკი [[XV საუკუნე|მე-15 საუკუნის]] შუა ხანებიდან. <ref name=":1" /> პარაფია ასევე იყო ადგილი, სადაც მრავალი რომის კურიისა და პაპის სასამართლოს წევრები ცხოვრობდნენ.<ref name=":1" /> ეს კავშირი გამყარდა ეკლესიის მდებარეობით პაპის ქუჩის დასაწყისში, რომელიც იყო პროცესი, რომელსაც ახალი არჩეული პაპი გადიოდა, რათა დაეკავებინა [[იოანე ლატერანი|წმინდა იოანე ლატერანი.]]<ref name=":4" /> ასევე, ყველა პროცესი, რომელიც ქალაქიდან წმინდა პეტრესკენ მიემართებოდა, ეკლესიას გვერდს უვლიდა.<ref name=":1" /> 1513 წლის პაპის ბულით (Pastoralis Officii) ცერემონიების ოფისის პრეზიდენტს (რომელიც ასევე პაპის ცერემონიების მასტერად მსახურობდა) ეკლესიის არქიპრესვიტერის წოდება მიენიჭა.<ref name=":1" /> [[1518]] წელს ბიაჯო და ჩეზენა, [[ლეო X|პაპ ლეო X-]]ის, [[ადრიანე VI|ადრიან VI]]-ის, [[კლემენტ VII]]-ის და [[პავლე III (პაპი)|პავლე III]]-ის პაპის ცერემონიების მასტერად,<ref name="Norman">{{Citation |author=Land, Norman E. |title=Source: Notes in the History of Art |date=Summer 2013 |work=A Concise History of the Tale of Michelangelo and Biagio da Cesena |volume=32 |number=4 |pages=15–19 |publisher=Ars Brevis Foundation, Inc. |jstor=41955680}}</ref>დაინიშნა ეკლესიის არქიპრესვიტერად. ის განსაკუთრებით ცნობილია [[მიქელანჯელო ბუონაროტი|მიქელანჯელოს]] უკანასკნელი განაჩენის ნახატში შიშიშვლის გამო გამოთქმული კრიტიკით, სადაც იგი შესაძლოა მინოსის სახით იყოს გამოსახული, როგორც ტანჯვაში მყოფი გმირი. [[კლემენტ XII|პაპ კლემენტ XII]]-ის დროს, [[არქიტექტორი|არქიტექტორმა]] [[კარლო დე დომინიჩი|კარლო დე დომინიჩიმ]] შექმნა არსებული [[ბაროკო]] სტილის ეკლესია, რომელიც [[1735]] წელს დასრულდა.<ref>{{Cite book |last=Sullivan |first=George |url=https://archive.org/details/notbuiltindayexp00sull/page/106/mode/2up |title=Not Built In A Day: Exploring the Architecture of Rome |publisher=Carroll and Graf |year=2006 |isbn=0786717491 |edition=1st |location=New York |pages=106 |language=EN}}</ref> მთავარი ორნამენტი „ქრისტე დიდებაში“ პომპეო ბატონის მიერ, რომელიც კარდინალ [[ჯუზეპე ფურიეტი|ჯუზეპე ფურიეტიმ]] დააკვეთინა.<ref name=":2">{{Cite journal |last=Macandrew |first=Hugh |date=Summer 1978 |title=A Group of Batoni Drawings at Eton College, and Some Eighteenth-Century Italian Copyists of Classical Sculpture ||journal=Master Drawings |volume=16 |issue=2 |pages=137 }}</ref> ამ შენობას აღწერენ, როგორც „რომის ერთ-ერთი უმეტესად ლამაზი ბაროკოს ინტერიერი“ და „მოცემული მაგალითი [[XVIII საუკუნე|მე-18 საუკუნის]] ხელოვნების შესანიშნავი ნიმუში“. [[ეუჯენიო პაჩელი]], რომელიც [[1939]] წელს გახდა [[ პიუს XII|პაპი პიუს XII]], იქნა მონათლული ეკლესიაში თავისი დაბადებიდან 2 დღის შემდეგ, [[1876]] წელს.<ref name=":3">{{Cite book |last=Winterbottom |first=Michael |url=https://archive.org/details/piusxiisaintinma0000wint/page/6/mode/2up |title=Pius XII : a saint in the making : a biographical study |publisher=Universe Media Group Limited |date=June 2010 |isbn=9781904657651 |location=Chesire |pages=6–7 |language=EN}}</ref> [[ფაილი:Santi Celso e Giuliano - interior.jpg|300px|მინი|ეკლესიის ინტერიერი და მთავარი საკურთხეველი]] [[ პიუს X|პაპმა პიუს X]]-მ ეკლესია [[1906]] წელს გადასცა სან ჯოვანნი დეი ფიორენტინის პარაფიას,<ref>{{Cite web |title=Susceptum, Deo (24 Octobris 1906) {{!}} PIUS X |url=https://www.vatican.va/content/pius-x/la/apost_letters/documents/hf_p-x_apl_19061024_susceptum-deo.html |access-date=2022-09-12 |website=www.vatican.va}}</ref> ხოლო [[1912]] წელს ეკლესიის კანონებს მიენიჭათ პრელატალური გუნდის სამოსის შეძენის პრივილეგია.<ref>{{Cite web |title=In litteris Nostris (23 Decembris 1913) {{!}} PIUS X |url=https://www.vatican.va/content/pius-x/la/motu_proprio/documents/hf_p-x_motu-proprio_19131223_in-litteris-nostris.html |access-date=2022-09-12 |website=www.vatican.va}}</ref> [[2019]] წლის შობას, ბაზილიკის რექტორმა მიიწვია ქრისტე მეფის უზენაესი მღვდელმთავრის ინსტიტუტის კანონები, რათა ეკლესია გამხდარიყო მათი სახლი რომში.<ref>{{Cite web |date=6 January 2020 |title=A New Apostolate in Rome: The Institute in the Eternal City |url=https://www.institute-christ-king.org/876-apostolate-in-rome |website=Institute of Christ the King Sovereign Priest |accessdate=30 აპრილი 2025 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20221012022807/https://www.institute-christ-king.org/876-apostolate-in-rome |archivedate=12 ოქტომბერი 2022 }}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:რომი]] [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალია]] 9xyku0nnt4i5fsev2iylq954ntl7juo 0 585255 4814549 4788752 2025-06-15T02:32:11Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814549 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:San Giovanni dei Fiorentini Rome.jpg|300px|მინი|სან ჯოვანის ფასადი]] '''სან-ჯოვანი-დეი-ფიორენტინი'''({{lang-it|San Giovanni dei Fiorentini}}) — მცირე ბაზილიკა და ტიტულარული ეკლესია [[რომი|რომის]] პონტეს რაიონში, [[იტალია|იტალიაში]]. ეკლესია მიძღვნილია წმინდა [[იოანე ნათლისმცემელი|იოანე ნათლისმცემლისადმი]] — ფლორენციის მფარველისადმი. ფლორენციელთა ახალი ეკლესიის მშენებლობა დაიწყო [[XVI საუკუნე|მე-16 საუკუნეში]] რომში და დასრულდა [[XVIII საუკუნე|მე-18 საუკუნის]] დასაწყისში. იგი ითვლება [[ფლორენცია|ფლორენციის]] ეროვნულ ეკლესიად რომში. ეკლესია მდიდრულად მოირთო მე-16 და მე-17 საუკუნეებში, უმეტესად ფლორენციელი ხელოვანების მიერ შესრულებული ნამუშევრებით. [[ფაილი:Iron bridge at San Giovanni dei Fiorentini, ca. 1890.jpg|200px|მინი|რკინის ხიდი ]] ==ისტორია== [[იულიუს II|პაპ იულიუს II]]-ის მემკვიდრემ, ფლორენციელმა [[ლეო X |პაპმა ლეო X დე’ მედიჩიმ]] ([[1513]]–[[1521]]), [[1518]] წელს დაიწყო [[არქიტექტორი|არქიტექტორთა]] კონკურსი ახალი ეკლესიის ასაშენებლად ძველი [[სან პანტალეო|სან პანტალეოს]] ეკლესიის ადგილზე. კონკურსში მონაწილეობა მიიღეს არაერთმა არქიტექტორმა, მათ შორის [[ბალდასარე პერუცი|ბალდასარე პერუციმ]], [[იაკოპო სანსოვინო|იაკოპო სანსოვინომ,]] ანტონიო და სანგალო უმცროსმა და მხატვარმა და არქიტექტორმა [[რაფაელი|რაფაელმაც]]. თავდაპირველი მთავარი იდეა ცენტრალიზებული ეკლესიის კონცეფციას ეფუძნებოდა<ref>{{cite book|last1=Heydenreich |first1=L. |last2=Lotz |first2=W.|chapter=Architecture in Italy 1400-1600|title=Pelican History of Art|year= 1974|page=195-196}}</ref>. [[ფაილი:Church of San Giovanni Battista dei Fiorentini - interior HDR.jpg|280px|მინი|ნავი]] კონკურსში გამარჯვება [[იაკოპო სანსოვინო|იაკოპო სანსოვინომ]] მოიპოვა, თუმცა საბოლოოდ მშენებლობის შესრულება ანტონიო და სანგალოსა და ჯაკომო დელა პორტას დაევალა.<ref>{{cite web|url=http://www.lonelyplanet.com/italy/rome/sights/religious/chiesa-di-san-giovanni-battista-dei-fiorentini|title=Chiesa di San Giovanni Battista dei Fiorentini|publisher=Lonely Planet|access-date=7 August 2015}}</ref> [[1559]] წელს, ტოსკანის ჰერცოგმა [[კოზიმო I მედიჩი|კოზიმო I დე’ მედიჩიმ]] [[მიქელანჯელო ბუონაროტი|მიქელანჯელოს]] სთხოვა ეკლესიისთვის არქიტექტურული პროექტების შექმნა. მან წარადგინა ცენტრალიზებული ტაძრის პროექტი, თუმცა ეს გეგმა არ იქნა მიღებული<ref>Heydenreich & Lotz, 1974, p. 257</ref>. [[ფაილი:Hendrik Frans van Lint - Rome, A View of San Giovanni dei Fiorentini.jpg|280px|მინი|San Giovanni dei Fiorentini მოხატული 1739 წელს]] ეკლესიის ძირითადი სამშენებლო სამუშაოები განხორციელდა [[1583]]-[[1602]] წლებში არქიტექტორ ჯაკომო დელა პორტას ხელმძღვანელობით, ლათინური ჯვრის ფორმის გეგმარების მიხედვით. [[1602]] წლიდან [[1620]] წლამდე მშენებლობას ხელმძღვანელობდა [[კარლო მადერნა|კარლ მადერნა]], რომელმაც წამყვანი როლი შეასრულა გუმბათისა და ეკლესიის მთავარი ნაწილის აგებაში. თუმცა ფასადის დასრულება, რომელიც ალესანდრო გალილეის დიზაინზეა დაფუძნებული, მხოლოდ [[1734]] წელს აიგო.<ref>''Guide Rionali di Roma'' , Rione V, Ponte, Parte IV, 1975, p.16 (in Italian)</ref> 1623–24 წლებში ჯოვანი ლანფრანკომ შექმნა ფერწერული ნამუშევრები საკეტის სამლოცველოსთვის.<ref>{{cite web |url=http://www.matthiesengallery.com/bio.asp?numcol=280 |title=Giovanni Lanfranco |publisher=[[Matthiesen Gallery, London|Matthiesen Gallery]] |access-date=8 March 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060515101738/ |archive-date=May 15, 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060515101738/http://www.matthiesengallery.com/bio.asp?numcol=280 |archivedate=15 მაისი 2006 }}</ref> [[1634]] წელს [[ბაროკო|ბაროკოს]] სტილის ცნობილი მხატვარსა და არქიტექტორს, [[პიეტრო და კორტონა|პიეტრო და კორტონას]], ფლორენციელმა არისტოკრატმა [[ორაციო ფალკონიერიმ]] სთხოვა ეკლესიის მაღალი საკურთხევლის დიზაინის შექმნა.<ref>Blunt, Anthony. ''Guide to Baroque Rome'', Granada, 1982, p.51; Merz, Jorg Martin. ''Pietro da Cortona and Roman Baroque Architecture'', Yale, 2008, pp 87-91</ref> ალტარის ესკიზები, მისი განლაგების ნახაზები და მოდელიც მომზადდა, თუმცა პროექტი მაშინ არ განხორციელდა. კორტონას ჩანაფიქრი იყო საკვირაო ქოროს სივრცეში ისეთი ფანჯრების მოწყობა, რომლებიც მრევლის თვალთახედვას იქნებოდა დამალული და შიგნიდან გაანათებდა საკურთხეველს ეს ბაროკოსთვის დამახასიათებელი „დამალული სინათლის“ ერთ-ერთი პირველი მაგალითი იყო, რომელსაც მოგვიანებით ფართოდ გამოიყენებდა ბერნინი. [[ფაილი:San Giovanni dei Fiorentini, Roma, cappella falconieri 1.JPG|280px|მინი|გუნდის ან ფალკონიერის სამლოცველოს მარცხენა მხარის კედელი.]] დაახლოებით 20-30 წლის შემდეგ, ორაციო ფალკონიერიმ ხელახლა გააცოცხლა ქოროს პროექტი, მაგრამ ამჯერად სამუშაო [[ფრანჩესკო ბორომინი|ფრანჩესკო ბორომინის]], ბაროკოს გამორჩეულ არქიტექტორს მიანდო. ბორომინიმ შეცვალა დიზაინი, რათა უზრუნველეყო ორაციოს ძმის, კარდინალ ლელიო ფალკონიერის დაკრძალვის ადგილი. ბორომინის გარდაცვალების შემდეგ, [[1667]] წელს, სამუშაო ნაწილობრივ შეცვალა და დაასრულა კორტონამ, ხოლო მისი გარდაცვალების შემდეგ [[1669]] წელს მისმა მოწაფემ და თანაშემწემ, [[ჩირო ფერი|ჩირო ფერიმ]]. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:რომი]] [[კატეგორია:რომის ღირსშესანიშნაობები]] [[კატეგორია:იტალია]] 0svpbe1e1besyc2kq20ry7iv0lv3lni 0 585713 4814640 4805534 2025-06-15T09:47:12Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814640 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სიგანე = | სახელი = სემენ გლუზმანი | ფოტო = Gluzman S.jpg | ფოტოს სიგანე = |წარწერა = | ალტ = | მშობლსახელი = Семе́н Глу́зман | ენის კოდი = | დაბსახელი = | დაბთარიღი = [[10 სექტემბერი]], [[1946]] | დაბადგილი = [[კიევი]], [[უკრაინის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა]], [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა კავშირი]] | მოინათლა = | გაუჩინარების თარიღი = | გაუჩინარების ადგილი = | გაუჩინარების სტატუსი = | გარდთარიღი = | გარდადგილი = | გარდაცვალების მიზეზი = | სხეულის პოვნის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილი = | დაკრძალვის ადგილის კოორდინატები = | ძეგლები = | რეზიდენცია = | სხვა სახელები = | ეროვნება = [[უკრაინელი]] | მოქალაქეობა = [[უკრაინა]] | ეთნიკური წარმომავლობა = | ქვეშევრდომობა = | განათლება = | ალმა-მატერი = [[კიევის სამედიცინო ინსტიტუტი]] | მოღვაწეობა = [[ფსიქიატრია]] | საქმიანობა = | აქტიურობის წლები = | დამსაქმებელი = | ორგანიზაცია = უკრაინის ფსიქიატრიული ასოციაციაცია | ხელფასი = | ქონება = | ცნობილია როგორც = საბჭოთა კავშირში ფსიქიატრიის პოლიტიკური ძალადობის წინააღმდეგ ბრძოლაში მონაწილეობით | ცნობილი ნაშრომები = | სიმაღლე = | წონა = | წოდება = | წლები = | წინამორბედი = | მემკვიდრე = | პარტია = | მოძრაობა = | ოპონენტები = | რელიგია = | წაყენებული ბრალდება = | განაჩენი = | დანაშაულებრივი სტატუსი = | მეუღლეები = | პარტნიორები = | შვილები = | მამა = | დედა = | ნათესავები = | ჯილდოები = ამერიკის ფსიქიატრიის ასოციაციის გამორჩეული სტიპენდიანტი, ფსიქიატრთა სამეფო კოლეჯის საპატიო წევრობა, ჟენევის პრემია ფსიქიატრიაში ადამიანის უფლებებისთვის | მოსახმობი სიგნალი = | სუფთა მოგება = | სახელი1 = | მოდული1 = | სახელი2 = | მოდული2 = | სახელი3 = | მოდული3 = | სახელი4 = | მოდული4 = | სახელი5 = | მოდული5 = | სახელი6 = | მოდული6 = | სახელი7 = | მოდული7 = | საიტი = https://lb.ua/cabinet/168_semen_gluzman.html | ხელმოწერა = | ხელმოწერის ზომა = | ხელმოწერა ალტ = | შენიშვნები = }} '''სემენ გლუზმანი''' ({{lang-uk|}}: ''Семе́н Глу́зман''; დ. [[10 სექტემბერი]], [[1946]], [[კიევი]]) — [[უკრაინელი]] [[ფსიქიატრი]] და ადამიანის უფლებათა დამცველია, რომელმაც უდიდესი წვლილი შეიტანა ფსიქიატრიის სფეროს ეთიკურ განვითარებაში.<ref>{{cite journal|title=Dr Semyon Gluzman|journal=[[The Lancet]]|date=3 November 1979|volume=314|issue=8149|page=946|doi=10.1016/S0140-6736(79)92635-7|pmid=91034|s2cid=27749981}}</ref> გლუზმანი გახლავთ უკრაინის ფსიქიატრიული ასოციაციის პრეზიდენტი და დამფუძნებელი, ამერიკულ-უკრაინული ადამიანის უფლებათა დაცვის ბიუროს დამფუძნებელი, ომისა და ტოტალიტარული რეჟიმების მსხვერპლთა საერთაშორისო სამედიცინო-სარეაბილიტაციო ცენტრის დირექტორი და უკრაინის შრომისა და სოციალური პოლიტიკის სამინისტროს ექსპერტთა საბჭოს წევრი. იგი ასევე არის ბაბი იარის კომიტეტის თანათავმჯდომარე, ყოფილი დისიდენტი და პოლიტიკური პატიმარი. მას გააჩნია სამედიცინო დოქტორის კვალიფიკაცია.<ref name="Максименко">{{cite web|author=Максименко, Наталья|title=Семен Глузман: СНБО – абсолютно импотентный орган |publisher=УНIАН|date=22 September 2007|url=http://www.unian.net/society/66090-semen-gluzman-snbo-absolyutno-impotentnyiy-organ.html|access-date=15 March 2016}}</ref> ==ბიოგრაფია== სემენ გლუზმანის მამა იყო სამედიცინო მეცნიერებათა დოქტორი [[ფიშელ გლუზმანი]] ([[1904]]-[[1987]])<ref name="Neria">{{cite book|author1=Neria, Yuval |author2=Galea, Sandro |title=Mental Health and Disasters|year=2009|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-88387-0|page=451|url=https://books.google.com/books?id=7rkgAwAAQBAJ&pg=PA451}}</ref>. [[1968]] წელს სემენმა დაასრულა კიევის სამედიცინო ინსტიტუტი. ინსტიტუტის დამთავრების შემდეგ, გლუზმანმა დაიწყო მუშაობა უკრაინის ფსიქიატრიულ საავადმყოფოებში და მიიღო შეთავაზება დნეპროპეტროვსკის სპეციალურ ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში, რომელიც მდებარეობს შავი ზღვიდან არც თუ ისე შორს.<ref name="Руководство АПУ">{{cite web|title=Руководство Ассоциации психиатров Украины|url=http://upa-psychiatry.org.ua/rus/board-rus.html|publisher=Ассоциация психиатров Украины|access-date=25 July 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20120309204441/http://upa-psychiatry.org.ua/rus/board-rus.html|archive-date=2012-03-09}}</ref> სემენ გლუზმანი იყო პირველი ფსიქიატრი [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა კავშირ]]ში, რომელმაც საჯაროდ დაუპირისპირდა დისიდენტების წინააღმდეგ ფსიქიატრიის ბოროტად გამოყენებას<ref name="van Voren">{{cite book|author=Voren, Robert van|title=On Dissidents and Madness: From the Soviet Union of Leonid Brezhnev to the "Soviet Union" of Vladimir Putin|year=2009|publisher=Rodopi|location=Amsterdam—New York|isbn=978-90-420-2585-1|page=159|url=https://books.google.com/books?id=tyDIKu8XsgcC&pg=PA159}}</ref> . [[1971]] წელს გლუზმანმა მოამზადა დაუსწრებელი ფსიქიატრიული დასკვნა გენერალ პეტრო გრიგორენკოზე, რომელიც საუბრობდა საბჭოთა კავშირში ადამიანის უფლებების დარღვევების შესახებ. გლუზმანი მივიდა დასკვნამდე,<ref name="Онлайн-конференция">{{cite web|title=Онлайн-конференция c руководителем Ассоциации психиатров Украины Семеном Глузманом|url=http://www.ostro.org/conferences/conference-71628/|access-date=7 December 2010|archive-date=19 October 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131019144652/http://www.ostro.org/conferences/conference-71628/|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131019144652/http://www.ostro.org/conferences/conference-71628/|archivedate=19 ოქტომბერი 2013}}</ref> რომ გრიგორენკო იყო ფსიქიკურად ჯანმრთელი და რომ იგი პოლიტიკური მიზეზებით მოთავსებული იყო ფსიქიატრიულ საავადმყოფოებში.<ref>{{cite journal|title=Psychiatric abuse in the Soviet Union|journal=[[American Journal of Psychotherapy]]|volume=XXIX|issue=3|date=July 1975}}</ref> [[1970-იანები|1970-იანი]] წლების ბოლოს და [[1980-იანები|1980-იანი]] წლების დასაწყისში,<ref>{{cite news|author=Masters, Kay|title=The 'conscience' of Soviet psychiatry won't give up in his struggle to gain freedom from Soviet oppression|url=https://news.google.com/newspapers?nid=950&dat=19841201&id=aukLAAAAIBAJ&pg=6915,69873|work=[[The Evening Independent]]|date=1 December 1984|page=13-A}}</ref> გლუზმანი იძულებული იყო შვიდი წელი შრომა-გასწორების ბანაკში და სამი წელი ციმბირის გადასახლებაში გაეტარებინა გრიგორენკოს დაცვის გამო,<ref name="Landau">{{cite book|title=Semyon Gluzman: the first psychiatrist in the U.S.S.R. who openly opposed Soviet abuse of psychiatry against dissenters|year=1980|url=https://books.google.com/books?id=elgNSQAACAAJ|last1=Landau|first1=Eli}}</ref> რომელიც ფსიქიკური აშლილობის უსაფუძვლო ბრალდებით იყო დაპატიმრებული. [[1977]] წლის [[28 ნოემბერი|28 ნოემბერ]]ს, საერთაშორისო ორგანიზაცია Amnesty International-მა გლუზმანი შეიყვანა სამედიცინო პროფესიის 92 წევრის სიაში,<ref name="Луканов">{{cite news|author=Луканов, Юрий|title=С бандеровцами мы ели на одной тумбочке|url=http://gazeta.ua/ru/articles/history-newspaper/_s-banderovcami-my-eli-na-odnoj-tumbochke/316549|access-date=2 January 2014|newspaper=Газета по-українськи № 933|date=20 November 2009}}</ref> რომლებიც დაპატიმრებულნი იყვნენ პოლიტიკური შეხედულებების გამო.<ref>{{cite journal|author=Moran, Mark|title=Psychiatric abuses once led to Cold War confrontation|journal=Psychiatric News|date=5 November 2010|volume=45|issue=21|pages=6–7|doi=10.1176/pn.45.21.psychnews_45_21_009|url=http://psychnews.psychiatryonline.org/doi/10.1176/pn.45.21.psychnews_45_21_009}}</ref> პატიმრობაში ყოფნის დროს, გლუზმანმა და მისმა თანამესაკნემ,<ref name="Medicine betrayed">{{cite book|title=Medicine betrayed: the participation of doctors in human rights abuses|year=1992|publisher=Zed Books|isbn=1-85649-104-8|page=73|url=https://books.google.com/books?id=bMTu_oIfVsIC&pg=PA73}}</ref> ვლადიმირ ბუკოვსკიმ, ერთობლივად დაწერეს „ფსიქიატრიის სახელმძღვანელო დისიდენტებისთვის“,<ref name="Sabshin">{{cite book|author=Sabshin, Melvin|title=Changing American psychiatry: a personal perspective|year=2008|publisher=American Psychiatric Pub|isbn=978-1-58562-307-5|page=95|url=https://books.google.com/books?id=fgCUrffGCfcC&pg=PA95}}</ref> რომელიც გამოიცა [[რუსული ენა|რუსულ]], [[ინგლისური ენა|ინგლისურ]], [[ფრანგული ენა|ფრანგულ]], [[იტალიური ენა|იტალიურ]], [[გერმანული ენა|გერმანულ]] და [[დანიური ენა|დანიურ]] ენებზე.<ref>{{cite news|title=92 medical prisoners are listed by Amnesty|url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1977/11/29/92-medical-prisoners-are-listed-by-amnesty/238450bf-726d-438f-8518-8e0d9095cc3c/|newspaper=[[The Washington Post]]|date=29 November 1977}}</ref> 1980-იან წლებში, გლუზმანმა (რომელიც ებრაელია) უარი თქვა „ამერიკული სინაგოგებიდან გამოგზავნილი ადამიანებისა“ და საბჭოთა ოფიციალური პირების შეთავაზებებზე [[ისრაელი|ისრაელ]]ში გადასახლებასთან დაკავშირებით.<ref>{{harvs|txt|author1=Bukovsky|author2=Gluzman|year1=1975b|year2=1975c|year3=1975d}}</ref> [[1991]] წელს გლუზმანმა დააფუძნა უკრაინის ფსიქიატრიული ასოციაცია (UPA), როგორც დამოუკიდებელი ორგანო, და შექმნა კომისია ფსიქიკური ჯანმრთელობის ადმინისტრატორების მიერ სამოქალაქო უფლებების დარღვევის საჩივრების განხილვისთვის.<ref>{{Cite news |date=2017-02-26 |title=Semyon Gluzman: Meeting a Soviet-era dissident again after 35 years |language=en-GB |work=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/magazine-39082466 |access-date=2023-08-11}}</ref> ეთიკური ფსიქიატრიის მიმართ მისი სიმამაცისა და ერთგულების აღიარების ნიშნად, გლუზმანს 1980 წელს მიენიჭა ამერიკის ფსიქიატრიული ასოციაციის გამორჩეული წევრის წოდება და ფსიქიატრების სამეფო კოლეჯის საპატიო წევრის წოდება.<ref>{{cite journal|author=Bonnie, Richard|title=Semyon Gluzman and the unraveling of Soviet psychiatry|journal=[[The Journal of the American Academy of Psychiatry and the Law]]|year=2001|volume=29|issue=3|pages=327–329|pmid=11592461|url=http://www.jaapl.org/content/29/3/327.full.pdf}}</ref> [[2008]] წელს, სემენ გლუზმანი დაჯილდოვდა ჟენევის პრიზით ადამიანის უფლებებისთვის ფსიქიატრიაში, რომელიც მას გადაეცა მსოფლიო ფსიქიატრიული ასოციაციის XIV კონგრესზე პრაღაში განსაკუთრებული სიმამაცისა და ჰუმანიზმის იდეალებისადმი ერთგულებისთვის,.<ref name="Bloch 1990">{{cite journal|author=Bloch, Sidney|title=Athens and beyond: Soviet psychiatric abuse and the World Psychiatric Association|journal=Psychiatric Bulletin|date=1 March 1990|volume=14|issue=3|pages=129–133|doi=10.1192/pb.14.3.129|url=http://pb.rcpsych.org/content/14/3/129.full-text.pdf+html|doi-access=free}}</ref> პოლიტიკური დისიდენტების წინააღმდეგ ფსიქიატრიის გამოყენებაზე უარის თქმისთვის, ასევე უკრაინაში ფსიქიკური ჯანმრთელობის სერვისის რეფორმირების დროს ეთიკური პრინციპების გავრცელებისთვის.<ref name="Конгресс">{{cite journal|title=XIV Всемирный конгресс по психиатрии|journal=[[Nezavisimiy Psikhiatricheskiy Zhurnal]]|issue=4|pages=86–88|year=2008|url=http://www.npar.ru/journal/2008/4/19-congress.htm}}</ref> ==სამეცნიერო მოღვაწეობა და გავლენა== გლუზმანი არის მრავალი სამეცნიერო ნაშრომის თანაავტორი, რომლებიც მოიცავს უკრაინაში ფსიქიატრიის, ჩერნობილის ავარიის ჯანმრთელობაზე გავლენის, რისკების აღქმის, სუიციდური აზრების, ალკოჰოლის მძიმე მოხმარების, ნიკოტინზე დამოკიდებულებისა და ინტიმურ პარტნიორთა აგრესიის საკითხებს<ref>{{harvnb|Gluzman|Kostyuchenko|2006}}; {{harvnb|Ougrin|Gluzman|Dratcu|2006}}; {{harvnb|Gluzman|Kuznetsov|Poltavets|Korotenko|1998}}; {{harvnb|Moiseenko|Tereshchenko|Martsenkovsky|Gluzman|2012}}; {{harvnb|Gluzman|Golovakha|Panina|1992}}</ref>. სემენ გლუზმანის მოღვაწეობა წარმოადგენს საბჭოთა ეპოქაში ფსიქიატრიული ზეწოლის წინააღმდეგ ბრძოლის გამორჩეულ მაგალითს. იმ პერიოდში, როდესაც საბჭოთა კავშირში ფსიქიატრია ხშირად გამოიყენებოდა როგორც პოლიტიკური რეპრესიების იარაღი, გლუზმანმა გაბედა ეთქვა სიმართლე და დაეცვა უსამართლოდ დაჩაგრული ადამიანები.<ref>{{harvnb|Taormina|Rozenblatt|Guey|Gluzman|2008}}; {{harvnb|Litcher|Bromet|Carlson|Squires|2000}}; {{harvnb|Bromet|Goldgaber|Carlson|Panina|2000}}; {{harvnb|Bromet|Gluzman|Schwartz|Goldgaber|2002}}</ref> მის მიერ პეტრო გრიგორენკოს საქმეზე დაწერილი ფსიქიატრიული დასკვნა იყო პირველი პროფესიული საბუთი, რომელიც ამხელდა საბჭოთა ხელისუფლების მიერ ფსიქიატრიის პოლიტიკური მიზნებისთვის გამოყენებას. ეს ქმედება მოითხოვდა არაჩვეულებრივ გამბედაობას იმ დროს, როდესაც მსგავსი გამოსვლები შეიძლებოდა დასრულებულიყო (და დასრულდა კიდეც) მკაცრი სასჯელით.<ref>{{harvnb|Adams|Guey|Gluzman|Bromet|2011}}; {{harvnb|Bromet|Guey|Taormina|Carlson|2011}}; {{harvnb|Bromet|Taormina|Guey|Bijlsma|2009}}; {{harvnb|Guey|Bromet|Gluzman|Zakhozha|2008}}</ref> გლუზმანის საქმიანობა არ შემოიფარგლება მხოლოდ საბჭოთა რეჟიმის წინააღმდეგობით. დამოუკიდებელი უკრაინის პირობებში მან მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა ქვეყნის ფსიქიატრიული სამსახურის რეფორმირებაში. უკრაინის ფსიქიატრიული ასოციაციის დაფუძნებით, მან შექმნა პლატფორმა, რომელიც ხელს უწყობს ფსიქიატრიაში ეთიკური სტანდარტების დამკვიდრებას და პაციენტთა უფლებების დაცვას. გლუზმანის სამეცნიერო საქმიანობა ასახავს მის მრავალმხრივ ინტერესებს და სოციალურ პასუხისმგებლობას. განსაკუთრებით აღსანიშნავია მისი კვლევები ჩერნობილის კატასტროფის შედეგებზე, რომლებიც ხელს უწყობს ამ ტრაგედიის ფსიქოლოგიური და სოციალური გავლენის უკეთ გაგებას.<ref>{{harvnb|Bromet|Havenaar|Tintle|Kostyuchenko|2007}}; {{harvnb|Nock|Borges|Bromet|Alonso|2008}}</ref> დღესდღეობით, სემენ გლუზმანი რჩება უკრაინის საზოგადოებრივი ცხოვრების მნიშვნელოვან ფიგურად. მისი გამოცდილება და ცოდნა, როგორც ფსიქიატრის და ადამიანის უფლებათა დამცველის, განსაკუთრებით ღირებულია თანამედროვე უკრაინისთვის, რომელიც განაგრძობს დემოკრატიული საზოგადოების მშენებლობას. გლუზმანის მაგალითი შთაგონების წყაროა ახალგაზრდა ფსიქიატრებისთვის და ადამიანის უფლებათა დამცველებისთვის, რომლებიც სწავლობენ მისგან პროფესიული სტანდარტებისა და ეთიკური პრინციპების ერთგულებას, მიუხედავად შესაძლო პირადი საფრთხეებისა. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://web.archive.org/web/20050827163639/http://www.zerkalo-nedeli.com/nn/show/131/11190/ ''Феофанова Алла'' «Песня судьбы»] *[https://web.archive.org/web/20050331053834/http://www.vaadua.org/Hadasot/Hadashot9/povidomlennya.htm ІнформацІйне повідомлення про створення Громадського комітету «Бабин Яр»] *[http://www.korrespondent.net/main/181195 ''Глузман Семен'': Страна рабов?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929100146/http://www.korrespondent.net/main/181195 |date=29 вересня 2007 }} *[http://dovidka.com.ua/fcontent.php?pacode=311&topic=40242 ''Глузман Семен Фішельович'' (біографічна довідка)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090603204347/http://dovidka.com.ua/fcontent.php?pacode=311&topic=40242 |date=3 червня 2009 }} *[https://www.2000.ua/v-nomere/forum/mnenie/semen-gluzmanne-lechites-u-professorov.htm Семен Глузман: «Не лечитесь у профессоров!»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180422062242/https://www.2000.ua/v-nomere/forum/mnenie/semen-gluzmanne-lechites-u-professorov.htm |date=22 квітня 2018 }} (интервью изданию «[[2000 (газета)|2000]]» : №&nbsp;7(854) 16&nbsp;— 22 февраля 2018 г.) ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:დაბადებული 10 სექტემბერი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1946]] [[კატეგორია:უკრაინელები საქმიანობის მიხედვით]] [[კატეგორია:უკრაინელები პოლიტიკური ორიენტაციის მიხედვით]] [[კატეგორია:ფსიქიატრები ეროვნების მიხედვით]] htouklx802xyraozhwzq3l3sfwtz7hv 0 585902 4814658 4796922 2025-06-15T10:56:34Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814658 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მეცნიერი | სახელი = სვიტლანა კრაკოვსკა | მშობლიური სახელი = Світлана Краковська | ფოტო = Svitlana Krakovska 2021 president award.jpg | სურათის ზომა = | სურათის წარწერა = | დაბადების თარიღი = | დაბადების ადგილი = | გარდაცვალების თარიღი = | გარდაცვალების ადგილი = | მოქალაქეობა = [[უკრაინელი]] | სამეცნიერო სფერო = [[კლიმატოლოგია]] | მუშაობის ადგილი = ეროვნული ანტარქტიდის კვლევის ცენტრი უკრაინის ჰიდრომეტეოროლოგიური ინსტიტუტი | ალმა-მატერი = ლენინგრადის ჰიდრომეტეოროლოგიური ინსტიტუტი | სამეცნიერო ხელმძღვანელი = | გავლენა იქონიეს = | გავლენა იქონია = | განთქმული მოსწავლეები = | ცნობილია როგორც = | სამეცნიერო ხარისხი = ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა კანდიდატი | სამეცნიერო წოდება = უფროსი მკვლევარი | ჯილდოები და პრემიები = პრინცესა ოლგას ორდენი | ხელმოწერა = | საიტი = }} '''სვიტლანა კრაკოვსკა''' ({{lang-uk|}}: ''Світлана Краковська'') — [[უკრაინელი]] კლიმატის მეცნიერი<ref>{{cite web | url=https://www.theguardian.com/environment/2022/mar/09/ukraine-climate-scientist-russia-invasion-fossil-fuels | title='This is a fossil fuel war': Ukraine's top climate scientist speaks out | website=[[TheGuardian.com]] | date=9 March 2022 }}</ref> და კლიმატის ცვლილების სამთავრობათაშორისო პანელში (IPCC) უკრაინის დელეგაციის ხელმძღვანელი.<ref>{{cite news | url=https://www.bbc.co.uk/news/science-environment-60592587 | title=Unite against climate change - Ukraine scientist | work=BBC News | date=3 March 2022 }}</ref><ref>{{cite web | url=https://inews.co.uk/news/we-still-exist-resist-ukrainian-climate-scientists-press-on-climate-work-despite-russian-bombs-1514310 | title=Ukrainian climate scientist vows to press on with work despite Russian shelling | date=15 March 2022 }}</ref> სვიტლანა კრაკოვსკა არის გამოყენებითი კლიმატოლოგი, რომელმაც უკრაინაში კლიმატის მოდელები დანერგა.<ref>{{cite web | url=https://www.climatechangenews.com/2022/03/01/under-attack-the-ukrainian-climate-scientist-fighting-for-survival/ | title=Under attack: The Ukrainian climate scientist fighting for survival | date=March 2022 }}</ref> ==ბიოგრაფია== სვიტლანა კრაკოვსკამ დაამთავრა ლენინგრადის ჰიდრომეტეოროლოგიური ინსტიტუტი მეტეოროლოგიის სპეციალობით. [[ანტარქტიდა|ანტარქტიდ]]ის სადგურში სამუშაოდ წასვლამდე იგი იმყოფებოდა [[ციმბირი|ციმბირ]]ში და [[არქტიკა]]ში. მას აქვს გამოცდილება ალპინიზმში კავკასიისა და ცენტრალური აზიის მთებში, [[ყირიმი|ყირიმ]]სა და [[კარელია]]ში, თხილამურებით სრიალში ხიბინის მთებში, კაიაკინგსა და კატამარანით რაფტინგში. სტუდენტობისას მან გაიარა ჰიდროგრაფიული გემის პრაქტიკა პეტროპავლოვსკ-კამჩატსკიდან ჩუკოტკის გარშემო, ვრანგელის კუნძულის გავლით პევეკამდე და უკან პროვიდენსის ყურემდე.<ref>{{Cite web |date=2020-01-28 |title=Українська полярниця розповіла, як сексиcтські забобони заважають науці - Повага |url=https://povaha.org.ua/ukrajinska-polyarnytsya-rozpovila-yak-seksyctski-zabobony-zavazhayut-nautsi/ |access-date=2023-04-26 |archive-date=2020-01-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200128130202/https://povaha.org.ua/ukrajinska-polyarnytsya-rozpovila-yak-seksyctski-zabobony-zavazhayut-nautsi/ |url-status=bot: unknown }}</ref> [[1997]] წელს იგი იყო ერთ-ერთი იმ ოთხი უკრაინელი ქალიდან, რომლებმაც პირველად მოინახულეს ანტარქტიდის სადგური აკადემიკოსი ვერნადსკი. იქ მეცნიერი მეტეოროლოგიურ დაკვირვებებს აწარმოებდა.<ref>{{Cite news |title=Жінки в снігах: чи повернуться українки в Антарктику? |language=uk |work=BBC News Україна |url=https://www.bbc.com/ukrainian/features-43299043 |access-date=2023-04-26}}</ref><ref>{{Cite web |date=2020-01-20 |title=«Найхолодніший континент, до якого прикипаєш серцем». Три історії українських дослідниць Антарктиди |url=https://hromadske.ua/posts/najholodnishij-kontinent-do-yakogo-prikipayesh-sercem-tri-istoriyi-ukrayinskih-doslidnic-antarktidi?tg-group= |access-date=2023-04-26 |website=hromadske.ua |language=uk}}</ref> [[2013]] წლიდან იგი არის უკრაინის დელეგატი კლიმატის ცვლილების სამთავრობათაშორისო პანელის (IPCC) შეხვედრებზე.[8] იგი არის 100-ზე მეტი პუბლიკაციის ავტორი.<ref>{{Cite web |date=2019-09-07 |title=Світлана Краковська: Якщо у Вас є намір потрапити в Антарктику – ви там будете |url=http://expedicia.org/svitlana-krakovska-yakshho-u-vas-ie-namir/ |access-date=2023-04-26 |archive-date=2019-09-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190907191650/http://expedicia.org/svitlana-krakovska-yakshho-u-vas-ie-namir/ |url-status=bot: unknown }}</ref><ref>{{Cite web |title=Svitlana Krakovska / Світлана Краковська / Светлана Краковская / S Krakovska |url=https://scholar.google.com.ua/citations?user=V-Y-XSAAAAAJ&hl=en |access-date=2023-04-26 |website=scholar.google.com.ua}}</ref><ref>{{Cite web |title=Scopus preview - Krakovska, Svitlana - Author details - Scopus |url=https://www.scopus.com/authid/detail.uri?authorId=56196733100 |access-date=2023-04-26 |website=www.scopus.com}}</ref> [[2021]] წელს მას უკრაინის პრეზიდენტისგან მიიღო ჯილდო ანტარქტიდისა და კლიმატის ცვლილების კვლევაში შეტანილი ხანგრძლივი წვლილისთვის.<ref>{{Cite web |date=2021-06-02 |title=У день 25-річчя станції "Академік Вернадський" українські полярники отримали державні нагороди з рук Президента |url=http://uac.gov.ua/u-den-25-richchya-stanci%D1%97-akademik-vernadskij-ukra%D1%97nski-polyarniki-otrimali-derzhavni-nagorodi-z-ruk-prezidenta/= |website=uac.gov.ua |language=uk }}{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[2022]] წელს იგი მოხვდა Nature-ის ყოველწლიურ სიაში "ათი ადამიანი, რომლებმაც ხელი შეუწყეს მეცნიერების ფორმირებას 2022 წელს", რომელიც გამოაქვეყნა მეცნიერების წამყვანმა ბრიტანულმა საერთაშორისო ყოველკვირეულმა ჟურნალმა Nature.<ref>{{Cite web |date=2022-12-14 |title=Ten people who helped shape science in 2022 |url=https://www.nature.com/immersive/d41586-022-04185-3/index.html#section-ZqrQX2Lhm1 |website=uac.gov.ua |language=uk}}</ref> კვლევა და გამოცდილება [[1991]] წლიდან სვიტლანა კრაკოვსკა არის უფროსი მეცნიერი და უკრაინის ჰიდრომეტეოროლოგიური ინსტიტუტის (UHMI) გამოყენებითი მეტეოროლოგიისა და კლიმატოლოგიის დეპარტამენტის ხელმძღვანელი. [[2018]] წლიდან ის ასევე მუშაობს უფროს მეცნიერად უკრაინის ეროვნული ანტარქტიკული სამეცნიერო ცენტრის (NASC) ატმოსფეროს ფიზიკისა და გეოკოსმოსის დეპარტამენტში. [[2018]]-[[2022]] წლებში მან წვლილი შეიტანა IPCC-ის პირველი სამუშაო ჯგუფის მე-6 შეფასების ანგარიშში (AR6). იგი იყო თავი ატლასის, ინტერაქტიული ატლასის და ტექნიკური მონაცემების ძირითადი ავტორი, ასევე ევროპისა და აზიის რეგიონული ფაქტების ფურცლების ავტორი. ამასთან, იგი იყო სატყეო მეურნეობის ფაქტების ფურცლის მაკოორდინირებელი ავტორი და თანაავტორი მე-2, მე-6, მე-10, მე-12 თავების და პოლიტიკის შემქმნელთათვის განკუთვნილი რეზიუმეს (SPM). [[2017]] წელს იგი მუშაობდა IPCC-ის სპეციალური ანგარიშის "გლობალური დათბობა 1.5°C-ით" მე-5 თავის მიმომხილველ რედაქტორად. [[2005]]-[[2006]] წლებში მან ჩაატარა პოსტდოქტორანტურის კვლევა შერეული ღრუბლების მიკროფიზიკის დეტალური სპექტრული პარამეტრიზაციის შესახებ ამინდის პროგნოზირების მოდელებში. ეს კვლევა ჩატარდა INTAS-ის სტიპენდიის ფარგლებში ევროკავშირის მასპინძელ ინსტიტუტებში, მათ შორის ჰამბურგის MPI-M-სა და ტულუზის Météo-France-ში. [[1997]]-[[1998]] წლებში მან მონაწილეობა მიიღო პირველ და მეორე უკრაინულ ანტარქტიდულ ზამთრის ექსპედიციებში უკრაინის ანტარქტიდულ სადგურ აკადემიკოს ვერნადსკიზე (ყოფილი ბრიტანული ფარადეი). ამ პერიოდში ის მუშაობდა მკვლევარად, მეტეოროლოგად, ქსელის ადმინისტრატორად და ალპინიზმის ინსტრუქტორად. ==განათლება== [[2004]] წელს სვიტლანა კრაკოვსკამ მიიღო გეოფიზიკის დოქტორის ხარისხი უკრაინის ჰიდრომეტეოროლოგიური ინსტიტუტიდან (UHMI). მისი დისერტაცია ეხებოდა სამიზნე ტერიტორიებზე ფრონტალური წვიმის ზოლების მეზო- და მიკროსტრუქტურის რიცხობრივ სიმულაციას. [[1991]] წელს მან მიიღო მაგისტრის ხარისხი მეტეოროლოგიაში ლენინგრადის ჰიდრომეტეოროლოგიური ინსტიტუტიდან, რომელიც ამჟამად ცნობილია როგორც რუსეთის სახელმწიფო ჰიდრომეტეოროლოგიური უნივერსიტეტი. ==საერთაშორისო სამეცნიერო პროექტები== *2021–2023: EuropeAid/140209/DH/SER/UA. რეგიონული და ადგილობრივი ადმინისტრაციების შესაძლებლობების გაძლიერება ევროკავშირის გარემოსდაცვითი და კლიმატის ცვლილების კანონმდებლობის განხორციელებისა და აღსრულებისთვის და ინფრასტრუქტურული პროექტების განვითარებისთვის; ENVIROPLAN & EGIS; კლიმატის ცვლილების უფროსი ექსპერტი (ადგილობრივი) 3 საპილოტე რეგიონისთვის კლიმატის ადაპტაციის სტრატეგიების შესამუშავებლად, საპილოტე ოლქებში დეტალური კლიმატური მოწყვლადობის შეფასების, მათ შორის რაოდენობრივი მოწყვლადობის, რისკებისა და ზემოქმედების შეფასების ჩასატარებლად. *2021–2025: H2020-LC-CLA-2018-2019-2020. დაბალნახშირბადიანი, კლიმატისადმი მდგრადი მომავლის შენება: კლიმატის ღონისძიება პარიზის შეთანხმების მხარდასაჭერად. თემა: LC-CLA-17-2020 ევროკავშირის პროექტი 101003590: პოლარული რეგიონები დედამიწის სისტემაში (PolarRES). *2021–2024: Erasmus+ KA2: ღია პრაქტიკა, გამჭვირვალობა და მთლიანობა თანამედროვე აკადემიისთვის (OPTIMA) (618940-EPP-1-2020-1-UA-EPPKA2-CBHE-JP). *2021–2023: Enviro-PEEX(Plus) ECMWF-ზე: კვლევა და განვითარება ინტეგრირებული მეტეოროლოგიისთვის – ატმოსფერული შემადგენლობის მულტი-მასშტაბები და პროცესების მოდელირება პან-ევრაზიული ექსპერიმენტისთვის (PEEX) ამინდის, ჰაერის ხარისხისა და კლიმატის აპლიკაციებისთვის. UHMI ამოცანების კოორდინატორი, რომლებიც ეძღვნება დაბინძურების შემთხვევების შესწავლას და მიწათსარგებლობის ცვლილების მოდელირებას. *2013–2022: UNFCCC-ის ფარგლებში უკრაინის მე-3, მე-4, მე-5 და მე-6 ეროვნული შეტყობინების თანაავტორი, ნაწილი უკრაინისთვის კლიმატის ცვლილების შესაძლო სცენარების შესახებ; ეროვნული ფოკალური წერტილის მიერ ყოველწლიურად დასახელებული, როგორც უკრაინის მთავრობის წარმომადგენელი IPCC-ის სესიებზე 2013 წლიდან. სვიტლანა კრაკოვსკა გამორჩეული მოღვაწეა უკრაინული და საერთაშორისო კლიმატის მეცნიერების სფეროში. მის მიერ შექმნილი კვლევები და პუბლიკაციები ფართოდ გამოიყენება კლიმატის ცვლილების სფეროში გადაწყვეტილებების მიღებისას. კრაკოვსკა იყო ერთ-ერთი პირველი უკრაინელი მეცნიერი, რომელმაც ხაზი გაუსვა კლიმატის ცვლილების უსაფრთხოების ასპექტებს და მის კავშირს გეოპოლიტიკურ კონფლიქტებთან. რუსეთის უკრაინაში ფართომასშტაბიანი შეჭრის დროს, [[2022]] წლის თებერვალში, კრაკოვსკამ გააკეთა მნიშვნელოვანი განცხადება, რომელშიც მან დააკავშირა ერთმანეთთან რუსეთის აგრესია და წიაღისეული საწვავის გამოყენებაზე დამოკიდებულება. ეს განცხადება ფართოდ გავრცელდა საერთაშორისო მედიაში და გახდა მნიშვნელოვანი წვლილი დისკუსიაში ენერგეტიკული უსაფრთხოებისა და კლიმატის ცვლილების შესახებ. კრაკოვსკას მოღვაწეობა გასცდა წმინდა მეცნიერულ საქმიანობას. იგი აქტიურად მონაწილეობს პოლიტიკის შემუშავებაში, საგანმანათლებლო ღონისძიებებში და საზოგადოებრივ საქმიანობაში, რათა ხელი შეუწყოს კლიმატის ცვლილების შესახებ ცნობიერების ამაღლებას უკრაინაში. მისი მუშაობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია უკრაინის ეროვნული კლიმატის პოლიტიკის შემუშავებაში და ქვეყნის საერთაშორისო კლიმატის ვალდებულებების შესრულებაში. [[2023]] წლიდან კრაკოვსკა აქტიურად მონაწილეობს უკრაინის პოსტსაომარი აღდგენის გეგმების შემუშავებაში, განსაკუთრებულ აქცენტს აკეთებს „მწვანე აღდგენაზე“ და მდგრადი განვითარების პრინციპებზე. მისი ხედვით, უკრაინის აღდგენა უნდა გახდეს შესაძლებლობა ქვეყნის ეკონომიკის დეკარბონიზაციისთვის და კლიმატის ცვლილებისადმი მდგრადობის გაზრდისთვის. ==ჯილდოები და მიღწევები== * პრინცესა ოლგას ორდენი მე-3 ხარისხის ([[2021]])— ''ანტარქტიდაში სამეცნიერო საქმიანობაში შეტანილი განსაკუთრებული პირადი წვლილისთვის და უკრაინის ანტარქტიდის სადგურის „აკადემიკ ვერნადსკის“ 25 წლის იუბილესთან დაკავშირებით''. *[[2022]] წელს, ჟურნალ „Nature“-ის მიხედვით, სვიტლანა კრაკოვსკა მსოფლიოს 10 ყველაზე გავლენიანი მეცნიერის სიაში შეიყვანეს. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://life.pravda.com.ua/society/2022/12/16/251881/ Українська науковиця потрапила в рейтинг найвпливовіших вчених-2022]// Українська правда, 16 грудня 2022 року, автор&nbsp;— Анна Осадча, Процитовано 16 грудня 2022 року * {{YouTube|id=x3h-DkcLObM|title= Світлана Краковська про аномальну спеку, зміни клімату та прогнози для України}} * {{YouTube|id=TK01jN40TiQ|title= Світлана Краковська про кліматичні зміни та їх наслідки для України}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:უკრაინელი მეცნიერები]] [[კატეგორია:მეცნიერები ეროვნებისა და საუკუნის მიხედვით]] [[კატეგორია:კლიმატოლოგები ეროვნების მიხედვით]] idqia2e4jyyyli9vm7luahzpsdzvu54 0 586328 4814617 4798094 2025-06-15T08:30:50Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 8 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814617 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:027_ERP_gantry.jpg|მინი|250x250პქ| [[საგზაო ელექტრონული საფასური|საგზაო ელექტრონული საფასურის]] ბჭე სინგაპურში, მსოფლიოში პირველ ადგილას, სადაც კორდონის ტიპის საცობის საფასური დაინერგა.]] '''საცობის საფასური''' ან '''საცობის მოსაკრებელი''' — საგადასახადო პოლიტიკა, რომელიც მომხმარებლებს საჯარო სიკეთის, გზის საფარის, ჭარბად მოხმარების შედეგად გამოწვეული საცობის გამო ეკისრებათ. ამ იდეის მხარდამჭერები ამტკიცებენ, რომ ეს პოლიტიკა მოთხოვნის მოთოკვის საფუძველზე საცობის გაქრობის საშუალებას იძლევა და მიწოდების გაზრდის საჭიროებას აქრობს. ეკონომიკური თეორიის მიხედვით, ამ პოლიტიკის მიზანი არის ფასწარმოქმნის მექანიზმის გამოყენება იმ საქმიანობათა სოციალური ხარჯების დასაფარად, რომელთა მიერ გამოწვეული უარყოფითი გარე ეფექტის შესაბამის საზღაურს მომხარებლები სხვაგვარად არ იხდიან (მაგალითად, პიკის საათის დროს გადატვირთულ უბანში მგზავრობა). საცობის საფასური, ჭარბად მოხმარებულ პროდუქტზე ფასის დაწესებით, მოხმარების დროსა თუ სივრცეში თანაბრად გაბნევას ახალისებს, რაც მომხმარებლებს გადატვირთული გზის სხვა დროს ან სულაც სხვა თავისუფალი გზით უფრო ეფექტური სარგებლობისკენ უბიძგებს. საფასური პირველად, [[1975]] წელს, სინგაპურის ქუჩებში დაინერგა, [[1998]]-ში კი დაიხვეწა. მას შემდეგ იგი გაჩნდა ისეთ ქალაქებში, როგორებიცაა [[ლონდონი]], [[სტოკჰოლმი]], [[მილანი]], [[გეტებორგი|გოტებორგი]], და ასევე<nowiki/>[[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში,]] [[მანჰეტენი|მანჰეტენის]] ცენტრალურ ბიზნეს უბანში. COVID-19-ის პანდემიამდე მისი [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონსა]] და [[სან-ფრანცისკო|სან-ფრანცისკოში]] დანერგვაც განიხილებოდა.<ref name="NYCongestionPricing2">{{cite news|author=Winnie Hu and Ana Ley|date=January 4, 2025|title=Welcome to the Congestion Zone: New York Toll Program Is Set to Begin|newspaper=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/2025/01/04/nyregion/congestion-pricing-nyc.html|access-date=January 4, 2025}}</ref> [[გლობალური დათბობა|კლიმატის ცვლილების]] კონტექსტში დაბინძურებისა და [[სათბურის აირები|სათბურის აირების]] გამონაბოლქვის მავნე ზემოქმედების შესახებ გაზრდილმა ცნობიერებამ ბოლო დროს უფრო დიდი ინტერესი გამოიწვია საცობის მოსაკრებლის მიმართ, რომლის ერთ-ერთი ნაირსახეობა საქართველოში ბენზინზე აქციზის გადასახადია. საცობის საფასურის დანერგვამ შეამცირა [[საცობი|საცობები]],<ref>{{Cite web|title=What is Congestion Pricing? - Congestion Pricing - FHWA Office of Operations|url=https://ops.fhwa.dot.gov/congestionpricing/cp_what_is.htm|access-date=2021-12-18|website=[[Federal Highway Administration|Federal Highway Administration (FHWA)]]}}</ref> დაბინძურება,<ref name=":02">{{Cite journal|last1=Domon|first1=Shohei|last2=Hirota|first2=Mayu|last3=Kono|first3=Tatsuhito|last4=Managi|first4=Shunsuke|last5=Matsuki|first5=Yusuke|date=2021|title=The long-run effects of congestion tolls, carbon tax, and land use regulations on urban {{CO2}} emissions|journal=Regional Science and Urban Economics|volume=92|page=103750|language=en|doi=10.1016/j.regsciurbeco.2021.103750|s2cid=244473881|issn=0166-0462|doi-access=free}}</ref> ასთმა,<ref name=":13">{{Cite journal|last1=Simeonova|first1=Emilia|last2=Currie|first2=Janet|last3=Nilsson|first3=Peter|last4=Walker|first4=Reed|date=2019-10-14|title=Congestion Pricing, Air Pollution, and Children's Health|url=http://jhr.uwpress.org/content/early/2019/10/07/jhr.56.4.0218-9363R2|journal=Journal of Human Resources|volume=56|issue=4|language=en|pages=0218–9363R2|doi=10.3368/jhr.56.4.0218-9363R2|s2cid=240155181|issn=0022-166X}}</ref> და გაზარდა უძრავი ქონების ღირებულება,<ref>{{Cite journal|last=Tang|first=Cheng Keat|date=2021-01-01|title=The Cost of Traffic: Evidence from the London Congestion Charge|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0094119020300735|journal=Journal of Urban Economics|language=en|volume=121|pages=103302|doi=10.1016/j.jue.2020.103302|hdl=10356/146475|s2cid=209687332|issn=0094-1190|hdl-access=free}}</ref> თუმცა დაიმსახურა საზოგადოების უკმაყოფილება და კრიტიკა.<ref>{{Citation|last=Button|first=Kenneth J.|year=1993|title=Transport Economics 2nd Edition|page=154-155|publisher=Edward Elgar Publishing Ltd, England|id=ISBN 978-1852785239}}</ref><ref>{{Citation|last=Small, Kenneth A.; Verhoef, Erik T.|title=The Economics of Urban Transportation|year=2007|publisher=Routledge, New York|page=120-121|id=ISBN 978-0-415-28515-5}}</ref> ეკონომისტებს შორის კონსესუსია იმის თაობაზე, რომ გადატვირთულ სატრანსპორტო ქსელში საცობის საფასური და შედეგად მიღებული მოგებით შემსუბუქებული სხვა გადასახადები მოქალაქეთა საშუალო კეთილდღეობას აუმჯობესებს.<ref>{{Cite web|title=Congestion Pricing|url=https://www.kentclarkcenter.org/surveys/congestion-pricing/|access-date=2023-12-09|website=Clark Center Forum|language=en-US}}</ref> თუმცაღა სადავოა ის, თუ როგორ უნდა დაწესდეს მოსაკრებელი, როგორ უნდა დაიფაროს საერთო ხარჯები, რაში უნდა დაიხარჯოს ჭარბი შემოსავალი, როგორ და საერთოდ უნდა, თუ - არა, დაკომპენსირდნენ საფასურის შედეგად "დაზარალებული" მომხარებლები და უნდა პრივატიზდეს, თუ - არა, ავტომაგისტრალები.<ref>{{cite journal|journal=[[Econ Journal Watch]]|volume=3|issue=2|pages=292–379|author=Lindsey, Robin|title=Do Economists Reach a Conclusion on Road Pricing? The Intellectual History of an Idea|date=May 2006|url=http://econjwatch.org/issues/volume-3-number-2-may-2006|format=PDF|access-date=2008-12-09}}</ref> == მიმოხილვა == საცობის საფასური არის კონცეფცია [[საბაზრო ეკონომიკა|საბაზრო ეკონომიკიდან]] და იგი გულისხმობს [[ფასწარმოქმნა|ფასწარმოქმნის]] მექანიზმის გამოყენებას იმ [[გარე ეფექტი|უარყოფითი გარე ეფექტების]] ასანაზღაურებლად, რომელიც გამოწვეულია [[საზოგადოებრივი საქონელი|საზოგადოებრივი საქონლის]] მიწოდების ხელმისაწვდომ რაოდენობას გადაჭარბებული მოთხოვნის რაოდენობით. ეკონომიკური დასაბუთების მიხედვით, ნულოვანი ფასის პირობებში მოთხოვნის რაოდენობა აჭარბებს მიწოდების რაოდენობას, რაც იწვევს [[ეკონომიკური დეფიციტი|დეფიციტს]]. მისი აღმოფხვრის გზა [[წონასწორობის ფასი|წონასწორული ფასის]] დაწესებაა და არა - მიწოდების გაზრდა. როგორც წესი, ასეთი პოლიტიკა გულისხმობს პიკის საათების განმავლობაში ან საცობებით გადატვირთულ ადგილებში სამგზავრო [[ფასი|ფასების]] გაზრდას, ზოგჯერ კი სრულიად ახალი [[პიგუს გადასახადი|გადასახადის]] ან საფასურის შემოღებას იმ უფასოდ ხელმისაწვდომ სუბსიდირებულ საჯარო სიკეთეებზე, რომლებზე მოთხოვნის პიკური რაოდენობა მიწოდების ხელმისაწვდომ რაოდენობას აღემატება. [[ფაილი:საცობის საფასურის წონასწორობა.png|მარცხნივ|მინი|ეკონომიკური დასაბუთება დაუბეგრავი წონასწორობიდან დაბეგრილ წონასწორობაზე გადასვლის თაობაზე.]] ეკონომიკური თეორიის მიხედვით, საცობის საფასურის პოლიტიკის მიზანია ფასწარმოქმნის მექანიზმების გამოყენება მომხმარებლებისთვის იმის საგრძნობად, თუ რამხელა ხარჯებს აკისრებენ ისინი ერთმანეთს მოთხოვნის პიკის დროს მოხმარებისას და, რომ უნდა ანაზღაურებდნენ იმ დამატებით დატვირთვას, რომელსაც ისინი წარმოქმნიან, რაც, თავის მხრივ, ხელს შეუწყობს მოთხოვნის სივრცესა ან დროში გადანაწილებას,<ref name="Button">{{Cite book|last=Button|first=Kenneth J.|year=1993|title=Transport Economics 2nd Edition|publisher=[[Edward Elgar Publishing]] Ltd, England|isbn=978-1-85278-523-9|page=[https://archive.org/details/transporteconomi0000butt/page/153 153]|url=https://archive.org/details/transporteconomi0000butt/page/153}}</ref><ref name="Small">{{Cite book|author1=Small, Kenneth A.|author2=Verhoef, Erik T.|title=The Economics of Urban Transportation|url=https://archive.org/details/economicsofurban0000smal|year=2007|publisher=Routledge, New York|isbn=978-0-415-28515-5|page=[https://archive.org/details/economicsofurban0000smal/page/n137 120]}}</ref> ან მის ჩანაცვლებას [[შემცვლელი საქონელი|საზოგადოებრივი სიკეთის შემცვლელებით]]; მაგალითად, კერძო ავტოტრანსპორტიდან საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე გადასვლის სახით. გადატვირთულ პერიოდებში უფრო მაღალი ფასების დაწესების მექანიზმი გამოიყენება სხვადასხვა საჯარო კომუნალურებსა და სერვისების სფეროებში. ასეთი პოლიტიკა სერვისზე მოთხოვნის უკეთ მართვის ერთ-ერთი საშუალებაა მაშინ, როცა მიზანი პიკური მოთხოვნისთვის დასაკმაყოფილებლად ძვირადღირებული ინვესტიციების თავიდან აცილებაა, ან როცა სერვისის დამატებითი სიმძლავრით უზრუნველყოფა ეკონომიკურად ან ფინანსურად შეუძლებელია. საცობის საფასური ხშირად გამოიყენება [[ტელეფონი|სატელეფონო]] და [[ელექტრომომარაგება|ელექტრომომმარაგებელ]] სერვისებში, [[მეტროპოლიტენი|მეტროპოლიტენში]], [[რკინიგზის ტრანსპორტი|რკინიგზასა]] და [[ავტობუსი|ავტობუსებში]]. <ref>{{Cite book|year=1996|title=Sustainable Transport: Priorities for Policy Reform|url=https://books.google.com/books?id=zNuH2kN5M3sC&pg=PA48|publisher=The World Bank, Washington, D.C.|isbn=978-0-8213-3598-7|pages=48–49}}</ref> ასევე, ჩაფიქრებული ყოფილა [[ინტერნეტ ხელმისაწვდომობა|ინტერნეტ ხელმისაწვდომობისთვისაც]].<ref>{{cite magazine|author1=Henderson, Tristan|author2=Crowcroft, Jon|author3=Bhatti, Saleem|name-list-style=amp|url=http://www.cs.st-andrews.ac.uk/~tristan/pubs/ieeeic01.pdf|title=Congestion Pricing – Paying Your Way in Communication Networks|magazine=IEEE Internet Computing|date=September–October 2001|access-date=2008-03-01|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080627154821/http://www.cs.st-andrews.ac.uk/~tristan/pubs/ieeeic01.pdf|archive-date=2008-06-27}}</ref> ის ასევე ინტენსიურადაა შესწავლილი და მხარდაჭერილი ტრანსპორტის წამყვანი ეკონომისტების მიერ [[პორტი|პორტების]], [[წყლის გზა|საზღვაო გზების]], [[აეროპორტი|აეროპორტებისა]] და [[ფასიანი გზა|ფასიანი გზების]] სფეროებში, თუმცა ფაქტობრივი განხორციელება, განსაკუთრებით საქალაქო გზებზე, საკმაოდ შეზღუდულია ამ საკითხთან დაკავშირებული საკამათო საგნების გამო, რომელთა შორისაცაა, საფასურის არათანაბარი ზეგავლენა საზოგადოების სხვადასხვა წევრებზე, მიღებული შემოსავლის დანიშნულების ბუნდოვანება და, რაც მთავარია, უმწიფარი სოციალურ-პოლიტიკური მზაობა საცობის მოსაკრებლის მისაღებად.<ref>{{Cite journal|last=Button|first=Kenneth J.|year=1993|title=op. cit.|pages=154–156}}</ref><ref name="Ref-12">{{Cite journal|author1=Small, Kenneth A.|author2=Verhoef, Erik T.|title=op. cit|year=2007|pages=125–127}}</ref> [[ფაილი:საცობის საფასურის დიაგრამა.png|მინი|290x290პქ|საცობის საფასურის აღმწერი დიაგრამა]] საცობის გადასაჭრელად საცობის საფასური ეკონომისტების მიერ შემოთავაზებული მოთხოვნაზე დაფუძნებული სტრატეგიებიდან ერთ-ერთია (მიწოდებაზე დაფუძნებულებისგან განსხვავებით).<ref name="prm_winter_1995">{{cite journal|title=Congestion Control and Demand Management|author1=Sheldon G. Strickland|author2=Wayne Ber|date=Winter 1995|volume=58|issue=3|journal=Public Roads Magazine|url=http://www.tfhrc.gov/pubrds/winter95/p95wi1.htm|access-date=2008-02-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20080317165147/http://www.tfhrc.gov/pubrds/winter95/p95wi1.htm|archive-date=2008-03-17|url-status=dead}}</ref> ეკონომისტები საცობს უარყოფით [[გარე ეფექტი|გარე ეფექტად]] თვლიან.<ref name="Ibañez">{{Cite book|last1=Small|first1=Kenneth A.|last2=José A. Gomez-Ibañez|year=1998|title=Road Pricing for Congestion Management: The Transition from Theory to Policy|publisher=The University of California Transportation Center, University of California at Berkeley|page=213}}</ref> გარე ეფექტი წარმოიქმნება მაშინ, როდესაც გარიგება დანახარჯს ან სარგებელს მესამე პირს აკისრებს, რაც ხშირად, თუმცა არა - ყოველთვის, საჯარო სიკეთის გამოყენებას ახლავს თან. მაგალითად, ზოგიერთი წარმოება ან სატრანსპორტო საშუალება დაბინძურების გზით სუფთა ჰაერზე პარაზიტირებს, რაც დამატებით დანახარჯს წარმოქმნის ჰაერით მოსარგებლეთათვის. საცობის საფასური არის [[პარეტოს ეფექტურობა|პარეტოს ოპტიმუმის]] მიღწევის სტრატეგია, რომელიც საჯარო სიკეთის მომხმარებლებს ავალდებულებს გადაიხადონ მეტი, რათა საყოველთაო კეთილდღეობა ან საზოგადოების წმინდა სარგებელი გაიზარდოს.<ref>{{Cite journal|last=Button|first=Kenneth J.|year=1993|title=op. cit.|page=153}}</ref><ref>{{Cite journal|author1=Small, Kenneth A.|author2=Verhoef, Erik T.|title=op. cit|year=2007|page=120}}</ref> ნობელის პრემიის ლაურეატი [[უილიამ ვიკრი]] ზოგიერთის მიერ საცობის საფასურის ფუძემდებლადაა მიჩნეული, რომელმაც 1952 წელს პირველმა დააინიცირა [[ნიუ-იორკის მეტროპოლიტენი|ნიუ-იორკის მეტროპოლიტენში]] მგზავრობის ფასწარმოქმნის დამოკიდებულება მგზავრობის დისტანციასა ან დროზე.<ref>{{cite web|url=http://www.columbia.edu/cu/pr/96/18968.html|title=Nobelist William S. Vickrey: Practical Economic Solutions to Urban Problems|publisher=[[Columbia University]]|date=1996-10-08|access-date=2009-03-27}}</ref><ref name="NYT0207">{{cite news|author=Daniel Gross|author-link=Daniel Gross (journalist)|date=2007-02-17|title=What's the Toll? It Depends on the Time of Day|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2007/02/11/business/yourmoney/11view.html?_r=2&oref=slogin&oref=slogin|access-date=2008-07-15}}</ref><ref>{{cite web|author=Vickrey|first=William|author-link=|year=1992|title=Principles of Efficient Congestion Pricing|url=http://www.vtpi.org/vickrey.htm|access-date=2009-03-10|publisher=[[Victoria Transport Policy Institute]]}}</ref> საგზაო გადაადგილების სფეროში ეს თეორიები განავრცეს [[მორის ალე|მორის ალემ]] და გაბრიელ როტმა, რომელმაც მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა სისტემის პირველად დიზაინში და [[მსოფლიო ბანკი|მსოფლიო ბანკის]] რეკომენდაციით სინგაპურში პირველი პროგრამა აამოქმედა.<ref name="WB1996">{{Cite book|last=Walters|first=A. A.|year=1968|title=The Economics of Road User Charges|publisher=World Bank Staff Occasional Papers Number Five, Chapter VII, Washington, D.C. pp. 191–217|isbn=978-0-8018-0653-7}}</ref> ასევე, ეს იდეა ნასხსენებია [[Smeed ანგარიში|სმიდის ანგარიშშიც]], რომელიც [[ტრანსპორტის დეპარტამენტი|ბრიტანეთის ტრანსპორტის სამინისტრომ]] 1964 წელს გამოქვეყნა,<ref>{{cite book|last=Smeed|first=R.J.|year=1964|title=Road pricing: the economic and technical possibilities|url=https://archive.org/details/op1265810-1001|publisher=HMSO}}</ref> მაგრამ მისი რეკომენდაციები ბრიტანეთის მომდევნო ხელისუფლებებმა უარყვეს.<ref name="t_20050606">{{cite news|author1=Ben Webster|author2=Michael Evans|date=2005-06-06|title=Radical dreams for the future of transport haunted by past failures|work=The Times|publisher=Times Newspapers|location=London|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article530470.ece|url-status=dead|access-date=2008-02-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20070209114621/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/uk/article530470.ece|archive-date=February 9, 2007}}</ref> [[აშშ-ის კონგრესი|შეერთებული შტატების კონგრესის]] ერთობლივი ეკონომიკური კომიტეტის 2003 წლის სატრანსპორტო ეკონომიკის დასაბუთებაში საცობის საფასურის დანერეგვა, ცნობილი, როგორც "ერთი პოლიტიკური ნაბიჯი საცობის პრობლემის მოსაგვარებლად", შემდეგნაირად შეჯამდა: „საცობი წარმოიქმნება საქონელზე, კერძოდ, კონკრეტულ დროსა და სივრცეში მაგისტრალის გამტარუნარიანობაზე, არასწორი ფასწარმოქმნის გამო. ნულოვანი ფასის პირობებში მიწოდების რაოდენობა (გაზომილი ზოლ-მილში) არის მოთხოვნის რაოდენობაზე ნაკლები. თუ საქონელი ან სერვისი უფასოდაა ხელმისაწვდომი, ხალხი მიდრეკილია მოითხოვოს უფრო და უფრო მეტი და გამოიყენოს იგი იმაზე უფრო არაგონოვრულად, ვიდრე გამოიყენებდა მაშინ, როდესაც მასში შესაბამის ფასს გადაიხდიდა. მაშასადამე, საცობის საფასური ეფუძნება ეკონომიკის ძირითად კონცეფციას, კერძოდ, ფასწარმოქმნას იმისთვის, რომ მწირი რესურსი დაიხარჯოს იმ ყველაზე უფრო ღირებული მიზნისთვის, რომელსაც ზურგს მომხმარებლის მიერ რესურსში შესაბამისი ფასის გადახდის მზაობა უმაგრებს.".<ref name="USCongress">{{Cite web|author=Holtz-Eakin, Douglas|date=2003-05-06|url=http://www.cbo.gov/ftpdoc.cfm?index=4197|title=Congestion Pricing for Highways (Testimony before the Joint Economic Committee, U.S. Congress)|access-date=2008-02-26|publisher=Congressional Budget Office}}</ref> სატრანსპორტო მოძრაობის შესაბამისად, არსებობს საცობის ორი ტიპის საფასური. კორდონის ან ზონალური ტიპის მოსაკრებელი განსაზღვრავს დაბეგრილი ტერიტორიის საზღვრებს — როგორც წესი, ზონას მგზავრობის მაღალი ინტენსივობით, როგორიცაა ქალაქის ცენტრი — და პირადი სატრანსპორტო საშუალებით ამ საზღვრების კვეთას ფასიანს ხდის. კორიდორული ან ობიექტზე ორიენტირებული საფასური კი გადასახადს აწესებს ერთი ობიექტის ხელმისაწვდომობაზე, მაგალითად, გზის ან ხიდის რაღაც მონაკვეთზე. პრაქტიკაში ტერმინი „საცობის საფასური“ უფრო ხშირად კორდონის ტიპის მოსაკრებლის აღსანიშნად გამოიყენება, რადგან ობიექტის ტიპის საფასური შედარებით ახალი წამოწყებაა. == გზები == საცობის საფასურის პრაქტიკული განხორციელება თითქმის ექსკლუზიურად ურბანულ დასახლებებში მოიძებნება, რადგან [[საცობი|სატრანსპორტო საცობები]] ქალაქის ცენტრებისა და მათ მიმდებარე ტერიტორიებისთვისაა დამახასიათებელი. საცობის საფასური შეიძლება იყოს ფიქსირებული (მუდმივი დღისა და კვირის ნებისმიერ მონაკვეთში), ცვლადი (მაღალი პიკის საათებში) ან დინამიკური (მიმდინარე პირობების მიხედვით ცვალებადი). იმის გამო, რომ საცობის საფასური მთელ მსოფლიოში უფრო ხშირად გამოიყენება, არსებული სქემები კლასიფიცირდება ოთხ სხვადასხვა ტიპად: კორდონის, ზონალური, წრიული და კორიდორული.<ref>{{Cite journal|last1=Small|first1=Kenneth A.|last2=José A. Gomez-Ibañez|year=1998|pages=214|title=op. cit}}</ref> === კორდონისა და ზონალური ტიპის === კორდონის ტიპის საცობის საფასური არის მოსაკრებელი ან გადასახადი, რომელსაც მომხმარებლები შემოზღუდულ ზონაში, როგორც წესი, ქალაქის ცენტრში, შესასვლელად იხდიან. იგი [[სატრანსპორტო მოთხოვნის მართვა|მოთხოვნის მართვის]] სტრატეგიის ნაწილია და ამ ზონაში საცობების შემსუბუქებას ემსახურება.<ref>{{cite encyclopedia|title=Road Pricing: Congestion Pricing, Value Pricing, Toll Roads and HOT Lanes|encyclopedia=TDM Encyclopedia|date=2007-09-04|publisher=[[Victoria Transport Policy Institute]]|url=http://www.vtpi.org/tdm/tdm35.htm|access-date=2008-07-15}}</ref> ამ ფასწარმოქმნის სქემის ეკონომიკური დასაბუთება ემყარება გზაზე ტრანსპორტირების [[გარე ეფექტი|გარე ეფექტებს]] ან [[სოციალურ ხარჯი|სოციალურ ხარჯებს]], რომელთა შორისაცაა [[ჰაერის დაბინძურება]], ხმაური, [[საგზაო შემთხვევები|ავტოსაგზაო შემთხვევები]], ურბანული და მიმდებარე გარემოს გაუარესება და მძღოლებისთვის [[საცობი|საცობით]] გამოწვეული დამატებითი ხარჯები და შეფერხებები, რომელიც ისედაც გადატვირთულ გზაზე დამატებით სხვა მძღოლების შემოსვლით წარმოიქმნება.<ref>{{Cite book|last=Button|first=Kenneth J.|year=1993|title=Transport Economics 2nd Edition|publisher=Edward Elgar Publishing Ltd, England|isbn=978-1-85278-523-9|page=[https://archive.org/details/transporteconomi0000butt/page/153 153]|url=https://archive.org/details/transporteconomi0000butt/page/153}} ''See 7.3 – Congestion charges''</ref> [[ფაილი:ZTL_Rome_04_2016_6064.JPG|მარცხნივ|მინი| რომის შეზღუდული მოძრაობის ზონის (ZTL) შესვლის საკონტროლო ბჭე აღჭურვილი ავტომატური მეთვალყურეობის საშუალებით]] ასეთი სქემის პირველი პროტოტიპი, [[სინგაპურის ტერიტორიის ლიცენზირების სქემა|სინგაპურის ზონალური ლიცენზირების სქემა]], 1975 წელს დაინერგა შემდეგი ზომების ყოვლისმომცველი პაკეტით: [[ფასიანი გზა|ფასიანი გზების]] სისტემით, მანქანის ფლობის მკაცრი წესებისა და საზოგადოებრივი ტრანსპორტის გაუმჯობესების ერთობლიობით.<ref>{{Cite book|author1=Small, Kenneth A.|author2=Verhoef, Erik T.|year=2007|title=The Economics of Urban Transportation|url=https://archive.org/details/economicsofurban0000smal|publisher=Routledge, England|isbn=978-0-415-28515-5|page=[https://archive.org/details/economicsofurban0000smal/page/n165 148]}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.move-forum.net/documenti/B_06032003170931.pdf|title=Road pricing Singapore's experience|author=Chin Kian Keong|date=2002-10-23|publisher=Third Seminar of the IMPRINT-EUROPE Thematic Network: "Implementing Reform on Transport Pricing: Constraints and solutions: learning from best practice"|access-date=2008-07-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20080627154820/http://www.move-forum.net/documenti/B_06032003170931.pdf|archive-date=June 27, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080410123530/http://www.move-forum.net/documenti/B_06032003170931.pdf|archivedate=2008-04-10}}</ref> [[საფასურის ელექტრონული შეგროვება|საფასურის ელექტრონული შეგროვების]], ელექტრონული დაკვირვებისა და ვიდეომეთვალყურეობის ტექნოლოგიების სფეროში ინოვაციების წყალობით, მოსაკრებლის შეგროვება უფრო ადვილი გახდა. [[ელექტრონული საგზაო ფასები (სინგაპური)|სინგაპურმა]] სისტემა 1998 წელს განაახლა,<ref>{{Cite web|access-date=2008-04-16|archive-date=2008-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20080410143342/http://www.lta.gov.sg/motoring_matters/index_motoring_erp.htm <!--Added by H3llBot-->|publisher=Land Transport Authority (Singapore). Website official|title=Electronic Road Pricing|url=http://www.lta.gov.sg/motoring_matters/index_motoring_erp.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080410143342/http://www.lta.gov.sg/motoring_matters/index_motoring_erp.htm|archivedate=2008-04-10}}</ref> ხოლო მსგავსი სისტემები დაინერგა რომში 2001 წელს,<ref>{{cite web|url=http://www.progress-project.org/Progress/rome.html|title=The history of Limited Access Zones in Rome|publisher=PRoGR€SS Project|access-date=2013-04-13|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080309210332/http://www.progress-project.org/Progress/rome.html|archive-date=2008-03-09}}</ref> [[ლონდონის საცობების გადასახადი|ლონდონში]] - 2003 წელს (გაფართოებული 2007 წელს) და [[სტოკჰოლმის საცობების გადასახადი|სტოკჰოლმში]] 2006 წელს, შვიდთვიანი საცდელი სახით, შემდეგ კი - მუდმივ საფუძველზე.<ref>{{cite web|url=http://www.vv.se/templates/page3____17154.aspx|title=Congestion tax in Stockholm|author=Swedish Road Administration|date=2007-08-21|access-date=2008-07-15|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070302045327/http://www.vv.se/templates/page3____17154.aspx|archive-date=2007-03-02}}</ref> 2008 წლის იანვარში [[მილანი|მილანმა]] დაიწყო ერთწლიანი საცდელი პროგრამა სახელწოდებით [[ეკოპასი|Ecopass]], რომელიც დაბალი გამონაბოლქვის სტანდარტულ მანქანებს ნაკლებად ბეგრავდა, ხოლო სუფთა და [[ალტერნატიული საწვავის მანქანა|ალტერნატიული საწვავის მანქანებს]] სრულად ათავისუფლებდა. <ref>{{cite news|author=Ken Belson|date=2008-01-27|title=Toll Discounts for Going Green|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2008/01/27/automobiles/27GREEN.html|access-date=2008-01-27}}</ref><ref>{{cite news|author=BBC News|date=2008-03-02|title=Milan introduces traffic charge|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7167992.stm|access-date=2008-01-17}}</ref><ref>{{cite news|author=Richard Owen|date=2008-01-03|title=Congestion fee leaves Milan in a jam|newspaper=Times Online|location=London|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/europe/article3123679.ece|access-date=2008-04-16}}{{dead link|date=September 2024|bot=medic}}</ref> Ecopass-ის პროგრამა გაგრძელდა 2011 წლის 31 დეკემბრამდე,<ref>{{cite web|url=http://www.comune.milano.it/dseserver/webcity/comunicati.nsf/weball/077F561DB4A21D98C125752F004CDE33|title=Ecopass. Prorogato fino al 31 dicembre 2009. Nei primi mesi dell'anno prevista la consultazione dei cittadini|author=Edoardo Croci|date=2008-12-31|publisher=Comune di Milano|access-date=2009-02-14|language=it}}The complete pricing scheme is presented in this article.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.comune.milano.it/dseserver/ecopass/index.html|title=Official Ecopass page|publisher=Comune Milano|access-date=2011-11-02|language=it}}</ref> და 2012 წლის 16 იანვარს შეიცვალა [[მილანის ტერიტორია C|Area C-]]<nowiki/>ით, საცდელი პროგრამით, რომელმაც სქემა დაბინძურების გადასახადიდან საცობის საფასურად აქცია.<ref name="corriere1">{{cite news|date=2012-01-16|title=Area C è partita: calate del 40% le auto in centro dopo l'entrata in vigore del pedaggio|language=it|trans-title=Area C takes off: auto traffic decreased 40% in the center after the toll goes into force|newspaper=Corriere della Sera Milano|url=http://milano.corriere.it/milano/notizie/cronaca/12_gennaio_16/congestion-primo-giorno-traffico-1902875137709.shtml|access-date=2012-01-16}}</ref> 2013 წლის იანვარში ამოქმედდა [[გოტებურგის საცობების გადასახადი|გოტებორგის საცობის საფასური]], რომელიც სტოკჰოლმის სქემის მიხედვით იყო მოდელირებული.<ref>{{cite web|url=http://www.transportstyrelsen.se/Global/Vag/Trangselskatt/Information%20p%C3%A5%20engelska.pdf|title=Congestion Tax Gothenburg|author=Swedish Transport Agency|publisher=Transport Styrelsen|access-date=2013-12-10|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20131213163049/http://www.transportstyrelsen.se/Global/Vag/Trangselskatt/Information%20p%C3%A5%20engelska.pdf|archive-date=2013-12-13}}</ref> სინგაპურსა და სტოკჰოლმში მძღოლები საცობის მოსაკრებელს იხდიან ყოველ ჯერზე, როცა კორდონს კვეთენ, ხოლო ლონდონში მომხარებელი შემოსაზღვრულ ტერიტორიაზე გადაადლიებისთვის ერთჯერადად იძენს დღიური მოხმარების აბონიმენტს, მიუხედავად იმისა, თუ რამდენჯერ გადაკვეთს იგი კორდონს.<ref>{{cite web|url=http://www.tfl.gov.uk/tfl/roadusers/congestioncharge/whereandwhen/#section-2|author=Transport for London|title=Congestion charging home page|access-date=2008-04-06|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080403045834/http://www.tfl.gov.uk/tfl/roadusers/congestioncharge/whereandwhen/#section-2|archive-date=2008-04-03}}</ref> სტოკჰოლმმა დააწესა დღიური გადახდის მაქსიმალური ლიმიტი, რომლის იქითაც მოხმარება უფასო ხდება.<ref name="roadadm-stockholm-congestion-tax2">{{cite web|title=Congestion tax in Stockholm home page|author=Swedish Road Administration|url=http://www.vv.se/templates/page3____17154.aspx|access-date=2008-07-15|language=sv|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070302045327/http://www.vv.se/templates/page3____17154.aspx|archive-date=2007-03-02}}</ref> სინგაპურში გადასახადი ეფუძნება მოხმარების პრორორციულობის პრინციპს, ხოლო ტარიფები კი დგინდება გადახდის ბჭესთან საგზაო მოძრაობის მდგომარეობის შესაბამისად, რაც ყოველკვარტალურად გადაიხედება. ამ პოლიტიკის მეშვეობით, [[სახმელეთო ტრანსპორტის ორგანო|სახმელეთო ტრანსპორტის უწყება]] (LTA) იტყობინება, რომ საგზაო ელექტრონული საფასური „ეფექტურია ჩქაროსნული გზებისთვის 45-დან 65 კმ/სთ-მდე ოპტიმალური სიჩქარის დიაპაზონის შესანარჩუნებლად, ხოლო არტერიული გზებისთვის - 20-დან 30 კმ/სთ-მდე“.<ref>{{Cite web|access-date=2008-04-06|archive-date=2008-04-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20080404032628/http://www.lta.gov.sg/motoring_matters/index_motoring_erp.htm <!--Added by H3llBot-->|publisher=Land Transport Authority|title=Electronic Road Pricing, LTA home page|url=http://www.lta.gov.sg/motoring_matters/index_motoring_erp.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080410143342/http://www.lta.gov.sg/motoring_matters/index_motoring_erp.htm|archivedate=2008-04-10}}</ref> ==== სინგაპური ==== [[ფაილი:Singapore's_ERP_gantry.jpg|მინი| სინგაპურის [[გზის ელექტრონული საფასური|გზის ელექტრონული საფასურის]] სქემის ავტომატური გადახდის ბჭე]] ფასწარმოქმნის მექანიზმის გასაუმჯობესებლად და რეალურ დროში [[ცვალებადი ფასი|მოქნილი საფასურის]] დანერგვის მიზნით,<ref>{{cite news|author=Ken Belson|date=2008-03-16|title=Importing a Decongestant for Midtown Streets|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2008/03/16/automobiles/16CONGEST.html?ex=1363320000&en=66db1c235736c7ea&ei=5088&partner=rssnyt&emc=rss|access-date=2008-04-06}}</ref> სინგაპურის [[სახმელეთო ტრანსპორტის ორგანო|LTA-მ]] [[IBM|IBM-]]<nowiki/>თან ერთად 2006 წლის დეკემბრიდან 2007 წლის აპრილამდე გაუშვა საპილოტე პროგრამა მხარდაჭერილი [[მოძრაობის შეფასებისა და პროგნოზირების სისტემა|სატრანსპორტო ნაკადის შეფასებისა და პროგნოზირების ხელსაწყოთი]] (TrEPS), რომელიც სატრანსპორტო ნაკადების წინამორბედი მონაცემებისა და მიმდინარე ნაკადების მდგომარეობის შესახებ რამდენიმე წყაროდან მიღებული ინფორმაციის საფუძველზე ერთი საათით ადრე პროგნოზირებს საცობის დონეს. მოცემული და მოსალოდნელი სატრანსპორტო მოძრაობის ზუსტი შეფასების შედეგად ტექნოლოგიას საშუალება ეძლევა გამოითვალოს მოქნილი საფასური და, ამასთანავე, გააუმჯობესოს საერთო მდგომარეობა, მათ შორის მძღოლებს წინასწარ მიაწოდოს ინფორმაცია გზაზე არსებულ მოძრაობასა და მოსაკრებლის მიმდინარე ოდენობაზე. <ref>{{cite web|url=http://www.planetizen.com/node/26091|publisher=PLANETIZEN|title=Predicting Where The Traffic Will Flow|access-date=2008-04-06}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/21971.wss|archive-url=https://web.archive.org/web/20070901091248/http://www-03.ibm.com/press/us/en/pressrelease/21971.wss|url-status=dead|archive-date=September 1, 2007|publisher=IBM Press release|title=IBM and Singapore's Land Transport Authority Pilot Innovative Traffic Prediction Tool|date=2007-08-01|access-date=2008-07-15}}</ref> 2010 წელს სახმელეთო ტრანსპორტის უწყებამ დაიწყო [[გლობალური სანავიგაციო სატელიტური სისტემა|გლობალური სანავიგაციო სატელიტური სისტემის]] პოტენციალის შესწავლა, როგორც ტექნოლოგიური ალტერნატივა მეორე თაობის ERP-ისთვის (გზის ელექტრონული საფასური). უწყების მიზანია შეაფასოს, არის თუ არა ბაზარზე ხელმისაწვდომი უახლესი ტექნოლოგიები საკმარისად ზუსტი და ეფექტური საცობის საფასურის ფასწარმოქმნის ხელსაწყოდ გამოსაყენებლად, განსაკუთრებით კი სინგაპურის მჭიდრო განსახლების პირობებში. თუმცა ასეთი სისტემის დანერგვა მოკლევადიან პერსპექტივაში არ არის მოსალოდნელი.<ref>{{Cite web|url-status=dead}}</ref> ==== ლონდონი ==== [[ფაილი:London Congestion Charge, Old Street, England.jpg|მინი|ქუჩის მარკირება და ნიშანი (ზედა-მარცხენა კუთხეში) თეთრი C წითელ წრეში მძღოლებს უოლდ-სტრიტზე საცობის საფასურის შესახებ აფრთხილებს, [[ლონდონი]].]] ლონდონის ყოფილი მერის [[კენ ლივინგსტონი|, კენ ლივინგსტონის]] წინადადების თანახმად, 2008 წლის ოქტომბრისთვის CO₂-ის პოტენციური გამონაბოლქვის მაჩვენებლებზე დაფუძნებული ახალი საფასურის სტრუქტურა უნდა შემუშავებულიყო. <ref>{{cite web|title=CO₂ charging|author=Transport for London|url=http://www.tfl.gov.uk/roadusers/congestioncharging/7394.aspx|access-date=2008-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20080403045509/http://www.tfl.gov.uk/roadusers/congestioncharging/7394.aspx|archive-date=April 3, 2008}}</ref> ლივინგსტონის მემკვიდრემ ლონდონის მერის თანამდებობაზე, [[ბორის ჯონსონი|ბორის ჯონსონმა]], 2008 წლის ივლისში განაცხადა, რომ CO₂-ის ახალი საფასურის სისტემა აღარ დაინერგებოდა. <ref name="BBOct08">{{Cite news|date=2008-07-08|title=Mayor quashes £25 C-charge hike|work=BBC News|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/london/7494495.stm|access-date=2008-08-16}}</ref> ჯონსონმა 2007 Western Extension-ით განსაზღვრული უბნები საცობის საფასურისგან 2011 წლის 4 იანვრიდან გაათავისუფლა, ძირითადი საფასური გაზარდა £10-მდე, და ასევე წარადგინა გადახდის ავტომატური სისტემა Charging Auto Pay (CC Auto Pay), რომელიც სატრანსპორტო საშუალებას ბეგრავდა შემოსაზღვრულ ზონაში თვის განმავლობაში გატარებული დღეების მიხედვით, სადაც დღიური ფასდაკლებული ფასი £9-ს შეადგენდა. <ref name="TfL20112">{{cite web|url=http://www.tfl.gov.uk/roadusers/congestioncharging/17094.aspx|title=Consultation results|publisher=[[Transport for London]]|access-date=2010-12-06}}</ref> 2012 წლის ნოემბერში ადგილობრივმა სახელისუფლებო ორგანომ [[Transport for London]] (TfL) წარმოადგინა წინადადება Greener Vehicle Discount-ის ("შეღავათი უფრო ეკოლოგირიური ტრანსპორტისთვის") გაუქმების შესახებ,<ref>{{cite news|date=2012-12-11|title=Congestion charge greener vehicles rule change planned|work=[[BBC News]]|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-london-20400740|access-date=2012-11-20}}</ref> თუმცა 2013 წლის 1 ივლისიდან ამოქმედდა ულტრადაბალი გამონაბოლქვის შეღავათი (ULED), რომელმაც საცობის საფასურისგან გათავისუფლებულ სატრანსპორტო საშუალებათა სია შეზღუდა.<ref>{{cite web|url=http://www.greencarcongress.com/2013/04/uled-20130424.html|title=London to introduce new Ulta Low Emission Discount for Congestion Charge scheme; countering dieselization|publisher=[[Green Car Congress]]|date=2013-04-24|access-date=2013-04-24}}</ref><ref>{{cite news|date=2013-04-24|title=London tightens up congestion charge in attempt to drive out diesel|work=[[The Guardian]]|url=https://www.theguardian.com/environment/2013/apr/24/pollution|access-date=2013-04-24}}</ref><ref>{{cite news|date=2013-07-01|title=New green discount for the congestion charge comes in|work=[[BBC News]]|url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-england-london-23125082|access-date=2013-07-02}}</ref> პოლიტიკას მოჰყვა კრიტიკაც. კერძოდ, სქემის დანერგვიდან პირველი ათი წლის განმავლობაში მთლიანმა შემოსავალმა დაახლოებით £2.6 მილიარდი შეადგინა, თუმცა აქედან მხოლოდ £1.2 მილიარდი ინვესტიცია განხორციელდა, რაც გულისხმობს იმას, რომ მთლიანი შემოსავლების 54% სისტემის ფუნქციონირებასა და ადმინისტრაციულ ხარჯებზე დაიხარჯა.<ref>{{Cite news|last=Ross Lydall|date=2013-02-15|title=Congestion Charge 'has cost drivers £2.6bn in decade but failed to cut traffic jams'|work=[[London Evening Standard]]|url=https://www.standard.co.uk/news/transport/congestion-charge-has-cost-drivers-26bn-in-decade-but-failed-to-cut-traffic-jams-8496627.html|access-date=2015-02-15}}</ref> ტოქსიკურობის ახალი გადასახადი, ცნობილი, როგორც T-charge, 2017 წლის 23 ოქტომბრიდან ამოქმედდა. შედარებით ძველი და გარემოსთვის ზიანის მომტანი ავტომობილები და ფურგონები, რომლებიც არ შეესაბამება [[ევრო 4 სტანდარტები|ევრო 4 სტანდარტებს,]] საცობების გადასახადის ზონაში (CCZ) დამატებით £10 მეტით იბეგრებიან.<ref name="TCharge2">{{cite news|last=Mason|first=Rowena|date=2017-02-17|title=London to introduce £10 vehicle pollution charge, says Sadiq Khan|work=[[The Guardian]]|url=https://www.theguardian.com/environment/2017/feb/17/london-to-introduce-vehicle-pollution-charge-in-october-says-mayor-sadiq-khan|access-date=2017-02-24}}</ref><ref name="TCharge022">{{cite news|last=Saarinen|first=Martin|date=2017-02-17|title=London introduces new £10 'T-charge' to cut vehicle pollution|work=[[Auto Express]]|url=http://www.autoexpress.co.uk/car-news/consumer-news/95559/london-introduces-new-10-t-charge-to-cut-vehicle-pollution|access-date=2017-02-24}}</ref> 2019 წლის 8 აპრილს, T-charge ჩანაცვლად პროგრამით [[ულტრადაბალი გამონაბოლქვის ზონა]] (ULEZ).<ref>{{Cite news|date=2019-04-08|title=London's new pollution charge begins|language=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/uk-england-london-47815117|access-date=2019-04-08}}</ref> ==== სტოკჰოლმი ==== [[ფაილი:Automatic_tollstation_at_Lilla_Essingen_Stockholm.jpg|მარჯვნივ|მინი|200x200პქ| ავტომატური დაკვირვების სისტემა [[სტოკჰოლმი|სტოკჰოლმის]] პირველ ელექტრონულ ბჭეზე, [[ლილა ესინიენი|ლილა ესინიენზე]]]] 2016 წლის 1 იანვარს [[სტოკჰოლმი|სტოკჰოლმის]] ცენტრალურ ნაწილში საცობის საფასური გაიზარდა და, ამასთანავე, იგი [[ესინჟელდენი|ესინჟელდენის]] [[ავტომაგისტრალი|ავტომაგისტრალზეც]] დაინერგა. მოსაკრებელი პირველად გაიზარდა მას მერე, რაც იგი მუდმივი სახით 2007 წელს დაინერგა.<ref name="Stockholm2016">{{cite web|url=https://www.transportstyrelsen.se/globalassets/global/vag/trangselskatt/congestion-tax-a4.pdf|title=On 1 January 2016, congestion taxes in Stockholm will be raised and congestion tax will be levied on Essingeleden|author=[[Swedish Transport Administration|Trafikverket (Swedish Transport Administration)]] and [[Swedish Transport Agency|Transportstyrelsen (Swedish Transport Agency)]]|publisher=Transportstyrelsen|year=2015|access-date=2016-06-29}}</ref><ref name="Swedish012016">{{cite news|date=2016-01-12|title=Höjd och ny trängselavgift ger effekt|language=sv|trans-title=Increase and new congestion charge gives effect|work=[[Svenska Dagbladet]]|url=http://www.svd.se/hojd-och-ny-trangselavgift-ger-effekt|access-date=2016-06-24}}</ref> საცობის საფასური პიკის საათებში საცობების შესამსუბუქებლად ესინჟელდენზე არსებული ორი [[კვანძი (გზა)|კვანძის]] მისასვლელ და გასასვლელ პანდუსებზე მოქმედებს, რაც მოძრაობას მიმდებარე გზებზეც განტვირთავს. საქმეში ჩართული სატრანსპორტო სააგენტოები ვარაუდობდნენ, რომ პიკის საათებში ესინჟელდენზე მოძრაობა დაახლოებით 10%-ით შემცირდებოდა.<ref name="Stockholm2016" /> საფასურის ამოქმედებიდან ერთი კვირის თავზე კი ავტომაგისტრალზე მოძრაობა შუა დეკემბრის ჩვეულებრივ დღესთან შედარებით 22%-ით შემცირდა.<ref name="Swedish012016" /> საფასური გაიზარდა არა მხოლოდ ხელმისაწვდომობისა და გარემოს გასაუმჯობესებლად, არამედ ინფრასტრუქტურის განვითარებისთვისაც. დამატებითი თანხები ხელს უწყობს [[სტოკჰოლმის მეტროპოლიტენი|სტოკჰოლმის მეტროპოლიტენის]] გაფართოების დაფინანსებას.<ref name="Stockholm2016" /> ვინაიდან სტოკჰოლმის საცობის საფასური დღის დროის პერიოდის მიხედვით იცვლება, ყველაზე მაღალი ზრდა დაფიქსირდა ორ ყველაზე დატვირთულ პიკის საათებში, 7:30-დან 8:29 საათამდე და 16:00-დან 17:29-მდე, 20 SEK-დან 30 SEK-მდე. მიზანი სატრანსპორტო მოძრაობის აგენტების დღის სხვა პერიოდში გადაადგილებისკენ ანდა საზოგადოებრივი ტრანსპორტის გამოყენებისკენ ბიძგება იყო, და, შესაბამისად, ქალაქის ცენტრალურ ნაწილში - საცობის შემცირება. ამასთანავე, დაბეგვრის მაქსიმალური თანხა დღეში ერთი ავტოტრანსპორტისთვის 105 SEK-მდე გაიზარდა.<ref name="Stockholm2016" /> ==== ნორვეგია ==== ნორვეგიის რამდენიმე ქალაქის შედარებით ცენტრალურ უბნებში შესასვლელად მოსაკრებელია დაწესებული, მათ შორის პირველი 1986 წელს [[ბერგენი]] იყო. თავდაპირველად 2010 წელს ტრონჰეიმში, მოგვიანებით კი კრისტიანსანდში, ბერგენსა და ოსლოში დღის მონაკვეთზე დამოკიდებული მოსაკრებლები დააწესეს, რის გამოც პიკის საათებში (ოსლოში 06:30 – 09:00 და 15:00 – 17:00) საფასური უფრო მაღალია. ფასი (2020 წელს), როგორც წესი, თითო მგზავრობაზე 28 ნორვეგიული კრონია (2.37 ევრო), თუმცა ოსლოში შესასვლელად და გასასვლელად ხუთი ბჭის გავლაა საჭირო, რაც 126 ნორვეგიული კრონის (10.66 ევრო) ტოლფასია. [[ფაილი:NYC_CRZ_Sign.jpg|მარჯვნივ|მინი|300x300პქ| [[მანჰეტენი|მანჰეტენზე]] საცობისგან განტვირთვის ზონის აღმნიშვნელი ნიშანი]] ==== ნიუ-იორკი ==== ნიუ-იორკში საცობის საფასური 2025 წელს ამოქმედდა. [[მე-60 ქუჩა|მე-60 ქუჩის]] სამხრეთით [[მანჰეტენი|მანჰეტენზე]] შემავალი ავტოტრანსპორტის უმეტესობა მოსაკრებლით იბეგრება, რომლის ზომა დღის განმავლობაში იცვლება.<ref>{{cite web|last1=Hu|first1=Winnie|last2=Ley|first2=Ana|date=January 5, 2025|title=New York City Welcomes Congestion Pricing With Fanfare and Complaints|url=https://www.nytimes.com/2025/01/05/nyregion/nyc-congestion-pricing-tolls.html|access-date=January 8, 2025|website=The New York Times}}</ref><ref>{{cite web|last=Bridge|first=Rowan|date=January 5, 2025|title=New York becomes first US city with congestion charge|url=https://www.bbc.com/news/articles/cjr2wn3zvqvo|access-date=January 8, 2025|website=BBC Home}}</ref> === კვლევები === ==== ზეგავლენის გაზომვა ==== საგზაო ქსელში საცობი შეიძლება შეფასდეს მგზავრობისას შეფერხების ზომად ან [[საცობი|საცობების]] გამო დაკარგულ დროდ. შეფერხებები შეიძლება გამოწვეული იყოს მოძრაობის სიმჭიდროვის, გზის გამტარუნარიანობისა და ისეთი შემაფერხებელი ფაქტორების კომბინაციათა გამო, რომლებიც სხვა გზის მომხმარებლების, მოძრაობის მართვის სქემების, შუქნიშნების, გზაჯვარედინებისა და ინფრასტრუქტურული სამუშაოების შედეგია. ეს შეიძლება გაიზომოს, როგორც მგზავრობის ის დამატებითი დრო, რომელიც საჭიროა გადატვირთული მარშრუტის გასავლელად იმავე მარშრუტის ისეთ მდგომარეობასთან შედარებით, რომელსაც მსგავსი დაბრკოლებები არ გააჩნია. თუმცა, საცობის საზომად შეფერხების ეს ტექნიკური განმარტება შეიძლება დამაბნეველი იყოს და, საზოგადოების აზრით, მიმსგავსებული იყოს მოძრაობის სიმჭიდროვესთან.<ref>{{cite web|url=http://www.dft.gov.uk/pgr/roads/tpm/congestionresearch/perceptions/perceptionsofcongestionrepor4026?page=1|title=Perceptions of congestion: report on qualitative research findings|author=Department for Transport and Hedges, A|publisher=[[Department for Transport]]|date=2001-11-11|access-date=2013-04-12|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090909134553/http://www.dft.gov.uk/pgr/roads/tpm/congestionresearch/perceptions/perceptionsofcongestionrepor4026?page=1|archive-date=2009-09-09}}</ref> ნებისმიერი საგზაო მოძრაობის სქემის რეალური შედეგების გასაზომად, როგორც წესი, აუცილებელია საკონტროლო ან „არაფრის კეთების“ შემთხვევის დადგენა, რომელიც რაიმე ჩარევის გარეშე, ჩვეული მოვლენებისა და მოსალოდნელი ადგილობრივი ცვლილებების გარდა, საგზაო ქსელის მდგომარეობას შეაფასებს. აღსანიშნავია, რომ ეს არ გაკეთებულა [[ლონდონის საცობის საფასურის სქემა|ლონდონის საცობების საფასურის სქემისთვის]], რამაც გამოიწვია ის მოსაზრებები, რომ სქემის ფაქტობრივი გავლენის ხარისხის დადგენა შეუძლებელია.<ref>{{cite web|url=http://www.londoncouncils.gov.uk/Transport/Publications/anindependentassessmentofthecentrallondoncongestionchargingscheme.htm|title=An independent assessment of the central London congestion charging scheme|publisher=London Councils|date=2004-12-13|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20100929004543/http://londoncouncils.gov.uk/Transport/Publications/anindependentassessmentofthecentrallondoncongestionchargingscheme.htm|archive-date=September 29, 2010|accessdate=2025-05-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100929004543/http://londoncouncils.gov.uk/Transport/Publications/anindependentassessmentofthecentrallondoncongestionchargingscheme.htm|archivedate=2010-09-29}} ''The CCS is expected to compound these effects but it will be impossible to determine the extent to which it will have done so in the absence of a 'do minimum' comparison''.</ref>[[Transport for London|ლონდონის ტრანსპორტის]] (TfL) რეტროსპექტული ანალიზის შეფასებით, მოსაკრებლის დანერგვის მიუხედავად, მოძრაობა ისედაც მნიშვნელოვნად შემცირდებოდა პარკირების პოლიტიკისა და გაზრდილი საცობების გამო, რომელიც გამოწვეული იყო იმ საგზაო მართვითა და სხვა ჩარევებით, რომლებმაც გზატკეცილების გამტარუნარიანობა შეამცირეს. 2006-ში, დასაბეგრი ზონის გაფართოებამდე უკანსკნელ წელს, TfL-მა დააფიქსირა, რომ სატრანსპორტო ნაკადი წინა წლებთან შედარებით ისედაც უფრო დაბალი იყო, თუმცა საგზაო მოძრაობის სიჩქარეც ასევე ეცემოდა.<ref>{{cite web|url=http://www.tfl.gov.uk/assets/downloads/Ex-post-evaluation-of-quantified-impacts-of-original-scheme-07-June.pdf|title=Central London Congestion Charging Scheme: ex-post evaluation of the quantified impacts of the original scheme|author=Reg Evans|publisher=[[Transport for London]]|date=2007-06-29|access-date=2013-04-12|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130531162136/http://www.tfl.gov.uk/assets/downloads/Ex-post-evaluation-of-quantified-impacts-of-original-scheme-07-June.pdf|archive-date=2013-05-31}}</ref> 2013 წელს, საცობის საფასურის ამოქმედებიდან ათი წლის შემდეგ, TfL-მა განაცხადა, რომ ამ სქემის შედეგად, 2000-დან 2012 წლამდე ლონდონში სატრანსპორტო მოძრაობის მოცულობა 10%-ით შემცირდა საბაზისო პირობებთან შედარებით, ხოლო ავტომობილების მიერ დაფარული მანძილი საერთო ჯამში 11%-ით შემცირდა. ამ მიღწევების მიუხედავად, ბოლო ათწლეულის განმავლობაში მოძრაობის სიჩქარეც გეომეტრიული პროგრესიით შენელდა, განსაკუთრებით ლონდონის ცენტრში. TfL განმარტავს, რომ მოძრაობის სიჩქარის ისტორიული კლება, სავარაუდოდ, გამოწვეულია იმ ჩარევებით, რომლებმაც ურბანული გარემოს გაუმჯობესების, საგზაო უსაფრთხოების გაზრდისა და საზოგადოებრივი ტრანსპორტის, ფეხით მოსიარულეთა და ველოსიპედისტთა უპირატესობის მინიჭების მიზნით შეამცირა საგზაო ქსელის ეფექტური გამტარუნარიანობა; ასევე სიჩქარის კლება დაკავშირებულია კომუნალური კომპანიების მიერ საგზაო სამუშაოებისა და 2006 წლიდან ზოგადი განვითარების აქტივობის ზრდასთან. TfL ასკვნის, რომ მიუხედავად იმისა, რომ ცენტრალურ ლონდონში საცობების დონე ახლოსაა მოსაკრებლის შემოღების წინარე პერიოდის დონესთან, საფასურის ეფექტურობა მდგომარეობს იმაში, რომ მოძრაობის პირობები გაცილებით უარესი იქნებოდა, მოსაკრებლის სქემა რომ არ დანერგილიყო.<ref name="2014assessment2">{{cite web|url=https://consultations.tfl.gov.uk/roads/cc-changes-march-2014/user_uploads/cc-impact-assessment.pdf|title=Public and stakeholder consultation on a Variation Order to modify the Congestion Charging scheme Impact Assessment|author=Transport for London (TfL)|publisher=TfL|date=January 2014|access-date=15 February 2015|archive-date=15 February 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150215190411/https://consultations.tfl.gov.uk/roads/cc-changes-march-2014/user_uploads/cc-impact-assessment.pdf|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150215190411/https://consultations.tfl.gov.uk/roads/cc-changes-march-2014/user_uploads/cc-impact-assessment.pdf|archivedate=15 თებერვალი 2015}} ''See pp. 12: Traffic volume, speed and congestion.''</ref> ==== ნიუ-იორკის საცობის საფასურის გარემოზე ზეგავლენის კვლევა ==== 2023 წლის მაისში, აგლომერაციის სატრანსპორტო სამსახურმა (MTA) დაასრულა და გამოაქვეყნა საცობების პროგრამის გარემოსდაცვითი შეფასება (EA), რომელსაც 2023 წლის 12 ივნისის ჩათვლით 30-დღიან საჯარო კომენტირების პერიოდი მოჰყვა. <ref name=":2">{{Cite web|date=2023|title=Final Environmental Assessment and Draft Finding of No Significant Impact (FONSI) for Central Business District (CBD) Tolling Program|url=https://new.mta.info/document/111101}}</ref> EA მოიცავდა ყოვლისმომცველ რეგიონულ კვლევას, რომელშიც მონაწილეობდა 22 მილიონი ადამიანი, რომლებიც სამუშაო დღეებში საშუალოდ 28.8 მილიონ მგზავრობას ახორციელებდნენ იმ 28 ოლქისგან შემდგარ ტერიტორიაზე, რომელიც მოიცავს ნიუ-იორკს, ნიუ-ჯერსისა და კონექტიკუტის შტატებს. <ref name=":2" /> რეგიონული კვლევის ფარგლებში MTA-მ სხვა სპონსორ ორგანიზაციებთან ერთად მხედველობაში მიიღო როგორც ადგილობრივი კვლევის მონაცემები, ასევე საოლქო მონაცემები და დააკვირდა საცობის საფასურის დანერგვით გამოწვეულ მნიშვნელოვან ტენდენციებს. 2023 წლის 22 ივნისისთვის, ფედერალურმა საავტომობილო გზების ადმინისტრაციამ (FHWA) გამოაქვეყნა მნიშვნელოვანი ზემოქმედების არარსებობის (FONSI) დასკვნა პროექტის შესახებ . FONSI-ის გადაწყვეტილებით, FHWA-მ დაადგინა, რომ EA-მ გაითვალისწინა საზოგადოების მოსაზრებები, გაითვალისწინა ზემოქმედება და შესაბამისად შეამსუბუქა არასასურველი ეფექტები. EA-ში გამოვლენილია რეგიონული ჰაერის ხარისხის პოტენციური გაუმჯობესება, რადგან ზოგიერთი მძღოლი ნიუ-იორკის აგლომერაციაში პირადი სატრანსპორტო საშუალებებიდან საჯარო ტრანსპორტზე გადავა. გარემოსდაცვითი სააგენტო საცობის საფასურის პროექტისთვის 7 „ალტერნატიულ“ სცენარს განიხილავს, რომელთა შორისაც დიამეტრულად განსხვავებულებია ის შემთხვევები, როდესაც მოსაკრებელი სრულად ინერგება (ცნობილი, როგორც „სცენარი A“) და სცენარი, როდესაც არანაირი ზომა არ მიიღება. საცობის საფასურის (სცენარი A) უპირატესობა „უმოქმედობის“ ალტერნატივასთან შედარებით არის მანქანების მიერ დღიურად დაფარული მანძილის 7.1–9.2%-იანი კლება, დასაბეგრ ზონაში შემსვლელი მანქანების რაოდენობის 15.4–19.9%-იანი შემცირება და, სავარაუდოდ, პროგრამის მიერ მოგრობილი 1.02–1.48 მილიარდი დოლარის წმინდა შემოსავალი. აზოტის ოქსიდის ემისია დასაბეგრ ზონაში 9.54%-ით, ხოლო ნიუ-იორკის ოლქ მანჰეტენში, დაახლოებით 5.96%-ით შემცირდებოდა. სხვა დამაბინძურებლების, როგორიცაა ნახშირბადის ემისიები, 11.48%-ით შემცირება იყო მოსალოდნელი, ხოლო წვრილი ნაწილაკების (PM2.5 და PM10) – შესაბამისად 11.37%-ით და 12.16%. კვლევა ასევე პროგნოზირებს ჰაერის დამაბინძურებლების ზრდას დასაბეგრი ზონის გარეთ სამეზობლო ტერიტორიებზე. კერძოდ, თუ საცობზე გადასახადი დაწესდება, ნიუ-ჯერსის შტატის ბერგენის ოლქში აზოტის ოქსიდის გამონაბოლქვი, სავარაუდოდ, 0.63%-ით გაიზრდება, ხოლო ბრონქსის მაცხოვრებლებისთვის კი - 0.09%-ით. სხვა ტერიტორიები, სადაც ჰაერის დაბინძურების მსგავსი ზრდის პროგნოზებია, მოიცავს რიჩმონდისა და პატნემის ოლქებს. გარდა ამისა, გარემოსდაცვითმა ანალიზმა ასევე მიუთითა საცობის საფასურის პირობებში ზოგიერთ მაგისტრალზე მანქანების რაოდენობის მსუბუქ შემცირებაზე, თუმცა არ აჩვენა მნიშვნელოვანი ცვლილება ავტომობილის მიერ გავლილი მილების რაოდენობაზე. EA-ს 2045 წლის პროგნოზის მონაცემების მიხედვით, ნავარაუდევია, ბრუკლინსა და დაბეგრილ ზონას შორის გადაადგილების 10.4%-იანი კლება, რომელიც მოიცავს BQE-ს (ბრუკლინ-ქუინზის ჩქაროსნული გზატკეცილი) და სხვა ისეთ დამაკავშირებლებს, როგორიცაა მანჰეტენისა და ბრუკლინის ხიდები. საცობის საფასურის პირობებში FDR მაგისტრალზე მანქანების რაოდენობა 5.4%-ით შემცირდება. ეს კლება დაბეგრილ ტერიტორიაზე პირადი ავტომობილით შემსვლელი ადამიანების 16 000–42 000-ით შემცირებას გულისხმობს. ==== აკადემიური კამათი და დავის საგნები ==== ის ტრანსპორტის ეკონომისტებიც კი, რომლებიც საცობის საფასურის დანერგვის მომხრეები არიან, აღიარებენ ამ პოლიტიკის განხორციელებასთან დაკავშირებულ პრაქტიკულ შეზღუდვებს, დავის საგნებსა და საკამათო საკითხებს. როგორც კალიფორნიის უნივერსიტეტის ქალაქ-რეგიონული დაგეგმარების ფაკულტეტის პროფესორმა, როვერტ სერვერომ, შეაჯამა: <ref>{{Cite book|last=Cervero|first=Robert|year=1998|title=The Transit Metropolis|url=https://archive.org/details/transitmetropoli0000cerv|publisher=Island Press, Washington, D.C.|isbn=978-1-55963-591-2|pages=[https://archive.org/details/transitmetropoli0000cerv/page/n82 67]–68}} '' "Setting the prices right"''</ref><blockquote>მეგაპოლისში მგზავრობის ფასის სოციალური დანახარჯების მიხედვით დადგენა თეორიული იდეალია, რომლის რეალურ ცხოვრებაში განხორციელება ჯერჯერობით ვერ მოხერხდა. მთავარი დაბრკოლება ის არის, რომ ტრანსპორტის ეკონომიკის პროფესორებისა და აქტიური გარემოსდამცველების გარდა, პიკის საათებში მგზავრობის მნიშვნელოვნად მაღალი ტარიფების მომხრე ცოტა ადამიანია. საშუალო ფენის მძღოლები ხშირად ჩივიან, რომ ისედაც ძალიან ბევრს იხდიან თავიანთი მანქანების სამართავად ბენზინის აქციზსა და რეგისტრაციის მოსაკრებელში, ხოლო საცობების პერიოდში კიდევ უფრო მეტის გადახდა მათთვის ზედმეტი ტვირთი იქნება. შეერთებულ შტატებში, ცოტა პოლიტიკოსია მზად, დაიცვას საცობის საფასურის დანერგვის იდეა, რადგან ისინი ამომრჩევლების მხარდაჭერას უფრთხილდებიან. კრიტიკოსები ასევე ამტკიცებენ, რომ მანქანით მგზავრობის უფრო მეტად დაბეგვრა ელიტური პოლიტიკაა, რომელიც ღარიბებს გზებიდან აშორებს, რათა გზა მდიდრებს დაეთმოს. სწორედ ამ ყველა მიზეზის გამოა, რომ პიკის საათებში ფასწარმოქმნა ბევრისთვის აუხდენელ ოცნებად რჩება.</blockquote>როგორც ბეტონმა <ref>{{Cite journal|last=Button|first=Kenneth J.|title=op. cit.|year=1993|pages=154–156}}</ref>, ასევე სმოლმა და სხვ.<ref name="Ref-12" /> შემდეგი პრობლემები გამოავლინეს: * საქალაქო საგზაო მოძრაობის რეალური მოთხოვნის ფუნქციები გაცილებით რთულია, ვიდრე ტრანსპორტის ეკონომიკის ანალიზში გამოყენებული თეორიული ფუნქციები. საცობის საფასური პრობლემის საუკეთესო გადაწყვეტად შეირაცხა იმ ვარაუდის საფუძველზე, რომ გზის ფართობის ოპტიმალური ფასი უდრის ზღვრულ დანახარჯს, თუ ეკონომიკაში ყველა სხვა საქონელსაც ზღვრული დანახარჯის ფასი აქვს. რეალურ სამყაროში ეს სიმართლეს არ შეესაბამება, ამიტომ მოსაკრებლის დანერგვა მხოლოდ შუალედური ან მეორე საუკეთესო გამოსავალია. ეკონომიკური პრინციპებიდან გამომდინარე ოპტიმალური საცობის საფასური უნდა ანაზღაურებდეს სხვაობას მძღოლის მიერ გაწეულ საშუალო ხარჯსა და სხვა მძღოლებისთვის (მაგალითად, დამატებითი შეფერხება) და მთლიანად საზოგადოებისთვის (მაგალითად, ჰაერის დაბინძურება) დაკისრებულ ზღვრულ ხარჯს შორის. სპეციფიკურ მონაკვეთებზე დაფუძნებული ოპტიმალური ფასწარმოქმნის პრაქტიკული გამოწვევა შემაძრწუნებელია იმ მოცემულობით, რომ შეუძლებელია მოთხოვნის ფუნქციებისა და სპეციფიკურ მონაკვეთებზე ნაკადის სიჩქარის მრუდების ზუსტი ცოდნა. ამიტომ, ტრანსპორტის ეკონომისტები აღიარებენ, რომ პრაქტიკაში საცობის საფასურის სწორი დადგენა ცდისა და შეცდომის შედეგია. * უთანასწორობის საკითხი: მთავარი დავის საგანი საფასურის არათანაბარი გავლენაა გზის მომხმარებელთა მრავალფეროვნებაზე. ფასიანი გზის გამოყენება მომხმარებლის შემოსავლის დონეზეა დამოკიდებული. მაშინ, როდესაც ზოგიერთს არ შეუძლია საცობის საფასურის გადახდა, ეს პოლიტიკა უპირატესობას საშუალო კლასსა და მდიდრებს ანიჭებს. მომხმარებლებს, რომლებიც ნაკლებად სასურველ ალტერნატივაზე გადადიან, ასევე უარესდებათ მდგომარეობა. ნაკლებად შემოსავლიანები უფრო მიდრეკილნი არიან საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე გადასვლისკენ. [[საგზაო სივრცის რაციონირება|საგზაო სივრცის რაციონირების]] სტრატეგია ჩვეულებრივ უფრო სამართლიანად ითვლება, ვიდრე საცობის საფასური. თუმცა, მაღალი შემოსავლის მქონე მომხმარებლებს ყოველთვის შეუძლიათ თავიდან აიცილონ მგზავრობის შეზღუდვები მეორე მანქანის ყოლით, ხოლო შედარებით არაელასტიკური მოთხოვნის მქონე მომხმარებლები (მაგალითად, დასაქმებული, რომელსაც ხელსაწყოების სამუშაო ადგილზე გადატანა სჭირდება) შედარებით უფრო მეტად დაზარალდებიან. <ref>{{Cite web|author=|title=Vehicle Restrictions. Limiting Automobile Travel At Certain Times and Places|url=http://www.vtpi.org/tdm/tdm33.htm|access-date=2008-04-09|publisher=[[Victoria Transport Policy Institute]], TDM Encyclopedia}} See Equity Impacts section</ref> * სირთულეს წარმოადგენს იმის გადაწყვეტა, თუ როგორ უნდა განაწილდეს მიღებული შემოსავლები. ეს მკვლევარებს შორის საკამათო საკითხია. შემოსავლები შეიძლება გამოყენებულ იქნას საზოგადოებრივი ტრანსპორტის გასაუმჯობესებლად (როგორც ეს ლონდონში ხდება) ან ახალ საგზაო ინფრასტრუქტურაში ინვესტირებისთვის (როგორც ოსლოში). ზოგიერთი აკადემიკოსი მიიჩნევს, რომ შემოსავლები პირდაპირი გზით მომხმარებლებზე უნდა გადანაწილდეს. საცობების მოსაკრებელი არ ისახავს მიზნად სახელმწიფო შემოსავლების გაზრდას ან უბრალოდ კიდევ ერთ გადასახადად გადაქცევას, თუმცა ეს სწორედ გზის მომხმარებლებისა და გადასახადის გადამხდელების ერთ-ერთი მთავარი საზრუნავია. ერთ-ერთი ალტერნატივა, რომელიც მიზნად ისახავს უთანასწორობისა და შემოსავლების განაწილების პრობლემების თავიდან აცილებას, არის პიკის საათებში მობილობის კვოტებისა ან შემოსავლისგან დამოუკიდებელი სატალონე გზით მგზავრობის [[რაციონირება]]. <ref>{{Cite web|url=http://www.envplan.com/abstract.cgi?id=b240527|year=1997|title=Tradeable permits: their potential in the regulation of road transport externalities|publisher=Environment and Planning B: Planning and Design 24(4) 527–548|access-date=2008-04-11}}</ref> ეს სისტემა მსგავსი იქნება არსებული [[ნახშირბადის ტალონები|ნახშირბადის ტალონების]] ან [[გამონაბოლქვის კვოტები|გამონაბოლქვის კვოტების]] სისტემების. მეგაპოლისის არეალის ან ქალაქის მაცხოვრებლებს, ან გადასახადის გადამხდელებს, მიენიჭებოდათ მობილობის კვოტები ან საცობების ტალონები და ექნებოდათ ამ უფლებების საკუთარ თავზე გამოყენების, ან მათი გაცვლის ან გაყიდვის შესაძლებლობა ნებისმიერ პირზე, ვისაც სურვილი ექნებოდა ავტომობილით, პირადი წილის გარდა, დამატებითი სარგებლობის. ეს სავაჭრო სისტემა სარგებელს არა - ხელისუფლებას, არამედ იმ მომხმარებლებს გაუნაწილებდა, რომლებიც საზოგადოებრივ ტრანსპორტზე გადავიდოდნენ ან პიკის საათებში ნაკლებს იმგზავრებდნენ.<ref>{{cite journal|author=José M. Viegas|year=2001|title=Making urban road pricing acceptable and effective: searching for quality and equity in urban mobility|doi=10.1016/S0967-070X(01)00024-5|volume=8|issue=4|journal=Transport Policy|pages=289–294}}</ref><ref>{{cite journal|author1=Kara M. Kockelman|author2=Sukumar Kalmanje|year=2005|title=Credit-based congestion pricing: a policy proposal and the public's response|doi=10.1016/j.tra.2005.02.014|volume=39|issue=7–9|journal=Transportation Research Part A: Policy and Practice|pages=671–690|bibcode=2005TRPA...39..671K}}</ref> ==== საზოგადოებრივი წინააღმდეგობა ==== იმ ცოტაოდენი ქალაქიდან მიღებული გამოცდილება, რომლებშიც საცობის საფასურია დანერგილი, ცხადჰყოფს, რომ რეფორმის სოციალური და პოლიტიკური მისაღებობა მთავარი გამოწვევაა. საზოგადოების უკმაყოფილება საცობის მოსაკრებლით ან კიდევ მისი ჩანაფიქრის უარყოფა ძირითადად გამოწვეულია უთანასწორობის საკითხებით, ეკონომიკური ტვირთით ადგილობრივებისთვის, საცალო ბიზნესსა და ზოგადად ეკონომიკურ აქტივობაზე ზემოქმედებით და შიშით, რომ საფასური, მიღებული შემოსავლის წყალობით, რიგით გადასახადად იქცევა. საცობის მოსაკრებელი დღემდე ძალიან საკამათო თემად რჩება საზოგადოებაში, როგორც მის განხორციელებამდე, ასევე მის შემდეგაც. ეს გამოწვევა ნაწილობრივ [[რეფერენდუმი|რეფერენდუმების]] დახმარებითაც გადაჭრილა, მაგალითად, ერთ-ერთით, რომელიც [[სტოკჰოლმის საცობების გადასახადი|სტოკჰოლმში]] შვიდთვიანი საცდელი პერიოდის შემდეგ ჩატარდა;<ref name="stockholm-trials">{{cite web|title=Stockholmsförsöket|publisher=Stockholmsförsöket|url=http://www.stockholmsforsoket.se/|access-date=2008-07-15|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20070715053128/http://www.stockholmsforsoket.se/|archive-date=2007-07-15}}</ref> თუმცა ეს ნაბიჯი ფანჯარას ხსნის იმ თემაზე დისკუსიისთვის, თუ როგორ უნდა ჩატარდეს რეფერენდუმი: ხშირად საფასურის გადახდა უწევთ ქალაქგარეთ მცხოვრებ ხალხს მაშინ, როდესაც ამ პოლიტიკით დაბეგრილ ტერიტორიაზე მაცხოვრებლები სარგებლობენ. სტოკჰოლმში ქალაქის ცენტრში მაცხოვრებელთა უმრავლესობა საფასურის მომხრე იყო (რომელთა კენჭისყრითაც გადაწყდა მისი მიღება) მაშინ, როდესაც პერიფერიებში მცხოვრები მოსახლეობის უმრავლესობა - წინააღმდეგი.<ref>{{cite web|title=Resultat från folkomröstningen – hela staden|publisher=Stockholms stad|url=http://www.stockholm.se/OmStockholm/Forvaltningar-och-bolag/Andra-verksamheter-/Valnamnden/Folkomrostning-om-miljoavgiftertrangselskatt-/Resultat-fran-folkomrostningen---per-stadsdelsomrade/|access-date=2007-07-18|language=sv}}{{dead link|date=May 2016|bot=medic}}</ref><ref>{{cite web|title=Trängselskatt – Resultat av folkomröstningar|publisher=Kommunförbundet Stockholms län|url=http://val.cscs.se/|access-date=2008-07-15|language=sv|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080608193744/http://val.cscs.se/|archive-date=2008-06-08}}</ref> გარკვეული შეშფოთება ასევე გამოითქვა კორდონის ტიპის საცობის საფასურის ეფექტზე ეკონომიკურ აქტივობასა და მიწათსარგებლობაზე,<ref>{{cite web|author=Elena Safirova|date=September 2006|url=http://www.rff.org/rff/documents/rff-dp-06-37.pdf|title=Congestion Pricing: Long-Term Economic and Land-Use Effects|publisher=Resources for the Future. RFF DP 06-37|access-date=2008-07-15|display-authors=etal|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080719031656/http://www.rff.org/RFF/Documents/RFF-DP-06-37.pdf|archive-date=2008-07-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080719031656/http://www.rff.org/RFF/Documents/RFF-DP-06-37.pdf|archivedate=2008-07-19}}</ref> რადგან უმეტესწილად აქცენტი მხოლოდ ურბანული ტრანსპორტის პერსპექტივიდან მიღებულ სარგებელზე კეთდება, მაგრამ საცობის მოსაკრებლის სქემები გამოიყენება ურბანული ცხოვრების ხარისხის გასაუმჯობესებლადაც და მცირე ქალაქებში ისტორიული მემკვიდრეობის შესანარჩუნებლად.<ref name="Znojmo2">{{cite web|author=European Local Transport Information Service (ELTIS)|date=2007|url=http://www.eltis.org/study_sheet.phtml?study_id=1560&lang1=en|title=Inner city access restriction for substainable mobility for inhabitants and tourists (Znojmo, Czech Republic)|access-date=2008-03-01|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090907033339/http://www.eltis.org/study_sheet.phtml?study_id=1560&lang1=en|archive-date=2009-09-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090907033339/http://www.eltis.org/study_sheet.phtml?study_id=1560&lang1=en|archivedate=2009-09-07}}</ref><ref>{{cite web|author=European Local Transport Information Service (ELTIS)|date=2007|url=http://www.eltis.org/study_sheet.phtml?study_id=1610&mainID=458|title=Controlled Vehicle Access, Valleta, Malta|access-date=2008-03-01|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090907033359/http://www.eltis.org/study_sheet.phtml?study_id=1610&mainID=458|archive-date=2009-09-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090907033359/http://www.eltis.org/study_sheet.phtml?study_id=1610&mainID=458|archivedate=2009-09-07}}</ref> საფასურის ზეგავლენა ბიზნესზე დღემდე სადავოა; ზოგიერთი ანგარიში ხაზს უსვამს მოსაკრებლის ისეთ დიდ ზეგავლენას მაღაზიებსა და ბიზნესზე, როგორიც [[ლონდონის საცობების გადასახადი|ლონდონის]] მაგალითზე გაყიდვების შემცირება და გაზრდილი ლოჯისტიკური ხარჯებია,<ref>{{cite news|last=Muspratt|first=Caroline|date=2004-04-21|title=Congestion charge cost £300m, say Oxford St traders|work=[[The Daily Telegraph]]|url=https://www.telegraph.co.uk/money/main.jhtml?xml=/money/2004/04/22/cncong22.xml|url-status=dead|access-date=2008-07-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20080614115756/http://www.telegraph.co.uk/money/main.jhtml?xml=%2Fmoney%2F2004%2F04%2F22%2Fcncong22.xml|archive-date=2008-06-14}}</ref> ხოლო ზოგი ანგარიში აჩვენებს, რომ ბიზნესები მოსაკრებლის ამოქმედებიდან 6 თვის შემდეგ მხარს უჭერდნენ მას.<ref>{{cite news|last=Clark|first=Andrew|date=2003-08-13|title=Business backs congestion charge|work=The Guardian|publisher=Guardian News and Media|url=https://www.theguardian.com/environment/2003/aug/18/londonpolitics.greaterlondonauthority|access-date=2008-07-15}}</ref> ზოგი მოხსენება ცხადჰყოფს, რომ ბიზნესსაქმიანობა დაბეგრილ ზონაში უფრო გაიზარდა როგორც [[პროდუქტიულობა|პროდუქტიულობით]], ასევე [[მოგება (ბუღალტრული აღრიცხვა)|მომგებიანობით]], და რომ საფასურს ჰქონდა "ფართოდ ნეიტრალური ზეგავლენა" ლონდონის ეკონომიკაზე მაშინ,<ref>{{cite web|url=http://www.tfl.gov.uk/assets/downloads/FourthAnnualReportFinal.pdf|title=Impacts monitoring – Fourth Annual Report|publisher=[[Transport for London]]|access-date=2008-02-11|date=June 2006|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20080228180828/http://www.tfl.gov.uk/assets/downloads/FourthAnnualReportFinal.pdf|archive-date=2008-02-28}}</ref> როდესაც ზოგი კვლევა იმას ამტკიცებს, რომ მოსაკრებლის 2007 წლის გაფართოების შემდეგ ბიზნესს საშუალოდ 25%-იანი ვარდნა ჰქონდა.<ref name="bbc20070521">{{cite news|date=2007-05-21|title=Traders rally against charge zone|work=BBC News|publisher=British Broadcasting Corporation|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/england/london/6676671.stm|access-date=2008-07-15}}</ref> სხვა კრიტიკა ფოკუსირდება დაბეგრილი ზონის მოსაზღვრე უბნებზე, რაც გულისხმობს, რომ საცობის საფასური ასტიმულირებს მათ გადაქცევას „საპარკინგეებად“, ამავე უბნებში სატრანსპორტო მოძრაობისა და დაბინძურების გაზრდას,<ref>{{cite news|author1=Schuster, Karla|author2=James T. Madore|date=2007-06-12|title=Silver hits brakes over city traffic plan|newspaper=[[Newsday]]|url=http://www.newsday.com/search/ny-stcong125252662jun12,0,3435226.story|url-status=dead|access-date=2007-06-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20090907131134/http://www.newsday.com/search/ny-stcong125252662jun12%2C0%2C3435226.story|archive-date=September 7, 2009}} ''Note: access to this source in no longer available for free.''</ref> და ზოგიერთ მგზავრზე [[რეგრესული გადასახადი|რეგრესული გადასახადის]] დაწესებას.<ref>{{cite news|last=Nissan|first=Rita|date=2007-06-13|title=Assembly Speaker Silver Not Sold on Congestion Pricing Plan|work=[[NY1]]|url=http://www.ny1.com/ny1/content/index.jsp?stid=1&aid=70617|url-status=dead|access-date=2008-07-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20080412020716/http://www.ny1.com/ny1/content/index.jsp?stid=1&aid=70617|archive-date=2008-04-12}}</ref><ref name="hakim-June12">{{cite news|last=Hakim|first=Danny|date=2007-06-12|title=Silver Challenges Health Benefits Promised in Manhattan Toll Plan|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2007/06/12/nyregion/12silver.html|access-date=2008-07-15}}</ref> თუმცა, სტოკჰოლმის საცდელმა საცობის მოსაკრებელმა აჩვენა მოძრაობის შემცირება დასაბეგრი ტერიტორიის გარეთაც.<ref>{{cite web|url=http://www.stockholmsforsoket.se/upload/Hushall_eng.pdf|title=Facts about the Evaluation of the Stockholm Trial|last=Söderholm|first=Gunnar|publisher=Stockholmsförsöket|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120228220202/http://www.stockholmsforsoket.se/upload/Hushall_eng.pdf|archive-date=2012-02-28}}</ref> სხვა ოპონენტები ამტკიცებენ, რომ საფასური შეიძლება რიგით გადასახადად იქცეს საშუალო და დაბალი ფენის მაცხოვრებლებისთვის, რადგან ეს მოქალაქეები ფინანსურად ყველაზე მეტად დაზარალდებიან.<ref>{{cite news|last=Dobnik|first=Verena|date=2007-06-12|title=NYC Lawmakers Hold Hearing on 'Congestion Pricing' Traffic Plan|work=[[Brooklyn Daily Eagle]]|url=http://www.brooklyneagle.com/categories/category.php?category_id=27&id=13380|access-date=2015-10-18}} [http://50.56.218.160/archive/category.php?category_id=27&id=13380 Alt URL]</ref> მეთვალყურეობის მიზნებისთვის კამერების დაყენებამ ასევე შეიძლება ეჭვქვეშ დააყენოს სამოქალაქო თავისუფლებების უსაფრთხოება.<ref>{{cite news|last=Confessore|first=Nicholas|date=2007-06-09|title=In Legislators' Scrutiny, Traffic Proposal Faces Hard Questioning|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2007/06/09/nyregion/09hearing.html|access-date=2008-07-15}}</ref><ref>{{cite news|author1=Hakim, Danny|author2=Ray Rivera|date=2007-06-08|title=City Traffic Pricing Wins U.S. and Spitzer's Favor|work=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/2007/06/08/nyregion/08congestion.html|access-date=2008-07-15}}</ref> === შედეგები === 2019 წლის კვლევამ 2006-დან 2010 წლამდე სტოკჰოლმის საცობის საფასურის შესახებ აჩვენა, რომ მისი არარსებობის შემთხვევაში, სტოკჰოლმის ჰაერი 2006-2010 წლებში 5-15 პროცენტით უფრო დაბინძურებული იქნებოდა, ხოლო მცირეწლოვან ბავშვებს არსებითად უფრო მეტი ასთმის შეტევა ექნებოდათ.<ref>{{Cite news|date=2017-02-02|title=Driving Fee Rolls Back Asthma Attacks in Stockholm|language=en|newspaper=Inside Science|url=https://www.insidescience.org/news/driving-fee-rolls-back-asthma-attacks-stockholm|access-date=2017-02-09}}</ref><ref name=":13" /> 2020 წლის კვლევამ პეკინში მოძრაობის შეზღუდვების შესახებ დაადგინა, რომ საცობის მოსაკრებელი შეამცირებდა ზოგადად სატრანსპორტო მოძრაობას, დაბინძურებას, [[სათბურის გაზების გამონაბოლქვი|სათბური აირების გამოყოფასა]] და საგზაო შემთხვევებს მაშინ, როდესაც მოძრაობის სიჩქარესა და საბიუჯეტო შემოსავლებს გაზრდიდა .<ref>{{Cite journal|last1=Yang|first1=Jun|last2=Purevjav|first2=Avralt-Od|last3=Li|first3=Shanjun|date=2020|title=The Marginal Cost of Traffic Congestion and Road Pricing: Evidence from a Natural Experiment in Beijing|journal=American Economic Journal: Economic Policy|language=en|volume=12|issue=1|pages=418–453|doi=10.1257/pol.20170195|issn=1945-7731|url=https://www.aeaweb.org/doi/10.1257/pol.20170195.appx}}</ref> 2020 წელს ლონდონში ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ [[ლონდონის საცობების გადასახადი|საცობის საფასურმა]] (დანერგილი 2003 წელს) შეამცირა საერთო დაბინძურება და ავტომობილების მართვა, თუმცა გაზარდა დაბინძურება<ref>{{Cite journal|last1=Marazi|first1=Naveed Farooz|last2=Majumdar|first2=Bandhan Bandhu|last3=Sahu|first3=Prasanta K.|last4=Potoglou|first4=Dimitris|date=2022-11-01|title=Congestion pricing acceptability among commuters: An Indian perspective|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0739885922000038|journal=Research in Transportation Economics|language=en|volume=95|pages=101180|doi=10.1016/j.retrec.2022.101180|s2cid=246498208|issn=0739-8859}}</ref> დიზელის მანქანებისგან (რომლებიც გათავისუფლებული იყვნენ მოსაკრებლისგან).<ref>{{Cite journal|last1=Green|first1=Colin P.|last2=Heywood|first2=John S.|last3=Navarro Paniagua|first3=Maria|date=2020-09-01|title=Did the London congestion charge reduce pollution?|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0166046220302581|journal=Regional Science and Urban Economics|language=en|volume=84|pages=103573|doi=10.1016/j.regsciurbeco.2020.103573|s2cid=169274952|issn=0166-0462}}</ref> 2021 წელს ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ საცობის საფასურმა შეამცირა CO₂ გამონაბოლქვი, ყოველდღიური გადაადგილებისა და საცხოვრებლის ზომის შემცირების წყალობით.<ref name=":02" /> 2013 წელს ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ მას შემდეგ, რაც სიეტლში საცობის მოსაკრებელი დაინერგა, მძღოლები მეტად კმაყოფილები იყვნენ საცობის საფასურიანი გზებით და ნაკლებად ისტრესებოდნენ.<ref>{{Cite news|last=Frakt|first=Austin|date=2019-01-21|title=Stuck and Stressed: The Health Costs of Traffic|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2019/01/21/upshot/stuck-and-stressed-the-health-costs-of-traffic.html|access-date=2019-01-21|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite journal|title=Effects of Full-Facility Variable Tolling on Traveler Behavior: Evidence from a Panel Study of the Sr-520 Corridor in Seattle, Washington|journal=Transportation Research Record: Journal of the Transportation Research Board|volume=2345|pages=74–82|date=2013|language=en|doi=10.3141/2345-10|last1=Peirce|first1=Sean|last2=Puckett|first2=Sean|last3=Petrella|first3=Margaret|last4=Minnice|first4=Paul|last5=Lappin|first5=Jane|s2cid=109715156}}</ref> 2016 წელს ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ სინგაპურში საცობის მოსაკრებლის ზრდის გამო საზოგადოებრივი ტრანსპორტით მოსარგებლეთა რაოდენობა უფრო გაიზარდა.<ref>{{Cite journal|last1=Agarwal|first1=Sumit|last2=Koo|first2=Kang Mo|date=2016-09-01|title=Impact of electronic road pricing (ERP) changes on transport modal choice|journal=Regional Science and Urban Economics|volume=60|pages=1–11|doi=10.1016/j.regsciurbeco.2016.05.003|issn=0166-0462}}</ref> 2016 წელს ჩატარებულმა კვლევამ აჩვენა, რომ სინგაპურის საცობის საფასურიან კორდონშემორტყმულ რაიონებში მათ გარეთ მდებარე ტერიტორიებთან შედარებით უძრავი ქონების ფასები 19%-ით დაეცა.<ref>{{Cite journal|last1=Agarwal|first1=Sumit|last2=Koo|first2=Kang Mo|last3=Sing|first3=Tien Foo|date=2015-11-01|title=Impact of electronic road pricing on real estate prices in Singapore|journal=Journal of Urban Economics|volume=90|pages=50–59|doi=10.1016/j.jue.2015.09.004|issn=0094-1190}}</ref> == ცნობები == {{სქოლიოს სია|colwidth=30em}} == ბიბლიოგრაფია ==  {{Refbegin|30em}} * {{Cite book|author=Button, Kenneth J.|author-link=Kenneth Button (economist)|isbn=978-1-84064-191-2|publisher=[[Edward Elgar Publishing]], Cheltenham, UK|title=Transport Economics 3rd Edition|year=2010}} (See Chapter 9: Optimizing Traffic Congestion) * {{Cite book|first=Kenneth J.|isbn=978-1-85278-523-9|last=Button|publisher=Edward Elgar Publishing Ltd, Cheltenham, UK|title=Transport Economics 2nd Edition|year=1993}}<!-- The second edition was kept in the list because it is used as a reference in the article --> * {{Cite book|first=Robert|isbn=978-1-55963-591-2|last=Cervero|publisher=[[Island Press]], Washington, D.C.|title=The Transit Metropolis: A Global Inquiry|url=https://archive.org/details/transitmetropoli0000cerv|year=1998}} (See Chapter 6: The Master-Planned Transit Metropolis: Singapore) * {{Cite book|first1=Alexander|first2=Geoffrey M.|isbn=978-1-62081-480-2|last1=Davis|last2=Long|publisher=[[Nova Science Publishers]], New York|title=Congestion Pricing - A Primer On Efficient Road Management|year=2012}} * {{Cite book|first=R.|isbn=978-0-415-08117-7|last=Doganis|publisher=Routledge, London|title=The Airport Business|url=https://archive.org/details/airportbusiness0000doga|year=1992}} * {{Cite book|first1=J.F.|first2=Edmond L.|first3=Louie|isbn=978-0-7923-8631-5|last1=McDonald|last2=d'Ouville|last3=Nan Liu|publisher=Springer, New York|title=Economics of Urban Highway Congestion and Pricing (Transportation Research, Economics and Policy Volume 9)|url=https://archive.org/details/economicsofurban0000mcdo|year=1999}} * {{Cite book|author=[[International Transport Forum]], [[Organisation for Economic Co-operation and Development]]|isbn=978-92-821-0284-8|publisher=OECD Publishing, Paris|title=ITF Round Tables Implementing Congestion Charges|year=2010}} * {{Cite journal|bibcode=2005TRPA...39..671K|doi=10.1016/j.tra.2005.02.014|first1=Kara M.|first2=Sukumar|issue=7–9|journal=Transportation Research|last1=Kockelman|last2=Kalmanje|pages=671–690|title=Credit-Based Congestion Pricing: A Policy Proposal and the Public's Response|volume=39A|year=2005}} * {{Cite book|first1=Sarah Jo|first2=Rachel|isbn=978-0-87420-262-5|last1=Peterson|last2=MacCleery|publisher=[[Urban Land Institute]]|title=When the Road Price Is Right: Land Use, Tolls, and Congestion Pricing|year=2013}} * {{Cite book|first1=Harry W.|first2=Christine Bae|isbn=978-1-84720-380-9|last1=Richardson|last2=Chang-Hee|publisher=Edward Elgar Publishing, Cheltenham, UK; Northampton, MA|title=Road Congestion Pricing In Europe: Implications for the United States|year=2008}} * {{Cite book|editor-first1=Georgina|editor-last1=Santos|isbn=978-0-7623-0968-9|publisher=JAI Press|title=Road Pricing, Volume 9: Theory and Evidence (Research in Transportation Economics)|year=2004}} * {{Cite book|first1=Jens|first2=Bernhard|isbn=978-0-08-044199-3|last1=Schade|last2=Schlag|publisher=[[Emerald Group Publishing]], Bingley, West Yorkshire|title=Acceptability of Transport Pricing Strategies|year=2003}} * {{Cite book|first1=Kenneth A.|first2=Erik T.|isbn=978-0-415-28515-5|last1=Small|last2=Verhoef|publisher=[[Routledge]], New York|title=The Economics of Urban Transportation|url=https://archive.org/details/economicsofurban0000smal|year=2007}} (See Chapter 4: Pricing and 4-3: Congestion Pricing in Practice) * {{Cite book|first=R.J.|last=Smeed|publisher=HMSO|title=Road pricing: the economic and technical possibilities|url=https://archive.org/details/op1265810-1001|year=1964}} * {{Cite journal|doi=10.1007/s11066-008-9024-z|first1=Theodore|first2=Stefan|journal=Netnomics|last1=Tsekeris|last2=Voß|pages=5–52|s2cid=153724717|title=Design and evaluation of road pricing: State-of-the-art and methodological advances|volume=10|year=2009}} * {{Cite book|first1=Erik T.|first2=Michiel|first3=Linda|first4=Bert|isbn=978-1-84542-860-0|last1=Verhoef|last2=Bliemer|last3=Steg|last4=Van Wee|publisher=Edward Elgar Publishing, Cheltenham, UK|title=Pricing in Road Transport: A Multi-Disciplinary Perspective|url=https://archive.org/details/pricinginroadtra0000unse|year=2008}} * {{Cite book|first=A. A.|isbn=978-0-8018-0653-7|last=Walters|publisher=World Bank Staff Occasional Papers Number Five, Washington, D.C.|title=The Economics of Road User Charges|year=1968}} {{Refend}} {{Congestion pricing}} [[კატეგორია:ტრანსპორტის ეკონომიკა]] [[კატეგორია:ფასწარმოქმნა]] tszzsu8uy052v2vz9xu57w5fay1d5ie 0 586351 4814582 4794039 2025-06-15T04:50:40Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814582 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სარია-დე-ტერი |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კატალონია |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = ხერონის პროვინცია |თემის ტიპი = კომარკა |თემი =ჟირონესის კომარკა |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სარია-დე-ტერი''' ({{lang-es|Sarriá de Ter}}; {{lang-ca|Sarrià de Ter}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კატალონია|კატალონიის]] ავტონომიური გაერთიანების [[ხერონის პროვინცია|ხერონის პროვინციის]] [[ჟირონესის კომარკა|ჟირონესის კომარკის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 4,20 კმ². მოსახლეობა — 5229 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[ხერონის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.sarriadeter.cat/ სარია-დე-ტერის მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210118130455/http://sarriadeter.cat/ |date=2021-01-18 }} {{ref-es}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ხერონის მუნიციპალიტეტები]] dhw2dy4dzvf879mzkxyhh8rm31sc1x8 0 586355 4814654 4794046 2025-06-15T10:41:34Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814654 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება |სტატუსი = მუნიციპალიტეტი |ქართული სახელი = სეტკასესი |ქვეყანა = ესპანეთი |რეგიონის ტიპი = ავტონომიური გაერთიანება |რეგიონი = კატალონია |რეგიონი2 = |რეგიონი ცხრილში = |რაიონის ტიპი = პროვინცია |რაიონი = ხერონის პროვინცია |თემის ტიპი = კომარკა |თემი =რიპოლიესის კომარკა |რაიონი2 = |მმართველის ტიპი = |მმართველი = |add1n= |add1= }} '''სეტკასესი''' ({{lang-es|Setcasas}}; {{lang-ca|Setcases}}) — მუნიციპალიტეტი [[ესპანეთი|ესპანეთში]], შედის [[კატალონია|კატალონიის]] ავტონომიური გაერთიანების [[ხერონის პროვინცია|ხერონის პროვინციის]] [[რიპოლიესის კომარკა|რიპოლიესის კომარკის]] შემადგენლობაში. ფართობი — 49,10 კმ². მოსახლეობა — 170 კაცი ([[2020]] წ.). ==იხილეთ აგრეთვე== * [[ხერონის მუნიციპალიტეტები]] ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://webspobles2.ddgi.cat/setcases სეტკასესის მუნიციპალიტეტის ოფიციალური საიტი] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210120132544/http://webspobles2.ddgi.cat/setcases/ |date=2021-01-20 }} {{ref-es}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ხერონის მუნიციპალიტეტები]] iyas65hepot5ikw643t8ez32ai55n5q 0 586397 4814614 4794215 2025-06-15T08:08:18Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814614 wikitext text/x-wiki ამ სტატიაში წარმოდგენილი იქნება იმ თურქული სატელევიზიო სერიალების სია, რომელიც სხვადასხვა დროს საქართველოში იქნა ნაჩვენები სხვადასხვა სამაუწყებლო არხზე. {| class="wikitable sortable" ! rowspan="2" |№ ! rowspan="2" |ორიგინალური დასახელება ქართულ ენაზე ! rowspan="2" |არხის მიერ დარქმეული სახელწოდება ! rowspan="2" |ორიგინალური დასახელება ! rowspan="2" |სამაუწყებლო არხი ! colspan="2" |ჩვენების პერიოდი !დრო |- !დაწყება !დასრულება ! |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |ელიფი |ელიფი | rowspan="2" |Elif |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- |ვიხსენებ ყველაფერს თავიდან (მფარველი ანგელოზი) |[[ფაილი:Mtavari_Arkhi_2019_Logo.webp|ალტ=|24x24პქ]] [[მთავარი არხი|მთავარი]] | | | |- | |ჭადრის ჩრდილში |ძველი საიდუმლო |Çınarın Gölgesinde |[[ფაილი:Mtavari_Arkhi_2019_Logo.webp|ალტ=|24x24პქ]] [[მთავარი არხი|მთავარი]] | | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |ტიტების ერა |ტიტების დრო | rowspan="2" |Lale Devri |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] |24 ივლისი, 2013 | | |- |დინასტია |[[ფაილი:Mtavari_Arkhi_2019_Logo.webp|ალტ=|24x24პქ]] [[მთავარი არხი|მთავარი]] |12 სექტემბერი, 2022 | | |- | |შურისძიება |შურისძიება |Hıyanet Sarmalı |[[ფაილი:Mtavari_Arkhi_2019_Logo.webp|ალტ=|24x24პქ]] [[მთავარი არხი|მთავარი]] | | | |- | |ფოთოლცვენა |სტამბოლის ცა |Yaprak Dökümü | | | | |- | rowspan="3" | | rowspan="3" |1001 ღამე | rowspan="3" |1001 ღამე | rowspan="3" |Binbir Gece |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|24x24პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] |20 ივნისი, 2013 წელი | |19:00 |- |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] |2022 2024 | |22:00 10:00 |- |[[ფაილი:TV_Marao_Georgia_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] მარაო | | | |- | rowspan="3" | | rowspan="3" |სიყვარული და სასაჯელი | rowspan="3" | - | rowspan="3" |''[[:tr:Aşk_ve_Ceza|Aşk ve Ceza]]'' |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|24x24პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] |15 აპრილი, 2012 | |19:15 |- |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] |22 ნოემბერი | | |- |[[ფაილი:TV_Marao_Georgia_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] მარაო | | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |ასი | rowspan="2" | | rowspan="2" |''[[:tr:Asi_(dizi)|Asi]]'' |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|24x24პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |მამაცი და ლამაზი |მამაცი და ლამაზი | rowspan="2" |Cesur Ve Güzel |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- |მტრის მკლავებში |[[ფაილი:Mtavari_Arkhi_2019_Logo.webp|ალტ=|24x24პქ]] [[მთავარი არხი|მთავარი]] | | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |ქალაქის გული | rowspan="2" | | rowspan="2" |Bu Sehir Arkandan |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- |[[ფაილი:Mtavari_Arkhi_2019_Logo.webp|ალტ=|24x24პქ]] [[მთავარი არხი|მთავარი]] | | | |- | |დარჩი ჩემთან | |Dayan Yuregim |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | rowspan="3" | | rowspan="3" |დედა | rowspan="3" | | rowspan="3" |Anne |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] |11 აგვისტო | | |- |[[ფაილი:TV_Marao_Georgia_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] მარაო | | | |- | rowspan="3" | | rowspan="3" |რა არის ფატმაგულის დანაშაული? |უდანაშაულო | rowspan="3" |[[:tr:Fatmagül'ün_Suçu_Ne?_(dizi)|''Fatmagül'ün Suçu Ne?'']] |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |9 სექტემბერი, 2013 | |17:50 |- | rowspan="2" |ფატმაგული |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] |30 ოქტომბერი, 2024/ 18:50 | | |- |[[ფაილი:TV_Marao_Georgia_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] მარაო | | | |- | rowspan="4" | | rowspan="4" |აკრძალული სიყვარული |აკრძალული სიყვარული | rowspan="4" |Ask i Memnu |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- |სიყვარული და ვნება |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | rowspan="2" |აკრძალული სიყვარული |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- |[[ფაილი:TV_Marao_Georgia_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] მარაო | | | |- | rowspan="3" | | rowspan="3" |ნარჩიტა | rowspan="3" | | rowspan="3" |Çalıkuşu |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] |2014 | | |- |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] |2023 | | |- |[[ფაილი:TV_Marao_Georgia_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] მარაო | | | |- | rowspan="3" | | rowspan="3" |დიდებული საუკუნე | rowspan="3" | | rowspan="3" |Muhtesem Yüzyil |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- |[[ფაილი:TV_Marao_Georgia_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] მარაო | | | |- | rowspan="3" | | rowspan="3" |დიდებული საუკუნე ქოსემი | rowspan="3" | | rowspan="3" |Muhteşem Yüzyıl: Kösem |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- |[[ფაილი:TV_Marao_Georgia_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] მარაო | | | |- | |ნდობა | |Emanet |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ღალატი | |Yanik Koza |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |უკანასკნელი გაზაფხული | |Son Bahar |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |დიყვარულის საფრთხე | | |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |საიდუმლოებები |საიდუმლო |Kayip |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |გახსოვდე გონულ |გონული | rowspan="2" |Hatirla Gönül |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- |აკმე |[[ფაილი:Mtavari_Arkhi_2019_Logo.webp|ალტ=|24x24პქ]] [[მთავარი არხი|მთავარი]] | | | |- | rowspan="3" | | rowspan="3" |რთული გზა | rowspan="3" | | rowspan="3" |Kotuyol |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- |[[ფაილი:TV_Marao_Georgia_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] მარაო | | | |- | |შავი ვარდი | |Karagül |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |23 აპრილი, 2014 წელი | | |- | rowspan="3" | | rowspan="3" |წყალობა | rowspan="3" |თანაგრძნობა | rowspan="3" |Merhamet |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] |8 მაისი, 2014 | | |- |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- |[[ფაილი:TV_Marao_Georgia_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] მარაო | | | |- | |დაუვიწყარი |მინდა გახსოვდე |[[:tr:Unutulmaz_(dizi)|''Unutulmaz'']] |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |2 მაისი, 2014 | | |- | |20 წუთი | |20 Dakika |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |დღევანდელი კეთილშობილი |დიდი სახლის პატარა დიასახლისი |Bugünün Saraylısı |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |მენეკშე და ჰალილი პრომო | |Menekşe ile Halil |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |2015 | | |- | |შურისძიება | |İntikam |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |სად არის ჩემი ქალიშვილი? |დაკარგული |Kızım Nerede? |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |2 თებერვალი, 2015 / 18:45 | | |- | |ივნისის ღამე | |Haziran Gecesi |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |2 თებერვალი, 2015 / 11:20 | | |- | |მოქევა |გზაჯვარედინი |Medcezir |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |მაისი, 2015 | | |- | |სილა | |Sıla |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |2013 | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |დასასრული | rowspan="2" | | rowspan="2" |Son |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] |6 სექტემბერი, 2013 წელი | |22:00 |- |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] |2022 | |18:45 |- | |დედამიწა, ცა და სიყვარული |სიყვარული, ცა და მიწა |Yer Gök Aşk |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |10 მარტი, 2014 წელი | |14:40 - 17:00 |- | |თავქარიანი |შურისმაძიებელი |Hercai |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |სექტემბერი, 2020 წელი | |21:00 |- | |მოცვის შერბეთი |შერბეთი |Kızılcık Şerbeti |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |2024 | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |პატარა პატარძალი |მოპარული ბავშვობა | rowspan="2" |Küçük Gelin |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- |მდიდრები და ღარიბები |[[ფაილი:Mtavari_Arkhi_2019_Logo.webp|ალტ=|24x24პქ]] [[მთავარი არხი|მთავარი]] |2023 | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |შიგნით |ძმა | rowspan="2" |İçerde |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |2017 | | |- |მეწამული ლანდები |[[ფაილი:Mtavari_Arkhi_2019_Logo.webp|ალტ=|24x24პქ]] [[მთავარი არხი|მთავარი]] |2021 | | |- | |ფიცი |პირობა |Yemin |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |18 ივლისი, 2019 / 17:45 | | |- | |ჯენეთის (სამოთხის) ცრემლები |წარსულის ცოდვები |Cennet'in Gözyaşları |[[ფაილი:Mtavari_Arkhi_2019_Logo.webp|ალტ=|24x24პქ]] [[მთავარი არხი|მთავარი]] |2022 / 16:20 | | |- | |გადასახლებული სიყვარული |ღირსების საქმე |Aşka Sürgün |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |სექტემბერი, 2014 / | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |ქარადაი |ქარადაი | rowspan="2" |Karadayı |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] |11 აგვისტო, 2014 | | |- |მეამბოხე კაცი |[[ფაილი:Mtavari_Arkhi_2019_Logo.webp|ალტ=|24x24პქ]] [[მთავარი არხი|მთავარი]] |2021 / 10:15 | | |- | |ქუზეი და გუნეი | |''[[:tr:Kuzey_Güney|Kuzey Güney]]'' |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] |2014 / 19:00 | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |ეზელი | rowspan="2" | | rowspan="2" |Ezel |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] |2014 / 16:00 | | |- |[[ფაილი:Palitra-tv-logo.png|ალტ=|28x28პქ]] პალიტრა |2013 | |19:30 |- | |ფოთოლცვენა |სტამბოლის ცა |Yaprak Dökümü |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] |2014 / 18:45 | | |- | rowspan="3" | | rowspan="3" |დაკარგული დრო | rowspan="3" | | rowspan="3" |''[[:tr:Öyle_Bir_Geçer_Zaman_ki|Öyle Bir Geçer Zaman ki]]'' |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- |[[ფაილი:TV_Marao_Georgia_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] მარაო | | | |- | |სიყვარულის ჟამი | |Hatirla Sevgili |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | rowspan="3" | | rowspan="3" |შავი სიყვარული | rowspan="2" |შენი ზოდიაქოს ფერი | rowspan="3" |Kara Sevda |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- |[[ფაილი:TV_Marao_Georgia_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] მარაო | | | |- |უსასრულო სიყვარული |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] | | | |- | |ატირებული სიყვარული |სიყვარულის იარები |Aşk Ağlatır |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ნუ დავწერთ |წითელი თავსაფარი |Al Yazmalım |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |სავსე მთვარე |მზარეული |Dolunay |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ჩემს კარზე დააკაკუნე |სიყვარული დაფრინავს |Sen Çal Kapimi |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |დაკარგული ოცნება |მფარველი ანგელოზი |Genco |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ქალაქის გული | | |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- | |სიცოცხლის საფასური | |Ömre Bedel |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |სიყვარულს სიტყვები არ ესმის | |Ask Laftan Anlamaz |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |შავი მარგალიტი | |Siyah İnci | | | | |- | |დღე როცა დაიწერა ჩემი ბედისწერა |ელიფი |''[[:tr:Kaderimin_Yazıldığı_Gün|Kaderimin Yazıldığı Gün]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |სტამბულის ორი სახე | |Fatih Harbiye |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ხაფანგი | |Kördügüm |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |მომიყევი სიყვარულის შესახებ |დასაწყისი |Bana Sevmeyi Anlat |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |სიყვარული და ცოდვა |ცოდვილი |Ask ve Gunah |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |შავი ზღვა გეტყვის | |Sen Anlat Karadeniz |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- | |ჩემზე არ იღელვო |ლაზეთის ცის ქვეშ |Benim Icin Uzulme | | | | |- | |ღირსების საქმე |ღირსების სახელით |Seref Meselesi |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |დაბრუნება სახლში |დაბრუნება |Eve Donus |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ბედნიერი ვარსკვლავი | |Çoban Yıldızı | | | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |ტყუილი |ტყუილი | rowspan="2" | |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |9 დეკემბერი, 2017 | |16:00 |- |შემოდგომის ელეგია |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- | |მისი სახელია ზეჰრა | | |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- | |მერიემი | | |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |სასწრაფოდ! ვეძებთ სიყვარულს | |Acil Ask Araniyor |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ოჯახური პორტრეტი | |Babam ve Ailesi |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | | rowspan="2" |შავი ფული და სიყვარული |შავი ფული და სიყვარული | rowspan="2" |Kara para Ask |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- | |ბინძური ფული და სიყვარული |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | | rowspan="2" |კურტ სეიტი და შურა |კურტ სეიტი და შურა | rowspan="2" |Kurt Seyit ve Sura |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- | |იმპერიის სევდა |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |ვარდების ომი | rowspan="2" | | rowspan="2" | |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- | |ქალბატონი | |''[[:tr:Dila_Hanım_(dizi)|Dila Hanım]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |სიკეთე |სიკეთის ფასი |''[[:tr:İyilik_(dizi)|İyilik]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ეს ცხოვრება ჩემია |მოპარული ცხოვრება |O Hayat Benim |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |შტორმი | |''[[:tr:Fırtına_(dizi)|Fırtına]]'' |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- | | rowspan="2" |მდუმარენი | rowspan="2" | | rowspan="2" |''[[:tr:Suskunlar_(dizi)|Suskunlar]]'' |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- | |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- | |რამო | |''[[:tr:Ramo|Ramo]]'' |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- | |აზიზი | |''[[:tr:Aziz_(dizi)|Aziz]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |დედოფლის სევდა | |''[[:tr:Gecenin_Kraliçesi|Gecenin Kraliçesi]]''<ref>[http://www.geceninkralicesi.biz Gecenin Kraliçesi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171222180338/http://www.geceninkralicesi.biz/ |date=2017-12-22 }} {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20171222180338/http://www.geceninkralicesi.biz/|tarih=22 Aralık 2017}} dizisinin fan sitesi</ref> |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- | |ბედთან მებრძოლი | |''[[:tr:Elveda_Derken|Elveda Derken]]'' |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- | |ქალბატონი ფაზილეთის ქალიშვილები | |''[[:tr:Fazilet_Hanım_ve_Kızları|Fazilet Hanım ve Kızları]]'' |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- | |გიუნეშის ქალიშვილები | |''[[:tr:Güneşin_Kızları|Güneşin Kızları]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ნუ მიმატოვებ | |''[[:tr:Elimi_Bırakma|Elimi Bırakma]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" | | rowspan="2" |ნამსხვრევები | rowspan="2" |''[[:tr:Paramparça_(dizi)|Paramparça]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] |27 სექტემბერი | | |- | |გულფერი | |''[[:tr:Gülperi_(dizi)|Gülperi]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |სინანული | |''[[:tr:Kefaret_(dizi)|Kefaret]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |გამოსამშვიდობებელი წერილი |წერილი |''[[:tr:Veda_Mektubu|Veda Mektubu]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |5 მაისი, 2025 | |21:00 |- | |აზიზე | |[[:tr:Azize_(dizi,_2019)|''Azize'']] |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ზურმუხტისფერი მწვანე |ფენიქსი |''[[:tr:Zümrüdüanka_(dizi)|Zümrüdüanka]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |გულდაწყვეტა |აღსარება |''[[:tr:Yürek_Çıkmazı|Yürek Çıkmazı]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |შვილო |ჩემი შვილი |''[[:tr:Kızım|Kızım]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |გაზაფხულის მოლოდინში | |Bahari Beklerken |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ზამთრის მზე | |Kis Gunesi |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] | | |21:00 |- | |მემკვიდრეობა |სხვისი შვილი |Emanet |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |არასოდეს დავნებდები | |Asla Vazgeçmem |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] |7 თებერვალი | |15:50 |- | |ბავშვი |ბიჭუნა |Cocuk |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ერთხელ ჩუქუროვაში | |Bir zamanlar Cukurova |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |სახიფათო თამაშები | |Marasli |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] | | |21:00 |- | |მაღალი საზოგადოება | |Yüksek Sosyete |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] | | |17:35 |- | | rowspan="2" |მძიმე მემკვიდრეობა | rowspan="2" | | rowspan="2" |Hanimin Ciftligi |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- | |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] |4 აპრილი | | |- | |იმედი ჯერ კიდევ ცოცხლობს | |Benim Hala Umudum |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] | | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |შეჯახება | rowspan="2" | | rowspan="2" |Carpisma |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | |21:00 |- |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] | | |19:00 |- | |დაარსება: ოსმანი |იმპერია |Kurulus: Osman |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] | | | |- | |დაურეგისტრირებელი |პროტოკოლის გარეშე |Kayitdisi |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | |21:00 |- | |ჩემი სახლი ჩემი ბედისწერაა | |''[[:tr:Doğduğun_Ev_Kaderindir|Doğduğun Ev Kaderindir]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |სასტიკი სტამბული | rowspan="2" | | rowspan="2" |''[[:tr:Zalim_İstanbul|Zalim İstanbul]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- | |გულჯემალი |ცივი გული |Gülcemal |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |მე შენ დიდხანს გელოდი |მოლოდინი |Seni Cok Bekledim |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |სიკვდილამდე |მარადიულობა |''[[:tr:Ölene_Kadar|Ölene Kadar]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |21 მარტი | |11:20 |- | |ელჩის ქალიშვილი | |''[[:tr:Sefirin_Kızı|Sefirin Kızı]]'' |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ღრუბლებს მიღმა | |''[[:tr:Bir_Bulut_Olsam|Bir Bulut Olsam]]'' |[[ფაილი:TV_Maestro_Georgia_Logo_2012.png|ალტ=|27x27პქ]] [[მაესტრო (ტელეკომპანია)|მაესტრო]] | | | |- | |პატიმარი |დამალული სიმართლე |[[:tr:Mahkum_(dizi)|''Mahkum'']] |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |სამი და | |Uc Kız Kardes |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- | |წითელი ოთახი | |Kirmizi Oda |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | | |პირველი სიყვარული |Hickirik |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ჰექიმოღლუ |სტამბოლელი ექიმი |Hekimoglu |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] | | | |- | |გპირდები |დაპირება |Sana Soz |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |გულის იარა |იარები |Kalp Yarası |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |30 ივნისი | | |- | |მართლმსაჯულება | |Yargi |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |მოღალატე |ღალატი |Sadakatsiz |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |უდანაშაულო |უმანკო |Masumiyet |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ჩემო შვილო |მსხვერპლი |Oglum |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |არიზა | |Ariza |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ყველაფერი ქორწინების შესახებ |ყველაფერი სიყვარულის შესახებ |Evlilik Hakkında Her Şey |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ძვირფასი დედა |ორი დედა |Canim Annem |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |9 იანვარი | | |- | |დედმამიშვილები |დები |Kardes Cocukları |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |სიყვარულის დრო | |Sevmek Zamanı |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] | | | |- | |მისტერ შეცდომა | |Bay Yanlis |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |3 აპრილი | |11:20 |- | |ნაადრევი ფრინველი | |Erkenci Kuş |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] |23 მაისი | |11:20 |- | |გრძელი ღამე | |Gecenin Ucunda |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ღალატი |ქვიშის სასახლე |Aldatmak |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |სისხლიანი ყვავილები |ვენდეტა |Kan Cicekleri |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | |ძველებს არ შეუძლიათ სამყაროს მართვა |დიდი ოჯახი |Eskiya Dünyaya Hükümdar Olmaz |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- | |საბედისწერო თამაში | | |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] |5 ოქტომბერი, 2024 | |19:00 |- | rowspan="2" | | rowspan="2" |შავ-თეთრი სიყვარული | rowspan="2" | | rowspan="2" | |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] | | | |- | |გადასახლების დრო | | |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] | | | |- | |გულისცემა | | |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] | | | |- | |დაქირავებული სიყვარული |სიყვარულის ფასი | |[[ფაილი:TV_Formula_-_Official_Logo.png|ალტ=|38x38პქ]][[ფორმულა (ტელეკომპანია)|ფორმულა]] | | | |- | rowspan="3" | | rowspan="3" |ფოირაზი |მამა | rowspan="3" | |[[ფაილი:Imedi_tv_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] [[იმედი (ტელერადიოკორპორაცია)|იმედი]] | | | |- | rowspan="2" |ჩემი შვილისთვის |[[ფაილი:Rustavi_2_logo.png|ალტ=|25x25პქ]] [[რუსთავი 2]] | | | |- |[[ფაილი:TV_Marao_Georgia_logo.png|ალტ=|28x28პქ]] მარაო | | | |} if3iiaifh40x0yv494aog5p7a9pz2yb 0 586403 4814534 4794256 2025-06-15T01:25:43Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 2 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814534 wikitext text/x-wiki [[File:Kunzite_Nouristan.jpg|მინი|[[სპოდუმენი|კუნზიტი]] [[ავღანეთი|ავღანეთიდან]], რომელსაც სახელი ჯორჯ ფრედერიკ კუნცის პატივსაცემად ეწოდა]] '''სამოყვარულო გეოლოგია''' ან '''ქვების შეგროვება''' არის არაპროფესიონალური საქმიანობა და [[ჰობი]], რომელიც გულისხმობს ქვების, [[მინერალები|მინერალების]] ან ნამარხების ნიმუშების შეგროვებას ბუნების წიაღიდან. <ref name="rockhound">{{Cite web|title=How do you define the term "rock hound"?|url=https://www.mindat.org/mesg-422395.html|access-date=22 August 2019}}</ref> [[ავსტრალია|ავსტრალიაში]], [[ახალი ზელანდია|ახალ ზელანდიასა]] და კორნუოლში მოყვარული გეოლოგები ამ საქმიანობას უწოდებენ ფოსიკაციას. <ref name="Fossick">{{Cite web|title=Definition of Fossicking|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/fossick|access-date=22 August 2019}}</ref> პირველი მოყვარული გეოლოგები იყვნენ მაძიებლები, რომლებიც [[მინერალები|მინერალებსა]] და ძვირფას ქვებს კომერციული მიზნებისთვის ეძებდნენ. თუმცა, საბოლოოდ, სამოყვარულო გეოლოგიამ უფრო მეტი ადამიანი მიიზიდა რეკრეაციული მიზნებისთვის, ძირითადად ქანებისა და მინერალების სილამაზის გამო. == ხელმისაწვდომობა == სამოყვარულო გეოლოგიის პოპულარობის ზრდის ერთ-ერთი მიზეზი არის ის, რომ კოლექცია შეიძლება შეიქმნას უბრალოდ ქვის აღებით. არსებობს კლუბები და ჯგუფები, რომლებიც ეძებენ ნიმუშებს და ადარებენ სხვა ჯგუფების კოლექციებს. ასეთი ჯგუფების შესახებ ინფორმაციის მოძიება შესაძლებელია წიგნის მაღაზიებში, ბიბლიოთეკებსა და მინერალებისა და ძვირფასი ქვების გამოფენებში. ტურისტული საინფორმაციო ცენტრები და პატარა ქალაქების სავაჭრო პალატები გვაწვდიან ღირებულ ადგილობრივ ინფორმაციას. ინტერნეტიც შეიძლება იყოს სასარგებლო საძიებო ინსტრუმენტი, რადგან მას შეუძლია დახმარება სხვა მოყვარული გეოლოგების პოვნაში. == ხელსაწყოები == [[File:Geologists-tools_hg.jpg|მინი|გეოლოგის ჩაქუჩი და გამადიდებელი შუშა ]] მოყვარული გეოლოგის მთავარი აღჭურვილობა გეოლოგის ჩაქუჩია. ეს არის პატარა ხელსაწყო, რომელსაც ერთ ბოლოში წერაქვის მსგავსი წვერი აქვს, ხოლო მეორე ბოლოში - ბრტყელი ჩაქუჩი. ჩაქუჩი ქვების გასატეხად გამოიყენება, ხოლო წერაქვი ძირითადად ნაპრალებში გასაჩხრეკად და ამოთხრისთვის გამოიყენება. კლდის ჩაქუჩების უმეტესობას წერაქვისმაგვარი ბოლო შეიძლება სწრაფად დაუბლაგვდეს, თუ შიშველ კლდეზე დაარტყამთ. ქვების შემგროვებლები მაგარი ქანების დასამსხვრევად იყენებენ ჩაქუჩსაც. მოყვარული გეოლოგები ქვებს ჩვეულებრივ ეძებენ კარიერებში, გზის ნაკვეთებში, კლდოვან ბორცვებში, მთებსა და ნაკადულებში. == კანონიერება == საზოგადოებრივი ადგილებიდან ქანებისა და მინერალების შეგროვებასთან დაკავშირებით სხვადასხვა ადგილას განსხვავებული კანონი მოქმედებს, ამიტომ ძებნის დაწყებამდე სასურველია გაეცნოთ ადგილობრივ კანონმდებლობას. მაგალითად, [[ამერიკის შეერთებული შტატები|შეერთებული შტატების]] [[ეროვნული პარკი|ეროვნულ პარკთა]] უმეტესობაში აკრძალულია ქანებისა და მინერალების შეგროვება. <ref>{{Cite web|url=http://pubs.usgs.gov/gip/collect1/collectgip.html|title=COLLECTING ROCKS|last=Barker|first=Rachel M.|date=1997-06-24|publisher=U.S. Geological Survey|access-date=2009-04-13|url-status=live}}</ref> == დაკავშირებული სფეროები == მოყვარული გეოლოგები თავიანთ ნიმუშებს ხშირად იყენებენ ძვირფასი ქვების, [[პეტროლოგია|პეტროლოგიის]], [[მინერალოგია|მინერალოგიისა]] და [[გეოლოგია|გეოლოგიის]] შესახებ ინფორმაციის მისაღებად, აგრეთვე ქვების ნიმუშების იდენტიფიკაციისა და კლასიფიკაციისა და მათი გამოფენისთვის მოსამზადებლად. ამ ჰობიმ შეიძლება ბუნებრივად მიგვიყვანოს ლაპიდარულ პროექტებამდე, (ძვირფასი ქვებისა და მინერალების ჭრამდე და გაპრიალებამდე). საჭირო აღჭურვილობა შეიცავს ქვის საჭრელ ხერხებსა და გასაპრიალებელ ხელსაწყოებს. ბევრი [[კრისტალი|კრისტალური]] სახეობა ჩვეულებრივ ძალიან მცირე ნიმუშებში გვხვდება, რაც ნიმუშთან მუშაობისა და ფოტოგრაფირებისთვის კარგი მიკროსკოპის გამოყენებას მოითხოვს. ჰობი შეიძლება ისეთი მარტივი იყოს, როგორიცაა ფანჯრის რაფისთვის ლამაზი ქვების პოვნა ან გადაიქცეს დეტალურ და ყოვლისმომცველ მუზეუმის გამოფენად. == რესურსები == 2000 წლის ოქტომბრიდან mindat.org მინერალებთან დაკავშირებული დარგებისთვის წარმოადგენს მნიშვნელოვან რესურსს. მისი თავდაპირველი მიზანი იყო მინერალების, მათი თვისებებისა და მათი პოვნის ადგილის შესახებ ინფორმაციის გაზიარება. დღეს ის არის მსოფლიოში უდიდესი საჯარო მონაცემთა ბაზა მინერალების შესახებ, რომელსაც მსოფლიო მასშტაბით მხარს უჭერენ მოხალისეები, რომლებიც ყოველდღიურად ამატებენ და ამოწმებენ ახალ ინფორმაციას. <ref>{{Cite web|url=https://www.mindat.org/|title=Mindat.org – Mines, Minerals and More}}</ref> == ცნობილი მოყვარული გეოლოგები და მინერალების კოლექციონერები == * [[იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთე]] (1748–1832) - გერმანელი მწერალი და მოყვარული მეცნიერი, რომელსაც დიდი ინტერესი ჰქონდა მინერალების მიმართ. რკინის მინერალ გოეთიტს სახელი სწორედ მის პატივსაცემად დაერქვა. * ჯეიმს სმითსონი (1765–1829) - ცნობილია, როგორც ვაშინგტონში მდებარე [[სმითსონის ინსტიტუტი|სმითსონის ინსტიტუტის]] დონორი. სმითსონის მუზეუმი ინახავს მსოფლიოში საუკეთესო მინერალებისა და ძვირფასი ქვების კოლექციას. * [[ჯონ რესკინი|ჯონ რასკინი]] (1819–1900) - ინგლისელი ესეისტი და ხელოვნების კრიტიკოსი, რომელმაც მინერალებით ჯერ კიდევ ადრეულ ასაკში დაინტერესდა. მან მინერალოგიის შესახებ დაწერა ათი ლექციისგან შემდგარი მცირე ტომი სახელწოდებით „მტვრის ეთიკა“. მან ბრიტანეთის ბუნების ისტორიის მუზეუმს გადასცა მრავალი ნიმუში, მათ შორის [[Edwardes Ruby|ედუარდის ლალი]] და ყვითელი [[Colenso diamond|კოლენსოს ბრილიანტი]]. ეს რვაკუთხა ბრილიანტი იწონიდა 133 კარატს და მუზეუმში გამოფენილი იყო 70 წლის მანძილზე. 1965 წელს ბრილიანტი მოიპარეს და დღემდე ვერავინ იპოვა. * ჯორჯ ფრედერიკ კუნცმა (1856–1932) მთელი თავისი ცხოვრების განმავლობაში შეაგროვა მრავალი მნიშვნელოვანი მინერალური კოლექცია, როგორიცაა [[ტომას ალვა ედისონი|თომას ედისონის]] კვლევითი კოლექცია. მან ასევე შეკრიბა მორგან-ტიფანის ძვირფასი ქვების კოლექცია, რომელიც [[ამერიკის ბუნების ისტორიის მუზეუმი|ამერიკის ბუნების ისტორიის მუზეუმში]] გადავიდა. მინერალოგიასა და გემოლოგიაში ის ძირითადად თვითნასწავლი იყო, თუმცა მისმა უნარებმა და ცოდნამ 23 წლის ასაკში Tiffany & Company-ში ძვირფასი ქვების ექსპერტის თანამდებობა მოუტანა. 1903 წელს [[სპოდუმენი|სპოდუმენის]] ახლად აღმოჩენილ იისფერ-ვარდისფერ ჯიშს მის პატივსაცემად [[სპოდუმენი|კუნზიტი]] ეწოდა. <ref>{{Cite web|url=http://www.minrec.org/labels.asp?colid=487|title=Archived copy|access-date=2017-06-11|url-status=dead}}</ref> * ჯონ სინკანკასი (1915–2002) იყო გემოლოგი, ლაპიდარული სამუშაოების მოყვარული, მიკრომონტაჟის სპეციალისტი და ავტორი. ის იყო ამერიკის მინერალოგიური საზოგადოების წევრი. 1982 წელს მას ამერიკის გემოლოგიური ინსტიტუტისგან „გამორჩეული ასოცირებული წევრის ჯილდო“ მიენიჭა. == იხილეთ აგრეთვე == * [[Fossil collecting|ნამარხების შეგროვება]] * [[Geology|გეოლოგია]] * [[Lapidary|ლაპიდარია]] * [[List of fossil sites|ნამარხების კერების სია ]] * [[List of individual rocks|ინდივიდუალური ქვების სია]] * [[Mineral collecting|მინერალების შეგროვება]] * [[Rock (geology)|ქვა]] == გარე ბმულები == {{Wikivoyage|Rockhounds}} * [http://www.minsocam.org/MSA/collectors_corner/index.htm კოლექციონერების კუთხე, ამერიკის მინერალოგიური საზოგადოება] * [https://www.mindat.org/ მინდატის მინერალოგიის მონაცემთა ბაზა] * [http://www.amfed.org/ ამერიკის მინერალური საზოგადოებების ფედერაცია] * [http://www.amfed.org/sfms/index.html/ მინერალოგიური საზოგადოებების სამხრეთ-აღმოსავლეთის ფედერაცია] {{Webarchive}} <span data-ve-ignore="true">2017-05-27</span> [[Wayback Machine|Wayback Machine-]] ზე [[Category:Webarchive template wayback links]] * [http://www.amfed.org/efmls// მინერალოგიური და ლაპიდარული საზოგადოებების აღმოსავლეთი ფედერაცია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230321071245/https://www.amfed.org/EFMLS/ |date=2023-03-21 }} * [http://www.scfms.net/ სამხრეთ ცენტრალური მინერალური საზოგადოებების ფედერაცია] * [http://www.amfed.org/mwf// შუადასავლეთის მინერალოგიური და გეოლოგიური საზოგადოებების ფედერაცია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20230220141556/https://www.amfed.org/mwf/ |date=2023-02-20 }} * [https://web.archive.org/web/20170619085418/http://rmfms.org/ მინერალოგიური საზოგადოებების კლდოვანი მთის ფედერაცია] * [http://www.cfmsinc.org// კალიფორნიის მინერალოგიური საზოგადოებების ფედერაცია] * [http://northwestfederation.org// მინერალოგიური საზოგადოებების ჩრდილო-დასავლეთის ფედერაცია] * [https://www.gia.edu// ამერიკის გემოლოგიური ინსტიტუტი] ==სქოლიო== 7ye67l5ceuqf8ln4rndgz6wt6m3l74t 0 586601 4814652 4795673 2025-06-15T10:37:13Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814652 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა სამხედრო მოღვაწე |სრული სახელი = სერჰიი ფილიმონოვი |ორიგინალური სახელი = Сергій Филімонов |დაბადების თარიღი = [[20 სექტემბერი]], [[1994]] |დაბადების ადგილი = [[კიევი]], [[უკრაინა]] |გარდაცვალების თარიღი = |გარდაცვალების ადგილი = |პორტრეტი = SerhiyFilimonov.jpg |ხელმოწერა = |მეტსახელი = „ფილია“ {{lang-uk|}}„Філя“ |ეროვნება = [[უკრაინელი]] |კუთვნილება = [[უკრაინა]] |სამხედრო სამსახურის წლები = [[2014]] - დღემდე |წოდება = კაპიტანი |ჯარის სახეობა = შეიარაღებული ძალები, მექანიზებული ძალები, უპილოტო სისტემების ძალები |მეთაურობდა = 108-ე ცალკეული მექანიზებული ბატალიონის „და ვინჩის მგლების“ ფორმირება |ნაწილი = |ბრძოლები/ომები = [[რუსეთ-უკრაინის ომი]] [[ომი აღმოსავლეთ უკრაინაში]], ბრძოლები მარიუპოლისთვის, ბრძოლები გრანიტნის მახლობლად, ილოვაისკისთვის ბრძოლები, ბრძოლები მარინკასთვის, ბრძოლები შიროკინისთვის, ბრძოლა კიევისთვის, ბრძოლა ხარკოვის ოლქისთვის, ბრძოლები კუპიანსკისთვის, ბრძოლები ლიმანისთვის, ბრძოლა დონბასისთვის, ბახმუტისთვის ბრძოლები, ბრძოლები სოლედარისთვის, პოკროვსკისთვის ბრძოლები |ჯილდოები = [[ბოგდან ხმელნიცკის ორდენი |ბოგდან ხმელნიცკის ორდენი (უკრაინა)]] |კავშირი = |სამსახურიდან გადადგომა = }} '''სერჰიი ფიმონოვი''' ({{lang-uk|}}: ''Сергій Филімонов''; დ. [[20 სექტემბერი]], [[1994]]) — [[უკრაინელი]] სამხედრო და საზოგადოებრივი მოღვაწე, უკრაინის შეიარაღებული ძალების კაპიტანი, 108-ე ცალკე მექანიზებული ბატალიონ „ვოლკი და ვინჩი" კომანდირი, „ღირსების“ მოძრაობის ლიდერი, აზოვის სამოქალაქო კორპუსის კიევის ფილიალის ყოფილი ლიდერი და ულტრამემარჯვენე პარტია „ეროვნული კორპუსის“ კიევის ფილიალი, ურბანული მშენებლობის წინააღმდეგ აქტივისტური ინიციატივების ორგანიზატორი და მონაწილე, პოლიტიკური პატიმრებისა და პოლიტიკური დანაშაულების მსხვერპლთა მხარდასაჭერად. მან მთავარი როლი შეასრულა უკრაინელი რეჟისორის, [[ოლეგ სენცოვი]]ს ფილმში „მარტორქა“. იგი აღწერილია, როგორც ულტრამემარჯვენე გავლენიანი პირი, <ref>{{Cite web|title=Носоріг // IMDb|url=https://www.imdb.com/title/tt3781118/?ref_=nv_sr_srsg_0_tt_7_nm_1_q_Rhino|accessdate=2021-07-26}}</ref> ის იყო უკრაინის სუვერენიტეტის ძლიერი დამცველი შეჭრის წინა პერიოდში, და მან სამსახიობო კარიერა შეაჩერა, რათა ებრძოლა 2022 წელს უკრაინაში რუსეთის შეჭრის წინააღმდეგ.<ref>{{Cite web|url=https://www.slidstvo.info/warnews/my-perevazhaiemo-rosiian-tilky-v-motyvatsii-komandyr-roty-honor-pro-boi-na-kup-ianskomu-napriamku/|title=«Ми переважаємо росіян тільки в мотивації»: командир роти «Гонор» про бої на Купʼянському напрямку|website=Slidstvo.info|language=uk|access-date=2024-03-18}}</ref> ==ადრეული ცხოვრება== დაიბადა [[1994]] წლის [[20 სექტემბერი|20 სექტემბერ]]ს [[კიევი|კიევ]]ში, მრავალშვილიანი ოჯახში. აღიზარდა კიევის დარნიცკის რაიონის პოზნიაკში. [[2012]] წელს დაამთავრა კიევის №316 სპეციალიზებული სკოლა უკრაინული ენის გაღრმავებული შესწავლით. სასკოლო წლებში პროფესიულად მისდევდა თავისუფალ ჭიდაობას ოლიმპიური კოლეჯის სპორტულ სკოლაში<ref>{{Cite web|url=https://www.pravda.com.ua/articles/2023/09/5/7418424/|title=Сергій Філімонов (“Вовки Да Вінчі”): Росіяни так само ростуть. У багатьох моментах вони дуже складні противники|website=Українська правда|language=uk|access-date=2024-03-18}}</ref>. [[2018]] წელს დაამთავრა კიევის ეროვნული სამშენებლო და არქიტექტურის უნივერსიტეტი სამშენებლო ინჟინრის სპეციალობით. [[2021]] წელს ჩაირიცხა უკრაინის კათოლიკურ უნივერსიტეტში საჯარო მმართველობის სპეციალობაზე, თუმცა ომის გამო ვერ დაასრულა სწავლა<ref>{{Cite web|url=https://zaxid.net/novim_kombatom_vovkiv_da_vinchi_stav_sergiy_filimonov_n1579461|title=Новим комбатом «Вовків Да Вінчі» став Сергій Філімонов|last=Zaxid.net|date=2024-02-06|website=ZAXID.NET|language=uk|accessdate=2024-02-25}}</ref>. ==საზოგადოებრივი მოღვაწეობა== [[2014]] წლიდან იყო „აზოვის" საზოგადოებრივი ორგანიზაციის აქტიური წევრი. ჩამოაყალიბა მოძრაობა „ჰონორი" და იყო მისი ერთ-ერთი დამაარსებელი.<ref>{{Cite web|url=https://www.pravda.com.ua/articles/2023/09/5/7418424/|назва=Сергій Філімонов ("Вовки Да Вінчі"): Росіяни так само ростуть. У багатьох моментах вони дуже складні противники|видавець=[[Українська правда]]|ім'я1=Роман|прізвище1=Кравець|ім'я2=Назарій|прізвище2=Мазилюк|дата=5 вересня 2023|url-архіву=https://web.archive.org/web/20250114171921/https://www.pravda.com.ua/articles/2023/09/5/7418424/|дата-архіву=14 січня 2025|мертвий-url=no|дата-доступу=12 лютого 2025}}</ref> ეწეოდა აქტიურ საზოგადოებრივ საქმიანობას, მათ შორის: *ბრძოლა არაკანონიერ სამშენებლო საქმიანობასთან *პოლიტიკური პატიმრების მხარდაჭერა *სხვადასხვა საზოგადოებრივი პროექტების ორგანიზება, მათ შორის „ცხოველთა დაცვა", „ერთი სისხლი" და „ჩვენი მომავალი" ==სამხედრო კარიერა== [[რუსეთ-უკრაინის ომი]]ს დასაწყისიდანვე იბრძოდა მოხალისედ. [[2022]] წლის სრულმასშტაბიანი შემოჭრის პირველი დღეებიდან ჩამოაყალიბა საკუთარი ქვედანაყოფი „ჰონორი", რომელიც შეუერთდა ბატალიონ „ვოლკი და ვინჩი". იბრძოდა კიევისა და ხარკოვის მიმართულებებზე. მნიშვნელოვან საბრძოლო გზაში აღსანიშნავია მონაწილეობა [[ბახმუტი]]ს, [[სოლედარი]]ს, [[იზიუმი]]ს, [[კუპიანსკი]]ს გათავისუფლებაში. 2022 წლის 5 ივლისს დაიჭრა რუსული „გრად" სისტემის გასროლის შედეგად<ref>{{Cite news|url=https://spzh.media/ua/news/82626-syn-peruna-stal-studentom-uniatskogo-vuza|title=«Син Перуна» став студентом уніатського ВИШу|access-date=2025-05-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20240314175337/https://spzh.media/ua/news/82626-syn-peruna-stal-studentom-uniatskogo-vuza|archivedate=2024-03-14}}</ref>. 2024 წლის თებერვლიდან არის 108-ე ცალკე მექანიზებული ბატალიონ „ვოლკი და ვინჩი" კომანდირი. ==კინო== იგი მთავარ როლს ასრულებდა ოლეგ სენცოვის ფილმში „მარტორქი", რომლის პრემიერა შედგა [[2021]] წლის სექტემბერში [[ვენეციის კინოფესტივალი|ვენეციის კინოფესტივალ]]ზე. ფილმისთვის შერჩეული იქნა სამხედრო გამოცდილებისა და აქტიური სამოქალაქო პოზიციის გამო. ==პირადი ცხოვრება== [[2017]] წელს დაქორწინდა. ჰყავს ორი შვილი - ორესტი (2017) და სოლომია (2023). მისი ძმები ოლექსი და ვიქტორი იბრძვიან მასთან ერთად „ვოლკი და ვინჩი" ბატალიონში. ==ჯილდოები== „მარტორქის" გმირი აქტიორი საერთაშორისო კინოფესტივალებზე „ბოგდან ხმელნიცკის" III ხარისხის ორდენი სამხედრო უწყებების სპეციალური ჯილდოები სპეციალური საპატიო იარაღი უკრაინის უშიშროების სამსახურიდან [[2024]] წლის დეკემბერში მიენიჭა [[კაპიტანი (არმია)|კაპიტ]]ნის რიგგარეშე წოდება<ref>{{Cite web|title=Ультрас на захисті України: від Майдану – до боїв на Донбасі|url=https://www.radiosvoboda.org/a/29166465.html|website=Радіо Свобода|accessdate=2019-07-08|language=uk}}</ref>. ==რესურსები ინტერნეტში== * [https://www.instagram.com/sunperuna Офіційна сторінка в Instagram] * [https://t.me/FilimonovGonor Офіційний спільнота у Telegram] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:უკრაინელი მამაკაცები]] [[კატეგორია:სამხედრო მოღვაწეები]] [[კატეგორია:სამხედრო მოღვაწეები ეროვნების მიხედვით]] [[კატეგორია:სამხედრო მოღვაწეები ომის მიხედვით]] [[კატეგორია:სამხედრო მოღვაწეები პერიოდის მიხედვით]] [[კატეგორია:რუსეთ-უკრაინის ომი]] topr3tp60uzk6dnpqiwss75bqd16y48 0 586661 4814616 4795692 2025-06-15T08:12:08Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814616 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა პიროვნება | სახელი = საშა ბარბული | სურათი = Das ewige Leben Wien-Premiere 2015 red carpet07 Saša Barbul.jpg | ალტერნატიული_ტექსტი = | წარწერა = ბარბული ფილმის ''Das ewige Leben'' პრემიერაზე, [[2015]] | სრული_სახელი = | დაბადების_თარიღი = [[1981]] | დაბადების_ადგილი = [[ჟაბალი]], [[სერბეთი]], [[იუგოსლავია]] | გარდაცვალების_თარიღი = | გარდაცვალების_ადგილი = | ეროვნება = | სხვა_სახელები = | პროფესია = მსახიობი, კინორეჟისორი, რეჟისორი | აქტიურობის_წლები = [[2009]]–დღემდე | ცნობილი_ნამუშევრები = }} '''საშა ბარბული''' (დ. [[1981]], [[ჟაბალი]], [[სერბეთი]]) — [[სერბები|სერბი]] [[მსახიობი]] და [[კინორეჟისორი]], ბოში ეთნიკური წარმომავლობის.<ref>{{cite web|url=https://www.romarchive.eu/en/collection/p/sasa-barbul/|title=Saša Barbul|publisher=[[RomArchive]]}} </ref> == ბიოგრაფია და კარიერა == [[2001]] წელს ჟაბალში დაიდგა მისი პირველი პიესა "''Roma and then''", რომლის რეჟისორიც თავად იყო. ამ პერიოდიდან მუშაობს სერბეთსა და ავსტრიაში მცხოვრები ბოშების თემზე შექმნილ კულტურულ პროექტებზე. [[2005]] წელს გადავიდა [[ვენა|ვენაში]], სადაც მონაწილეობდა სხვადასხვა თეატრალურ წარმოდგენაში: "''Futur Roma''" (ნიკოლა რადინთან ერთად), "''Liebesforschung''" (რეჟ. ტინა ლაიში, [[2006]]), "''Österreicher, integriert euch!''" (God's Entertainment, [[2013]]), "''Neue Bohemian Gastarbeiteroper''" (ალექსანდარ ნიკოლიჩი), "''Botschaft von Astoria''" (სანდრა სელიმოვიჩი), და "''Die Irre von Chaillot''" (მანფრედ მიხალკე). [[2007]]-[[2011]] წლებში ავსტრიაში ბინადრობის ნებართვასთან დაკავშირებული პრობლემების გამო დაბრუნდა სერბეთში. [[2009]] წელს ვლადან იერემიჩთან ერთად გადაიღო დოკუმენტური ფილმი "''Gazela - Temporary shelter from 100-500 years''". მოგვიანებით მისი მონაწილეობით შეიქმნა ფილმები: "''Bitte nicht vergessen''", "''Amaro Drom - Unser Weg''" და "''Roma Boulevard''". [[2012]] წელს დაქორწინდა მატილდა ლეკოზე და საცხოვრებლად ისევ [[ვენა]]ში გადავიდა. ამჟამად მუშაობს ფილომენა გრასლთან ერთად ერთ-ერთი რომაული ოჯახის პორტრეტზე სერბეთში. [[2014]] წელს მას მიენიჭა კულტურუ̄რ გემა!-ს სტიპენდია.<ref>{{Cite web|title=kültüř gemma!|url=https://kueltuergemma.at/|access-date=2021-12-03|website=Kueltuer Gemma|language=en-GB}} </ref> საშა ბარბულმა პირველი კინოროლი ითამაშა ჰარალდ ზიშერიცის მხატვრულ ფილმში "''Bad Fucking''". უფრო მნიშვნელოვანი როლი მიიღო ავსტრო-გერმანულ დეტექტივში "''Das ewige Leben''", რომლის რეჟისორი იყო ვოლფგანგ მურნბერგერი.<ref>{{cite web|url=http://www.skip.at/star/32393/ |title=Filmografie von Sasa Barbul |language=German |work=Skip – Das Kinomagazin |accessdate=19 October 2015}}</ref> მოგვიანებით ჰქონდა ეპიზოდური გამოჩენა ავსტრიულ სატელევიზიო სერიალში "''4 Frauen und 1 Todesfall''". [[2015]] წლის თებერვლიდან მაისამდე იყო ვენის Stadtkino-ში გამართული პირველი ბოშური კინოფესტივალის (''Opre Roma Film Festival'') ორგანიზატორი და კურატორი.<ref>{{cite web |url=http://opre-roma-film.org/impressum/ |title=Über uns |language=German |work=Opre Roma Film Festival |accessdate=19 October 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161019170728/http://opre-roma-film.org/impressum/ |archivedate=19 ოქტომბერი 2016 }}</ref> საშა ბარბული არის IRFC-ის (International Romani Film Commission) და "Mindj Panther Roma Armee Fraktion"-ის წევრი. ==ეთნოპოლიტიკური აქტივიზმი და კულტურული რეზისტენცია == საშა ბარბულის პროფესიული მოღვაწეობა სცდება მხოლოდ კინემატოგრაფიულ და თეატრალურ საქმიანობას — იგი ერთ-ერთი გამორჩეული წარმომადგენელია რომი საზოგადოების თანამედროვე კულტურულ-პოლიტიკური თვითგამოხატვის დისკურსში [[XXI საუკუნე]]ში. მისი სახელით არაერთხელ გამართულია პოლიტიკური დისკუსიები და პანელები, რომელთა მიზანი იყო რომი თემის მარგინალიზაციის საკითხის გააზრება და ცვლილებათა ინიცირება როგორც ადგილობრივ, ასევე ტრანსნაციონალურ დონეზე. განსაკუთრებული აღსანიშნავია ბარბულის მონაწილეობა [[2015]] წელს გამართულ კონფერენციაში „Roma Resistance in Contemporary Arts“, რომელიც გაიმართა [[ვენა]]ში და რომელზეც ის სიტყვით გამოვიდა თემაზე: „კინო, როგორც წინააღმდეგობის საშუალება“.ბარბული შეეხო არა მხოლოდ კულტურული პროდუქციის რეპრეზენტაციულ როლს, არამედ მისი სოციალური ტრანსფორმაციული პოტენციალის საკითხსაც — როგორ შეიძლება კინო და სცენა იქცეს სოციალური სამართლიანობის ინსტრუმენტად. ბარბულის ინიციატივით შეიქმნა ქსელი სახელწოდებით „Roma Artistic Alliance“, რომლის მიზანია ახალგაზრდა ბოშა ხელოვანების წახალისება და მათთვის რესურსების მობილიზება. აღნიშნულმა ქსელმა უკვე [[2020]] წელს განახორციელა რეგიონული პროექტი [[სერბეთი|სერბეთსა]] და [[ავსტრია|ავსტრიაში]], რომელიც მოიცავდა დოკუმენტური მოკლემეტრაჟიანი ფილმების ციკლს — „ჩვენი ხმები: ბოშათა თაობა XXI საუკუნეში“.<ref>Roma Artistic Alliance, Program Archive 2020. ხელმისაწვდომია: https://romaartisticalliance.org</ref> მისი ხედვით, ბოშათა იდენტობის დაცვა არ უნდა შემოიფარგლოს მხოლოდ ეთნოგრაფიულ მუზეუმებში წარმოდგენილი ფოლკლორით, არამედ უნდა დაიბრუნოს პოზიცია თანამედროვე ხელოვნების ავანგარდში. ამის საილუსტრაციოდ ბარბული ხშირად იმოწმებს დევიზს: „ბოშობა — ეს არის არაწესიერება, არა როგორც ქაოსი, არამედ როგორც შემოქმედებითი განზომილება“. ბარბულის ამგვარი აქტივობები აშკარად აჩვენებს, რომ მისი როლი არ შემოიფარგლება მხოლოდ რეჟისორისა თუ მსახიობის პროფესიული ფუნქციით. იგი ერთდროულად არის კულტურის პოლიტიკის კრიტიკოსი, დამოუკიდებელი ინტელექტუალი და თემის შიგნიდან მომავალი მოტივატორი. მისი მოღვაწეობა ბოშა საზოგადოების შიგნით წარმოადგენს ახალ ფაზას, რომლის მთავარი შინაარსი თვითრეპრეზენტაცია, ღირსების აღდგენა და ხელოვნების მეშვეობით დიალოგის აგებაა.<ref>Barbul, S. (2021). "Roma Artistic Strategies in the 21st Century". Presented at the Roma Futures Forum, University of Vienna.</ref> == ვიზუალური სტილისტიკა და თემატური ხაზები == საშა ბარბულის კინემატოგრაფიული და თეატრალური ნამუშევრები აღსანიშნავია მულტილინგვურობით, ვიზუალური სიუჟეტის ექსპრესიულობითა და პოსტდოკუმენტურ სტილზე დაფუძნებული ესთეტიკით. მისი როგორც რეჟისორის თვალსაზრისი ხშირად ეხმიანება მიგრაციის, იდენტობისა და მარგინალიზებული თემების გამოცდილებას თანამედროვე ევროპულ საზოგადოებებში. ბარბული არ ცდილობს რომი თემის იდეალიზებას ან მის ეთნოგრაფიულ ეგზოტიზაციას; პირიქით, მისი ხელოვნება ხშირად არღვევს დამკვიდრებულ ნარატივებს და გადადის უშუალო სოციალურ კრიტიკაზე. მისი დოკუმენტური ფილმი ''Gazela – დროებითი თავშესაფარი [[100]]–[[500]] წლისთვის'' [[2009]] წელს გადაღდა სერბეთის ერთ-ერთ ყველაზე მარგინალიზებულ უბანში – გაზელაში, ბელგრადის ღარიბულ დასახლებაში. ფილმი გამოირჩევა არა მხოლოდ სოციალური სინამდვილის გაშიშვლებით, არამედ იმითაც, რომ მისი თხრობა ჩამოყალიბებულია თემის შიგნიდან, ადგილობრივი პერსპექტივით. ბარბულის კადრი ხშირად აფიქსირებს სივრცეებს, რომლებიც უკვე აღარ არსებობენ – იმ ყოფას, რომელიც დაუსაბუთებელია სამართლებრივად, მაგრამ ფაქტობრივად გრძელდება.<ref>Barbul, S. & Jeremić, V. (2009). Gazela – времено уточиште. ბელგრადი: არტპოლიტიკა.</ref> ბარბულის რეჟისორული სტილი ხშირად იყენებს არაპროფესიონალ მსახიობებს, რაც მეტ ავთენტიკურობას მატებს მისი ნამუშევრების ემოციურ ინტენსივობას. ასევე დამახასიათებელია ხმოვანი და მუსიკალური მასალის პოსტმოდერნისტული ფრაგმენტაცია – ტრადიციული რომაული მოტივები შერწყმულია ელექტრონულ მუსიკასთან და ურბანულ ხმოვან ტექსტურასთან, რაც ხაზს უსვამს კულტურულ კონტექსტში მუდმივ გარდაქმნას. მისთვის კინო და თეატრი არ არის მხოლოდ ესთეტიკური მედიუმები – ისინი პოლიტიკური მოქმედების ფორმებია. როგორც თავად ამბობს ერთ-ერთ ინტერვიუში: „თუ ბოშათა თემი საკუთარ ისტორიას თვითონ არ მოყვება, ამას სხვები გააკეთებენ და ჩვენ ისევ იქ აღმოვჩნდებით, სადაც საუკუნეების წინ“.<ref>ინტერვიუ ჟურნალში „Kultura i Društvo“, #37, [[2021]], გვ. 52–55.</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== {{Commonscat}} {{IMDb name|nm6584005}} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:ბარბული, საშა}} [[კატეგორია:ბოში მსახიობები]] [[კატეგორია:ბოში აქტივისტები]] [[კატეგორია:ჟაბალის მკვიდრები]] [[კატეგორია:დაბადებული 1981]] [[კატეგორია:XXI საუკუნის სერბი მსახიობები]] [[კატეგორია:ბოში კინორეჟისორები]] [[კატეგორია:სერბი კინორეჟისორები]] [[კატეგორია:სერბეთის ბოში პირები]] [[კატეგორია:ბოშები]] siloraw9tsowmdot4bsmam7rub1zf2p 0 587346 4814511 4798494 2025-06-14T21:21:18Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 15 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814511 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მწერალი}} '''რუფატ გასანოვი''' ({{lang-az|Rüfət Həsənov}}, დ. [[24 აპრილი]], [[1987]], [[ბაქო]], [[აზერბაიჯანი]]) — [[აზერბაიჯანელი]] კინორეჟისორი, ევროპის კინოაკადემიის წევრი.<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.trend.az/life/culture/3592933.html|title=Азербайджанские кинематографисты избраны членами Европейской киноакадемии|website=Trend.Az|date=2022-05-09|access-date=2022-07-10|archive-date=2022-05-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20220510071720/https://www.trend.az/life/culture/3592933.html|deadlink=no}}</ref> ==ბიოგრაფია== რუფატ გასანოვი დაიბადა 1987 წლის 24 აპრილს, აზერბაიჯანის [[დედაქალაქი|დედაქალაქ]] ბაქოში.<ref name="Фильм «Хамелеон» участвует в кинофестивале в Швейцарии">''Собств. корр.'' [http://news.day.az/culture/421625.html Фильм «Хамелеон» участвует в кинофестивале в Швейцарии] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200605182303/http://news.day.az/culture/421625.html |date=2020-06-05 }} // news.day.az. — 2013. — 8 авг.</ref> ორი წლის განმავლობაში გასანოვი სწავლობდა [[ბაქოს სახელმწიფო უნივერსიტეტი|ბაქოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის]] [[აღმოსავლეთმცოდნეობა|აღმოსავლეთმცოდნეობის]] ფაკულტეტზე, თუმცა მოგვიანებით გადაწყვიტა სხვა გზა აერჩია კარიერისთვის.<ref name="Руфат Гасанов про изобретение велосипедов">''Мусаева Н.'' [http://www.bakupost.az/medeniyyet/20130727022314974.html Руфат Гасанов про изобретение велосипедов] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131022041444/http://www.bakupost.az/medeniyyet/20130727022314974.html |date=2013-10-22 }} // www.bakupost.az. — 2013. — 27 июля.</ref> [[2009]] წელს დაამთავრა ბეიტსის [[კოლეჯი]] ([[ლიუისტონი|ლიუისტონი]], აშშ),<ref name="Руфат Гасанов про изобретение велосипедов" /> სადაც ისმენდა ლექციებს თეატრის ისტორიისა და [[რიტორიკა|რიტორიკის]] მიმართულებით, მათ შორის — ცნობილი არტისტის უილიამ პოუპ ელ-ის კურსს.<ref name="Фильм «Хамелеон» участвует в кинофестивале в Швейцарии" /> მოგვიანებით მუშაობდა [[ნიუ-იორკი|ნიუ-იორკში]], ინტერნეტ-ტელეარხ Vbs.tv-ში, სადაც იმ დროს კრეატიული დირექტორის პოზიციას იკავებდა [[სპაიკ ჯოუნზი|სპაიკ ჯოუნზი]].<ref>''Шакина О.'' [http://www.gazeta.ru/culture/2013/08/13/a_5552453.shtml Комедия с этнографией] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200605182305/http://www.gazeta.ru/culture/2013/08/13/a_5552453.shtml |date=2020-06-05 }} // www.gazeta.ru. — 2013. — 13 авг.</ref><ref>''Сазонов А.'' [http://lenta.ru/articles/2013/08/19/locarno/ Путешествие по желудку Дракулы] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160313040530/http://lenta.ru/articles/2013/08/19/locarno/ |date=2016-03-13 }} // lenta.ru. — 2013. — 19 авг.</ref><ref name="«Снял фильм, прихожу на «Дождь»: «Привет, ребята! Как дела?» А они мне: «Возьми зарплату за месяц и уматывай»">''Шакина О.'' [http://www.afisha.ru/article/ru-hasanov/ "Снял фильм, прихожу на «Дождь»: «Привет, ребята! Как дела?» А они мне: «Возьми зарплату за месяц и уматывай»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130927232851/http://www.afisha.ru/article/ru-hasanov/ |date=2013-09-27 }} // www.afisha.ru. — 2013. — 21 авг.</ref> [[2010]] წელს, [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებული შტატებიდან]] დაბრუნების შემდეგ, რუფატ გასანოვმა მონაწილეობა მიიღო [[გერასიმოვის სახელობის კინემატოგრაფიის ინსტიტუტი|გერასიმოვის სახელობის კინემატოგრაფიის ინსტიტუტის]] მეორე საერთაშორისო ზაფხულის კინოსკოლის მუშაობაში, რომლის ფარგლებშიც გადაიღო [[დოკუმენტური ფილმი]] „O, Sortie!“ — ცნობილი როსტოვის საზოგადოებრივი ტუალეტის ისტორიაზე.<ref name="ВГИК">''Собств. корр.'' [http://www.vgik.info/today/news/detail.php?ID=1344 Закончила свою работу 2-я Международная летняя школа в городе Азов] // www.vgik.info. — 2010. — 4 авг.</ref> აღნიშნულმა ფილმმა კინოსკოლის პროფესიული ჟიურის სპეციალური პრიზი მოიპოვა.<ref name="ВГИК" /> [[2012]] წელს დაასრულა უმაღლესი კურსები სცენარისტებისა და რეჟისორებისთვის (ვლადიმირ ფოკინის სახელოსნო).<ref name="Руфат Гасанов про изобретение велосипедов" /> მუშაობდა ტელეკომპანია „Dozhd“-ზე როგორც პრომო-რეჟისორი.<ref name="«Снял фильм, прихожу на «Дождь»: «Привет, ребята! Как дела?» А они мне: «Возьми зарплату за месяц и уматывай»" /> [[2013]] წელს რუფატ გასანოვის სრულმეტრაჟიანი დებიუტი — მხატვრული ფილმი „ქამელეონი“, რომელიც გადაიღო [[ელვინი ადიგოზელი|ელვინ ადიგოზელთან]] თანამშრომლობით, შევიდა ლოკარნოს საერთაშორისო კინოფესტივალის პარალელურ საკონკურსო სექციაში „თანამედროვე რეჟისორები“.<ref name="«Хамелеон» вошел в программу фестиваля в Локарно">''Туула М.'' [http://www.kinometro.ru/news/show/name/locarno-film-festival-chameleon «Хамелеон» вошел в программу фестиваля в Локарно] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131202235705/http://www.kinometro.ru/news/show/name/locarno-film-festival-chameleon |date=2013-12-02 }} // www.kinometro.ru. — 2013. — 17 июля.</ref><ref>''Собств. корр.'' [http://www.vesti.az/news/166197 Азербайджанский фильм вошел в конкурсную программу кинофестиваля в Локарно] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130723100536/http://www.vesti.az/news/166197 |date=2013-07-23 }} // www.vesti.az. — 2013. — 18 июля.</ref><ref name="Программа Международного кинофестиваля в Локарно'2013">''Собств. корр.'' [http://www.arthouse.ru/news.asp?id=16081 Программа Международного кинофестиваля в Локарно’2013] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140407182027/http://www.arthouse.ru/news.asp?id=16081 |date=2014-04-07 }} // www.arthouse.ru. — 2013. — 31 июля.</ref><ref>''Собств. корр.'' [http://news.mail.ru/culture/14222874/ Международный кинофестиваль открывается в Локарно в среду] // РИА Новости. — 2013. — 7 авг.</ref> მისი მეორე სრულმეტრაჟიანი ფილმის — „ჩრდილოეთით“ — განაცხადი მოხვდა იმ 18 პროექტს შორის, რომლებიც შეირჩა 150 განაცხადიდან მოსკოვის საერთაშორისო კოპროდუქციის ფორუმისთვის.<ref name="Спутник кинозрителя. Вып. 14">''Сухагузов М.'' [http://seance.ru/blog/news_sputnik_14 Спутник кинозрителя. Вып. 14] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130806125231/http://seance.ru/blog/news_sputnik_14 |date=2013-08-06 }} // Сеанс. — 2013. — 4 июля.</ref><ref>''Хмелевский П.'' [http://www.rostovnews.net/2013/06/18/zayavka-rufata-gasanova-v-tope-moskovskogo-foruma-koprodukcii/ Заявка Руфата Гасанова — в топе Московского форума копродукции] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200428022104/http://www.rostovnews.net/2013/06/18/zayavka-rufata-gasanova-v-tope-moskovskogo-foruma-koprodukcii/ |date=2020-04-28 }} // www.rostovnews.net. — 2013. — 18 июня.</ref><ref>''Собств. корр.'' [http://www.yaom.ru/ru-xasanov-derzhit-put-na-sever/ Ру Хасанов держит путь На север] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200605182256/http://www.yaom.ru/ru-xasanov-derzhit-put-na-sever/ |date=2020-06-05 }} // www.yaom.ru. — 2013. — 1 июля.</ref> [[2020]] წლის აგვისტოში რუფატ გასანოვის სრულმეტრაჟიანმა ფილმმა „შიდა კუნძული“ (The Island Within) მოიპოვა პრიზი „სარაევოს გული“ საუკეთესო რეჟისურისთვის სარაევოს საერთაშორისო კინოფესტივალზე.<ref name="Руфат Гасанов признан лучшим режиссером на кинофестивале в Сараево">''Вишневецкий Ф.'' [https://1news.az/news/rufat-gasanov-priznan-luchshim-rezhisserom-na-kinofestivale-v-saraevo-foto-video Руфат Гасанов признан лучшим режиссером на кинофестивале в Сараево] // 1news.az. — 2020. — 21 авг.</ref><ref>''Бабаева Д.'' [https://www.trend.az/life/culture/3287450.html «Сердце Сараево» для азербайджанца] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20220411094405/https://www.trend.az/life/culture/3287450.html |date=2022-04-11 }} https://www.trend.az {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211218114329/https://www.trend.az/ |date=2021-12-18 }}. — 2020. — 21 авг.</ref> [[2021]] წლის [[ნოემბერი|ნოემბერში]] აზერბაიჯანის კინემატოგრაფისტთა კავშირმა აღნიშნული ფილმი წარადგინა 94-ე დაჯილდოებაზე „[[ოსკარი]]“ ნომინაციაში „საუკეთესო უცხოენოვანი ფილმი“.<ref name="Азербайджанский фильм «Внутренний остров» выдвинут на премию «Оскар»">''Рустамов Э.'' [https://1news.az/news/20211129101203798-Azerbaidzhanskii-film-Vnutrennii-ostrov-vydvinut-na-premiyu-Oskar-VIDEO Азербайджанский фильм «Внутренний остров» выдвинут на премию «Оскар»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211230124144/https://1news.az/news/20211129101203798-Azerbaidzhanskii-film-Vnutrennii-ostrov-vydvinut-na-premiyu-Oskar-VIDEO |date=2021-12-30 }} // 1news.az. — 2021. — 29 ноября.</ref> [[2023]] წლის [[ივლისი|ივლისში]] რუფატ გასანოვი დაინიშნა [[აზერბაიჯანის რესპუბლიკა|აზერბაიჯანის რესპუბლიკის]] კინოს სააგენტოს ხელმძღვანელის მოვალეობის შემსრულებლად.<ref>''Вишневецкий Ф.'' [https://1news.az/news/20230718055145649-Rufat-Gasanov-naznachen-IO-glavy-Agentstva-kino Руфат Гасанов назначен ИО главы Агентства кино] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240517121035/https://1news.az/news/20230718055145649-Rufat-Gasanov-naznachen-IO-glavy-Agentstva-kino |date=2024-05-17 }} // 1news.az. — 2023. — 18 июля.</ref> 2023 წლიდან გასანოვი მუშაობს ინოვაციურ ფორმატზე „Screenlife“ [[ჰოლივუდი|ჰოლივუდის]] სტუდია „Bazelevs“-ში, რომელიც დააარსა თემურ ბეკმამბეტოვმა. 2025 წელს მან მიიღო სტიპენდია [[ვაშინგტონი|ვაშინგტონში]] მდებარე ცენტრალური აზიისა და კავკასიის ინსტიტუტში (Central Asia–Caucasus Institute)<ref>{{Cite web |date=21 March 2025 |title=Spring 2025 CAMCA Fellows Announcement |url=https://www.rumsfeldfoundation.org/newsroom/detail/spring-2025-camca-fellows-announcement |website=Rumsfeld Foundation}}</ref> სწავლის გაგრძელების მიზნით. რუფატ გასანოვი კინოსწავლებას 2008 წლიდან ეწევა. პროფესიული საქმიანობა დაიწყო, როგორც მოწვეულმა ინსტრუქტორმა რეინჯლი ლეიქსის რეგიონალურ სკოლაში ([[მაინი]], აშშ). 2015 წელს ხელმძღვანელობდა სამუშაო შეხვედრებს ლიტვაში, „Summer Media Studio“-ს ფარგლებში. ასევე ასწავლის აზერბაიჯანის სახელმწიფო კულტურისა და ხელოვნების უნივერსიტეტში და თანამედროვე ხელოვნების ცენტრში YARAT, ბაქოში. ==პრიზები და ჯილდოები== *2020 — [[სარაევოს კინოფესტივალი|სარაევოს კინოფესტივალის]] პრიზი „სარაევოს გული“ საუკეთესო რეჟისურისთვის. ფილმი: „შიდა კუნძული“ (The Island Within).<ref name="Руфат Гасанов признан лучшим режиссером на кинофестивале в Сараево" /> *2010 — [[გერასიმოვის სახელობის კინემატოგრაფიის ინსტიტუტი|გერასიმოვის სახელობის კინემატოგრაფიის ინსტიტუტის]] საერთაშორისო ზაფხულის კინოსკოლის პროფესიული ჟიურის სპეციალური პრიზი. დოკუმენტური ფილმი: „O, Sortie!“. ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.pardolive.ch/en/catalogue/person;jsessionid=56767A570370B8DB4AC367B5075B94B6?pid=668161&finit=B&dinit=&cinit=&sid=&day=&vid=&eid=66 Руфат Гасанов на сайте фестиваля в Локарно] * [https://vimeo.com/search?q=ruhasanov Фильмы Руфата Гасанова на сайте '''vimeo.com'''] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{DEFAULTSORT:გასანოვი, რუფატი}} [[კატეგორია:აზერბაიჯანელი რეჟისორები]] [[კატეგორია:რეჟისორები ანბანის მიხედვით]] [[კატეგორია:რეჟისორები ეროვნების მიხედვით]] kihpinh1snu2xd5x3hi13a8u4nbgtez 0 587482 4814588 4804187 2025-06-15T05:04:04Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814588 wikitext text/x-wiki [[File:Party whistle on radio.jpg|thumb|240px|წვეულების სასტვენი]] [[File:Pea Whistle.jpg|thumb|240px|ლითონის სასტვენი]] [[File:Carved whalebone whistle dated 1821. London. 8 cm long.jpg|thumb|300x300px|1821 წლით დათარიღებული ვეშაპის ფორმის მოჩუქურთმებული სასტვენი. 8 სმ სიგრძის.]] [[File:Quillacinga clay whistle.jpg|thumb|270px|კვილაცინგას თიხის სასტვენი, დაახლ. 1250–1500 წწ., ტეხასის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტის მუზეუმში.]] [[File:Bobbypfeife.ogg|thumb|პოლიციის სასტვენის ხმა]] [[File:Pio nº 20 de jatobá (2), Fábrica de Pios Maurílio Coelho.jpg|thumb|305x305px|ჩიტის სასტვენი]] '''სასტვენი''' — [[მუსიკალური ინსტრუმენტი]], რომლის მიერ ხმის გამოცემაც განპირობებულია შიგ ჩაბერილი ჰაერის ნაკადის მეშვეობით. არის [[ფლეიტა|ფლეიტის]] სახეობა და შეიძლება ამოქმედდეს პირით, ჰაერის წნევითა და სხვა მეთოდებით. სასტვენებს განსხვავებული ზომები აქვთ, და მოიცავენ როგორც პატარა სასტვენებსა და სალამურებს, ასევე დიდ, მრავალმილიან საეკლესიო [[ორგანი (საკრავი)|ორგანებს]]. სასტვენები არსებობენ უძველესი დროიდან — იმ პერიოდიდან, როცა პირველმა ადამიანებმა გოგრისმაგვარი მცენარე ან ტოტი გამოჭრეს და აღმოაჩინეს, რომ მისი მეშვეობით ხმის გამოცემა შეიძლებოდა. [[ეგვიპტის პრეისტორია|პრეისტორიულ ეგვიპტეში]] სასტვენებად პატარა ნიჟარებს იყენებდნენ.<ref>{{cite book |last1=Arroyos |first1=Rafael Pérez |title=Egypt: Music in the Age of the Pyramids |date=2003 |publisher=Centro de Estudios Egipcios |location=Madrid |isbn=978-8493279615 |page=28 |edition=1st}}</ref> თანამედროვე [[ჩასაბერი საკრავები|ჩასაბერი საკრავების]] უმეტესობა სწორედ იმ პრიმიტიული სასტვენების შთამომავლებად მიიჩნევა. დროთა განმავლობაში, ტექნოლოგიური პროგრესის პარალელურად, სასტვენების ახალ-ახალი ფორმებიც შეიქმნა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, სასტვენების განვითარება მჭიდროდ უკავშირდება ადამიანის ისტორიასა და ენერგიის გამოყენების შესაძლებლობების ზრდას.<ref name=":0">{{Cite journal |date=2020-09-01 |title=An ancient whistle was crafted from a human thigh bone |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |language=en |volume=585 |issue=7824 |page=163 |doi=10.1038/d41586-020-02509-9 |s2cid=221465463 |doi-access=free }}</ref> სასტვენის ერთ-ერთი ძირითადი მახასიათებელია ის, რომ იგი წარმოქმნის სუფთა ან თითქმის სუფთა [[მუსიკალური ტონი|ტონს]]. ხმა წარმოიქმნება მაშინ, როცა ენერგია, რომელიც აირის ან სითხის ნაკადშია დაგროვებული, ურთიერთქმედებს მყარ ობიექტთან. ზოგიერთ შემთხვევაში ეს ურთიერთქმედება ისეთი ძლიერია, რომ მას შეუძლია მყარი მასაც კი მოძრაობაში მოიყვანოს. ამის კლასიკური მაგალითებია [[ეოლიანი|ეოლიანის]] ტონები — ხმები, რომლებიც ჩნდება ქარში აქანავებული ელექტროგადამცემი ხაზებიდან, ან ტაკომა-ნაროუს ბრიჯი(ცნობილი როგორც „გალოპინგ გერტი“). სხვა მაგალითებია ვიბრაციაში მოყვანილი წრიული დისკები.<ref>{{cite journal |last1=Chanaud |first1=Robert C. |date=1970 |title=Observations of Oscillatory Radial Flow between a Fixed Disk and a Free Disk |journal=[[The Journal of the Acoustical Society of America]] |volume=47 |issue=5B |pages=1471–2 |doi=10.1121/1.1912065|bibcode=1970ASAJ...47.1471C }}</ref> == ისტორია == === ადრეული სასტვენები === კაცობრიობა ათასობით წლის განმავლობაში იყენებდა სასტვენებს, რომლებიც მზადდებოდა ძვლისა და ხისგან.<ref name=":0" /> ძველი ბერძნები სასტვენებს გალიელი მონების გასაკონტროლებლად იყენებდნენ. არქეოლოგებმა იპოვეს ტერაკოტასგან დამზადებული სასტვენები ძველი საბერძნეთის ქალაქ [[ასოსი|ასოსში]], რომლებიც, სავარაუდოდ, სათამაშოდ გამოიყენებოდა, და რომლებიც ბავშვის საფლავში იყო ჩაყოლებული.<ref>{{Cite web|title=Ancient whistle found in Assos|url=https://www.hurriyetdailynews.com/ancient-whistle-found-in-assos-177792 | date= 19 October 2022 |access-date=2023-02-11|website=Hürriyet Daily News|language=en}}</ref> ინგლისელები სასტვენებს ხამრობდნენ [[ჯვაროსნული ლაშქრობები|ჯვაროსნული ლაშქრობის]] დროს, რათა მშვილდოსნებისთვის ბრძანებები გადაეცათ. ნავსასხამების მილები ასევე გამოიყენებოდა საზღვაო გემებზე ბრძანებების გასაცემად და მაღალი თანამდებობის პირების მისალმების მიზნით. === ჯოზეფ ჰადსონი === 1870 წელს [[ჯოზეფ ჰადსონი|ჯოზეფ ჰადსონმა]] [[ბირმინგემი|ბირმინგემში]] თავისი ძმის, ჯეიმსის დახმარებით დააარსა კომპანია ''„<nowiki/>[[J Hudson & Co]]<nowiki/>“''. მათ ერთად შექმნეს [[სპილენძი|სპილენძის]] სასტვენი სახელად ''„Acme City“'', რომელიც მალე სპორტულ სამყაროში ინოვაციად იქცა. ეს იყო პირველი სასტვენი, რომელიც ოფიციალურად გამოიყენეს [[ფეხბურთი|ფეხბურთის]] ასოციაციის თასის მატჩზე 1878–79 წლებში, როცა ერთმანეთს ნოტინგემ ფორესტი და შეფილდი შეხვდნენ. სასტვენის გამოგონებამდე მსაჯებს მოთამაშეებისათვის სიგნალების სანიშნებლად უბრალოდ ცხვირსახოცები ან პლაკატები ჰქონდათ და მათი აღქმა რთული იყო.<ref>{{Cite web |title=History of the Whistle |url=https://www.gdfra.org.au/history_of_the_whistle.htm |access-date=2022-06-30 |website=Granville District Football Referees Association |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170621012006/http://gdfra.org.au/history_of_the_whistle.htm |archivedate=2017-06-21 }}</ref> ჰადსონის სასტვენმა ეს კომუნიკაცია ბევრად უფრო მარტივი და ეფექტური გახადა — ერთი ბგერა საკმარისი იყო თამაშის შესაჩერებლად ან ყურადღების მისაქცევად. სწორედ ამ სიახლემ დააკავშირა სასტვენი სპორტთან და სამუდამოდ შეცვალა თამაშის მსვლელობის კონტროლი. 1883 წელს ჯოზეფ ჰადსონმა დაიწყო მუშაობა განსაკუთრებული ტიპის სასტვენის შექმნაზე — მას სურდა ისეთი ხმა მიეღო, რომელიც საკმარისად ძლიერი იქნებოდა, რომ ხალხის ყურადღება დიდი მანძილიდან მიეპყრო. ამ იდეის დაბადების ისტორია ძალიან საინტერესოა: ერთხელ, როცა მან [[ვიოლინო]] იატაკზე დააგდო და დაემტვრა, წარმოიქმნა მკვეთრი და უწესრიგო ხმა. ჰადსონმა შენიშნა, როგორ გავრცელდა ეს უცნაური ბგერა სივრცეში და გაიფიქრა, რომ მსგავსი ეფექტი შეიძლებოდა მიეღო სასტვენშიც. ამ დაკვირვების შედეგად, მან თავისი ახალი სასტვენის შიგნით [[ბარდა]] ჩასვა — ეს დეტალი ახდენდა ხმის არაწესრიგულ მოძრაობას და ქმნიდა ძლიერ და შორიდან ადვილად გასაგონ სიგნალს.<ref name=":1">{{Cite web |last=Hernandez |first=Daisy |date=2020-04-30 |title=Why We've Blown the Police Whistle for 150 Years |url=https://www.popularmechanics.com/culture/a32316416/acme-whistles-made-here-video/ |access-date=2022-06-30 |website=[[Popular Mechanics]] |language=en-US}}</ref> მანამდე სასტვენებს ძირითადად მხოლოდ მუსიკალური მიზნებით ან ბავშვებისთვის გასართობად იყენებდნენ, რადგან მათი ხმა სუსტი იყო. ჰადსონმა ასევე შენიშნა, რომ ადგილობრივ პოლიციას უჭირდა ხალხის ყურადღების მიპყრობა, განსაკუთრებით დიდი თავშეყრების ან არეულობის დროს. სწორედ მაშინ მიხვდა, რომ მისი ახალი, მჭახე და გამორჩეულად ჟღერადი სასტვენი იდეალურად მოუხდებოდა პოლიციას — გამოადგებოდა მას როგორც მარტივი და ეფექტური კომუნიკაციის ინსტრუმენტად.<ref name=":1" /><ref name="acme">{{Cite web|url=https://www.acmewhistles.co.uk/the-first-whistle|title=The First Whistle|website=Acmewhistles.co.uk|access-date=12 January 2021}}</ref> ჰადსონმა თავისი სასტვენი [[სკოტლანდ იარდი|სკოტლანდ იარდს]] აჩვენა და პირველი კონტრაქტი 1884 წელს მიიღო. როგორც საჩხრიალო, ასევე სასტვენი გამოიყენებოდა დახმარების გამოსაძახებლად იმ ადგილებში, სადაც ქუჩის აურ-ზაური ერთი კაცის ხმას ფარავდა და [[ლონდონი|ლონდონის]] [[მეტროპოლიტენის პოლიცია|მეტროპოლიტენის პოლიციაში]] მათი წარმატების შემდეგ, სასტვენი გაერთიანებული სამეფოს პოლიციის უმეტესმა ძალებმაც შემოიღეს.<ref name=":1" /> === პირველი მსოფლიო ომი === [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომის]] დროს [[ბრიტანეთის არმია|ბრიტანეთისა]] და [[აშშ-ს არმია|ამერიკის არმიის]] ოფიცრები სასტვენებს იყენებდნენ ჯარისკაცებთან კომუნიკაციისთვის. სასტვენის ხმით ისინი აძლევდნენ ბრძანებებს, იწყებდნენ შეტევას ან აფრთხილებდნენ ჯარისკაცებს, რომ მალე [[არტილერია|საარტილერიო]] ცეცხლი გაიხსნებოდა.<ref name=":2">{{Cite web |date=2014-06-04 |title=Biscuits, puttees and ACME whistles |url=https://www.bbc.com/news/uk-england-25879184 |access-date=2022-06-30 |website=[[BBC News]] |language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web |last=Williamson |first=Lori |date=2017-09-24 |title=US Army Trench Whistle |url=https://www.mnhs.org/blog/collectionsupclose/9157 |access-date=2022-06-30 |website=[[Minnesota Historical Society]] |language=en}}</ref> ბრიტანელების მიერ გამოყენებული თითქმის ყველა სასტვენი კომპანია ''J & Hudson Co.''-ს დამზადებული იყო — სწორედ იმ კომპანიისა, რომელმაც სასტვენის მოდერნიზება ჯერ კიდევ XIX საუკუნეში დაიწყო.<ref name=":2" /> სასტვენი ომში უბრალო საკრავზე გაცილებით მნიშვნელოვანი იარაღი გახდა — ის ჯარისკაცებს სიცოცხლის გადარჩენაშიც კი ეხმარებოდა. ==რესურსები ინტერნეტში== * {{Cite EB1911|wstitle=Whistle|volume=28|pages=595–596}} * [http://ludowe.instrumenty.edu.pl/en/instruments/show/instrument/4697 Whistle (''Polish folk musical instruments)''] == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ინსტრუმენტები]] [[კატეგორია:ჩასაბერი საკრავები]] g19ozvmeu6m4n3ds3eqpbcy9ti7m5f5 0 587538 4814645 4799706 2025-06-15T10:09:42Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 6 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814645 wikitext text/x-wiki [[ფაილი:Zadruga2.JPG|300px|მინი|სერბეთის კოოპერატივის შენობა]] '''სერბეთის კოოპერატივის შენობა''' ({{lang-sr|Зграда Београдске задруге}}, ასევე ცნობილია, როგორც გეოზავოდი) — არქიტექტურული ძეგლი [[ბელგრადი|ბელგრადში]]. შედის სერბეთის განსაკუთრებული მნიშვნელობის კულტურული ძეგლების სიაში.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.novosti.rs/vesti/beograd.74.html:457980-Zdanje-Beogradske-zadruge---jedna-od-najlepsih-zgrada-u-prestonici|title=Beogradske priče: Uspavana lepotice|lang=sr|website=NOVOSTI|access-date=2024-06-14|archive-date=2024-06-14|archive-url=https://web.archive.org/web/20240614132422/https://www.novosti.rs/vesti/beograd.74.html:457980-Zdanje-Beogradske-zadruge---jedna-od-najlepsih-zgrada-u-prestonici|url-status=live}}</ref> ბელგრადის კოოპერატივის ახალი შენობის საძირკვლის ჩაყრა მოხდა პოლიტიკური რეჟიმის ცვლილების დროს, როდესაც ალექსანდრე ობრენოვიჩის მკვლელობის შემდეგ ხელისუფლებაში მოვიდა [[კარაგეორგიევიჩების დინასტია]]. [[პეტრე I (სერბეთი)|პეტრე I]]-ის ლიბერალურ-ბურჟუაზიულმა იდეოლოგიამ, რომელმაც ჩაანაცვლა [[ავტოკრატია]], გამოიწვია სახელმწიფოს ეკონომიკური მდგომარეობის გაუმჯობესება. ==ისტორია== [[1882]] წელს დაარსდა „ბელგრადის ურთიერთდახმარებისა და დაზოგვის კოოპერატივი“ ბელგრადელი ვაჭრების ჯგუფის ინიციატივით, რათა დაეფინანსებინათ სამეურნეო საქმიანობა. თავის დროზე კოოპერატიული ბანკი გახდა კრედიტების გაცემის თანამედროვე საშუალება და სავაჭრო საქმიანობისა და ბაზრის აღდგენის პროგრესული მეთოდი კაპიტალიზმის სისტემაში. [[1897]] წელს, საბანკო მომსახურების გაწევის გარდა, დაარსდა სადაზღვევო განყოფილება და ბელგრადის კოოპერატივმა დაიწყო განვითარება როგორც სადაზღვევო საზოგადოებამ. იგი იყო ამ ტიპის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი დაწესებულება და იმუშავა [[1944]] წლამდე. [[სერბეთი|სერბეთის]] ეკონომიკური და ფინანსური ცხოვრების ზოგიერთი უმნიშვნელოვანესი ფიგურა ხელმძღვანელობდა ბელგრადის კოოპერატივს. მათ შორის იყვნენ ორგანიზატორი და მთავარი კოორდინატორი ლუკა ჩელოვიჩი, რომელიც შემდგომში გახდა ბელგრადის უნივერსიტეტის დონორი და [[მეცენატი]], კოსტა ტაუშანოვიჩი და ლაზარ პაჩუ, თავიანთი დროის წამყვანი სერბი ფინანსური ექსპერტები, საზოგადო მოღვაწეები, პროგრესული პოლიტიკოსები და სახელმწიფო მოღვაწეები, ასევე ცნობილი ბელგრადელი მეწარმეები ჯორჯე ვეიფერტი, დიმიტრიე ჩირკოვიჩი და სხვები.<ref name=":0" /> [[1897]] წელს, კოოპერატივის აქციონერთა მორიგ სხდომაზე, გადაწყდა ახალი შენობის აშენება. ამისათვის შეძენილ იქნა მამულები, რომლებიც ეკუთვნოდათ ძმებ კრსმანოვიჩებს, ძმებ გოდევაცებს, ბელგრადის [[მუნიციპალიტეტი|მუნიციპალიტეტს]], ვუია რანკოვიჩსა და ლუკა ჩელოვიჩს, პატარა ბაზრის ახლოს, მდინარე [[სავა|სავას]] ნაპირზე. მშენებლობა, რომელსაც კოოპერატივი დამოუკიდებლად აფინანსებდა, გაგრძელდა [[1903]]-დან [[1907]] წლამდე. ==შენობა== შენობა აშენებულია წამყვანი [[არქიტექტორი|არქიტექტორების]], [[ბელგრადის უნივერსიტეტი|ბელგრადის უნივერსიტეტის]] პროფესორების, ანდრა სტევანოვიჩისა და ნიკოლა ნესტოროვიჩის პროექტით. შენობის დიდი ნაწილი აშენებულია მდინარე სავას ძველ ნაყარზე. [[გრუნტი|გრუნტის]] არასაიმედოობის გამო, ბევრი კედლის საძირკველი გაკეთდა რკინაბეტონისგან, რომლის ტექნოლოგია პირველად იქნა გამოყენებული ბელგრადში (ზამბარებისთვის რკინით, რადგან ბელგრადში არ იყო ნამდვილი [[არმატურა]]). სამშენებლო სამუშაოების კონტრაქტორები იყვნენ ძმები შტოკები. ქვის მასალა მთლიანად შესრულდა კომპანია „Индустрија рипањског гранита“ მიერ. ფასადის ორნამენტები, [[ინტერიერი (არქიტექტურა)|ინტერიერი]] მდიდარი დეკორატიული ბათქაშით შეიმუშავა და შეასრულა ფრანია ვალდმანმა, სამშენებლო მორთულობების მოქანდაკემ. საზეიმო შესასვლელის დეკორატიული მოხატულობა შეასრულეს ბორა კოჩევიჩმა და ანდრე დომენიკომ, ხოლო მინაზე მოხატულობა — რ. მარკოვიჩმა.<ref name=":0" /> ბელგრადის კოოპერატივი ამ შენობაში გადავიდა სამუშაოების დასრულებისთანავე [[1907]] წელს და იმყოფებოდა მის გაუქმებამდე. შემდგომში შენობა გამოიყენებოდა იოვან ჟუიოვიჩის სახელობის გეოლოგიურ-გეოფიზიკური ინსტიტუტის მიერ. შენობის მდებარეობამ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში განსაზღვრა მისი წარმომადგენლობითი ხასიათი და მონუმენტური სახე, როგორც ერთადერთი შესაძლებელი არქიტექტურული კონცეფცია. შენობა დაპროექტდა აკადემიზმის სტილში აკადემიური [[ეკლექტიკა|ეკლექტიკისა]] და თანამედროვე სეცესიონის ელემენტებით. იგი აშენებულია როგორც მონუმენტური კუთხის ნაგებობა სამი ფრთით, არარეგულარული ფორმის ნაკვეთზე. შენობის წინა, კარაორჯევას ქუჩაზე, მიბრუნებული ნაწილი მნახველზე ძლიერ შთაბეჭდილებას ახდენს — სწორედ აქაა განთავსებული საზოგადოებრივი სივრცეები. შენობის ფრთებში, რომლებიც ტრავნიჩკას და ჰერცეგოვაჩკას ქუჩას უყურებენ, განლაგებულია ოფისები, რომლებიც შესრულებულია ერთგვაროვანი ფასადით შედარებით დამშვიდებულ რიტმში და განსხვავებულ დონეებზე. შენობის ცენტრალურ ნაწილში, წინა მხარეს, განთავსებულია ორი სართული — მთავარი შესასვლელი და სააქტო დარბაზი, ხოლო შუაში — ვესტიბიული, რომელიც ორივე სართულზე ვრცელდება, ხოლო უკანა ნაწილში — ერთსართულიანი სალაროს დარბაზი. გვერდითი ფრთები სამსართულიანია. ადრე, მათ პირველ სართულებზე მაღაზიები იყო განთავსებული. ადმინისტრაციული და სამმართველო ოფისები მდებარეობდა მეორე და მესამე სართულებზე: ერთ ფრთაში — საბანკო განყოფილება, ხოლო მეორეში — სადაზღვევო განყოფილება. ბელგრადის კოოპერატივის შენობა აშენებულია შერეული ტექნოლოგიებით. სარდაფები, რომლებიც შენობის ქვეშ მდებარეობდა, შესრულებულია რკინაბეტონისა და პრუსული თაღების გამოყენებით. შენობის ძირითადი ნაწილი აშენებულია სტანდარტული მეთოდით — აგურითა და კირის ხსნარით, ხოლო მხოლოდ გარკვეული ნაწილები შესრულებულია რკინაბეტონით. დამაკავშირებელი ელემენტები გვერდით ფრთებში არქიტრავულია, ხოლო ცენტრალურ ფრთაში — როგორც არქიტრავული, ასევე თაღოვანი. ლანტერნის კონსტრუქცია ცენტრალური კიბის თავზე შესრულებულია სამკუთხა ბადის სახით, ხოლო სახურავები — პარაპეტებით, მცირე დახრილობით და [[გუმბათი|გუმბათებით]]. შენობის გარე ფასადის მოპირკეთება შესრულებულია ხელოვნური ქვით, ხოლო ცოკოლის ზონა დაფარულია ქვის ფილებით. ფასადის შიდა მხარე, რომელიც ეზოს უყურებს, შელესილია. კონსტრუქციული სისტემა შედგება თაღებისა და [[მარმარილო|მარმარილოს]] სვეტებისგან. ძირითადი კიბეები ქვით ან მარმარილოთია შესრულებული, ხოლო დამხმარე კიბეები — რკინის მასალით. შენობის შიდა კედლები შელესილი და შეღებილია. წარმომადგენლობითი სივრცეები მორთულია კედლის მხატვრობითა და მარმარილოს იმიტაციით, პოლიქრომული დეკორატიული ელემენტებითა და ქალური ნიღბებით. იატაკი დაფარულია პარკეტით ან მოზაიკით. ლეპნინა( არქიტექტურული დეკორატიული ელემენტი, რომელიც მზადდება სხვადასხვა მასალისგან განსაკუთრებით თაბაშირის, გიფსის ან ხელოვნური ქვისგან და გამოიყენება შენობების კედლების, ჭერის ან ფასადების მორთვისთვის), ფასადებზე შესრულებულია ხელოვნური ქვით, ინტერიერში კი — თაბაშირით. ბელგრადის კოოპერატივის ყველა დეკორატიული მოტივი აღებულია პოსტრენესანსისა და, უმეტესად, [[ბაროკო|ბაროკოს]] არქიტექტურული იარაღიდან, თუმცა გადმოტანილია ეპოქის თანამედროვე ინტერპრეტაციით, რაც ქმნის უნიკალურ სტილისტურ გამომსახველობას. ფრონტალურ ფასადზე დომინირებს დიდი მინის ზედაპირი, რომლის ზემოთაც განთავსებულია გუმბათი გვირგვინით. იგი გარშემორტყმულია ქანდაკებათა ჯგუფით: ქალის ფიგურა განასახიერებს სერბეთს, ხოლო მის გარშემო განლაგებულია ოთხი ბავშვის ფიგურა — სიმბოლურად წარმოადგენენ ეკონომიკის სხვადასხვა დარგს. მთავარ ფასადზე, გვერდითა [[რიზალიტი|რიზალიტების]] ნიშებში მოთავსებულია ფიგურები — ქალი სკასთან და კაცი გრაგნილით. შენობის შიგნით, კიბის დასაწყისში, მთავარი კორპუსის ნაწილში, მოთავსებულია შანდალი, გაფორმებული ახალგაზრდა ქალის ფიგურების დუბლიკატებით. მთავარ დარბაზში, გალერეის ზემოთ, განლაგებულია ქანდაკებათა ჯგუფი — გვირგვინმოსილი ქალის ფიგურა, რომელიც ასევე განასახიერებს სერბეთს, და ორი ბავშვის ფიგურა, რომლებიც წარმოადგენს [[დაზღვევა|დაზღვევასა]] და საბანკო საქმიანობას. ქანდაკება [[მეტალი|მეტალისგან]] არის დამზადებული, სავარაუდოდ იმპორტირებულია, და მოოქროვილია — ისევე როგორც ინტერიერის მთელი ლეპნინა. მეორე სართულის ფანჯრების ზემოთ და პირველი სართულის ფანჯრების ზონაში, გვერდითი ფრთების ლიზენების თავზე, განლაგებულია მრავალი რელიეფური ქალური ნიღაბი. უშუალოდ მთავარი შესასვლელის ზემოთ კი მოთავსებულია [[მერკური|მერკურის]] ნიღაბი. არქიტექტურისა და დეკორატიულ-გამოყენებითი ხელოვნების ერთიანობა აშკარად თვალსაჩინოა შენობის ინტერიერში. ხელოვნების ასეთი შერწყმა, რაც ცნობილია როგორც „ხელოვნების სინთეზი“, განსაკუთრებით ფასდებოდა ევროპულ არქიტექტურაში [[მე-19 საუკუნე|მე-19 საუკუნის]] ბოლოსა და [[მე-20 საუკუნე|მე-20 საუკუნის]] დასაწყისში. სწორედ ეს „ხელოვნების სინთეზი“, რომელიც ბელგრადის არქიტექტურაში იშვიათად გვხვდება, აქცევს ბელგრადის კოოპერატივის შენობას უნიკალურ ქმნილებად. შენობის ყოველი დეკორატიული ელემენტი — კედლებსა და ჭერზე შესრულებული მხატვრობა, [[ქანდაკება|ქანდაკებები]], ლეპნინა, შანდლები და კედლის აპლიკაციები, სალაროს დარბაზის ფერადმინებიანი პარაპეტები, მინის ზედაპირები და დიდი დარბაზის კარები — ყველა ერთად უსვამს ხაზს იმ განსაკუთრებულობას, რის გამოც კოოპერატივის შენობას [[1966]] წელს კულტურის ძეგლის სტატუსი მიენიჭა. კოოპერატივის შენობის მოპირდაპირედ, მდინარე სავას სანაპიროზე მდებარეობს ვუჩის სახლი, რომელიც მოცულობით-გეგმარებითი თვალსაზრისით მის პანდანად (ანუ არქიტექტურულად ბალანსირებულ და სიმეტრიულ შემავსებლად) მიიჩნევა. ==რეკონსტრუქცია== ორი სართულის დაშენება მოხდა შენობის იმ ფრთებზე, რომლებიც ტრავნიჩკას და ჰერცეგოვაჩკას ქუჩებს უყურებენ, ხოლო შემდეგ სამი სართული დაემატა შენობის ცენტრალურ ნაწილში, ეზოს შიგნით, ყოფილი სალაროს დარბაზის გარშემო. ამ ცვლილებებმა მნიშვნელოვნად შეცვალა შენობის გარე იერსახე. მოხსნილია გუმბათები, [[ატიკი]] (ზედა არქიტექტურული ზონა) გადაკეთდა სართულად. პირველ სართულზე გაუქმდა კარის ღიობები, რომლებიც ადრე მაღაზიებში შედიოდა და ახლა ოფისების ფანჯრებად გადაკეთდა. ცენტრალურ გუმბათს მოეხსნა გვირგვინი, ხოლო მთავარი ფასადიდან მოიხსნა საათი. სალაროს დარბაზი შენობის შიდა ბლოკში კვლავ დარჩა პირველ სართულზე ზენიტური განათებით, თუმცა უშუალო ნათელი წყაროს გარეშე — მხოლოდ სინათლის შახტის (ღია ვერტიკალური ღიობის) მეშვეობით. [[1990]]-იან წლებში „გეოზავოდის“ შენობა ქირავდებოდა სხვადასხვა ღონისძიებებისთვის, როგორებიც იყო მუსიკალური ფესტივალები და წვეულებები. ახალი ათასწლეულის დასაწყისში შენობა შეხვდა გაურემონტებელი და მიტოვებული მდგომარეობით — აშკარად საჭიროებდა აღდგენასა და რესტავრაციას. ბელგრადის კოოპერატივი წარმოადგენს სერბული არქიტექტურის ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვან ნაგებობას მე-20 საუკუნის პირველი ნახევრიდან, აგრეთვე არქიტექტორ ანდრია სტევანოვიჩისა და ნიკოლა ნესტოროვიჩის ერთ-ერთ ყველაზე წარმატებულ ქმნილებად ითვლება. არქიტექტურული კონცეფცია, შენობის ფუნქციური და კომპოზიციური ელემენტების შესაბამისობა, მდიდარი ქანდაკებითი მორთულობა და ლეპნინა, სტილური თანმიმდევრულობა, მშენებლობის ხარისხი, თანამედროვე სამშენებლო მეთოდებისა და ახალი მასალების გამოყენება და სხვა არქიტექტურული თავისებურებები ამ შენობას სერბული არქიტექტურის ერთ-ერთ ყველაზე წარმომადგენლობით შედევრად აქცევს. ბელგრადის კოოპერატივი იმ იშვიათ ნაგებობათაგანია, რომელიც მდინარე სავას სანაპირო ზონაში ბელგრადის მოდერნიზებული რეკონსტრუქციის დასაწყისს განსაზღვრავდა. ეს შენობა გამოცხადებულია სერბეთის რესპუბლიკის განსაკუთრებული მნიშვნელობის კულტურულ ძეგლად (გადაწყვეტილება, „სლუჟბენი გლასნიკ სრს“ №14/79). ==ლიტერატურა== * Дивна Ђурић-Замоло; Градитељи Београда 1815—1914 * Двадесет-пета годишњица Београдске задруге 1882—1907, Београд, 1907, 28, 40-41.; * Р. Аранитовић, Педесет година рада Београдске задруге, Београдске општинске новине, 11, Београд, новембар 1932, 748—749; * Београдска задруга — један од носилаца модерне престоничке привреде, Правда, 12089-12091, Београд, 12, 13, и 14. VI 1938.; * М. Костић, Успон Београда, Београд, 1994, 30-39; * Д. Милић, Привреда Београда (1815—1914), у: Историја Београда, 2, Београд, 1974, 419—421; * С.Илић, С. Јерковић, В. Булајић, Век осигурања у Србији 1839—1941. [каталог изложбе], Београд, 2009, 11-15; Исти, Кућа од солидног материјала, НБС инфо, 31, Београд, септембар-октобар 2011, 14-15. * Двајестпета — годишњица Београдске задруге, Недеља, 7-8, Београд, 30. IX 1907, 81-94; * С. Стојановић, Српски неимар, Београд, 1912, 16, 54, 74, 100—101; * Н. Несторовић, Грађевине и архитекти у Београду прошлог столећа, Београд, [1937], 76-77; * Н. Несторовић, нав. дело, 76-77; * Ј. Секулић, Ж. Шкаламера, Архитектонско наслеђе града Београда II, Завод за заштиту споменика културе града Београда, Саопштења, 4, Београд, 1966, 31-32; * Списак непокретних културних добара од великог значаја, Службени гласник Социјалистичке републике Србије, 14, Београд, 7. IV 1979, 780. * Б. Шекарић, нав. дело, 108. * С. Рајић, Александар Обреновић/владар на прелазу векова, сукобљени светови, Српска књижевна задруга, Београд 2011. * З. Маневић, Пионири модерне архитектуре Београда, Урбанизам Београда 16 (1962) * Б. Несторовић, Београдски архитекти Андра Стевановић и Никола Несторовић, Годишњак града Београда XXIII (1975) * Г. Гордић, Архитектонско наслеђе града Београда, 1964. * З. Маневић, Српска архитектура 1900—1970, Београд 1970 * Б. Вујовић, Београд у прошлости и садашњости * В.Павловић-Лончарски, Мали пијац на Сави крајем XIX и почетком XX века, Наслеђе бр. VI, 2005. * Досије о проглашењу Београдске задруге за споменик културе, Документација Завода за заштиту споменика културе града Београда ==რესურსები ინტერნეტში== *[http://serbum.com/?p=2435 Заборављено лице Карађорђеве улице у Београду]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130904000419/http://serbum.com/?p=2435 |date=2013-09-04 }} * [http://www.novosti.rs/vesti/beograd.74.html:457980-Zdanje-Beogradske-zadruge---jedna-od-najlepsih-zgrada-u-prestonici Здање Београдске задруге — једна од најлепших зграда у престоници («Вечерње новости», 11. октобар 2013)]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140219172626/http://www.novosti.rs/vesti/beograd.74.html:457980-Zdanje-Beogradske-zadruge---jedna-od-najlepsih-zgrada-u-prestonici |date=2014-02-19 }} * [http://www.nspm.rs/prikazi/tragicna-sudbina-aleksandra-obrenovica.html?alphabet=l (Трагична судбина Александра Обреновића (приступљено 12.8.2015))]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190209180143/http://www.nspm.rs/prikazi/tragicna-sudbina-aleksandra-obrenovica.html?alphabet=l |date=09.02.2019 }} * [http://www.royalfamily.org/ (The Royal Family of Serbia (приступљено 12.8.2015.))]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160205071304/http://www.royalfamily.org/ |date=05.02.2016 }} * [http://www.srpskilegat.rs/luka-celovic/ (Лука Ћеловић (приступљено 12.8.2105.))]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201129095040/http://www.srpskilegat.rs/luka-celovic/ |date=29.11.2020 }} * [http://beogradskonasledje.rs/kd/zavod/savski_venac/beogradska_zadruga.html (beogradskonasledje.rs: Београдска задруга (приступљено 12.8.2015.))]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303205441/http://beogradskonasledje.rs/kd/zavod/savski_venac/beogradska_zadruga.html |date=03.03.2016 }} * [http://www.academia.edu/8151942/Prva_srpska_parna_pivara_%C4%90or%C4%91a_Vajferta_1873-1947_Godi%C5%A1njak_grada_Beograda_59 (Прва српска парна пивара (приступљено 12.8.2015.))] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:არქიტექტურული ძეგლები ქვეყნის მიხედვით]] gbqshwer1mepjfj2ec65h1momxf2n8k 0 587589 4814646 4800533 2025-06-15T10:11:16Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814646 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა ორგანიზაცია | სახელი = სერბეთის სამხედრო აკადემია | სურათი = Akademija1.png | image_border = | ზომა = | მონიშვნა = | რუკა = | msize = | სურათის წარწერა = სამხედრო აკადემიის შენობა | რტიტრი = | რუკა2 = | აბრევიატურა = | დევიზი = | შეიქმნა = 18 მარტი 1850 | გაუქმდა = | ტიპი = სახელმწიფო საგანმანათლებლო დაწესებულება | სტატუსი = | მიზანი = | შტაბ-ბინა = [[ბელგრადი]] | ადგილმდებარეობა = | ემსახურება რეგიონს = | წევრები = | ენა = [[სერბული]] | მდივანი = |ქვეყანა=სერბეთი | ლიდერი წარწერა = | ლიდერი სახელი = | ლიდერი წარწერა2 = | ლიდერი სახელი2 = | ლიდერი წარწერა3 = | ლიდერი სახელი3 = | მნიშვნელოვანი პირები = | მთავარი ორგანო = | მშობელი ორგანიზაცია= | გაწევრიანება = | ბიუჯეტი = | შტატი = | ვოლონტიორი = | საიტი = [http://www.va.mod.gov.rs va.mod.gov.rs] | შენიშვნები = | ყოფილი სახელი = }} '''სამხედრო აკადემია''' ({{lang-sr| Војна академија}}) — სახელმწიფო უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებაა სამხედრო განათლებისა და საბრძოლო მომზადების სფეროში, რომელიც ფუნქციონირებს [[1850]] წლიდან [[ბელგრადი|ბელგრადში]], [[სერბეთი]]. წარმოადგენს ბელგრადის თავდაცვის [[უნივერსიტეტი|უნივერსიტეტის]] ერთ-ერთ ორ ფაკულტეტს, ეკუთვნის სერბეთის თავდაცვის სამინისტროს და ამზადებს კვალიფიციურ კადრებს სერბეთის შეიარაღებული ძალებისთვის. ==ისტორია== როდესაც სერბეთის სამთავრომ [[ავტონომია|ავტონომიის]] სტატუსი მოიპოვა, სახელმწიფო პროფესიული სამხედრო განათლების აუცილებლობა წარმოიშვა, რის გამოც [[1830]]-იან წლებში ამ მიზნის განსახორციელებლად რამდენიმე მცდელობა განხორციელდა. ჯერ კიდევ [[1833]] წელს მთავარმა [[მილოშ ობრენოვიჩი|მილოშ ობრენოვიჩმა]] [[რუსეთი|რუსეთში]] გაგზავნა ოცდაათი ახალგაზრდა [[სერბი]] „ოფიცრობის სასწავლად“.<ref>[http://www.srpska.ru/article.php?nid=13722 В Сербии отмечают 160-летие Военной Академии]</ref> ოთხი წლის შემდეგ ქვეყანაში გაჩნდა პირველი სამხედრო სკოლა სამწლიანი სწავლებით, თუმცა მას დიდხანს არ უარსებია. სახელმწიფოს თავდაცვითი უნარის გასაძლიერებლად საგარეო საქმეთა მინისტრმა ილია გარაშანინმა შესთავაზა არტილერისტთა სკოლის შექმნა, ეროვნულმა საბჭომ ეს წინადადება დაამტკიცა და 1850 წლის [[18 მარტი|18 მარტს]] მთავარმა [[ალექსანდრე კარაგეორგიევიჩი|ალექსანდრე კარაგეორგიევიჩმა]] ხელი მოაწერა საგანმანათლებლო დაწესებულების დაარსების ბრძანებას — სწორედ ამ თარიღიდან იწყებს მომავალი აკადემია თავისი ისტორიის ათვლას. ახლად დაარსებული არტილერისტთა სკოლის სასწავლო პროგრამის შექმნაში აქტიური მონაწილეობა მიიღო გამოჩენილმა სამხედრო თეორეტიკოსმა ფრანტიშეკ ალექსანდრე ზახმა, რომელიც სკოლის პირველი ხელმძღვანელიც გახდა. [[1876]]-[[1877]] წლების აუღლებელი სერბულ-თურქული ომის შემდეგ სერბეთის სამთავრომ გააფართოვა თავისი საზღვრები და მოიპოვა დამოუკიდებლობა. ამან, თავის მხრივ, გამოიწვია სამხედრო განათლების სრულყოფის აუცილებლობა. მაშინდელმა სამხედრო მინისტრმა, მთავარი შტაბის ხელმძღვანელმა ვიცე-პოლკოვნიკმა იოვან მიშკოვიჩმა წამოაყენა ინიციატივა არტილერისტული სკოლის სრულფასოვან სამხედრო აკადემიად რეორგანიზაციის. ამ სახით საგანმანათლებლო დაწესებულება მუშაობდა [[1912]] წლის [[ბალკანეთის ომები|ბალკანეთის ომებამდე]], სწავლება შეჩერდა [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომის]] დროს და მოგვიანებით ასევე შეჩერდა სწავლება [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომის]] პერიოდში. მომდევნო წლებში [[აკადემია|აკადემიამ]] განიცადა რიგი რესტრუქტურიზაციები და სახელწოდების ცვლილებები. იგი ინტეგრირდა [[იუგოსლავია|იუგოსლავიის]] სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკის საერთო საგანმანათლებლო სისტემასა და იუგოსლავიის ხალხური არმიის სტრუქტურაში. ამ სტატუსით აკადემია ფუნქციონირებდა [[1951]] წლიდან [[1992]] წლამდე. [[იუგოსლავიის დაშლა|იუგოსლავიის დაშლისა]] და [[სამოქალაქო ომი|სამოქალაქო ომის]] შედეგად, აკადემიამ მიიღო თავისი დღევანდელი სტატუსი და გახდა ბელგრადის თავდაცვის უნივერსიტეტის ერთ-ერთი ქვედანაყოფი. ==სწავლება== სამხედრო აკადემია ახორციელებს კვალიფიციური [[ოფიცერი|ოფიცრების]] მომზადებას სერბეთის შეიარაღებული ძალების რიგებში შემდგომი სამსახურის გავლისთვის — სტუდენტები იღებენ ცოდნისა და უნარების საჭირო დონეს ყველა სახის შეიარაღებული ძალების მართვისთვის. ბაკალავრიატის სასწავლო პროგრამა მოიცავს როგორც სავალდებულო დისციპლინებს, ასევე დამატებით ფაკულტატიურ კურსებს, რომლებიც კურსანტებისთვის სურვილის მიხედვით ხელმისაწვდომია. სწავლების პირველი ორი წელი ყველა კურსანტისთვის ერთნაირია, მაგრამ შემდეგ ყოველი სტუდენტმა უნდა აირჩიოს ექვსი შესაძლო მიმართულებიდან ერთ-ერთი: თავდაცვის მართვა, ელექტრონული ინჟინერია, მექანიკური ინჟინერია, ქიმიური ინჟინერია, საბრძოლო ავიაცია ან თავდაცვითი ლოგისტიკა. ყოველ მიმართულებას რამდენიმე არჩევითი სპეციალიზებული კურსი აქვს.<ref>[http://fakulteti.edukacija.rs/drzavni-fakulteti/beograd/vojna-akademija/ Vojna akademija – Beograd] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170429071900/http://fakulteti.edukacija.rs/drzavni-fakulteti/beograd/vojna-akademija/ |date=2017-04-29 }} {{ref-sr}}</ref> ==ჯილდოები== თეთრი არწივის პირველი ხარისხის ორდენი მახვილით ([[2020]]).<ref>{{Cite web |url=https://www.predsednik.rs/predsednik/ukazi-o-odlikovanjima |title=Укази о одликовањима |access-date=2023-08-14 |archive-date=2019-05-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190525014352/https://www.predsednik.rs/predsednik/ukazi-o-odlikovanjima |url-status=live }}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.va.mod.gov.rs Официальный сайт Военной академии Сербии] {{ref-sr}} * [http://www.studyinserbia.rs/en/institutions/university-of-defence-military-academy Military Academy University of Defence] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:სამხედრო სასწავლებლები]] [[კატეგორია:სამხედრო სასწავლებლები ქვეყნის მიხედვით]] 0sa4c2peul7gv7vqhikyr649tgx1ag8 0 587779 4814450 4813188 2025-06-14T16:15:22Z Jaba1977 3604 4814450 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1921 წელი }} '''რიზეს ათათურქის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Rize Atatürk Museum}}) — მუზეუმი [[რიზე]]ში, [[თურქეთი]]. მდებარეობს რიზეს მუფთუს უბანში და ადგილობრივად ცნობილია როგორც მეჰმეთ მათარაჯის კონაქი<ref name="KD">[http://karadenizgezi.net/Rize_M%C3%BCzeleri.htm Black Sea page {{in lang|tr}}]</ref>. მდებარეობს ქალაქის სტადიონის აღმოსავლეთით და მთავარი გზის სამხრეთით. [[მუზეუმი|მუზეუმის]] შენობა არის სამსართულიანი, რომელიც [[1921]] წელს აშენდა. [[1924]] წელს მუსტაფა ქემალ ფაშამ (მოგვიანებით ათათურქმა), თურქეთის რესპუბლიკის დამფუძნებელმა, რიზეში ვიზიტისას ამ სახლში დაიდო ბინა. [[1981]] წელს, [[ათათურქი|ათათურქის]] დაბადების 100-ე წლისთავზე, სახლის მფლობელებმა იგი რიზეს გუბერნატორობას გადასცეს ათათურქის მუზეუმად გამოსაყენებლად. [[მუზეუმი]] გაიხსნა [[1985]] წლის 27 დეკემბერს<ref>[http://www.rizekulturturizm.gov.tr/TR,127868/muzeler.html Ministry of Culture Rize branch page]</ref>. პირველ სართულზე გამოფენილია წარწერები და საფლავის ქვები. მეორე სართულზე არის ტრადიციული ქსოვის ინსტრუმენტები და სხვა ეთნოგრაფიული ნივთები. მესამე სართულზე გამოფენილია [[ათათურქი|ათათურქის]] მემორიალური ნივთები, როგორიცაა მისი პირადი ნივთები და ფოტოები [[თურქეთი|თურქეთის]] დამოუკიდებლობის ომის შესახებ <ref name="KD"/>. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} {{ათათურქის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:თურქეთის არქეოლოგიური მუზეუმები]] [[კატეგორია:1921 წელს დაარსებული მუზეუმები]] o8a1d2d414wagl939v50727ya14qt83 4814452 4814450 2025-06-14T16:15:34Z Jaba1977 3604 დაემატა [[კატეგორია:ათათურქის მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814452 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1921 წელი }} '''რიზეს ათათურქის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Rize Atatürk Museum}}) — მუზეუმი [[რიზე]]ში, [[თურქეთი]]. მდებარეობს რიზეს მუფთუს უბანში და ადგილობრივად ცნობილია როგორც მეჰმეთ მათარაჯის კონაქი<ref name="KD">[http://karadenizgezi.net/Rize_M%C3%BCzeleri.htm Black Sea page {{in lang|tr}}]</ref>. მდებარეობს ქალაქის სტადიონის აღმოსავლეთით და მთავარი გზის სამხრეთით. [[მუზეუმი|მუზეუმის]] შენობა არის სამსართულიანი, რომელიც [[1921]] წელს აშენდა. [[1924]] წელს მუსტაფა ქემალ ფაშამ (მოგვიანებით ათათურქმა), თურქეთის რესპუბლიკის დამფუძნებელმა, რიზეში ვიზიტისას ამ სახლში დაიდო ბინა. [[1981]] წელს, [[ათათურქი|ათათურქის]] დაბადების 100-ე წლისთავზე, სახლის მფლობელებმა იგი რიზეს გუბერნატორობას გადასცეს ათათურქის მუზეუმად გამოსაყენებლად. [[მუზეუმი]] გაიხსნა [[1985]] წლის 27 დეკემბერს<ref>[http://www.rizekulturturizm.gov.tr/TR,127868/muzeler.html Ministry of Culture Rize branch page]</ref>. პირველ სართულზე გამოფენილია წარწერები და საფლავის ქვები. მეორე სართულზე არის ტრადიციული ქსოვის ინსტრუმენტები და სხვა ეთნოგრაფიული ნივთები. მესამე სართულზე გამოფენილია [[ათათურქი|ათათურქის]] მემორიალური ნივთები, როგორიცაა მისი პირადი ნივთები და ფოტოები [[თურქეთი|თურქეთის]] დამოუკიდებლობის ომის შესახებ <ref name="KD"/>. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} {{ათათურქის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:თურქეთის არქეოლოგიური მუზეუმები]] [[კატეგორია:1921 წელს დაარსებული მუზეუმები]] [[კატეგორია:ათათურქის მუზეუმები]] ms2dtnxnkcow6i17w7aq0bzrmipsrmf 0 588618 4814619 4807499 2025-06-15T08:53:11Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 0 წყარო და 1 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814619 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2006 წელი }} '''საჰიფ ათას მუზეუმი''' ({{lang-tr|Sahip Ata Museum}}) — ეთნოგრაფიული მუზეუმი [[კონია]]ში, [[თურქეთი|თურქეთში]]. იგი ფონდების გენერალური დირექტორატის ზედამხედველობის ქვეშ არის. ==მდებარეობა== [[მუზეუმი]] მდებარეობს კონიაში, მერამის მუნიციპალიტეტში.<ref>[http://www.haritamap.com/yer/sahip-ata-vakif-muzesi-meram Map page ]</ref> ქონიის არქეოლოგიური [[მუზეუმი]] და ეთნოგრაფიული [[მუზეუმი]] ორივე ახლოსაა საჰიპ ათას [[მუზეუმი|მუზეუმთან]]. ==ისტორია== [[მუზეუმი]] საჰიფ ათას სამშენებლო კომპლექსის ნაწილია. საჰიფ ათა იყო [[ვეზირი]], რაც თანამედროვე დროში მთავრობის მინისტრის ექვივალენტია, [[რუმის სასულთნო]]ში [[XIII საუკუნე|XIII საუკუნის]] მეორე ნახევარში. კომპლექსი შედგებოდა მეჩეთისგან, [[მედრესე|მედრესისგან]], ჰამამისგან და მრავალი მაღაზიისგან, რომლების ფინანსებს იძიებდნენ სამშენებლო კომპლექსის შენარჩუნებისთვის. საჰიფ ათას საფლავიც კომპლექსშია განთავსებული. მშენებლობა დაიწყო [[1258]] წელს და დასრულდა [[1277]] წელს.<ref>[http://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/konya/gezilecekyer/sahip-ata-vakif-muzesi Ministry of Culture Konya branch page {{in lang|tr}}]</ref> არქიტექტორს ქოლუკი ერქვა. [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერი]]ის პერიოდში კომპლექსმა განიცადა სარესტავრაციო სამუშაოები [[1570]], [[1702]], [[1825]] და [[1848]] წლებში. რესპუბლიკურ პერიოდში შემდგომი რესტავრაციები ჩატარდა [[1945]] და [[2006]] წლებში.<ref>[http://www.sahipatamüzesi.gov.tr/?pnum=37&pt=Sahip+Ata+Külliyesi Building complex page {{in lang|tr}}]</ref> ბოლო რესტავრაციის შემდეგ იგი განვითარდა, როგორც [[მუზეუმი]]. ==გამოფენილი ნივთები== [[მუზეუმი|მუზეუმში]] გამოფენილია 220 ეთნოგრაფიული ნივთი. ეს ნივთები არის ისტორიული არტეფაქტები, რომლებიც შეგროვებულია სხვადასხვა მეჩეთებიდან [[კონიის პროვინცია|კონიის]], [[აქსარაის პროვინცია|აქსარაისა]] და [[ქარამანის პროვინცია|ქარამანის]] პროვინციებში. ეს არის ხალიჩები, ხელით დაწერილი [[ყურანი|ყურანები]], მახვილები, მარგალიტები და ა. შ. განსაკუთრებით აღსანიშნავია მეჩეთებიდან მოტანილი ხის კარები. ასევე არის ქვის არტეფაქტები, ორიგინალი ფირმანები და ისტორიული კედლის საათი. [[მუზეუმი|მუზეუმში]] შესვლა უფასოა.<ref>[http://www.sahipatamüzesi.gov.tr/?pnum=38&pt=Eserler+Hakkında+Kısa+Bilgi Museum items page {{in lang|tr}}]{{Dead link|date=ივნისი 2025 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:თურქეთის არქეოლოგიური მუზეუმები]] [[კატეგორია:2006 წელს დაარსებული მუზეუმები]] ffnbi23a1zguv4t6qvx2ndk3g5j3in7 0 589722 4814615 4810415 2025-06-15T08:08:27Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814615 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1993 წელი }} '''საქარიის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Sakarya Museum}}) — მუზეუმი [[ადაფაზარი|ადაპაზარში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. იგი მდებარეობს მილლი ეგემენლიკის ქუჩაზე. [[მუზეუმი|მუზეუმის]] შენობა აშენდა [[1915]] წელს, როგორც საცხოვრებელი სახლი მაიორ ბაჰა ბეის მიერ, რომელიც იყო სამხედრო სამსახურის ოფისის თავმჯდომარე. [[1983]] წელს იგი შეიძინა კულტურის სამინისტრომ, ხოლო [[1993]] წლის 21 ივნისს გაიხსნა როგორც [[მუზეუმი]]. შენობა დაზიანდა [[1999]] წლის [[იზმითის მიწისძვრა (1999)|იზმითის მიწისძვრ]]ის დროს. რესტავრაციის შემდეგ ის ხელახლა გაიხსნა [[2003]] წლის 28 ივნისს.<ref>{{cite web|title=Sakarya Museum|url=https://www.kultur.gov.tr/EN,113993/sakarya-museum.html|website=www.kultur.gov.tr|access-date=March 25, 2017|language=tr}}</ref> სახლისა და ეზოს საერთო ფართობი შეადგენს 1,290 კვადრატულ მეტრს (13,900 კვ. ფუტი). გამოფენის დარბაზებისა და ოფისების გარდა, შენობაში არის საკონფერენციო დარბაზი და საგამოფენო გალერეა. [[მუზეუმი|მუზეუმის]] გამოფენის დარბაზში წარმოდგენილია როგორც არქეოლოგიური, ასევე ეთნოგრაფიული ნივთები. გამოფენილი ნივთები პრეისტორიული ეპოქიდან, ასევე რომაული და ბიზანტიური იმპერიებიდან მოიცავს ცულებს, ტერაკოტის ჭურჭელს, წვეთოსანსა და სურნელების ბოთლებს, მეტალურ და მინის ნივთებს. [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერი]]ისა და [[თურქეთი|თურქეთის]] ეთნოგრაფიული ნივთები მოიცავს იარაღებს, სპილენძის ინსტრუმენტებს, ბეჭდებსა და ნაქარგობებს. ასევე არის მუსტაფა ქემალ ფაშას (მოგვიანებით ათათურქი) ზოგიერთი ნივთი, რომელიც [[1922]] წელს ამ სახლში შეხვდა თავის დედას.<ref>{{cite web|title=Tarihçe|url=http://www.sakaryamuzesi.gov.tr/TR,88287/tarihce.html|website=www.sakaryamuzesi.gov.tr|access-date=March 25, 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170421205711/http://www.sakaryamuzesi.gov.tr/TR,88287/tarihce.html|archivedate=აპრილი 21, 2017}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:1993 წელს დაარსებული მუზეუმები]] 197xx7tptyfe87m3vg88v79fvs06wrm 0 590165 4814515 4811969 2025-06-14T21:49:25Z InternetArchiveBot 124291 დაარქივდა 1 წყარო და 0 წყარო მოინიშნა მკვდრად.) #IABot (v2.0.9.5 4814515 wikitext text/x-wiki {{ვიდეო თამაშები}} '''საბრძოლო თამაში''', აგრეთვე '''ფაითინგი''' ({{lang-en|fighting}} — ბრძოლა, ჩხუბი, ორთაბრძოლა) — [[ვიდეო თამაშების ჟანრი]], რომელშიც ასახულია პერსონაჟების ხელჩართული ბრძოლა შეზღუდულ სივრცეში, რომელსაც არენა ეწოდება (თამაშის სამყაროს ნაწილი, რომელსაც მოთამაშე არ აკონტროლებს და სადაც თამაშის ძირითადი მოქმედებები მიმდინარეობს). საბრძოლო თამაშებში ხშირად გვხვდება ისეთი მექანიკები, როგორიცაა ბლოკირება, გრეპლინგი, კონტრშეტევა და ა.შ. პერსონაჟები, როგორც წესი, ხელჩართულ ბრძოლაში ერთვებიან, ხშირად [[საბრძოლო ხელოვნება|საბრძოლო ხელოვნების]] გამოყენებით, თუმცა ზოგჯერ იარაღის გამოყნებითაც კი.<ref name="xboxguide">{{cite web | author = Treit, Ryan | url = http://www.xbox.com/en-US/games/tips/noviceguides/fighting.htm | archive-url = https://web.archive.org/web/20090515013224/http://www.xbox.com/en-US/games/tips/noviceguides/fighting.htm | archive-date = May 15, 2009 | title = Novice Guides: Fighting | publisher = Xbox.com | access-date = January 15, 2009 }}</ref> ბრძოლები, როგორც წესი, ფიქსირებული ზომის ორ განზომილებიან არენაზე მიმდინარეობს, სადაც პერსონაჟები ჰორიზონტალურად (სიარულით ან სირბილით) და ვერტიკალურად (ხტუნვით) გადაადგილდებიან. ზოგიერთი თამაში იძლევა შეზღუდული მოძრაობის საშუალებას 3D სივრცეში, მაგალითად, „[[Tekken]]“ და „Soulblade“, ხოლო ზოგიერთი მთლიანად სამგანზომილებიან გარემოშია განლაგებული პერსონაჟების მოძრაობის შეზღუდვის გარეშე, მაგალითად, „[[Power Stone (ვიდეო თამაში)|Power Stone]]“ და „[[Naruto: Ultimate Ninja Storm“]], რომლებსაც ზოგჯერ „3D არენის“ საბრძოლო თამაშებსაც უწოდებენ. საბრძოლო თამაშების ჟანრი მჭიდროდ არის დაკავშირებული [[beat 'em up]] ჟანრთან, რომელიც მოთამაშე ან მოთამაშეები უპირისპირდებიან კომპიუტერის მიერ კონტროლირებად მრავალ მტერს. საბრძოლო თამაშებს [[ვიდეო თამაშების ჟურნალისტიკა|ვიდეო თამაშების ჟურნალებში]] 1990-იანი წლების ბოლომდე „beat 'em up“ თამაშებად მოიხსენიებდნენ.<ref>{{cite journal |title=Play Test: Soul Blade |journal=[[Official UK PlayStation Magazine]] |date=1999 |issue=Platinum Special |pages=82–5 |url=https://archive.org/details/Official_UK_Playstation_Magazine_1999_Future_Publishing_GB_platinum_special/page/n81/mode/2up}}</ref> პირველი ვიდეო თამაში, რომელშიც მუშტი-კვრივს მოიცავდა იყო „[[Heavyweight Champ]]“ (1976).<ref name="ashcraft90">{{cite book | author = Ashcraft, Brian | year = 2008 | title = Arcade Mania! The Turbo-Charged World of Japan's Game Centers | publisher = Kodansha International | page = 90}}</ref> [[1984]] წელს გამოსულმა თამაშმა „[[Karate Champ]]“ საფუძველი ჩაუყარა ერთი-ერთზე საბრძოლო თამაშების ჟანრს,<ref name="games.ign.com"/> რის გამოც იგი ყველა დროის ერთ-ერთ ყველაზე გავლენიან თამაშად ითვლება.<ref name="games.ign.com">{{cite web | url = http://games.ign.com/articles/840/840621p1.html | title = IGN's Top 10 Most Influential Games | website = IGN | author1 = Ryan Geddes | author2 = Daemon Hatfield | date = December 10, 2007 | access-date = April 14, 2009 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120214180351/http://games.ign.com/articles/840/840621p1.html | archive-date = February 14, 2012 | url-status = dead | archiveurl = https://web.archive.org/web/20120214180351/http://games.ign.com/articles/840/840621p1.html | archivedate = თებერვალი 14, 2012 }}</ref> იმავე წელს, გამოვიდა „[[Yie Ar Kung-Fu]]“, რომელმაც წარმოადგინა მრავალფეროვანი საბრძოლო სტილები და ჯანმრთელობის ინდიკატორები,<ref>{{cite news |last1=Carroll |first1=Martyn |title=The History Of: Yie Ar Kung-fu |url=https://www.pressreader.com/uk/retro-gamer/20190516/281646781578341 |access-date=April 10, 2021 |work=[[Retro Gamer]] |date=May 16, 2019 |archive-date=April 10, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210410132417/https://www.pressreader.com/uk/retro-gamer/20190516/281646781578341 |url-status=live }}</ref> ხოლო „[[The Way of the Exploding Fist]]“-მა (1985) კი ჟანრის პოპულარობა სახლის სათამაშო სისტემებზე კიდევ უფრო გაზარდა. [[1987]] წელს „[[Capcom]]“-ის „[[Street Fighter (ვიდეო თამაში)|Street Fighter]]“-მა შემოიტანა უნიკალური საბრძოლო ილეთები, ხოლო [[1991]] წელს მისმა გაგრძელებამ „[[Street Fighter II]]“-მა დახვეწა და გაავრცელა ჟანრის მრავალი ელემენტი, მათ შორის კომბოები. მიუხედავად იმისა, რომ იგი არ არის პირველი საბრძოლო თამაში, სწორედ მან დააწესა საბრძოლო ჟანრის სტანდარტები.<ref name="sfhistory">{{cite web|title=The History of Street Fighter|url=http://www.gamespot.com/features/vgs/universal/sfhistory/history.html|website=[[GameSpot]]|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20090204224001/http://www.gamespot.com/features/vgs/universal/sfhistory/history.html|archive-date=February 4, 2009|access-date=October 11, 2008}}</ref> საბრძოლო თამაშები იქცა ვიდეო თამაშების წამყვან ჟანრად [[1990-იანი წლები]]ს დასაწყისსა და შუა პერიოდში, განსაკუთრებით [[არკადული თამაში|არკადებში]]. ამ პერიოდმა წარმოშვა ათობით სხვა პოპულარული საბრძოლო თამაში, მათ შორის ისეთი ფრანჩაიზები, როგორებიცაა „[[Street Fighter]]“, „[[Mortal Kombat]]“, „[[Super Smash Bros]], „[[Tekken]]“ და „[[Soulcalibur]]“. ==რესურსები ინტერნეტში== {{commonscat-inline|Fighting games}} * [https://web.archive.org/web/20040718063701/http://www.tougeki.com/ Tougeki.com]{{ref-ja}} — იაპონიის საბრძოლო თამაშების ყოველწლიური ჩემპიონატის ოფიციალური საიტი * [https://web.archive.org/web/20140325111736/http://evo2k.com/ Evo2k.com]{{ref-en}} — ამერიკული ჩემპიონატის საიტი ==სქოლიო== {{სქოლიო|2}} {{ვიდეო თამაშების ჟანრები}} [[კატეგორია:ვიდეო თამაშის ჟანრები]] [[კატეგორია:საბრძოლო თამაშები]] 3hbmkylsznhq2j1fgmo2lb5e61nbd01 0 590238 4814502 4814040 2025-06-14T19:56:30Z CommonsDelinker 635 - "სამტრედიის_პირველი_საჯარო_სკოლა.jpg". ფაილი წაიშალა Commons-იდან მომხმარებელ [[c:User:Yann|Yann]]-ს მიერ. მიზეზი: Copyright violation, see [[:c:Commons:Licensing|]]. 4814502 wikitext text/x-wiki {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/Giorgi kvantaliani|Giorgi kvantaliani]].|10|06|2025}} {{ინფოდაფა სკოლა | სახელწოდება = სსიპ სამტრედიის მუნიციპალიტეტის N1 საჯარო სკოლა | სურათი = | დევიზი = პირველები პირველობისკენ | დაარსდა = | დაიხურა = | დირექტორი = ხათუნა ფაილაძე | ტიპი = [[საჯარო სკოლა|საჯარო]] | მოსწავლე = 814 | მისამართი = [[საქართველო]],[[სამტრედია]], 9 აპრილის ქუჩა #79 | ტელეფონი = 577939924 | ფაქსი = | E-mail = samtredia1@mes.gov.ge | ვებ–გვერდი =ფეისბუკ გვერდი<ref>https://www.facebook.com/profile.php?id=100057072656657</ref> | ველი = | ტექსტის ველი = }} '''სამტრედიის პირველი საჯარო სკოლა''' მდებარეობს ქალაქ [[სამტრედია|სამტრედიაში]],[[სამტრედიის მუნიციპალიტეტი|სამტრედიის მუნიციპალიტეტში]],[[იმერეთი|იმერეთის რეგიონში]]. სსიპ ქალაქ [[სამტრედია|სამტრედიის]] N1 საჯარო [[სკოლა]] მდებარეობს 9 აპრილის ქუჩა #79-ზე [[1982]] წლიდან. დირეკტორი 2025 წლის თბვის არის ხათუნა ფაილადძე და დირექტორის მოადგილე არის ციური ხურცილავა ==რუსეთის იმპერიაში მყოპი ისტორია== მე-[[XIX საუკუნე|19]] საუკუნიის [[1890-იანები|90]]-იან წლებში სამტრედიაში მოქმედებდა ერთკლასიანი სკოლა რომელიც ხის შენობაში იყო განთავსებული.[[1900]] წელს მიიღეს გადაწყვეტილება მიიღეს სკოლისთვის ქვითკირის შენობა აეგოთ, იმავე წელს გადაწვიტეს რომ ერთკლასიანი სკოლა გადაქცეულიყო ორკლასიანად. [[1908]] წელს სამონასტრო სკოლა არსებობდა რკინიგზის ორკლასიან სკოლასთან ერთად ახალ აგებულ ქვითკრის შენობაში. საბჯოთა კავშირის პერიოდში ორკლასიანი სკოლა გადაკეთდა 7 წლიან სკოლად, რომლის დირექტორი იყო ბატონი კონსტანტინე ცაგარეიშვილი. ==სსრკ-ში მყოპი ისტორია== [[1936]] წელს კი შვიდწლიანი სკოლის ბაზაზე შეიქმნა ზოგადსაგანმანათლებლო საშუალო სკოლა, რომელსაც წლების განმავლობაში ხელმძღვანელობდნენ თამარ ხაჟალია, ვალერიან ნინუა, ვალერიან თავაძე, დავით გახოკიძე, ლეონინა ჯიქიძე, მიხეილ მესხი... [[1952]]-[[1965]] წლებში დირექტორი იყო ბატონი დავით გახოკიდზე, რომელის ავტორიტეტი ისეტი დიდი იყო რომ პირველი სკოლას ეძახოდნენ "გახოკიძის სკოლას".სკოლამ [[1956]] წელს დიდი გადაჭარბებით შეასრულა აბრეშუმის პარკის ჩაბარების გეგმა, რისთვისაც მონწილე გახდა [[საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი|საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირის]] სახალხო მეურნეობის მოღვაწეთა გამოპენისა. პირველი სკოლის შრომის საქმიანობის ექსპონანტები, თვალსაჩინო ხელსაწყოებში საგამოფენო კომიტეტის მიერ გადაეცა მოსკოვის მეშვიდე სკოლა-ინტერნატს. ვკითხულობთ ბატონი დავითის ხელნაწერებში.მოსკოვის გამოპენაზე პირველი სკოლა შეხვდა ლატვის სსრ ქალაქ [[ბაუსკა|ბაუსკასის]] სკოლას, ეს გადაიზარდა მეგობრობაში გადაიზარდა ისეთ დონეზე რომ სამტრედიაში ქუჩას დაარქვეს ბაუსკას ქუჩა. ==სკოლაში მყოფი პერსონალი== *ამჟამად მყოფი მოსწავლეთა რაოდენობა-887 *მასწავლებელთა რაოდენება-53 *სპეციალური მასწავლებლებლების რაოდენობა-5 *სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე პირის ასისტენტი-9 *სტატუსი წამყვანი-13 *სტატუსი უპროსი-33 *სტატუსი მენტორი-7 qv8s9qrf2f5erwzuneqo2k84q7nfq24 0 590322 4814365 4813655 2025-06-14T12:08:36Z ლაზარე ზანგური 170233 4814365 wikitext text/x-wiki '''ეკულიზუმაბი''' — ეს არის წამალი, რომელიც იყიდება სავაჭრო სახელებით სოლირისი ({{lang-en|}}Soliris) და ელიზარია ({{lang-en|}} Elizaria) და გამოიყენება შემდეგი დაავადებების მკურნალობისთვის: [[პაროქსიზმული ღამის ჰემოგლობინურია]] , [[ატიპური ჰემოლიტურ-ურემული სინდრომი]], [[გენერალიზებული მიასთენია]] და [[ოპტიკომიელიტ-ასოცირებული აშლილობა|ოპტიკომიელიტ-ასოცირებული აშლილობებ]]ის სპექტრის დაავადებები ([[NMOSD]]). [[პაროქსიზმული ღამის ჰემოგლობინურია|პაროქსიზმული ღამის ჰემოგლობინური]]თ დაავადებულ ადამიანებში ის ამცირებს როგორც [[ერითროციტები]]ს დაშლას, ასევე [[სისხლი]]ს გადასხმის საჭიროებას, მაგრამ, როგორც ჩანს, არ მოქმედებს გარდაცვალების რისკზე<ref> Martí-Carvajal, AJ; Anand, V; Cardona, AF; Solà, I. Eculizumab for treating patients with paroxysmal nocturnal hemoglobinuria. (англ.) // The Cochrane Database of Systematic Reviews : journal. — 2014. — 30 October (vol. 10, no. 10). — P. CD010340. — doi:10.1002/14651858.CD010340.pub2. — PMID 25356860.</ref>. ეკულიზუმაბი იყო პირველი პრეპარატი, რომელიც დამტკიცდა მისი თითოეული გამოყენების მიზნისთვის, მისი დამტკიცება მოხდა მცირე ზომის კლინიკური კვლევების საფუძველზე<ref> Russell P Rother, Scott A Rollins, Christopher F Mojcik et al. Discovery and development of the complement inhibitor eculizumab for the treatment of paroxysmal nocturnal hemoglobinuria (англ.) // Nat Biotechnol : journal. — 2007. — Vol. 25, no. 11. — P. 1256—1264. — doi:10.1038/nbt1344. — PMID 17989688.</ref><ref> Andrew Dmytrijuk, Kathy Robie-Suh, Martin H. Cohen, Dwaine Rieves, Karen Weiss, Richard Pazdur. FDA report eculizumab (Soliris) for the treatment of patients with paroxysmal nocturnal hemoglobinuria (англ.) // The Oncologist : journal. — 2008. — Vol. 13, no. 9. — P. 993—1000. — doi:10.1634/theoncologist.2008-0086. — PMID 18784156. Архивировано 29 марта 2019 года.</ref><ref> Keating, G.M. Eculizumab: a review of its use in atypical haemolytic uraemic syndrome. (англ.) // Drugs : journal. — 2013. — December (vol. 73, no. 18). — P. 2053—2066. — doi:10.1007/s40265-013-0147-7. — PMID 24249647.</ref><ref> Препараты компании Генериум | Лекарства — описания и характеристики. www.generium.ru. Дата обращения: 3 апреля 2019. Архивировано 3 апреля 2019 года.</ref>. {{ინფოდაფა ნივთიერება | სათაური =ეკულიზუმაბი <!-- ინფოდაფის სათაური (ნაგულისხმევად, ემთხვევა გვერდის სახელწოდებას) --> | სურათი = <!-- ფაილის სახელი --> | სურათი3D = <!-- ფაილის სახელი --> | სურათი მცირე = <!-- ფაილის სახელი --> | სახელწოდება = <!-- ქიმიური კლასიფიკაციის მიხედვით --> | ტრადიციული სახელწოდება = <!-- ასეთის არსებობის შემთხვევაში --> | შემოკლება = <!-- მიღებული შემოკლებული სახელწოდება --> | ქიმიური ფორმულა = <!-- მაგალითად: С₂H₅(OH) --> | ემპირიული ფორმულა = <!-- მაგალითად: С₂H₆O --> | ფარდ. მოლეკ. მასა = <!-- რიცხვი, მ.ა.ე. --> | მოლური მასა =148 <!-- რიცხვი, გ/მოლი --> | სიმკვრივე = <!-- რიცხვი, გ/სმ³ --> | სიმტკიცის ზღვარი = <!-- რიცხვი, ნ/მმ² --> | სიმაგრე = <!-- რიცხვი (განზომილების ერთეულის გარეშე) --> | მინარევები = <!-- ტიპიური რაოდენობა, ნაჩვენები ერთეულებში --> | მდგომარეობა =თხევადი <!-- მყარი/თხევადი/აირი --> | დინამიური სიბლანტე = <!-- რიცხვი, პ·წმ (20 °C-ზე) --> | კინემატიკური სიბლანტე = <!-- რიცხვი, სმ²/წმ (20 °C-ზე) --> | დნობის ტემპერატურა = <!-- რიცხვი, °C --> | დუღილის ტემპერატურა = <!-- რიცხვი, °C --> | დაშლის ტემპერატურა = 60-80<!-- რიცხვი, °C --> | აფეთქების ტემპერატურა = <!-- რიცხვი, °C --> | აალების ტემპერატურა = <!-- რიცხვი, °C --> | თვითაალების ტემპერატურა = <!-- რიცხვი, °C --> | სამმაგი წერტილი = <!-- ? კ (? °C), ? პ --> | კრიტიკული წერტილი = <!-- ? კ (? °C), ? პ --> | თბოტევადობა = <!-- რიცხვი, ჯ/(მოლი·კ) (მოლური თბოტევადობა) --> | თბოტევადობა2 = <!-- რიცხვი, ჯ/(კგ·კ) (კუთრი თბოტევადობა) --> | თბოგამტარობა = <!-- რიცხვი, ვტ/(მ·კ) --> | წარმოქმნის ენტალპია = <!-- რიცხვი, კჯ/მოლი --> | აორთქლების კუთრი სითბო = <!-- რიცხვი, ჯ/ჯგ --> | აორთქლების კუთრი სითბო2= <!-- რიცხვი, ზომადობა --> | დნობის კუთრი სითბო = <!-- რიცხვი, ჯ/კგ --> | დნობის კუთრი სითბო2 = <!-- რიცხვი, ზომადობა --> | სითბური გაფართოება = <!-- რიცხვი (განზომილების ერთეულის გარეშე) --> | ტრანსფორმაციის ინტერვალი = <!-- რიცხვი, ° --> | დარბილების ტემპერატურა = <!-- რიცხვი, ° --> | ორთქლის წნევა = <!-- რიცხვი (განზომილების ერთეულის მითითებით!); შესაძლებელია ნებისმიერი ტექსტის დამატება --> | მჟავას დისოციაციის მუდმივა = <!-- რიცხვი (განზომილების ერთეულის გარეშე) --> | ხსნადობა = <!-- რიცხვი, გ/100 მლ --> | ხსნადობა1 = <!-- რიცხვი, გ/100 მლ --> | ნივთიერება1 = <!-- ნივთიერება 1 --> | ხსნადობა2 = <!-- რიცხვი, გ/100 მლ --> | ნივთიერება2 = <!-- ნივთიერება 2 --> | ხსნადობა3 = <!-- რიცხვი, გ/100 მლ --> | ნივთიერება3 = <!-- ნივთიერება 3 --> | ხსნადობა4 = <!-- რიცხვი, გ/100 მლ --> | ნივთიერება4 = <!-- ნივთიერება 4 --> | ხვედრითი ბრუნვა = <!-- რიცხვი, в ° --> | იზოელექტრული წერტილი = <!-- რიცხვი (განზომილების ერთეულის გარეშე) --> | გამჭვირვალობის დიაპაზონი = <!-- რიცხვი-რიცხვი, ნმ --> | გარდატეხის მაჩვენებელი = <!-- რიცხვი (განზომილების ერთეულის გარეშე) --> | ბრიუსტერის კუთხე = <!-- რიცხვი, ° --> | ჰიბრიდიზაცია = <!-- ? --> | კოორდინაციული გეომეტრია = <!-- ? --> | კრისტალური სტრუქტურა = <!-- სტრუქტურის აღწერა --> | დიპოლური მომენტი = <!-- რიცხვი, დებაი --> | ტოკსიკურობა = <!-- მოკლე აღწერა --> | LD50 = <!-- რიცხვი --> | რისკის ფრაზები = <!-- მაგ. R12(განსაკუთრებულად ცეცხლსაშიში) --> | უსაფრთხოების ფრაზები = <!-- მაგ. S2(შეინახეთ ბავშვისათვის მიუწვდომელ ადგილას) --> | NFPA-F = | NFPA-H = | NFPA-R = | NFPA-S = | CAS = 219685-50-4 <!-- ნომერი CAS-ის მიხედვით --> | PubChem = <!-- ნომერი PubChem-ის მიხედვით --> | EINECS = <!-- ნომერი EINECS-ის მიხედვით --> | SMILES = <!-- ქიმიური ფორმულა SMILES-ის მიხედვით --> | ЕС = <!-- სარეგისტრაციო ნომერი EC კლასიფიკაციის მიხედვით --> | RTECS = <!-- ნომერი RTECS-ის მიხედვით --> }} გვერდითი ეფექტები მოიცავს [[მენინგოკოკური ინფექციები]]ს რისკს, და იგი ენიშნება მხოლოდ იმ ადამიანებს, რომლებიც რეგისტრირებული არიან და იცავენ რისკების შეფასებისა და შემთოების სტრატეგიას , რომელიც მოიცავს ადამიანების კონსულტირებას და მათი ვაქცინაციის უზრუნველყოფას<ref> Eculizumab label. FDA (январь 2017). Дата обращения: 29 марта 2019. Архивировано 19 марта 2021 года. For label updates, see FDA index page for BLA 125166 Архивная копия от 16 апреля 2021 на Wayback Machine</ref><ref> Soliris - Summary of Product Characteristics (англ.). UK Electronic Medicines Compendium (23 марта 2017). Дата обращения: 18 июля 2017. Архивировано 19 февраля 2018 года.</ref>. ეს არის ჰუმანიზებული [[მონოკლონური ანტისხეული]], რომელიც მოქმედებს როგორც კომპლემენტის ბოლო [[ინჰიბიტორი]]<ref> Russell P Rother, Scott A Rollins, Christopher F Mojcik et al. Discovery and development of the complement inhibitor eculizumab for the treatment of paroxysmal nocturnal hemoglobinuria (англ.) // Nat Biotechnol : journal. — 2007. — Vol. 25, no. 11. — P. 1256—1264. — doi:10.1038/nbt1344. — PMID 17989688.</ref>. პრეპარატი განვითარდა, დამზადდა და გაიყიდა კომპანია [[Alexion Pharmaceuticals]]-ის მიერ, რომელიც ფლობდა საპატენტო ექსკლუზივობას [[2017]] წლამდე<ref> An Outlook on Biosimilar Competition (PDF) (Report). Апрель 2015. Архивировано из оригинала (PDF) 13 мая 2015. Дата обращения: 29 июня 2015. {{cite report}}: Неизвестный параметр |authors= игнорируется (справка)</ref>. [[Alexion]]-მა დაიწყო ეკულიზუმაბის გაყიდვა [[2007]] წელს, გამოიმუშავა 295 მილიონი დოლარი [[2008]] წელს, ხოლო მისი აქციის ფასი გაიზარდა 130%-ით [[2010]] წელს<ref> Gallant, Jacques (4 декабря 2014), Toronto woman with rare disease fights province for life-saving but costly drug, The Toronto Star, Архивировано из оригинала 14 августа 2020, Дата обращения: 29 марта 2019</ref>. [[2010]] წელს ეს იყო მსოფლიოში ყველაზე ძვირი პრეპარატი<ref> Herper, Matthew (19 февраля 2010), The World's Most Expensive Drugs, Forbes, Архивировано 28 апреля 2021, Дата обращения: 25 июня 2015</ref>. მკურნალობის ამჟამინდელი ღირებულება დიდ ბრიტანეთში შეადგენდა 340,200 ფუნტ სტერლინგს (დაახლოებით 430,000 ევრო წელიწადში)<ref> Martin Wall Doctors must tell patients of errors, under new Varadkar law. Like a motoring ‘hit and run’ for doctors to fail to make such disclosures, says Minister Архивная копия от 30 октября 2021 на Wayback Machine Feb 5, 2015, Irish Times</ref><ref> High cost of treatment for rare blood disorder needs to be clarified, says NICE in draft guidance Архивная копия от 25 июля 2021 на Wayback Machine 04 March 2014, National Institute for Health and Care Excellence. UK</ref>, 500,000 აშშ დოლარს წელიწადში კანადაში<ref> Gallant, Jacques (4 декабря 2014), Toronto woman with rare disease fights province for life-saving but costly drug, The Toronto Star, Архивировано из оригинала 14 августа 2020, Дата обращения: 29 марта 2019</ref><ref> Martin Wall Doctors must tell patients of errors, under new Varadkar law. Like a motoring ‘hit and run’ for doctors to fail to make such disclosures, says Minister Архивная копия от 30 октября 2021 на Wayback Machine Feb 5, 2015, Irish Times</ref><ref> High cost of treatment for rare blood disorder needs to be clarified, says NICE in draft guidance Архивная копия от 25 июля 2021 на Wayback Machine 04 March 2014, National Institute for Health and Care Excellence. UK</ref>, და 409,500 აშშ დოლარს წელიწადში აშშ-ში ([[2010]])<ref> Herper, Matthew (19 февраля 2010), The World's Most Expensive Drugs, Forbes, Архивировано 28 апреля 2021, Дата обращения: 25 июня 2015</ref>. [[2015]] წელს ეს იყო მე-4 ყველაზე ძვირი პრეპარატი აშშ-ში ერთ სულ მოსახლეზე<ref> MAGELLAN RX MANAGEMENT. Дата обращения: 29 марта 2019. Архивировано 29 марта 2019 года.</ref>. ==მკურნალობაში გამოყენება== ეკულიზუმაბი გამოიყენება ატიპური [[ჰემოლიტური ურემიული სინდრომი]]ს ([[აჰუს]]), [[პაროქსიზმული ღამის ჰემოგლობინურია|პაროქსიზმული ღამის ჰემოგლობინური]]ის ([[პღჰ]]), [[რეფრაქტერული გენერალიზებული მიასთენია|რეფრაქტერული გენერალიზებული მიასთენი]]ის ([[გმ]]) და [[ოპტიკომიელიტ-ასოცირებული დარღვევების სპექტრი]]ს ([[NMOSD]]) სამკურნალოდ. [[პღჰ]]-ით დაავადებული ადამიანებისთვის ეს აუმჯობესებს ცხოვრების ხარისხს და ამცირებს სისხლის გადასხმის საჭიროებას, თუმცა, როგორც ჩანს, არ მოქმედებს სიკვდილის რისკზე. პრეპარატი არ იცვლის თრომბების წარმოქმნის რისკს, მიელოდისპლასტიკურ სინდრომს, მწვავე მიელოიდურ ლეიკემიას ან [[აპლასტიკური ანემია|აპლასტიკურ ანემია]]ს. პრეპარატი შეაქვთ ექიმის კაბინეტში ან კლინიკაში ვენაში ჩაშვების გზით. ორსულობის დროს გამოიყენება მხოლოდ საჭიროების შემთხვევაში. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} 1oibwuon956b3pftiwddbdpbqcrh0fq 0 590330 4814466 4813259 2025-06-14T16:30:31Z Mehman 75871 4814466 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} [[ინტერნეტ კულტურა|ინტერნეტ კულტურაში]], '''„ტვინლპობა“ ან "ტვინის ლპობა"''' (ინგლ. '''„Brainrot''' “) აღწერს ინტერნეტ კონტენტს, რომელიც მიჩნეულია '''დაბალი ხარისხის ან უმნიშვნელო ღირებულების მქონედ''', ან ასოცირდება '''მავნე ფსიქოლოგიურ და კოგნიტურ ზემოქმედებასთან.'''<ref>{{Cite news|last=Roy|first=Jessica|date=2024-06-13|title=If You Know What ‘Brainrot’ Means, You Might Already Have It|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2024/06/13/style/brainrot-internet-addiction-social-media-tiktok.html|access-date=2025-06-11|issn=0362-4331}}</ref> ტერმინი უფრო ფართოდ გულისხმობს ციფრული მედიის გადაჭარბებულ გამოყენებასთან დაკავშირებულ მავნე ეფექტებს, განსაკუთრებით მოკლემეტრაჟიან გართობა და [[Word|"დუმსქროლინგის"]] ფორმატი, რამაც შეიძლება უარყოფითი გავლენა მოახდინოს ფსიქიკურ ჯანმრთელობაზე. ტერმინი წარმოიშვა [[თაობა Z|Z]] და ალფა თაობების ონლაინ კულტურებში და მას შემდეგ [[მეინსტრიმი|მეინსტრიმად]] იქცა. == წარმოშობა და გამოყენება == [[ოქსფორდის უნივერსიტეტის გამომცემლობა|ოქსფორდის უნივერსიტეტის გამომცემლობის]] თანახმად, ტერმინის პირველი ჩანაწერი 1854 წელს [[ჰენრი დეივიდ თოროუ|ჰენრი დევიდ ტოროს]] წიგნ ''„უოლდენით'' “ თარიღდება. ტორო აკრიტიკებდა იმას, რასაც ინტელექტუალური სტანდარტების დაცემად მიიჩნევდა, რადგან კომპლექსური იდეები ნაკლებად ფასობდა და ამას 1840-იანი წლების ევროპაში არსებულ „კარტოფილის ლპობას“ ადარებდა.<ref>2024 წლის სიტყვა. https://nostal.ge/2024/12/19/2024-clis-sityvad-brain-rot/</ref> ფრაზა '''„ტვინლპობა'''“ ინტერნეტში 2010-იან წლებში გაიზარდა, ხოლო 2020 წელს Discord-ზე ბუმი განიცადა და ინტერნეტ [[მიმი|მიმად]] იქცა. 2024 წელს ტერმინი ყველაზე ხშირად გამოყენებული იქნა [[Word|თაობა ალფას]] მიერ, კრიტიკოსებმა აღწერეს თაობა როგორც “ზედმეტად ჩაფლული ონლაინ კულტურაში”.<ref>{{Cite web|url=https://www.vox.com/life/369953/skibidi-tweens-gen-alpha-brainrot-ipad-kids|title=Press-Reynolds, Kieran (25 June 2024).}}</ref> 2023-2024 წლებში ოქსფორდის მონაცემებით ტერმინის გამოყენების სიხშირე მილიონ სიტყვაში 230%-ით გაიზარდა. ლინგვისტმა ბრენტ ჰენდერსონმა ივარაუდა, რომ ტერმინი დიდხანს შემორჩება მისი აქტუალურობისა და დამახსოვერბის სიმარტივის გამო.<ref>{{Cite web|url=https://corp.oup.com/news/brain-rot-named-oxford-word-of-the-year-2024/|title=Brain rot term of the year 2024}}</ref> == გავლენა == 2024 წელს ტერმინი ოქსფორდის წლის სიტყვად დასახელდა. [[ოქსფორდის უნივერსიტეტის გამომცემლობა]] მის თანამედროვე გამოყენებას განმარტავს როგორც ადამიანის ფსიქიკური და ინტელექტუალური მდგომარეობის სავარაუდო გაუარესებას, განსაკუთრებით ონლაინ კონტენტის ჭარბი მოხმარების შედეგად, რომელიც უმნიშვნელოდ ან უინტერესოდ ითვლება.<ref>{{Cite web|url=https://on.ge/story/138464-%E1%83%9D%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%A4%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%AC%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%A7%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%93-%E1%83%A2%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%9A%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90-%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%93%E1%83%90-%E1%83%90%E1%83%98-%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A1-%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%A1-%E1%83%94%E1%83%A1|title="ტვინლპობა" წლის სიტყვა}}</ref> იმავე წელს ავსტრალიელი სენატორი ფატიმა პეიმანი , ავსტალიის პარლამენტში სიტყვით გამოვიდა თაობა ალფას ტერმინოლოგიის გამოყენებით.<ref>{{Cite web|url=https://www.dailymail.co.uk/news/article-13841117/Fatima-Payman-bizarre-senate-speech-gen-z-slang.html|title=Fatima payman}}</ref> ტერმინი ასევე იქნა გამოყენებული [[რომის კათოლიკური ეკლესია|კათოლიკური ეკლესიის]] პაპის [[ფრანცისკე|ფრანცისკეს]] მიერ 2025 წლის კომუნიკაციების სამყაროს იუბილეზე. მან ასევე მოუწოდა ხალხს, რომ შეემცირებინათ სოციალური მედიის გამოყენება და თავი აერიდებინათ "{{Lang|it|putrefazione cerebrale}}"-ს ("ტვინლპობა")<ref>{{Cite web|url=https://www.euronews.com/my-europe/2025/01/25/pope-francis-warns-that-excessive-scrolling-causes-brain-rot|title=Pope Francis on "Brainrot"}}</ref> == სქოლიო == {{სქოლიოს სია}} b5lfkkpkizdrpgeytoazm8i6b4wwc7o 0 590331 4814467 4813252 2025-06-14T16:31:32Z Mehman 75871 4814467 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} [[ფაილი:"Birds_Aren't_Real"_billboard_in_Memphis.jpg|მინი| ბილბორდი [[მემფისი (ტენესი)|მემფისში, ტენესი]], სათაურით "ჩიტები არ არსებობენ" 2019 <ref name="billboard1">{{Cite news|last=Koch|first=Mitchell|date=July 18, 2019|title='Every tweet is a lie': Birds Aren't Real campaign spreads message with new Memphis billboard|publisher=[[WREG-TV]]|url=https://www.wreg.com/news/every-tweet-is-a-lie-birds-arent-real-campaign-spreads-message-with-new-memphis-billboard/|url-status=live|access-date=2021-12-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20220518054615/https://wreg.com/news/every-tweet-is-a-lie-birds-arent-real-campaign-spreads-message-with-new-memphis-billboard/|archive-date=May 18, 2022}}</ref>]] '''„ჩიტები არ არსებობენ“ ან "ჩიტები არ არიან ნამდვილები" (ინგლ. Birds Aren't Real")''' [[სატირა|სატირული]] [[შეთქმულების თეორია|შეთქმულების თეორიაა]], რომელიც ამტკიცებს, რომ ჩიტები სინამდვილეში არიან [[Word|დრონები]], რომლებსაც [[ამერიკის შეერთებული შტატები|შეერთებული შტატების]] მთავრობა იყენებს ამერიკელ მოქალაქეებზე საჯაშუშოდ. <ref name="billboard1" /> <ref name="nyt">{{Cite news|last=Lorenz|first=Taylor|author-link=Taylor Lorenz|date=December 9, 2021|title=Birds Aren't Real, or Are They? Inside A Gen Z Conspiracy Theory|work=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/2021/12/09/technology/birds-arent-real-gen-z-misinformation.html|url-status=live|access-date=2021-12-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20220511040605/https://www.nytimes.com/2021/12/09/technology/birds-arent-real-gen-z-misinformation.html|archive-date=May 11, 2022}}</ref><ref name="2019nwa" />2018 წელს, ჟურნალისტმა რეიჩლ რობერტსმა დაახასიათა “ჩიტები არ არსებობენ” როგორც “ხუმრობა რომელშიც ათასობით ხალხი მონაწილეობს. 2025 წლის ივნისისთვის ოფიციალურ გვერდს [[Twitter|X]] ზე (წარსულში ცნობილი როგორც Twitter) 100 000 მდე გამომწერი ყავს.<ref>{{Cite web|title="ჩიტები არ არსებობენ" ტვიტერის ოფიციალური გვერდი|url=https://x.com/birdsarentreal}}</ref> == წარმოშობა == [[ფაილი:Birds_aren't_real_35C3_(cropped).jpg|მინი| 2018 წელს ქაოსის კომუნიკაციის 35-ე კონგრესის კონფერენციით შთაგონებული პოსტერი. " ჩიტები არ არსებობენ" "გაიღვიძეთ" " მთავრობის სათვალთვალო დრონი"]] '''პიტერ მაკინდომ''' სატირული შეთქმულების თეორია 2017 წლის იანვარში შექმნა. 2017 წელს [[მემფისი (ტენესი)|მემფისში, ტენესის შტატში]], ქალთა მარშზე [[დონალდ ტრამპი|ტრამპის]] მომხრე კონტრპროტესტანტების ნახვის შემდეგ, მაკინდომ პლაკატზე დაწერა წარწერა „ჩიტები არ არსებობენ“ და კონტრპროტესტანტებს შორის „სპონტანური ხუმრობის“ სახით შეთქმულების თეორია მოიგონა.<ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/us-news/2022/apr/14/the-lunacy-is-getting-more-intense-how-birds-arent-real-took-on-the-conspiracy-theorists|title=Williams, Zoe (April 14, 2022). "'The lunacy is getting more intense': how Birds Aren't Real took on the conspiracy theorists". The Guardian. Archived from the original on May 26, 2024. Retrieved May 6, 2022.}}</ref> მაკინდოს ვიდეო მარშზე ვირუსულად გავრცელდა, რამაც სატირული მოძრაობა დაიწყო. <ref name="nyt">{{Cite news|last=Lorenz|first=Taylor|author-link=Taylor Lorenz|date=December 9, 2021|title=Birds Aren't Real, or Are They? Inside A Gen Z Conspiracy Theory|work=[[The New York Times]]|url=https://www.nytimes.com/2021/12/09/technology/birds-arent-real-gen-z-misinformation.html|url-status=live|access-date=2021-12-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20220511040605/https://www.nytimes.com/2021/12/09/technology/birds-arent-real-gen-z-misinformation.html|archive-date=May 11, 2022}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFLorenz2021">[[Taylor Lorenz|Lorenz, Taylor]] (December 9, 2021). [https://www.nytimes.com/2021/12/09/technology/birds-arent-real-gen-z-misinformation.html "Birds Aren't Real, or Are They? Inside A Gen Z Conspiracy Theory"]. ''[[ნიუ-იორკ ტაიმზი (გაზეთი)|The New York Times]]''. [https://web.archive.org/web/20220511040605/https://www.nytimes.com/2021/12/09/technology/birds-arent-real-gen-z-misinformation.html Archived] from the original on May 11, 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">December 16,</span> 2021</span>.</cite></ref> 2017 წელს მან Facebook-ზე დაწერა: „რამდენიმე თვის წინ სატირული მოძრაობა შევქმენი და, როგორც ჩანს, [[Instagram|Instagram-]] ის მომხმარებლებს ეს ძალიან მოსწონთ“. მოგვიანებით მან უარყო პოსტი და თქვა, რომ ის სამსახურიდან გათავისუფლებულმა თანამშრომელმა დაწერა და 2021 წლამდე არ აღიარა, რომ შეთქმულების ჭეშმარიტად არ სჯეროდა. <ref name="nyt" /> <ref name="2019nwa">{{Cite news|last=Omar|first=Elliott|date=January 10, 2019|title='Birds Aren't Real': Satirical movement captures social media|work=[[Arkansas Democrat-Gazette]]|url=https://www.nwaonline.com/news/2019/jan/10/birds-aren-t-real-20190110/|url-status=live|access-date=2021-12-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20211212114418/https://www.nwaonline.com/news/2019/jan/10/birds-aren-t-real-20190110/|archive-date=December 12, 2021}}</ref> მოძრაობა ამტკიცებს, რომ ყველა ფრინველი ამერიკის შეერთებულ შტატებში, 1959 დან 1971 წლამდე, ფედერალუმა მთავრობამ გაანადგურა და ჩაანაცვლა მათივე მსგავსი [[Word|დრონებით]], რომლებსაც მთავრობა იყენებს მოქალაქეებზე საჯაშუშოდ. თეორიის მომხრეები ამტკიცებენ, რომ ჩიტები ელექტრო ენერგიის შესავსებად სხდებიან ელექტროგადამცემ ხაზებზე, დეფეკაციას ახდენენ მანქანებზე თვალთვალის მიზნით და [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის]] პრეზიდენტი [[ჯონ ფიცჯერალდ კენედი]] მთავრობამ მოკლა ფრინველების მოკვლის სურვილის არქონის გამო.<ref>{{Cite web|url=https://blockclubchicago.org/2018/11/02/whats-up-with-those-birds-arent-real-posters-they-highlight-the-post-truth-era-we-live-in-creator-says/|title=Hauser, Alisa (November 2, 2018). "What's Up With Those 'Birds Aren't Real' Posters? They Highlight The Post-Truth Era We Live In, Creator Says". Block Club Chicago. Archived from the original on December 9, 2021. Retrieved December 16, 2021.}}</ref> 2018 წელს გავრცელდა ინფორმაცია ჩინეთში ფრინველებზე დაკვირვების მაღალტექნოლოგიური დრონების შემუშავების შესახებ, სადაც ნათქვამი იყო, რომ ჩინეთის რამდენიმე პროვინციაში მრავალი სამხედრო და სამთავრობო სააგენტო იყენებდა ამ დრონებს თვალთვალის მიზნით. <ref>{{Cite web|url=https://www.cnet.com/news/privacy/china-launches-high-tech-bird-drones-to-watch-over-its-citizens/|title="China launches high-tech bird drones to watch over its citizens". cnet.com. CNET. Retrieved January 29, 2025.}}</ref> == მედიაში გამოჩენა == '''მაკინდოუ''' არაერთხელ გამოჩნდა მედიაში თავის თანადამფუძნებელთან, კონორ გეიდოსთან და კლერ ქრონისთან ერთად. მათ არაერთი ინტერვიუ ჩაწერეს „ჩიტები რეალურები არ არიან“ მოძრაობის პოპულარიზაციის მიზნით. 2021 წელს მაკინდომ განაცხადა, რომ სრული განაკვეთით მუშაობს მოძრაობის წარმომადგენელად და ფულს საქონლის გაყიდვიდან შოულობს. [[ფაილი:Peter_McIndoe.png|მინი| პიტერ მაკინდო, „ჩიტები არ არსებობენ“-ის შემქმნელი, 2023 წლის ნობელის პრემიის სამიტზე ვაშინგტონში, კოლუმბიის ოლქში.]] == სქოლიო == {{სქოლიოს სია|2}} lkwua9k6coi8nyi5yf1w557g52ev3cd 0 590423 4814377 4814204 2025-06-14T14:05:27Z AkakiBalanchivadze 92095 4814377 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] k4iscv5ycg1cmdmpdmo8jldc6ep3jim 4814378 4814377 2025-06-14T14:09:01Z AkakiBalanchivadze 92095 /* 2024-2025 წლების მოვლენები */ 4814378 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] lq8vh8u60b4yehv3e2kyu0ni131zble 4814379 4814378 2025-06-14T14:30:45Z AkakiBalanchivadze 92095 /* ოპერაციის სახელწოდება */ 4814379 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.[50] „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.[51] ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.[51] ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.[50][52] როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.[50] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] 8dn3q5s43h1zvdef6scqwua2auvrzec 4814380 4814379 2025-06-14T14:31:14Z AkakiBalanchivadze 92095 4814380 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.[51] ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.[51] ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.[50][52] როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.[50] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] eon8kbohbprdzd0kp4dhdk2cozuff75 4814381 4814380 2025-06-14T14:31:57Z AkakiBalanchivadze 92095 4814381 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.[50][52] როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.[50] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] mano2760m54lg3n1poto1u4e73tksc5 4814382 4814381 2025-06-14T14:32:28Z AkakiBalanchivadze 92095 4814382 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.[50] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] ny92sao4ns0iaxughutcrvri5w0fy8x 4814383 4814382 2025-06-14T14:32:43Z AkakiBalanchivadze 92095 4814383 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] 0m2quis6h9mooxpcyyw4d48qpeb8gbu 4814385 4814383 2025-06-14T14:58:53Z AkakiBalanchivadze 92095 /* ირანის მზადყოფნა */ 4814385 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა [1], რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.[1] აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის [2] და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი[2] და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.[2] ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] 6fmyz6hiyi8hm1xkbyvwswqheos0oe1 4814386 4814385 2025-06-14T15:00:00Z AkakiBalanchivadze 92095 /* თავდასხმები */ 4814386 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.[1] აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის [2] და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი[2] და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.[2] ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] rsqjfllr0w0q8yb9frebwgkqgl2b39z 4814387 4814386 2025-06-14T15:00:31Z AkakiBalanchivadze 92095 4814387 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის [2] და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი[2] და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.[2] ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] exwktwa5tiey87qhjymjh5idky15qw2 4814388 4814387 2025-06-14T15:01:23Z AkakiBalanchivadze 92095 4814388 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] qs8osfwc6rcfxe6uutdh1b9vy9hz4q7 4814389 4814388 2025-06-14T15:02:36Z AkakiBalanchivadze 92095 /* თავდასხმები */ 4814389 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !Airstrike target !Damage information |- |rowspan="3" |[[Natanz Nuclear Facility]] |The Pilot Fuel Enrichment Plant (PFEP), a multi-story enrichment hall with 1,700 advanced [[centrifuge]]s, was destroyed. The PFEP included IR-4 and IR-6 centrifuges, which was used to produce 60% [[enriched uranium]].<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> The [[International Atomic Energy Agency]] (IAEA) stated only the "above-ground" portion of the PFEP was destroyed, and that "there is no indication of a physical attack on the underground cascade hall containing part of the Pilot Fuel Enrichment Plant and the main Fuel Enrichment Plant."<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |Electrical rooms and other enrichment supporting infrastructure were damaged or destroyed<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |Nuclear research equipment and material were damaged or destroyed.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |[[Isfahan Nuclear Technology/Research Center|Esfahan Nuclear Technology Center]] |A metallic [[uranium]] production facility at the Esfahan Nuclear Technology Center was damaged or destroyed.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |Facilities "for re-converting [[enriched uranium]] to produce [[nuclear fuel]]" at the Esfahan Nuclear Technology Center was damaged or destroyed.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |[[IR-40|Arak Nuclear Complex]] |The Arak Heavy Water Reactor Facility, located at the [[IR-40|Arak Nuclear Complex]] (IR-40) was damaged or destroyed.<ref name="ISWJune13"/> |- |[[Fordow Fuel Enrichment Plant]] |The [[Fordow Fuel Enrichment Plant]] was struck, with an unknown amount of damage.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> The [[Atomic Energy Organization of Iran]] later stated that there had been limited damage to the site.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |[[Islamic Revolutionary Guard Corps Ground Forces|IRGC Ground Forces]] 29th Nabi Akram Division |An [[Supply depot|ammunition depot]] for the [[Islamic Revolutionary Guard Corps Ground Forces]]'s (NEZSA) 29th Nabi Akram Division was destroyed in [[Kermanshah province]].<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |Hazrat-e Masoumeh Air Defense Site |The Hazrat-e Masoumeh Air Defense Site was destroyed, and a colonel in the [[Islamic Republic of Iran Army|Iranian Army]] was killed in the strike.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |Sobashi radar site |The Sobashi radar site, located in the Khatam ol Anbia Western Air Defense Zone in [[Hamadan province]], which served "as a command center for all of Iran's air defense systems", was destroyed.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |[[Piranshahr]] Military Base |Damage occurred at the [[Piranshahr]] Military Base.<ref name="ISWJune13"/> |- |[[Kermanshah]] Underground Missile Facility |The Kermanshah Underground Missile Facility (UGF), an underground base of the Iranian military which housed [[Qiam 1]] ballistic missiles, was destroyed.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[Tehran]] [[Ballistic Missile]] Air Defense Base |[[Mossad]] damaged the Iranian Ballistic Missile Air Defense Base located near [[Tehran]] using a drone.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[Tabriz Shahid Madani International Airport|Iranian Air Force 2nd Tactical Airbase]] |The [[Tabriz Shahid Madani International Airport]], which also serves as the 2nd Tactical Airbase for the [[Islamic Republic of Iran Air Force|Iranian Air Force]] was damaged or destroyed.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[Islamic Revolutionary Guard Corps|IRGC]] [[Tabriz]] missile launch sites |Multiple [[Islamic Revolutionary Guard Corps]] (IRGC) missile launch sites were destroyed near [[Tabriz]], [[East Azerbaijan province]].<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[Islamic Revolutionary Guard Corps|IRGC]] base in [[Sardasht, West Azerbaijan]] |"An unspecified [[Islamic Revolutionary Guards Corps]] (IRGC) base in Sardasht, West Azerbaijan Province" was struck.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |One Holding Tower |Damage to the One Holding Tower in northern [[Tehran]] occurred.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |Welfare Department building in [[Qasr-e Shirin]] |The Welfare Department building in [[Qasr-e Shirin]] was destroyed.<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] cbwmweug0tramtypj34urm53c6yqdzh 4814391 4814389 2025-06-14T15:06:03Z AkakiBalanchivadze 92095 4814391 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[[[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |Electrical rooms and other enrichment supporting infrastructure were damaged or destroyed<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |Nuclear research equipment and material were damaged or destroyed.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |[[Isfahan Nuclear Technology/Research Center|Esfahan Nuclear Technology Center]] |A metallic [[uranium]] production facility at the Esfahan Nuclear Technology Center was damaged or destroyed.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |Facilities "for re-converting [[enriched uranium]] to produce [[nuclear fuel]]" at the Esfahan Nuclear Technology Center was damaged or destroyed.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |[[IR-40|Arak Nuclear Complex]] |The Arak Heavy Water Reactor Facility, located at the [[IR-40|Arak Nuclear Complex]] (IR-40) was damaged or destroyed.<ref name="ISWJune13"/> |- |[[Fordow Fuel Enrichment Plant]] |The [[Fordow Fuel Enrichment Plant]] was struck, with an unknown amount of damage.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> The [[Atomic Energy Organization of Iran]] later stated that there had been limited damage to the site.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |[[Islamic Revolutionary Guard Corps Ground Forces|IRGC Ground Forces]] 29th Nabi Akram Division |An [[Supply depot|ammunition depot]] for the [[Islamic Revolutionary Guard Corps Ground Forces]]'s (NEZSA) 29th Nabi Akram Division was destroyed in [[Kermanshah province]].<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |Hazrat-e Masoumeh Air Defense Site |The Hazrat-e Masoumeh Air Defense Site was destroyed, and a colonel in the [[Islamic Republic of Iran Army|Iranian Army]] was killed in the strike.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |Sobashi radar site |The Sobashi radar site, located in the Khatam ol Anbia Western Air Defense Zone in [[Hamadan province]], which served "as a command center for all of Iran's air defense systems", was destroyed.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |[[Piranshahr]] Military Base |Damage occurred at the [[Piranshahr]] Military Base.<ref name="ISWJune13"/> |- |[[Kermanshah]] Underground Missile Facility |The Kermanshah Underground Missile Facility (UGF), an underground base of the Iranian military which housed [[Qiam 1]] ballistic missiles, was destroyed.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[Tehran]] [[Ballistic Missile]] Air Defense Base |[[Mossad]] damaged the Iranian Ballistic Missile Air Defense Base located near [[Tehran]] using a drone.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[Tabriz Shahid Madani International Airport|Iranian Air Force 2nd Tactical Airbase]] |The [[Tabriz Shahid Madani International Airport]], which also serves as the 2nd Tactical Airbase for the [[Islamic Republic of Iran Air Force|Iranian Air Force]] was damaged or destroyed.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[Islamic Revolutionary Guard Corps|IRGC]] [[Tabriz]] missile launch sites |Multiple [[Islamic Revolutionary Guard Corps]] (IRGC) missile launch sites were destroyed near [[Tabriz]], [[East Azerbaijan province]].<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[Islamic Revolutionary Guard Corps|IRGC]] base in [[Sardasht, West Azerbaijan]] |"An unspecified [[Islamic Revolutionary Guards Corps]] (IRGC) base in Sardasht, West Azerbaijan Province" was struck.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |One Holding Tower |Damage to the One Holding Tower in northern [[Tehran]] occurred.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |Welfare Department building in [[Qasr-e Shirin]] |The Welfare Department building in [[Qasr-e Shirin]] was destroyed.<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] 5tu1z97dlqb6ey2tqejbm7cqv3zyy7k 4814402 4814391 2025-06-14T15:30:53Z AkakiBalanchivadze 92095 4814402 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[[[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |[[Isfahan Nuclear Technology/Research Center|Esfahan Nuclear Technology Center]] |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> The [[Atomic Energy Organization of Iran]] later stated that there had been limited damage to the site.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[Tehran]] [[Ballistic Missile]] Air Defense Base |[[Mossad]] damaged the Iranian Ballistic Missile Air Defense Base located near [[Tehran]] using a drone.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[Tabriz Shahid Madani International Airport|Iranian Air Force 2nd Tactical Airbase]] |The [[Tabriz Shahid Madani International Airport]], which also serves as the 2nd Tactical Airbase for the [[Islamic Republic of Iran Air Force|Iranian Air Force]] was damaged or destroyed.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[Islamic Revolutionary Guard Corps|IRGC]] [[Tabriz]] missile launch sites |Multiple [[Islamic Revolutionary Guard Corps]] (IRGC) missile launch sites were destroyed near [[Tabriz]], [[East Azerbaijan province]].<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[Islamic Revolutionary Guard Corps|IRGC]] base in [[Sardasht, West Azerbaijan]] |"An unspecified [[Islamic Revolutionary Guards Corps]] (IRGC) base in Sardasht, West Azerbaijan Province" was struck.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |One Holding Tower |Damage to the One Holding Tower in northern [[Tehran]] occurred.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |Welfare Department building in [[Qasr-e Shirin]] |The Welfare Department building in [[Qasr-e Shirin]] was destroyed.<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] 32b77pr1w8q8klogrqx6h5fo0l9lx8o 4814485 4814402 2025-06-14T18:21:58Z AkakiBalanchivadze 92095 /* ლოკაციები */ 4814485 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[[[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |[[Isfahan Nuclear Technology/Research Center|Esfahan Nuclear Technology Center]] |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> The [[Atomic Energy Organization of Iran]] later stated that there had been limited damage to the site.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] 9k8ixe9xgdhx1m2ws30tl9lzbusir8r 4814486 4814485 2025-06-14T18:24:14Z AkakiBalanchivadze 92095 4814486 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |[[Isfahan Nuclear Technology/Research Center|Esfahan Nuclear Technology Center]] |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] kk680reiluu73q7jbqcugagx8yr9zj1 4814487 4814486 2025-06-14T18:29:43Z AkakiBalanchivadze 92095 /* ლოკაციები */ 4814487 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{მუშავდება/ძირი|[[სპეციალური:Contributions/AkakiBalanchivadze|AkakiBalanchivadze]].|13|06|2025}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] t7e74m8fpey6t5wcjl6a8mkke13weso 4814488 4814487 2025-06-14T18:29:53Z AkakiBalanchivadze 92095 4814488 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] h91gjbdjm9r39kkqquwpymwyg0t7fgn 4814489 4814488 2025-06-14T18:38:05Z AkakiBalanchivadze 92095 4814489 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==13 ივნისი== ===დილა=== [[File:Explosions in different areas of Tehran following Israeli attack Mizan 13 June 30.jpg|thumb|Impact on buildings in Tehran]] [[File:The Zionist regime's 2025 attack on some areas in Tehran 23 Tasnim.jpg|thumb|Aftermath of the Israeli strikes in Tehran]] 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ფართომასშტაბიანი დარტყმა განახორციელეს ირანის ბირთვული ობიექტებისა და სამხედრო ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ.[1] ისრაელის დროით, დილის 6:30-ზე, ისრაელის საჰაერო ძალებმა დარტყმების ხუთი ტალღა განახორციელეს.[2] ოპერაცია ათობით ობიექტზე იყო ფოკუსირებული, მათ შორის ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებულ ადგილებზე, სამხედრო მეთაურებსა და ბაზებზე.[1] „მოსადმა“ ასევე ჩაატარა კოორდინირებული საიდუმლო დივერსიული მისიების სერია, რომლებიც ირანის საჰაერო თავდაცვის სისტემებსა და სარაკეტო ინფრასტრუქტურაზე იყო მიმართული.[3] ისრაელმა განაცხადა, მისმა ძალებმა ირანისთვის მოულოდნელ ობიექტებს შეუტიეს.[1] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] 35uugyj3nyxxgmn0kp1orv004sx2flq 4814490 4814489 2025-06-14T18:39:49Z AkakiBalanchivadze 92095 4814490 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==13 ივნისი== ===დილა=== [[File:Explosions in different areas of Tehran following Israeli attack Mizan 13 June 30.jpg|thumb|Impact on buildings in Tehran]] [[File:The Zionist regime's 2025 attack on some areas in Tehran 23 Tasnim.jpg|thumb|Aftermath of the Israeli strikes in Tehran]] 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ფართომასშტაბიანი დარტყმა განახორციელეს ირანის ბირთვული ობიექტებისა და სამხედრო ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ისრაელის დროით, დილის 6:30-ზე, ისრაელის საჰაერო ძალებმა დარტყმების ხუთი ტალღა განახორციელეს.<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ოპერაცია ათობით ობიექტზე იყო ფოკუსირებული, მათ შორის ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებულ ადგილებზე, სამხედრო მეთაურებსა და ბაზებზე.<ref name="JPost20250613a" /> „მოსადმა“ ასევე ჩაატარა კოორდინირებული საიდუმლო დივერსიული მისიების სერია, რომლებიც ირანის საჰაერო თავდაცვის სისტემებსა და სარაკეტო ინფრასტრუქტურაზე იყო მიმართული.<ref>{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელმა განაცხადა, მისმა ძალებმა ირანისთვის მოულოდნელ ობიექტებს შეუტიეს.<ref name="JPost20250613a" /> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] fjt35tas9hwdy6liec5b2ckvae7rq1k 4814491 4814490 2025-06-14T18:41:33Z AkakiBalanchivadze 92095 4814491 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==13 ივნისი== ===დილა=== [[File:Explosions in different areas of Tehran following Israeli attack Mizan 13 June 30.jpg|thumb|Impact on buildings in Tehran]] [[File:The Zionist regime's 2025 attack on some areas in Tehran 23 Tasnim.jpg|thumb|Aftermath of the Israeli strikes in Tehran]] 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ფართომასშტაბიანი დარტყმა განახორციელეს ირანის ბირთვული ობიექტებისა და სამხედრო ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ისრაელის დროით, დილის 6:30-ზე, ისრაელის საჰაერო ძალებმა დარტყმების ხუთი ტალღა განახორციელეს.<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ოპერაცია ათობით ობიექტზე იყო ფოკუსირებული, მათ შორის ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებულ ადგილებზე, სამხედრო მეთაურებსა და ბაზებზე.<ref name="JPost20250613a" /> „მოსადმა“ ასევე ჩაატარა კოორდინირებული საიდუმლო დივერსიული მისიების სერია, რომლებიც ირანის საჰაერო თავდაცვის სისტემებსა და სარაკეტო ინფრასტრუქტურაზე იყო მიმართული.<ref>{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელმა განაცხადა, მისმა ძალებმა ირანისთვის მოულოდნელ ობიექტებს შეუტიეს.<ref name="JPost20250613a" /> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, პირველი დარტყმების დროს 200-ზე მეტმა ისრაელის თვითმფრინავმა 330-ზე მეტი საბრძოლო მასალა დაახლოებით 100 სამიზნის მიმართულებით გაისროლა. [1] ისრაელის ოფიციალური პირის თქმით, მოსადმა თეირანის მახლობლად საიდუმლო დრონების ბაზა შექმნა, რომელიც ოპერაციის ფარგლებში ისრაელისკენ მიმართული რაკეტების გამშვები პუნქტების დასაბომბად გამოიყენებოდა. [2] ისრაელის თავდაცვის ძალებთან კოორდინირებული მისია ასევე მოიცავდა ირანში ზუსტი მნიშვნელობის იარაღის გადატანასა და მოსადის კომანდო მებრძოლების მუშაობას საჰაერო თავდაცვის სისტემების გასანეიტრალებლად, რაც ისრაელის თვითმფრინავებისთვის საჰაერო უპირატესობას უზრუნველყოფდა. [2] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] qu40pzrrn4nv0hwmqefqq8gpbemm93m 4814492 4814491 2025-06-14T18:42:58Z AkakiBalanchivadze 92095 4814492 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==13 ივნისი== ===დილა=== [[File:Explosions in different areas of Tehran following Israeli attack Mizan 13 June 30.jpg|thumb|Impact on buildings in Tehran]] [[File:The Zionist regime's 2025 attack on some areas in Tehran 23 Tasnim.jpg|thumb|Aftermath of the Israeli strikes in Tehran]] 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ფართომასშტაბიანი დარტყმა განახორციელეს ირანის ბირთვული ობიექტებისა და სამხედრო ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ისრაელის დროით, დილის 6:30-ზე, ისრაელის საჰაერო ძალებმა დარტყმების ხუთი ტალღა განახორციელეს.<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ოპერაცია ათობით ობიექტზე იყო ფოკუსირებული, მათ შორის ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებულ ადგილებზე, სამხედრო მეთაურებსა და ბაზებზე.<ref name="JPost20250613a" /> „მოსადმა“ ასევე ჩაატარა კოორდინირებული საიდუმლო დივერსიული მისიების სერია, რომლებიც ირანის საჰაერო თავდაცვის სისტემებსა და სარაკეტო ინფრასტრუქტურაზე იყო მიმართული.<ref>{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელმა განაცხადა, მისმა ძალებმა ირანისთვის მოულოდნელ ობიექტებს შეუტიეს.<ref name="JPost20250613a" /> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, პირველი დარტყმების დროს 200-ზე მეტმა ისრაელის თვითმფრინავმა 330-ზე მეტი საბრძოლო მასალა დაახლოებით 100 სამიზნის მიმართულებით გაისროლა.<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის ოფიციალური პირის თქმით, მოსადმა თეირანის მახლობლად საიდუმლო დრონების ბაზა შექმნა, რომელიც ოპერაციის ფარგლებში ისრაელისკენ მიმართული რაკეტების გამშვები პუნქტების დასაბომბად გამოიყენებოდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებთან კოორდინირებული მისია ასევე მოიცავდა ირანში ზუსტი მნიშვნელობის იარაღის გადატანასა და მოსადის კომანდო მებრძოლების მუშაობას საჰაერო თავდაცვის სისტემების გასანეიტრალებლად, რაც ისრაელის თვითმფრინავებისთვის საჰაერო უპირატესობას უზრუნველყოფდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" /> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] d7wljf1u0og4pkhjw2pvlq0neyqdw64 4814493 4814492 2025-06-14T18:48:06Z AkakiBalanchivadze 92095 4814493 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==13 ივნისი== ===დილა=== [[File:Explosions in different areas of Tehran following Israeli attack Mizan 13 June 30.jpg|thumb|Impact on buildings in Tehran]] [[File:The Zionist regime's 2025 attack on some areas in Tehran 23 Tasnim.jpg|thumb|Aftermath of the Israeli strikes in Tehran]] 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ფართომასშტაბიანი დარტყმა განახორციელეს ირანის ბირთვული ობიექტებისა და სამხედრო ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ისრაელის დროით, დილის 6:30-ზე, ისრაელის საჰაერო ძალებმა დარტყმების ხუთი ტალღა განახორციელეს.<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ოპერაცია ათობით ობიექტზე იყო ფოკუსირებული, მათ შორის ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებულ ადგილებზე, სამხედრო მეთაურებსა და ბაზებზე.<ref name="JPost20250613a" /> „მოსადმა“ ასევე ჩაატარა კოორდინირებული საიდუმლო დივერსიული მისიების სერია, რომლებიც ირანის საჰაერო თავდაცვის სისტემებსა და სარაკეტო ინფრასტრუქტურაზე იყო მიმართული.<ref>{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელმა განაცხადა, მისმა ძალებმა ირანისთვის მოულოდნელ ობიექტებს შეუტიეს.<ref name="JPost20250613a" /> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, პირველი დარტყმების დროს 200-ზე მეტმა ისრაელის თვითმფრინავმა 330-ზე მეტი საბრძოლო მასალა დაახლოებით 100 სამიზნის მიმართულებით გაისროლა.<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის ოფიციალური პირის თქმით, მოსადმა თეირანის მახლობლად საიდუმლო დრონების ბაზა შექმნა, რომელიც ოპერაციის ფარგლებში ისრაელისკენ მიმართული რაკეტების გამშვები პუნქტების დასაბომბად გამოიყენებოდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებთან კოორდინირებული მისია ასევე მოიცავდა ირანში ზუსტი მნიშვნელობის იარაღის გადატანასა და მოსადის კომანდო მებრძოლების მუშაობას საჰაერო თავდაცვის სისტემების გასანეიტრალებლად, რაც ისრაელის თვითმფრინავებისთვის საჰაერო უპირატესობას უზრუნველყოფდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" /> თეირანში მთავრობასთან დაკავშირებულმა ოფიციალურმა პირმა, ჰამიდ ჰოსეინიმ, განაცხადა, რომ ისრაელის დარტყმა მმართველობის ზედა რგოლიმისთვის მოულოდნელი იყო. მან აღიარა, რომ ამან ირანს ეფექტური საჰაერო თავდაცვისუნარიანობა შეუზღუდა. ჰოსეინი შოკირებული იყო ისრაელის ინფილტრაციის სიღრმით.[1] „ნიუ-იორკ თაიმზთან“ გაზიარებული პირადი შეტყობინებების თანახმად, ირანელი ოფიციალური პირები განრისხებულები და გაკვირვებულები იყვნენ ირანის საჰაერო თავდაცვის უუნარობით. [1] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] k23iosikxsvfiy5vu1q7oi04e9v302l 4814494 4814493 2025-06-14T18:48:46Z AkakiBalanchivadze 92095 4814494 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==13 ივნისი== ===დილა=== [[File:Explosions in different areas of Tehran following Israeli attack Mizan 13 June 30.jpg|thumb|Impact on buildings in Tehran]] [[File:The Zionist regime's 2025 attack on some areas in Tehran 23 Tasnim.jpg|thumb|Aftermath of the Israeli strikes in Tehran]] 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ფართომასშტაბიანი დარტყმა განახორციელეს ირანის ბირთვული ობიექტებისა და სამხედრო ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ისრაელის დროით, დილის 6:30-ზე, ისრაელის საჰაერო ძალებმა დარტყმების ხუთი ტალღა განახორციელეს.<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ოპერაცია ათობით ობიექტზე იყო ფოკუსირებული, მათ შორის ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებულ ადგილებზე, სამხედრო მეთაურებსა და ბაზებზე.<ref name="JPost20250613a" /> „მოსადმა“ ასევე ჩაატარა კოორდინირებული საიდუმლო დივერსიული მისიების სერია, რომლებიც ირანის საჰაერო თავდაცვის სისტემებსა და სარაკეტო ინფრასტრუქტურაზე იყო მიმართული.<ref>{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელმა განაცხადა, მისმა ძალებმა ირანისთვის მოულოდნელ ობიექტებს შეუტიეს.<ref name="JPost20250613a" /> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, პირველი დარტყმების დროს 200-ზე მეტმა ისრაელის თვითმფრინავმა 330-ზე მეტი საბრძოლო მასალა დაახლოებით 100 სამიზნის მიმართულებით გაისროლა.<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის ოფიციალური პირის თქმით, მოსადმა თეირანის მახლობლად საიდუმლო დრონების ბაზა შექმნა, რომელიც ოპერაციის ფარგლებში ისრაელისკენ მიმართული რაკეტების გამშვები პუნქტების დასაბომბად გამოიყენებოდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებთან კოორდინირებული მისია ასევე მოიცავდა ირანში ზუსტი მნიშვნელობის იარაღის გადატანასა და მოსადის კომანდო მებრძოლების მუშაობას საჰაერო თავდაცვის სისტემების გასანეიტრალებლად, რაც ისრაელის თვითმფრინავებისთვის საჰაერო უპირატესობას უზრუნველყოფდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" /> თეირანში მთავრობასთან დაკავშირებულმა ოფიციალურმა პირმა, ჰამიდ ჰოსეინიმ, განაცხადა, რომ ისრაელის დარტყმა მმართველობის ზედა რგოლიმისთვის მოულოდნელი იყო. მან აღიარა, რომ ამან ირანს ეფექტური საჰაერო თავდაცვისუნარიანობა შეუზღუდა. ჰოსეინი შოკირებული იყო ისრაელის ინფილტრაციის სიღრმით.<ref name="NYTimes20250613b" /> „ნიუ-იორკ თაიმზთან“ გაზიარებული პირადი შეტყობინებების თანახმად, ირანელი ოფიციალური პირები განრისხებულები და გაკვირვებულები იყვნენ ირანის საჰაერო თავდაცვის უუნარობით.<ref name="NYTimes20250613b" /> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] qc2c6ctx4x6f6ntd3n9u6k77bous750 4814495 4814494 2025-06-14T19:17:04Z AkakiBalanchivadze 92095 /* დილა */ 4814495 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==13 ივნისი== ===დილა=== [[File:Explosions in different areas of Tehran following Israeli attack Mizan 13 June 30.jpg|thumb|Impact on buildings in Tehran]] [[File:The Zionist regime's 2025 attack on some areas in Tehran 23 Tasnim.jpg|thumb|Aftermath of the Israeli strikes in Tehran]] 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ფართომასშტაბიანი დარტყმა განახორციელეს ირანის ბირთვული ობიექტებისა და სამხედრო ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ისრაელის დროით, დილის 6:30-ზე, ისრაელის საჰაერო ძალებმა დარტყმების ხუთი ტალღა განახორციელეს.<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ოპერაცია ათობით ობიექტზე იყო ფოკუსირებული, მათ შორის ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებულ ადგილებზე, სამხედრო მეთაურებსა და ბაზებზე.<ref name="JPost20250613a" /> „მოსადმა“ ასევე ჩაატარა კოორდინირებული საიდუმლო დივერსიული მისიების სერია, რომლებიც ირანის საჰაერო თავდაცვის სისტემებსა და სარაკეტო ინფრასტრუქტურაზე იყო მიმართული.<ref>{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელმა განაცხადა, მისმა ძალებმა ირანისთვის მოულოდნელ ობიექტებს შეუტიეს.<ref name="JPost20250613a" /> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, პირველი დარტყმების დროს 200-ზე მეტმა ისრაელის თვითმფრინავმა 330-ზე მეტი საბრძოლო მასალა დაახლოებით 100 სამიზნის მიმართულებით გაისროლა.<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის ოფიციალური პირის თქმით, მოსადმა თეირანის მახლობლად საიდუმლო დრონების ბაზა შექმნა, რომელიც ოპერაციის ფარგლებში ისრაელისკენ მიმართული რაკეტების გამშვები პუნქტების დასაბომბად გამოიყენებოდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებთან კოორდინირებული მისია ასევე მოიცავდა ირანში ზუსტი მნიშვნელობის იარაღის გადატანასა და მოსადის კომანდო მებრძოლების მუშაობას საჰაერო თავდაცვის სისტემების გასანეიტრალებლად, რაც ისრაელის თვითმფრინავებისთვის საჰაერო უპირატესობას უზრუნველყოფდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" /> თეირანში მთავრობასთან დაკავშირებულმა ოფიციალურმა პირმა, ჰამიდ ჰოსეინიმ, განაცხადა, რომ ისრაელის დარტყმა მმართველობის ზედა რგოლიმისთვის მოულოდნელი იყო. მან აღიარა, რომ ამან ირანს ეფექტური საჰაერო თავდაცვისუნარიანობა შეუზღუდა. ჰოსეინი შოკირებული იყო ისრაელის ინფილტრაციის სიღრმით.<ref name="NYTimes20250613b" /> „ნიუ-იორკ თაიმზთან“ გაზიარებული პირადი შეტყობინებების თანახმად, ირანელი ოფიციალური პირები განრისხებულები და გაკვირვებულები იყვნენ ირანის საჰაერო თავდაცვის უუნარობით.<ref name="NYTimes20250613b" /> აფეთქებები მოხდა ნატანზში, ისპაჰანის პროვინციაში, სადაც ირანის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ბირთვული ობიექტი მდებარეობს. ირანის სახელმწიფო ტელევიზიამ დაადასტურა „ხმაურიანი აფეთქებები“ ობიექტის მახლობლად, სადაც ორი გამამდიდრებელი ქარხანაა განთავსებული: დიდი მიწისქვეშა საწვავის გამდიდრების ქარხანა (FEP) და მიწისზედა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP). [1] ასევე სამიზნე გახდა ხონდაბისა და ხორამაბადის ბირთვული ობიექტები. [2] [3] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] jsxuykdplj9vddyrd09lygceu0ivr6a 4814496 4814495 2025-06-14T19:19:16Z AkakiBalanchivadze 92095 /* დილა */ 4814496 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==13 ივნისი== ===დილა=== [[File:Explosions in different areas of Tehran following Israeli attack Mizan 13 June 30.jpg|thumb|Impact on buildings in Tehran]] [[File:The Zionist regime's 2025 attack on some areas in Tehran 23 Tasnim.jpg|thumb|Aftermath of the Israeli strikes in Tehran]] 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ფართომასშტაბიანი დარტყმა განახორციელეს ირანის ბირთვული ობიექტებისა და სამხედრო ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ისრაელის დროით, დილის 6:30-ზე, ისრაელის საჰაერო ძალებმა დარტყმების ხუთი ტალღა განახორციელეს.<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ოპერაცია ათობით ობიექტზე იყო ფოკუსირებული, მათ შორის ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებულ ადგილებზე, სამხედრო მეთაურებსა და ბაზებზე.<ref name="JPost20250613a" /> „მოსადმა“ ასევე ჩაატარა კოორდინირებული საიდუმლო დივერსიული მისიების სერია, რომლებიც ირანის საჰაერო თავდაცვის სისტემებსა და სარაკეტო ინფრასტრუქტურაზე იყო მიმართული.<ref>{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელმა განაცხადა, მისმა ძალებმა ირანისთვის მოულოდნელ ობიექტებს შეუტიეს.<ref name="JPost20250613a" /> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, პირველი დარტყმების დროს 200-ზე მეტმა ისრაელის თვითმფრინავმა 330-ზე მეტი საბრძოლო მასალა დაახლოებით 100 სამიზნის მიმართულებით გაისროლა.<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის ოფიციალური პირის თქმით, მოსადმა თეირანის მახლობლად საიდუმლო დრონების ბაზა შექმნა, რომელიც ოპერაციის ფარგლებში ისრაელისკენ მიმართული რაკეტების გამშვები პუნქტების დასაბომბად გამოიყენებოდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებთან კოორდინირებული მისია ასევე მოიცავდა ირანში ზუსტი მნიშვნელობის იარაღის გადატანასა და მოსადის კომანდო მებრძოლების მუშაობას საჰაერო თავდაცვის სისტემების გასანეიტრალებლად, რაც ისრაელის თვითმფრინავებისთვის საჰაერო უპირატესობას უზრუნველყოფდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" /> თეირანში მთავრობასთან დაკავშირებულმა ოფიციალურმა პირმა, ჰამიდ ჰოსეინიმ, განაცხადა, რომ ისრაელის დარტყმა მმართველობის ზედა რგოლიმისთვის მოულოდნელი იყო. მან აღიარა, რომ ამან ირანს ეფექტური საჰაერო თავდაცვისუნარიანობა შეუზღუდა. ჰოსეინი შოკირებული იყო ისრაელის ინფილტრაციის სიღრმით.<ref name="NYTimes20250613b" /> „ნიუ-იორკ თაიმზთან“ გაზიარებული პირადი შეტყობინებების თანახმად, ირანელი ოფიციალური პირები განრისხებულები და გაკვირვებულები იყვნენ ირანის საჰაერო თავდაცვის უუნარობით.<ref name="NYTimes20250613b" /> Around 3{{nbsp}}am local time, Israeli Defense Minister [[Israel Katz]] declared a nationwide state of emergency, warning of an imminent missile and drone retaliation.<ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref> Warning sirens were activated across Israel in anticipation of a possible Iranian counterattack, though no ballistic missiles had been launched by Iran at the time of reporting.<ref name="JPost20250613a" /> Katz further described Israel's attack on Iran as a "preemptive strike".<ref name="Lubell">{{Cite news |last1=Lubell |first1=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=13 June 2025 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date= |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref> According to the IDF, the action was prompted by intelligence indicating Iran had amassed enough enriched uranium to produce up to 15 nuclear weapons within days.<ref name="JPost20250613a" /> Explosions were reported across Tehran, including near military bases and in neighborhoods housing senior commanders. Eyewitnesses described enormous flames and repeated blasts.<ref name="NYTimesLive20250612" /><ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=13 June 2025 |website=Iran International |language=en}}</ref> [[Fars News Agency]], which is linked to the IRGC, reported that multiple homes were struck in Shahrak-e Mahallati, a neighborhood in eastern Tehran where high-ranking Iranian military officers and their families reside.<ref name="IranIntlLive20250613a" /> The attack reportedly set on fire the IRGC headquarters in Tehran.<ref name="APNewsLive"/> Some residential complexes were hit during the attack, including ones that housed Iranian officers and officials. Reportedly, the strength of the explosions caused some buildings{{which|date=June 2025}} to collapse.<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=13 June 2025 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |access-date= |website=[[Time Magazine]] |language=en}}</ref> აფეთქებები მოხდა ნატანზში, ისპაჰანის პროვინციაში, სადაც ირანის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ბირთვული ობიექტი მდებარეობს. ირანის სახელმწიფო ტელევიზიამ დაადასტურა „ხმაურიანი აფეთქებები“ ობიექტის მახლობლად, სადაც ორი გამამდიდრებელი ქარხანაა განთავსებული: დიდი მიწისქვეშა საწვავის გამდიდრების ქარხანა (FEP) და მიწისზედა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP).<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=12 June 2025 |website=The Times of Israel }}</ref> ასევე სამიზნე გახდა ხონდაბისა და ხორამაბადის ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b" /><ref name=kh>{{cite web |date=13 June 2025 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=13 June 2025 |website=Shargh |language=fa}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] hoehhmwvt380le38uhjx30hn9mkqmyx 4814497 4814496 2025-06-14T19:22:07Z AkakiBalanchivadze 92095 4814497 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==13 ივნისი== ===დილა=== [[File:Explosions in different areas of Tehran following Israeli attack Mizan 13 June 30.jpg|thumb|Impact on buildings in Tehran]] [[File:The Zionist regime's 2025 attack on some areas in Tehran 23 Tasnim.jpg|thumb|Aftermath of the Israeli strikes in Tehran]] 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ფართომასშტაბიანი დარტყმა განახორციელეს ირანის ბირთვული ობიექტებისა და სამხედრო ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ისრაელის დროით, დილის 6:30-ზე, ისრაელის საჰაერო ძალებმა დარტყმების ხუთი ტალღა განახორციელეს.<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ოპერაცია ათობით ობიექტზე იყო ფოკუსირებული, მათ შორის ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებულ ადგილებზე, სამხედრო მეთაურებსა და ბაზებზე.<ref name="JPost20250613a" /> „მოსადმა“ ასევე ჩაატარა კოორდინირებული საიდუმლო დივერსიული მისიების სერია, რომლებიც ირანის საჰაერო თავდაცვის სისტემებსა და სარაკეტო ინფრასტრუქტურაზე იყო მიმართული.<ref>{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელმა განაცხადა, მისმა ძალებმა ირანისთვის მოულოდნელ ობიექტებს შეუტიეს.<ref name="JPost20250613a" /> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, პირველი დარტყმების დროს 200-ზე მეტმა ისრაელის თვითმფრინავმა 330-ზე მეტი საბრძოლო მასალა დაახლოებით 100 სამიზნის მიმართულებით გაისროლა.<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის ოფიციალური პირის თქმით, მოსადმა თეირანის მახლობლად საიდუმლო დრონების ბაზა შექმნა, რომელიც ოპერაციის ფარგლებში ისრაელისკენ მიმართული რაკეტების გამშვები პუნქტების დასაბომბად გამოიყენებოდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებთან კოორდინირებული მისია ასევე მოიცავდა ირანში ზუსტი მნიშვნელობის იარაღის გადატანასა და მოსადის კომანდო მებრძოლების მუშაობას საჰაერო თავდაცვის სისტემების გასანეიტრალებლად, რაც ისრაელის თვითმფრინავებისთვის საჰაერო უპირატესობას უზრუნველყოფდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" /> თეირანში მთავრობასთან დაკავშირებულმა ოფიციალურმა პირმა, ჰამიდ ჰოსეინიმ, განაცხადა, რომ ისრაელის დარტყმა მმართველობის ზედა რგოლიმისთვის მოულოდნელი იყო. მან აღიარა, რომ ამან ირანს ეფექტური საჰაერო თავდაცვისუნარიანობა შეუზღუდა. ჰოსეინი შოკირებული იყო ისრაელის ინფილტრაციის სიღრმით.<ref name="NYTimes20250613b" /> „ნიუ-იორკ თაიმზთან“ გაზიარებული პირადი შეტყობინებების თანახმად, ირანელი ოფიციალური პირები განრისხებულები და გაკვირვებულები იყვნენ ირანის საჰაერო თავდაცვის უუნარობით.<ref name="NYTimes20250613b" /> ადგილობრივი დროით დაახლოებით დილის 3 საათზე, ისრაელის თავდაცვის მინისტრმა [[ისრაელ კაცი]] მთელი ქვეყნის მასშტაბით საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა და რაკეტებითა და დრონებით საპასუხო ქმედებების შესახებ გააფრთხილა.<ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref> ირანის შესაძლო კონტრშეტევის მოლოდინში, მთელ ისრაელში გამაფრთხილებელი სირენები გააქტიურდა, თუმცა ინფორმაციის გავრცელების დროისთვის ირანს ბალისტიკური რაკეტები არ გაუშვეს.<ref name="JPost20250613a" /> Katz further described Israel's attack on Iran as a "preemptive strike".<ref name="Lubell">{{Cite news |last1=Lubell |first1=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=13 June 2025 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date= |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, ეს ქმედება გამოწვეული იყო დაზვერვის ინფორმაციით, რომელიც მიუთითებდა, რომ ირანმა საკმარისი რაოდენობის გამდიდრებული ურანი დააგროვა იმისთვის, რომ რამდენიმე დღეში 15 ბირთვული იარაღი წარმოექმნა.<ref name="JPost20250613a" /> აფეთქებები დაფიქსირდა მთელ თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან ახლოს და უფროსი მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერენ უზარმაზარ ცეცხლს და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612" /><ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=13 June 2025 |website=Iran International |language=en}}</ref> [[ფარსის საინფორმაციო სააგენტო]], რომელიც ირანის რევოლუციურ გუშაგთა კორპუსთან არის დაკავშირებული, იტყობინება, რომ შაჰრაკ-ე მაჰალათიში, თეირანის აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარე უბანში, სადაც ირანელი მაღალი თანამდებობის პირები და მათი ოჯახები ცხოვრობენ, რამდენიმე სახლი დაზიანდა.<ref name="IranIntlLive20250613a" /> გავრცელებული ინფორმაციით, თავდასხმამ თეირანში ირანის რევოლუციური გუშაგთა კორპუსის შტაბ-ბინას ცეცხლი წაუკიდა.<ref name="APNewsLive"/> თავდასხმის დროს რამდენიმე საცხოვრებელი კომპლექსი დაზიანდა, მათ შორის ისეთებიც, სადაც ირანელი ოფიცრები და ოფიციალური პირები ცხოვრობდნენ. გავრცელებული ინფორმაციით, აფეთქებების სიძლიერემ ზოგიერთი შენობის ჩამონგრევა გამოიწვია.<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=13 June 2025 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |access-date= |website=[[Time Magazine]] |language=en}}</ref> აფეთქებები მოხდა ნატანზში, ისპაჰანის პროვინციაში, სადაც ირანის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ბირთვული ობიექტი მდებარეობს. ირანის სახელმწიფო ტელევიზიამ დაადასტურა „ხმაურიანი აფეთქებები“ ობიექტის მახლობლად, სადაც ორი გამამდიდრებელი ქარხანაა განთავსებული: დიდი მიწისქვეშა საწვავის გამდიდრების ქარხანა (FEP) და მიწისზედა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP).<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=12 June 2025 |website=The Times of Israel }}</ref> ასევე სამიზნე გახდა ხონდაბისა და ხორამაბადის ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b" /><ref name=kh>{{cite web |date=13 June 2025 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=13 June 2025 |website=Shargh |language=fa}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] 2gm11kp5hxxvuxb6l7x1ujp69tq3q3y 4814498 4814497 2025-06-14T19:26:29Z AkakiBalanchivadze 92095 /* დილა */ 4814498 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==13 ივნისი== ===დილა=== [[File:Explosions in different areas of Tehran following Israeli attack Mizan 13 June 30.jpg|thumb|Impact on buildings in Tehran]] [[File:The Zionist regime's 2025 attack on some areas in Tehran 23 Tasnim.jpg|thumb|Aftermath of the Israeli strikes in Tehran]] 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ფართომასშტაბიანი დარტყმა განახორციელეს ირანის ბირთვული ობიექტებისა და სამხედრო ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ისრაელის დროით, დილის 6:30-ზე, ისრაელის საჰაერო ძალებმა დარტყმების ხუთი ტალღა განახორციელეს.<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ოპერაცია ათობით ობიექტზე იყო ფოკუსირებული, მათ შორის ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებულ ადგილებზე, სამხედრო მეთაურებსა და ბაზებზე.<ref name="JPost20250613a" /> „მოსადმა“ ასევე ჩაატარა კოორდინირებული საიდუმლო დივერსიული მისიების სერია, რომლებიც ირანის საჰაერო თავდაცვის სისტემებსა და სარაკეტო ინფრასტრუქტურაზე იყო მიმართული.<ref>{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელმა განაცხადა, მისმა ძალებმა ირანისთვის მოულოდნელ ობიექტებს შეუტიეს.<ref name="JPost20250613a" /> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, პირველი დარტყმების დროს 200-ზე მეტმა ისრაელის თვითმფრინავმა 330-ზე მეტი საბრძოლო მასალა დაახლოებით 100 სამიზნის მიმართულებით გაისროლა.<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის ოფიციალური პირის თქმით, მოსადმა თეირანის მახლობლად საიდუმლო დრონების ბაზა შექმნა, რომელიც ოპერაციის ფარგლებში ისრაელისკენ მიმართული რაკეტების გამშვები პუნქტების დასაბომბად გამოიყენებოდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებთან კოორდინირებული მისია ასევე მოიცავდა ირანში ზუსტი მნიშვნელობის იარაღის გადატანასა და მოსადის კომანდო მებრძოლების მუშაობას საჰაერო თავდაცვის სისტემების გასანეიტრალებლად, რაც ისრაელის თვითმფრინავებისთვის საჰაერო უპირატესობას უზრუნველყოფდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" /> თეირანში მთავრობასთან დაკავშირებულმა ოფიციალურმა პირმა, ჰამიდ ჰოსეინიმ, განაცხადა, რომ ისრაელის დარტყმა მმართველობის ზედა რგოლიმისთვის მოულოდნელი იყო. მან აღიარა, რომ ამან ირანს ეფექტური საჰაერო თავდაცვისუნარიანობა შეუზღუდა. ჰოსეინი შოკირებული იყო ისრაელის ინფილტრაციის სიღრმით.<ref name="NYTimes20250613b" /> „ნიუ-იორკ თაიმზთან“ გაზიარებული პირადი შეტყობინებების თანახმად, ირანელი ოფიციალური პირები განრისხებულები და გაკვირვებულები იყვნენ ირანის საჰაერო თავდაცვის უუნარობით.<ref name="NYTimes20250613b" /> ადგილობრივი დროით დაახლოებით დილის 3 საათზე, ისრაელის თავდაცვის მინისტრმა [[ისრაელ კაცი|ისრაელ კაცმა]] მთელი ქვეყნის მასშტაბით საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა და რაკეტებითა და დრონებით საპასუხო ქმედებების შესახებ გააფრთხილა მოსახლეობა.<ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref> ირანის შესაძლო კონტრშეტევის მოლოდინში, მთელ ისრაელში გამაფრთხილებელი სირენები გააქტიურდა, თუმცა ინფორმაციის გავრცელების დროისთვის ირანს ბალისტიკური რაკეტები არ ჰქონდა გაშვებული.<ref name="JPost20250613a" /> Katz further described Israel's attack on Iran as a "preemptive strike".<ref name="Lubell">{{Cite news |last1=Lubell |first1=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=13 June 2025 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date= |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, ეს ქმედება გამოწვეული იყო დაზვერვის ინფორმაციით, რომელიც მიუთითებდა, რომ ირანმა საკმარისი რაოდენობის გამდიდრებული ურანი დააგროვა იმისთვის, რომ რამდენიმე დღეში 15 ბირთვული იარაღი წარმოექმნა.<ref name="JPost20250613a" /> აფეთქებები დაფიქსირდა მთელ თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან ახლოს და უფროსი მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლს და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612" /><ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=13 June 2025 |website=Iran International |language=en}}</ref> ფარსის საინფორმაციო სააგენტო, რომელიც ირანის რევოლუციურ გუშაგთა კორპუსთან არის დაკავშირებული, იტყობინებოდა, რომ შაჰრაკ-ე მაჰალათიში, თეირანის აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარე უბანში, სადაც ირანელი მაღალი თანამდებობის პირები და მათი ოჯახები ცხოვრობენ, რამდენიმე სახლი დაზიანდა.<ref name="IranIntlLive20250613a" /> გავრცელებული ინფორმაციით, თავდასხმისას თეირანში ირანის რევოლუციური გუშაგთა კორპუსის შტაბ-ბინას ცეცხლი გაუჩნდა.<ref name="APNewsLive"/> თავდასხმის დროს რამდენიმე საცხოვრებელი კომპლექსი დაზიანდა, მათ შორის ისეთებიც, სადაც ირანელი ოფიცრები და ოფიციალური პირები ცხოვრობდნენ. გავრცელებული ინფორმაციით, აფეთქებების სიძლიერემ ზოგიერთი შენობის ნგრევა გამოიწვია.<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=13 June 2025 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |access-date= |website=[[Time Magazine]] |language=en}}</ref> აფეთქებები მოხდა ნატანზში, ისპაჰანის პროვინციაში, სადაც ირანის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ბირთვული ობიექტი მდებარეობს. ირანის სახელმწიფო ტელევიზიამ დაადასტურა „ხმაურიანი აფეთქებები“ ობიექტის მახლობლად, სადაც ორი გამამდიდრებელი ქარხანაა განთავსებული: დიდი მიწისქვეშა საწვავის გამდიდრების ქარხანა (FEP) და მიწისზედა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP).<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=12 June 2025 |website=The Times of Israel }}</ref> ასევე სამიზნე გახდა ხონდაბისა და ხორამაბადის ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b" /><ref name=kh>{{cite web |date=13 June 2025 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=13 June 2025 |website=Shargh |language=fa}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] lul4j9tu2xacdg6kbtpfrzpv3y77lpz 4814499 4814498 2025-06-14T19:28:08Z AkakiBalanchivadze 92095 /* დილა */ 4814499 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==13 ივნისი== ===დილა=== [[File:Explosions in different areas of Tehran following Israeli attack Mizan 13 June 30.jpg|thumb|დაზიანებული შენობა თეირანში]] [[File:The Zionist regime's 2025 attack on some areas in Tehran 23 Tasnim.jpg|thumb|ისრაელის შეტევის შედეგები თეირანში]] 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ფართომასშტაბიანი დარტყმა განახორციელეს ირანის ბირთვული ობიექტებისა და სამხედრო ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ისრაელის დროით, დილის 6:30-ზე, ისრაელის საჰაერო ძალებმა დარტყმების ხუთი ტალღა განახორციელეს.<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ოპერაცია ათობით ობიექტზე იყო ფოკუსირებული, მათ შორის ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებულ ადგილებზე, სამხედრო მეთაურებსა და ბაზებზე.<ref name="JPost20250613a" /> „მოსადმა“ ასევე ჩაატარა კოორდინირებული საიდუმლო დივერსიული მისიების სერია, რომლებიც ირანის საჰაერო თავდაცვის სისტემებსა და სარაკეტო ინფრასტრუქტურაზე იყო მიმართული.<ref>{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელმა განაცხადა, მისმა ძალებმა ირანისთვის მოულოდნელ ობიექტებს შეუტიეს.<ref name="JPost20250613a" /> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, პირველი დარტყმების დროს 200-ზე მეტმა ისრაელის თვითმფრინავმა 330-ზე მეტი საბრძოლო მასალა დაახლოებით 100 სამიზნის მიმართულებით გაისროლა.<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის ოფიციალური პირის თქმით, მოსადმა თეირანის მახლობლად საიდუმლო დრონების ბაზა შექმნა, რომელიც ოპერაციის ფარგლებში ისრაელისკენ მიმართული რაკეტების გამშვები პუნქტების დასაბომბად გამოიყენებოდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებთან კოორდინირებული მისია ასევე მოიცავდა ირანში ზუსტი მნიშვნელობის იარაღის გადატანასა და მოსადის კომანდო მებრძოლების მუშაობას საჰაერო თავდაცვის სისტემების გასანეიტრალებლად, რაც ისრაელის თვითმფრინავებისთვის საჰაერო უპირატესობას უზრუნველყოფდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" /> თეირანში მთავრობასთან დაკავშირებულმა ოფიციალურმა პირმა, ჰამიდ ჰოსეინიმ, განაცხადა, რომ ისრაელის დარტყმა მმართველობის ზედა რგოლიმისთვის მოულოდნელი იყო. მან აღიარა, რომ ამან ირანს ეფექტური საჰაერო თავდაცვისუნარიანობა შეუზღუდა. ჰოსეინი შოკირებული იყო ისრაელის ინფილტრაციის სიღრმით.<ref name="NYTimes20250613b" /> „ნიუ-იორკ თაიმზთან“ გაზიარებული პირადი შეტყობინებების თანახმად, ირანელი ოფიციალური პირები განრისხებულები და გაკვირვებულები იყვნენ ირანის საჰაერო თავდაცვის უუნარობით.<ref name="NYTimes20250613b" /> ადგილობრივი დროით დაახლოებით დილის 3 საათზე, ისრაელის თავდაცვის მინისტრმა [[ისრაელ კაცი|ისრაელ კაცმა]] მთელი ქვეყნის მასშტაბით საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა და რაკეტებითა და დრონებით საპასუხო ქმედებების შესახებ გააფრთხილა მოსახლეობა.<ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref> ირანის შესაძლო კონტრშეტევის მოლოდინში, მთელ ისრაელში გამაფრთხილებელი სირენები გააქტიურდა, თუმცა ინფორმაციის გავრცელების დროისთვის ირანს ბალისტიკური რაკეტები არ ჰქონდა გაშვებული.<ref name="JPost20250613a" /><ref name="Lubell">{{Cite news |last1=Lubell |first1=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=13 June 2025 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date= |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, ეს ქმედება გამოწვეული იყო დაზვერვის ინფორმაციით, რომელიც მიუთითებდა, რომ ირანმა საკმარისი რაოდენობის გამდიდრებული ურანი დააგროვა იმისთვის, რომ რამდენიმე დღეში 15 ბირთვული იარაღი წარმოექმნა.<ref name="JPost20250613a" /> აფეთქებები დაფიქსირდა მთელ თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან ახლოს და უფროსი მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლს და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612" /><ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=13 June 2025 |website=Iran International |language=en}}</ref> ფარსის საინფორმაციო სააგენტო, რომელიც ირანის რევოლუციურ გუშაგთა კორპუსთან არის დაკავშირებული, იტყობინებოდა, რომ შაჰრაკ-ე მაჰალათიში, თეირანის აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარე უბანში, სადაც ირანელი მაღალი თანამდებობის პირები და მათი ოჯახები ცხოვრობენ, რამდენიმე სახლი დაზიანდა.<ref name="IranIntlLive20250613a" /> გავრცელებული ინფორმაციით, თავდასხმისას თეირანში ირანის რევოლუციური გუშაგთა კორპუსის შტაბ-ბინას ცეცხლი გაუჩნდა.<ref name="APNewsLive"/> თავდასხმის დროს რამდენიმე საცხოვრებელი კომპლექსი დაზიანდა, მათ შორის ისეთებიც, სადაც ირანელი ოფიცრები და ოფიციალური პირები ცხოვრობდნენ. გავრცელებული ინფორმაციით, აფეთქებების სიძლიერემ ზოგიერთი შენობის ნგრევა გამოიწვია.<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=13 June 2025 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |access-date= |website=[[Time Magazine]] |language=en}}</ref> აფეთქებები მოხდა ნატანზში, ისპაჰანის პროვინციაში, სადაც ირანის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ბირთვული ობიექტი მდებარეობს. ირანის სახელმწიფო ტელევიზიამ დაადასტურა „ხმაურიანი აფეთქებები“ ობიექტის მახლობლად, სადაც ორი გამამდიდრებელი ქარხანაა განთავსებული: დიდი მიწისქვეშა საწვავის გამდიდრების ქარხანა (FEP) და მიწისზედა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP).<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=12 June 2025 |website=The Times of Israel }}</ref> ასევე სამიზნე გახდა ხონდაბისა და ხორამაბადის ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b" /><ref name=kh>{{cite web |date=13 June 2025 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=13 June 2025 |website=Shargh |language=fa}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] fkqjx3g08s5iegxr5r9t3moig77hbta 4814500 4814499 2025-06-14T19:33:11Z Narazeni 12619 4814500 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზი|ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]]<nowiki/>ბირთვული ობიექტი მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==13 ივნისი== ===დილა=== [[File:Explosions in different areas of Tehran following Israeli attack Mizan 13 June 30.jpg|thumb|დაზიანებული შენობა თეირანში]] [[File:The Zionist regime's 2025 attack on some areas in Tehran 23 Tasnim.jpg|thumb|ისრაელის შეტევის შედეგები თეირანში]] 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ფართომასშტაბიანი დარტყმა განახორციელეს ირანის ბირთვული ობიექტებისა და სამხედრო ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ისრაელის დროით, დილის 6:30-ზე, ისრაელის საჰაერო ძალებმა დარტყმების ხუთი ტალღა განახორციელეს.<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ოპერაცია ათობით ობიექტზე იყო ფოკუსირებული, მათ შორის ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებულ ადგილებზე, სამხედრო მეთაურებსა და ბაზებზე.<ref name="JPost20250613a" /> „მოსადმა“ ასევე ჩაატარა კოორდინირებული საიდუმლო დივერსიული მისიების სერია, რომლებიც ირანის საჰაერო თავდაცვის სისტემებსა და სარაკეტო ინფრასტრუქტურაზე იყო მიმართული.<ref>{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელმა განაცხადა, მისმა ძალებმა ირანისთვის მოულოდნელ ობიექტებს შეუტიეს.<ref name="JPost20250613a" /> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, პირველი დარტყმების დროს 200-ზე მეტმა ისრაელის თვითმფრინავმა 330-ზე მეტი საბრძოლო მასალა დაახლოებით 100 სამიზნის მიმართულებით გაისროლა.<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის ოფიციალური პირის თქმით, მოსადმა თეირანის მახლობლად საიდუმლო დრონების ბაზა შექმნა, რომელიც ოპერაციის ფარგლებში ისრაელისკენ მიმართული რაკეტების გამშვები პუნქტების დასაბომბად გამოიყენებოდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებთან კოორდინირებული მისია ასევე მოიცავდა ირანში ზუსტი მნიშვნელობის იარაღის გადატანასა და მოსადის კომანდო მებრძოლების მუშაობას საჰაერო თავდაცვის სისტემების გასანეიტრალებლად, რაც ისრაელის თვითმფრინავებისთვის საჰაერო უპირატესობას უზრუნველყოფდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" /> თეირანში მთავრობასთან დაკავშირებულმა ოფიციალურმა პირმა, ჰამიდ ჰოსეინიმ, განაცხადა, რომ ისრაელის დარტყმა მმართველობის ზედა რგოლიმისთვის მოულოდნელი იყო. მან აღიარა, რომ ამან ირანს ეფექტური საჰაერო თავდაცვისუნარიანობა შეუზღუდა. ჰოსეინი შოკირებული იყო ისრაელის ინფილტრაციის სიღრმით.<ref name="NYTimes20250613b" /> „ნიუ-იორკ თაიმზთან“ გაზიარებული პირადი შეტყობინებების თანახმად, ირანელი ოფიციალური პირები განრისხებულები და გაკვირვებულები იყვნენ ირანის საჰაერო თავდაცვის უუნარობით.<ref name="NYTimes20250613b" /> ადგილობრივი დროით დაახლოებით დილის 3 საათზე, ისრაელის თავდაცვის მინისტრმა [[ისრაელ კაცი|ისრაელ კაცმა]] მთელი ქვეყნის მასშტაბით საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა და რაკეტებითა და დრონებით საპასუხო ქმედებების შესახებ გააფრთხილა მოსახლეობა.<ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref> ირანის შესაძლო კონტრშეტევის მოლოდინში, მთელ ისრაელში გამაფრთხილებელი სირენები გააქტიურდა, თუმცა ინფორმაციის გავრცელების დროისთვის ირანს ბალისტიკური რაკეტები არ ჰქონდა გაშვებული.<ref name="JPost20250613a" /><ref name="Lubell">{{Cite news |last1=Lubell |first1=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=13 June 2025 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date= |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, ეს ქმედება გამოწვეული იყო დაზვერვის ინფორმაციით, რომელიც მიუთითებდა, რომ ირანმა საკმარისი რაოდენობის გამდიდრებული ურანი დააგროვა იმისთვის, რომ რამდენიმე დღეში 15 ბირთვული იარაღი წარმოექმნა.<ref name="JPost20250613a" /> აფეთქებები დაფიქსირდა მთელ თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან ახლოს და უფროსი მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლს და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612" /><ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=13 June 2025 |website=Iran International |language=en}}</ref> ფარსის საინფორმაციო სააგენტო, რომელიც ირანის რევოლუციურ გუშაგთა კორპუსთან არის დაკავშირებული, იტყობინებოდა, რომ შაჰრაკ-ე მაჰალათიში, თეირანის აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარე უბანში, სადაც ირანელი მაღალი თანამდებობის პირები და მათი ოჯახები ცხოვრობენ, რამდენიმე სახლი დაზიანდა.<ref name="IranIntlLive20250613a" /> გავრცელებული ინფორმაციით, თავდასხმისას თეირანში ირანის რევოლუციური გუშაგთა კორპუსის შტაბ-ბინას ცეცხლი გაუჩნდა.<ref name="APNewsLive"/> თავდასხმის დროს რამდენიმე საცხოვრებელი კომპლექსი დაზიანდა, მათ შორის ისეთებიც, სადაც ირანელი ოფიცრები და ოფიციალური პირები ცხოვრობდნენ. გავრცელებული ინფორმაციით, აფეთქებების სიძლიერემ ზოგიერთი შენობის ნგრევა გამოიწვია.<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=13 June 2025 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |access-date= |website=[[Time Magazine]] |language=en}}</ref> აფეთქებები მოხდა ნატანზში, ისპაჰანის პროვინციაში, სადაც ირანის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ბირთვული ობიექტი მდებარეობს. ირანის სახელმწიფო ტელევიზიამ დაადასტურა „ხმაურიანი აფეთქებები“ ობიექტის მახლობლად, სადაც ორი გამამდიდრებელი ქარხანაა განთავსებული: დიდი მიწისქვეშა საწვავის გამდიდრების ქარხანა (FEP) და მიწისზედა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP).<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=12 June 2025 |website=The Times of Israel }}</ref> ასევე სამიზნე გახდა ხონდაბისა და ხორამაბადის ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b" /><ref name=kh>{{cite web |date=13 June 2025 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=13 June 2025 |website=Shargh |language=fa}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] 0i1vh0cd5haah3zm9dsqxvje33f4q91 4814501 4814500 2025-06-14T19:34:52Z Narazeni 12619 4814501 wikitext text/x-wiki {{მიმდინარე}} {{ინფოდაფა სამხედრო ოპერაცია |სახელი=ოპერაცია აღმავალი ლომი |ნაწილი=2024 წლის ირან-ისრაელის ომისა და ახლო აღმოსავლეთის კრიზისის (2023-დღემდე) |სურათი=[[File:Pictures of the Israeli attack on Tehran 1 Mehr (2).jpg|300პქ]] |სათაური=აფეთქებები თეირანში |scope= |ტიპი=საბოტაჟი, კიბერ თავდასხმა, დრონებით შეტევა |მდებარეობა=[[ირანი]] |კორდინატები= |დაიგეგმა= |დაგეგმა= |მეთაური = |ობიექტი=[[ირანის ბირთვული პროგრამა]]<br/>სამხედრო საცხოვრებლები და სამხედრო ინფრასტრუქტურა<br/>ჰუსეინ სალამი, მოჰამედ ბაღერი, ღოლამ ალი რაშიდი, ალი შამხანი და ამირ ალი ჰაჯიზადე |მიზანი=ირანის ბირთვული პროგრამის დაზიანება<ref>{{cite news |last1=Horovitz |first1=David |title='An immediate operational necessity': Why Israel finally attacked Iran's nuclear facilities |url=https://www.timesofisrael.com/an-immediate-operational-necessity-why-israel-finally-attacked-irans-nuclear-facilities/ |access-date=13 June 2025 |work=[[The Times of Israel]] |date=13 June 2025}}</ref> |თარიღი= |დაიწყო=[[13 ივნისი]], [[2025]] - მიმდინარე |დასრულდა= |განახორციელა={{დროშა|ისრაელი}}<br/>[[ისრაელის თავდაცვის ძალები]] * ისრაელის საჰაერო ძალები * [[მოსადი]] |შედეგი= |დანაკარგები='''ირანის მხრიდან'''<br>78+ მოკლული<br/>329+ დაჭრილი<ref>{{Cite news |last=null |date=2025-06-13 |title=Update from Leily Nikounazar |url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear |access-date=2025-06-13 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> |დახოცილები= |დაჭრილები= }} '''2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე''' — 2025 წლის 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის მიერ დაწყებული ფართომასშტაბიანი თავდასხმითი ოპერაცია ირანის რამდენიმე რაიონში მდებარე სამიზნეების წინააღმდეგ, კოდური სახელწოდებით '''„აღმავალი ლომი“'''. [[ისრაელის თავდაცვის ძალები|ისრაელის თავდაცვის ძალებისა]] და [[მოსადი|„მოსადის“]] მიერ განხორციელებული თავდასხმები მიმართული იყო ბირთვული და სამხედრო ობიექტებისა და მაღალი თანამდებობის პირების კერძო რეზიდენციებისკენ, რამაც გამოიწვია ძირითადი ბირთვული ობიექტების დაზიანება<ref>{{Cite news|date=13 June 2025|title=IDF attacks, destroys Natanz nuclear site, weapons during overnight strikes in Iran|work=The Jerusalem Post|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857603|access-date=13 June 2025}}</ref> და ირანის უმაღლესი სამხედრო ხელმძღვანელობის ლიკვიდაცია.<ref>{{Cite news|last=Fassihi|first=Farnaz|last2=Nauman|first2=Qasim|last3=Boxerman|first3=Aaron|last4=Kingsley|first4=Patrick|last5=Bergman|first5=Ronen|date=2025-06-13|title=Israel Strikes Iran's Nuclear Program, Killing Top Military Officials: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=2025-06-13|issn=0362-4331}}</ref> ეს ირანზე [[ირან-ერაყის ომი|ირან-ერაყის ომის]] შემდეგ ყველაზე მასშტაბური თავდასხმა იყო. თავდასხმამდე რამდენიმე თვით ადრე, ირანი და [[ამერიკის შეერთებული შტატები]] ახალ ბირთვულ შეთანხმებაზე მოლაპარაკებებს აწარმოებდნენ მას შემდეგ, რაც აშშ-ის პრეზიდენტმა [[დონალდ ტრამპი|დონალდ ტრამპმა]] თავისი პრეზიდენტობის პირველი ვადის დროს შეაჩერა გამოიყვანა აშშ ერთობლივი ყოვლისმომცველი მოქმედების გეგმიდან. ამჟამად ირანი ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებს, რაც იარაღის დასამზადებლად ვარგის დონეს უახლოვდება და უფრო თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით აჩქარებს ბირთვულ განვითარებას. ანალიტიკოსების აზრით, ეს აქტივობები გაცილებით აღემატება ნებისმიერ სავარაუდო სამოქალაქო მიზანს.<ref name="Economist20250128">{{Cite news|title=Iran's alarming nuclear dash will soon test Donald Trump|work=The Economist|url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/01/28/irans-alarming-nuclear-dash-will-soon-test-donald-trump|access-date=23 February 2025|issn=0013-0613}}</ref> თავდასხმამდე ერთი დღით ადრე, [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო|ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ]] (IAEA) 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა. ირანმა საპასუხოდ გამდიდრების ახალი ობიექტის გახსნის შესახებ განაცხადა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟება დაიწყო. ისრაელის ოპერაციის დაწყების შემდეგ, აფეთქებები დაფიქსირდა თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან და მაღალი რანგის მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლსა და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612">{{Cite news|last=Kingsley|first=Patrick|last2=Boxerman|first2=Aaron|last3=Fassihi|first3=Farnaz|date=13 June 2025|title=Israel Launches Attack on Iran as Tehran Scrambles Jets: Live Updates|language=en-US|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/live/2025/06/12/world/israel-iran-us-nuclear|access-date=13 June 2025|issn=0362-4331}}</ref> აფეთქებები მოხდა [[ნათანზი|ნათანზში]], [[ისპაჰანის ოსტანი|ისპაჰანის პროვინციაში]], სადაც ქვეყნის ერთ-ერთი ყველაზე კრიტიკული, შაჰიდ აჰმადი როშანის [[ირანის ბირთვული პროგრამა|ბირთვული ობიექტი]] მდებარეობს.<ref>{{Cite web|title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> ისრაელის სამიზნე ასევე გახდა ხონდაბისა და [[ხორამაბადი|ხორამაბადის]] ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b">{{Cite web|title=Live - Israel attacks Iran, Revolutionary Guards chief killed|url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506138621|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> თავდასხმების შედეგად ირანის რევოლუციური გვარდიის მეთაური [[ჰოსეინ სალამი]] დაიღუპა.<ref>{{Cite web|title=مرگ سردار سلامی و تنی چند از فرماندهان سپاه|url=https://www.irna.ir/news/85860919/%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D9%86%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87|access-date=13 June 2025|language=fa}}</ref><ref>{{Cite web|title=Iran's Revolutionary Guard commander Hossein Salami killed in Israeli strike, says Iranian state media|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/irans-revolutionary-guard-commander-hossein-salami-killed-in-israeli-strike-says-iranian-state-media/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Hossein Salami, Head of Iran's Islamic Revolutionary Guard Corps, Killed in Israel's Attack|url=https://www.wsj.com/livecoverage/israel-iran-strike-conflict/card/salami-head-of-iran-s-islamic-revolutionary-guard-corps-killed-in-israel-s-attack-Q3i3is8ufPHTmq1qjt6C|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ასევე განაცხადეს, რომ თავდასხმების დროს ირანის შეიარაღებული ძალების შტაბის უფროსი, გენერალ-მაიორი [[მოჰამედ ბაგერი]] დაიღუპა.<ref name="JPost20250613b">{{Cite web|title=Military chief Mohammed Bagheri possibly killed in Israel strike on Iran|url=https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857580|access-date=13 June 2025|language=en}}</ref> ირანის სახელმწიფო მედიის ცნობით, ასევე დაიღუპნენ ბირთვული მეცნიერები [[ფერეიდუნ აბასი]] და [[მოჰამედ მეჰდი თეჰრანჩი]].<ref name="TimesOfIsraelLive20250613a">{{Cite web|title=Iran state media names two nuclear scientists killed in Israeli strike|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-state-media-names-two-nuclear-scientists-killed-in-israeli-strike/|access-date=13 June 2025|language=en-US}}</ref> თავდასხმების შედეგად დაიღუპნენ როგორც ირანელი სამხედრო მოსამსახურეები, ასევე ირანელი მშვიდობიანი მოქალაქეები.<ref name="Barrons20250613">{{Cite web|title=Iran State Media Says Civilians Killed In Israel Strikes On Tehran|url=https://www.barrons.com/news/iran-state-media-says-civilians-killed-in-israel-strikes-on-tehran-97ab1ead|access-date=13 June 2025|language=en-us}}</ref> დაზიანებულ შენობებს შორის იყო ბირთვული ობიექტები, სამხედრო ობიექტები და საცხოვრებელი ტერიტორიები. თავდასხმები შუადღისას განახლდა, დამატებითი დარტყმების შესახებ ინფორმაცია გავრცელდა [[თავრიზი|თავრიზის]] აეროპორტთან და ნათანზის ბირთვულ ობიექტთან დაკავშირებით.<ref>{{Cite web|title=Iran reports fresh explosions in Tabriz; adviser to Khamenei said injured in early strikes|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-reports-fresh-explosions-in-tabriz-adviser-to-khamenei-said-injured-in-early-strikes/|access-date=2025-06-13|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Live updates: Israeli strikes kill Iran's top military leaders and prompt retaliation|url=https://apnews.com/live/israel-iran-attack|access-date=2025-06-13|language=en}}</ref> ==ისტორიული ფონი== [[1979]] წლის ირანის რევოლუციამდე ისრაელი და ირანი მოკავშირე ერები იყვნენ რეგიონში არაბული ქვეყნების წინააღმდეგ, თუმცა მოჰამედ რეზა ფეჰლევიმ მოგვიანებით, [[1975]] წელს, იომ-ქიფურის ომის დროს ეგვიპტეს გამოუცხადა მხარდაჭერა.<ref name="Hein">{{cite news |last1=von Hein |first1=Shabnam |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.dw.com/en/iran-israel-attacks-hezbollah-ayatollah-ali-khamenei-islamic-revolution/a-68780605 |access-date=13 June 2025 |work=Deutsche Welle}}</ref><ref>{{Cite news |date=25 April 1975 |title=Shah Backs Egypt in Israeli Conflict |url=https://www.nytimes.com/1975/04/25/archives/shah-backs-egypt-in-israeli-conflict.html |access-date=13 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331 |quote=Mohammed Reza Pahlavi declared today that Iran supported 'the policies of Egypt 100 per cent' in the Arab‐Israeli conflict and other issues, and he predicted that those policies would 'prevail at the end.'}}</ref> ირანის რევოლუციის შედეგად ირანის მმართველობა რუჰოლა ხომეინისა და მისი რელიგიური მიმდევრების ხელში გადავიდა, რომლებმაც არაბული ქვეყნების მხარდაჭერის მოპოვება ისრაელთან თანამშრომლობის შეწყვეტით და პალესტინის ტერიტორიების ოკუპაციისთვის ისრაელის დაგმობით სცადეს.<ref name="Hein" /> 1979 წლიდან ირანი [[ჰოლოკოსტის უარყოფა|უარყოფდა ჰოლოკოსტს]] და ასევე უფრო მკაცრ განცხადებებს აკეთებდა ისრაელის მიმართ, მათ შორის იმუქრება ისრაელის განადგურებითა და რუკიდან მისი წაშლით.<ref>{{Cite news |title=Iranian nuclear threat meant Israelis had no choice |url=https://www.theaustralian.com.au/subscribe/news/1/?sourceCode=TAWEB_WRE170_a_GGL&dest=https%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fworld%2Firanian-nuclear-threat-meant-israelis-had-nochoice-but-to-strike%2Fnews-story%2F008feb9df6f5253574dae7ed1c897f4e&memtype=anonymous&mode=premium&v21=GROUPA-Segment-2-NOSCORE&V21spcbehaviour=append |url-access=subscription |work=The Australian}}</ref><ref>{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Why are Iran and Israel sworn enemies? |url=https://www.tbsnews.net/features/panorama/why-are-iran-and-israel-sworn-enemies-1164451 |access-date=13 June 2025 |website=The Business Standard |language=en}}</ref><ref name="Hein" /><ref>{{Cite web |last=Hjelmgaard |first=Kim |date=13 June 2025 |title=What we know about Israel's attacks on Iran's nuclear sites − and Iran's drone response |url=https://www.usatoday.com/story/news/world/2025/06/13/israel-iran-attacks-nuclear-sites/84180887007/ |access-date=13 June 2025 |website=USA TODAY |language=en-US}}</ref> ირანი ისრაელს ახლო აღმოსავლეთში იმპერიალიზმის განმახორციელებლად მიიჩნევს.<ref name="Sykes">{{cite news |last1=Sykes |first1=Patrick |last2=Bronner |first2=Ethan |last3=Capaccio |first3=Anthony |date=13 June 2025 |title=Israel and Iran Have Been Enemies for Decades. What Next? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/israel-iran-tensions-escalate-how-proxies-nuclear-ambitions-are-fueling-crisis |url-status=live |archive-url=https://archive.is/daPUc |archive-date=13 June 2025 |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg}}</ref> წლების განმავლობაში ირანი საჯაროდ ემუქრებოდა ისრაელს ისეთი ფორმით, რასაც „ანტისემიტიზმის წინააღმდეგ ბრძოლის მოძრაობა“ გენოციდად მიიჩნევს. მოძრაობის თანახმად, ირანის რიტორიკა ისრაელის მიმართ ღრმად ანტისემიტურია და გენოციდის განზრახვას შეიცავს.<ref>{{Cite web |last=Breen-Portnoy |first=Barney |date=13 June 2025 |title='This Is The Time to Stand With Israel': IDF Launches Pre-Emptive Strike on Iran's Nuclear Program |url=https://combatantisemitism.org/cam-news/this-is-the-time-to-stand-with-israel-cam-statement-on-idf-pre-emptive-strike-on-irans-nuclear-program/ |access-date=13 June 2025 |website=Combat Antisemitism Movement |language=en-US}}</ref> შემდგომში განვითარდა ირან-ისრაელის პროქსი კონფლიქტი, სადაც ირანი ეხმარებოდა ისეთ დაჯგუფებებს, როგორიცაა ჰამასი, ჰეზბოლა და ჰუსიტები, რომლებიც არაერთხელ იყვნენ ჩართულნი ისრაელთან შეიარაღებულ კონფლიქტში.<ref name="Sykes" /> ისრაელი ირანს თავის ყველაზე მნიშვნელოვან მტრად მიიჩნევს, რადგან მიაჩნია, რომ როგორც კი ირანი ბირთვულ იარაღს მიიღებს, ისრაელი შეიძლება განადგურდეს; ამიტომ ისრაელმა რამდენჯერმე განაცხადა, რომ ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წარმატების შემთხვევაში, ის საჰაერო დარტყმებს განახორციელებდა ირანის ბირთვული განვითარების პროგრამის წინააღმდეგ.<ref name="Hein" /><ref name="Sykes" /> [[2015]] წელს ირანი გაეროს უშიშროების საბჭოსთან და გერმანიასთან ერთად დათანხმდა ერთობლივ ყოვლისმომცველ სამოქმედო გეგმას, რათა ირანს ბირთვული განვითარება შეზღუდული დონით ემართა.<ref name=Tirone>{{cite news |last1=Tirone |first1=Jonathan |title=How Close Is Iran to a Nuclear Weapon as Trump Eyes a Deal? |url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-13/does-iran-have-nuclear-weapons-why-did-israel-attack-its-atomic-program |access-date=13 June 2025 |work=Bloomberg |date=13 June 2025 |archive-url=https://archive.is/AJZS1 |archive-date=13 June 2025}}</ref> 2018 წელს, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა, თავისი პირველი პრეზიდენტობის დროს, შეაჩერა აშშ-ის მონაწილეობა შეთანხმებაში და განაახლა ეკონომიკური სანქციები ირანის წინააღმდეგ, მიუხედავად იმისა, რომ საერთაშორისო ატომური ენერგიის სააგენტოს (IAEA) ანგარიშის თანახმად, ირანი იცავდა შეთანხმებას.<ref name=Tirone/> [[2019]] წელს ირანმა დააჩქარა ბირთვული განვითარება და [[2021]] წლისთვის ურანს 60%-იან სისუფთავემდე ამდიდრებდა, რაც იარაღის გამოყენებისთვის ვარგისი ურანის დონეა.<ref name=Tirone/> ===2024-2025 წლების მოვლენები=== ჰამასის მიერ ისრაელზე 7 ოქტომბრის თავდასხმების შემდეგ, ისრაელმა რეგიონული ბალანსის შეცვლა „წინააღმდეგობის ღერძის“ დაბომბვით გადაწყვიტა. ღაზაში და ლიბანთან კონფლიქტის შემდეგ, ისრაელმა მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის მოკავშირეები ჰამასი და ჰეზბოლა, რასაც ისრაელის დიპლომატიური კეთილგანწყობის დაკარგვა მოჰყვა ღაზასთან დაკავშირებით, მაშინ როდესაც ირანი რამდენიმე წლით ადრე ქვეყნის მასშტაბით საპროტესტო აქციების წინაშე აღმოჩნდა.<ref>{{cite news |last1=Waghorn |first1=Dominic |title=Why did Israel attack Iran? And what does it mean for the rest of the world? |url=https://news.sky.com/story/israel-iran-conflict-if-the-persian-gulf-becomes-a-battlefield-we-will-all-feel-the-consequences-13383037 |access-date=13 June 2025 |work=Sky News |date=13 June 2025}}</ref><ref name="NYTimes20250613a" /><ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> დამასკოში ირანის საკონსულოზე საჰაერო დარტყმის შემდეგ, რომელიც ფართოდ ითვლება ისრაელის მიერ განხორციელებულ საჰაერო დარტყმად (მიუხედავად იმისა, რომ ისრაელი არ აღიარებს ამას), ირანმა 2024 წლის აპრილში ისრაელის წინააღმდეგ ირანული დარტყმები დაიწყო, ხოლო ისრაელმა, თავის მხრივ, 2024 წლის აპრილში ირანზე დარტყმებით უპასუხა, რაც ორ ტერიტორიას შორის პირველი პირდაპირი დარტყმები იყო.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ივლისში ისრაელმა ირანში მოკლა ჰამასის პოლიტიკური ლიდერი ისმაილ ჰანია.<ref name="Sykes" /> 2024 წლის ოქტომბერში მხარეებმა ერთმანეთს ისევ შეუტიეს საჰაერო დარტყმებით.<ref name="Sykes" /> Foreign Policy-ის თანახმად, 7 ოქტომბრის თავდასხმის შემდეგ, ისრაელმა ახლო აღმოსავლეთის შეცვლა წინააღმდეგობის ღერძზე დარტყმით სცადა, რითაც მნიშვნელოვნად დაასუსტა ირანის ისეთი მოკავშირეები, როგორიცაა ჰეზბოლა და ჰამასი. ჰამასისა და სირიის დასუსტებამ ლიბანის ახალ მთავრობას საშუალება მისცა, 40 წლის შემდეგ პირველად გამოეყენებინა სუვერენიტეტი, მაშინ როცა ირანის მიერ მხარდაჭერილი სირიის რეჟიმი 2024 წლის ბოლოს დაეცა.<ref name="ForeignPolicy20250613">{{Cite web |last=Cook |first=Steven A. |date=13 June 2025 |title=Israel Is Going for the Death Blow on Iran |url=https://foreignpolicy.com/2025/06/13/israel-iran-attack-death-blow-nuclear/ |access-date=13 June 2025 |website=Foreign Policy |language=en-US}}</ref> [[2025]] წლის მარტში, ამერიკის ეროვნული დაზვერვის დირექტორმა, ტულსი გაბარდმა, განაცხადა, რომ ამერიკული სააგენტოები თვლიან, რომ „ირანი არ ქმნის ბირთვულ იარაღს და [ირანის] უზენაეს ლიდერს, აიათოლა ალი ხამენეის, არ გაუცია ავტორიზაცია 2003 წელს შეჩერებული ბირთვული იარაღის პროგრამის განახლებაზე<ref>{{cite news |title=Israel launches an attack on Iran—without America |url=https://www.economist.com/middle-east-and-africa/2025/06/13/israel-launches-an-attack-on-iran-without-america |access-date=13 June 2025 |newspaper=The Economist |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის აპრილში, ამერიკის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა გამოაცხადა შეერთებულ შტატებსა და ირანს შორის მოლაპარაკებების დაწყების შესახებ ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებით, ხოლო თეთრმა სახლმა განაცხადა, რომ ირანს შეთანხმების მისაღწევად ორი თვე აქვს; ორთვიანი ვადა ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე ამოიწურა.<ref>{{cite news |last1=Balmer |first1=Crispian |title=After years of waiting, Israel's Netanyahu finally makes his move on Iran |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/after-years-waiting-israels-netanyahu-finally-makes-his-move-iran-2025-06-13/ |access-date=13 June 2025 |work=Reuters |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის მაისში, ატომური ენერგიის სააგენტომ განაცხადა, რომ ირანმა 409 კგ 60%-იანი სისუფთავის ურანი დააგროვა.<ref name=Tirone/> ისრაელის დარტყმებამდე ერთი დღით ადრე, ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტომ 20 წლის განმავლობაში პირველად ირანი ბირთვული ვალდებულებების შეუსრულებლობაში დაადანაშაულა; ირანმა მაშინვე უპასუხა ახალი ბირთვული გამდიდრების ობიექტის (რიგით მესამე) გახსნითა და თანამედროვე ცენტრიფუგების დამონტაჟებით.<ref name="Aamer">{{cite news |last1=Liechtenstein |first1=Stephanie |last2=Gambrell |first2=Jon |last3=Madhani |first3=Aamer |title=Iran announces a new nuclear enrichment site after UN watchdog censure |url=https://apnews.com/article/iran-nuclear-iaea-sanctions-728b811da537abe942682e13a82ff8bd |access-date=13 June 2025 |work=Associated Press |date=13 June 2025}}</ref> 2025 წლის 12 ივნისს, ABC News-მა გაავრცელა ინფორმაცია, რომ ისრაელი განიხილავდა ირანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების განხორციელებას;<ref>{{Cite web |last=Martinez |first=Luis |date=12 June 2025 |title=Israel considering military action against Iran in coming days: Sources |url=https://abcnews.go.com/International/israel-military-action-iran-coming-days-sources/story?id=122776202 |access-date=12 June 2025 |publisher=[[ABC News (United States)|ABC News]]}}</ref> რამდენიმე საათის შემდეგ, CBS News-ის ცნობით, აშშ-ის ოფიციალურ პირებს აცნობეს, რომ ისრაელი „სრულიად მზად“ იყო ირანის წინააღმდეგ ოპერაციის დასაწყებად. სავარაუდოდ, ტრამპის ადმინისტრაცია განიხილავდა ისრაელის მხარდაჭერის ვარიანტებს ოპერაციის ხელმძღვანელობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Jacobs |first1=Jennifer |author-link1=Jennifer Jacobs |last2=Brennan |first2=Margaret |author-link2=Margaret Brennan |last3=LaPorta |first3=James |author-link3=James LaPorta |last4=Watson |first4=Eleanor |last5=Ake |first5=Gabrielle |date=12 June 2025 |title=Israel is poised to launch operation on Iran, multiple sources tell CBS News |url=https://www.cbsnews.com/news/israel-is-poised-to-launch-operation-on-iran-sources-say/ |access-date=12 June 2025 |publisher=[[CBS News]]}}</ref> იერუსალიმში აშშ-ის საელჩომ მომდევნო დღეს შეზღუდა თავისი თანამშრომლების გადაადგილება, თუმცა ისრაელში აშშ-ის ელჩმა, მაიკ ჰაკაბიმ, განაცხადა, რომ „ნაკლებად სავარაუდო“ იყო ისრაელის მიერ ირანისთვის შეტევა ტრამპის ადმინისტრაციის თანხმობის გარეშე.<ref>{{Cite web |last1=Rasgon |first1=Adam |last2=Odenheimer |first2=Natan |date=12 June 2025 |title=U.S. Embassy in Jerusalem Braces for Possible Israeli Strike on Iran |url=https://www.nytimes.com/2025/06/12/world/middleeast/israel-iran.html |access-date=12 June 2025 |work=[[The New York Times]]}}</ref><ref name="NYTimesLive20250612"/> საჰაერო დარტყმების დაწყებამდე ისრაელმა ტრამპის ადმინისტრაციას განუცხადა, რომ დარტყმას არ განახორციელებდა შეერთებული შტატებისთვის წინასწარი შეტყობინების გარეშე. ისრაელის თავდასხმის შესახებ განცხადებაში ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა [[ბენიამინ ნეთანიაჰუ]]მ განაცხადა: „ათწლეულების განმავლობაში თეირანის ლიდერები ღიად საუბრობდნენ ისრაელის განადგურების შესახებ. მათ თავიანთი გენოციდური რიტორიკა ბირთვული იარაღის პროგრამით დაამტკიცეს“.<ref name="JPost20250613b"/> ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელმა თავდასხმა განახორციელა, რადგან „თუ არ შეაჩერებენ, ირანს შეუძლია ბირთვული იარაღის ძალიან მოკლე დროში შექმნა. ეს შეიძლება ერთ წელიწადში, რამდენიმე თვეში მოხდეს ან ერთ წელზე ნაკლებ დროში მოხდეს“.<ref name="Borger">{{cite news |last1=Borger |first1=Julian |date=13 June 2025 |title=Israel launches strikes on 'dozens' of targets in Iran, targeting nuclear program |url=https://www.theguardian.com/world/2025/jun/13/israel-strikes-iran-nuclear-program-netanyahu |access-date=13 June 2025 |work=The Guardian}}</ref> ამიტომ, ნეთანიაჰუმ გამოაცხადა ოპერაცია „აღმავალი ლომის“ დაწყების შესახებ, სამხედრო კამპანიის, რომელიც მიზნად ისახავს ირანის ნათანზში მდებარე ურანის გამდიდრების მთავარ ობიექტს, მის ბირთვულ მეცნიერებს და მისი ბალისტიკური რაკეტების პროგრამის ნაწილებს და განაცხადა, რომ ოპერაცია გაგრძელდება „იმდენი დღე, რამდენიც საჭირო იქნება“. ნეთანიაჰუმ ირანის ბირთვული ძალისხმევა შეაფასა, როგორც „ისრაელის გადარჩენისთვის აშკარა და არსებული საფრთხე“ და ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მოქმედებით „ჩვენ ასევე ვიცავთ ჩვენს არაბ მეზობლებს“ ირანის აგრესიისგან. 04:35 საათის მდგომარეობით (UTC+3:00) ირანს პასუხი არ ჰქონდა გაცემული.<ref name="CNNLive20250612">{{Cite news |last1=Liebermann |first1=Oren |last2=Diamond |first2=Jeremy |last3=Regan |first3=Helen |last4=Gan |first4=Nectar |last5=Lau |first5=Chris |last6=Izso |first6=Lauren |last7=Michaelis |first7=Tamar |last8=Blackburn |first8=Piper Hudspeth |last9=Atwood |first9=Kylie |date=13 June 2025 |title=Israel strikes Iran nuclear sites and military leadership as Middle East braces for retaliation |url=https://www.cnn.com/world/live-news/israel-iran-strikes-news-06-12-25-hnk-intl |access-date=13 June 2025 |language=en |agency=CNN |last10=Treene |first10=Alayna |last11=Mogul |first11=Rhea}}</ref> ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა თავდასხმის შემდეგ წარმოთქმულ სიტყვაში განაცხადა, რომ ისრაელის ომი ისლამურ რეჟიმთან იყო და არა ირანელ ხალხთან.<ref name="JNS20250613">{{Cite news |last=Lidor |first=Canaan |date=13 June 2025 |title=iranian opposition calls to overthrow the mullahs |url=https://www.jns.org/iranian-opposition-calls-to-overthrow-the-mullahs/ |work=JNS}}</ref> სიტუაციის განვითარებისთანავე ნეთანიაჰუმ უსაფრთხოების კაბინეტი მოიწვია.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ==ოპერაციის სახელწოდება== JNS-ის თანახმად, ოპერაციის სახელწოდება „აღმავალი ლომი“ ბიბლიური რიცხვთა წიგნიდან (23:24) მომდინარეობს: „ხალხი აღდგება როგორც დიდი ლომი და თავს წამოიწევს როგორც ახალგაზრდა ლომი“. JNS-მა ასევე ივარაუდა, რომ სახელწოდება ლომისა და მზის აღორძინებას გულისხმობდა, რომელიც ირანის სიმბოლო იყო 1979 წლის ისლამურ რევოლუციამდე.<ref name="JNS20250613" /> ==ირანის მზადყოფნა== „ნიუ-იორკ თაიმსის“ ცნობით, მიუხედავად იმისა, რომ ირანის ხელმძღვანელობა შეერთებულ შტატებთან ბირთვული მოლაპარაკებების შეფერხების შემთხვევაში პოტენციურ საომარ მოქმედებებს ელოდა, მან ფუნდამენტურად არასწორად გამოთვალა დროის მონაკვეთი. ხელმძღვანელობასთან დაახლოებულმა ოფიციალურმა პირებმა გაზეთს გაუმხილეს, რომ ირანი არ ელოდა ისრაელის შეტევას ომანში დაგეგმილი მოლაპარაკებების შემდეგ რაუნდამდე.<ref name="NYTimes20250613b">{{Cite news |last=Fassihi |first=Farnaz |date=14 June 2025 |title=A Miscalculation by Iran Led to Israeli Strikes' Extensive Toll, Officials Say |url=https://www.nytimes.com/2025/06/13/world/middleeast/iran-israel-strikes-nuclear-talks.html |access-date=14 June 2025 |work=The New York Times |language=en-US |issn=0362-4331}}</ref> შესაბამისად, ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშნები ფსიქოლოგიურ ოპერაციებად იქნა მიჩნეული, რომლებიც დიპლომატიური ბერკეტების მოპოვებას ისახავდა მიზნად. „ნიუ-იორკ თაიმსის“ თანახმად, ამ არასწორმა შეფასებამ გამოიწვია თავდაცვითი პროტოკოლების განხორციელების ჩავარდნა. მაღალი რანგის სამხედრო მოსამსახურეებმა, მათ შორის ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) უფროსმა მეთაურებმა, უგულებელყვეს დაშლის ან თავის შეფარების დირექტივები, რამაც გამოიწვია სამხედრო ობიექტებზე, განსაკუთრებით თეირანში, მიზანმიმართული დარტყმების დროს ძირითადი ფიგურების სიკვდილი.<ref name="NYTimes20250613b" /> „Wall Street Journal“-ის რედაქციამ ისაუბრა ასევე ირანის მიერ აშშ-ის პრეზიდენტის დონალდ ტრამპისა და ისრაელის პრემიერ-მინისტრის, ბენიამინ ნეთანიაჰუსგან მომავალი საფრთხეების არასაკმარისად შეფასებაზე.<ref name="WSJOpinion20250613">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Opinion {{!}} One Iranian Miscalculation After Another |url=https://www.wsj.com/opinion/israel-iran-miscalculation-nuclear-targets-benjamin-netanyahu-e1a3f852 |access-date=14 June 2025 |website=WSJ |language=en-US}}</ref> ჟურნალის რედაქტორების განცხადებით, ირანის რეჟიმი ფიქრობდა, რომ შეეძლო ამერიკელებთან თამაშის გაგრძელება შედეგების გარეშე.<ref name="WSJOpinion20250613" /> ==თავდასხმები== ირანის ბირთვული პროგრამის წინააღმდეგ ისრაელის საჰაერო დარტყმები 200-ზე მეტმა გამანადგურებელმა განახორციელა, მათ შორის F-35I „Adirs“-მა,<ref name="f35">{{cite news |url=https://www.businessinsider.com/israel-war-planes-fighter-jets-f35-2024-4?IR=T#the-ongoing-war-in-gaza-has-prompted-new-scrutiny-of-us-military-aid-to-israel-11 |title=Israel targeted Iran's nuclear program with F-35I Adir stealth fighter jets that cost $44,000 per hour to fly|work=[[Business Insider]] |first=Talia |last=Lakritz |date=13 June 2025| accessdate=13 June 2025}}</ref> რომელიც ამერიკული F-35 Lightning II- ის გაუმჯობესებული მოდიფიკაციაა. თვითმფრინავებმა ირანის მასშტაბით 100-ზე მეტი ობიექტი დაბომბეს.<ref name="f35"/> აერო რეიდების დროს ბირთვული ავარიები არ მომხდარა, რადგან მოქმედი რეაქტორები, როგორიცაა ბუშერის<ref name="jpost">{{cite web | url =https://www.jpost.com/middle-east/iran-news/article-857645|title=After Natanz: Why the IDF won’t strike Iran’s live reactor at Bushehr|work=[[The Jerusalem Post]]| author=Udi Etsion|date=| accessdate =14 June 2025}}</ref> და თეირანის, არ დაუბომბავთ. სამაგიეროდ, თვითმფრინავებმა ნატანზის გამდიდრების ობიექტი<ref name="jpost"/> და მსგავსი ინფრასტრუქტურა დაბომბეს. მიუხედავად იმისა, რომ დაზიანებული ბირთვული ცენტრიფუგები გამოყოფენ დაბალი დონის რადიაციას და სამრეწველო ქიმიკატებს, რამაც შეიძლება საფრთხე შეუქმნას ადგილზე მყოფ ტექნიკოსებს, ისინი არ იწვევენ ბირთვულ აფეთქებას და არც ფართო არეალს აბინძურებენ.<ref name="jpost"/> ირანის მოუმზადებლობის დონეს კიდევ უფრო ადასტურებდა მისი საჰაერო თავდაცვისა და დაზვერვის აპარატის მძიმე ხარვეზები. ისრაელის ძალებმა განახორციელეს რთული, მრავალნაწილიანი ოპერაცია, რომლის სამიზნეც ქვეყნის მასშტაბით სულ მცირე 15 ლოკაცია იყო. დაზიანდა ნატანზის ბირთვული ობიექტის რადარის სისტემები, სარაკეტო დანადგარები და მიწისზედა კომპონენტები.<ref name="NYTimes20250613b" /><ref>{{Cite web |last=Stanley-Becker |first=Isaac |last2=Harris |first2=Shane |date=13 June 2025 |title=How Israel Executed Its Surprise Assault on Iran |url=https://www.theatlantic.com/politics/archive/2025/06/how-israel-surprised-iran/683184/ |access-date=14 June 2025 |website=The Atlantic |language=en}}</ref> როგორც ამბობენ, თავდასხმაში მონაწილეობდნენ როგორც თვითმფრინავები, ასევე უპილოტო საფრენი აპარატები, რომლებმაც შეაღწიეს ირანის ტერიტორიაზე და ხელი შეუწყვეს შიდა დარტყმებს კონტრაბანდული დრონებისა და საბრძოლო მასალის გამოყენებით. New York Times-ის ცნობით, ისრაელის კამპანიის ოპერატიულმა მასშტაბმა და წარმატებამ გამოავლინა ირანის ეროვნული უსაფრთხოების ინფრასტრუქტურის მნიშვნელოვანი დაუცველობა. თავდასხმისთანავე, ირანელ ჩინოვნიკებს შორის შიდა კომუნიკაციებმა გამოაჩინა შიდა დაბნეულობა, განსაკუთრებით შეშფოთება თავდასხმის დროს საჰაერო თავდაცვის არარსებობის გამო. ირანის სარაკეტო პასუხი სამხედრო მზადყოფნის ნაკლებობის ნიშნად იქნა აღქმული.<ref name="NYTimes20250613b" /> === ლოკაციები === {| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 1em;" |+ ოპერაცია აღმავალი ლომი |- !საჰაერო თავდასხმის სამიზნე !ინფორმაცია ზიანის შესახებ |- |rowspan="3" |ნატანზის ბირთვული სადგური |განადგურდა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP), მრავალსართულიანი გამდიდრების დაწესებულება 1700 მოწინავე ცენტრიფუგით. PFEP მოიცავდა IR-4 და IR-6 ცენტრიფუგებს, რომლებიც გამოიყენებოდა 60%-ით გამდიდრებული ურანის წარმოებისთვის.<ref name="CTPJun132PM"/><ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz">{{cite web |author1=[[Israel Defense Forces]] |title=צה״ל תקף את אתר העשרת האורניום הגדול ביותר באיראן במרחב נטנז |url=https://x.com/idfonline/status/1933452604316520580 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@idfonline |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> [[ატომური ენერგიის საერთაშორისო სააგენტო]]მ (IAEA) განაცხადა, რომ განადგურდა გამდიდრების ქარხნის „მიწისზედა“ ნაწილი და რომ „არ არსებობს არანაირი მინიშნება ფიზიკური თავდასხმის შესახებ მიწისქვეშა კასკადურ დარბაზზე, რომელიც შეიცავს საწვავის გამდიდრების პილოტური ქარხნის ნაწილს და საწვავის გამდიდრების მთავარ ქარხანას“.<ref name="IAEANatanz">{{cite web |last1=Grossi |first1=Rafael |author1-link=Rafael Grossi |title=Director General Grossi's Statement to UNSC on Situation in Iran |url=https://www.iaea.org/newscenter/statements/director-general-grossis-statement-to-unsc-on-situation-in-iran |publisher=[[International Atomic Energy Agency]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Vienna]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ელექტრო ოთახები და გამდიდრების სხვა დამხმარე ინფრასტრუქტურა დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM">{{cite web |last1=Rezaei |first1=Ben |last2=Reddy |first2=Ria |last3=Campa |first3=Kelly |last4=Borens |first4=Avery |last5=Moore |first5=Johanna |last6=Carl |first6=Nicholas |last7=Parry |first7=Andie |last8=Ganzeveld |first8=Annika |last9=Carter |first9=Brian |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025, 2:00pm ET |url=https://www.criticalthreats.org/analysis/iran-update-special-edition-israeli-strikes-on-iran-june-13-2025-200pm-et |website=Critical Threats Project |publisher=[[American Enterprise Institute]] |access-date=14 June 2025 |location=[[Washington, D.C.]] |date=13 June 2025}}</ref><ref name="IDFPostNatanz"/><ref name="IAEANatanz"/> |- |ბირთვული კვლევის აღჭურვილობა და მასალები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="IDFPostNatanz"/> |- |rowspan="2" |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიის ცენტრი |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში [[ურანის]] წარმოების ობიექტი დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |ისპაჰანის ბირთვული ტექნოლოგიების ცენტრში „გამდიდრებული ურანის ბირთვული საწვავის წარმოებისთვის გადამუშავების“ ობიექტები დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |არაკის ბირთვული კომპლექსი |ბირთვული კომპლექსის მძიმე წყლის რეაქტორი (IR-40) დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/> |- |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგური |ფორდოუს საწვავის გამდიდრების სადგურზე განხორციელდა თავდასხმა, დაზიანება უცნობია.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=Fassihi |first1=Farnaz |title=NEWS: Israel has resumed attacks on Iran. Fordo, one of the main underground nuclear sites, is now under attack. Natanz has also been badly damaged in the strikes. Multiple locations in Tehran also report explosions. |url=https://x.com/farnazfassihi/status/1933553339083768101 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=[[The New York Times]] |access-date=14 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> ირანის ატომური ენერგიის ორგანიზაციის განცხადებით, სადგური მცირედით დაზიანდა.<ref name="FordowDamage">{{cite web|date=14 June 2025|url=https://aje.io/auoxkc?update=3773872|title=Iranian official confirms limited damage at Fordow nuclear site|website=Al Jazeera|accessdate=14 June 2025}}</ref><ref>{{Cite web |date=14 June 2025 |title=Iran confirms limited damage at Iran’s Fordo nuclear site |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/iran-confirms-limited-damage-at-irans-fordo-nuclear-site/ |access-date=14 June 2025 |website=www.timesofisrael.com |agency=Reuters |language=en-US}}</ref> |- |ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) 29-ე ნაბი აკრამის დივიზია |განადგურდა დივიზიის საწყობი ქერმანშაჰის პროვინციაში.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Taghvaee |first1=Babak |title=Another image of a missile strike on the ammunition depot of the 29th Nabi Akram Division of the #IRGC Land Forces in #Kermanshah, west of #Iran. |url=https://x.com/BabakTaghvaee1/status/1933384980345851942 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BabakTaghvaee1 |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი |ჰაზრათ-ე მასუმეს საჰაერო თავდაცვის პუნქტი გადანგდურდა, რასაც ირანის არმიის პოლკოვნიკი ემსხვერპლა.<ref name="CTPJun132PM"/> |- |სობაშის რადარის პუნქტი |განადგურდა ჰამადანის პროვინციაში მდებარე ხატამ ოლ ანბიას დასავლეთ საჰაერო თავდაცვის ზონის სობაშის რადარის პუნქტი, რომელიც „ირანის მთელი საჰაერო თავდაცვის სისტემის სამეთაურო ცენტრის ფუნქციას ასრულებდა“.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Naftali |first1=Hananya |title=Israel attacked a site in the Hamadan province that serves as a command center for all of Iran's air defense systems. |url=https://x.com/HananyaNaftali/status/1933370923349881153 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@HananyaNaftali |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref><ref name="CTPJun132PM"/> |- |პირანშარის სამხედრო ბაზა |სამხედრო ბაზა დაზიანდა <ref name="ISWJune13"/> |- |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება |ქერმანშაჰის ჭურვების მიწისქვეშა დაწესებულება, სადაც „ოიამ 1“ ტიპის ბალისტიკური რაკეტები ინახებოდა, განადგურდა.<ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{cite web |last1=David |first1=Colin |title=The Underground IRGC Missile Bases in Kermanshah |url=https://israel-alma.org/the-underground-irgc-missile-bases-in-kermanshah/ |website=Alma Research and Education Center |date=2 July 2023 |access-date=14 June 2025}}</ref><ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Intel |first1=Evergreen |title=This is the Kermanshah Underground Facility (UGF) at 34.368586, 47.236778 POV starts around 34.35011, 47.22774 |url=https://x.com/vcdgf555/status/1933383099435692539 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@vcdgf555 |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თეირანი]]ს ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა |[[მოსადი|მოსადმა]] დრონის გამოყენებით დააზიანა [[თეირანის]] მახლობლად მდებარე ირანის ბალისტიკური რაკეტების საჰაერო თავდაცვის ბაზა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Macales |first1=Ben Tzion |title=הצלחתי לעשות גאו-לוקציה של תיעוד הסיכול של המוסד . האירוע התרחש בבסיס הגנה אווירית דרומית לטהראן: 35.3094444, 51.1388889 |url=https://x.com/BenTzionMacales/status/1933460194232504330 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@BenTzionMacales |access-date=13 June 2025 |language=Hebrew |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Fabian |first1=Emanuel (Mannie) |title=The Mossad spy agency reveals footage showing its actions against Iranian air defenses and ballistic missile launchers in Iran this morning. |url=https://x.com/manniefabian/status/1933455569429357026 |website=[[Twitter|𝕏]] |publisher=@manniefabian |access-date=13 June 2025 |date=13 June 2025}}</ref> |- |[[თავრიზი]]ს შაჰიდ მადანის საერთაშორისო აეროპორტი |ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკური საჰაერო ბაზა]], რომელიც ასევე წარმოადგენს ირანის საჰაერო ძალების მე-2 ტაქტიკურ საჰაერო ბაზას, დაზიანდა ან განადგურდა.<ref name="ISWJune13"/><ref name="CTPJun132PM"/><ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel wipes out strategic Iranian airport in fresh round of strikes |url=https://www.ynetnews.com/article/o5xv0ej7w |access-date=13 June 2025 |work=Ynetnews |language=en}}</ref><ref name="MyUser_The_Washington_Post_June_13_2025c">{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/video/world/videos-show-impact-of-tabriz-airport-strike/2025/06/13/4c8fc3cd-f36a-4dec-b161-987477e251fa_video.html |title=Videos show impact of Tabriz airport strike |newspaper=[[The Washington Post]] |date=13 June 2025 |accessdate=13 June 2025}}</ref> |- |[[ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსი]]ს [[თავრიზი]]ს რაკეტების გამშვები წერტილები |აღმოსავლეთ აზერბაიჯანის პროვინციაში, თავრიზთან ახლოს, განადგურდა ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის (IRGC) რაკეტების გამშვები რამდენიმე პუნქტი.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |author1=OSINTdefender |title=IRGC missile launch sites near the city of Tabriz in Northwestern Iran were heavily targeted earlier by Israel. |url=https://x.com/sentdefender/status/1933364898135765116 |website=[[Twitter|𝕏]] |access-date=13 June 2025 |format=Post on [[Twitter|𝕏]] |date=13 June 2025}}</ref> |- |სარდაშტის, [[დასავლეთი აზერბაიჯანის ოსტანი|დასავლეთ აზერბაიჯანის]] ისლამური რევოლუციის გუშაგთა კორპუსის ბაზა |ბაზაზე განხორციელდა შეტევა.<ref name="ISWJune13"/><ref>{{cite web |last1=Auerbach |first1=Erich |title=This footage shows smoke rising from an IRGC base in Sardasht, Iran (~36.160356, 45.468507) |url=https://x.com/zcjbrooker/status/1933348603822756340 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |publisher=@zcjbrooker |access-date=13 June 2025 |date=12 June 2025}}</ref> |- |საგუშაგო |ჩრდილოეთ თეირანში დაზიანდა საგუშაგო.<ref name="ISWJune13">{{cite web |last1=Parry |first1=Andie |last2=Carl |first2=Nicholas |last3=Ganzeveld |first3=Annika |title=Iran Update Special Edition: Israeli Strikes on Iran, June 13, 2025 |url=https://www.understandingwar.org/backgrounder/iran-update-special-edition-israeli-strikes-iran-june-13-2025 |website=ISW Press |publisher=[[Institute for the Study of War]] |access-date=13 June 2025 |location=Washington, D.C. |date=13 June 2025}}</ref><ref>{{cite web |last1=Sardarizadeh |first1=Shayan |title=THREAD: Verified videos of the aftermath of Israeli strikes on Iran Smoke rising from One Holding Tower near Vanak Square, north Tehran. Location: 35.757317, 51.414993 |url=https://x.com/Shayan86/status/1933330421929906591 |website=[[Twitter|𝕏]] (Formerly [[Twitter]]) |date=12 June 2025}}</ref> |- |სოციალური უზრუნველყოფის დეპარტამენტის შენობა კასრ-ე შირინში |დეპარტამენტის შენობა განადგურდა<ref name="ISWJune13"/> |- |} ==13 ივნისი== ===დილა=== [[File:Explosions in different areas of Tehran following Israeli attack Mizan 13 June 30.jpg|thumb|დაზიანებული შენობა თეირანში]] [[File:The Zionist regime's 2025 attack on some areas in Tehran 23 Tasnim.jpg|thumb|ისრაელის შეტევის შედეგები თეირანში]] 13 ივნისის გამთენიისას ისრაელის თავდაცვის ძალებმა ფართომასშტაბიანი დარტყმა განახორციელეს ირანის ბირთვული ობიექტებისა და სამხედრო ინფრასტრუქტურის წინააღმდეგ.<ref name="JPost20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=IDF strikes Iran nuclear targets, military commanders |url=https://www.jpost.com/middle-east/article-857575 |access-date=12 June 2025 |website=The Jerusalem Post}}</ref> ისრაელის დროით, დილის 6:30-ზე, ისრაელის საჰაერო ძალებმა დარტყმების ხუთი ტალღა განახორციელეს.<ref>{{Cite web |title=Israel has so far carried out 5 waves of strikes in Iran, military official says |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-has-so-far-carried-out-5-waves-of-strikes-in-iran-military-official-says/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ოპერაცია ათობით ობიექტზე იყო ფოკუსირებული, მათ შორის ირანის ბირთვულ პროგრამასთან დაკავშირებულ ადგილებზე, სამხედრო მეთაურებსა და ბაზებზე.<ref name="JPost20250613a" /> „მოსადმა“ ასევე ჩაატარა კოორდინირებული საიდუმლო დივერსიული მისიების სერია, რომლებიც ირანის საჰაერო თავდაცვის სისტემებსა და სარაკეტო ინფრასტრუქტურაზე იყო მიმართული.<ref>{{Cite web |title=Report: Mossad carried out covert sabotage operations against Iranian air defenses, long-range missiles |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/report-mossad-carried-out-covert-sabotage-operations-against-iranian-air-defenses-long-range-missiles/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელმა განაცხადა, მისმა ძალებმა ირანისთვის მოულოდნელ ობიექტებს შეუტიეს.<ref name="JPost20250613a" /> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, პირველი დარტყმების დროს 200-ზე მეტმა ისრაელის თვითმფრინავმა 330-ზე მეტი საბრძოლო მასალა დაახლოებით 100 სამიზნის მიმართულებით გაისროლა.<ref>{{Cite web |title=IDF: 200 aircraft involved in opening strikes on Iran, with several top officials killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/idf-200-aircraft-involved-in-opening-strikes-on-iran-with-several-top-officials-killed/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის ოფიციალური პირის თქმით, მოსადმა თეირანის მახლობლად საიდუმლო დრონების ბაზა შექმნა, რომელიც ოპერაციის ფარგლებში ისრაელისკენ მიმართული რაკეტების გამშვები პუნქტების დასაბომბად გამოიყენებოდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c">{{Cite web |title=Mossad set up drone base in Iran; UAVs were activated overnight to strike surface-to-surface missile launchers aimed at Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/mossad-set-up-a-drone-base-in-iran-uavs-were-activated-overnight-to-strike-surface-to-surface-missile-launchers-aimed-at-israel/ |access-date=13 June 2025 |website=The Times of Israel |language=en-US}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალებთან კოორდინირებული მისია ასევე მოიცავდა ირანში ზუსტი მნიშვნელობის იარაღის გადატანასა და მოსადის კომანდო მებრძოლების მუშაობას საჰაერო თავდაცვის სისტემების გასანეიტრალებლად, რაც ისრაელის თვითმფრინავებისთვის საჰაერო უპირატესობას უზრუნველყოფდა.<ref name="TimesOfIsraelLive20250613c" /> თეირანში მთავრობასთან დაკავშირებულმა ოფიციალურმა პირმა, ჰამიდ ჰოსეინიმ, განაცხადა, რომ ისრაელის დარტყმა მმართველობის ზედა რგოლიმისთვის მოულოდნელი იყო. მან აღიარა, რომ ამან ირანს ეფექტური საჰაერო თავდაცვისუნარიანობა შეუზღუდა. ჰოსეინი შოკირებული იყო ისრაელის ინფილტრაციის სიღრმით.<ref name="NYTimes20250613b" /> „ნიუ-იორკ თაიმზთან“ გაზიარებული პირადი შეტყობინებების თანახმად, ირანელი ოფიციალური პირები განრისხებულები და გაკვირვებულები იყვნენ ირანის საჰაერო თავდაცვის უუნარობით.<ref name="NYTimes20250613b" /> ადგილობრივი დროით დაახლოებით დილის 3 საათზე, ისრაელის თავდაცვის მინისტრმა [[ისრაელ კაცი|ისრაელ კაცმა]] მთელი ქვეყნის მასშტაბით საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა და რაკეტებითა და დრონებით საპასუხო ქმედებების შესახებ გააფრთხილა მოსახლეობა.<ref>{{Cite news |date=13 June 2025 |title=Israel begins preemptive strike against Iran, defense minister says; sirens wail across Israel |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/israel-begins-preemptive-strike-against-iran-defense-minister-says-sirens-wail-across-israel/ |work=The Times of Israel}}</ref> ირანის შესაძლო კონტრშეტევის მოლოდინში, მთელ ისრაელში გამაფრთხილებელი სირენები გააქტიურდა, თუმცა ინფორმაციის გავრცელების დროისთვის ირანს ბალისტიკური რაკეტები არ ჰქონდა გაშვებული.<ref name="JPost20250613a" /><ref name="Lubell">{{Cite news |last1=Lubell |first1=Maayan |last2=Hafezi |first2=Parisa |last3=Holland |first3=Steve |date=13 June 2025 |title=Israel hits Iran nuclear and missile facilities, appears to block retaliation |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date= |work=[[Reuters]] |language=en}}</ref> ისრაელის თავდაცვის ძალების ცნობით, ეს ქმედება გამოწვეული იყო დაზვერვის ინფორმაციით, რომელიც მიუთითებდა, რომ ირანმა საკმარისი რაოდენობის გამდიდრებული ურანი დააგროვა იმისთვის, რომ რამდენიმე დღეში 15 ბირთვული იარაღი წარმოექმნა.<ref name="JPost20250613a" /> აფეთქებები დაფიქსირდა მთელ თეირანში, მათ შორის სამხედრო ბაზებთან ახლოს და უფროსი მეთაურების საცხოვრებელ უბნებში. თვითმხილველები აღწერდნენ უზარმაზარ ცეცხლს და განმეორებით აფეთქებებს.<ref name="NYTimesLive20250612" /><ref name="IranIntlLive20250613a">{{Cite web |date=13 June 2025 |title=Live - 'Rising Lion': Israel launches open-ended attack on Iran's nuclear program |url=https://www.iranintl.com/en/liveblog/202506127881#202506137260 |access-date=13 June 2025 |website=Iran International |language=en}}</ref> ფარსის საინფორმაციო სააგენტო, რომელიც ირანის რევოლუციურ გუშაგთა კორპუსთან არის დაკავშირებული, იტყობინებოდა, რომ შაჰრაკ-ე მაჰალათიში, თეირანის აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარე უბანში, სადაც ირანელი მაღალი თანამდებობის პირები და მათი ოჯახები ცხოვრობენ, რამდენიმე სახლი დაზიანდა.<ref name="IranIntlLive20250613a" /> გავრცელებული ინფორმაციით, თავდასხმისას თეირანში ირანის რევოლუციური გუშაგთა კორპუსის შტაბ-ბინას ცეცხლი გაუჩნდა.<ref name="APNewsLive"/> თავდასხმის დროს რამდენიმე საცხოვრებელი კომპლექსი დაზიანდა, მათ შორის ისეთებიც, სადაც ირანელი ოფიცრები და ოფიციალური პირები ცხოვრობდნენ. გავრცელებული ინფორმაციით, აფეთქებების სიძლიერემ ზოგიერთი შენობის ნგრევა გამოიწვია.<ref>{{Cite web |last=Guzman |first=Chad |date=13 June 2025 |title=Iran Vows 'Painful' Response After Israeli Attack |url=https://time.com/7293795/israel-strikes-iran-attack-what-to-know/ |access-date= |website=[[Time Magazine]] |language=en}}</ref> აფეთქებები მოხდა ნატანზში, ისპაჰანის პროვინციაში, სადაც ირანის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ბირთვული ობიექტი მდებარეობს. ირანის სახელმწიფო ტელევიზიამ დაადასტურა „ხმაურიანი აფეთქებები“ ობიექტის მახლობლად, სადაც ორი გამამდიდრებელი ქარხანაა განთავსებული: დიდი მიწისქვეშა საწვავის გამდიდრების ქარხანა (FEP) და მიწისზედა საპილოტე საწვავის გამდიდრების ქარხანა (PFEP).<ref>{{Cite web |title=Explosions heard in Natanz, home to key nuclear site, says Iranian state television |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/explosions-heard-in-natanz-home-to-key-nuclear-site-says-iranian-state-television/ |access-date=12 June 2025 |website=The Times of Israel }}</ref> ასევე სამიზნე გახდა ხონდაბისა და ხორამაბადის ბირთვული ობიექტები.<ref name="IranIntlLive20250613b" /><ref name=kh>{{cite web |date=13 June 2025 |title=آخرین اخبار از حمله اسرائیل به ایران؛ آماده‌باش گسترده در منطقه اعلام شد |trans-title=Latest news on Israel's attack on Iran; widespread alert declared in the region |url=https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1020829-%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 |access-date=13 June 2025 |website=Shargh |language=fa}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის სამხედრო ოპერაციები]] 5h1mlbj9eonaxtdjag8ley0rdpr26yz 0 590547 4814457 4814306 2025-06-14T16:25:45Z Mehman 75871 4814457 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} '''გიორგი წერეთელი''' — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი და პუბლიცისტი. == ბიოგრაფია == პოეტი და პუბლიცისტი გიორგი ილიას ძე წერეთელი დაიბადა 1917 წლის 20 მაისს, იმერეთის ულამაზეს სოფელ პერევისში. დედით აბაშიძე გახლდათ. გიორგი ოჯახში ნაბოლარა შვილი იყო, ორი ძმა და ორი და ჰყავდა. მამა რკინიგზაში მსახურობდა ჭიათურაში, სადაც ბინაც ჰქონდა და ზამთარში ყველანი იქ ცხოვრობდნენ, გაზფხულიდან კი პერევისაში გადადიოდნენ.   გიორგიმ არასრული საშუალო განათლება (7 კლასი) ჭიათურაში მიიღო და 1930 წელს თბილისის შალვა ელიავას სახელობის კავშირგაბმულობის ტექნიკუმში ჩააბარა. იგი მიიღეს, მაგრამ მცირეწლოვნობის გამო ერთი წლით შვებულებაში გაუშვეს. საბოლოოდ ტექნიკუმის მხოლოდ ორი კურსი გაიარა და 1935 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა–მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ასტრონომიის სპეციალობით (ევგენი ხარაძის მოწაფე იყო). გიორგი წერეთლის უფროსი ძმა, აბელი, 1937 წლის რეპრესიებს ემსხვერპლა. თბილისში დარჩენა საშიში იყო და გიორგიმ უნივერსიტეტი ერთი წლით დატოვა. ამ პერიოდში ვანის რაიონის სოფელ შუამთის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა მათემატიკა–ფიზიკა–ქიმიას. როცა საშიშროებამ გადაიარა დაბრუნდა და 1941 წლის ზაფხულში სახელმწიფო გამოცდებიც ჩააბარა. 1941 წლის შემოდგომა გიორგი წერეთელმა ჭიათურის რაიონის ერთ–ერთ სოფელში გაატარა, სადაც საშუალო სკოლაში ასწავლიდა. დეკემბრის ბოლოს მობილიზაციით გაიწვიეს ჯარში. წაიყვანეს ყირიმის ნახევარკუნძულზე, მაგრამ მისი საბუთების ნახვის შემდეგ ფრონტზე არ გაგზავნეს და გაამწესეს სამუშაო ბატალიონში. ომის პირველ წლებში  საბჭოთა ჯარები უკან იხევდნენ და ჯარისკაცები, ხშირად იცვლიდნენ ადგილს. ასე მოხვდა გიორგი წერეთელი ქ. გეორგიევსკში, რომელიც გერმანელებს ჰქონდათ დაპყრობილი და შემთხვევით გადაეყარა გერმანელების მხარეს მებრძოლი ქართული ლეგიონის წევრებს, რომელთაც იგი გივი გაბლიანთან წაიყვანეს, ბერგმანის ბატალიონში. გიორგი წერეთელი 1944 წელს, ძველი თაობის ემიგრანტის, ნიკო ნაკაშიძის დახმარებით მოხვდა საფრანგეთში. ომის შემდეგ სამშობლოში აღარ დაბრუნებულა, რადგან იცოდა რომ პატიმრობა ელოდა, როგორც ტყვეობაში ნამყოფ, საბჭოთა რეჟიმისთვის არაკეთილსაიმედო პირს. მართალია იგი იძულებული გახდა საცხოვრებლად საზღვარგარეთ დარჩენილიყო, მაგრამ ქართველობაზე ხელი არ აუღია, ერთი წუთითაც არ გაუწყვეტია სულიერი კავშირი თავის ქვეყანასთან, მის აწმყოსა და მომავალზე ფიქრსა და ზრუნვაში ათენ–აღამებდა. უცხოეთში ბატონი გიორგი სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ქართველ ემიგრანტთა ასოციაციას. 1974 წელს ლევან ზურაბიშვილსა და მიხეილ გრიგოლიასთან ერთად დაარსა საქართველოს განთავისუფლებისათვის მებრძოლი ორგანო, ჟურნალი „თავისუფლების ტრიბუნა“. სარედაქციო კოლეგიის წევრები შემდგომში შეიცვალნენ, ჟურნალში თანამშრომლობა დაიწყეს მიხეილ ქავთარაძემ და გიორგი ნოზაძემ. მაგრამ გიორგი წერეთელი უცვლელი რედაქტორი გახლდათ. ჟურნალმა იარსება 1984 წლის იანვრამდე (სულ გამოვიდა 42 ნომერი), 1984 წლის აპრილიდან ჟურნალს სახელწოდება შეეცვალა და „გუშაგი“ ეწოდა. რედაქტორ–გამომცემლად კვლავ გიორგი წერეთელი გვევლინება. გიორგი წერეთელი ნაყოფიერ შემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა. მისი ფსევდონიმებია: გიორგი ჯაყელი, გიორგი ქართველი, გოგი ლუბაშვილი, მამულს განშორებული, პარიზელი იმერელი, გ. პერევისელი. გარდა ჟურნალისტური და პუბლიცისტური მოღვაწეობისა გიორგი წერეთელს საინტერესო პოეტური მემკვიდრეობაც აქვს. მის ლექსებს ლაიტმოტივად გასდევს სამშობლოს მონატრება, მოყვასის სიყვარული, მომავლის რწმენა. მხატვრული შემოქმედებიდან მნიშვნელოვანია ლექსთა კრებული „სიყვარულის თაიგული“ (პარიზი, 1983); კრიტიკული წერილების კრებული „ჩვენი სატკივრები“ (პარიზი 1987). 1989 წლიდან ის სათავეში ედგა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ მწერალთა და ჟურნალისტთა განახლებულ შემოქმედებით კავშირს. გიორგი წერეთელი დაქორწინებული იყო ეთერ შენგელიაზე, პარიზელ ქართველზე (დედით ფრანგი). 1991 წლის ოქტომბერში იგი მეუღლესთან ერთად, 50 წლის განშორების შემდეგ ესტუმრა საქართველოს. ერთი თვე გაატარა დებთან და ახლობლებთან ერთად. მოიარა იმერეთი, მიიწვიეს მშობლიურ უნივერსიტეტსა და მეცნიერებათა აკადემიაში, დაათვალიერა ილიას სახლ–მუზეუმები თბილისსა და საგურამოში. გამგზავრებისას კვლავ მალე ჩამოსვლაზე ოცნებობდა, მაგრამ ვეღარ მოესწრო. გიორგი წერეთელი გარდაიცვალა 1993 წლის 24 მაისს, პარიზში. დასაფლავებულია ლევილის სასაფლაოზე. ==ლიტერატურა== *წერეთელი, გიორგი. ''ერთი ცხოვრება'' : ემიგრანტის თავგადასავალი / [რედ.: ვახტანგ ჟღენტი ; მხატვ.: დიმიტრი ერისთავი]. - თბ., 2004 *გიორგი წერეთელი, ''ილია ემიგრატთა თვალით'', ტ. 2, შემდგენელ-რედაქტორი დალი სინჯარაძე. - თბილისი, 1996. - გვ. 292-293 *შარაძე, გურამ. უცხოეთის ცის ქვეშ. წ. 3., თბ., 1997, გვ. 403–413, გვ. 456–460 {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი}} j29j7pj1s3x4eea73xmipe1n01vzgmr 4814458 4814457 2025-06-14T16:26:17Z Mehman 75871 დაემატა [[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814458 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} '''გიორგი წერეთელი''' — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი და პუბლიცისტი. == ბიოგრაფია == პოეტი და პუბლიცისტი გიორგი ილიას ძე წერეთელი დაიბადა 1917 წლის 20 მაისს, იმერეთის ულამაზეს სოფელ პერევისში. დედით აბაშიძე გახლდათ. გიორგი ოჯახში ნაბოლარა შვილი იყო, ორი ძმა და ორი და ჰყავდა. მამა რკინიგზაში მსახურობდა ჭიათურაში, სადაც ბინაც ჰქონდა და ზამთარში ყველანი იქ ცხოვრობდნენ, გაზფხულიდან კი პერევისაში გადადიოდნენ.   გიორგიმ არასრული საშუალო განათლება (7 კლასი) ჭიათურაში მიიღო და 1930 წელს თბილისის შალვა ელიავას სახელობის კავშირგაბმულობის ტექნიკუმში ჩააბარა. იგი მიიღეს, მაგრამ მცირეწლოვნობის გამო ერთი წლით შვებულებაში გაუშვეს. საბოლოოდ ტექნიკუმის მხოლოდ ორი კურსი გაიარა და 1935 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა–მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ასტრონომიის სპეციალობით (ევგენი ხარაძის მოწაფე იყო). გიორგი წერეთლის უფროსი ძმა, აბელი, 1937 წლის რეპრესიებს ემსხვერპლა. თბილისში დარჩენა საშიში იყო და გიორგიმ უნივერსიტეტი ერთი წლით დატოვა. ამ პერიოდში ვანის რაიონის სოფელ შუამთის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა მათემატიკა–ფიზიკა–ქიმიას. როცა საშიშროებამ გადაიარა დაბრუნდა და 1941 წლის ზაფხულში სახელმწიფო გამოცდებიც ჩააბარა. 1941 წლის შემოდგომა გიორგი წერეთელმა ჭიათურის რაიონის ერთ–ერთ სოფელში გაატარა, სადაც საშუალო სკოლაში ასწავლიდა. დეკემბრის ბოლოს მობილიზაციით გაიწვიეს ჯარში. წაიყვანეს ყირიმის ნახევარკუნძულზე, მაგრამ მისი საბუთების ნახვის შემდეგ ფრონტზე არ გაგზავნეს და გაამწესეს სამუშაო ბატალიონში. ომის პირველ წლებში  საბჭოთა ჯარები უკან იხევდნენ და ჯარისკაცები, ხშირად იცვლიდნენ ადგილს. ასე მოხვდა გიორგი წერეთელი ქ. გეორგიევსკში, რომელიც გერმანელებს ჰქონდათ დაპყრობილი და შემთხვევით გადაეყარა გერმანელების მხარეს მებრძოლი ქართული ლეგიონის წევრებს, რომელთაც იგი გივი გაბლიანთან წაიყვანეს, ბერგმანის ბატალიონში. გიორგი წერეთელი 1944 წელს, ძველი თაობის ემიგრანტის, ნიკო ნაკაშიძის დახმარებით მოხვდა საფრანგეთში. ომის შემდეგ სამშობლოში აღარ დაბრუნებულა, რადგან იცოდა რომ პატიმრობა ელოდა, როგორც ტყვეობაში ნამყოფ, საბჭოთა რეჟიმისთვის არაკეთილსაიმედო პირს. მართალია იგი იძულებული გახდა საცხოვრებლად საზღვარგარეთ დარჩენილიყო, მაგრამ ქართველობაზე ხელი არ აუღია, ერთი წუთითაც არ გაუწყვეტია სულიერი კავშირი თავის ქვეყანასთან, მის აწმყოსა და მომავალზე ფიქრსა და ზრუნვაში ათენ–აღამებდა. უცხოეთში ბატონი გიორგი სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ქართველ ემიგრანტთა ასოციაციას. 1974 წელს ლევან ზურაბიშვილსა და მიხეილ გრიგოლიასთან ერთად დაარსა საქართველოს განთავისუფლებისათვის მებრძოლი ორგანო, ჟურნალი „თავისუფლების ტრიბუნა“. სარედაქციო კოლეგიის წევრები შემდგომში შეიცვალნენ, ჟურნალში თანამშრომლობა დაიწყეს მიხეილ ქავთარაძემ და გიორგი ნოზაძემ. მაგრამ გიორგი წერეთელი უცვლელი რედაქტორი გახლდათ. ჟურნალმა იარსება 1984 წლის იანვრამდე (სულ გამოვიდა 42 ნომერი), 1984 წლის აპრილიდან ჟურნალს სახელწოდება შეეცვალა და „გუშაგი“ ეწოდა. რედაქტორ–გამომცემლად კვლავ გიორგი წერეთელი გვევლინება. გიორგი წერეთელი ნაყოფიერ შემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა. მისი ფსევდონიმებია: გიორგი ჯაყელი, გიორგი ქართველი, გოგი ლუბაშვილი, მამულს განშორებული, პარიზელი იმერელი, გ. პერევისელი. გარდა ჟურნალისტური და პუბლიცისტური მოღვაწეობისა გიორგი წერეთელს საინტერესო პოეტური მემკვიდრეობაც აქვს. მის ლექსებს ლაიტმოტივად გასდევს სამშობლოს მონატრება, მოყვასის სიყვარული, მომავლის რწმენა. მხატვრული შემოქმედებიდან მნიშვნელოვანია ლექსთა კრებული „სიყვარულის თაიგული“ (პარიზი, 1983); კრიტიკული წერილების კრებული „ჩვენი სატკივრები“ (პარიზი 1987). 1989 წლიდან ის სათავეში ედგა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ მწერალთა და ჟურნალისტთა განახლებულ შემოქმედებით კავშირს. გიორგი წერეთელი დაქორწინებული იყო ეთერ შენგელიაზე, პარიზელ ქართველზე (დედით ფრანგი). 1991 წლის ოქტომბერში იგი მეუღლესთან ერთად, 50 წლის განშორების შემდეგ ესტუმრა საქართველოს. ერთი თვე გაატარა დებთან და ახლობლებთან ერთად. მოიარა იმერეთი, მიიწვიეს მშობლიურ უნივერსიტეტსა და მეცნიერებათა აკადემიაში, დაათვალიერა ილიას სახლ–მუზეუმები თბილისსა და საგურამოში. გამგზავრებისას კვლავ მალე ჩამოსვლაზე ოცნებობდა, მაგრამ ვეღარ მოესწრო. გიორგი წერეთელი გარდაიცვალა 1993 წლის 24 მაისს, პარიზში. დასაფლავებულია ლევილის სასაფლაოზე. ==ლიტერატურა== *წერეთელი, გიორგი. ''ერთი ცხოვრება'' : ემიგრანტის თავგადასავალი / [რედ.: ვახტანგ ჟღენტი ; მხატვ.: დიმიტრი ერისთავი]. - თბ., 2004 *გიორგი წერეთელი, ''ილია ემიგრატთა თვალით'', ტ. 2, შემდგენელ-რედაქტორი დალი სინჯარაძე. - თბილისი, 1996. - გვ. 292-293 *შარაძე, გურამ. უცხოეთის ცის ქვეშ. წ. 3., თბ., 1997, გვ. 403–413, გვ. 456–460 {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]] leqem9nqvjv1mneq5idm6qjpvtel21q 4814459 4814458 2025-06-14T16:26:26Z Mehman 75871 დაემატა [[კატეგორია:დაბადებული 1917]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814459 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} '''გიორგი წერეთელი''' — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი და პუბლიცისტი. == ბიოგრაფია == პოეტი და პუბლიცისტი გიორგი ილიას ძე წერეთელი დაიბადა 1917 წლის 20 მაისს, იმერეთის ულამაზეს სოფელ პერევისში. დედით აბაშიძე გახლდათ. გიორგი ოჯახში ნაბოლარა შვილი იყო, ორი ძმა და ორი და ჰყავდა. მამა რკინიგზაში მსახურობდა ჭიათურაში, სადაც ბინაც ჰქონდა და ზამთარში ყველანი იქ ცხოვრობდნენ, გაზფხულიდან კი პერევისაში გადადიოდნენ.   გიორგიმ არასრული საშუალო განათლება (7 კლასი) ჭიათურაში მიიღო და 1930 წელს თბილისის შალვა ელიავას სახელობის კავშირგაბმულობის ტექნიკუმში ჩააბარა. იგი მიიღეს, მაგრამ მცირეწლოვნობის გამო ერთი წლით შვებულებაში გაუშვეს. საბოლოოდ ტექნიკუმის მხოლოდ ორი კურსი გაიარა და 1935 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა–მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ასტრონომიის სპეციალობით (ევგენი ხარაძის მოწაფე იყო). გიორგი წერეთლის უფროსი ძმა, აბელი, 1937 წლის რეპრესიებს ემსხვერპლა. თბილისში დარჩენა საშიში იყო და გიორგიმ უნივერსიტეტი ერთი წლით დატოვა. ამ პერიოდში ვანის რაიონის სოფელ შუამთის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა მათემატიკა–ფიზიკა–ქიმიას. როცა საშიშროებამ გადაიარა დაბრუნდა და 1941 წლის ზაფხულში სახელმწიფო გამოცდებიც ჩააბარა. 1941 წლის შემოდგომა გიორგი წერეთელმა ჭიათურის რაიონის ერთ–ერთ სოფელში გაატარა, სადაც საშუალო სკოლაში ასწავლიდა. დეკემბრის ბოლოს მობილიზაციით გაიწვიეს ჯარში. წაიყვანეს ყირიმის ნახევარკუნძულზე, მაგრამ მისი საბუთების ნახვის შემდეგ ფრონტზე არ გაგზავნეს და გაამწესეს სამუშაო ბატალიონში. ომის პირველ წლებში  საბჭოთა ჯარები უკან იხევდნენ და ჯარისკაცები, ხშირად იცვლიდნენ ადგილს. ასე მოხვდა გიორგი წერეთელი ქ. გეორგიევსკში, რომელიც გერმანელებს ჰქონდათ დაპყრობილი და შემთხვევით გადაეყარა გერმანელების მხარეს მებრძოლი ქართული ლეგიონის წევრებს, რომელთაც იგი გივი გაბლიანთან წაიყვანეს, ბერგმანის ბატალიონში. გიორგი წერეთელი 1944 წელს, ძველი თაობის ემიგრანტის, ნიკო ნაკაშიძის დახმარებით მოხვდა საფრანგეთში. ომის შემდეგ სამშობლოში აღარ დაბრუნებულა, რადგან იცოდა რომ პატიმრობა ელოდა, როგორც ტყვეობაში ნამყოფ, საბჭოთა რეჟიმისთვის არაკეთილსაიმედო პირს. მართალია იგი იძულებული გახდა საცხოვრებლად საზღვარგარეთ დარჩენილიყო, მაგრამ ქართველობაზე ხელი არ აუღია, ერთი წუთითაც არ გაუწყვეტია სულიერი კავშირი თავის ქვეყანასთან, მის აწმყოსა და მომავალზე ფიქრსა და ზრუნვაში ათენ–აღამებდა. უცხოეთში ბატონი გიორგი სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ქართველ ემიგრანტთა ასოციაციას. 1974 წელს ლევან ზურაბიშვილსა და მიხეილ გრიგოლიასთან ერთად დაარსა საქართველოს განთავისუფლებისათვის მებრძოლი ორგანო, ჟურნალი „თავისუფლების ტრიბუნა“. სარედაქციო კოლეგიის წევრები შემდგომში შეიცვალნენ, ჟურნალში თანამშრომლობა დაიწყეს მიხეილ ქავთარაძემ და გიორგი ნოზაძემ. მაგრამ გიორგი წერეთელი უცვლელი რედაქტორი გახლდათ. ჟურნალმა იარსება 1984 წლის იანვრამდე (სულ გამოვიდა 42 ნომერი), 1984 წლის აპრილიდან ჟურნალს სახელწოდება შეეცვალა და „გუშაგი“ ეწოდა. რედაქტორ–გამომცემლად კვლავ გიორგი წერეთელი გვევლინება. გიორგი წერეთელი ნაყოფიერ შემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა. მისი ფსევდონიმებია: გიორგი ჯაყელი, გიორგი ქართველი, გოგი ლუბაშვილი, მამულს განშორებული, პარიზელი იმერელი, გ. პერევისელი. გარდა ჟურნალისტური და პუბლიცისტური მოღვაწეობისა გიორგი წერეთელს საინტერესო პოეტური მემკვიდრეობაც აქვს. მის ლექსებს ლაიტმოტივად გასდევს სამშობლოს მონატრება, მოყვასის სიყვარული, მომავლის რწმენა. მხატვრული შემოქმედებიდან მნიშვნელოვანია ლექსთა კრებული „სიყვარულის თაიგული“ (პარიზი, 1983); კრიტიკული წერილების კრებული „ჩვენი სატკივრები“ (პარიზი 1987). 1989 წლიდან ის სათავეში ედგა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ მწერალთა და ჟურნალისტთა განახლებულ შემოქმედებით კავშირს. გიორგი წერეთელი დაქორწინებული იყო ეთერ შენგელიაზე, პარიზელ ქართველზე (დედით ფრანგი). 1991 წლის ოქტომბერში იგი მეუღლესთან ერთად, 50 წლის განშორების შემდეგ ესტუმრა საქართველოს. ერთი თვე გაატარა დებთან და ახლობლებთან ერთად. მოიარა იმერეთი, მიიწვიეს მშობლიურ უნივერსიტეტსა და მეცნიერებათა აკადემიაში, დაათვალიერა ილიას სახლ–მუზეუმები თბილისსა და საგურამოში. გამგზავრებისას კვლავ მალე ჩამოსვლაზე ოცნებობდა, მაგრამ ვეღარ მოესწრო. გიორგი წერეთელი გარდაიცვალა 1993 წლის 24 მაისს, პარიზში. დასაფლავებულია ლევილის სასაფლაოზე. ==ლიტერატურა== *წერეთელი, გიორგი. ''ერთი ცხოვრება'' : ემიგრანტის თავგადასავალი / [რედ.: ვახტანგ ჟღენტი ; მხატვ.: დიმიტრი ერისთავი]. - თბ., 2004 *გიორგი წერეთელი, ''ილია ემიგრატთა თვალით'', ტ. 2, შემდგენელ-რედაქტორი დალი სინჯარაძე. - თბილისი, 1996. - გვ. 292-293 *შარაძე, გურამ. უცხოეთის ცის ქვეშ. წ. 3., თბ., 1997, გვ. 403–413, გვ. 456–460 {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1917]] oteaocoe0vqibr5rs5hgkma1dn61ire 4814461 4814459 2025-06-14T16:26:57Z Mehman 75871 დაემატა [[კატეგორია:გარდაცვლილი 24 მაისი]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814461 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} '''გიორგი წერეთელი''' — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი და პუბლიცისტი. == ბიოგრაფია == პოეტი და პუბლიცისტი გიორგი ილიას ძე წერეთელი დაიბადა 1917 წლის 20 მაისს, იმერეთის ულამაზეს სოფელ პერევისში. დედით აბაშიძე გახლდათ. გიორგი ოჯახში ნაბოლარა შვილი იყო, ორი ძმა და ორი და ჰყავდა. მამა რკინიგზაში მსახურობდა ჭიათურაში, სადაც ბინაც ჰქონდა და ზამთარში ყველანი იქ ცხოვრობდნენ, გაზფხულიდან კი პერევისაში გადადიოდნენ.   გიორგიმ არასრული საშუალო განათლება (7 კლასი) ჭიათურაში მიიღო და 1930 წელს თბილისის შალვა ელიავას სახელობის კავშირგაბმულობის ტექნიკუმში ჩააბარა. იგი მიიღეს, მაგრამ მცირეწლოვნობის გამო ერთი წლით შვებულებაში გაუშვეს. საბოლოოდ ტექნიკუმის მხოლოდ ორი კურსი გაიარა და 1935 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა–მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ასტრონომიის სპეციალობით (ევგენი ხარაძის მოწაფე იყო). გიორგი წერეთლის უფროსი ძმა, აბელი, 1937 წლის რეპრესიებს ემსხვერპლა. თბილისში დარჩენა საშიში იყო და გიორგიმ უნივერსიტეტი ერთი წლით დატოვა. ამ პერიოდში ვანის რაიონის სოფელ შუამთის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა მათემატიკა–ფიზიკა–ქიმიას. როცა საშიშროებამ გადაიარა დაბრუნდა და 1941 წლის ზაფხულში სახელმწიფო გამოცდებიც ჩააბარა. 1941 წლის შემოდგომა გიორგი წერეთელმა ჭიათურის რაიონის ერთ–ერთ სოფელში გაატარა, სადაც საშუალო სკოლაში ასწავლიდა. დეკემბრის ბოლოს მობილიზაციით გაიწვიეს ჯარში. წაიყვანეს ყირიმის ნახევარკუნძულზე, მაგრამ მისი საბუთების ნახვის შემდეგ ფრონტზე არ გაგზავნეს და გაამწესეს სამუშაო ბატალიონში. ომის პირველ წლებში  საბჭოთა ჯარები უკან იხევდნენ და ჯარისკაცები, ხშირად იცვლიდნენ ადგილს. ასე მოხვდა გიორგი წერეთელი ქ. გეორგიევსკში, რომელიც გერმანელებს ჰქონდათ დაპყრობილი და შემთხვევით გადაეყარა გერმანელების მხარეს მებრძოლი ქართული ლეგიონის წევრებს, რომელთაც იგი გივი გაბლიანთან წაიყვანეს, ბერგმანის ბატალიონში. გიორგი წერეთელი 1944 წელს, ძველი თაობის ემიგრანტის, ნიკო ნაკაშიძის დახმარებით მოხვდა საფრანგეთში. ომის შემდეგ სამშობლოში აღარ დაბრუნებულა, რადგან იცოდა რომ პატიმრობა ელოდა, როგორც ტყვეობაში ნამყოფ, საბჭოთა რეჟიმისთვის არაკეთილსაიმედო პირს. მართალია იგი იძულებული გახდა საცხოვრებლად საზღვარგარეთ დარჩენილიყო, მაგრამ ქართველობაზე ხელი არ აუღია, ერთი წუთითაც არ გაუწყვეტია სულიერი კავშირი თავის ქვეყანასთან, მის აწმყოსა და მომავალზე ფიქრსა და ზრუნვაში ათენ–აღამებდა. უცხოეთში ბატონი გიორგი სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ქართველ ემიგრანტთა ასოციაციას. 1974 წელს ლევან ზურაბიშვილსა და მიხეილ გრიგოლიასთან ერთად დაარსა საქართველოს განთავისუფლებისათვის მებრძოლი ორგანო, ჟურნალი „თავისუფლების ტრიბუნა“. სარედაქციო კოლეგიის წევრები შემდგომში შეიცვალნენ, ჟურნალში თანამშრომლობა დაიწყეს მიხეილ ქავთარაძემ და გიორგი ნოზაძემ. მაგრამ გიორგი წერეთელი უცვლელი რედაქტორი გახლდათ. ჟურნალმა იარსება 1984 წლის იანვრამდე (სულ გამოვიდა 42 ნომერი), 1984 წლის აპრილიდან ჟურნალს სახელწოდება შეეცვალა და „გუშაგი“ ეწოდა. რედაქტორ–გამომცემლად კვლავ გიორგი წერეთელი გვევლინება. გიორგი წერეთელი ნაყოფიერ შემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა. მისი ფსევდონიმებია: გიორგი ჯაყელი, გიორგი ქართველი, გოგი ლუბაშვილი, მამულს განშორებული, პარიზელი იმერელი, გ. პერევისელი. გარდა ჟურნალისტური და პუბლიცისტური მოღვაწეობისა გიორგი წერეთელს საინტერესო პოეტური მემკვიდრეობაც აქვს. მის ლექსებს ლაიტმოტივად გასდევს სამშობლოს მონატრება, მოყვასის სიყვარული, მომავლის რწმენა. მხატვრული შემოქმედებიდან მნიშვნელოვანია ლექსთა კრებული „სიყვარულის თაიგული“ (პარიზი, 1983); კრიტიკული წერილების კრებული „ჩვენი სატკივრები“ (პარიზი 1987). 1989 წლიდან ის სათავეში ედგა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ მწერალთა და ჟურნალისტთა განახლებულ შემოქმედებით კავშირს. გიორგი წერეთელი დაქორწინებული იყო ეთერ შენგელიაზე, პარიზელ ქართველზე (დედით ფრანგი). 1991 წლის ოქტომბერში იგი მეუღლესთან ერთად, 50 წლის განშორების შემდეგ ესტუმრა საქართველოს. ერთი თვე გაატარა დებთან და ახლობლებთან ერთად. მოიარა იმერეთი, მიიწვიეს მშობლიურ უნივერსიტეტსა და მეცნიერებათა აკადემიაში, დაათვალიერა ილიას სახლ–მუზეუმები თბილისსა და საგურამოში. გამგზავრებისას კვლავ მალე ჩამოსვლაზე ოცნებობდა, მაგრამ ვეღარ მოესწრო. გიორგი წერეთელი გარდაიცვალა 1993 წლის 24 მაისს, პარიზში. დასაფლავებულია ლევილის სასაფლაოზე. ==ლიტერატურა== *წერეთელი, გიორგი. ''ერთი ცხოვრება'' : ემიგრანტის თავგადასავალი / [რედ.: ვახტანგ ჟღენტი ; მხატვ.: დიმიტრი ერისთავი]. - თბ., 2004 *გიორგი წერეთელი, ''ილია ემიგრატთა თვალით'', ტ. 2, შემდგენელ-რედაქტორი დალი სინჯარაძე. - თბილისი, 1996. - გვ. 292-293 *შარაძე, გურამ. უცხოეთის ცის ქვეშ. წ. 3., თბ., 1997, გვ. 403–413, გვ. 456–460 {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1917]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 24 მაისი]] 3fltxq5oujdrb3a32fmk3h0xy7vlsly 4814463 4814461 2025-06-14T16:27:12Z Mehman 75871 დაემატა [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1993]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814463 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} '''გიორგი წერეთელი''' — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი და პუბლიცისტი. == ბიოგრაფია == პოეტი და პუბლიცისტი გიორგი ილიას ძე წერეთელი დაიბადა 1917 წლის 20 მაისს, იმერეთის ულამაზეს სოფელ პერევისში. დედით აბაშიძე გახლდათ. გიორგი ოჯახში ნაბოლარა შვილი იყო, ორი ძმა და ორი და ჰყავდა. მამა რკინიგზაში მსახურობდა ჭიათურაში, სადაც ბინაც ჰქონდა და ზამთარში ყველანი იქ ცხოვრობდნენ, გაზფხულიდან კი პერევისაში გადადიოდნენ.   გიორგიმ არასრული საშუალო განათლება (7 კლასი) ჭიათურაში მიიღო და 1930 წელს თბილისის შალვა ელიავას სახელობის კავშირგაბმულობის ტექნიკუმში ჩააბარა. იგი მიიღეს, მაგრამ მცირეწლოვნობის გამო ერთი წლით შვებულებაში გაუშვეს. საბოლოოდ ტექნიკუმის მხოლოდ ორი კურსი გაიარა და 1935 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა–მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ასტრონომიის სპეციალობით (ევგენი ხარაძის მოწაფე იყო). გიორგი წერეთლის უფროსი ძმა, აბელი, 1937 წლის რეპრესიებს ემსხვერპლა. თბილისში დარჩენა საშიში იყო და გიორგიმ უნივერსიტეტი ერთი წლით დატოვა. ამ პერიოდში ვანის რაიონის სოფელ შუამთის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა მათემატიკა–ფიზიკა–ქიმიას. როცა საშიშროებამ გადაიარა დაბრუნდა და 1941 წლის ზაფხულში სახელმწიფო გამოცდებიც ჩააბარა. 1941 წლის შემოდგომა გიორგი წერეთელმა ჭიათურის რაიონის ერთ–ერთ სოფელში გაატარა, სადაც საშუალო სკოლაში ასწავლიდა. დეკემბრის ბოლოს მობილიზაციით გაიწვიეს ჯარში. წაიყვანეს ყირიმის ნახევარკუნძულზე, მაგრამ მისი საბუთების ნახვის შემდეგ ფრონტზე არ გაგზავნეს და გაამწესეს სამუშაო ბატალიონში. ომის პირველ წლებში  საბჭოთა ჯარები უკან იხევდნენ და ჯარისკაცები, ხშირად იცვლიდნენ ადგილს. ასე მოხვდა გიორგი წერეთელი ქ. გეორგიევსკში, რომელიც გერმანელებს ჰქონდათ დაპყრობილი და შემთხვევით გადაეყარა გერმანელების მხარეს მებრძოლი ქართული ლეგიონის წევრებს, რომელთაც იგი გივი გაბლიანთან წაიყვანეს, ბერგმანის ბატალიონში. გიორგი წერეთელი 1944 წელს, ძველი თაობის ემიგრანტის, ნიკო ნაკაშიძის დახმარებით მოხვდა საფრანგეთში. ომის შემდეგ სამშობლოში აღარ დაბრუნებულა, რადგან იცოდა რომ პატიმრობა ელოდა, როგორც ტყვეობაში ნამყოფ, საბჭოთა რეჟიმისთვის არაკეთილსაიმედო პირს. მართალია იგი იძულებული გახდა საცხოვრებლად საზღვარგარეთ დარჩენილიყო, მაგრამ ქართველობაზე ხელი არ აუღია, ერთი წუთითაც არ გაუწყვეტია სულიერი კავშირი თავის ქვეყანასთან, მის აწმყოსა და მომავალზე ფიქრსა და ზრუნვაში ათენ–აღამებდა. უცხოეთში ბატონი გიორგი სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ქართველ ემიგრანტთა ასოციაციას. 1974 წელს ლევან ზურაბიშვილსა და მიხეილ გრიგოლიასთან ერთად დაარსა საქართველოს განთავისუფლებისათვის მებრძოლი ორგანო, ჟურნალი „თავისუფლების ტრიბუნა“. სარედაქციო კოლეგიის წევრები შემდგომში შეიცვალნენ, ჟურნალში თანამშრომლობა დაიწყეს მიხეილ ქავთარაძემ და გიორგი ნოზაძემ. მაგრამ გიორგი წერეთელი უცვლელი რედაქტორი გახლდათ. ჟურნალმა იარსება 1984 წლის იანვრამდე (სულ გამოვიდა 42 ნომერი), 1984 წლის აპრილიდან ჟურნალს სახელწოდება შეეცვალა და „გუშაგი“ ეწოდა. რედაქტორ–გამომცემლად კვლავ გიორგი წერეთელი გვევლინება. გიორგი წერეთელი ნაყოფიერ შემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა. მისი ფსევდონიმებია: გიორგი ჯაყელი, გიორგი ქართველი, გოგი ლუბაშვილი, მამულს განშორებული, პარიზელი იმერელი, გ. პერევისელი. გარდა ჟურნალისტური და პუბლიცისტური მოღვაწეობისა გიორგი წერეთელს საინტერესო პოეტური მემკვიდრეობაც აქვს. მის ლექსებს ლაიტმოტივად გასდევს სამშობლოს მონატრება, მოყვასის სიყვარული, მომავლის რწმენა. მხატვრული შემოქმედებიდან მნიშვნელოვანია ლექსთა კრებული „სიყვარულის თაიგული“ (პარიზი, 1983); კრიტიკული წერილების კრებული „ჩვენი სატკივრები“ (პარიზი 1987). 1989 წლიდან ის სათავეში ედგა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ მწერალთა და ჟურნალისტთა განახლებულ შემოქმედებით კავშირს. გიორგი წერეთელი დაქორწინებული იყო ეთერ შენგელიაზე, პარიზელ ქართველზე (დედით ფრანგი). 1991 წლის ოქტომბერში იგი მეუღლესთან ერთად, 50 წლის განშორების შემდეგ ესტუმრა საქართველოს. ერთი თვე გაატარა დებთან და ახლობლებთან ერთად. მოიარა იმერეთი, მიიწვიეს მშობლიურ უნივერსიტეტსა და მეცნიერებათა აკადემიაში, დაათვალიერა ილიას სახლ–მუზეუმები თბილისსა და საგურამოში. გამგზავრებისას კვლავ მალე ჩამოსვლაზე ოცნებობდა, მაგრამ ვეღარ მოესწრო. გიორგი წერეთელი გარდაიცვალა 1993 წლის 24 მაისს, პარიზში. დასაფლავებულია ლევილის სასაფლაოზე. ==ლიტერატურა== *წერეთელი, გიორგი. ''ერთი ცხოვრება'' : ემიგრანტის თავგადასავალი / [რედ.: ვახტანგ ჟღენტი ; მხატვ.: დიმიტრი ერისთავი]. - თბ., 2004 *გიორგი წერეთელი, ''ილია ემიგრატთა თვალით'', ტ. 2, შემდგენელ-რედაქტორი დალი სინჯარაძე. - თბილისი, 1996. - გვ. 292-293 *შარაძე, გურამ. უცხოეთის ცის ქვეშ. წ. 3., თბ., 1997, გვ. 403–413, გვ. 456–460 {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1917]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 24 მაისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1993]] tr46ncusj9ox58unmivft5mgffw5bhd 4814464 4814463 2025-06-14T16:27:25Z Mehman 75871 დაემატა [[კატეგორია:ქართველი პოეტები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814464 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} '''გიორგი წერეთელი''' — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი და პუბლიცისტი. == ბიოგრაფია == პოეტი და პუბლიცისტი გიორგი ილიას ძე წერეთელი დაიბადა 1917 წლის 20 მაისს, იმერეთის ულამაზეს სოფელ პერევისში. დედით აბაშიძე გახლდათ. გიორგი ოჯახში ნაბოლარა შვილი იყო, ორი ძმა და ორი და ჰყავდა. მამა რკინიგზაში მსახურობდა ჭიათურაში, სადაც ბინაც ჰქონდა და ზამთარში ყველანი იქ ცხოვრობდნენ, გაზფხულიდან კი პერევისაში გადადიოდნენ.   გიორგიმ არასრული საშუალო განათლება (7 კლასი) ჭიათურაში მიიღო და 1930 წელს თბილისის შალვა ელიავას სახელობის კავშირგაბმულობის ტექნიკუმში ჩააბარა. იგი მიიღეს, მაგრამ მცირეწლოვნობის გამო ერთი წლით შვებულებაში გაუშვეს. საბოლოოდ ტექნიკუმის მხოლოდ ორი კურსი გაიარა და 1935 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა–მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ასტრონომიის სპეციალობით (ევგენი ხარაძის მოწაფე იყო). გიორგი წერეთლის უფროსი ძმა, აბელი, 1937 წლის რეპრესიებს ემსხვერპლა. თბილისში დარჩენა საშიში იყო და გიორგიმ უნივერსიტეტი ერთი წლით დატოვა. ამ პერიოდში ვანის რაიონის სოფელ შუამთის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა მათემატიკა–ფიზიკა–ქიმიას. როცა საშიშროებამ გადაიარა დაბრუნდა და 1941 წლის ზაფხულში სახელმწიფო გამოცდებიც ჩააბარა. 1941 წლის შემოდგომა გიორგი წერეთელმა ჭიათურის რაიონის ერთ–ერთ სოფელში გაატარა, სადაც საშუალო სკოლაში ასწავლიდა. დეკემბრის ბოლოს მობილიზაციით გაიწვიეს ჯარში. წაიყვანეს ყირიმის ნახევარკუნძულზე, მაგრამ მისი საბუთების ნახვის შემდეგ ფრონტზე არ გაგზავნეს და გაამწესეს სამუშაო ბატალიონში. ომის პირველ წლებში  საბჭოთა ჯარები უკან იხევდნენ და ჯარისკაცები, ხშირად იცვლიდნენ ადგილს. ასე მოხვდა გიორგი წერეთელი ქ. გეორგიევსკში, რომელიც გერმანელებს ჰქონდათ დაპყრობილი და შემთხვევით გადაეყარა გერმანელების მხარეს მებრძოლი ქართული ლეგიონის წევრებს, რომელთაც იგი გივი გაბლიანთან წაიყვანეს, ბერგმანის ბატალიონში. გიორგი წერეთელი 1944 წელს, ძველი თაობის ემიგრანტის, ნიკო ნაკაშიძის დახმარებით მოხვდა საფრანგეთში. ომის შემდეგ სამშობლოში აღარ დაბრუნებულა, რადგან იცოდა რომ პატიმრობა ელოდა, როგორც ტყვეობაში ნამყოფ, საბჭოთა რეჟიმისთვის არაკეთილსაიმედო პირს. მართალია იგი იძულებული გახდა საცხოვრებლად საზღვარგარეთ დარჩენილიყო, მაგრამ ქართველობაზე ხელი არ აუღია, ერთი წუთითაც არ გაუწყვეტია სულიერი კავშირი თავის ქვეყანასთან, მის აწმყოსა და მომავალზე ფიქრსა და ზრუნვაში ათენ–აღამებდა. უცხოეთში ბატონი გიორგი სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ქართველ ემიგრანტთა ასოციაციას. 1974 წელს ლევან ზურაბიშვილსა და მიხეილ გრიგოლიასთან ერთად დაარსა საქართველოს განთავისუფლებისათვის მებრძოლი ორგანო, ჟურნალი „თავისუფლების ტრიბუნა“. სარედაქციო კოლეგიის წევრები შემდგომში შეიცვალნენ, ჟურნალში თანამშრომლობა დაიწყეს მიხეილ ქავთარაძემ და გიორგი ნოზაძემ. მაგრამ გიორგი წერეთელი უცვლელი რედაქტორი გახლდათ. ჟურნალმა იარსება 1984 წლის იანვრამდე (სულ გამოვიდა 42 ნომერი), 1984 წლის აპრილიდან ჟურნალს სახელწოდება შეეცვალა და „გუშაგი“ ეწოდა. რედაქტორ–გამომცემლად კვლავ გიორგი წერეთელი გვევლინება. გიორგი წერეთელი ნაყოფიერ შემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა. მისი ფსევდონიმებია: გიორგი ჯაყელი, გიორგი ქართველი, გოგი ლუბაშვილი, მამულს განშორებული, პარიზელი იმერელი, გ. პერევისელი. გარდა ჟურნალისტური და პუბლიცისტური მოღვაწეობისა გიორგი წერეთელს საინტერესო პოეტური მემკვიდრეობაც აქვს. მის ლექსებს ლაიტმოტივად გასდევს სამშობლოს მონატრება, მოყვასის სიყვარული, მომავლის რწმენა. მხატვრული შემოქმედებიდან მნიშვნელოვანია ლექსთა კრებული „სიყვარულის თაიგული“ (პარიზი, 1983); კრიტიკული წერილების კრებული „ჩვენი სატკივრები“ (პარიზი 1987). 1989 წლიდან ის სათავეში ედგა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ მწერალთა და ჟურნალისტთა განახლებულ შემოქმედებით კავშირს. გიორგი წერეთელი დაქორწინებული იყო ეთერ შენგელიაზე, პარიზელ ქართველზე (დედით ფრანგი). 1991 წლის ოქტომბერში იგი მეუღლესთან ერთად, 50 წლის განშორების შემდეგ ესტუმრა საქართველოს. ერთი თვე გაატარა დებთან და ახლობლებთან ერთად. მოიარა იმერეთი, მიიწვიეს მშობლიურ უნივერსიტეტსა და მეცნიერებათა აკადემიაში, დაათვალიერა ილიას სახლ–მუზეუმები თბილისსა და საგურამოში. გამგზავრებისას კვლავ მალე ჩამოსვლაზე ოცნებობდა, მაგრამ ვეღარ მოესწრო. გიორგი წერეთელი გარდაიცვალა 1993 წლის 24 მაისს, პარიზში. დასაფლავებულია ლევილის სასაფლაოზე. ==ლიტერატურა== *წერეთელი, გიორგი. ''ერთი ცხოვრება'' : ემიგრანტის თავგადასავალი / [რედ.: ვახტანგ ჟღენტი ; მხატვ.: დიმიტრი ერისთავი]. - თბ., 2004 *გიორგი წერეთელი, ''ილია ემიგრატთა თვალით'', ტ. 2, შემდგენელ-რედაქტორი დალი სინჯარაძე. - თბილისი, 1996. - გვ. 292-293 *შარაძე, გურამ. უცხოეთის ცის ქვეშ. წ. 3., თბ., 1997, გვ. 403–413, გვ. 456–460 {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1917]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 24 მაისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1993]] [[კატეგორია:ქართველი პოეტები]] anybdkmq220i5vnxy47kjtx6nk19gjt 4814465 4814464 2025-06-14T16:29:21Z Mehman 75871 4814465 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} '''გიორგი წერეთელი''' — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი და პუბლიცისტი. == ბიოგრაფია == პოეტი და პუბლიცისტი გიორგი ილიას ძე წერეთელი დაიბადა 1917 წლის 20 მაისს, იმერეთის ულამაზეს სოფელ პერევისში. დედით აბაშიძე გახლდათ. გიორგი ოჯახში ნაბოლარა შვილი იყო, ორი ძმა და ორი და ჰყავდა. მამა რკინიგზაში მსახურობდა ჭიათურაში, სადაც ბინაც ჰქონდა და ზამთარში ყველანი იქ ცხოვრობდნენ, გაზფხულიდან კი პერევისაში გადადიოდნენ.   გიორგიმ არასრული საშუალო განათლება (7 კლასი) ჭიათურაში მიიღო და 1930 წელს თბილისის შალვა ელიავას სახელობის კავშირგაბმულობის ტექნიკუმში ჩააბარა. იგი მიიღეს, მაგრამ მცირეწლოვნობის გამო ერთი წლით შვებულებაში გაუშვეს. საბოლოოდ ტექნიკუმის მხოლოდ ორი კურსი გაიარა და 1935 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა–მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ასტრონომიის სპეციალობით (ევგენი ხარაძის მოწაფე იყო). გიორგი წერეთლის უფროსი ძმა, აბელი, 1937 წლის რეპრესიებს ემსხვერპლა. თბილისში დარჩენა საშიში იყო და გიორგიმ უნივერსიტეტი ერთი წლით დატოვა. ამ პერიოდში ვანის რაიონის სოფელ შუამთის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა მათემატიკა–ფიზიკა–ქიმიას. როცა საშიშროებამ გადაიარა დაბრუნდა და 1941 წლის ზაფხულში სახელმწიფო გამოცდებიც ჩააბარა. 1941 წლის შემოდგომა გიორგი წერეთელმა ჭიათურის რაიონის ერთ–ერთ სოფელში გაატარა, სადაც საშუალო სკოლაში ასწავლიდა. დეკემბრის ბოლოს მობილიზაციით გაიწვიეს ჯარში. წაიყვანეს ყირიმის ნახევარკუნძულზე, მაგრამ მისი საბუთების ნახვის შემდეგ ფრონტზე არ გაგზავნეს და გაამწესეს სამუშაო ბატალიონში. ომის პირველ წლებში  საბჭოთა ჯარები უკან იხევდნენ და ჯარისკაცები, ხშირად იცვლიდნენ ადგილს. ასე მოხვდა გიორგი წერეთელი ქ. გეორგიევსკში, რომელიც გერმანელებს ჰქონდათ დაპყრობილი და შემთხვევით გადაეყარა გერმანელების მხარეს მებრძოლი ქართული ლეგიონის წევრებს, რომელთაც იგი გივი გაბლიანთან წაიყვანეს, ბერგმანის ბატალიონში. გიორგი წერეთელი 1944 წელს, ძველი თაობის ემიგრანტის, ნიკო ნაკაშიძის დახმარებით მოხვდა საფრანგეთში. ომის შემდეგ სამშობლოში აღარ დაბრუნებულა, რადგან იცოდა რომ პატიმრობა ელოდა, როგორც ტყვეობაში ნამყოფ, საბჭოთა რეჟიმისთვის არაკეთილსაიმედო პირს. მართალია იგი იძულებული გახდა საცხოვრებლად საზღვარგარეთ დარჩენილიყო, მაგრამ ქართველობაზე ხელი არ აუღია, ერთი წუთითაც არ გაუწყვეტია სულიერი კავშირი თავის ქვეყანასთან, მის აწმყოსა და მომავალზე ფიქრსა და ზრუნვაში ათენ–აღამებდა. უცხოეთში ბატონი გიორგი სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ქართველ ემიგრანტთა ასოციაციას. 1974 წელს ლევან ზურაბიშვილსა და მიხეილ გრიგოლიასთან ერთად დაარსა საქართველოს განთავისუფლებისათვის მებრძოლი ორგანო, ჟურნალი „თავისუფლების ტრიბუნა“. სარედაქციო კოლეგიის წევრები შემდგომში შეიცვალნენ, ჟურნალში თანამშრომლობა დაიწყეს მიხეილ ქავთარაძემ და გიორგი ნოზაძემ. მაგრამ გიორგი წერეთელი უცვლელი რედაქტორი გახლდათ. ჟურნალმა იარსება 1984 წლის იანვრამდე (სულ გამოვიდა 42 ნომერი), 1984 წლის აპრილიდან ჟურნალს სახელწოდება შეეცვალა და „გუშაგი“ ეწოდა. რედაქტორ–გამომცემლად კვლავ გიორგი წერეთელი გვევლინება. გიორგი წერეთელი ნაყოფიერ შემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა. მისი ფსევდონიმებია: გიორგი ჯაყელი, გიორგი ქართველი, გოგი ლუბაშვილი, მამულს განშორებული, პარიზელი იმერელი, გ. პერევისელი. გარდა ჟურნალისტური და პუბლიცისტური მოღვაწეობისა გიორგი წერეთელს საინტერესო პოეტური მემკვიდრეობაც აქვს. მის ლექსებს ლაიტმოტივად გასდევს სამშობლოს მონატრება, მოყვასის სიყვარული, მომავლის რწმენა. მხატვრული შემოქმედებიდან მნიშვნელოვანია ლექსთა კრებული „სიყვარულის თაიგული“ (პარიზი, 1983); კრიტიკული წერილების კრებული „ჩვენი სატკივრები“ (პარიზი 1987). 1989 წლიდან ის სათავეში ედგა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ მწერალთა და ჟურნალისტთა განახლებულ შემოქმედებით კავშირს. გიორგი წერეთელი დაქორწინებული იყო ეთერ შენგელიაზე, პარიზელ ქართველზე (დედით ფრანგი). 1991 წლის ოქტომბერში იგი მეუღლესთან ერთად, 50 წლის განშორების შემდეგ ესტუმრა საქართველოს. ერთი თვე გაატარა დებთან და ახლობლებთან ერთად. მოიარა იმერეთი, მიიწვიეს მშობლიურ უნივერსიტეტსა და მეცნიერებათა აკადემიაში, დაათვალიერა ილიას სახლ–მუზეუმები თბილისსა და საგურამოში. გამგზავრებისას კვლავ მალე ჩამოსვლაზე ოცნებობდა, მაგრამ ვეღარ მოესწრო. გიორგი წერეთელი გარდაიცვალა 1993 წლის 24 მაისს, პარიზში. დასაფლავებულია ლევილის სასაფლაოზე. ==ლიტერატურა== *წერეთელი, გიორგი. ''ერთი ცხოვრება'' : ემიგრანტის თავგადასავალი / [რედ.: ვახტანგ ჟღენტი ; მხატვ.: დიმიტრი ერისთავი]. - თბ., 2004 *გიორგი წერეთელი, ''ილია ემიგრატთა თვალით'', ტ. 2, შემდგენელ-რედაქტორი დალი სინჯარაძე. - თბილისი, 1996. - გვ. 292-293 *შარაძე, გურამ. უცხოეთის ცის ქვეშ. წ. 3., თბ., 1997, გვ. 403–413, გვ. 456–460 ==რესურსები ინტერნეტში== {{Nplg ემიგრანტი|00000616}} {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1917]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 24 მაისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1993]] [[კატეგორია:ქართველი პოეტები]] h1hkre69a56xcyzp6db32qbbdto3572 4814468 4814465 2025-06-14T16:33:33Z Jaba1977 3604 /* ლიტერატურა */ 4814468 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} '''გიორგი წერეთელი''' — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი და პუბლიცისტი. == ბიოგრაფია == პოეტი და პუბლიცისტი გიორგი ილიას ძე წერეთელი დაიბადა 1917 წლის 20 მაისს, იმერეთის ულამაზეს სოფელ პერევისში. დედით აბაშიძე გახლდათ. გიორგი ოჯახში ნაბოლარა შვილი იყო, ორი ძმა და ორი და ჰყავდა. მამა რკინიგზაში მსახურობდა ჭიათურაში, სადაც ბინაც ჰქონდა და ზამთარში ყველანი იქ ცხოვრობდნენ, გაზფხულიდან კი პერევისაში გადადიოდნენ.   გიორგიმ არასრული საშუალო განათლება (7 კლასი) ჭიათურაში მიიღო და 1930 წელს თბილისის შალვა ელიავას სახელობის კავშირგაბმულობის ტექნიკუმში ჩააბარა. იგი მიიღეს, მაგრამ მცირეწლოვნობის გამო ერთი წლით შვებულებაში გაუშვეს. საბოლოოდ ტექნიკუმის მხოლოდ ორი კურსი გაიარა და 1935 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა–მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ასტრონომიის სპეციალობით (ევგენი ხარაძის მოწაფე იყო). გიორგი წერეთლის უფროსი ძმა, აბელი, 1937 წლის რეპრესიებს ემსხვერპლა. თბილისში დარჩენა საშიში იყო და გიორგიმ უნივერსიტეტი ერთი წლით დატოვა. ამ პერიოდში ვანის რაიონის სოფელ შუამთის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა მათემატიკა–ფიზიკა–ქიმიას. როცა საშიშროებამ გადაიარა დაბრუნდა და 1941 წლის ზაფხულში სახელმწიფო გამოცდებიც ჩააბარა. 1941 წლის შემოდგომა გიორგი წერეთელმა ჭიათურის რაიონის ერთ–ერთ სოფელში გაატარა, სადაც საშუალო სკოლაში ასწავლიდა. დეკემბრის ბოლოს მობილიზაციით გაიწვიეს ჯარში. წაიყვანეს ყირიმის ნახევარკუნძულზე, მაგრამ მისი საბუთების ნახვის შემდეგ ფრონტზე არ გაგზავნეს და გაამწესეს სამუშაო ბატალიონში. ომის პირველ წლებში  საბჭოთა ჯარები უკან იხევდნენ და ჯარისკაცები, ხშირად იცვლიდნენ ადგილს. ასე მოხვდა გიორგი წერეთელი ქ. გეორგიევსკში, რომელიც გერმანელებს ჰქონდათ დაპყრობილი და შემთხვევით გადაეყარა გერმანელების მხარეს მებრძოლი ქართული ლეგიონის წევრებს, რომელთაც იგი გივი გაბლიანთან წაიყვანეს, ბერგმანის ბატალიონში. გიორგი წერეთელი 1944 წელს, ძველი თაობის ემიგრანტის, ნიკო ნაკაშიძის დახმარებით მოხვდა საფრანგეთში. ომის შემდეგ სამშობლოში აღარ დაბრუნებულა, რადგან იცოდა რომ პატიმრობა ელოდა, როგორც ტყვეობაში ნამყოფ, საბჭოთა რეჟიმისთვის არაკეთილსაიმედო პირს. მართალია იგი იძულებული გახდა საცხოვრებლად საზღვარგარეთ დარჩენილიყო, მაგრამ ქართველობაზე ხელი არ აუღია, ერთი წუთითაც არ გაუწყვეტია სულიერი კავშირი თავის ქვეყანასთან, მის აწმყოსა და მომავალზე ფიქრსა და ზრუნვაში ათენ–აღამებდა. უცხოეთში ბატონი გიორგი სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ქართველ ემიგრანტთა ასოციაციას. 1974 წელს ლევან ზურაბიშვილსა და მიხეილ გრიგოლიასთან ერთად დაარსა საქართველოს განთავისუფლებისათვის მებრძოლი ორგანო, ჟურნალი „თავისუფლების ტრიბუნა“. სარედაქციო კოლეგიის წევრები შემდგომში შეიცვალნენ, ჟურნალში თანამშრომლობა დაიწყეს მიხეილ ქავთარაძემ და გიორგი ნოზაძემ. მაგრამ გიორგი წერეთელი უცვლელი რედაქტორი გახლდათ. ჟურნალმა იარსება 1984 წლის იანვრამდე (სულ გამოვიდა 42 ნომერი), 1984 წლის აპრილიდან ჟურნალს სახელწოდება შეეცვალა და „გუშაგი“ ეწოდა. რედაქტორ–გამომცემლად კვლავ გიორგი წერეთელი გვევლინება. გიორგი წერეთელი ნაყოფიერ შემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა. მისი ფსევდონიმებია: გიორგი ჯაყელი, გიორგი ქართველი, გოგი ლუბაშვილი, მამულს განშორებული, პარიზელი იმერელი, გ. პერევისელი. გარდა ჟურნალისტური და პუბლიცისტური მოღვაწეობისა გიორგი წერეთელს საინტერესო პოეტური მემკვიდრეობაც აქვს. მის ლექსებს ლაიტმოტივად გასდევს სამშობლოს მონატრება, მოყვასის სიყვარული, მომავლის რწმენა. მხატვრული შემოქმედებიდან მნიშვნელოვანია ლექსთა კრებული „სიყვარულის თაიგული“ (პარიზი, 1983); კრიტიკული წერილების კრებული „ჩვენი სატკივრები“ (პარიზი 1987). 1989 წლიდან ის სათავეში ედგა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ მწერალთა და ჟურნალისტთა განახლებულ შემოქმედებით კავშირს. გიორგი წერეთელი დაქორწინებული იყო ეთერ შენგელიაზე, პარიზელ ქართველზე (დედით ფრანგი). 1991 წლის ოქტომბერში იგი მეუღლესთან ერთად, 50 წლის განშორების შემდეგ ესტუმრა საქართველოს. ერთი თვე გაატარა დებთან და ახლობლებთან ერთად. მოიარა იმერეთი, მიიწვიეს მშობლიურ უნივერსიტეტსა და მეცნიერებათა აკადემიაში, დაათვალიერა ილიას სახლ–მუზეუმები თბილისსა და საგურამოში. გამგზავრებისას კვლავ მალე ჩამოსვლაზე ოცნებობდა, მაგრამ ვეღარ მოესწრო. გიორგი წერეთელი გარდაიცვალა 1993 წლის 24 მაისს, პარიზში. დასაფლავებულია ლევილის სასაფლაოზე. ==ლიტერატურა== *წერეთელი, გიორგი. ''ერთი ცხოვრება'' : ემიგრანტის თავგადასავალი / [რედ.: ვახტანგ ჟღენტი ; მხატვ.: დიმიტრი ერისთავი]. - თბ., 2004 *გიორგი წერეთელი, ''ილია ემიგრანტთა თვალით'', ტ. 2, შემდგენელ-რედაქტორი დალი სინჯარაძე. - თბილისი, 1996. - გვ. 292-293 *შარაძე, გურამ. უცხოეთის ცის ქვეშ. წ. 3., თბ., 1997, გვ. 403–413, გვ. 456–460 ==რესურსები ინტერნეტში== {{Nplg ემიგრანტი|00000616}} {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1917]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 24 მაისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1993]] [[კატეგორია:ქართველი პოეტები]] tv1d7zgchq8d8sree0d35u36cy31sxu 4814469 4814468 2025-06-14T16:35:05Z Jaba1977 3604 4814469 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} '''გიორგი წერეთელი''' (დ. [[20 მაისი]], [[1917]] — გ. [[24 მაისი]], [[1993]]) — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი და პუბლიცისტი. == ბიოგრაფია == პოეტი და პუბლიცისტი გიორგი წერეთელი დაიბადა 1917 წლის 20 მაისს, იმერეთის ულამაზეს სოფელ [[პერევისა|პერევისაში]]. დედა — აბაშიძე. გიორგი ოჯახში ნაბოლარა შვილი იყო, ორი ძმა და ორი და ჰყავდა. მამა რკინიგზაში მსახურობდა [[ჭიათურა]]ში, სადაც ბინაც ჰქონდა და ზამთარში ყველანი იქ ცხოვრობდნენ, გაზფხულიდან კი პერევისაში გადადიოდნენ.   გიორგიმ არასრული საშუალო განათლება (7 კლასი) ჭიათურაში მიიღო და 1930 წელს თბილისის შალვა ელიავას სახელობის კავშირგაბმულობის ტექნიკუმში ჩააბარა. იგი მიიღეს, მაგრამ მცირეწლოვნობის გამო ერთი წლით შვებულებაში გაუშვეს. საბოლოოდ ტექნიკუმის მხოლოდ ორი კურსი გაიარა და 1935 წელს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ფიზიკა–მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ასტრონომიის სპეციალობით (ევგენი ხარაძის მოწაფე იყო). გიორგი წერეთლის უფროსი ძმა, აბელი, 1937 წლის რეპრესიებს ემსხვერპლა. თბილისში დარჩენა საშიში იყო და გიორგიმ უნივერსიტეტი ერთი წლით დატოვა. ამ პერიოდში ვანის რაიონის სოფელ შუამთის საშუალო სკოლაში ასწავლიდა მათემატიკა–ფიზიკა–ქიმიას. როცა საშიშროებამ გადაიარა დაბრუნდა და 1941 წლის ზაფხულში სახელმწიფო გამოცდებიც ჩააბარა. 1941 წლის შემოდგომა გიორგი წერეთელმა ჭიათურის რაიონის ერთ–ერთ სოფელში გაატარა, სადაც საშუალო სკოლაში ასწავლიდა. დეკემბრის ბოლოს მობილიზაციით გაიწვიეს ჯარში. წაიყვანეს ყირიმის ნახევარკუნძულზე, მაგრამ მისი საბუთების ნახვის შემდეგ ფრონტზე არ გაგზავნეს და გაამწესეს სამუშაო ბატალიონში. ომის პირველ წლებში  საბჭოთა ჯარები უკან იხევდნენ და ჯარისკაცები, ხშირად იცვლიდნენ ადგილს. ასე მოხვდა გიორგი წერეთელი ქ. გეორგიევსკში, რომელიც გერმანელებს ჰქონდათ დაპყრობილი და შემთხვევით გადაეყარა გერმანელების მხარეს მებრძოლი ქართული ლეგიონის წევრებს, რომელთაც იგი გივი გაბლიანთან წაიყვანეს, ბერგმანის ბატალიონში. გიორგი წერეთელი 1944 წელს, ძველი თაობის ემიგრანტის, ნიკო ნაკაშიძის დახმარებით მოხვდა საფრანგეთში. ომის შემდეგ სამშობლოში აღარ დაბრუნებულა, რადგან იცოდა რომ პატიმრობა ელოდა, როგორც ტყვეობაში ნამყოფ, საბჭოთა რეჟიმისთვის არაკეთილსაიმედო პირს. მართალია იგი იძულებული გახდა საცხოვრებლად საზღვარგარეთ დარჩენილიყო, მაგრამ ქართველობაზე ხელი არ აუღია, ერთი წუთითაც არ გაუწყვეტია სულიერი კავშირი თავის ქვეყანასთან, მის აწმყოსა და მომავალზე ფიქრსა და ზრუნვაში ათენ–აღამებდა. უცხოეთში ბატონი გიორგი სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ქართველ ემიგრანტთა ასოციაციას. 1974 წელს ლევან ზურაბიშვილსა და მიხეილ გრიგოლიასთან ერთად დაარსა საქართველოს განთავისუფლებისათვის მებრძოლი ორგანო, ჟურნალი „თავისუფლების ტრიბუნა“. სარედაქციო კოლეგიის წევრები შემდგომში შეიცვალნენ, ჟურნალში თანამშრომლობა დაიწყეს მიხეილ ქავთარაძემ და გიორგი ნოზაძემ. მაგრამ გიორგი წერეთელი უცვლელი რედაქტორი გახლდათ. ჟურნალმა იარსება 1984 წლის იანვრამდე (სულ გამოვიდა 42 ნომერი), 1984 წლის აპრილიდან ჟურნალს სახელწოდება შეეცვალა და „გუშაგი“ ეწოდა. რედაქტორ–გამომცემლად კვლავ გიორგი წერეთელი გვევლინება. გიორგი წერეთელი ნაყოფიერ შემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა. მისი ფსევდონიმებია: გიორგი ჯაყელი, გიორგი ქართველი, გოგი ლუბაშვილი, მამულს განშორებული, პარიზელი იმერელი, გ. პერევისელი. გარდა ჟურნალისტური და პუბლიცისტური მოღვაწეობისა გიორგი წერეთელს საინტერესო პოეტური მემკვიდრეობაც აქვს. მის ლექსებს ლაიტმოტივად გასდევს სამშობლოს მონატრება, მოყვასის სიყვარული, მომავლის რწმენა. მხატვრული შემოქმედებიდან მნიშვნელოვანია ლექსთა კრებული „სიყვარულის თაიგული“ (პარიზი, 1983); კრიტიკული წერილების კრებული „ჩვენი სატკივრები“ (პარიზი 1987). 1989 წლიდან ის სათავეში ედგა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ მწერალთა და ჟურნალისტთა განახლებულ შემოქმედებით კავშირს. გიორგი წერეთელი დაქორწინებული იყო ეთერ შენგელიაზე, პარიზელ ქართველზე (დედით ფრანგი). 1991 წლის ოქტომბერში იგი მეუღლესთან ერთად, 50 წლის განშორების შემდეგ ესტუმრა საქართველოს. ერთი თვე გაატარა დებთან და ახლობლებთან ერთად. მოიარა იმერეთი, მიიწვიეს მშობლიურ უნივერსიტეტსა და მეცნიერებათა აკადემიაში, დაათვალიერა ილიას სახლ–მუზეუმები თბილისსა და საგურამოში. გამგზავრებისას კვლავ მალე ჩამოსვლაზე ოცნებობდა, მაგრამ ვეღარ მოესწრო. გიორგი წერეთელი გარდაიცვალა 1993 წლის 24 მაისს, პარიზში. დასაფლავებულია ლევილის სასაფლაოზე. ==ლიტერატურა== *წერეთელი, გიორგი. ''ერთი ცხოვრება'' : ემიგრანტის თავგადასავალი / [რედ.: ვახტანგ ჟღენტი ; მხატვ.: დიმიტრი ერისთავი]. - თბ., 2004 *გიორგი წერეთელი, ''ილია ემიგრანტთა თვალით'', ტ. 2, შემდგენელ-რედაქტორი დალი სინჯარაძე. - თბილისი, 1996. - გვ. 292-293 *შარაძე, გურამ. უცხოეთის ცის ქვეშ. წ. 3., თბ., 1997, გვ. 403–413, გვ. 456–460 ==რესურსები ინტერნეტში== {{Nplg ემიგრანტი|00000616}} {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1917]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 24 მაისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1993]] [[კატეგორია:ქართველი პოეტები]] i98k4avwcf29r3em0ifdzbm1ghcqx1j 4814557 4814469 2025-06-15T03:11:16Z Jaba1977 3604 4814557 wikitext text/x-wiki {{ვიკი}} '''გიორგი წერეთელი''' (დ. [[20 მაისი]], [[1917]] — გ. [[24 მაისი]], [[1993]]) — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი და პუბლიცისტი. == ბიოგრაფია == პოეტი და პუბლიცისტი გიორგი წერეთელი დაიბადა 1917 წლის 20 მაისს, იმერეთის სოფელ [[პერევისა|პერევისაში]]. დედამისი გვარად0 აბაშიძე იყო. გიორგი ოჯახში ნაბოლარა შვილი იყო, ორი ძმა და ორი და ჰყავდა. მამა რკინიგზაში მსახურობდა [[ჭიათურა]]ში, სადაც ბინაც ჰქონდა და ზამთარში ყველანი იქ ცხოვრობდნენ, გაზფხულიდან კი პერევისაში გადადიოდნენ.   გიორგიმ არასრული საშუალო განათლება (7 კლასი) [[ჭიათურა]]ში მიიღო და [[1930]] წელს თბილისის შალვა ელიავას სახელობის კავშირგაბმულობის ტექნიკუმში ჩააბარა. იგი მიიღეს, მაგრამ მცირეწლოვნობის გამო ერთი წლით შვებულებაში გაუშვეს. საბოლოოდ ტექნიკუმის მხოლოდ ორი კურსი გაიარა და 1935 წელს [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ფიზიკა–მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ასტრონომიის სპეციალობით. გიორგი წერეთლის უფროსი ძმა, აბელი, 1937 წლის რეპრესიებს ემსხვერპლა. თბილისში დარჩენა საშიში იყო და გიორგიმ უნივერსიტეტი ერთი წლით დატოვა. ამ პერიოდში ვანის რაიონის სოფელ [[შუამთა (ვანის მუნიციპალიტეტი)|შუამთის]] საშუალო სკოლაში ასწავლიდა მათემატიკა–ფიზიკა–ქიმიას. როცა საშიშროებამ გადაიარა დაბრუნდა და 1941 წლის ზაფხულში სახელმწიფო გამოცდებიც ჩააბარა. 1941 წლის შემოდგომა გიორგი წერეთელმა ჭიათურის რაიონის ერთ–ერთ სოფელში გაატარა, სადაც საშუალო სკოლაში ასწავლიდა. დეკემბრის ბოლოს მობილიზაციით გაიწვიეს ჯარში. წაიყვანეს [[ყირიმის ნახევარკუნძული|ყირიმის ნახევარკუნძულზე]], მაგრამ მისი საბუთების ნახვის შემდეგ ფრონტზე არ გაგზავნეს და გაამწესეს სამუშაო ბატალიონში. [[მეორე მსოფლიო ომი|ომის]] პირველ წლებში  საბჭოთა ჯარები უკან იხევდნენ და ჯარისკაცები, ხშირად იცვლიდნენ ადგილს. ასე მოხვდა გიორგი წერეთელი ქ. გეორგიევსკში, რომელიც გერმანელებს ჰქონდათ დაპყრობილი და შემთხვევით გადაეყარა გერმანელების მხარეს მებრძოლი ქართული ლეგიონის წევრებს, რომელთაც იგი გივი გაბლიანთან წაიყვანეს, ბერგმანის ბატალიონში. გიორგი წერეთელი 1944 წელს, ძველი თაობის ემიგრანტის, ნიკო ნაკაშიძის დახმარებით მოხვდა [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]]. ომის შემდეგ სამშობლოში აღარ დაბრუნებულა, რადგან იცოდა რომ პატიმრობა ელოდა, როგორც ტყვეობაში ნამყოფ, საბჭოთა რეჟიმისთვის არაკეთილსაიმედო პირს. უცხოეთში სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ქართველ ემიგრანტთა ასოციაციას. [[1974]] წელს [[ლევან ზურაბიშვილი|ლევან ზურაბიშვილსა]] და მიხეილ გრიგოლიასთან ერთად დაარსა საქართველოს განთავისუფლებისათვის მებრძოლი ორგანო, ჟურნალი „თავისუფლების ტრიბუნა“. სარედაქციო კოლეგიის წევრები შემდეგ შეიცვალნენ, ჟურნალში თანამშრომლობა დაიწყეს მიხეილ ქავთარაძემ და გიორგი ნოზაძემ. მაგრამ გიორგი წერეთელი უცვლელი რედაქტორი იყო. ჟურნალმა იარსება [[1984]] წლის იანვრამდე (სულ გამოვიდა 42 ნომერი), 1984 წლის აპრილიდან ჟურნალს სახელწოდება შეეცვალა და „გუშაგი“ ეწოდა. რედაქტორ–გამომცემელი კვლავ გიორგი წერეთელია. გიორგი წერეთელი ნაყოფიერ შემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა. მისი ფსევდონიმებია: გიორგი ჯაყელი, გიორგი ქართველი, გოგი ლუბაშვილი, მამულს განშორებული, პარიზელი იმერელი, გ. პერევისელი. გარდა ჟურნალისტური და პუბლიცისტური მოღვაწეობისა გიორგი წერეთელს საინტერესო პოეტური მემკვიდრეობაც აქვს. მის ლექსებს ლაიტმოტივად გასდევს სამშობლოს მონატრება, მოყვასის სიყვარული, მომავლის რწმენა. მხატვრული შემოქმედებიდან მნიშვნელოვანია ლექსთა კრებული „სიყვარულის თაიგული“ (პარიზი, 1983); კრიტიკული წერილების კრებული „ჩვენი სატკივრები“ (პარიზი 1987). 1989 წლიდან ის სათავეში ედგა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ მწერალთა და ჟურნალისტთა განახლებულ შემოქმედებით კავშირს. გიორგი წერეთელი დაქორწინებული იყო ეთერ შენგელიაზე, პარიზელ ქართველზე (დედით ფრანგი). [[1991]] წლის ოქტომბერში იგი მეუღლესთან ერთად, 50 წლის განშორების შემდეგ ესტუმრა საქართველოს. ერთი თვე გაატარა დებთან და ახლობლებთან ერთად. მოიარა იმერეთი, მიიწვიეს მშობლიურ უნივერსიტეტსა და მეცნიერებათა აკადემიაში, დაათვალიერა ილიას სახლ–მუზეუმები თბილისსა და [[ილია ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმი (საგურამო)|საგურამოში]]. გამგზავრებისას კვლავ მალე ჩამოსვლაზე ოცნებობდა, მაგრამ ვეღარ მოესწრო. გიორგი წერეთელი გარდაიცვალა [[1993]] წლის 24 მაისს, [[პარიზი|პარიზში]]. დასაფლავებულია [[ლევილი|ლევილის]] სასაფლაოზე. ==ლიტერატურა== * წერეთელი გ., ''ერთი ცხოვრება'' : ემიგრანტის თავგადასავალი, თბ., 2004 *წერეთელი გ., ''ილია ემიგრანტთა თვალით'', ტ. 2, თბ., 1996, გვ. 292-293 * შარაძე გ., უცხოეთის ცის ქვეშ. წ. 3., თბ., 1997, გვ. 403–413, გვ. 456–460 ==რესურსები ინტერნეტში== {{Nplg ემიგრანტი|00000616}} {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1917]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 24 მაისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1993]] [[კატეგორია:ქართველი პოეტები]] b19dm7w59vv3iwc6q1dcrsz6q80m63d 4814558 4814557 2025-06-15T03:11:27Z Jaba1977 3604 4814558 wikitext text/x-wiki '''გიორგი წერეთელი''' (დ. [[20 მაისი]], [[1917]] — გ. [[24 მაისი]], [[1993]]) — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი და პუბლიცისტი. == ბიოგრაფია == პოეტი და პუბლიცისტი გიორგი წერეთელი დაიბადა 1917 წლის 20 მაისს, იმერეთის სოფელ [[პერევისა|პერევისაში]]. დედამისი გვარად0 აბაშიძე იყო. გიორგი ოჯახში ნაბოლარა შვილი იყო, ორი ძმა და ორი და ჰყავდა. მამა რკინიგზაში მსახურობდა [[ჭიათურა]]ში, სადაც ბინაც ჰქონდა და ზამთარში ყველანი იქ ცხოვრობდნენ, გაზფხულიდან კი პერევისაში გადადიოდნენ.   გიორგიმ არასრული საშუალო განათლება (7 კლასი) [[ჭიათურა]]ში მიიღო და [[1930]] წელს თბილისის შალვა ელიავას სახელობის კავშირგაბმულობის ტექნიკუმში ჩააბარა. იგი მიიღეს, მაგრამ მცირეწლოვნობის გამო ერთი წლით შვებულებაში გაუშვეს. საბოლოოდ ტექნიკუმის მხოლოდ ორი კურსი გაიარა და 1935 წელს [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ფიზიკა–მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ასტრონომიის სპეციალობით. გიორგი წერეთლის უფროსი ძმა, აბელი, 1937 წლის რეპრესიებს ემსხვერპლა. თბილისში დარჩენა საშიში იყო და გიორგიმ უნივერსიტეტი ერთი წლით დატოვა. ამ პერიოდში ვანის რაიონის სოფელ [[შუამთა (ვანის მუნიციპალიტეტი)|შუამთის]] საშუალო სკოლაში ასწავლიდა მათემატიკა–ფიზიკა–ქიმიას. როცა საშიშროებამ გადაიარა დაბრუნდა და 1941 წლის ზაფხულში სახელმწიფო გამოცდებიც ჩააბარა. 1941 წლის შემოდგომა გიორგი წერეთელმა ჭიათურის რაიონის ერთ–ერთ სოფელში გაატარა, სადაც საშუალო სკოლაში ასწავლიდა. დეკემბრის ბოლოს მობილიზაციით გაიწვიეს ჯარში. წაიყვანეს [[ყირიმის ნახევარკუნძული|ყირიმის ნახევარკუნძულზე]], მაგრამ მისი საბუთების ნახვის შემდეგ ფრონტზე არ გაგზავნეს და გაამწესეს სამუშაო ბატალიონში. [[მეორე მსოფლიო ომი|ომის]] პირველ წლებში  საბჭოთა ჯარები უკან იხევდნენ და ჯარისკაცები, ხშირად იცვლიდნენ ადგილს. ასე მოხვდა გიორგი წერეთელი ქ. გეორგიევსკში, რომელიც გერმანელებს ჰქონდათ დაპყრობილი და შემთხვევით გადაეყარა გერმანელების მხარეს მებრძოლი ქართული ლეგიონის წევრებს, რომელთაც იგი გივი გაბლიანთან წაიყვანეს, ბერგმანის ბატალიონში. გიორგი წერეთელი 1944 წელს, ძველი თაობის ემიგრანტის, ნიკო ნაკაშიძის დახმარებით მოხვდა [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]]. ომის შემდეგ სამშობლოში აღარ დაბრუნებულა, რადგან იცოდა რომ პატიმრობა ელოდა, როგორც ტყვეობაში ნამყოფ, საბჭოთა რეჟიმისთვის არაკეთილსაიმედო პირს. უცხოეთში სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ქართველ ემიგრანტთა ასოციაციას. [[1974]] წელს [[ლევან ზურაბიშვილი|ლევან ზურაბიშვილსა]] და მიხეილ გრიგოლიასთან ერთად დაარსა საქართველოს განთავისუფლებისათვის მებრძოლი ორგანო, ჟურნალი „თავისუფლების ტრიბუნა“. სარედაქციო კოლეგიის წევრები შემდეგ შეიცვალნენ, ჟურნალში თანამშრომლობა დაიწყეს მიხეილ ქავთარაძემ და გიორგი ნოზაძემ. მაგრამ გიორგი წერეთელი უცვლელი რედაქტორი იყო. ჟურნალმა იარსება [[1984]] წლის იანვრამდე (სულ გამოვიდა 42 ნომერი), 1984 წლის აპრილიდან ჟურნალს სახელწოდება შეეცვალა და „გუშაგი“ ეწოდა. რედაქტორ–გამომცემელი კვლავ გიორგი წერეთელია. გიორგი წერეთელი ნაყოფიერ შემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა. მისი ფსევდონიმებია: გიორგი ჯაყელი, გიორგი ქართველი, გოგი ლუბაშვილი, მამულს განშორებული, პარიზელი იმერელი, გ. პერევისელი. გარდა ჟურნალისტური და პუბლიცისტური მოღვაწეობისა გიორგი წერეთელს საინტერესო პოეტური მემკვიდრეობაც აქვს. მის ლექსებს ლაიტმოტივად გასდევს სამშობლოს მონატრება, მოყვასის სიყვარული, მომავლის რწმენა. მხატვრული შემოქმედებიდან მნიშვნელოვანია ლექსთა კრებული „სიყვარულის თაიგული“ (პარიზი, 1983); კრიტიკული წერილების კრებული „ჩვენი სატკივრები“ (პარიზი 1987). 1989 წლიდან ის სათავეში ედგა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ მწერალთა და ჟურნალისტთა განახლებულ შემოქმედებით კავშირს. გიორგი წერეთელი დაქორწინებული იყო ეთერ შენგელიაზე, პარიზელ ქართველზე (დედით ფრანგი). [[1991]] წლის ოქტომბერში იგი მეუღლესთან ერთად, 50 წლის განშორების შემდეგ ესტუმრა საქართველოს. ერთი თვე გაატარა დებთან და ახლობლებთან ერთად. მოიარა იმერეთი, მიიწვიეს მშობლიურ უნივერსიტეტსა და მეცნიერებათა აკადემიაში, დაათვალიერა ილიას სახლ–მუზეუმები თბილისსა და [[ილია ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმი (საგურამო)|საგურამოში]]. გამგზავრებისას კვლავ მალე ჩამოსვლაზე ოცნებობდა, მაგრამ ვეღარ მოესწრო. გიორგი წერეთელი გარდაიცვალა [[1993]] წლის 24 მაისს, [[პარიზი|პარიზში]]. დასაფლავებულია [[ლევილი|ლევილის]] სასაფლაოზე. ==ლიტერატურა== * წერეთელი გ., ''ერთი ცხოვრება'' : ემიგრანტის თავგადასავალი, თბ., 2004 *წერეთელი გ., ''ილია ემიგრანტთა თვალით'', ტ. 2, თბ., 1996, გვ. 292-293 * შარაძე გ., უცხოეთის ცის ქვეშ. წ. 3., თბ., 1997, გვ. 403–413, გვ. 456–460 ==რესურსები ინტერნეტში== {{Nplg ემიგრანტი|00000616}} {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1917]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 24 მაისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1993]] [[კატეგორია:ქართველი პოეტები]] g4v6dlwob3vq1mryj98rzfrz87m193e 4814559 4814558 2025-06-15T03:13:03Z Jaba1977 3604 დაემატა [[კატეგორია:ქართველი ჟურნალისტები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814559 wikitext text/x-wiki '''გიორგი წერეთელი''' (დ. [[20 მაისი]], [[1917]] — გ. [[24 მაისი]], [[1993]]) — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი და პუბლიცისტი. == ბიოგრაფია == პოეტი და პუბლიცისტი გიორგი წერეთელი დაიბადა 1917 წლის 20 მაისს, იმერეთის სოფელ [[პერევისა|პერევისაში]]. დედამისი გვარად0 აბაშიძე იყო. გიორგი ოჯახში ნაბოლარა შვილი იყო, ორი ძმა და ორი და ჰყავდა. მამა რკინიგზაში მსახურობდა [[ჭიათურა]]ში, სადაც ბინაც ჰქონდა და ზამთარში ყველანი იქ ცხოვრობდნენ, გაზფხულიდან კი პერევისაში გადადიოდნენ.   გიორგიმ არასრული საშუალო განათლება (7 კლასი) [[ჭიათურა]]ში მიიღო და [[1930]] წელს თბილისის შალვა ელიავას სახელობის კავშირგაბმულობის ტექნიკუმში ჩააბარა. იგი მიიღეს, მაგრამ მცირეწლოვნობის გამო ერთი წლით შვებულებაში გაუშვეს. საბოლოოდ ტექნიკუმის მხოლოდ ორი კურსი გაიარა და 1935 წელს [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ფიზიკა–მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ასტრონომიის სპეციალობით. გიორგი წერეთლის უფროსი ძმა, აბელი, 1937 წლის რეპრესიებს ემსხვერპლა. თბილისში დარჩენა საშიში იყო და გიორგიმ უნივერსიტეტი ერთი წლით დატოვა. ამ პერიოდში ვანის რაიონის სოფელ [[შუამთა (ვანის მუნიციპალიტეტი)|შუამთის]] საშუალო სკოლაში ასწავლიდა მათემატიკა–ფიზიკა–ქიმიას. როცა საშიშროებამ გადაიარა დაბრუნდა და 1941 წლის ზაფხულში სახელმწიფო გამოცდებიც ჩააბარა. 1941 წლის შემოდგომა გიორგი წერეთელმა ჭიათურის რაიონის ერთ–ერთ სოფელში გაატარა, სადაც საშუალო სკოლაში ასწავლიდა. დეკემბრის ბოლოს მობილიზაციით გაიწვიეს ჯარში. წაიყვანეს [[ყირიმის ნახევარკუნძული|ყირიმის ნახევარკუნძულზე]], მაგრამ მისი საბუთების ნახვის შემდეგ ფრონტზე არ გაგზავნეს და გაამწესეს სამუშაო ბატალიონში. [[მეორე მსოფლიო ომი|ომის]] პირველ წლებში  საბჭოთა ჯარები უკან იხევდნენ და ჯარისკაცები, ხშირად იცვლიდნენ ადგილს. ასე მოხვდა გიორგი წერეთელი ქ. გეორგიევსკში, რომელიც გერმანელებს ჰქონდათ დაპყრობილი და შემთხვევით გადაეყარა გერმანელების მხარეს მებრძოლი ქართული ლეგიონის წევრებს, რომელთაც იგი გივი გაბლიანთან წაიყვანეს, ბერგმანის ბატალიონში. გიორგი წერეთელი 1944 წელს, ძველი თაობის ემიგრანტის, ნიკო ნაკაშიძის დახმარებით მოხვდა [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]]. ომის შემდეგ სამშობლოში აღარ დაბრუნებულა, რადგან იცოდა რომ პატიმრობა ელოდა, როგორც ტყვეობაში ნამყოფ, საბჭოთა რეჟიმისთვის არაკეთილსაიმედო პირს. უცხოეთში სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ქართველ ემიგრანტთა ასოციაციას. [[1974]] წელს [[ლევან ზურაბიშვილი|ლევან ზურაბიშვილსა]] და მიხეილ გრიგოლიასთან ერთად დაარსა საქართველოს განთავისუფლებისათვის მებრძოლი ორგანო, ჟურნალი „თავისუფლების ტრიბუნა“. სარედაქციო კოლეგიის წევრები შემდეგ შეიცვალნენ, ჟურნალში თანამშრომლობა დაიწყეს მიხეილ ქავთარაძემ და გიორგი ნოზაძემ. მაგრამ გიორგი წერეთელი უცვლელი რედაქტორი იყო. ჟურნალმა იარსება [[1984]] წლის იანვრამდე (სულ გამოვიდა 42 ნომერი), 1984 წლის აპრილიდან ჟურნალს სახელწოდება შეეცვალა და „გუშაგი“ ეწოდა. რედაქტორ–გამომცემელი კვლავ გიორგი წერეთელია. გიორგი წერეთელი ნაყოფიერ შემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა. მისი ფსევდონიმებია: გიორგი ჯაყელი, გიორგი ქართველი, გოგი ლუბაშვილი, მამულს განშორებული, პარიზელი იმერელი, გ. პერევისელი. გარდა ჟურნალისტური და პუბლიცისტური მოღვაწეობისა გიორგი წერეთელს საინტერესო პოეტური მემკვიდრეობაც აქვს. მის ლექსებს ლაიტმოტივად გასდევს სამშობლოს მონატრება, მოყვასის სიყვარული, მომავლის რწმენა. მხატვრული შემოქმედებიდან მნიშვნელოვანია ლექსთა კრებული „სიყვარულის თაიგული“ (პარიზი, 1983); კრიტიკული წერილების კრებული „ჩვენი სატკივრები“ (პარიზი 1987). 1989 წლიდან ის სათავეში ედგა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ მწერალთა და ჟურნალისტთა განახლებულ შემოქმედებით კავშირს. გიორგი წერეთელი დაქორწინებული იყო ეთერ შენგელიაზე, პარიზელ ქართველზე (დედით ფრანგი). [[1991]] წლის ოქტომბერში იგი მეუღლესთან ერთად, 50 წლის განშორების შემდეგ ესტუმრა საქართველოს. ერთი თვე გაატარა დებთან და ახლობლებთან ერთად. მოიარა იმერეთი, მიიწვიეს მშობლიურ უნივერსიტეტსა და მეცნიერებათა აკადემიაში, დაათვალიერა ილიას სახლ–მუზეუმები თბილისსა და [[ილია ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმი (საგურამო)|საგურამოში]]. გამგზავრებისას კვლავ მალე ჩამოსვლაზე ოცნებობდა, მაგრამ ვეღარ მოესწრო. გიორგი წერეთელი გარდაიცვალა [[1993]] წლის 24 მაისს, [[პარიზი|პარიზში]]. დასაფლავებულია [[ლევილი|ლევილის]] სასაფლაოზე. ==ლიტერატურა== * წერეთელი გ., ''ერთი ცხოვრება'' : ემიგრანტის თავგადასავალი, თბ., 2004 *წერეთელი გ., ''ილია ემიგრანტთა თვალით'', ტ. 2, თბ., 1996, გვ. 292-293 * შარაძე გ., უცხოეთის ცის ქვეშ. წ. 3., თბ., 1997, გვ. 403–413, გვ. 456–460 ==რესურსები ინტერნეტში== {{Nplg ემიგრანტი|00000616}} {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1917]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 24 მაისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1993]] [[კატეგორია:ქართველი პოეტები]] [[კატეგორია:ქართველი ჟურნალისტები]] evwtp7w9l9wfh658kjf1ighsu5ndiah 4814560 4814559 2025-06-15T03:14:44Z Jaba1977 3604 4814560 wikitext text/x-wiki '''გიორგი წერეთელი''' (დ. [[20 მაისი]], [[1917]] — გ. [[24 მაისი]], [[1993]]) — [[ქართველები|ქართველი]] პოეტი და ჟურნალისტი. == ბიოგრაფია == პოეტი და პუბლიცისტი გიორგი წერეთელი დაიბადა [[1917]] წლის 20 მაისს, [[იმერეთი]]ს სოფელ [[პერევისა|პერევისაში]]. დედამისი გვარად0 აბაშიძე იყო. გიორგი ოჯახში ნაბოლარა შვილი იყო, ორი ძმა და ორი და ჰყავდა. მამა რკინიგზაში მსახურობდა [[ჭიათურა]]ში, სადაც ბინაც ჰქონდა და ზამთარში ყველანი იქ ცხოვრობდნენ, გაზფხულიდან კი პერევისაში გადადიოდნენ.   გიორგიმ არასრული საშუალო განათლება (7 კლასი) [[ჭიათურა]]ში მიიღო და [[1930]] წელს თბილისის შალვა ელიავას სახელობის კავშირგაბმულობის ტექნიკუმში ჩააბარა. იგი მიიღეს, მაგრამ მცირეწლოვნობის გამო ერთი წლით შვებულებაში გაუშვეს. საბოლოოდ ტექნიკუმის მხოლოდ ორი კურსი გაიარა და 1935 წელს [[თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი]]ს ფიზიკა–მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა, ასტრონომიის სპეციალობით. გიორგი წერეთლის უფროსი ძმა, აბელი, 1937 წლის რეპრესიებს ემსხვერპლა. თბილისში დარჩენა საშიში იყო და გიორგიმ უნივერსიტეტი ერთი წლით დატოვა. ამ პერიოდში ვანის რაიონის სოფელ [[შუამთა (ვანის მუნიციპალიტეტი)|შუამთის]] საშუალო სკოლაში ასწავლიდა მათემატიკა–ფიზიკა–ქიმიას. როცა საშიშროებამ გადაიარა დაბრუნდა და 1941 წლის ზაფხულში სახელმწიფო გამოცდებიც ჩააბარა. 1941 წლის შემოდგომა გიორგი წერეთელმა ჭიათურის რაიონის ერთ–ერთ სოფელში გაატარა, სადაც საშუალო სკოლაში ასწავლიდა. დეკემბრის ბოლოს მობილიზაციით გაიწვიეს ჯარში. წაიყვანეს [[ყირიმის ნახევარკუნძული|ყირიმის ნახევარკუნძულზე]], მაგრამ მისი საბუთების ნახვის შემდეგ ფრონტზე არ გაგზავნეს და გაამწესეს სამუშაო ბატალიონში. [[მეორე მსოფლიო ომი|ომის]] პირველ წლებში  საბჭოთა ჯარები უკან იხევდნენ და ჯარისკაცები, ხშირად იცვლიდნენ ადგილს. ასე მოხვდა გიორგი წერეთელი ქ. გეორგიევსკში, რომელიც გერმანელებს ჰქონდათ დაპყრობილი და შემთხვევით გადაეყარა გერმანელების მხარეს მებრძოლი ქართული ლეგიონის წევრებს, რომელთაც იგი გივი გაბლიანთან წაიყვანეს, ბერგმანის ბატალიონში. გიორგი წერეთელი 1944 წელს, ძველი თაობის ემიგრანტის, ნიკო ნაკაშიძის დახმარებით მოხვდა [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]]. ომის შემდეგ სამშობლოში აღარ დაბრუნებულა, რადგან იცოდა რომ პატიმრობა ელოდა, როგორც ტყვეობაში ნამყოფ, საბჭოთა რეჟიმისთვის არაკეთილსაიმედო პირს. უცხოეთში სათავეში ჩაუდგა ახალგაზრდა ქართველ ემიგრანტთა ასოციაციას. [[1974]] წელს [[ლევან ზურაბიშვილი|ლევან ზურაბიშვილსა]] და მიხეილ გრიგოლიასთან ერთად დაარსა საქართველოს განთავისუფლებისათვის მებრძოლი ორგანო, ჟურნალი „თავისუფლების ტრიბუნა“. სარედაქციო კოლეგიის წევრები შემდეგ შეიცვალნენ, ჟურნალში თანამშრომლობა დაიწყეს მიხეილ ქავთარაძემ და გიორგი ნოზაძემ. მაგრამ გიორგი წერეთელი უცვლელი რედაქტორი იყო. ჟურნალმა იარსება [[1984]] წლის იანვრამდე (სულ გამოვიდა 42 ნომერი), 1984 წლის აპრილიდან ჟურნალს სახელწოდება შეეცვალა და „გუშაგი“ ეწოდა. რედაქტორ–გამომცემელი კვლავ გიორგი წერეთელია. გიორგი წერეთელი ნაყოფიერ შემოქმედებით მუშაობას ეწეოდა. მისი ფსევდონიმებია: გიორგი ჯაყელი, გიორგი ქართველი, გოგი ლუბაშვილი, მამულს განშორებული, პარიზელი იმერელი, გ. პერევისელი. გარდა ჟურნალისტური და პუბლიცისტური მოღვაწეობისა გიორგი წერეთელს საინტერესო პოეტური მემკვიდრეობაც აქვს. მის ლექსებს ლაიტმოტივად გასდევს სამშობლოს მონატრება, მოყვასის სიყვარული, მომავლის რწმენა. მხატვრული შემოქმედებიდან მნიშვნელოვანია ლექსთა კრებული „სიყვარულის თაიგული“ (პარიზი, 1983); კრიტიკული წერილების კრებული „ჩვენი სატკივრები“ (პარიზი 1987). 1989 წლიდან ის სათავეში ედგა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ მწერალთა და ჟურნალისტთა განახლებულ შემოქმედებით კავშირს. გიორგი წერეთელი დაქორწინებული იყო ეთერ შენგელიაზე, პარიზელ ქართველზე (დედით ფრანგი). [[1991]] წლის ოქტომბერში იგი მეუღლესთან ერთად, 50 წლის განშორების შემდეგ ესტუმრა საქართველოს. ერთი თვე გაატარა დებთან და ახლობლებთან ერთად. მოიარა იმერეთი, მიიწვიეს მშობლიურ უნივერსიტეტსა და მეცნიერებათა აკადემიაში, დაათვალიერა ილიას სახლ–მუზეუმები თბილისსა და [[ილია ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმი (საგურამო)|საგურამოში]]. გამგზავრებისას კვლავ მალე ჩამოსვლაზე ოცნებობდა, მაგრამ ვეღარ მოესწრო. გიორგი წერეთელი გარდაიცვალა [[1993]] წლის 24 მაისს, [[პარიზი|პარიზში]]. დასაფლავებულია [[ლევილი|ლევილის]] სასაფლაოზე. ==ლიტერატურა== * წერეთელი გ., ''ერთი ცხოვრება'' : ემიგრანტის თავგადასავალი, თბ., 2004 *წერეთელი გ., ''ილია ემიგრანტთა თვალით'', ტ. 2, თბ., 1996, გვ. 292-293 * შარაძე გ., უცხოეთის ცის ქვეშ. წ. 3., თბ., 1997, გვ. 403–413, გვ. 456–460 ==რესურსები ინტერნეტში== {{Nplg ემიგრანტი|00000616}} {{DEFAULTSORT:წერეთელი, გიორგი}} [[კატეგორია:დაბადებული 20 მაისი]] [[კატეგორია:დაბადებული 1917]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 24 მაისი]] [[კატეგორია:გარდაცვლილი 1993]] [[კატეგორია:ქართველი პოეტები]] [[კატეგორია:ქართველი ჟურნალისტები]] gzx8nesu99rcp8nnftf73bvit424xsg 0 590566 4814636 4814350 2025-06-15T09:19:31Z Sunlight35 98738 4814636 wikitext text/x-wiki '''აფშარები''' (ასევე ცნობილნი როგორც '''ავშარები'''; {{Lang-az|Əfşarlar}}; {{Lang-tk|Owşarlar}}) — თურქულენოვანი ეთნოსი<ref>[https://www.iranicaonline.org/articles/iran-v1-peoples-survey/ v. PEOPLES OF IRAN]</ref>[3][4][5][1]. ისინი განეკუთვნებიან ოღუზური ტომების იმ 24 ისტორიულ ჯგუფს, რომელთაც სხვადასხვა შუა საუკუნეების ავტორები სისტემატურად მოიხსენიებენ თავიანთ ნაშრომებში<ref>[https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1842145 АФША́РЫ]</ref><ref>[https://www.vostlit.info/Texts/rus17/Machmud_Kasgar/text1.htm <big>ДИВАН ТЮРКСКИХ ДИАЛЕКТОВ</big>]</ref>. ისტორიის მიხედვით, აფშარები მიეკუთვნებიან თურქომანთა ეთნო-კულტურულ წრეს<ref>ვაშლთა და კულინარიის სახელმძღვანელო</ref>[9][10][11][12], ხოლო მრავალი თანამედროვე კვლევა მათ განიხილავს, როგორც აზერბაიჯანელი ხალხის ერთ-ერთ ქვეეთნოსს[13–23]. თურქმენეთის რესპუბლიკაში არსებული აფშარული მოსახლეობა შედის ქვეყნის ხუთ ეთნოგრაფიულ ქვეჯგუფში<ref>ვაშლთა და კულინარიის სახელმძღვანელო</ref>[24]. ''დიდი რუსული ენციკლოპედიის'' მონაცემებით, ჩრდილო-დასავლეთ ირანში მცხოვრები აფშარები ეთნიკურად და კულტურულად აზერბაიჯანელებთან არიან დაახლოებულნი, მაშინ როცა ავღანეთსა და ირანის სხვა რეგიონებში ისინი თურქმენებთან ავლენენ მეტ სიახლოვეს<ref>ვაშლთა და კულინარიის სახელმძღვანელო</ref>[1]. აფშართა ეთნონიმი პირველად დოკუმენტურად დასტურდება XII საუკუნის თურქი ლექსიკოგრაფის, მაჰმუდ ალ-ქაშგარის, კრებულში ''დივან ლუგათ ატ-თურქ''; შემდგომი საუკუნეებში მას გვხვდება XIV საუკუნის სპარსული უნივერსალისტის, რაშიდ ად-დინის, ისტორიულ თხზულებაში ''ჯამი ატ-ტავარიხ'', რომელშიც მოცემულია ოღუზთა გენეალოგიური მითოლოგია. აღნიშნული წყაროს თანახმად, ტომის სახელწოდება უკავშირდება აფშარ ხანის სახელს — ოღუზ-ხანის შვილიშვილისას, ხოლო სიტყვა „აფშარი“ შეიძლება ითარგმნოს როგორც „მორჩილი“ ან „გარდამავალი“[2][25]. იმავე ეპოქაში, ხიველი მმართველისა და ისტორიკოსის, აბუ ალ-ღაზის, ნაშრომში, აღნიშნულია, რომ აფშარ ტომის დასახელება გულისხმობს „მოსწრაფე შრომაში“ ინდივიდს. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:თურქულენოვანი ხალხები]] nk6im0mf3kirr9rr1kzdpp0b3wjyz50 4814638 4814636 2025-06-15T09:27:54Z Sunlight35 98738 4814638 wikitext text/x-wiki '''აფშარები''' (ასევე ცნობილნი როგორც '''ავშარები'''; {{Lang-az|Əfşarlar}}; {{Lang-tk|Owşarlar}}) — თურქულენოვანი ეთნოსი<ref>[https://www.iranicaonline.org/articles/iran-v1-peoples-survey/ v. PEOPLES OF IRAN]</ref>. ისინი განეკუთვნებიან ოღუზური ტომების იმ 24 ისტორიულ ჯგუფს, რომელთაც სხვადასხვა შუა საუკუნეების ავტორები სისტემატურად მოიხსენიებენ თავიანთ ნაშრომებში<ref name=":0">[https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1842145 АФША́РЫ]</ref><ref>[https://www.vostlit.info/Texts/rus17/Machmud_Kasgar/text1.htm <big>ДИВАН ТЮРКСКИХ ДИАЛЕКТОВ</big>]</ref>. ისტორიის მიხედვით, აფშარები მიეკუთვნებიან თურქომანთა ეთნო-კულტურულ წრეს<ref>[https://www.britannica.com/place/Iran Iran]</ref>, ხოლო მრავალი თანამედროვე კვლევა მათ განიხილავს, როგორც აზერბაიჯანელი ხალხის ერთ-ერთ ქვეეთნოსს<ref>''Richard V. Weekes.'' Muslim peoples: a world ethnographic survey. AZERI. — Greenwood Press, 1978 — p. 56 — <nowiki>ISBN 978-0-8371-9880-4</nowiki></ref>. თურქმენეთის რესპუბლიკაში არსებული აფშარული მოსახლეობა შედის ქვეყნის ხუთ ეთნოგრაფიულ ქვეჯგუფში<ref>[https://books.google.tm/books/about/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BA%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D1%8D.html?id=ju3UAAAAMAAJ&redir_esc=y Словарь туркменских этнонимов]</ref>. ''დიდი რუსული ენციკლოპედიის'' მონაცემებით, ჩრდილო-დასავლეთ ირანში მცხოვრები აფშარები ეთნიკურად და კულტურულად აზერბაიჯანელებთან არიან დაახლოებულნი, მაშინ როცა ავღანეთსა და ირანის სხვა რეგიონებში ისინი თურქმენებთან ავლენენ მეტ სიახლოვეს<ref name=":0" />. აფშართა ეთნონიმი დოკუმენტურად პირველად XII საუკუნის თურქი ლექსიკოგრაფის, მაჰმუდ ალ-ქაშგარის, კრებულში ''დივან ლუღათ ატ-თურქ-''ში დასტურდება. ასევე გვხვდება XIV საუკუნის სპარსული უნივერსალისტის, [[რაშიდ ად-დინი|რაშიდ ად-დინის]], ისტორიულ თხზულებაში ''ჯამი ატ-ტავარიხ'', რომელშიც მოცემულია ოღუზთა გენეალოგიური მითოლოგია. აღნიშნული წყაროს თანახმად, ტომის სახელწოდება უკავშირდება აფშარ ხანის სახელს — ოღუზ-ხანის შვილიშვილისას, ხოლო სიტყვა „აფშარი“ შეიძლება ითარგმნოს როგორც „მორჩილი“ ან „გარდამავალი“<ref>Рашид ад-Дин «Огуз-наме», часть 3 «Возвращение Огуза на родину и последние годы его жизни»:</ref>. იმავე ეპოქაში მმართველისა და ისტორიკოსის, აბუ ალ-ღაზის, ნაშრომში აღნიშნულია, რომ აფშართა ტომის სახელწოდება გულისხმობს შრომისმოყვარე, საქმისადმი სწრაფვაში გამორჩეულ პიროვნებას. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:თურქულენოვანი ხალხები]] cthwqck9r4qijfy2fnaj0p0mk4dlmtt 4814643 4814638 2025-06-15T10:01:06Z Sunlight35 98738 4814643 wikitext text/x-wiki '''აფშარები''' (ასევე ცნობილნი როგორც '''ავშარები'''; {{Lang-az|Əfşarlar}}; {{Lang-tk|Owşarlar}}) — თურქულენოვანი ეთნოსი<ref>[https://www.iranicaonline.org/articles/iran-v1-peoples-survey/ v. PEOPLES OF IRAN]</ref>. ისინი განეკუთვნებიან ოღუზური ტომების იმ 24 ისტორიულ ჯგუფს, რომელთაც სხვადასხვა შუა საუკუნეების ავტორები სისტემატურად მოიხსენიებენ თავიანთ ნაშრომებში<ref name=":0">[https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1842145 АФША́РЫ]</ref><ref>[https://www.vostlit.info/Texts/rus17/Machmud_Kasgar/text1.htm <big>ДИВАН ТЮРКСКИХ ДИАЛЕКТОВ</big>]</ref>. == ისტორია == ისტორიის მიხედვით, აფშარები მიეკუთვნებიან თურქომანთა ეთნო-კულტურულ წრეს<ref>[https://www.britannica.com/place/Iran Iran]</ref>, ხოლო მრავალი თანამედროვე კვლევა მათ განიხილავს, როგორც აზერბაიჯანელი ხალხის ერთ-ერთ ქვეეთნოსს<ref>''Richard V. Weekes.'' Muslim peoples: a world ethnographic survey. AZERI. — Greenwood Press, 1978 — p. 56 — <nowiki>ISBN 978-0-8371-9880-4</nowiki></ref>. თურქმენეთის რესპუბლიკაში არსებული აფშარული მოსახლეობა შედის ქვეყნის ხუთ ეთნოგრაფიულ ქვეჯგუფში<ref>[https://books.google.tm/books/about/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BA%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D1%8D.html?id=ju3UAAAAMAAJ&redir_esc=y Словарь туркменских этнонимов]</ref>. ''დიდი რუსული ენციკლოპედიის'' მონაცემებით, ჩრდილო-დასავლეთ ირანში მცხოვრები აფშარები ეთნიკურად და კულტურულად აზერბაიჯანელებთან არიან დაახლოებულნი, მაშინ როცა ავღანეთსა და ირანის სხვა რეგიონებში ისინი თურქმენებთან ავლენენ მეტ სიახლოვეს<ref name=":0" />. აფშარების გადასახლდნენ ცენტრალური აზიიდან დასავლეთ აზიისკენ დათარიღებულია XIII–XIV საუკუნეებით<ref>''Петрушевский И. П.'' Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XVI — начале XIX веков. — <abbr>Л.</abbr>, 1949. — С. 48.:</ref>. === ეთნონიმი === აფშართა ეთნონიმი დოკუმენტურად პირველად XII საუკუნის თურქი ლექსიკოგრაფის, მაჰმუდ ალ-ქაშგარის, კრებულში ''დივან ლუღათ ატ-თურქ-''ში დასტურდება. ასევე გვხვდება XIV საუკუნის სპარსული უნივერსალისტის, [[რაშიდ ად-დინი|რაშიდ ად-დინის]], ისტორიულ თხზულებაში ''ჯამი ატ-ტავარიხ'', რომელშიც მოცემულია ოღუზთა გენეალოგიური მითოლოგია. აღნიშნული წყაროს თანახმად, ტომის სახელწოდება უკავშირდება აფშარ ხანის სახელს — ოღუზ-ხანის შვილიშვილისას, ხოლო სიტყვა „აფშარი“ შეიძლება ითარგმნოს როგორც „მორჩილი“ ან „გარდამავალი“<ref>Рашид ад-Дин «Огуз-наме», часть 3 «Возвращение Огуза на родину и последние годы его жизни»:</ref>. იმავე ეპოქაში მმართველისა და ისტორიკოსის, აბუ ალ-ღაზის, ნაშრომში აღნიშნულია, რომ აფშართა ტომის სახელწოდება გულისხმობს შრომისმოყვარე, საქმისადმი სწრაფვაში გამორჩეულ პიროვნებას. === ენა === აფშარული ენის ტიპოლოგიური კუთვნილების საკითხი სადავოა. ზოგიერთი მკვლევარი მას დამოუკიდებელ ენობრივ ერთეულად მიიჩნევს ოღუზური ჯგუფის სამხრეთ შტოში<ref>[https://www.britannica.com/topic/Turkic-languages Turkic languages]</ref><ref name=":1">[https://www.iranicaonline.org/articles/turkic-languages-overview/ TURKIC LANGUAGES OF PERSIA: AN OVERVIEW]</ref>, ხოლო სხვათა აზრით, აფშარული ენა წარმოადგენს აზერბაიჯანული ენის დიალექტურ ფორმას<ref name=":2">''Louis Ligeti.'' Sur la langue des Afchars d'Afghanistan (фр.) // Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae. — 1957. — Vol. 7, n^o 2/3. — P. 109-156.</ref><ref>[[ethnologue:azb/|South Azerbaijani]]</ref>. თვითონ აფშარები საკუთარ ენას „აზერბაიჯანულს“ უწოდებენ<ref>''Дебец Г. Ф.'' Антропологические исследования в Афганистане // Советская этнография. — <abbr>М.</abbr>: Наука, 1967. — № 4. — С. 87. ''«…афшары либо ещё сохранили в быту тюркский язык, либо помнят, что на этом языке (они называют его азери) говорили их предки»''</ref>. აფშარული ენის გავრცელების არეალი მოიცავს ირანსა და ავღანეთს<ref name=":1" />. ავღანეთის აფშარების ნაწილი მონღოლურ ენასაც<ref name=":3">[https://vk.com/doc35927296_501976866 V_M_Masson_V_A_Romodin__Istoria_Afganistana_Tom_1_1964.pdf]</ref> ფლობს, რაც XX საუკუნის პირველ ნახევარში დაადასტურა უნგრელმა თურქოლოგმა ლაიოშ ლიგეტიმ, რომელმაც მონღოლურენოვანი აფშარების არსებობა დაადასტურა. ასეთი პირები, როგორც წესი, ბილინგვურები არიან და მათ მონღოლურ დიალექტზე მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა სპარსულ-ტაჯიკური ენოვანმა გარემომ. მონღოლური ენის გავრცელება აფშარებში დაკავშირებულია XIII საუკუნის მონღოლთა ექსპანსიასთან<ref name=":3" />. ლიგეტი ხაზს უსვამს, რომ აფშარული ენა არ ჰგავს თანამედროვე თურქმენულს<ref name=":2" />. === გეოგრაფია და დემოგრაფია === აფშარების დასახლების არეალები მოიცავს ირანის ჩრდილოეთსა და დასავლეთს, თურქეთს, აზერბაიჯანის რამდენიმე რეგიონს (მათ შორის, აჯაბედეს რაიონს) და ავღანეთს. 1960-იანი წლების მონაცემებით, მათი მოსახლეობა 350,000 ადამიანს აღწევდა. აზერბაიჯანელი ისტორიკოსის, [[სარა აშურბეილი|სარა აშურბეილის]], ცნობით, ნადირ შაჰის მმართველობისას აფშარების ნაწილი გადაასახლეს ბაქოს მახლობლად მდებარე აფშერონში — ზაბრატის, კეშლას და საბუნჩის სოფლებში — სადაც მათ სპეციფიკური ადმინისტრაციულ-სამხედრო როლი ჰქონდათ<ref>''Ашурбейли С.'' История города Баку. Период Средневековья. — Баку: Азернешр, 1992. — С. 223.</ref>. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:თურქულენოვანი ხალხები]] 5mt57t2i7ayrd7pyjfb4sje69966mk6 4814648 4814643 2025-06-15T10:24:23Z Sunlight35 98738 4814648 wikitext text/x-wiki '''აფშარები''' (ასევე ცნობილნი როგორც '''ავშარები'''; {{Lang-az|Əfşarlar}}; {{Lang-tk|Owşarlar}}) — თურქულენოვანი ეთნოსი<ref>[https://www.iranicaonline.org/articles/iran-v1-peoples-survey/ v. PEOPLES OF IRAN]</ref>. ისინი განეკუთვნებიან ოღუზური ტომების იმ 24 ისტორიულ ჯგუფს, რომელთაც სხვადასხვა შუა საუკუნეების ავტორები სისტემატურად მოიხსენიებენ თავიანთ ნაშრომებში<ref name=":0">[https://old.bigenc.ru/ethnology/text/1842145 АФША́РЫ]</ref><ref>[https://www.vostlit.info/Texts/rus17/Machmud_Kasgar/text1.htm <big>ДИВАН ТЮРКСКИХ ДИАЛЕКТОВ</big>]</ref>. == ისტორია == ისტორიის მიხედვით, აფშარები მიეკუთვნებიან თურქომანთა ეთნო-კულტურულ წრეს<ref>[https://www.britannica.com/place/Iran Iran]</ref>, ხოლო მრავალი თანამედროვე კვლევა მათ განიხილავს, როგორც აზერბაიჯანელი ხალხის ერთ-ერთ ქვეეთნოსს<ref>''Richard V. Weekes.'' Muslim peoples: a world ethnographic survey. AZERI. — Greenwood Press, 1978 — p. 56 — <nowiki>ISBN 978-0-8371-9880-4</nowiki></ref>. თურქმენეთის რესპუბლიკაში არსებული აფშარული მოსახლეობა შედის ქვეყნის ხუთ ეთნოგრაფიულ ქვეჯგუფში<ref>[https://books.google.tm/books/about/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BA%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D1%8D.html?id=ju3UAAAAMAAJ&redir_esc=y Словарь туркменских этнонимов]</ref>. ''დიდი რუსული ენციკლოპედიის'' მონაცემებით, ჩრდილო-დასავლეთ ირანში მცხოვრები აფშარები ეთნიკურად და კულტურულად აზერბაიჯანელებთან არიან დაახლოებულნი, მაშინ როცა ავღანეთსა და ირანის სხვა რეგიონებში ისინი თურქმენებთან ავლენენ მეტ სიახლოვეს<ref name=":0" />. აფშარების გადასახლდნენ ცენტრალური აზიიდან დასავლეთ აზიისკენ დათარიღებულია XIII–XIV საუკუნეებით<ref>''Петрушевский И. П.'' Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XVI — начале XIX веков. — <abbr>Л.</abbr>, 1949. — С. 48.:</ref>. === ეთნონიმი === აფშართა ეთნონიმი დოკუმენტურად პირველად XII საუკუნის თურქი ლექსიკოგრაფის, მაჰმუდ ალ-ქაშგარის, კრებულში ''დივან ლუღათ ატ-თურქ-''ში დასტურდება. ასევე გვხვდება XIV საუკუნის სპარსული უნივერსალისტის, [[რაშიდ ად-დინი|რაშიდ ად-დინის]], ისტორიულ თხზულებაში ''ჯამი ატ-ტავარიხ'', რომელშიც მოცემულია ოღუზთა გენეალოგიური მითოლოგია. აღნიშნული წყაროს თანახმად, ტომის სახელწოდება უკავშირდება აფშარ ხანის სახელს — ოღუზ-ხანის შვილიშვილისას, ხოლო სიტყვა „აფშარი“ შეიძლება ითარგმნოს როგორც „მორჩილი“ ან „გარდამავალი“<ref>Рашид ад-Дин «Огуз-наме», часть 3 «Возвращение Огуза на родину и последние годы его жизни»:</ref>. იმავე ეპოქაში მმართველისა და ისტორიკოსის, აბუ ალ-ღაზის, ნაშრომში აღნიშნულია, რომ აფშართა ტომის სახელწოდება გულისხმობს შრომისმოყვარე, საქმისადმი სწრაფვაში გამორჩეულ პიროვნებას. === ენა === აფშარული ენის ტიპოლოგიური კუთვნილების საკითხი სადავოა. ზოგიერთი მკვლევარი მას დამოუკიდებელ ენობრივ ერთეულად მიიჩნევს ოღუზური ჯგუფის სამხრეთ შტოში<ref>[https://www.britannica.com/topic/Turkic-languages Turkic languages]</ref><ref name=":1">[https://www.iranicaonline.org/articles/turkic-languages-overview/ TURKIC LANGUAGES OF PERSIA: AN OVERVIEW]</ref>, ხოლო სხვათა აზრით, აფშარული ენა წარმოადგენს აზერბაიჯანული ენის დიალექტურ ფორმას<ref name=":2">''Louis Ligeti.'' Sur la langue des Afchars d'Afghanistan (фр.) // Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hungaricae. — 1957. — Vol. 7, n^o 2/3. — P. 109-156.</ref><ref>[[ethnologue:azb/|South Azerbaijani]]</ref>. თვითონ აფშარები საკუთარ ენას „აზერბაიჯანულს“ უწოდებენ<ref>''Дебец Г. Ф.'' Антропологические исследования в Афганистане // Советская этнография. — <abbr>М.</abbr>: Наука, 1967. — № 4. — С. 87. ''«…афшары либо ещё сохранили в быту тюркский язык, либо помнят, что на этом языке (они называют его азери) говорили их предки»''</ref>. აფშარული ენის გავრცელების არეალი მოიცავს ირანსა და ავღანეთს<ref name=":1" />. ავღანეთის აფშარების ნაწილი მონღოლურ ენასაც<ref name=":3">[https://vk.com/doc35927296_501976866 V_M_Masson_V_A_Romodin__Istoria_Afganistana_Tom_1_1964.pdf]</ref> ფლობს, რაც XX საუკუნის პირველ ნახევარში დაადასტურა უნგრელმა თურქოლოგმა ლაიოშ ლიგეტიმ, რომელმაც მონღოლურენოვანი აფშარების არსებობა დაადასტურა. ასეთი პირები, როგორც წესი, ბილინგვურები არიან და მათ მონღოლურ დიალექტზე მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა სპარსულ-ტაჯიკური ენოვანმა გარემომ. მონღოლური ენის გავრცელება აფშარებში დაკავშირებულია XIII საუკუნის მონღოლთა ექსპანსიასთან<ref name=":3" />. ლიგეტი ხაზს უსვამს, რომ აფშარული ენა არ ჰგავს თანამედროვე თურქმენულს<ref name=":2" />. === გეოგრაფია და დემოგრაფია === აფშარების დასახლების არეალები მოიცავს ირანის ჩრდილოეთსა და დასავლეთს, თურქეთს, აზერბაიჯანის რამდენიმე რეგიონს (მათ შორის, აჯაბედეს რაიონს) და ავღანეთს. 1960-იანი წლების მონაცემებით, მათი მოსახლეობა 350,000 ადამიანს აღწევდა. აზერბაიჯანელი ისტორიკოსის, [[სარა აშურბეილი|სარა აშურბეილის]], ცნობით, ნადირ შაჰის მმართველობისას აფშარების ნაწილი გადაასახლეს ბაქოს მახლობლად მდებარე აფშერონში — ზაბრატის, კეშლას და საბუნჩის სოფლებში — სადაც მათ სპეციფიკური ადმინისტრაციულ-სამხედრო როლი ჰქონდათ<ref>''Ашурбейли С.'' История города Баку. Период Средневековья. — Баку: Азернешр, 1992. — С. 223.</ref>. თურქმენეთის ტერიტორიაზე აფშარები წარმოდგენილნი არიან თურქმენი ეთნოგრაფიული ჯგუფების: არსარი, გოკლენი, მურჩელი, ესგი და ალილის შემადგენლობით. აფშარების უმრავლესობა მიჰყვება შიიტურ ისლამს, მაშინ როცა თურქმენეთის აფშარები ძირითადად სუნიტური მაზჰაბის მიმდევრები არიან. მრავალი აფშარი მისდევს ნახევრად მომთაბარე ყოფას, განსაკუთრებით ქერმანის რეგიონის სამხრეთში, და დაკავებულია მეცხოველეობითა და სოფლის მეურნეობით. === კლანური სტრუქტურა === აფშარებს ჰყავთ რამდენიმე ტრადიციული კლანი, რომელთაგან გამოირჩევიან: ალპლუ, არაშლუ, ბეკეშლუ, გუნდუზლუ, იმირლუ, კოსე აჰმედლუ, პაპალუ, კასემლუ, კერეკლუ და კირკლუ. კლანი იმირლუ შესაძლოა უკავშირდებოდეს ოღუზთა ერთ-ერთ უძველეს ტომს — იმირს. აფშარებად ასევე მიიჩნევიან აინალუს, უსალუს და უსტაჯლუს კლანების წარმომადგენელთა ქვეჯგუფები<ref>[https://web.archive.org/web/20110429162916/http://www.iranicaonline.org/articles/afsar-one-of-the-twenty-four-original-guz-turkic-tribes-t AFŠĀR]</ref>. თურქმენი ისტორიკოსის ო. გუნდოგდიევის თანახმად, აფშარები შესაძლოა აღწერილნი იყვნენ ძველი სომეხი და ქართველი ავტორების მიერ, როგორც ალან-ასის ტომების ნაწილი — „ოვსურების“ სახელწოდებით<ref>О.Гундогдыев «Туркмены и народы мира». Ашхабад: Туркменская государственная издательская служба, 2012 г.. - 288 стр. «''Напротив, армянские и грузинские авторы Средневековья указывали на тюркоязычность аланов-асов, которых они знали под названием овсуров и дигоров. А ведь это главные огузские племена, зафиксированные в списках «Огуз-нама» - овсар (афшар) и дукер (тюгер). Эти этнонимы до сих пор бытуют у туркмен: овшар и тувер (тогар)...»''</ref>. == სქოლიო == {{სქოლიო}} [[კატეგორია:თურქულენოვანი ხალხები]] ldo717yufkh4s07ufyy6r3n7cm1vg3k 14 590572 4814371 2025-06-14T12:29:03Z იაკობ მახარაძე 77021 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:XX საუკუნის რომანისტები ეროვნების მიხედვით]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ბელგიელი მწერლები]] [[კატეგორია:ბელგიელი რომანისტები საუკუნეების მიხედვით]] 4814371 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:XX საუკუნის რომანისტები ეროვნების მიხედვით]] [[კატეგორია:XX საუკუნის ბელგიელი მწერლები]] [[კატეგორია:ბელგიელი რომანისტები საუკუნეების მიხედვით]] qbbuthwzxg1rxs76ob3llrkhojdp6pz 14 590573 4814372 2025-06-14T12:30:14Z იაკობ მახარაძე 77021 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ბელგიელი რომანისტები]] [[კატეგორია:რომანისტები ეროვნებისა და საუკუნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები საუკუნის მიხედვით]] 4814372 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბელგიელი რომანისტები]] [[კატეგორია:რომანისტები ეროვნებისა და საუკუნის მიხედვით]] [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები საუკუნის მიხედვით]] b9zmwi1qopxmq6ogsjhdaywe3xqhorj 14 590574 4814373 2025-06-14T12:31:54Z იაკობ მახარაძე 77021 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] [[კატეგორია:რომანისტები ეროვნების მიხედვით]] 4814373 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბელგიელი მწერლები]] [[კატეგორია:რომანისტები ეროვნების მიხედვით]] q696t6bmvm1xogg2kz3gpn6w8qjh6y0 14 590575 4814374 2025-06-14T12:32:56Z იაკობ მახარაძე 77021 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:რომანისტები ეროვნების მიხედვით]] [[კატეგორია:რომანისტები საუკუნის მიხედვით]] [[კატეგორია:მწერლები ეროვნებისა და საუკუნის მიხედვით]] 4814374 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:რომანისტები ეროვნების მიხედვით]] [[კატეგორია:რომანისტები საუკუნის მიხედვით]] [[კატეგორია:მწერლები ეროვნებისა და საუკუნის მიხედვით]] b7e91x7pf4wnrzcjd8fx088k9redw9e 14 590576 4814375 2025-06-14T12:34:04Z იაკობ მახარაძე 77021 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ბელგიელი მამაკაცი მწერლები]] [[კატეგორია:ბელგიელი რომანისტები]] [[კატეგორია:მამაკაცი რომანისტები ეროვნების მიხედვით]] 4814375 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბელგიელი მამაკაცი მწერლები]] [[კატეგორია:ბელგიელი რომანისტები]] [[კატეგორია:მამაკაცი რომანისტები ეროვნების მიხედვით]] 0qn4zsvxewronuj4uq3dt9vi2mq48yo 0 590577 4814384 2025-06-14T14:58:05Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1976 წელი }} ნარლიქუიუს მოზაიკის მუზეუმი ({{lang-tr|Narlıkuyu Mozaik Müzesi}}) — პატარა მუზეუმი ნარლიქუიუში, [[თურქეთი|თურქეთში]], რომელიც მოიცავს რომაული აბანოს ნაშთებს... 4814384 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1976 წელი }} ნარლიქუიუს მოზაიკის მუზეუმი ({{lang-tr|Narlıkuyu Mozaik Müzesi}}) — პატარა მუზეუმი ნარლიქუიუში, [[თურქეთი|თურქეთში]], რომელიც მოიცავს რომაული აბანოს ნაშთებს მოზაიკური ფილების იატაკით. მოზაიკა გამოსახავს [[ქარიტები|ქარიტებს]]. hva2hm4wqa4i9qqzl47naa7ppwr3ag0 4814390 4814384 2025-06-14T15:05:00Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 4814390 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1976 წელი }} ნარლიქუიუს მოზაიკის მუზეუმი ({{lang-tr|Narlıkuyu Mozaik Müzesi}}) — პატარა მუზეუმი ნარლიქუიუში, [[თურქეთი|თურქეთში]], რომელიც მოიცავს რომაული აბანოს ნაშთებს მოზაიკური ფილების იატაკით. მოზაიკა გამოსახავს [[ქარიტები|ქარიტებს]]. ==მდებარეობა== ნარლიკუიუ არის ქალაქი სილიფკეს [[თურქეთის რაიონები|ილჩეში]] (რაიონი) [[მერსინის პროვინცია|მერსინის პროვინციაში]]. ნარლიქუიუ მდებარეობს სილიფკედან 20 კილომეტრის (12 მილის) და მერსინიდან 65 კილომეტრის (40 მილის) დაშორებით. ის მდებარეობს პატარა ხმელთაშუაზღვისპირა ყურეში, რომელსაც მტკნარი წყალი კვებავს. მუზეუმი დაცული ტერიტორიაა და მდებარეობს რესტორნების უკან. m0li5sv2kpjni73muvbt03d5fehdb80 4814392 4814390 2025-06-14T15:12:11Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 4814392 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1976 წელი }} ნარლიქუიუს მოზაიკის მუზეუმი ({{lang-tr|Narlıkuyu Mozaik Müzesi}}) — პატარა მუზეუმი ნარლიქუიუში, [[თურქეთი|თურქეთში]], რომელიც მოიცავს რომაული აბანოს ნაშთებს მოზაიკური ფილების იატაკით. მოზაიკა გამოსახავს [[ქარიტები|ქარიტებს]]. ==მდებარეობა== ნარლიკუიუ არის ქალაქი სილიფკეს [[თურქეთის რაიონები|ილჩეში]] (რაიონი) [[მერსინის პროვინცია|მერსინის პროვინციაში]]. ნარლიქუიუ მდებარეობს სილიფკედან 20 კილომეტრის (12 მილის) და მერსინიდან 65 კილომეტრის (40 მილის) დაშორებით. ის მდებარეობს პატარა ხმელთაშუაზღვისპირა ყურეში, რომელსაც მტკნარი წყალი კვებავს. მუზეუმი დაცული ტერიტორიაა და მდებარეობს რესტორნების უკან. ==ისტორია== რომის იმპერიის დროს ნარლიქუიუს ''პორტო კალამიე'' ეწოდებოდა. ახ. წ. IV საუკუნეში, პოიმენიოსმა, ახლომდებარე კორიკუსის (თანამედროვე კიზკალესი) რომაელმა გუბერნატორმა, დაუკვეთა აბანოების კომპლექსი პორტო კალამიეში. აბანოს წყლის წყარო იყო მიწისქვეშა ნაკადი ღრმულიდან სახელად ჯენეთი, რომელიც მდებარეობს [[ტავრი|ტავრის მთებში]], პორტო კალამიედან 1.1 კილომეტრის (0.68 მილის) ჩრდილო-დასავლეთით. აბანო შემორჩა და [[1976]] წელს აშენდა 65.28 მ² (702.7 კვ. ფუტი) შენობა აბანოს განსათავსებლად. შენობა ახლა კულტურის სამინისტროს ზედამხედველობის ქვეშ მუშაობს, როგორც უფასო მუზეუმი.[1] hmbijfh7fla2vlfbder40ksksyqk8eg 4814397 4814392 2025-06-14T15:21:52Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 4814397 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1976 წელი }} ნარლიქუიუს მოზაიკის მუზეუმი ({{lang-tr|Narlıkuyu Mozaik Müzesi}}) — პატარა მუზეუმი ნარლიქუიუში, [[თურქეთი|თურქეთში]], რომელიც მოიცავს რომაული აბანოს ნაშთებს მოზაიკური ფილების იატაკით. მოზაიკა გამოსახავს [[ქარიტები|ქარიტებს]]. ==მდებარეობა== ნარლიკუიუ არის ქალაქი სილიფკეს [[თურქეთის რაიონები|ილჩეში]] (რაიონი) [[მერსინის პროვინცია|მერსინის პროვინციაში]]. ნარლიქუიუ მდებარეობს სილიფკედან 20 კილომეტრის (12 მილის) და მერსინიდან 65 კილომეტრის (40 მილის) დაშორებით. ის მდებარეობს პატარა ხმელთაშუაზღვისპირა ყურეში, რომელსაც მტკნარი წყალი კვებავს. მუზეუმი დაცული ტერიტორიაა და მდებარეობს რესტორნების უკან. ==ისტორია== რომის იმპერიის დროს ნარლიქუიუს ''პორტო კალამიე'' ეწოდებოდა. ახ. წ. IV საუკუნეში, პოიმენიოსმა, ახლომდებარე კორიკუსის (თანამედროვე კიზკალესი) რომაელმა გუბერნატორმა, დაუკვეთა აბანოების კომპლექსი პორტო კალამიეში. აბანოს წყლის წყარო იყო მიწისქვეშა ნაკადი ღრმულიდან სახელად ჯენეთი, რომელიც მდებარეობს [[ტავრი|ტავრის მთებში]], პორტო კალამიედან 1.1 კილომეტრის (0.68 მილის) ჩრდილო-დასავლეთით. აბანო შემორჩა და [[1976]] წელს აშენდა 65.28 მ² (702.7 კვ. ფუტი) შენობა აბანოს განსათავსებლად. შენობა ახლა კულტურის სამინისტროს ზედამხედველობის ქვეშ მუშაობს, როგორც უფასო მუზეუმი.[1] ==მოზაიკა== აბანოს შესასვლელზე წარწერა ბრძანებს: {{ციტატა|ძვირფასო სტუმარო, თუ გაინტერესებს ვინ აღმოაჩინა ამ საკვირველი წყლის წყარო, იცოდე, რომ ეს არის პოიმენიოსი, იმპერატორების მეგობარი და წმინდა კუნძულების პატიოსანი მმართველი.|— უცნობი ავტორი|}} 8m6uu4ftmg9yyrkp19bufnogp9q7o83 4814403 4814397 2025-06-14T15:31:22Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 4814403 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1976 წელი }} ნარლიქუიუს მოზაიკის მუზეუმი ({{lang-tr|Narlıkuyu Mozaik Müzesi}}) — პატარა მუზეუმი ნარლიქუიუში, [[თურქეთი|თურქეთში]], რომელიც მოიცავს რომაული აბანოს ნაშთებს მოზაიკური ფილების იატაკით. მოზაიკა გამოსახავს [[ქარიტები|ქარიტებს]]. ==მდებარეობა== ნარლიკუიუ არის ქალაქი სილიფკეს [[თურქეთის რაიონები|ილჩეში]] (რაიონი) [[მერსინის პროვინცია|მერსინის პროვინციაში]]. ნარლიქუიუ მდებარეობს სილიფკედან 20 კილომეტრის (12 მილის) და მერსინიდან 65 კილომეტრის (40 მილის) დაშორებით. ის მდებარეობს პატარა ხმელთაშუაზღვისპირა ყურეში, რომელსაც მტკნარი წყალი კვებავს. მუზეუმი დაცული ტერიტორიაა და მდებარეობს რესტორნების უკან. ==ისტორია== რომის იმპერიის დროს ნარლიქუიუს ''პორტო კალამიე'' ეწოდებოდა. ახ. წ. IV საუკუნეში, პოიმენიოსმა, ახლომდებარე კორიკუსის (თანამედროვე კიზკალესი) რომაელმა გუბერნატორმა, დაუკვეთა აბანოების კომპლექსი პორტო კალამიეში. აბანოს წყლის წყარო იყო მიწისქვეშა ნაკადი ღრმულიდან სახელად ჯენეთი, რომელიც მდებარეობს [[ტავრი|ტავრის მთებში]], პორტო კალამიედან 1.1 კილომეტრის (0.68 მილის) ჩრდილო-დასავლეთით. აბანო შემორჩა და [[1976]] წელს აშენდა 65.28 მ² (702.7 კვ. ფუტი) შენობა აბანოს განსათავსებლად. შენობა ახლა კულტურის სამინისტროს ზედამხედველობის ქვეშ მუშაობს, როგორც უფასო მუზეუმი.[1] ==მოზაიკა== აბანოს შესასვლელზე წარწერა ბრძანებს: {{ციტატა|ძვირფასო სტუმარო, თუ გაინტერესებს ვინ აღმოაჩინა ამ საკვირველი წყლის წყარო, იცოდე, რომ ეს არის პოიმენიოსი, იმპერატორების მეგობარი და წმინდა კუნძულების პატიოსანი მმართველი.|— უცნობი ავტორი}} ნახსენები იმპერატორები ალბათ იყვნენ [[არკადიუსი (ბიზანტია)|არკადიუსი]] (378-408) და [[ჰონორიუსი]] (384-423). წმინდა კუნძულები არის მარმარილოს ზღვის პრინცის კუნძულები ([[ადალარი]]). აბანოს იატაკი მოზაიკაა. მოზაიკა გამოსახავს ქარიტებს - [[აგლაია|აგლაიას]], ევფროსინეს და თალიას, ასევე რამდენიმე პატრიჯს და მტრედს. მოზაიკის ადგილობრივი სახელწოდებაა Üç Güzeller (ქართულად: „სამი ლამაზმანი“). მოზაიკა მიუთითებს აფროდიტეს ნათლისღების მითოლოგიურ ისტორიაზე.[3] rlkcgbd809j3nnka8iaaz36prwjp8st 4814406 4814403 2025-06-14T15:38:39Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 4814406 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1976 წელი }} ნარლიქუიუს მოზაიკის მუზეუმი ({{lang-tr|Narlıkuyu Mozaik Müzesi}}) — პატარა მუზეუმი ნარლიქუიუში, [[თურქეთი|თურქეთში]], რომელიც მოიცავს რომაული აბანოს ნაშთებს მოზაიკური ფილების იატაკით. მოზაიკა გამოსახავს [[ქარიტები|ქარიტებს]]. ==მდებარეობა== ნარლიკუიუ არის ქალაქი სილიფკეს [[თურქეთის რაიონები|ილჩეში]] (რაიონი) [[მერსინის პროვინცია|მერსინის პროვინციაში]]. ნარლიქუიუ მდებარეობს სილიფკედან 20 კილომეტრის (12 მილის) და მერსინიდან 65 კილომეტრის (40 მილის) დაშორებით. ის მდებარეობს პატარა ხმელთაშუაზღვისპირა ყურეში, რომელსაც მტკნარი წყალი კვებავს. მუზეუმი დაცული ტერიტორიაა და მდებარეობს რესტორნების უკან. ==ისტორია== რომის იმპერიის დროს ნარლიქუიუს ''პორტო კალამიე'' ეწოდებოდა. ახ. წ. IV საუკუნეში, პოიმენიოსმა, ახლომდებარე კორიკუსის (თანამედროვე კიზკალესი) რომაელმა გუბერნატორმა, დაუკვეთა აბანოების კომპლექსი პორტო კალამიეში. აბანოს წყლის წყარო იყო მიწისქვეშა ნაკადი ღრმულიდან სახელად ჯენეთი, რომელიც მდებარეობს [[ტავრი|ტავრის მთებში]], პორტო კალამიედან 1.1 კილომეტრის (0.68 მილის) ჩრდილო-დასავლეთით. აბანო შემორჩა და [[1976]] წელს აშენდა 65.28 მ² (702.7 კვ. ფუტი) შენობა აბანოს განსათავსებლად. შენობა ახლა კულტურის სამინისტროს ზედამხედველობის ქვეშ მუშაობს, როგორც უფასო მუზეუმი.<ref>[https://archive.today/20160419045038/http://www.silifkemuzesi.gov.tr/TR,83695/silifke-muzesi-bagli-birimleri.html Silifke Museum page {{in lang|tr}}]</ref> ==მოზაიკა== აბანოს შესასვლელზე წარწერა ბრძანებს: {{ციტატა|ძვირფასო სტუმარო, თუ გაინტერესებს ვინ აღმოაჩინა ამ საკვირველი წყლის წყარო, იცოდე, რომ ეს არის პოიმენიოსი, იმპერატორების მეგობარი და წმინდა კუნძულების პატიოსანი მმართველი.|— უცნობი ავტორი<ref>[http://www.mersin.web.tr/silifke8.htm Mersin web] {{in lang|tr}}</ref>}} ნახსენები იმპერატორები ალბათ იყვნენ [[არკადიუსი (ბიზანტია)|არკადიუსი]] (378-408) და [[ჰონორიუსი]] (384-423). წმინდა კუნძულები არის მარმარილოს ზღვის პრინცის კუნძულები ([[ადალარი]]). აბანოს იატაკი მოზაიკაა. მოზაიკა გამოსახავს ქარიტებს - [[აგლაია|აგლაიას]], ევფროსინეს და თალიას, ასევე რამდენიმე პატრიჯს და მტრედს. მოზაიკის ადგილობრივი სახელწოდებაა Üç Güzeller (ქართულად: „სამი ლამაზმანი“). მოზაიკა მიუთითებს აფროდიტეს ნათლისღების მითოლოგიურ ისტორიაზე.<ref>Mersin Ören yerleri,Kaleleri, Müzeleri {{ISBN|978-605-4196-07-4}} p.199</ref> ==სქოლიო== gbsg7ox6ia4ze4mgxus9g87ayps17i3 4814409 4814406 2025-06-14T15:45:59Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 4814409 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1976 წელი }} ნარლიქუიუს მოზაიკის მუზეუმი ({{lang-tr|Narlıkuyu Mozaik Müzesi}}) — პატარა მუზეუმი ნარლიქუიუში, [[თურქეთი|თურქეთში]], რომელიც მოიცავს რომაული აბანოს ნაშთებს მოზაიკური ფილების იატაკით. მოზაიკა გამოსახავს [[ქარიტები|ქარიტებს]]. ==მდებარეობა== ნარლიკუიუ არის ქალაქი სილიფკეს [[თურქეთის რაიონები|ილჩეში]] (რაიონი) [[მერსინის პროვინცია|მერსინის პროვინციაში]]. ნარლიქუიუ მდებარეობს სილიფკედან 20 კილომეტრის (12 მილის) და მერსინიდან 65 კილომეტრის (40 მილის) დაშორებით. ის მდებარეობს პატარა ხმელთაშუაზღვისპირა ყურეში, რომელსაც მტკნარი წყალი კვებავს. მუზეუმი დაცული ტერიტორიაა და მდებარეობს რესტორნების უკან. ==ისტორია== რომის იმპერიის დროს ნარლიქუიუს ''პორტო კალამიე'' ეწოდებოდა. ახ. წ. IV საუკუნეში, პოიმენიოსმა, ახლომდებარე კორიკუსის (თანამედროვე კიზკალესი) რომაელმა გუბერნატორმა, დაუკვეთა აბანოების კომპლექსი პორტო კალამიეში. აბანოს წყლის წყარო იყო მიწისქვეშა ნაკადი ღრმულიდან სახელად ჯენეთი, რომელიც მდებარეობს [[ტავრი|ტავრის მთებში]], პორტო კალამიედან 1.1 კილომეტრის (0.68 მილის) ჩრდილო-დასავლეთით. აბანო შემორჩა და [[1976]] წელს აშენდა 65.28 მ² (702.7 კვ. ფუტი) შენობა აბანოს განსათავსებლად. შენობა ახლა კულტურის სამინისტროს ზედამხედველობის ქვეშ მუშაობს, როგორც უფასო მუზეუმი.<ref>[https://archive.today/20160419045038/http://www.silifkemuzesi.gov.tr/TR,83695/silifke-muzesi-bagli-birimleri.html Silifke Museum page {{in lang|tr}}]</ref> ==მოზაიკა== აბანოს შესასვლელზე წარწერა ბრძანებს: {{ციტატა|ძვირფასო სტუმარო, თუ გაინტერესებს ვინ აღმოაჩინა ამ საკვირველი წყლის წყარო, იცოდე, რომ ეს არის პოიმენიოსი, იმპერატორების მეგობარი და წმინდა კუნძულების პატიოსანი მმართველი.}} — უცნობი ავტორი<ref>[http://www.mersin.web.tr/silifke8.htm Mersin web] {{in lang|tr}}</ref> ნახსენები იმპერატორები ალბათ იყვნენ [[არკადიუსი (ბიზანტია)|არკადიუსი]] (378-408) და [[ჰონორიუსი]] (384-423). წმინდა კუნძულები არის მარმარილოს ზღვის პრინცის კუნძულები ([[ადალარი]]). აბანოს იატაკი მოზაიკაა. მოზაიკა გამოსახავს ქარიტებს - [[აგლაია|აგლაიას]], ევფროსინეს და თალიას, ასევე რამდენიმე პატრიჯს და მტრედს. მოზაიკის ადგილობრივი სახელწოდებაა Üç Güzeller (ქართულად: „სამი ლამაზმანი“). მოზაიკა მიუთითებს აფროდიტეს ნათლისღების მითოლოგიურ ისტორიაზე.<ref>Mersin Ören yerleri,Kaleleri, Müzeleri {{ISBN|978-605-4196-07-4}} p.199</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} 1cgk3obw0620o2t05z6yxcbhnuym5dv 4814410 4814409 2025-06-14T15:46:09Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 დაემატა [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814410 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1976 წელი }} ნარლიქუიუს მოზაიკის მუზეუმი ({{lang-tr|Narlıkuyu Mozaik Müzesi}}) — პატარა მუზეუმი ნარლიქუიუში, [[თურქეთი|თურქეთში]], რომელიც მოიცავს რომაული აბანოს ნაშთებს მოზაიკური ფილების იატაკით. მოზაიკა გამოსახავს [[ქარიტები|ქარიტებს]]. ==მდებარეობა== ნარლიკუიუ არის ქალაქი სილიფკეს [[თურქეთის რაიონები|ილჩეში]] (რაიონი) [[მერსინის პროვინცია|მერსინის პროვინციაში]]. ნარლიქუიუ მდებარეობს სილიფკედან 20 კილომეტრის (12 მილის) და მერსინიდან 65 კილომეტრის (40 მილის) დაშორებით. ის მდებარეობს პატარა ხმელთაშუაზღვისპირა ყურეში, რომელსაც მტკნარი წყალი კვებავს. მუზეუმი დაცული ტერიტორიაა და მდებარეობს რესტორნების უკან. ==ისტორია== რომის იმპერიის დროს ნარლიქუიუს ''პორტო კალამიე'' ეწოდებოდა. ახ. წ. IV საუკუნეში, პოიმენიოსმა, ახლომდებარე კორიკუსის (თანამედროვე კიზკალესი) რომაელმა გუბერნატორმა, დაუკვეთა აბანოების კომპლექსი პორტო კალამიეში. აბანოს წყლის წყარო იყო მიწისქვეშა ნაკადი ღრმულიდან სახელად ჯენეთი, რომელიც მდებარეობს [[ტავრი|ტავრის მთებში]], პორტო კალამიედან 1.1 კილომეტრის (0.68 მილის) ჩრდილო-დასავლეთით. აბანო შემორჩა და [[1976]] წელს აშენდა 65.28 მ² (702.7 კვ. ფუტი) შენობა აბანოს განსათავსებლად. შენობა ახლა კულტურის სამინისტროს ზედამხედველობის ქვეშ მუშაობს, როგორც უფასო მუზეუმი.<ref>[https://archive.today/20160419045038/http://www.silifkemuzesi.gov.tr/TR,83695/silifke-muzesi-bagli-birimleri.html Silifke Museum page {{in lang|tr}}]</ref> ==მოზაიკა== აბანოს შესასვლელზე წარწერა ბრძანებს: {{ციტატა|ძვირფასო სტუმარო, თუ გაინტერესებს ვინ აღმოაჩინა ამ საკვირველი წყლის წყარო, იცოდე, რომ ეს არის პოიმენიოსი, იმპერატორების მეგობარი და წმინდა კუნძულების პატიოსანი მმართველი.}} — უცნობი ავტორი<ref>[http://www.mersin.web.tr/silifke8.htm Mersin web] {{in lang|tr}}</ref> ნახსენები იმპერატორები ალბათ იყვნენ [[არკადიუსი (ბიზანტია)|არკადიუსი]] (378-408) და [[ჰონორიუსი]] (384-423). წმინდა კუნძულები არის მარმარილოს ზღვის პრინცის კუნძულები ([[ადალარი]]). აბანოს იატაკი მოზაიკაა. მოზაიკა გამოსახავს ქარიტებს - [[აგლაია|აგლაიას]], ევფროსინეს და თალიას, ასევე რამდენიმე პატრიჯს და მტრედს. მოზაიკის ადგილობრივი სახელწოდებაა Üç Güzeller (ქართულად: „სამი ლამაზმანი“). მოზაიკა მიუთითებს აფროდიტეს ნათლისღების მითოლოგიურ ისტორიაზე.<ref>Mersin Ören yerleri,Kaleleri, Müzeleri {{ISBN|978-605-4196-07-4}} p.199</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] l7j7t9kwfzpteczbnb4qxewqrzbvbr1 4814411 4814410 2025-06-14T15:46:39Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 დაემატა [[კატეგორია:1976 წელს დაარსებული მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814411 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1976 წელი }} ნარლიქუიუს მოზაიკის მუზეუმი ({{lang-tr|Narlıkuyu Mozaik Müzesi}}) — პატარა მუზეუმი ნარლიქუიუში, [[თურქეთი|თურქეთში]], რომელიც მოიცავს რომაული აბანოს ნაშთებს მოზაიკური ფილების იატაკით. მოზაიკა გამოსახავს [[ქარიტები|ქარიტებს]]. ==მდებარეობა== ნარლიკუიუ არის ქალაქი სილიფკეს [[თურქეთის რაიონები|ილჩეში]] (რაიონი) [[მერსინის პროვინცია|მერსინის პროვინციაში]]. ნარლიქუიუ მდებარეობს სილიფკედან 20 კილომეტრის (12 მილის) და მერსინიდან 65 კილომეტრის (40 მილის) დაშორებით. ის მდებარეობს პატარა ხმელთაშუაზღვისპირა ყურეში, რომელსაც მტკნარი წყალი კვებავს. მუზეუმი დაცული ტერიტორიაა და მდებარეობს რესტორნების უკან. ==ისტორია== რომის იმპერიის დროს ნარლიქუიუს ''პორტო კალამიე'' ეწოდებოდა. ახ. წ. IV საუკუნეში, პოიმენიოსმა, ახლომდებარე კორიკუსის (თანამედროვე კიზკალესი) რომაელმა გუბერნატორმა, დაუკვეთა აბანოების კომპლექსი პორტო კალამიეში. აბანოს წყლის წყარო იყო მიწისქვეშა ნაკადი ღრმულიდან სახელად ჯენეთი, რომელიც მდებარეობს [[ტავრი|ტავრის მთებში]], პორტო კალამიედან 1.1 კილომეტრის (0.68 მილის) ჩრდილო-დასავლეთით. აბანო შემორჩა და [[1976]] წელს აშენდა 65.28 მ² (702.7 კვ. ფუტი) შენობა აბანოს განსათავსებლად. შენობა ახლა კულტურის სამინისტროს ზედამხედველობის ქვეშ მუშაობს, როგორც უფასო მუზეუმი.<ref>[https://archive.today/20160419045038/http://www.silifkemuzesi.gov.tr/TR,83695/silifke-muzesi-bagli-birimleri.html Silifke Museum page {{in lang|tr}}]</ref> ==მოზაიკა== აბანოს შესასვლელზე წარწერა ბრძანებს: {{ციტატა|ძვირფასო სტუმარო, თუ გაინტერესებს ვინ აღმოაჩინა ამ საკვირველი წყლის წყარო, იცოდე, რომ ეს არის პოიმენიოსი, იმპერატორების მეგობარი და წმინდა კუნძულების პატიოსანი მმართველი.}} — უცნობი ავტორი<ref>[http://www.mersin.web.tr/silifke8.htm Mersin web] {{in lang|tr}}</ref> ნახსენები იმპერატორები ალბათ იყვნენ [[არკადიუსი (ბიზანტია)|არკადიუსი]] (378-408) და [[ჰონორიუსი]] (384-423). წმინდა კუნძულები არის მარმარილოს ზღვის პრინცის კუნძულები ([[ადალარი]]). აბანოს იატაკი მოზაიკაა. მოზაიკა გამოსახავს ქარიტებს - [[აგლაია|აგლაიას]], ევფროსინეს და თალიას, ასევე რამდენიმე პატრიჯს და მტრედს. მოზაიკის ადგილობრივი სახელწოდებაა Üç Güzeller (ქართულად: „სამი ლამაზმანი“). მოზაიკა მიუთითებს აფროდიტეს ნათლისღების მითოლოგიურ ისტორიაზე.<ref>Mersin Ören yerleri,Kaleleri, Müzeleri {{ISBN|978-605-4196-07-4}} p.199</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:1976 წელს დაარსებული მუზეუმები]] 1lmps7a5wn2pbnomm35r5767ivri2ly 4814415 4814411 2025-06-14T15:53:09Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 4814415 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1976 წელი }} ნარლიქუიუს მოზაიკის მუზეუმი ({{lang-tr|Narlıkuyu Mozaik Müzesi}}) — პატარა მუზეუმი ნარლიქუიუში, [[თურქეთი|თურქეთში]], რომელიც მოიცავს რომაული აბანოს ნაშთებს მოზაიკური ფილების იატაკით. მოზაიკა გამოსახავს [[ქარიტები|ქარიტებს]]. ==მდებარეობა== ნარლიკუიუ არის ქალაქი სილიფკეს [[თურქეთის რაიონები|ილჩეში]] (რაიონი) [[მერსინის პროვინცია|მერსინის პროვინციაში]]. ნარლიქუიუ მდებარეობს სილიფკედან 20 კილომეტრის (12 მილის) და მერსინიდან 65 კილომეტრის (40 მილის) დაშორებით. ის მდებარეობს პატარა ხმელთაშუაზღვისპირა ყურეში, რომელსაც მტკნარი წყალი კვებავს. მუზეუმი დაცული ტერიტორიაა და მდებარეობს რესტორნების უკან. ==ისტორია== რომის იმპერიის დროს ნარლიქუიუს ''პორტო კალამიე'' ეწოდებოდა. ახ. წ. IV საუკუნეში, პოიმენიოსმა, ახლომდებარე კორიკუსის (თანამედროვე კიზკალესი) რომაელმა გუბერნატორმა, დაუკვეთა აბანოების კომპლექსი პორტო კალამიეში. აბანოს წყლის წყარო იყო მიწისქვეშა ნაკადი ღრმულიდან სახელად ჯენეთი, რომელიც მდებარეობს [[ტავრი|ტავრის მთებში]], პორტო კალამიედან 1.1 კილომეტრის (0.68 მილის) ჩრდილო-დასავლეთით. აბანო შემორჩა და [[1976]] წელს აშენდა 65.28 მ² (702.7 კვ. ფუტი) შენობა აბანოს განსათავსებლად. შენობა ახლა კულტურის სამინისტროს ზედამხედველობის ქვეშ მუშაობს, როგორც უფასო მუზეუმი.<ref>[https://archive.today/20160419045038/http://www.silifkemuzesi.gov.tr/TR,83695/silifke-muzesi-bagli-birimleri.html Silifke Museum page {{in lang|tr}}]</ref> ==მოზაიკა== აბანოს შესასვლელზე წარწერა ბრძანებს: {{ციტატა|ძვირფასო სტუმარო, თუ გაინტერესებს ვინ აღმოაჩინა ამ საკვირველი წყლის წყარო, იცოდე, რომ ეს არის პოიმენიოსი, იმპერატორების მეგობარი და წმინდა კუნძულების პატიოსანი მმართველი.}} წარწერის ავტორი უცნობია.<ref>[http://www.mersin.web.tr/silifke8.htm Mersin web] {{in lang|tr}}</ref> ნახსენები იმპერატორები ალბათ იყვნენ [[არკადიუსი (ბიზანტია)|არკადიუსი]] (378-408) და [[ჰონორიუსი]] (384-423). წმინდა კუნძულები არის მარმარილოს ზღვის პრინცის კუნძულები ([[ადალარი]]). აბანოს იატაკი მოზაიკაა. მოზაიკა გამოსახავს ქარიტებს - [[აგლაია|აგლაიას]], ევფროსინეს და თალიას, ასევე რამდენიმე პატრიჯს და მტრედს. მოზაიკის ადგილობრივი სახელწოდებაა Üç Güzeller (ქართულად: „სამი ლამაზმანი“). მოზაიკა მიუთითებს აფროდიტეს ნათლისღების მითოლოგიურ ისტორიაზე.<ref>Mersin Ören yerleri,Kaleleri, Müzeleri {{ISBN|978-605-4196-07-4}} p.199</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:1976 წელს დაარსებული მუზეუმები]] rhajekd21dacu8jpglw479stv5mfyka 3 590578 4814393 2025-06-14T15:18:17Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: {{გამარჯობა}}— ~~~~ 4814393 wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}}— [[მომხმარებელი:Jaba1977|<span style="color:#006400;">'''''Wiki -'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 15:18, 14 ივნისი 2025 (UTC) 0nnsachuaapdwxckj66r1a61ewpu76p 3 590579 4814394 2025-06-14T15:18:23Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: {{გამარჯობა}}— ~~~~ 4814394 wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}}— [[მომხმარებელი:Jaba1977|<span style="color:#006400;">'''''Wiki -'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 15:18, 14 ივნისი 2025 (UTC) 0nnsachuaapdwxckj66r1a61ewpu76p 3 590580 4814395 2025-06-14T15:18:51Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: {{გამარჯობა}}— ~~~~ 4814395 wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}}— [[მომხმარებელი:Jaba1977|<span style="color:#006400;">'''''Wiki -'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 15:18, 14 ივნისი 2025 (UTC) 0nnsachuaapdwxckj66r1a61ewpu76p 1 590581 4814398 2025-06-14T15:22:01Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[ისრაელის თავდასხმა ირანზე (2025 წლის ივლისი)]] ასე ან სხვა მსგავს ფორმატში უნდა იყოს სათაური. --~~~~ 4814398 wikitext text/x-wiki [[ისრაელის თავდასხმა ირანზე (2025 წლის ივლისი)]] ასე ან სხვა მსგავს ფორმატში უნდა იყოს სათაური. --[[მომხმარებელი:Jaba1977|<span style="color:#006400;">'''''Wiki -'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 15:22, 14 ივნისი 2025 (UTC) 0iki5f3od120l3zdbi1zecgw06huq3p 4814399 4814398 2025-06-14T15:22:11Z Jaba1977 3604 4814399 wikitext text/x-wiki [[ისრაელის თავდასხმა ირანზე (2025 წლის ივნისი)]] ასე ან სხვა მსგავს ფორმატში უნდა იყოს სათაური. --[[მომხმარებელი:Jaba1977|<span style="color:#006400;">'''''Wiki -'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 15:22, 14 ივნისი 2025 (UTC) kpanopniyih3sk7m1xwdvjflx14zuk8 0 590582 4814400 2025-06-14T15:26:44Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქ... 4814400 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქალაქს.<ref name="Isfahan Province Structure">{{cite report|title=Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Isfahan province, centered in the city of Isfahan|language=fa|website=lamtakam.com|via=Lam ta Kam|url=https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204010546/https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|publisher=Ministry of the Interior, Defense Political Commission of the Government Board|last=Habibi|first=Hassan|archive-date=4 February 2024|date=c. 2024|orig-date=Approved 21 June 1369|id=Proposal 3233.1.5.53; Letter 93808-907; Notification 82838/T131K|access-date=4 February 2024}}</ref> მდებარეობს ქაშანიდან 70 კილომეტრში სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} itw48tivusqy86wb8mbw1i9rxyw3qmp 4814401 4814400 2025-06-14T15:30:32Z Jaba1977 3604 4814401 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქალაქს.<ref name="Isfahan Province Structure">{{cite report|title=Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Isfahan province, centered in the city of Isfahan|language=fa|website=lamtakam.com|via=Lam ta Kam|url=https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204010546/https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|publisher=Ministry of the Interior, Defense Political Commission of the Government Board|last=Habibi|first=Hassan|archive-date=4 February 2024|date=c. 2024|orig-date=Approved 21 June 1369|id=Proposal 3233.1.5.53; Letter 93808-907; Notification 82838/T131K|access-date=4 February 2024}}</ref> მდებარეობს ქაშანიდან 70 კილომეტრში სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ==დემოგრაფია== [[2006]] წლის ეროვნული აღწერის დროს ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 12 060 ადამიანს, რომლებიც ცხოვრობდა 3 411 ოჯახში.<ref name="2006 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110920083455/http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|format=Excel|archive-date=20 September 2011}}</ref> 2011 წლის შემდეგმა აღწერამ დაითვალა 12 281 ადამიანი და 3 829 ოჯახი.<ref name="2011 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=irandataportal.syr.edu|via=Iran Data Portal, Syracuse University|url=https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-url=https://web.archive.org/web/20230117221845/https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-date=17 January 2023|access-date=19 December 2022|format=Excel}}</ref> 2016 წლის აღწერით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 14 122 ადამიანს 4 564 ოჯახში.<ref name="2016 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|access-date=19 December 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019041954/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|format=Excel|archive-date=19 October 2020}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} oqpqi1u4o7to8fvqv4bbmuzw67mkpm9 4814404 4814401 2025-06-14T15:35:31Z Jaba1977 3604 /* დემოგრაფია */ 4814404 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქალაქს.<ref name="Isfahan Province Structure">{{cite report|title=Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Isfahan province, centered in the city of Isfahan|language=fa|website=lamtakam.com|via=Lam ta Kam|url=https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204010546/https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|publisher=Ministry of the Interior, Defense Political Commission of the Government Board|last=Habibi|first=Hassan|archive-date=4 February 2024|date=c. 2024|orig-date=Approved 21 June 1369|id=Proposal 3233.1.5.53; Letter 93808-907; Notification 82838/T131K|access-date=4 February 2024}}</ref> მდებარეობს ქაშანიდან 70 კილომეტრში სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ==დემოგრაფია== [[2006]] წლის ეროვნული აღწერის დროს ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 12 060 ადამიანს, რომლებიც ცხოვრობდა 3 411 ოჯახში.<ref name="2006 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110920083455/http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|format=Excel|archive-date=20 September 2011}}</ref> 2011 წლის შემდეგმა აღწერამ დაითვალა 12 281 ადამიანი და 3 829 ოჯახი.<ref name="2011 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=irandataportal.syr.edu|via=Iran Data Portal, Syracuse University|url=https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-url=https://web.archive.org/web/20230117221845/https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-date=17 January 2023|access-date=19 December 2022|format=Excel}}</ref> 2016 წლის აღწერით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 14 122 ადამიანს 4 564 ოჯახში.<ref name="2016 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|access-date=19 December 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019041954/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|format=Excel|archive-date=19 October 2020}}</ref> ==გეოგრაფია== ნათანზი მდებარეობს [[ისპაჰანი]]დან 120 კმ-ზე ჩრდილო-აღმოსავლეთით და [[ირანი]]ს მთავარ ჩრდილოეთ-სამხრეთის გზაზე. მისი სიმაღლე ზღვის დონიდან 1666 მეტრია. თეირანსა და ნათანზს შორის მანძილი 326 კმ-ია და მანქანით დაახლოებით 4 საათი სჭირდება. კარკასის მთების ქედი (კუჰ-ე კარკასი) (რაც ნიშნავს „სვავების მთას“), 3 899 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს ქალაქთან ახლოს. ==კლიმატი== ქალაქის საშუალო ტემპერატურა არის 15,5 °C და საშუალო წლიური ნალექი 195 მმ-ია.<ref>{{Cite web |date=2019-09-14 |title=Visit Natanz Tourist Attractions, Historical & Natural {{!}} Destination Iran |url=https://www.destinationiran.com/natanz-tourist-attractions.htm |access-date=2023-03-01 |website=www.destinationiran.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=NATANZ Geography Population Map cities coordinates location - Tageo.com |url=https://www.tageo.com/index-e-ir-v-28-d-m4329449.htm |access-date=2023-03-01 |website=tageo.com}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} 10clkinurd80xh1kg97zsm5nez68mtl 4814405 4814404 2025-06-14T15:35:50Z Jaba1977 3604 /* კლიმატი */ 4814405 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქალაქს.<ref name="Isfahan Province Structure">{{cite report|title=Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Isfahan province, centered in the city of Isfahan|language=fa|website=lamtakam.com|via=Lam ta Kam|url=https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204010546/https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|publisher=Ministry of the Interior, Defense Political Commission of the Government Board|last=Habibi|first=Hassan|archive-date=4 February 2024|date=c. 2024|orig-date=Approved 21 June 1369|id=Proposal 3233.1.5.53; Letter 93808-907; Notification 82838/T131K|access-date=4 February 2024}}</ref> მდებარეობს ქაშანიდან 70 კილომეტრში სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ==დემოგრაფია== [[2006]] წლის ეროვნული აღწერის დროს ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 12 060 ადამიანს, რომლებიც ცხოვრობდა 3 411 ოჯახში.<ref name="2006 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110920083455/http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|format=Excel|archive-date=20 September 2011}}</ref> 2011 წლის შემდეგმა აღწერამ დაითვალა 12 281 ადამიანი და 3 829 ოჯახი.<ref name="2011 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=irandataportal.syr.edu|via=Iran Data Portal, Syracuse University|url=https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-url=https://web.archive.org/web/20230117221845/https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-date=17 January 2023|access-date=19 December 2022|format=Excel}}</ref> 2016 წლის აღწერით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 14 122 ადამიანს 4 564 ოჯახში.<ref name="2016 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|access-date=19 December 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019041954/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|format=Excel|archive-date=19 October 2020}}</ref> ==გეოგრაფია== ნათანზი მდებარეობს [[ისპაჰანი]]დან 120 კმ-ზე ჩრდილო-აღმოსავლეთით და [[ირანი]]ს მთავარ ჩრდილოეთ-სამხრეთის გზაზე. მისი სიმაღლე ზღვის დონიდან 1666 მეტრია. თეირანსა და ნათანზს შორის მანძილი 326 კმ-ია და მანქანით დაახლოებით 4 საათი სჭირდება. კარკასის მთების ქედი (კუჰ-ე კარკასი) (რაც ნიშნავს „სვავების მთას“), 3 899 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს ქალაქთან ახლოს. ==კლიმატი== ქალაქის საშუალო ტემპერატურა არის 15,5 °C და საშუალო წლიური ნალექი 195 მმ-ია.<ref>{{Cite web |date=2019-09-14 |title=Visit Natanz Tourist Attractions, Historical & Natural {{!}} Destination Iran |url=https://www.destinationiran.com/natanz-tourist-attractions.htm |access-date=2023-03-01 |website=www.destinationiran.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=NATANZ Geography Population Map cities coordinates location - Tageo.com |url=https://www.tageo.com/index-e-ir-v-28-d-m4329449.htm |access-date=2023-03-01 |website=tageo.com}}</ref> {{Weather box | name = | width = 80% | collapsed = | open = | metric first = yes | single line = yes | trace = | location = Natanz (1992-2005) | temperature colour = | Jan mean C =2.1 | Feb mean C =4.4 | Mar mean C =8.5 | Apr mean C =15.0 | May mean C =19.7 | Jun mean C =25.4 | Jul mean C =28.2 | Aug mean C =27.7 | Sep mean C =23.4 | Oct mean C =17.0 | Nov mean C =9.5 | Dec mean C =4.6 | year mean C = | Jan dew point C =-5.4 | Feb dew point C =-6.2 | Mar dew point C =-4.4 | Apr dew point C =0.0 | May dew point C =1.8 | Jun dew point C =1.7 | Jul dew point C =4.1 | Aug dew point C =1.6 | Sep dew point C =0.0 | Oct dew point C =-0.7 | Nov dew point C =-2.5 | Dec dew point C =-4.0 | Jan humidity =57 | Feb humidity =47 | Mar humidity =42 | Apr humidity =37 | May humidity =31 | Jun humidity =21 | Jul humidity =22 | Aug humidity =18 | Sep humidity =21 | Oct humidity =31 | Nov humidity =45 | Dec humidity =55 | year humidity = | precipitation colour =green | Jan precipitation mm =34.0 | Feb precipitation mm =23.2 | Mar precipitation mm =43.3 | Apr precipitation mm =28.6 | May precipitation mm =19.8 | Jun precipitation mm =2.1 | Jul precipitation mm =0.5 | Aug precipitation mm =0.9 | Sep precipitation mm =0.1 | Oct precipitation mm =5.6 | Nov precipitation mm =16.6 | Dec precipitation mm =20.6 | year precipitation mm = | unit snow days = <!-- If entering the average number of days, then the unit requirement should be used, because this varies between countries. E.g. 0.2 cm, 0.2 mm. --> | Jan snow days =3.6 | Feb snow days =2.6 | Mar snow days =1.3 | Apr snow days =0 | May snow days =0 | Jun snow days =0 | Jul snow days =0 | Aug snow days =0 | Sep snow days =0 | Oct snow days =0 | Nov snow days =0.1 | Dec snow days =1.9 | year snow days = | source = IRIMO<ref>{{Cite web |title=FORM 5: AVERAGE OF MEAN DAILY TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160321073019/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |archive-date=21 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 10: AVERAGE OF DEW POINT TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518093900/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |archive-date=18 May 2013 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 14: AVERAGE OF RELATIVE HUMIDITY IN PERCENT Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160322031147/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |archive-date=22 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 25: MONTHLY TOTAL OF PRECIPITATION IN MM. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160116152158/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |archive-date=16 January 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 32: NO. OF DAYS WITH SNOW OR SLEET Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160320013126/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |archive-date=20 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref> }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} 9ktn4wqd23xtnft4tj2uvackrjjjmau 4814407 4814405 2025-06-14T15:41:23Z Jaba1977 3604 /* კლიმატი */ 4814407 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქალაქს.<ref name="Isfahan Province Structure">{{cite report|title=Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Isfahan province, centered in the city of Isfahan|language=fa|website=lamtakam.com|via=Lam ta Kam|url=https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204010546/https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|publisher=Ministry of the Interior, Defense Political Commission of the Government Board|last=Habibi|first=Hassan|archive-date=4 February 2024|date=c. 2024|orig-date=Approved 21 June 1369|id=Proposal 3233.1.5.53; Letter 93808-907; Notification 82838/T131K|access-date=4 February 2024}}</ref> მდებარეობს ქაშანიდან 70 კილომეტრში სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ==დემოგრაფია== [[2006]] წლის ეროვნული აღწერის დროს ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 12 060 ადამიანს, რომლებიც ცხოვრობდა 3 411 ოჯახში.<ref name="2006 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110920083455/http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|format=Excel|archive-date=20 September 2011}}</ref> 2011 წლის შემდეგმა აღწერამ დაითვალა 12 281 ადამიანი და 3 829 ოჯახი.<ref name="2011 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=irandataportal.syr.edu|via=Iran Data Portal, Syracuse University|url=https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-url=https://web.archive.org/web/20230117221845/https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-date=17 January 2023|access-date=19 December 2022|format=Excel}}</ref> 2016 წლის აღწერით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 14 122 ადამიანს 4 564 ოჯახში.<ref name="2016 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|access-date=19 December 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019041954/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|format=Excel|archive-date=19 October 2020}}</ref> ==გეოგრაფია== ნათანზი მდებარეობს [[ისპაჰანი]]დან 120 კმ-ზე ჩრდილო-აღმოსავლეთით და [[ირანი]]ს მთავარ ჩრდილოეთ-სამხრეთის გზაზე. მისი სიმაღლე ზღვის დონიდან 1666 მეტრია. თეირანსა და ნათანზს შორის მანძილი 326 კმ-ია და მანქანით დაახლოებით 4 საათი სჭირდება. კარკასის მთების ქედი (კუჰ-ე კარკასი) (რაც ნიშნავს „სვავების მთას“), 3 899 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს ქალაქთან ახლოს. ==კლიმატი== ქალაქის საშუალო ტემპერატურა არის 15,5 °C და საშუალო წლიური ნალექი 195 მმ-ია.<ref>{{Cite web |date=2019-09-14 |title=Visit Natanz Tourist Attractions, Historical & Natural {{!}} Destination Iran |url=https://www.destinationiran.com/natanz-tourist-attractions.htm |access-date=2023-03-01 |website=www.destinationiran.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=NATANZ Geography Population Map cities coordinates location - Tageo.com |url=https://www.tageo.com/index-e-ir-v-28-d-m4329449.htm |access-date=2023-03-01 |website=tageo.com}}</ref> {{Weather box| location = Natanz (1992-2005) | metric first = yes | single line = yes | Jan mean C =2.1 | Feb mean C =4.4 | Mar mean C =8.5 | Apr mean C =15.0 | May mean C =19.7 | Jun mean C =25.4 | Jul mean C =28.2 | Aug mean C =27.7 | Sep mean C =23.4 | Oct mean C =17.0 | Nov mean C =9.5 | Dec mean C =4.6 | year mean C = | Jan dew point C =-5.4 | Feb dew point C =-6.2 | Mar dew point C =-4.4 | Apr dew point C =0.0 | May dew point C =1.8 | Jun dew point C =1.7 | Jul dew point C =4.1 | Aug dew point C =1.6 | Sep dew point C =0.0 | Oct dew point C =-0.7 | Nov dew point C =-2.5 | Dec dew point C =-4.0 | Jan humidity =57 | Feb humidity =47 | Mar humidity =42 | Apr humidity =37 | May humidity =31 | Jun humidity =21 | Jul humidity =22 | Aug humidity =18 | Sep humidity =21 | Oct humidity =31 | Nov humidity =45 | Dec humidity =55 | year humidity = | precipitation colour =green | Jan precipitation mm =34.0 | Feb precipitation mm =23.2 | Mar precipitation mm =43.3 | Apr precipitation mm =28.6 | May precipitation mm =19.8 | Jun precipitation mm =2.1 | Jul precipitation mm =0.5 | Aug precipitation mm =0.9 | Sep precipitation mm =0.1 | Oct precipitation mm =5.6 | Nov precipitation mm =16.6 | Dec precipitation mm =20.6 | year precipitation mm = | source = IRIMO<ref>{{Cite web |title=FORM 5: AVERAGE OF MEAN DAILY TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160321073019/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |archive-date=21 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 10: AVERAGE OF DEW POINT TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518093900/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |archive-date=18 May 2013 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 14: AVERAGE OF RELATIVE HUMIDITY IN PERCENT Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160322031147/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |archive-date=22 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 25: MONTHLY TOTAL OF PRECIPITATION IN MM. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160116152158/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |archive-date=16 January 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 32: NO. OF DAYS WITH SNOW OR SLEET Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160320013126/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |archive-date=20 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref> }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} gv6aqazioq18osc1n8ss6u9suslsr6q 4814408 4814407 2025-06-14T15:43:08Z Jaba1977 3604 დაემატა [[კატეგორია:ირანის ქალაქები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814408 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქალაქს.<ref name="Isfahan Province Structure">{{cite report|title=Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Isfahan province, centered in the city of Isfahan|language=fa|website=lamtakam.com|via=Lam ta Kam|url=https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204010546/https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|publisher=Ministry of the Interior, Defense Political Commission of the Government Board|last=Habibi|first=Hassan|archive-date=4 February 2024|date=c. 2024|orig-date=Approved 21 June 1369|id=Proposal 3233.1.5.53; Letter 93808-907; Notification 82838/T131K|access-date=4 February 2024}}</ref> მდებარეობს ქაშანიდან 70 კილომეტრში სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ==დემოგრაფია== [[2006]] წლის ეროვნული აღწერის დროს ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 12 060 ადამიანს, რომლებიც ცხოვრობდა 3 411 ოჯახში.<ref name="2006 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110920083455/http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|format=Excel|archive-date=20 September 2011}}</ref> 2011 წლის შემდეგმა აღწერამ დაითვალა 12 281 ადამიანი და 3 829 ოჯახი.<ref name="2011 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=irandataportal.syr.edu|via=Iran Data Portal, Syracuse University|url=https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-url=https://web.archive.org/web/20230117221845/https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-date=17 January 2023|access-date=19 December 2022|format=Excel}}</ref> 2016 წლის აღწერით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 14 122 ადამიანს 4 564 ოჯახში.<ref name="2016 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|access-date=19 December 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019041954/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|format=Excel|archive-date=19 October 2020}}</ref> ==გეოგრაფია== ნათანზი მდებარეობს [[ისპაჰანი]]დან 120 კმ-ზე ჩრდილო-აღმოსავლეთით და [[ირანი]]ს მთავარ ჩრდილოეთ-სამხრეთის გზაზე. მისი სიმაღლე ზღვის დონიდან 1666 მეტრია. თეირანსა და ნათანზს შორის მანძილი 326 კმ-ია და მანქანით დაახლოებით 4 საათი სჭირდება. კარკასის მთების ქედი (კუჰ-ე კარკასი) (რაც ნიშნავს „სვავების მთას“), 3 899 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს ქალაქთან ახლოს. ==კლიმატი== ქალაქის საშუალო ტემპერატურა არის 15,5 °C და საშუალო წლიური ნალექი 195 მმ-ია.<ref>{{Cite web |date=2019-09-14 |title=Visit Natanz Tourist Attractions, Historical & Natural {{!}} Destination Iran |url=https://www.destinationiran.com/natanz-tourist-attractions.htm |access-date=2023-03-01 |website=www.destinationiran.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=NATANZ Geography Population Map cities coordinates location - Tageo.com |url=https://www.tageo.com/index-e-ir-v-28-d-m4329449.htm |access-date=2023-03-01 |website=tageo.com}}</ref> {{Weather box| location = Natanz (1992-2005) | metric first = yes | single line = yes | Jan mean C =2.1 | Feb mean C =4.4 | Mar mean C =8.5 | Apr mean C =15.0 | May mean C =19.7 | Jun mean C =25.4 | Jul mean C =28.2 | Aug mean C =27.7 | Sep mean C =23.4 | Oct mean C =17.0 | Nov mean C =9.5 | Dec mean C =4.6 | year mean C = | Jan dew point C =-5.4 | Feb dew point C =-6.2 | Mar dew point C =-4.4 | Apr dew point C =0.0 | May dew point C =1.8 | Jun dew point C =1.7 | Jul dew point C =4.1 | Aug dew point C =1.6 | Sep dew point C =0.0 | Oct dew point C =-0.7 | Nov dew point C =-2.5 | Dec dew point C =-4.0 | Jan humidity =57 | Feb humidity =47 | Mar humidity =42 | Apr humidity =37 | May humidity =31 | Jun humidity =21 | Jul humidity =22 | Aug humidity =18 | Sep humidity =21 | Oct humidity =31 | Nov humidity =45 | Dec humidity =55 | year humidity = | precipitation colour =green | Jan precipitation mm =34.0 | Feb precipitation mm =23.2 | Mar precipitation mm =43.3 | Apr precipitation mm =28.6 | May precipitation mm =19.8 | Jun precipitation mm =2.1 | Jul precipitation mm =0.5 | Aug precipitation mm =0.9 | Sep precipitation mm =0.1 | Oct precipitation mm =5.6 | Nov precipitation mm =16.6 | Dec precipitation mm =20.6 | year precipitation mm = | source = IRIMO<ref>{{Cite web |title=FORM 5: AVERAGE OF MEAN DAILY TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160321073019/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |archive-date=21 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 10: AVERAGE OF DEW POINT TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518093900/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |archive-date=18 May 2013 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 14: AVERAGE OF RELATIVE HUMIDITY IN PERCENT Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160322031147/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |archive-date=22 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 25: MONTHLY TOTAL OF PRECIPITATION IN MM. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160116152158/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |archive-date=16 January 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 32: NO. OF DAYS WITH SNOW OR SLEET Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160320013126/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |archive-date=20 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref> }} ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის ქალაქები]] 2ys1w7sjwcd5rr14kftlvmxqr8rxvdr 4814412 4814408 2025-06-14T15:47:29Z Jaba1977 3604 /* კლიმატი */ 4814412 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქალაქს.<ref name="Isfahan Province Structure">{{cite report|title=Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Isfahan province, centered in the city of Isfahan|language=fa|website=lamtakam.com|via=Lam ta Kam|url=https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204010546/https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|publisher=Ministry of the Interior, Defense Political Commission of the Government Board|last=Habibi|first=Hassan|archive-date=4 February 2024|date=c. 2024|orig-date=Approved 21 June 1369|id=Proposal 3233.1.5.53; Letter 93808-907; Notification 82838/T131K|access-date=4 February 2024}}</ref> მდებარეობს ქაშანიდან 70 კილომეტრში სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ==დემოგრაფია== [[2006]] წლის ეროვნული აღწერის დროს ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 12 060 ადამიანს, რომლებიც ცხოვრობდა 3 411 ოჯახში.<ref name="2006 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110920083455/http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|format=Excel|archive-date=20 September 2011}}</ref> 2011 წლის შემდეგმა აღწერამ დაითვალა 12 281 ადამიანი და 3 829 ოჯახი.<ref name="2011 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=irandataportal.syr.edu|via=Iran Data Portal, Syracuse University|url=https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-url=https://web.archive.org/web/20230117221845/https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-date=17 January 2023|access-date=19 December 2022|format=Excel}}</ref> 2016 წლის აღწერით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 14 122 ადამიანს 4 564 ოჯახში.<ref name="2016 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|access-date=19 December 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019041954/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|format=Excel|archive-date=19 October 2020}}</ref> ==გეოგრაფია== ნათანზი მდებარეობს [[ისპაჰანი]]დან 120 კმ-ზე ჩრდილო-აღმოსავლეთით და [[ირანი]]ს მთავარ ჩრდილოეთ-სამხრეთის გზაზე. მისი სიმაღლე ზღვის დონიდან 1666 მეტრია. თეირანსა და ნათანზს შორის მანძილი 326 კმ-ია და მანქანით დაახლოებით 4 საათი სჭირდება. კარკასის მთების ქედი (კუჰ-ე კარკასი) (რაც ნიშნავს „სვავების მთას“), 3 899 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს ქალაქთან ახლოს. ==კლიმატი== ქალაქის საშუალო ტემპერატურა არის 15,5 °C და საშუალო წლიური ნალექი 195 მმ-ია.<ref>{{Cite web |date=2019-09-14 |title=Visit Natanz Tourist Attractions, Historical & Natural {{!}} Destination Iran |url=https://www.destinationiran.com/natanz-tourist-attractions.htm |access-date=2023-03-01 |website=www.destinationiran.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=NATANZ Geography Population Map cities coordinates location - Tageo.com |url=https://www.tageo.com/index-e-ir-v-28-d-m4329449.htm |access-date=2023-03-01 |website=tageo.com}}</ref> {{Weather box| location = Natanz (1992-2005) | metric first = yes | single line = yes | Jan mean C =2.1 | Feb mean C =4.4 | Mar mean C =8.5 | Apr mean C =15.0 | May mean C =19.7 | Jun mean C =25.4 | Jul mean C =28.2 | Aug mean C =27.7 | Sep mean C =23.4 | Oct mean C =17.0 | Nov mean C =9.5 | Dec mean C =4.6 | year mean C = | Jan dew point C =-5.4 | Feb dew point C =-6.2 | Mar dew point C =-4.4 | Apr dew point C =0.0 | May dew point C =1.8 | Jun dew point C =1.7 | Jul dew point C =4.1 | Aug dew point C =1.6 | Sep dew point C =0.0 | Oct dew point C =-0.7 | Nov dew point C =-2.5 | Dec dew point C =-4.0 | Jan humidity =57 | Feb humidity =47 | Mar humidity =42 | Apr humidity =37 | May humidity =31 | Jun humidity =21 | Jul humidity =22 | Aug humidity =18 | Sep humidity =21 | Oct humidity =31 | Nov humidity =45 | Dec humidity =55 | year humidity = | precipitation colour =green | Jan precipitation mm =34.0 | Feb precipitation mm =23.2 | Mar precipitation mm =43.3 | Apr precipitation mm =28.6 | May precipitation mm =19.8 | Jun precipitation mm =2.1 | Jul precipitation mm =0.5 | Aug precipitation mm =0.9 | Sep precipitation mm =0.1 | Oct precipitation mm =5.6 | Nov precipitation mm =16.6 | Dec precipitation mm =20.6 | year precipitation mm = | source = IRIMO<ref>{{Cite web |title=FORM 5: AVERAGE OF MEAN DAILY TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160321073019/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |archive-date=21 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 10: AVERAGE OF DEW POINT TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518093900/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |archive-date=18 May 2013 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 14: AVERAGE OF RELATIVE HUMIDITY IN PERCENT Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160322031147/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |archive-date=22 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 25: MONTHLY TOTAL OF PRECIPITATION IN MM. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160116152158/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |archive-date=16 January 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 32: NO. OF DAYS WITH SNOW OR SLEET Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160320013126/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |archive-date=20 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref> }} ==ბირთვული ობიექტი== ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის ქალაქები]] 6wjwdoy918ybw2u8kgh3wk2ccjna2lo 4814413 4814412 2025-06-14T15:49:39Z Jaba1977 3604 /* ბირთვული ობიექტი */ 4814413 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქალაქს.<ref name="Isfahan Province Structure">{{cite report|title=Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Isfahan province, centered in the city of Isfahan|language=fa|website=lamtakam.com|via=Lam ta Kam|url=https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204010546/https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|publisher=Ministry of the Interior, Defense Political Commission of the Government Board|last=Habibi|first=Hassan|archive-date=4 February 2024|date=c. 2024|orig-date=Approved 21 June 1369|id=Proposal 3233.1.5.53; Letter 93808-907; Notification 82838/T131K|access-date=4 February 2024}}</ref> მდებარეობს ქაშანიდან 70 კილომეტრში სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ==დემოგრაფია== [[2006]] წლის ეროვნული აღწერის დროს ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 12 060 ადამიანს, რომლებიც ცხოვრობდა 3 411 ოჯახში.<ref name="2006 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110920083455/http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|format=Excel|archive-date=20 September 2011}}</ref> 2011 წლის შემდეგმა აღწერამ დაითვალა 12 281 ადამიანი და 3 829 ოჯახი.<ref name="2011 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=irandataportal.syr.edu|via=Iran Data Portal, Syracuse University|url=https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-url=https://web.archive.org/web/20230117221845/https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-date=17 January 2023|access-date=19 December 2022|format=Excel}}</ref> 2016 წლის აღწერით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 14 122 ადამიანს 4 564 ოჯახში.<ref name="2016 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|access-date=19 December 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019041954/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|format=Excel|archive-date=19 October 2020}}</ref> ==გეოგრაფია== ნათანზი მდებარეობს [[ისპაჰანი]]დან 120 კმ-ზე ჩრდილო-აღმოსავლეთით და [[ირანი]]ს მთავარ ჩრდილოეთ-სამხრეთის გზაზე. მისი სიმაღლე ზღვის დონიდან 1666 მეტრია. თეირანსა და ნათანზს შორის მანძილი 326 კმ-ია და მანქანით დაახლოებით 4 საათი სჭირდება. კარკასის მთების ქედი (კუჰ-ე კარკასი) (რაც ნიშნავს „სვავების მთას“), 3 899 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს ქალაქთან ახლოს. ==კლიმატი== ქალაქის საშუალო ტემპერატურა არის 15,5 °C და საშუალო წლიური ნალექი 195 მმ-ია.<ref>{{Cite web |date=2019-09-14 |title=Visit Natanz Tourist Attractions, Historical & Natural {{!}} Destination Iran |url=https://www.destinationiran.com/natanz-tourist-attractions.htm |access-date=2023-03-01 |website=www.destinationiran.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=NATANZ Geography Population Map cities coordinates location - Tageo.com |url=https://www.tageo.com/index-e-ir-v-28-d-m4329449.htm |access-date=2023-03-01 |website=tageo.com}}</ref> {{Weather box| location = Natanz (1992-2005) | metric first = yes | single line = yes | Jan mean C =2.1 | Feb mean C =4.4 | Mar mean C =8.5 | Apr mean C =15.0 | May mean C =19.7 | Jun mean C =25.4 | Jul mean C =28.2 | Aug mean C =27.7 | Sep mean C =23.4 | Oct mean C =17.0 | Nov mean C =9.5 | Dec mean C =4.6 | year mean C = | Jan dew point C =-5.4 | Feb dew point C =-6.2 | Mar dew point C =-4.4 | Apr dew point C =0.0 | May dew point C =1.8 | Jun dew point C =1.7 | Jul dew point C =4.1 | Aug dew point C =1.6 | Sep dew point C =0.0 | Oct dew point C =-0.7 | Nov dew point C =-2.5 | Dec dew point C =-4.0 | Jan humidity =57 | Feb humidity =47 | Mar humidity =42 | Apr humidity =37 | May humidity =31 | Jun humidity =21 | Jul humidity =22 | Aug humidity =18 | Sep humidity =21 | Oct humidity =31 | Nov humidity =45 | Dec humidity =55 | year humidity = | precipitation colour =green | Jan precipitation mm =34.0 | Feb precipitation mm =23.2 | Mar precipitation mm =43.3 | Apr precipitation mm =28.6 | May precipitation mm =19.8 | Jun precipitation mm =2.1 | Jul precipitation mm =0.5 | Aug precipitation mm =0.9 | Sep precipitation mm =0.1 | Oct precipitation mm =5.6 | Nov precipitation mm =16.6 | Dec precipitation mm =20.6 | year precipitation mm = | source = IRIMO<ref>{{Cite web |title=FORM 5: AVERAGE OF MEAN DAILY TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160321073019/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |archive-date=21 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 10: AVERAGE OF DEW POINT TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518093900/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |archive-date=18 May 2013 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 14: AVERAGE OF RELATIVE HUMIDITY IN PERCENT Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160322031147/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |archive-date=22 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 25: MONTHLY TOTAL OF PRECIPITATION IN MM. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160116152158/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |archive-date=16 January 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 32: NO. OF DAYS WITH SNOW OR SLEET Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160320013126/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |archive-date=20 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref> }} ==ბირთვული ობიექტი== [[2002]] წელს ირანის წინააღმდეგობის ეროვნულმა საბჭომ გაამხილა ნათანზში [[ურანი]]ს გამდიდრების გამოუცხადებელი ობიექტის არსებობა, რამაც გამოიწვია შეშფოთება ირანის ბირთვული პროგრამის შესახებ.<ref>{{cite book |pages=115-120|title=Nuclear Safeguards, Security, and Nonproliferation: Achieving Security with Technology and Policy |year=2019 |publisher=Butterworth-Heinemann}}</ref><ref>{{cite book |page=148 |title=The Trajectory of Iran's Nuclear Program|year=2015 |publisher=Palgrave Macmillan}}</ref><ref>{{citation|url=https://books.google.com/books?id=0zW5BgAAQBAJ&q=national+council+resistance+iran&pg=PA47 |title=Smart Security Council? Analyzing the effectiveness of targeted sanctions|isbn=978-3-95489-521-2|last1=Friedrichs|first1=Gordon|date=February 2014|publisher=Anchor Academic }}</ref> ნათანზის ბირთვული ობიექტი ირანის ბირთვული პროგრამის ნაწილია. იგი მდებარეობს ქალაქიდან დაახლოებით 33 კმ ჩრდილო-დასავლეთითმთავარი გზის მახლობლად და ზოგადად აღიარებულია, როგორც ირანის ცენტრალური ობიექტი ურანის გამდიდრების საქმეში, სადაც ამჟამად ფუნქციონირებს 19 000-ზე მეტი გაზური ცენტრიფუგა და მათი თითქმის ნახევარი იკვებება ურანის ჰექსაფლუორიდით.<ref>{{cite web|url=http://www.iaea.org/Publications/Documents/Board/2008/gov2008-38.pdf |title=Implementation of the NPT Safeguards Agreement and relevant provisions of Security Council Resolutions 1737 (2006), 1747 (2007) and 1803 (2008) in the Islamic Republic of Iran|date=15 September 2008 |access-date=2012-06-19}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის ქალაქები]] 1b8s5pvxfn9zhfx16giicbz0hteg1an 4814414 4814413 2025-06-14T15:52:00Z Jaba1977 3604 /* ბირთვული ობიექტი */ 4814414 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქალაქს.<ref name="Isfahan Province Structure">{{cite report|title=Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Isfahan province, centered in the city of Isfahan|language=fa|website=lamtakam.com|via=Lam ta Kam|url=https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204010546/https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|publisher=Ministry of the Interior, Defense Political Commission of the Government Board|last=Habibi|first=Hassan|archive-date=4 February 2024|date=c. 2024|orig-date=Approved 21 June 1369|id=Proposal 3233.1.5.53; Letter 93808-907; Notification 82838/T131K|access-date=4 February 2024}}</ref> მდებარეობს ქაშანიდან 70 კილომეტრში სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ==დემოგრაფია== [[2006]] წლის ეროვნული აღწერის დროს ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 12 060 ადამიანს, რომლებიც ცხოვრობდა 3 411 ოჯახში.<ref name="2006 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110920083455/http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|format=Excel|archive-date=20 September 2011}}</ref> 2011 წლის შემდეგმა აღწერამ დაითვალა 12 281 ადამიანი და 3 829 ოჯახი.<ref name="2011 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=irandataportal.syr.edu|via=Iran Data Portal, Syracuse University|url=https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-url=https://web.archive.org/web/20230117221845/https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-date=17 January 2023|access-date=19 December 2022|format=Excel}}</ref> 2016 წლის აღწერით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 14 122 ადამიანს 4 564 ოჯახში.<ref name="2016 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|access-date=19 December 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019041954/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|format=Excel|archive-date=19 October 2020}}</ref> ==გეოგრაფია== ნათანზი მდებარეობს [[ისპაჰანი]]დან 120 კმ-ზე ჩრდილო-აღმოსავლეთით და [[ირანი]]ს მთავარ ჩრდილოეთ-სამხრეთის გზაზე. მისი სიმაღლე ზღვის დონიდან 1666 მეტრია. თეირანსა და ნათანზს შორის მანძილი 326 კმ-ია და მანქანით დაახლოებით 4 საათი სჭირდება. კარკასის მთების ქედი (კუჰ-ე კარკასი) (რაც ნიშნავს „სვავების მთას“), 3 899 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს ქალაქთან ახლოს. ==კლიმატი== ქალაქის საშუალო ტემპერატურა არის 15,5 °C და საშუალო წლიური ნალექი 195 მმ-ია.<ref>{{Cite web |date=2019-09-14 |title=Visit Natanz Tourist Attractions, Historical & Natural {{!}} Destination Iran |url=https://www.destinationiran.com/natanz-tourist-attractions.htm |access-date=2023-03-01 |website=www.destinationiran.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=NATANZ Geography Population Map cities coordinates location - Tageo.com |url=https://www.tageo.com/index-e-ir-v-28-d-m4329449.htm |access-date=2023-03-01 |website=tageo.com}}</ref> {{Weather box| location = Natanz (1992-2005) | metric first = yes | single line = yes | Jan mean C =2.1 | Feb mean C =4.4 | Mar mean C =8.5 | Apr mean C =15.0 | May mean C =19.7 | Jun mean C =25.4 | Jul mean C =28.2 | Aug mean C =27.7 | Sep mean C =23.4 | Oct mean C =17.0 | Nov mean C =9.5 | Dec mean C =4.6 | year mean C = | Jan dew point C =-5.4 | Feb dew point C =-6.2 | Mar dew point C =-4.4 | Apr dew point C =0.0 | May dew point C =1.8 | Jun dew point C =1.7 | Jul dew point C =4.1 | Aug dew point C =1.6 | Sep dew point C =0.0 | Oct dew point C =-0.7 | Nov dew point C =-2.5 | Dec dew point C =-4.0 | Jan humidity =57 | Feb humidity =47 | Mar humidity =42 | Apr humidity =37 | May humidity =31 | Jun humidity =21 | Jul humidity =22 | Aug humidity =18 | Sep humidity =21 | Oct humidity =31 | Nov humidity =45 | Dec humidity =55 | year humidity = | precipitation colour =green | Jan precipitation mm =34.0 | Feb precipitation mm =23.2 | Mar precipitation mm =43.3 | Apr precipitation mm =28.6 | May precipitation mm =19.8 | Jun precipitation mm =2.1 | Jul precipitation mm =0.5 | Aug precipitation mm =0.9 | Sep precipitation mm =0.1 | Oct precipitation mm =5.6 | Nov precipitation mm =16.6 | Dec precipitation mm =20.6 | year precipitation mm = | source = IRIMO<ref>{{Cite web |title=FORM 5: AVERAGE OF MEAN DAILY TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160321073019/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |archive-date=21 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 10: AVERAGE OF DEW POINT TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518093900/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |archive-date=18 May 2013 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 14: AVERAGE OF RELATIVE HUMIDITY IN PERCENT Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160322031147/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |archive-date=22 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 25: MONTHLY TOTAL OF PRECIPITATION IN MM. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160116152158/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |archive-date=16 January 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 32: NO. OF DAYS WITH SNOW OR SLEET Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160320013126/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |archive-date=20 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref> }} ==ბირთვული ობიექტი== [[2002]] წელს ირანის წინააღმდეგობის ეროვნულმა საბჭომ გაამხილა ნათანზში [[ურანი]]ს გამდიდრების გამოუცხადებელი ობიექტის არსებობა, რამაც გამოიწვია შეშფოთება ირანის ბირთვული პროგრამის შესახებ.<ref>{{cite book |pages=115-120|title=Nuclear Safeguards, Security, and Nonproliferation: Achieving Security with Technology and Policy |year=2019 |publisher=Butterworth-Heinemann}}</ref><ref>{{cite book |page=148 |title=The Trajectory of Iran's Nuclear Program|year=2015 |publisher=Palgrave Macmillan}}</ref><ref>{{citation|url=https://books.google.com/books?id=0zW5BgAAQBAJ&q=national+council+resistance+iran&pg=PA47 |title=Smart Security Council? Analyzing the effectiveness of targeted sanctions|isbn=978-3-95489-521-2|last1=Friedrichs|first1=Gordon|date=February 2014|publisher=Anchor Academic }}</ref> ნათანზის ბირთვული ობიექტი ირანის ბირთვული პროგრამის ნაწილია. იგი მდებარეობს ქალაქიდან დაახლოებით 33 კმ ჩრდილო-დასავლეთითმთავარი გზის მახლობლად და ზოგადად აღიარებულია, როგორც ირანის ცენტრალური ობიექტი ურანის გამდიდრების საქმეში, სადაც ამჟამად ფუნქციონირებს 19 000-ზე მეტი გაზური ცენტრიფუგა და მათი თითქმის ნახევარი იკვებება ურანის ჰექსაფლუორიდით.<ref>{{cite web|url=http://www.iaea.org/Publications/Documents/Board/2008/gov2008-38.pdf |title=Implementation of the NPT Safeguards Agreement and relevant provisions of Security Council Resolutions 1737 (2006), 1747 (2007) and 1803 (2008) in the Islamic Republic of Iran|date=15 September 2008 |access-date=2012-06-19}}</ref> ===2025=== „როიტერის“ ცნობით, 2025 წლის ივნისში ირანზე [[2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე|თავდასხმის]] დროს ამ ტერიტორიაზე აფეთქებები მოხდა.<ref>{{Cite news |date=2025-06-13 |title=Israel says it strikes Iran amid nuclear tensions |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date=2025-06-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის ქალაქები]] n1z4e31gzfqn07lw073mvv8ao95pt31 4814416 4814414 2025-06-14T15:53:17Z Jaba1977 3604 /* 2025 */ 4814416 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქალაქს.<ref name="Isfahan Province Structure">{{cite report|title=Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Isfahan province, centered in the city of Isfahan|language=fa|website=lamtakam.com|via=Lam ta Kam|url=https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204010546/https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|publisher=Ministry of the Interior, Defense Political Commission of the Government Board|last=Habibi|first=Hassan|archive-date=4 February 2024|date=c. 2024|orig-date=Approved 21 June 1369|id=Proposal 3233.1.5.53; Letter 93808-907; Notification 82838/T131K|access-date=4 February 2024}}</ref> მდებარეობს ქაშანიდან 70 კილომეტრში სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ==დემოგრაფია== [[2006]] წლის ეროვნული აღწერის დროს ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 12 060 ადამიანს, რომლებიც ცხოვრობდა 3 411 ოჯახში.<ref name="2006 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110920083455/http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|format=Excel|archive-date=20 September 2011}}</ref> 2011 წლის შემდეგმა აღწერამ დაითვალა 12 281 ადამიანი და 3 829 ოჯახი.<ref name="2011 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=irandataportal.syr.edu|via=Iran Data Portal, Syracuse University|url=https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-url=https://web.archive.org/web/20230117221845/https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-date=17 January 2023|access-date=19 December 2022|format=Excel}}</ref> 2016 წლის აღწერით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 14 122 ადამიანს 4 564 ოჯახში.<ref name="2016 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|access-date=19 December 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019041954/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|format=Excel|archive-date=19 October 2020}}</ref> ==გეოგრაფია== ნათანზი მდებარეობს [[ისპაჰანი]]დან 120 კმ-ზე ჩრდილო-აღმოსავლეთით და [[ირანი]]ს მთავარ ჩრდილოეთ-სამხრეთის გზაზე. მისი სიმაღლე ზღვის დონიდან 1666 მეტრია. თეირანსა და ნათანზს შორის მანძილი 326 კმ-ია და მანქანით დაახლოებით 4 საათი სჭირდება. კარკასის მთების ქედი (კუჰ-ე კარკასი) (რაც ნიშნავს „სვავების მთას“), 3 899 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს ქალაქთან ახლოს. ==კლიმატი== ქალაქის საშუალო ტემპერატურა არის 15,5 °C და საშუალო წლიური ნალექი 195 მმ-ია.<ref>{{Cite web |date=2019-09-14 |title=Visit Natanz Tourist Attractions, Historical & Natural {{!}} Destination Iran |url=https://www.destinationiran.com/natanz-tourist-attractions.htm |access-date=2023-03-01 |website=www.destinationiran.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=NATANZ Geography Population Map cities coordinates location - Tageo.com |url=https://www.tageo.com/index-e-ir-v-28-d-m4329449.htm |access-date=2023-03-01 |website=tageo.com}}</ref> {{Weather box| location = Natanz (1992-2005) | metric first = yes | single line = yes | Jan mean C =2.1 | Feb mean C =4.4 | Mar mean C =8.5 | Apr mean C =15.0 | May mean C =19.7 | Jun mean C =25.4 | Jul mean C =28.2 | Aug mean C =27.7 | Sep mean C =23.4 | Oct mean C =17.0 | Nov mean C =9.5 | Dec mean C =4.6 | year mean C = | Jan dew point C =-5.4 | Feb dew point C =-6.2 | Mar dew point C =-4.4 | Apr dew point C =0.0 | May dew point C =1.8 | Jun dew point C =1.7 | Jul dew point C =4.1 | Aug dew point C =1.6 | Sep dew point C =0.0 | Oct dew point C =-0.7 | Nov dew point C =-2.5 | Dec dew point C =-4.0 | Jan humidity =57 | Feb humidity =47 | Mar humidity =42 | Apr humidity =37 | May humidity =31 | Jun humidity =21 | Jul humidity =22 | Aug humidity =18 | Sep humidity =21 | Oct humidity =31 | Nov humidity =45 | Dec humidity =55 | year humidity = | precipitation colour =green | Jan precipitation mm =34.0 | Feb precipitation mm =23.2 | Mar precipitation mm =43.3 | Apr precipitation mm =28.6 | May precipitation mm =19.8 | Jun precipitation mm =2.1 | Jul precipitation mm =0.5 | Aug precipitation mm =0.9 | Sep precipitation mm =0.1 | Oct precipitation mm =5.6 | Nov precipitation mm =16.6 | Dec precipitation mm =20.6 | year precipitation mm = | source = IRIMO<ref>{{Cite web |title=FORM 5: AVERAGE OF MEAN DAILY TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160321073019/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |archive-date=21 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 10: AVERAGE OF DEW POINT TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518093900/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |archive-date=18 May 2013 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 14: AVERAGE OF RELATIVE HUMIDITY IN PERCENT Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160322031147/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |archive-date=22 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 25: MONTHLY TOTAL OF PRECIPITATION IN MM. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160116152158/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |archive-date=16 January 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 32: NO. OF DAYS WITH SNOW OR SLEET Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160320013126/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |archive-date=20 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref> }} ==ბირთვული ობიექტი== [[2002]] წელს ირანის წინააღმდეგობის ეროვნულმა საბჭომ გაამხილა ნათანზში [[ურანი]]ს გამდიდრების გამოუცხადებელი ობიექტის არსებობა, რამაც გამოიწვია შეშფოთება ირანის ბირთვული პროგრამის შესახებ.<ref>{{cite book |pages=115-120|title=Nuclear Safeguards, Security, and Nonproliferation: Achieving Security with Technology and Policy |year=2019 |publisher=Butterworth-Heinemann}}</ref><ref>{{cite book |page=148 |title=The Trajectory of Iran's Nuclear Program|year=2015 |publisher=Palgrave Macmillan}}</ref><ref>{{citation|url=https://books.google.com/books?id=0zW5BgAAQBAJ&q=national+council+resistance+iran&pg=PA47 |title=Smart Security Council? Analyzing the effectiveness of targeted sanctions|isbn=978-3-95489-521-2|last1=Friedrichs|first1=Gordon|date=February 2014|publisher=Anchor Academic }}</ref> ნათანზის ბირთვული ობიექტი ირანის ბირთვული პროგრამის ნაწილია. იგი მდებარეობს ქალაქიდან დაახლოებით 33 კმ ჩრდილო-დასავლეთითმთავარი გზის მახლობლად და ზოგადად აღიარებულია, როგორც ირანის ცენტრალური ობიექტი ურანის გამდიდრების საქმეში, სადაც ამჟამად ფუნქციონირებს 19 000-ზე მეტი გაზური ცენტრიფუგა და მათი თითქმის ნახევარი იკვებება ურანის ჰექსაფლუორიდით.<ref>{{cite web|url=http://www.iaea.org/Publications/Documents/Board/2008/gov2008-38.pdf |title=Implementation of the NPT Safeguards Agreement and relevant provisions of Security Council Resolutions 1737 (2006), 1747 (2007) and 1803 (2008) in the Islamic Republic of Iran|date=15 September 2008 |access-date=2012-06-19}}</ref> ===2025=== „როიტერის“ ცნობით, 2025 წლის ივნისში ირანზე [[2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე|თავდასხმის]] დროს ამ ტერიტორიაზე აფეთქებები მოხდა.<ref>{{Cite news |date=2025-06-13 |title=Israel says it strikes Iran amid nuclear tensions |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date=2025-06-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის ქალაქები]] t8f29yqt5nduydzn65h0rdxlhgbch5u 4814417 4814416 2025-06-14T15:53:33Z Jaba1977 3604 /* რესურსები ინტერნეტში */ 4814417 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქალაქს.<ref name="Isfahan Province Structure">{{cite report|title=Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Isfahan province, centered in the city of Isfahan|language=fa|website=lamtakam.com|via=Lam ta Kam|url=https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204010546/https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|publisher=Ministry of the Interior, Defense Political Commission of the Government Board|last=Habibi|first=Hassan|archive-date=4 February 2024|date=c. 2024|orig-date=Approved 21 June 1369|id=Proposal 3233.1.5.53; Letter 93808-907; Notification 82838/T131K|access-date=4 February 2024}}</ref> მდებარეობს ქაშანიდან 70 კილომეტრში სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ==დემოგრაფია== [[2006]] წლის ეროვნული აღწერის დროს ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 12 060 ადამიანს, რომლებიც ცხოვრობდა 3 411 ოჯახში.<ref name="2006 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110920083455/http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|format=Excel|archive-date=20 September 2011}}</ref> 2011 წლის შემდეგმა აღწერამ დაითვალა 12 281 ადამიანი და 3 829 ოჯახი.<ref name="2011 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=irandataportal.syr.edu|via=Iran Data Portal, Syracuse University|url=https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-url=https://web.archive.org/web/20230117221845/https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-date=17 January 2023|access-date=19 December 2022|format=Excel}}</ref> 2016 წლის აღწერით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 14 122 ადამიანს 4 564 ოჯახში.<ref name="2016 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|access-date=19 December 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019041954/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|format=Excel|archive-date=19 October 2020}}</ref> ==გეოგრაფია== ნათანზი მდებარეობს [[ისპაჰანი]]დან 120 კმ-ზე ჩრდილო-აღმოსავლეთით და [[ირანი]]ს მთავარ ჩრდილოეთ-სამხრეთის გზაზე. მისი სიმაღლე ზღვის დონიდან 1666 მეტრია. თეირანსა და ნათანზს შორის მანძილი 326 კმ-ია და მანქანით დაახლოებით 4 საათი სჭირდება. კარკასის მთების ქედი (კუჰ-ე კარკასი) (რაც ნიშნავს „სვავების მთას“), 3 899 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს ქალაქთან ახლოს. ==კლიმატი== ქალაქის საშუალო ტემპერატურა არის 15,5 °C და საშუალო წლიური ნალექი 195 მმ-ია.<ref>{{Cite web |date=2019-09-14 |title=Visit Natanz Tourist Attractions, Historical & Natural {{!}} Destination Iran |url=https://www.destinationiran.com/natanz-tourist-attractions.htm |access-date=2023-03-01 |website=www.destinationiran.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=NATANZ Geography Population Map cities coordinates location - Tageo.com |url=https://www.tageo.com/index-e-ir-v-28-d-m4329449.htm |access-date=2023-03-01 |website=tageo.com}}</ref> {{Weather box| location = Natanz (1992-2005) | metric first = yes | single line = yes | Jan mean C =2.1 | Feb mean C =4.4 | Mar mean C =8.5 | Apr mean C =15.0 | May mean C =19.7 | Jun mean C =25.4 | Jul mean C =28.2 | Aug mean C =27.7 | Sep mean C =23.4 | Oct mean C =17.0 | Nov mean C =9.5 | Dec mean C =4.6 | year mean C = | Jan dew point C =-5.4 | Feb dew point C =-6.2 | Mar dew point C =-4.4 | Apr dew point C =0.0 | May dew point C =1.8 | Jun dew point C =1.7 | Jul dew point C =4.1 | Aug dew point C =1.6 | Sep dew point C =0.0 | Oct dew point C =-0.7 | Nov dew point C =-2.5 | Dec dew point C =-4.0 | Jan humidity =57 | Feb humidity =47 | Mar humidity =42 | Apr humidity =37 | May humidity =31 | Jun humidity =21 | Jul humidity =22 | Aug humidity =18 | Sep humidity =21 | Oct humidity =31 | Nov humidity =45 | Dec humidity =55 | year humidity = | precipitation colour =green | Jan precipitation mm =34.0 | Feb precipitation mm =23.2 | Mar precipitation mm =43.3 | Apr precipitation mm =28.6 | May precipitation mm =19.8 | Jun precipitation mm =2.1 | Jul precipitation mm =0.5 | Aug precipitation mm =0.9 | Sep precipitation mm =0.1 | Oct precipitation mm =5.6 | Nov precipitation mm =16.6 | Dec precipitation mm =20.6 | year precipitation mm = | source = IRIMO<ref>{{Cite web |title=FORM 5: AVERAGE OF MEAN DAILY TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160321073019/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |archive-date=21 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 10: AVERAGE OF DEW POINT TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518093900/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |archive-date=18 May 2013 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 14: AVERAGE OF RELATIVE HUMIDITY IN PERCENT Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160322031147/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |archive-date=22 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 25: MONTHLY TOTAL OF PRECIPITATION IN MM. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160116152158/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |archive-date=16 January 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 32: NO. OF DAYS WITH SNOW OR SLEET Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160320013126/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |archive-date=20 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref> }} ==ბირთვული ობიექტი== [[2002]] წელს ირანის წინააღმდეგობის ეროვნულმა საბჭომ გაამხილა ნათანზში [[ურანი]]ს გამდიდრების გამოუცხადებელი ობიექტის არსებობა, რამაც გამოიწვია შეშფოთება ირანის ბირთვული პროგრამის შესახებ.<ref>{{cite book |pages=115-120|title=Nuclear Safeguards, Security, and Nonproliferation: Achieving Security with Technology and Policy |year=2019 |publisher=Butterworth-Heinemann}}</ref><ref>{{cite book |page=148 |title=The Trajectory of Iran's Nuclear Program|year=2015 |publisher=Palgrave Macmillan}}</ref><ref>{{citation|url=https://books.google.com/books?id=0zW5BgAAQBAJ&q=national+council+resistance+iran&pg=PA47 |title=Smart Security Council? Analyzing the effectiveness of targeted sanctions|isbn=978-3-95489-521-2|last1=Friedrichs|first1=Gordon|date=February 2014|publisher=Anchor Academic }}</ref> ნათანზის ბირთვული ობიექტი ირანის ბირთვული პროგრამის ნაწილია. იგი მდებარეობს ქალაქიდან დაახლოებით 33 კმ ჩრდილო-დასავლეთითმთავარი გზის მახლობლად და ზოგადად აღიარებულია, როგორც ირანის ცენტრალური ობიექტი ურანის გამდიდრების საქმეში, სადაც ამჟამად ფუნქციონირებს 19 000-ზე მეტი გაზური ცენტრიფუგა და მათი თითქმის ნახევარი იკვებება ურანის ჰექსაფლუორიდით.<ref>{{cite web|url=http://www.iaea.org/Publications/Documents/Board/2008/gov2008-38.pdf |title=Implementation of the NPT Safeguards Agreement and relevant provisions of Security Council Resolutions 1737 (2006), 1747 (2007) and 1803 (2008) in the Islamic Republic of Iran|date=15 September 2008 |access-date=2012-06-19}}</ref> ===2025=== „როიტერის“ ცნობით, 2025 წლის ივნისში ირანზე [[2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე|თავდასხმის]] დროს ამ ტერიტორიაზე აფეთქებები მოხდა.<ref>{{Cite news |date=2025-06-13 |title=Israel says it strikes Iran amid nuclear tensions |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date=2025-06-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.isis-online.org/publications/iran/natanz03_02.html Institute for Science and International Security] * [https://web.archive.org/web/20041211011922/http://tehran.stanford.edu/imagemap/natanz.html Stanford University entry on Natanz] * [http://www.globalsecurity.org/wmd/world/iran/natanz.htm Entry on Natanz], globalsecurity.org * [http://www.persiancarpetguide.com/sw-asia/Rugs/Persian/Natanz_Rugs/Sheikh_Abdolsamad_Mosque_Natanz.htm The Sheikh Abdolsamad Mosque in Natanz Iran], persiancarpetguide.com * [https://web.archive.org/web/20140721021444/http://www.natanz.org/ Natanz County], natanz.org * [http://www.natanznews.ir Natanz News] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის ქალაქები]] p2r2mh2jlagl0ccjz4wd72d9mx42cq9 4814418 4814417 2025-06-14T15:54:09Z Jaba1977 3604 დაემატა [[კატეგორია:ირანის ატომური პროგრამა]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814418 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქალაქს.<ref name="Isfahan Province Structure">{{cite report|title=Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Isfahan province, centered in the city of Isfahan|language=fa|website=lamtakam.com|via=Lam ta Kam|url=https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204010546/https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|publisher=Ministry of the Interior, Defense Political Commission of the Government Board|last=Habibi|first=Hassan|archive-date=4 February 2024|date=c. 2024|orig-date=Approved 21 June 1369|id=Proposal 3233.1.5.53; Letter 93808-907; Notification 82838/T131K|access-date=4 February 2024}}</ref> მდებარეობს ქაშანიდან 70 კილომეტრში სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ==დემოგრაფია== [[2006]] წლის ეროვნული აღწერის დროს ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 12 060 ადამიანს, რომლებიც ცხოვრობდა 3 411 ოჯახში.<ref name="2006 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110920083455/http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|format=Excel|archive-date=20 September 2011}}</ref> 2011 წლის შემდეგმა აღწერამ დაითვალა 12 281 ადამიანი და 3 829 ოჯახი.<ref name="2011 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=irandataportal.syr.edu|via=Iran Data Portal, Syracuse University|url=https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-url=https://web.archive.org/web/20230117221845/https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-date=17 January 2023|access-date=19 December 2022|format=Excel}}</ref> 2016 წლის აღწერით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 14 122 ადამიანს 4 564 ოჯახში.<ref name="2016 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|access-date=19 December 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019041954/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|format=Excel|archive-date=19 October 2020}}</ref> ==გეოგრაფია== ნათანზი მდებარეობს [[ისპაჰანი]]დან 120 კმ-ზე ჩრდილო-აღმოსავლეთით და [[ირანი]]ს მთავარ ჩრდილოეთ-სამხრეთის გზაზე. მისი სიმაღლე ზღვის დონიდან 1666 მეტრია. თეირანსა და ნათანზს შორის მანძილი 326 კმ-ია და მანქანით დაახლოებით 4 საათი სჭირდება. კარკასის მთების ქედი (კუჰ-ე კარკასი) (რაც ნიშნავს „სვავების მთას“), 3 899 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს ქალაქთან ახლოს. ==კლიმატი== ქალაქის საშუალო ტემპერატურა არის 15,5 °C და საშუალო წლიური ნალექი 195 მმ-ია.<ref>{{Cite web |date=2019-09-14 |title=Visit Natanz Tourist Attractions, Historical & Natural {{!}} Destination Iran |url=https://www.destinationiran.com/natanz-tourist-attractions.htm |access-date=2023-03-01 |website=www.destinationiran.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=NATANZ Geography Population Map cities coordinates location - Tageo.com |url=https://www.tageo.com/index-e-ir-v-28-d-m4329449.htm |access-date=2023-03-01 |website=tageo.com}}</ref> {{Weather box| location = Natanz (1992-2005) | metric first = yes | single line = yes | Jan mean C =2.1 | Feb mean C =4.4 | Mar mean C =8.5 | Apr mean C =15.0 | May mean C =19.7 | Jun mean C =25.4 | Jul mean C =28.2 | Aug mean C =27.7 | Sep mean C =23.4 | Oct mean C =17.0 | Nov mean C =9.5 | Dec mean C =4.6 | year mean C = | Jan dew point C =-5.4 | Feb dew point C =-6.2 | Mar dew point C =-4.4 | Apr dew point C =0.0 | May dew point C =1.8 | Jun dew point C =1.7 | Jul dew point C =4.1 | Aug dew point C =1.6 | Sep dew point C =0.0 | Oct dew point C =-0.7 | Nov dew point C =-2.5 | Dec dew point C =-4.0 | Jan humidity =57 | Feb humidity =47 | Mar humidity =42 | Apr humidity =37 | May humidity =31 | Jun humidity =21 | Jul humidity =22 | Aug humidity =18 | Sep humidity =21 | Oct humidity =31 | Nov humidity =45 | Dec humidity =55 | year humidity = | precipitation colour =green | Jan precipitation mm =34.0 | Feb precipitation mm =23.2 | Mar precipitation mm =43.3 | Apr precipitation mm =28.6 | May precipitation mm =19.8 | Jun precipitation mm =2.1 | Jul precipitation mm =0.5 | Aug precipitation mm =0.9 | Sep precipitation mm =0.1 | Oct precipitation mm =5.6 | Nov precipitation mm =16.6 | Dec precipitation mm =20.6 | year precipitation mm = | source = IRIMO<ref>{{Cite web |title=FORM 5: AVERAGE OF MEAN DAILY TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160321073019/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |archive-date=21 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 10: AVERAGE OF DEW POINT TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518093900/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |archive-date=18 May 2013 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 14: AVERAGE OF RELATIVE HUMIDITY IN PERCENT Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160322031147/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |archive-date=22 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 25: MONTHLY TOTAL OF PRECIPITATION IN MM. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160116152158/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |archive-date=16 January 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 32: NO. OF DAYS WITH SNOW OR SLEET Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160320013126/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |archive-date=20 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref> }} ==ბირთვული ობიექტი== [[2002]] წელს ირანის წინააღმდეგობის ეროვნულმა საბჭომ გაამხილა ნათანზში [[ურანი]]ს გამდიდრების გამოუცხადებელი ობიექტის არსებობა, რამაც გამოიწვია შეშფოთება ირანის ბირთვული პროგრამის შესახებ.<ref>{{cite book |pages=115-120|title=Nuclear Safeguards, Security, and Nonproliferation: Achieving Security with Technology and Policy |year=2019 |publisher=Butterworth-Heinemann}}</ref><ref>{{cite book |page=148 |title=The Trajectory of Iran's Nuclear Program|year=2015 |publisher=Palgrave Macmillan}}</ref><ref>{{citation|url=https://books.google.com/books?id=0zW5BgAAQBAJ&q=national+council+resistance+iran&pg=PA47 |title=Smart Security Council? Analyzing the effectiveness of targeted sanctions|isbn=978-3-95489-521-2|last1=Friedrichs|first1=Gordon|date=February 2014|publisher=Anchor Academic }}</ref> ნათანზის ბირთვული ობიექტი ირანის ბირთვული პროგრამის ნაწილია. იგი მდებარეობს ქალაქიდან დაახლოებით 33 კმ ჩრდილო-დასავლეთითმთავარი გზის მახლობლად და ზოგადად აღიარებულია, როგორც ირანის ცენტრალური ობიექტი ურანის გამდიდრების საქმეში, სადაც ამჟამად ფუნქციონირებს 19 000-ზე მეტი გაზური ცენტრიფუგა და მათი თითქმის ნახევარი იკვებება ურანის ჰექსაფლუორიდით.<ref>{{cite web|url=http://www.iaea.org/Publications/Documents/Board/2008/gov2008-38.pdf |title=Implementation of the NPT Safeguards Agreement and relevant provisions of Security Council Resolutions 1737 (2006), 1747 (2007) and 1803 (2008) in the Islamic Republic of Iran|date=15 September 2008 |access-date=2012-06-19}}</ref> ===2025=== „როიტერის“ ცნობით, 2025 წლის ივნისში ირანზე [[2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე|თავდასხმის]] დროს ამ ტერიტორიაზე აფეთქებები მოხდა.<ref>{{Cite news |date=2025-06-13 |title=Israel says it strikes Iran amid nuclear tensions |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date=2025-06-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.isis-online.org/publications/iran/natanz03_02.html Institute for Science and International Security] * [https://web.archive.org/web/20041211011922/http://tehran.stanford.edu/imagemap/natanz.html Stanford University entry on Natanz] * [http://www.globalsecurity.org/wmd/world/iran/natanz.htm Entry on Natanz], globalsecurity.org * [http://www.persiancarpetguide.com/sw-asia/Rugs/Persian/Natanz_Rugs/Sheikh_Abdolsamad_Mosque_Natanz.htm The Sheikh Abdolsamad Mosque in Natanz Iran], persiancarpetguide.com * [https://web.archive.org/web/20140721021444/http://www.natanz.org/ Natanz County], natanz.org * [http://www.natanznews.ir Natanz News] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის ქალაქები]] [[კატეგორია:ირანის ატომური პროგრამა]] i0b8leaf929l9ku3j63rz4fnz785c13 4814419 4814418 2025-06-14T15:55:41Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ირანის ატომური პროგრამა]]; დაემატა [[კატეგორია:ირანის ბირთვული პროგრამა]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814419 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა დასახლება}} '''ნათანზი''' ({{lang-fa|نطنز}}) — ქალაქი ირანში, ნათანზის შაჰრესტანის ცენტრალურ რაიონში, [[ისპაჰანის ოსტანი]], რომელიც წარმოადგენს როგორც ოლქის, ასევე რაიონის დედაქალაქს.<ref name="Isfahan Province Structure">{{cite report|title=Approval of the organization and chain of citizenship of the elements and units of the national divisions of Isfahan province, centered in the city of Isfahan|language=fa|website=lamtakam.com|via=Lam ta Kam|url=https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|archive-url=https://web.archive.org/web/20240204010546/https://lamtakam.com/law/council_of_ministers/113034|publisher=Ministry of the Interior, Defense Political Commission of the Government Board|last=Habibi|first=Hassan|archive-date=4 February 2024|date=c. 2024|orig-date=Approved 21 June 1369|id=Proposal 3233.1.5.53; Letter 93808-907; Notification 82838/T131K|access-date=4 February 2024}}</ref> მდებარეობს ქაშანიდან 70 კილომეტრში სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ==დემოგრაფია== [[2006]] წლის ეროვნული აღწერის დროს ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 12 060 ადამიანს, რომლებიც ცხოვრობდა 3 411 ოჯახში.<ref name="2006 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|access-date=25 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20110920083455/http://www.amar.org.ir/DesktopModules/FTPManager/upload/upload2360/newjkh/newjkh/10.xls|format=Excel|archive-date=20 September 2011}}</ref> 2011 წლის შემდეგმა აღწერამ დაითვალა 12 281 ადამიანი და 3 829 ოჯახი.<ref name="2011 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=irandataportal.syr.edu|via=Iran Data Portal, Syracuse University|url=https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-url=https://web.archive.org/web/20230117221845/https://irandataportal.syr.edu/wp-content/uploads/Esfahan.xls|archive-date=17 January 2023|access-date=19 December 2022|format=Excel}}</ref> 2016 წლის აღწერით ქალაქის მოსახლეობა შეადგენდა 14 122 ადამიანს 4 564 ოჯახში.<ref name="2016 Isfahan Province">{{cite report|title=Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016): Isfahan Province|language=fa|publisher=The Statistical Center of Iran|website=amar.org.ir|url=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|access-date=19 December 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019041954/https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_10.xlsx|format=Excel|archive-date=19 October 2020}}</ref> ==გეოგრაფია== ნათანზი მდებარეობს [[ისპაჰანი]]დან 120 კმ-ზე ჩრდილო-აღმოსავლეთით და [[ირანი]]ს მთავარ ჩრდილოეთ-სამხრეთის გზაზე. მისი სიმაღლე ზღვის დონიდან 1666 მეტრია. თეირანსა და ნათანზს შორის მანძილი 326 კმ-ია და მანქანით დაახლოებით 4 საათი სჭირდება. კარკასის მთების ქედი (კუჰ-ე კარკასი) (რაც ნიშნავს „სვავების მთას“), 3 899 მეტრის სიმაღლეზე მდებარეობს ქალაქთან ახლოს. ==კლიმატი== ქალაქის საშუალო ტემპერატურა არის 15,5 °C და საშუალო წლიური ნალექი 195 მმ-ია.<ref>{{Cite web |date=2019-09-14 |title=Visit Natanz Tourist Attractions, Historical & Natural {{!}} Destination Iran |url=https://www.destinationiran.com/natanz-tourist-attractions.htm |access-date=2023-03-01 |website=www.destinationiran.com |language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web |title=NATANZ Geography Population Map cities coordinates location - Tageo.com |url=https://www.tageo.com/index-e-ir-v-28-d-m4329449.htm |access-date=2023-03-01 |website=tageo.com}}</ref> {{Weather box| location = Natanz (1992-2005) | metric first = yes | single line = yes | Jan mean C =2.1 | Feb mean C =4.4 | Mar mean C =8.5 | Apr mean C =15.0 | May mean C =19.7 | Jun mean C =25.4 | Jul mean C =28.2 | Aug mean C =27.7 | Sep mean C =23.4 | Oct mean C =17.0 | Nov mean C =9.5 | Dec mean C =4.6 | year mean C = | Jan dew point C =-5.4 | Feb dew point C =-6.2 | Mar dew point C =-4.4 | Apr dew point C =0.0 | May dew point C =1.8 | Jun dew point C =1.7 | Jul dew point C =4.1 | Aug dew point C =1.6 | Sep dew point C =0.0 | Oct dew point C =-0.7 | Nov dew point C =-2.5 | Dec dew point C =-4.0 | Jan humidity =57 | Feb humidity =47 | Mar humidity =42 | Apr humidity =37 | May humidity =31 | Jun humidity =21 | Jul humidity =22 | Aug humidity =18 | Sep humidity =21 | Oct humidity =31 | Nov humidity =45 | Dec humidity =55 | year humidity = | precipitation colour =green | Jan precipitation mm =34.0 | Feb precipitation mm =23.2 | Mar precipitation mm =43.3 | Apr precipitation mm =28.6 | May precipitation mm =19.8 | Jun precipitation mm =2.1 | Jul precipitation mm =0.5 | Aug precipitation mm =0.9 | Sep precipitation mm =0.1 | Oct precipitation mm =5.6 | Nov precipitation mm =16.6 | Dec precipitation mm =20.6 | year precipitation mm = | source = IRIMO<ref>{{Cite web |title=FORM 5: AVERAGE OF MEAN DAILY TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160321073019/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/5.asp |archive-date=21 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 10: AVERAGE OF DEW POINT TEMPERATURE IN C. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20130518093900/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/10.asp |archive-date=18 May 2013 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 14: AVERAGE OF RELATIVE HUMIDITY IN PERCENT Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160322031147/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/14.asp |archive-date=22 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 25: MONTHLY TOTAL OF PRECIPITATION IN MM. Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160116152158/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/25.asp |archive-date=16 January 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref><ref>{{Cite web |title=FORM 32: NO. OF DAYS WITH SNOW OR SLEET Station: Natanz(99241) |url=http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |url-status=unfit |archive-url=https://web.archive.org/web/20160320013126/http://www.chaharmahalmet.ir/stat/archive/iran/esf/NATANZ/32.asp |archive-date=20 March 2016 |access-date=12 February 2025 |website=Chaharmahalmet |publisher=Iran Meteorological Organization |type=asp}}</ref> }} ==ბირთვული ობიექტი== [[2002]] წელს ირანის წინააღმდეგობის ეროვნულმა საბჭომ გაამხილა ნათანზში [[ურანი]]ს გამდიდრების გამოუცხადებელი ობიექტის არსებობა, რამაც გამოიწვია შეშფოთება ირანის ბირთვული პროგრამის შესახებ.<ref>{{cite book |pages=115-120|title=Nuclear Safeguards, Security, and Nonproliferation: Achieving Security with Technology and Policy |year=2019 |publisher=Butterworth-Heinemann}}</ref><ref>{{cite book |page=148 |title=The Trajectory of Iran's Nuclear Program|year=2015 |publisher=Palgrave Macmillan}}</ref><ref>{{citation|url=https://books.google.com/books?id=0zW5BgAAQBAJ&q=national+council+resistance+iran&pg=PA47 |title=Smart Security Council? Analyzing the effectiveness of targeted sanctions|isbn=978-3-95489-521-2|last1=Friedrichs|first1=Gordon|date=February 2014|publisher=Anchor Academic }}</ref> ნათანზის ბირთვული ობიექტი ირანის ბირთვული პროგრამის ნაწილია. იგი მდებარეობს ქალაქიდან დაახლოებით 33 კმ ჩრდილო-დასავლეთითმთავარი გზის მახლობლად და ზოგადად აღიარებულია, როგორც ირანის ცენტრალური ობიექტი ურანის გამდიდრების საქმეში, სადაც ამჟამად ფუნქციონირებს 19 000-ზე მეტი გაზური ცენტრიფუგა და მათი თითქმის ნახევარი იკვებება ურანის ჰექსაფლუორიდით.<ref>{{cite web|url=http://www.iaea.org/Publications/Documents/Board/2008/gov2008-38.pdf |title=Implementation of the NPT Safeguards Agreement and relevant provisions of Security Council Resolutions 1737 (2006), 1747 (2007) and 1803 (2008) in the Islamic Republic of Iran|date=15 September 2008 |access-date=2012-06-19}}</ref> ===2025=== „როიტერის“ ცნობით, 2025 წლის ივნისში ირანზე [[2025 წლის ივნისის ისრაელის დარტყმები ირანზე|თავდასხმის]] დროს ამ ტერიტორიაზე აფეთქებები მოხდა.<ref>{{Cite news |date=2025-06-13 |title=Israel says it strikes Iran amid nuclear tensions |url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israel-says-it-strikes-iran-amid-nuclear-tensions-2025-06-13/ |access-date=2025-06-13 |work=Reuters |language=en}}</ref> ==რესურსები ინტერნეტში== * [http://www.isis-online.org/publications/iran/natanz03_02.html Institute for Science and International Security] * [https://web.archive.org/web/20041211011922/http://tehran.stanford.edu/imagemap/natanz.html Stanford University entry on Natanz] * [http://www.globalsecurity.org/wmd/world/iran/natanz.htm Entry on Natanz], globalsecurity.org * [http://www.persiancarpetguide.com/sw-asia/Rugs/Persian/Natanz_Rugs/Sheikh_Abdolsamad_Mosque_Natanz.htm The Sheikh Abdolsamad Mosque in Natanz Iran], persiancarpetguide.com * [https://web.archive.org/web/20140721021444/http://www.natanz.org/ Natanz County], natanz.org * [http://www.natanznews.ir Natanz News] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:ირანის ქალაქები]] [[კატეგორია:ირანის ბირთვული პროგრამა]] gxpw6lk60djvs6x7xixtou15x1o36y8 14 590583 4814420 2025-06-14T15:56:11Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ბირთვული პროგრამა ირანში]] 4814420 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბირთვული პროგრამა ირანში]] 3s5k67hka7zf4o67t1lzvu9zbtr978a 4814425 4814420 2025-06-14T15:59:16Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ბირთვული პროგრამა ირანში]]; დაემატა [[კატეგორია:ბირთვული ტექნოლოგიები ირანში]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814425 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბირთვული ტექნოლოგიები ირანში]] t2b6fmqrg5imp3ahrcj8m1hsng6xlup 14 590584 4814421 2025-06-14T15:57:02Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ბირთვული პროგრამები ქვეყნების მიხედვით]] 4814421 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბირთვული პროგრამები ქვეყნების მიხედვით]] 05egeaqud6r2j8j03zi2a301bh93u5y 4814422 4814421 2025-06-14T15:58:13Z Jaba1977 3604 წაიშალა [[კატეგორია:ბირთვული პროგრამები ქვეყნების მიხედვით]]; დაემატა [[კატეგორია:ბირთვული ტექნოლოგიები ქვეყნების მიხედვით]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814422 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბირთვული ტექნოლოგიები ქვეყნების მიხედვით]] malgdzk743h8n768f8wdlophxla5z58 4814423 4814422 2025-06-14T15:58:32Z Jaba1977 3604 მომხმარებელმა Jaba1977 გვერდი „[[კატეგორია:ბირთვული პროგრამა ირანში]]“ გადაიტანა გვერდზე „[[კატეგორია:ბირთვული ტექნოლოგიები ირანში]]“ 4814422 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბირთვული ტექნოლოგიები ქვეყნების მიხედვით]] malgdzk743h8n768f8wdlophxla5z58 14 590586 4814426 2025-06-14T16:01:29Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ბირთვული ტექნოლოგიები]] 4814426 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბირთვული ტექნოლოგიები]] pqy4q26xv8glpnoucvf5lc3li5awx2e 14 590587 4814427 2025-06-14T16:02:53Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ბირთვული ფიზიკა]] 4814427 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ბირთვული ფიზიკა]] jmrqju8b1lwsh8qya2rigab87v0e05t 14 590588 4814430 2025-06-14T16:07:03Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:ირანელი მეცნიერები]] [[კატეგორია:ფიზიკოსები ეროვნების მიხედვით]] 4814430 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:ირანელი მეცნიერები]] [[კატეგორია:ფიზიკოსები ეროვნების მიხედვით]] hahhseyuebo70hrvy6udw6zdof5593a 14 590589 4814437 2025-06-14T16:08:16Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: [[კატეგორია:მეცნიერები ეროვნების მიხედვით]] 4814437 wikitext text/x-wiki [[კატეგორია:მეცნიერები ეროვნების მიხედვით]] 17d54pxkeeyzai6nk0vj6311lsbu4if 0 590590 4814447 2025-06-14T16:11:15Z დათო2010 165421 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2013 წელი }} '''ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლების მუზეუმი''' ({{lang-tr|Kahramanmaraş Kent Kurtuluş Müzesi}}) — მინიატურული ფიგურების [[მუზეუმი]] [[ქაჰრამანმარაში]], [[თურქეთი]]. 4814447 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2013 წელი }} '''ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლების მუზეუმი''' ({{lang-tr|Kahramanmaraş Kent Kurtuluş Müzesi}}) — მინიატურული ფიგურების [[მუზეუმი]] [[ქაჰრამანმარაში]], [[თურქეთი]]. hej0wo5lxwk6lsbvjefb2jp6mmx5qor 4814449 4814447 2025-06-14T16:13:09Z დათო2010 165421 4814449 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2013 წელი }} '''ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლების მუზეუმი''' ({{lang-tr|Kahramanmaraş Kent Kurtuluş Müzesi}}) — მინიატურული ფიგურების [[მუზეუმი]] [[ქაჰრამანმარაში]], [[თურქეთი]]. ==მდებარეობა და ისტორია== 9y8uygon28tejwl8qsbt0e4ctktif8r 4814451 4814449 2025-06-14T16:15:33Z დათო2010 165421 /* მდებარეობა და ისტორია */ 4814451 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2013 წელი }} '''ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლების მუზეუმი''' ({{lang-tr|Kahramanmaraş Kent Kurtuluş Müzesi}}) — მინიატურული ფიგურების [[მუზეუმი]] [[ქაჰრამანმარაში]], [[თურქეთი]]. ==მდებარეობა და ისტორია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[ქაჰრამანმარაშის ციხე]]ში კოორდინატებზე 37°35′12″ჩ.გ. 36°55′33″ა.გ. ეს არის ერთსართულიანი შენობა. ის აშენდა ქაჰრამანმარაშის მეტროპოლიტენური მუნიციპალიტეტის მიერ და მომსახურების დაწყება მოხდა [[2013]] წლის 10 თებერვალს.[1] hbc1s96ddbx46t14vyy3p8o2fp6kkdn 4814453 4814451 2025-06-14T16:16:30Z დათო2010 165421 4814453 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2013 წელი }} '''ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლების მუზეუმი''' ({{lang-tr|Kahramanmaraş Kent Kurtuluş Müzesi}}) — მინიატურული ფიგურების [[მუზეუმი]] [[ქაჰრამანმარაში]], [[თურქეთი]]. ==მდებარეობა და ისტორია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[ქაჰრამანმარაშის ციხე]]ში კოორდინატებზე 37°35′12″ჩ.გ. 36°55′33″ა.გ. ეს არის ერთსართულიანი შენობა. ის აშენდა ქაჰრამანმარაშის მეტროპოლიტენური მუნიციპალიტეტის მიერ და მომსახურების დაწყება მოხდა [[2013]] წლის 10 თებერვალს.[1] ==მუზეუმის თემატიკა== n0ax3q5xnsypcm5fpuedjdnabzxt6gr 4814470 4814453 2025-06-14T16:40:03Z დათო2010 165421 /* მუზეუმის თემატიკა */ 4814470 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2013 წელი }} '''ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლების მუზეუმი''' ({{lang-tr|Kahramanmaraş Kent Kurtuluş Müzesi}}) — მინიატურული ფიგურების [[მუზეუმი]] [[ქაჰრამანმარაში]], [[თურქეთი]]. ==მდებარეობა და ისტორია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[ქაჰრამანმარაშის ციხე]]ში კოორდინატებზე 37°35′12″ჩ.გ. 36°55′33″ა.გ. ეს არის ერთსართულიანი შენობა. ის აშენდა ქაჰრამანმარაშის მეტროპოლიტენური მუნიციპალიტეტის მიერ და მომსახურების დაწყება მოხდა [[2013]] წლის 10 თებერვალს.[1] ==მუზეუმის თემატიკა== [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომში]] [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] დამარცხების შემდეგ, [[ოსმალეთის არმია|ოსმალური არმია]] განიარაღდა [[მუდროსის დროებითი ზავი|მუდროსის ზავის]] შესაბამისად. მიუხედავად იმისა, რომ [[ოსმალეთის იმპერია]] დათანხმდა უზარმაზარი ტერიტორიების მიცემაზე, მათ შორისა ახლანდელი [[სირია]] და [[ერაყი]], მოკავშირეებმა შემდგომ შეინარჩუნეს კონტროლის უფლება ოსმალეთის იმპერიისგან დარჩენილი ტერიტორიაზე, კერძოდ [[თურქეთ|თურქეთ. [[1919]] წლის 22 თებერვალს ქაჰრამანმარაში ოკუპირებული იქნა [[ბრიტანეთის არმია|ბრიტანული არმიის]] ძალების მიერ. თუმცა, ბრიტანულმა მხარემ [[ქალაქი]] [[საფრანგეთის არმია|ფრანგულ არმიას]] გადასცა [[1919]] წლის 29 ოქტომბერს. ფრანგული ჯარების ნაწილი შედგებოდა [[საფრანგეთის უცხოური ლეგიონი|ფრანგული უცხოური ლეგიონისგან]], რომელიც ადგილობრივი [[სომხები]]სგან იყო შედგენილი. 31 ოქტომბერს სომეხი ლეგიონერების ჯგუფმა ქალთა [[ჰამამი]]ს (საზოგადოებრივი აბანაო) წინ სკანდალი დაიწყო, ცდილობდნენ ქალის ჩადრის ჩამოგლეჯვას. ლეგიონერებსა და [[თურქები|თურქებს]] შორის ჩხუბის შედეგად რამდენიმე თურქი და სომეხი მოკლეს. რძეზე მყიდველი [[სუთჩუ იმამი]] ცნობილია როგორც პირველი, ვინც ცეცხლი გახსნა. ის ახლა ითვლება ქაჰრამანმარაშის წინააღმდეგობის ერთ-ერთ სიმბოლოდ. 26 ნოემბერს ფრანგმა მეთაურმა ჩამოწია ოსმალური დროშა, რომელიც ჯერ კიდევ ღია იყო ციხეზე და ამ მოვლენამ სამოქალაქო დაპირისპირება გამოიწვია. დაპირისპირებამ 22-დღიანი ბრძოლა გამოიწვია ფრანგულ არმიასა და თურქ ნაციონალისტებს შორის [[1920]] წლის 21 იანვრიდან 12 თებერვლამდე, რომელიც თურქული მხარის გამარჯვებით დასრულდა.[2] 35th9wb1iafblspuutu360zm7n9sqif 4814471 4814470 2025-06-14T16:41:06Z დათო2010 165421 4814471 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2013 წელი }} '''ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლების მუზეუმი''' ({{lang-tr|Kahramanmaraş Kent Kurtuluş Müzesi}}) — მინიატურული ფიგურების [[მუზეუმი]] [[ქაჰრამანმარაში]], [[თურქეთი]]. ==მდებარეობა და ისტორია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[ქაჰრამანმარაშის ციხე]]ში კოორდინატებზე 37°35′12″ჩ.გ. 36°55′33″ა.გ. ეს არის ერთსართულიანი შენობა. ის აშენდა ქაჰრამანმარაშის მეტროპოლიტენური მუნიციპალიტეტის მიერ და მომსახურების დაწყება მოხდა [[2013]] წლის 10 თებერვალს.[1] ==მუზეუმის თემატიკა== [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომში]] [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] დამარცხების შემდეგ, [[ოსმალეთის არმია|ოსმალური არმია]] განიარაღდა [[მუდროსის დროებითი ზავი|მუდროსის ზავის]] შესაბამისად. მიუხედავად იმისა, რომ [[ოსმალეთის იმპერია]] დათანხმდა უზარმაზარი ტერიტორიების მიცემაზე, მათ შორისა ახლანდელი [[სირია]] და [[ერაყი]], მოკავშირეებმა შემდგომ შეინარჩუნეს კონტროლის უფლება ოსმალეთის იმპერიისგან დარჩენილი ტერიტორიაზე, კერძოდ [[თურქეთ|თურქეთ]]. [[1919]] წლის 22 თებერვალს ქაჰრამანმარაში ოკუპირებული იქნა [[ბრიტანეთის არმია|ბრიტანული არმიის]] ძალების მიერ. თუმცა, ბრიტანულმა მხარემ [[ქალაქი]] [[საფრანგეთის არმია|ფრანგულ არმიას]] გადასცა [[1919]] წლის 29 ოქტომბერს. ფრანგული ჯარების ნაწილი შედგებოდა [[საფრანგეთის უცხოური ლეგიონი|ფრანგული უცხოური ლეგიონისგან]], რომელიც ადგილობრივი [[სომხები]]სგან იყო შედგენილი. 31 ოქტომბერს სომეხი ლეგიონერების ჯგუფმა ქალთა [[ჰამამი]]ს (საზოგადოებრივი აბანაო) წინ სკანდალი დაიწყო, ცდილობდნენ ქალის ჩადრის ჩამოგლეჯვას. ლეგიონერებსა და [[თურქები|თურქებს]] შორის ჩხუბის შედეგად რამდენიმე თურქი და სომეხი მოკლეს. რძეზე მყიდველი [[სუთჩუ იმამი]] ცნობილია როგორც პირველი, ვინც ცეცხლი გახსნა. ის ახლა ითვლება ქაჰრამანმარაშის წინააღმდეგობის ერთ-ერთ სიმბოლოდ. 26 ნოემბერს ფრანგმა მეთაურმა ჩამოწია ოსმალური დროშა, რომელიც ჯერ კიდევ ღია იყო ციხეზე და ამ მოვლენამ სამოქალაქო დაპირისპირება გამოიწვია. დაპირისპირებამ 22-დღიანი ბრძოლა გამოიწვია ფრანგულ არმიასა და თურქ ნაციონალისტებს შორის [[1920]] წლის 21 იანვრიდან 12 თებერვლამდე, რომელიც თურქული მხარის გამარჯვებით დასრულდა.[2] ==გამოფენა== jzuvb6sh12nvb69d9kwo1ssl9ntnr4f 4814472 4814471 2025-06-14T16:44:03Z დათო2010 165421 /* გამოფენა */ 4814472 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2013 წელი }} '''ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლების მუზეუმი''' ({{lang-tr|Kahramanmaraş Kent Kurtuluş Müzesi}}) — მინიატურული ფიგურების [[მუზეუმი]] [[ქაჰრამანმარაში]], [[თურქეთი]]. ==მდებარეობა და ისტორია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[ქაჰრამანმარაშის ციხე]]ში კოორდინატებზე 37°35′12″ჩ.გ. 36°55′33″ა.გ. ეს არის ერთსართულიანი შენობა. ის აშენდა ქაჰრამანმარაშის მეტროპოლიტენური მუნიციპალიტეტის მიერ და მომსახურების დაწყება მოხდა [[2013]] წლის 10 თებერვალს.[1] ==მუზეუმის თემატიკა== [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომში]] [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] დამარცხების შემდეგ, [[ოსმალეთის არმია|ოსმალური არმია]] განიარაღდა [[მუდროსის დროებითი ზავი|მუდროსის ზავის]] შესაბამისად. მიუხედავად იმისა, რომ [[ოსმალეთის იმპერია]] დათანხმდა უზარმაზარი ტერიტორიების მიცემაზე, მათ შორისა ახლანდელი [[სირია]] და [[ერაყი]], მოკავშირეებმა შემდგომ შეინარჩუნეს კონტროლის უფლება ოსმალეთის იმპერიისგან დარჩენილი ტერიტორიაზე, კერძოდ [[თურქეთ|თურქეთ]]. [[1919]] წლის 22 თებერვალს ქაჰრამანმარაში ოკუპირებული იქნა [[ბრიტანეთის არმია|ბრიტანული არმიის]] ძალების მიერ. თუმცა, ბრიტანულმა მხარემ [[ქალაქი]] [[საფრანგეთის არმია|ფრანგულ არმიას]] გადასცა [[1919]] წლის 29 ოქტომბერს. ფრანგული ჯარების ნაწილი შედგებოდა [[საფრანგეთის უცხოური ლეგიონი|ფრანგული უცხოური ლეგიონისგან]], რომელიც ადგილობრივი [[სომხები]]სგან იყო შედგენილი. 31 ოქტომბერს სომეხი ლეგიონერების ჯგუფმა ქალთა [[ჰამამი]]ს (საზოგადოებრივი აბანაო) წინ სკანდალი დაიწყო, ცდილობდნენ ქალის ჩადრის ჩამოგლეჯვას. ლეგიონერებსა და [[თურქები|თურქებს]] შორის ჩხუბის შედეგად რამდენიმე თურქი და სომეხი მოკლეს. რძეზე მყიდველი [[სუთჩუ იმამი]] ცნობილია როგორც პირველი, ვინც ცეცხლი გახსნა. ის ახლა ითვლება ქაჰრამანმარაშის წინააღმდეგობის ერთ-ერთ სიმბოლოდ. 26 ნოემბერს ფრანგმა მეთაურმა ჩამოწია ოსმალური დროშა, რომელიც ჯერ კიდევ ღია იყო ციხეზე და ამ მოვლენამ სამოქალაქო დაპირისპირება გამოიწვია. დაპირისპირებამ 22-დღიანი ბრძოლა გამოიწვია ფრანგულ არმიასა და თურქ ნაციონალისტებს შორის [[1920]] წლის 21 იანვრიდან 12 თებერვლამდე, რომელიც თურქული მხარის გამარჯვებით დასრულდა.[2] ==გამოფენა== მიუხედავად იმისა, რომ [[მუზეუმი]]ს თემატიკა [[ისტორია]]ა, არც ერთი ისტორიული არტეფაქტი არ არის გამოფენილი. [[მუზეუმი]] ფაქტობრივად არის სახლების, ადამიანების და ა.შ. მინიატურული მოდელების გამოფენა, რომლებიც სიმბოლოსფეროდ წარმოაჩენენ ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლებას [[1919]]-[[1920]] წლებში. [[მუზეუმი]]ს დარბაზი კვადრატული ფორმისაა და კედლის გასწვრივ დაახლოებით ათი თანმიმდევრული სცენაა, თითოეული სცენა ამ ეპიზოდის სხვადასხვა მოვლენას ასახავს. პირველი სცენა ბრიტანული ჯარების ჩამოსვლას ასახავს, ხოლო ბოლო სცენა ფრანგული ჯარების გასვლის შემდეგ ზეიმს აჩვენებს.[3] slz9wpl27aob0qwqw0ami27z00cbukf 4814473 4814472 2025-06-14T16:44:27Z დათო2010 165421 4814473 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2013 წელი }} '''ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლების მუზეუმი''' ({{lang-tr|Kahramanmaraş Kent Kurtuluş Müzesi}}) — მინიატურული ფიგურების [[მუზეუმი]] [[ქაჰრამანმარაში]], [[თურქეთი]]. ==მდებარეობა და ისტორია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[ქაჰრამანმარაშის ციხე]]ში კოორდინატებზე 37°35′12″ჩ.გ. 36°55′33″ა.გ. ეს არის ერთსართულიანი შენობა. ის აშენდა ქაჰრამანმარაშის მეტროპოლიტენური მუნიციპალიტეტის მიერ და მომსახურების დაწყება მოხდა [[2013]] წლის 10 თებერვალს.[1] ==მუზეუმის თემატიკა== [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომში]] [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] დამარცხების შემდეგ, [[ოსმალეთის არმია|ოსმალური არმია]] განიარაღდა [[მუდროსის დროებითი ზავი|მუდროსის ზავის]] შესაბამისად. მიუხედავად იმისა, რომ [[ოსმალეთის იმპერია]] დათანხმდა უზარმაზარი ტერიტორიების მიცემაზე, მათ შორისა ახლანდელი [[სირია]] და [[ერაყი]], მოკავშირეებმა შემდგომ შეინარჩუნეს კონტროლის უფლება ოსმალეთის იმპერიისგან დარჩენილი ტერიტორიაზე, კერძოდ [[თურქეთ|თურქეთ]]. [[1919]] წლის 22 თებერვალს ქაჰრამანმარაში ოკუპირებული იქნა [[ბრიტანეთის არმია|ბრიტანული არმიის]] ძალების მიერ. თუმცა, ბრიტანულმა მხარემ [[ქალაქი]] [[საფრანგეთის არმია|ფრანგულ არმიას]] გადასცა [[1919]] წლის 29 ოქტომბერს. ფრანგული ჯარების ნაწილი შედგებოდა [[საფრანგეთის უცხოური ლეგიონი|ფრანგული უცხოური ლეგიონისგან]], რომელიც ადგილობრივი [[სომხები]]სგან იყო შედგენილი. 31 ოქტომბერს სომეხი ლეგიონერების ჯგუფმა ქალთა [[ჰამამი]]ს (საზოგადოებრივი აბანაო) წინ სკანდალი დაიწყო, ცდილობდნენ ქალის ჩადრის ჩამოგლეჯვას. ლეგიონერებსა და [[თურქები|თურქებს]] შორის ჩხუბის შედეგად რამდენიმე თურქი და სომეხი მოკლეს. რძეზე მყიდველი [[სუთჩუ იმამი]] ცნობილია როგორც პირველი, ვინც ცეცხლი გახსნა. ის ახლა ითვლება ქაჰრამანმარაშის წინააღმდეგობის ერთ-ერთ სიმბოლოდ. 26 ნოემბერს ფრანგმა მეთაურმა ჩამოწია ოსმალური დროშა, რომელიც ჯერ კიდევ ღია იყო ციხეზე და ამ მოვლენამ სამოქალაქო დაპირისპირება გამოიწვია. დაპირისპირებამ 22-დღიანი ბრძოლა გამოიწვია ფრანგულ არმიასა და თურქ ნაციონალისტებს შორის [[1920]] წლის 21 იანვრიდან 12 თებერვლამდე, რომელიც თურქული მხარის გამარჯვებით დასრულდა.[2] ==გამოფენა== მიუხედავად იმისა, რომ [[მუზეუმი]]ს თემატიკა [[ისტორია]]ა, არც ერთი ისტორიული არტეფაქტი არ არის გამოფენილი. [[მუზეუმი]] ფაქტობრივად არის სახლების, ადამიანების და ა.შ. მინიატურული მოდელების გამოფენა, რომლებიც სიმბოლოსფეროდ წარმოაჩენენ ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლებას [[1919]]-[[1920]] წლებში. [[მუზეუმი]]ს დარბაზი კვადრატული ფორმისაა და კედლის გასწვრივ დაახლოებით ათი თანმიმდევრული სცენაა, თითოეული სცენა ამ ეპიზოდის სხვადასხვა მოვლენას ასახავს. პირველი სცენა ბრიტანული ჯარების ჩამოსვლას ასახავს, ხოლო ბოლო სცენა ფრანგული ჯარების გასვლის შემდეგ ზეიმს აჩვენებს.[3] ==მუზეუმის სცენები== ir8xskmggw8e6mckxhxl7mfr9zertb5 4814475 4814473 2025-06-14T16:46:59Z დათო2010 165421 /* მუზეუმის სცენები */ 4814475 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2013 წელი }} '''ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლების მუზეუმი''' ({{lang-tr|Kahramanmaraş Kent Kurtuluş Müzesi}}) — მინიატურული ფიგურების [[მუზეუმი]] [[ქაჰრამანმარაში]], [[თურქეთი]]. ==მდებარეობა და ისტორია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[ქაჰრამანმარაშის ციხე]]ში კოორდინატებზე 37°35′12″ჩ.გ. 36°55′33″ა.გ. ეს არის ერთსართულიანი შენობა. ის აშენდა ქაჰრამანმარაშის მეტროპოლიტენური მუნიციპალიტეტის მიერ და მომსახურების დაწყება მოხდა [[2013]] წლის 10 თებერვალს.[1] ==მუზეუმის თემატიკა== [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომში]] [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] დამარცხების შემდეგ, [[ოსმალეთის არმია|ოსმალური არმია]] განიარაღდა [[მუდროსის დროებითი ზავი|მუდროსის ზავის]] შესაბამისად. მიუხედავად იმისა, რომ [[ოსმალეთის იმპერია]] დათანხმდა უზარმაზარი ტერიტორიების მიცემაზე, მათ შორისა ახლანდელი [[სირია]] და [[ერაყი]], მოკავშირეებმა შემდგომ შეინარჩუნეს კონტროლის უფლება ოსმალეთის იმპერიისგან დარჩენილი ტერიტორიაზე, კერძოდ [[თურქეთ|თურქეთ]]. [[1919]] წლის 22 თებერვალს ქაჰრამანმარაში ოკუპირებული იქნა [[ბრიტანეთის არმია|ბრიტანული არმიის]] ძალების მიერ. თუმცა, ბრიტანულმა მხარემ [[ქალაქი]] [[საფრანგეთის არმია|ფრანგულ არმიას]] გადასცა [[1919]] წლის 29 ოქტომბერს. ფრანგული ჯარების ნაწილი შედგებოდა [[საფრანგეთის უცხოური ლეგიონი|ფრანგული უცხოური ლეგიონისგან]], რომელიც ადგილობრივი [[სომხები]]სგან იყო შედგენილი. 31 ოქტომბერს სომეხი ლეგიონერების ჯგუფმა ქალთა [[ჰამამი]]ს (საზოგადოებრივი აბანაო) წინ სკანდალი დაიწყო, ცდილობდნენ ქალის ჩადრის ჩამოგლეჯვას. ლეგიონერებსა და [[თურქები|თურქებს]] შორის ჩხუბის შედეგად რამდენიმე თურქი და სომეხი მოკლეს. რძეზე მყიდველი [[სუთჩუ იმამი]] ცნობილია როგორც პირველი, ვინც ცეცხლი გახსნა. ის ახლა ითვლება ქაჰრამანმარაშის წინააღმდეგობის ერთ-ერთ სიმბოლოდ. 26 ნოემბერს ფრანგმა მეთაურმა ჩამოწია ოსმალური დროშა, რომელიც ჯერ კიდევ ღია იყო ციხეზე და ამ მოვლენამ სამოქალაქო დაპირისპირება გამოიწვია. დაპირისპირებამ 22-დღიანი ბრძოლა გამოიწვია ფრანგულ არმიასა და თურქ ნაციონალისტებს შორის [[1920]] წლის 21 იანვრიდან 12 თებერვლამდე, რომელიც თურქული მხარის გამარჯვებით დასრულდა.[2] ==გამოფენა== მიუხედავად იმისა, რომ [[მუზეუმი]]ს თემატიკა [[ისტორია]]ა, არც ერთი ისტორიული არტეფაქტი არ არის გამოფენილი. [[მუზეუმი]] ფაქტობრივად არის სახლების, ადამიანების და ა.შ. მინიატურული მოდელების გამოფენა, რომლებიც სიმბოლოსფეროდ წარმოაჩენენ ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლებას [[1919]]-[[1920]] წლებში. [[მუზეუმი]]ს დარბაზი კვადრატული ფორმისაა და კედლის გასწვრივ დაახლოებით ათი თანმიმდევრული სცენაა, თითოეული სცენა ამ ეპიზოდის სხვადასხვა მოვლენას ასახავს. პირველი სცენა ბრიტანული ჯარების ჩამოსვლას ასახავს, ხოლო ბოლო სცენა ფრანგული ჯარების გასვლის შემდეგ ზეიმს აჩვენებს.[3] ==მუზეუმის სცენები== <gallery> File:Kahramanmaraş Libaration Museum 1.jpg|ბრიტანული ჯარების ჩამოსვლა File:Kahramanmaraş Libaration Museum 2.jpg|ფრანგული ჯარების ჩამოსვლა File:Kahramanmaraş Libaration Museum 3.jpg|ნაციონალისტების შეკრება File:Kahramanmaraş Libaration Museum 4.jpg|გამარჯვების შემდეგი ზეიმი </gallery> 2bxy6ssqdezna4nptol8nx0j07pdnae 4814476 4814475 2025-06-14T16:47:58Z დათო2010 165421 4814476 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2013 წელი }} '''ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლების მუზეუმი''' ({{lang-tr|Kahramanmaraş Kent Kurtuluş Müzesi}}) — მინიატურული ფიგურების [[მუზეუმი]] [[ქაჰრამანმარაში]], [[თურქეთი]]. ==მდებარეობა და ისტორია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[ქაჰრამანმარაშის ციხე]]ში კოორდინატებზე 37°35′12″ჩ.გ. 36°55′33″ა.გ. ეს არის ერთსართულიანი შენობა. ის აშენდა ქაჰრამანმარაშის მეტროპოლიტენური მუნიციპალიტეტის მიერ და მომსახურების დაწყება მოხდა [[2013]] წლის 10 თებერვალს.[1] ==მუზეუმის თემატიკა== [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომში]] [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] დამარცხების შემდეგ, [[ოსმალეთის არმია|ოსმალური არმია]] განიარაღდა [[მუდროსის დროებითი ზავი|მუდროსის ზავის]] შესაბამისად. მიუხედავად იმისა, რომ [[ოსმალეთის იმპერია]] დათანხმდა უზარმაზარი ტერიტორიების მიცემაზე, მათ შორისა ახლანდელი [[სირია]] და [[ერაყი]], მოკავშირეებმა შემდგომ შეინარჩუნეს კონტროლის უფლება ოსმალეთის იმპერიისგან დარჩენილი ტერიტორიაზე, კერძოდ [[თურქეთ|თურქეთ]]. [[1919]] წლის 22 თებერვალს ქაჰრამანმარაში ოკუპირებული იქნა [[ბრიტანეთის არმია|ბრიტანული არმიის]] ძალების მიერ. თუმცა, ბრიტანულმა მხარემ [[ქალაქი]] [[საფრანგეთის არმია|ფრანგულ არმიას]] გადასცა [[1919]] წლის 29 ოქტომბერს. ფრანგული ჯარების ნაწილი შედგებოდა [[საფრანგეთის უცხოური ლეგიონი|ფრანგული უცხოური ლეგიონისგან]], რომელიც ადგილობრივი [[სომხები]]სგან იყო შედგენილი. 31 ოქტომბერს სომეხი ლეგიონერების ჯგუფმა ქალთა [[ჰამამი]]ს (საზოგადოებრივი აბანაო) წინ სკანდალი დაიწყო, ცდილობდნენ ქალის ჩადრის ჩამოგლეჯვას. ლეგიონერებსა და [[თურქები|თურქებს]] შორის ჩხუბის შედეგად რამდენიმე თურქი და სომეხი მოკლეს. რძეზე მყიდველი [[სუთჩუ იმამი]] ცნობილია როგორც პირველი, ვინც ცეცხლი გახსნა. ის ახლა ითვლება ქაჰრამანმარაშის წინააღმდეგობის ერთ-ერთ სიმბოლოდ. 26 ნოემბერს ფრანგმა მეთაურმა ჩამოწია ოსმალური დროშა, რომელიც ჯერ კიდევ ღია იყო ციხეზე და ამ მოვლენამ სამოქალაქო დაპირისპირება გამოიწვია. დაპირისპირებამ 22-დღიანი ბრძოლა გამოიწვია ფრანგულ არმიასა და თურქ ნაციონალისტებს შორის [[1920]] წლის 21 იანვრიდან 12 თებერვლამდე, რომელიც თურქული მხარის გამარჯვებით დასრულდა.[2] ==გამოფენა== მიუხედავად იმისა, რომ [[მუზეუმი]]ს თემატიკა [[ისტორია]]ა, არც ერთი ისტორიული არტეფაქტი არ არის გამოფენილი. [[მუზეუმი]] ფაქტობრივად არის სახლების, ადამიანების და ა.შ. მინიატურული მოდელების გამოფენა, რომლებიც სიმბოლოსფეროდ წარმოაჩენენ ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლებას [[1919]]-[[1920]] წლებში. [[მუზეუმი]]ს დარბაზი კვადრატული ფორმისაა და კედლის გასწვრივ დაახლოებით ათი თანმიმდევრული სცენაა, თითოეული სცენა ამ ეპიზოდის სხვადასხვა მოვლენას ასახავს. პირველი სცენა ბრიტანული ჯარების ჩამოსვლას ასახავს, ხოლო ბოლო სცენა ფრანგული ჯარების გასვლის შემდეგ ზეიმს აჩვენებს.[3] ==მუზეუმის სცენები== <gallery> File:Kahramanmaraş Libaration Museum 1.jpg|ბრიტანული ჯარების ჩამოსვლა File:Kahramanmaraş Libaration Museum 2.jpg|ფრანგული ჯარების ჩამოსვლა File:Kahramanmaraş Libaration Museum 3.jpg|ნაციონალისტების შეკრება File:Kahramanmaraş Libaration Museum 4.jpg|გამარჯვების შემდეგი ზეიმი </gallery> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] t0khyqrajx0nu7pkot3lje62nh3raus 4814477 4814476 2025-06-14T16:49:37Z დათო2010 165421 4814477 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2013 წელი }} '''ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლების მუზეუმი''' ({{lang-tr|Kahramanmaraş Kent Kurtuluş Müzesi}}) — მინიატურული ფიგურების [[მუზეუმი]] [[ქაჰრამანმარაში]], [[თურქეთი]]. ==მდებარეობა და ისტორია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[ქაჰრამანმარაშის ციხე]]ში კოორდინატებზე 37°35′12″ჩ.გ. 36°55′33″ა.გ. ეს არის ერთსართულიანი შენობა. ის აშენდა ქაჰრამანმარაშის მეტროპოლიტენური მუნიციპალიტეტის მიერ და მომსახურების დაწყება მოხდა [[2013]] წლის 10 თებერვალს.<ref>[https://www.haber46.com.tr/kultur-sanat/kahramanmaras-kurtulus-muzesi-acildi-h20082.html Kahramanmaraş Haber news {{in lang|tr}}]</ref> ==მუზეუმის თემატიკა== [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომში]] [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] დამარცხების შემდეგ, [[ოსმალეთის არმია|ოსმალური არმია]] განიარაღდა [[მუდროსის დროებითი ზავი|მუდროსის ზავის]] შესაბამისად. მიუხედავად იმისა, რომ [[ოსმალეთის იმპერია]] დათანხმდა უზარმაზარი ტერიტორიების მიცემაზე, მათ შორისა ახლანდელი [[სირია]] და [[ერაყი]], მოკავშირეებმა შემდგომ შეინარჩუნეს კონტროლის უფლება ოსმალეთის იმპერიისგან დარჩენილი ტერიტორიაზე, კერძოდ [[თურქეთ|თურქეთ]]. [[1919]] წლის 22 თებერვალს ქაჰრამანმარაში ოკუპირებული იქნა [[ბრიტანეთის არმია|ბრიტანული არმიის]] ძალების მიერ. თუმცა, ბრიტანულმა მხარემ [[ქალაქი]] [[საფრანგეთის არმია|ფრანგულ არმიას]] გადასცა [[1919]] წლის 29 ოქტომბერს. ფრანგული ჯარების ნაწილი შედგებოდა [[საფრანგეთის უცხოური ლეგიონი|ფრანგული უცხოური ლეგიონისგან]], რომელიც ადგილობრივი [[სომხები]]სგან იყო შედგენილი. 31 ოქტომბერს სომეხი ლეგიონერების ჯგუფმა ქალთა [[ჰამამი]]ს (საზოგადოებრივი აბანაო) წინ სკანდალი დაიწყო, ცდილობდნენ ქალის ჩადრის ჩამოგლეჯვას. ლეგიონერებსა და [[თურქები|თურქებს]] შორის ჩხუბის შედეგად რამდენიმე თურქი და სომეხი მოკლეს. რძეზე მყიდველი [[სუთჩუ იმამი]] ცნობილია როგორც პირველი, ვინც ცეცხლი გახსნა. ის ახლა ითვლება ქაჰრამანმარაშის წინააღმდეგობის ერთ-ერთ სიმბოლოდ. 26 ნოემბერს ფრანგმა მეთაურმა ჩამოწია ოსმალური დროშა, რომელიც ჯერ კიდევ ღია იყო ციხეზე და ამ მოვლენამ სამოქალაქო დაპირისპირება გამოიწვია. დაპირისპირებამ 22-დღიანი ბრძოლა გამოიწვია ფრანგულ არმიასა და თურქ ნაციონალისტებს შორის [[1920]] წლის 21 იანვრიდან 12 თებერვლამდე, რომელიც თურქული მხარის გამარჯვებით დასრულდა.<ref>[http://www.k-maras.com/a_dos/b_olayi.htm Kahramanmaraş History {{in lang|tr}}]</ref> ==გამოფენა== მიუხედავად იმისა, რომ [[მუზეუმი]]ს თემატიკა [[ისტორია]]ა, არც ერთი ისტორიული არტეფაქტი არ არის გამოფენილი. [[მუზეუმი]] ფაქტობრივად არის სახლების, ადამიანების და ა.შ. მინიატურული მოდელების გამოფენა, რომლებიც სიმბოლოსფეროდ წარმოაჩენენ ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლებას [[1919]]-[[1920]] წლებში. [[მუზეუმი]]ს დარბაზი კვადრატული ფორმისაა და კედლის გასწვრივ დაახლოებით ათი თანმიმდევრული სცენაა, თითოეული სცენა ამ ეპიზოდის სხვადასხვა მოვლენას ასახავს. პირველი სცენა ბრიტანული ჯარების ჩამოსვლას ასახავს, ხოლო ბოლო სცენა ფრანგული ჯარების გასვლის შემდეგ ზეიმს აჩვენებს.<ref>[http://kahramanmaras.bel.tr/kesfedin/1920-kurtulus-muzesi-0 Kahramanmaraş municipality page {{in lang|tr}}]</ref> ==მუზეუმის სცენები== <gallery> File:Kahramanmaraş Libaration Museum 1.jpg|ბრიტანული ჯარების ჩამოსვლა File:Kahramanmaraş Libaration Museum 2.jpg|ფრანგული ჯარების ჩამოსვლა File:Kahramanmaraş Libaration Museum 3.jpg|ნაციონალისტების შეკრება File:Kahramanmaraş Libaration Museum 4.jpg|გამარჯვების შემდეგი ზეიმი </gallery> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] 2p63a0nya9ygpy4ppibt8jpgjlajabw 4814479 4814477 2025-06-14T16:50:13Z დათო2010 165421 დაემატა [[კატეგორია:2013 წელს დაარსებული მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814479 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2013 წელი }} '''ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლების მუზეუმი''' ({{lang-tr|Kahramanmaraş Kent Kurtuluş Müzesi}}) — მინიატურული ფიგურების [[მუზეუმი]] [[ქაჰრამანმარაში]], [[თურქეთი]]. ==მდებარეობა და ისტორია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[ქაჰრამანმარაშის ციხე]]ში კოორდინატებზე 37°35′12″ჩ.გ. 36°55′33″ა.გ. ეს არის ერთსართულიანი შენობა. ის აშენდა ქაჰრამანმარაშის მეტროპოლიტენური მუნიციპალიტეტის მიერ და მომსახურების დაწყება მოხდა [[2013]] წლის 10 თებერვალს.<ref>[https://www.haber46.com.tr/kultur-sanat/kahramanmaras-kurtulus-muzesi-acildi-h20082.html Kahramanmaraş Haber news {{in lang|tr}}]</ref> ==მუზეუმის თემატიკა== [[პირველი მსოფლიო ომი|პირველი მსოფლიო ომში]] [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის]] დამარცხების შემდეგ, [[ოსმალეთის არმია|ოსმალური არმია]] განიარაღდა [[მუდროსის დროებითი ზავი|მუდროსის ზავის]] შესაბამისად. მიუხედავად იმისა, რომ [[ოსმალეთის იმპერია]] დათანხმდა უზარმაზარი ტერიტორიების მიცემაზე, მათ შორისა ახლანდელი [[სირია]] და [[ერაყი]], მოკავშირეებმა შემდგომ შეინარჩუნეს კონტროლის უფლება ოსმალეთის იმპერიისგან დარჩენილი ტერიტორიაზე, კერძოდ [[თურქეთ|თურქეთ]]. [[1919]] წლის 22 თებერვალს ქაჰრამანმარაში ოკუპირებული იქნა [[ბრიტანეთის არმია|ბრიტანული არმიის]] ძალების მიერ. თუმცა, ბრიტანულმა მხარემ [[ქალაქი]] [[საფრანგეთის არმია|ფრანგულ არმიას]] გადასცა [[1919]] წლის 29 ოქტომბერს. ფრანგული ჯარების ნაწილი შედგებოდა [[საფრანგეთის უცხოური ლეგიონი|ფრანგული უცხოური ლეგიონისგან]], რომელიც ადგილობრივი [[სომხები]]სგან იყო შედგენილი. 31 ოქტომბერს სომეხი ლეგიონერების ჯგუფმა ქალთა [[ჰამამი]]ს (საზოგადოებრივი აბანაო) წინ სკანდალი დაიწყო, ცდილობდნენ ქალის ჩადრის ჩამოგლეჯვას. ლეგიონერებსა და [[თურქები|თურქებს]] შორის ჩხუბის შედეგად რამდენიმე თურქი და სომეხი მოკლეს. რძეზე მყიდველი [[სუთჩუ იმამი]] ცნობილია როგორც პირველი, ვინც ცეცხლი გახსნა. ის ახლა ითვლება ქაჰრამანმარაშის წინააღმდეგობის ერთ-ერთ სიმბოლოდ. 26 ნოემბერს ფრანგმა მეთაურმა ჩამოწია ოსმალური დროშა, რომელიც ჯერ კიდევ ღია იყო ციხეზე და ამ მოვლენამ სამოქალაქო დაპირისპირება გამოიწვია. დაპირისპირებამ 22-დღიანი ბრძოლა გამოიწვია ფრანგულ არმიასა და თურქ ნაციონალისტებს შორის [[1920]] წლის 21 იანვრიდან 12 თებერვლამდე, რომელიც თურქული მხარის გამარჯვებით დასრულდა.<ref>[http://www.k-maras.com/a_dos/b_olayi.htm Kahramanmaraş History {{in lang|tr}}]</ref> ==გამოფენა== მიუხედავად იმისა, რომ [[მუზეუმი]]ს თემატიკა [[ისტორია]]ა, არც ერთი ისტორიული არტეფაქტი არ არის გამოფენილი. [[მუზეუმი]] ფაქტობრივად არის სახლების, ადამიანების და ა.შ. მინიატურული მოდელების გამოფენა, რომლებიც სიმბოლოსფეროდ წარმოაჩენენ ქაჰრამანმარაშის განთავისუფლებას [[1919]]-[[1920]] წლებში. [[მუზეუმი]]ს დარბაზი კვადრატული ფორმისაა და კედლის გასწვრივ დაახლოებით ათი თანმიმდევრული სცენაა, თითოეული სცენა ამ ეპიზოდის სხვადასხვა მოვლენას ასახავს. პირველი სცენა ბრიტანული ჯარების ჩამოსვლას ასახავს, ხოლო ბოლო სცენა ფრანგული ჯარების გასვლის შემდეგ ზეიმს აჩვენებს.<ref>[http://kahramanmaras.bel.tr/kesfedin/1920-kurtulus-muzesi-0 Kahramanmaraş municipality page {{in lang|tr}}]</ref> ==მუზეუმის სცენები== <gallery> File:Kahramanmaraş Libaration Museum 1.jpg|ბრიტანული ჯარების ჩამოსვლა File:Kahramanmaraş Libaration Museum 2.jpg|ფრანგული ჯარების ჩამოსვლა File:Kahramanmaraş Libaration Museum 3.jpg|ნაციონალისტების შეკრება File:Kahramanmaraş Libaration Museum 4.jpg|გამარჯვების შემდეგი ზეიმი </gallery> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:2013 წელს დაარსებული მუზეუმები]] b3n10iwsht11eg5q2jx2c9h1tjw40px 3 590591 4814454 2025-06-14T16:18:26Z Mehman 75871 ახალი გვერდი: {{subst:ბლოკი|დრო=6 თვის|მიზეზი=გვერდებიდან შიგთავსის წაშლა}}— ~~~~ 4814454 wikitext text/x-wiki ==ბლოკი== {{ბლოკი/ძირი|დრო=6 თვის|მიზეზი=გვერდებიდან შიგთავსის წაშლა}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 16:18, 14 ივნისი 2025 (UTC) qdykp4uzuflte2dgoh20zw4eovotcyb 3 590592 4814455 2025-06-14T16:19:15Z Mehman 75871 ახალი გვერდი: {{subst:ბლოკი|დრო=6 თვის|მიზეზი=გვერდებიდან შიგთავსის წაშლა}}— ~~~~ 4814455 wikitext text/x-wiki ==ბლოკი== {{ბლოკი/ძირი|დრო=6 თვის|მიზეზი=გვერდებიდან შიგთავსის წაშლა}}— [[მომხმარებელი:Mehman|<span style="color:#ff0500">'''''Meh'''''</span>]][[მომხმარებელი განხილვა:Mehman|<span style="color:#0500ff">'''''man'''''</span>]] 16:19, 14 ივნისი 2025 (UTC) kjie9ox5n1sr1istvcamck4a662zeed 2 590593 4814481 2025-06-14T16:57:30Z მარი ხინგავა 125328 ახალი გვერდი: {| name="userboxes" id="userboxes" style="float: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 1ex; width: 240px; border: 1px solid #99B3FF; clear: right" |- ! |- | {{მომხმარებლის თარგი/ვიკიპედიელის ასაკი|დღე=21|თვე=10|წელი=2020}} |- | {{მომხმარებლის თარგი/საქ}} |- | {{მომხმარებლის თარგი/ქარ... 4814481 wikitext text/x-wiki {| name="userboxes" id="userboxes" style="float: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 1ex; width: 240px; border: 1px solid #99B3FF; clear: right" |- ! |- | {{მომხმარებლის თარგი/ვიკიპედიელის ასაკი|დღე=21|თვე=10|წელი=2020}} |- | {{მომხმარებლის თარგი/საქ}} |- | {{მომხმარებლის თარგი/ქართველი}} |- | {{მომხმარებლის თარგი/დაბადების დღე|20 თებერვალი}} |- | {{მომხმარებლის თარგი/ადიგენი}} |} frmdsq3nqf49rx0hs1n9j5bzjrkbd9h 3 590595 4814554 2025-06-15T03:02:58Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: {{გამარჯობა}}— ~~~~ 4814554 wikitext text/x-wiki {{გამარჯობა}}— [[მომხმარებელი:Jaba1977|<span style="color:#006400;">'''''Wiki -'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 03:02, 15 ივნისი 2025 (UTC) bcwcqifbpgirqot10eschppofobsk8b 3 590596 4814562 2025-06-15T03:17:13Z Jaba1977 3604 ახალი გვერდი: {{subst:ვანდალი}}— ~~~~ 4814562 wikitext text/x-wiki ==გაფრთხილება ვანდალიზმის შესახებ== {{ვანდალი/ძირი}}— [[მომხმარებელი:Jaba1977|<span style="color:#006400;">'''''Wiki -'''''</span>]] [[მომხმარებელი განხილვა:Jaba1977|<span style="color:#006400">'''''ჯაბა'''''</span>]] 03:17, 15 ივნისი 2025 (UTC) t2cni886ha90q6qmcd5p7u07fuscxv4 2 590597 4814573 2025-06-15T04:04:49Z Oatmealz 171084 შექმნილია გვერდის თარგმნით „[[:en:Special:Redirect/revision/1293523924|Dead Internet theory]]“ 4814573 wikitext text/x-wiki '''მკვდარი ინტერნეტის თეორია''' (ინგლ. “<nowiki/>[[Dead internet theory|Dead Internet Theory]]”) [[შეთქმულების თეორია|შეთქმულების თეორიაა]] რომელიც რომელიც ამტკიცებს, რომ [[ინტერნეტი]] შეიცავს კოორდინირებული ინტერნეტ ბოტების აქტივობას და ავტომატურად გენერირებულ კონტენტს, საზოგადოებაზე მანიპულირების მიზნით, რათა დაამყაროს კონტროლი და შეამციროს ორგანულ ადამიანთა აქტივობა.<ref name="Atlantic">{{Cite web|url-status=live|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s00146-023-01857-0|title=Walter, Y. (February 5, 2024). "Artificial influencers and the dead internet theory". AI & Society. 40: 239–240. doi:10.1007/s00146-023-01857-0. Archived from the original on February 8, 2024. Retrieved February 8, 2024.}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.theatlantic.com/technology/archive/2021/08/dead-internet-theory-wrong-but-feels-true/619937/|title=Tiffany, Kaitlyn (August 31, 2021). "Maybe You Missed It, but the Internet 'Died' Five Years Ago". The Atlantic. Archived from the original on March 6, 2023. Retrieved March 6, 2023.}}</ref><ref name="Hennessy1">{{Cite news|last=Hennessy|first=James|date=18 Dec 2022|title=Did A.I. just become a better storyteller than you?|publisher=The Story|url=https://thestory.au/articles/ai-chatgpt-storytelling/|url-status=live|access-date=16 June 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230616171535/https://thestory.au/articles/ai-chatgpt-storytelling/|archive-date=16 June 2023}}</ref><ref name="Ouest">{{Cite news|date=6 September 2021|title=Une théorie du complot affirme qu'internet est « mort » depuis 2016|language=French|work=Ouest-France.fr|url=https://www.ouest-france.fr/leditiondusoir/2021-09-06/une-theorie-du-complot-affirme-quinternet-est-mort-depuis-2016-73427393-4453-4b08-b85e-be4a6712844f|url-status=live|access-date=2023-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20230306130223/https://www.ouest-france.fr/leditiondusoir/2021-09-06/une-theorie-du-complot-affirme-quinternet-est-mort-depuis-2016-73427393-4453-4b08-b85e-be4a6712844f|archive-date=2023-03-06}}</ref><ref name="Vladisavljević2023">{{Cite book|last=Vladisavljević|first=Radovan|title=Challenges of modern economy and society through the prism of green economy and sustainable development|date=2023}}</ref> თეორიის მომხრეები თვლიან, რომ არსებობს სპეციალურად შექმნილი სოციალური ბოტები, რომლებიც საძიებო სისტემების და ალგორითმების მანიპულირებას ახდენენ, რათა მომხმარებლები შეცდომაში შეიყვანონ. <ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.jstor.org/stable/27244117|title=Mariani, Robert (2023). "The Dead Internet to Come". The New Atlantis. 73 (73): 34–42. JSTOR 27244117. Archived from the original on January 23, 2024. Retrieved January 23, 2024.}}</ref><ref name="DAO2023">{{Cite book|url=https://capiz-news.com/the-internet-is-dead-the-truth-behind-the-dead-internet-theory/|title=Gonzales III, Vic (June 28, 2023). "The Internet is Dead: The Truth Behind the Dead Internet Theory". Capiz News. Archived from the original on July 4, 2023. Retrieved July 4, 2023.}}</ref>თეორიის ზოგიერთი მომხრე სამთავრობო უწყებებს ადანაშაულებს ბოტების გამოყენებაში, საზოგადოების მიმართ მანიპულირების მიზნით. <ref name=":0" /><ref name=":1" /> ინტერნეტის „გარდაცვალების“ თარიღი, როგორც წესი, დაახლოებით 2016 ან 2017 წელია. მკვდარი ინტერნეტის თეორიამ მხარდაჭერა მოიპოვა, რადგან დაკვირვებული ფენომენების უმეტესობა რაოდენობრივად განსაზღვრადია, მაგალითად, ბოტების ტრაფიკის ზრდა, თუმცა ამ თემაზე არსებული ლიტერატურა სრულად არ ადასტურებს ამ თეორიას. <ref name=":0" /><ref name="Vladisavljević2023" /><ref name="Codreanu2023">{{Cite book|last=Codreanu|first=Claudiu|title=Policy Paper Nr. 35/2023: Departe de utopii și distopii. Impactul AI asuprasecurității cibernetice|date=2023|url=https://www.idr.ro/publicatii/Policy_Paper_35.pdf|url-status=live}}</ref> == წარმოშობა და გავრცელება == '''მკვდარი ინტერნეტის თეორიის''' ზუსტი წარმოშობის წყარო უცნობია. 2021 წელს, ფორუმზე სახელად “Agora Road’s Macintosh Cafe” , მომხმარებელმა “IlluminatiPirate” <ref>{{Cite web|url=https://forum.agoraroad.com/index.php?threads/dead-internet-theory-most-of-the-internet-is-fake.3011/|title=IlluminatiPirate (January 5, 2021). "Dead Internet Theory: Most of the Internet is Fake". Agora Road's Macintosh Cafe. Retrieved November 14, 2024.}}</ref>გამოაქვეყნა სტატია სახელად “მკვდარი ინტერნეტის თეორია: ინტერნეტის უმეტესი ნაწილი ყალბია.” მისივე თქმით, სტატია ეფუძნებოდა იმავე ფორუმისა და “Wizardchan” - ის წინა სტატიებს.<ref name=":0" /> შეთქმულების თეორია საზოგადოებრივ კულტურაში ფართო გაშუქების გზით შევიდა და სხვადასხვა მაღალი დონის YouTube არხზე განიხილებოდა.<ref name=":0" /> მან უფრო მეტი ყურადღება მიიპყრო ''The Atlantic-'' ში გამოქვეყნებული სტატიით, სახელწოდებით „შესაძლოა, გამოგრჩათ, მაგრამ ინტერნეტი ხუთი წლის წინ „მოკვდა“ . ეს სტატია ფართოდ იქნა ციტირებული ამ თემაზე გამოქვეყნებულ სხვა სტატიებში.<ref>{{Cite web|url=https://analyticsindiamag.com/conspiracy-theorists-says-the-internet-has-been-dead-since-2016/|title=Gopani, Avi (September 6, 2021). "Conspiracy Theorists Says The Internet Has Been Dead Since 2016". Analytics India Magazine. Archived from the original on June 16, 2023. Retrieved June 16, 2023.}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://theswaddle.com/what-the-dead-internet-theory-predicted-about-the-future-of-digital-life/|title=Naraharisetty, Rohitha (October 31, 2022). "What the 'Dead Internet Theory' Predicted About the Future of Digital Life". The Swaddle. Archived from the original on March 6, 2023. Retrieved March 6, 2023.}}</ref> [[ფაილი:404_not_found.png|ალტ=Page Not Found|მინი| გაფუჭებული ბმულის მაგალითი, მსგავსი ბმულები დროთა განმავლობაში იწვევს [[link rot]]-ს]] მკვდარი ინტერნეტის თეორიას ორი ძირითადი კომპონენტი აქვს: რომ ვებგვერდზე ორგანული ადამიანის აქტივობა ბოტებითა და ალგორითმულად კურირებული ძიების შედეგებით ჩანაცვლდა და რომ სახელმწიფო ამას კოორდინირებული ძალისხმევით საზოგადოებაზე მანიპულირების მიზნით აკეთებს. <ref name=":2">{{Cite web|url=https://books.google.com/books?id=MKPREAAAQBAJ|title=Dao, Bridgit (2023). The Metaweb The Next Level of the Internet. CRC Press. ISBN 9781000960495. Archived from the original on March 19, 2024. Retrieved March 1, 2024.}}</ref> <ref name=":3">{{Cite web|url=https://www.iflscience.com/dead-internet-theory-according-to-conspiracy-theorists-the-internet-died-in-2016-72617|title=Felton, James (February 1, 2024). "Dead Internet Theory: According To Conspiracy Theorists, The Internet Died In 2016". iflscience. Archived from the original on February 26, 2024. Retrieved April 7, 2024.}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|url=https://www.fastcompany.com/91092650/dead-internet-theory-true-tiktok-ai-influencers|title=Grothaus, Michael (April 4, 2024). "Is the 'Dead Internet' theory suddenly coming true? This could be a sign". Fast Company. Retrieved June 21, 2024.}}</ref>თეორიის პირველი ნაწილია ის'','' რომ ბოტები ადამიანებზე მეტ კონტენტს ქმნიან'','' ეს ფაქტი დიდი ხნის მანძილზე იყო შეშფოთების საკითხი'','' "IlluminatiPirate" - ის ორიგინალი პოსტი ციტირებს სტატიას “ინტერნეტის რა ნაწილია ყალბი? როგორც სჩანს ძალიან დიდი”.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://nymag.com/intelligencer/2018/12/how-much-of-the-internet-is-fake.html|title=Read, Max (December 26, 2018). "How Much of the Internet Is Fake? Turns Out, a Lot of It, Actually". New York:Intelligencer. Archived from the original on June 19, 2023. Retrieved June 19, 2023.}}</ref><ref name=":3" /> მკვდარი ინტერნეტის თეორია ასევე მოწმობს, რომ [[გუგლი]] და სხვა საძიებო სისტემები, არასასურველი კონტენტის გაფილტვრით ახდენენ ვებ-გვერდების ცენზურას, რაც ზღუდავს ძიების შედეგებში წარმოდგენილ კონტენტს.<ref name=":2" /> მიუხედავად იმისა, რომ [[გუგლი]] კონკრეტული ძიებისთვის მილიონობით შედეგს აჩვენებს, მომხმარებლისთვის ხელმისაწვდომი შედეგები ამას არ ასახავს. ამ პრობლემას ამწვავებს ბმულების გახრწნის ("Link rot") სახელით ცნობილი ფენომენი, რომელიც წარმოიქმნება მაშინ, როდესაც ვებსაიტზე არსებული კონტენტი მიუწვდომელი ხდება და სხვა საიტებზე გადასასვლელი ყველა ბმული გაფუჭებულია.<ref name=":2" /> ამან განაპირობა თეორია, რომ გუგლი [[პოტიომკინის სოფლები|პოტიომკინის სოფელია]] და ძიების არეალი გაცილებით მცირეა, ვიდრე გვგონია.<ref name=":2" /> „მკვდარი ინტერნეტის თეორია“ ვარაუდობს, რომ ეს შეთქმულების ნაწილია, რომლის მიზანია მომხმარებლების ხელოვნური კონტენტით შეზღუდვა. მკვდარი ინტერნეტის თეორიის მეორე ნახევარი ვარაუდობს, რომ აშშ-ს მთავრობა და კორპორაციები განზრახ ზღუდავენ მომხმარებლებს ხელოვნური ინტელექტის მიერ გენერირებული კონტენტით, რათა სხვადასხვა მიზეზის გამო მანიპულირება მოახდინონ ადამიანთა პოპულაციაზე. <ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":4" />თავდაპირველ პოსტში, იდეა, რომ ბოტებმა ჩაანაცვლეს ადამიანური კონტენტი, აღწერილია, როგორც „ინსცენირება“, თავად თეორიის თეზისი შეერთებული შტატების მთავრობაზეა ორიენტირებული და აცხადებს: ''„აშშ-ს მთავრობა მთელი მსოფლიოს მასშტაბით ხელოვნური ინტელექტით მართული [[Word|გაზლაითინგით]] არის დაკავებული“.'' <ref name=":0" /><ref name=":1" /> == ექსპერტთა მოსაზრება == [[ფაილი:Chatgpt-screenshot.png|მარჯვნივ|მინი| ChatGPT-ის სქრინშოტი [[Mozilla Firefox|Mozilla Firefox-]] ში]] მედია პლატფორმა ''New Models''- ის დამფუძნებელი, კეროლაინ ბუსტა 2021 წლის სტატია ''The Atlantic''- ში ამბობს, რომ მკვდარი ინტერნეტის თეორია “პარანოიული ფანტაზიაა”<ref name=":0" /> თუმცა ეთანხმება „ზოგად იდეას“. [[Word|The New Atlantis]]-ის გამოქვეყნებულ სტატიაში რობერტ მარიანიმ, იდეას [[შეთქმულების თეორია|შეთქმულების თეორიისა]] და [[Word|კრიპიპასტას]] ნაზავი უწოდა. <ref name=":1" /> 2024 წელს, მკვდარი ინტერნეტის თეორია ზოგჯერ გამოიყენებოდა ენობრივი მოდელების (LLM) მეშვეობით გენერირებული კონტენტის ზრდის აღსანიშნავად, როგორიცაა [[ChatGPT|ChatGPT,]] <ref name="Atlantic" /><ref name="Griffin2024">{{Cite news|last=Griffin|first=Andrew|date=17 April 2024|title=Humans now share the web equally with bots, report warns amid fears of the 'dead internet'|publisher=Independent|url=https://www.independent.co.uk/tech/dead-internet-web-bots-humans-b2530324.html|url-status=live|access-date=7 May 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240507093216/https://www.independent.co.uk/tech/dead-internet-web-bots-humans-b2530324.html|archive-date=May 7, 2024}}</ref><ref name=":5">{{Cite web|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s13347-025-00878-5|title=Sommerer, Thomas (2025). "Baudrillard and the Dead Internet Theory. Revisiting Baudrillard's (dis)trust in Artificial Intelligence". Philosophy & Technology. 38 (54). doi:10.1007/s13347-025-00878-5. Retrieved May 19, 2025.}}</ref><ref name=":6">{{Cite web|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s13187-025-02592-4|title=McLean, Aaron Lawson; Hristidis, Vagelis (2025). "Evidence-Based Analysis of AI Chatbots in Oncology Patient Education: Implications for Trust, Perceived Realness, and Misinformation Management". Journal of Cancer Education. doi:10.1007/s13187-025-02592-4. Retrieved May 19, 2025.}}</ref> [[Thomas Sommerer|თომას სომერერის]] 2025 წლის სტატიაში განხილულია „მკვდარი ინტერნეტის თეორიის“ ეს ნაწილი, სადაც სომერერი ადამიანის მიერ გენერირებული კონტენტის ხელოვნური კონტენტით ჩანაცვლებას „გარდაუვალ მოვლენას“ უწოდებს.<ref name=":5" /> სომერერი აცხადებს, რომ „მკვდარი ინტერნეტის თეორია“ არ არის სამეცნიერო ხასიათის, არამედ ასახავს ინტერნეტის საზოგადოებრივ აღქმას. <ref name=":5" /> ''[[Journal of Cancer Education|„Journal of Cancer Education“-]]'' ის კიდევ ერთ სტატიაში იყო განხილული „მკვდარი ინტერნეტის თეორიის“ გავლენა კიბოსთან ბრძოლის ონლაინ ფორუმებზე, კერძოდ, ყურადღება გამახვილდა იმ პაციენტებზე რომლებმაც აღმოაჩინეს, რომ ფორუმზე მხარდაჭერა ხელოვნური ინტელექტისგან მოდის და არა ნამდვილი ადამიანებისგან. <ref name=":6" /> ==== ChatGPT ==== [[ChatGPT]] AI [[Word|ჩატბოტი]] რომლის 2022 წლის ბოლოს ფართო საზოგადოებისთვის წვდომამ ჟურნალისტები აიძულა, მკვდარი ინტერნეტის თეორიას პოტენციურად უფრო რეალისტური ეწოდებინათ, ვიდრე ადრე იყო.<ref name="Hennessy1">{{Cite news|last=Hennessy|first=James|date=18 Dec 2022|title=Did A.I. just become a better storyteller than you?|publisher=The Story|url=https://thestory.au/articles/ai-chatgpt-storytelling/|url-status=live|access-date=16 June 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230616171535/https://thestory.au/articles/ai-chatgpt-storytelling/|archive-date=16 June 2023}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHennessy2022">Hennessy, James (December 18, 2022). [https://thestory.au/articles/ai-chatgpt-storytelling/ "Did A.I. just become a better storyteller than you?"]. The Story. [https://web.archive.org/web/20230616171535/https://thestory.au/articles/ai-chatgpt-storytelling/ Archived] from the original on June 16, 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">June 16,</span> 2023</span>.</cite></ref><ref name="Beres1">{{Cite news|last=Beres|first=Damon|date=27 January 2023|title=Death by a Thousand Personality Quizzes|publisher=The Atlantic|url=https://www.theatlantic.com/technology/archive/2023/01/buzzfeed-using-chatgpt-openai-creating-personality-quizzes/672880|url-status=live|access-date=20 June 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230621212112/https://www.theatlantic.com/technology/archive/2023/01/buzzfeed-using-chatgpt-openai-creating-personality-quizzes/672880/|archive-date=21 June 2023}}</ref> ChatGPT-ის გამოსვლამდე, მკვდარი ინტერნეტის თეორია ძირითადად ხაზს უსვამდა სამთავრობო ორგანიზაციებს, კორპორაციებსა და ტექნოლოგიურად განათლებულ პირებს. ამ ახალმა ტექნოლოგიამ გამოიწვია შეშფოთება, რომ ინტერნეტი გაივსებოდა ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებით შექმნილი კონტენტით, რომელიც ორგანულ ადამიანურ კონტენტს დაფარავდა.<ref name="Hennessy1" /><ref name="Beres1" /><ref name="Agarwal1">{{Cite news|last=Agarwal|first=Shubham|date=8 August 2023|title=AI is ruining the internet|agency=Business Insider|url=https://www.businessinsider.com/ai-scam-spam-hacking-ruining-internet-chatgpt-privacy-misinformation-2023-8|url-status=live|access-date=30 September 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230928211615/https://www.businessinsider.com/ai-scam-spam-hacking-ruining-internet-chatgpt-privacy-misinformation-2023-8|archive-date=September 28, 2023}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://direct.mit.edu/isal/proceedings/isal2024/36/110/123523|title=Stenzel, Gerhard; Zorn, Maximilian; Altmann, Philipp; Mansky, Maximilian Balthasar; Kölle, Michael; Gabor, Thomas (July 2024). "Self-Replicating Prompts for Large Language Models: Towards Artificial Culture". ALIFE 2024: Proceedings of the 2024 Artificial Life Conference. The 2024 Conference on Artificial Life. doi:10.1162/isal_a_00813. Retrieved October 27, 2024.}}</ref> === ბოტების ტრაფიკი === 2016 წელს, უსაფრთხოების კომპანია Imperva-მ ბოტების ტრაფიკის შესახებ გამოაქვეყნა ანგარიში და დაადგინა, რომ ვებ ტრაფიკის 52%-ზე ავტომატიზირებული პროგრამები იყო პასუხისმგებელი.<ref name="LaFrance1">{{Cite news|last=LaFrance|first=Adrienne|date=31 January 2017|title=The Internet Is Mostly Bots|publisher=The Atlantic|url=https://www.theatlantic.com/technology/archive/2017/01/bots-bots-bots/515043/|url-status=live|access-date=17 June 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230617184148/https://www.theatlantic.com/technology/archive/2017/01/bots-bots-bots/515043/|archive-date=17 June 2023}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.imperva.com/blog/archive/bot-traffic-report-2016/|title="Bot Traffic Report 2016 {{!}} Imperva". Blog. January 24, 2017. Archived from the original on June 4, 2024. Retrieved June 4, 2024.}}</ref> ეს ანგარიში მკვდარი ინტერნეტის თეორიის შესახებ მტკიცებულებად არის გამოყენებული. <ref name=":0" />Imperva-ს 2023 წლის ანგარიშში აღნიშნულია, რომ ინტერნეტ ტრაფიკის 49.6% ავტომატიზირებული იყო, რაც 2%-ით მეტია 2022 წელთან შედარებით, რაც ნაწილობრივ განპირობებულია ხელოვნური ინტელექტის მოდელებით<ref name="Griffin2024">{{Cite news|last=Griffin|first=Andrew|date=17 April 2024|title=Humans now share the web equally with bots, report warns amid fears of the 'dead internet'|publisher=Independent|url=https://www.independent.co.uk/tech/dead-internet-web-bots-humans-b2530324.html|url-status=live|access-date=7 May 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240507093216/https://www.independent.co.uk/tech/dead-internet-web-bots-humans-b2530324.html|archive-date=May 7, 2024}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFGriffin2024">Griffin, Andrew (April 17, 2024). [https://www.independent.co.uk/tech/dead-internet-web-bots-humans-b2530324.html "Humans now share the web equally with bots, report warns amid fears of the 'dead internet'"]. Independent. [https://web.archive.org/web/20240507093216/https://www.independent.co.uk/tech/dead-internet-web-bots-humans-b2530324.html Archived] from the original on May 7, 2024<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">May 7,</span> 2024</span>.</cite></ref>   == იხილეთ აგრეთვე == * [[Word|ალგორითმული რადიკალიზაცია]] * [[ტვინლპობა]]  * [[Word|AI სლოპი]] == სქოლიო == <nowiki> [[კატეგორია:ტექნოლოგიები საზოგადოებაში]] [[კატეგორია:სოციალური ინფორმაციის დამუშავება]] [[კატეგორია:გავლენა]] [[კატეგორია:საინფორმაციო საზოგადოება]] [[კატეგორია:ჰიპერრეალობა]] [[კატეგორია:შეთქმულების თეორია]] [[კატეგორია:სტატიები hAudio მიკროფორმატებით]]</nowiki> i4jnp8m9wg9ppvenosphuvakb0mz51a 0 590598 4814574 2025-06-15T04:05:37Z Oatmealz 171084 შექმნილია გვერდის თარგმნით „[[:en:Special:Redirect/revision/1293523924|Dead Internet theory]]“ 4814574 wikitext text/x-wiki '''მკვდარი ინტერნეტის თეორია''' (ინგლ. “<nowiki/>[[Dead internet theory|Dead Internet Theory]]”) [[შეთქმულების თეორია|შეთქმულების თეორიაა]] რომელიც რომელიც ამტკიცებს, რომ [[ინტერნეტი]] შეიცავს კოორდინირებული ინტერნეტ ბოტების აქტივობას და ავტომატურად გენერირებულ კონტენტს, საზოგადოებაზე მანიპულირების მიზნით, რათა დაამყაროს კონტროლი და შეამციროს ორგანულ ადამიანთა აქტივობა.<ref name="Atlantic">{{Cite web|url-status=live|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s00146-023-01857-0|title=Walter, Y. (February 5, 2024). "Artificial influencers and the dead internet theory". AI & Society. 40: 239–240. doi:10.1007/s00146-023-01857-0. Archived from the original on February 8, 2024. Retrieved February 8, 2024.}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.theatlantic.com/technology/archive/2021/08/dead-internet-theory-wrong-but-feels-true/619937/|title=Tiffany, Kaitlyn (August 31, 2021). "Maybe You Missed It, but the Internet 'Died' Five Years Ago". The Atlantic. Archived from the original on March 6, 2023. Retrieved March 6, 2023.}}</ref><ref name="Hennessy1">{{Cite news|last=Hennessy|first=James|date=18 Dec 2022|title=Did A.I. just become a better storyteller than you?|publisher=The Story|url=https://thestory.au/articles/ai-chatgpt-storytelling/|url-status=live|access-date=16 June 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230616171535/https://thestory.au/articles/ai-chatgpt-storytelling/|archive-date=16 June 2023}}</ref><ref name="Ouest">{{Cite news|date=6 September 2021|title=Une théorie du complot affirme qu'internet est « mort » depuis 2016|language=French|work=Ouest-France.fr|url=https://www.ouest-france.fr/leditiondusoir/2021-09-06/une-theorie-du-complot-affirme-quinternet-est-mort-depuis-2016-73427393-4453-4b08-b85e-be4a6712844f|url-status=live|access-date=2023-03-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20230306130223/https://www.ouest-france.fr/leditiondusoir/2021-09-06/une-theorie-du-complot-affirme-quinternet-est-mort-depuis-2016-73427393-4453-4b08-b85e-be4a6712844f|archive-date=2023-03-06}}</ref><ref name="Vladisavljević2023">{{Cite book|last=Vladisavljević|first=Radovan|title=Challenges of modern economy and society through the prism of green economy and sustainable development|date=2023}}</ref> თეორიის მომხრეები თვლიან, რომ არსებობს სპეციალურად შექმნილი სოციალური ბოტები, რომლებიც საძიებო სისტემების და ალგორითმების მანიპულირებას ახდენენ, რათა მომხმარებლები შეცდომაში შეიყვანონ. <ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.jstor.org/stable/27244117|title=Mariani, Robert (2023). "The Dead Internet to Come". The New Atlantis. 73 (73): 34–42. JSTOR 27244117. Archived from the original on January 23, 2024. Retrieved January 23, 2024.}}</ref><ref name="DAO2023">{{Cite book|url=https://capiz-news.com/the-internet-is-dead-the-truth-behind-the-dead-internet-theory/|title=Gonzales III, Vic (June 28, 2023). "The Internet is Dead: The Truth Behind the Dead Internet Theory". Capiz News. Archived from the original on July 4, 2023. Retrieved July 4, 2023.}}</ref>თეორიის ზოგიერთი მომხრე სამთავრობო უწყებებს ადანაშაულებს ბოტების გამოყენებაში, საზოგადოების მიმართ მანიპულირების მიზნით. <ref name=":0" /><ref name=":1" /> ინტერნეტის „გარდაცვალების“ თარიღი, როგორც წესი, დაახლოებით 2016 ან 2017 წელია. მკვდარი ინტერნეტის თეორიამ მხარდაჭერა მოიპოვა, რადგან დაკვირვებული ფენომენების უმეტესობა რაოდენობრივად განსაზღვრადია, მაგალითად, ბოტების ტრაფიკის ზრდა, თუმცა ამ თემაზე არსებული ლიტერატურა სრულად არ ადასტურებს ამ თეორიას. <ref name=":0" /><ref name="Vladisavljević2023" /><ref name="Codreanu2023">{{Cite book|last=Codreanu|first=Claudiu|title=Policy Paper Nr. 35/2023: Departe de utopii și distopii. Impactul AI asuprasecurității cibernetice|date=2023|url=https://www.idr.ro/publicatii/Policy_Paper_35.pdf|url-status=live}}</ref> == წარმოშობა და გავრცელება == '''მკვდარი ინტერნეტის თეორიის''' ზუსტი წარმოშობის წყარო უცნობია. 2021 წელს, ფორუმზე სახელად “Agora Road’s Macintosh Cafe” , მომხმარებელმა “IlluminatiPirate” <ref>{{Cite web|url=https://forum.agoraroad.com/index.php?threads/dead-internet-theory-most-of-the-internet-is-fake.3011/|title=IlluminatiPirate (January 5, 2021). "Dead Internet Theory: Most of the Internet is Fake". Agora Road's Macintosh Cafe. Retrieved November 14, 2024.}}</ref>გამოაქვეყნა სტატია სახელად “მკვდარი ინტერნეტის თეორია: ინტერნეტის უმეტესი ნაწილი ყალბია.” მისივე თქმით, სტატია ეფუძნებოდა იმავე ფორუმისა და “Wizardchan” - ის წინა სტატიებს.<ref name=":0" /> შეთქმულების თეორია საზოგადოებრივ კულტურაში ფართო გაშუქების გზით შევიდა და სხვადასხვა მაღალი დონის YouTube არხზე განიხილებოდა.<ref name=":0" /> მან უფრო მეტი ყურადღება მიიპყრო ''The Atlantic-'' ში გამოქვეყნებული სტატიით, სახელწოდებით „შესაძლოა, გამოგრჩათ, მაგრამ ინტერნეტი ხუთი წლის წინ „მოკვდა“ . ეს სტატია ფართოდ იქნა ციტირებული ამ თემაზე გამოქვეყნებულ სხვა სტატიებში.<ref>{{Cite web|url=https://analyticsindiamag.com/conspiracy-theorists-says-the-internet-has-been-dead-since-2016/|title=Gopani, Avi (September 6, 2021). "Conspiracy Theorists Says The Internet Has Been Dead Since 2016". Analytics India Magazine. Archived from the original on June 16, 2023. Retrieved June 16, 2023.}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://theswaddle.com/what-the-dead-internet-theory-predicted-about-the-future-of-digital-life/|title=Naraharisetty, Rohitha (October 31, 2022). "What the 'Dead Internet Theory' Predicted About the Future of Digital Life". The Swaddle. Archived from the original on March 6, 2023. Retrieved March 6, 2023.}}</ref> [[ფაილი:404_not_found.png|ალტ=Page Not Found|მინი| გაფუჭებული ბმულის მაგალითი, მსგავსი ბმულები დროთა განმავლობაში იწვევს [[link rot]]-ს]] მკვდარი ინტერნეტის თეორიას ორი ძირითადი კომპონენტი აქვს: რომ ვებგვერდზე ორგანული ადამიანის აქტივობა ბოტებითა და ალგორითმულად კურირებული ძიების შედეგებით ჩანაცვლდა და რომ სახელმწიფო ამას კოორდინირებული ძალისხმევით საზოგადოებაზე მანიპულირების მიზნით აკეთებს. <ref name=":2">{{Cite web|url=https://books.google.com/books?id=MKPREAAAQBAJ|title=Dao, Bridgit (2023). The Metaweb The Next Level of the Internet. CRC Press. ISBN 9781000960495. Archived from the original on March 19, 2024. Retrieved March 1, 2024.}}</ref> <ref name=":3">{{Cite web|url=https://www.iflscience.com/dead-internet-theory-according-to-conspiracy-theorists-the-internet-died-in-2016-72617|title=Felton, James (February 1, 2024). "Dead Internet Theory: According To Conspiracy Theorists, The Internet Died In 2016". iflscience. Archived from the original on February 26, 2024. Retrieved April 7, 2024.}}</ref><ref name=":4">{{Cite web|url=https://www.fastcompany.com/91092650/dead-internet-theory-true-tiktok-ai-influencers|title=Grothaus, Michael (April 4, 2024). "Is the 'Dead Internet' theory suddenly coming true? This could be a sign". Fast Company. Retrieved June 21, 2024.}}</ref>თეორიის პირველი ნაწილია ის'','' რომ ბოტები ადამიანებზე მეტ კონტენტს ქმნიან'','' ეს ფაქტი დიდი ხნის მანძილზე იყო შეშფოთების საკითხი'','' "IlluminatiPirate" - ის ორიგინალი პოსტი ციტირებს სტატიას “ინტერნეტის რა ნაწილია ყალბი? როგორც სჩანს ძალიან დიდი”.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=https://nymag.com/intelligencer/2018/12/how-much-of-the-internet-is-fake.html|title=Read, Max (December 26, 2018). "How Much of the Internet Is Fake? Turns Out, a Lot of It, Actually". New York:Intelligencer. Archived from the original on June 19, 2023. Retrieved June 19, 2023.}}</ref><ref name=":3" /> მკვდარი ინტერნეტის თეორია ასევე მოწმობს, რომ [[გუგლი]] და სხვა საძიებო სისტემები, არასასურველი კონტენტის გაფილტვრით ახდენენ ვებ-გვერდების ცენზურას, რაც ზღუდავს ძიების შედეგებში წარმოდგენილ კონტენტს.<ref name=":2" /> მიუხედავად იმისა, რომ [[გუგლი]] კონკრეტული ძიებისთვის მილიონობით შედეგს აჩვენებს, მომხმარებლისთვის ხელმისაწვდომი შედეგები ამას არ ასახავს. ამ პრობლემას ამწვავებს ბმულების გახრწნის ("Link rot") სახელით ცნობილი ფენომენი, რომელიც წარმოიქმნება მაშინ, როდესაც ვებსაიტზე არსებული კონტენტი მიუწვდომელი ხდება და სხვა საიტებზე გადასასვლელი ყველა ბმული გაფუჭებულია.<ref name=":2" /> ამან განაპირობა თეორია, რომ გუგლი [[პოტიომკინის სოფლები|პოტიომკინის სოფელია]] და ძიების არეალი გაცილებით მცირეა, ვიდრე გვგონია.<ref name=":2" /> „მკვდარი ინტერნეტის თეორია“ ვარაუდობს, რომ ეს შეთქმულების ნაწილია, რომლის მიზანია მომხმარებლების ხელოვნური კონტენტით შეზღუდვა. მკვდარი ინტერნეტის თეორიის მეორე ნახევარი ვარაუდობს, რომ აშშ-ს მთავრობა და კორპორაციები განზრახ ზღუდავენ მომხმარებლებს ხელოვნური ინტელექტის მიერ გენერირებული კონტენტით, რათა სხვადასხვა მიზეზის გამო მანიპულირება მოახდინონ ადამიანთა პოპულაციაზე. <ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":4" />თავდაპირველ პოსტში, იდეა, რომ ბოტებმა ჩაანაცვლეს ადამიანური კონტენტი, აღწერილია, როგორც „ინსცენირება“, თავად თეორიის თეზისი შეერთებული შტატების მთავრობაზეა ორიენტირებული და აცხადებს: ''„აშშ-ს მთავრობა მთელი მსოფლიოს მასშტაბით ხელოვნური ინტელექტით მართული [[Word|გაზლაითინგით]] არის დაკავებული“.'' <ref name=":0" /><ref name=":1" /> == ექსპერტთა მოსაზრება == [[ფაილი:Chatgpt-screenshot.png|მარჯვნივ|მინი| ChatGPT-ის სქრინშოტი [[Mozilla Firefox|Mozilla Firefox-]] ში]] მედია პლატფორმა ''New Models''- ის დამფუძნებელი, კეროლაინ ბუსტა 2021 წლის სტატია ''The Atlantic''- ში ამბობს, რომ მკვდარი ინტერნეტის თეორია “პარანოიული ფანტაზიაა”<ref name=":0" /> თუმცა ეთანხმება „ზოგად იდეას“. [[Word|The New Atlantis]]-ის გამოქვეყნებულ სტატიაში რობერტ მარიანიმ, იდეას [[შეთქმულების თეორია|შეთქმულების თეორიისა]] და [[Word|კრიპიპასტას]] ნაზავი უწოდა. <ref name=":1" /> 2024 წელს, მკვდარი ინტერნეტის თეორია ზოგჯერ გამოიყენებოდა ენობრივი მოდელების (LLM) მეშვეობით გენერირებული კონტენტის ზრდის აღსანიშნავად, როგორიცაა [[ChatGPT|ChatGPT,]] <ref name="Atlantic" /><ref name="Griffin2024">{{Cite news|last=Griffin|first=Andrew|date=17 April 2024|title=Humans now share the web equally with bots, report warns amid fears of the 'dead internet'|publisher=Independent|url=https://www.independent.co.uk/tech/dead-internet-web-bots-humans-b2530324.html|url-status=live|access-date=7 May 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240507093216/https://www.independent.co.uk/tech/dead-internet-web-bots-humans-b2530324.html|archive-date=May 7, 2024}}</ref><ref name=":5">{{Cite web|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s13347-025-00878-5|title=Sommerer, Thomas (2025). "Baudrillard and the Dead Internet Theory. Revisiting Baudrillard's (dis)trust in Artificial Intelligence". Philosophy & Technology. 38 (54). doi:10.1007/s13347-025-00878-5. Retrieved May 19, 2025.}}</ref><ref name=":6">{{Cite web|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s13187-025-02592-4|title=McLean, Aaron Lawson; Hristidis, Vagelis (2025). "Evidence-Based Analysis of AI Chatbots in Oncology Patient Education: Implications for Trust, Perceived Realness, and Misinformation Management". Journal of Cancer Education. doi:10.1007/s13187-025-02592-4. Retrieved May 19, 2025.}}</ref> [[Thomas Sommerer|თომას სომერერის]] 2025 წლის სტატიაში განხილულია „მკვდარი ინტერნეტის თეორიის“ ეს ნაწილი, სადაც სომერერი ადამიანის მიერ გენერირებული კონტენტის ხელოვნური კონტენტით ჩანაცვლებას „გარდაუვალ მოვლენას“ უწოდებს.<ref name=":5" /> სომერერი აცხადებს, რომ „მკვდარი ინტერნეტის თეორია“ არ არის სამეცნიერო ხასიათის, არამედ ასახავს ინტერნეტის საზოგადოებრივ აღქმას. <ref name=":5" /> ''[[Journal of Cancer Education|„Journal of Cancer Education“-]]'' ის კიდევ ერთ სტატიაში იყო განხილული „მკვდარი ინტერნეტის თეორიის“ გავლენა კიბოსთან ბრძოლის ონლაინ ფორუმებზე, კერძოდ, ყურადღება გამახვილდა იმ პაციენტებზე რომლებმაც აღმოაჩინეს, რომ ფორუმზე მხარდაჭერა ხელოვნური ინტელექტისგან მოდის და არა ნამდვილი ადამიანებისგან. <ref name=":6" /> ==== ChatGPT ==== [[ChatGPT]] AI [[Word|ჩატბოტი]] რომლის 2022 წლის ბოლოს ფართო საზოგადოებისთვის წვდომამ ჟურნალისტები აიძულა, მკვდარი ინტერნეტის თეორიას პოტენციურად უფრო რეალისტური ეწოდებინათ, ვიდრე ადრე იყო.<ref name="Hennessy1">{{Cite news|last=Hennessy|first=James|date=18 Dec 2022|title=Did A.I. just become a better storyteller than you?|publisher=The Story|url=https://thestory.au/articles/ai-chatgpt-storytelling/|url-status=live|access-date=16 June 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230616171535/https://thestory.au/articles/ai-chatgpt-storytelling/|archive-date=16 June 2023}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHennessy2022">Hennessy, James (December 18, 2022). [https://thestory.au/articles/ai-chatgpt-storytelling/ "Did A.I. just become a better storyteller than you?"]. The Story. [https://web.archive.org/web/20230616171535/https://thestory.au/articles/ai-chatgpt-storytelling/ Archived] from the original on June 16, 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">June 16,</span> 2023</span>.</cite></ref><ref name="Beres1">{{Cite news|last=Beres|first=Damon|date=27 January 2023|title=Death by a Thousand Personality Quizzes|publisher=The Atlantic|url=https://www.theatlantic.com/technology/archive/2023/01/buzzfeed-using-chatgpt-openai-creating-personality-quizzes/672880|url-status=live|access-date=20 June 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230621212112/https://www.theatlantic.com/technology/archive/2023/01/buzzfeed-using-chatgpt-openai-creating-personality-quizzes/672880/|archive-date=21 June 2023}}</ref> ChatGPT-ის გამოსვლამდე, მკვდარი ინტერნეტის თეორია ძირითადად ხაზს უსვამდა სამთავრობო ორგანიზაციებს, კორპორაციებსა და ტექნოლოგიურად განათლებულ პირებს. ამ ახალმა ტექნოლოგიამ გამოიწვია შეშფოთება, რომ ინტერნეტი გაივსებოდა ხელოვნური ინტელექტის გამოყენებით შექმნილი კონტენტით, რომელიც ორგანულ ადამიანურ კონტენტს დაფარავდა.<ref name="Hennessy1" /><ref name="Beres1" /><ref name="Agarwal1">{{Cite news|last=Agarwal|first=Shubham|date=8 August 2023|title=AI is ruining the internet|agency=Business Insider|url=https://www.businessinsider.com/ai-scam-spam-hacking-ruining-internet-chatgpt-privacy-misinformation-2023-8|url-status=live|access-date=30 September 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230928211615/https://www.businessinsider.com/ai-scam-spam-hacking-ruining-internet-chatgpt-privacy-misinformation-2023-8|archive-date=September 28, 2023}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://direct.mit.edu/isal/proceedings/isal2024/36/110/123523|title=Stenzel, Gerhard; Zorn, Maximilian; Altmann, Philipp; Mansky, Maximilian Balthasar; Kölle, Michael; Gabor, Thomas (July 2024). "Self-Replicating Prompts for Large Language Models: Towards Artificial Culture". ALIFE 2024: Proceedings of the 2024 Artificial Life Conference. The 2024 Conference on Artificial Life. doi:10.1162/isal_a_00813. Retrieved October 27, 2024.}}</ref> === ბოტების ტრაფიკი === 2016 წელს, უსაფრთხოების კომპანია Imperva-მ ბოტების ტრაფიკის შესახებ გამოაქვეყნა ანგარიში და დაადგინა, რომ ვებ ტრაფიკის 52%-ზე ავტომატიზირებული პროგრამები იყო პასუხისმგებელი.<ref name="LaFrance1">{{Cite news|last=LaFrance|first=Adrienne|date=31 January 2017|title=The Internet Is Mostly Bots|publisher=The Atlantic|url=https://www.theatlantic.com/technology/archive/2017/01/bots-bots-bots/515043/|url-status=live|access-date=17 June 2023|archive-url=https://web.archive.org/web/20230617184148/https://www.theatlantic.com/technology/archive/2017/01/bots-bots-bots/515043/|archive-date=17 June 2023}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.imperva.com/blog/archive/bot-traffic-report-2016/|title="Bot Traffic Report 2016 {{!}} Imperva". Blog. January 24, 2017. Archived from the original on June 4, 2024. Retrieved June 4, 2024.}}</ref> ეს ანგარიში მკვდარი ინტერნეტის თეორიის შესახებ მტკიცებულებად არის გამოყენებული. <ref name=":0" />Imperva-ს 2023 წლის ანგარიშში აღნიშნულია, რომ ინტერნეტ ტრაფიკის 49.6% ავტომატიზირებული იყო, რაც 2%-ით მეტია 2022 წელთან შედარებით, რაც ნაწილობრივ განპირობებულია ხელოვნური ინტელექტის მოდელებით<ref name="Griffin2024">{{Cite news|last=Griffin|first=Andrew|date=17 April 2024|title=Humans now share the web equally with bots, report warns amid fears of the 'dead internet'|publisher=Independent|url=https://www.independent.co.uk/tech/dead-internet-web-bots-humans-b2530324.html|url-status=live|access-date=7 May 2024|archive-url=https://web.archive.org/web/20240507093216/https://www.independent.co.uk/tech/dead-internet-web-bots-humans-b2530324.html|archive-date=May 7, 2024}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFGriffin2024">Griffin, Andrew (April 17, 2024). [https://www.independent.co.uk/tech/dead-internet-web-bots-humans-b2530324.html "Humans now share the web equally with bots, report warns amid fears of the 'dead internet'"]. Independent. [https://web.archive.org/web/20240507093216/https://www.independent.co.uk/tech/dead-internet-web-bots-humans-b2530324.html Archived] from the original on May 7, 2024<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">May 7,</span> 2024</span>.</cite></ref>   == იხილეთ აგრეთვე == * [[Word|ალგორითმული რადიკალიზაცია]] * [[ტვინლპობა]]  * [[Word|AI სლოპი]] == სქოლიო == [[კატეგორია:ტექნოლოგიები საზოგადოებაში]] [[კატეგორია:სოციალური ინფორმაციის დამუშავება]] [[კატეგორია:გავლენა]] [[კატეგორია:საინფორმაციო საზოგადოება]] [[კატეგორია:ჰიპერრეალობა]] [[კატეგორია:შეთქმულების თეორია]] [[კატეგორია:სტატიები hAudio მიკროფორმატებით]] n7aaegaglv5xa4t52w9f09iqv6rlwdi 1 590599 4814604 2025-06-15T06:56:06Z Fiqriasidamonize 30629 /* რესურსები ინტერნეტში */ ახალი სექცია 4814604 wikitext text/x-wiki == რესურსები ინტერნეტში == ამ თემის ინტერნეტ-რესურსი არ მუშაობს. იქნებ გაასწოროს ან გააუქმოს ვინმემ? [[მომხმარებელი:Fiqriasidamonize|Fiqriasidamonize]] ([[მომხმარებლის განხილვა:Fiqriasidamonize|განხილვა]]/[[სპეციალური:Contributions/Fiqriasidamonize|წვლილი]]) 06:56, 15 ივნისი 2025 (UTC) qwkvkevytr5f74fspfy86fa0u0epo3x 0 590600 4814605 2025-06-15T07:00:01Z მარიამ მაჭარაშვილი 164891 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2011 წელი }} '''მერსინის საზღვაო მუზეუმი''' ({{lang-tr|Mersin Naval Museum}}) — საზღვაო [[მუზეუმი]] [[მერსინი|მერსინში]], [[თურქეთი]]. ==გეოგრაფია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს მერსინი|მ... 4814605 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2011 წელი }} '''მერსინის საზღვაო მუზეუმი''' ({{lang-tr|Mersin Naval Museum}}) — საზღვაო [[მუზეუმი]] [[მერსინი|მერსინში]], [[თურქეთი]]. ==გეოგრაფია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[მერსინი|მერსინის]] იენიშეჰირის მუნიციპალიტეტში. იგი განთავსებულია ადნან მენდერესის ბულვარზე და დაახლოებით 100 მეტრით (330 ფუტი) არის დაშორებული [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვისგან]]. ის მდებარეობს [[მერსინი|მერსინის]] არქეოლოგიური [[მუზეუმი|მუზეუმის]] გვერდით. მუღდათის მეჩეთი [[მუზეუმი|მუზეუმის]] ჩრდილო-აღმოსავლეთით მდებარეობს. მისი მთლიანი ფართობი (ეზოს ჩათვლით) არის 8,044 კვადრატული მეტრი (86,580 კვადრატული ფუტი). შენობის ძირითადი ფართობი არის 1,850 კვადრატული მეტრი (19,900 კვადრატული ფუტი). ==ისტორია== [[მერსინი]] არის [[თურქეთი|თურქეთის]] ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პორტი. [[თურქეთი|თურქეთის]] საზღვაო ძალებმა გადაწყვიტა იქ საზღვაო [[მუზეუმი|მუზეუმის]] დაფუძნება და მშენებლობა დაიწყო [[2009]] წლის 16 სექტემბერს. [[მერსინი|მერსინის]] საზღვაო [[მუზეუმი]] არის [[თურქეთი|თურქეთში]] მეოთხე საზღვაო [[მუზეუმი]] [[სტამბოლი|სტამბოლის]], [[ჩანაქკალე|ჩანაქკალეს]] და [[ისკენდერუნი|ისკენდერუნის]] შემდეგ.<ref>{{Cite web |url=http://www.denizmuzeleri.tsk.tr/mdmk/ |title=Official page of the museum {{in lang{{!}}tr}} |access-date=2014-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161020175148/http://www.denizmuzeleri.tsk.tr/mdmk/ |archive-date=2016-10-20 |url-status=dead }}</ref> იგი საზოგადოებისთვის გაიხსნა [[2011]] წლის 14 ივლისს.<ref>[http://www.haberler.com/mersin-deniz-muzesi-ziyaretcilerini-bekliyor-3858173-haberi/ Online news {{in lang|tr}}]</ref> ==მუზეუმი== 400 კვადრატული მეტრის (4,300 კვადრატული ფუტი) მთავარ დარბაზში გამოფენილია ისეთი ობიექტები, როგორიცაა უნიფორმები, იარაღი, ისტორიული საბრძოლო გემების მოდელები და ცნობილი ბრძოლების ნახატები, ასევე ადმირალების პორტრეტები, როგორიცაა ჩაკა ბეი, უმურ ბეი, პირი რეისი და ჯეზაირლი ღაზი ჰასან ფაშა. ინტერაქტიული ჩვენების დარბაზში ვიზიტორებს შეუძლიათ ნახონ ვიდეოები კრეისერ ჰამიდიეს, მაჰმუდიეს, პრევეზას ბრძოლისა და ჰაირედინ ბარბაროსას, ნაღმოვანი ნუსრეტის და კრეისერ იავუზის შესახებ. უფრო დიდი სამხედრო ტექნიკა, როგორიცაა რადარი, ტორპედოები და სხვა, გამოფენილია [[მუზეუმი|მუზეუმის]] ეზოში.<ref>[http://kurumsal.kulturturizm.gov.tr/turkiye/genel/gezilecekyer/mersin-deniz-muzesi Ministry of Culture and Tourism]</ref> ==გალერეა== <gallery> File:Mersin Deniz Müzesi (2).JPG|მერსინის საზღვაო მუზეუმის გარე ხედი File:Mersin Deniz Müzesi avlu.JPG|მერსინის საზღვაო მუზეუმის ეზო File:Mersin Deniz Müzesi iç görünüm.JPG|მერსინის საზღვაო მუზეუმის ინტერიერის ხედი File:Mersin Deniz Müzesi sol cephe.JPG|მერსინის საზღვაო მუზეუმის მარცხენა ფასადი File:Mersin Deniz Müzesi Caner Gönyeli Sergi Odası.JPG|Caner Gönyeli საგამოფენო ოთახი File:Çeşitli balık fosilleri.JPG|სხვადასხვა თევზის ნამარხი File:MDMK fosiller.JPG|ნამარხები მერსინის საზღვაო მუზეუმში File:Su teknesi.JPG|წყლის ღარი File:MK 5 DSH roketleri.JPG|MK 5 DSH რაკეტები File:MK 49 Mod 0 dip mayını.JPG|MK 49 Mod 0 ფსკერის მაღარო File:ASROC launcher ön.JPG|ASROC launcher-ის წინა ხედი File:ASROC launcher arka.JPG|ASROC launcher-ის უკანა ხედი File:AN-SPS 40 radar anteni.JPG|AN-SPS 40 რადარის ანტენა File:Klein sonar.JPG|Klein sonar File:Gemi topları.JPG|გემის ქვემეხები File:Refah şilebi fabrika plaketi ve şehitler albümü.JPG|სატვირთო ქარხნის დაფა და მოწამეების ალბომი File:Gemi pusulası detay.JPG|გემის კომპასის დეტალი File:Derin su dalış başlıkları.JPG|ღრმა წყალში მყვინთავის ჩაფხუტები File:MDMK interaktif deniz savaşları odası görünümü.JPG|ხედი ინტერაქტიული საზღვაო ბრძოლების ოთახიდან File:MDMK interaktif deniz savaşları odası görünümü (2).JPG|ხედი ინტერაქტიული საზღვაო ბრძოლების ოთახიდან File:MDMK top atışı canlandırması.JPG|ქვემეხის გამეორება File:Köprü üstü canlandırması.JPG|წარმოსახვითი გემის ხიდის რეკრეაცია სახელად TCG Mersin File:Gaz kolları.JPG|დროლის ბერკეტები File:Mustafa Kemal Atatürk'ün 17 Kasım 1935 hatıra defteri yazısı.JPG|მუსტაფა ქემალ ათათურქის 1935 წლის 17 ნოემბრის მემუარების ჩანაწერი File:Usturlab.JPG|ასტროლაბი File:Kayıtbay'ın zırhı ve çeşitli eşyaları.JPG|კაიტბეის ჯავშანი და სხვადასხვა ნივთები File:Gözneli Gök Mehmed Anıtı.JPG|გოზნელი გოქ მეჰმედის ძეგლი </gallery> pq1jq4fua45clhed1wfxnzihq5xs1im 4814606 4814605 2025-06-15T07:01:27Z მარიამ მაჭარაშვილი 164891 4814606 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2011 წელი }} '''მერსინის საზღვაო მუზეუმი''' ({{lang-tr|Mersin Naval Museum}}) — საზღვაო [[მუზეუმი]] [[მერსინი|მერსინში]], [[თურქეთი]]. ==გეოგრაფია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[მერსინი|მერსინის]] იენიშეჰირის მუნიციპალიტეტში. იგი განთავსებულია ადნან მენდერესის ბულვარზე და დაახლოებით 100 მეტრით (330 ფუტი) არის დაშორებული [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვისგან]]. ის მდებარეობს [[მერსინი|მერსინის]] არქეოლოგიური [[მუზეუმი|მუზეუმის]] გვერდით. მუღდათის მეჩეთი [[მუზეუმი|მუზეუმის]] ჩრდილო-აღმოსავლეთით მდებარეობს. მისი მთლიანი ფართობი (ეზოს ჩათვლით) არის 8,044 კვადრატული მეტრი (86,580 კვადრატული ფუტი). შენობის ძირითადი ფართობი არის 1,850 კვადრატული მეტრი (19,900 კვადრატული ფუტი). ==ისტორია== [[მერსინი]] არის [[თურქეთი|თურქეთის]] ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პორტი. [[თურქეთი|თურქეთის]] საზღვაო ძალებმა გადაწყვიტა იქ საზღვაო [[მუზეუმი|მუზეუმის]] დაფუძნება და მშენებლობა დაიწყო [[2009]] წლის 16 სექტემბერს. [[მერსინი|მერსინის]] საზღვაო [[მუზეუმი]] არის [[თურქეთი|თურქეთში]] მეოთხე საზღვაო [[მუზეუმი]] [[სტამბოლი|სტამბოლის]], [[ჩანაქკალე|ჩანაქკალეს]] და ისკენდერუნის შემდეგ.<ref>{{Cite web |url=http://www.denizmuzeleri.tsk.tr/mdmk/ |title=Official page of the museum {{in lang{{!}}tr}} |access-date=2014-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161020175148/http://www.denizmuzeleri.tsk.tr/mdmk/ |archive-date=2016-10-20 |url-status=dead }}</ref> იგი საზოგადოებისთვის გაიხსნა [[2011]] წლის 14 ივლისს.<ref>[http://www.haberler.com/mersin-deniz-muzesi-ziyaretcilerini-bekliyor-3858173-haberi/ Online news {{in lang|tr}}]</ref> ==მუზეუმი== 400 კვადრატული მეტრის (4,300 კვადრატული ფუტი) მთავარ დარბაზში გამოფენილია ისეთი ობიექტები, როგორიცაა უნიფორმები, იარაღი, ისტორიული საბრძოლო გემების მოდელები და ცნობილი ბრძოლების ნახატები, ასევე ადმირალების პორტრეტები, როგორიცაა ჩაკა ბეი, უმურ ბეი, პირი რეისი და ჯეზაირლი ღაზი ჰასან ფაშა. ინტერაქტიული ჩვენების დარბაზში ვიზიტორებს შეუძლიათ ნახონ ვიდეოები კრეისერ ჰამიდიეს, მაჰმუდიეს, პრევეზას ბრძოლისა და ჰაირედინ ბარბაროსას, ნაღმოვანი ნუსრეტის და კრეისერ იავუზის შესახებ. უფრო დიდი სამხედრო ტექნიკა, როგორიცაა რადარი, ტორპედოები და სხვა, გამოფენილია [[მუზეუმი|მუზეუმის]] ეზოში.<ref>[http://kurumsal.kulturturizm.gov.tr/turkiye/genel/gezilecekyer/mersin-deniz-muzesi Ministry of Culture and Tourism]</ref> ==გალერეა== <gallery> File:Mersin Deniz Müzesi (2).JPG|მერსინის საზღვაო მუზეუმის გარე ხედი File:Mersin Deniz Müzesi avlu.JPG|მერსინის საზღვაო მუზეუმის ეზო File:Mersin Deniz Müzesi iç görünüm.JPG|მერსინის საზღვაო მუზეუმის ინტერიერის ხედი File:Mersin Deniz Müzesi sol cephe.JPG|მერსინის საზღვაო მუზეუმის მარცხენა ფასადი File:Mersin Deniz Müzesi Caner Gönyeli Sergi Odası.JPG|Caner Gönyeli საგამოფენო ოთახი File:Çeşitli balık fosilleri.JPG|სხვადასხვა თევზის ნამარხი File:MDMK fosiller.JPG|ნამარხები მერსინის საზღვაო მუზეუმში File:Su teknesi.JPG|წყლის ღარი File:MK 5 DSH roketleri.JPG|MK 5 DSH რაკეტები File:MK 49 Mod 0 dip mayını.JPG|MK 49 Mod 0 ფსკერის მაღარო File:ASROC launcher ön.JPG|ASROC launcher-ის წინა ხედი File:ASROC launcher arka.JPG|ASROC launcher-ის უკანა ხედი File:AN-SPS 40 radar anteni.JPG|AN-SPS 40 რადარის ანტენა File:Klein sonar.JPG|Klein sonar File:Gemi topları.JPG|გემის ქვემეხები File:Refah şilebi fabrika plaketi ve şehitler albümü.JPG|სატვირთო ქარხნის დაფა და მოწამეების ალბომი File:Gemi pusulası detay.JPG|გემის კომპასის დეტალი File:Derin su dalış başlıkları.JPG|ღრმა წყალში მყვინთავის ჩაფხუტები File:MDMK interaktif deniz savaşları odası görünümü.JPG|ხედი ინტერაქტიული საზღვაო ბრძოლების ოთახიდან File:MDMK interaktif deniz savaşları odası görünümü (2).JPG|ხედი ინტერაქტიული საზღვაო ბრძოლების ოთახიდან File:MDMK top atışı canlandırması.JPG|ქვემეხის გამეორება File:Köprü üstü canlandırması.JPG|წარმოსახვითი გემის ხიდის რეკრეაცია სახელად TCG Mersin File:Gaz kolları.JPG|დროლის ბერკეტები File:Mustafa Kemal Atatürk'ün 17 Kasım 1935 hatıra defteri yazısı.JPG|მუსტაფა ქემალ ათათურქის 1935 წლის 17 ნოემბრის მემუარების ჩანაწერი File:Usturlab.JPG|ასტროლაბი File:Kayıtbay'ın zırhı ve çeşitli eşyaları.JPG|კაიტბეის ჯავშანი და სხვადასხვა ნივთები File:Gözneli Gök Mehmed Anıtı.JPG|გოზნელი გოქ მეჰმედის ძეგლი </gallery> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] 7arcjqfvszrbo8o98iipvowzjyyrx6q 4814607 4814606 2025-06-15T07:02:12Z მარიამ მაჭარაშვილი 164891 დაემატა [[კატეგორია:2011 წელს დაარსებული მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814607 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2011 წელი }} '''მერსინის საზღვაო მუზეუმი''' ({{lang-tr|Mersin Naval Museum}}) — საზღვაო [[მუზეუმი]] [[მერსინი|მერსინში]], [[თურქეთი]]. ==გეოგრაფია== [[მუზეუმი]] მდებარეობს [[მერსინი|მერსინის]] იენიშეჰირის მუნიციპალიტეტში. იგი განთავსებულია ადნან მენდერესის ბულვარზე და დაახლოებით 100 მეტრით (330 ფუტი) არის დაშორებული [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვისგან]]. ის მდებარეობს [[მერსინი|მერსინის]] არქეოლოგიური [[მუზეუმი|მუზეუმის]] გვერდით. მუღდათის მეჩეთი [[მუზეუმი|მუზეუმის]] ჩრდილო-აღმოსავლეთით მდებარეობს. მისი მთლიანი ფართობი (ეზოს ჩათვლით) არის 8,044 კვადრატული მეტრი (86,580 კვადრატული ფუტი). შენობის ძირითადი ფართობი არის 1,850 კვადრატული მეტრი (19,900 კვადრატული ფუტი). ==ისტორია== [[მერსინი]] არის [[თურქეთი|თურქეთის]] ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პორტი. [[თურქეთი|თურქეთის]] საზღვაო ძალებმა გადაწყვიტა იქ საზღვაო [[მუზეუმი|მუზეუმის]] დაფუძნება და მშენებლობა დაიწყო [[2009]] წლის 16 სექტემბერს. [[მერსინი|მერსინის]] საზღვაო [[მუზეუმი]] არის [[თურქეთი|თურქეთში]] მეოთხე საზღვაო [[მუზეუმი]] [[სტამბოლი|სტამბოლის]], [[ჩანაქკალე|ჩანაქკალეს]] და ისკენდერუნის შემდეგ.<ref>{{Cite web |url=http://www.denizmuzeleri.tsk.tr/mdmk/ |title=Official page of the museum {{in lang{{!}}tr}} |access-date=2014-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161020175148/http://www.denizmuzeleri.tsk.tr/mdmk/ |archive-date=2016-10-20 |url-status=dead }}</ref> იგი საზოგადოებისთვის გაიხსნა [[2011]] წლის 14 ივლისს.<ref>[http://www.haberler.com/mersin-deniz-muzesi-ziyaretcilerini-bekliyor-3858173-haberi/ Online news {{in lang|tr}}]</ref> ==მუზეუმი== 400 კვადრატული მეტრის (4,300 კვადრატული ფუტი) მთავარ დარბაზში გამოფენილია ისეთი ობიექტები, როგორიცაა უნიფორმები, იარაღი, ისტორიული საბრძოლო გემების მოდელები და ცნობილი ბრძოლების ნახატები, ასევე ადმირალების პორტრეტები, როგორიცაა ჩაკა ბეი, უმურ ბეი, პირი რეისი და ჯეზაირლი ღაზი ჰასან ფაშა. ინტერაქტიული ჩვენების დარბაზში ვიზიტორებს შეუძლიათ ნახონ ვიდეოები კრეისერ ჰამიდიეს, მაჰმუდიეს, პრევეზას ბრძოლისა და ჰაირედინ ბარბაროსას, ნაღმოვანი ნუსრეტის და კრეისერ იავუზის შესახებ. უფრო დიდი სამხედრო ტექნიკა, როგორიცაა რადარი, ტორპედოები და სხვა, გამოფენილია [[მუზეუმი|მუზეუმის]] ეზოში.<ref>[http://kurumsal.kulturturizm.gov.tr/turkiye/genel/gezilecekyer/mersin-deniz-muzesi Ministry of Culture and Tourism]</ref> ==გალერეა== <gallery> File:Mersin Deniz Müzesi (2).JPG|მერსინის საზღვაო მუზეუმის გარე ხედი File:Mersin Deniz Müzesi avlu.JPG|მერსინის საზღვაო მუზეუმის ეზო File:Mersin Deniz Müzesi iç görünüm.JPG|მერსინის საზღვაო მუზეუმის ინტერიერის ხედი File:Mersin Deniz Müzesi sol cephe.JPG|მერსინის საზღვაო მუზეუმის მარცხენა ფასადი File:Mersin Deniz Müzesi Caner Gönyeli Sergi Odası.JPG|Caner Gönyeli საგამოფენო ოთახი File:Çeşitli balık fosilleri.JPG|სხვადასხვა თევზის ნამარხი File:MDMK fosiller.JPG|ნამარხები მერსინის საზღვაო მუზეუმში File:Su teknesi.JPG|წყლის ღარი File:MK 5 DSH roketleri.JPG|MK 5 DSH რაკეტები File:MK 49 Mod 0 dip mayını.JPG|MK 49 Mod 0 ფსკერის მაღარო File:ASROC launcher ön.JPG|ASROC launcher-ის წინა ხედი File:ASROC launcher arka.JPG|ASROC launcher-ის უკანა ხედი File:AN-SPS 40 radar anteni.JPG|AN-SPS 40 რადარის ანტენა File:Klein sonar.JPG|Klein sonar File:Gemi topları.JPG|გემის ქვემეხები File:Refah şilebi fabrika plaketi ve şehitler albümü.JPG|სატვირთო ქარხნის დაფა და მოწამეების ალბომი File:Gemi pusulası detay.JPG|გემის კომპასის დეტალი File:Derin su dalış başlıkları.JPG|ღრმა წყალში მყვინთავის ჩაფხუტები File:MDMK interaktif deniz savaşları odası görünümü.JPG|ხედი ინტერაქტიული საზღვაო ბრძოლების ოთახიდან File:MDMK interaktif deniz savaşları odası görünümü (2).JPG|ხედი ინტერაქტიული საზღვაო ბრძოლების ოთახიდან File:MDMK top atışı canlandırması.JPG|ქვემეხის გამეორება File:Köprü üstü canlandırması.JPG|წარმოსახვითი გემის ხიდის რეკრეაცია სახელად TCG Mersin File:Gaz kolları.JPG|დროლის ბერკეტები File:Mustafa Kemal Atatürk'ün 17 Kasım 1935 hatıra defteri yazısı.JPG|მუსტაფა ქემალ ათათურქის 1935 წლის 17 ნოემბრის მემუარების ჩანაწერი File:Usturlab.JPG|ასტროლაბი File:Kayıtbay'ın zırhı ve çeşitli eşyaları.JPG|კაიტბეის ჯავშანი და სხვადასხვა ნივთები File:Gözneli Gök Mehmed Anıtı.JPG|გოზნელი გოქ მეჰმედის ძეგლი </gallery> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:2011 წელს დაარსებული მუზეუმები]] 053gxrn0n30xowah25bw0z8xwpco49p 0 590601 4814608 2025-06-15T07:08:38Z მარიამ მაჭარაშვილი 164891 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2005 წელი }} '''გაზიანთეფის არქეოლოგიური მუზეუმი''' ({{lang-tr|Gaziantep Museum of Archaeology}}) — 4814608 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2005 წელი }} '''გაზიანთეფის არქეოლოგიური მუზეუმი''' ({{lang-tr|Gaziantep Museum of Archaeology}}) — g6dozp390y06ysz2cewhbubt4hy70my 4814609 4814608 2025-06-15T07:19:36Z მარიამ მაჭარაშვილი 164891 4814609 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2005 წელი }} '''გაზიანთეფის არქეოლოგიური მუზეუმი''' ({{lang-tr|Gaziantep Museum of Archaeology}}) — არქეოლოგიური [[მუზეუმი]], რომელიც მდებარეობს [[გაზიანთეფი (ქალაქი)|გაზიანთეფის ქალაქ]]ში, [[თურქეთი]]. იგი რამდენიმე წლის განმავლობაში ინახავდა მოზაიკების კოლექციას, რომელთა უმეტესობა ამოთხრილი იყო ძველი რომაული ქალაქის ზეუგმას ნაშთებიდან. ახლა ეს მოზაიკები ახალ [[მუზეუმი|მუზეუმში]] - ზეუგმას მოზაიკების [[მუზეუმი|მუზეუმშია]] განთავსებული. ექსპოზიციების განახლების შემდეგ [[მუზეუმი]] ახლა ინახავს რეგიონში აღმოჩენილი ნაშთების შესანიშნავ კოლექციას. ექსპონატებში შედის [[პალეოლითი|პალეოლითის]] ხანის არტეფაქტების კოლექცია; [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს ხან]]ის ნეკროპოლისის ნივთები; ხეთური, სპარსული, რომაული, ელინისტური და კომაგენეს ხელოვნების ნაწარმოებები და მინაწარმოები; ოსმალური და ისლამური მონეტები და მედალიონები; ასევე მამონტის ჩონჩხი. [[მუზეუმი|მუზეუმს]] დართული აქვს ბაღი, რომელშიც განთავსებულია ქვის არტეფაქტების შერჩეული კოლექცია, მათ შორის წარმართული საფლავის ქვები ზეუგმადან, ქრისტიანული საფლავის ქვები და ხეთური ქანდაკებები. [[მუზეუმი]] თავის ამჟამინდელ სახეში [[2005]] წლიდან არსებობს, როდესაც იგი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა ახლად აღმოჩენილი ზეუგმას მოზაიკების განსათავსებლად. <gallery> File:Gaziantep Archaeological Museum 0380.jpg|გაზიანტეპის არქეოლოგიური მუზეუმი ხეთური სტელა File:Gaziantep Archaeological Museum 0382.jpg|გაზიანტეპის არქეოლოგიური მუზეუმი არამეული ბანკეტი File:Gaziantep Archaeological Museum 6914.jpg|გაზიანტეპის არქეოლოგიური მუზეუმის საფლავის რეპლიკა File:Gaziantep Archaeological Museum 0258.jpg|გაზიანტეპის არქეოლოგიური მუზეუმი პალმირას ტიპის საფლავის ფიგურა File:Gaziantep Archaeological Museum 0257.jpg|გაზიანთეფის არქეოლოგიური მუზეუმი პალმირას ტიპის საფლავის ფიგურა File:Gaziantep Archaeological Museum 0256.jpg|გაზიანტეპის არქეოლოგიური მუზეუმი პალმირას ტიპის საფლავის ფიგურა </gallery> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] 23gd1rob72njn5u9kne0i1br4jrr4ev 4814610 4814609 2025-06-15T07:20:00Z მარიამ მაჭარაშვილი 164891 დაემატა [[კატეგორია:2005 წელს დაარსებული მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814610 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 2005 წელი }} '''გაზიანთეფის არქეოლოგიური მუზეუმი''' ({{lang-tr|Gaziantep Museum of Archaeology}}) — არქეოლოგიური [[მუზეუმი]], რომელიც მდებარეობს [[გაზიანთეფი (ქალაქი)|გაზიანთეფის ქალაქ]]ში, [[თურქეთი]]. იგი რამდენიმე წლის განმავლობაში ინახავდა მოზაიკების კოლექციას, რომელთა უმეტესობა ამოთხრილი იყო ძველი რომაული ქალაქის ზეუგმას ნაშთებიდან. ახლა ეს მოზაიკები ახალ [[მუზეუმი|მუზეუმში]] - ზეუგმას მოზაიკების [[მუზეუმი|მუზეუმშია]] განთავსებული. ექსპოზიციების განახლების შემდეგ [[მუზეუმი]] ახლა ინახავს რეგიონში აღმოჩენილი ნაშთების შესანიშნავ კოლექციას. ექსპონატებში შედის [[პალეოლითი|პალეოლითის]] ხანის არტეფაქტების კოლექცია; [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს ხან]]ის ნეკროპოლისის ნივთები; ხეთური, სპარსული, რომაული, ელინისტური და კომაგენეს ხელოვნების ნაწარმოებები და მინაწარმოები; ოსმალური და ისლამური მონეტები და მედალიონები; ასევე მამონტის ჩონჩხი. [[მუზეუმი|მუზეუმს]] დართული აქვს ბაღი, რომელშიც განთავსებულია ქვის არტეფაქტების შერჩეული კოლექცია, მათ შორის წარმართული საფლავის ქვები ზეუგმადან, ქრისტიანული საფლავის ქვები და ხეთური ქანდაკებები. [[მუზეუმი]] თავის ამჟამინდელ სახეში [[2005]] წლიდან არსებობს, როდესაც იგი მნიშვნელოვნად გაფართოვდა ახლად აღმოჩენილი ზეუგმას მოზაიკების განსათავსებლად. <gallery> File:Gaziantep Archaeological Museum 0380.jpg|გაზიანტეპის არქეოლოგიური მუზეუმი ხეთური სტელა File:Gaziantep Archaeological Museum 0382.jpg|გაზიანტეპის არქეოლოგიური მუზეუმი არამეული ბანკეტი File:Gaziantep Archaeological Museum 6914.jpg|გაზიანტეპის არქეოლოგიური მუზეუმის საფლავის რეპლიკა File:Gaziantep Archaeological Museum 0258.jpg|გაზიანტეპის არქეოლოგიური მუზეუმი პალმირას ტიპის საფლავის ფიგურა File:Gaziantep Archaeological Museum 0257.jpg|გაზიანთეფის არქეოლოგიური მუზეუმი პალმირას ტიპის საფლავის ფიგურა File:Gaziantep Archaeological Museum 0256.jpg|გაზიანტეპის არქეოლოგიური მუზეუმი პალმირას ტიპის საფლავის ფიგურა </gallery> ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:2005 წელს დაარსებული მუზეუმები]] k1hu9eb3tvqws8vtw53kwe1o5z41g6c 0 590602 4814618 2025-06-15T08:50:50Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1956 წელი }} '''ზია გოქალფის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Ziya Gökalp Müzesi}}) — სახლ-მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ზია გოქალფს მდებარეობს [[დიარბაქირი|დიარბაქირში]], თურქეთი|თურქე... 4814618 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1956 წელი }} '''ზია გოქალფის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Ziya Gökalp Müzesi}}) — სახლ-მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ზია გოქალფს მდებარეობს [[დიარბაქირი|დიარბაქირში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. hu44irljrhk07rndj732kswcj9kybfc 4814620 4814618 2025-06-15T08:54:35Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 4814620 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1956 წელი }} '''ზია გოქალფის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Ziya Gökalp Müzesi}}) — სახლ-მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ზია გოქალფს მდებარეობს [[დიარბაქირი|დიარბაქირში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. მუზეუმი მდებარეობს დიარბაქირის ისტორიულ სურის რაიონში. ის ახლოს არის დიდი მეჩეთისა და ჯაჰით სითქი თარანჯის მუზეუმთან. ზია გოქალფი (1876–1924) იყო თურქული ნაციონალისტური მოძრაობის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ინტელექტუალი და სპიკერი.[1] მუზეუმის შენობა არის სახლი, სადაც ის დაიბადა და გაიზარდა. შენობა აშენდა [[1808]] წელს. [[1953]] წელს სახლი იყიდა კულტურის სამინისტრომ და სახლ-მუზეუმად გაიხსნა [[1956]] წლის 23 მარტს.[2] შენობას აქვს პირველი სართული და მეორე სართული. ბაზალტის ქვისგან აშენებული სახლი შედგება სამი ნაწილისგან ეზოს გარშემო. დიარბაქირის სხვა ისტორიული სახლებისგან განსხვავებით, სახლის აუზი მოთავსებულია აივანში და არა ეზოში.[3] pillqd4ue4hc8qr6cdmj0jrlchbuwri 4814621 4814620 2025-06-15T08:56:51Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 4814621 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1956 წელი }} '''ზია გოქალფის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Ziya Gökalp Müzesi}}) — სახლ-მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ზია გოქალფს მდებარეობს [[დიარბაქირი|დიარბაქირში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. მუზეუმი მდებარეობს დიარბაქირის ისტორიულ სურის რაიონში. ის ახლოს არის დიდი მეჩეთისა და ჯაჰით სითქი თარანჯის მუზეუმთან. ზია გოქალფი (1876–1924) იყო თურქული ნაციონალისტური მოძრაობის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ინტელექტუალი და სპიკერი.[1] მუზეუმის შენობა არის სახლი, სადაც ის დაიბადა და გაიზარდა. შენობა აშენდა [[1808]] წელს. [[1953]] წელს სახლი იყიდა კულტურის სამინისტრომ და სახლ-მუზეუმად გაიხსნა [[1956]] წლის 23 მარტს.[2] შენობას აქვს პირველი სართული და მეორე სართული. ბაზალტის ქვისგან აშენებული სახლი შედგება სამი ნაწილისგან ეზოს გარშემო. დიარბაქირის სხვა ისტორიული სახლებისგან განსხვავებით, სახლის აუზი მოთავსებულია აივანში და არა ეზოში.[3] ==ხანძარი== [[2014]] წლის 7 სექტემბერს ბრბოს ჯგუფი თავს დაესხა სახლს და სახლში არსებულ ავეჯს ცეცხლი წაუკიდა. ძვირფასი წიგნები და ავეჯი დაიწვა და მუზეუმი დროებით დაიხურა ვიზიტებისთვის.[4] აიდინლიქის გაზეთის თანახმად, ნიღბებიანი ბრბო PKK-ს ორიენტირებული ჯგუფი იყო. 16zcntmm1xb0dzqv44sys106xcapc23 4814622 4814621 2025-06-15T08:58:51Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 4814622 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1956 წელი }} '''ზია გოქალფის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Ziya Gökalp Müzesi}}) — სახლ-მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ზია გოქალფს მდებარეობს [[დიარბაქირი|დიარბაქირში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. მუზეუმი მდებარეობს დიარბაქირის ისტორიულ სურის რაიონში. ის ახლოს არის დიდი მეჩეთისა და ჯაჰით სითქი თარანჯის მუზეუმთან. ზია გოქალფი (1876–1924) იყო თურქული ნაციონალისტური მოძრაობის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ინტელექტუალი და სპიკერი.<ref>[https://www.britannica.com/biography/Ziya-Gokalp Encyclopædia Britannica]</ref> მუზეუმის შენობა არის სახლი, სადაც ის დაიბადა და გაიზარდა. შენობა აშენდა [[1808]] წელს. [[1953]] წელს სახლი იყიდა კულტურის სამინისტრომ და სახლ-მუზეუმად გაიხსნა [[1956]] წლის 23 მარტს.<ref>{{Cite web|url=http://www.diyarbakirkulturturizm.org/Yapit/Details/MUZELER/18/Ziya-Gokalp-Muzesi/185|title=Ziya Gökalp Museum {{!}} Diyarbakır Valiliği Kültür Turizm Proje Birimi|website=www.diyarbakirkulturturizm.org|access-date=2020-02-07}}</ref> შენობას აქვს პირველი სართული და მეორე სართული. ბაზალტის ქვისგან აშენებული სახლი შედგება სამი ნაწილისგან ეზოს გარშემო. დიარბაქირის სხვა ისტორიული სახლებისგან განსხვავებით, სახლის აუზი მოთავსებულია აივანში და არა ეზოში.<ref>[http://www.diyarbakirmuzesi.gov.tr/birimler.aspx?kid=1004 Museums of Diyarbakır page {{in lang|tr}}]</ref> ==ხანძარი== [[2014]] წლის 7 სექტემბერს ბრბოს ჯგუფი თავს დაესხა სახლს და სახლში არსებულ ავეჯს ცეცხლი წაუკიდა. ძვირფასი წიგნები და ავეჯი დაიწვა და მუზეუმი დროებით დაიხურა ვიზიტებისთვის.<ref>[https://www.aydinlik.com.tr/ziya-gokalp-muzesini-kim-yakti Aydınlık newspaper {{in lang|tr}}] </ref> აიდინლიქის გაზეთის თანახმად, ნიღბებიანი ბრბო PKK-ს ორიენტირებული ჯგუფი იყო. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} s6k4sr0pjw7o9ce30mxivwalnt2jv4s 4814623 4814622 2025-06-15T08:59:08Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 დაემატა [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814623 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1956 წელი }} '''ზია გოქალფის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Ziya Gökalp Müzesi}}) — სახლ-მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ზია გოქალფს მდებარეობს [[დიარბაქირი|დიარბაქირში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. მუზეუმი მდებარეობს დიარბაქირის ისტორიულ სურის რაიონში. ის ახლოს არის დიდი მეჩეთისა და ჯაჰით სითქი თარანჯის მუზეუმთან. ზია გოქალფი (1876–1924) იყო თურქული ნაციონალისტური მოძრაობის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ინტელექტუალი და სპიკერი.<ref>[https://www.britannica.com/biography/Ziya-Gokalp Encyclopædia Britannica]</ref> მუზეუმის შენობა არის სახლი, სადაც ის დაიბადა და გაიზარდა. შენობა აშენდა [[1808]] წელს. [[1953]] წელს სახლი იყიდა კულტურის სამინისტრომ და სახლ-მუზეუმად გაიხსნა [[1956]] წლის 23 მარტს.<ref>{{Cite web|url=http://www.diyarbakirkulturturizm.org/Yapit/Details/MUZELER/18/Ziya-Gokalp-Muzesi/185|title=Ziya Gökalp Museum {{!}} Diyarbakır Valiliği Kültür Turizm Proje Birimi|website=www.diyarbakirkulturturizm.org|access-date=2020-02-07}}</ref> შენობას აქვს პირველი სართული და მეორე სართული. ბაზალტის ქვისგან აშენებული სახლი შედგება სამი ნაწილისგან ეზოს გარშემო. დიარბაქირის სხვა ისტორიული სახლებისგან განსხვავებით, სახლის აუზი მოთავსებულია აივანში და არა ეზოში.<ref>[http://www.diyarbakirmuzesi.gov.tr/birimler.aspx?kid=1004 Museums of Diyarbakır page {{in lang|tr}}]</ref> ==ხანძარი== [[2014]] წლის 7 სექტემბერს ბრბოს ჯგუფი თავს დაესხა სახლს და სახლში არსებულ ავეჯს ცეცხლი წაუკიდა. ძვირფასი წიგნები და ავეჯი დაიწვა და მუზეუმი დროებით დაიხურა ვიზიტებისთვის.<ref>[https://www.aydinlik.com.tr/ziya-gokalp-muzesini-kim-yakti Aydınlık newspaper {{in lang|tr}}] </ref> აიდინლიქის გაზეთის თანახმად, ნიღბებიანი ბრბო PKK-ს ორიენტირებული ჯგუფი იყო. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] l0hdxfybhgeogi03jvw142f9aqjph2b 4814624 4814623 2025-06-15T08:59:26Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 დაემატა [[კატეგორია:1956 წელს დაარსებული მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814624 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1956 წელი }} '''ზია გოქალფის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Ziya Gökalp Müzesi}}) — სახლ-მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ზია გოქალფს მდებარეობს [[დიარბაქირი|დიარბაქირში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. მუზეუმი მდებარეობს დიარბაქირის ისტორიულ სურის რაიონში. ის ახლოს არის დიდი მეჩეთისა და ჯაჰით სითქი თარანჯის მუზეუმთან. ზია გოქალფი (1876–1924) იყო თურქული ნაციონალისტური მოძრაობის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ინტელექტუალი და სპიკერი.<ref>[https://www.britannica.com/biography/Ziya-Gokalp Encyclopædia Britannica]</ref> მუზეუმის შენობა არის სახლი, სადაც ის დაიბადა და გაიზარდა. შენობა აშენდა [[1808]] წელს. [[1953]] წელს სახლი იყიდა კულტურის სამინისტრომ და სახლ-მუზეუმად გაიხსნა [[1956]] წლის 23 მარტს.<ref>{{Cite web|url=http://www.diyarbakirkulturturizm.org/Yapit/Details/MUZELER/18/Ziya-Gokalp-Muzesi/185|title=Ziya Gökalp Museum {{!}} Diyarbakır Valiliği Kültür Turizm Proje Birimi|website=www.diyarbakirkulturturizm.org|access-date=2020-02-07}}</ref> შენობას აქვს პირველი სართული და მეორე სართული. ბაზალტის ქვისგან აშენებული სახლი შედგება სამი ნაწილისგან ეზოს გარშემო. დიარბაქირის სხვა ისტორიული სახლებისგან განსხვავებით, სახლის აუზი მოთავსებულია აივანში და არა ეზოში.<ref>[http://www.diyarbakirmuzesi.gov.tr/birimler.aspx?kid=1004 Museums of Diyarbakır page {{in lang|tr}}]</ref> ==ხანძარი== [[2014]] წლის 7 სექტემბერს ბრბოს ჯგუფი თავს დაესხა სახლს და სახლში არსებულ ავეჯს ცეცხლი წაუკიდა. ძვირფასი წიგნები და ავეჯი დაიწვა და მუზეუმი დროებით დაიხურა ვიზიტებისთვის.<ref>[https://www.aydinlik.com.tr/ziya-gokalp-muzesini-kim-yakti Aydınlık newspaper {{in lang|tr}}] </ref> აიდინლიქის გაზეთის თანახმად, ნიღბებიანი ბრბო PKK-ს ორიენტირებული ჯგუფი იყო. ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:1956 წელს დაარსებული მუზეუმები]] fnrke7mjcijqlyhhal8ffufywq27hv3 0 590603 4814626 2025-06-15T09:04:30Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 ახალი გვერდი: {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1973 წელი }} '''ჯაჰიდ სითკი თარანჯის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Cahit Sıtkı Tarancı Evi Kültür Müzesi}}) — ისტორიული სახლი და მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ჯაჰით სითქი თარანჯს დიარბაქირი|... 4814626 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1973 წელი }} '''ჯაჰიდ სითკი თარანჯის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Cahit Sıtkı Tarancı Evi Kültür Müzesi}}) — ისტორიული სახლი და მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ჯაჰით სითქი თარანჯს [[დიარბაქირი|დიარბაქირში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. 0od6xo3u6dfx6bv7zowy657vof4fbwe 4814628 4814626 2025-06-15T09:08:26Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 4814628 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1973 წელი }} '''ჯაჰიდ სითკი თარანჯის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Cahit Sıtkı Tarancı Evi Kültür Müzesi}}) — ისტორიული სახლი და მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ჯაჰით სითქი თარანჯს [[დიარბაქირი|დიარბაქირში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. მუზეუმი მდებარეობს დიარბაქირის ისტორიულ სურის რაიონში, დიდი მეჩეთის ახლოს.[1] მუზეუმის შენობა იყო სახლი, სადაც დაიბადა ჯაჰით სითქი თარანჯი (1910–1956), ცნობილი პოეტი. შენობა აშენდა [[1733]] წელს. ეს არის ორსართულიანი სახლი. სამშენებლო მასალაა ბაზალტის ქვა. შენობა შედგება ოთხი სიმეტრიული ნაწილისგან კვადრატული ეზოს გარშემო. ეს ნაწილები არის ტრადიციული საცხოვრებელი ოთახები სხვადასხვა სეზონებში: ჩრდილოეთი ზაფხულში, აღმოსავლეთი გაზაფხულზე, სამხრეთი ზამთარში და დასავლეთი შემოდგომაზე. შენობაში 14 ოთახია. ჯაჰით სითქი თარანჯი დაიბადა უდიდეს ოთახში, ე.წ. „ბაშოდაში“ (ქართულად: მთავარი ოთახი), ზაფხულის სექციაში. [[1973]] წელს სახლი იყიდა კულტურის სამინისტრომ და ვიზიტებისთვის გაიხსნა [[1973]] წლის 29 ოქტომბერს, რესპუბლიკის გამოცხადების 50-ე წლისთავზე.[2] [[2003]] წელს ის აღდგა. 152 გამოფენილი ნივთი წარმოადგენს ჯაჰით სითქი თარანჯისა და მისი ოჯახის წევრების პირად ნივთებს.[3] 6hilapuinj80xt4i0880vh226rslaca 4814629 4814628 2025-06-15T09:11:08Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 4814629 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1973 წელი }} '''ჯაჰიდ სითკი თარანჯის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Cahit Sıtkı Tarancı Evi Kültür Müzesi}}) — ისტორიული სახლი და მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ჯაჰით სითქი თარანჯს [[დიარბაქირი|დიარბაქირში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. მუზეუმი მდებარეობს დიარბაქირის ისტორიულ სურის რაიონში, დიდი მეჩეთის ახლოს.[1] მუზეუმის შენობა იყო სახლი, სადაც დაიბადა ჯაჰით სითქი თარანჯი (1910–1956), ცნობილი პოეტი. შენობა აშენდა [[1733]] წელს. ეს არის ორსართულიანი სახლი. სამშენებლო მასალაა ბაზალტის ქვა. შენობა შედგება ოთხი სიმეტრიული ნაწილისგან კვადრატული ეზოს გარშემო. ეს ნაწილები არის ტრადიციული საცხოვრებელი ოთახები სხვადასხვა სეზონებში: ჩრდილოეთი ზაფხულში, აღმოსავლეთი გაზაფხულზე, სამხრეთი ზამთარში და დასავლეთი შემოდგომაზე. შენობაში 14 ოთახია. ჯაჰით სითქი თარანჯი დაიბადა უდიდეს ოთახში, ე.წ. „ბაშოდაში“ (ქართულად: მთავარი ოთახი), ზაფხულის სექციაში. [[1973]] წელს სახლი იყიდა კულტურის სამინისტრომ და ვიზიტებისთვის გაიხსნა [[1973]] წლის 29 ოქტომბერს, რესპუბლიკის გამოცხადების 50-ე წლისთავზე.[2] [[2003]] წელს ის აღდგა. 152 გამოფენილი ნივთი წარმოადგენს ჯაჰით სითქი თარანჯისა და მისი ოჯახის წევრების პირად ნივთებს.[3] ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ზია გოქალფის მუზეუმი|ზია გოქალფის მუზეუმი]], კიდევ ერთი ისტორიული სახლ-მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ზია გოქალპს, თურქული ნაციონალისტური მოძრაობის ლიდერს mrnaq5qf1kkgpo2chpndsemqto7nh4q 4814630 4814629 2025-06-15T09:12:22Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 4814630 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1973 წელი }} '''ჯაჰიდ სითკი თარანჯის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Cahit Sıtkı Tarancı Evi Kültür Müzesi}}) — ისტორიული სახლი და მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ჯაჰით სითქი თარანჯს [[დიარბაქირი|დიარბაქირში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. მუზეუმი მდებარეობს დიარბაქირის ისტორიულ სურის რაიონში, დიდი მეჩეთის ახლოს.<ref>[http://www.haritamap.com/yer/cahit-sitki-taranci-muzesi-sur Map page]</ref> მუზეუმის შენობა იყო სახლი, სადაც დაიბადა ჯაჰით სითქი თარანჯი (1910–1956), ცნობილი პოეტი. შენობა აშენდა [[1733]] წელს. ეს არის ორსართულიანი სახლი. სამშენებლო მასალაა ბაზალტის ქვა. შენობა შედგება ოთხი სიმეტრიული ნაწილისგან კვადრატული ეზოს გარშემო. ეს ნაწილები არის ტრადიციული საცხოვრებელი ოთახები სხვადასხვა სეზონებში: ჩრდილოეთი ზაფხულში, აღმოსავლეთი გაზაფხულზე, სამხრეთი ზამთარში და დასავლეთი შემოდგომაზე. შენობაში 14 ოთახია. ჯაჰით სითქი თარანჯი დაიბადა უდიდეს ოთახში, ე.წ. „ბაშოდაში“ (ქართულად: მთავარი ოთახი), ზაფხულის სექციაში. [[1973]] წელს სახლი იყიდა კულტურის სამინისტრომ და ვიზიტებისთვის გაიხსნა [[1973]] წლის 29 ოქტომბერს, რესპუბლიკის გამოცხადების 50-ე წლისთავზე.<ref>[http://cahitsitkitaranci.uzerine.com/index.jsp?objid=998 Museum page]</ref> [[2003]] წელს ის აღდგა. 152 გამოფენილი ნივთი წარმოადგენს ჯაჰით სითქი თარანჯისა და მისი ოჯახის წევრების პირად ნივთებს.<ref>[http://www.diyarbakirkulturturizm.org/Yapit/Details/MUZELER/18/Cahit-Sitki-Taranci-Muzesi/184 Diyarbalır Culture page]</ref> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ზია გოქალფის მუზეუმი|ზია გოქალფის მუზეუმი]], კიდევ ერთი ისტორიული სახლ-მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ზია გოქალპს, თურქული ნაციონალისტური მოძრაობის ლიდერს ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} 951by7a0jtryh2zoql6pxmqf9snlfm5 4814631 4814630 2025-06-15T09:13:31Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 დაემატა [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814631 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1973 წელი }} '''ჯაჰიდ სითკი თარანჯის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Cahit Sıtkı Tarancı Evi Kültür Müzesi}}) — ისტორიული სახლი და მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ჯაჰით სითქი თარანჯს [[დიარბაქირი|დიარბაქირში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. მუზეუმი მდებარეობს დიარბაქირის ისტორიულ სურის რაიონში, დიდი მეჩეთის ახლოს.<ref>[http://www.haritamap.com/yer/cahit-sitki-taranci-muzesi-sur Map page]</ref> მუზეუმის შენობა იყო სახლი, სადაც დაიბადა ჯაჰით სითქი თარანჯი (1910–1956), ცნობილი პოეტი. შენობა აშენდა [[1733]] წელს. ეს არის ორსართულიანი სახლი. სამშენებლო მასალაა ბაზალტის ქვა. შენობა შედგება ოთხი სიმეტრიული ნაწილისგან კვადრატული ეზოს გარშემო. ეს ნაწილები არის ტრადიციული საცხოვრებელი ოთახები სხვადასხვა სეზონებში: ჩრდილოეთი ზაფხულში, აღმოსავლეთი გაზაფხულზე, სამხრეთი ზამთარში და დასავლეთი შემოდგომაზე. შენობაში 14 ოთახია. ჯაჰით სითქი თარანჯი დაიბადა უდიდეს ოთახში, ე.წ. „ბაშოდაში“ (ქართულად: მთავარი ოთახი), ზაფხულის სექციაში. [[1973]] წელს სახლი იყიდა კულტურის სამინისტრომ და ვიზიტებისთვის გაიხსნა [[1973]] წლის 29 ოქტომბერს, რესპუბლიკის გამოცხადების 50-ე წლისთავზე.<ref>[http://cahitsitkitaranci.uzerine.com/index.jsp?objid=998 Museum page]</ref> [[2003]] წელს ის აღდგა. 152 გამოფენილი ნივთი წარმოადგენს ჯაჰით სითქი თარანჯისა და მისი ოჯახის წევრების პირად ნივთებს.<ref>[http://www.diyarbakirkulturturizm.org/Yapit/Details/MUZELER/18/Cahit-Sitki-Taranci-Muzesi/184 Diyarbalır Culture page]</ref> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ზია გოქალფის მუზეუმი|ზია გოქალფის მუზეუმი]], კიდევ ერთი ისტორიული სახლ-მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ზია გოქალპს, თურქული ნაციონალისტური მოძრაობის ლიდერს ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] 9qtja2g2b8fxmza8s6wdq8kv3i7ozga 4814633 4814631 2025-06-15T09:14:04Z ბარბარე ულუმბელაშვილი 164873 დაემატა [[კატეგორია:1973 წელს დაარსებული მუზეუმები]] გაჯეტ [[ვპ:HC|HotCat]]-ით 4814633 wikitext text/x-wiki {{ინფოდაფა მუზეუმი | დაარსდა = 1973 წელი }} '''ჯაჰიდ სითკი თარანჯის მუზეუმი''' ({{lang-tr|Cahit Sıtkı Tarancı Evi Kültür Müzesi}}) — ისტორიული სახლი და მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ჯაჰით სითქი თარანჯს [[დიარბაქირი|დიარბაქირში]], [[თურქეთი|თურქეთში]]. მუზეუმი მდებარეობს დიარბაქირის ისტორიულ სურის რაიონში, დიდი მეჩეთის ახლოს.<ref>[http://www.haritamap.com/yer/cahit-sitki-taranci-muzesi-sur Map page]</ref> მუზეუმის შენობა იყო სახლი, სადაც დაიბადა ჯაჰით სითქი თარანჯი (1910–1956), ცნობილი პოეტი. შენობა აშენდა [[1733]] წელს. ეს არის ორსართულიანი სახლი. სამშენებლო მასალაა ბაზალტის ქვა. შენობა შედგება ოთხი სიმეტრიული ნაწილისგან კვადრატული ეზოს გარშემო. ეს ნაწილები არის ტრადიციული საცხოვრებელი ოთახები სხვადასხვა სეზონებში: ჩრდილოეთი ზაფხულში, აღმოსავლეთი გაზაფხულზე, სამხრეთი ზამთარში და დასავლეთი შემოდგომაზე. შენობაში 14 ოთახია. ჯაჰით სითქი თარანჯი დაიბადა უდიდეს ოთახში, ე.წ. „ბაშოდაში“ (ქართულად: მთავარი ოთახი), ზაფხულის სექციაში. [[1973]] წელს სახლი იყიდა კულტურის სამინისტრომ და ვიზიტებისთვის გაიხსნა [[1973]] წლის 29 ოქტომბერს, რესპუბლიკის გამოცხადების 50-ე წლისთავზე.<ref>[http://cahitsitkitaranci.uzerine.com/index.jsp?objid=998 Museum page]</ref> [[2003]] წელს ის აღდგა. 152 გამოფენილი ნივთი წარმოადგენს ჯაჰით სითქი თარანჯისა და მისი ოჯახის წევრების პირად ნივთებს.<ref>[http://www.diyarbakirkulturturizm.org/Yapit/Details/MUZELER/18/Cahit-Sitki-Taranci-Muzesi/184 Diyarbalır Culture page]</ref> ==იხილეთ აგრეთვე== *[[ზია გოქალფის მუზეუმი|ზია გოქალფის მუზეუმი]], კიდევ ერთი ისტორიული სახლ-მუზეუმი, რომელიც ეძღვნება ზია გოქალპს, თურქული ნაციონალისტური მოძრაობის ლიდერს ==სქოლიო== {{სქოლიო}} {{თურქეთის მუზეუმები}} [[კატეგორია:თურქეთის მუზეუმები]] [[კატეგორია:1973 წელს დაარსებული მუზეუმები]] 0ruccxbudo5oxov3r6k3kf53zo81rfb